Vita Sancti Ansegisi, auctore anonymo ejus æquali. [105] [PDF]

Zitiervorschau

HARVARD C O L L E G E LIBRARY

FROM T H B B B Q U B S T OF

JAMES

WALKER

(CUeaof 1814) PrerideM

of Harvard CoUege

"Hrefaranoe being giv*n to workt in Ute Intolleetnal and Moral SdonoM"

PATROLOGLE CURSUS

COMPLETUS SITB

BIBLIOTHECA UNIVERSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OMNIUM 88. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM QUl

AB

APOSTOLICO

JEVO

AD I N N O C E N T I I I U T E M P O R A FLORUBRUNT;

RECUSIO

CHRONOLOGICA

OMNIUM QUi£ EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLlCiE TRADITIONIS PER DUODECIM PRIORA . ECCLESLE SiECULA, JUXTA BD1TIONSS

ACCURATIASIMAS, INTBR SB CUMQUE NONNULLIB CODICIBUS MANU8CR1PTIS C0LLATA8, PERQUAM DILIGENTER CASTIGATA ; DISSERTATIONIBITB, COMMENTARUS LECTIONIBUSQLB YARIANTIBU8 CONTINENTEB ILLUSTBATA; OMN1BU8 OPERIBU8 POST AMPLL8S1MA8 EDJTIONE8 QUJB TRIBUS N0VISS1M18 SJECULIS DEBENTUR ABS0LUTA8 DETECT18, AUCTA; INDICIBUS PARTICULARIBU8 ANALYTICIB, 81NGULOS SIVB TOM06, 8IVE AUCTORES ALICUJUS MOMENTI

SUBSEQUENTIBUS, DONATA ; ET TITULIS SINGULARUM

CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DI8POSITIS, NECNON

PAGINARUM MARGINEM SUPERIOHKU

DISTINGUENTIBUS 8UBJECTAMQUE MATERIAM 6IGNIFICANTIBUS, ADORNATA ;

OPERIBUS CUM DUBIIS TUM APOCRTPHIS, ALIQUA VERO AUCTORITATE IN ORDINE AD TRADITIONEM ECCLESIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFICATA; DUOBU8 INDICIBUS GENEBALIBU8 LOCUPLETATA a. ALTERO SCILICET REKUM, QUO CSNSUL.TO, OUIDQUID UNU8QU1SQUE PATRUM IN QUODLIBET THEMA 6CRIPSER1T UNO INTUITU CONSFICIATUR ; ALTERO

SCIUPTURiC! SACRiE, EX QUO LECTORI COMPERIRE SIT OBVIUM QUINAM PATHES ET 1N QUIBUS OPERUM SUORUM LOCI8 SlNGULOS SINGULORUM LIBRORUM 6CR1PTURA TEXTUS COMMENTATI SINT. BDITIO ACCURATIS6IMA, CATERISQUB OMNIBUS FACILB 4NTEP0NENDA , Sl PERPENDANTUR : CHARACTERUM NITIDITAS CUARTA QUALITA8, INTEGRITAS TKXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPBRUM RECUSORUM TUM VARIETAS TUM NUMERUS, FORMA VOLUMINUM PERQUAM COMMODA SIBIQUE IN TOTO OPER1S DECURSU CONSTANTER SIMILI8, PRETll EXIGUITAS, PRASERTIMQUE 18TA COLLECTIO, UNA, METUODICA ET CURONOLOGICA, 8BXCENT0RUM FRAGMENTORUM OPU8CULORUMQUE nACTENIIS HIC ILLIC 6PARSORUM, PRIMUM AUTEM 1N NOSTRA BIBLIOTIIECA, EX OPERIBUS AD OMNE8 JCTATES, LOCOS, LINGUAS FORMASQUE PERTINENT1BU8, COADUNATORUM.

SERIES SECUNDA, IN QUA PRODKUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIA LATINiE A GREGORIO MAGNO AD INNOCENTIUM I I I .

Stccurante B I B L I O T H B C B

SKignc, C L B R I

U N I V B B I B ,

SIVB CURSUUM GOfttPLBTORUII I I I 8INGULOS SCIBNTIJB BCCLE81 ASTICiB RAUOS BOITOBB. PATB0L06IA

BINA

VENBUNT MILLB

E D I T I O N E TTPIS MANDATA E S T , ALIA MILLE FRANCIS

DUCENTA

NEMPE

VOLUMINA EDITIONIS

LATINA,

ALIA

GRJECO-LATINA.—

LATINJ2 ; OCTINGENTIS E T

T B E C E N T A GR J5CO—LATINJ5. — M E R E L A T I N A U N I V E R S O S A U C T O R E S T U M O C C I D E N T A L E S , T C M

ORIENTALES E Q U I D E M A M P L E C T I T U R ; H I A U T E M , I NE A , SOLA V E R S I O N E LATINA

PATROLOGIiE

DONANTUR.

TOMUS C V .

LIBER DIURNUS ROMANORUM PONTIFICUM, THEODULFUS, S. EICIL, ERMOLDUS NIGELLUS, AMALARIUS, ETC. TOMUS

EXCUDEBATUR M

V I A D I C T A VAMHOISE,

E T VENIT

UNICUS.

APUD

J.-P.M I G N E

EDITOREM.

PROPE PORTAM LUTETIJE PARISIORUM Y U L G O P E N F E R SEU

PETIT-MONTROUGE.

1851

NOMINATAM

( H . U . / t / i , }

\

SiBCULUM I X .

THEODULFI AURELIANENSIS

EPISCOPI,

SANCTI E I G I L I S ABBATIS FCLDENSIS,

DUNGALI RECLUSI, ERMOLDI N I G E L L I , SYMPHOSII A M A L A R I I PRESBYTERI

METENSIS,

O P E R A OMNIA EX COLLECTIONIBUS MEMORATISSIMIS JACOBI SIRMONDI, M A B I L L O M I , MURATORII, DOMINICI M A N S I , BIBLIOTHECA VETERUM PATRUM. MUTUATA ET CURA QUA PAR ERAT E.VJENDATA. INTERMISCENTUR

BERNOWIM CLAROHONTANI, ALORICI SENONENSIS, ADALHARDI ABBATIS CORBEIENSIS SCRIPTA QUiE SUPERSUNT UNIVERSA.

S I M U L AD P R E L U M

REVOCATUR

L I B E R DIURNUS ROMANORUM PONTIFICUM JUXTA EDITIONEM JOANNIS GARNERII SOCIETATIS JESU PRESBYTERI ACCURANTE B I B i l O T I I C S

J.-P. CIJBII

MIGNE, ORIVBBIB,

SIVE CURSUUM COMPLKTORUM

IN SINGULOS S C I K N T I S KCCLESUSTICS

TOMUS •In

VENIT

7

RAUOg, EDITORK.

UNICUS. 0 B l " iii»

FRANCIS

GALLICIS.

y/ D R X C I D E B A T C R E T V E N I T A P C D J.-P. M K i N E E D I T O R K » , fS VIA DICTA WAUBQISE, PROPE PORTAM LUTETLE PARISIORUM VILGO VEXfEH NOMINATAM, SEU

PETIT-MOSTROIGK.

1851

ELENCHUS A U C T O R U X QUI I N H O C TOMO C V COIfTl NEIYTUR.

Q

R O M A N I PONTIFICES.

'

Aurelianensis episcopus, E I G I L (S), Fuldcnsis abbas. B E R N O W I M U S , Claroraontanus episcopus. THEODULFUS,

Q

^ O

377 439 443

(S.), Corbeiensis abbas,

c." E R M O L D U S N I G E L L U S .

533 t

•

pontifex Romanus. ' V A L E N T I N U S , ponlifex Romanus. /r» H A U T G A R I U S , Cameracensis episgopus. J E R B M I A S , Senonensis archiepiscopus» A S S E G I S U S , abbas Fontanellensis F R B D E G I S U S , abbas monasterii sancti Martini Turonensis. U A I M I N I U S , monacbus sancti Vedasti Atrebatensis. H I L D E R I C L S , Cassinensis abbas. » A H Y T O seu H A T T O , Basileensis episcopus, /T\ JESSE, episcopus Ambianensis. A L D R I C U S (S.), Senonensis archiepiscopus. SYMPHOSIUS A M A L A R I U S , presbyter Metensis et chorepiscopus. EUGENIUS I I ,

F

9 187

DUNGALUS RRCLUSUS. ADALHAUDUS

CoL

551 639 645 649 729

733 751 755 761

lbid.\ 779 795 815.

Ex tvpls MIGNB, au Pelit-Monlrouge.

L I B E R DIURNUS ROMANORUM PONTIFICUM

O P E B A E T STUDIO J . G A R N E B I I SOCIETATIS JESU PRESBYTERI I X ANTIQUISSIMO CODICE MS. CTJM NOTIS ET DISSERTATIONIBUS ANNO M D C L X X X PRIMUM I N LUCEM EDITUS.

EPISTOLA

DEDICATORIA.

ELLUSTRISSIMO J

'

DOMINO

DOMIftO 'JACOBO NICOLAO GOLBERT ABBATI BECCBNgt J. GARNERIU8 PRESBTTER SOCIETATIS JBSU.

1

O F F E R O t i b i , A B B A I L L U S T R I S S I M E , L i b r u m Diurnum Romanorum Pontificum, g u i postquaoi d i u latuit i n Bibliothec® tenebris , emergit nunc m lucem, ab eruditis hactenus aut cupide expetitus, aut studiose conquisitus. Etsi vero latuit hominibus de vulgo tamdiu , non tamen antiquis Ganonum Golleetoribus : hunc enim vidit Yvo Garnotensis ; viderunt Anselmus Lucensis, Cardinalis Deus* dedit, et Gratianus, imo et recentiores quidam , sed minima particula; qu& nihilomipu* fecit tantum desiderium t o t i u s , tantumque pretium , ut docti plures retineri tamdiu jegre ferrent atque etiam indignarentur. Ecce nunc prodit tot tantisque votis evocatus , nec aliud , ut securus fam» prodeat, patrocinium queerit quam tuum. Primum , quoniam ea es indole erga litteras, qua Paren* lllustrissimus, cujus nomini propter effusam i n litteratos beneflcentiam, debetur tanquam tributum , quidquid erudito elucubrationis i n lucem emittitur. Deinde, quia cum sis Ecclesiastic® antiquitatis amans, assiduusque et curiosus indag a t o r , potes eestimare pro merito vetera illa monumenta, qu® alii , aut pr® insolentia minoris pendant, aut pree inanium novitatum amore fastidiant. Quidquod ex eo Collegio procedit, i n quo prima posuisti pietatis et doctrina tyrocinia, cuique grato animo favere r g i s , atque ita acceptum habes qiiidquid inde eruditionis ad Dei gloriam et Ecclesi® num promovendum editur. Accedat etiam, si quid tamen momenti habere gueat, quod ab eo Notis Dissertationibusque auctus s i t , q u i te semper, tuamque Illustnssimam Familiam singulari veneratione coluit. Hanc mihi Familiam animus non est ambitioso proconiorum apparatu verbose laudare. Quid enim opus, cum ipsam appellare, laudationem quamlibet antecellat ? Hujusmodi nempe est, cujus Patrem Ludovicus Regum Maximus et prudentissimus merito d i l i g a t , summisque rebus proticiat, et victoriarum omnium, magnorumque consiliorum , propter providentiam, adjutorem habeat. Cujus Filius natu primus vincat setatem v i r t u t e , Patrisque vestigiis insistens, majoribus Regni administris par sit. Cujus t u secundus Filius natu ea dignitate fulgeas i n Ecclesia , quie ad maximas certus * H gradus; siquidem meritis i n n i t i t u r , quibus n i h i l non possit deberi. Famili» enim decora, pietate, v i r t u t e , doctrina, humanitate sic auges, u t magnam t u i exspectationem concites, et quantum augurari l i c e t , superaturus si3. I d vero facies, si meis precibus Deus annuerit. Precor e n i m , ut eum te prastet i n Ecclesia, q u i Pater i n regno, ministrum scilicet fidelem , actuosum , magnanimum, fortem, p r o v i d u m , amantem i l l i u s , cui servis; dignum vicissim, q u i redameris , et amplissimis honoribus juste augearis. f

PATROL.

CV.

1

11

LIBER DIURNUS

PRJEFATIO

A D

I . Qui diu latuitLiber Diurnus Romanorum pontificum, in lucem prodit :. cur enim. latcre pergeret, cumiiihileosil,autopportunius ad studiosorum cupiditateig explendam • aut uliljus ad veterem Historiam BeriMaalicam, aul Qft£t*arium magis ad ma» ledicorum ora obsfruenda, aut honorificentius ad sedis Apostolicse dignitatem adversus Honorii c a k m nja^eres? I I . Romani Diurni nomine appellalur Codei, i n quo, praeter formulas scribendi, quibus sexto septimoque el octavo saeculo, atque eliam nono, summi pontiOces uti solerent: continentur iusvper ordbttiiones summi pontificis et episcopi suburbicarii, cum suisomnibus adjunctis; professiones fidei; p r i vilegia, praecepta, conccssiones, aliaque hujOftKWodi non pauca. III. Ignotus non fuit veteribijs recentioribusque, sive canonum collcctoribus, sive aliis illustribus ScriptorUras. (Mim oerte roemiaerunt Yvo Carnoteogia, Gratianus, Anselmus Lqcensis, cardinatis Deusd e d i t : meminerunt etiam nostra patrumque actate Antonius Augustinus, Baronius, Labbeus, et qui ab fyso acceperunt. IV. Yvo Carnotensis parte tv. sui Dtcreti capite cxxxu. quod inscribitur de octo universalibus Contttits,. refoct ex LibeUo Diurna partem professionis fldei Romani ponliflcis : « Sancta octo oniversalia Concilia, id est, I . Nicaenum, H. Gonstanlinopolitan q m , I I I . Ephesinum, IV. Chalcedonense, V. item Constantioopolitanum, V I . item Nicaenum, V I I . et VflJ. quoqueConstantinopoliunum, ad unum usque apkem immutilata aervare, etpari boaere et venerotione digna hanere, et q a * pwodicaruni et slatuerunt, omnimodis sequi et praodicare; quaeque condemnaverunt, ore et corde coademnare proflteor. > V. Badem uabeolur llb. u . Panormig capite c u i , atque etiam apud Gr*ti*num 4UUnct. XYI. ubt i n oetia legitur: c Integram proiessionem fldei, quande quis in Romanum pontiftcem promovebatnr, refert Deusdedit cardinalis in Collectione Canonum quae servatur in Bibliotheca Vaticana. > V|. V\m locum cum vocaret awj examen dial. 90. Amoaiuf A«g«a|inua, h»c addit: h libar (Wurnus RenuMuis) uot\ exstai, quad sciam, hoc lituio, professionistamen vidi aliquot exempla. Quin etiam in Epitome juris pontificii veteris iibro v. l i t . x. cap. 54. roaximam qusdem profefsionis partem exbibet. \utegram ex qusdem Augustini chartis Baronius in Annales ad annum 869. contulit, mullis tamen i n terpolatis, quibus etsi caret in Diurno, opus erat nihilominus, u l ad noni saeculi usum aptarettnr. VII. Vetustissimi Codicis quaternionem unum, aut alterum viderat eruditus Labbeus ^ fragmentumque 4

f

J

1*

L E C T O R E O .

Linde cum illustrissimo Marca et Joanne Launoio cnnmanieavfrat; eratqo* Varca, quod acceperat, insertoms Dissertationi quam de Honorio scribere meditabatur. Launoius accepto usus est jn Epistolis, aiiiMpie paadm scripiis. VIII. Jamdudum expetitus est ab eruditis, quamvis ex minima parte notus : pars nempe desiderium totius fecit, et illud quidem eo majus, quod nequg i e v i , neque temeraria opinione creditum est, ex monumento tanti momenti, tamque celebrato et «rttquo, erui posse plura, quae Ecclcsiasticaiu H i atorjam iUustreot, remque Fidei juvare possint. IX. Nunc primmn in Iucem noslra quaiicumque opera, integer, meo quidem judicio, producitur. Cur diu auppressus sit, fecit vehemens aliunde occupaI tio qua sum impedjtus ; cur (andem prodeat, fecit haec una, vel sola, vel potissima causa, ut motam de Honorio quaestionem, magnaque animorum contention^ non tain, afiuuup, quam v^xatam osten«terpm i n coa^poni possa, ye* ipso cemwi^ f«re guwmerum ponliAcum judicio* « t ueque sedia Aposte* ) i c » , cujus meum eoleniQe sudkim nuUi velim e6se impar, fldes unquam vHiaia dlcatur; neque kieracH • biles flngantur actorum sextae synodi aiiorumque veterum monumentorum corrupiiones, quod ab bistorica doctriaa piirum quautmn abborret; neque sexta syno4ns eui iegati mi)u* Apoataliee prsefuerin^ erroris arguator; neque Henojios, q o u o v i i oamiue fuerit purus Honotbelismi, eulpa caruisse putandus sit. t

?

t

X. Manuscriptus porrp Codex, undie accuratur ediiio, pneterquain quod o p t w i ^ aotae est, suara in cho assensionis : allerum, Joannem V. atiosqoe 4>OM Ubram abjieere. X V * . Viaoouot eoiep Iria to notis pottMloouoa m i i r i n y n l f f i aoeceaaorfis, ea libertate poetroodum ad usque tempora Garoli Magni consecraie*, exponenda, Historica, Dogontica, et $pm dieootor affirmandom eaiet, caUeeUonem fcaac feciom cfise Ctitica. Hulorica dioa, qiuecooojoo ad aflereadam %H*apoiim 685. quando quktott Joanoes V. i n se- Historiae lucem conducunl; Dogmalica^ qoje fldoM dem Apostoiicam ascendit anno 685. die 22. aut 23« Apostolica3 sedis conceptis expressisque verbis exJuliL Veru» ajasn fikronuu» t w d i t , expUcaiiene ponunt; Gritica, quae ad intelligeMiam vocum r i egent, et epocha inde collecta a yeritaie Uislorue iiiumque v ^ r u m amferunt, XIX. Tam poetiosis iamque oiilibus v e a i m o B abfe+rret: n a » fidei prolessionos duae Gonstaotini jam defuncii memineruni. Defoactos wero est anno antiquitatis monujneotis aoaoj est, ut qutfemsuspi«385. mease Septembri, 4uobus fere menaibus post cor, interpolalor aliqujs psceotiora quaedam et vtfia, aut inserere, aut saltem ijddere. Hujusmodi aont Joannis ordinationem. XHL NinilpnibabiUos dici posse reor, nibU d e f i - f aliqua Apostolic® auctorjtati* ifivUegia, noo longe niri certius, quam quod ad Gregorii JI. prima tem- distanUa ab iia, quie nruiJiiit no* oejuqdum paabanpora periineat, sitqoje comnosUus paulo post an- tur : nam interminationes damnationis, cum Sottm num 714. id enim si ponatur , congruenl omnia , tjusque Pompit, et prodiiars JwU, fcetm a aommis coflseaUenique ium inler se, ium Hislorke, ut i n pojrtifittbus, adversus ipsps quogue sedis ApesleUcae observationibusannotabiiur, prout sese res et tempo- suceessores. pro jobusnoo gravi>siaHs, *oi suppos*titise sunt, vel sequioris aevi. Sed de singulia atgiUa» ris noiae offiareuL XIV. Estisle porro Liber Marculfi Formulis setate Jio) i n notis. XX. CoioplecUtur Liber Diurnus, quem inieposterior, si medo vere ailirmetur Marculfus anno 660. scripsisse; argumento iamen prastat : nam grum, opinor, edimus, Utulos omnioo oentom ol formulas coniinet MarcuUianis regaUbus et pageasi- quatuor, lo Godiae menoteripfte deacribuuior ilU bus eo commendabiliores, quod Ecclesiasticaa sint, continua serie, sine ulla veldtvisiane operis io paj> quod poniificiae, quod ad bistortam cooducibUio- tes, vei djJrtrijwtiooe parltao io capita, vei eapires, quod non conirabantur angustiis unius regni, tum distinctione pro diversis argumenti& I d vem quod Latinitatis magnam partem melioris, quod non mirum, siquidem veteribus qusroodi rebus ex antiquioribus excerptae. PJures enim desuuiptae 6 non raro accidit : quis enim, ut sileam suntex epistolis Gregoxii Magni aboruiuque pon ijimas plmrimas caoooom eoUeeUooea, o«ia i n Uflcum, aUquando integrse, aut paucis immuta- quam, i n Marculfianis Fonnulis ordo? qum itigfttiir i i s , aUquando ex parte i a o i u m : quod ia oolts indi- itonis ratio? cabimus. XXI. Verumtamen qui videtur ordo defioere, fo* X V . Uuod autem dixi de formulis, quoad loeum cile potest suppleri,ei Diurnus totus diyisos fuerii, ut onde haustae sunt» oon perinde ioteUigi debet de pro- revera est, quamvis non indiceiur, i n duaa parfessionibus fidei, aliisque ad ordinationem, tum tes; parsque prior sex capita complectatur; postofiommi pooiificis, tum apiscopi pertinenlU>us : id rior unum, sed proUxum, atque ita septem omnino enim aut fere totum, aut magnam partem, de* capita existant. sumptum videtur ex Us, quae in ordinatione ponPrimum. Be $uperscrifUiomipu$ el $mh$crtptioniku$ tificum, paulo post sextam synodum, contigerunt s sub quo duodecim tituli. oam professiones fidei a superioribus poniificibus Secundum. D* ordinatbnc $$wmi ptmiificU, oob omisaae, cum ponlifieaium capesserent, mulmro quo undecim Utuli. diflerunt ab i i s , quas edimus, ut ex coUatione paTexUum, De ordinutUmc cpricopi n$M$m$P poolilebiU fice> sub quo tiluli novemdecim. XVI. Qoaniom Jaboaspooi debueril in emjmdando Quartum. De usu paUii, aub fnt> UtoU quaUior. Godice, quem imperita manus describendo vitiaveQuiniijm. De per$oni$ ei l#c$s $qm$, jpjb qup ooyemdecira pariier tiiuli. rat, vix egoipse mihi credo; reUgiose tamen cavi, ne quid corrigerem, pneter solcecismos, ineptasque Sextum. De rebu$ Ecclesice procurandia et otiof vocum, vel transposittones, vel distracUones, vef nandUy sub quo UtuU iuutt«t Yiginti, coi^unciiones, vel repetiUones, vel eiiam oroissioSepUmum. D$ 4$ver$i$ privUegiis apoMolifa aneiones : correxi vero, quolies l i c u i t , non aUunde ritatis, sive de eximendi$ dolandi$ concedendi$ cou* quam ex libris, unde formuiae desomptae sunt, prse- fimandis., aduMandis numajumi$ ci locit p t t i , de prcepositatu, etc. serUm ex Regesto Gregorii Magni aUorumque poor tiueom epistolis. . X X I I . Ad i d aoism qood dixi de oooUooa secie, XVH. Notas addidi, quibos erat opus; qaod nenje qua, sine idonea parlitione, formulae in M$. Coquj legerii non est facile fassurus : eas vero non dice deseribuotur, eddendum oit, magna eiiam conrejeciin alteram voluminis partem, quod quidaju fusione permisceri plura, quae quod nullam babeaai v

%

tf

t

f

f

V

LIBER DIURNUS

aJbWfateift, lotio. jobet sepirari, snoque ofrdini re- A Basilica qnae post ruinam juxta ipsom aha cot> id vero praestare conalus sum, nec uHus, atructa est. Quoniam beati, etc. opioor, toprobabitfactum,.qoi pertorbatiooem f o o Petitio de dedicando Raplisterio. YoHva soiemnU rit iotnitns: ea vero ut pateat, duos exbibeo diveraot Ut$ etc pognantesque libri Diurni syilabos, altenim Romani Responsnm dedicandi Baptisteriom. Ille filiu$ noCodicis, alterum nostri. rfer,etc. X X I I I . Apographum ex Urbe multis abhinc aonis Item responsam. IUepetitoria nobU, etc. transmissum sic se babet. PriTilegiam. Q«om«m $emper $uni concedenda etc. f

IHDEX FORMULARCM CODICIS

MS.

f

iSTIQClSSIMI,

Pneceptum de commntando loco. Otfoftftiam rei Principio quatuor fotia corrosa perierunt; prin- cemmutatio, etc. ctpiuro tamen io reliquiis adbuc agnoscitur» Pneceptum auctoritatis de faciendis chartolis. Indiculum epistolae faciendae..... Qumcunquc ad Eccle$iam etc. SupeTScripiio ad p r i n c i p . . . Item aliud de facienda cbartula. Quamm ea, qum Domino piissimo, elc* legaliter, etc. V k t o r i ac triumphat.... B Praeceptum de eommutando mancipio. IUe abbat : Gaeterorom capitum, aut formularum vestigia nulla monasterii etc. oopersunt. Pneceptum de donando puero. Nikil sibi subtraIncipit deinde folium quinium ab hisce verbis. hU, etc. ,Ordineeprwtendente$ nuiia ratione $u$cipiant etc., Prmceptom libertatis. Domino credimne Deo noquae videtur esse forma vei indiculum de officio $tro, etc. epjacppi. Episcopo de ordlnando presbytero. Presbyter qui Sequuntur deinde ordine hic infrascripta capita. Ba$Uicce etc. FormaU quam accipit episcopus. IUi$ presbyteris Iiem de ordinando presbytero. Filiu$ iUe no$ter diaconibu$ etc. postuiavit, etc. Synodalc, ut episcopus alteriua civitatis i n aiia Invitatorium ad episcopum i n natale papae. Dei Ecclesia possit incardinari. no$tri mi$ericordia etc. ^Prseeeptum deadunandis Ecciesiis. Po$tquam hoExcusatoria. Scripta fraternitatU tuce etc. $tili$ etc. Excusatoria quando episoopus infirmatar. Et na~ Petitio dedicationis oralorii. Domino $ancto et talis no$tri etc. teatmima^tlc* ^ De uso pallii. Si pa$tore$ ovium etc. Responsum oratorii dedicandi. IU. petitorii nobie Item aliud. Officium $acerdoti$ assumere etc. rnsiwatione* . Item aliud. Paltii u$um quem ad $acerdotali$ ztc. Responsum de sperando sanctuaria. ///. $anctuaItem aliud episcopis Siciliae. ApostolUas $edi$ bcfia jbeati, etc. ntvolentia, etc. De levandis sanctuariis. ///• in oratorio. Tractoria. Eccte$ia$ticm cau$ee non recepit etc. De dando beneflcia S. Angeli. ///. ttt Benefi* Item Tractoria. Pratsentium iatoree pro $ua devoeia, tione etc. llesponsum de dedicando oratorio intra monastePraeceptum eunte ordinatore in patrimonio. Salnrium monachorum. Beligiosis de$iderii$. bri providentia, etc. • De condendis reliquiis intra monasterium. ReliItem aliud eunte rectore i n patrimonio. Quoniam gio$i$ desiderii$ etc. in ordinando, etc. 0 e recondendis reliquiis intra episcopium. QuoGolonis et familiae massarum, sive fundorum, i n niam dileclio tua. provincia illa constitutae. Ad $oUicitudinem vo$ UPetiJio tpiacopL Ad Umdem summi certum e$t pertiu$ $edi$ no$trm etc. tincre, etc. Praeceptum commendatitiom eonte rectore ht pa' Respoosom. BasUicam, quam dilectio tua etc. trimonio, ad judicem provinciae. Qui in actione posiRem responsuro. Oblationem dUectwnU tuce etc. tus, etc. Item ad Patricium. Qui Utos protegU, etc. . JBpiscopo.de levandis sanctuariis. Noverit [raterniItem ad Episcopos. lUi notario eanctce no$trce Ecla$ tua etc* clesicc etc. Item responsum. Basiticam quam diUctU, etc. De ordinatione Pontificis. PsaUunt secnndum conttem responsum. ///. et ///. in solo $ibi conces$uetudinem elc. $o etc. De electione Pontificis ad Principem. Cum non Item responsum. Petitionem ditectionU tum, etc» $ine divinw, etc. be altari dedicando. Belationis tuw etc. Nuntius ad Exarchum de transitu. Superscriptio. De recondendo corpore Sanctontm. IUe fUiu$ noDomino excellentissimo. Novit humanU rebu$ etc. tter, elc. JudicibusRavenitie. Superscriptio. Domino eminenBasilica quae post incendium reparatur. BasUicam Si beneficia etc. uiiom,etc. 9

9

9

9

t

f

9

9

9

9

9

9

9

f

t

9

l

D

9

9

%

t

9

9

9

9

9

9

9

ROMANORUM PONTIFICUM - PRJ2FAT10. tt EcclesihstUm Ad Apocrisiariunt RaTeanae. Snperscriptio. DUe- A Iiem Privtiegiom. Tmtlo plus res, etc. - ' 7 etUsimo fratri.... Dudum obUum, etc. Aliod Pririlegium. Divina no$ saluberrima prmce* Praeceptuui.de concedendo Monasterio. Convenit pta, etc. Apostotico, e t c Privilegiom. Cum pim de$iderium voluntatU, e i c Item aliud. Semper in religio$is etc Prologum judicatum Privilegii. Dum pro exequcn* Praeceptum de concedendo Xenodochio. Psten* $U$ju$tUim, etc. tium de$iderU$, etc. Priviiegium de Diaconiis. 2>om pro adipUcen* Item aliud. Qttt tn commtfatf f t i i , etc di$ etc. Praeceptum de Praepoaitalu. Quantum no$ fide* Privilegium. Supemm miserationis respectu, etc. tium, etc. Privilegium. Summam gerentes $oUicUudinem, etc Praeceptum, quando flet absens Subregkmariusac Privilegium confirmatioois. Qumque intuitu pUta* Regiooarius. Qttt in commUsU, etc. ti$ gerimus, etc. Praeceptum, quando laicus tooaoratur, et At RePrivilegium. Cum exarandU Deitaudibu$ etc oa* giooarius. Quo$ bonm vitm, e t c Praeceptnm de concedendo poero i n Mooaaterio. .que ad ea T e r b a , cum proprne congregationibus qnm B reguiariter in Psalmi$. NihUcredimus minui, etc. Caetera desont, nibil aoteio praeter ultimom ffiod Praeeeptum de concedendo poero. Esempio pastofolium deesse videtur. raUe benignU., etc In todite no$tre JfS. tic legitur. Promissio fidei Episcopi. «o nomine Domini, e t c Incipit superscriptio ad Principem. Dornhto piie* PromUto, e t c Ego, etc. riwio, etc. Cautio Episcopi. In nomine Domini Dei $alvatorU Superscriptio ad Augustam. Dominm ptittsnsef nouri, etc lodiculum Episcopi. In nomine Deminu Impe- fiHm, etc Superscriptio ad Patritium. Domino exceUenSk* rante, etc Iodicuhim Episcopi de Langobardio. In nomsne thno, etc Subscriptio ad Comitem Imperialis obsequii et Domini, e t c Privilegium Mooasterii i n alia provincia constitoti. Exarchum. Ineohunem exceUentiam, etc. Superscriptio ad Consulem, Bomino cminentissima St semper sunt, etc Decretale, quod legit Diaeonna quando Epiicopus filio, etc. disculitur. De$tituti$, etc r% Superscriptio ad regem. Superscriptio ad Patriarcbam. DUcctisehno ftd* Item aliud, quod legit Diaconus. Electio tn tri, etc qua, e t c Superscriptio ad Epiacopom forensem. DUecthh iiem aliod qjosdem. DetUeria veneranderum cashnO nobis, etc nonum, e t c %

t

t

v

Prmceptum aliud de cooeedeodo puero. Credimue ad augmentum, e t c Decretum Pontificis. Inier cartera qum snmmm dU vinitati$, e l c Indicuium Pontificis. IUe mUericordU Dei diaconu$ et electuc, etc. Sub hoc capite continentur aiia duo $ine tituio. Primnm continet professionem fidei. IUe epi$copu$ tanctm Cathoiicm, e t c

Superscriptio ad Arcbiepiscopum Ravennm. tU? Vcrenti$$imo et $anctU$imo fratri, etc Superscriptio ad Episcopum, ut $upra, elc. Superscriptio ad Presbyterum, Diaconum, Primicerium, et Secundicerium. DUectissimo fUU e t c • Subscriptio consliluti. IU. Episcoput sanstm Kc* clesice, e l c f

Decretum de electo Episcopo, qood kget Notariuo. Regionarius. Domino sancto mcrito, etc.

Ad hoc Apo$tolicm $edi$ officium, diUcti$$hni fiDecretale, quod legit Diaconos desigoolo Fpisoopo» IH etc D Domino beatUshno Papm, etc Alterum contmet sermonem, sive alloquium. IUe Item aiiud. Detiderio faciU credimut, etc EpUcopue $anctm Cathoticm, etc. Item aliud. Pa$chali$ fe$tivita$, e t c Eodierni diei (e$tiva jucunditat invitat nos, diieSyoodale, quod accipit Episcopus. Cicro, Ordhd ctistimi, etc el Plebi consistenti, etc. f

Diversa privilegia Apostolicae EpUcoput $ervu$ $ervorum, etc

auctoritatis.

Privilegiom Mooasterii. CredUm spccutationU peUhnmr, etc. Privilegiom. Spiritaiium Oa, etc.

prmmiorum

lUe tW

munificen*

Privilegium. Cttm magna nobU toUicitudine insUtU emra, etc Privilegium. ConvenU AposteUco

moderamim,eUu

Formata, quam accipit Episcopus. IU. Presepte* ri$, Diaconibus, e t c Synodale, ut Episcopos alterius*civiutis In a l i * Ecclesia possit incardinari. Ciero, Ordim\ et PU* bi, etc. Praeceptum de adunandis Ecclesiis. Pottquam AotlilU impUtat, etc. Petitio dedicationis oratoriL Domino sancto $* beatUsimo Patri Patrum, etc

LIBER DIURNUS

24

- M d a collectore negtoctam, non parvo antiquitatis faistoricse dispendio. Idipsum contigit eoistolf* Leonis Magni: quare non sunt audiendi, qui non abter inscriptas utriusque Pontilicis epistolas aust sunt asserere, quam quomodo in codicem collectae sunt. TITULUSI. A Item alia. Incolumem serenilatem vestram divina conservet majestas, domina filia. • Ad Principem. * SuperscripHo. • Domino piissimo et serenis4 TITULUS m. simo, victori ac triumphatori fllio, amatori Dei et i Ad Patricium. Domini nostri 3 Jesu Christi, • IU. Augusto, 111. Superscriptio. Domino excellenlissimo, atque praeEpiscopus servus servorum Dei. Et * subscriptio ejus. Piissimum domini imperium cellentissimo filio III. Patricio, III. Episcopus servus gratia superna custodiat, eique omnium gentilium servorum Dei. colla substernat. Item subscriptio ejus. Incolumem exceiientiam T I T U L U S n. \estram gratia superna custodiat. I AdAugustam. TITULUS I V . Superscriptio. Dominae piissimae filiae I I I . Augu* Ad Comitem imperiaiis obsequii, et Exarchum. stae, I U . Episcopus servus servorum Dei. d

f

b

1

Et subseriptio ejus. Vestrae pietatis imperium gratia superna custodiat, domina fllia.

Subscriptio. Incolumem excellentiam vestram gratia superna custodiat, domine fili.

• Ad Principem. Orientalis I m p e r i i : jamdudum B propter dominantes in Italia Reges, non gentiliunt enim ^ Occidentale fuerat, " ^ " a~ barbaris — — excisum -' *• " "et -Ro- tantum, sed etiam haereticorum aut hostium memima tunc, cum Liber Diurnus collectus est, pulsis nisse. barfoaris, sub Orientis imperio cum exarchatu et i n * Ad Augustam. Inviderunt magna ex parte nobis sulis erat. collectores epistolarum SS. Leoms et Gregorii, forSuperscriptio. Usurpata est ante V I . Concilium mulam, qua inscriberentur subscriberenturque litterae a Leone Magno scribente ad Theodosium juriiorem, Pontificum ad Augustas, nuHus tamen dubito, quin a Gregorio Magno, a Martino I . ab Agatbone, etc. et eadem foret, aut non admodum dissimilis ei, quam post Concilium V I . a Leone I I . etc. colligo ex epistola Gregorii Magni ad Constantiam • Domino. Usilala pristinis temporibus compel- lib. ut. epist. 50. quae mcipit: Serenitas vestrm pielatio ctrciter nonum saeculum desuevit. Joannes Dia- tatis. Et postea: Sed quia serenissimm domince re/iconos lib. nr. vitae S. Gregorii M. Qmnes Gregorius giosum desidcrium, etc. vel quemadmodum est in 1 . sacerdotcs fratres et comministros; ciericos autem part. Conc. Chalced. Gioriosissimm et humanissimm diversi ordinis dileclissimos filios : at vero iaicos vifilim Putcherim Leo Episcopus. Inde enim confici poros, dominos, et feminas dominas, tn suis literis no- test inscriptio, Dominae piissimse ac serenissimae fiminabat. liae Augustae Constantiae. d PUssimo, etc. Ratio hujusce app^llationis aliai Ad Patricium. Eo nomine appellatnr, non, ut rumque occurrentium ex eo petenda est, quod in olim, qui ex senatore parente ortus, sed q u i post Principe christiano suscipiatur, et dignitas, qua dici magislratus illustriores gestos vocaretur ad sanctius tnr augustus; etpotestas, qua dominus; etstndium C Imperatoris consilium. religionis, quo dilector Dei et Christi; et affectus . * Ad Cemitem, etc. Una eademque est superscrierga ecclesiam, quo filius ; et polentia adversus hobendi formula in litleris ad Patricium, Comitem i m stes, qua victor et triumphator; et amor in subditos, perialis obsequii, et Exarchum, propter dignitatis quo pios, quod idem ac pater patriae; et gubernandi paritatem. Generali porro nomine Comitis imperialis modus, qno serenus seu tranquillus, id est, pacifi- . obsequii, comprehensi sunt omnes, qui primas i n cus, et tranquiiiitatis, qii# pacem censequitur, largi- aula dtgnitates teoerent, ut Magistri miiitum, Magitor. Additur aliqnando, a Deo dilectus et coronalus, stri ofliciorum, Comites S. L. et alii. Ad Exarchum. Praefectum Imperatoris Constanatque etiam gloriosus, ut imperandi jus vitaeque modus praedicetur. Verum si consideretur populorum tinopolitani in Ilalia; ea porro dignitas ducentis affectus, omnibus nominibus praecellunt duo, piissi- ferme annis mansit: Longinus enim primus a Justimus nempe et serenissimns: unde in nummis tam nojuniore institutus est Exarchus anno 567. Postrecrebra mentio patris patriae, et tranquillilatis, pa- mus Eutychius ab Aistulpho Longobardorum Rege pulsus anno 752. Tanta fuit Exarchorum potentia, cisque. • ///. Ita veteres pro eo, quod nunc N. ponitur, ut in tyrannidem aliquando evaserit: quod ex litteris sancti Gregorii manifestum est. Ad eum certe, sicut cum locum nominis indicare placet. ad Imperatorem, Apocrisiarius a sede Apostoiica Servus servorum Dei. Haec loquendi formula non fuit a summis Pontificibus, quod sciam, usurpata miltebatur, ut constat ex cap. 2 hujus Diurni, i n quo est forma lilterarum ad Apocrisiarium Ravennae ante tempora Gregorii Magni, qui ea usus est, cum vellet Constantinopolitani Episcopi se universalem ae electione Pontificis. Fuit vero tantae potentiae, Episcopum dicentis fastum humilitalis suae exemplo " tantaeque ex potentia nascentis arrogaiitiae causa. 4. comprimere. Ita Joannes Diaconus lib. n . vitae S. quod Exarchi longe abessent Constantinopoli ab urbe regia. 2. quod copiosum contra barbaros exerGreg. cap. 1 . a Subscriptio. Haecipsa legitur in litteris Martini I . cilum haberent in potestate. 3. quod facile possent, Agathonis et Leonis I I . ad Constantinum Pogona- si modo aliquid ab Imperatore tiroerent, foedus inire tum, etc. Observandum porro subscriptionem manu cum barbaris, eoque se tueri. 4. quod diuturnus Pontificis, inscriptionem et epistolam manu Notarii esset iile magistratus, adeo ut Isaacus Exarchorum octavus et aerarii ecclesiastici sub Honorio Papa d i exaratam : quare ex subscriptione magis quam reptor, viginti quinque annos dominatus sit; Theoaliunde constat, quas foret Pontiftcis erga eum, cui dorus Calliopas sancti Martini persecntor, triginta scribebat, affectio. Loco apprecationis, quaesubscriquinque aut etiam sex. Spalio certe 185. annoriim, ptione olim continebatur, nunc nomims appositio subjicitur. Observandns etiam summomm Ponti- quo exarchatus exstitit, non plures quam decem et ficum mos antiquus, ejus cui scribebant, nomen prae- oclo hoc magistratu functi sunt, ut probabibor fert opinio. ponendi suo, sine discrimine personarum. * GentUium cotla. Non erat tutum illis temporibua ! J

1

v

u

5

n

b

1

f

ROMANORUM PONTlFiCUM. -

85

CAP. 1.

S HTULUS V. A Et subscriptio ejus. Deus te incolumem * Ad Consulem. reverentissime et sanctissime frater. Superscripiio. Domino eminentissimo filio 111. Con7 TITULUS X. suli, Hl. Episcopus servus servorum DeL ' Ad Episcopum. Et subscriptio ejus. Deus te incolumem custodi**, Superscriptio; ut supra. domine fili. Subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, TITULUS v i . reverentissbne fratcr. * Ad Regem. TIT13LUS X I . T I T U L U S vn. * Ad Presbyterum, Diaconum, Primicerium el Secun• Ad Patriarckam. dicerium. Superscriptio. Dilectissimo fratri 111. III. Superscriptio. Dilectissimo filio Ul. 01. servus serEtsubscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, vorum Dei. dilectissime frater. Et subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, 0 T I T U L U S Vffl. dileclissime fili. Ad Episcopum forensem. Superscriptio. Dilectissimo nobis 111. IU. B TITULUS XH. Et subscriptio ejus. Deus te incolumem custodiat, Subscriptio constituti. dUectissime nobis. 111. Episcopus sanctae ecclesiae catbolicae atque TITULUS IX. apostolicae, urbis Romae, 111. constitulo a nobis fa• Ad Archiepiscopum Ravennce. cto subscripsi. Superscriptio. Reverentissimo el sanctissimo frat r i 111. coepiscopo 111. servus servorum Dei. d

h

* Ad Consulem. Ea tempestate consulatus, qui extra, vel a foro sive jurisdictione deduci potest* fuerat olim apex dignitatum, co usque depressus In priorem conjecturam magis inclino, quia originaerat, ut inanis fere titulus foret. Suppressus pene tio vocis usitatior est, et Reveona Italiae civitas esU fnit a Justiniano ; sed a consequentibus imperato- Posteriorem suadet ordo dignitatis, qui videtur ser* ribus etsi quoquo modo restitutus est, pristinum vatus inter personas, quibus Pontifiees scribuntu Conjecluram juvat aliqualenus, quod Leo literas tamen splendorem non recuperavit. *> Ad Regem. Nulla vel inscriptio vel subscriptio suas ad Anastasium Thessalonicensem inscribit perinde ac Patriarchis datas, diiectissimo fratri. Verum apposita est: neque vero opus fuit, cum eadem foret, nec hoc argumentum firmissimum est, cum et ad quae ad patricium. Sic enim apud Bedam lib. u . hist. Episcopos eadem forma scriberet. Angl. cap. 47. Honorius Eduino Regi Anglorum: « Ad Archiepiscopum Ravennce. Magnae, ut dictum Domino excellentissimo atque pracellentissimo filio " est, tunc, cum Diumus liber fieret, auctoritatis erat, Eduino Regi Anglorum nonorius Episcopus servus partim propler sedem Exarchi Ravennae positam : servorum Dei. Subscriplio: Incotumem excellentiam vestram gratia superna custodiat. Et apud eumdem partim quoniam ipsiusmet Archiepiscopi interceslib. I I I . hist. cap. 24. \ilalianus Ozuvio domino ex- sione in negotiis ecclesiasticis promovendis apud ceilentissimo fifio Regi Saxonum, etc. et eadem sub- Exarchum opus e r a t : partim denique quia Exarscriptio. Leo I I . eadem formula Ervigio Regi inscri- chorum exemplum secuti Ravennae Praesules impune sibi visi sunt, posse Romanis injuriam inferre, quipbit et subscribit epistolam. Hadrianus I . eadem fere pe quibus Exarchi impotenler dominabantur. utitur forma ad Caroluin Magnum Regem. Porro autem observanda sunt duo: alterum, Rac Ad Patriarcham. Eadem fuit a primis usque temporihus inscribendi subscribendique forma. Quin- vennae Praesulem non dici Episcopum, sed Archito certe saeculo (*) Caelestinus dalas Cyrillo Alexan- episcopum; alterum, honoriucentius quam ipsum drino, Joanni Antiocheno, et Nestorio C. P. literas etiara Patriarcham compellari, hic enim ditectissimus inscripsit, dilecto fratri: subscripsit vero posteriores rater, ille reverentissimus, et lanctissimus frater. duas, Deus te incolumcm custodiat, frater carissime, Jtrumque feoit miserabilis conditio temporum, quivel honorandissime. Leo Magnus Flaviano Constan- bus adulari prndenliae fuit, et de rigore sancti Gretinopolitano: Dilectissimo fratri Fiaviano Leo Epi- gorii nonnihil remittere, ceconomicae necessitatis. sccpus. In eamdem formam Simplicius Acacio Con- lnde vero urbis illius Praesules tantum sibi assuntstanlinopolitano, Gelasins Euphemio ejusdem urbis pserunt, ut prae arrogantia Romanis Pontificibus, Episcopo, Gregorius Magnus Joanni Constantinopo- D Christi vicariis, Petri successoribus, et ecclesia^ calitano, aiiisque Patriarchis. pitibus nollenl subjici, vixque potuerint toto suniAd Episcopum forensem. Quis hic Episcopus fo^ morum Pontificum annisu ad ofBcium reduci. rensis dicatur, dubitare possit quispiam. Coniicio Ad Episcopum. Formula haec prioribus saeculig partim ex originatione vocis, partim ex tituli ordine, inusitata post editum Diurnum solemnis f u i t : sic quo forensis collocatur Patriarcham inter et Arcbi- . enim Gregorius secundus tertiusqoe, et Zacharias episcopum Ravennae, magme tunc, cum Liber Diur- sanctum Bonifacium Germanorum Apostolum conv nus fieret, auctoritatis intelligi vei Episcopum civi- pellant, imo et alios Episcopos. tatis extfa Italiam positae, vel Exarchum, id est, 6 Ad Presbyterum. Sic Leo Magnus, et Eutychem Antistitem, qui nulli Episcopo sit obnoxius, et jus epist. 6. et Faustum epist. 98 compellat; sic Gretamen babeai in Episcopos etiam metropolitas, gorius Magnus plures non Presbyteros tanlum, sed cujusmodi Carlhaginensis in Africa, Caesariensis i n etiam Diaconos, Subdiaconos, Notarios, DefensoresCappadocia, Ephesinus in Asia, Thessalonicensis que et Curatores patrimonii. i u lilyrico. Nam vox ista forensis, vel a foris sive Constiluto. Ita Gregorius Magnns ann. 594. Gregorius secundus ann. 724. Zacharias ann. 745. i i i sua quisque Synodo Romana subscribunt. 0 1 part. couc. Ej.hes., cap. 15,18,20. p

(

d

f

UBElt

tl

WtflNCS

8CAPUT PE

ORDINATIONE

II

SUMMI

PONTIfTCIS.

A E l n t c i r r c * . — 8es to, septfmoque, et octave sgeculo, in ordinalione summi Pontlftcfis haec observabantur. — I . Ubi primum summus Pontifex excesserat vita, nuntius nd Exarchum mitiebatur ab iis, qui sedis Apostolicx vicem servabant. — I I . Post jusla defuncto persoluta, indictumque tridui jejunium, eligebatur Pomifex, convenientibns cleri, oplinialum etpopuii volis, decretinmjae condehalur, quod ab* elieentibus subscriberetur. — HI. De cleciione mox referebatur ad Principem, id est, Constanlinopolitanum Imperatorem, poslulabaturque electionis approbalio. — IV. Referebatur etiam apite continerHur, desumptae sunt ex iis, quae contrgerunt in ordinationibus quatuor Ponlificum 9 Bonifaci V. aono 617. Leouis I I . ann. 682. Cononis ann. 686. et Gregorii I I . ann. 714. quantum conjectura assequi fas est. A oati, ut diximus, funere, omnes grandi tristiliae preTITULUS I . mimur mole, ad solam Christa Dei nostri cordtt ocuNuntius • ad exarchum de transUu pontiftcis. Superscriptio. Domino excellentissimo alque pra> los miserationem attoUeotea, ut ipee digitetur sub» ceUentissimo, et a Deo nobis longaeviter in prineipa- venire desperatis, et suae providere dignum rectoliboa mioiateriis relkiier conservando, III. excoosoK, rem eeclesiae, a quo fundata est, qni etiam est patricio et exarcho Itali.-e, 111. archipresbyter, 111. pollicitus, non ei pravalere portas inferi (JfottA.xvi drchidiaconus, 111. primicerius notariorum, servan- v. 18). Post divioom aoxilium ad veatrant exceUeo* tiam, domine III. exceHenthsime, et a Deo nobfe tes locom sooctae sedis apostolicae* 1 0 Quamvrs non sine gravi gemitn et vere flebili multis temporibus concedende, omnes habemus fiduvoce, a Deo servatae excellentix Domini nostri, per has ciam. Ecce eventum logubrem indicavimoe, quia ad Iiostras innotescimus bumiles syllabas, Dei judicio, uostram consolationem humanam altbi non habemus cujus dispensatione untversus regitur orbis, ab hac coufugium. hice fuisse sirhtractum dominum IU. sanctissiuium TITULUS n . nostrum pontificem, cujus cuncti vere , et si dicen• Decretum de electione pontifick. dum est, etiam laptdes ipsi fleverunt exitum. * Die Ihter caetera, quae summae divinitatis consilio dlsenim 111. instantis mensis obiit, pro cujus conster- B ponuntur, pontificalis promotiouis sublimitas, ipso» b

9

c

f

• Ad exarehum. Si modo vera sint qua dicturi sedis aposiolicae, Joannes diaconus, et in Dei nomine sumos ad consequentes titulos, exarchus ille ad electus, item Joannes primicerius et servans iocuoi ouem scripta est epistola, quae evasit in solemnem sedis apestoiicae, etc. > Qua io ioacriptione nota, lormolam, fuit Scholasticus, cujus meutio fit in vita Joannem, licet eleetom in Romanvm pontiflcem, secundo tamen post arcbipresbyterum loco inacribi, Constantini papae apud Anastasium. * De transitu pontificis. Constantini, qui Grego- unde quatuor constant. Primum, eiecto nibil fnisso rium II pracessil. Nam nuntius ille de obku ponlificis, juris ad res gerendas donec ordioaretor. Alterom, tetus quantus est, respondet relationi ad exarchuui quando aetate exarchorum atque ettam aotea, com de electione. Relatio vere pertinet ad electionem Golhl regnarent, dicitor aliquandiu vacasse apostoGresorii secundi. ut postea deciarabilur. Accedat lica sedes, tempus non ab obitu pontiticis od eiectioquod ingens ilie fletus funeri Constantini conveniat, neui successons, sed ad ipskn ordioatiooem cotnpo* ut qui fucrit, si Anastasio Bibliothecario credimus, tandum : vix enim electio post tridoom protracta et mitissimus erga omnes, et adversus Romanos U- est, cum scbismata noo fueroot. Terliom, pecoliare fuisse privilegium Gregorii Magni et coooeqoeotium beralis. Servantes toeum sedxs apostolicm. Observa penes nonnullorum, quod clero anouente res administraquos ea aetate fuerit, vacante sede, rerom gerenda- verint ante ordinationem. Postremom, tonc electuro rum potestas : fuit enim penes archipresbyterum, in lHteris non se pontificem Romanum fomcripsiose archidiaconum et primieerium notariorum, nunc sed electum. aliis moribus vivitor. Non vacante tantum sede, sed r * Die lil. instantis mensis. Die oooa Apritfs, ut etiam ahsente summo pootifice summa rerum fuit constat ex Anastasio BiMiotheeario ano. 713 iodict. penes illos tres qui dicti sunt. ld scimus, cum 15, Anastasio seo Artemio imperante. aliunde, tum ex enrstola xv. Martini I . ad Theodorom • Decretum de etectione. Observa, qni dicaotor de suis calamitatibus scribentis, antequam in ipsiua decreto a se facto sobseripsftsse, et inde aestima, o locuin subrogatus esset Eugenins. c l n absentia pon- quibos electio tuuc temporis fleret. Suntne hae aliaetiflcis archidiaconus, et archipresbyter, el priraice- qoe sobscribeiidi lorroae bomtnom iaicorum, qui riuslocum praesentant ponlificis. » Animadverte ar- coosentiant tantum laudentque dectionem, an qui chidiaconum priore loco a Martino appellatuni, cum revera eligant curo clericis? bie secundo tantum censeaiur. Similis fere i n Pontificis. Si non temere accidit, utsub ibrmcbe scriptio lecitur inlcr epistolas Joannis IV. ad episco- finem mentio fieret mensis et iudictionis alicujus pos et presnyteros Scotiae. c Dilectissimis et sanclis- certa3 ac definite: quod vix opiner, cum in aliis sirais, etc. Hilarius archipresbyter servans locum formuUs non certus mensis certaque indictio, aed c

9

#

f

ROMANORUM PONTIFICUM. — CAP. I I .

50

a quo procedit omne quod bonum est, predesti- A dici est, aparvo usque ad magnum, in personam 111. nante ac largiente, H conceditur : nimirum * no- sanctissimi hujus sanctae apostolieae sedis Romanae Ecciesiae presbyteri, Deo cooperante, et beatoram vit humanis rebus providenlia divina succurrere, et moerentium iletus ac gemitus i n exsultationem apostolorum annisu concurrit, atque eouoensft convertere, ut qui nuper conslernabantur aflTicti, eiectio. Cnjus Deo amabilis viri tantum meruft apud . Benifacii enmn Y. ordinatkmi videntur qnnntur nd ea osque, subscriptionibus confirmantes, coogruere, quae septem memorantur. i . Quod eletotidem verbis leguntur in relaiiofle de electione ponctus foerit presbyter. n . Qned vktutibns omnihos tificis ad exarchum, tilulo rv, hoc nno discrimine, ornatns ac mitissimus. m . Quod eoncordi sententia quodhicpreshyter, illic archidiaconus electus dieitur. electus. tv. Qood post magoom deroncti desideriom. Magna nos tristitiarum moies etc. Deusdedit Bov. Qoed series diu noo vacaveriu vr. Quod mense nifacii praecessor magnum sui desideriurO retiquit, Novembri electio peracta sit. vn. Qtiod indictione qoarta. Nam Bonitaouis ex Eccleshe Romanse pres- D propter eximiam sanctitatem etiam miraclilis lllusirem effusamque in clericos libefalitatem. F i t ejus bytero ponlifex factos est, vir milissimos misericors memorra in Martyrologio Romano die octava Noet liberalis, nulla dissensione parttam, post praevembris : qua die probabililer creditur vita funetus. cessorem sanctissimom et cunctis carissimum, mox Non diu etc. Yacavit sedes duntaxai mensem ab obitu proedecessoris onKnatus meose Decemhri, unnm et dies 6 aut 16, variant enim Anastasii lectioatqne adeo eiectus mense Novembri, die 14. aot 24. Decembris, indietione quidem irainla, ut est apud nes : imde constat paucis post praedecessoris obilum diebus electum esse Bonifacium : modicum enim est Anastasium, verum facile fiiit u t in alterutrum iocnm breveque admodum illtid vacationis tempus, ut Roma error inreperet, et praesertim m Diurnnm inerudita Constanlinopolim decretum eleclionis, Komam Conmanu descriptom. Qtxe de Bonifacio Y. diximtis cotv stant ex Vita ipsios ab Aoostasio scripta, et epitaphio Stanlinopoli approbatio principis deferrelur. Ut moris est. Nondum ad solos cardinales conquod Honorras soo praecessori posuit: sic eoim post tracla fueral poteslas eligendi ponlificis, qui toti Ecaex versos doloris lestes, sequitur: clesiae prseesset: contracta est primum a Nicolao I I . Hic vir ab exoriu est Pelri tnrrotritus ovill, ann. 1059. deinde ab Alexandro IH. Grjegorio X. ei Sed merok snneti Pastor actesse gregK Clemenle Y. Pur» fid s hominis votis mundauIw» gnis, « Miiissimum. Anastasius : c Erat beatissimus Exulial Christi cantibusuvirimaonm, Bonifacius mitissimus super omoes bomines, et nuse» SimplkiUH saptens, vtvax solertt», *implex. ricors. > Serpeutiua ioit simpticiUte vigeos* 9

b

9

r

c

d

9

51

LlBER DIURNUS

doroinicas ac ralionales sibi commissas oves regere A atque gubernare, te Domino Deo et Salvatore nostro protegente, valeal. Hoc vero decretum a nobis factum subter, ut praefatum est, manibus propriis roborantes, in arcbivo dominico nostrae sanctae Romanx Ecclesiae, scilicet in sacro * Lateranensi scrinio, pro futurorum temporum cauteia, recondi fecimus in mense Novembrio, indictione quinta. 111. humilis presbyter sanctae Romanae Ecclesiae huic decreto a nobis facto in 111. sanctissimum presbyterum consensi et subscripsi : similiter totus cierus, optimates et milites seu cives subscribunt. 1 4 TITULUS IU. Relatio de electione pontificis * ad principem. B Gum non sine divinae misericordiae nulu sit, ita post mortem summi pontificis, in unius electionem omnium vota concurrere et convenire consensum, ut nullus penitus inveniretur qui discors posset existere. Necessarium est ut serenissimo ac piissimo domino petitionis unitae famulanter debeamus preces effundere, qnem certum est, et de subjectorum suorum gaudere concordia, et demenier unitali postulata concedere. Obennte itaque beatissimae recordationis papa noatro 111.•in electionem III. venerabilis apostolicae se-

disarchidiaconi, 15omnium,Deo volenle, declinavit assensus, propterea quod ita ab ineunte aetate sanctae idem Ecclesiae militavit, atque sic se in omnibus solerter exbibuit, ut ecclesiastico regimini non immerito, divina suffragante gratia, sit praeponendus; praesertim cum talis olim fuerit instituti, nt eliam praedicti beaiissimi 111. pontificis assidua couversa tione sua ad tantorum merilorum insignia, quibus isdem sanctae recordationis antistes fuisse cognoscitur adornatus, fecerit, Christo adjuvante, profectum, ut verbis suis desiderantes ad superna gaudia animos semper accenderit, ut quidquid boni in illo amisimus, i n hoc nos invenire indubitabiliter confidamus. Ideoque lacrymabiliter cuncti famuli 6upplicamus, ut dominorum pietas servorum suorum obsecrationes dignanter exaudiat, et concessa pietatis suae jussione, peteqtium desideria, pro mercede imperii sui, ad effectum de ordinatione ipsius praecipiat pervenire. Quatenus per sacros clementiae suae apices, sub pastore eodem constituti, pro vita imperioque serenissimorum dominorum nostrorum, omnipotentem Dominum, et bealorum apostolorum principem, cujus Ecclesiae dignum ordinari gubernatorem concedit, jugiter exoremus. d

Subscriptio sacerdotum. • Ego Dl. misericordia 1 6

* Lateranensi scrinio. In quo prae caeteris instru- tini Magni principis ad venerabilem clerum et popumentis ecclesiasUcis, electionum decreta professio- lom, et felicissimum exercitum Romanae civitatis, nesque fidei, sive quae a summis pontificibus, 6ive per quas concessit ut persona quae elecla fueril in quse ab aliis episcopis edebantur in ordinatione, si- C sedem apostolicam, e vestigio absque tarditate ponmulque cautiones sponsionesque inferiorum prae- tifex ordinaretur. > Hinc enim conciudi potest ad sulum asservabantur : unde apud • Anastasium in irincipem de Gregorio I I . non fuisse relatura postuatumque ipsius in electionem consensum : ordinaVita Constantini papae de Felice Ravennensis Ecclesiae praesule. c Noluit, secundum consuetudinem tus emm est Gregorius post trigesimum ferme annum priorum suorum, solitas in scrinio cautiones facere, ab obitu Benedicti H. Verum Constantini imperatoris conoessio valuit tantum annos tres, quo temporis sed per potentiam judicum exposuit, ut voluit. i Ad principem. Imperatorem Constantinopolita- spatio Joannes V. el Conou ordinali sunt; nam in schismate obilum Cononis consequenle, tumulluanum, ut diximus iu notis ad caput i . In electionem HL Non aberrabit procul a vero, tum est, resque ad exarcbum deiata, qui non prius ut quidem mihi videtur, qui formulam hanc conje- pontificem ordinari permisit quam pecuniam extorceritesse libellum a Romanis Anastasio sive Arte- sisset, ut ex Anastasio colligitur. lnde vero, ad pulmio imperatori ann. 714. oblatum, pro consensione sos usque exarchos, boc est, usque ad annum 752 in electionem Gregoriill.obtineiida; nam omnia ele- vexatio, quae inducta fuerat a Gotnis, remansit; nec videtur Binius, cum totus esset in vestigiis Baronii ctionis adiuncta huc apprime conveniunt. Sunt illa auiem sex : 1. Qui electus dicitur, erat premendis, ad historiam rerum gestarum attendisse, archidiacoous. 2. Electus ille est qui diu antea ex- alioquin non scripsisset a temporibus Benedicti n. petitus esset. 3. Summa fuit omnium in electione Ecclesiain Romanam ab hac tyrannide liberam coosensio. 4. Ab ineunle aetate Ecclesiae Romanae fuisse. omnibus ministeriis mancipatus est. 5. Adhaesit slu- j\ Videtur pariter id alterum pognare, quod in reladiose praedecessori. 6. Fuit doctrinae eximiae atque tione fit roentio plurium imperatorum; regnabat enim solus Anastasius, cum creatus est Gregorius I I . etiam eloquentiae. Sed observandum imperatorum nomine ipsos etiam Constans vero est scriptorum opinio, Gregorium filios Anastasii appeilatos. Quin etiam, post imperasecundum ex archidiacono factum pontificem, cuin torem Justinianum, dominorura nomine, imo et diu id omnes optarent atque adeo propensissime in imperatoruin, ipsae quoque Augustae comprehendeelectionem consensissent : fuit etiam, si Anastasio bantur. credimus, c a parva aetate in patriarchio nutritus, Per sacros, elc. Quae jussio concessioqoe bic d i sub sanctae memoriae domno Sergio papa subdiacocitur, a nonnullis consensio et approbatio tanlum nus atque sacellarius factus, bibliothecae praefectus, deinde ad diaconatus ordinem provectus. Cum viro nominatur, quauquam Joannes Diaconus lib. I Viiae S. Gregorii, cap. 40. praeceptionem vocat. Probasancto Conslantino praedecessore ad regiam profectus est urbem. Erat vir castus, divinae Scnpturae bile est solemnem fuisse ea de re forraulam, sed eruditus, facundus loquela el conslans animo, Eccle- nescio an extet uspiam. « Ego ill. Non subscribebat eleclus,'imo nec nrivasiasticarum rerum defensor, et contrariorum fortistas dabat litteras, ne speciem ambiiionis praeferret. simus impugnator. » Videri possunt obstare duo. Alterum, quod Ana- Gregorius Magnus a Mauritio iraperatore, pro vetere stasius tradit in Vita Benedicti I I . c eum nempe amicitia, petiit enixe ne in electionem suam consentiauscepisse divales jussiones clemenlissuni Constan- r e l : non oblinuit taraen.

{

b

c

d

ROMANORUM PONTIFICIJM. -

35

CAP. n .

34

Dei presbyter saactas Ecclesiae Romanae huic • de- A mentibus caelestis dignatio demonstraret, quem dicreto a nobis facto in 111. venerandum archidia- gnum ad successionem apbstoiicae vicis jubeat d i oonum sanctae sedis apostoucae et eiectum nostrum gendum, ejus gratia suffragante, et omnium animis inspirante, * i n uno convenientibos nobis, ut moris consentiens subscripsi. Et subscriptio laicorum. Ego 111. pietatis vestrae est, ^familiaribus d e r i et plebis, procerum etiam et servus buic decreto a nobis facto i n 111. veneran- miiitaris praesentiae, si dici est, a parvo usque ad dom arcbidiaconum sanctae sedis apostolicae et eie- magnum, i n personam 111. sanctissimi hujus sanctae apostoUca» sedis Romanae Ecclesim archidiaconi, Deo ctnm nostrum consentiens subscripsi. cooperante, et bealorura apostolorum annisu, 1 8 TITULUS IV. concurrit atque consensit electio. De electione pontificis ad exarchum. Gujus Deo amabilis v i r i tantum meruit apud omSuperscriptio. Domino exceUentissimo atque praenium conscientias bonae et pudicae conversationis cellentissimo, et a Deo nobis longaeviter in principaperfectio, ut nullus i n ejus electione dissideret, ac libus ministeriis feliciter conservando, 111. exconsuB, patricio, et exarcho Itatise, * presbyteri, diaconi et nullus abesset, nuUusve sdpsum subtraheret: qoem enim ad boc apostolicae vicis offidum incomparabilis famUiaris universus derus, axiomati etiam, seu h

0

exercitus et popolus bujus Romanm orbis suppUces. B

«"«eficiens Dei nostri providentia destinatum habuerat, quomodo non et humanis mentibus conso* Novit bumanis rebus providentia divina succurrere, et mmrentium fletos ac gemitus in exultalio- nantia conveniret? Quod procul dubio i n Dei pne~ nem convertere, ot qui nuper consternabantur af- sentia tenebatur adfixum. Cujus et decretum solemniter facientes, et desiflicti, postmodom. appareant nlmium consolati» Canentis enim Regis suot dicta, quae sanctus Spiritua tleria cordium, circa ejus electionem, manuum sub» scriptionibus confirmantes, per barum latoresRL de templo prophetalis cordis iosonnit: 1 7 Ad vespc" ram demorabitur ftctus et ad matutinum lcetitia sanctissimum episcopum, 111. venerabilem presbyte(Psai. xxix, v. 6). Qui et iterum gratias referens Deo, rum, IU. notarium regionarium, 111. adaeque subdiabeneficiorum ejus magnificenliam canit, et d i d t : conum regionarium, i l l . et Bl. viros honestos dves Convertisti planctum meum in gaudium mtAt, conci- et de florentissimo atque felicissimo Romano exercitu, 111. eminentissimum consulem, seu Ul. et III. disti saccum meum, et prcecinxisti me iastitia, ut canlet viros magnificos tribunos militiae confamulos nostros tibi gtoria mea, et non compungar (Ibid., v. 12 et 13). Ipsi enim cura de nobis est (I Petr. v, v. 7), ut vas direximus, supplicantes atque communiter impendectionis et vene fidei monet integritas, quippe quae sissime exorantes a Deo conservandae praecellentiae sont tristitiae, ad gaudium miserando perducit: C vestrae consuetam bonitatem piis votis concurrere: quod et nobis exiguis et peccatoribus opem de eius quia talis a nostro famulatu concorditer electus est, misericordia praestolantibus, dignatio cadestis ex- in quo, quantum ad bominum scientiam respidt, nullius raacula reprebensionis apparebit. bibuit. Etideo supplicantes quaesumus, ut iuspirante Deo Etenim pontificalis memoriae 111. de praesentibus curis ad aeternam requiem evocato, ut assolet hu- celsae ejus dominationi, nos famulos voti compotes maois rebus accidere, magna nos tristitiarum moles celeriter fieri praecipiat: praesertim cum plura sint obstrinxerat, proprio dispensatore frustratos: sed capitula, et alia ex atiis quotidie procreentur, qu» non diu in afllictione persistere consueta Dei nostri curae sollicitudinem et pontificalis favoris expectant benignitas sperantes in se dereliquit: • triduo enim remedium. Provinciales vero curae, vel quaecunque nobis.exiguis in oratione manentibus, ut omnium sunt subinde causarum utilitates, perfectae autoria t < r a e

y

* Decreto a nobis facto. Eligebant igitur ipsi etiam l a i c i : quid enim est facere decretum, nisi eligere csl? Et vero non alia forma subscribit laicus ille quam presbyter. * Presbyteri, etc. Non subscribebat electus in cjusmodi lodi 1litteris, ne ambilionis vitio laborare videretur. ^ Gregorios Masjnus litteras dedit Constanlinopolim, quibus ab amicis (conciliaverat sibi plurimos, cum opocrisiarii munere fungeretur apud imperatorem) instantius peteret consensionem impediri. Dixi ejusmodi littens, nam de aliis ad res ecdesiasticas pertinentibus contrarium constal ex epistola Joannis IV. de qua dictum antea. Axiomati. In dignitate constituti, sive Optimates, ot constat ex formula decreti electionis atque innumeris qusmodi inscriptionibus. Honoratos vocat Leo Magnus, epist. 84. Gregorius Magnus Nobiles lib. iv. ep. 47. Novit humanis, etc. Verba haec desumpta sunt usque ad ista, confirmantes, ex formula decreti de eiectione summi pontificis. • Triduo entm, etc. Bonifacius B1. anno 606. ot refert Anastasius, t fecit constitutum in ecdesia S. e

9

d

P e t r i , in qua sederunt episcopi septuaginta duo, presbyteri Romani triginta quatuor, et diaconi et omnis derus, sub auathemate, ut nullus, pontifice vivente, aut episcopo loqui . . civitatis suae,, praesumat . de successore, aut partes sibi facere, nisi tertio die depositionis eius, adunato clero et filiis Ecclesiae, tunc electio fiat, et quem quisque voluerit, habebit licentiam eligendi sibi sacerdotem. > Tridui porro tempore jejunio et precibus publicis vacabatur. In uno convenientibus, etc. Eadem fere, quae m relatione ad principem, ut evidens sit de uno eodemque electo utramque relationem esse intelligendam, et proinde de Gregorio I I . ' Familiaribus cteri. Hoc Bonifacius i n constituto Tocat filios Ecciesice. * Procerum etiam etc. Inde constat, non* ea tantum de causa convenisse tnnc temporis proceres aliosque laicos, cum pontifex eligeretur, ut v d a s sensum darent electoribus dericis, vel testimonium ferrent de probitate eligendi, sed ut vere eligerenU Unde Leo Magnus epist. 8 9 : Qui prcefuturus est omnibus, ab omnibus eligatur. Qua sententia Gregoriua Magnus usus est non semel. 1

t

LIBER DIURNUS

36

tatis censuram expectant. » Propmquantium quoque A Inimicornm ferocitas, quam nisi soia Dei atque 1 9 apostolorum principis per suum vicarium, hoc est, ftomanae urbis pontiflcem, yirtus aliquando vero flectH, et morigerat hortatu, singulari mterventu inchV get, cum bujus aolius pontificaiihw monitis, ob reverentlam apostolenim principis, parentiam efferant volnnlarriam, et qoes non virlus armornm h u mtHat, ponlificalis mcrepatio cum observatkme m etinat.

Subscriptio sacerdotum. Ego Dl. humilis archipresbyter sanctae Romanae Ecclesiae bnie decreto in IU. saocttssiaium archidiaconum et electum nostrum consentiens subscripsi. Subscriptio laicorum. Ego 111. fet Dei nemine eonsul fauic decreto a nobis facto in III. sanclissimnm arehidiaconum et electum nostrum consentiens sub* scripsi. WTULUS V De electione pontificis • ad arckiepiscopum Ravenna?. Superscriptio. Domino saitcttssimo nobis spirituali Cum haec ita sint, iterum Mque iterem hnpensfas, Patri 111. archiepiscopo, III. arcMpresbyter, III. arpraecelse et a Deo servate domine, sopplicamus, ut ceierius, Deo operante, vestrisque praecerdiis inspi- ehuftfocenuB, et i l l . primicerius notarionm, servantes iecum sanctae sedis apostoiicae. rante, apostolicam sedem de perfecta ejnsdem nostri Patris atque pasteris ordinatione adornare praecipiaInter oeteva, q u * sumn» dlvinitatis consflio dist i s , ut pote per gratiam Christi ministerium impe- B poouiitar, ponUuVaiis promotionis subUmitas, ipso, rialis fastign* feliciter alque fldellter peragentes a quo prooedit omoebomim, pnedesttuante ac larquatenns et nos exigui famuti desiderium nostntm giente eooceditur. Quod quia i u dotmtm non est, matorius etpleri cernentes, inoessabiies Deoet i m - sanctae et paterne heaUtodioi ventrm indicare curaperiali clementiae atque eximiae ac Deo placitae domi- vimus, qood pootifieaKs memoriaB domoe Hl. de praenalfoni vestrae gratiarum actiones valeamus exol- , seutisus curis ad aeternam reqoiem evocato, 2 1 vere, et eum promoto apostoficae sedis pontiflce, consueta Det benignitas triatitiarum motem, quae apiritali nostro pastori joges preces effundere pro nos de praeteriti dispensatoris frostrato ad paululum vita atque hicofamilate perfectisque vtctortis tran- obstrinxerat, abstersit atqoe inlinivit. Elenim ne quillissimernfn atqneChristismissimorum dominorum diu ictus afflictionis nos sauciaret, providum ac Deo oostrorum l i l . et 111. magnorara, victorum, impera- placitum apostolicae vicis sucoessorem condonare d i t o r u m , ut reg*tibus eorum virtutibus misericors gnata est. Deus mukipftces ooncedat victorias, et de subjectione In unum quippe < post triduum, nt moris est, conommtwn gentium Cbristianara rempubiicam faciat venienUbus oobis, id est, sacerdotibus, et reliquo triujnphare, deque restituta plenius Romani imperii omni clero, eminentissimis consulibus et giorics s prisca devottone laeiitmm cordis impertiat. C judicibus ac universitate civium et florentis Roraani b

c

Scimus enim, quod oralio ejus, qnem ad pontiflcalis dignkatls cuimen Del nutu eligimus, divinam omnipotenttam 2 0 precibus flectet atque complacabit, et optatae fetidtatis inorementa Romano hnperio prsapararhit, vestramque a Deo custodiendam potestatem, ad dispensationem hujus servilis Italicae previuota, «testramque omnium famulorum praesidium et subventum longsevis armornm aclis conservabit.

exercilus, in personam amatoris vestri ac oratoris domini nostri 111. sanctissimi hujus apostolicae sedis archidiaconl, electionis vota contulimus. In cujus Deo deditae eleclionis, nullus, gratia sancli Spiritus illustrante, defuit, sed omnium vota concorditer convencrunt: inquc ejus sanctitatis persona decreta solemniter facientes, per hanim portitores, • sanctissimora episcopttm III. venerabilem presbyterutn 111. notarium 111. regionarium, 111. ada?que subdia-

• ProptJtoufftifium quoquc, etc. Longobardes i n telligit urbi insidiantes, a quibus ut Romam tueretur Gregorius, initio poniiflcalus sui muros reflciendos curavit, decoctis ut ait Anastasius, calcariis. Reslitutus est porro a nobis locus tam perturbalus, ut scnsu careret. Sic enim se habebal: < Propinquau- D tium quoque inimicorum ferocilatem, quam nisi sola Dei virtus, atqtte apostoiorum principis, per suum vicarium, boc est, urbis pontificem, ut omnibus aUquando vero et fleclit ac morigerat hortatu, singulari interveotu indigeant, cujus solius, etc.i Pontificatibus monitis, etc. Quanlura sedi apoStolica? cuJUura exhiberent Longobardi, quamvis Romani imperii hostes, idque propter reverenliam erga S. Petrum, constat pluribus ex Jiistoria Longobardorum exemplis. PrascipiattSy etc. Videnlur preces exarcho i e r r i , perinde ac si res tota ex ipshis unius nutu penderet, . totaque in ipsum imperialis potestas traducta esset: nec enim fit ulla, nisi obscura, mentio hoc in HueUo precum, vel de imperatoria consensioue, vel de exarchi apnd impeiatorem intercessione ac instantia. Crediderim facile temporibus Gregorii secundi cxarcbos tyrannide quadam suajn, iwperatoris nomine

eonsensionem pecunia vendidis?e, ideoqne bumilihus precibus quasi rei dominos exoratos fciisse. Servilis. lri esl, et t f t i obsequetiUs, et magno ex parte servitutcm sub Longobaruorum domiuatu patientis. Eadera voceutttur Agathopapa in epistola ad Constanlinum Pogouatum, ubi de legatis ait, i se iuqoisivisse persotias, quales secundum tenporia hujus defectum, et servUis provincwe qualitalem poterant inveniri. i « Ad archiepiscopum, etc. Eodem tempore,de ejusdem electione utramque epistolam, ad exarchum scUicetet arcbiepiscopum, imo et consequentes duaa esse scriptas, ncmo inficias i e r i t , qui omnes vcl leviler legerit. Post triduum, ui moris est etc. Mos iUe initium accepit, aut certe coafirmationem, a docrcto Boxiifacii I I I . ante annos 128. edito. Cum autem obierii Constautinus papa die 9 Aprilis, necesse est, ut Grcgorii facta sit quidem post iriduura electio, scd ordinalio in diein 22. Maii protracta, donec eonsensio principis ac exarchi advenisset. Nain Gregorius d i citur ciie 22. Maii setiere coepisse. Sunciissimum episcopum, etc. Ohscrvanda legationjs ampbtudo: non soium enim propter digniila-

s m s

d

f

b

c

d

f

6

y

5

ROMANORUM PONTIFICUM. —

7

C A P . EL

38

conom regionariom, m . et 111. viros honestos cives, A titoribus 111. ei 111. quos * cum decrettlibus paginis et de exercitali gradu,fll. eminentissimum consulem, et cnm impensa suppHcatione, pro celeri promotione 111. et f i l . magnificos tribunos, ad praecelsi et a Deo eratoris vestri ac amatoris domini nostri 111. arehtservati fiRi vestri exarchi vestigia demandaviraus: diaeoni et elecU, apud praecelsum * t a Deo servatum ittpenohis obaeerantes, ut edertoa, Deo bujus ani- domnum exarcbum destinavimus, cum eis conyeniat, mum infpirante, haiic apostolorum principis sedem, V!t ad precandum Deo optaiis apud denominatum dopwesertim pre diversi* tmmioenUbus, et ad subven- minum exardram subveniat: ut cum eflectu, Deo propiUo, eis qtri missi sunt, remeantibus, et de veftnm pnavineiie eoigentibus, simai et ad imperiale servrtfom respleientibus, de perfecu ordinatione strae a Deo servatae eminentiae bonHate prospera eiecU apostolicam sedem adoraet, quatenus insit io prsefate domino nostro electo nuntiantibns, non soanoaloUe* aedis specula, q«t et CbrisU negat Eccle* lum affectiorem ejus sanctitatem erga vestram emisiaw, gregemfuc ratienabitfam salubriter dispenset nentiam eflieiant; verum et booi ministerii merces fft oyinm, et pro slaMUtate a D.eo decreli JVomanj atque vicissitudo ab ipso aposjolorum principe, cui imparii, loog»vaqoe «ojpatate ae tamporum prospeiv speciaUter concurritis, et ia praesenti vita tnultipUtate praadicti eximH demmi exarehi mdesinenti prece oetor, et i n regois caeiestibus repeodatur. exoret.

9

Elabora itaque, quaasjtmus» seootissime ac beaUsshne Pater, u t etun harvm pottitoribus, venerateri* btts et iifiis vestris, apud praefatum dominum exarchum impjgrius iotervenias, vfcemgratiae propriae beato Petro fautorUuo reddeos, toUsqne nisfbus imminens, ut optatae ordinationis, Deo jubente, accelerelur uegotium, quatenus de praesularibus paternat vesftw heaUtudinis adminicuiis, et haec apostohca lsetetur ae exsuliet Eeeiesia, et nos gratiarum actiones agamus, et cbaritas denominati doraini «ostri elecii ftuurique aposlolici ponUficis opulentius erga vestnon praesoiarem sanctf tatem dilaletar.

TiTULUS ¥H. De eUctieue pontificU ed apocrimarinm taven

Superscriptio. Dilectissimo fratri 111. presbytero et apocrisiario, 111. « ^ p r e s b y i e r , UL ftrebidiaoonus, et lii. primteerios notariorom, servanjes loeum sanctae sedis apostolicae. Dudum dUectissimam fratemitatem vestram obitum sanctae oiemoriae domni 1U. agaovisse pontrfleis, satis scimus : cui post transituro, ut moris est, die terlia convenienUbus nobis, id est, clero, axioraaticis etiam, et generalis inilttiae ac civium unmrsitate, in personam domni I H . sanctissimi ardiialacoul, Det gratia suffragante, elecrionis vota eonUUis&e oos, i n TITULU8 VI. dicamus. Cujus et seiemne deeretom fccientes subD$ electione pontiftcis « ad judices Ravenno?. C scripUone omnium roboratom apnd eximium et a Muperscripsio. Domino eminentissimo et nobis fci Deo servatum dominum exarcfcum, per harum portiCbristo fratri 111. consuli, JU. archipresbyter, et 111. toreslll. etlll. direximus,cum quibus diiectisatmafra archidiaooous, IU. primicerius notariorum. servantea t e r o i t a s 2 4 & ' a conr«nwt, etproceteri promotione foeooi sanctae sedts apostolicae. pontificalis ordinationis deposcenda apud denomiua* tura dojninum exarchum iaterv^njat, u l valeant H , Si benefacta saecularibus impensa negotiis digna minitne vicissitudine defraudautur, nuUus profecto qui missi sunt, Chriato comite, cum effectu ad nos repedare, et de prosperis nuntiis apostolicam ChrisU ost qui duhkel, quin ea, qu»pio intuitu peraguntur, Eceleslam, omoiumque nostrum aoimos magnani» aetcrnae vitai remunerattone rependantur. Qua? cum ijta sint, licet ioclytac eminentiae vestrae miter reievare. propositum documentis pjuribus agnoscamua, totia TITULUS m, ntsibos spirituali mairi huic sacrosonctae apostoUcaa • Ritus ordinandi pontiflcis. Dei Eedestae otilltatibus ad concurrendum suffragari: fraterna tamen dulcedine horlari atque poscere, con* PBalhmt secundum consuetudinem. Procedit eJev€

gruum duximus. ut convenieatibus 2 3

N A R U J N

P " p cius de secretano, • cum cereostatis septem, et venii A R

s, ad qoem oiltteretur, eed etiam, vel maxime, ad aoctoritatem fidemque elecUoni concordi facieodaoi, dirigebanir, epieeoptts nempe, provinciae; pMobylor, d e r i ; hooesli viri, civilatis. Consul et trihuot, miliiiae iegaUone fongebantur. • Ad jmdicBs. Aut emendandus titulus, ut eonsentiat inscriptioni, singularique numero legendtim, judhci* Aut piuriims a pari scriptom est: aut, quod magis reor, toU jodif^m con«esstti directa episioja, appellato eo taotum, qui praesideret, nempe oonsule. Cum decretalibus paainis, etc. Inde coilige decretum eleciionis exarcbo missum, atque eUam im-; peratoxi, ut subscriberetur: quae fuit approbatioois oota. Rkus ordinandi. Tota haec A>rmula, si tamen foo>uJa est, et noopoUus nibrica, coutine ur iisdem Verbb)' io vetusUssimo Ordine Romano BibUolbecae c

II

Corheiensis, teste D. Huffone Menardo Benedfctino. Legttur eUam, paocis additis, in Ordine Romano edtto. 4 PsaUunt seeundum consuetudinem. Quae nempe, eum agKur de ordinatione episcopi, habetur in Ordioe Romano: Post preeessionem a seeretario ad ordinaitonis loeum Schoia Introitum, ut loquuntur, decantat: Elegit te Dominus sibi in pontiflcem maom, et aperiens Uiesaurum soum optimum, abunre te faeiet omnibus boots. Psat. Exaudiat te Dominns to die tribulaUoois, protegat te nomen Dei Jacob. • Cfw» cereeetatis septem. Sont quf mysterium io aeptenario noraero latere puient, eum tamen ex Ordine Romano discamus, septem ftiisse ceroferarios. pro numero regionumUrbis.

S

39 LIBER DIURNUS 40 » ad confessionem, e t post litaniam ascendunt ad A tem observet, et quae ex ambarum collatione concludi debeant, minore negotio intelhgat.] sedem, simul episcopi et presbyteri. Tunc episcopus Indiculum * pontificis. Albanensis d a t orationem primam: deinde episcoP Professio pontificia. pus Portuensis dat * orationem secundam: postIn nomine Domini Dei In nominesanctaeet inmodum adducuntnr Evangelia, et aperiuntur, et te- Salvatoris nostri Jesu dividuae Trinitatis, Amen. Christi, etc. Indictione Ego N. sanctae Romanae nentur super caput electi a diaconibus. Tunc * epi111. mense 111. Ego IU. m i - Ecclesiae Diaconus vel scopus Ostiensis consecrat eum pontiflcem. Post sericordia D e i presby ler Presbyter, vel Episcopus haec archidiaconus annectit ei pallium, deinde i as- et njElectus, futurusque CardinaUseleclus, utfiam per Dei gratiam humdis per Dei gratiam hujus cendit 2 5 ad sedem, et dat pacem omnibus sacer Apostolicae sedis Anti- sancUe ApostoUcae sedis dotibus, et dicit, Gloria in excelsis Deo. sles, tibi profiteor, beate humilis minister: proflPetre Apostolorum Prin- teortibi, beatePetre ApoTITULUS IX. ceps, (° cui claves regni stolorum Princeps, (cui caelorum ad Ugandum at- claves regni caeleslis ad [Quod indiculum hoc in loco dicitur, professionem .fidei vocant Ivo, Gralianus, Antonius Augustinus, que solvendum in caelo ligandum atque solvenet Baronius, locis in praefatione citatis. Eam om- etinterra, creator atque dum io caelo et in terra redemptor omnium Dorai- creator etredemptorDones i l l i professionem acceptam tradunt ex tibro diurno sed nemo tamenrefert puram, ut hic est, B nus Jesus Christus tradi- minus noster tradidit, i n sed ad usum noni saecuii auctam atque interpola- dit, inquiens : Qucecum- quiens: Qucecumque ligatam. Visum est operae .pretium, ntramque mque iigaveris super ter- neris super terram eruns peXkSkxAQ exbibere, ut quisque facilius et varieta- ram, erunt ligata et in ligata ei in coelo; etquceb

e

d

f

h

1

m

k

t

t

* Ad confessionem. Ubi ad corpus S. Petri profes- peragendum Missae officium, tumin acUonem graUasio fldei prima emitUtur, peragilurque tota ordinaUo: rum nymnum angelicum inchoat. quse praerogativa summi pontificis, ex decreto Grek Et dicit, Gloria. Innocentius I I I . Cap. Quod $icgorii Magni. ut. De Elect. § Super eo. c Cum sofus Pontifex * Et post litaniam. Id est, post Introitum missae a Romanus, (qui ante hymnum angelicum consecraSchola decantatum, dictumque de more Kyrie eleison tur, et postmodum ipse Missarum solemnia incipit fit ordinatio ponUflcis : qua peracta, pontifex dicit, et perficit consecratus) in die consecraUonis suae Gloria in excelsis Deo roissaeque caetera absolvit. valeat ordines celebrare, > etc. . « Ascendunt ad sedem. Non suromi pontiflcis proPontificis. Cononis opinor, quipost Constantini priam, sed ordinatoris antistitis, ad quem scilicet Pogonati obitum creatus est; aul bergii, qui Conoepisconi Albanensis et Porluensis, presbyterique or- nem excepit; uterque enim electus est, et cum fodinandum more solito deducunt. ret Presbyter, et post Constantini mortem, qui duo characteres in Indiculo habentur. Quod haec porro Oralionem primam. Addit Ordo Romanus: Super fides edita sit postGregorii Magni aetatem, iude l i pontificem. Adeste suppiicationibus nostris omnipotens Deus et caetera, quae habentur in ordinatione epi- Q uet, quod aliam longe diversam, quam Joannes scopi, ut et aliae duse oraliones sequentes. iaconus Symbolum vocat, in consecraUone sua * Orationem secundam. \dd\l Ordo Roraanus: emiserit. Propitiare, Domine; supplicationibus nostris etc. Pre$byter. Nondum CardinaUs nonien ad enunentiam dignitatis ostentandam assumebalur : asPostmodum aperiuntur Evangetia. l n ordinatione Episcopi, non a Diaconis, sed ab Episcopis duobus suraptum vero est nono saeculo, ut ex collata preteneri Evangelia super caput Electi Ordo Romanus fes^ione constat : nam prius in Ecclesia non alius Cardinalis nomine appellabatur, quam qui addictus tradit, quemadlocumAlcuinus: c Quod duo Episcopi tenent codicem Evangeliorum super caput ejus, esset uni loco pio curando, ut dicemus in nolis ad caput lerlium, ubi sermo erit de incardinando et uno fundente super eum benedictionem, reliqui qui adsunt Episcopi, manibus suis super caput ejus • Episcopo; et ad capul quintum, cum de praeficiendo tangunt, non reperitur in auctoritate veteri neque no- Presbytero Cardinali agetur. va, sed neque in Roraana traditione. > Electue. Nempe profitebatur ortbodoxam fidem, * Episcopus Ostiensis. Erat hoc Ecclesiae Ostien- velut unus fidelium, antequam in cathedra Petri sis privilegium, antequam ulli Episcopi in numero docturtis Ecclesiam sederet. Professio haec videtur Cardiualium censerentur; nunc vero, cum inter eos fuisse tolius ceremoniae inilium. Brevior porro est, plures sint Episcopi, gui tres aliis aetate praeeunt, uam quse edebatur ab ordinato: fuit enim haec proconsecrandi Pontilicisjure gaudent. Ostiensis porro, lenUs, altera docentis. quo die Pontificem ordinabat, utebatur paUio, ex deCwi clave$ etc. Prolixa parentbesis, nisi atcreto Harci Papac. D * Consecrat Pontificem. Ordo R. Deus bonorum tendatur, perturbat sensum, quemadmodum elconseqtiens, etst brevior : i n altera vero professione omnium, etc. In qua oratione haec addi debent ad verba haec, quae uncinis duobus includuntur, vei locum : Et idcirco famuio tuo N. quem Apostoliccs delenda suut, v d restituendum verbum quod desit, sedis Prcesulem, et Primatem omntum, qux in orbe v. g. profiteor ne peccetur in leges grammaUcae. terrarum sunt Sacerdotum, ac universalis Ecclesice Quid enim sibi vult infinitivus modus, custodire Doctorem dedisti, et ad summi sacerdolii ministerium elegisti, hanc, qua>$umu$ Domine, gratiam largiari$. post coniunctionem, quod et subjuncUvum, non deseram ? Item post pauca : Tribuas ei Cathcdram Pontificaiem ad regendam Ecclesiam universam etc. p Profe$$io Pontificia. Etsi refertur a Cardinale Post h(vc etc. Si Diaconus electus sit, conse- Baronio ad annum 869, non fuit tamen eodem modo quorefertur, usurpata, nisi decimo saeculojam procratur in Presbyterum: hujusce enim consecraUonis vecto : fit enim menUo Episcopi Cardinali$ qui elesunl haec, quae leguntur. — In libro rituum sacronim Auguslini Patritii (per errorem Christophoro Mar- ctus in summum Pontificem foret, et id quidem comcello tribuilur), ritus illedescribkur: Dictis orationimuni quodam jure. At Episcopum in summum Ponbu$ Papa etiam sine mitra accedit ad attare, etprior tificem provebi jus non sivit, nisi diu post tempora Diaconorum secundo adjuvante, capit paUium ae ai- Formosi, cui fuit nefario crimini datum, quod ex tari, et imponit Pontifici dicens : Accipcpaitium, etc. Episcopatu Portuensi ad summam sedem transisi Etascendit ad $edem. SummiPontificis propriam, set, obiit vero Formosus nono saeculo peoe i u atque Ecdesiae universae Thronum, indeque tum ad cipiente. t

t

1

d

S

t

m

t

f

n

2

0

f

v

t

f

9

t

t

&

t

t

t

t

ROMANORCM PONTIFICUM. - CAP. I I . 41 etsio; ei qumcmnque $ot- eumque toiveris tuperter- A n u m , Constantinopolftaveris euper terram, erunt rom, erunt sotutaet inceenum, Ephesinum p r i sotuta et tn costis) sanctde- lis [Matth. x v i , 1 9 ] ) mum, Chalcedonense, et qne tuae Ecclesiae, quam sanctaeque tuae Eccle- secundum Constantinopohodie tuopraesidio regen- siae, quam bodie tuoprae- litanum, quod Jnstiniani sidio regendam suscipio, piae memoriae Principis dam suscepi. quod quamdiu io hac mi- temporibus celebratum sera vita constitutus fue- est, * usque ad unum apiro, ipsam non deseram, cem, immutilata servare. non relinquam, nonabnegabo, non abdicabo aliquaEtuna cum eis pari hotenus, nec ex quacumque nore et veneratione sancausa, cujuscumque me- ctum sextum Concilium, tusvel periculi occasione imod nuper Constandimi ttam, nec me segrega- tino piae memorise Principe, Agathone Apostolico Banc verae fidet recti- bo ab ipsa. Sed verae fidei rectitu- praedecessore meo 2 9 todinem (quam Cbristo autore tradente, per suc- dinem,(miamChristo au- convenit, meduliitus et plenius conservare, quaecessores tuos atque dis- tore tradente per te, et que vero praedicaverunt, cipulos, usque adexigui- beatissimum tuum coapotatem meam periatam, in stolum Pauium, et per R praedicare; quaeque contua sancta Ecclesia repe- discipuios successoresve- demnaverunt, ore et corri, totis conatibus meis, stros usque ad exiguita- de condemnare. usque ad animamet san- tem meam prolatam in tna Diligentius autemetvigntnemcustodire, tempo- sanctaEcclesiareperi to- vacius omnia * decreta rumque diificultates, cum tis conatibus usque ad praedecessorum Apostolituo adjutorio, toleranter sanguinem custodire.) corum nostrorumPontifisufferre.) cum, quaeque synodaliter Taro de sanctae et indivi- statuerunt, et probata Tam oe sanctse et individuae Trinitatis myste- duae Trinitalis mysterio, sunt, confirmare, et indir i o , quae unus est Deus ; qmeestunusDeus; quam mhiuteservare, et sicut ab quaui de dispensatione, de dispensatione, quaese- eis statutasunt, in sui viquse secundum carnem cundum carnem facta est, goris stabiiitale custodir e ; quaeque vel quosque facta est, Unigeniti filii unigeniti FiliiDei Domini simili autoritatis sentenDei Domini nostri Jesu nostri Jesu Christi, et de Christi, et decaeterisEc- caeteris Ecclesiae dogmati- tia condOmnaverunt, vel clesiae dogmatibus, sicut bus, sicut in universali- abdicaverunt, siroili auin * universalibus Conci- bus Conciiiis, et Consti- toritatis sententia condemnare. liis, etConstitutis Apostoli- tutionibus Apostolicorum corum Pontificum proba- Pontiflcum, probatissirao- C Disciplinam et ritum tissimorum, atque Docto- rumque Ecciesiae Doc- Ecclesiae, sicutinveni, et rumEcclesiaescriptis 2 8 torum scriptis sunt com- a sanctis praecessoribus sunt commendata; item metidata, id est, quae ad meis traditum reperi, inquaecuroque ad rectitudi- rectitudinem nostrae ve- libatum custodire. nemvestTae nostraequeor- straeque orthodoxae fidei, thodoxsefidei,a te traditae, a te traditae, respicrant, Et indiminutas res Ecconservare. respiciunt, conservare. clesiae conservare, et ut Sanctaque octo univerindiminutae custodiantur, Sancta quoque universalia Concilia, Nicse- salia ConciIia,id est, N i operam dare. d

f

1

b

c

Universaiibus ConcilUs. Adverte ordinem regularum fidei a summis Pontificibus coram Ecclesia constitutum. Item quwcumque, etc. Videtur probatior alterius lectio, i d est, quw, etc. Sancta quoque Concitia. Gregorius Magnus recens ordinatus, epistoia synodica ad alios quatuor Ecclesiae Patriarchas, idem fere habet de umversa- f\ iibus quinque Conciiiis ante suam ordinationem habitis. Quod quamdiu in hac misera vUa. Promissio tam expressa de Ecclesia non dimittenda, quaecumque tandem causa extiterit, et quantuscumque injiciatur metus, pertinet, ut manifestum est, adeatempora quibus summi Pontifices a potentioribus Italise Tyrannis et intrudebantur et extrudebantur. • Usque ad unum apUem. Omnes igitur Canones quintse Synodi, atque adeo undecimum, quiadversus Tbeodoreti scripta editus est, Ponlifices, priusquam ordhtentur, se conservaturos sine ulla mutilattoue spondebant: qua ratione igitur Theodoretus purus erroris semper fuisse probari queat? Nuper. Id est, quod ultimum habitum, et quidem ante annos qninque, si modo haec professio Conoute s i t : nam ordinatus est Conon anno 686, die 20 Octobris : Gonstantinus Pogonatus, cuius defuncli mentto fit, obiit ann. 68$. mense Septema

b

c

d

f

PITROL,

CV,

,

8

44 c&num, Constantinopolitanum, etEphesinnm p r i m u m , Chalcedonense, quintum quoque et sextum item Constantinopolitana, et septimum item Nicaenum, I octavumquoque Constantinopolitanum, usqueadunumapicem, immutilate servare. Et pari honore et veneratione digna habere, et quae praedicaverunt et statuerunt, omnimode sequi et praedicare, quaeque condemnaverunt, condemnare ore et corde.

Diligentiusautem et v i vacius, quamdiu vixeyo, omnia decreta canomca praedecessorum Apostolicorum nostrorum Pontificum, quaecumque ipsi Synodabter statuerunt et probatasunt. confirmare et indiminuta servare, et sicut ab eis statuta sunt, in sui vigoris stabilitate custodire; quaeque vel quoscumque condemnaverunt, velabdicaverunt, simiii sententia condemnare vel abdicare. Disciplinam et ritum, sicut invenimus a sanclis praedecessoribus meiscanonice traditum, quamdiu vitain istis comes fuerit, iliibate custodire. Et indiminutas res Ecclesiae conservare, neque alienare, seu in feudum, censum, vel emphytheu-

b r i : Sexto Concilio datum initium die 10 Novembris anni 680. Finis impositus die 16 Septembris anni 681. s Constantino piee memorice, etc. Edita igiturprofessio est ab Electo, post defunctum Constantinum Pogonatum, hoc est, post anni 685 mensem §eptembrem, atque ita vel a Conone, qui primus post Constantinum electus est, vei a Sergio, aut altero non longe post consequente. Decreta prcedecessorum. De fide scilicet ac rooribus, ut ipse contextus docet; namquae ad disciplinam pertinent, ut alia aliistemporibus conveniunt, lta subinde mutantur. > Disciplinam et rUum Eceiesice. Utroque nomine intelligitur ratio universalis sacrorum, de qua in sequentibus professionibus, non item forma vivendi, judicandi, etc. ) Octavum quoque ConstantinopotUanum. Celebratom est anno 869, sedente Adriano I I , in causa Ignatii et Pbotii. Vide Baronium ad annum jam d i ctum, et Raderum in notis ad istud Concilium : ex quibus disces, quam necesse fuerit consequentibus temporibus, ad laudem orthodoxise, octavam hanc oecuraenicam Synodum recipere : oecumenicam dico : fuerunt enim aliae duae a Schismaticis habitae, quae nomen octavae Synodi ementiri conatae sunt. b

-44

J

» Nihil de traditione, a probatissimispredecessoribus meis servatum reperi, diminuere vel mutare, aut aliquam novitatem admiitere; sed fervenler, ut vere eornm discipulusetsequipeda, totis virihus meis conatibusqne tradita conservare ac venerari. b

Si qua vero emerseriat contra disciplinam canonicam, emendare; sacrosque Ganones et Constituta Pontificum nostrorum, ut divina et coelestia mandata, custodire, utpote tibi redditurum me sciensde omnibus, qnae roftteor, districtam i n ivino judicio rationem, cujuslocumdivina dignationeperago, etvicem i n tercessionibus 3 1 tttia arijuius impleo. Si praeter haee attquid agere presuropsero, vel mt praesumator, permisero, eris mihi, i n tUa lerribitt die divini jmdioii,

to, adjutoriura quoque u t «aati propttaus. NibH detraditione* quam praebeas obsecro, u t i r Attjutotium qmoqne ut aprobattssimis predeces- reprehensibilis appaream prebeas obsecro i n bac soribusmeis canonice tra- aote conspectum judicis corruptibilivita conhtituditamet servatam reperi, omaium Domini noetrrJe- to, ut irreprehensibilis diminuere vel mutare, aut su Ghristi, dum terribili- appaream ante conspealiquaranovitalem admit- ter decommissts advene» ctum judicis omnium Dotere; sed ferventer, ut ril judicare, ut faciat tne mini nostri Jesu Ghristi, eorura discipulus et sequt- dextrae partis competea* dum terribiliter de compeda, totis mentis meaeco- et inter fideies discipnks missis advenerit judicare, nalibus, quaetradita caac successeres tnos eaae ut facial me dextre partis nonicereperio, servareet cooaorteDK participem, etinter fidevenerari. lesdtscipuloset suooettoSi qua vero emerserint res tooa esae tionsortenK conlra canonicam disci3 3 Quamprofessienem fiancantem professtoplinam, communicatione meam, «t supra contine- nemmeam, perNotarium filiorutn meerum sau- j> tur, per i l i . Notarium et et Scriaiarium sauctae Rociae Roraanae Ecolesiaa Scriniariumtuemandtmte manaeEcibfesiae me jobenCardinalium cum quorum conscriptam, prapriama- te scriptam, propnamaconsilio, directione, etrenu subscripsi, et tifei, bea- nu subecripa* et tibt, memoratione ministe- te Petre Apostofeet Ape- Apostofe Petre, et Apostorium meum geram et per- stolorum omnium Pritt- lomm omnium Princtpi, ajgam, emendare, aut pa- ceps» pura mente et con* pura menteet devota c*w* tienter, eicenta fidei et scientia devota, cetpora- soientia, super samctura christianae Religionis gre- l i jurejurando sinceriter cerpus tuum, et «ttare vi offensione, tuaetbea- ofctutt. tuum sinoerilor mbtuii. tissimi tui coapostott Pauli proourante interSubscrwtio, Ego quiau» oessione, teierare, saoroe- prattl. indignnspresbyter que canones et sacroruni Dei gratia efoctus hnjua Pontificumdecreta, utdi- Apostelicae sedisRomanae vina et coeiestia manda- Ecdesiae Episcopus,hano la, Deoauxiliante,costo- pttrfcsatoncmmeatti» stcnt dire : utpote Deo et tibi sopra conlMtet, Jacicaft sciens nie reddjturum de jUHuraiidum c o m r a h t c r omnibus, quaeprofiteoret tibi, beate.PeuroApostet^ quamdiu vixero> egero, nm P r i n e m , « m meo» vel obliviscar, distrtctam t e e t cetneietUia ofc incttviuojudicio raUenem> cujus; sanctissimae sedidtt Secmude enefeeeie fideu vina dignatiene, tepatro///. Episcopus sanctae Catholicae et Aposlolicae cinante, praesideo, e t v i cem intercessionibtstais Ecclesiae urbis Jfcomas, reverentissiois Ikmiribtis, adimpleov et dilectissimis tttia^ oeu universae plehL d

0

c

8

WM4e irueMom. Non ea intelligitur, qnae a * Ut ditrna eX ccsteitia mandata. Spirittfs sancti Ghrtsto vei Apostolis, sed quae ab hominibus proEcclesiam regentis afflatu constituta. fecta eM, aiiudque nihil est,preter hMdahUea conFilionm maorum , e t c . ScribcnAom videtor suetudiaeset constituta. fratrum, parttm qota s k Pontifioes toqui solent, par. Totam hanc porro rnovrnirhy Ivo Garnotensis » tim quoniam tunc temporis inter Cardinates iNmmiiii fert JHS verbis: in Ubro quoque PotUi(kMm oui dki- ^ i s c o p i eensehantmr. tur tiiurnue, ila continetur de profauione Romani e Coapostoti Pauli. Sapit id ipoaiefiora Omnt EccUsia. Pelagius I , cum suam i d e m veliet omni Ecciesiae probare, scripsit ad tmitersum popuium Dei epistoUm i s t i , quem edimus, sermoni non absimilem,nt ex mutaa duornm collatione constare potest. c Audire designat intuitus. lade consUt professionem hanc fidei, etai videatur hahere fonaam epistoiae, i n Ecciesia Umea dictam : neque enim haec verba ad alios pertinere possunt, quam auditores, qai praesenti suum testentur nutu desiderium. ^ Immutabiliter,etc. Observandumest,iddictom, primo post Bonorii obitum, deiode ia eo sermone, qao reomitar sexu Synodus, deniqae cumexpresais verbis Honorius, dicitur c pravis haereticorum assoriiooibua fomentom impendisse. »Non igitar U n tua Ponlilex velut MoaotneliU, qued imperite a quiboadaua occinitur, sed Unqoam MonotheliUrum faator persiriagitur: fautor, iaqaam, non at qui adjuverit; sed ut qui non represaerit, at par e r a t ; id est, non qui approbalioae, aed qai dissimuiatione et imprudente ceconomia usus sit. • Quod Symbolo deesu putabatnr. De Spiritu saacto dixerantfiticaeniPatres i d unum, e t t n Spirkum sancium. Aiiquid ampiius exponeadum fuit adversus Maeedonium et Apolliaarem cum Macedonio conBentkmtem. Banc porro expositionem, quasi innovatio foret fidei, atquc additio, et non explicatio raera, exprobraverunt Ariani Catbolicis, ut est in Jiaiogo i Tbeodoceti adversas Macetoniaxuun.

4

ac defenderuot. Etenim hujas Apootolieae traditionis aormam I n violabiliter custodiemus, quam venerandum sanctoram trecentorum decem et octo Patrum Concilium, quodin Nicaea, sub magno Principe Constantino, conveaii, Dei gratia revelante, redegit i n Symbolum, et consobstantialem Patri Fiiium praedicavH, et Verbam Dei Deum verom esse coairmans Dominum nostrum iesum Cfariatam, Arium deitatem blasphemaatem, cum suis coa&ortibus expatit, et ut diaboli {fcaaaequaai etgo meriU Pontiicam praedeceaoo- miaistroe aeterao anatbemate coademaavit Dehinc secundum ConsUntmopoiitanum adaeque raa, aec i m i u r i poosamas, nec coadigee peasare; aarom tamaa sptriuies regaias medallitas conserva- aaactum, centum quoque qainquaginu Patrum, conctttum, sub ImperiaUs memoriae majore Theodosio, mus, et ealatiferis sanctoram Patrum doetriais i n in Regiam urbem concurrens, • qood Syraboio deesse aitimar, hieaae Unqnam iaexpugnabili n w e praecoram i d e i tela C puUbatur, exposuit, et gratia Sphitus sancti m l u tiaeti, o

a

tMti

fc

4* 47 LIBER DIURMJS strante, Deum esse Spiritum sanctum, Patrique et A cum beato CyriUo Alexandrinoe Ecclesiae 3 7 Prsesule, Filio, utpole coosubstantialem, coadorandum anne- prins in Ephesinam urbem convenit; in quo unitio x i t : unde Macedonium rebellem Spiritus sancti, et in Christo convenientium naturarum, id est, deitatis ApoUinarem cum suis sacrilegis complicibus, perpe- atqne humaniutis in Christo connexio secundura tui anatbematis censura prostravit. subsistentiam, salubriter praedicata est, et profanus Per hsec duo sacra Goncilia * sanctam et insepabilem Trinitatem, unum Deum, unamque Trinitatis substantiam esse cognoscimus, Trinitatemque in unitate, et unitatem i n Trinitate palam praedicare didiciums, ut unum Deum, propter unitatem essentiae, fateamur, et TriniUlem inseparabilem, 3 6 propter subsUntiarum atque personarum differentiam,doceamus; dum de Patre Filius aeternaliter nascitur, Spitus sanctus de Patre procedere confirmalur, eumdem Dei Fitius de euo accipere perhibet, et in nomine suo mitti a Patre Spiritum sanctum manifesut, et insuf- B flandodiscipulis, Accipite Spiritum $anclum(Joan. xvi, v. 14), ut pote de se procedenlem, adnuntiat: et in coelos ascendens, utpromiseral,Paraciitum ad discipulos mittit. Ex hoc ergo vivaciter edocemur, et unicam diviiritalis essentiam, et propter inconfusas subsisteutiarum proprietates, Triniutem praedicare perfectam. Patris igitur et Filiiet Spiritus sancti, sicut una vere est divinitas; i u una est gloria, imperium, majesus, virlus, atque potentia, una quoque eorum naturaiis voluntas, et una est operatio. Quibus duobus universalibus venerandisque Conciliis Tertium generale ducentorum sanctorum Patrum accessit Concilium, quod subprincipalisquidem memorhe * Tbeodosio Augusto factum est, ex au- C ctoritate Umen Ccelestini Apostolicae sedis Antistitis, • Sanctam et inceparabilem Trinitatem, etc. Nuapiam reperire est pieniorem dilucidioremque myaterii TriniUtis expositionem; ut merito AnasUsius Bibliothecarius Giegorium nostrum dixerit, divinw Scriptura eruditum et facundum ioqueta. i» De $e procedentem. Quod in hac professione m i nus expresse dicitur, in consequente clarius explicacatnr, c Spiritum sanctum nec genitum nec ingenitum, sed de Patre Filioque procedentem. > Quae verba sunt in Symboio Gregorii Magni, non item in Fide Pelagii. Porro autera in utraque Diurni professione contutetur traditio, quam « ab Apostolicis et probatissimis praedecessoribus immuUbiliter servatam ac defensam i summi Pontilices vn saecuio docebant. In Ordine Roraano, ubi agitur de ordinandi Episcopi interroaatione : c Credis eliam in Spiritum sanctum, plenum et perfectum verumque Deum, a Patre D et Filio procedentem, etc. > Idem habetur in sermone de flde, qui interrogationem cousequitur i n eodem Ordine. Ducentorum. Marius Mercator ducentos septuaginU quatuor numerat, babetque asltpuiatorem S. Cyriilum, qui amplius quam ducentos exstilisse scribit. Positus est igitur, ut vuigo solet, numerus plenns, omissis additamentis. d Theodotio Augutto. Augustum dicit, ut a Magno distinguat, id est, juniorem a seniore, nepotem ab avo. • Ex auctoritate tamen Cceieetini, etc. Non indixit Caelestinus Conciiium, sed indictionem approbavit: indictum enim est ab Imperatore Theodosio, artibus Nestorii declinare sodis Apostolicae sententiam volentis deiuso. Caelestinus vero, etsi nescierit indictionem Concilii, ut consUt ex iitteris Nestorii ad ipsum, dici tamen potest approbasse, partim litterta b

e

6

f

c

hominicola Nestorius dominicae dispensationi infestus, ntpote qui adorandae Incarnationis arcanum, Deum ab homine separando, disjunxerat, et sanctam virginem Mariam Dei genitricem blasphemis vocibus objurgabat, * per duodecim veneranda capitula,multiplici anathemate in perpetuam condemnationem cum sociis suis dejectus est, confiteri veraciter nolens, quod Verbum caro factum ett et habitavit in nobit (Joan. i , 12), id est, Deus Yerhum, idemque Filius D e i , pro nobis factus est homo, id quod erat manens, factus est f

f

h

quod non erat : et quia simul caro, simul Yerbi caro animaU anima rationali, in Yerbo qoippe hoc ipsum subsistere habuit. Pro hujusmodi ergo de incarnalione Dei Yerbi regulis explanandis,eiiamQuartum sanctum scxcen» torum triginla Patrum sanctorum Concilium , sub augustae memoriae Marciano Imperatore, in Chalcedona concurrit, cui Apostolicus Papa Leo per Legatos et Yicarios praefuit, cujus, Dei gratia reserante, * ve. nerabiU tomo firmatiPalres sententialiter 3gpromulgaverunt, ex duabus et i n duabus naturis, sive subsUntiis, id est, deitate atque humaniUte, unum eumdemque FiUum Dei Dominum Jesum Christum; et quod in nuUo perempta sit differenlia naturarnm, magis autem, salva proprieute, utraque natura i n unam personam atque subsistentiam concurrerit: etenim ex quibus eum veraciter subsistere credimus, ad Tbeodosium et Synodom datis, partim missis L e gatis tribos, Arcadio et Projecto episcopis, ac P h i Uppo presbvtero. * Hemimcoia. Idem objicit passim Cyrilhis Nestorio. « Per duodecim capitula, etc. De his i s u obserra. I . Jussione Caelestini summi Pontificis edita esse a S. Cyrilio in iEgyptiaca Synodo, missaque per quatuor episcopos Consuntinopolim ad Nestorium, cum epistolis Synodorum Romanae et iEgypliacae, quibus jubebatur subscribere intra decem dies, nisi veilet deponi. I I . Nestorii artibus, imo precibus, impuffnaU ab Andrea Samosateno, et Tbeodoreto Cyrensi. I I I . Relecta postmodum in Epbesino Concilio et aperobata. IY. Post Dionysii Exigui tempora pro definitione Svnodi Ephesinae recejpta. V. Cum de flde S. Cyrilli ageretur, nec in Chalcedonensl, nec i n Y Synodo, aiiave altera consequente, lecU esee, sed aiias domUxat epistolas duas, secundam n i m i * rum ad Nestorium, et pacificam ad Joannem Anttochenum. * Id quod erat manena, etc. Hanc Catholicorvm sententiam maligne carpit Eutherius ille Nestorianuo Tyanorum Episcopus, qui cum a Goncilio Maximiani exauctoratus csset, non potuit in sedem restitui, uamvis Paulus Emesenus, inter gerendum pacis cclesiarum negotium, totis viribus anniteretur. Huic Eutberio tribuendi sunt Sermones de variis propositionibus, qui inter Opera S. Athanasii tomo u editi sunt, ut ostendimus in Auctario Operum Theodoreti : communis enim opinionis tribuentis, vel Athanasio, vel Maximo Monacho, falsiutem demonstrat M. Mercator. i Yenerabili tomo. Epistola dogmatica ad Fiaviaaum advejrsua errorea deliri EuiYchetis*

S

ROMANORUM PONTIFICUM. — CAP. H.

50

ineisdem inconfuse inseparabiliter et indivise, e t A esse, et contemplari nibilominus prsedicamus. Quihus acquiescere nolentes blasphemns Dioscorus, simuiet delirus Eulyches, anathemaiis justi censura, cum * fautoribus suis, percussi sunt. Haec igitur sancta atque universalia quatuor Concilia,ciiam sanctum Quintum ConciUum venerandum assecutum est, et sub piae memoriae Justiniano Principc, apud Constantinopolitanam urbem est congregatum, cujus salutari consultu, unus esse de sancta Trinitate Dominus noster Jesus Christus veraciter prxdicatus est: et confundenles ac dividentes sacrse ejus incarnationis arcanum, istius vocis spirituali mucrone prostrati sunt. I n hoc Origenes, cum impiis discipulis c l scquacibus,Didymo et Evagrio, c t q u i creatorem omnium B Dcuni et omnem rationalem ejus crealuram gentilibus fabulis proseculi sunt, selernse sunt condemnalioni submissi. ln eo Thcodorus Mopsueslenus aulor Nestorii, pariterque Diodorus, ct omnes exccrandse divisionis discipuli, qui et Semi-Nestoriani vocati sunt, sub anatbemaUs aetcrna censura ab Ecclesia Dei projecti sunt. Cum his et epislola, 39qucc Ibae dicitur ad Marim Persani, ct scripla Theodorili adversus beatissimuni Cyrillum, cum condemnatione projecta sunt.

InhocSeverus Acephalus, cum Petro etZoara, caeterisque eorum impiae confusionis consortibus atque sequacibus, perpetua condemnatione prostrati sunt, et omnes qui ex duabus et in duabus naturis sive substantiis, cum earum proprietatibus, unum eumdemque Dominum nostrum Jesum Christum Filium Dei cognoscere renuunt. Qui cum Deus sit consubstantialis Patri atque coaeternus, propter nos nostramque salutem descendit de caclo, et incarnatus est de Spiritu sancto, id est, operatione sancti Spiritus virgo Dei filium concepit, carne animam habente rationalem atque intellectualem : i n qua carne et crucifixus est, et mortuus est, et tertia dle, sicut voluit, resurrexit a mortuis, mortis nostrae dissolvens imperium : in qua carne, quam ex nobis assumpsit absque solo peccato, sedet ad dexteram Patris, in ea veuturus judicare vivos et mortuos : cujus regni non erit finis. Inter haec veneranda universalia quinque Concilia etiam sanctum Sextum Concilium universale centum septuaginta quinque venerabilium Praesulum praedicamus, quod favente Deo, et votum ' piae memoriae magni Principis nostri Domini Constanlini clementer implente, i n Urbe regia, eo praesidente, celebratum est, cui Apostolicae recordaUonis 4 0 Agatho Papa per Legatos suos et Responsales praefuit, cujus venerabilem tomum celebriter assequen-

« Fautoribui $ui$. Sequebatur in Ms. codice : c Cum his et epistola, quae Ibsc dicitur ad Marim Persam, et scripla Theodoreti adversus beatissimum Cyrillum cum condemnatione projecla suat. • Sed C rejecta est iu suum locum ista irfpcxoirq, unde per incuriam Notarioruin dimola fuerat: perlinet enim ad locum, ubi fit meutio de Y Concilio. Unu$ de $ancta Trinitate. Speclant haec verba canonem iv quintac Synodi: c Si quis non confltelur umtatem Dei Ycrbi ad carnem animatam anima rat i o n a b i i i e t intellectuali, secuiidum compositionem, sive sccundiim subsistciitiain, factam esse, sicut sancti Palres docucrunt; ct idco iinam cjus subsistentiatn coinpositain, qui cst Dominus nosler Jesus Christus, unus dc sancla Trinitale, lalis anathema sit. i « In itoc Oriqenesy etc. Yidc Dissertationem de Quinla Synodo subjunctam Liberati Breviario a nobis edito. Qui cum Deu$ st/, etc. Locus bic rcspondet canoui n Concilii Lateranensis sub Martino I . Observamlum vero, hanc et consequenlem confessionem, quciiiadiiioduni et quoc ab Episcopo editur, acceptas j ) esse cx Synodis Qtiinta Lateranensi ei Scxta, atque ex cnistola Agathonis. ° lnter haic veneranda, etc. Locum hunc usque ad ista verba, nexu perpetui anathematie devinxerunt. Launoius cuni accepisset a Patre Labbeo ex Diurno noslro, inseruit epistolae ad Raymundum Formentinum, qua conlra Cardinalem Cajelauum de summi Pontilicis dignitate dispulat. Piai memoriaj. Post obitum igitur Constantini Pogouati professio haec edita est. Eo prouidente. Id est, principalem iocum tenente et moderante, inslar supremi cujusdam Cognitoris, quomodo Gregorius I I Imperatorem decere scribit i n litieris ad Lconem Isaurum. In veteri Breviario Ecclesiae Romanae legitur re$idente in novo, prw$ente. Aibertus Pighius, vir caeteroquin bene meritus de Ecdesia, Sextam Synodum contendit fuisse poUticum dumtaxat conventum, cui praefuerit

Imperator Constantinus. Yerum refeliitur egregie a controversiarum fidei tractatoribus, ut non sit necesse nos pugnam jam dudum confectam redintegrare. * Per legatoe et Reeponeaiet $uo$. De bisita S» Agatbo ad Constantinum Imperatorem : c Secundum piissimam jussionem mansueludinis vestrae, pro obedienlia quam debuimus, non pro confidentia eorum scienttae, dirigimus praesentes confamulos nostros, Abundantium, Joannem, et Joannem, reverendissimos fratres nostros Episcopos; Theodorum et Georum, dilectissimos filios nostros Presbyteros, cum lectissimo filio nostro Joanne Diacono, et Constantino Subdiacono sanctae buius spiritalis matris Apostoiicae sedis; necnon et Theodorum Presbyterum, Legatum sanctae Ravennatis Ecclesiae, et reiigiosos servos Dei Monachos, etc. > Circa bunc locum observanda qpinque. 1. Tbeodorum et Georgium Presbyteros, Joannemqoe Diacontim, tenuisse locum Agathonis summi Pontificis; Abundantium vero et utrumque Joannem Eplscopos Occidentalis Concilii legatione functos esse : unde iili ante Patriarchas, isti post Patriarchas censentur. Sic enim habent acta: c Conveniente sancta et universali Synodo, etc.,id est, Theodoro et Georgio venerabiiibus Presbyteris, et Joanne venerabili aiacono vicem agentibus Agathonis sanctissimi et beatissimi Archiepiscopi antiquae Romae, et Georgio venerabili ac sanctissimo Archiepiscopo maguae Gonstantinopoleos novse Romae, et Petro Deo amabili Presbytero et Monacho, locum servante sedis magnae civitalis Aiexandriae, et Macario venerabili Archiepiscopo Tbeopoleos Antiochiae, et Georgio religioso Presbytero Monacho, et Apocrisiario Theodori venerabilis Yicarii sedis Hierosoiyraorum, Joanne fipiscopo Portuensl, Abundantio Episcopo civitatis Paternensis, Joanne Episcopo civitatis Rhegithanae, locum praesentanlibus centom viginti quinque venerabilium Episcoporum sancliConcilii antiquae Romae. > I I . Constare tnde, quaruni civitatum Episcopi fuerint Abundantius et uterque Joannes : qqarum vero

b

c

b

J

f

B

%

4

e

8

L

S

LIBER DHJRNUS 54 Si m, ea* qni novo et haeretico dogmate immaculatam A peccato, quia in se salvare totttm hominem venerat; Dei Eectesiam polraere nitebaniur, et errasse mant- ita quoque et duas naturales habere voluntates, festioi probaveruet, et cum soi erroris * aotoribus, duasque naturates operationes, secundum sanctomm atque fautoribus, perpetuo anathemate damnave- Patrum doetrinem, decreverunt. i> Autores vero eovi haerelici dogmatis Sergium, ront. Pyrrhura, Paurara, et Petrum Gonstantinopolitanos, Recte atqueveraciter statuentes, sicut duasHtmia Domini nostri Jesu Ghristi noturas, id est, dekatem • ona cum Hooorio, qei pravis eorum assertionifous et humanitatem, cujusdeas nativitates esse cogno- fomentum impendit; poriterque et Theodoram Pha^ schnoe, de Patre rideficet, ex aelerno; de matre, de ranitanum, et Cyrum Alexandrinum, cum eorum qoa humanitos ei accesoit, ex tempore : ita duao hnitatoribus, shnulque et hos, qui haeretica dogmata quoque substantias uehis ejesdemque personse con- contra veritatem fidei synodaliter declaratam 4 2 litemur, juxta subststenttam unitas, ex quibus et i n atque praedicataro, pertinaciter defendebant. Pessimum etiam et Deo odibilem Macarhim quibus idem Domhies noster Jesus Gbristus Filius 4 1 Dei*et adnuntiatur, et creditur : quia totus Deus (cum ejus discipulo, et magistro impietatis, Steet Polycbronio deliro sene, « novo Siftotua faetus est homo, et in sois integer manens, phano, etiani h i nostris perfeetus apparuit, absque solo B mone) cum omnibus haereticis scriptis atque sequa4

6

f

Ecclesiarum Cardinales Presbyteri fuerint Theodorus et Georgius : cujus Diaconiae Joannes, ignotum est. Joannes autem quinque abhinc annis successit Benedicto U cum Agatbonem Leo I I Leonem Benedictus excepisset. III. Monachos, quorura mentio fit a Pontifice, recenseri in aciis. Sunt autera illi : c Theophanius Presbyter et Abbas venerabilis Monasterii Siciiise, quod cognoroinatur adBajas, Georgius Presbyter et Monachus Monasterii Renati positi in antiqua Roma, Conon et Stephanus Presbyteri et Monachi Monaslerii, quod eognominatnr Domus Arsicia, positi simiiiter in seniore Roma. > IV. NuIIam fieri Constantini Subdiaconi mentioeem i n actis, qooniam in Conciliis nuttos erat, nisi Episcopis, Presbyteris et Diaconis locus. V. Ex his qui missi sunt, Ponlificatum gessisse tres, Joannem, Cononem, et Constantinura, quam- C quam de Conone Monacho subdubito. Theodorum bis fuisse schismatis causam, semel cum eiectus Gonon, iterum cum Sergius. • Auctoribus atque fautoribue. Ipsis etiam, si licet ita toqui, negativis, qui nempe silent ubi vociferandem, et se prae ignava prudentia eoritinent, cum perrumpenda est, Deo jubente, iniqeitas. innocentius I . c Non muitum interesse arbitror inter conniventis animum et consentientis faverem. > Et post e a : c Perspiciendum est, ne permittendo lupos, mercenarii magis videamur esse quara pastores. i SpisL ad Gene. Milevit. Caelestinus 1 ad Episcopos Galliae : c In talibus causis non caret suspicione tacitnrnitas, cui occurreret veritas, si falsttas dispticeret: merito namque causa nos respicit, si siientio faveamus errori. > i> Autoree novt dogmathy etc. Dogma intelligit de unica voluntate Christi, qood licet reipsa non differret ab Eutycbiano, se tamen aliena sub forma dissi- jy muiabat. Uua eum Honorho. De Honorio ita Hadrianns I I hi Synodo Romana, quae refertur in VHl Conc. Gener.,aet. 7. c Intoierabilis est ista praesumptio, et hanc praecordiorum aures ferre non possunt. Quis unquam vestrum tale quid audivit ? vel quis hujus temeritatis, saltem iectione, immensitatem invenit ? Siquidem Romanum Pontificem de omnium Ecclesiarum Praesuimus judicasse legimus; de eo vero quemquam judicasse non legimus. Licet enim Honorio poat mortem anathema sit dictum ab Orientalibus, sdendnm tamen eat, quia fuerat super haeresi accusatus, propter quam solam licitum est m i noribus majorum suorum moribus resistendi, vel pravos sensus libere respoendi. Quamvis et ibi nec Patriarcharum, nec eaeterorum Praesuram cuipiam de eo, quamlibet fas fnerit proferendi sententtam, nisi ejuMeqf primaB sedis Pontificis consensas prae0

cessisset auctoritas. > Sic se habet Anastasii versio, Graecus textus paulo aliter. Observandum Hadrianum H Ponlificatum inivisse anno 867, atque adeo banc ipsam professionem fidei edidisse, cum primum sedere coepit. Observandum pariter ex Hadriani verbis posse componi altercationes oranes hac de re raoveri solitas: quis enim Papam asserat, aut tantae causae ignarum ruisse, aut temere sententiam dixisse ? Macarium. Antiochemim Episcopum, adversus iiem act. 8. Sexta Synodus exclamavit: c Novo ioscoro anathema, hujusmodi deponatur : novum Dioscorum foras roitte: novo Apollinario malos annos: merito ab Episcopo alienetur, nudetur circumposito ei pallio. > « Stephano. Fuit ille Monachus et Antiochenus Presbyter, Macarii discipulus et Syncellus, pertinax in errbre, adversus quem conclamavit Synodus act. 9. c Haereticum foras m i t t e : novo Eutycheti malos annos : novo Apoilinario malos annos: haerelicum foras mitte: et impulsus est Stephanus discipuhis Macarii, et foras missus. > Habuit porro et ipse d i scipulum Tyrannum Bardanera, u t e s t i n peroratione Agathonis Uiaconi. Et Polychronio deliro sene. Delhrns dicitur, non tantum propter nomen, quod multse setatis horainem significat; sed etiara propter aetatera : erat enira tunc octosenario major. Senex porro dicltur, et quidem delirus: nam in sua ad Imperatorcm epistola narrat visa deliriis et somniis simiiia. ' Novo Simone. lnde corrigas vetus Breviarium Romanum, in festo S. Leon. D, in quarta Lectione, ubi legitur, Poluchronius, Novus, et Simon, quasi tres fuerint homines, et non tres tantum voces uni convenientes. Porro dicttis est a populo novus Simon, Magus scilicet, post detectara imposturam, aua tenlavit, velut ille antiquus Simon Magus, prodigio fidem suam probare : sed utrumque sua spes fefelJit. Neque enim Simon voiavit illaesus, quod promiserat, ad suam divinitatem contestandam; neque Polychronius roorluum suscitavit, quod suae fldei spoponderat testimonium. Res ita refertur act. 16 Synodi Sextae : c Egredientibus tam gloriosissimis judicibus et sancto Concilio, et piurimo populo congregato i n atrio publici lavacri, quod dicitur Zeuxippus, appositus est ei in argenteo exequiaii feretro mortuus, similiter coram gloriosissimis judicibns, et his qui erant ex sancto Gonciho, plurimoque Christo amabili poputo ibidem invento, superassistens idem Polychronius posuit supra ipsum mortuum hujusmodi fidei suae chartulam, perque plures horas perseve* rans, et insusurrans ei, ninii horuro, quae ab eo stolide ac blaspheme promissa fuerunt, valens peragere, idem Polychronius dixit nullatenus seposse mor tuura suscitare. Poptrlus rtaque qui ibidem aderat, d

S

f

M

ROMANORUM PONWICUM. — CAP. H.

dbes mm perpetui sBstbemsftis devtoxetant, qui AUter suteeruet* cuu* tolo mcatis studio et puriiate QBSB> exeeraWHter asserehant Tehmtaftem, et unan nes esse eonservaturos; et ad defendeodam rectee operatieftett n G h r o t * ; qeeej neque dftmara, ne* fidei puritatem, eeruradera, praudio» eoram honuV qoe humanam, neqee htCGeditaio, neqee oonditaa» ntbus esse sequipedam, poterant demonatrare, aed vchtt coeiussn atque Unde et diatrieti anathenaife iqterdfctioni sub* congregatara. Sient de nateris JmphiB Botjehes, ite jicimus, si quis unquam, seu nos, sive est altus, de naturalmus votoetatiOea atqee operatiooibui qui novum aiiqoid p m m a t contra nujusmodi evanChristi, Jrnta haereticerera pHestlgias, nitebantut gelieam traditieeem, et ortbodejaB fidei Ghristiana*que reh^ioets integritatem, vei quidquam contradeffendere. 4 3 Sed et eos, qot unam slmul et duas vohifttate* rhim annitendo iramtitaie, sive subtrahere 4 4 °^ et operationes m Christo dfeere praestimebant, siv* hitegritste fiaei rioatrae toetftvefit, vel austt aacriiefe nee unam, nee dess j vef qni proprletates naturaram hoc pnesumentibus eonsentire. Ut sinceritaa perfectas nostrm fidei vestrap c a i v Christt conftradere vel extinguere nfsi sunt, t e i n l tatl manifestius clareat, ptaesentem, nostrae profee» tnstur, pari cum eis anathemate multaverunt. Propterea quosquos, vel quaeqne sancta sex uni- sionis paginam per l i i . Netarium scriptam, cum versalia Concilla abjecertmt, shriili etiam nos c o n - 1 nostrae manus sobscriptione, coram omnibus relectam, in confessione beati Petri Apostolorum Prh> demnatione pefcellimus anathematis, Cum supra fatis haeretlcis, Sabellium, Paulum eipis, deposuimus, tanquam ipse testificante de Samosatenura, » Marim Persam, Montanum, Dona- puritate consclentiae noatras, cui elaves ligandi atque i u m , Eunomiura, Novatum, Sabbatlum, Acacium, sohrendi i n terra et i n caeioomnium Saivatoret Dominus tradidit. Anthlmum, Julianum Halicarnasseum, TheodoIII. gratia Dei Episcopus sanctae catholicae et Aposium, Gaianum, Priscillianum, Peiagium,Gaelestium, e t Julianura eorum disclprdhm, et cum eis simul om- stolicae Ecclesiae urbls Romae huic professiooi recftae nes haereticos eorumque shnul sequaces execramur etortbodoxae fldei, sieot suporius legitur, flubseripsh eamque ad corpus tuem, beate Petre Apostole» sc conderanamus. Quosque vero, vel quaeque eadem sex sancta Con- obtuli consolidandam. Tertia Professji fidei post ordinationem. ciiia susceperunt, ut rectae fldei consortes suscipi• lil. Episoopus sanetas catholicae atque Aposto mus, et cum eadem reverentia ore et corde venelicae Ecclesiae urbis Ronue, * dilectissimis et deicisramur. Sed et hoc vestrae caritati, Christo annuente, pol- simis flliis in Domino salutem. licemur, cuncla, quae hujus Apostolicae sedis praefati C 4 5 Hodiernae diei festiva jocunditas invitat nos, Pontifices Apostolici praedecessores nostri synoda- dilectissimi, vestram in Christo fraternam humiii h

9

6

exclaraavit dicens; Novo Simoni anathema, Poiychronio seduclori populi anathema.• Missi porro ab Imperalore Macarius, Stephanus, Polychronius RomajQ ad Leonem I I , eum onorsm pertinaciter retinerent, detrasi sunt in Monasleria, et impoemleiites interierunt. • Marim Persam. I n Synodo Lateranensi sub Martino I , can. 18 dicitur, Theodulus Persa, quem opinor eumdem esse cum TheedoJo Thoodori commentatoris, id est, Mopsuesteni discipulo, cujus meminit Hebed Jesu iu Getalogo. * Julianum etc. Eclanensem Episcopum, qui a Caelestio, quera Pelagiua corruperat, nseresjm didleit, factoa noslraodum ex discipulo magtsier totius factionis. Marius Mercator de ipso tradit, quae nul|ns alius diatiqcte. Vide nostras ad primam partem Marii Mercaleris Operum notas, et dissertationem de primis auctoribus et defenwribu* baeresis Pela- D gtanae» » JU. Episeosw, etc, Ipsa per se professto fidei videtur dicere, a quo sit primum, et quo tempore edila: habet enira qualuor notas, quibus utrumque digoosesMir^ L Fit in ea mentio Sextae Synodi, CUJUS defiuitio recipttur. i i . Appellatur pomen Const nUni Impersteris, qui Synodum coegit. I I I . Imperatoris ttomini oon aqditur, quod solet post mortem, quoduue in.aiiis duabus non omiltiuur, piat memorice, sed illud potius, qood a Deo coronatus. IV. Exordium deettttr abesliortatione ad concordiam mutuamque iejttriefum coedooationem. Innotescit, ex prima qtiidera et aeennda nota, fidem esse editam post solut a n V I Synodum: ex Jertia vero, non fuisse editam post raortem Coestantini, aiioquin pice memoria dictus fuisset: ex postrema deniqne» editam post dissensiones i n electione alicujus Pontificis exortas. 9

Atqui Sexta Synodus absoluta est anno 681 die 16. Septembris. Obiit Constantinus anno 685 mense Septembri, quatuor annis post Synodum soiutaiq. Hoc intervallo temporis creati sunl tres omnino summi Ponlifices, Leo U, Benedictus I I , Joannes V. E tribus iilis duo, Benedictus et Joannes, statim electi narrantur, Leo non ilem, sed Agathoni successit, postquam vacasset diu sedes. Nec dubiura quin potissima vacationis causa extiterit dissidentium i n eligendo Pontiftce animorum pugna. Necesse est igitur fateri professionem hanc a Leone U, anno 682, editam, siquidem Agatbo defunctus est vita, aut certe sepultus die 40 Januarii anno 681, vacavitque sedes, ut babet Baroeius e i Anaslasio, aunum unum, menses 7, dies 7. Persolvtre functionem. Pontifices Romanos, statim atque in sedem Apostolicam conscenderant, solitos esse monere totam totam Ecclesiam de ordi- D natione et fide sua, constat piuribus Pontificum ipsorum testimoniis et exemplis. Gelasius epist. 2, ann. 492, ad Laurentium Lignidensem : c Quia roos est Romanae Ecclesiae Sacerdoti noviter constituto, formam fidei suae ad sanctas Ecciesias prorogare, haec eadem compendiosa nimis brevitate studui revocare, ut sub qua fide vivendum sit, secundum slatuta Patrum, tn hac nostra epistoia, per brevitatem, sine fastidio lector advertat. Confitemur ergo, etc.» Et primum quidem elc. More praedecessorum precibus se adjuvari poslulat. Ita Leo Magnus in sermone babito die ipso suse assumptionis, Pelagius I Epistola ad universura Dei popuium, Gregorius Magnus in epistola synodica ad Patriarchas Orientaiis Ecclesiae, et alii, a quibus scriptura aliquid de sua promotione ad nos pervenit. Quin et Hilarus scribcns de suae ordinattonis primordiis, epist. 5, ad Leontjtim Arelatensem, postquara petiit oranibus c

9

per universam provinciam Episcopis de sede Apostolica sibi commissa renuntiari, addit, t nt supplicaturi Domino nostro Jesu Christo, sicot exultationis gaudia, ita profutura universali Ecciesiae orationum suarum vota conjungant. i * Amplissima caritatis adhortatio. Hortator Pontifex Clerum populumque ad deponendas inimicitias, quas inter dissidendum de electione atroces conceperanl, foverantque per virinti fere menses, nec adhuc tamen omni ex parte deposuerant, licet in Leonis electionera consensissent. « Hodie. Ipso igitur die assumptionis habitus est Romae sermo, qui scrioto postea m provincias, saltera ordinationis Pontinciae, directus. t Hyrnnum gtorice. Nondura hymnus, qui dicitur Ambrosii et Augustini, canebator Romae m solemnem gratiarum actionem. Romae dixi, nam in Galliis antea decantatum fuisse, non obscure coiligitur. s AUoquium. Locum miserabiliter corruptum emendavi. Sic enim se habebat: f Ad locum summopere curavi, ad quod vestrum desiderium per aflectuin sancti Spintus, indesinenter sollicitom esse atqoe adtentum, imroaculatis ab eo confertura, illa quac meae humilitatis, etc.»

hUMANOHOM F O M i n C U M . " — CAF. U.

&$

60, quaeper sanctos Apostolos, hujusque Apostolicae A pultum carne, resurrexisse et ascendisse in ccelos Sedis Praesules, praedicanda suscepimus, quemad- carne, unde nunquam divinitate discessit, sedentem modum eorde credimus ad justitiam (Rom. x, v. 10), ad dexteram Patris in eadem carne, et ita venturum ita nos condecet, ad vestrae salutis aedificationem, judicare vivos et mortuos, et sic semper in eadein mente devota proprie ac veraciter, * i n conspectu carne mansurum. totius Ecclesiae, Ubera profiteri voce. Propterea detestamur eos atque condemnamus, 4 8 * Credimus in unum Deum, Patrem et Filium quicumque ante adunationem duas naturas et post et Spiritum sanctnm, Trinitatem inseparabiiem : Pa- adunationem unam Christi naturam errantes adsevetrem sciiicet, ex quo omnia: Filium per quem om- rant; necnon et illos, qui in duas personas, vel duos nia : Spiritunvsanctum, in qoo omnia. Patrem qui- filios, urium Dominum nostrum Jesum Christum dem ingenitum, Filium autem ex Patre unigenitum, dividentes blasphemant. • Spiritum vero sanctum nec genitum, nec ingeniNos igitur in omnibus sequentes sanctarum qnintum, sed de Patre Filioque procedentem. Unam san- que Synodorum institula, necnon et probabilium ctae Trinitatis essentiam, unam virtutem, unam do- catholicae Ecclesise Patrum atque Doctorum veneminationem , unam naturaiem vobintatem atque rabiles traditiones, confitemur, atque praedicamus operattonem unam. Trinitatis nomme credentes ^ unitas duarum Christi naturarum proprietates, ita nihilominus, ut duas naturales voluntates atque opebaptizati sunras, et credendum fideliter praedicamus. Unum igilur sanctae Trinitatis, hoc est, Deum rationes unius ejusdemque Domini nostri Jesu Cbristi Verbum, qui natus est de Patre ante orania saecula, fateamur. Ad haec quoque profilemur etiam cuncta decretai . eomdem i n nltunis temporibus descendisse credimus, incarnatum esse de Spiritu sancto, et de semper vir- Pontificum Apostolicae sedispraedecessorum meorum, gine beata Dei genitrice Maria, et inhuinanatum: praesertim quae a sanctae memoriae * Martino uniconsubstantialem Patri secundum deitatem, et con- versali papa, ad confirmationem praedictarom quinsubstantialem eundem nobis secundum humanita- que Synodorum, definita 5 0 sunt atque decreta, in tem: de Patre quidem natum sine temporeet aeter- omnibus custodire, maxime quae adversus novas n e , de matre autem absque seminein tempore: promulgata sunt quaestiones, quibus zizanioram s e s n unde et duas ejus nativitates praedicamus, et unum dala huc atque illuc disseminata sunt. eorademque Dei' FiKom, oumdemque hominis filium Quorum sanctorum Patrum et Apostolicae sedis ex duabus, et in dtiabus naturis, hoc est, divina et Pontificum autoritate muniti ac freti, quae vel syd

humana, incondita et condita, impassibili et passi- q bili, i n nnam personam atque substantiam concur rentibus, et i n sua proprietate, inconfusis et immu* tabiliter eisdem naturis manentibus, ex quibus ineffabtlis adunatio facta est, et Deus unitus, 4 9 uaediante rationaii anima, carni, quam de sancta et hnmaculata virgine assumpsit. Quare vere ac proprie 6*or6xov, id est, Dei genitricem sanctam semperque virginera praedicamus, eo quod unum eumdemque Deum et Dominum nostrum Jesum Chrislum genuit, non in duas personas duosve filios partitum, sed eumdem, deitate quidein impassibilem, passum autem carne, crucifixum et se* In eonspectu tottus Ecclesice. Non Romanae tantum, sed totius Metropolitanae, aut Universae, et orbe toto diflusae: atque hinc concludo, sermonem non D solnm ad Romanos habitum, sed ad omnes orbis fi deles, aut saltem ad Occidentis totius Ecclesias, aut ad ordinationi Apostolicae subjectas, roissum esse. Credimus, etc. Si conferatur fides haec cum ea parte epistolae secundae Agathonis ad Imperatorem Gonstanlimim, qua continetur catholici dogmatis expositio, continuo videbitur alterius cum altera tanu consonantia, ut hacc ab illa, si non verbis, saltem sensu desonpta videatur. Nec te moveat quod in Agathonis epistola Spiritus sanctus dicitur de Par treprotedere nec additur Filioque quod in hac tamen fidelegitur: nam id deletum a Graecis, cuin Latinam epistoiam in Graecam linguam verterent, in Conciho Florentino conquesti suntLatini. « Spiritum vero, etc. In Ordine Romano, ut jam dictum est, ordinandus Episcopus de fide Spiritus aaneti interrogatur in bonc modura : c Credis etiam Soiritum sanctum, plenum et perfectum verumque b

9

9

nodice susceperunt, vel praedicaverunl, sine aliqua diminntione suscipimus et praedicamus. Simili modo et quaecunque damnaverunt cum suis autoribus et sectatoribus, sub anathemate damnamus. Profitemur etiam nos, secundum illa, quae a praedecessoribus meis staluta sunt, nunquam aliquid novi contra catbolicam atque orthodoxam fidem suscepluros, nec talia temerarie praesumentibus, si opportunum fuerit etiam m o r i , Dei gratia nos corrobor a n t e , quoquo modo consensum praebituros. f

Ad haec vero suscipio et amplector et veneror definitionem,quam, Deo auspice, fecit sancta et universalis acmagna Sexta Synodus, quae nuper in regia Deum, a Patre et Filio procedentem, etc. > d Propterea detestamur etc. Eulychianos siroul et Nestorianos adversus popularem sexti saecuii errorem, quo, ut tradit Facundus, credebatur, nullam esse mediam inter utramque errorem viam, quam catholica fides insisleret. e Martino. Martyrio coronatus excessit e vivis anno 655. Habuerat ante sexennium Romae synodunt Laleranensem 105 Episcoporum adversus Monotbelithas, edideratque professionem fidei, quam Sexla Synodus recepit, atque sectila est act. 18. Sed ila mhilominus, ut damnatis aliis Patriarcbis propter haeresim, annumeraverit Honorium, quod Martinus non fecerat. Quoquomodo consensum prmbiluros. Id est, neque expressum, assentiendo erroribus; neque tacitum^ connivendo : nam utramque sincera fides et officium Doctoris, prudentiaque, Honorii exemplo edocta, vetat. Ad Honorium porro bic respicitur, unde statim fit mentio Sextae Synodi. 9

1

80

LIBER MURNUS

6A

Cbnstantinopoli urbe, in qua et Apvfttolicae sedis A Legatos praesidere manifestum est, qaae et per decretnm christianissimi ac piissimi, a Deoque coronati Constantini Principis congregata est, et quae suscepit, suscipio et quae vel quos abjecit, abjicio, similiter et quos anathematizavit atque damnavit, anatbematizo et damno. Et*hanc denique, dilectissimi, orthodoxae atque Apostolicae fidei normam in omnibus tenentes, atque spiritalium Patrum, Iucidissimis veluli saeculi l O r a i naribus, sacris inhaerentes doctrinis, oportet nostrae humilitatis reljgiosa devotione, quae eorum magisterio, illustrante auperna gratia, corde concepimus, ore etiam libere confiteri, ut in die adventus et Demini et salvatoris nostri Jesu Christi a dex tris 5 1 consistentes, illam desiderabilem de Evangelio merea- B mur vocem audire dicentem: VenUe, benedicti Patris mri, percipite regnum, quod vobis pmparatum est ab origine mundi (Matth. xxv, t>. 54). flis igitur praelibatis, oportet nos, dilectissimi, ad

hoc sacratisstaoin et veneraetfo b i o t i Apeeteloramj Principis corptw, fitis Christum impenshM exoraro, et idrilisiimoji ae chrhrtrairissimum Romenem a Dee ceestitatemj Priecipem, cum vita et vktoria, « rehjgionie eehu pollentem, * longaev* aetatis eurrieehs h i seo saneto timore conservare et castodire, lenge lefequo regnantem paciftce, dignetur, ena onm fidehasiuis atque fortissimis Romanasraipubticaeitahsa cxercitibus, rebeRes inimioos tetperil, pre^huttibes beatis* simis Apostolorum Prindptbos, aubjogsre ee prosternere, non mucrone ferri, sed pradenthe ceesiliia, et absque dfspendio florentissimi exsrcites, seavirtute dignetur : de eoram feritate tem • h» veghun ursem, quam circumquaque adversantiunt, taudabues decurrant triumphi, ut oranis sexus et dlgnites de ejes* modi victoriis exultantes, nno ore Deo nostro et Domino Jesu Christo dignas invileetur laudes et gratias persolvere, cum quo est Deo Patri Spirituique sancto gloria per omnia saecula sa^eeloram. Arnen.

* Religionis euUu poUentem. Foit ea htus propria Constantini Pogonati, patre Constante Typi auctore, et proavo Heraclio Ectheseos approbatore, religioaioris. Longmvm cttatis, etc. Non respondit eventue Pontificus votia : nam tres tantnm annos supervixit: Pogonatus quippe defunctus est vila anno 685, mense Septembri, cum Leo Ponlifex anno superiore ad su-

peros transiisset. * Jn regiam urbem, etc. Ylde Zonaram in Constantino, ubi narrat Balgaros urbi regiae et exercitut Constantini imminentes noe atia ratione, qeam t r i buti pensione, compressos : quod bic dicitur, c non mucrone ferri, sed prudentiae consitio, absque dispendio florenlissimi exercitus.

b

»* ra oiniitATKntn

nvuxm

CAPDT

III.

SUBURBIGABII

•

SUMMO

PQirnnce%

AIGDMENTUU — I . Ubi o vita excesserat Episcopus aliquis eoram, qui sedis Apostolicae ordinationi suberant, de obitu statim monebatur Pootifex, sive Cleri et Plebis Ecdesiae viduae literis, sive a defeusoribus palrimonii illic positi. — H. Monitus Pontifex scribebat Ciericis et Plebi Eccleste viduae de electione Episcopi. — m . Scribebat et vicino Episcopo, cui commendaret Ecclesias curam, donec pastorem baberet. — IV. Fiebat electio, concurrentibos Cieri, Ordinisque, et Plebis votis, decretumque omnium subscriptione firmabatur. — Y. Electionis decretum deferebatur ad Pontificem, cum precibus, ut eiectionem probaret, ordinaretque Episcopum, quera sibi delegerant. — V I . Respondebat Pontifex, Episeopumque, quem probasset, evocabat Romam ad consecrationem. — YH. Electo, cum se conierret ad sedom Apostolicam, Archtdiaconus Ecciesiae viduae, aliique Honorati comitabantur, secumque deferebant alias Cleri Plebisque literas, quibus instantius ordinatio urgebatur. — VIII. Peragebatur solemni ritu ordinatio Romae, praevio examine de fide et moribus, monilaque inter ordinandum Episcopo dabantur, quibns ad regendam suam Ecclesiam juvarelur. — IX. In ordinatione Episcopus profeasionem fidei ad corpus sancti Petri emittebat.—X. Dabat etiam cautionem, qua disciplinam Ecciesiasticam observaturura se pollicebatur. — 5 3 X I . Addebat et indiculum de obedientiaerga suramumPontificem, et fidelitate erga Priticipem servanda. — XII. Post ordinationem accipiebat a Pontifice ad Clericoa et Piebem civiutis suae literas, quibus monebantur, quid Episcopus, et in mandatis aecepisset, et spopondisset; oua etiara deberet observantia a suis subditis coli. — XIII. Accipiebat quoque, cum dimilteretur, ab Archidiacono Romanae Ecclesiae formatam, ut constaret, a quo facta esset ordinatio, qua die, quo mense, qua indictione, quo imperante, etc. — XIV. St Episoopus Ecclesiam, ad quam erat ordinatus, propter feritatera barbarorum amisisset, nec recipiendae spes roret, a summo Pontifice per literas prdeficiebalur viduae alleri, quod incardlnari dicebator. — XV. Quod si contra e re forot, nuilum viduae aucui Ecclesiae praeflcere, vicinus Episcopus literas a summo Pontifice recipiebat, quibus adunabantur Ecclesiae, unusque ambabus praeficiebatur. — X V I . In Ecdesiasua sedentemEpiacopum invitare solebat literis sumraus Pontifex ad natalem suum Romae solemnius celebrandum. —• XYII. Qui invitatus fuerat, si prohibente infirraitate, alioque gravis moraenti negotio, venire non posset, literisque se excusaret, rescribebat Pontifex excusatoriam, id est, epistolam, qua excusationem probaret. — XYIH. Statis debebant temporibus sistere se Pontifici Episcopi, qui sedis Apostolicae ordinationi subjacebant. Si quando id oflicii omitterent, accipiebant a Pontifice exhortatoriam, qua morantes raonerentur, atque etiam minis terrerentur. — XIX. Quod si adversi aliquid paterentur, consolatorias Pontifex literas dabat: quae fuit illorum lemporum humanitas atque benignitas. — Fuerunt igitur circa ordinationem suburbicarii Episcopi, ordinatique instructionem novemdecim formulae : undecim pertinebantadscribentem Pontificem; tres ad Episcopura; reliquae ad ailos. ExPontifldis, neque exhertatoria Cleri ad electionem; 5 & neque commendatoria Ecclesiae viduae in Diurno reperitur; sed ubique passim utrsque inter Epistolas Gregorii Magni obvia est. Non reperitur etiam forma decretl post sfcctionem : verum illa in Ordine Romano legltur. Qune desunt, post Notas, appendicis instar, apponentme ut temponuo de quibus agimus, mani/cstior sit usus. f

k

BDMANORUM KWTlFrCClL — CAP. UL

6*

A conibus, Clericis, Honorafls, Poseessoribus, et cunctaa Plebi 111. Ecdesiae, simulque vocato Hl. Episcopo, Decretum de electo Episcopo, quod leqet * Notariue auxilfante Domino, futaro III. sanctae Ecdesiae. Begionariui. SuperterrpHo. Domino sancto, merito Apostolico, Dilectionem vestram salubriter alloquimur, quia et divhia benecBctione decorato, l i l . * Papae Patrnm, praedictum III. a vobis electum Episcopum virum summae sedis Praesoti, femuli Testri Clerns et PlebS venerabilem ordinare compellimur. Gaudemus et Ecclesiae 111. oramus Christum Jesum, ut qui vobis devotionem Ad laudem Apostolatus vestri nihilominus credi- electionis dedit, nobis quoque perficiendi tribuat pomns pertinere, si Ecclesia, quae Pontifieis officio testatem. Jam fatum virum religiosa violentia tenete» deatiwa vitleior, yoatris fuerit, Deo faveote, deeo- et ad sanctam nostram sedem perducere festinate, r s t * temporibos : proinde, saecte meritis Apostolice, qui forte dignior eo e r i t , si se occultare voluerit. Apostolstnm vestrom, oti famolnm vew i UL virem vsnersbilent, Dmconum Ecdestaa 5 6 TiTULUS H I . eostrae, oujus vttsmet nenestos raores apndnos habeems bene et eptima comprofcatos, bnnc nobis h Decretaki quod iegit i Diaeonue deeignato A>t» Apostoletes vester, divins gratie praeveniente, Epi- • seopnni coesecrsre dienetnr: quatenus Eectesta Dei Domino beattssimo Papas, sanctaa Eodosiaa fll. Preet vestra, dum vestris fuerit decorala temperibus, abyteri, Diaeoni, et Pleba consistens» Deo et Apostolatuigjestro insufficientea gratias reItem nlia mamn. I Cum adjscentibns Parochiis, ferat. 5 § Et Subicriptio iptonmu I I I . huic deereto a in Domino, salutem. nobia facto in 111. viro venerabili, Diaeono et electe Ponlificii vestri est destitutis Ecdesiis subvenire, nostte, eansensi et subscripsi, etc. ne Plebs Deo devota diu sine proprio videatur esse trrutts L

f

8

WTULUS H. * Vocatoria. Dikctissimis • fratribus et filiis Presbyteris, Dia-

rectore : et ideo, Domine beatissime papa, precamur Apostolatum vestrum, utl nobis 111. virum venerabilem, Diaconum nostrum, 5 7 * & nwribus con>

Netariut Reaionariut. Soi erant smgulis Romae Regionibus addtcti Notarii, qul per vices summo Pontifici obsequium praestabant. Iili de suburbicariarnm regionum sibi attributarum rebus referebant. C * Papw Patrum. Jam inde ab aetate Constantinf Magni usurpata est haec appdlatio, sed non Ha freqnenter : foit vero freqeentior solemniorque posterioribus temporibus. * Apottolatum vetirum. Etsl appellatio haec pertinere videlur ad summse et Apostolicae sedis Praesulem, unde et Romanus Pontifex saepius reperitur dictus Apotlplicut; attribtita est tamen aliquando inferioribus Episcopls, attributionis exemplum ubique passlm occurnt. * Vocatoria. Epistola 183 Joaneis YIH vocatorie e s t : non tamen inacribitur Episoepis et Presbyteris, etc, sed ipsimet Electo, quj ee sua eleclione literis Pontificem monuerat. Fuit is Tbeodosius Nonensis Ecclesiae in lilyrico sub Jaderensi Metropolita, Diaconus, et in Episcopum ejusdem Ecdesiae electus. Haec porro epistola, ut multa continet Ecclesiastlcaa Historiae utilia, ita lectu dignissima esL D * Fraeribut et jUH*. Videtor ha*c vocatoria pertinere ad Electum Metropolitanae Eedesiae : sic enim vox, fratribut, ad Episcopos Provinciae; vox /l/tis, ad Presbvteros, etc., spectabit. ' DUeetionem vetiram. Similis epfstola legitur in Ordine Romano, nisi quod habet dausulam bano omnieo superftuam : Ob qnam rem hane direximut admonkionem, qnia dudnm piaenit tanctce Synodo Episcopnm tine vocatorm tnecipi non debere, ne obtcnritae dubice ordinationU incurrat. & Occuitare voluerit. Id fecit Gregorius Magmts; consuie librum Yitae S. Gregorii, ebl Joannes Diaconus cap. 39 et sequentibus, exponit pias artes, miibus vir sanctus declinare tentavit supremam orbis Ecclesiasticam disnitatem. * Decretale. Yideri potest decretale hoc a decreto non difierre, nis} verboram tenus : quo uno discrfmine, quae seenuntur^ formuhe duas a decretali d i -

versae sont. Yerum i n contrarium fadt. Primura, qnod diversa sh utriusque inscriptio, nec perinde ao eonsequentibus formulis inscriptum sit aiiud. Deinde, quod non a Notario, ut praecedens decretum, sed a Diacono legi deberet. Postea, quod decretum, post electum Episcopum; decretalc, post designatum, mitteretur. Deniuue quod decretum aflferret missus aliquis ad Pontificem minister Ecclesiae viduae, ut approbaretur electto; decretale, Diaconus, Episcopi futuri comes, deferret, ut ordinatio fieret. Nam inter electum et designatum id intercedit discriminis, quod electus sit, in quem Clerus et Plebs consenserant; designatus, qui a summo Pontifice approbatus, et ad ordinaiiooem venire iussus. Alcuiuus porro libro de Officiis divinis meminit decretalis hujusce, cum a i t : « Cum Episcopus civitatis fuerlt defunctus, eligitur alius a clero seu Populo, fitque decretum ab illis, et veniunt ad Apostofacum, cum suo Etecto, deferentes secum susgestionem seu rogatorias llteras, ut eis consecret ^piscopum. i Diaconut. Non utique Romanae Ecdeshe, sed viduae, cui praeficiendus Episeepua : neqne enim 8ermo est de lectione decreti, qum fieret in ipsa ordinattone; alioquin non Diaeoous tantura diceretur qui legit, sed Archidiacones : hojus enim erst de electione referre. i Cnm adjacentibut parochiU. Ecdeslb adjacenthtm civitatam : Ecdesias etlim signiflcat vox Parochiarum, ut ex pluribus Diurni verbis constat. Deinde alia manus ostendit Parochias diversas esse a vidua Ecclesia, cujus in clero censebantur omnes, qui in pagensibus Eccleslis ministrabant. k Diaconum. Mos erat, ut ex veterum monimentis eo pertinentibns manifestum est, Diaconos potiis quara Presbyteros eligere, idque raultis de causit> Primo, quia Diaconi Ecclesiae res, non teraporale' tanlum, sed etiam spirituales penitus noverant: es enim Diaconus Episcopi oculus et adjutor, Deinde, noiiores erant omnibus civitatis Ordinibus, propter

k

yii

64

LIBER DIURNUS

65

probatum, etab » Universitate electum, 'dignemini A Ecclesiarum 5 8 condslit ornatus: et ideo quaesuinus apostolatum vestrum, domine beatissime Papa,tft i l l . consecrare Pastorem. Item aiia manu. Optamus te per multos annos virum venerabilem, Diaconum noslrum, vita et moribus comprobatum, et ab universitate electum, nobis bene valere, Domine beatissime Papa III. \rchipresbyter subscripsit, III. presbyter sub- dignemini consecrare pastorem, cum quo venerandum scripsit, 111. archidiaconus subscripsit, 111. diaconus Pascha, aunuente vobis Domino, celebrare possubscripsit, 111. subdiaconus subscripsit, 111. p r i - simus. micerius subsrripsit, 111. acolytus subscripsit, UL lector subscripsit, cantor, et caeteri subscripseruut

TITULUS V I .

* Promissio fidei episcopi. I n nomine Domini, et caetera. Promitto ego IU. TITULUS IV. episcopus sanctae Ecclesiae i l l . Domino meo sanctissimo et ter beatissimo i l l . summo Pontifid, • seu Item aliud. universali Papae, et 5 9 P vos sanctae vestrae cathoDesiderio facile credimus annuendum, quando id petitur, quod Ecclesiaslicae convenit disciplinae. Ucae Ecclesiae et apostolicae sedi, devota mentis i n Ecclesia igitur nostra proprio est destituta pastore, tegritate, et pura conscientia, firmoque, ut oportet, cui a vestro apostolatu est consulendum : et ideo, B proposito, ea quae pro firmamento sive rectitudiue Domine beatissime Papa, precamur apostolatum ve- catholicae fldei et orthodoxae religionis conveoiunt, strum, ut i l l . virum venerabilem Diaconum nostrum, me profiteri. vita moribusque perspicuum, et judicio universiEt ideo promitto atque spondeo vobts, sanctia* tatis dectum, antistitem nobis consecrare digne- simo et beatissimo domno meo Papae, et per voe beato Petro principi apostolorum, ejusque sanctas mini. TITULUS V Ecclesiae, illam fidem tenere, praedicare, atque deIlem aliud. fendere, quam ab apostohs traditam habemus, et Paschalis festivitas nos hortatur, ad vestri Pon- quam per successores eorum custoditam veneranda tificii remedia convolare, in cujus potestate omnium Nicaena synodus trecentorum decem et octo Pad

er

f

b

rerum admtnistrationem. Postea, cum haberent om- quod imperatoris nomine appeUato, non fuerit addinia in potestate, devinciebant sibi facile Glericorum tum pias memorice, et ipse tamen piissimus, christiaanimos. Denique, ut plurimum difmitatis plus affere- nissimus, et a Deo coronatus dictus sit : quae epibant quam alii, siquidem Archidtaconi, qui nomine theta, saltem postremum, non nisi viventibus, bomines illius aetatis tribuebant. Diacohorum bic inteUigendi, si bene se gessissent, Episcopi. Non quarumcunque regionum, sed i l ostenderant, omnibus se animi dotibus ad aliorum G larum, quarum episcopi sedis apostohcae ordinationi regimen utilibus exceUere * Ab universitate electum. Glero, ordine, et plebe, subessent: suberant vero, qui nuUi alteri Metropo» id est, sacris ministris, optimatibus sive honoratis lita3 subjacebant, cujusmodi Lalini, Brutii, Lucani, ApuU, Siculi, etc. et plebeiis. • Seu universali Papas. Idem est, si potestas vob Paschatis festivitas. Imminente Paschale Ecclesia vidua egebat episcopo, non tantum propter ce- cum attendatur, summus Pontifex, quod universalls lebritatem festi maximi, sed etiam propter baec tria, Papa. Ab hac tamen universalis Papae appeUatione confectionem chrismatis, solemnem baplismum, et abhorruit Sanctus Gregorius, ut constat ex epist. 50, lib. vti ad Eulogiuro Alexandrinum. Non perinde abreconciiiationem poenitentium. Vide Sacramentaborruerunt consequentes Pontifices, postquam Bonirium S. Gregorii. * Promissio fidei. Exhibet quidem Ordo Romanus, facius I I I consecutus est a Phoca, ut prohiberetur epiquo ritu consecraretur illis temporibus a Pontifice scopus Gonstantinopolitanus assumere sibi appeuaepiscopus: non exhibet tamen professionem fidei et tionem soli Romano Pontifici debitam, et aib ipso indiculum, quae hic habentur; sed loco professionis conciuo Ghalcedonensi delatam. Quod dixi de consequentibus summis Pontifidbus, interrogationem, quae ab ordinante Pontifice fieret. Unde colligere est, Ordinem Romanuni cujusmodi nolum est ex inscriptionibus plurium litterarum ad legitur in libris editis, esse diurno posteriorem : pro- ipsos datarum, in quibus cum nniversales Papae appeharentur, noit illud negotium facessiverunt scrifessioni enim interrogatio successit. flabet vero forma ista fidei, prout hic Iegitur, tres bentibus, quod Gregorius Eulogio. notas, quibus aetatem suam ostendat. Fit enim in . Gregorius porro vocem nniversaUs Papae interea mentio Martini I , qui ann. 655 obiit; Sextae sy- pretatus est, pro suo admirabilis humilitatis affecto, nodi, quae absoluta anno 681, et Gonstantini Pogo- paulo aUter quam qui uterentur: neque enim i l l i nati adhuc viventis, qui obiit anno 685. Edita est volebant, quod opinatus videtur Gregorius, unicum igitur ante annum 685, atque ita pertinet ad tempus esse totius Ecclesiae patriarcham, unumque episcouod intercessit inter annum 682 et 685, imo ad pum, quem universalem dicerent: sed quod Romaeonem I I auctorem referenda, qui sedere coepit nus Papa postestatem haberet nullis, ut alii patriarchae, finibus definitam. Gonsule laudatam epistolam, ann. 685. Dixi prout hic legitur, id est, cum additamentis, aUasque plurimas eodem argumento scriptas ad Mauritium imperatorem, Gonstantinam Augustam, ouae corpori, ut ila loquar, accesserunt. In ea enim distinguendas puto partes duas : alteram, velut cor- Alexandrinum, Antiochenumque episcopos, atque pus : alteram, quae additamenta. lllud ad vicina Ghal- etiam ad Joannem Gonstanttnopolitanum, hoc sibi cedonensi Gonciho tempora fortasse revocari potest: nomen superbe arrogantem, et Sabinianum Apoistorum facta est variis temporibus succedentibus crisiarium, etc. varia accessio. Sic primae Fontificiae professioni Veneranda Nicama Synodus. Ab his verbis ad succedentibus temponbus addita est mentio septimi ista usque, Tomus appettatur, maxima pars fidei in et octavi Goncilii. epistola Pelagii I I , ad Eliam et Episcopos Istriae, Asserai vero editam, vivente Pogonalo, propterea pauds admodum immutatis, continetur. • d

Z

1

65

ROMANORUM PONTMCUM. — CAP. HL

66

truin, sancto Spiritu sibi revelante, suscipiens re- A est, divina et bumana, i n nnam personam atque subsistenliam concurrentibus, et in sua proprielate difdegit i n symbolum. Defnde tres alise sanctae synodi, id est, Constan- ferentiaque manentibus, esse praedicandum : non ia duas personas atque i n duos filios partitum; sed, ut tinopolitana centum quinquaginta Patrum, sub piae memoriae Tbeodosio seniore principe facta, et Ephe- dictum est, unum eurodemque Filium Dei, Deum et sina prima, cni beatae memoriae Papa Caelestinus Doroinum nostrum Jesum Christum, quem credimus apostolieae sedis pontifex, et beatus Cyrillus Alexan- in utero virginis sanctae Mariae genitricis suae, dc drinuseptscopus praesederunt. Sed et Chalcedonensts eadem sancta semper virgine Maria sumpsisse veram sexcentorum triginta Patrum, quae sub piae roemo- carnem animatam anima rationaU, ac sibi univisse, riae Martiano imperatore convenit, cuique sanctae et ita ex utero virginis Dei genitricis Mariae natum recordationis papa Leo per legatos suos vicariosque eumdem Deum verum carne, eumdem passum carne, praesedtt, prout diversarum haeresum damnanda exi- crucifixum et mortuum carne, resurrexisse eum segebat 0 0 diversitas, eamdem fidem, uno eodem- cundum carnem, ascendisse eumdem i n eadem in coeqoe aensn atque Spiritu, declarantes latius edide- los, unde nunquam divinitate 6 1 discessit: et ita i n eadem carne venturum judicare vivos et mortuos: rnnt. Eoo antem, qnicunqne ab eisdem sanctis Patribus B in memoratis qnatuor synodis, vel quintar sub piae memoriae Justiniano coniecta, diversis vicibns danv nati leguntur, ego meaque Ecclesia eorumdem venerandam Patrum autoritatem sequentes, insolubiii damnatione percellimus; necnon et omues, quos beatae recordationis Romae urbis Pontiflces propter diversos errores vel haereses, damnaverunt, damnamua niud eiiam, spiritali suffragante gratia, profitemur, nos sanctae et beatae recordationis Leonis apostolicae sedis antistilis epistolam ad Flavianum ConstantinopoUtanum episcopum datam, quae et Tomus appeUatur; sed et omnes ejus epistolas de fldei firmitate perscriptas, per omnia et i n omnibus inviolabiUter custodire, et semper Ubere, sicut praedicatis, praedicare. In quibns inter caetera evidentissime continetur, • nnum enmdemqne Deum Dominum et Salvatorem nostrum Jesum Christum FiUum Dei, eumdemque hominis fiUum, ex duabus et i n duabus naturis, hoc

et sic semper i n eadem carne mansurum Et quamvis ad orthodoxae fidei sinceritatem abnnde superius dicta sufficiant: tamen quia hoc speciaUter a nobis profitendum, sicut condecet, voluistis; detestamur etiam eos et abominamur, atque damnamus, quicunque in Domino Deo et Salvatore nostro Jesu Cbristo ante adunationem, duas naturas, et post adunalionem, unam, deUrando dicere, vel credere praesumpserunt. Profitemur etiam cuncta decreta Pontiflcum apostolicae sedis, id est, sanctae recordationis Severini, Joannis, Theodori, atque Marlini, custodire, qui adversus novas quaestiones in urbe regia exortas, et pro propria doctrina cuncta xizaniorum scandala amputasse noscuntur, profitentes juxta duarum na-

* Unum eumdemque, etc. Haec ntpuumH ex definitioneContiliiChalcedooensis desumpta est,et iisdem pene verbis legitur i n definitione fldei a Sexta Synodo compositae. * Quia noc tpeciaiiter. inoe stao atur opinio, quam sntea innui, professionem factam esse statim post Chakedonense ConcUium adversus Eutychis deUria : tunc enim temporis opus erat uuicuique, ad orthodoxiam suam probandam, detestari Eutycbis delirium deduabus ante adunationem naturis, etuna post adunationem. Quod si haec opinio de professionis D aetate probabilis est, dici debent caetera, quae sequuntur, saltem qua pertinent ad fldem.a Leonell, addita. Severim, etc. Cum ab Honorio, quo sedente, ortae sunt novae quaestiones, et Ecthesis impia nomine Heraclii prodiit, usque ad Leonem I I , sub quo forroulam hanc aut editam, aut saltem additamento auctam ponimus, summi Pontifices novem Ecclesiae praefuennt, Severinus, Joannes IV, Theodorus, Martinus I , Eugenius, Vitaiianus, Adeodatus, Donus et Agatho, quaeri merito potest, cur priores quatuor memorentur, sileatnr de aUis quinque? cur in p r i mis mentio non fiat de Apathone, qui post coactam Romae Synodnm 125 Episcoporum, de fide praeclaras duas epistolas scripsit? Verum causa in promptu e s t : advsrsus Ecthesim, qua operatio una Cbnsti statuebatur, Severinus decretum edidit, quo eam condemnarel et analhematixaret. Joannes, Exarcho Isacio nec quicquam exsiius Ciericorum saeviente,

Concilium Romae coegit, quo Monotheiitamm hceretim protcriptit. Coegit pariter Theodorus adversus eamdem Ecthesim Typumque Constantiis episcoporum conventum, unde synodicas duas Constantinopoltm transmisit. Martinus celebrem illam Lateranensem synodum collegit, ubi baeresim MonothehS tarum editis canonibus viginti dainnavit. Atqui hi quatuor Pontifices tanto generosius adversus Monothelitas invecti sunt, quanto aegrius ferebant factum Honorii, qui per imprudentem oeconomiam atque conniventiam, «Apostolicam Ecclesiam apostohcae traditionis doctrina non iliustravit; sed profana traditione immaculatam fidem maculari promisit, > ut ait S. Leo I I . Jam vero Eugen.us, cum perturbatis temporibus in locum S. Martini Gbersonam deportati, inductus fuerit, nihil quaestionis movere aut potuit, propter exarchi tyrannidem; aut-debuit, post tam accuratam fidei expositionem in concilio Lateranensi t r a ditam. Quae secunda ratio facit etiam.pro Vitaliano, Adeodato et Dono, praesertim cum tranquiUior v i deretur Ecclesiae status, aut potius sUeret tempesUs, qua recrudescente Agatho concilium centum et v i ginti quinque episcoporum coUegit, ex quo, post damnatos Monothelitarum errores, epistolas dnas Constantinopolim misit, quas sexta synodus xat* vtiac secuta est. Quare sextam synodum recipere aliud nihU e s t , quam Agathonis decretis iah^e-

c

c

b

c

turarum motum, ita et duas naturaies operationes et quaecunque damnaveruut, sub anathemate damnamus : quaeque susceperunt, suscipimus, et tota fidei integritate veneramur. 6 2 Ad haec vero suscipio et amplector et veneror definitionem, quam, Deo auspice, sancta nni-

rere.

UBEft WTJKNUS

«7

versalis ac magna sexta synodus, quae 1n regia Con- A stantinopolitana urbe convenit, et in qua apostolicae sedis domni Agathonis legatos praesidere manifestum est, quae et per decretum Christianissimi ac piissimi et a Deo coronati Constantini Hagni principis congregata e s l : et quaecunque susceperunt, suscipiraus: et quos vel quae abjecerunt, abjicimus: similiter et quos anathematizaverunt atque damnaverunt, anathematizamus ac damnaraus Profitemur etiam nunquam nos aliquid novi, quod conlra catholicam fidem et orthodoxam reUgionem esse claruerit, suscepturos. Praeterea promilto nunquam me parochtam, aut jura alterius cujusconque Ecclesiae pertinentia, sub jurisdictione episcopatus mei usurpare.

W

indignns presbyter sanclae ficcledae IU. hrdc promissioni

sponsionique orthodoxae

fidei

factae

ab

m . sanclasshno episcopo m e o , onraia, quae superiuB professa s u n t , r d e g e n s , consentiensque subscripsi.

a

TmjLUs

yn.

• Cautio episcopi. 1n nomine Bosriet Dei et Salvatoris nostsi Josn Ghristi, iinperante itt.,efte. i n t e r caAera s a k t a s isotitnlo doetrinae, me i l l . epiaeopm ves Donrinns iH. eeectssia qne eposteticae aedis Papa, sd dsntqee «efecopatem Gceleshs ttf.

b

informare dignati e s t i s : hoc me quoque a d m o s n t -

Et ut nostrae fidei vestro apostolatui, sanctaeque B ejus catholicae Ecclesiae, integritas ac puritas monstraretur, praesentis£3 promissionis noslraepaginam per Ul. notarium scribendam dictavimus, et sacro scrinio sanctae apostoUcae sedis beatitudinis vestrae contradimus. Et subscriptio episcopi. Til. indignus episcopus sanctae Ecclesiae I I I . huic promissioni sponsionique orthodoxae fidei fideliter a me factae, omnia relegens, quae superius continentur, consentiensque subscripsi. 4 Et subscriptio tacerdotum ejusdem Eccietue. D i c

,«ex^ \**°??f?* . ^ * oeptis eraoiis, quifcus ex entiqns oseonetedine dari seiet: qoia dignam est, et qeed gratis scoepi, gratis debeam, Deo jevante, confcm. g

, l , l l

f

0

faSpondeo me de ordinatione dericorum, ab ostiario nsque ad presbyterum, nullum praemium esse accepturum; sed eos, quos Dei consideralione ad officium clericalus elegero, gratis me esse ordinaturum. Idemque fateor, nec de baptizandls consignandisque catholicis, unquam me atiquod praemium i n quaUbet re vel specie, pro quacunque persona po1

* Et a Beo eoronati. Nemo, ut opinor, legerit us* Esxeptis effioiis. Totes hie locns de pnenTto et piam, hec eeMheten slteri, qusea viventt edjun- e f k i t s hicem aodpit ex eptsteis U hb. ttr Gregorii ctura. Yiveeii aetem tributi exempla pessim eccur- ^ Magoi, si Umen epistola est, et non potius decretum runt. in Condlio Komano, a Gregorio ann. 595, sandPrceterea promitto. fluic loco afferre potest nontum : c Antiquam Patrum regulam setraens, nihil nuHam luoem testhnontem Gregerii 11, scribentis ed nequaen de ordisantibes scchjstatdutat esss eonsticuo, Serenura Forojuliensem. c Dum ed cumulum tei he- ncque es datione paliii, neqne ex ipadUtone chartar noris precibus eximii filU nostri regis flexi, et recti- rum, neque ex ea, miam nova per arabitionem s i tudine fidei, qnam te tuamque Ecdesiam amplecti mulatio invenit, appeftatione pastdli. Quia enim oreognovkBns, provocaei, palhwee tibi dhnexhnw, h v dinando episcopo porrtfflex manum imponit, evangeterdicentes et inter caetera prohibentes, ne unquam licam vero lectionem minister legit, confirmationis aliena ju.ra invaderes, aut teraeritatis ausu usurpa- autem ejus epistolam eourius s c n b i t : sicui poniifires jurisdictionemcujuspiam, sed his esses conlentus, cem non decet, manum, quom imponit, vendere, i u quae usque bactenus possedisfi, nunc vero Gradensis ministrum vel notaxium non decet i n ordinaiione ejus, vel vocem vel chartam venundare. Pro ordinapatriarchae niteris invadere jora, etc. > Inde enim iione vero, vel palUo, seu cbartis, atque pasteilo, conslaj, id iraperaium fuisse eplscopis forensibus, cum mitteretur pallium, quod ordinalione suburbi- eumdem, qui ordinandus v d ordinatus est, omnino aliquid dare proiiibeo. Ex quibus praediciis rebus si cariis, ut suis se finibus confinerent. Sacro scrinio, etc. Laterajiensi, de quo diximus, «ujs hinc aliquid commodi anpeUatione exigere vel deferre forte praesurapserit, ui districto Dci omnicap. 11, tit. 2, ad finera. « Subtcriptio tacerdotum. Unus cunctorum, imo potentis examine reaiui subjacebii. Is autem, qui ordinalus fuerit, si non ex placilo, neque exacius, iotius Ecclesiae particularis, noraine subscribit. « Cautio. Cautionis nomine intelligitur inslrumen- B neque expeiitus, post accepUs cbartas, et palUum aJiquid aiitibet ex clero, ^raiiae ianiummodo causa, tura, quo quis fidem suam scripto obligat ad i m plendum promissum, unde cbirographum Yocat Za- dare voluerit, hoc accipi nuilomodo nrobibemus, caarias Papa can. 4j synodi Aomanae ann. 743 ha- quia ejus oblalio nsllam culpae maculam mgerlt, quaa b i t x . Dt autem isthaec cautio facBius mteUigatur, ex accipientis ambku non nrocessii.i t Spondeo me de ordinatxone, e t c Malum pene cum componenda est cum synodaC, quod acdpit episcopus, cum ordinatur, et cum exnoriatione erdinan- Eccksia naiunt, semper unpognaium a bonis, saepe tis, cujusmodi reperitur i n Ordine JGLomano. jBfaec varia rationum specie occsltaium ab aliis, utinam porro, naaxjmam partem, videtur ex epistolad Ge- aliquando expugnandum. i Nec de baptixandis. Primis saacuiis solebant, qui lasu oenfecls. Coniinet vero tredecim capita, quae omnia fere Gregoriani iemporis disdpUnam sapiunt. baptisnmm susdpereni, presbyteris aJiisque miniNuUo prcemio, eic. De gratuUa episcopi ordina- sins pecuniam la^giri: i d vero, quod ofiSoi gratia iione sermo est, quara ut praestaret, quid non mo- primum iribuebatur, cum prae avaritia mtnisironun l i u Ecdesia? Fuerunt porro, qui cemmodi, pa- postea exigereiur quasi jure debitum, Ecdesta sastcUi, praemiique nomen praetexereni simoniae, ne lubri cousilio dari omnino vetuit. Unde Gregorius pretii vox horrorem crearet: sed Gregorius Hagsus Nyssenus nonnullos mfferentes baptisma, donec haLauc larvam detraxit, dum vetuit, ne pro palOo bereni, quod laxgireniur, increpai vehementer, oratjppe adversos wfenentes baptisma. quidem, etsi mos inoleverat, coramodum reqpec

b

c

f

ROMANORUM M n n a n s m i . -

oe

CAP. m .

ft

sub divfini obtestatieoe A amguhs steo alique fanmiautioee epseeYeo pmeeualdaliuiua, net jsurum, nec pro gratia uliaai, oajuslieet meritisit, judicii promitto. persoaam Ecdesiastkis efficiio aggregare. Spondeo etiam ecdesiastica prmdia urbaaa vei rusiica, universasque rea immebiies, seseque moa Sarta tecta vero per omnes Ecdeshs meas, sub ventes, vei ernainenU Ecdesiae, mioislerieqee s a - omnt dtiigentia v d sollicitndfne , me profiteor annis craia diligenter et fidettter servaturum: ei qua p i - singuMs, proet expensas habuero, esse facturum, gnora e quibnslibet obtigata sunt, aet indebite de- nec uhenus Episoopatos m d tempore, pro qualitinentur, meo anaisu, labore et sumptu proprio, ut bet cansa, mhtisteria supradtcU toco pignoris obtitemporis necessitas largietur, etque meo Btadio re- ganda. vecaada,

figaecame

eiienanda qnoMeet titele esae

Praeterea promilto, m e sine sedis Apostolicae Jnssione ad fJQcomiUtum nullatenns proficisci, nec perdiversas provindas aut civiutes discurrere, quatenus Ecclesiam meam videar sine gravi occasione deserfere. k

promitto. Ecdesiastica vere negotie, qaae proponenda aut

c

excipienda fuerint, me sine respeclu gratiae, coniudii, vel venaliiaiis aut fraudis, agendi contra detentatores, vel excipiendi contra pulsantes, efficaeiler etque idetiter, coostderaU tamen in omnibus jostl- ' Promitto, me etiam ad naUiera Apostolorum, si nuUa necessitas impedierit, annis singulis occursutia, quae eniversis ntrhutibus praeponenda est, Deo rum. juvante, a me peragenda conflrmo. Quod si contra haec, quae soperius oontinentur, Nulhim « e ecolestestici juris praedium urbanum «vd ntsekum, cujusiibet m e r i t i , aut idoneum , aut aut conlra quodlibet eonsm, me egisse v d fedsse nimium, vel mandpia cujuslibet sexus vel aetatis, convtctus fuero, tunc aou sohun ea, quae Ecdesue Episcepaius mei promitto ettenelOrom esse esmpo- meae competentia amiserim, v d forte tnjuste peeribus, foatenua Ecdesia , in qea ordinatus sum, ceperim, a me heredibesque meis reatitnenda conficmo: verum etiam hoaoris me pertculum spondeo nuHem dispendium patiatur. subituxum Quartam Glerids v d fabricis portionein d

* Sarta teeta vero. Portio ffla bouonim, quae fat n i d s addicta erat, per totam Parocbiam penes IJ4Hscopos tunc fuit, nondum erectis in beneucium coatributis Ecclesiis. Prartereu promitlo. Promissionis duaesuatpartes, aUera de non adeundo comitatusinejussione aedts Apo- P stolicae; altera de non discurrendo per alias dvitales autprovincias, Ecdesia sua deseru. Utraqueadresidentiam copservandam f a d t ; sed prior insuper ad pacem et caritatem fovendam, fraenandamque ambitionem, et sanctitatem morum retineudam : nam ad comitatum Episcopos paucos necessiUs et in Cbristo caritas; plures accusatio fratrum , vitae saecularis atudium, et bonornm ctmidius iraheba*. c Sinesedis Apostotices, etc. hideoof»s4atcae*ioneni hanc ad solos Episcopos oidiaatioois «edts Apostolicae perlinere: alios enim a Meiropoiitis ems veniam poposdsse cerlum esi. Vide episteias, quibes Gregorius ¥agnus paUium Metropehtis mittil., ebnoxiosque Episcopos missi monet: nam i n SHwoiis meminit Ecdesiastica? UUus reguiae, qoia retinebant u r inEcclesia sua, Memeato etiam Motrepolkas datarum subjeciis JbrraaUrum retionem i n Synodis provinciae reddidisse. * Ad nutatem Apostoionm. Goavenerunt episcepi aliisque Romam ad solemnitatem Apoatotorum tcibus temporibus, in NaUli SS. Petri et Panli, ta dedicatione BasiUcae Apostolorum, Gt chx» Idus Maias. De nalali luculentum est iesttmonium Peuiini apisi. 1 3 ad Severum: c Romam ad veaerabllem soiemniUtis ApostoUcae diem profecti sumns, ooncnrsvm nobis lllic iuum debiu qutdera, sed umen festiva mediutione promittentes. > Etepist. 16, adDelpainum de AnastasioPspa ; « Nosmeiipsos ftomae, csm solemni consuetudine ad beatornm Apostoloram natalem venissemus , U m blande qeam aonorifioe excepit. Postea quoqee interposilo tempere etiam ad naulera suum, oiiod consacerdottbus suis tantnm deferre solet, invtfare dignatus est, nec ofiensus est excusatione nostra. Et postea : Si Domines commeatum donaverit, u i ad euin usiuto solenmiternobis tempore rccurramus, etc i Gonventus iUe arbitrarius mitEpiscopis, qoi ordinationi sedis ApostoUcae non subjaoorentj suluectis praeb

14

ceplus: qnodliber Diurnus innuit, aperte probatGregoru Magnt epistoia 70 l l b r i p r i m i . c Quia fratres et Goepiscopos nostros inStcilia hteuiaeommecanles ed beati Petri Aposioli naUiitiura convenire voluimus, > etc. Mox ubi iropeditos justa de causa dixit, c jubet venire quamprimum, non umen ante biemera. yuod epo interpretor de alie coocnrsa ed dedicaejonem basiUcae sanciorum Apostolorum die 18. Novembras* Quo etiam de concursu intelUgenda sunt verba Valentiniani, Gallae Piacidiae, et Eudoxiae ad Theodosium lmperatorem et Pukheriam AeoesUm , quae contra apertam Historiae rationem afiqei de Beteli Apostolorum die 29 Junii acceperunt. Quo primnm teropore imposHum sit hejesmodi praeceptum fipiscopis, qni seais Apoetoticw ordinatiom subjacebanty non i u manifestnm est. Zadiarias ejeidem i n Synodo Aomana, quara habnit an. 743, cap. 4, sanxit, ut, c j u x u sanctorum Patrum et Gasonum s u t u u , omnes episcopi qui Apostolicae sedis ordinationi sobjaeerent. qni propinqui sunt annue Idibus, aut drca Idns Maii, sanctorum Princq>om Apostolorom Petri et Paoli liminHras praesentarentor. Qoivero de longinquo, juxta suum chirographnm impleant. Nam qui nujus constilutionis contemptor estiterit, praeter si 8egritnd ne valida fuerit detentus , sciat se Ganonnm suPjatCOre sententiis. Yerom qnae sint iMa, quorumque Patrom etCanonesa etalnta, non satis inde edocemnr, nt quaestioni praesenti salis fieri possit. Non loquitur enim Zachariasde saUli Apostotorum, qui dies 29 Junti, sed de Idihus M a i i : qno tempore cur oonvocarentur Episoopi nuthts scio, nisi Jbrte ad obsequium Primati exhibendom, tenc cum neque maximi caiores essent, neqne absentia noceret EcdesKs, expletis nempe soleauHbus Pentecostes ritibns, qui quam eitissime absolvuntnr drca Idus Maias. Hoc pneceptnm dixi impositum fuisse Eptscopis, qui sedis ApostoUcae ordinaiioni subjaeebant, id est, qui a snmmoPoetificeordmari debebant : debebant vero qui sehurbieariis Ecclesiis praeerant. SnbuTbieetias asteUigo Ruffini more : nulii enim tunc tenir poris Pchaates, praeter Romanum Antistitem, Ec-> desiarem ejusmodi PraesnJibus praeerant. ;

«

UBEft DftmMUS

0 7 • kHftoper etiam promltto, praeter cunctas A inihi propinquas aut affines personas, si quis pro animae suae judicio, me heredem inscripserit, ant per donationem aliquid mihi forsitan Iargitus fuerit, hoc m e l l l . Episcopum sanctae Ecclesiae III. spondeo collaturum. Quod si minime fecero, sit superscriptae sanctse Ecdesiae licentia, vel sacerdotihus ejus, tanquam si ab eis universa sibi acquisita fuerint vei collala, ex hac mea professione et sponsione, indubitahiiitcr vindicare. * Iilud etiam fprae omnibus spondeo atque promitto, me omni tempore, per singulos dies, a primo gallo usque mane , cum omni ordine Glericorum meorum, vigiliasin Ecclesia celebrare, ita ut minoris quidem noctis, id est, a Pascha usque ad aequinoctium , vigesima quarta die mensis Septembris, * •tres Lectiones et tres Antiphonae, atque tres Responsorii dicantur : ab hoc vero aequinoctio usque ad aliud vernale aequinoctium, et usque ad Pascha, quatuor 6 £ Lectiones cum Responsoriis et Antiphonis suis dicantur. Dominico autem, i n omni tempore, novem Lectiones cum Antiphonis et Responsoriis suis persolvere Deo profitemur. * Litanias vero bis in mense omni tempore a me faciendas spondeo. Quae tamen omnia cum timore et disciplina , ut Deus placari possit, me i n Ecclesia mea instiluturum, atque diebus vitae meae conservaturum, ipso auxiliante, promitto Quam cautionem meam, per IU. Nolarium EccleSiae meae scribendam dictavi, in qua et ego subter manu propria subscripsi, ettestes, utscriberent, rogavi, exhortatione Domini et beatissimi Papae I I I stipulantibusvobisDomnoIU. Primicerio, seuDomnoIil. Secundicerio sanctae Sedis Apostolicae, in omnibus superius comprehensis, in verbis solemnibus spoa

p

* Insuper eiiam promitto. Quae Episcopo, non successione, sed legato, obveniebant, ea non persooae privatae, sedEcdesiae caniti censebantur dari, atque adeo in Ecdesiae jura cedere : imo« sacris Ganonum legibus uoscitur esse definilum, ut in his quae antistes Episcopatus tempore acquisierit, non alius, sed sola succedat Ecclesia. Greg. Magnus lib. i x , epist. 14, ad Scholasticum Defensorem. * Illud etiam etc. Inde constat, quis fuerit Ecdesiae sensus de obligatione Episcopi, omnisque Glericorum ordinis ad vigUias celebrandas ofliciumque divinum oheundum. Constat pariter,, quae fueritoffic i i pro diversitate tempestatum ratio, ut alia majo- D ribus noctibus, alia minoribus responderet. Majores dicebantur noctes, quat ab aequinoctio autumnali ad Pascha ; minores , quae a Paschate ad autumnale aequinoctium. Tres I*ctione$ etc. Nihil sancitur de Psalmis, qui dicebantur duodecim, pro veteri more, orto, ut nicilur, ex angelica revelatione, quod tradit Gassianus lib. n Instit. cap. 5. Quae de Anliphonis et responsoriis dicuntnr, sapiunt Gregorii Magni aetatem: nullum enim antiquiorem Gregoriano librum Antiphonarium haberi scio. Quid si sanctus Pontifex Antipbonarium suum ab Episcopis ordinationis suae servari voluit, servandique caulionem exegit ? d Utaniaty etc. Litaniae ad placandum Deum et avertenda mala institutae sunt. A quo p r i m u m , et quo primum tempore , incertum est. Sunt qui referant ad tempora Constantini, quibus Ecdesia GbriOti, a captiYitate soluta , publica dedit suae pietatia 9

F

0

9

tt

pondi. Aetum Romaa die m. Imp. 10. Consule n i . Et Subscriplio Episcopx. I I I . indignus Episcopus sanctae Ecdesiae 111. huic cautioni sponsionique meae, omnia suprascripta relegens oonsentiensque subscripsi,et testes, qui subscriberent, rogavi. Subscriptio testium. 111. Tribunus huic cautioni sponsionique factae ab 1U. Episcopo sanctae IIL Ecdesiae rogatus ab eo testis subscripsi, etc $ 9 Subscriptio scriptoris. 111. sanctae Ecdesiae IU. Notarius, qui et scriptor, testimoniom subscriptione supplevi. TITULUS Vffl. • Indiculum

Episcopi

Indiculus Bonifacii Moguntinensis. In nomine Domini Dei et.salvatoris nostri Jesn Gtiristi. Imperante Domqo Leone a Deo coronato magno Imperatore, anno v i nost Gonsulatum ejus: sed etGonslantino magno Imperatore ejus fitio, anno I I I , Indictione v i . Promitto ego Bonifadus Dei gratia Episcopus tibi beato Petro Apostoiorum principi, Vicarioque tuo beato Gregorio Papae, et successoribus ejus, per Patrem, et FiUum, et Spiritum sanclum, T r i nitatem inseparabilem , et sacratissimum corpus tuum, me omnem fidem et puritatem sanctae fidei catnolicae exhibere, et in unitate ejusdem fidei. Deo operante , nersistere, in qua omnis Christianorum salus sine dubio esse comprobatur, nuUomodo me

In nomine Domini, hnp. e l c

Promitto ego 111. Episcopus Ecclesiae UL vobis beato Petro Apostolorum rincipi, Vicarioque tuo, eatissimo Papae Domino 111. successoribusqueejus, perPatrem, el Filiura, et Spiritum sanctum. Trinitatem inseparabilem, et hoc sacratissimum corpus tuum, me omnem Jjem el puritatem sanctae fidei Gatholicae exhibere, e t i n unitate ejusdemfid e i , Deo operante, persistere, in qua omnis Ghristianorum salus esse comprobatur, et nuUo modo

E

signa. Gdebris Lilania Prodi Gonstantinopolitani Episcopi quinto saeculo ; celebriores consequentibus saeculis memorantur, sed quae fierent, prout necessitas postularet. Hortatus est oUm Gregorius Magnus Siciliae Episcopos ad Litanias celebrandas, adversus hostes insulaeimminentes(/i6. ix, epist.45). t Hortor, fratres carissiini, ut omni hebdomada quarta et sexta feria Litaniam inexcusabiliter indicalis, et contra barbaricae crudelilatis incursus supernae protectionis auxUium imploretis. i Quae exhortatio primnm fuit, hanc ego postea in praeceptum evasisse credo : sed opinor simul frequentiam imminutam, ut bis jam non in una hebdomada, sed in mense tantum Litaniae fierent. Verum nuspiam, quod quidem noverira, praeceptum extat. Quid si pro mense annus ponatur, Litaniaeque inteliigantur solemnes duae, major et minor? Res facilius conficietur: ambae enim praecepto Apostolicoquotaimis faciendae sanciebantur; rdiquae aut pro re nata solum, aut particularis Synodi canone. « Indiculum. Hac se formnla S. Bonifacius Moguntinensis Antistes obligavit sedi Apostolicae : nam h v ter epistolas Gregorii 11 habetur Indiculus sacramenti qnod Bonifacius Roma eum Episcopus ordinarctur edidU , et manu sua subscriptum obiulit. Hunc operae pretium fuit exhibere , et formulae iropattriW opponere, ut altera ex altero emendetur, atque etiam ex ambabus et aUa consequente inteUigatur, quid discriminis interesset in ejusmodi sacramento, cum vel ab Italo , vel a Longobardo, vel ab alio extra lUuam posito, praestaretur. y

9

9

ROMANORUM PONTIFICUM. — CAP. 1D.

73 oontra unitatem commnnis et universalis, suadeute qnopiam consentire : sed,utdixi fiJemeipuritar tem meam atque concursuin libi et utilitatibus Ecclesiae toae, cni a Domino Deo potestas ligandi solvendique data, el p r a d i o to Vicario tuo alque successoribus ejus, per omnia exbibere. Sed et si cognovero Antislites contra instiluta antiqua sanctorum Patrum conversari, cum eis nullam habere coromunionem aut conjunctionem: sed magis,si valuero probibere , prohibebo: sin minus , fideliter statim Doamo meo Apostolico* renuntiabo. 9

Quod s i , qnod absit, contra hujus promissionis meae seriem aliquid facere quolibet modo, seu i n genio vel occasione ten tavero, reus inveniar in aeterno judicio, ultionem AnanimetSiiphyrx incurram : qui vobis eliam de rebus propriis fraudem facere vel falsum dicere pnesumpserunt.

74

Jndiculum Episcopi * de Langobardia contra unitatem commu- A nis et universalis EccleIn nomineDomini Dei Salvatoris nostri Jesu Ghrisittsnadenticuipiam consli, Imp. etc. sentire: sed , ut dixi, fiPromitlo ego I I I . Episcopus sanctae Ecctesiae 1H. dem et ptiritatem meam, quae Ecclesiae tuae, cui a vobis beato Petro Apostolorum Principi, Vicarioque Domino Deo potestas l i - tuo bealissimo Papae Domino meo 111. ejusqoc sucgandisolvendique data, et praedicto Vicario tuo at- cessoribus, per Patrem, et Filium, el Spiritum sanque successoribus ejus, ctum, Trinitatem inseparabilem , et hoc sacratissiper omnia exhibere. mum corpus tuum, me omnem fidem et puritatem sanctae Odet catholicae exhibere, et in unitate fidei, Promitto pariter, quod si Deo operante, persistere, io qua omnis Christianoquid conlra rempublicam, vel piissimum Principem rum salns esse sine dubio comprobatur, et nullo noslrum a quolibet agi modo contra unitatem communis et universalis Eccognovero, minime conclcsiae suadenti cuipiam consentire : sed, ut d i x i , fisentire : sed in quantum virtus suffragaverit, obdem et puritatem ineam alque concursum libi ac viare, et Vicario tuo Do- B utilitatibus Ecclesiae tuae, cui a Domino Deo data est mino meo Apostolico mo. dis quibus potuero, nun- potestas ligandi solvendique , ct prsedicto Vicario luo atque successoribus ejus, per omnia exhibere. tiare, et id agere velface re, qtiaienus (idem meam Promitto pariter festinare oroni annisu, ut semin omuibus sincerissimam perpax, 7 2 quam Deus diligit, iuterrempublicamet exhibeam. Quod si , quod ahsit, nos, hoc est, gentem Langobardorum, conservelur, et coiura hujuspromissionis nullo modo contra agere vel facere quidpiam advermeae seriem aliquid facere sum, quatenus fidem meam in omnibus sincerissiquolibet moio, seu ingenio, vel occasione tcnta- mam exhibeam. vero , reus iuveniar i n Quod s i , quod absit, contra hujus promissionis sclerno judicio, vel ultiomeae seriera aliquid facere quolibel mo;Io, aut inge* nein Ananiae et Sapbyrae nio, vel occasione tentavero, contra catholicam leincurram : qui etiam tibi bealo Pelro, de rebus pro- gem, reus inveniar in aeterno judicio , et ultionern priis fraudem facere et Ananiae et Saphyrae incurram: qui etiam tibi beato falsum dicere praesumpPetro, de rebus propriis fraudem facere et falsa diserunt. Hoc autein lndiculum ^ cere praesumpserunl. sacramenti ego 111. EpiHunc autem Indiculum sacramenti ego 111. Episcopus manu propria subscopus manu propria scripsi, atque posui supra sascripsi, atque posui supersacralissimum corpus cratissiraura corpus luum, beate Petre , ac praebui tuu n , ac sicut superius jusjurandura, quod, ut superius legitur, Deo leste et legitur, Deo testeet judi- judice, conservare proroillo. ce, prastiti sacramenTITULUS IX. tum, quod el servare prob Synodale, quod accipit Episcopus. mitto. Clero, Ordini et Plebi consistenti 111. dilectissimis filiis in Domino salutem. Probabilibus desideriis nihil attulimus tarditatis, r

7 l H u n c autemlndiculum sacramenti egoBonifacius exiguus Episcopus manu propria scripsi, atque poneus supra sacratissimuin corpus beati Pet r i , ita ut perscriplum est, Deo teste et judice, praestili sacrarnentum , quod et servare promitto.

De Langobardia. Habet haec formula characteres duos, ex quibus ulcumque possit conjici, quo p r i mum tempore edita sil. Nam primo similis est ei, qua sanclus Bonilacius , suain sedi Apostolicae obligavit fidera ann. ChrUti 722. erat ergo jam lura in usu. Deiude edita esl, qtio tempore Longobardi non tanlum dominatum obtinebant in eam Italiae partem, cujtis Episcopi ordinationi sedis Apostolicae sobjacebanl; scd etiam servaliant pacem cum Roinanis. Id vero maxirae contigit, quamdiu Regina Theodoiinda vixil, id est, ante annum 626. quo defuncta creditur. Quare videtur Gregorii Magni aetatescripia, aut saltem usurpata, cura jara diu in usu foret. Credideriin ego far.iie ad priora tcinpora corpus ipsum pertinere; appendicem de Longobardis , ad Uregoriana. Synodaie. Formula haec non uno in loco, quibusdain tamen licet paucis immutatis , occurrit. Reperilur, ante confeclum quidem Diurnum, intcr epistoias Gelasii 1. qui ann. 498. obiit, et apud Gre gorium Magnura lib. 2. epist. 25. Post confectum vero Diurnum, apud Gregorium I I . scribentera ad Thuringios ann. 725. etapud flincmarum in epislola ad plebem Laudunensem. Omitto dicere, quod rcfe-

n

b

PATEOL.

CV.

ratur magna ex parle ab Anselmo lib. 6. cap. 33. et a Gratiano 12. quaest. 2 . cap. 26. Sed ex Gelasio, non item ex Gregorio. Appeilatur porro Synodale, partim quia mittebatur ex Synodo Romae tvfouowa a summoPontilice pjrtim quia legebatur in byuoJo Ecclesiae, cui praeposilus crat Episcopus: nam convenibse Episcopos a.l ordinationein Ro»nae f.ictatn , inlelli^imus ex Ordine Romano ; convenisse pariterEpiscopos viciuos, cuin Clero et plebe Ecclesiaj Episcopiiin exceplurae, ail celebralionera naialis diei , ex Diurno et raore temporum scitur. Ojserva aulem, cura ejusmodi lilterae mitterentor e Synodo summi Pontilicis, Pontiiicem solum subscripsisse; cum e Syno.io alicujus Mclropolilani, non solum Melrcpolitanum , se G Romano forraam ejusmodi titterarum. quam raox • Ordinationes vero. Locus hic de tempore ordina- exhibeblmus : sed nihil habet de Archldiaconi subtionum videlur desumptus ex epistola 9 Gelasii ad scriptione, com dimitteret Episcopura * nihil de die Episcopos Lucaniae, Brutiorum et Siciliae, cap. x i : Paschatis iis ipsis forraatis adscribenao, quamvis c Ordinationes Presbyterorum et Diaconorum, nisi Patres Africam sancierint can. 1 0 6 , c ut formatae, certis temporibus el diebus exerceri non debent, id ua3 a Primatibus vel a quibuscumque Episcopis. est, quarli mensis jejunio, septimi et decimi, sed et lericis propriis dantiir,habeant diera Pascnae. Quod etiam quadragesiraalis i n i t i i , ac mediana quadrage- si adhuc ejusdera anni Paschae dies incertus est, i l l e simae die, Sabbati jejunio circa vesperam noverrat prawedens adjungatur, quoraodo solet post Consulacelebrandas.» tum publicis gestis adscribi. > De Ibrmatis tamen, • Sancti autem baptitmi, etc. Et iste pariter locus quae Episcopo post ordinationem darentur, non perinde jubent: quod ad diem Paschae, servatum n i n i l ex eadem epistola suraptus est cap. x . : c Baptizandi ominus in his etiam communem raorem discimus ex sibi quisquara passim quocumque tempore nuilam credat inesse hduciam, praeter Paschale festura et libro Diurno. Pentecostes venerabile sacramentum, excepto dunSed jttvat ex Ordme Romano fomtotam dascribere, taxat gravisstmi languoris incursu, in quo verendum ut ex ambobus exempKs tnter se coltatis, aliiscnie est, ne morbi crescente periculo, sine remedio salu- iam dictis, id tetum, quod est de e^ustnodi Uttens, tari fortassis aegrotans exitio praeventus abscedat. > inteUigatur. Fuit alter Orienta|is Ecclesiae mos« solemnis enim Formata Epitcopo danda. erat Epiphaniae baptismus. JJ Dilectissimis fratribus et ftliis, Presbyteris, Diaco• Litaniat vero, etc. Mandatum istud non continetur in epislola Gregorii U. Videri potest praetermis- nibus, Clericis, Hoooratis et Possesaoribua, vel cnnsum, vel librariorum incuria, vel quoniam scribeba- ctae Plebi Hl. Ecclesiae Ul. anxUiante Domino Architur ad populos extra Italiam positos, apud quos, aut episcopus sanctae Sedis Gathoiicae. Electionem vestram fteo accepilssimam compronondum ritus ille introductus fuerat, aut certe, quod magis reor, vigebat constantcr. Quid si Episcopis bantes, virum venerabilem 111. in primo ordine vobis consecraviraus Sacerdotem, ideoque dUectionem veitaliae id ea tempestate impositum est raandatunr, quia laudabilis consuetudo cum obsolesceret pastorum stram soUicitc commonemus, ut praedictum tali veneraUone colatis,qua eum vobis voluistis consecrari negligenlia, Apostoiica jussione excitari debuit. • Formata. De formatis litteris scripserunt viri Pontificem : quamobrem talem Missum sedis nostno direximos, ut optime nhcuit aanctae Synodo, Epidoctissimi tres, Barouius, Sirmondus, Ferrarius, scopum sine formata suscipt non debere, non obquibus accessit nuper Priorius. Dfcseruerant iUi scura aut dubia nota ordinationbt incurrat. multa de titterarnm ejusmodi nomine et forma: quin et plura protulernOt exempla, praecipue Sirmondus 7 6 Ego B * recognovi. UL in ortUnaiioae UL E^* tom. U Gonctiiorum Galuae. Verumtamen de forclesiae Eptscopi conscripserunt. matis Episcopo datis a summo Pontifice post ordinaEgo l i l . Ecclesiae IU. subscripsi. tionem, non memini me legere apud ipsos quidquam Accipit. Non a Metropolitano ipso, ut in formata buic Diurnt formulae respondens. Dari nihUorainus Ordinis Romani, sed ab Arcbidtncono Ecdesiae Ro-

2

]

f

71

— CAP. I I I .

ROMANORUM PONTIFICUM

111. fratribus salutem* * per cajissimum nostrum 111. A Episcopum, 7 5 aalutamus vos , carissimi n o s l r i : vos etiam nostri salutant. Ct tubtcriftio e/ui.Bene valete,fratres, in nomine Domini. Dominicum erit Pascha die III. inensis 111. Indictione 111. Subtcriptia ArtmaAaeam. 1U. Arcbjdiaconus' sanctae sedis Apostoticas subacripai et dimisi. Data die HL menaia UL * Imperante 111. post Gons. IU. IndictionelU.

78

TITULUS

xn.

Prmceptum de adunandit Eccletiit. Postquam bostiUs impietas diversanim d v i t a t u m , ita peccatis facientibos, desolavit Bedeslae, ut reparandl cas spes nulla, populo defictente, remans e r i t : majori valde cura constringimur cogitare, ne defuuctis earum Sacerdotibus, reliqniae plebls hullo pastoris moderamine * gubernatae, per mvidiam, fldei hostis callidi, quod absit, rapiantur htsidiis. 1

k

Hujus ergo rel sollicitudine saepe eommonitis, sedit cordi 7 8 consilium, ut vicinia eas i mandare tlTfJLCS X I . debeamus Antistitibus gubernandas, ideoque fraterSynodale, ut epitcoput atteriut civitatit in alia Ec~ nhati tuae cuvam gubernatiouemque 1U. Eccleaiae cieeta pottit • incardinari. i providimua eommittendam, quam etiam tuae EcClerOt Ordini et Plebi consistenti 111. dilectissimis desise aggregatam esse constituimus ac unitam, flUis in Domino saiutem. B quatenus utrarumque Ecdesiaruro Sacerdos recte, Et temporis necessitas nos perurget, et imminutio Christo adjutore, possis existere, et quaecumque tibi cxigit personarum, ut deslitutae Ecclesiae vestrae sade ejus patrimonio, v d de Cleri ordinatione seu lubri debeamus 7 7 dispositione succurrere, et ideo, promotione, vigilanti ac canonica visa fuerint cura disponere, quippe ut proprius Episcopus, Uberum secundum desiderium vestrum»fratrem et Coepiscopum nostrum 111. cujus Ecclesia est ab hostibus occu- habeas, ex praesenti nostra auctoritate licentlam. Quapropter, frater charissime, dominicorum Irepata, Cardinalem vestrae Ecclesiae, sicut petiistis, tnlnlscens satubriter mandatornm, ita i n commissaB constituimusSacerdotem: quatenus vos,Deopropitio, plebls regimine, hicrandlsque animabus invigtla, et ordinando et vigilando sollicite studeat gubernare, ut redemptort riostro fructum bonae operationis» i n • cui dedimus in mandatis, ne unquam ordioaliones quo laetarl possls, exhibeas. praesumat iUicitas, etc. secundum morem. 1

k

m

%

n

d

0

manae, qui Episcopum consecratum dimittens dabat ner enm litleras ad Clerum, ut de ordinatione sui Pnesulis, ordinationisque aajunctis, certiorem faceret * Per carittimum nottrum. St vera esset lectio, Q notanda foret mira Ula carittimi appellatfo: ostenderet enim, quantae fuerit dignitalts Archidiaconus Romae, qui quem suinmus PonUfex ditectitsimum fratrem vocaret caritsimum tuum dicere coutentus s i t : sed procul duhio corrupta est, et librai ius pro eo, quoa reipsa scriptum erat de more, reverendttsimum vettrum Epucopum, tntendens temere oculos in subsequentem Uneam, iu qua e&t caristiml nostri, poauit carutimujn nottrum. Quid euim absurdius, Episcopum non bonorificeniius, quam Clericos inferior i s ordiois compellari ? h Imperanie Iil. pott Contulatum lit. Formata igitur baec usitata fuit, cum adhuc i n notis temporum adhiberetur Consulatus, aul certe Postconsulalus. Adbibert vero desiit, iuclinaiUe sexto saeculo -, quare baec formula ante, Gregorii ttagni aetatem usurpabatur ; imo videtur fuisse aniiduUsima, propriaque omoibus temporibus EcclesiaeBomanac : etsi varias consignandi notas variis aetalibus babuerit. D * Jncardinari. ldem est boc in Ioco, quod cum orduiaria potestate, et velul proprium Sacerdolem raefici Ecclesiae viduae eura, qui suam invadeniibus arbaris amisit, D i x i , hoc in loco : nam incardinari propric est aUcui Ecclesi» taoquam proprium Sacerdotem, Presby t e r u m u i a c o n u m atque eiiam Subdiaconura adotci; est aulem incardinalionis, commendationis et ordinationis, non parva affinitas: intercedit tameo boc discrimen, quod incardiaatio valeret tantum, donec Ecdesia incardinali a barbaris occupata Uberaretur; coramendalio, donec Episcopus aut ordinaretur, aut remilteretur; ordinatio perpetuum jus aflerret, perpetuuraque vicissim debitum. l d constat tum ex natura ordinationis, quod sacrum quoddam est conjugium, simile ei quod in Christo et Ecclesia est; tum ex lilteris S. Gregerii tncardinantis etcommendanlis. Sic ille igitur ad foinofffn Lvssjtanae &cdesiae a barbaris occupatae Antistitem : c Proptorea te Joanoem ab bostibus ca-

E

ptivatce Lyssianae civitalis Episcopum in SquiUitana Ecclesia Cardiualem necesse duximus constituere Sacerdotem, u( susceptam semel animamm corara intuitu fulurje retributionis impleas : et licet a Wa Ecclesia sis boste imminente depulsus, aifam, quae pastore vacat, Ecclesiara dcbes gubernare: ita taracn, ut si civitatcm illara ab hostibus liberam effici, et Domino protegente ad priorem statum contigerit revocari, ad eara, in qua prius ordinatus es, Ecclesiara revertaris; sin autem praedlcta civitas continua captivitatis calamitate prematur, in bac, m ua a nobis ordinalus es, vel incardinatus, tfebeas cclesia permanere. Praedpimus autem, etc. i Incardinationis formula est apud Gregorrara lib. I I , part. i , epist. 25, cujus corrigendum arguraenUIUJL , quod sic legitur, Vititationem cujutdam injungit Eccletia: non eniin visitalio ad ternpus, sed guBernatio injungilur incardinalo. Vide Ilb. i , epist. 77.

stram cbaritatem babueris, quam qui secutus fuetificet. r i t , a recto tramite non recedlt. C Hoc iUque, frater charissime, considera, et i o Ecce, frater charissime, inter multa alia, Ista sunt eum quem adeptus es, nott ad requiem, sed ad labosacerdotii; ista sunt pallii. Qnae si studiose servave- r e m , te suscepitse cognosoe. Adborutionis ope ris, quod foris accepisse ostenderis, intus habes. corda fidelium corrobora, infideUum coitverte t quotj 8 5 Pidem autem, quamin tuis epistolis brevKer ut facilius adsequi merearis, prasdioaUonom tuatM adscripsisti, Ucet latius explanare debueras, redem- v l u commendet: ipaa ebj instructio, ipaa magistra a

tibus adjutorum animos demulcens, in ira judicium sine ira tenens, in tranquillitate autem severitatis suae censuram non deserens. Haec est, frater charitsime, paiiii accepti raUo, quam si sollicite servaveris, quod foris accepisse ostenderis, intus habes. > • Fidem autem. In sequenti formula tit pariter mentio fidei minus eipiicate, quam deceret, expositae. Ex ulraque constat. I . Fidem mitti solitam ab episcopis ad sedem apostoiicam, cum pallium scripto peterant. I I . Utramque formulam perlinere ad episcopos, qui sedis apostolicae ordinaUoni non suhjacehoot: hi enim ei ordinabaniur Romae, ei fidem D in ordinatione nrofitehantur. III. Ambas etiam pauto post gynodum Quintam esse compositas: tunc enim opus erat enucieaUus fidemsuamexponore,propterea quod schismatici plures Quintam synodum non admitterent, atque ita eam recipere, testimonium foret orthodoxiae. IV. Utriusque auctorem, aut informatorem potius,esseGregorium Magnum : nullus enim fuit curiosior fidei prolessionisque V Synodi exactor : unde io professionibus fidei, quas vel summi ponUfices vel episcopi emitterent, u m expressa utriusque mentio fiebat. Ad hunc locum iliustrandum valot plurimum, quod a Gratiano refertur, cap. Optatum. D. G. ex epistola Joaaois VIU ad Wilibertum Goloniensem. « OpUtum iibi paUium nuncconferre nequivimus, quia fidei iue paginam minus, quam oporteut roperire, comperimus: cum videlicei io aa nuilam sanciarum uut-

d

versalium Synodorum, in qnibus fldei nostrae symbolura continetur, nec decretalium Romanorom pontificum consiiiuioruin , secundum morem, leceris mentioncm; «ed noc iUam pronria subscrintione muuieris, nec aliquera, qui hanc jurejurando nruiaret, titiseris. i i> Sancta TrinUae, etc Haec clausula superiorem Ecciesiae aeutem sapit: nulla porro bac jn formula, sicut neque in consequentibus tribus, fit mentio plcnitudinis potettatit, nulla fidetitatit et obedientice peculiariterga tedem Apostoticam, nulla vicit Apottohccc atque auctoritatis in epitcopos, nulla denique, ntsi i n tertia, vetitionis vebementis; sed tanttira ornaius, e$ inciumenti ad sanctius viiara instituendaro. Oficium tpjterdotit. Quin secundahaec formula ex Gregorio Magno accepla sit, nullus e$t dubiUndi locus : id aperte stylus, td sententiav id roedia fere pars quatuor iu locis apud Gregorium totidem verbis repetita docet. PraefaUo ad baec usque verba remuneratione twtificet, legitur in epistob| xi Leopis noni ad Joannem Salernitanitra. Prafdicationem tuam vUa, etc. Loous aflinis apud Gregorium episL i 13, Ub. v u , ipcl. jL cum Siagrio Augustoduneusi pallium mitieret: 1 Oporlpi, ui enixius in curtctis «o siudiis fraternius vcstra exerceat, et circa subjectorum acuis cur;< sit vigilaus,' utvestrum illis exeraplum, inslructio, el vita magistra stLeto» » c

d

88

ROMANORUM PONTIFICUM. — CAP. IV.

8*

sit: ad desideriom aeiemae vttae, docente te , suspi- A stantialem sibi, per impositionem manuum hominirent: tuo viventes ftxempto , ad eam perveniant: bus tribuit, commodum temporale percipere: ez temportlia despiciaot, ot qu» transitura sunt, conquo, ut praedixi, malo jam innuitur, quid subsequaleuraentes» ad oa semper, quae nutto ffne daodnnttfr, t u r : quia qni in teraplo Dei columbas vendere praeanbekat. sumpserunt, eorum, Deo Judice, cathedrae cecideIn his igitur atndram adhibe, Ja hf s tota mentfs torunt, quia videlicei error in subditos cum augmento teotioae persiste: quatenus dum tua praedicatione propagatur : nam ipse quoqiie, qui prelio ad sacrum atque 8 7 imltatiooe haec foerint consecnti, tanto bonorem perducitur, jam in ipsa provectus sui radice viiiatus, paratus cst aliis venundare quod emit. majora a Deo aostro reeiplas, quawto congrua soliiEt ubi est quod scriptum est: Gratis accevistis, eitudlDe lucrandis oi animabus olfidi tui exercere gratis date (Matth.x, v. 8). opera mhdfste destiteris. 8 8 Cum priraa contra sanctam Ecclesiam SimoPaUwm pneteroa, juxta antiquamconsoetodinem, fralaroataii taa traasmisimus,que ita uti memineris, niaca haeresis sitexorta,cur non perpenditis, curnon sicttt pradocessores nostri tuis pradecessoribns con- videlis, quoniara cura qnisque cura pretio ordinat, cessere,» privitegiorum tuorum scilicet integrilate provehendo agit, ut baereticus fiat? 5 Proquare adraoneo alque obtestor, ut omnino servata. debeas esse sollicitus, ut nihil sibi commodi datio, Ftdem autera fraternftatis tuae, qnamvis in epistola nihil graUa, nihil quarumlibet supplicaiio personaqnam dnexnai, snbtiliter debafeses exponere; vel u m t a m e n laetamnr ift Bemino, qul eara reetam esse rum in sacris ordinibus vindicet: sed ille ad hoc offioiiJmp«rd«^atmp, qutmi moium gravftas commenex solemni symaoH confessione djdtcimos, dat, et actHmes : nam si, qnod non credimus, fieri * Prceterea pervanit ad nos, quod saeri ordines i n tale aliquid senserjmus, canonica Ulud , ut dignum illis partmrts cum datione commo^i ponferaotur; quodsi ita est flens c(ico, gemeus &nim4io, quia, cum est, severitate oorrigemus. t

Oramus oinnipotentem Deum, ut sua te raunitione circumtegat, et sacerdoUi susceptum oflicium operi^ bus impiero eoncedat.

saceidotaUs ordo intas cecidit, foris qooque diu stare non poterit: seimus quippe ex Evangelio, quid Redemptor noster per semeUpsum fecerit, quia ingres* sus templutn eatbedr** vendooUum ooiambas cvetw tit (Matth. x x i , v. it). Colpmba^ eriiro vendere, est de Bpiritu sancto, quem Deus oranipotens consub-

c

d

TITULUS IU. Jtem aliud. PaUii usum, quem ad sacerdotaUs officii deco-

* Privilegiorum integritate servata. Cum raitteretur Q desumpta dicitur. Legitur etiam apud Goldastum i u appeodice documentorum. pallium, aut concedebantur p r i m u m , aut concessa Hac eadcra forma Caesario Arelatensi missura ao pridem conlirroabantur privilegia. Gregorins Maeodem Symmacho pallium dubitare vix licet. Quamgnus concedit primum Siagrio, < cujus indumenti ne vis igttur Sypimacbi ad scimus ex titteris Vigiiii jpapae ad Auxanium ArelaConfirrnationis ohm concessorura ubique passira tensem datis ann. 5 i 3 . Prature* pervenit, e t c Totus htc looos de simonon desit ornatus, usum tibi ejus, sicul decessori tuo niaca ordioum co|ia.tjoAe, desumptusest adbeec uspraedecessor noster sanctas recordationis Symmaue verba, pro quu re admeneo, ex lib. IV epist. cbus iegitur contulisse, beati Petri sancia auctoriregorii Majjni cpist. 5 0 ad Virgilium Arelatensem, tate concedirous.» cum ei pallium mitteret; et epist. 5 5 ad Joannem Sunt qui credant, ante Symroachum a nullo ponCorinthiorum episeopum, sed praesertira ex epistola tifice datum pallium ulli episcopo, praeterquam ejusdem libri LVI ad epiaeopos Graeciae, in qua pauOstiensi a Marco papa ann. 556 u i eo summi poniicis immutalis continetur clausula exhortaioria, qaae ficis ordinator insigniretur: in eumque sensum i n i n aliis duabus desideratur. Reperitur quoque lin. v lerpretantur, qood vigiiius soUus Symmaoai iaemiepisiola 7 ad episcopos E p i r i , usque ad haee verba, Oramus, etc., cai tameactaosulae alia fere par r e - ^ nit, non itera praedecessorura aliorum. Verum verba spondet. hiec formulae, majorum more, et secundum morem twr ecclcsio?, credulilatem hanc evertunt: fit enim Inde vero colligere estquanlura Simooiaca lues ea mentio, et majorum, qui piores: et morif, qui facto tempestate grassaretnr , quantumque sanctissimus uno non iuduciiur. PonUfex m ea ahoienda laboraverit. Quid porro Simoniae noraino cpmprebeaderet, satss aperte docet Hac etiam forma, paucis imrautalis, usus est epistola 4 4 , lib. tv. Locum consule,et #t vis, inde Paschalis I cum Bernardo Viennensi episcopo paloculos in nostra tempora reflecte. Insertus est locus lium mitteret ann. 817. Paucts, Inquam, immuiatis: idem epistolae 9 4 Joannis VIII qua Rostagno Arela- nam quinque linearum pr&faiiooem praeposuit, et tensi paUium mittit, tora. fX, cotic. Gen. novae edi- soleranem temporura illorura clausulam subjunxii. tionis. facta meniione notarii; et confirmalionem privilep Oramus* etc. Idem fere est apud Gre^orinm epf- giorum addidit, de quibus formula haec srlet; et pauca quaedam antiquse forraulae verba praetermisit, logus, in epistola ad Virgilium Arelatensem. protraherelur jejunium. Vide epist. S. Leonis ad quo inlelligatur, aliud nibil est, quara pars iila diei Dioscorum. qua uondttm jejunium solutura esset: alqtie adeo TITCLUS I .

C

a

n

89

ROMANORUM PONTTFICUM. — CAP. V.

Ad augmentom catholicae reiigionis periinet, quo- A tiens i n honore sanctorum loca venerabilia divino cultoi coosecrantur. In praedio quidem III. juris mei basilicam, sumptu proprio, me suggero construxisse, quam in honore sanctorum III. et III. martyrum desidero consecrari: cui basilicae ad luminaria, vei ad alimoniam ibidem servientibos offero Ul. et III. Quapropter quaeso aposlolalum vestrum, uti detis pnecepliones veslras ad 111. venerandum civitatis 1U. Antistitem, quatenus supra memoratam basilicam debeat sacrosanctis mysteriis consecrare, ut hoc facto, beatitudinis vestrae temporibus sancta veneratio sumat augmentum. Promitto pariter, nibil mibi de eodem loco ulterius vindicandum, nisi proccssionis gratiam, quae B Christianis omnibus in commune debetur. 93 P ' P deposco, ut datis affatibus vestris ad 111. venerandum 111. civitatis episcopum, quatenus possit mihi reiiquias supra memoratorum sanctorum solemniter contradere. ar

r e c e

TITULUS IV. Responsum oratorii dedicandi. « PeUtoria 111. nohis insinualione snggessit, quod babetur in subditis: in fundo IU. juris IU. oratorium se pro sua devotione fundasse, qood i n honorem sancti III. desiderat consecrari. Et ideo fraternitas tua, si in tuac parocbiae memorata constructio jure consistit, et nullum corpiis ibi constat humatum, percepta primitus donatione legi- Q Uma, id est, 1U. et 111. vel IU. praestantes liberos a fiscalibus Utulis, solidos tot, gestisque municipalibus aUegatis, praediclum oratorium absque missis publicis, solemniter consecrabit, ita ut in eodem loco, nec futuris temporibus baptisteria construantur, nec presbyterum constituas cardinaiem. Sed etsi missas fieri sibi forte maluerit, a dilectione tua noverit presbyterum postulandum, quatenus nihil tale a quolibet alio sacerdote nuliatenus praeiumalur. Sanctuaria vero suscepta, sui cum reverenlia, coUocabis. • Petitoria. Hac formula bis usus reperitur Pelagius I , semel Eleulherio, iterum Alterio episcopo scribeus, si credimus Hoistenio, qui ex colleclione cardinalis Deusdedit epislolas iUas duas cum aliis H excerpsii. Usus est deinde Gregorius Maanus tribus in locis, lib. vu, epist. 85, indicl. 2; lib. v m , episl. 65 ad Decium Lilyhelanum, et lib. x i episl. 20 ad Passivum Firmanum. * Sanctuaria, etc. Tola haec formula, quemadmodum et consequentes duae, desumpia est ex epist. 26, Ub. ix S. Gregorii: habelur etiam lih. 7, epist. 107. Sancluaria porro stint vel ipsae sanctorum reliquiae, vel polius reliquiarum thecae, vel, ut aiunt, reliquiaria. « Beneficia sancli archangeti. Beneficiorum nominc intellfgi reliquias, discimus e\ S. Greg. epist. 72, lib. 2, ubi menlio fit de cruce a summo pontifice missa ad Dynamium, in qua beneficia catence S. Petri, ei craticutce S. Laurenlii inserta erani. Sed quaesierit aiiquis, quae tandem cogitari possint beneficia

90

9 4 TITULUS V. Responsum de sperandis sancluarUs. * Sanctuaria beali III. III. obiata petitione sibi postulat debere concedi, quatenus in ejus nomine hasilica propriis constructa sumplibus solemniter consecrari debeat: et ideo, frater charissime, pracfati desideriis, ex nostra te praeceptione convenit obedire, u i i devotionis suac, in cousecralione quam po» stulat, potialur effectu. TITULUS VI. De dandis sanctuariis. In oratorio ab III. construclo, quod jubente decessore nostro, in honorem beatorum IU. et 111. dicitur consccratum, beati Marlyris 111. accepta sanctuaria dilerlio tua, sub congrua devolione, restituat, ut supradicli sancla reiigiosa petitio, per operam sacerdotalis ofiicii, mereatur effectum. TITULUS vn. De dando beneficio sancti angelu U l . beneficia sancti Archangeii, oblata petitione, sibi postulat debere concedi, quatenus in ejus nomine oratorium 9 5 propriis constructum sumplibus possil solemuiter consecrari: ct ideo, frater charissime, praefati desideriis, ex nostra te praeceptione convenit obedire, ut devotionis suae, in consecratione quam postulat, potiatur effectu. c

TITULUS VIR. Responsio de dedicando oratorio intra monasterium monachorum. Religiosis desideriis sine difficultate praestari decet effectum. Quoniam Ul. Sancti 1U. in loco, in quo monachi habitant, oratorium, pro voto suo dixit esse fundalum, dilecUonem tuam praesentibus jussionibns duximus admonendam , quatenus ad praedicium locum, cum postulaverit, ingravanter accedas, veneranda solemnia dedicationis impendens, ut quotiens necesse fuerit, a presbyteris E o clesiae in supra scripto loco deservientibus celebrentur sacrificia veneranda missarum : ita ut in eodem monaslerio, neque fraternitas tua, neque presbyteri, praeier diligentiam disciplinae, aliquid molestiaruiu d

et reliquiae S. Michaelis : nomine enim angeli significari Michaelem, cerium est. Responderi potest, fuisse fortasse ramentum ex lapide, in quo olim arcbangelus apparuit, aui in Gar$ano monte, aul alibi uspiam. Gredibilius tamen videtur fitisse paltium altari seu memoriae sancti archangeli i m positum, et pro benedictione petenUbus dono datum. Hanc conjecturam auget, ei vix non indubitatam reddit, quod mihi a V. C. Stephano, Baluzio communicaium est, Excerplum ex Historia ms. monaster i i S. Michaelis Cuxancnsis in dicecesi Helnensi, quam Garsias ejusdem loci monachus composuit circa annum nxxx. Sic enim habet: Snnt relianim ipsius gtoriosi archangeli Michaetis, ex paliio setticet ejus sanctas memoricB. , interveniente locationis con- procurelur indemnitas. ductionisque conlractu, el illis eorum labor sit utilis, TITULUS XIV. et sanctae nostrae Ecclesiae procurelur uUUtas alque Praiceptum de commuiando mancipio. todemnitas. Constat slrenuitatem tuam, juris sancta Romanae f

f

9

e

b

9

sedut cursim legerat, quae scripsi, ita contrarium atque dixi, milu iraposuit. Vofuil me locutum de tractoriis Imperatoris, cum de Ponlificiis agerem, et negare praeceptum de ferenda ope, cum expresse afijrmarem quae fuit incuria legendi; absit enim ut aUud qutdquam cogitem. Afltnis quaedam esl inler epistolas Pelagii I . ab Uolstenio ex colleclioiie Cardiualis Deusdedit excerptas,.quas Joanni Comili, maUm Curatori Patrimonii, Luminosum Presbyterum, ad gercndum aliquod sedts ApostoUcae negotium, directum com%

mendat.

Eat apud Marculfum lib. i , formula 11, celebris

quaedam tractoria Regis evectionem Legato decernentis. Item tractoria. Huic noslrae tractoriae afllnis est, quae inter formulas veteres dedraa numeraiur, quaque poenitens, duin expiandi sceleris gratia percgrinando loca sancta invisit, fidetibus commendatqr, ut mansionem, focura, panera et aquara ab iis accipiat. • Absolvere. Liberos diraittere. Aurei tolidi. Si aureus solidus Romanus sex milUbusdenariorum aestiraetur, quod vult Cassiodorus, et singuli denarii Romani tribus assibusel semi, ut habet communis opinio, aureus solidus mUle Ubras GaUicas et paulo aniDlius valet. 4

c

ROMANORUM PONTBflCIJM. i - CAP. Y l .

m

1 1 4 TITULU9 I V H i

cm% Deo autore, deservimus Eccleslae, pueram no- A

mine 111. nutrivisse, ipsumque in minisierkim tuae Itetn prarceptnm de eoncedendo pnere. demus per tot annos etfam habuisse, quam tuae streExemplo pastoralis benignitatio aceenduntur fidenuitati precatos es nos commutare, ad eujus vicem liom animae, et maximd ministrorom Bcciestasticae 111. puerum natione 111. juvenem tribuere poposcisti. dignitatis; ut fidelia servitia in commitsis, non soTuis denique precibus flcxi, per Jwjus nostrae prae- lum ipsi exerceant, verum ahos adbtbere eomneceptionis alque commutationis paginam, antefatum morenl. puerum in jura noslrae sanclae Ecclesiae suscipienles, Quapropter fidelibus servitiis t u k satisfacti, d i sibi qui supra 1)1. a praesenti III. indictione, puerum lectioni luae 111. puerum, qul ex coioftatu ntasa* UL ante dictum III. iure irrevocabili concedimus, atque patrimonii l i l . jnris sanctae Romante, cui, Deo audonamos, nulhm Jurisdictionis partem sanctae nostrae lore, deservimus Eceiesiae cognoscitur, eoilocata Ecclesia in eom de caetero habere decernentes. tibi munificentia, Apostolica autoritate donamus* In cujaa Adem praeceptionis alque commutationis cediinus, alque largimur, et iurt atque dominio tuo paginam manu nostra roboratam libi tradidimus; eumdem 111. puerum conferimus. Ita ut, ab hac die TITULUSXV. ut proprius domlnus, ejus servitio potiaris * et quidItem aliudy de commutando mancipio. B quid de eo facere voluerls, liheram ex nostra autoAbbaa MoMsterii III. propria nohis relatfone sug- ritate habeas facultatem: quatenus hoe beneflclo gessit, memorati Monasterii quemdam servum in pos- potitus, etiam meliora nobis ae fideUora obsequm sessioneHl.famulamnostraeEcclesiaefuisse«sortitum. eihibere inviteris. 1 1 8 Pro quibus* tuse expertentice, prascntis TITULUS XVIII. praeeeptionis noatrae autorilate injungimus, ut acceItem prarcepium de cencedende. dens apud locom I I I . i n patrimonio 111. tibi comCredlmus ad augmentum et laudem saneta Ecmisso, pro praedicta Ecelesiae famula vicariam susci- clesiae pertinere, si ex donis beati Petri Apostoloroflt pias a praedieti Monasterit hominibus, et commuta- Principis, cujus, licet impares meritis, viees tamfen, Uone propriam Ecclesiae emittas, eo quod coionum Dei dignatione, gerimus, ejus utilitatibus ftdelia MenasterB est sortita, ut deinceps in possessione exhibentibus servitia, aliquid largiamur : non enlm Monastorii absque olla repetitione debeat deservire. respicit ad dispendium, quod eis irrogatur, dum Pro cujos rei peragendee flrmitate, praesentem iargitatis Apostolicae munificentia invitantur majori praeceptionem nostram intervenire cenfcuimus. ut studio atque alacritate in commissis invlgilare minipraedicta cemmotatio emne in posterum stabililatis steriis, et solerti cura erga creditas utilitates impenrobur obtineat. C dere devota mente certamina. d

TITULUS X V I . * Prceceptum de donando puero. Nihil sibi subtrahit, qui sedule sibi minislrantibus aiiquid largitur, Domino Deo nostro dicente : Beatue servus ilie, quem cum venerit Dominns, invcnerit vigUantem (Luc. x n , v. 57). Ideoque ex Apostolica auloritate tibi puemm nomine 111. cx jure Xenodochii I I I . largimur ad scrviendum, compasskmia modo a nobis tibi impenso, pro gratitudinibus tuis, alque fideli servitio nobis exhibito, quem in tuo dominio, sub ea condilione slatuimus esse, ut post tui diem obitus, si bene servierit, jugo servitutis absolvatttr, libertate a te munitua. Quaui nostram auctoritatis praeceplionem quicun- ' qoe maluerit violare, sil aeternac condemnationis i n nodatus vinculo.

1 1 S H[itur tuis fideiibtts atque sinceris provocat! serviliis, ad aiiquantulam tuae puritatis remunerationem, ex largiiate beati Pelri Apostolorum Principis, in praesenti I I I . indictione, donamus tibi atque largimur puerum nomine III. natione III. ex familia sanctae Romanae, cui, Deo autore, deservimus Ecclesiae, in tua transferentes jura, ita ut in eo}us atque dominium, ut in propriis famulis habere debeas: nec licentia sit cuilibet, a tuo aliquando jure auferre, quidquid tuorum ad aliquantulam recompensationcm servitiorum bona volunlate dignoscimur coniulisse. Quam donationis paginam manibus nostris roboratam tuae dilectioni tradidimus pro futitra cautela. TITULUS XIX. Securitas. Justitiae consentaneum esse dignoscitur, ut i i ,

• Sortitum. Vel optare, vel etiam duxisse uxorem. * Tnoi experientice. Ad Curatorem palrimonii dir i g i prxceptum, constat ex appcllatione, qua ui.ique passun apud Gregorium III Curatores palriinonii appellantur. Prwceptum de donando, etc. Similes duae stint, aut certe non admodum divcrsae, apud Grcgorinm Magnum: altera, lib. 2. epist. 5 7 , qua Theodoro Consiliario Acosimum puerum, allera, lib. 10, epist. 52, qua Joannem puerum Felici Porlueusi Episcopo per epistolam dono dal. Prceceptum, etc. Haec et alia consequcns a priore difiert, quod prior largiendae teetainento l i -

bertalis condilionem apponat, posteriores nullam. e Securitas. Non est tanttim acceptilatio vei apocba, sed rationum rite reddilarum lestiinonitim, qao muniti Procuratores rerum Ecctesiasticarum secori vivebant. Vox ista sic accipitur epist. 42, lib. 1, Gregorii Magni. Suspicor, securitatis formulas istas thtas ad posteriora tempora pertinere: nam subscribendi formam, qua Notarii nomen in utraque apponitur, vix reperitur ante nonum, aut etiam decimum saeculum; et actionaria portarum urbis, cujus mentio fit, in posteriore spectat lcmpus, quo summi Pontiices jam dominabantur Romae. Accedit, quod terribUio iUo

D

c

d

e

LIBER MURNUS

105

10+

qui Ecclesiastiris utilitatibus fidellter serviunt, per- A riam securitatem duximus muniendam, quam in Notario et Scriniario sedis nostra scribendam praefecta debeant securitate muniri, quatenus nuilam ~ " ^ cipimus, cuique manu nostra subscripsimus, et vobis imposterum a qnoquam patiantur jacturam. Et quoniam patrimonium Hi. juris sanctae Roma- contradidimus, sub die Ul. Imper. Domino, fiUoque nae, coi, Deo autore, deservimns Ecclesiae, curae tuae et caetera» commissum est, cujus exactionem, per nosirum disposiium, fecisse digfiosceris, praesenli 111. indictione de nuntiatica, vel de aliis accidentibus causis, praedicta 111. indiclione, pro quo tradidisti nobis de suprascripto patrimonio in auro scilicet solidos x boves numero pari x, caballos x, vaccas x, porcos accepturi tui tenorem. 1 1 6 TITULUS XX. Securitas. Constat nos magnitudini vestrae commisisse acttonaria de diversis portis bujus Romanae urbis ad per- B agendum in fide * dominicale, de hac transacta indicUone, cujus exactione fecisse dignosceris fideliter, quodcunque exinde abstollere exigereque valuistis, sine ulla fraude praesentare alque adsignare in inlegro visi estis, et in omnibus a vobis completi sumus de eadem actionaria : nibiique apud vos remansisse manifeslum esl, dum omnia puriter fideliterque cum omni integrilaie manifestum est vos praesenlasse. Slatuentes Apostolica censura, et autoritate beati Petri Principis Apostolorum, ut nullus unquam, sit licet roagna parvaque persona, pnesumat quoquo modo vos haeredesque vestros pro eadem actionaria molestare, aut quamlibet requisilionis controversiam vobis vestrisque hajredibus inferre : unde a m - ^ pUssima vobis haeredibusque vestris cautela plena-

iJom.no credimus Deo noslro placere, quod pietatis intuitu discrela prosequitur coinpassio, eo d i cente 1 1 7 Misericordiam volo, et non sacrificium (Ose. vi, 6; Matth. ix, 13)'. Ipse namque in suis legilur eloquiis conductis operariis tribuisse mercedem. Ad cujus imitationem, nos, qui pastoris vices, co dispensante, gerimus, fidelia exhibentibus servitia, praemia laborum reddere debemus, ut UU, quod m i serendo fecerimus, sit acceptabile. Igitur servitiis exhibilis, prona, in quanlum voluisti, mente, quibus nostro in couunissis animo saUsfecisli, te III. sanctae, cui, Deo antore, servimus Ecclesiae, famulum, autoritate beati Petri Aposlolorura Principis, per hujus nostrae praeccptionis paginam, recompensationis munere, a presenti UI. indiclione, cuniulo libertaiis largito, ab omni servili fortuua et condiiione liberum e^e censeraus, civemque Romanum solulum ab omni subjectionis noxa decernimus : nec aliud cunctis, nisi solaiu salutationem debere, utperfecto, absolutus jugo servili, r i t u possis degere, quibus advixeris diebus, et more l i berorum, Deo agensgraUas, pro cujus hoc amore et mandato te constat promeruisse

comminatio, quae eUem posteriori formuhe subjungitur, fervorem noni Sieculi, decimique genium sap i a i : adJe, si volueris, corrupliorem Laiinitatem. • Dominicale. Jus douini. Prcecepium iibertatis. Desumpta vidcri potest ahquatenus haec formula ex epist. 42, lib. 5 , Gregoni Magni, ubi Moniauaet Thomas liberute donantur, uuuique cives Romani. Porro autem plures sunt in colleclione V. C. Rignonii ingenuikatis fonnulae : plures quoque eruditae

ad eas, sive quoe apud Marculfum, sive quae in t r i bus aliis veterum formularuin collectionibus hobentur, noue. Nulla tamen huic nostrae conferenJa, quae cui cumulum tibertatis, largitur, civem Romanum dectaral; nec jure cuiquam debere aliud, nisi solam sulutationem, perfectoque ritu posse degere: quibus omnia iiittjenuitatis jura comprebendi apertum e s L Merito igitur haec singularis forma observanda est. c Cumulo libertatis. 1J est, plenissima illa bbertate, quae justa appeliatur, Instit. de iibertinis, tit. 5.

b

CAPUT DIVBR3A

TITULUS X X I . * Praceptum

libertatis.

:

c

VII.

PRIVILEGIA AP0ST0LICJS AUCTORITATIS

C0NCESSA MONASTERIIS,

DIAC0NII8

ET

XENODOCBIIS.

ABGUMENTUU .—Gomprehenduntur hoccapite diversa privilegia Apostolicae auclorilatis Monasteriis, Diacontis, et Xenodochiis, aliisque p.is locis 1 1 8 concessa; neque visus est debere ullns alius ordo slatuendus quam qui reperitur iu codice MS. in quo perlurbate omiiia permiscenlur : pouiiur tameii in fronie, propter singularitatem, Protogus in Judicatum.— Non pneUo aHatcm omniu.n ejusinodi formularum * suspicor enim id accedisse collecliom isli, quod Ordini Romano, qui cuin simplicior essel primum breviorque, addilameutis auctus est. Opinorab audaci manu inserta csse huic parti quaetam sequioris as.i : neque enim praecedentis ceiaiis ieniori spiritu plena suut, sed terribiliter minaulur; qui genius uovi dcciniique sajculi. — Paucissima quaulain observavimus ad singulas formulas, quomain nihil aJmodum EcciesiasUcse velustalis h ibent, uihil recondilioris doctrinae : voces autem iticlinatae Lalimtatis, si quao occurrant, ex Gloisario V. Clar. Cangaei faciie intelligentur. PROLOGUS 1N JUDICATUM. J) nos vebementer provocare dignoscatur sollicitudo Gum pro exequendis justiUae profecUbus, et alcurae : idcirco vigilanlius insistimus, ut, si qua inter tercanUum sopiendis tergiversationibus, pastoralis partes decepUo exorilur, Uquida ptotinus indagtnO

fcOHANORtH PONTIFICUM. -

10»

JHS pertcraUri, ei squiutis moderamine, quoad A cuncta congruant,4imari queat, Et quoniam consut, etc. 1. PrivUegiutn. • Quoniam semper sunt concedenda, quae rationabilibus congruunt desideriis, oportet ut devotio conditori piae constructionis oraculi i n privilefiis pnestandis minime denegetur. Igitur quia postuiasti a nobis, quatenus Monasterium Sancti I I I . situm i n loco Hl. privilegiis sedis Apostoticae decoretur, 1 1 9 ut subjurisdictione sanctae, cui, Deo autore, deseivimuslScdestae, constit u t u m , nullius alterius Ecclesiae jurisdictionibus submiUatur. Pro qua re piis desideriis faventes, hac nostra B autoriute, id quod exposcitur, effectui mancipamus et Jdeo omnem cujuslibet Ecdesiaef Sacerdotcm i n praefato Monasterio diUonem quamlibet habere, vel autoriutem, praeter sedem AposloUcam, prohibem u s : i U ut nisi ab Abbate Monasterii fuerit i n v i u tos, nec Missarum ibidem solemniutem quispiam praetomat celebrare, omnimodo consUtuentes per hujus decreti nostri paginam, atque interdicentes omnibus omnino cujuslibet Ecdesiae PraesuUbus, vei cujoscumque digniutis potesUte praediti*, sub anathematis interpositione: qui praesumpserit, praeaentis constituti a nobis praefato Monasterio indulti, quoUbet modo existere temerator, etc.

U.

r

PrivUegium. Quoniam semper, ut $upra ueque ad hmt verba, exiatere temerator. SUtuentes insuper Apostolica censura, sub divini judicu obtesUtione, et valtdis atque atrocioribus anathematis mterdictionibus, ut neque uUus Sacerdoa unquam praesumat, v d quispiim aUus, quae i n eodem sancto loco largiu atque oblau sunt, et i n postmodum iUic concessa fueriot, vindicare, sed iirma stabUiUte, juris ipsius praelati Monasterii existenda, atque i n perpetuo permanenda sutuimus. Nec Ucentia sit, ot dictum est, ex ejus vei omnibus eidem Monasterio pertinentibus, cuiqoam magnae b

• Quoniam, etc. Zacharias Papa hac formula nrivilegium Bonifado fundatori Monasterii Fuldensis D concessit anno circiter 750. Quomam, etc. Hac formula, ploribus interpolatis, usua est Stepnanus I I , anno 757, cum Fulrado Abbati S. Dionysii diploma mitteret de UberUte Monaateriorum, quae vef ipse, v d successores perFranciam conditun essent. « Pompis. Leo I I , undedmo saeculo epistola 4 1 , ad Episcopum Salernitanum : « Si quis autem contra bujus nostrae praeceptionis privilegium agere praesumpserit, aut praesumentibus consenserit, aut fautor extiterit, etc., sciat se autoriute beati Petri Apostolorum Principis, caelorum regni clavigeri, nostroque anathematis vinculo innodatum, et a regno Dei alienatum, atque cum Diabolo, et ejus atrocissimis Pompis transgressorum Sanctorum Patrum canonica traditione deputatum, etc. > Joannes VIII, ante ducentos annos tn privilegio MonasteriiTornutiensis proPompis Angelos dixerat: h

PlTOOL. GV«

LIB. VII.

106

parvaeque personae auferre, ut profecto iadem venerabilis locus juxta id quod 1 2 0 subjectus Apostolici constituti atque privilegii tenor consistit, inooncusse doUndus permaneat. Si quis autem, quod non optamus, nefario ausv praesumpserit, baec quae a nobis ad laudem Dei pro subiliute jam dicti Monasterii statuta sunt, refragari, aut in quoquam transgredi, sciat se anatbematis vinculo iunodatum, et cum Diabolo et ejus atrocissimis Pompis, atque Juda traditore Domini noslri Jesu ChrisU, aeterni incendii supplicio concremandum d e p u U r i . At veroqui pio intuitu observator i n omnibuseiliterit, custodiens hujus nostri ApostoUci constituti ad cuitum Dei respicienUs praeceptionem, benediclionis graUam a misericordissimo Doc

multipliciter consequatur, et vitae aeternae particeps efflci mereatur.

m

i

n

o

n 0 8 l r o

m. PrivUegium

Monasterii.

Creditae speculationis impdlimur cura. atque etiam ardore christianae religionis, et studiodivini cuhus promovendi, pro venerabilium locorum atque Deo servientium, cogiUre stabiliute, ut hoc provenientepio labore et animae Cbristo dicatae, quae se i n iUis diebus vitae earum, servituras decreverunt, persevereut imperturbatae, 1 2 1 necnon iUa ma« neant fine tenus flrma, quae a christianis i n Dei laudem construcU sunt. Quia igitur monasterium sancti Christi martyris * Stephani, quod intra atrium beati Apostoli Pauli fundatum est, omnino consut, jam elapso tempore, congregatione servorum aut ancUiarum Dei, nudatum et soUtudini, nullo Praeposito in eo aut monacbis habiuntibus, traditum: permoti proinde compassione Unti piacuU, ac compulsi dolore, apostoUca autoriUte, providimus monasterio tibi commisso idem monasterium sociare, quatenus a praesenti Ui. indictione atque in perpetuum, a te tuisque soccessoribus, cum sibi omnibus subjacentibus, in integro disponatur, atque cum Dei timore regatur, ut vestro conjunctum subsisUt monasterio : ita ut i n eodem venerabili loco Domino Deo nostro laudes exsolvere debeatis, nuUam vos rationem exinde vel more Scripturae : Cum Diaoolo et Angelis ejue verpeltw incendio cremandum, Si pateretur hic locus reconditioris doctrinae aliqnid comminisci, diceretur forsan emendanda lectio, legendomque PompaHs. Sunt enim Pompaei deductores animorum ad inferos, fuitque olim izofinaioc Mercurii cognomen apud Sophoclem in Ajace: quaniquam retineri potest vox Pompi$ u l significet satellites, et ut loquitur Scriptura, DiaboU Angelos : nam Pompae nomine inteUexerunt veteres, non specucula untum, sed et slipatores atque gestatores specUbilium rerum : unde Cicero dixit iictorum pompam. d Stephani. Leo IV, qui creatus estpontifex ann. 847, collapsum S. Stephani Protomartyris mooasterium restituisse scribitur : verum cum monasterium illud vicinum basiUcae sancti Laurentii fuisse dicatur; istnd vero, de quo hic agitur, intra sancti Pauli atrium, necesse est ut sit diversum. 9

1 « LtBER biUftNuS lofc. ei pertihentiiras, nisi soli Deo, soivere, hac nostra A 1 2 3 6 ' 3 tfvinic majesutis, venerabtitbus autorhate statuimus : Tabrica autem seu lumina- nos certum est contulisse locis, sit acceptabile, noriorum concinnalio indiflferenter, vobis siue dubio bisque ab ejus locupletissima manu digna hujusmodi procurantibus, efficiatur. pii operis i n sidereis conferatur arcibus remuneI o r

a

e

a s

Nulla proinde in exsolvendis Deo laudtbus, vel in raUo. Igifar quia peliistis a nobis, quatenus fundos III. Inminariis concinnandis mora proveniat: sed devota sinceritate peragere festinate, ac ne per incautae atque Ul. silos ih loco t l l . tuae religiositaii ad tenenduro, emissa praeceptione, iniperpetuum concedesidise culpam judicii vos futuri metus concutiat, potius elaborare studele, ut divina placetur vestro dere deberemus : ita sahe ut a vobis, etc Statuentes apostolica censura , autoritate beati conatu clementia, possitque manere hoc, quod a nobis justa deliberatione decretum est, futuris i n - apostolorom printipis, sub divini judicii obtesU-' tione et anathematis intefdfcto, ut nulU unquam convulse perpetuisque temporibus. nostrorum successorum pontificum, vel alii cuilibet. IV. magnae parvaeque peirsonae, ipsa pnenominata loca PrrvUegium. a poteslate et ditione jam praefati monasterii auSpiritualiura ^faemiorttm munificentiam religiosis iJ ferre vel allefiare sit licitum, sed potius i n proprio viris castamque viUm degentlbus, cum millit praesularis 1 2 2 autoritas ad futune prorsus vicissiludinfs suo cohsisUnt. Si qua autem temerarid ausu parva magnaque cumulura proficiens, iaudabili poterit apud pmnium persona contra boc noslrum apostolicum decretum conditorem mercimonio aeternara obtinere memoagere praesumpserit, sciat se anathematis vinculo riam. esse innodaUm, eta regno Dei alienam, e t c u m . Hinc proinde certam habentea sollicitudmis tuai religiosae constantiam, piis semper studiis inhae- omolbus impiis aeterno incendic et supplicio conrentis, et sobria conversatione pollentis, praefaU demnatam : at vero qui observalor exstiterit praecepti, gratiam alque misericordiam, vitamque venerabilia loca 111. beatorum III. posita i n leco . aetemam a misericordissimo beo nostro consequi 111. nimia egestate obrui reperta, praedeoessoram mereatur. incuria, tibi per hujus nostrse praeceptionis paVL ginam omnibus diebus vitae tuae, ad regendum ae PHvilegium. dispensandum committimus, tuae religiositati et suc* Convenit apottotkft modeTamml pia religiohe pbcessoribus tuis in perpetuum donantes monastescentmus benevola compaiiione succurrere, et porium 111. situm in loco 1U. cum quo pariter cooso£ fecentium animis alacri devbtioife impertiri assenciantes eiet dictolll. qui ponitur i n l o c o l l l . cum s u m ; tuno eitim potissuBum pramMMi apofl «xtadiomnibus ad eadem venerabiUa loca pertinentibus torem omnium reponitur Deum, quando vefleroblUa urbanis vel rusticis prcediis in integrum : ea prorloca opportuno ordkiau 1 2 4 oaeiioroaa fuerint sus ratione, ut omnem, qua indigent prsefaUj fabrisine dubio sUtum perducta, cam ac restaurationem, seu luminariorum concinIgitur quia petiistis a nobis, quatenus fundum nationem, omni seposito neglectu, periicere studeas, Ul.etc. ut haec perficiens nullo modo a quopiam ejici, ant Statuentes beati Petri prinoipis apestoionu» a u alienari dubites. Imo magis omnium eonmdem vetoriute, cujus nos etsi knpares meritis* divina U nerabilium locorum, ut praefatum est, augmentum men gratia suflfragante, vices gerimus, sub anathe* et compendium, fabricam ac meliorationem perfimatis interdtctione el divini judicii obtestatioHe, cere studeas, sub divin» retributionis intuitu. Nos haec quae a nobis compassionis modo decreU stint, autem omnibus omnino indicimus nostris posteris quempiam in quoquam convellere;, sed pothii firma ac successoribus hujus piae dispositionis censuram sUbiliUte inconvulsa perpetuis permanere tempofine tenus inviolatam servare. ribus deflnimud. V.

D PrivUegium. Cum magna nobis solliciiudine insistat cura pro universis Ecclesiil ac piis Iocis vigilandi, ne aliquam necessitatis jacturam sustineant, sed magis propria utilitatis Slipendla consequantur : ideo convenil nos pastorali tota mentis integrilate eorumdem venerabiUum locorum nrtximae stabilitatis integritatem procurare, et sedule eorom utilitatum subsidia conferre : ut Deo nostro omnipotenti, id quod pro ejua sanctimoniis, honore etiam et laude atque » ConvenU, etc. Agapetas I I hujus formulae exordium usurpavit, cum ann. 949 Aymardo Cluniacensi abbati privilegium concederet: usurpavit etiam Joannes XIII, cum Bereugario Virdunensi epifcopo scriberet de monasterio, quod idem Berenga-

vli. PrivUegium. Tantd phil beclesiasticae res protensiori Incremento proficlunt, quantum ex eis, studio pieUtis, egentibus aliquid fuerit, vel Christo servientibus, aut locis venerabflibt» commodatum. Unde enim credita, miserante Deo, suscepfmus, optima dispensatione ejus potentiae resUtui non dubitamus^ atque nos flduciam, de obtineodo pnemlo fufdfo, lenemtts. rius in suo eofscopio construxerat, priviletih) apostotieis conflrmando: usurpavit denimte Leo IX, cum anno 1049 HugdAi Ckmiacensi fanmuniutem largiretur.

4*

ROMANORUM POltTtflGWM. -

tiB. Vfl.

**•

igitur quia pfcttistto a nobis, ^atonus ftwdum A i * » » ^ uaiversts sibi perlioentibuo, apostoUc» sedis privilegiis poposcitis confinnare detinenda, sicDLote. Sutnentes ^uapropter ftpostolica aotoritate, sub uti inferiua ascripta, eadem loca atque agrorum pnadia contmere monstraUir, scitioet, etc. intenninatione f u t u r i j u d i c i i , a u l i i licere n e s t r e r o m X. sut^essonnn, vel alii cttilibei, haeC quae a adbft i p PrivUegium. tentione deereta sunt pfa, In quoqualn Conrellefe* Genveoit apostolico moderamini, pia religione popotius flrtna etabttitate incofttnls* tnanere, atque scentibns, benevoia eompassione auceurrere* et posub anatfttemati* vinefllo fcerpetuis temporlbns obscentiom animis aiacri devotiona impertire assenservanda defioinnlft. s u m : ex boc enim lucri potissimum praemium a Vffl. conditore omnium Deo ptocnl lubio promeremur, Priviletfum. dum venerabilia foca opportone ofdinata ad melioDivina nda ae talubef rima praecepta* fet sanctorum Ganooum ae venerabilium Patrum insthiont rem fuerint sine dubio statum perducta. Igitur quia petiisti a nobis, quatenus monasteefilcaciter docomenta, omnium ecclesiarum Dei, rium Sancti I I I . positom in loco 111. juris sanctas pio considerationis intuitu, imo et apostolici moderaminis anntsu, utilitatum commoditatem^ atque ® fcomanae, c u i , Deo autore, deaervimua Ecclesiae, firmitatis perfieere 1 8 5 integritatem, qoatenus tibf ad regehdum, ac ctnn Dei t i m o r e dispensandom, procurata earum utilitatom subsidia existont, incon- emissa pcaeceptione, concedere d e b e r e m u s : m c l i cnssa permaneant, atque personae divino cultui do- n a t l precibus t u i s , per hujus praeebpti seriem, supra dicatae in laudibus Dei diutissinke persolvendts va- scrSptum m o n a s t e r i u m i n t e g r u m c n m o m n i b u s p e r tiftentftras, a praesenti I I I . indieiiOne, et donec, Deo leant proficere. Nam profecto inter eaetera pastorsdis congruae j u b e n t e , advixeris, t i b i concedimus, c o m Dei t h n o r e regendum atque d i s p e n s o n d u n i : ea d u m t a x a t operationis certamina, quae indeficietiter siudemus r a t i o n e , u t servos Dei monachos, q u i i n eodem moprocurare, hoc procul dubio commissa sollicitudo nasterlo s u n t , v e l 4UOB aggregare potoeria, sHb canos provocat, pia consideratione, sancire, ut nullani s t i t a t e e t modestia, sob r e g u i a r i atque monaehiea indigentiae inopiam, qnaecunque ecclesia, qnae snb disciplina, u t paterfamibas, foteas et gubemes, ita episcepali regimine constituta est, qooquomodo u t quotidianis diebus ac noctibus juges Deo laudes perpeti debeat. Et ideo /as exigit aequanimlter n06 uniuscujusque ecclesiae privilegia, juraque parochia- canere d e b e a n t : et u t luminariOTum concinnationem atqne restaurationem omnem sine mora p r o n t m , ac dioeceseotn et monasteriotum apostolica censura promulgare possMenda, ut ex hoc et san- ' ' cures. Loca etiam monasterii u f b a n a v e l rusttca, si forsitan ab aliquibus ablata vel perversa cognoctorum Canonum institata tUibata permaneant, et v e f i s , tiaec t u o studio j o r i 1 2 ^ venerabilis monanobis lucri potissimum praemium a eonditore oms t e r i l elabores redueefe : u t j u x t a qudd a nobis es nium Deo conferatur. instHutus, i n Omnibus et erga omnes, s o l h c i t u d i Igitur* eto. n e m p i i studii gerens, possis a Deo mercedem s u IX. scfpere, atque id quod a nobis decretum est, cunetis PrhUeglum. diebus vitae tuae incohcusta flrmitate valeat sub • Gum piae desiderium voluntatis» et laadanda de sistere. bonis intentio apostolicis sit semper studiis adjuvanXI. da, cura est aollicitudinis adhibenda, ut ea quae lePrivUeginm. galiter geruntur, et aequitatis formae conveniunt, nuila valeant refragatione perturbari, sed irrefragaSemper religiosis castamque v i t a m viventUras I I b i l i jure, Deo autore, debeant permanere: et ob benter i n h i s , quae postulant, annuimus : ideoque hoc apostolicis promolgatis sanctionibus, propria petente te a nobis, c u m tua congregatione, m o n a unicuique, quae suppetont, rationis fas exigit, pos- p sterium beati l i i . juris sanctae nostrae Ecclesiaecon sidenda eonfirmari * stitutum in hac Romana civitate, regione HL quateE t ideo, qudniam constat, excelientiam vestram nus ibidem commanentes, et jugiter piis optribus plurima monasteria tam construxisse, quam acquivacahtes, quotidie Deo laodes decantare debeatis. sivisse, et concta In honore et nomine fautoris veOb hoc, per hujus nostrae praeceplionis seriem, strt beati Petri eonstituisse dedicare : quibus et d i tibt tuaeque congregationi ipsom monasterium peversa agroram praedia ac possessiooes, et famolo- rennfter concessimus, Videlicet ut nunquam te liceat r u m amltitudinem videmini contuiisse: qflae omnia tuamque congregationem exinde egredi, sed sem&ub tuae exceUeniiae ditione, vel conjugis tuae I i l . per ibidem inhabitare : quia, ut dictum est, a noreginae et natorum vestrorum genealogiae, in perpe- bis pietatis intuitu compatientibus vestrae peregrituum eadcfm monasteria et agrorum possessiooes, natfoni, ipsum monasterium vobis est concessum. cum 1 2 0 omnibus originahbus famulis ac manenSed sicut statuimus vos exinde minime egredi, • Pascfaabs I ad Petrbnacium Ravennatem episcopum utitur toto hoc exordio ad ea usque verba, et tdeo, quoniam cpn$tat: sed voces i n Conciliorum

generalium tomo VII, pag. IS02, ita mutilatae sunt, ltaque corruptae ac perturbalae, ut omni sensu careant; hinc tamen emendari possunt.

LIBER DIURNUS «11 i u firmamus, atque deceraimus, uullum habere A obedientiae linea bene servientes exhibeant tempode noatris successoribus licentiam, vos exinde deji- ralia, et ad gaudia caelestis patriae perveniant i ciendi; sed semper esse monasterium, in quo Do- piterna. Et haec quidem, quae ad soUicitudinent permino nostro Jesu Ghristo humani generis redem- tinent, dixisse suiBciat. A n U ojnnia vero Redemptoris nostri misericorptori laudes decanUre omnibus diebus congregalio diam, cui ingemiscimus redemptionem noatram exvestra debeat. Inqua praeceptionis nostrae piaeque mentisdispo- pecUntes, eoixius cum singultibus et gemiUbus sitiooe subterscripsimus, et tibi proinde atque tuae expectemus, ut ea quae pieUs flagiut, fragUttas congregationi pro aeterno munimine vestro tradidi- humanae conditionis sufficienter atque confidenter de sui autoris suffragatione, adimpleat. mus. 128 m. PrivUegium monaeterU in aiia provincia.

xra. Prceceptum de concedendo Xenodochio.

Si semper sunt concedenda, quae piis desideriis • Petentium desideriis i U nos convenit imperUre eongraunt, quanto potius ea quae pro divini cultus assensum, ut Umen sequentibus temporibus, nuUis praerogativa poscnntur, non sunt omni modo abne- Ecclesiastica utiUUs valeat submitti dispendiis: _ nam ganda, ut quae sunt a largitoribus non solum po- B peiitorum postulatio congraum videlur susci acenda, sed e t i a m v i cbaritatis procul dubio exi pere effectum, quando venerabilia loca opportune genda.. ordrnata, ad meliorem fnerint sine dubio sutum perPetis nos igitur, ut monasterio 111. sanctilU. io loco ducu. - 1U. constituto, in quo praeesse dignosceris, privilegia Igitur quia petiisti a nobis, quatenus Xenodoaedis Apostolicae largiamur : quatenus sub jurisdi- chium, quod appeUatur IU. constitutum i n Romana ctioue sanctae nostrae, cui, Deo autore, deservimus regione 1U. juris sanctae Romanae, cui, Deo aulore, Ecclesiae, constitutum, nuUius ecclesiae jurisdictio- deservimus Ecclesiae, tibi ad regendum, emtssa prav nibus submitutur. ccptione, concedere deberemus: inclinali prectbus Pro qua re piis votis faventes hac nostra auto- tuis, per bujus praecepti seriem, supra scriptum Xeriute, id quod a tua religione exposcilur, eflectui nodocbium, cum omnibus ei pertinentibus, a praemancipamus: et ideo omnem cujuslibet ecdesiae senti IU. indictione, diebos vitae tuae, sub iniesacerdotem in praefatum monasterium jurisdictio- rius ascripU conditione concedimus dispensannem quamlibet, autoriutemve extendere, atque dum. sua autoriute, nisi a Praeposito monasterii fuerit • 1 3 0 Ea prorsus ratione, ut in eodem venerabili inviutos, missarum solemnitatem celebrare, omniloco iecti cum stratis suis tuo studio praeparentur, iu modo inhibemus. quibus aegroa semper suscipias et egenos, eisque cu* Curae ergo tuae sit, monasterii fratres, inqno ram adhibeas, et necessaria tribuas, confectionem praees, egregiis moribus ac v i u irreprehensibtii idoneam inflrmantibus atque indigentibus annuo faexornare, ut charius tua, quos suhjectis apostolicis cias, atque praepares, vel omnia, quae infirmantium privilegiis maluit inconcusse doUndos, desideret, necessiuti sunt utiUa: medicos introducens, et c u aut potius anhelet, inviolabili coeleslis aflluentiae ram aegris impendens, ut u U tuo studio Christus munere, diurnis sanctae disciplinae precibus deco- Deus noster possit phtcari, atque praesens praeceptio randos. cunctis diebus vitae tuae maneat imperturbata, ne, si Sit profecto communis et sincera v i u , sit sobria neglexeris, divinam indignationem incurras, et j i t s U communionis sinceriUs, ut quibus mundus est mor- mercede tuae dispensationis frustreris. tuus ac sepultus, per incentiva contentionis vitia XIV. minime suscitetur : quia incassum quis et frustra hem aliud. laborare cognoscitur, si superbiae vitiorum auctrtci Qui in commissis sibi fldem propriam UUbate excolla submittere sentiatur. Sit excelsa in Deo hu- ^ festinant, maxime ex quibus pauperum pomUiUs, quia per hanc electi arcem caelestium mu test provenire consultum, ab iis nihU aUud agi crenerum possidebunt. ditur, quam si de proprio cgentibus eleemosynam Sit igitur ante oculos mentis et corporis traditio- administrent. num regula paternarum, ut unusquisque Praelatus Quod quia i u esse non est ambiguum, tlbi IU. noverit, qualiter 1 2 9 debeat imperare subjectis, sanctae nostrae Ecclesiae Notario, cum Dei auxilio, ne dum aspera, et non unicuique fratri aptissima, Xenodochium III. omnibus diebus vitae tuae providividentur imponi, usque ad contemplum prorumpant mus committendum: ea videlicet ratione, u t o m n i de imperanlis indiscretione subjecti. potentis Dei prae ocoiis babens jndiciom, pure ac Sil iUque moderata vivaciUs,sit soUicitudiois su- fideUter conversahs, nuiiius hominum, pro fideli et pereminens in fratribus strenuiUs, ut dum regula- pia operis conversatione, hujos rei cautelam hariter omnes, qui se Deo integerrime conferunt, pro bens prae oculis, ita te bi commissis ejusdem Xenol u n c

n j b e r e

• Petentinm, etc. ToU haec praefatio ad ista usque verba, *Igitur quia petiitti, legttur in diplomate, quo Btephanus 11 Fulrado Abbati Hospiuieet domum

Romae concedit, anno 772, IndicL 10, nuario.

145

ROMANORUM PONTIFICUM. — LIB. VII.

4U

docbii utitiUtibo* geras, ut curam infirmoram i b i - A

Nec licentia sit cuiquam aliquem subtrahere, aut alienare, sed jure perpetuo loco venerabilis Monadem jacentium solertem ac fidelem necnon efiDcacem exhibere festines; quatenus apud hominum sterii, vel Diaconiae servire subjaceant i n omnibus epiniones laudem acquiras, et omnipotenti Deo nul- servitia exhibentes, i n quibus fuerint imperati, et lis de neglectu reprehenstonum maculis submit- ordinati a congregatione ilUc constituU, ut certe propriae dominationis. uris. Quod si quisquam contra hujus nostrae praeceptioConstituentes videlicet haec, quae a nobis, per praenis atque donalionis paginam venire tentaverit, sit sentis nostraepneceptionis autoritatem, decreta sunt, autoriute heali Petri Apostolorum Principis ananostros etiam in futuro successores inconcussa mbthematis vinculo innodatus, et perpetuae condemnadis omnibus conservare. tioni summissus. XV. Quam praeceptionis paginam a nobis subscriptam 1 3 1 Preeeeptum de PrtepositaH. tibi Abbati 111. tuoque Monaslerio contradidimus, Quantom nobis fidelium moderaU sincerius, et dispensatorum discreU laetificat puritas, Untum pa- pro futura cautela. Prwiiegium Diaeoniae. storaUs providentiae cura nos solliciut, in subjectis XVII. meritornm cumulare suffragia: hinc enim et pieutis B . Dum pro adipiscendis coelestis regni gaudiis aeteriategritas contpendium sustinet, et ApostoUca Dei Ecclesia digne commissa meliori tantum flagravit nis sunt procul dubio ad cultum divinae majesUtis conferenda stipendia, omnino fas exigit, eo, quo vasutu. Idciroo certis verisque indiciis experti de sinceri- lemus, annisu, quaecumque ad sUbilitatis integritaUtis tuae cerlissima efficacia, quod Deum prae ocu- tem et profectum venerabiUum pertinere noscuntur lis praeferas, per hujus noatrae praeceptionis pagi- locorum, enucleate perficere, maxime in quibus omnam, Praepositum te in memoraU BasUica Beati n i . nipotenti Deo laudes referuntur, et sedula fratribus quae siU est i n loco IU. esse cunctis diebus vitae noslris subministratur alimonia, quatenus omnium indigentium, inopum etiam preselytorum, copiosa tuae, a praesenti Ul. indictione, decernimus. Et vero ratione servaU, ut si qua expensa aot proficiant subsidia: et ex hoc Redemptori nostro mercede, i n quacnmque re praedicU, necesse ha- hoc ipsum, quod ad gloriam sancti nominis ejus d i buerit Basilica seu luminariorum condnnatione, a gnoscimur procnrasse, sit accepUbile, nobisque ab lua industria expendatur: i u videlicet, ut summam eodem 1 3 3 omniumcreatore Domino Deo nostro i n sollicitudinem et curam erga eandem sacrosancUm aethereis arcibus conferatur remuneratio. Basilicam nihilominus exhibeas, quatenus valeasC Igitur quia postulat a nobis toa fldeliUs, quatenus Deo omnipotenti ejusque Martyri complacere. fundum I I I . etc. Sutuentes per hujus nostrae praeceptionis pagtEum, a praesenti IU. indictione, tuae magnitudini, nam, et sub divini judicii obtesUtione prohibentes, et per te in eadem venerabili Diaconia, in perpesi studiose cjus a te fuerit in omnibus ulilitas pro- tuum concedimus detinendum. Sed dispensator qui curau, nuUi Ucere diebus vitae tuae de eodem Prae- pro tempore fuerit in eadem venerabUt Diaconia, posiutu te suadere, potius quod a nobis decretum, id est, • quando lucina perficitur, in eadem Diacoservari devote sutuimus. nia pro remissione peccatorum nostroram, omnes diaconites et pauperes Christi, qui ibidem conveXVI. •iunt, Kyrie eleison exclamare studeant: ita sane: . Prmeeptum de concedendo puero in momuterio. Nihil credimus minui ab Ecclesiae jure, quoties ex ut stngutis qnibusque Indictionibus pensio rationibonis Apostolicis aUquid piis locis fuerimus largili, bus Ecclesiasticis ter a tua magnitudine, successopraecipue Umen eis, providentia favente, qui in no- ribusque tuis dispensatoribus, difficulUte postposiu, mine Jesu Christi Dei nostri laudes jugiter sol- in perpetuumgpersolvatur, omnisqtie, qua hidiget vunt. defensio, seu melioratio,1 indifferenter vobis sine ~ ~* —"^Igiturtibi IU. Abbati Presbytero, et per te ante- dubio procurantibus, elBciatur, nullaque prasterea fslo venerabUi Monasterio irrevocabili jure pro Moad dandam annue pensionem a tua magnitudine Dachorum Fratrum 1 3 2 congregatione, et stipendii successoribusque tuis dispensatoribus mora provevictusque necessiute procuranda, a praesenti Ul. niat, sed uUro actionariis sanctae nostrae Ecclesiae iadictione, donamus, cedimus, atque largimur juri apto tempore persolvatur. dominioque Monasterii, tit praemissum est, possiSutuentes autoriute beati Petri Principis Apodendos, ex patrimonio III. vel Monasterio III. seu i n stolorum, sub divini judicii obtesUtione, et anathetuprascripu famiUa tales natione UI. i u ut cunctis matis interdicto, ut nuUi unquam nostrorum sucdiehus vitae eorum in eodem deserviaot Monasterio, ces8orum Pontificum, vel alii cuilibet magnae paret omnes obedientiam vobis exhibeant, vel qui ex eis vaeque personae, Uceat ipsum praenominatom funfuerint procreati, sicut certe servi propriae dominadum quoquomodo auferre, vel aUenare : potius autem in propria u t i l i u t e , usu et potesUte venera#

v

u

*Quando baeina 'perficUur. Id est, quo temporo luminaria acoenduntur, atque adeo Serotinae preces tomplentor.

m

'

UBER 9IURNUS

416

bilis Diaconiae, pro sustenlatione e{ alimoniis fra- A irum nostrortim Ghristi pauperura perpetuis maneat temporibus. At vero qui observaverit hoc nostrum Apostolicum praeceptum, habeat gratiam maximam, vitamque aeternam a misericordissimo Domino Dep nostro consequi mereatur.

x m Supernae miserationis respectu ad hoc regiminjs curam suscepimus, ufjusle precantium votis, et libramine aequjtatis, cunctis in necessitatibus subvenire debeamus, praeserttm ris, qui pro noroine redemptoris Domini Jesu Ghristi, totis se vit$e temporibus, ad exhibenda sedula servilia, et canendas potentias ejus, sub religionis habilu, septis mona-

cia, pro impetranda venia detietetnoi, teternam pietatem audemus impiorare. Igitur improbitate quorumdaat petentium eontigit, elapsis jam anois, ut loci aitedicU Praeposito avarilia devjcto, fonduj 111. et IU. puptUoram, quo iliorum alimentorum necessttas sustentabalur, locaretur; ipsaque duro extenditur annoram eonditto, mors acciderit, et a jure jam dicti Orpbanotraphii pnemissa aUenarentur looa, et Domino proprio f n i slrarentur, dumque necess\tate W t u s arctalttr locus, frequenUa cessavit infantium, quibus deerat expensae providentia. Neergo» Cantorum dofiearet ordo, atque binc Dei Eccle$iae contumeUa irrogaretur, eadem curiose iiiquireiUes foca, a quibus ultra rationem detinebanB tur, praecipieotes venerabUi restitoimus loeo: j u stum fore cernentes, ut pro laude Dei pupiUos natrientibus ministrarent, quae usibua excolebantur exterorum. Prqecipirous proinde, ut a praesenti IU. indictiene, et futuris perpetuisque temporibus, ex autoritate beati Potri Apostolorum Principis, cujus, licet meritisimpares, vices tamen gerimus, Deo miserante, jaro dietus fundns, cum oronibus ejus juribus redonatus, Orphanotrophii saepius dicti permaneat proprius snb inooneussa firmitate,utilltati ejus J 3 6 v e l infantium ministraturus: nec liceat cuiquam magno vei pawo eum conducere, aut ab utilitate ejus alienare, sed etsemper nsibus loci venerabilis et neoessitatibus conservetur. Si quis itaque extiterit temerator, vel «oontra hujns decreti paginam venire tentaverit, anathematis vincuto insolubiliter inuodetur, atque Judae traditoris maledictione condemnetur.

sterialibus contulerunt: nam pontiflcalibus meritis decoramur, dum ex mandato divino, exigente ra.tione, jure pertinentia cuique restituimus, et compassione pastorali, si quos arctat necessitas, consolamur. Quia vero plurimis transactis annis, Monastefiujn, cui praeest tua religio, 111. Abbas, eoram synodali Collegio, porrecta petitione, innotuisti, possedisse jure inconcusso fundum 11|. et Ul. et quod talis sanctae recordationis praecessor supra scriptum fundu.ro tuae congregationi restituisseJ, : justum fore decernimus, autoritate beati Petri Apostolorum Principis, cujus licet merilis impares, dignatione tamen divina, vices gerimus, ut a praesenti l i l . indictions atque perpetuis temporibus, eumdem fuoduna 111. et I I I . Monasteriura tuum, luaque congregatto, absque qualibet annuali possideat functione, suoque jure defendat, propriisque usibus vindicet, nullusque te* meritatis ausu a vobis auferre, quovis ingenio aut occasione, tentet vel temeret, sed perpetuo jure et proprietate maneant yeperabilis loci. Si quis autem, quod non optamus, hujus nostri fuerit ansus decreti paginam contra ire, vel roolestiam inferre conatus fperit parti vestrae, vioculo anathemalis innodetur, et Judae percellatur maleoV ctione traditofis; at vero observantes, ex meritis atque precibus ApostQlorum, necnon Christi ConfesaofM Ifartini, vitae futur» praemiis perfruantur. jj XIX r

1 3 5 Ptiviiegwm. Suinmam gerentes soUicitudinem venerabilium locoram, quantum ex divino adjutorio possibilitas dalur, de eorum stabilitate satagere studeraus : hoc namque studio, et divina placatur clementia, et laus Christi aeEcclesiae procuratur, et nos poliori fiau-

XX. * Privilegium firmationis, loci. Quaecumque intuitu pietatis geruntqr, inconvulsa debent firmitate manere: atque ila convenit s t u dere, ut omnium jura perenni subsistant stabilita tempore, praesertim cum pro laude Domini Dei nostri devota sinceritate patiperibus Chrtsti providentur subsidia vita?, eo nempe dicente : Beati mitericordet qutOn\am ip$i n%i$ericord\am cou^equentur (Matth. 5. v. 7 ) ; atque in se dicente redigi, quod uni fuerit ex minimis factum. Hac spe fretus, condidisse Diacaniapa in honorem ^anctae Dei genitricis semperque virpajs Mariae Dorojpae np^trae, in loco 111. venerabiljs fral^r, digno-r scerist, opportune certus, quod mer^odjs pjamia obr tineas in futurp: ibique pb id eooUtUalt» atquo alii pro amote omnipotentis, Det pqafri, fideUum offerre,

• Cantorurnordo. In^e addiscimus Cantofuni scholam ex Orphanotropbiis ruisse suppletam. Sanciyit porro 8. Gregorius in Svnodo Romana, ne Presbyteri Diaconive in Eotlesta eanerenl, sed Subdiaconi tantum, minoresque Ordjnes acpueri tantum. Noo diu obtinuit mos ille, quamvis a sancto Pontifice non infirma ratione stabflilus : alia aliis temporibus diocfolin* Ecdesiae est. , • Prhilegium jirmationi*. Episcopus condiderat

Diaconiam, et qtiidem, ut credibile est, in fundo ditionis suae: petit id quod oontulevat ia sustentationem pauperum, privtlegio sedis ApostPlicae firmari, ne quis aliquando fraudaret pauperes. Si fuit Episcopus ille ordinationis Apostolicae, nihil uide cplligitur, nisi quod arctissimis fuit limitibus coercita ejusmodi Praesulum potesta.s. Si forensisjerat. i n teUigere Ueot, quaefaerit ftlis tempdH*us'I^aestilam de Romani pontificis autoritate opinio. -

t

jtt

ROMANORUM P O N T l f c l C l f

— LIB. VH.

118

pro aaVninistralione pauperum ejus, et propter re- A autoritatis exposcitur praesidium, nUro benignjtatis intuitu nos conveniat subvenire, et jura, pro integra dimenda peccata, student. Ne ergo atiquis atmuktione qnadam contra salu- securitate, ex ratione solidare; ut ex ho$ ipsius tem temerator existens, ex rebuaaemjel Deo dicatif, venerabilis loci 111. salus et indemnitas proficiscatur, aviditate dcvictus, aj>strabat aut defcwdet, nosu?e et nobis quoque lucri potisstmum praemium a conut auttmtajis 1 3 7 njraecepta v e n e r a ^ s ioci i m - #tp#eomwum Peout eid>rep ajcfta* pnescrifcatur. munitas procuretur, sperasti. Gonvajtit reverepti» BL nog hnpbtfasse* n | pgefaftjanropter prawnirous, be&tf J?$\T\ anostolorum prwcipi* anAPfMye, m bujus (Je^e^ pqginam, tam monastertnnt saoeti I I I autoritatis serie mu* ommbu* omnjno quntibet g w i t a f e prmjd|tis eJ, poft- niamns, etomnia eipertineotia pfianntitire ibidam stata, ut o » r e b p ojpsa>n> yanerabitis d?opiuaa ae- inviolabUiter permanenda confirmemus. Propfefoa n>xi p ^ i b o s (ujs* per hujua pra^cemo praesumat quidquam anjtape, SajjL qnidquid iliad est, sao semper possideat jure, e£ omnia sibi (Ptionis pa^Luam sUJ^ea4es decernimus ut cuncta loca urbana, vel rustica, id est, massas, casales, vindicet concessa^, vel si qua fuerint oblata, ita diversa praedia, culta vel inculta, colonos vel famiut sub tuitione et regimine ac dispensatione loci B Uas, quaapraecep)^ pej; Ul. e^ P.L ejl IU. in eodem 111. maneat. . Sub judicii metq $tejrni slatuentoa oontiflcali-cen- venerabili ropnasterio concessa sqnt, vel etiamper sura, atque sub anatbematis interdicto, nullum exi- alias monitiones in eodem pio loco advenerint, sicuti omnia praefatum tuum monasterium detinuit tempostere temeratorem. ribus sanctae recordationis 111. atque 111. praedecessbXXI. ris nostri, ex 1 3 8 uunc cum magna securitate, quiePrivitegium, quando suo proprio loco eonceditur. Dum magna nobis cura insjstit, oro stafnlitate tus debeas possidere: et per teetiam venerabili tuo omnium iocorum sanctorum cogitare, ut eorum de- monasterio, vel successoribus tuis abbatibus, sit favotissimae commoditatis proficiat integrhas, conve- cultas possidendi ac tenendi; u l jurisdiclione i n n i i Cerio npsproBectaia tam W. quam UL maximam perpetuum firuentqs defendpn^, at ip utiUtatibus geroce aolJUtftu4iaem,ne minus iUio luroinariprum con- ejusdem pti loci pqreoniter. proficiant. p

Pro quo, snb divmi judicii obtestaiione promulcinnatio babero vidoatar, ob boc de ejos propriis praediis, sciticet leca IIL suhfer viaHL in prefato vo- gantes, decernimus, ut nuUo modo cuiquam publicae nerabili titqlo, pro nsu et utiiitate ejiisdem sancti actionis vkorum vel etiam cujuscunque sit dignitatis magnae vel parvae personae, cuilibet liceat habere loci, atque piesbyteri, qui omni tempore ejusdem venerabtiis tttati euiam gosaerit, perennibus ac por- jurisdictionem in dieto monasterio, massis, fundis, petuk tomporibos permansuros confirmamns supra oasalibus, praediis, cultis vel incuitis, vel aliis posscriptosDl. fandos, et praesenti 111. indietione, et in sessionibus, colonis etiam et familiis, vel diversis reperpetuum ht usu et utiUtate prae&li tituli, ot d i - bOs, ubicumque detinere videmini, nec quispiam horum ex eodem pio loco auferre, aut diripere praectum est, permansuros. Statuentes apostotica censura, sub divini judieii sumat, neque ullam laesioneat, aut conirarietatem obtestationibos, et analhematis interdictionibus, malam in ipso beati IU. monasterio, atque omnibus ut nulios nostrorum successorum pontificum, vel aanexis ei pertinentibus, pro quovis mgenio aut arquaelibet magna parvaque persona, ipsos praenomi- gumento, inferre audeat, potius autem jure perpenatos fundos ab eodem venerabfli titulo et usu pres- tuo in eodem venerabili mooasterio, ut superius afbyteri auferre, vel alienare 1 3 8 praesumat. Sed nec fatum est, proficiat, et i n potestafo atque ditione religiositati tnaa vel omnibns suecessoribus tuis abpresbyteri, * aut Visitatores, qui ejusdem sancti loct i n tempore curam gesserint, audeant cartulam, batibus perenniter permaneat disponendi alque posaul almd quodtibet munimen, exinde cuiquam emit- sidendi Ucentia. tere; potius autem, ut praefati sumus, flrma stabili- JJ Si quis autem temerario ausu, contra hujus notate in usu et utllitate ipsius sancti loci, vel onx. strae apostolicae praeceptionis seriem, pie a nobis nium ejus presbyterorum, perpetuis permaneant promulgatam, venire vel agere tentaverit, sciat se temporibus.' Domini nostri et apostolorum principis Petri anaxxn. thematis vinculo innodatum, et cum diabolo et Privilegium ad confirmationem monasterii. ejus atrocissimis pompis, atque cum Juda traditore • Desiderium quod ad relrgiosum propositum et DominiDei etsalvatoris nostri JesuChristi, in aetersanctorum locorum stabilitatem pertinere monstra- num igne concremandum, simulque in chaos demertur, siqealiqua est, Deo autore, dilatione perflcien- sus cum impiis deficiat. dum, ut quoties in quibusdam ejus ntilitatibus e£ Qui vero intuitu pietatis custodes, et obedientes, commodisnpstrorum assensuum, etsolitaeapostolicae atque observantes hnjus nostrae salutbTeras praeoo• Amt tieitaton*. Ut Ecetesiae episcopo orbata?, ita loci pii preabiteris commeodabaotur visitatoribua : atque hinc fortasse origo prima commendaruro» quas vocant, mandato tn concessionem degene-

rante. b Iksiderium. etc Praefatio haec ex parte legitur in epistola 70 Paschalis I I , ad Hugonem Cluniacensem.

AD LIBRUM NURNUM

119

i|o

ptionis extiterint, benedictionis gratiam, et coelestis A UI. et 111. fuisse ilUcite invasum, et usque hactenus retribotionis aeteraa gaudia a justo judice Domino detentum. Deo nostro consequi roereantur. Nunc igitur, quoniam, supernae pietatta gratia suffragante, praedictum moaasterium tuum, nos sixxm. cut ex antiquitos fuit, denuo confirmamus, atatui1 4 0 Priviiegwm, qnando lota quw ablata suni in mus, ut hoc, quod suum est, debeat sine cuncta„ monasterio in usus pristinos restituuntur* tione recipere. Diyiaaa praeceptionis monent cunctos eioquia, ut Ea de re hujus privilegii autoritate eonflnnantes, quoties res aliena contra rationis ordinem a qao- ante dictum locum i n praefato monasterio eonstiquam detinetur, aequitate debeat imminente re- tuimus, quatenus ad Jos ejusdem roonasterii, de quo stitui. ablatum foerat, revertatur, et i n ipitu* doaunio 9

tum,

Constat siquidem fundum Bl. in loco IU. consUtuqui dudum a. tuo monasterio detinebatur ab

sine ambiguitate permaneat. Statuentes, etc.

DISSERTATIONES AD LIBBUH DIURNUH. D I S S E R T A T I O PRIMA. APPEKMX AD NOTAS CAPITIS PRIMI,

de ltidiculo scribmdce epistoto.

1 4 3 I . DubHare non llcet, litteras pontiflcias B repente inductas est, aed paulathn, attis aliter epiita aUquando inscriptas fuisse, ut nomen suttm pon- stolis ejusdem pontificis inscriptia, doaee quiato tifex postponeret nomini iljins, ad qaem scriberet: taadem saeculo penitus invaloerit: idem videtur id enim plurimae pontificum epistoiae aperte docent. toisse desinendi, qui indpiendl modus. II. Quo primum tempore usus fste coeperit, defiSecunda. Non sont, ut Jam monoi, ooasulenda n i r i non potest, quando quidem epistolae, quae ctr- super ea quaestione regesta pontificom, qai a qnarto cumferuntur datae ante Damasi Siriciique aetatem, saeculo ad nonum sederunt: collactorea enhn sofamaot dubiae sunt, aut certo suppoaititise, praeter pau- nes inscriptiooes subscriptionesque praetermiserant. cas, quae probatorum Scriptorum iibris inseruntur. Epistolae igitur S. Loonis, quae in reeentiori oditione III. Quamdiu manserit, ex eo constat, quod a DaOperum soiemnem fomulam foaeferuat, alinnde masi Siriciique temporibus deduci potest ad nonum acceptae sunt ab editore nupero, et adjectae cotieotiooi saeculum traditio, qua tant diu senratus ostenditur. veteri. IV. Traditio eo certior est, quo infirmiora sunt Tertia. Quorum pontificum epistolae snis a colleargumenta duo, quae in conlrarium afferri queunt. ctoribus detruncata* sunt, minutaeque quaai capite Printum est, referri epistoksuniusejusdemque papae et pedibus, Ulae si quando apnd probatps autares utroque modo iascriptas. Alterum, regesta Leonis C aliis insertae scriptis reperiuntur, integrae sun.t» ut Magni, Gregoriique pariter Magni, quibus nulla fueplurimum, et hinc idcirco petendae Quarta. Cum pontifices vel sententias damnatiorunt primis saecutis numerosiora, plena esse epistonis in aliquos, ut VigUius i n Rusticum et Sebastialis, in quibus nomen pontificis priore loco ponitur. vel ad bomines communione privatos, ut FeV. Fatendum est sub finem quarti saeculi, quin- num, tique initium, utriusque modi inscriptibnes usitaus lix ad Acacium, scribunt, tunc nomen suum praeferunt, quod ratio et judicii, et fidei jubet. esse: sed fatendum simul, a Leone Magno, qui anno Quinta. NonnuUis videntur pontulces, cum prae440 Pontificatum inivit, usque ad Joannem VIII, qui ann* 872 aedere coepit, unicum morem invaluisse, cetientibus quibusdam personis scriberent, nomen suum postposuisse; ctun inferioribus, praeposuisse. poatponendi nempe nominis pontificis. VI. Neque credendum regestisLeonisGregoriique, Id ut a vero abesse demonstremus, i n texenda traditionis serie, exemplis utemur epistolarum ad impepropterea quod a coUectoribus neglectae sint solemnes epistolarum inscriptiones ac subscriptiones, ratores, episcoporum coetns, et privatas personas datarum. quas probati auctores alii suis scriptis inseruerunt. Cum enim coUectores veUent parcere fastidio lectorum, quod perpetua ejusdera formulae repetitio pareret, contenti sunt dicere, quis, cui scriberet, et qna de r e : sed haec postea prolixius. Nunc texenda traditioni series, praemissis taroen cautionibus sex. 1 4 4 VIL Prima. Mos ille, de quo loquimur, non

Sexta. I n traditionis serie servabitor ordo succedeotium sibi pontificum; nec ullus omitletur, cujus habeantur epistoiac, vel germanae, vel honorificam inscriptionem subscriptionemque continentes, Haec enim nota docet epistolas acoh^torUrasrelaWribuoque non Ausse mutilatas.

DISSERTATKWES. - WSSERTATIO I .

Iti

SJCCULO IV.

A

sedere coepit ann. 567. DUecShsimh Urawh,

fratribus

PhUsppa

DiUetiseimo

Achdlio,

et JoamU

\^QGIoriosissmo

Eurgdico,

Sewere

Felix

9

Damasue.

f

fralri

AchoUo,

fratri

Awgtio,

fratri

Anysio,

DUeetisssmo

DUectissimis

Innocentiue.

fratri

Bufa

Bonifacius I . ann. 4i8* fratri Rufo, Bosdfacius. Eadeu i n scriptione aliae duae surit ejusdem ad eumdem epistolae. seliam

fratrieus

constUutis,

fratribus

per Matedoniam, terem

Epirwm

9

episcopis

pet Thes-

novam

et cmterie

Theseatiam

Prcevaiem

9

, Epirum

et Daciam

9

spiseoph

consti-

DUectissimo Perigem,

scopus

etc. £pt-

Dynato

f

Nestorio,

fratribus

Thassaionisam

DUaesusimo -

unhersh

Procio,

frasribus

m *\ mm

~^

epsscoph

Sgnodo

Xgstus. Xgstus.

unhersh

Dileeth$imi$ AnatoUo,

INfccatotaiis fratribus

ephceph

constUuth,

ephcopus,

MeiropoUtams

per

DUectissimo

Leo.

et sancta

Gioriothtimm gustm,

DUeethssmh neneem

cthnh

Romm

fUies Puhmnrim

universu

epheoph

per

Gtorioshsimo

Vien-

gueto,

Constantino

Ravenmo,

9

Audenth

9

nensh

f

et Aipium

Ascanio,

HUarue

episcopus.

fratribus

ephcoph

Narbommeh

Penninarum,

HUarus

provincim primm

et

episcopus.

Viensecundm, Est ad

eosdem eadem inscriptione altera epistola. DUectissimh

epistolse ad Dorotheum

unhersh

ephcoph

perHispor

fratri

Ccesario,

vel hh qui sub dUe-

consistunt,

Hormisdsu

fratri

Cmsario,

Felix.

fratri

Cmsario,

Bonifacius.

i

et ciementissimo

fUio

episcopus

urbh

fratribue

universh

As-

Justhdano

Romm. ephcoph

per Gal-

Joannes. fratri

Gmsario,

Joanncs.

Agapetus ann. 535.

fratri

Lugdunensis,

Symmachus.

Hormisda.

constitutis,

DUeciushno

Leo.

Eadem inacriptione sunt aliae quatuor ad Leontium AreUteoeem. Buectisesmh

Joannes

Dilectissimu

etc.

Hnaras ann. 4 6 i . IHlectieshno

Afrh,

Joannes I I ann. 533.

j j lias fratri

fratribue

tucc ordinatione

DUecthsimo

Au-

Leopapa. DUectieeimo

ephcoph

Bonifacius I I ann. 530.

eoUecta.

Leo.

fratrieue

cpir

Felix IV anu. 526.

etc.

frdtribus

prowinciam,

DUectmhnh

Sgnodus

et clemcntheimm

Leo episcopus,

Me-

Ejusdetn modi est cpistola ad episcopos per Bceticani.

DUectissimo Lee

Laurentio Sgmmachus

satutem.

fratribue

conetUnth,

Leo.

Eadem inscriptione eat alia ad Metropotitanos per Achaiam.

Illgricum

fratri

archhpiscopo,

• AA W F C . A«M C ! A. 1 IUAI 2 •* Joannem, Sallustium.

Eadem inseriptione ahm duae aunt ejosdetneptstofae adeumdenfc frutri

Att-

Anastasio

9

Leo I . ann. 440. DUotthsima

ehariseimo

per IUy- _ inscriptionem praeferunt

ephcoph

TA.AJAA*

mfSL

atque Ecclesiee

Dileetissimh

congregandh,

fratri

DUectussms

fUio

Eadam insoriptione ad Episcopoa per Gailiani eonaisteates. i SiECULOVL Hormisdas ann. 514. * DUecthsimo fratri Remigh Hormisda. Eandem

Ceieetinus.

Xystun I I I . ann. 433. apud

per Dar-

episcopus.

in Domino

f

Celestmus.

fratri

DUetHstmuh

et clementissimo

Anastaeiue

diolancnsis

per lilyricum,

DUectisehno

episcopis

episcopus.

fratri JEonio Summachus. Est et alia ad eundem eadem inscriptione. Sunt alise duae cjusdem inscriptionis ad Caesarium Arelatensem.

te*

Ceiestinus ann. 425* fratribue

unhersh

GeUmus

9

DUectissimo

episeoph

Bastifacsmu

Dilectitsmu

Felix.

Symmachus aoo. 498.

Rufo,

Achaiam,

Zenoni,

fratribus

conetitutie

Gloriossimo B gusto,

Bonifacius.

DUeceissimis

tutis,

unhersis

Zeuoni,

Eadem inscriptione ad epiaeopos per Lucaniam, Rrutios et Siciliam, et ad Orientales. Anastaaius ann. 496. daniam

lunoceutius.

DUeetissimo

IHIeceissimis

Fratri

filio

salutem.

Diiectissmo fratri Euphemiano, Gelasius. Eadem inscriptione bis ad Honorium Dahnatiae episcopum , semel ad jEonium Arelatensem, aeinel pariter ad Rnsticum Lugdunensem.

Sirieiue.

SJECULO V.

145

in Demino

Gelasius ann. 492.

Innocentias ann. 402. DUeetissimo

ac serenhsimo

episcopus,

DUectissimo

Damasus.

Siriciusann.385. DUeetissimo

I »

Felix ann. 483.

fratribus

Victuro,

lngenuo,

. 1 4 7 DUeaissimo DUecto

fratri

fratri

Petro,

Cmsario,

Agapetus.

Agapctus.

Vigiliusann. 510. DUectissimo fratri Cmsario, VigUius. Eadem est inscriptio ad Eutherium, et iterum ad Caesariuro. Gloriosissimo

filio

Justiniano,

Pt-

episcopo

VigUiu$

epi-

et ciementissimo

gUius.

etc., Ift*

iarus.

Simplicius ann. 487. DUecthsimo fratri Zenoni, Simplicius. Eadem i n scriptione ad Acacium hinas litteras dediL

DUecthsimo

fratri

Mennm

9

Eadero inscriptio est trium epistolarum ad Anxanium Areiatentem, eadem et ad Aurelianum. seopus.

Ditectiuimis provinciarum

fratribus per Gallias,

unhersh

episcopis

qui sub [regno

Ul

omninm potestate

glorxotmtmi

filii

constUuti dme

nostri

tunt

RegAt

: tcd et his, qui es antiqua

ab Arctatenti

episcopo,

Childeberti

oontecrati

sunt,

atque

consuetu-

vel

Domino

ciam

Gaudenth,

annonariam,

Vitali

Maximhno,

per Tus-

, Petagius.

Bunt aliae

Sapaudo

tres ad eumdem eadem ihscriptione. Domino

filio

gloriosissimo

Regi,

atque

Dilectissimo Romce

Pelagius

DiUctisthno Viro

fratri

Annachario,

Pelagiue

urbh

universh

filiis

episcopus

in Jstrim

sanctm

Dominm facius

ghthem

vestram

fhgi servus

Bowfachs. Bosufuciue

Bei.

fUsm Edetbutgm servus

servorum

Dihcthsimo Deus

atque

Anahrwn,

Heghm,

Bam-

Dei.

pr^eMejsdhsisno

Hanoriua

fiko

epheapue,

servus

E t i n fine : ZncAitfntain ajtftt/kwttnm

fiei. grath

euperna

cust&ihb*

fratriHonorio,

te ineolumem

Snhscriptio.

Honotms.

custodiat,

diUcmhsstne

frater.

Martinua I ann. 6*9* pHssimo

tori,

filio,

partibus

constituth,

Pelagius

sum

Chrislum

Romm.

pue

servue

urbis

fiti.

episcopus,

AftffofHtn,

Regi

excellenthsim Regi

ephcoph,

Catholhm

f*cel-

DonsMte

Honorius l ann. 626, . Domino

aHhque

Ecclesim

Justo,

sertorusu

episcopus,

Elim,

fratribus

Regi,

yrgcWfoaUwmo

atqujs

Edwino

servus

Domino

ephcopus.

Dilectissimh

cuModiat,

, Bcnifacius

fratri

glorioso

' servorum

prmeeliefUhshno

episcopus.

Anglorum Itmhmem

Dei.

Edwhto

Sunt aiiae tres pariter ad eumdem eodem modo inscriptae. Pelagius I I ann. 57T. Childeberto

supernu

gtorhshshno

Bonifacius V ann. 617.

B

Pelaghts.

DUectissimoJratri

gratia

Athetberto

servorum

Ge-

et Laurenth,

Ediiberto

E t i n fine :

exceUentissimo

Anglorum

epheopus,

fratribut Terenth,

vestram

Domino

&£€ULO YU. Bonifacius IV ann. 607.

Peiagius I ann. 555. Justo,

filh

ephcopus.

lentiam

Vigilins.

DUeetittimit

prmcellentissimo

Gregeriue

eoneecranlur

Eadem inscriptio epistolae ad eosdem de Aurenano, eui suas yices commiltit: uno Terbo nuJia est V i gttii epistola, ne ipso quidem Gonstitute excepto, quae non eamdem inscriptionis formam praeforat, praeterquam quae excommunicationis sententiain adversus Rusticum et Sebastianum conlinet, quaeque ad universam Ecclesiam dirigitur: i n ifla enim Judex reis, in ista caput membris scribit.

rontio,

m

AD U B R U M DIURMJM Et ad Regem Effilbertum , Francorum A

125

dUigenti

et serenisshno Deum

, Constanti servotum

vhtori,

et Dominum AugustQ,

Dei.

trhtmpkanosirum

J e -

Mattinus

iubiOTiptie,

ephcoJHhMmum

Domini Impetium supema gratia cusloamt, et owSunt aiiae duae ejusdem modl ad eosdem. mum gentium ceavhes ei suadai. Gregorius I ann. 500. 1 4 8 Electo spirimuali censeusu caikalicm GurthaNulla estin toto ipsiusRegestoepistola, quae non slt Ecdesim, et emnibus qui ei eukeum\ epva collectore, suis, quas haberet, solemnibus formulis C ginensium Populuque Gktisti amamtibus, spoliata: habuisse tamen omnes, vel ex eo uno aper- seoph , Clericis, Martinus servus servorum Dei, esue gtutia epiecopus tum est, quod ad saecuhres viros feminasque multae sanctm catholhm et apestalkce romamm Ecelesim. datae sint, nec ulla tamen Domini Dominaeque nomen ioanm ephcopo PhUas\elpkim, Mqrtinus servus aeri n epigraphepraeferat, quamvisidnumquam omissum et apostaticm EcJoannes Diaconua tradat. Accedit, quod cum Gre- vorum Dei, sanctm ejus caihoiicm ephcopus. Eadem forma inacrigorius in epistolis, eodem Diacono teste, post Joan- clesim Romanorum nis Gonstantinopolitani insolentem arrogantiam, se bitur eplstola ad Theodortun , EsbraUornm episcosemper servum servorum Dei inscriberet, nullae pum, Antonium Bocathorum, Paulnni Tbeaaalonicae. tamen, ut nunc habentur, 1 4 8 ipscriptionem Georgh Archimendritm, Martinus servus, etc., praeferant; deinde cum epistolas Pelagii I I ad Istriae ut supra. episcopos Bcripserit, usitatamque formam in iis serEodem modo inserU>itwr opialola ad Pontaleonem, vaverit, credibile non est eum a morc praedecesso- Petro Ulustri, Martinus sereue ssreerum A f i , elc. ris recessisse. Quid quod alienum a ratione videtur, Dilecth fratribus qui sanetm Ckrhti Bei nastri cieum, qui se prae humilitate servum servorum Dei vitati, nempe Hierosotymitanm sedi saeerdotaUter dixerit, nomen suum,aut jubentig Imperatoris more, ^ subsunt, orthodoxh ephcoph, presbuterh, Diaoonis, aut edicentis Praetoris, modo, praeposuisse. Denique Prmfecth Monaeteriorum, Menaehh, Asceth, Poepistola ad Etherium Arelatensem commendatitia putis Chrhtum dUigenthus : simUUer et ihqui cenAugustini i n Angliam proflciscentis, quae i n Re- sentur sub Antioehena sede, MarHnue, etc gesto caret omni forma, refertur a Beda lib. i Hist. Christum dUigenti Clero et Poputo sanetm Dei cacap. 25, cum idonea inscriptione et subscriptione, tholicm Thessalonhenshm Ecchshe, Martinus, etc. n a n c

Reverendissimo

et sanctissimo

scopo,

Gregorius

Deus

te incolumem

servus

fratri

servorum

custodiat,

Etherio Dei.

Coepi-

Et in flne :

reverendhsime

frater.

Ejusdem formae epistola ad Virgilium Etherii successorem, et ad AugusUnum Eboracencem episcopum ab eodem $eda refertur cap. 28 et 29. Quin etiam cap. 50, a4 Mellitunl Abbatem, Dilectissimo fiih

Mellito

abbati,

Gregorius

servus

servorum

Dei.

Vitalianus ann. 655. Domino VUalianus

excetUnthshno episcopus,

fiUo servue

Ottrie serverum

Ihgi

mnamum,

Dek

Adeodatus ann. 667. DUectisshnh partibus

fratribus

commorantibus,

universh

ephcophiuGaUim

Adeedatue.

Agatho ann. 678. Dominh

pihshnh

,et urenhsimh,

mm+sUm

ac

« 5

DI6SERTATI0 I .

DISSERTATIONES.

jjiuwsAatorihtii, chasiuhuu

fUih,

fhmm

Cojutantino

uustri

pwtari,

Jesu

Chrhti,

Ke*acH&

ei Tiberio

amatoribus

Dei

Augusth,

ct, k

Domvno

rusi

Domxnorum

eiquq

omjekm

imperium

gtasia

gentium

eaila

superna

custodiat,

modi est seaneas altara epistola ad eosdem. Lee U aan* $85. Piisemo

et tranauitiissimo

jfto ,

triumtmeiati, nostri

Jesm

episeopus, mum

dsheie

CkrisM, eesmus

Domini

Demmse, Dei

et Jesu

Consmutuno

setvorum

Jmperium

sahaierh Leo

stram

Beus

fratribus

unhersh

per Hiepasdam nos iueaiumes

DUeetissimo Domino

fratri fiho

P*a*~

seu

fratres.

Leo

servus

filio

eupetua

Ervigie

eminentiuimis

et Aifrido

thgi

Deeterum

Mereieeum

et Bernieiorum,

Joanncs

giorheo

fvte

eervus Caroio

Duei,

episcopo,

et sancUtshno

Gregorius

servus

fratri

servorum

Benifaeio

co-

Reverenthsimo episcopo,

et sancthshno

errore

in umkra

oonsHtntis

Gregorius

servus

DHectusimh riorum

et

nobis Vinito

Domino

papa.

Reverentiuhno

Germaniat, morantibus

epucovis

vel cir-

gentibus sede

in

directo

,

Provincia

constitutis

seu Addce,

Bdjoa-

Wigoni,

Gregorius filio

Lindoni

,

Subreguio

,

Ejusdem modi est altera.

servorum

fratri

Bonifach

Gre-

Dei.

Zacharias ann. 744. Reverentissimo

et sanctissimo

fratri

Bonifacio,

Za

r

Sunt et aliae septem ejusdem ad eumdem pari inscriptione.

charias

servus

servorum

Dilectissimo

nobis

Wirtaikurgensis Dilectiseimis scopo,

Burchardo

nobis

sanctce

Zacharias

Ecciesice

papa.

Reginfrido

Rotomagensi

(tum recensitis aliis undecim)

amanthshnis conis,

Dei.

episcopo,

coephcoph

cuncthque

apostoBcam

doctrinam

gratia

prmdUus,

uutem

servorum

, presbyteris

orthodoxis

tencntibus

apostolicaz Dei,

sedh

tn Bomino

epi-

et

etiam,

ecclesiarum

cceteris et

Dei

DiaCtericis

, Xacharias

divina

Pontifex,

servus

satutem

et

Caroto-

Romanorum,

Subscriptio. Incotumem,

etc.

fiUo atque

Caroh

regi

Patricio

FrancoRomanorum,

fratri

Tarasio

Patriarchw,

Hadrianus

Dei.

Dommo ehrum

filw,

Carolo Bei.

exceUenUsshne

provineios

filio

Saxonics,

Kenutpho

regi

x

Leo

piistimo

et serenissimo,

victori

ac

amatori

Dei ac Domini

nostri

Jesu

Augusto,

Leo

episcopus,

Subscriptio. Piisshnum

Her-

papa.

servus

I>omini

triumphaChristi, servorum elc.

Imperium,

Sunt aliae novem ad eumdeni ejusdem forroae. Gregorhis 1Y ann. 827. Gatliam, provincias

fratribus

Germaniam,

universis Enropam^

constituth,

Gregorius

coepiscoph, et

per

servus

per universas tervoxum

Bei.

papa.

Carolo

Caroto

et Patriciis

excelhntisehne

DUecthsimis in

et sanctissimo

servus

co-

Dei.

exceUenthsimo

Gregoriue

Bonifacio

, ab hac Apostolica

Aiamannia

Bodulpho,

goriut

fratri

mortis

servorum

"

toti,

ad itiuminationemgentis

tumquaque

papa.

servorum

Domino

Dei.

Oregorius I I I a«a. 751.

ara-

Leo 01 ann. 705.

&teg*rius 1

Reverenlhsimo

fiUh

Francorum,

et Longobardorum,

Dtteeto

Gregorius H ann. W4. papa.

tuam

Eadriauuepapa. Subscriptio. Incolumem, etc. Sunt alise tredecim ad eumeem eadem forma inscriptionis et subscriptionis.

,

eapa.

Bomine

exceUenthsimh

Domino aum

Regi

Incolumem

excellenHam

Hadrianus I ann. 770.

yyi.

Etshedo

, atque

,

Roma-

euetodiat.

Regibu*

Mtephanue

vestvan

custoMat.

ftjEGULG Joannes VH ana. 205. Dominis

Sub-

, Leo.

1 5 0 . eweilentiam

Deo sacratce et patricio

Subscriptio.

papa.

vestram

superna

Bertradce,

Francorum,

Stephanus

manno

exceUenUssmne

Patricio

custodiat.

fUice

fUioregi

Domhtis

Dei.

Domino

spirituati et

papa.

Religiosm

Homno

tia

Gomiti,

Stephanus

et noetro

Francorum,

superna

religiositatem

Lea.

Simptseio

fiHo,

Regi

Paulus

gratia

Leo. SubsONplio. i norum,

aHleciissimt

Quirich,

scriptk*. laao/iMH» gratka

Ecdesiarum

constituth,

custostiat,

gtorhso

servorum

Pipino

Domnce

JHIertiessmis

regi,

1 5 1 Stephanus I I I ann. 797.

etc.,

custod\at,

ui supro. sutikua

exceUenthstme

Bomanovum,

Subscriptio. Ptiuf-

superua

Pipino

Alise sex epietolae ad eumdem eamdem prseferunt inscriptionem, atque etiam subscriptionem. Ineoiumem excelhntidm ve-

et

Imperatori,

Dei.

gratia

Desnine eempatri,

victori

fitio

papa.

Kjusdem

suksternat.

exceUenthshno

Ejusdem fermae est inscriptio alterius epistoke ad Pipinum, Caroiuro et Caroiomannum, nisi quod Pipinum vocat suum spiritualem compatrem. Paulaa I ahn. 757.

Agatkoeps-

ftffttj M m n u n , Jtet. Subsxriptio. ISimato-

tcopue,

Stephanus I I . ann. 752.

/m-

Uajori

IM

dhk.

SASCI3LQ IX. Post Gregorios tres, n , I I I , et IY, qui constantea non fuerunt in retinendo uno scribendi modo, sed aliquando hunc, aliquando istum usurparunt, constanter Leo IV nomen suura praeposuit, Leonisque exempluro consequentesPontiftces secuti sunt. Semel tamen Forroosus, semel etiam Benedictus VII nomeo suum subjunxit: ille , cum ad episcopos Angliae, Iste , cum ad Gallos et Germanos scriberet. Verum utraque epistola non maguam facit fidem : nam quae Formosi, vulgo dicitur vitio non carere; quae Bened i c l i , non ita pridem e latebris prodiit: et cum id restituat, quod olim Symmacbus constituisset, etiam inscriplio Benedicti Syminachi inscriptionem imitata dici potest. Quin et tunc temporis abstinuerunt PontjHces ab appellatione Dominl Dominaeque, cum saecularibus

427

AD LIBRUM DIURNUM

ijg

Iiteras darent, etiam Imperatoribus atque Reginis : A j u r e posset: praesertim cum ad arbttrtam quisque quamquam Joannes VIII semel epistolam 92 ita suum scripsisse 1 5 3 videatur, nec constanter idem modus ab omnibus, etiam unius dignitatis, puta mscripsit : DUectissimm fiiim Domnm Angelbertm Imperatoriae, Augustae, etc., observatus reperiatur. Jmperatrici, pim memorim 1 5 2 Ludovici invictisNon erit tamen alienum ab argumento breviter eimi Imperatoris conjugi, serenissimm Augustm. Imo Nicolaus I passim praetermisit solemnem referre, quid super ea re sub finem sexti saecuii, subscriptionem, qua praedecessores utebantur , quando sedit Gregorius Magnus, aliisque duobus senec jam incplumem custodiri a superna gratia eum quentibus totis, a Principibus, Augustis, Patritiis, precabatur, cui scribebat : sed vel optamus, etc., etc., usurpatum s i t : quamquam pauca admodumre^ apposuit, vel bene vale , vel aliud simiie. Acceptnm periantur, sive i n collectionibus pontificiarum lite. tamen a majoribus morem epistola 36 et 67 retinuit. rarum, sive apud Annalium Ecclesiasticorum scriNicolaum imitati sunt successores, nisi quod Joan- ptores exempla, aliunde vero curioaius iaquirera .• • * nes VIII veterem morem semel, aut iterum obser- operae pretium non est. Imperator ad summumPontificem, ann. 662. F l a vavit. DeolmperaGregorius V I I induxit in morem, qui postea ob- vins Constantinus fidetis in Jesu Christo sanciissimo et beatissmo Archiepiscopo tinuit, ut salutem et Apostoticam benedictionem iis B torLeoni, veteris el clarissimm urbis Romm, et mcumenko Paimpertiretur, quibus literas daret. Ex bis quae bactenus allata sunt, possunt condu- pm. Subscriptio ptissimi imperatoris : Deus te in sanctissime et beatissme cibilia quaedam ad historiam Ecclesiasticam con- mutta tempora cuslodiat, Pater. cludi. Ann. 687. Jmperator Cmsar Flavius Justinianus I . Girca noni saeculi initia formulas Diurno Libro fidelis in Jesu ChrUto, pacifieus, pias, perpetuus Aucomprehensas paulatim desuefactas esse. Joanni sanctissimo ac beatissimo antiqum I I . Id eo tempore contigisse, quo magnae conver- gustus, Papm. E t diva siones rerum factae sunt,expulsisqueItaliaExarchis, atmm urbis Romm atque umversati te servetpermuttosannos, sanetiss*et everso Longobardorum regno, non mediocre do- manu : Divinitas me ac beatissime Pater. minium Apostolica sedes obtinuit. QEcumenica Synodus : Sancftim et unwersaU ConI I I . Nou repente consuetudinem veterem abolitam et piam sanctionem esse, sed quasi per partes, ne miraretur orbis, et cilium, quod per Dei gratiam, pUssimi ac fidelissimi magni Jmperatoris ConstanUtd forsan reclamaret. IV. Mirum v i d e r i , quod Bernardjnus Ferrarius p congregatum est in hac a Deo tonservanda et regia Constantinopoli nova Roma, in secreto sacri patatit refert lib. u d e antiquis Ecclesiasticisepistolis, de sanctissimo ac beatissimo Papm semorie salute et Apostolica benedictione a summis Ponti- dictoTrullo, satutem. ficibus in fronte litterarum impertita i i s , quibus Romm Agathoni in Domino scriberent. c Hanc consueludinem, inquit, quemSynodus Africana universatis ad summum Pontiadmodum a Cleto Romano Pontifice primum inve- ficem : Domino beatissimo, Apostoiico cutmine subctam tradunt Polydorus Virgilius de Invent. rerum limato, Patri Patrum Theodoro Papm, et summo lib. v m , cap. 2, et Gilbertus Genebrardus in Chro- omnium Prmsutum Pontifici. Columbus primm sedia nolog. lib. m , ad ann. Christi 93 in Cleto; i u ab eo Episcopus Concilii Numidim, et Stephanus primas mutuatos reliquos deinde Pontifices constanter re- sedis Epucopus Conciiii Byzaceni, et Reparatus Epitinuisse aifirmant.i Id vero quis non miretur, cum scopus primm sedis Conciiii Mauritanim, et nniversi ante Gregorium VH, qui saeculo undecimo sedit EpUcopi de tribus ConcUiis antedictis Africanm Proaut^nullus , aut vix utius ea salutatione reperialur vincim. usus. Unde vero asseri possit Cletus fuisse hujus Patriarcha ad summum Pontificem ann. 712: Sansalutationis autor, nullus scio, cum nullae habean- ctissitno et beatissimo fratri et comminUtro, Domino f

t

tur ipsius epistolae, neque scriptores Polydoro Vir- j) giiio Genebrardoque majores, monimentis Utterarum hac de*re quidquam tradiderint. Quod ille salutem precatus s i t , gratiamque Dei more Apostolorum iis, ad quos scriberet, admoduin credibile est. Verum non de salute, sed de Apostolica benedictione agitur, quam se impertiri nuilus Apostolus suis Utteris praefatus est. Erit forte qui optet, ut postquam expositum est, qua forma Pontifex inscriberet subscriberetque l i teras, quas aliis daret, ostenderetur deinceps, quae forma inscriptionis esset, quae subscriptionis literarum, quas ab aliis acciperet. Verum id quoniam

Constantino, sanctissime

indignus

EpUcopus

et beatUsime

in

beatissimoet

honorapUi

Ihmino

inDominoorapronobis, frater.

Primas Africae ad summum Pontificem : sancto

fratri

Theodoro

Domino Papm,

Victor.

Episcopus ad summum Pontificem, ann. 7 4 i . Domino

carissimo,

viro Apostolico,

summi

Pontificatus

Zachanm,Bonifacius

infuiaprmdUo, servusservorum

Dei. BeverentUsimo timore noris

nonpertinetadDiurnumLU>rum,inquoquaeagenda^c In eo desunt tria, quae i n vulgari continentur, Creatoremcmti et terrce, descendit ad tnferoty

vitam

astemam.

X. Indeoritur tertia quaestio, quando contigerit, et quorsum, addi haec tria? Nemo, quod sciam, |d inquisivit, utile tamen est nosse, vel per conjeetnram. X I . Videtnr nonnuliiim Rufinus conjiciendi locum fyt, cum tradit, Romaqum Symbolum addiUmeo-

tenlam facU sit? FacUm opinor, postquam prioribus sex Conciliis 03cumenicis religionis Christianae principia duo, consubstantialiUspersonarum divinarum, et Incarnationis v e r i u s , constituU essent : tunc enim Conciiia recipere, et haereses, quas prosciipsissent, execrari, i n d u b i u u fuit o/>0o3o?iac nota. XVU. Orituret q u i n u , an sinediscrimine, summi Pontifices aliique Episcopi, saltem qui Romae consecrabantur, sive forenses essent, sive ordinationi sedis Apostolicae subditi, suam profiterentur fidem. Fuit illud vei maximum discrimen, quod Pontifices sancto Petro ifuVwc, Episcopi successori sancti Pe* t r i , fidem sacramento obligarent. XVIII. Oritur et haec postrema, quam verum sit, putpotius quo examine egeat, quod Eutbymhis L y

138 DIS5ERTAT10NES. - DISSERTATIO I I . 157 gabenus tit. X I I suae Panopliae refert, ex Pbotii Con- A autem vestra dilectio etiam ad contiguas sibi quas•icinosque Pontiflces stantinopolitani disserutiooe de Spiritus sancti pro- que Proyincias, ~ ~ - - _ .fadatperreeessione, < nsque ad tempora SergiiGonstantinopoli- nire, ut Ecclesiarum Praesides, universae veritatis tani (ordinatus est anno 608), Romanos Pontiflces instructione percepta, mortiferam declinare valeant i a episeopatus soi exordio, fidei, quam profiteban- falsiutem. » t a r , literis canonicis ad scdes omnes Patriarcbates X X I . Sed quando Ecclesiasttcahaec, quaefuit apud transnussis, Symbolum sine mutatione inseruisse.» Patres, vetus regula initium acceperit, obscurum Primo enim mutatio, de qua loqoitor, ea sola est, e s t : licet tamen veriutis aliquid videre, si modo qua Spiritus sanctus a Patre Filioque procedere d i - distinguantor duo in ejusmodi literis, alterum quod eeretur. Deinde, quod a i t , summos Pontiflees, et renuntiarent de ordinatione, aHerum quod fidei exSymbolum suis canonicis adjunxisse usque ad tem- positionem contineret. Opinari siquidem non impro» pora Sergit ConstanUnopoiitani, et in suo Symbolo babiiiter quispiam possit, primum fuisse semper, i n nou posuisse processionem Spiritus sancti a Patre eamque rem utiliter proferri testimonium Cypriani et Filio, refeliitur exemplo Gregorii Magni, qtii se- ad Cornelium recens ordinatum rescribentis : sedere coepit ann. 590, siquidem, et i n Symbolo soo cundum, hujuslicet mentio non reperiatur ante Geprofessus estSpiritum sanctum a Patre et Filio pro- B fasii tempora, extitisse Umen longe antea, ortumcedere, et suis ad Patriarchas literis Symbolum non que duxisse, jam inde a temporibus Aureliani Impeaujunxiu ratoris, id est, circiter annum Christi 270. X I X . Quod pertinet ad Syoodicas literas, quas munmi Pontifices, sUtim atque Apostolicam sedem ascendissent, ad Patriarcbas Patriarchisque suppares Antistites, dabant, praeter ea quae dicta sunt in noiis,non abs re quaeri possunt i s u septem : quam antiquus fuerit ille mos, quando coeperit, ad quos Synodicae mtUerentur, quid continerent, qnis mittendi finis, quando desieront m i t t l , qoorum Pontificum Synodicae ad nos pervenerint?

Nam Gelasius anno 493 testatur < morem fuisse Romanae Ecclesiae Sacerdoti noviter constituto, formam fidei suae ad SancUsEcclesiaspraerogare.» Mos ille igitur jam dudum obtinuerat. Teslatur etiam, fuisse veterem apud Patres regulam : ergo oblinuerat ex longo tempore. Sed ex quo? Non sane ab origine Ecclesiae, neque primis duobus saecuiis, siquidem nec ullum extat vestigium , nec ulia conjiciendi ratio, cum tunc lateret Ecclesia, miniUntibua undique Imperatoriis mucronibus.

X X . Veterem fuisse morem docet Gelasius epistoia i ad Euphemium, n ad Laurentium LignidenResUt ergo, ut mos ille tunc ortus sit, cum fides sem Praesulem, et itt ad Dardaniae Episcopos. Ad Q Ecclesiae Romanae patefieri potuitpublice, ipsisetiam Euphemium enim ConsUntinopoliUnum conqueren- volentibus lmperatoribus, ut esset credendi norma et tem, quod synodicam nondum a Gelasio accepisset, orthodoxiae regula. Id vero contigit sub Aureliano rapondetPontifex in haec verba: < Apostolicam sedem primum, deinde sub ConsUntino: nam Aurelianus, institatum sibi noviter Sacerdotem, praeeuntibus quamvis ethnicus, adversus Paulum Samosatenum oportutsse dixisti literis indicare. Fuit quondam Ec- ab Synodo U Antiochena exautoratum sancielesiastica vetushaec regula apud Patres nostros, vit, ut ilii Ecclesiae Antiochenae domus tribueretur, cui Romanae Ecclesiae Episcopus tribuendant quibus una Catholica Apostolicaque communio ab censeret, quasi 1 0 5 diceret, eum baberi deomni praevaricatorum libera pollutione constabat: bere Catbolicum Ecclesiae Antiochenae Praesulem, 164 autem cum socieutem praeferre malitis cujus fidem Romanae Ecclesiae Episcopus probaret. extraneam, quam ad beati Petri purura redire iilibaConstantinus vero, qui Ecclesiam a servitute eritumque consortium, qoomodo eanubimus canticum Domini i n terra aliena ? quomodo dispositionis Apo- puit, fecit, ut quod habet a Christo Ecclesia Romana stoticae antiqua foedera praebeamus hominibus com- docendi fidem orbis privilegium, i n actum libere erumperet, et ab omnibus agnosceretur. munionis extraneae? » Ad Laurentium in Macedonia Episcopum: < Quia D Haec igitur opinio menli meae insedit, jam inde ab mos est Romanae Ecclesiae Sacerdoti noviter constiaeUte Aureliani Episcopum Romanum, cum primum tulo, formam fidei suae ad sanctas Ecclesias praero- succederet in sedemPetri, qui jussus est fratres suos gare; haeceadem compendiosa nimis brevitate stu- confirmare, ad omnem Dei populum formam fidei dui renovare, ut sub qua fide vivendum sit, secunsuae, id est, catholicae, misisse. dum sUtuU Patrum, i n hac nostra epistola, propter X X I I . Mittebat vero ad Patriarchas, ut antea dixibreviutem, sine fastidio lector agnoscat.» mns, supparesque Patriarchis Praesules autocephan u n c

Ad Episcopos Dardaniae : < Regimen Apostolicae los. Id conslat parlim ex Geiasio, partim ex Gregorie Magno : nam ille ad Macedones, et Dardanos epistosedis adepli, strepitn publico reUrdante, commissum nobis sacrae dispensalionis officium, propriis, ut roos las dedit,hicad Joannem Conslantinopoliunum, Euerat, lileris nequivimus indicare, quo vestra frater- logium Alexandrinum, Gregorium Antiochenum, Joannem Hierosolymiunum, et AnasUsium ilidem nitas de communionis Domini munere nobiscom gratuletur.» Tora adversus grassantem haeresim Eu- Antiocbenum literas a paribus, quibus suse fldei protychianam exponit fidem, et sub finem addit: < Haec fessionem complexus est {IAb. 1 ep. 24). PITROL. CV* 5

159 lBlfflftU Observanduni potto ex Gelasi* * i Ctagorio, Pontifiees Sfnetficas tuas ad Pnesnks scbismate dfoiaoa BOO misisse; misisse vere ad eea, qui et*t deje* oti aer vim el injuriam foreat de tfarono, manebant tamen i n communione sedis Apostolicae fartiim i m * nrohanfj*. Nam Gda&ius neque ad JaapnemCoostanturopolitaoum scripsit.neque ad Thessaleoicen^eni * Episcopum, propterea qupd uterque erat Acaciano atiuisnute impeditus; scrinsit u m e n , et ad Dardanos subjeeios ConsUutinopoiilanq Palriarcbae, et a4 Laurenvium Liguidensis Ecciesiae Prawulem Thea* salonicensi aubdiium, ut ne carerent cpnuounione fldei, qui stu> Primalibus sclwvaticp non oonsenr tiebant. Dedit Hteras Gregorius ad AnasUsiua iilum oe* bUem, qui dicitur Sinaiu, ex A n t i o c h m aede per injuriam expulsura, neriode ac ad alios Pairiarehas, licet in ipsius locum induclus esset Gregorius; imo parilem epislolam dedisse non contentus, aliam m i sit, ubi post alia: « Praelerea, sicuti Patriarcbis aliis parjbus vestris, Synodicam vobis Epistolam diiexi, quia apud me semper hoc estis, quod ex omnipoien* (is Dei raunere accepistis es*e, non quod ex volun-* tate hominuin putamini non esse. » XXJJL Synodica porro continebat tria yel quat u o r : nuntium de ordinatione summi pontiflcis, formaui fidei, precum expostuiaiionem, atque eitaio exhortationem ad munus implendum. Id consiat. parlim ex Synodica Gregorii Magni, partimexDiurni formuiis. XXIV. Ex bis apparet, quo flne mitteretur, nimivum, ut Ohristi oviie foret tmtrm, ut oves pastoris aui vccem aodirent et seqoerentur, ut Ecclesiae uniUs, cujus rinctrfum est fides, ac membrorum capitisque consensro, inlegra servaretur: nam titeris, et pastor oves, 1 0 6 cum darentur; et oves pastorem, cum reciperentur, agnoscebant XXV. Obtinuit mos ille, quamdiu Ecclesia OrienUlis ab Occidentali non recesstt. Po$tquam vero dirtun schtsma alteram ab aitera distraxit, jam non fuit opportunum, neque scribere fidei formam ad bomiues, qui sedem Apostolicam erroris ar^ucrent : neque caritatis paternae vinculo complecti eos, qu{ per superbiam amplexus paternos repetlerent. XXVI. Paucorum porro ponlificum Synodicae ad noa pervenerunt. Curiase inquisivi, oec inveni phires «ctf^ Diurnum, quam qnatuor Geiasii I , Pefagii I , Cregorii Magni, et Leonis IX, si Umen hsec postraaia, axaote toquepdp, Synodica dici debet. Istas hunc in locum referre eperae pretinm e s t : coliatm enim cum his, quaa Bhirnus exhibet, non medioeriter ad ecdesiasticam doctrinam conducunt. XXVII. GeUsius igitur in epistola mox laudata ad Laurentitim Ugaidenaem : < Confitemnr,inquit.Dominum nostrust Jesuro Christam Fiiium Dei unigenitum, ante omnia quidem saoeula, sine principio, ex Patre natum secundom deiutem; in novissimis antem diebus de sanctissima Virgine Maria eumdem incarnatum, et perfectum hominem ex anima ratio-

DHIIUflH IM nali ot een>eri$ ionoepttone, hotmousion Patri at> cundum BetUtem, et hosoousion nobis secundtma hujnanitatem : duarum enhn naturarum perfecta* mm unHas factaest ioeffi&iiiter, propter qoodunnm Christnm eumdem Filium Dei et hominis, ttnigeni» tum a Patre, et primegenitem ex inorftuis oonflte* mur : acientes quod quidem eoaetenm sit suoPatri &ectftndtim diviniutem, s^ctmdum qnam enifex eot oasnium, «t oaaci dignatns sit, post consensionmn aaocttssimad Virgtnis, curp dixit od Angekim : £ros amMa Di*mni> jkH miki »eamwtmm teronm nmmt. 9 « InefcibilUar stht ex ipaa mdticftTit temphim, et aibi «mivit, qnod non eoastentum de sua snbsuntia 0 eoefo detnlit corpmu sod ex massa nostr» subsUnUm\ fcoe est, ex Vinpan hoo acdnions, «t sibi utnena, non Deos Verbnm tn earnetn versus « s t , aequo ut phanUsma apnnrnit, sod inoonv^rtiiMliter et incommuubiliter suam conservavit essentiam, pjrimitittsqoe qaxu^e pnstrae auscjpjens» sibi u n i vit. t Nara Deus Yerbum bas aqstra^ naturaB prinMao mnlu sib.i beniUle uoire dignatus owt. qui nonpoomixtqs, sed m utrius({uo au^staotia wiua et ips^e su*, secundum qood acrinttua est: tontnhjai ifto4t*( *> tribu$ 4iekm tmuHMfa HM. Soivstur enitp f l b m t i i s ^esua, sectt&dum m«r^m#ubsUotia«i quam suscepit, et N4uium su«n|tat profwwt temp]um, boc ipse secpndum divinan^ sub$iao,tiam secundum quam et pmnium artifex e^|, i Nunquam autem poat resurrectionem nnitionJii noslrae naturae disce> sjt a proprjo templo, necdisce* dere potest propter jneflabjlem $uam benigoitatemj sed est ipse Doromus Je&usCbristqspassibilis etisnw passibilis; 1 0 7 passjbilia secnmium. bumaniuteni inipassibilis ^ u q d u m di>ipiuten|. t SusctUxU i^gitur suum tempbm fious V e r b o m , et in se naturae npslr» rcsurrec^an^m et renovaOo^ oem operatos eat, et banc I^nwn>CbriaUia po#tor Deus, postquam rfisumexit amortuis, disojjpMJis onjf Qsiendebat dicena - Pdpnit m* fi tMete qww*m> t

f

c

t

Spiritus

cqrxem

& am

tm

kakM,

qy/nj^niorfaat

JSop dixit, n^madmo^um. mq d/tcitis esse, habere : ut et qui habet» et qui h ^ betur considerans, non permixtionem, noit cppver*» sioriem, non mutatioocm, sed unitaiem facum respicias. Propterea et flxnras clavprum, et iixioneni lanceae demopstravit, etcqm discipuUs manducavit, ut per omnia resurrectionem nostrae naturae in se renovatam doceret. f Et quia secundum beatam divjnitatis substaivtiam inconvertibilis est, incommutabilis, impassibi-r lis, iramorlalis, nullius indigens, perficiens omnia, passiones permisit proprio inferri templo, quod virtute propria suscrtavit, et per propriam perfectionem templi stri, renovationem nostrae mUurae operatus est. f Qui autem dicunt subtilem hominem Christum, aut passibilem Dcum, aut In carnem versum, aut congenitmn haimisse corpus aut de coe.Io hoc detumfi

videfy

kafw*.

4

DISSERTATIONES. - DISSEtlTATIO I I . lisse, ant phantasma esse, aut mortalem dicentes. J Dctim Terbum indigtiisse, ut a Patre suscitaretur , sine anima corpus, aut sine sensu hominem suscepisse, aut duas snbstanlias Christi, secundum perraixtioncra confusas, unam faclam fuisse suhstant i a m ; et non confitentcs Dominum nostrutn Jesum Christumduas esse naluras Inconfusas, unam aoiem personam, secundum quod unus Chrislus, unusidem filius, istos anathemalizat Cathoiica et Apostotica Ecclesia. > Expositio isla fidel, tota quanta est, pettinet ad veritaiem tncarnaiionis adversus hxrcses ea tcm"pestaiegrassantes, quas inter Apollinariana, Nestoriana, et Eutycbiana eminebant. XXVffl. Pelagius I in epistola ad Regem Chitte»berium, apud quem catnraniose accnsatus fuerat,! quasi de Incaniatione Verbi dnini non perindesentiret, ac S. Leo, post laudalum, quem aliis literis receperat, Leonis iotnum, priorumque qoatuOT Synodorum honorificam racnlionem. c Credo, inquil, i n unum Deura, Patrem etFiliom et Spiritum sanctum, Patrem scilicet omnipotentem, sempiternum, iiigenitum : Filium vero ex ejusdem Palris subslanlia genilam, anle omne omnino v d temporis vel cujusquam initium, de omnhpotente on> nipotentem, aequaleni, conscmpiternum, et ctrasut*stautialem genitori: Spirilum quoque sanctura on> nipotcnlem, ntrique, Patri scilicet ac Filio, ajqualem, consempilernum atque consubstantialem, q u i ex Palre intemporaliter cedens, Patris est FHiique, Spiritus. Hoc est tres personas, sive tres subsistentias unius essentiae, sive naturae, unius virtutis, unius operalionis, unius bealitudinis, 1 6 8 atque unius polcstalis, ut triria sit unitas, ei Una sit T r i niias, juxla vocem Dominicae veritatis, dicentis : Jte

y

Pairis

docete

omnes

el Filii

gentes,

et Spirilus

bapfizantes

eos

in

nomine

sancti.

i In noraine, fnquit, non nominlbus, u t et unum T)eum, per indistincium divinae essentiae nomen ostenderet, et personarura discretionem suis demonstratam proprietaltbus edoccrel : quia dum tribifs nnum deitatis nomcn est, acqualitus ostenditur personarum, et rursus acquatilas personarum nihil extranenra, nihH accidens i n eis permiuit intelligi: ita nt et wmsquisque «cortrm verus perfectusque slt Deus, videlicet ex ptenitudfoe divmttatis, nihit rainus i n singuiis, nihil amplius intelligatur i n tribus. f Ex hac antcm sancta et beatissima atque consubstantiuti Trinitate, credo atque confiteor, unam personam, id est, Fitiirm Dei, pro salute huinani generis, novissimis temporibus descendisse de coelo, nec patriam seJem, nec mundi gubernacula relinquenlem, et S.Spiritu superveniente in beata Virgine Maria, atque obumbranle ei virtute Altissimi, euindem Vertmm ac Filium Dei in utero ejusdem sanxtx VfrginisMariacclemcntef ingressum, etdecarne ejus sibi unisse carnem anima ralionali et intellectuali animalam. c Nec ante creatam esse carnem, et postea super-

14*

venisse FiliumDei, sed sicut scrfptnm est: Saptentia aedificanteslbi domum,mox carnem inuteroVirginis, mox Verbi D d carnem factam, exindeque, sine ulla permutatione aut conversioue Verbi carnisque natorte, Verbutn ac FiHwn Dei factomhominem,iim]m 1n utraque natura,4fvina sdlicet et bnmana, Chrfstum Jesutn, Denm venmt, enmdemqne verom botninem processisse, id est, natum esse, servaia tnte^ gritate maternse virginitatis, qtiia fticeum virgo permanens genuit, quemadmodom virgo concepit. Pro* pter qudd eamdera beatam Virginem Mariam Dei genitricem verissime oonfitemur : peperii enim i n carnainm Dei Verbum f Est ergo ttniis atque idem Jesus Christus verus f ilius Dei, et Idem ipse verus filius hominis, perfectus in deitate, et idera ipse perfectus in humanitale, ut pote totus in suis, et idera tpse totus in nostris : sic per secundam nativitatem suraens ex homine toalre quod non erat, ut non desisleret esse quod per primam, qua exPatre natus est, erat. i Propter quofl enm ex duabus et in duabus manentibus indivisis inconfusisque credimus esse natnris. Indivisis quidem; quia et post assumptionem natarae nostrae unus Christus Films Dei permansit et pcrmanet: inconfusis autem, qoia •sle i n unatn personam atque subsistentiam adonatas credimus esse naturas, ut utriusque proprietaie servata, neutra converteretur in alleram. Ac propterea, sicut saepe diximus, unum eumdemque Cbristura esse verum , Filium Dei, et euradem ipsum verum filium hominis confitemur, consubstanlialem Patri secundum deitatem, consubstantialcm nobis eumdem secundum ltumanitatem, per omnia nobis similem absque peccato, passibilem carne, eumdem ipsura impassibilem deiiate. 1 6 9 Qucm sub Pontlo Pilato sponte pro salute nostra passum esse carne confitemur, crucifixum carne, mortuumcarne, resurrexisse teriia die, gloriftcaia et incorruptibili eadera carne, et conversatum post resurreclionem cum discipnlis suis ac mnltis modis eviJenter eis ostcndisse sui corporis veriialem, el quadragesimo die videntibus eisdem discipulis ascendisse in coelos; sedere etiam ad dexteram Patruv credo et confiieor, secundum testiOcationetn angelorum, sicut ascendit in coelos, ita veniurum judicare vivos et mortuos. Oranes enim homines ab Adam usque ad consummationem saeculi natos et roortuos, cum ipso Adam ejusque uxore, qui non ex aliis parentibus nali sunt, scd alter de terra, altera autem de cosla viri, crcati sunl: tunc resurrecturos esse confiteor, et adstare anle tribunal Christi, nt recipiat unusquisque propria corporis, prout gessi^ sive bona, sive mala; el justos quidem per largissimam gratiam Dei, ut poie vasa mtsericordiae in gloriam praeparau, aeternae vitae praemiis donaturum, in societate videlicet angelorum, absque ullo jam lapsus sui metu, sine fine victuros : iniquos auteoj, arbiirio voluntatis propria3, vasa iras apta i n interitum permanentes, qui viam Domini, aut non agno1

1

1

145

AD LIBRTJM DIURNUM

verunt, aut cognitam diversis capti praevaricationi- A bus reliquerunt, pcenis aeterni alque inextinguibilis ignis, ut sine fine ardeant, justissimo judicio traditurum. i . Nullus sermo fit de V Synodo, qooniam adhuc in Galliis male audicbat, quasi Calcbedonensi repugnar e t : fit autem de praedesttnatione et vasis misericordiae, propterea quod quaestiones ea de re adhuc movebantur in regno Chiideberti, quamvis Arausicana I I Synodus habita ann. 529 sententiam dixisset, eamque Bonifacius I I conlirmasset. XXIX. Gregorius I ad Patriarchas scribens more niajorum, post expositas prolixe oneris pastoralis diflicultates, imploratasque fratrum preces, quibus ad implcndum munus juveiur, sic habet: c Praeterea, quia

corde

creditur

ad justitiam,

ore autem

confessio

sicut sancll Evangelii quatuor libros, sic quatuor Concilia sqscipere et venerari me fateor.... f Qttintum quoque Concilium pariter veneror, > e t c , quae pag. 160 allata sunt. XXX. Quinque Synodorum susceptio fuit his teraporibus plena certaque fidei Catholicae expositio. Quintaeque idcirco facta est distinctior expressiorque mentio, quoniam a multis nondum recepta fucrat, et i n ipsa quoque-Italia, vicinisque locis schismatici adhuc movebant lurbas, a quibus se discernere, Catho licerum intererat. . , fit

ad saiutem,

§ IV.

De prima

professione

fidei.

XXXI. Hactenus deprofessionibus fldei generaliter,

144

sticorura observandis rilibns alligari. Eapropter ut iu futurum Romani pontificis, in suac creationis priniordiis, 6 i n g u l a r i splendore iuceat plena fides, statuimus et ordinamus, quod deinceps quilibet in Rolnanum pontificem eligendus, antequam sua electio publicetur, coram suis electoribus publice confessioncm el professionem faciat infra scriptas. c In nomine sanctae et individuae Trinitatis, Patris, et F i l i i , el Spiritus sancti. Amen. c Anno a Nativitate Domini millesimo, etc. Ego N. electus inPapam, omnipotenti Deo, cujus Ecclesiam suo praesidio regendam suscipio, et beato Petro Apostolorum Principi, corde et ore profiteor, quamdiu in hac fragiii vita constitutus fuero, me firmiter credere et tenere sanctam fidem catboiicam,

B secundum traditiones Apostolorum, generalium Con-

ciiiomm, et aliorum sanctorum Patrum, maxime autem sanctorum octo Conciliorum generalium, v i deiicet primi Nicaeni, secundi Constantinopolitani, tertii Epbesini, quarti Calchedonensis, quinti el sexti Constantinopolitanorum, septimi item Nicaeni, octavi quoque Constantinopoiitani, necnon Laleranensis, Lngdunensis, et Viennensts, generalium etiam Conciiiorum; et illam fidem usque ad unum apicem i m mutilatam servare, et usque ad animam et sanguinem confirmare, defensare, et praedicare. Ritum pariter Sacramentorum Ecclesiasticorum catholicae Ecclesiae traditum omnimodo prosequi et observare.

1 7 1 Hanc autem professionem meam per nonunc de singulis : et de prima quidem observavimns C tarium Scriniarium sanctaeRomanaeEcclesiae,me j u duo: alterum, 1 7 0 septimum saeculum bente, scripiara propria manu subscripsi, et tibiomnisuccessisse Symbolo, quod eo usque in usu fuerat, pptenti Deo pura mente et devota conscientia super tali pro temporibus tamen aduitamenta quaedam passum: altari, etc., sinceriter offero, inpraesenlia talium,etc. alterum, suis et ipsam accessionibus aflectam fuisse, Datum, etc. > prout a septimo saeculo, quo usurpari coepit, recesXXXIV. Idem decreverunt Basileenses, eamdemsum est longius ad tempus, quo desiit: utrumque que statuerunt formam consensus, ut loquuntur, nisi abunde in notis probatura est quod conciliis addiderunt Basileense, et confessioni XXXII. Restat inquirere, pro lempore desierit: pollicitationent atque juramentum. < Polliceor etiam erat adhuc i n usu aetate Yvonis Carnotensis, ut in fideliler laborare pro tuitione fidei catbolicx, et expraefatione diximus, id est, ann. 1115, imo et anno tirpalione haeresum ac errorum, reformatione m o 1294, quo anno Bonifacius VIIIS. Celestino Vsuccesrum, ac pace i n populo Christiano. Juro etiam p r o s i t : eam enim in ordinatione sua emisit, ut est apud sequi celebrationem Conciliorum generalium, et cottBzovinra, ex Ms. Vatic. Libet initium huc adducere: firmationem electionum, juxta decrela sacri Basii In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Amen. leensis Concilii. Hanc autem professionem, etc. > Anno Dorainicae Incarnationis millesimo ducente-D Ad haec formam adjunxerunt, qua singuIiB annis simo nonagesimo quarto, Indiclione octava. Ego Be- summus pontifex, anniversario die suae exaltationis, nediclus Cajetanus S. R. E. diaconus cardinalis, et inter missarum solemnia, a primo cardinali, de oflielectus, ut fiam per Dei gratiam. > Csetera, quae secio moneretur: quae forma nonnihil habet simile moquuntur, sunt eadem omnino, quae in Baroniana. nitis, quae recens ordinatus episcopus a summo ponXXXUI. Videtur desiisse sacculo sequenti: nam tifice accipiebat, ut est in capite i u Diurni, t i t . ix. Constamienses eam velut antiquatam aliquatenus reXXXV. Cum ab ordinatione Bonifacii VIII ad devocare vclle ad usum visi suut, cum sess. 59 statuecretum Conslantiense effluxerinl anni circiter 125, runt, qua formula summus pontifex, antequam ipsius necesse est, eo temporis intervallo antiquatam esse electio publicaretur, fidem suam profiteretur. Sic veterem formuiam. Incertum vero, qua definite i n enim edicunt: tervalli parte: incertum etiam, quam ob causam. c Quanto Romanus pontifex eminentiori inter morNeque enim audiendi sunt sedis apostolicae importales fungitur potestate, tanto clarioribus ipsum detuni quidam obtrectatores, qui quae somniant,temere cet fulciri fidei vinculis, et sacramentorum ecclesiaeffutiunt, desiisse usum formulae, in qua mentio fit e a m

c i r c a

4

145 DJSSERTAfrONE&t — DISSERTATIO I I . 14« Conciliofum, cum moTeri ccepit quaestio, de pontifl-, tiae maneat i n me, et judicia vestra non fluctuent, praestet i n commune nobis omnibus pacis bouuiu, cum et conciiiorum autoritate comparata. XXXVI. Non alia porro emissa est in ordinalione qui vobis unanimitatis studia infudit: ut omnibus forma professionis a S. Ceiestino V, quam qute aBo- diebus vitae meae in omnipotentis Dei servitium, et nifacio successore : quare ea eliam verba protulit ad vestra paratus obsequia, cum flducia possim Dosanclissimus pontifex, quae in forma fldei habentur: minum deprecari: Pater sancte, conserva eos ih noc Profiteor tibi, beate Petre Apostolorum Princeps, sanctaeque tuae Ecclesiae, quam hodie tuo praesidio regendam siiscipio, quod quamdiu in hac misera vita constitutus fuero, ipsam non deseram, non reiinquam, non abnegabo, non abdicabo aliquatenus, nec ex quacumque causa, cujuscumque melus vel periculi occasione dimittam, nec me segregabo ab ipsa. > XXXVII. Atque hinc praeserlim argumentum suppetebat Bonifacii octavi hostibus, cur S. Celestini abdicationem illegilimam jactarent: quippe factam contra solemnem promissionem Deo Ecclesiaeque faclam. Verum hujus quaestionis nihil superest, quod - prudenter tractari possit, post Bonifacii constitutionem Corporis Juris Canonici inserlam, et iEgidii Romani aliorumque libros.

mine

tuo, quos

dedisti

mihi

(Joan.

x v u , v. 11),

sem-

perque prolicientibus vobis ad salutem, magnificet anima mea Dominum (Luc. i , v. 4 6 ) , el in fuluri retributione judicii ita mihi apud justum judicem sacerdotii mei ratio suhsistat, ut vos mihi per bona opera vestra silis gaudium, vos corona (I Thess. n, v. 19), qui bona volunlate sincerum pracsentis vilae testimonium praestitistis.

c Honorabilem igiturmihi, dilectissimi, hodiernum diem fecit divina dignatio, quae dum humilitatem meam in summum gradum provehit, quod neminem suorum sperneret, demonstravit: unde etsi necessarium 1 7 3 est trepidare de merito, religiosum est tamen gaudere de dono, quoniam qui mihi oneris est autor, ipse mihi flet administrationis adjutor : et ne 1 7 2 § V. De secunda professione fidei. sub magnitudine gratise succumbat infirmus, dabit XXXVIII. De secunda vero id nunc tractandum, virttitem, qui contulil dignitalem. qtiod attigimus in notis, lectore ad hunc locum r e c Recurrente igitur oer sutim ordinem die, quo me misso, si de sermone S. Leonis i n die ordinationis Dominus Episcopalis officii voluit hahere principium, habilo edoceri veiiet. vera mihi in gloriam Dei causa est laetandi, qui m i h l , XXXIX. Sermonem hunc, qui primus omnium ut mullum a me diligeretur, multa dimisit; et ut a sancto Pontifice dictorum numeratur, editi Codi- mirabilem faceret gratiam suam, in eum munera sua ces, etiam qui nuper, factum dicunt in die annivercontulit, in quo meritorum suffragia non invenit sario astumptionis ejus ad Romance tedis culmen et Quo opere suo Dominus, quid cordibus nostris insionus. Irrepsisse vocem hanc anniversario, sermo nuat, quidve commendat, nisi ut de justitia sua nerao ipse docet, seque habilum in ipso assumptionis die praesumat, et de ipsius misericordia nemo difildat ? evidenter ostendit; quod quia nonnullius est ad h i - Quae tunc evidentius praeeminet, quando peccator storicam veritatem momenti, et apprime congruit sanctificatur, et abjectus erigitur. Neque enim de loco, in quo versamur, exponendum est manifestius, qualitate nostrorum operum pendet coelestium menac comprobandum; sed prius proferendus sermo sura donorum, aut in isto saeculo, i i i quo tota vita totus : tentatio est (Job. vu, v. 1), hoc unicuique retribuitur, quod meretur, ubi si iniquUates Dominus obserc Laudem Domini toquatur os meum et nomen sonvaret, nultus judicium suum sustineret (PsaL cxxix, ctum ejus anima mea ac spiritus, caro et tingua benedicat (PsaL CXLIV, V. 21). Quia non verecundae, sed v. 3). ingraiae menlis indicium est, beneficia tacere divina; c Magnificate ergo, dilectissimi, Dominum mecum, et satis dignum est, a sacrificiis Dominicae laudis ob- et exaliemus nomen ejus in invicem (Psat. xxxm, sequium consecrati Pontificis inchoare; quia in huv. 4 ) , ut tota ratio celebritatis hodiernae ad laudem milUate nostra memor fuit nostri (Psal. cixxv, v. 23) sui referatur autoris : nam quod proprie ad afleclum Dominus, et benedixit nobis ; quia fecit mirabilia animi mei pertinet, confiteor me plurimum de ommagna s o l u s (Ibid. v. 5 ) , ut praesentem me cerneret nium vestrum devolione gaudere; cumque hanc veveslrae saoctitatis aflectio, quem fecerat necessitas nerabilium consacerdotum meorum splendidissimam longae peregrinationis absentem frequentiam video, angelicum nobis in tot sanctis c Ago igitur Deonostro gratias, et semper aclurus sentio interesse conventum. Nec dubilo nos abunsom pro omnibus quce tribuit mihi (Psat. cxv, v. 3) : dantiore hodie divinae praesenliae gratia visitari, vestri quoque favoris arbitrium debita gratiarum quando simul adsunt, et uno lumine micant lot speactione concelebro, evidenter inlelligens, quantum ciosissima tabernacula Dei, tot membra exceUentismihi possint reverenliae, amoris et fidei, studia ve- siina corporis Christi. . strae dilectionis impendere, animarum vestrarum sac Nec abest, ut confido, ab hoc coetu etiam beatislutem pastorali solicitudine cupienti, qui tam san- simi apostoli Petri pia dignatio et fida dileclio : nec ctumde me, nullis admodum pnecedentibus meritis, vestram devotionem illcdeseruit, cujus nos reverenjudicium protulistis. tia congregavii. De vestro ilaque et ipse gaudet < Ohsecro igilur per misericordias Domini, juvate aflectu, et in consortibus bonoris sui observantiam votis, quem desideriis expetiistis, ut et Spiritus gra- Dominicae institulionis amplectitur, probans ordina-* t

(

441

*J> LiBftUM DIURNUM

ttt

tissimani toiius Ecdesiaa charitatem, qua in Petri Maii, cum vacasset nimirum sedes amplius 40 diebus, sede Petrum forte suspicit, et a tanti amore pastoris, ut esl in Clironico credito Prosperi, vel ut habelur apud emendatum Anastasium, 42 diebus. nec in persona tam imparis tepescit haeredis. Ut ergo baec pietas, dileclissimi, quam erga bu§ VL De causa Honorii summi PonUfieiSy et VI • miiitatemmeam unanimiter exhibetis, fructum sui Sgnodis generalis, stuJii consequatur, misericordissimam Dei nostri Attigimus etiam in notis ad banc professionem > clementiam supplices obsecrate, ut in diebus nostris pauca de Honorio papa, qui tamen in ea daranalur: expugnel impugnautes nos, muniat fidem vestram operae pretium est, de causa tanla disserere» quoniam multiplicet devoliotiem ac dilcctionem, augeat pa- a variis varie agitalur, et ex eo loco 1 7 5 q«o cem, meque servulum suum, quem ad oslendendns versamur, dcfiniri potcst, quomodo dixUnus in Praedivitias gratiatsuce, gubemaculis Ecclesiae voluit pra> fatione, id est, salva scdis Aposlolicae et o?cumenicae sidere, suificieniem tanto operi, et utilem veslrae dcSynodi reverentia. fensioni dignetur eflicere, et ad hoc tempora nostrae I . Anceps visa est in hunc usque diem diflicilisque servitulis extendere, ut proficiat devolioni, quod illa causa, non ipsa per se, opinor, sed quoniam anifuerit largilus aetati* per Christum Dominum nomorum afieclio aulores i n parles divisit: orones strum. Amen. enim fere ad disputationem aflerunt praejudicatam 1 7 4 XXXX. Si attentius sermo consideretur, sin- sentenliara, aliis Honorium nolentibus a sexta Sygulaque ipsius diligentius perpendanlur, confectura nodo damnaluin, aliis aliquid contrarium vebemenfatebilurquisque, id quod inlendimus. Quorsumenim ter volenlibus. Qui nolunt damnatum, illi ut pluriverba haec : «Dignum est a sacrificiis Dominicae lau- mum contendunl acta Synodi, quae habentur, esse dis obsequium consecrati ponlificis inchoare, etc.,ut corrupla ; sunt tamen ex iis qui Synodum crrasse praesentem me cerneret veslrae sanctitalis afleclio, pugnent. Qui damnatura volunt, bi partim afllnnant quem fecerat necesiilas longae peregrinationis absen- Synodum errasse, partira Honorium Mouotheli mi tem, etc.; vestri quoque favoris arbitriuradebitagra- insimulant : atqui tria hcec corrupta esse acta, ertiarum actione concclebro, etc. Obsecro igilur, ju~ rasse Synodum, Ilonorium Monothelitam fuisse, vate votis, quem desideriis cxpctiistis, ut et Spiritus diflicilia creditu, irao improhabilia merito v i l e r i gratiae hi rae roaneat, et judicia veslra non fluctuent, queunt: nam corrupla esse acta, nemo nunc aiBretc. Honorabiiero igitur raibi hodternum diem fecit manter defenderit, qui bona fide rem agat; relTqua divina dignalio, quae dum humilitalem meam tn sumautem duo oflendunt animos eorum, qui vel Synomum gradum provehit, etc. Recurrente igilur die, dum, cui praesedit Spiritus sanctus; vel seifem Apoquo me Dominus Ej^iscopalii ofltcii voluit habere stolicam, in qua fldes Petri immobiliter manet, veoflicium, etc. i nerantur et colunt. XXXXI. Quorsura, inquam, haec verba, si anniI I . Opene prelium est, incredibrlitatem horum versarius dies signiflcari debeal et non ipsemet na- trinm demonstrare, ut discussis vanarum commentalis ? Quorsum dicitur, obsequium consecrati Pontationum nebulis, veritas aflulgcns, et actorum ir> tificis inchoari t Quorsum mentio reditus a longa petegritati, ct Synodi sentenlia3, et sedis Apostolicae regrinatione t Quorsum actio gratiarum pro elepuritati, honoriflce consuiat. clione? Quorsum praesentis temporis verbum proIII. Ut id vero praestetur, probandum est primo, vehit, si jam nnum sallem annum totum in Pontifialultcrata non fuisse acta sextae Synodi, tum ab eacali sede transegisset ? dem Synodo Honoriura re ipsa dainiiatum, postea XXXXII. Iis igitur, a quibus lituli sermonibus nec illam errasse, nec iilum Monothelitamm haeresi Leonis additi sunt, imposuerunt hae voces, Recurinfectum fuisse; sed prius de Monolhelismo atiquid tente igitur die quo me Dominus Episcopatis officii breviter praelibandum. voluit habere principium. Visae sunt enim recursum IV. Docet tria fides catholica, i . duas esse inChrfanniversarii diei, et non solius feriae, post septem slo uaturas, divinam el humanam; n . eas suhstantiahebdomadas, innuere. liter conjungi; m . conjunctionem hanc substantiaXXXXUL Adde quod adjuncla oronia historica lem esse tantum hypostaticam. SubstantiaTem naekctionis assumptionisque idipsum ostendunt : nam turarum unilionem aliqui, cum asscqui non valerent, fum Sixtus praecessor exiisset e vita die 2& Marlii, Neslorianismum de duabus in Christo personis exLeo qui procul in Galliis, ad reconciliandos Aetium cogitartint; alii cum intelligere non possent substanet Albinum dissidentes, versabatur, unanimi studio tialem unionem, quae hypostalica tantum esset, eleclus est, roissaque legatione, Romam, quo post brcresim de una in Christo nalura pepererunt. Peoquadraginta dies veuit, ad ponlificatura ineundum carunt hi et i l l i , sed priores per dcfeccnm, solam revocatus; quo temporis inlervallo et mira quadam unionem q-^crtx>p agnoscen:es; posteriorcs per expace omnia transacta sunt, el piurimi Praesulas ad cessum, flngentes, aut Vcrbum informasse camem ordinationis festivitatem confluxerunt, et maximo iustar aniraae ac mcnlis, aut naturas duas confusas omnium piausu peracta consecratio, recurrente ele- fuisse, aut ineflabilem quamdam aherius in alteram ctionis die, ut sciticet, qui electus fuerat feria 6quae conligisse conversionem, qna fieret, ut cum ante unidies 29 Martii, ordinaretur eadem feria, quae dies 10 tionem duae exlitissent post unitionem unica remat

l n

9

t

I *

DISSERTATIONES. — DISSERTATIOJI

neret, sed quae tameu alterius speciem retineret, e a que se induerel. V. Primus error fuit Arianorum et Apollinarii; secundus Polemonis; postremus Eutychis, aut A r menorum polius Monachorum, qui deliro seni Uiuseruut. VI. Eutyches igitur Incarnationem eo fere modo factam asseruil, 1 7 6 °* soient Calboiici consecra* tionemEucharislias, oonversione scilicet alierius substautiaein alteram,specieiilius quaeconvertitur, remanente allerique aduaerente : dicebai nempe natunun uo

huinanau), cum Verbum

caro (aclum

tti, conversam

ita in Yerbum, u i remaneret tameu bumana species qua indutum Verbum perinde incurreret i n ocoios» ac Christi cerpus, specie panis post peractam conversioneni reuianenie obvelalum, ferii seasus. Vii. liide vero consequebaniur pinritua, sed haec maxiine sex: u unicam es*e reipsa po*t uuitkroero naturam, cum aotea £ui&*ut dum, itaque iuierpretabatur Eatyches Cyriiii dtetuat de uua post unitionem incaruaia Verbi natttra; t u Chxistum ease Deum 4ufft&>&*;> hominem specie; 111. Verbum vere esso natuw 0 * Virgine» vere paasum a c crUoifixum ; iv. unicam fuiaso Christi operationeni, uuam voluntatetn; v. adbaesisse Emyohem Docelis baeretici», tpta parte ncganot hoiniuiainnaturam reipsa manore ; vt. eonsenaisseexpatlo Arie et Apoihtiario, perfe» ctaui non agnosceuiibus in Cbriato humaintaujm. f

L

150

logetico ad Theodosium, uniri substantialiler nop posse, sed ?xmx»? tantum, quae singula perfecta essent, atque ita eo requiri, ut aliquid uni desii, quod abaltero suppleatur: cumque illud, quod 1 7 7 deesse deberet, in neutra nalura reperire possent; utraque enim inlegra et perfecta inerat Cbristo, divina quidem, quia simpfex est; humana vero, quoniam carni neque anima humana deerat, neque mens. I d in opefatione ponendum censuerunt, alque i U unaro dixerunt esse Chrisii operalionem et unam fitWiv, seu yoiuntatem, eamque divinam; unde eiiam nacii sunt appeilationem Monothehtarum. X I I . Fueruni, fateor» argumenta alia, quibus se posimodum haeresis siabiUre conata est: sed erat praecipuum in eo, quod d i i i , praesidium si modo, quod visum otunibus fcre comuiuniler Palribus, Monothelilae iuter ^utycbianos, aui Apoliuaristas poUus cecu>eotur : naui alia illa, quae prolulerunl, adducere pro se ipsi quoque potuerunt Nestoriani, qui revera MonoiheUue exliteruai, anlequaiu hoc no.men audireiur : dclkuebant scilicet Christum hominem a Verbo nifyovpcvov, aiebanique hominem diviui Verbi merum esse insiruinenium, iUudque siuiiie ferrameniis, quibus ariucx uiiiur, quibusqoe moUun impiimit, cum a se nuUum prorsus habeanl.

XIU. Inde factum est, u l i n epistok Agaihonis papae ad Constantinum imperatoreui qjoae iu sexia $ynoJe aot. 4 reloota esi» inler recensenda testimoV l i i . Errar ut potcnitaainis doobns nitehania haerelicomm pro tma opemione, de Nestario tor praesiuiis, auotoritate CyrUU, e m e n L U quhioa, tederftdttc; etvera Euiychis fornthhiiosaqne,propter < haec habeantur. f liom e l libto iv Nestorli hominicnlae, quem inscripaii prMtana iMtiaiionis (l*mm> Cbrysaphiuiii Eunuehum, potentia, iut oaiguo l e n * pnro tncredftbih tcr i n v a i u i t : natu e l iE^yptum fere tmt f m a t * ; ) * lncoufusas ousiodiuuis nauiras, non totnm cbiintiit, propief CyrilU uemeu ; et Ceuslan~ tecunUumatibotanttam noitao^ aed voiuntate; propter tiaopoii domiuaia est, ptopier ChrysaphHun; et apu4 qnod Q11001 unatn voiuntatem «pcrattoncm, el domiaaijcnem stataimusydignitaiis aeqoaiiiate oslenaa. Mouachos Orientis ahas egit raoices, ob fialychio Dens m m Verbtun Moumens» qucnx praedestinavit Monacfci famam, ae apectem sanetitaus, I X . Damnattiff eat Coootanttn^oh primum a saa» honrineni per potestatis nttioneov nd eum noa oat cio Flaviano; uetude ttuwae a Leono AbgOo; d e u i f c * aecrctuaf prepier pneasinitnm adfectum. % Caiehedono a aexcenita et trignita Pairibon: e x l n v XIV. ttnatavcro voinniatoaa Mouotbeiitm inteib> ctuaque vtderi Uuic peioit, et revera erai> nisi aUct gerem, et humanaa n a i o m dctnthc*ent facultatoa aniuiis hominum de vulgo insedissel vana* qnaedaini ^oamt volendi, a « setaid opemionein, dispuiani reopiiiio, inter Eutyenia ot Nestorii parte* nibii esse OenCiove» theetogu aed hnmerito, ut mihi quideot meuium, et Onm qni du*s natttraa Uktorolnr, adhao- t i d e t t r : nottiroveraktm eirhn fttei» eamque maxirere Nealorio; qui unom poroononi, Eutjohf : nam~. mam, hitprudenter revocrfht nd levem illahi phiioso*' ram entnt a pcraena, fcoc i n n c p t i c , vuign» noui dia- - pboreftt qnaestionem, utmnv foetikates anhnae te» cefnehau jpsa dMeroot ab rpsius sobstantiar; sl etiim non dtfferaftt, qui pessii abesae voiendi feeultas, ubi X. Pnct eoncilinm Cakhedonente Oriena trea i a cnintat esil partea soissus esi 1 nam Concihi d^initiouem aiii om* r

f

r

f

nmo rejeceruitt, aMi omoion rooeporunt: nontiuilipirtim rejeeemnt, partiin rooepernnt: tecepemnt onroi ex palrte Catheiier, fictyehioiii omni ex parto jecerunl; ieriiam vtain fctgressi sont, qui a Graeda 3ia/.pm6atTot, u Latints Hftsitauites d i c t i : ex lihr or^ tunt Mouoiliehtae baboerunt. XI. Nonuulli euim, cum autoriiate Concilii cogerentur, duas fateri in Christo naturas, raffl iittxrta,-

XV. Votebanri igitor, itt quo m n t hsrretrci, bnmanam in Chtbto natturatn esse htstrnmenium dTvinae perstmae : instrtrttrentom, inquam, iron quod dgeret ettm ageretur^ uf senttt Eeclesia, sed quod dgfcrotoT eanttrm, aot potms patereiur, instar i n strumecrtOTimi vitae experthim, quae ex se, sooqixe proprro tnotu srgunt nihtl, sed ptrre paihnitof ab arf» tiflce.

ocv uniias, nec adhdc taroen deposuissent animo pne-

XVI. Ita vero si constfluta sit Monothefitarum

udiciuiu ifiud ApoiUnarii^quod CyriUus refert in Apo-

hxresis, consonant mirifice omnia, quae vel ipsi

ifft AD LIBRU I DllTUNUN nitatis 6poov«rtov impugnatores assumunt, ubiuna est pro se afferunt, vel ipsis Catholici objiciunt. Pro- j operatio, una quoque natura est: et deniqne com fernnt illi pro se duo potissimum, nempe quod, cum ita 1 7 8 aentiunt, et a damnatis in concilio Chalee- Nestorianis, humana siquidem Chrisli natura, si vodonensi haereticis recedant longe, et Christi digni- luntate propria, quae iibera, careat, merum est Verbi divini instrumentum, operationis natnralis etpers; tati, ut qui maxime, consulant. XYH. Damnati sunt, inquiebant, i n Concilio Cal- Christusque aUud nihil est, quam homo a Verbo chedonensi Arius, Apoilinarius, Nestorius, Euty- htfyovyuvoc* XXII. Deinde clamat Apostolus debuizte Chrietum cbes, et confusionis autor Polemon. Ab his receeimilari (Heb. n , v. 17), excepto dimus longe, et ab Ario quidem ac Apollinario, per omnia frairibut quoniam in Christo naturas duas integras perfe- peccato, ut interpretantur Patres : non potuit vero Unta similitudo intercedere, si Christo defuit, quod ctasque fajemur; ab aJiis autem, propterea quod, et unitionem hypostaticam naturarum admittimus, in aliis praesUntissimum est ocvTfgowtov, id est, contra Nestorium; et post unitionem naturas duas operatio animae rationalis propria. XXUI. Postea lncarnatio peracU est eo ftne, nt agnoscimus, adversus Eutychem; et confusionem liberaretur homo a servitute peccati : si ergo Vernaturarum rejicimus, contra Polemonem. XVIII. Ad dignitatem Christi, quod huc attinet, ] \ bum volunUtem bumanam non assiimpsit, eam certe non liberavit, cum Umen ea vel maxime, vel sola faciunt praeserlim duo, unitas, atque impeccabilitas. Unilati cousulere sibi Monolhelitae videbantur: p r i - per se serviret, quippe quae proprie sola rea est: Verbum enim non liberavit nisi quod assumpsit, l i mum, quod uni eidemque Verbo tribuerent omnia , quae dicuntur de Christo, bumana et divina. Deinde, beratio sicuidem efficitur mxa TO ?up*uf ?, ut docent Patres. quoJ non dividerent voces Evangelicas et ApostoliXXIV. Denique redimere Cbristus homines non cas de Christo. Denique, quod Deum vere natum de Virgiue assererent, vereque passum ct mortuum. potuit, nisi merito et saUsfaclione; nuUum vero XIX. Impeccabilitatem Chrisli illmsam servare se est meritum, nuUa satisfacUo, ubi nuiia operatio jactabant, cum peccati radicem omnem evellerent, creau libera : nam mereri et saUsfacere inferioris pugnam scilicet judiciorom et voluntatum. Neque est, qui Ubere acUones passionesque idoneas aopeeqim duas in Christo. operationes voiuntatesque riori offenso exhibeat XXV. Ex his consUt, quaefuerit MonotheUUrum hav ponebant, sed unicam , quae Dei foret: sic enim resis: negabant scilicet ullam esse in Cbristo volunratiocinabantur. Voluntas eo ipso quod creata sit, tatem liberam praeter divinam, quae humanam mopeccabiiis est : si qua igitur ejusmodi in Christo ponatur, Christus peccabiUs dicitur: non est autem < \ veret, ut purum instrumentum artifex. 151

L

peccaniUs Christus : non est igitur in eo voluntas creata. Deinde ubicumque sunt voiuntates duae, et illae quidem duarum mu^renUumnatararumpropriae, potest esse pugna; sic enira i n homine voluntas carnis et volunias spirilus pugnant. Pugnare vero voluntatem humanam cum divina, peccare est : peccare igitur posset Christus, si humanam haberel voluntatem : peccare autem non potest, non babet igitur humanam voluntatem. XX. Haecpro se haeretici, Catholici veropraeter varios scripturae locos, quibus humana in Christo ariima voiunusque probatur, objiciebant potissimum quatuor. i . Quod unius voluntaUs assertores cum Doxetis, ApoUinarianisque, et Nestorianis, ac butychianis sentirent. u . Quod repugnarent Apostoio ' Cbrisluin docenU, fratribus per omnia similem fa-> clum, praeter peccatum. I I I . Quod Incarnationis perfectionem toUerent iv. Quod perimerent veritatem redemplionis hominum per Christum., X X I . Objiciebant ista Catholici, paradoxe quidem in speciem, sed reipsa vere: quantumvis enim verbis catholicis baereUci errorem dissimularent, revera tamen senUebant, et cum DoceUs, saltem ex parte, videbatur enim esse humana in Cbristo volunlas, quae nulla e r a t : et 1 7 9 cum Apollinarianis, quia ubi est natura rationis particeps, necesse est etiam esse naturalem ipsius operationem: et cum Eutyclfiaois, quoniam ut omnes Patres adversus T r i - •

XXVI. lUa vero haeresis, ut salutis humanaecaput petebat, i u Catholicontm animos vehementer comm o v i t : senseront enim cootinoo agi de summa to-> Uus salutis, et id occulte moliri daemonem, ut per ministros suos, speciem Cathoiicorum Calchedonensem fldem profitentiom ementitos, persuaderet popuUs, aut piam esse nnius operationis sententiam, aut quaestionem de una vel duabusvolunUtibusesoe levem, quae silenUo sopiri deberet potius, qnam verbis agiUri. XXVII. Inde factum, ut Christianus orbls tres i n partes scinderetur; aUis duas operationes singularum Christi naturarum proprias defendentibus; aUis unicam reipsa, eamque Dei propriam dicentiW s ; aliis denique ab unras aut duarum appeUa» Uone abstineri voientibus, quasi ad d/rtooogi«v sufflceret, simplioiter operationem ChrisU Dei et bominis profiteri; caetera enucleatius exponere, superfluinn atque etiam noxium. Duas volunutes operationeoque CathoUci dicebant, unicam Monotheiitae : nec unam, nec duas dici debere, edixit ConsUntius in Typo, causatus, eam fuisse Honorii papae sentenUam. Quo jure i d causatus sit, nunc videndum. 1 8 0 XXVDI. Parentum aeUte multi, cum audirenl baereticos Honorio criinen haeresis MonotheUtarum objicere, et imporlune congerere testimonia, falsa quidem reipsa, sed probabilia tamen i n spe*

|&

DISSERTAtiONES. --

D I S S E R T A T I O n.

iw

ciem, credidemni temere rem ita se habere; opi- A c Unam voluntatem diximus in Domino, non Divinioque velut contestata obtinuit. Nunc vero post- nitatis ejus et humanitatis, sed huroanitatis solius. quam agitata est diligentius sanctiusque eausa, pauci Cum Sergius scripsisset, quod quidam duas volunnumero, iique vel suspectae aliunde fidei, vel non tates i n Ghristo contrarias dicerent, rescripsimus, inaximae auioritatis, Honorium Monothelismi dam- Christum non duas voluntates contrarias habuisse, carnis, inquam, et spiritus, sicut nos habemus post nant, reliqui bene multi absolvunt. XXIX. Quam illi inconsiderate sentiunt, tam illi peccatum, sed unam tantum, quae naturaliter humacircurospecte ; neque enim aliter de quaestione scri- nitatem ejus signabat. > XXXIV. Joannes I V , vel Joannes idem Abbas psit Honorius, quam S. Leo, nisi quod fidei dogma sanctus Leo brevius pressiusque, prolixius Honorius ipsius nomine: c Prsedictus ergo decessor meus doexposuit. Ila S. Leo : t Agit utraque forma cura al- cens de mysterio Incarnalionis Christi, dicebat non terius communione, quod proprium est; Verbo sci- fuisse in eo, sicut in nobis peccatoribus, mentis et licet operante, quod Verbi est; et carne exequente, carnis contrarias voiuntates: quod quidam ad pro-. quodcarnisest. > Honorius: c Utrasquenaturas inuno prium sensum converlentes, Divinitatis ejus et h u Christo unitaie naturalicopulatas cumalterius com- manitatis unam cum voluntatem docuisse suspicatt munione operanies, atqueoperatrices confiteri debe- ? sunt; quod veritati omnimodis eat contrarium. i XXXV. Observandum obiter ad haec testimonia, mus : et divinam quidem, quae Dei sunt, operantem valere ipsa pluriroum ad evertendam conjecturam et humanam, quae carnis sunt, exsequentem, etc. > XXX. Videtur ergo fere superfluum, diutius in nuperi Histonae Monothelitarum scriptoris. Qaaehoc argumento versari, praesertim cum epistolae renti enimqua rationeposset objectionem repellere, duae Honorii, quae in sexta Synodo prolatae sunt venit in mentem opinari, corruptionem, quam a nct. 12 et 15, si conferantur cum ipsa definitione fi- Graecis factam in literis Honorii qderitnr Maximus, dei ab eadem Synodo composita, nulla in parte i n - in eo fuisse positam, quod pro nova voluntate , veniantur differre, nisi quod, et in priore fit mentio quam dixisset Honorius, unam substituerint, cum nnius voluntatis, et in utraque, per quamdam oeco- Latinas voces interpretarent Graece. Veram si res nomiam, ad coercendas animorum contentiones, ita se haberet, nec idonea foret interpretationis raprohibetur, ne unius vel duarum operationum voces tio, qua uterque Joannes utitur; nec tolerari posset amborum patientia, de corruptione tacentium; imo inter prsedicandum usurpentur. X X X I . Verum prior differentia nullius est mo- nec ferri Joannis Diaconi socordia qui Graecam epistolam cum aulbentica Latina contulit in Synodo , menti, posterior parvi ad rem, qua de agitur: nam hec de fraude tanti momenti Patres monuit. una illa voluntas, cujus meminit Pontifex, nibil ad quaestionem Monothelitarum pertinet : fuit enim X X X V I . Quid ergo, inquies, sexta Synodo fiet? homana el spiritus propria, excludens eam dum- an erravit et quidem sciens, cum post utriusque taxat, qnae carnis dicitur, quaeque in nobis originis Joannis solemnem, datis ad Imperalorem lilteris, peccato infectis adversus rationem rebellat. Nega- expositionem, Honorium damnavit, veiut unius vov i t id uiium scilicet Honorius, quod el omnes Catho* liKitatis assertae, reumque ex suis ipsius epistolis l i c i , assumptam esse a Verbo naturam, in qua pu- peregit? Non erravit procul dubio sancta Synodus, gnantes inler se forent voluntates, ct existeret fo- cum foret oecumenica : ex suis, faieor, epistolis mes, ut aiunt, peccati. Istud aperte ostenduut haec datnnavit Honorium; sed quod unius voluntatis asverha : « Unam falemur voluntatem Domini nostri sertae reum fecerit, id enimvero nego; imo conJesu Christi, quia profeclo a Divinilate assumpta est tendo, non posse quidquam ex Synodi actis afferri nostra natura, non culpa; illa profeclo, quae ante unde id concludi queat, quod mox demoostrabitur, peccalum creata est, non quae post praevaricalionem ubi de inlegritate actorum cum Baronio disserue* vitiata. lElpostea : c Non est itaque assumpta, sicut rimus. XXXVH. Diximus orbem Christianum scissum praefati sumus, a Salvalore vitiata natura, quae refuisse tres in partes, propter motam de una Cbristi pognaret legi mentis ejus; $ed eenit quatrere et *alr vel duabus voluntalibus a Monothelitis quaestionem. v a r e quodperierat, id est, vitiatam hominis naturam: Ut pax Ecclesiae redderetur, et orbi concordia, colnamlex alia i n membris, aut voluntas diversa non fuit, vel contraria Salvatori, quia super legem natus lectum estsextum ConciliumConstantinopoii, in quo Calholici prae zelo et ardore veri dogmatis defenest humanae conditionis, etc. > dendi uno eodemque anathemate 1 8 2 perculerunt XXXII. Hunc in sensum accipi debere verba Hon o r i i , ducent tres locupletissimi testesf : Joannes ' Ecthesim Heraclii et Typum Constantii, hoc est, unius operationis defensores Monotbetitas, et Mono Abbas, qui epistolam nomine Honorii 1 8 1 comthelitarum fautores, qui de una et duplici operatione p o s o i t : Joannes IV, Honorii post annum medium taceri veilent. successor, in Apologia; et sanctus Maximus marXXXVIU. Hoc anaihemate implicatus reperilur t y r , utriusque testimonio sanctura Poutilicem deHonorius in actis Concilii, quaiia nunc habentur: fendens, partim in disputatione cum Pyrrho, paropinatur Baronius non habcri sincera, oplniouemt i t n in epistola ad Marinum que suam ita probabiiibus conjecturis confirmat^ ut XXXiQ. Abhas igitur Joannes apud Maximum :

AD LIBRUM DIURNUM

iW

viris etiam doctis eam persuaserit. Sincera esse quae A que Legatis sedis Apostolicae, aliorumque Patriar charum, exemplaria. Id vero facinoris quis tenlare habentur, contenduul .alii, jnuitisque et gravibus ausus, nisi is, cujus maxime intererat, fueratqoe argumenlis pugnant XXXIX. Ad opinionem suam firmandam Baro- in Romanos Pontilices vetus odium, ut qui ab lranius argumentis quatuor utitur : ait enim, nec Ho- pcratore importunis precibus obtinuerat, ne Vitanorii ex parle quidquam fuisse causae, cur damna- liani nomen sacris diptychis inderetur. Perficere r e l u r ; nec potestatem habuisse Synodum, qua p r i - vero potuit quod tentare ausus, quoniam c u m , mam sedem jndicaret; nec fuisse tacituros, qui defunclo Georgio, restitulus esset in sedem Conslaniinopoiitanam anno 682 in poteslate babuit acta aderant, sedis Apostolicae Legatos, si quid ejusmodi attentatum fuisset; nec adulteratorem denique aduU ipsa autheutica, priusquam ex urbe regia Legati Romani recederent ; ipsis igitur ae aliis vitiatn terandique causas iatere. cradidit. X L . Primum ex eo conftcit: i . Quod epistoiae duaa XLIV. Qui aliter quam Baronius de tanta eau&a flonorii nihil Monothelismi conlineant, nec damnent ullo molo duas voluntates, nUi qiue nvuuo pu- senliunt, illi ut duum sunt generutn, ita diversas ad primum Cardinalis argumenium responsionea gnent, ut caro et spiritus : quod calholicum cst 1 1 . Quod in suis literis Agatbo Honorii successor B adhibent. Qui Honorium credunt Monothelismi affirmel praecessores suos integros fide purosque er- reum, negaut indulgendum humanis bac in parte roris exstilisse. m . Quod literarum Agalhonis mo- conjecturis, sei standum judicio mcumenicas Symentum per se gravissimum augeat Synodi oeciune- uoiii, quippe cui prasedit Spiritu* sauctns, Legati riicae auloritas, cum eas quasi ah ipso Pelro con- sedis aposlolicae interfuerunt, suraini Pontifices eumscriptas recepit. dem honorem, quem aliis quinque universalibus * X L I . Concludit alterum eo maxirae argumenlo, paremque venerationem exhibent, univeraa Ecclequod prima sedes a nemine judicetur, eamque juris sia Calholica conseusum praebuit, et Eeclesia Rocanonici regulam traditione, lisu et auclorLate mul- mana suum cultum ad initium usque nostri saatorum, sive summorum Pontificum, sive Patrum, culi testatum esse voluit publicis suis precibus, dum in festo S. Leonis I I legendain pracscriberet tertiam confirmat. X L I I . Jam vero tertium probat conjecturis. Le- hanc quartamque Leclionem, ad matutinum Officium. c Hic suscepit sanciam sextamSynodum, gati, a?t, si quid contra sedis Apostolice honorem quae nuper per Dei providentiam in regia urbe « e tentari vidissent in causa Honorii, restilissenl certe lebrata est, Gra?co eloquio conscriptam, exequente eodem, aut etiam majore studio, quam quo calum riiain Vrgiiio in ea iem Synodo illatam repulerunt : ^ neque enim par tanlum, sed eliam longe major ralio impellebat, siquidem VigiKi memoria rcmoiior foret, Honorii paune praesens. Deinde id unum Cardfnales Legarti se !is Apostolicae Presbyteri duo, et Diaconus Joannes habuertint iri mandatis , c ut nihil praesumerent augere, vel minuere aut mutare, sed traditionem hnjus Apostoficae sedis, ut a praedecesaoribus Apostolicis Pontrficibus instituta est, sincerfter eoarrare. > Missi vero ab Occidentali Synodo Episcopiin afhid ntbif daranandum consentire poterant, quam qnod ipsa Syuodus, cujus crant vicarii, prius damnasset; aftoquirt peccassent in religionera snl muneris, et lt\ obscrvantiara sedis Apostolicae , cujus integritas et fnles videbatur laedi, vel ipsa capitis accusattone. At Synortos Occideotalis nihil statuerat in Honorium, nihil Poniificis tam sancli culpaverat. XLIII. Qoartum deniqne slc conficit. Theodorus damnatirs est 1 8 3 * ^ Synodo, nec usquam actorum ipsrus mentio fit: a(fulleravit igitur acta, et qnidem priosqtwm edercntur, noraenque Honorii, deleto suo, lubstituit. Daranatura probat, partiin quia Monothelita fuit, Macariique Andocheni fiJera subscripsit; partira quod neinini Synocfus parcitum voluerit, qui in ea hceresi fuissel. Adulterasse acta, ex silentio coltigit, insertosque post n actionem quaterniones, quibus daranalio Honorii contineretur, factamque adulterationem ante acta edita data* n

ac residente piissimo ac clemenlissirao magno P r i n cipe Constantino intra paJalium, quod appeilatuv Trullus : simulque cum eo residebantXegati sedia Aposiolicae, el duo Patriarchae, ConstantinopoIiLanus et Antiochenus, alque cenlum quinquaginta Episcopi : in qua Synodo condemnatt sunl Cyrus, Sergius, Honorius, Pyrrhus, Paulus et PeLrus, nennon Macarius cum discipulo suo Stephano; sed et Polychronius novus Simon, qui unara voluntatem e t operationem in Doroino Jesu Christo d i x e r u n i , ¥«1 pradicaverunt, etc. > XLV. Nunc aliter ista breviusque leguntur. c Probavit acla sexlae Synodi, quae Constantioopoit oefe» brata est, prasideniibus Legatis sedts Apostoltcas praesente quoque Conslantino Iraperatore* et d u » bus Patriarchis, Conslanlinonoiitano et Anlioeheno> ac centum et sepluagiuta Episcopis, quam et io L a tinum translulit. I n eo Concilio Cyrus, Sefgius 184 Pyrrhus condemnati suat, unanr tantum* modo voluntatem et operationem in Cfariato praedicanles. i XLVl. QuL vero Honorium erroris purani arb** traniur, aiiam ob causam damnntum defendnnt, nempe quotf « autorum novi haeretki dogmatta pravis asseriiooibus fomentura impeuderit j > quod c haereseos fautor, concursor atque eonfirmator ext i l e r i l ; i quod cAposloiicamEcclesiam non ApostoHcae tradilionis doctrina luslraverit; sed profanaproditio* m unjoaacuiatam macuiari permjaerH;» qnod < flamr

e l

1*7

DISSERTATI0NE8. — DISSEMTATIO IL

13$

roam baereiici degjnatis, non ut decuii Apooioiicam A&edem apostolicam, qua ratione tandem potuit, aotorilatem, incipientem extioxerit, sed negligentia . quamvis maxime tentaverit, tottes acta vitiare, eonfover i t ; > qued c tininacufcum Apostolicm tradiiie- quoties Honorii mentio facta est? quomodo iicuit nis regolam, quaan a prardeceesoribus suis accepit, boinuii uni professionem fidei Episcoporum manibus macoim conaenoerit. • subscriptam, ipsasque Constantini imperatoris i i X L V i l . Ad ailernm Darooit argnmentum, nibil teras aduiterare? Aunon erat fides sigillis obsignala? meiios afferri potest testimottiu» Adriani I I , Ponlifi- Annon suas iiteras Constanlinus apprimeCatboliCus cis, de suo praedecessore dicentis, io Synodo Ro- manu sua subscripsil? An praecipiti imprudentia, mana, quod in VHl Syuodi action. 7 refertur. «lu- et non matura polius, ut in re tanti momenii par tolerabilis est ista pKcsotnptio, et hane aures prae- eral, lcclione recognovit, quod subscriberet ? An cordiorum, fateor, sustinere non possunt. Quis ipse eliaui Impcrator, quem Constantmo Magno auiem vestrum tale quid, precor, audivil, vel quis Synodus parem dixit, venit in societatem (acinoris httjustnodi leraeriutis, saitem ieclione, imraensi- curo Theodoro? Quis sibi, quis aiiis persuadeat, id tcntatura a Principe tam pio, tamque ardenter Catatem invenit? Siquidcm Romanum Pontificem de omnium Ecclesiarum Pnesuiibus judicasse legi- tholico, ut ipsiusraet pareniis Typura, avique Ecmus, de eo vero quemquam judicasse non legimus. B thesira proscripserit V Licet eaira Hoaoiio al> OrientaJibus post monem anathema sit -dicium, sciendum tamen esl, qnia fuerat super haeresi accusatus, propter quaiu solam licituin est minoribus majorum suorum motibus resiiiendi, vel pravos sensus iibere respuendi, quamvis et ibi nec Palriarcharum, nec caetcrorura Antistitura cuipiam de eo quamlibet fas fuerit proferendi seotentiara, nisi ejusdetn primae sedis praecessissel autoritas. XLVIII. Quod pertinet ad Legalos, facilis est solutio rationis, quara Barouius ex ipsorura silentio desumit. Nam primo, sunt qui eos tiiniditalis accusent„ u l qui raeiiculose cesserint Orientalibus, Sergii sui, quem miriOce colerent, nec subducere possent anatbemati, dedecus comraunione damnationis cum Romano Pontifice minuere volentibus. Deinde, sunt qui prudentem ceconomiam laudi dent, siquidera comrauiiera universae Ecclesiae pacem unius hominis honori praetuleriuL Tertio, non improbabiliter aliquiideisinraandalo dalum credunl, quod el lestimonio Adriani mox allalo probaut. Quarto , nihii alind forsan in Concflio faclum Honorio, quara quod in Synodo Romana, et in Agathonis iileris; nisi quod Constanlinopoli palentius et expressius actuin, quod in Synodo Romana, ipsisque Agalhouis literis implicile et subobscure. XLIX. Jam quod dicitur de Theodoro actorum corruptore, fidem fere omnem omni ex parte supe1-at. Nam primo, quod propter Monolhelismum de- p r

positus sit, et quidem paulo ante Synodum, nemo veterum tradil, neino ante Baroniura : quaraquam suspicio Baronii 1 8 5 improbabiiis videtur : nain et Macbarii Anlioclieni iidei subscripsit; et eo fav.to deposilionera meruil, qua Macarius mulctatus est. Deinde, etsi consenseril Macario, quemadmodum et Ceorgius successor, at pcrtinax. non mans.t, sed Georgium imilalus, resipuit: quamobrem defuncto mox successit, restilutus in sedem prius reiictam. Synodus vero oerauiem proscripsit, nisi aut defunclum aul pertinacera. L . Verum etsi ficte professus dicatur catholicam fidem cupidilale sedis recipiendae, etsi relinuerit animo non tantum errorem, sed euam odiura iu n

o

n

L I . Baronius igitur, etsi pie totam iogenii doctrinaeque, quibus valcbal plurimum, vim admbuerit, ad eam muuiendam ilonorii defendendi ratioaem, quara unicam valere credidit, paucis tamen ernditis fecit utcumque satis : maxima pars auscuitave non destiiit antiouis Scriptoribus, quibus nunqua» i n mcutera venil arguere viiii, imonec indubium revocare acia VI Syuovli, roulto minus aiia publicae fidei instrumenta suppositionis damnare. Quare aliam inierunt viam, aiiamque defensionem Uenorii moiiti sunt. L I I . Joannes V, qui duodecimus ab Honorio Pontificatum gessit, uuusqoe fuit Legatorum Agatbonis ad sextara Synodum, cum Romam Coostantinopoii revcrieret, attuiit acu Synodi, quae cum literis h n peraioris deferenda Romam accepit. Quaiia vero accepit? lutegra, an vitiata? Si iategra, cur rovocantur in dubiutn, quae soripsit Leo I I integris actis de Honorio consona? Si vitiaU, quonvodo facinus non agnovit, cum rerum pars magna fueril? Si agnovit, quomodo non adraonuit summum Pontificem, questusquo est de nefario scelere? quomodo sumraus ipse Pontifex in ro iam infanda eontkuit? quomodo corruplQrem non postulavit nefandi scele» ris apud imperatorem ? quomodo conseuUnea actis et imperator scripsit, et ipse ponlifex rescripsit? quo crimine vir saoctissirous acta vitiaU, sedi Apostolica? injuriosa, plenaque caluraniis in Honoriuin» uon approbavit tantura, sed etiam, retcnto vitau. Latina fecit, Hispanisque recipienda 1 8 6 pariter ac Gallis raisit? quoraodo vitiutn istud in professionein fidei a suramis Ponlificibus erailtendara ioduxit? Si haec incredibiiia non sunt, quaiia tandera sunt? LIII. Jara vero quid faciemus aJiis adiarum serfium magnarum Legalis? reluleruntne et ipsi suas i n Provincias acta vitiala, an integra? Si integra, quomodo ex iis emendaU nou sunt, quae vitium passa erant, maximc cura septima et octava Synodi cogereulur ex orbe toto ? Si viliata, qui fieri potuit, ut de v.lio nullus ex septuaginU quinque supra cenlura Episcopis, nullus e Presbyterorura infinita pene mullitudinq verbum dfceret. sgriberetque? A A

i«e AD LIBRUM DlURNUH A LVIU. Quod pertinet ad primum, sex omnino i n totus orbis ea tempestate obstupuerat eo usque, ut locis actorum afferri videtur causa, curHonorius * t vitium et facinus agnoscere non posset, tot Epidamnetur. Act. x m , pag. novae Editionis 944, quod «copis, totque Clericis actorum Synodi consciis, et ejus epistola ad Sergiura dissentanea sil Patribus. nccusare valentibus, vel si agnosceret, uni homini lbidem, quod Sergii mentem i n omnibus sequatur, neque potentissimo, neque optimse famae, neque et dogmata confirmet. Act. xiv, pag. 972, quod ejui gratiosissimo Principibtis adularetur? epistola in unam eamdemque impietatem cum scriLIV. Quid plura persequar? quid consequentium ptis haereticorum concurrat. Act. xvni,, pag. 1024, sseculorum, quid sumraorum Pontificum, Concilioquod per eum perinde atque per alios dacmon disrom generalium, illustrinm Scriptorum, autHonorii seminaverit haeresim unius voluntatis et operatiocondemnalionera, aut de corruptione actorum silennis, etc. Act. eadem pag. 1044, quod praedicaverit lium? quid Ecclesiae ipsiusmet Romanse tam dititurnnam voluntatem et operationero. Eadem Act. pag. nam in Officio S. Leonis II confessionem? quid i n i053, quod secutus sit Theodorum, Sergium, Pyrflnita ejusmodi argumenta ? rhum, etc. LV. Constans igitur cum sit actorum integritas, LIX. Ex his locis contendo, si modo referantur, constans pariter Honorii o"p0o$o?ta, inquirendum est, quse fuerit tantae damnationis justa causa : nam B ut se habent, concludi non posse Honorium a Sysexlam Synodum, aut rejicere velut spuriam, quod nodo percuisum anathemate, propterea quod unicam in Cbristo volontatem docuisset, sed tantum fecit Albertus Pighius; aut damnare erroris, in quod docentibus faverit, docendique opportunitatem quaestione facti, quod visum quibusdam; aut tisursuppeditaverit. patse auctoritatis in judicio Honorii accusare, quod 1*9

r

* b aliis tentatum; non est, ut ego quidem reor, hotninis, qui consentanea ioqui velit: nam si valeant exceptiones ejoscemodi tres adversus sententiam in Uonorium a VI Synodo latara, merito quaesierit aliquis, quod factum anlea, cur his non sint usi, qui post Synodum vixerunt, veteres Honorii defensores; cur consequentes Synodi oecumenicse, septima et octava, sextam aut velut spuriam non rejecerunt, aut tanquam errantem secutse sunl; cur summi Pontifices non modo non reclamaverunt £ adversus iliegitimi judicii ream, sed eam polius pari cum quinque prsecedentibus veneralione prosecuti sunt; cur in eara jurarunt Episcopi Episcoporum, cum in sedem Apostolicairi ascenderent; cur cum in eam jurarent, non modo definitionem fldei laudarunt, sed etiam damnati Honorii nominatim memineruut LVI. Omitto dicere, non solum desanctoLeonen, qui Synodum, etiam qua parte accusalur Honorius, Latinis et iegendam et recipiendam exhibuit, sed etiam de Gallicanis Hispanisque Prsesulibus, qui exhibitam recepere; imo et de Collectoribus Canonum doctissimis Vvone, Anselmo, Deusdedit, et Gratiano, qui sextam Synodum 1 8 7 accensucrunt aliis, sine exceptione ulla aut animadversioiie. D Annon erat utraque maxime opus, si vel spuria sit sexta Synodus, vel erroris, usurpatseque autoritatis rea? LVH. Ut Justa damnationis causa, quam inquirimus, manifeste appareat, videntur mihi tria ostendenda. Primum, quod antea assertum, non posse eoncludi ex actis, imo neque eorum, qui aclis vel conficiendis interfuerunt, vel recognoscendis impensius studuerunt, testimonio, damnatum a Synodo Honorium, quod unius in Christo voluntatis assertor esset. Alterum, damnalionis aliam causam, et a Synodo indicari, et ab aliis ejusdem aetatis constanter concordanterque tradi. Poslremum, justam fittese, quam illi tradunt, damnationis causam.

LX. Primus locus sic se habet. c Retractantes dogmaticas epistolas, quae tanquam a Sergio quondam Patriarcha hujus regiae urtis scriptae sunt, tam ad Cyrum, qui tunc fuerat Episcopus Phasidis, quam ad Honorium quondamPapam antiquaeRoniae; siraiiiter et epistolam ab illo, id est, Honorio rescriptam ad enmdem Sergium : hasque invenientes omnino alienas existere ab Apostolicis dogmatibus, et a definitionibus sanctorum Conciliorum, et cunctorum probabilium Patrum, sequi vero falsas do ctrinas haerelicorum, eas omnimodo abjicimus, et tanquam animae noxias execramur. > Atqui eo ioci nullus sermo fit expresse de una Christi voluntate, sed tantum generatim de falsis doctrinis abhorrentibus ab Apostolorum tradilione. Abhorrent quidem Sergii et Pyrrhi doctrinae ab Apostolorum de fide traditione : abhorret vero inconsulta Honorii, ignaviter nolentis obsistere haereticis, ceconomia a generosa fortitudine Pauli, aliorumque Aposlolorum, conteslantium, Deo magis quam hominibus obsecundari oporiere. L X I . In secundo loco Synodus, postquam nomen eorum proscripsit , 1 8 8 quorum Agatho Papa menlionem fecerat in epistola, id est, Theodori Pbaranitani, Cyri Alexandrini, Sergii, Pyrrhi, Petri et Pauli Constantinopolitanorum, eosque « ut pote contraria rectae fidei sentientes anathemati submitti definivit. » Pergit in haec verba: c Cum his vero simul projici a sancta Dei Catholica Ecclesia, simulque anatbematizari praevidimus et Honorium, qui fuit Papa anliquae Romae, eo quod invenimus per scripta, quae ab eo facta sunt ad Sergiura, quia in omnibus ejus mentem secutus est, hnpta dogmata confirmavit. » Verumenimvero locus hic tantum abest, ut probet, Honorium unius voiuntalis assertae daranatum, ut in contrarium afferri queat: menlem enim Sergii secutura esse, non est de dogmate consensisse, sed adhaesisse consilio de siientio indicendo; Graece

m

DISSERTA TIONES. — DISSERTATIO D.

enim legitur rri ixt tvoo yvufu? egaxoXov6i)*avTa, id est, A consiiio famulatum, quo faeta impia ejus dogmata eonfirmavit, non consentiendo, sed connivendo. Observo ad hunc locum, projici ab Ecclesia roortnorum nomina, eosque anathemati submilti, aliud nihil esse, quam coram nomina ex sacris diptychis dderi, et in Ecclesia, vel omnino non appellari, v d noo sine infami elogio atque dedecore. Tertius locus continet sententiam Synodi de l i bellis, cartis, et opusculis, quae a Chartopbylace prolata fuerant, et coram Patribus lecta, inter quae Honorii epistolae duae fuerunt, TWV ttoWcv >a6ovw, iyvuur» tlg ptav xai njv avngv a Gracce, «c cxcivotf cv TOVTOCC oxotavfojffavra. Observandum autem, Honorium ab aliis sejungi. quasi disparis conditionis esset, et damnatum dici, quod aliis famulatus obsecutusque sit,

B hoc enim significat vox axoXovOwavOof • Perversis vero consiliis aliorum famulatus est, non resistendo, conlinuo igni tradenda censuimus. Sed cum in eamut par erat, sed per imprudentem silenlii jussionem dem dispari modo impietatem tendere possint scri- favendo : quo silentio abusi haeretici dogma Catbolipta duo; alterum, quia dogma : alterum, quia dissi- cum de duabus voluntatibus populos scnsim sine mulation em dogmatis continet: concludere non licet sensu dedocere tentabant. Non igitur haeresis asinde, Epistolis Honorii contineri deflnite haereticum sertae reus fuit, sed folae; non consensionis cum dogma, sed alterutram dumtaxat indefinite. haereticis, sed inconsultae dissimulationis. LXII. Nihilo plus valet quartus locus: ait enim LXV. Quoad secundum: Imperator Constautinus, Synodus» c daemonem per organa sua, id est, Theo- qui Synodo interfuit, et summus Pontifex Leo, qui dorum, Sergium, Pyrrhum, Petrum et Paulum, et acta e Graecis Latina fecit, Honorium non haeresia Honoriunn, ac Cyrum, atque Hacarium, et Stepha- causa, sed alterius facinoris damnatum tradunt. num Ecclesiae continenter erroris scandaia excitare, Constantinus igitur in Edicto, c Anathematizamua unius voluntatis et operationis in duabus naturis eos, inquit, qui novorum dogmatum autores et fauChristi baeresim in populum Catbolicum spargendo. > £ tores sunt : Theodorum dicimns, qui fuit PharaniVerum haeresis et docendo et docentibus connivendo tanus Episcopus, et Sergium, qui fuit hujus urbis spargitur. Quare concludi ex hoc loco, quo Synodi Antistes, moribus Theodoro et impietate parem, atdefinitiva, ut loquuntur, sententia continetur, nihil que etiam Honorium, qui fuit antiquae Romae Papa, aliud legilime potest, quam quod alterutro modo borum fautorem, adjutorem et confirmatorem haead haeresim 6pargendam Honorius contulerit. resis,> etc. Homines qui damnantur, duum generum LXI1I. Quintus locus habet i n speciem plus alifacil, dogmatum autores et fautores: Theodoro et quid momenti. Synodus enim cum interrogaretur Sergio velut autoribus, Honorio tanquam fautori, ab Imperatore, an omnes definitioni sponte subscridicit anathema. pserint, exclamat, in haec verba : c Nestorio et Eutycbi, et Discoro anathema. Apollinari el Severo - Synodi porro mentem nemo meiius intellexit, quam Imperator, 1 9 0 ut qui rebus Theologicis anathema. Consentaneis 1 8 9 eorum analhema. apprime erat erudilus, Synodique actionibus iudeTheodoro Pharanitae anathema. Sergio et Honorio anathema. Pyrrho et Pauio anathema. Macario et fesse interfuit, imo etiam pars optima extilit. Cum Slepbano et Polichronio anatbema. Omnibus haere- paulo ante dixisset de Sacerdotibus, qni perverse Ecclesias gubernarunt. c Hi sunt, inquit, Theodoticis anathema. Qui praedicaverunt, et praedicant, et docent ac docturi sunt unam voluntatem, et ^ rus, qui fuit Pharan Episcopus, Sergius, qui fuit nostrae a Deo conservandae regiae urbis Antistes, ad rniam operationem in dispensatione Domini nostri haec Honorius, qui fuit antiquae Romae Papa, hujusiesu ChrUti, anathema. > Videntur enim omnes qui tppeilati sunt, c dici haeretici, qui quidem praedica- modi haereseos confirmator, qui ctiam sibi ipse terint unam voluntatem. > Verum dislinctione pun- pugnat, > etc. Vocat confirmatorem haereseos, proctorum evanescit omnis argumenti vis et species: pter inconsultam oeconomiam: arguit quod pugnet jsm anathema dicitur hominibus nominatim appel- secum, quia cum catholice reipsa sentiret in literis, satis, unam eamdemque ob causam in exclamatione, non tamen spiritu, quo ad profligandam haeresim ob quam i n definitione, de qoa mox actum. Tum opus erat, et locutus est et egit. ctis,

tatem

cognovimus

in

unum

temdere,

et velut

ipsam

profana

eamdemque

ac animis

impie-

perniciosa

adjecto puncto subjungitur, c Omnibus haereticis anathema. > Iterum adjecto puncto, c Qui praedicaverunt et praedicant, et docent ac docturi sunt unam voluntatem et unam operationem in dispensatione ChristLDei nostri, anathema. i

LXVI. Leo U. In epistola ad Constantinum Iniperatorem. c Anathematizamus novi erroris inventores, id est, Tbeodorum Pharanilanum Episcopum, Cyrum Alexandrinum, Sergium, Pyrrhum, Paulum, Petrum, Ck>nstantmopoJitanae Ecclesj» subsessores

AD UBRUM DIURNUM

4&

awgisu qnapiPraBSiiles; necnon et nonorium, qui A liaac AposloJicam EecJesiaro non Apostolicae iradiljoms doctrina illustravit, sed proCana proJitione immacnlatam maculari permisit. > ln epistola ad Episcopos Hispaniae, < Condemoatione mulctati sunt Theodorus Pbaranilanus, Cyrus Alexandrinus, Sergius, Pyrrhus, Paulus, Petrus, Conslantinopoliianj, cum Honorio, qui flamuaam bncrettci dogmatis jion, ut dccuit Apostolicam auloritatcm incipienlero cxtinxit, sed negligentia confovit.> In epistola ad Erviginm Regem. i Dc Ecclesiae Cathojicjj adunatiooe projecti sunt Tbeodorus Pharanilanus Episcopus, Cyrus Alexandrious, Sergius, Pauhis, Pyrrhus et Pelrus, quondam Constantjnopolilani Praesules, et una cum eis Honorius Ro- B 9

464

Typus porro damnatus est a Maiiino I , velot i m pius, et a tola SynoJo Lalerancnsi rejectus, allatis raiionihus, quac ut saucta Synodo dignae, ita ineittctaVilis sunt momenli. LXVJH. Facile nunc conficitur, quod fuerai i n partitione terliura : constat enira peccasse Honorium sua illa ceconomia, qua voluit, de iwa vel gemina operatione taceri, cum taroen religioiiis causa exigcret, aperte geminam defendere : ne scilicet ab Euiycbianorura reliquiis fides de duabus naturis i n confusis, imperraixtis, e l indislinctis, quae oblique pelehatur, nutarel. Nullum vero pcccatum est, quod xlriei Catholicae noceat, quin ab Ecclesia merito vindicari queat; nequit auiera, si exeraptus sit e vivis qui pcccavit, nisi eraso de sacris tabulis nomine, infamata raeraoria, et corabustis l i b r i s , quae tria Synodus adversusHonorium exercuit: eradi porro noraen de sacris diplychis id ipsum est, si agitur de mortuis, quod ab EccJesia prqjici; infamari memoriara nibil aliud* quam propter nocurmentum illatum fidei damnari; comburi liJ>ros,-est indignos dici qui legaiUur,

manus, qui immaculalam Apostolicae tradilionis regulajn, quam in praedccessoribus suis acccpit, macuiari consen6it. * LXYU. Ct tanti testiraonii momentum perpendatur, ohservandura : i , A neraine eruditorum nunc audiri Baronium, qui adversus Jmperatoris SummiLXIX. Nihil vero rairum, eadem posna erroris que Pontificis litteras quasi suppositilias reclaraat i i . Leonem summa diligentia perlegisse acla quae faulores, eiiam ncgativos, si iicet ita l o q u i qua autores ipsos, aflici; eadem enim utrosque ouipn transtulit. < Gestorum synodalium, inquit, seriera tecensentes, curiosaque diligenlia singula quaeque jteneri docent surami Pontifices. Innocentius priraus ad Patres Miievitanos: < Cagesta flagilanies, eadem quac Apostolicac sedis Legati narraverant, scriptis consonantibus convenire veat pastoralis cura ne duarura oviura dira conlagi^t reperimus. Comperimus enim, > etc. 111. Legatos serpant forsilan per vulgus incanlum, rapoiique 1*sedis Aposloltcae non interfuisse tanttim, sed etiam pus corde Isetetur intra ovile doraioicum tant^s prae&rissc actionibns Concitti, in quibirs actam est C oviura fusas catervas, dura a custodibus dissiraulanter habetur vulnus duarum, Prospicieodum est de flonorio : imo definitioni et prosphonetico, in quibus dainnatur, subscrrpsisge primos omnium, at- ergo, ne pcrmitlendo lupos, mercenarii magis v i qne ita fieri non potuisse, ut sincrent se actis dcamur csse quain pastores. > Cariesiinus 1 ad Episcopos GalUarum: < Timeo supposilis illudi, illusiqtie Pontificem in errorera ducerent. rv. Legatorum nomine non eos tantum i n - ne connivere sit hic tacere : liraeo ne magis tpsi teltigt debcre, qui iocum Agathonis tenerent, sed loqiiantur, qui permiUunt illis laJbtter loqui. In tatiettara quf a Conciiio Romano raissi cura Monachis bus caiisis non caret suspicioae taciturnitas, quia f^Iaitas displiceret: mein 1 9 1 Concilio censentur, eosquc omnes nec r u - occurreret veritas, 1 9 2 des fuisse, nec imperitos doctrinae fidei, sed erudi- rito namque causa nos respicit, si sUentio faveaniun tos apprime, iicet saeculari* eloquentise expertes; errori. > quare non potuisse tam supine faili, ut neque senLeo I , epist. 93, ad T u r i b i u m : < Si profanis ertentiam Coucilji, quaro ipsi prassidendo tuiissent, roribus Sacerdotum corda non resislunt, qua conH&qua acteruq* iitatfritatem, qoas sjnhscripsissent, scintia bonorera sibi debitum veudicant, qui pnj> satiaqqe PoMtificem curiose interrogniitem doeerent. aniraahus silii crediiis non JaboraiU? Be^iiae irnraut, y. Nou aliud oSjectum fuisse UuBorio, qaam quod W et oviura septa iion claudnnt : fures insidtantor, Sergio coosentiret, atque adeo foveret haeresim. el excubias non praetendunt : morbi crebrescunl^ Cpusepsit vefo tautiim, qua parte Sergius ficto .pa- et remedia nulia prospiciunt, » etc. cis nimnne dissiraulandum cwsebat, uterque igitnr Foelix I I ad Acacjum Constautinopolitanum. < N*coiuorji» stuftLp forit fcteresim : sed Uenortus aji»* gligere, puni possis deturbare perversos, nihil est naro, quia non peremit; suain Sergius, quia drssialiud quara fovere; nee canet sorupuio sooietathi molavit. ^ubscripsit nlorque simiita reprobatis duo~ occullae, qui evidenter facioori desinit obviare,» ete. bus scripU* Jmperatnifim; sed Honorins, Typo Cen~ Syoodus Lateranonais sub Mariino 1, de Typo stantis, quo nihil inajpurftbaAur pmeier fiikntium; Coustanlis agens. < Simiiiter, inqnit, maium est» Sergius, Ecthesi Heraclii, qua praeter sileiitti itidipejus amplecii, et cum ipso meiius indiacrete pfojip» ctionem coulinebalur unius voluntatis professio. cere. » r

S l

f (5

b l S S E R I 4 ? K » * S . — «SSI5RTATI0 I I I .

193 APPENpr*

' !«6

DISSERTATIO III. AD

flOTAS

C A P I T I S I V , De

USU

pallU.

I . pallii nomine, qua significatione bic sumitur, A tiensi Episcopo permisH pil)iaaj ferere, tune enm genus quoddam sacri veslimenti intelligilur, quo Eiectum a Clero Romano *a stnomnm Pontificem Patriarcba? amiciebantur quidem , cum ordinaren- more roajorum ordinaret. X. Non recedit igstur preeol* vero sententia illotur; exuebantur vero, si deponi conlingeret. rum, qui Linura Petri suceesaonom hujua ornamenti H. Cujusmodi fnerit in Ecclesia Orientaii, non est bojnslod disserere : ad solam euiro OcciJenlis Ec- autorera faciunU Faciimt w e Hupertus Tuitiensis, ek&iam pertinet Ltber, quera illustramus; nec bujus et Augustious Patritius : UJe |n tik. i de divinis Olflquoque loci est dicere, quis modus nostra aetate sit, ciis cap. 27, iste l i b . i saororum rituom, sect. de qnis ritus conferendi, et quis usus atque auloril;ts; pallio. XL Mirabile porro est,quod scribit ftupertus, Manemo siquidem id non potest facile discere ex Juris ternum, qui ad Trevirensem Eeckniero fundandam Pontiftcii raterpretibus. ad tituljini de usu et autoria ?. Pelro Apostolo roissu$ est, iiaeredstalem paifii tate pallii. i n . Ad sola igitur prjora saccula spectat haec qua- suis successoribus reiiquisse : id enttn ai veram sit, tiscomtrae est nostra pjssertatio, si tarpen Disserta- fateri oportei, S« Petrrau usura ftiisse paitio, eoque tio est, et non potius compendiosa quaedam ohsgr- Maternura donasse, atqne adeo ab exordio nasoentis B Ecclesia3 sumnios Ponliilces et gessUse, et conceslatio I V . Vox palfii apud Latinitatis autores vestem sisse pallium. Verum, tit eine iestiraonio velerura, ttam longam significat, quae alijs iodumentis ita i m - aulor iile duodecirai duinlaxdt saecoii lamantiquam poititur, ut subinde assumatur, cum prodcundum io paliii concessionein tacil, ila fidem vix obiioere vaiet, pubikura; deponatur. quando quisque domj apud se sallcm apud homines non vehementer crodulos XII. Accepil a Ruperio, quas scripsii AugusUnus est. T . l n sacris ornaraeotis v o i iila ambiguaro habet Patritius, auior iibrarura iinis lemporibus, mirom insigne djgnitatis cujusdara, praecellentis, tst quotiescumque collalum est, Ia«.ta sit meulio contaeniam pallio sacro circumadditara. Vfl. Qooniara vero nulla. est in Ecciesia dignitas cessae autoritalis illius, quae per se surarao P o n t i l d Patriarchaii major, idcirco ornatus iiie Pairiarcha* conveuit, nerape cogendi Synodos, exencendi do rum proprius exlilit, et iliius prpesertira, qui reliquis Episcopis rebusque fidei judicia, facuiiatem Episcoomnibus anteceliit, quique jure divino praeest, idest, pis faciendi longiys a sua Ecciesia reeedendi, ete. XIV. Quia porro yicaria potesias t u m pattio t r i summi Pontificis, sive Episcopi Romani. VUl. Cum autem in Ecclesia dignitati potestas re- buebatur a surarao Ponlifice, ^us aeqniiasque exigespondeat, palliura, de quo loquiraur, una ciira digni- bat, ut qui palliura accipiebant, obligarenl vicissim tate, pleuitudinem potestatis significat, prp maJo surarao Pontifici peculiarem fidem. Verura qu» angutamen personae, a qua geritur : nam in summo Ponvicarii muneris terrainis obligatio fidei coercebatur priraura, latius postoa extensa esi. tifice, in Ecclesiam universara; in aliis Patriarchiis, XV. Prirais temporiuits, cum paiihun per literas i n siugulas suas dioeceses, potestatem demonsirat. a PontiOcibus mitteretur, iitorae continebant, non fX. Sicut tnOrientali Ecclesia nulluni designari potest tempus, qtiogeri a Patriarchis coeperit, sic ta^utum exhqrtationem ad vitam sonctius instituendam, munusque pastorato digne vicaria (lotestate neqne in Occidentali : quare perpetuus nieriio dici potest usus in summis Pontificjbus, cura sacris ope- impiepdum* sed e l ^ m aiiqnando mandata de extirpandis b*resij)us, aUaniisqtte in agre Ecclesiae sncrarentur, aut raunia sibi propria obirent. Fuit certe ante annum 530, quo anno Jlarcus Papa OscrescenUbys- Yerua* do pooniiari obedientia subjo-' 9

f

8 l i s

m AD LIBRUl DITJRNUM Praesulibus pallii usos tribueretur, non item Hispactioneque nullus tunc erat sermo, fuit posteriore 1 aetate, si non seinper, saitem ut plurimum. Id quod nis. Teroporibus, inquit, Vigiiii et Gregorii Magni, dixi de primis temporibus, constat ex epistolis Sym- Galliae Conslantinopolitani Imperatoris, aut dominio macbi, Pelagiique I I , et S. Gregorii, atque etiam ex adbuc aliquatenus subjacebant, aut certe autoritatem agnoscebant, Hispania vero jam omnino Romani formulis Diurni. Imperii jugum excusseral: quare Gregorius Magnus, XVI. Non difflteor tamen, quin pallii sacrique ait, cum Leandro Hispalensi paliium mitteret, conillius torqnis communicatio fuerit arctior qnaedam accipieutis Episcopi cum dante summo Pontifice con- sensus ab Imperatore obtenti non meminit: meminit junctio, ita ut per Episcopnm Pontifex videretur vero, cum Siagrio Augustodunensi. 407

potestatem suam exercere in Provinciis Jongius reXX. Tota hsec commentatio vanitate sua corrait. motis, et ubique Ecclesiae adesse polestate, ut qui or- TJnde enim novit ille, non postulatam fuisse a Maub »m Ghristianum Vicarii Cbristi regendum susce- ritio potestatem, cum Gregorius Leandro paliium pissent. Id Peiagius 1 mittens Sapaudo Arelatensi mitteret? An quia silent literae, factum non est? pallium innuit. Vices enim suas idcirco traditas si- Silent et literae, quibus pallium mittit, aut Pelagius gnificat more majorum, « u l stabiiis illius petrae Sapaudo Arelatensi, aut S. Gregorius Virgilio pari. sempiterna soliditas, supra quam Dominus Salvator ' ter Arelatensi: an inde fit consequens, tit nec ilie, noster propriam fundavit Ecclesiam, a solis ortu nec iste petierit ab Imperatore consensionem? Si fit usque ad occasum, primatus sui apicem successorum consequens, ruit ratiocinium bominis, cum quo res suorum autoritate, tam per se, quam per Vicarios est, qua spectat Galliarum Episcopos. Si non filconsuos, firmiter obtineret, etc. Sic participata solici- sequens, ruit pariter, qua Ilispanos atlinet. Dicere tudine sanctam Dei universalem Ecclesiam nostri vero, quod venit in mentem viro doctissimo, postoper Dei gratiam texere majores, > etc. latam non fuisse a Pelagioconsensionem Imperatoris, XVII. Quoniam vero sexto seplimoque saeculo mit- cum Sapaudo pallium concederet, quia jam consuetebatur pallium Episcopis, etiam extra Imperii ditio- tudo concedendi obtinuerat; non valet admodum, n t respondeatur Hispanorum Patrono. Si enim valeret, nem positis, factum est, ut quo tempore summi Pontifices pene servirent sub Exarchis Imperatori- nihil erat causae, cur haec eadem consensio peleretur, busque, eoque suspicaciores forent Exarcbi ac I m - cum Vigilius Auxanio, Aurelianoque pailium daret : antea enim Areiatensi Caesario Symmachus dederaU peratores, quod vix Romae dominatum retinerent, Verum inde opinio nostra stabilitur : Pelagius enim adversus invadentes aiiarum'gentium Reges: factum, inquam, est ut Pontifices, cum pallium mitterent, , consensionera Jusliniani non postulavit, quia ipsi consensum Imperatoris expeterent; ne ea de causa ' cum Jusliniano bene erat; postulavlt Vigilius, quia oriretur suspicio affectati aliunde praesidii. lta Vigi- male. X X I . De personis, quibus conferebatur paUium, lius Justiniani, ita Gregorius Magnus Maurilii consensum poposcit: gemebat enim sub Theodorae J u - pristinis illis 1 9 7 temporibus, in quibus versamur, non una est constansque omnium sententia. Sunt stinianique serviliter uxorii tyrannide Vigilius, et Gregorius Exarchi calumnias, convitiaque Iroperato- qui opinentur, lege quasi comrauni, Metropolitis daris patiebalur. Neuter scilicel, 1 9 6 pro sua prudentia, tum, inferioribus aliis tantum privilegio. Sunt qui volebat animos hominum quaerentium rixas tangere, contra existiment, promiscue tributum omnibus, vel levissima suspicione societatis initae cum Regibus prout visum unicuique summo Pontifici. Nonnulii Childeberto, Theodorico, et Theodeberto : neuter dividunt, aiuntque omnibus quidem tributum, pront enim ignorabat, quae calumnia simili specie Silverio Pontifici visum, hoc taraen discrimine, quod Metropolitis solis cum potestate vicibus sedis Apostolicae structa esset, quamque dira inde summus Pontifex fungendi; inferioribus, cum minoribus quibusdam pertulisset. privilegiis, ad ornatum nempe atque bonorificam XVIII. Ex his conficiuntur duo : altemm, nec esse opus laboriose quaerere generalem aliquam, el quae ^ praesidentiam, aliaque ejusmodi. ad omnes Pontifices pertineat, causam consensus Imperatorum, qui a Pontificibus dumtaxat duobus expetitus scitur : neque rationi consentaneum esse causaro iilam, elsi generali quadam opus esset, inde afferre, quod paliium ornalus Imperialis foret, qui ut essct summis Pobtiflcibus ab Imperatoribus concessus, ita comraunicari non posset aliis sine Imperatorum venia : nam Imperialium haec vestium concessio, unde facta Oricntalibus Patriarchis babetur, unde Romanis, nisi forte ex conclamata iiia donaiione Constantini facta Sylvestro? XIX. Alterum, speciem veri non habere, quod nuperus quidam scriptor commentns est, de causa expetitae ab Imperatoribus potestalis, ut GaJHcanis

XXII. Primi opinionem suam usu et ratione confirmant: vices enim sedis Apostolicae solis Metropoiitis concessae reperiuntur, idque factum convenienter, ut nempe et autoritas summa minus quasi descenderet, et qui parere deberent sedis Apostolicae Vicariis, minus segre id praestarent, non insolentes obedientiae MetropoUtis exhibendae. XXIII. Secundi utuntnr iisdem arguraeniis, usu nempe et ratione : nam ipsis etiam Diaconis Presbyterisque autoritas sedis ApostoUcae credita cst, et in negotiis quidem gravissimis. Certe Pauium Patriarcham Alexandrinum Pelagius Vigilii Diaconns de tbrono dejecit, et Pbilippus Presbyter in Ephesina Synodo Caelestini locum tenuit. Neque vero id mirum

47« m DISSERf ATIONES. - - DISSERTATIO 1IL siquidem beneficiorum haec est conditio, ut a Prin- A nem, pallium oblulerit Parisienst Episcopo, ne Regis videretur animura repulsa laedere. Deinde nuper A u cipe pro arbitrio, quibus placitum, tribuantur. XXIV. Postremi pro se afferunt. 4. Quod episco- gustodunensi ab Innoceutio X I nunc sedente conces sura est. pis inferioribus, quibus concessum legitur pallhim, XXVII. Ex eo quod sancto Odiloni Cluniacensi ut Maximo Ostiensi a Marco ann. 336, Siagrio Augustodunensi a S. Gregorio ann. 599, et Aigilberto Abbati missum a Benedicto IX paliium, ex Glabro Cenomanensi a Joanne V, ann. 685, aliisque, ut Pa- refert Hallerius de sacris Ordinibus, pag. 237, posset piensi, Lucensi, Bambergensi, e t c , vicaria sedis quispiam opinari, non solis Praesulibus hoc dignitaApostolicae potestas tributa non reperitur, sed privi- tis insigne collatum fuisse : sed id faceret, repugnante ipso Glabro. Nam raissura quidem est Odiloni legia dumtaxat minora. 2. Quod nuilus Metropolita reperiatur donatus pallio, sine vicariatu sedis Apo- pallium cura auuulo, non quo taraen uteretur Abbas, sed quod gereret factus Antistes Ecclesiae Lugdustolicae. Ita vulgo iili. XXV. Ego vero sic existimo, nullis unquamde nensis, quam regere jubebatur a Pontifice. AudiettClero pallium concessum esse, nisi Episcopis, etsi dus Giaber, qui postquam recensuit dissensiones de aliquando Presby teris, imo et Diaconis, sedis Aposto- electione Episcopi, Burchardo in sedemLugdutienseiu Ucae vices mandatae sint : neque enim in veteribus B successuri, relationemquePontifici de dissensionibus mouumentis uilum legitur contrarii facti exemplum; factam, ita pergit: c Pontifex protinus mittens eidera leguntur tamen passim vices Apostolicae sedis tribu- Patri palliura siraul et annulum, iraperavit eumdem lae, et Presbyteris, ut praeessent Synodis, eliam ge- praedictae civitatis fore Archiepiscopum; sed vir reneralibus, sic Pbilippus Presbyter in Concilio Ephe- ligiosus, suae humilitatis attendens proposilura, orasino locum tenuit sedis Apostolicac; et Diaconis, vel niraodis renuit fieri, palliura et annuram suscipiens, ad summae autoritatis actum, sic Pelagius nomine i l l i , qui Deo dignus existeret, reservavit futuro PonVigilii Papae deposuit, adjunctis sibi Patrtarchis duo- tifici ejusdem sedis. XXVIII. Fateor, ut plurimum Metropolitis concesbus, Paulum Aiexandrinum Antistitem. Hujus autem sum cura vicaria sedis Apostolicac potestale : sic rei causa vix afferri potest uUa, praeter Pontificum voluntatem : nam si dicatur incongruum esse, quod Arelatensibus Vigilius, Pclagius Gregoriusque palPreshyler Episcopis atque etiam Metropolitis praesit, lium concesseruut. Verum ex epistoiis Pontificura 1 9 9 pallia mittentium intelligere oportet, quid p r i cum autoritate illa plena, cujus insigne est pallium, viiegii tribueretur. Symraachus Theodoro Laureaexcipietur statim, et praesidentia Presbyterorum a Papa roissorum 1 9 8 ad Concilia, et Diaconi Pelagii . censi, Paschalis Bernardo Viennensi, cumpaJUovijudicium de Palriarcha Paulo, et Abbatis i n Anglia C ces Apostolicae sedis non demandarunt, Theodorus jus ordinarium in Episcopos. Quod si rursus cause- tamen et Bernardus MetropoHtae erant. E convcrso tur aliquis, paltii nomine intelligi extremam oram Metropoiitis aliquando vices Apostolicae sedis depallii, quo Pontifex in sacris faciendis uleretur, atque mandatas sinepallio intelUgimus ex epistola Hormisadeo non decere Presbyterum, sed solum quasi regem dae Papae ad S. Remigium Remensem Antistitem sacrorum, responderi potest, non aliam esse nunc, data ann. 514. fuisseque oiim sacra facientis Pontificis, aliam PreXXIX. Par est credere, prioribus temporibus dasbyteri vestem, de qua possit esse hic quaestio, atque tum esse solis Occidentalibus a Pontifice : nuUum ita pallium, cujus est inter Missarum solemnia vel enim reperitur exemplum dali Orientalibus, ante uhicus, vel frequentior usus, non minus Presbytero, constiiutos in Oriente Patriarchas Lalinos : nam quam Episcopo, convenire, si hujus unius conve- quod de sancto Cyriilo narrant Theodorus, Balsanientiae ratio habealur. Quod si urgeatur, aUas esse, mon, et Photius, eum accepisse a S. Caelestino cum praeter Missam, functiones, inter quas obeundas pal- vicaria potestate exercendi in Epbesina Synodo j u lio Episcopusutalur,ut ordinare, e t c , id ego fatebor dicii de Nestorio, Pbrygiura, quod interpretautur lubens: sed quemadmodum ordinant Episcopi sine pallium, infirmo fundamento innititur: siquideni nulpallto, qnidni Presby teri pallium gerant sine ordina- lum depotestate praestdendi Concilio demandata exsta t tione, etc. inlitteris S. Caeleslini actisqueConciiii verbum, nuUum X X V I . Existimo pariter, imo certus sum, non so- et de pallio; imo creditur a nonnullis haec fabula a lis Metropolitis concessum esse, sed inferioribus etiam Constantinopolitanis, lunc cum ab Ecclesia Latina Episcopis. Id constat exempHs pluribus antea relase abstraxissent, eo consiiio conficta, ut Alexandritis, quibus adde factum Joannis VIII paliium mitten- norum dignitatem deprimerent, velut a Romanis tis Vailoni Metenst Episcopo, quod jam praecessores profectam, aut certe auctam. quatuor, nec quicquam reciamantibus Metropolitis, XXX. In veterum roonumentis nuUum reperitur obtinuerant. Mos iste non ita obsolevit, quin nostris vestigium dati Africanis ullis, saltem quamdiu Afritemporibns, cum RexChristianissimus Ludovicus XIII cana Ecclesia relinuit aliquid pristini splendoris; imo instaret summo Pontifici, nt Ecclesiam Parisiensem, datum omnino non fuisse, ratio convincit: nam cum propter dignitatem civitatis, quae iraperii caput, in paUio tribuebatur Archiepiscopi nomen, a quo ita Archiepiscopatum erigeret, diftlcultatem sentiens abhorrebat Africana Ecclesia, ut in ConciHo annt Pontifex, ob Senonensis Metropolitg contradktio- 397 8anciverity i ne primae scdis Episcopus appei* PATROL. C V *

e

| 7 1

AD LffiftDM piURNUM

_

172

letur princeps Sacerfotunl, aut summus Sacerdos, A q u i a IWer^piScopoS eximius et sanctitate morum, aut aliquid ejusmodi inferioribus Episcopis nomen Archiepiscopi, et ad cessisse, in recensione Provinciae Lugdunensis 2 0 1 tertiae post Turonenaem civitalem Cenomanensis nuid probandum afferunt exemplum, tum Aigilberti meratur. Idem dicendum de civitate Metensf, quae Cenomanensis, qui Archiepiscopus dictus legitur in diplomate Theodorici Regis; tum Chrodegangi Me- post Metropotira Trevirorura prima censetur.in ea,dem notitia : quamquara notitia haec, sicutist civitensis, atque etiam 2 0 0 Angilranni pariter Metensis, imo et Theodulfi Aurelianensis, qui propter ac- libus rebus accommodata, ita in Ecclesiasticis non fa • ceptum paUium Archiepiscoporum nomen sibi arro- cit certam fidem : neque enim consequens esl, ut si quem certum rivitas in ordine polilico Jocum tegarunt, quamvisEpiscopiessent Metropolitis obnoxii; qua enim alia de causa, inquiunt, tantum nomen ac- net, eumdem m Ecclesiastico relineat, ajloquin quod cepissent, nisi quia propter acceptum a Summo Pon- Siagrio Augustodiinensi conferre se dicit S. Grego(

tifice pallium, alits Episcopis praecellere videbantur? V \T T l l l Vnuim n .1 V invn exempla ^ v w Amnl Aobservo. nVinomrAPrirauro, Dnmitm XXXIU. Verum ad haec solis Gallis nomen Arcbiepiscopi tributum legi, non aliis cujuscumque alterius gentis Praesulibus, etsi plures pallio insigniti sint. Deinde, non oranibus Gallis tributura, quis enim id de Siagrio Augustodunensi legerit? quis de Parisieosi ? Ter tio, quatuor illos, qui dicuntur Archiepiscopi nomen gessisse, fuisse viros, aut nobilitate generis, aut principum gratia pollentes, aut Archicapellanorum aulae dignitate praestantes, quibus idcirco adulatio praecellenliae nomen tribueret. Quarto, nuUam in lilteris Pontificum mittentium Episcopis pallia mentionem fieri Archiepiscopi norainis, cum tamen aliquando fiat expressa, cum ad Metropolitas scribitur: quare si qui hoc nomen gesserunt, id arrogasse sibi, non accepisse, p faslus graiia, non dignitalis praerogativa. Quinto, exerapla hujusmodi quatuor, si unum Angiiranni forte excipias, desumi ex cartis minus notis, quae tanli procul dubio non sunt, ut quod insolentissiroum est, probare valeant. Quidni enim, ut in uno Aigilberti Cenomanensis exemplo haeream? quidni, inquam, error irrepsitin Tbeodorici Regis diploma, amanuensisvel imperitia, vel amica erga Regis amicum adulatione? Quidni Archiepiscopus dictus est, quia primum post Metropolitam inter Lugdunensis tertiae Episcopos locum tenet? ipxh enim, unde apXunirxoTTQc vocatur, et principium et autoriutein significat? Quidni per hyperbolem, non insolenfem in communi sermone, nominatus sit Arcbicpiscopus,

rius, utprimam in Lugdunensi prima post MetropolilAtnobtiperet nKf inAHAt C < A/1 r v r v k nndHAnina» _ m. . Jitam sedem, priviiegium non esset: quandoquidera iEduorum civitas in xnemorata notitia postLugdunensem continuo ponitur. XXXVI. Aliud privilegium paUii nonnuUi afferunt, islud nempe, quod qui donatus esset, a sola sede Apostolica judicari posset. Sed quid illi facient Theodulpho AureJianensi, qui pallium dicitur a Stephano accepisse, vocatus tamen in suspicionem conspiraiionis adversus Ludovicum Pium, ab Episcopis depositus est, et i n Monasterium detrusus? Conqueritur ille quidem,se ab aiienis judicibus damnatuni. Solius, i o q u i ^ iUud opus RomMi Prtssatis esatat» Cujus ego accepi pallia sancta mauu.

Verum episcoporum facto ostenditur pnmlegusin bujusmodi, si quod fuit, nnn reoeptmn uau inGaiUio. Deinde quomodo, si res itase habeat, eonoaashMtn pallii facta inferioribtis Episcopis, violatum non esset jus MetropoUtarum, quod salvnm Pnntihx expressis verbis ease vuU? Deniq«e oi quod oeeurrat privEegu hujusce exempium, hon pertinet iihid ad tempora, inquibus vorsamur, sed ad posteriora q n i bus communo jus privatis boneflciia aratatnm est. XXXVU. Ex his conohtdo non aprriiaaimr oonstare, quae privilegia foerint inforioribtts Epiooopis, cum palho t r i b u u . Quare non iuqpnhobilein videri eorum opinionem qui sensorunt, hoe inai^u plen^ tudinis poteslatis donatos a sununo Pontifice altqnoa in provinciis, ut essent velut oculi et manna, qnibus res procul remotas videret et tjractaret; atqne jMt 9

DISSERTATIONES. -~ DISSERTATIO DL 194 m peculiari saerameute ohtigatos, pro coneessaB auto- A stio de materia pallii, Fuitne sempet, quae nunc est» riialismodo, vocaret i n partes summi regiminis, j u - an pretiosior quondam alia ? Orientale laneum fuisse bereique de causis nascentibus ad sedero Apostoli- quinto saeculo lestatur Isidorus Pelusiota epist. 136, lib. i , nec videtur dubium quin semper fuerit. Lacaro referre, et si qoando foret opus mandata sua exequi. Huic opinioni favet nqn Pelagii tantum testi- neum quoque nunc esse in Occidente consut, quanmonium jam aUatum» sed tota. S. Gregorii ad Sia- quam crucibus sericisrubris distinguitur; imoquibus ex lanis fiat, quove ritu, tradit Augustinus Patritiua grium epistola, si pauio attentius perlegatur. XXXVHL Quam ebsourum ast, quod modo dixi- in libro rituum Ecclesiastjcorum. 2 0 3 XLUL Sed quaeritur an ex altera quondam nius, tam et istud forsan dubitabile, in quo pesitae etsent vices ttlae sedis Apostolicae, quae MetropeUii* materiaconfectum sit. Quaestioni iocum facit Joannea femntor eoncesss : nam Gregorius Magnus eas ad Diaconus, cum scribit lib. 4 Yitae S. Gregorii, bysso tria capiu revoeet, ad eauaaa Episcoporum, inio et candente cpntextum fuisse pallium., quod Gregoriua fidei, judieandaa, ad cogendas Synodos»et ad dandag Magnus gessit, quodque adhuc anno 875, quo temEpiseopis iongius abjturis forroatas. 2 0 8 Atqtii haeo pore Joannes florebat, in sepulcro sancti Pontificis proprio jqre ad Metropoiitas pertioent: nam ex prae- cernebatur. Sive autem byssum ipterpreleris tenue scripto GoBciiii Nicteuibis m enno evooare debont ^ liuuiu» ut melioris Lalinitatis Autores; sive sericum Episoopos ad Synodum in qua communi consilio d> filum, ut Ecclesiastici traclatore* sequioris aevi, la-* E^iscopis}ttdicta exereeantuff, etcausae fidet, ai qua^ neuut certe non fuit s unde fit consequens, ut nequa oriantnr baereses, agUentor* Debent et Episcopis for- prioribus temporibus laneum fuerit, siquidera mcK maus darer: i d Africanenim Gailorumque exempio rito credi possit, tantum virura tamque novitati hv» eaostat, id veUram testimouio Armatur, huic nemo fensum, noluisse a decessorum usu discedere, praeser~ contradiciu Qoid ergo aingulare tributum cum pal- tim in re adeo patente oculisque omnium exposiu* XLIV. Qui de pailio Arcbiepiscopali non ita p r > lio? DifficuiUtem anget quod addhur, Metropolitadem opus edidit vir eruditus et diligens, praavidil norum jure eervato : si enim servetur, quid rehquuni hoc argumentum, duoque excepit, ut suam de lanea est de tribus a GregDrio Magao memoratis ? XXXIX. Dicendum puto, proprio quidem j u r e materie sententiam tueretur. Aiterum, deoeptuat Metropeiitaa potuisae tria haec exercere, sed in suos fuisse Joannem Diaconum, cum paliium S. Gregorii inspiceret, linumquo credidisse, quod roipsa fuit dumuxat provjnckdes, potnisee vero io alios, etiant Metropolitas, autQiiUte sedis Apeslolicae, cujus po- lana : deceptionis. causam praebuisse obscuro» utriusque materiae, praesertim vetustam aeuum paa tesUs amplissima est; idcirco, Vigiuus in omn^s sas, discrimeo. Alterum, si decepUs nou fuit DiaooChildeberti Regis ditionis Episcopos Auxanio Arelatensi potestatem contulit. Servatom porro est Metro* nus, ut certe vix potuit, infinha multitudine idem> poliurum jus in eo, qued et in sois provinciis hV ceroente, si paiiinm revera lineum fuit, fecisse pro-» bere sua iili niunia obirent, et inferioribua Episcopis pter modesliam Gregorium contra majorura raorem. Utrumque ex Joannis Diaconi verhis confici possnr non daretnr licentia superiorora maadau spemendL X L . Cum summi pontifioes aolhi sini Episeopos, opinalur : et primum quidem, ox eo quod ifie bysso quos pallio donabant, sedulo monere, u l eo inter sola - candente conUxtum pailium dicat, byssua autem njon candeat, $ed fiaveecat petiut, cum eit iim pare u t Missarom solerooia utantor; imo Gregorius Magaus aocundum vero, ex Ravennatem Epiacopum i n leUniis gerentem gravi- quidem ipsi videtur, groetior; medioeri* ter redarguat, quanquam postea fatigatus importunis eo quod Diaconus dicat, ex paliii materia reprcetentari precibua id indulsit, quaeri non.immerito potest, tatem kabitut a viro tancto gettati , XLV. Ut ego simpiiciter et nude aperiam, quod quse fuerit U m expressi Umque instantis moniti causa. A n dignius pallii, ne usu vilesceret ? An sentio. Primuro, non intelligo satis, quomodo l i praerogativa aummi Ponlificis quotidie uientis, ut a neum pallium eo usque sit laoeo vilius, ut ejus usn reliquis Epiacopis disUret ? An quod casuiae sacrae vir antiquitatie, nt loquitur Joanoes, voluerit modeqaae i n u r Missas solum induitur, sit proprius ornastiae causa a decessorum more discedere: nam bystus? An, quod probabUius, oraoes hm causae con- 8us ionge pretiosior est lana, nt conficitnr ex i l i o currunt? Indo vero fit oonsequens, ut pretiosaa vesti, Proverbiorum loco, ubi mulier fortis landatur, qood cojusmodi sacra casuia, pretaosus olim ornatua ad- ttraguiatam vettem fecerit tibi, qnodque byuue et deretur, noft ilom ianea taenia et vile quoddam addi- putpura foret vettimentum ejut. Mulier illa, opinor, tamenlum. cujus vir nobiiit in portie eederet cum Senatoribue tetrw, id est, rem publieam administraret, a rnaticana " XLI. Neqoe objiei potest, quod posterioribos temporibua eadem admonitio perseverarit, etai la- non valde distaret, si parte. lini grossiore uUretnr. neum ooaperit esse palUum; namvei mosantiquus Deinde videtur mihi Joannes, com depallio saneti admonendi retentus eat, quia retentae pariter m i t - Pontificis loquitnr, nibiliaudarepraeter antiqniutem tendi pallii veteres formulae; vei desinenu tertia v i r i ; mediocriutem vero, cujus meminit, ad taeratione, aliae priores duae visae spnt adhuc suum ha- niam referre, ex qua dependebat argentea rellquiaberc momentum. rum custos : cum enim scripsisset, veneratione graXLIL Ex dktis nonnuila potestoririhistorica qua> tittima cetebrari tria, quce pemoetantee in unniverea* f

r

1

f

AD LIBRUM DIURNUM

176

phylacteriam, A XLIX. Nihilo plus valet, quod Graeci habent, aut mox subjunxit: c Qna3 sigillatim consi- pbtius Graecorum unus, lsidorus Pelusiota, de paUio derata, et antiquitatem v i r i , et mediocritatem habi- Orientalis Ecclesiae Praesulum : pro Latinis enim, tus, et speciem regularis propositi signis perpetuis de quibus agimus, non facit, ut postea bstendetur. L. Neque videtur eliam ab usu hodierno idonea rcpresentant : nam in eo quod ejus pallium bysso ratio desumi, quasi id semper usurpatum dici decandente contextum, nullis cernitur acubus perforatum, sic ipsum circa scapulas obvolutum ftiisse, non beat, quod nunc in usu est, et jamdudum fuit, et autem confixum dignoscitur, sicut velustissimis mu- quo tempore esse coeperit, demonstrari non potest: sivis vel picturis ostenditur. Quod autem pbyla- nam locus Joannis Diaconi non temere creditur pucteria tenui argento fabricata, vilique pallio de coUo gnare in contrarium, et satis probare, ante sextum suspensa fuisse videatur, babilus ejus mediocri- saeculum non obtinuisse morem, qui nunc viget. L I . Neque argumentum a ralione petitum satis tas demonstratur. Porro in exilitate baltei, quae unius pollicis mensnram nunquam excedit, speciem habet momenti, ut historicae quaestioni solvendae propositi regularis olim a sancto Benedicto statuti sufficiat. Nam quod affertur de pallii lanei mystica significatione, perinde ac si repraesentet peUem ovis eum servasse, luce clarius manifestat.» " w~, ~ . It . quod, nisi Diaconi verbis, contra ret, deperditae, quamimpositam bonus pastor repertam, cumneque erra humerisque reportat i n ovile, id Adde, quod eruditus vir fallor, asserit,exnonobscureconcluditur, ad rem nostram est, neque gravis per se momenti: Gregorium in usu paUii, qnod byssinum foret, non recessisse a majorum consuetudine : docet enim ille mysticae enim iUius significationis autor Isidorus, quinque de pallio, quod ex bysso candente contex- primum de Orientalium pallio loquitur, cum sit quaemm foret; quod nullis acubus perforatum ; quod stio de Latino. Deinde ea dicit, quae in alium sensum circa scapulas obvolulum, quod idem in musivis ope- non violenter trahi queunt. Denique rationes mystiribus antiquissimis picturisque ostenderetur; quod cas tam varias varii excogilarunt, ut nemo non poshaec antiquitatem viri, id est, mea sententia, studium sit aliqua pro se uti. L I I . Sed quoniam Isidori testimonium magni fit antiquitatis retinendae, quo tenebatur vir sanctus, repnesentarent. Materies igitur pallii modusque a recentioribus, imo unicum fere est vulgaris praejuutendi antiquitatem sapiebat; atque ita tantum dicii praesidium, illud paulo accuralius ad examen abest, ut Gregorins priscos suos decessores in musi- revocandum est, imo tota epistola cxxxvi describenda. c Hermino Comiti. vis operibus depictos deseruerit, ut studiose potius . c Quantum inexplebili discendi cupiditate flagras, eos imitatus sit. Denique, si Gregorlits in eo sit antiquitatem se- ' tantum ego ad ea, quae quaeris, explicanda proro* cutus, quod pallium bysso candente contextum ges- ptus ac prociivis sum ; duromodo Deus precibus tuis comraotus, inventionem mihi caelitus concedat. serit, confitendum est, veterum pallia bysso pariter candente contexta fuisse, ipsaque adeo, si byssi noc Linteum illud, cum quo Diacbni in sacris mystemine intelligatur linum tenuissimum, ut habent riis munus suum obeunt, humilitatem Domini, q u i oinnes dictionum interpretes, linea extitisse, non discipulorum pedes lavit et extersit. nobis in melanea. Quod si eo quis nomine significatum velit, moriam redigit. non quodlibet linum, sed byssinum illud, cujus mei Id autem amiculum, quod Sacerdos humeris geminit Plinius lib. 19 htstoriac, pretiosa fuisse vete- stat, atque ex lana, non ex lino, contextum est, ovis rum pallia necesseest, siquidem c quaternis denariis illius quam Dominusaberrantem quaesivit, inventamscripula ejus permutata ut auri » PHnius tradit. Et que humeris suis sustuUt,pelIemdesignat. Episcopus vero decuit esse pretiosum id omamenti, quod im- enim, qui Ghristi typum gerit, ipsius munere fungiponeretur pretiosis vestibus, quibus summi Pontifi- tur, atque ipso etiam habitu iUud omnibus ostendit, ces inter sacra facienda uterenlur. se boni iilius ac magni pastoris imilatorem esse, qui XLVI. Ex bis, quae haclenus dicta sunt, apparet jy gregis infirmitates sibi ferendas proposuit. c Ac diligenter aniroum attende : nam cum ipse non temere quaeri quae primis temporibus fuerit materies paUiorum, quibus sumrai Pontifices utebantur. verus paslor per adorandorum Evangeliorum aperAn lana, quae humilitatem pastoris ? an pretiosius tionem accedit, tum demum Episcopus assurgit, atquiddam, quod dignitatem sacriflcantis deceret ? que imitationis habitum deponit: hinc nimirnm XLVII. In neutram partem solvi posse videtur Dominura ipsum pastoralis artis ducem ac Deum et quaestio, nisi quatndr argumentis, si commune prae- herum adesse significant.» judicium excipias, veterum nempe scriptorum testi2 0 6 LUL Observandum primo, totum i n eo esse monio, traditione sive usu, consensione ulriusqueEc- Isidorum, ntrerumsacrarum mysticas significationes clesiae, et ratione petita ex mystica lanae significatione. exponat, quo argumento nullum est vanitati conjeX L V i n . Verum autores Latini Joanne Diacono cturarum opportunius. Deinde Isidorum ab Hirmino majores nibil ea de re, quod sciani, litteris tradide- Comite rogatum, quid mysterii significaret, vel r u n t : quare nuUum ab autoritate puto 2 0 5 argu- linteum, quod Diaconi, vel superhumerale, quod mentumpeti potest, unde Aat proEcclesiaLatina in Episcopi, i n sacris mysteriis ferrent; de linteo Diaall^mtram partera praejudicium. conorum id respondisse, quod vix probetur a rerum ria

festidieoscutarentur,pailium,20&

et batteum;

.

{

177 DISSERTATIONES, — DISSERTATIO ffl. 178 et comsacrarum disquisitoribus : ait enim, eo revocari in A LVIII. Alterum, pallium diei plenitudinem signum,in$imemoriam humilitatem Ghristi, discipulorum pedes plemenlum pote$tati$,pleni$$imcepote$tatis paliii lavantis et tergentis. At rerum ejusmodi interpre- gne decoris, et, si credimus nonnullis, Imperiaiis a Constantino lmperatore dati Sytvestro ora et instita. tes aliter sentiunt, iique probabilius qui simplicius, scilicet ministrantium mensae vulgare id signum esse. Quis vero credat haeclaneae taeniaeconvcnire? Denique nihilo probabilius esse, quod de superhuLIX. Antequam iraponatur finis huic Dissertatio • merali Episcoporum commentatur, si tamen superhu- ni, solvenda quaeslio, cujus occasionem praebet Gremeralis nomine intelligatur id, quod in hac quae- gorius Magnus, praescribens Mariniano Ravennati, stione pallium vocatur. quomodo deberet uti pallio, siquidem secundum editionem postreraam Conciliorum haec habet : Quo LIV. Haec cum ita s i n t , non video qua ratione nisi in propria tuce civipossit perpetuus illc lanei pallii usus in Ecclesia La- non aliter te uti memineris, procedens a salutina defendi : nolim tamen opinionem, quae longin- tatis, dimissis jam filii$, Ecclesia, qua decem saeculorum aetate, et non mediocri auto- tatorio ad sacra Missarum solemnia celebranda : perrursum curabis ram multitudine confirmatur, non modo non con- actis vero Mi$$i$ idem in salutatorio deponere. vellere, sed ne labefactare quidem. Quominus enim io partes Joannis Diaconi plane concedam, retinent B LX. Priusquam proponatur quaestio, emendanda me adhuc aliquantulum tria : usus a saeculis decem est vocum dispositio, quae perturbata est: quid enim Ecclesia, eontinuus ; difficultas ostendendi, quo tempore coe- sibi vult ista phrasis, dimissis jam /i/tta, du perit, et qua de causa; multitudo aetasque Autorum etc? Sunt qui legant, nisi in propria tua civitate, missis jam filiis Ecclesice, etc. Haec etiam lectio vipro lanea materie consentientium. LV. Quamquam trium ejusmodi argumentorum vim tiosa e s t : non cobaeret enim cum sequentibus, siiufringi posse video : nam multitudo Autorum non quidem salutatorium, cujus mentio flt, non civitatis, vehementer urget, cum universi qui laudari solent sed Ecclesiae pars est. Restituere licet ex lib. iv Vitae Gregorii, cap. 5, ubi totam Gregorii ad Marinianum scripserint, quid usurparetur suis temporibus, non epistolam Joannes Diaconus refert, legitque, nisi in quid pristinis. Qui enim res Liturgicas attigerunt, f

partira veteres sunt, partim recentiores. Hli totos se dederunt mysteriis excogitandis et pandendis; h i reteribus adhaeserunt, sine ullo curiosiore examine. Deinde usum lanei pallii incoepisse circiler initia noni saeculi, ex Joanne Diacono non obscure quis conjiciat: videtur enim fecisse byssini pallii Grego- C riani mentionem, et simul antiquitatem viri laudasse, quo tacite novilatem suis aequalibus objiceret: qua enira alia de causa utrumque praestilisset? Jam quod ex tempore mutationis remanserit perpetuus lanae usus, id ego tribuendum puto ceremoniis, quibus propter analogiam norainis, anniversaria celebritate bona gens noni saeculi virgini Agneti offerre ccepit agnos, quorura ex lana conficerentur pallia : nihfr enim constantius, quam quod solemnibus cjusmodi ceremoniis addicitur. LVI. Ut hunc fere in modum quae dixi tria, infirmari possint, suslineo taroen judicium, contentus proposuisse eruditis quaeslionem cum 2 0 7 ~ mentis : ferant illi sententiam, quam rationi conves u i s

.

,

m o

_____

nientiorem putarint, sed post attentius perpensa duo. LVII. Alterum Gregorium Magnum Ianae nunquam meminisse, cum de pallio scriberet ad eos, quibus m i t t e b a t : meminisset Jamen absque dubio si per veritatem licuisset. U l enim erat allegoriarum incredibiliter amans, ex materia pallii sumpsisset arguraentnm pracdicandae hurailitatis, ad quam tantopere palHo donatos hortabalur ; non sumpsil tamen, cum opportunissimum foret, et tunc maxime cum Maximo Salonitano pallium mitteret. Pallium ad sacra

Missarum

misimus,

cujus

care: juttitia,

hujus

etc«

solemnia

vos votumus enim

indumenti

utendum per

omnia

honor

ex more

trans-

genium

vendi-

humititas

atque

propria procedens,

tuce

civitatis

Ecclesia,

dimissis

jam

filUs,

etc.

LXI. Quaeritur, qui sint illi fllii, quibtts dimissis, procedit a salutatorio ad altare palliatus Episcopus. Vir eruditus opinatur fuisse laicos, qui bonoris causa salutatum venirent Episcopum, unde et loco factnm salutatorii nomen, quorura in conspectu pallium Episcopus vetabatur sumere, sed cum, ipsis dimissis, solus remaneret Clerus. L X I I . Opinionem erudili viri confirmant tria. Primum, quod de Proclo legimus apud Socratem lib. 7, cap. 47, eum ex primoribus, qui ante Missarum soleuraia Episcopi salutandi catisa de more venerant, coniprehendisse Thalassium,Episcopumque Caesareae Cappadociae 2 0 6 Praefecto Illyrici ordinasse. A l terum, quod laici solerent Ecclesiae filii dici. Postremum, quod Gregorius eo loci vellet usum pallii, quem insolenter Joannes Mariniani decessor extenderat, quam maxime restringere. Vir alter eruditus sentit, filiorum Ecclesiae nomine e x

,

~

intelligi posse Clericos, quibus ex salutatorio jam egressis, pallium sumerel Pontifex, et procederet. Istam quoque conjecturam adjuvat, quod in hoc nostro Diurno summi Pontifices filiorum nomine Clericos compellent, in secunda ettertia fideiprofessione. Probabilis est, fateor, doctaque haec utraque conjectura : verum simplicius quiddam afferri posse puto, filiorum nempe nomine appellatam Cantorum Scholam, qucc cum procederet ad altare Pontifex sacra facturus, signo dato dimittebatur ex salutatorio, praeibatque eo raodo\ qui describitur in appeudice ad Sacramentarium S. Gregorii pag. 261 editionis Domni Hugonis Menardi.

LIBRI

17*

»80

fclURM

S U P P L E M E N T U M LIBRI

DIURNI

ROMANORUM

PONTIFICUM.

[Apud Kabinon., ttnjeam ftdicora, tom. I , parte u, pag. $_J Retpontum

ad petitionem

epitcopi.

-

(Ad pag. 97.) Basilicam, qoam dilectio tua i n honorem sancti i l l . a te suggerit esse perfectam, consecrandi tibi per praeceplioni- nostrae seriem facultatem noveris attributam : quatehus , frater charissime, facta p r i mitus donalione, quae petitorio tenetur adnexa, votorum devotionis tu_e desiderium complens, celebriUtis perfectione gratuleris. Item

Retpontum.

Oblalionem dilectionis tuae, boai operis perfectiooe feaudenles, congrua gratulatione suscepimus. Et ideo basilicam quam in beati i l l . nomine suggeris esse construcum, prseceptionis nostrae serie quantocius consecrabis : utprincepsapostolorumclariusuniver. _ _ t:„ / i » A _ _ - ' O MUtis frequenutione -._.pro sui *_%«. reverentia consecret u r ; et circumjecu plebs habeat, cujus interventu petitionis suae cito mereatur effectum. Cura tu ut ea quae ad ordinatura ejus collata dicis, vel a te sugJeris conferenda, sine dilatione perficias.

PIVERSA PRrviLEGIA

APOSTOLICJB AUCTOMTATiS.

i. LU. episcopus servus servorura Dei i l l . religioso abbati venerabilis monasterii sanctae Dei genitricis semper virginis Mariae dominae nostrae, ct per eura idera venerabili monasterio in perpetuuro. Cum suromae apostolicae digniutis apex in hoc divini prospectus nitore dignoscitur praefulgere, cum in exerCendis Dei laudibus sui impensius stndeoit laboris exhiberi certamen, ob hoc debiU nos ejusdem apostolicae pastoralis compulit soUicitudinis cura, quaeqne ad stabilitatem piorum pertinere dignoscitur locorura ubertim promulgari, et apostolicae instilutionis censura conflrmari. Igitur quia postulasti a

oobis quatenus monasterium sanclaeDei genitricis n A e i M e ; i . i m in loco nostrae, situm qui vocatur Plumbariolo, terriiorio Aquinense, p r i vilegiis sedls apostolicae infulis decoretur, ut sub jurisdictione sanctae nostrae, cui Deo auctore deservimus, Ecclesiae constitutum, nulUus alterius EccleDecretate quem iegit diaconut, quando epitcapue siae jurisdictionibus submitlatur: pro qua re piis discutrtur. desideriis faventes, hac nostra auctoriute id quod (Ad pag. 54.) exposcitur effectui mancipamus. Et ideo omnem cuDesiitutis ecclesiis proprii rectoris oftcio sic al- juslfbet ecclesiae sacerdotera in praefato monasterio miUs vestra subvenire consuevit, in qua et sacerdo- ditionem quamUbet habere hac auctoritate, praeter t i i princlpatus existit. Ideoque provolnti quaesumus sedem apostolicam, prohibemus: i u ut uisi ab abhpostolatum vestrum, domine beatissime papa, nt bate raonasterii fuerit inviutus, nec missarum sonobis pastorem quaerentibus iU. Ulem episcopum lemniUtera ibidem quispiain praesumat celebrare, l»nsecrare dignemini, cujus meriU In eodera postu- omnimodo statuentes apostolica censura sub divini lando omnium nostrorum praesUtur assetisus. Opta- judicii obtestalione , et validis atque atrocioribus ^>*.mes imperlalis officii qols. 4 Coocil. Niceuum 318. PP. 55, 59. ConstantioopoliUnum 1,150. PP. 36, 59. Ephesioam 200. PP. 56, 59. M. Mercator ponit274, ibid. Vide not. de indict., elc. Chalc h e d o n w e 630. PP.57, 59.Qoiotom. 56,60. Io boc damnatusOrig. Theod. Mops. Diodoros, Ibae eptstola, Theodor e t i scnpu, ibid. et 39.Sextum 175. PP. 59, 50, 62. Octavum. . 31 Coooo papa. U , 126,128 ConsUotiouspapa. 9 Cotisuotious Pogooatus, 28, 5 9 , 5 0 , 3 1 . Obitus. Ibid. Constituti subscriptio. 7 Consulatus post tempori JustioUni. 4 Corpora SS. com recooduauir, tdvocantar vlcini epi" ^ i l l i Alexaodrioi eapituls 12.

37

D DecreUle quid, 56. Dicitur saggeslio et rogatoria eplstola. Ibui. Dedicationem (adlsoleinnemBasilietBvicini episcopivocaodi. 99 Deosdedit papa. 10,12 Diacooi solebaot eligi i n episcopos 56 Diligeotia disclplin». 95 Diurous liber romanortim pontiflcam. Praf. num. i . Quis, mon. u. Noo fuit igootus antiquis, mutt. ut. Memioii l v o Carnoleosis, num. iv. Gralianus,roro?.v. Antooius A u ustious, num. vi. Baronius, ibid. M t r c t , Laoooius, Labeus, mim. vu. Diu expeiitus, mon. vut. Nunc edilur io lacem, cur, nwn. i x . t x veiusiissimo MS. num. x. Quo aooo compositus, num. xiu. Prsesuotior Marcalfl formulls, nton. xiv. Laboriose emendatus, num. xvi. Qute ©b%

S

crassioribus

textui

insertis.

servala in notls, nton. x v m . Quot io capiu divisos, et qaaa ratlo ordinis, mon. x x i . Apographom Roma missom. mon. xxtii. Cojosmodi, ibid. Elenchus ntaootcripti, ex quo editio accurau est. mtm. x x i v . Donatio solemnis. 102

E Ecclesise/Qlii, 207. Corrnptas locas emendatar. Electioois pspa decretum, 10. Decreti formula uode sompta, ibfd. Electio post tridoom, 17, 2 1 . Eligebaot ettam Laici, 16, 17, 25. Electus in papam et noodam o r dinstas, post arcbipresbyleram appellatar, 9. Electione noa fioiiur sedis vtcttio, sed ordloatiooe successoris, 9. De eleclidoe scriptom periode. CoDsUnlinopolim ac Ravennam, 156.' Eiectionis relttio ad extrcbom, 16. De electione ad archiepiscopom Raveooae, 20. Ad judices Raveiuiae, 22. Ad tpocrlsiariom Ravenn». 25. Kle< lioois decreules ptgioae missae t d priocipem et exarcbum subscribend». Ibid. Eligendi p t p t m potestts qutado ad etrdinales cootrtcu. 12 Episcopos forensts, 6. Episcopi obligttio ad vigilias et officium ecdesiasticum, 67. Ordinttio episcopi suburbictr i i , 52. Q a » io htc ordioatlone conttogerent, ibid. Q o » formul» super et r e . 53. Decretom de electione, 5 t . Vocatoria, 55. DecreUIe, cum iret electus ad ordittattooem, 56. Aliud, 57. Aliud, Urid. Promissto fidei eplscopi, 58. Caotio episcopi, 65. Indiculam episcopi, 69. lodiculum episcopt de Langobardia, 71. Syoodtle, quod tcctpU ordioatus episcopus, 72. Formata quam tccipit episcopus, 74. Syiiodale incardinatioois, 76. Preceptum de t d u n t n dis ecclesiis, 77. Episcopi Alextndrini ordiotiio, 158. Qu» legantur testtroento episcopis, suat ecclesiae. 67 Epistol» poatificum superscriptio. Nomea saam pootifex t n t e v saeculuni aliquando praeposoil, aliquando nostpoKultnomini personse, cui scriberet, aute Leonem Mag. 143. A Leonis magoi tempore t d Jotnnem V I I I , consttnter poslposuit, 145. Tradltfo d^ducitor t iv. saecolo ad i x , 144, elseqq. usaus. ad 151. Ftiluat regetia Lcoois et Gregorii MM., 144. PP.|cttm t d reot t u t schismatleos scribereot, oomen soum prwposuerunt, ibid. Unde petenda vert iuscriptio epistolarum Leoois et Gregorii, 14t, 147. Gregorius mtgnus sayulares quoslibet Domioos voctt, 147. Ha?c appellatio desfit usurpari IX saculo, 151. Gregorius V I I induxit in morem. Satutcm et bened. apost., 152. Formule Diuroi quaodo detueftetae, tbtd. Qat loscriptione scriueretar t d sammam ponUficem, ibid. Ab imperttore. 153. Ab oecameaict syoodo, ibid. A syaodo univers t l i Africaoa, ibid. Ab Africaot ptrticulari, 155. A patriarcht, 155t A primate A f r i e * . ibid. Ab eptscopo. ibid. Epistolt) pontiticum, 2. Ad priocipem, vtde not. Aagusum, vide not. Urid. Pttrfcium, 4. Cotnitem, ibid. Exarcbum, ibid. Consolem, 5. Regem, itrid. Pttritrehtm, ibid. Episeopom forensem, 6. Archieplscopum Rtveooc, ibid. Episeopum, 7. Presbvterum, ibid. Diaconam, ibid. Primw ceriam, ibid. Secundiceriam. ibid. Eagenius papt. 62 Kotherius Nestorianus. 57 Eutbymius Zigtbenus de symbolo RR. PP. perstrietus. 163 Esarchi qutodo cceperint et detlerint, 4. Nuntius t d exarchum de trtnsitu p t n » . 9. Legatio ad exarehum amphssimt. 18,21. F Familiares clerl etplebis. Felix Raveonte eplscopus.

1? 13

185

INDEX RERUM ET VERBORUM.

186

gareotnr, qui acclperent, ibid. Qui pontlflces petierint ab Fllil ecclesiss. „ . , * Imperatoribas potesUtem mitteodi pallil, tota'. QoibasmitForma 1 fldei, qu» Diarno continetur, quaado inwepit teremur, an solis metropolitis, an aliis, etiam non episcoet desiit. * *» ™ pis, 197. Quffl potestas coocederetur cum pallio, 198,199, Formata, quam accipit epiJeopus ordioalus, cojus * U 201. Au missum olim solis OccideoUlibus, 199. Ao alitis, 74,76. Qui de formati* seripserint, itnd. Formaia; forquando Afris, Urid. QOSB olim materia pallii in occideauit mula cx ordioe Rom., 75. Afcbidiacoous Romaous dat ecciesia, 202. Non videUtr foisse semper lanea, 203. De formaum. Pailio S. Gregorii M . , ibid. Quaodo incmpit esse laoeum, G 206, 207 Gregorius magnos, 16,28,55. Fogit ne ordinetur, 55. Patricios, 4. Palrfclus provinciae, tbid. etl 107. AugustiDetrecut sooimuoi pootiflcatam, 156. Symbolum Gregonus patritiiis aulor librorom de sacris Ritibus eccles. Rom. r i i I I . , 150,161. Syaodica Grog. M. 159,160 194 GregoriusU. 9,13,21 •IPelagius I . 45 .Pelagios monacbus damrfalor a S. P. i n professione fl dei. 43 Hadrianas I i , de Honorii damnatione. 41,18t Polychronios deliros senex 42 Honorii causa, 174. Hooorius Moaolhelita non fait, 180, Pompas Satanae. 120 187. Damoatus umen propter imprudentem oeconomiaro, Pootifex jsummos) servos servorum Dei, 5 Unlversaiis 181,182,189,190. Yelus breviariuro Romaaoram de Hopapa, 49, 58. Pater patruro, 92. Papa patrom, 54. Apostouorio, 185. Defeoditar Hoo. ad?enus objicienies baeresim. licus, ibid. Electos papa ordioabalur presbyter, e l ephco187, 188, 189. pas ut alii, summus pootffex impositiooe pallii et M p I v«rj__., 158. S. Pontiflcis ordioatio, 8. Rilus ordinandi papse Imperator a Deo corooatus. 50 alius aliis temporibus, 157. Ordlnandi S. Pootiflcis ritus, locardioatio quid,76. Diflert a eommendatione, ibid. Et 24. Ordinal o.tiensis episqopus assisteotibus Aibaneosi et YisiUtione, 77. Esdem incardinatis, qu» ordinatis dantur Portuensi, 24. Ordinationis die osifeosls utitur pallio, 25. maodata, itrid. Formula ioeardioationis, etc., 76. DesamOrdlnatur papa aote hymoom angelicam.25. Nullus papa p u ex Greg. mag. 77 ex episcopo electus aote Formosum, 157. Iadicolom S. Indicoluiii episeopi de Langobardla,72.Co]us tsUtis, ibid. poouflcis, seu professlo pootificia, 1. S. pontiflces s u t i m Indiculus S. Booifacii Mogaotinensis episc. 09 ordinatione peracta, monent Ecclesiam, 45. Servantes l o lultca proviocia servilis. 20 cum sedis aposi. q u i . 9 Ivo CarDotensis menunit libri Diarni. 50 PraecepU summi pontiflcis ad episcopos suae ordioationis,91. Formula i et u . De ordinando preshytero, ibid. et J 92. Formula u i . Petitio dedicationis oratorfi. Forniula tv. ' Jacobns GoUiofredas notatus. 09 RespODsam, etc., 95. Qui h i c formula u s l , ibid. CondiJoaones IY. 61 Uones quibus oraloria cooceduoiar. ibid. Formula v. ReJoaooes Y. 14 ipoosomde speraodis 8aoctaariis,94.|Formula vi. De danJaliaitu* Pelagii et Cslestil diseipuras damnatur a S. P. dis sanctuariis, ibid. Formula vn. De dando beoeflcio S. m proressiooe fidei. ^ 43 Aogeii, ibid. Forutula vn;. Dededicaodo oratorio iuira monasteriutn, 95. Desumpta ex Greg. M., ibid. Formula tx. De recondeodis reliquiis iotra mooast., 96. Desumpu ex Lateraoeose scriaium, 15, 65. Laleraaense conciliam Greg. M., ibid. Formula x . De recoodeodis reiiquiis i n sub Martino I . 61 tra episcopfum, ibid. Formtita x i . Petilio episcopi de BaLecliones officii. 07 Leo Magous, 55. Ejos Tomos ad Flavianum. 37. Sermo silica dedicanda, 97. Formula xu. Res|K>ostim pootiflcis, ibid. Formula xut. Aliud responsatn, 98. Formula xiv. i n die suie assumotionis, 172. Perperam inscribitur i n die Alfud respoosum, ibid. Formula xv. De altari dedieando anniversario. 174 in Basilica, 99. Formula xvi. De recondendo oorpore sanLibertatis cumulus. 117 ctoruin, ibid. Formula xvu. De Basilica coosecraoda, 100. Liiaoie bis in meuse. 68 Formuia xvm. De Basffica dedicanda, ibid. Formula x i x . Loogobardi. 18,19 Petitionis de dedicaodo baptisterio, 101. Formula xx. Locioa. 133 Responsi de dedicando baptisterio, 102. Accepu ex Gregorio M»gno,iWd. Formula xxi.Respousi de eodero, ibid. Macarius Antiocheoas. 42 DeAumpu ex Greg. M . Ibid. Martinos 1. 49, 61 Praceptorum de rebus Ecclesiae procurandls et alienanMercalor (M.) scribit de Pelagianis quae nemo alius disdis, 105. Formula i . Quaodo laicui toosaratar, et flt retincte. 43 giooarius, ibid. Formula n. Qnando abseos sobreKionaMonotnelitsrum faseresis i n qoo posua, et uode o r u . rius flt regionarius. 10*. Formula i n . Quaodo ordinator i t 17% 176, 177, 178, 179. in patrimonium, ibid. Formulaiv. Quando rector luodi N mittitur, 105. Formoia v. Scriptum ad Colouos, e t c , 106. Desampta ex Greg. M., ibid. Formola vi. i ommeodatoria NaUlisdiessommi pontiflcis. 78. lovitatio episcopi i n rectoris a«i Judicem provinciae, ibid. Formnla vn. ComnaUli papse, ibid. Formuia Dioroi est singularis, 79. mendatoria ad patriciutn proviucia?, 107. Formula vui. Ad Exempla ioviutioiium, 78, 79» Qoi inviUrentur, ibid. episcopos proviuciae, 108. Formula i x . Tractoria data noQuorsum ioviutio fleret, ibid. Eicusatiooem acclpieotis tario, elc., ibid. Formula x. Tractoria daU redeunllbus in paps formnla doplex siugularis, 80. Natalls dies paiwe, triain, 109. Formula x i . Auloi iutis de faciondis carlo78, 79« Gonveofebaot episcopi etiam oon i o v i u t i , 79. Ha, 110. Formula x t i . Aha de eadem re. ibid. Formula xm. Debalur synodos, ibid. Excusatoria, 80. Exuorutoria oeDe commutaodo puero, 111. Formola xiv. De commuiando gfigeotis, tbid. Goasolatoria, 81. Conveotus ad naule apomancipio, 112. Formula xv. De eadem re, ibid. Formula stolorum. 66,81 xvi. De dooando puero; 115. Similis apud Greg. M., ibid Notarios regionarius. 54 Formula xvu. De coocedeodo puero, 114. Formuja xvui. O De eadetu r e , ibid. Formula xix. SecuriUtis, 115. Formula xx. SecurtUtis, 116. Formula x x i . LiberUtis, ibid. Oblatiooes pertioentes ad monachos. . 95 Desuropla qaadamteuus ex Greg. M., ibid. Siogularis est. Oratoria intra mooasteria. 95, 96,98. Oratoria io sedi117 dibtis ssBCularium, 92, 95, 94, 95» Oratoria intra episcoPracepUo regisde ordioando episcopo apod Marcu'pium. 95 fum. 157 Ordinatio S. poatiflcis. 8 Presbyteri Alexandrioi. l.'>8 P Prioceps cur dictus, 2. Aogostos, ibid. Dominns, ibld. Dilector Dei et Christl, ibid. Victor, i b i d . i Triurophaior, Palliola de confessione apostoli. 98 ibid. Serenus, ibid. Tranquilius, Urid Pius, ibid. ADto Paliiom sacrom quid , 1 9 3 . Qoororo proprtum, 194. coronatus. Ibid. Quaodo gesUri ccepil, ibid. Pallii mlttendi formula I , 82 Sompu, ut videtur ex Greg. M., ibid: et 83, 85. Qui nsi Prtvilegiorum diversorum sedis apostoIicaB formulae, 23, sint,83.Quidcontineat, 85.Formula 11,83. Sumpta videtor 117 et seq. Pro locis piis, 132. Pro diacooia coocedeoda, ex Greg. M., 85, 86, 87. lolerdicitur simonia, 87, 88. ibid. Pro diacooia conUrmanda, ibid. Ecclesia concedenda, Usus ex parte Joanoes V I I I , 88. Formuia I I I . 88. Autor 137. Moaasierio aduoando, 121. Concedeodo, 127, 134. SyniDMCbos, ibid. Qui usi sint, 89. Formula I v , pro epiCoofirmaodo, 138, 140. Douodo, 122, 123,124 ct 115. soopls Sicilise, 90. Sumpu ex Greg. M., ibid. Palliuui siExlmendo,116, 119.128, 151. Regendo, 121, 126. Orgnuoi eommonicatai a papa potesUtis, 194. Quld in litlerls phaootrophio conceuendo, 135. Prsspositura concedeoda, eum pailio missis maodareot pontiflces, 195. Ad qoid oblt151. Xenodocfaiocommiltendo, 129,150. Privilegii prlmi 1

6

t

t

K

m

1*7

T H E O D U L F U S A U R E U A N E N S I S EPISC.

fortnuli osus XschlriW ptpt, 118. Secnndi Stephtnos I I , 119. Sextt Agspetus I f , Joaeneft X I I I , Leo IX, 199. Noni Pascliaiis 1,136. Declml tertli Stepfaanus I I , 1 » . Vigeslmi secoodl Paschalis I I . 139 Processioois gratia. 91, lOt Professfo (pfima) fldei emtssa a S. PoOtiflce, qoando I n CttPtt, 170. Quaodo desflt. 170. 171 Professio Odei secuoda, 31. E d i t i primtim a Gregorio I I , ibid. Edebatur verbo et scrlpto, 31, 47. Prefesalo fldei tortia, 44. Qufe Leonls I I , fbid. r^ofessfo t, fldei flt »0 electo io papam ad eorpus S. Petri, 138. Qoa forma, 139^ Prologus Sn jodfeaiom. Promtssio fldei, ut est in Diorno, cojos atatis. Saactoarfa.

Scholasticafl eilftta**. Seeoritas.

Severinus papa.

Simonii mterdteti» Sptrilos a Patre et Fllfo pTOcedenS. Stepb*iins Mafarii dlsetpalos» Symbeium vetas Roonooraai

Quimfo auctum, et qua do caesa,

118 88

Synodale qoid, 7 1 . QoJ subssriberoat, eum ordinaro 8. |Kmtifex episc. soborb, ibid. Cum metropollta, ibid. S.ynodaie eontinet 8 mandata, 73. De iUicltis ordinationibos. De btgimis, etc. D * Afris. Do mioisterirs et oroameotis eoclesfie. De redttu et oblaiiea'ibas partiendis. De tempore ordioatiouum. De tempore solemois baptfsint. De lilaniis. Formuladesumpu paitim ex Greg. Mag., 75. Parthn ex Gelasio. 74 Syoodicas ordinatlonts sd« mUtendt tetos mos RR. P P , 165. Quando lorojplt, 164. Quaodo dasilt, 166. Ad q;ios synodica mitiereutor, 165. QnM in lis eenttneretur, ibid. Quo flue milterentur, ibid. Quorum poutiacom habeautor. 166. Synodlca Gelasit, # 1 0 * . PeUgti I , 167. Grego-

rili.

109,169

T

v4> 100 9 Ul

. Tbeodoras papa. ^ ^ . 6t Traciorla d a u mioistro Ecclesta Rouuuta, 108. Redeootibus lo patriam. 109 T r i n i u t i s perfectissima esoosillo. 55

63,61 36,48 41 olim, 61,64. 161

V YlsRatoret eeclesiarlini. 158 Vocatoria electi, 55. VocitoMi Joaa* V I I I , leotm dignto-

4

AMNO DOMINt DGCGXXI.

THEODULFUS AUREUANENSIS EPISCOPUS «.

N O T I T I A HISTORICA I N T H E O D U L F U M . (Fabric, Bibl. mefl. etinf. Lat.) Theodulhu, eptscopus Aureltanensis, saeculo ix. Patria ejiis incerta est. Vulgo Italum statuunt, quia in veteri Ghronico, aptrd Quercetanum, tom. 1, pag. 36, Garolos Magnus iilum ex ItaKa in Gallias adduxisse legitur. Quae s^ntentia satis infirma est. Non melior est aitera qua Mahillonius, Nic. Autonius et Eccardus, rerum Francicarum xxxvm, 169, ipsum Hispanum factunt, quia Tneodulfus Getici populi reliquias i n Hesperia sive Hispania consanautneos suos vocavit. Nam eensamjuinei vox metaphoriee posita esse potuit, pro ejosdem fldei ac religionis consorte. Igitur patria ejus certo nrmdum est cognita. Antequam in Galliam veniret, uxorem habuit, ex eaque Gislam filiam, ad quam carmen 4 iibri 111 scriptum est. Fuit autem primum abbas Flonacensis, tesle Catalogo abbatum Floriacensium, tom. I Misceliaheorum Batutii, pag. 492, post episcopus Aurelianensis. I n terfuil, anno 794, concilio Frarrcofurtensi contra Felicem; anno 811 testis fuit in testamento Garoli Magni. Apud Ludovicum Pium primum in gratia futt, poat cum Bernardo Ualke regi magis favere v i deretur, anno 818 sede sua ejectus, et in urbe Andegavensi carceri inclusus fuit; quia vero innocentiam suam conslanter toebatur, anno 811 restitutus est, quo eiiam obiit. Epitaphium ejns edidit Mabillonius, Analect. tom. I , pag 416, ubi vide adnolationes, pag. 433-434; i n eattione recent. pag. 377, 378, etEccardum L c. Opera ejus conjtinctim edita sunt a Jacobo Sirmondo, Paris., 4646, 8°, post in Operibus hujus repetiu, sequenti ofdkie : 1. Caoknla ad presbyteros naroekies snm; edita Recudimusjuxta editionem JaCoM Sirmondi.

sunt primum a Baronio ad annum 835, num. 5, deInde a Joanne Bussro cum epistolis Htacmari Rhemensis, Mo$untia, 1601, 8°, porro a Sirniondo tomo 11 Conciliorum Galliae, pag. 111, qui longe accuralius ad aimum 797, aut circiter rererenda esse censet, Spelmanno tomo I Conciliorum, pag. 5 8 4 ; Harduino tom. IV, paa< 911. Canones 9 concilii vt cecumenici. qut tom. Ut Conciliorum Harduini l i a benlur p. 1719, suppositi sunt, et fere toti ex bis capituHs exscripti. 1. De ordine baptistni, qui tiber anno J8U conscriptus est, com Carolus Magnus de hac re cogitasset. Eccardus Rerum Francic. xxvni, 18. lnseriptus est Magno Senonefisi arehiepiscopo, in uno vero eodice Corbetensi, ex qno Menardus ad librum SacramentorumGregorii Magni (Paris., 1641,4°) pag. 113. edidit, Joanni Arelatensi, quod Sirmondus mendose faclum crediderat, Mabifionius vero tom. I Analect., ag. 14 (edit. novas pag. 76) rem sic eipedivlt, u t iversa exemnta ulrique inscrlpta esse contendat. 3. De Spitttu saneto libef, anno 809 editus et Carolo Magno inscriptus. Nam illo anno in conciiio Aquisgranensi de processione Spiritus sancti aclum fuerat. Vide Eccardum xxvli, 63. 4. Carmina in libros vi distincta, de qulbds i c c u rate salis agit Polyc. Lyserus in Historia poetarum niedii SBVI, pag. 213 seqq., ita tamen nt miredam suppieri debeant. Paroenesin ad Judices, quce tibrum I constituit, sed iniUo destitutum edidit Lutetiae Pet. Daniel: post Gey. Ehnenhorstius Lugd. Bat. 1618, 4«; norro Andr. Rhrinus cum quibuedam carminibus ex Caniaio et Bibt. PP. Gotontensi Llpa. 1669,8%

S

|

PROLEGOMENA»

189

190

uua cum Drepanio, Floro el aliis. Postea Camina x A tum stylus docet, tum quoque, quia initium capituinedka primus dedit Mabilionius Annal. tom. I , pag. larium ejus sub finem aojectum est. 376 seg.(edit. novaepag.410). Epigrammataduo Ba6. Annatei Careii Magni et Ludoviei Pn scripsisso

taiius MisceH. lib. t* pag. 4 9 i , 495. Hymnos autem duos de NataH Domini et ad sanctos martyres Serginm et Bacchum, in editione Sirmondi omissos esse observat CfarkUaaUB Daumius i n Syilabo poeUrum Christiaaorum, ooiianien jam ante in Biblietfaecis Patrum et i n eaitiene Riviniana excusi fuerant. Carmen de tota Veteris et Novi Testamenti instrur etione legitor in Goldasti Manuali blbiico, pag. 34; i n Operibus HIi. n , carmen 1, inscribitur sic: Verene

tn fronte

Bibtiorum,

qute

rpse

fecit.

Car-

nec non

fra*-

describi

men breve de tuxuria edlderunt Martene et Durand. Tbesauro novo Anecdoct., tom. I , pag. 599. 5. Fragmenta

sermonum

duornm,

ntentum aliud operis de sacris Interpretibus ediutt Lucas Dacberius Spicil. tom. V, pag. 117 (in edit. recent. tom. I , pag. 354). Haec vero Tbeodulfl esse,

DE

Theoduifum ait Arnoldus Wion in Ligno Vitae, et post ipsum Vossius de Historicis Latinis, pag. 757; et adest hojusmodi fragmentom Annalium sub nomine Tbeodulfi i n bibL Vaticana. Bern. de Montfaucon, Bibl. Bibl. mss. pag. 35. Fortassis est unus ex illis annalistis anonymis, quales de illis temporiT)us plures exstant. 7. In Catalogo abbatum Floriacensium supra memorato ipsi quoque tribuitur Exvlicatio Symboli Athanasiani et expticatio mystica Missce quae duo etiam in ms. Codice Floriacensi habentur. 8. Speculum locorum Biblicorum ipsi quoque t r i buitur, quod alias inter Opefa Augustim tom. U I , pag. 680, exstat. Plura dabit Historia litteraria GaHiae tomo IV, pag. 459. 9

THEODULFO EPISCOPO

EJUSDEM JEVI SCRIPTORUM ALIQUOT

TESTIMONIA.

B tempestalis procella involvit, Anselmum scilicet Medmlanensem, Wlfoldum Cremonensem, sedet Theoduifum Aurelianensem. Etpost alia. Episcopos porro Sed obsecro ut exemplarium illius libeili domno dirigatur apoatottce; ftliud qoottue Paulino patriar- hac constrictos immanitate ab episcopis reliquis decbss; simiiiter Richbono et Theudulfo episcopis, positos monasteriis mancipavit. Chronicon Vetus docloribus et magistris, ut singuli per se respoodeanL (Apud eumdem, tom. IH, p. 366«) Floruit etiam his temporibus apud urbem AureEginhardus in Vita Cdroli Magni, enumerans episcolianensem Theodulfus episcopus, qui propler scienpos qui ejus testamento subscripserunt. tiae praeroffativam qua pdllebat, a memorato imperaEpiscopi Bildebaidus, Ricbolfas, Arnoldus, Wot» farius, Bemoinus. Laidradus, Joannes, Theoduifus, tofe Caroio Magno ab Itaiia in Galiias adductus, et Floriacensein ab eo abbatiam et Aurelianensem Jesse, Betto, Waltgaudus. simul meruit episcopatum. Hincmarns de divortio Lotharii et Tethergce ad inter-

Alcuinus brum

in epistota ad Carotum regem, Felicis Urgettitani refutandum

rogationem

cum ab eo liaecepisset.

6.

Ex

tibro

Miraculorum

sancti

tfaximini

abbatis

Jft-

Et lrinc ex sacris Scripturis et catholicorum dictis ciacensis, auctore Letaldo, monacho Miciacensi, qui qtfidam orthodoxos et insignis poeta tnter alia sciieub finem smcuti x ftorere ccepit. pserit dicens: (Mabili. Act. SS. Bened., saec. I , pag. 601.) At si jvraodi te eaosa perurget et arcut, Q Temporibus divae memoriae Caroli Aagnsti, dispold puris verbis, id gere meote pia. nente reram omniom Domino eumdem locum p r i et caetera quae leguntur in Paraenesi ad judices, stinae reddere nobiiitati, Theoduifus nobilissimus et •ersu 855. moribus et genere acerrimique ingenii AurelianensiS Lupns abbae Ferrariensie in epistoia 2 0 , ad Ecclesiae episcopus subrogatur. Htc itaque multa Alcuinum. industria certans, quatenus idem locos in antiquum Nuoatnas i a Tbeooulfi canoine legi producta pe- revocaretur honorem, dum in contiguis regtonibus nultima. Quod utrum ejus an pneceptorum auctori- minus idoneos invenisset ad id efficiendum monacbos, ex Septimaniae partibus ascivit, quibus et lotalepenes illum fldes habeatur. (Versum innuitZH cum dedit, et res illi foco attributas de suo insuper c 3, in die Patmamm, tib. u.) addens contradidit. In qua re non pcenituit eum facti Auclor VUce Ludovici Pii imperatoris ad annum sui; quippe cujus temporibus i n tantom ejns loci Christi 814. gloria enitoit, ut veteris ignominiae dedecus boaestas (Apud Andream du Chesne, tom. IIHist. Franc.) superveniens obumbraret, et pneteritorum diapendia Defuncto palre, missus esl Raropo ad eum, ut et Incra aequenlia compensarent. Theodulfus iritur naortem ejus mature cognosceret, adventuinque episcopu8 inter caetera suorum operum basilicam suum nuHomodo comperendinarel. Qui cum Aureua- miri operis, insUr videlicet ejus quae Aquis est connam deveaissel ad urbem, Tneodulfus ejusdem urbis slituta; aedificavit in vilia quae dicitur Germiniacus episcopus, vir undecunque doctissimus, causam ejus (Germigny), quo etiam his versibos sui memoriam adventus persensit, et velocissime misso perlatore ^ eieganter expressit. imperaton innotescere studuit. Jdem

ad annum

de

Imperator ad-

Stephani

papcs

adventn

ioquens.:

816

ventum eius Rhemis sustinere statuit; cui etiam obviam Hildebaldum archicapeUaiium sacri palatii, Tbeodulfum episcopum Aurelianensem, Joannem Arelatensem, aliorumque minislrorum copiam procedere jussit infulis indutos sacerdetaUbus. fdem rursue JtalicB

ad asmum 817 de coruuratione aaesm Bernards regis. Erant hujus sceleris conscii quamplures

clerici seu laici; inter quos aliquos episcopos nujus

-

Haec io hooore Dei Theodalfos templa sacravi Qote dam quisqais adis, oro, memento mei.

Hic itaque venerabilis sacerdoo insimulatus conjurationis apnd reaem de episcopatu dejectus, et m u l tis diebus custodiae mancipatus est; postmodam mirabiii rerum conversione, et erimen promptitsime abloit et regls gratlam «ofiseeutaS, eotbednmt pristinae digniutis non diu victurus recepit. Fertur enim vi veneni ab bis exstinctus qui dum exsularet,

THEODULFI AUREUANENSIS EPISC. Non noster genitus, noster habeatur alumnns: Prolulit bunc Speria, Gallia sed nutriit. Urbs populosa satis Ligerim super Aurelianis, Quae oiim lseta fuit hoc residente Patre. Proh dolor! hunc pepulit propria de sedemaUgnos Mcenibus his traditur exsul et exsul erat.

libertate potiti bona ejus invadendi jam hauserant A eupiditatem. Theodulfi

Epitaphium

*.

(Mabill. Analect., 1.1, ex pervetusto cod. Yitoniano.) IUius cineres saxo servantur in isto Qui quondam populis praesul et abba fuit.

Tangimus, occurrlt quo mihi Usta eohors. * Theodulfum naiione Italum fuisse iradunt hoc Relliquiae Getici popoll. simol Hespera torba est (uti Sirmondus opinatur) ex Gallia Cisalpina. Me consanguioeo fit duce laeU sibi. Speriam seu Hesperiam ipsi patriam tribuit epila- ihium : sed sequivocum est nomen istud, aliquando Ubi Theodulfus consanguineos vocat Hesperiae poputaliam, aliquando Hispaniam significans. Yetus los in Septimania degentes, qui ex Hispania eo conchronicon a Chesnio editum in Historiae Franciae fluxerant. Nisi si consanguineos dicit hoc nomine, tomo III rem definit pag. 536 his verbis : c Floruit quod ex eadem gente tam Gothi iUi Septimaniae ctiam his temporibus apud urbem Aurelianensem populi, quam Ostro-Gothi in I u l i a degentes, ex Theodulfus episcopus, qui propter scientiae praerogauibus procreatus esset Theodulfus, processissent. tivam qua pollebat, a memorato imperatore Carolo lortuus est Theodulfus anno 821, exsilii 7, veneno Magno ab Italia in Gallias adductus, et Floriacensem necatus, sive in redilu, ut in chronico praecitato leab eo abbatiaro etAurelianensem simul meruit epiitur, sive post reditum Aurelianos, ut apud l^etalscopatum. i At his obsUt quod Theodulfus ipse se B um Mitiacensem Monachum in libro de Miraculis ex Hispania ortum esse non obscure innuit in Parae- sancti Maximini abbatis. Theoduifi obitus in Necro nesi ad judices, his versibus : logio nostro roonasterii Sancti Germani Pratensis, ante annos 800 exarato, reponitur xrv Kal. Octobris. Mox sedes, Narbona, tuas orbemqoe decoram v

f

a S

• THEODULFI AUREUANENSIS EPISC. B

THEODTJLFUS

CAPITULA

AD

PRESBYTEROS

SUJE-

fratribus et compresbyteris nostris Aurelianensis parochim sacerdotibus, i n Bomino salutem. ccelestia pergere certetis. Yeraciter nosse debetis et semper meminisse, quia nos, quibus regendarum animarum cura commissa est, pro his qui nostra negligentia pereunt, rationem reddiluri sumus : pro hisvero quos verbis et exemplis lucrati fuenmus, praemium aeternae vitae percipiemus. Nobis enim a Domino dictum est, Vos estis sat terrm (Matth. v, 13). Quod si populus fldeUs cibus est Dei, ejus cibi condimentum nos sumus. Scitote vestrum gradum nostro gradui sccundum et pene conjunctum esse. Sicut enim episcopi Apostolorum in Ecclesia, ita nimirum presbyteri caeterorum discipulorum Domini vicem tenent; et iili tenent gradum summi pontiflcis Aaron, isti vero filiorum ejus. Unde oportet vos semper memores esse tantae dignitatis, memores

I. Quod

PAROCHIJ!

subditarum plebium profectum curare ei de dignitate sacerdotum.

debeant,

Obsecro vos, fratres dilectissimi, ut erga subditarum plebium profectum et emendationem vigilantissima cura laboretis : quatenus iilis viam salulis ostendentes, et eos verbis et exemplis instruentes, et vos de eorum profectu, et nos de vestro, Domino nostro Jesu Christo auxiUante, fructuosos illi manipulos reportemus. Obsecro etiam fralernitatem vestram, ut haec capitula, quae ad emendaUonem vitae breviter digessi, assidue legatis, et memoriae commendetis, et eorum sive sanctarum scripturarum lectione mores componatis, vitam emendetis, et cum subdilis plebibus, opitulante Domino, ad regna Theodulfi. Theodulfum tradunt ex Itaiia, hoc est, ut opinor, ex GaUia Cisalpina in hanc nostram a Carolo magno translatum ruisse, donatumque episcopatu Aurelianensi. Hoc vero ex Theodulfo ipso consut, et Missi dominici amplissima praefectura Caroli eiusdem benevoientia functum esse in utraque provmcia Narbonensi, et famiiiarem ipsi, quoad vixit, inter intimos perseverasse. Post Caroli excessum, non dispari primis annis in gralia fuit apud Ludovicutn filium; a quo et Stephano papae in Galliara venienti jussus est obviam nonoris causa procedere. Caeterum delatus ut particeps conjuralionis Bernardi regis adversus patruum, episcopatu spoliatus, atque in monasterium relegatus est apud Andegavos. Quod iile crimen u l constanter usquequaque pernegavit, ita non defuerunt qui per invidiam conflatum affirmarent. Absolutus tandem, dum ad suos redit,

1)

mortuus dicitur, anno, utapparet, 821. Caetera libri ejus docebuni: in quibus si qua crunt, in versibus preserlim, quae tanquam ab usu communi abhorrentia minus arrideant, meminerit lector verborum naevos esse, qui multiplici rerum fructu et uliUtate compensantur. >> Capitula ad presbyterqs. Librum hunc Theodulfus, et post illum simifes aUos Herardus Turonensis etRiculfus Suessionensis, eo quod capitulatim concepti distinclique essent, capilula et captlularia nuncuparunt, quemadroodum et legum regiarum codices, ut iisdem nominibus eamdem ob causam apeilarent, temporum quoque illorum mos obtinuil. ic enim et apud Grsecos xt?a>at« similiter dicta sunt, Marci verbi gratia eremitae, Diadochi, Nili, aiiorumque opuscula ascetica, et Agapeti paraenctica, et caetera id genus w^ouVv composita.

S

493

CAPITULA.

•estrae consemtionit, memores sacrae quam in A manibus suscepistis unctionis, ut nec ab eadem d i gnitate degeneretis, nec vestram consecrationem irritam faciatis, necmanus sacro unguine delibutas peccando polluatis, sed cordis et corporis munditiam conservantes, plebibus exemplum bene vivendi praebentes, his quibus pneestia ducatum ad ccelestia regua praebeatis. ^ Quod

Uctioni

et orationi

assidue

vacandum

sit.

Oportet vos et assiduitatem habere legendi, et instantiam orandi, quia vita viri justi lectione instruitur, ornatur, et assiduitate lectionis munitur homo a peccato, juxta illum qtti dicebat: J n corde meo

abuondi

eioquia

tua,

ut non peccem

tibi

(Psat

194

at sexus imbeciUitatis, et idcirco sancta qtuelibet in ministerio Ecclesiae contingere pertimescant; quae etiam laici viri pertimescere debent, ne Ozae poenam subeant, qui dum arcam Domini extraordinarie contingere voluit, Domino percutiente interiit (II Reg. v i ) . VII. Ut

cxviu, i l ) . flaec sunt enim arma, lectio videlicet et B

miuicum

oratio, quibus diabolus expugnatur: haec sunt i n slrumenta quibos seterna beatitudo acquiritur: his armis vitia comprimuntur : his alimenlis virtutes nutriuntur. UI.

congregati,

Quod

tectioni

succedere

debeat

operatio.

sacerdos

missam

sotus

non

celebret.

Sacerdos missam solus nequaquam celebret, quia sicut illa ceiebrari non potest sine salutatione sacerdotis, responsione piebis, admonitione sacerdotis, responsione nihilominus plebis, ita nimirum nequaquam ab uno debet ceiebrari. Esse enim debent qui ei circumslent, quos ille salutet, a quibus ei respondeatur, et ad memoriam illi reducendum estilludDo.Ubicunque

fuerintduoveitres

et ego in medio

eorum

innominemeo XVIII,

(Matth.

20).

VIII. Ut in eccUsiis

proeter

res sacras

alia non

recondantUM.

Videmus crebro in ecclesiis messes et fenum congeri, unde volumus et hoc penitus observetur,ut nihil in ecclesia praeter vestimenta ecclesiastica, et vasa sancta, et libros recondalur : Ne forte, si alia ibi quam oportet negotia exerceantur, a Domino

Sed ct si quando a lectione cessatur, debet raanoum operatio subsequi, quia otiositas inimica est antmae, et antiqnus hostis, quem alectione sive ab audiamus : Domus mea domus orationis vocabitur; oratione vacantem invenerit, facile ad vitia rapit. vos autem fecistis eam spetuncam tatronum (Matth. Per usum namque lectionis discetis qualiter et vos xxi, 13). vivatis, et alios doceatis : per usum orationis, et IX. vobis et his quibus in charitate conjuncti eslis proUt nemo dcinceps, prceter paucos qui id meriti sint in ecctesia sepetiatur. v desse valebitis; per manuum operationem et corporis macerationem, et vitiis alimenta negabitis, et C Antiquus in his regionibus in ecclesia sepehendovestris necessitatibus subvenietis, et habebitis quod rum mortuorum usus fuit, et pleruroque loca divino necessitatem patientibus porrigatis. cultui mancipata, et ad offerendas Deo hostias praeIV. parata ccemeteria sive polyandria facta sunt. Unde volumus ut ab hac re deinceps abstineatur, et nemo Quo apparatu ad sgnodum venire debeant. Quando more solito ad synodum convenitis, vesti- in ecclesia sepeliatur, nisi forte talis sit persona sacerdotis, aut cujuslibet justi hominis, quae per menta, et libros, et vasa sancta, cum quibus vestram ministerium et injunctum oflicium peragilis, vobis- vitae meritum talem vivendo suo corpori defuncto locum acquisivit. Corpora vero quae antiquitus in cum deferte; nec non duos, aut tres clericos, cum quibus missarum solemuia celebratis, vobiscum ad- ecclesiis sepulla sunt nequaquam projiciantur, sed docite, ut probetur quam diligenter, quain studiose tumuli qui apparent profundius in terram mittantur, et pavimento desuper faclo, nullo tumuiorum veDei servitium peragatis. stigio apparente, ecclesiae reverentia conservetur. V. Qua: cura esse debeat panis, vini, et aquce, in missis Ubi vero tanta est multitudo cadaverum, ut bnc faf

celebrandis.

^ . .„ . „ . « cere difficile s i t , locus ille pro coemeterio habeatur, Panes, quos Deo tn sacnficium offertis, aut a vobis D ^ ^ . ipsis, aut a vestris pueris coram vobis, nittde ac stugiose et pure Deo sacrificium offerri valeat. diose fiant, et diligenter observetur ut panis, et X. viuum, et aqua, sine quibus missae nequeunt celeUt vanitoquia et profance actiones in ecciesia prohibrari, mundissime atque studiose tractentur, et n i beantur. h i l in his viie, nihil non probatum inveniatwvjuxta Non debetis ad ecclesiam ob aliam causam conillud quod ait Scriptura: Sit timor Domini vobiscum, venire, nisi ad laudem Domini et ejus servitium et cum diiigentia cuncta facite (II Par. xix, 9). faciendum. Disceptationes vero, et tumultus, et VI. vaniloquia, et caetere actiones ab eodem sancto loco Ut [emince ad attare , dum missce celebrantur, non penitus prohibendae sunt Ubi enim Dei nomen i n accedant. vocatur, Deo sacrificium offertur, angelorum freFeminae missam, sacerdote celebranie, nequaquentia inesse non- dubitatur, periculosum est tald quam ad altare accedanl, sed locis suis stent, et ibi aliquid dicere vei agere quod loco non convenit. SI sacerdos earum oblationes Deo oblaturus accipiat. enim Dominus illos de tcropio ejecit qui victimai Ilemores enim esse debent feminx infirmitatis suae i n ( J e

H

e Q

l o c o

c o n s l r u c l o >

m

r e l i

*tf

THEODULFI A U B ^ J i A N ^ S I S

EPISC

m m aibt oforrenjur amebaqt tej vendebant, quanto A raagis illos iraius inde abjiciei qui mendacjis, vapW loquiis, risibus et bujuscemodi nugis tocum divino cuitui mancipatum foedant

(Matth.

xxi, 12) ?

XI. tft missa nut m ecciesia non cetebrenluu Missarum solemnia nequaquam alibi nisi in ecciesia celebranda sunt, non in quibuslibet domibus et in vilibus locis, sed in ioco quem elegerit Dominus, juxta illud quod scriptum est: Vide ne offeras holocausta

tua in omni

loco

quem

videris,

sed in

toeo

sunm

ibi

JCTU pe

his qui

alienas

ecclesias

muneribus

ambiunL

Si quis presbyter inventus fuerit alicui clerico aut laico munera dare, aut dedisse, ut ecclesiam allerius presbyteri subripiat, sciat se pro bac rapina et saeva cupiditate, aut gradum amissurum, aut i n carceris aerumna longo tempore pcenitenliam agendo detinendum.

xvq. Ut

parvutis

atiarum

parochiarum

ptismum

non

mgrotantibus

bu-

negent.

Si parvulus aegrotans ad quemlibet presbyteram baptismi gratia de cujuslibet parocbia ailatus fuerit, (Deut. X I I , 13). ei baplismi sacramentum nullo modo negetur. SI XII. quis hoc munus petenti concedere detrectaverit, et Ut fsminm cmm prssbytero non habitenU • ' . 1 . - 1 J u B " m parvuius absque baptismatis gratia mortnus Nuliafemina cum presbyteroinunadomo habitet. ** * • . ^ *, / • fuerit, noverit se ille qui eum non baptizavit, pro Quamvis enim canones matrem, et sororem, et huejus anima rationem reddituntm. juscemodipersonas, in quAbus nulla sit suspicio,cum iHo habitare ooncedant, hoo nos modis oautibus Ut vasa sacra in atios usus non detorqueant. ideifoo amputamus, quia in obsequio sive occaNullus presbyter seu laicus prsesumat caJicera; aut sJone iUarum veoiunt ali» feminae quae non sunt ei affiuitate ooojunntae, et eum ad peccandum tt- patenam, aut quaeUbet vasa sacra et divino cultui mancipata, ad alios usus retorquere. Nam quieuoqoe liciunti de calice sacrato aiiud bibit praeter Ghristi sangUK Xffl. nem qui in sacramento accipitur, et patenam ad Vt prssbyteri ab ebrietate ei tabernis abstineant, nec temere cum quibustibet conviventur aliud officium nabet quam ad a)taris ministeriuin, Observandum vobisest,ut et vos ab ebrietate abs- deterrendus est exemplo Baltassar qui dum vasa Dotineatis, et ut plebes subditae abstineant praedicetis, mini in usus communes assumpsit, vitam pariier cum et nequg per tabernas eatis bibendo aut comedendo, regno amisit (Dan. v). neque domos aut vicos curiositate qualibet peragreXIX. tis, neque cum feminis aut cum quibuslibet impuris G quae sehoiae mittere consanguineos sues oofttnl, personis convivia exerceatis. Nisi forte palerfamilias si vetint. quiUbet vos ad domum suam invitaverit, el cum Si quis ex presbyteris voluerit nepolem suum , sua conjuge et prole velit vobiscum spiritaii gaudio aut aliquem consanguineum, ad scholam mittere, laetari, et verborum vestrorum refectionem accipere, in ecciesia Sanctae Crucis, aut i n monaaterio et vobis refectionem carnalem cbaritatis officio exhi- Sancti A n i a n i , aut Sancti Benedicli, aut Sane}i bere; oportet enim, ut si quando quilibet fidelium Lifardi, aut in caeteris de his coeoobiis quae nobis ad camalibus vos reficit epulis, a vobis reficiatur epulis regendum concessa supt, ei Ucentiam id faciendi spiritaUbus. concedimus. XX. XIV. quem

eleyerit

Dominus,

ut

ponat

nomen

t

M

m

JSe

atiarum

ecctesiarum pertrahere

fideies ad suam nitantur*

ecctesiam

Ut

scholas

ipsi

habeant gratis

in

quibus erudiant.

fidelium

parvutos

Nullus presbyter fidelibus sanctae Dei Ecclesiae de alterius presbyteri parochia persuadeat, ut ad suam ecclesiam concurrant relicta propria ecclesia, et

Presbyteri per viilas et vicos scholas habeant, et si quilibet fideiium suos parvulos ad discendas litteras eis commendare yult, eos suscipere et docere suas decimas sibi deut; sed unusquisque sua ecclesia D non renuant, sed cum summa charitate eos doe\ populo contentus, quod sibi non vult fieri alteri ceaat, attendentes iilud quod scriptum est: Qui nequaquam faciat, juxta illud Evangelicum : Qumautem docti fuerint futgebunt quasi splendor jirmacunque

vultis

ut faciant

vobis

homines,

hmc

eadcm

49). Quisquis autem eonlra haec constituta venerit, aut his monitis nostris reniti tentaverit, aut gradum se sciat amissurum, aut in carcere longo tempore detinendum. facite

iltis

(Matth.

VH,

XV. Ne

alienos

item

clericos

menti; quasi

et qui ststlm

ad justiiiam in

mtermtatee

muitos, (Dan.

fuigebunt xu,

3).

Gum ergo eos docent, nihU ab eis pretii pro hac re exigant, nec aliquid ab eis accipiant, excepto quod eis pareatea charitatis studio sua voluntate obtulerint.

XXI*

sotticitent.

Hoc quoque modis omnibus probibemus, ut nuilus vestrum aiterius ciericum sollicitet aut recipiat, quia gravis de hac re i n sacris canonibus seutentia

erudiunt

perpeiuas

Vitm

Christianm

compendiosa

institutlo.

Cum ergo omnium sanctarum Scripturarum paginae instrumenUs bonorum operum refertae sint, et per sanctarum Scripturarum campos pojsint inveniri

IOT

O P I T C U L

-

«JJ

arma quibus v i t i * comprimantur el virtutes nutrian,- A recompensabitur, quam ip$e pyomjsit; Qw4 ecuius tur, libuit lih.iif nobis nrkhie buic htiis» nostro nAetrn capitulari /»o*\i#iit«»¥»i inserere !ncamM sen" WO/t tJlrftt , ItfC atfH^ HtfOWt , ft^C t » W AomMt« tentiam cujusdani Patris de instrumentis bonorum ascendit, qua prceparavtt Deus hi$ qui diligunt eum fi|ierum, in qua magna brevltate quid agi qujdve (/«oi. LXIV, 4 ; / Cor. n , U). vitari debeat, contineiur. In primis Dominum Deum xxn tuum diiigere ex toto corde, tota anima, tota vjrVt omnee fidetes orationem Dominicam et eymbolum t u t e , deinde proximum tajnquam teipsum. Deinde discant non occidere, non adulterare, non facere furlum, Commonendi sunt fideles nt generaltter omnes, a non concupiscere, non falsum testimooium dicere, mhiimo nsque ad maximum, otationem Dominicam bonorare omnes homines, et quod sibi quis fieri et symbekim discant; et diceadum ets, quod in bis non vult, alit ne faciat. Abnegare semetipsum sibi, duabus sententiis omne fidei Chriatisnae Aindamenut sequatur Ghristum. Corpus castigare, delicias Utm incumbit, et nisi quis fcas doaa sententias et non amplecli, jejunium amare, pauperes recreafle, meiooriter tenuerit, et ex toto corde crediderit, et nudum vestire, infirmum visitare, mortuum sepe- in oratione saepissime frequontaverit, eatbolieus esse l i r e , in tribulatione subvenire, dolentem coosolari. non poterit. Constitutum namque est ut nullus A sttculi actibus se facere alienum. Nihil amori B cbrismetur, neqoe baptixetur, neque a lavacro fontis Chrisli praeponere, iram non perficere, iracundiae iliius suscipiatur, neque coram episeepo ad confirtempus non reservare, dolum in corde non tenere, mandum quemlibet teneat, nisi symbotam et orapacem falsam non dare,charitatem non derelinquere. tionem Dominicam memoriter tenuerit, exceptis his Non jurare, ne forte perjures. Verilatem ex corde quos ad loquendum astas minime perduxit et ore proferre, malum pro malo oon reddere, injuxxra. riam non fccere, sed et factam patienter sufferre. Vt omnes bie sahem quotidie, mane et vesperi, Deum inimicos diligere, maledicentes non maledicere ' orent sed magis benedicere. Persecutionem pro justitia Dicendum illis ut singulis dlebus m scripto

t||

iit

DE SPIRITU SANCTO.

Cassiodorus» Perge, libelle, celer CaroH ad vestigia celsi A Vigilius Afer. Proclus. Prudeulius. Regis, et o pie dic indoperator ave. AgnelJus. Stratus humi piantis da basia grata decoris : * ATHANASIUS, quod Spiritut sanctus a PatreFilioque llincsurgens digna mox pete sorte genu. procedat, in libro quem tcriptit contra Arianos hmE t si in le rutilos oculorum flxerit orbes, relicot sic dicit (Lib. vin) : Et te clementer sumat amoena ihanus, Ego credo Filium in Palre el Patrem in Filio, SpiE t roget unde venis, quid vis, quo tendis, es aut ritum quoque paraclitum, qui procedit a Patre, et [quis, Filii esse et Patris, quia et a Fiiio procedit, sieul in Protinushuic supplex talia dicta dabis : Evangelio scriptum est quod per insufflationem suam Qni duce Thfeudulfo per plurima prala cucurri, dederit discipulis suis Spiritura sanctum, dicens: A c Floribtis en a Jsnm cernis oimstus ego. cipite Spiritum sanctum: cujus remiseritis peccata re^ Quod Patre proceJat seu prole Spiritus almus, missa sunt, et cujus retinueritis retenta sunt (Joan. Astruere stndeo dogmatibus fl lei. xx, 2*2). Et ideo inseparabilera conflteor Trinitatera, Cumque iiiis venio dexlram conferre paratus, necextorreinFilium aut Spirituin sanctum,sicut hceQuisecus ineedunt, hancque viam fugiunt. retici loquuntur : a Deo Patre dico, quoniam Filius, B qui est Dei sapieulia Patris, ipse est et voluntas Patiis, Slc tu : si mox, non poleris, pius inferat iile : Sic potero, potCro, rex, Deus addet opem. quae semper in ipso fuil, et ipse est magni consiiii Inclyta sanctorum mecum est sententia vatum, angeius. - Qoos bene spirameu flaminis bujus agit Item idem in eodem opere (Lib. v i u ) . Thque manum injicies, vegetat quem spiritus ilie, De Spiritu vero sanclo dubium uon est quod nihii » Causa tuo cujus tempore coepit agi. ignoret, nec sit extorris a Patre cum sine Spiritu Qui decuses mundi, lux regni, tutor et aequi, sanctoPatrem fuisse aliquando summaedementue est Catholicse et fldei muruset arraa simul dicere, quoniamipse scrutatur, secuodumApostolum» Josta jiibes, injusta vetas, largiris bonores, sicut saepe dictum est, profunda et alta Dei (I Cor. Artibus ingenuis rite altmenta paras. n , iO),el quod idem spiritus Filii sil,multisScripUiHas et anaas et amare jobes, reereasque fovesque, rarum testimoniis probatum : ct quod loto maneat Gurgitedeillarum pocuialarga bibis. in Filio, el sicut procedit a Deo Patre, ita procedit Quid referam? virtttte cluis, pietate redundas, a Filio, ut tota Triuilas unus credatur Deus. Nihii Inqoe bonis cunctis te, scio, neino prscit. estergo quod faciatveldisponatPatersincsua sapieo» Is tibi st dicat, dextram impositure dueflo, Q tia, nihil quod noverit vei disponat sine suo sancto }

v

Exere virtutis amodo si quid habes. T u mox, arma patrum vasto de gtirgite sumpta CerniU). qnae docuit iex nova sive vetus. His dom nostra acies munita fatiscerenescit, . Cum vero vinces cujus es ipse sequax. Fnlgida splendifluts aderit victoria pannis, £t voti sancti, rex pie, compos eris.

Spiritu, de quo Propheta sic a i t : S p i r i t u s spiritus

vidimus his verbis, Testimonia coltecta, eanctue

ex s a c r i s quod

spiritus

et Spiritus procedat,

spiritus

consilii

paraclitus,

scientice

et pietatis

el d r -

sanctus,

et quta

ubi non exctuditur

(Isa.

Spiritus

sanctus

nomen

Fitii.

a Deo

Serviendum itaque est Christo lilio, quia et perfectus Deus et verus est Filius : et qui fldeliter servit Filio, Patri servit, et Spiritui sancto qui in eo est: et qui adorat Patrem, in ipso adorat Filium, et Spiritura sanclum, quia in Patre est Filius et Spiritus sanctus, qui a Deo Patre procedit, ipso Doinino d i cente, Kgo inPatre et Pater inme esl(Joan.xiv,44); JJ de Spiritu quoque sancto ait, Spiritus autem para-

Gregorius. Isidorus. Prosper. Fulgenlius. Hormisda. Leo.

ex quibus aperte ostenditur a Patre et Ftlio procedit,

et intellectus,

x i , 2), quae omnia in Deo. qui est Trinitas, consistunt. Item in eodem libro (tib. vin)', quod in Patresit Fiiius

tuiit,

INOICULUS AUCTORUM QUI CITANTUR.

Atbanasius. Cyrillus. Hflarius. Ambrosius. Didymus. Augustinus.

sapientice

voluminibut Spiritus

et quaiem sancti Cypriani praeferunt tres Itbri Testimoniorum adversus Judaeos. Fuerunt etiain qui hujusmoli Testimoniorum libros, quod haec excerpia et collecla essent ex variis, Eclogas nominarenl, ut de Pelagio narrat Gennadius, cap. 42 : c Pelagius, inquit, antequam pro lerelur haereticus, scripsii pro actnaii conversatione Eclogarumex divinis Scripluris iibrumunura. > Sic enirnibi legunt oplirai coiices, uon Eulogiarum* • Cauea eoepii agt. Tempns designat quo librtim aonscripait, annum videlicet 809^ cum Caroli jnssu celebrata est Syno ius Aquisgranensis, iu eaque asit a r i ccepta quoestio de processione Spiritus sauctl: nunc

per terram

9

misit

16). Siquidem non soluin Filium, sed Sp.ritum misit

iieu tamen ot substantivas [aliqui tibri, sufoUntiae], P sed ut accedentes : ereatam vero naturam in sensu babitare impossibile est. Quod si verum est, et Sprrttus sanctus, absque uiia ambignitate subsistens, aninMB est babitalor et cordts, nulli dubium est, quin eum Patre et FiHe eredi debeat iacfeatus. Ex omnibus igitur qwe pracedens sermo disseruit, incorruptibilis et sempiternus secundum maturani Patris et F i l i i Spiritus sanctns deinonstratus, nniversam de se ambignitatem abstnlit, et snspicionem ne onus de creatis snbstantiis existimetnr is qui spiritus Dei sit, quem exire de Palre Salvateris in Evangelio verba declarant. €um venerit, inqnit, contoiator, quem ditur

25*

A neque enim Pajer Filio mittente non roiltit, cum

piei

Pater

protinus onbjeoit: Qmsda

mea sunt:

et annuntiabit

vobis

modo 4oqu«ns, L i e t t n

propterea (Joan. PetUtt

dixi

de meo

»i,

i&)>

%

auas eoci-

fluodam

pau$)em\*mlP'M*

THEODULf I AURELIANENStS EPISC. talis, et det Deus Spiritum sanctum peienlibus se, A non dicat, nisi Deunt Patrem esse Salvatoris, et F i tamen quia omnia quae babet Pater mea sunt, et iste iium generatum esse a Patre, hoc tantummodo deheipse spiritus Patris meus est, et de meo accipiet. mus sentire quod scriplum est, et ostenso qnod SpiCave autem, cum ista dictinlur, ne prava intelligen- rilus sanctns increatus s i t , consequenter intelligerequod cujus non est creata substantia, recte Patri tia labaris in vitium, et pules rem esse aliquam et possessionem, quae a Patre habeatur ac Filio. Ve- ^Filioque societur. Haec juxta eloquii nostri pauperrum, quae habet Pater juxta substanliam, id est talem in praesenti dicta suulcianl. aeternitatem, iromutahilitatem, incorruptionem, immortalitatem, bonitatem de se et in se subsistentem, haec eadem habel et Filius : et ut plus inferam, quidqui.i Filius ipse subsislit, et quaecunque sunt Fiiii, haec eadem habet et Pater. Item

idem

in

eodem

opere

u sub

(Lib.

Augustinus procedat, hccreticum %

quod Spiritus sanctus a Vatre Fitioqxu in libro quem scripsit contra Maximinum (Lib. m , cap. 17, in /ine), sic aU :

Magnum aliquid sane tibi dicere videris, qnia d i cis, Filius erat iti principio antequam aliquid esset, Pater vero ante principium. Ubi legisti u l hoc crederes? unde prsesumpsisti ut boc diceres ubi necaoctoritas nila nec ratio est? Quid est enim, anle

finem).

Vos autem ait, haud dubium quin discipulis Christi, qui sapientiam Spiritus suscepistis, et vitam et pacem, non estis in earne (Rom. v m , 9), id est in B principium? quandoquidem quidquid ante esset, hoc esset principium. Si ergo Pater aute principium est, carnis operibus, neque enim ejus opera perpetratis, ^tnie seipsum est, quia et ipse principium esl. Quid siquidem spirilum Dei habelis in vobis. ldem autem est auum, In principio erat Verbum (Joan. i , 1), nisi spiritus Dei et spiritus Christi est, adducens et coin Patre erat Filius ? et ipse Filius interrogalus a pulans eum qui se habuerit Domino Jesu Christo; Judaeis quis esset, respondil, principium qui et lounde in sequentibus scribitur : Si quis autem spiriquor vobis (Joan. v m , 25). Pater ergo principium, tum Christi non habet, hic non est ejus (Ibid.). Rurnon de principio, Filius principium de principio. suin in praesenti discimus societatem, quam habet Sed utrumque simul, non duo sed unum principium. Spiritus sanctus ad Christum et ad Deum. Sed et in epistola Pelri Spiritus sanctus esse Christi spiritus Sicut Pater Deus et Filius Deus, amho autem siuiul non duo dii, sed unus Deus. Nec Spiriuim sanctuui comprobatur, Scrutante$ inquit, et exquirentes, id est prophetce de quibus ei fuerat sermo superior, i n de utroque procedentem negabo esse principium. Sed haec tria simul sicut unum Deum, ita unum dieo quod aut quaie tempus significabat i s qui in eis erat esse principium. spiritus Christi, testificans in Christo passiones, et ea %

%

qua? post

*

erant

secutura

decreta,

r

esl quia non sibi sed nobis annuntiata sunt vobis per %

%

*

in quibus

»

revelatum

ministrabant ea quoe nunc Spiritum sanctum (I PeU

i , 11). Iste autem Spiritus sanctus diclus est et spiritus Dei non in praesenli tantum sermone, sed et in aiiis locis quampluriinis, ut i b i : Ea quce Dei sunl nemo novit nisi spiritus Dei (I Cor. u , 11). Deiude sequitur post hoc, quod a i t : Si quis autem spiritum Christi

non

habet,

infertur, si autem

hicnon

Christus

est ejus

(Rom.,'VIII,

iu vobis

%

9),

et

et manifestis-

sime demonstratur inseparabilem esse Spiritumsanctum a Cbristo, quia ubicunque Spirilus sanctus fuerit, ibi et Christus est, et undecunque Christi spiritus discesserit, inde pariter recedit et Chrislus.

P

Item

idem

in eodem

libro

(Lib.

*

m , cap.

9).

r

Qnaeris a me, si de substantia Patris est Filins, de substantia Palris est etiam Spiritus sanctus, cur unus Filius s i l , et alius non sit Filius?Ecce respondeo, sive capias, sive non capias. De Palre est F i lius, de Patre est Spiritus sanctus : sed ille genitos, iste procedens : ideo ille Filius est Patrisde quo genilus est, isle autcm Spiritus utriusque, qnooiam de utroque procedit. Sed ideo cum de illo loqueretur,

ait

de Patre

procedit

(Joan.

xv,

26),

qnoniam

Pater processionis ejus est auctor, qui lalein Ftlium genuit, et gignendo ei dedit ut etiam de ipso procederet Spiritus sanctus. Nam nisi procederet et de ipso, non diceret discipulis : Accipite Spiritum san' Si quis enim spiritum Christi non habet, hic non esi etum (Joan. xx, 22), eumque insufflando daret, nt a ejus : cui conjuncto si quis contrarium assumat, d i - - . s e quoque procedere significans, aperte osieoderet c : m . r»L_s_. » J . . . . . i._ ._ cere potest:. Si quis Chris i• est, ita ut. Christus in eo 11 flando, quod_ spirando dabat occulle. Quia crgo, si sit, in hoc spiritus Dei est. Hoc autem idein et de nasceretur non tantum de Patre, nec tantnm de F i Deo Patre similiter usurpandum. Si quis spiritum lio, sed de ambobus utique nasceretur, sine dnbio Dei non habet, iste non est ejus. Cui rursum contra- Filius diceretur amborum : ac per hoc, quia Filios rium qnis assumet dicens. Si quis Dei est, in boc amboruro nullo modo est, non oportuit nasci eum de spiritus Dei est; unde scribitur : Nescitis quia temambobus : amborum est ergo Spiritus sanctus proplum Dei estis, e. spiritus Dei habitat in vobis (I Cor. cedendo de ambobus. Quid autem inter naaci et I I I , 16)? Et in Joannis Epistola, in boc cognoscitur procedere inlersit, de illa excellentissima natura l o Deus habitans in quibusdam, cum manserit in eis quens explicare quis potest? Non omne quod procetspiritus quemdedit eis. Ex quibus omnibus indissodit nascitur, quamvis omne procedat quod nascitur: dabilis et iiidiscreta Trinitatis substautia demonsicut non omite quod bipes est, homo esu quamvis stralur. bipes sit omnis qui bomo est. Haec scio^ distinguere Item idem in eodem opere (Lib. iu tn /fne), post pauca. autcm inter illam generationem et hanc processioCum igitur sancta Scriptura amplius de Trinitate nem nescio, non valeo, non sufficio; ac per boc,

DE SPIRITU SANCTO.

S57

qnia et illa et ista esl ineffabilis, sicul propheta de A _—>... . _~ -r . _ _ . . _ _..__, _._.__._• — !_.# Filio loquens a •i.t : Generationem eju$ quis enarrabit (Isa. u n , 8)? ita de Spirilu sanclo verissime dicitur, processionem ejus quis enarrabit? Satis sil ergo nobis, quia non est a se ipso Filius, sed ab illo de quo natus est: non est a se ipso Spiritus sanctus, sed ab illo de quo procedit, et quia de utroque proce !it, sicut jam ostendimus, unde et spiritus Patris dictus est, ubi lepitur: Si autem $piritu$ eju$ qui $u$citavit

Christum

a mortuit

habitat

in vobi$

v n i , 11). Etspiritus Filii, ubi iegitur: epirUum

Christi

non habet,

Qui

hic non e$t ejn$

(Hom. autem (Rom.

v t i i , 9). Non enim dno sunt Spiritus sancti, tanquam singuii singulorum, unus Patris et aiter Filii, aed unus potius Patris et Filii, de quo uno Spiritu scriptum est: nnum

eorpu$

$ive $ervi

sive

9

Etenim

baptixati

in spiritu $umu$

9

iiberi,

et omnes

uno no$ omnes

$iveJudm

9

unum

in

$ive

Grceci

spiritum

potar

9

x n , 13); et alio loco : Unum corpus, et iv, 4). Quid ergo haec Trinitas, nisi unius cjusdemque substanliae est? quandoquidem non de aliqua materfa, vel de nibilo est Filius, sed de quo est genitus: ilemque Spiriius sanctus, non de aliqua materia, vel de nihilo sed inde est nnde procedit. uimue

unue

(I Cor.

epiritue

Jtem

(Ephe$.

idem

in libro

de Incarnatione

Domini

958

unus e3t Deus Pater, qui solns essentialiter de se iTW>n ( . n i i - v . C i l i r i f f a n i l i I txi • _«__•__ I T i l i i i e m i i _(__ . . . i _ v ipso unum Filioin genuit. et unus Fiiius, qui de uno Patre solus est essenlialiter genilus, et unus Spiritus sanctus, qui solus essentialiter de Patre Filioque procedil: hoc autem totutn una persona non posset, id est et gignere se, et nasci de se, et procedere de se. Quia igitur aliud est genuisse quam natum esse, aiiudque esl procedere quam genuisse, vel natum esse, manifestum est quoniam alius est Pater, alius Filius, alius Spiritus sanctus. Item

idem

simililer

in eodem princip.).

opere

(cap.

f~in

Neque enim in ilia Trinitate proprinm esset solius Patris, quod non est nalus ipse, sed unum F i g lium genuit: neque proprium soiius Filii, quod non genuit ipse, sed solus de Patris essentia natus est: neque proprium Spiritus sancti, quod nec natus est ipse, nec gennit, sed solus de Patre FUioque incom-. mutabili xternitale procedit. b

Item

idem

in

eodem

opere

H).

(eap.

Firmissime tene, et nullatepus dubites, eumdem Spirilum sanclum, qui Patris el Filii unus spiritus est de Patre et Filio procedere. Dicil enim F i l i u s : Cum

venerit

spirilus

veritatis,

qui

a Patre

procedU

xv, 2 6 ) : ubi suum esse spiritum docuit, quia ipse esl verilas. De filio quoque procedere Spiritum sancttim, prophelica atque apostolica nobis doctrina commendat. lsaias enim dicit de f i l i o : Percutiet (Joan.

Spiritum quoque sanctum, non ingenitum, neque genitum, sed ex Patre Fiiioque procedentem, eo quod Patris et Fiiii sit spirilus, et ipse consubstansuorum tn* tialis et coaeternus ambobus; nec alium fuisse Spiri- ^ terram virga oris $ui et spirilu tabiorum terficiet impium (I$a. x i , 4), de quo et Apostolus a i t : tum sancium quem insufflans dedit. et alium quem Quem interficiet Dominus Jesus spintu oris $ui post ascensionem suam misit. Unus enim spiritus Dei spirilus Patris et Filii Spiritus sanctus, idem (II Thess. i i , 8). Quem etiam ipse unicus [Edd. Deus qui operatur omnia in omnibus, ita ut perfecta add. Dei] Fiiius spiritum oris sui esse signiflcat credatur Trinitas propter proprietatem pcrsonarum, [Edd., significans], post resurrectionem suam i n et nnus Deus propter inseparabilem Trinitatem. sufllans in discipulos suos, Accipite ait, Spiritum sanctum (Joan. xx, 22). De ore vero Domini Jesu Item idem tn libro [S. Futgentii\ expositionis fidei ad Petrum (cap. \). ait Joannes in Apocalypsi, quia gtadius utrinque acuSicut ergo nec Filius posterior aut minor est Pa- tus (Apoc. i , 16). Ipse vero spiritus oris ejus, ipse tre, nec Spiritus sanctus posterior aut minor esl F i - est gladius qui de ore eju* procedit [Edit. gladius l i o ; seternum quippe el sine initio est quod Filius utraque parte acutus procedebat] de Patris natura natus exstitit, et aeternum ac sine Item idem, in disceptatione (118, inter epistoias Auinitio est qnod Spiritus sanctus de natura Patris Fi gustini) quam habuit contra Pascentium comitem liique procedit. Ob hoc ergo tres unum recle crediArianorum, prcesentc Laurentio judicc ab utrisque etecto. mus etdicimus Deum, quia una prorsus ttternitas, JJ partibus nna immensitas, et una naturaliler est trium per- , Ecce quid est opovvctv, quod exprobratur injuste* . aonarum divinitas. Teneamua igitur Patrem et F i - Non enim verbum solum, sed et res in verbo e s t ; lium, et Spiritum sanctum unura esse. naturaliter nec solus sermo sonans auribns, sed substantia una Dcum : neque lamen ipsum Patrem esse qui Filios est Dei credenda in roentibus. Si enim in hominibus est, neque Filtum ipsum esse qui Pater est, neque credentibos in se totus Deus credendus est habitare, Spiritum sanctum ipsum esse qui Pater aut Fiiius qoomodo Filium totum in se Pater, aut FiliusPatrem e s t : una enim est Patris et Filii el Spiritus sancti non credatur exdpere? ac per hoc ipse in Patre, et essenlia, quam Grteci ovei** vocant. Pater in eo roanet. et ex Patre vel Filio [Editi Aug. 9

9

9

9

s

%

Item

idem

in eodem

opere

t

po$t pauca

(cap. 1 tn /iite).

In ilia igitur sancta Trinitate, quod ideo a nobis . repetitur toties, ut vestro cordi tenacius infigatur, • In Appendice ad tom. IV S. Augustini sunt libri dno de lncarnatione Verbi; at in tis non ieguntur hmc quae a TbeodutfQ eitantur.

Patre ex Filio] sanctus credendus est Spiritus non solum processisse, sed semper ad peragenda opera Trinitatis omnino procedere. * E d i t i Fulgentii omittunt, incommutabiU nUute.

IHEODTJLFI AURELIANENSIS EPISC.

m

et Fi- A dere, non ideo minorem Patre Filium, quia ille mtsit lid ttt, s t c dicit in tibrio qnem scripsit contra hic missus esl, nec irleo minoreni titrdque Spiritum Paganos Judtees, Manichaos, Sabeliiano$ et sanctum, quia et ah illo et ab illo missnS in EvanAriaue*. gelio legitur, suscepimus hoc qucerere, com illue Riximus de Patre et FiUo quod potuimus, et missus sit Filius ubi erat, quia )n hunc mundum quaulum potuimus, si tamen aliquid digne potuivenit, et in hoc mumlo erat, cum iiluc eliatn Spiritns raus: de SpiriUt saneto tacuiaius, sed non eum pra> sanctns Obi et IpSC e"rat, qitnuinm spiritus Domini teriviraus [Edd. separavimus]. Quidquid enim de replevit orbem terrarum, et hoc quod conlinet omnia Patre et Filio diximus, etiam de Spiritu sancto d i scientiam habet tocit [Sap. t, 7). limus. Est enim in iliis et eum illis aeqnalis unus et Item idem aperte edocel quod Spiritus sdnctus et a verus Deus, non minor aut tertius Deus. Quid adbue Flfio sicut et a Paire proceddt in ejusdem operis [Nova edit. Aug. aliud] dicam faligalis fatigatus? libro quarto (Cap. 20). Qui Spiritum sanctum a Patre et Filio aeternitate et Pslier curti ex teittpore a qtioquam cognoscttur, substantia vel communione separat, eumque negat norl dtcitur misstis : non enim habct de quo sit, aut Sjpirittftii esse PatHs et Filii, plenus est spiritu imex quo procedal. Sapiehtia* qtiippe diclt : Ego ex mrindu, est Stririttl sahcto. lueu Ideo eiiim enim dicitur uiuuuu, vacuus vacuus esi opiruu saucu*. oicuur p \ • . . . Item

idem,

quod Spiritus

sanctus

in Patre

9

9

9

9

9

Ben$ chdritds

(Iloah.

iv, 8), quia pahibtia hon d i -

9

vidit uhitatctri, sed ineffabiliter coagiilat Trinitatem. Ipsa est enirtl Trinitas unus Deus, turris fortitudinis a facie Inittiici, qtii in se crcdentes custodit in saecula saeculorum.

Item idem quod SpiritMs saHetus et Patris sit et Filii et Patri et Fitio cowaualis, con$ub$taniiatis et coaternus, ih tibro primd (Cap. 4) de Trinilate quce Beus est, sie docei: 9

9

9

Omries quos Ieger6 potoi, qui ante me scripserdht de THnitatie. qti» Deus est, divinoruiri librorum veterom e\ novorum catholici tractatores, hoc intehdfctiiht s e e H h d u m ScHpturas docere, qrtod Pater, et FIHus* et Spirltiis sanctus unius ejusdfcmque subfetantite inseparabili gquaiitate dlvinam insinueht w i i W t e m ; ideoque non sint tres dii, sed unus Deus, G quilnivls Pater Filium genuerit,et ided Filitis ndn trit q u i Pater est, Filiusque d Patre sit genittls, et idfee Pater ribri sit q u i Filitts e*t, Spiritus sanctus iiec Pater sit nec Filius, sed lantum Patris et JFilli Spiritusj Pfltri et Filio etiam ipse cdcequalis, et ad THnilatis |ieriinens uhitatem. tlem Idem ih eodem Rbro (Cdp. $)>quod Spiriius sanctut inteparabitiier Patris ei Fitii, quod cum ita sit, magnat dementiee esl Utum a Palre ei Fitio procedere non profileri.

V a Patre ( \* ' *)• P Pater Sanctd* dicittlr, procedit (Joan. xv, 26), vero a nullo. Slcut ergd Pater geriuit, FiliUs genitus est, ita Pater misit, Filius tnissus est. Sed quemadrriodum qui genuit et qui geriitds est, ita et qui misit et qui missus est, unuhi srint, quia fcatcr et Filius unum sunt: ita etiara Spiritus sarictus unum cum eis est, quia haec tria uhurti sunt. Sicut enim nattim esse est Filio, a Patre esse, ita raitti est Fi^ lio, coghosci quod ab illo s i t : et sicut Spirilui saricto donum Dei esse, est a Patre procedere, ita m i l t i , est cognosci quod ab illo procedat. Nec possumus dicere quod Spiritus sancttis et a Filio non t>rocedat; rieqttfe eniril frustri idem Spiriuis et Patris et Filii spiritus dicitur. Nec video quid aliud st-

o r e

A

t

h

8

i

m

rodH

Eccli

i,v

fet

d

c

S

i r i t a

gniflcare voluferit, cum sufflans iri faciem discipulorum a i l : Accipite

Spiriium

sanctum (Joan. xx, 22).

Neque dhliti flatus ille corpordus, cum sensu corporaliter tarigendi procedens ex corpore, substantia Spiritus sancli fuil, sed demonslralio per congruam significationem, non tantum a Patre, sed et a Filio procedere Spiritum sanctum. Quis enim dementissiriius diterit) aliUm fhisse Spiriluttl sancturtn quem sufflans dedil, et alium quem posl asceusi nem suam misii? Uniis eriim spiritus est, spiritus Dei, splritns Palris et Filii, Spirilus sanctus, qui operatur omnia in omnibus.

Denique propter ipsam inseparabilitatem sufllcienter aliquando nominatur, vcl Pater Solus, vel liem idem in libro sexto (Cap. iO), quod Spirilus Filius solus adimpletnrus nos Iietitia cum v u l t u s u o ; sanctus Fitii Patrisque suavitas : unde qui negat pec itids si jJaratui- julHosqu0 SDiKtus, i d est Patris ewn ab utroque procidere, consequens est ut negvt et F i l i i spiri us. Qui Spiritus sanctuS proprie dicilur j l suavhnlem a Putte el k iiio preeridere. spiritus

veritalis,

quem hic mundus accipere non po-

lest (Joan. xlv, .7). Hoc est ehim plenum gaudium nostrunl, quo ariiplius non est, frui Trinitate Ded, ad cujns imagincm facti sdmus. Propter hoc a l i quando fta loquitur de Spiritu sancto, tanquam solus ipse sufflciat ad beatitudlnem nostrarrt : e l ideo solus sufficit, separari a Patne et Filio hon polest; sicqtPater solus suflicit, quia separari a Filio et Spiritu saiicto nori potest: et Filius ideo sufficlt sotus, quia separari a Patre et Sptritri Sahctd noh potest. Item idem in tibro tertio (In proamio), quod Spiritus eauctne a Patre Fikoque mi$.su$ sit.

Cum enim ad id venturo esset, u t vellemus esten-

Illa ergo dilectlo, detectatio, feiicitas vel beatitndo, ita sl tamen aiiqua hrimana vdce digne dicitur, ttsos ab illo appeDatus est breviter, et est in Trinitate Splrltus sanetus, ndn genitus, sed genitoris genitique stiavitas, ingenti largitale atque ubertate perntndens omnes cre turas prb captu earum, ut ordinem sunm tencant, et locis snis acquiescant. Ha?c igiiur omnia quae arte divina facta sunt, et miitatem quamdam in $e ostendunt, et speeiem, et erdinem. Quidquid onim hoxum est, et unuro aliquid est. Jtvm idem in tibro decimo quiuto (Cap. i 7 ) , quod ritus sanctus a Patre Filioqtfe procedat.

8pi-

Neseio cur non sicut sopientia et Pater dieitor et

m

.

DE SPIBITU SANCTO.

2®

frilius, et Spiritns sanctns, et simnl omnes non tres, A q™ P^tn] scu genitn volnntas illa perficitur, eo fine rcOjiuescens, ut qui Tuerat appeliius qucerentis, sed uria sapiehtia Ua et cfiarilas et Paler dicalur Sit amor fruentis : qui jam de utroque, id est, de giel Fitius Ci Spiritus sanctus, et simul omnes una gnehte rnente, et de genita notione, lanquam de pacharitas. Sic eriim et Paler Deus, et Filius Deus, et renie ac prole proce tiiuts Deiis. fet iatneii nori frustra in hac Triiiilate nori dicitur Ibi quxri, ubi nihil ex tempore iuchoatur, ut cooseVerbuni tfei riisi frifius, iicc doriiuri Dei nisi Spiritus qtlenti perficiatur in tempore. Quapropter qui potest sanctus, ilec de quo genitum est Terbum, el de quo Intelligere sine tempore generatiooem Filii de Patre, procedil principaliler Spiritus saiictus, nisi t)eus intelllgat slne iempore processioneiu Spiritus sancti Paler. Ideo autem aJdidi, priucipaliier, quia et de de tliroqne : et qui potest inieltigere in eo quod ait f i l i b Spirilus sanctus procedcre reperitur : sed hoc Filius : Sictit habet Pater vitam in semetipso sic dequoque »11 i Paler dedit, non jam existenti, et non- dit Filio vitam habere in semetipso (Joan. v, 26), non dum habenli, seil quidquid unigenilo Verbo dedit, siiie vita existeuti jam Fitio vitam Patrem dedisse, gignendo dedii. Sic ergo eum genuit, ut etiarii de sed ita eum sine tempore genuisse, ut vita, quam iilo donum commune proccderet, et Spiritus sanctus Pater Filio gignendo dedit, coxlerna sit vitae Palris spiritus esset amborum. Non esl igitur accipienda B tpli dedit: mieiligat sictit habet Pater in semetipso « »» procedat Spiriuts sancUis, sic dedisse Filio transeunter, sed diligenter intuenda inseparabilis rit de illb procedat idem Spiritus sanctus, et utrumtrioitatis ista distinclio. que sine tempore, atque ita dictum Spiritum santlem idem in eodem libro (Cap. 26). cturii dc Patre procedere, ut intetiigatur quod eiiam Deiade iu iiia summa Trinitate quse Deus est, i n procedit de* Filio de Patre esse et Filio. Si enim tervaiia temporum nulla sunt, per quae possit osquidqiiid habet de Patre habet Fitius, de Patre hatendi aut saltem reqniri, utrum prius de Patre natus bet utique ut de itlo procedat Spiritus sanctus. Sed sit titius* et postea de ambobus processerii Spirilus riulla ibi lempora cogitantur, quae babent prius aut sanctus, quoniam Scriplura sancla spirituui euui posterius, quia omnino ibi nulla sunt. Quomodo ergo dtctt amhorurii. Ipse est enim de quo dicit Apostonon absdrdissirrie Filius diceretur amborum, cum l u s : Quoniam autem estis fitti, mitit Deus spirilum sicnt Filio prxstat dssenliara sine inilio ieuiperk)* Fitii sui ttt corda nostra (Gal. iv, 6); et ipse est de sine iilla mutabilitate halurae de Patre generatio, ita quo dicit idem Fiiius : tion enim vos estis qui loSpiritui sariclo pnestel essentiam sine uilo initio quiminiy sed spiritus Patfis vesiri qui toquitur in voteinporis, sine ulla mutabiliute naturae de utroquo bis (Haiih. x , 20); et muitis aiiis diYiuoruin eloprociessio. Ideo ehim cura Spiritum sanctum genitum quiorum testinioniis comprobatur Patris et Filii esse spiritum, qui proprie dicilur i n Triuitate Spiriuis non dicamus, dicere tamen non auderous ingeniturai sanctus* De quo iiem dicit ipse F i l i u s : Quem ego ne in hoc vocabulo vel duos patres in illa Trinitatej mitio vobis a Patre (/oan.xv, 26); et in aiio iocct, vei dttos qui non sunl de alio quispiam suspicetur. Pater enim solus non est de alio, ideo sokis appelquem miltet Pater in nomine tneo (Joan. xiv, 26). De uiroque autem procedere sic docelur, quia ipse lalur ingenitus, non quiiem i n Scripturis, sed i n Filius a i t : de Patre procedit; et cum resurrexisset consuetudine disputanlium, et de re tanta sermo* a morluis et apparuisset discipulis suts, iosuiflavU riern qualera valuerinl profercnlium. Fiiius autem' de Patre natus est, et Spiriius sanc^s de Patre' et a i t : Accipite Spiritum eanctum (Joan. xx, 22), ut eum euam de se proceJere ostendoret : et ipse est principaliler, et ipso sine uilo intervalJo iemporis darile, commttniier de utroque procedit. Diceretur virtus quat ds ilto exibat, sicut legitur in Evangeiio, et sanabat emnes (Luc. v i , i 9 ) . Quid vero fuerit autem filius Palris et F i l i i , s i , quod abhorrct ab omnium sanorura sensibus, eum ambo genuissent* caosae, ut post resurrecttonom soam, et in terra prios daret, et de cceio postea miiteret Spiriium Non igitur ab utroque esl genitus, sed procedit ab sanotum, boe ego exisiiuio qnfa per ipsum donum JJ ulroque amborum spirilus. Verum quia in Ula co* Dei diiTun lilur chariias in cordibus nostris, qua d i - aBterna, et sequali, et incorjiorali, et ineffabiiiter i m miHabill atf)ue inseparabili t r i n i l a i e diiticillimum ligimus Deum el proximum, secundutu duo illa p r x esl generationem a processione distinguere, suffioiat cepta, in quibus loia lex peudei et prophetae. Uoc inlerim eis qui extcndi non vaienl in amplius, i d signincans Dominos Jesus bts dedit Spiritum sanquod de bac re in sermone quodam proCerando ad ctum, semeHn lerra proptet dilectionem proximi, aures populi Christiani diximus, diclumque coascrU et iterum de eoaie propter dileciioAero Dei psimus. Inler caMcra enira, cum per Scripuirarunt Item idem in eodem iibro (Cap. eed.) post pauca. sacrarum testimonia docuissem de utroque proceNunquid ergo poisumus qutarere uirum jam prodere Spiritura sanctum : Si ergo, inquam, et de oasaerat de Patre Spiritos sandus, quando natus est Palre et de Fiiio procedit SpirUus sancttis, cttr F i FilkiSt an noodum processerat, et iiio oato de utro^ lius dixil de Patre pxocedit (Joan. xv, 26)? Cur p u que processitt ubi nulla sunt tempora : sicul potuitas, nibi queraadmoduiu solet ad ennt referre 01 mue qmnrere, ubi invenimus teiupora, voiantaiem quod ipsius est, de quo et ipse esl. Uude illud eol prioa de humana mente procedere, ut quseratur quod 9

u t

d

r

t

inventtttm proien vocetor : quia jam parta

quod a i t : Mca doctma

[Edd.

f

non est mea sei ejus qui %

m

265

THEODULFI AURELIANENSIS EPISG.

264

(Joan. v n , 16). Si igitur hic intelligitur ejus A Utenv, Sicut vocati estis, inqoft, inuna $pe voeatiodoctrina, quam tainen dixit non suam, sed Patris, nis vestra? unus Dominus. Uic utique Chrislum i n quanto magU illic intelligendus est et de ipso pro- telligi voluit, resut ut etiam Patrem nominet. Secedere Spiriuis sanctus, ubi sic ait, de Patre prbcequilur ergo : Una fides unum baptisma, unus Deus et dit ut non diceret de me non procedit? A quo autem pater omnium, qui super omnes, et per omnee, et in Cum ergo sicut unus Pater et unus Domihabet Filius ut sit Deus, est enim de Deo Detis, ab omnibus. illo habet utique ut de illo eliam procedat Spiritus nus, id est Filius, ita sit et untis Spiritus, profecto sanctus: ac per hoc Spiritus sanclus, ut etiam de amborum est: quandoquidem dicit ipse Chrislus Jein vobis et d i Fiiio procedat sicut procedit de Patre, ab jpso habet sus spiritus Patris vestri qui loquitur Filii sui in corPatre. Hic utcunque etiaro illud intelligilur, quan- cit Apostolus : Misit Deus spiritum (Jf a«7*. x, 20; Gat. iv, 6). Habes et alio turo a taiibus quales nossumus inteiligi potesi, cur danostra spirinon dicatur nalus esse, sed potius procedere. Spi- loco eumdem Apostolum dicentem : Si autem tus ejus qui suscitavit Jesum ex mortuis, habitat in ritus sanctus, quoniam si el ipse Filius diceretur, amboruro utique filius dicerelur, quod absurdissi- vobis. (Rom. vm, 11). Hic utique spirilum Patris i n teiligi voluit, de quo tamen alio ioco d i c i t : Quisquis mum est. Filius quippe nultus est duorum, nisi pa tris et matris : absit aulem ut inter Deum patrein ° autem spiritum Christi nen habet, hic non est ejus et Deum filium tale aliquid suspicemur, quia nec (Rom. viti, 9). Et multa alia sunttestimonia, quibus filius horoinum siinul et ex patre et matre procedit: hoc evidenter ostenditur, et Patris etFilii ipsumesse sed cum in roatrero procedil ex palre, non lunc pro- spirilum, qui in TriniUte dicitur Spiritus sanctus. cedil ex malre, et cum in hanc lucem procedit ex Nec ob aliud existimo ipsum vocari proprie Spiritum, matre, uon tunc procedit ex Patre. Spiritus autem cum eliam si de singulis interrogemur, non possimus sanctus non de Patre procedit in Filium, et de Filib nisi e l Patrem et Filium spiritum dicere, quoniam procedit ad sanctificandam creaturam, sed simul de 6piritus est Deus, id est, non corpus est Deus, sed iv, 24). Quod ergo communiter voutroque procedit, quamvis hoc Pater Filio dederit, spiritus (Joan. u l quemadmoduro de se, i u de illo quoque procedat. canlur et singuli, hoc proprie vocari oportuit eura, Neque enim possumus dicere quod non sil vita Spi- qui non est unius eorum, sed i n quo communitas ritus sanctus, cum v i u Pater, vita sil et Fiiius : ac apparet amborum. Cur ergo nou credam quod per boc sicut Pater cum habeat vitam in semetipso, etiam de Filio procedat Spiritns sanctus, cum F i l i i dedit et Filio viUm habere in semetipso, sic ei de- quoque ipse sit spiritus? Si enim non ab eo procedit viuro procedere de illo, sicut et procedit de ipso. Q deret, non post resurrectionem se reprsesenUns d i scipulis suis insufllasset dicens : Accipile Spiritum Hacc de illo sermone i n bunc librum transtuli, sed fldelibus nou infidelibus loquens. Verum si ad hauc sanctum (Joan. xx, 22). Qnid enim aliud significavit imaginem contuendam, et ad videnda i s u quam illa insufllatio, uisi quod procedat Spiritus sanctus vera sint, quae in eorum mente sunt, nec tria sic el de ipso? Ad hoc pertinet etiam illud quod ait de sunt, ut tres personae sint, sed oronia tria hominis muliere, quae fluxum sanguinis patiebatur : Tetide me exisse sunl, quae una persona esl, miuus idonei s u n l : cur git me aliquis, ego enim sensi virtutem non de illa sutuma Triniute, quae Deus est, credunt ( L u c . vui, 46). Nam virtutis noroine appellari eiiam potius quod in sacris litteris invenilur, quam po- Spiritum sanctum, et eo loco clarum est, nhi Angevirum scunt liquiJissimani reddt sibi rationem, quae ab lus dicenti Mariae, Quomodo fiet istud quoniam non cognosco ? respon !it : Spiritus sanctus superve* buraana mente U r d a scilicel infirmaque non capiniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi (Luc. i , t u r ? Et certe cum inconcusse crediderint Scripturis sanctis tanquam veracissimis lestibus, agant oran- 34) : et ipse Dominus promiltens eom discipulis a i t : quoad usque induamim do, et quaerendo, et bene vivendo, ut intelligant, i d Vos autem sedete in civitate Accipietis est, ut quantum videri potest, videatur meute quod virtute ex atto (Luc. xxiv, 49), ct iterum, D i n q u i t , virtutem Spiritus sancti supervenientem in tenetur fide. misit

9

y

9

9

9

9

f

Item

idem,

in homiiia

super Joannem in Joan.).

99

(Tract.

loquiminiy

in vobis Deus

9

(Matth.

sed spiri.us

patris

vestri

qui

toquitur

xix, 20); habes et Aposlolum,

inquit, spiritum

Filii

sui ciamantem

in

Misit corda

(Gal. iv, 6). Nunquid duo sunt, aiius Patris, alius Fiiu? Absit, Unum enim corpus ait, cum signiflcaret Ecciesiam, moxque addidit, et unus spiritus (Ephes. iv, 4 ) ; et vide quomodo iiiic impleat T r i n i -

nostra

9

et erilis

mihi

testes

(Act. i , 8).

Jtem idcm in libro de Civilate Dei decimo tertio (Cap. 24), quod Spiritus sanctus Patris sit et Unigeniti et unus amoorum : quod cum ita sit non est dubium itium ab utroque procedere 9

Hic aliquis forsiUn quaerat, ulrum et a Filio procedat Spiritus sanctus. Filius enitn solius patris est filius, et Pater solius Alii est palcr : Spiritus autem sanctus non est unius eorum spiritus, sed amborum. Habes ipsum Dominuro dicentem : Non enim vos estis qui

vos

9

9

Quapropter in eo qnod Dominus fecit, quando i n sufflavildicens : Accipite

spiritum

sanctum

(Joan.

xx,

22), nimirum boc intelbgi voluit, quod Spiritus sanctus non Unlum sit Patris, verum etiam Unigeniti ipsius spiritus. ldem ipse quippe spiritus est et Patris et F i l i i , cum.quo est TriniUs Pater et Fiiius et Spiritus sanctus, non creatura, sed creator. Neque enim flatus ilie corporeus, de carnis ore proce < dens, subsuntia erat Spiritus sancti atque natura.

*85

DE SPIRITU SANCTO.

sed potius signincatio, qua inteltigeremus, nt dixi, A l n illa enim natura, ubi est summa et vera simplicitas, in eoFiiius videt quod Pater facit, Spiritus Spiritum sanctum Palri esse Filioque comraunem, qnia non sunt eis singulis singuti, sed unus ambosanctus audit quod cum Patre Filius dicit : quia rum esU communione naturalis essentiae, et Filias de Patre natus exstitit, et Spiritus sanctus de Patre Filioque Futaentius, quod soiue Pater genuerit Filium, solus Fitius a Patre genitus sit, solus Spiritus sanetus a procedit. Hoc igitur est Spiritui sancto audire, quod Patre Filioque procedat in libro tertio quem scriest de natura Patris Filiique procedere, et hoc est psit contra Fabtanum sic dicit. loqui, quod est per gratiam nostris cordibus iueffaVeraciter quippe profltemur solum Patrem ge- biliter intimare. nuisse, solum Filium de Patre natum esse, veraciter Item idem in eodem libro. etiam dicimus solum Spiritum sanctum de Patre Et non rapit eas quisquam de manu mea. Pater Filioque procedere. meus quod dedit mihi majus est omnibus, et nemo po9

Item idem in libro

auinto contra bianum.

eumdem

Fa-

test rapere de manu

Patris

mei. Ego et Pater

unum

sumus (Joan. x , 28). Haec est ergo vox, quam oves Ecce ego i n quantum potui, licet breviter, reddidi ejus audiunt; quae scilicet in eoquod nemo rapitde rationem quaunum Deum dicamus Patrem etFiUum B manu F i l i i , neque de manu Patris, unam virlutem et Spiritura sanctum, et in ipsa Dei imagine ostendi Filii et Patris intelligunt, et audientes ab eo quia quoddant divinac agniiionis indicium, in qua quidem ipse et Pater unum sunt, unitatem veram in Patre imagine, memoria, intelligentia, et voluntas,non haet Filio essentiae naturalis agnoscunt. Haec esl vox bent singulas propriasque personas. Imago quippe Filii, baec esl locutio Spiritus sancti, quia de natura est ista, non nata sed facta, non genita sed creata : Patris natus est FiUus, et exinde procedit Spirilua ad hoc utique, ut sicut in ista una imagine invenilur sanctus : boc etiaro a Patre et Filio Spiritus sanquaedam discrelio vocabulorum, sic in illa una divictus audit, quia de Patre et Filio communis divininitate discretio personarum cognoscatur, et nalura- tatis aequatiUte procedit. Non ergo Spiritus sanctus lisunitas oslendat unum Deum esse Patrem, et F i - loquitur a se ipso, quia non a se ipso, sed de Palre lium, et Spirilum sanctum : personarum vero proel Filio habet natnralem locotionem, unde naturaliprietas demonstret alium esse Patrem, alium Filium, ter procedens babet originis veritatem. Ad boc u t i aiium Spiritum sanctum; alium autem Patrem, non que pertinet quod ail : Ille me clarificabit, quia de eo quod Deus est, sed eo quod Pater est; et aUum meo accipiet et annuntiabit vobis : omnia quas habet Filium, non eo quod est Deus, sed eo quod FUius est : aUum quoque Spiritum sanctum: non eoquod Deus est, sed eo quod et Patris et Filii spiritus est. Aiium ergo Patrem quia genuit, alium Filium quia de Patrc natus est, et alium Spiritum sanctum, quia de Patre Filioque procedit: non tamen alium Deum Patrera, et alium Deum Filium,et alium Deum Spiritum sanctum, sed unum Deum Patrem et Filium et Spiritum sanctum. Non enim confundit unitas Trinitatem, nec Trinitas separat unitatem : quia quod i n personarum proprietate discernilur, hoc unum naturaUter essentiae unius communione monstratur Item utem in tibro septimo ejusdem tt quce ventura

Itte me clarificabit,

sunt annuntiabit

quia de mto accipiet

et

vobis.

annuntid-

bit vobis (Joan. xvi, 13). Ecce primum ostendit non ease aiia Spiritns sancli qnam quaesunt F i l i i ; deinde ot ostenderetomnia sua esse quce Patris sunt, adjec i t : Omnia qucecunque habet Pater

mca sunt

ea dixi

annuntiabit

9

9

(Ibid.

quia de meo

accipiet

et

propter-

9

vobis

xvi, 15). Ulud igitur primitus attendamus,

qnod ait : Non enim

toquetur a temetipso,

ud

quos-

cunque audiet toquetur. Quis autem coroprehendat qoalis sit iUius simplicis naturae locutio, vel qualis anditio, nbi non est aliud audire quam esse. Audit iUqne Spiritus sanctus quaecunque Palef et Filius dicnnt, et baec eadem similiter dicit, sicut videt F i lius quae Paler facit, et haec eadem simiUter facit. PATOOL.

CV.

a er

m e a

nt:

W

propterea dixi

quia de meo

accipiet

(Joan. x v i , 14). Quam bene veritatem doclrinae suae verius ipsa servavit! Si enim hoc dixisset, quasi suunvesse Untum spiritum ostendisset: sed dicens omnia quae habet Pater mea sunt, propterea dixi quia de meo accipiet, ipsum Spirilum sanctum unum esse ostendit et Patris et suum; cujus intelUgentiae tenoreiu Ioco quoque superiore servavit dicens : Paractetus autem Spiritus

sanclus quem mittet Pater

nomine meo ille vos docebit omnia quatcunque 9

in

dixcro

vobis (Joan. xiv, 26). Paler miltit, sed in nomine F i l i i m i t t i t : Spiritus missus a Patre docet, sed F i Uus dicit. Hoc etiam illo demonstratur loco ubi Domanus d i c i t : Cum autem venerit Paracletus

operis.

Non enim toquetur a semetipso, sed qucecunque au> diet loquetur,

pt

mittam in vos a Patre procedit

(Joan.

spiritum

verilalit,

quem ego

qui a

Patre

xv, 26). Ecce hic Paracletum, qucm

mitlit Palerin nomine Filii ipsum miltit Fiiius a Patre; mittit autem a Patre spiritum veriutis : mitlit ergo a Patre spiritum suum, quia ipse est ver i t a s : mittit eum Pater in nomine Filii, quia unus spiritus est Palris et F i l i i : mittit eum Filius a Patre, quia sic procedit a FiUo, sicut procedit a Patre. Idem qtioque spiritus Patris, qui spiritus est veriutis. De FiUo ergo accepit, et omnia quae habel Patcr F i lii sunt, quae Spirilus sanctus accepit: quia non de solo Patre, nec de solo Filio, sed simul de utroque procedit. IIoc autem vocabuium processionis de Patre nulU creaturae invenitur indullum, utproprietas isla processionis solius esse demonstretur essenlia? naturalis. Legimus enim FUium de Patre genitum*

9

*ft7

THEODULFl AURELIANENStt EPISC.

**%

ci quamvis in eo quod unigenitus diciluT, m solo A Item idem, ut osteudeeet Spkitum H

-

naturalis generatio demonstretur : tamen propter gralrajn adoptionis, nos quoque Deus Pater vohintarie genuit verbo yeritatis. Unigenitus igitur unus et solus est de Patris essentia Filhis natus : sedet nos per adoptionem et filii Dei dlcimur, et de Deo nati, beato Evangelista dicente : Quotquot autem recepe-

satsetusu ammfem

PmW si FUie* sumdem, $p*#an w*cM* q>Pali;o et a Fitio, et Filiujfk o gakre eX Spiriiu tancto mts$um esse, te$tatur in tibro secundo (llb. n dd ato nimum, cap. 6), quem$crip$it ad Traecmunmm ta gem.

Jam nnnc etiam ffto nobfe esf dte SoWtno saneti

missione quaestio revoivonda^ cur icutcet*, §i omni runt eum, dedit ei$ poteetatem fiHos Dei fieri, hie qui Trinitati sacrificium offeruir, ad sanctificandum credunt in nomine eju$ qui non ex smigumibue, neoblationis nostrae munus saocti SptriiuLflf tantum misque ex voiuntate carnis, neque ex vohtntate viri, $ed sio postuletur. Quasi vero, ut ita dicam, ipse pater ex Deo nati $unt (Joan. i , 12). Cum ergonos, et Dei Deus, a quo Spiritus sanctus procedif, sacrificfam filios, et de Deo genitos, et de Deo natos, drvints os* sibi oblatum sanctificare non possit : aut ipse Filius tendatur eloquiis, nrocessionis tamen dfe Deo voeabu- sanctificare nequeat sacrhlclnnt coipriri* sni, qnod htm nemo potest creaturae cuiquam dbcere concesofferimus nos, cum corpus suum ipse sanctificaverit, sum. Quid ila, nisi quiaunigenitum Fiiiumposset naquod obtulit ut redlmerct nos : aot fta Spfritos i turalis nativitas verum Deum ostendtere, eumque _fr ctus ad consecrandum Ecctesiae sacriffiaoni non adoptivum, nec diversce naturae, sed consubstan- dus sit, tanquam Pater aut Filiutr sacri-leanttbi» e V tialera Patri sine dubitatione monstrare? Procedero sit. Primo Raque meminisse nos eonvenit, ra hnjtto autem de Deo ideo nuHa creatura dicitur, ut Hle quf vocabuio missionis, nec toferiorem accijri dVbere £roceditdePatre et Fifio sic esse credatur Deus, Spiritum sanctum, nec minorem: quia sf tninor, sicut est Pater et Filius. SoKtis est enim Spiritus utique inferior : et si inferior, iftnrtre iiHnor. Hoc sanclr de Pfttre et Fiiio proprtetas ista processionis, autem praemonuimus, scientes at nae^eticft qoam CUJU8 est cum Patre et Fifio natura communis. Dcr maxime fidei nostrae frequetrtenr ob/e^tuitf, ioVr>8a_t Patre quippe ac Filto ptocedit, se_f nort recedft, nec ctum minorenx credendum. fatre ac Filto, quia et a est in aiiquo minor aut subditns, qul de immenso Patre missus esf et a FitTo. Porro aufem si' raisso Patre ac de immenso Filio mseparabitfter et UIHIO mittens polior esf credendus, cognoscent i n hoc procedit ettotus. Sit igitur ei non potest imperarf suam convinci perfldlam, quia sicut a Pafre erPflio quod loquitnr, sicut ei non potest imperari quod missus legitur Spiritus sanctus, sic a Patre et Spimirabiliter operatur. ritumissus invenitur et Filius. Quocfipse Fillus et ttem idem in imro octavo efueaem opene. Q ner nrophetsim multo antequam mitteretur dixit, et Fifius est igilur a Patre missus, non Pater a Pilio, postquam missus est propria testificatione flrmarvit. quia Filius est a Patre natus, non Pater a FiBo. SiNam veniens in Nazareth, et synagogam ingressus, militer etiam Spiritus sanctus a Patre et F_lfo Tegicum tradito sibf ad Iegendum Rbro Hsaiae prophetae, tur missus, quia a Patre Filioque procedifc Sedquia illum locum revolveret, ubi scriptum est : Spiritue noo uno modo in Scripturis sanctis dfcitnr misaio, Domini super me, propter quod unxit mc evangetixare propterea in sacramento Incarnationis non soium a pauperibus misit me (Luc. rv, f S ; Isoi. Lxr, 4 % redPatre, verum etiam ab Spiritu sancto missus est diio volumine, veritatera propbetise illius prtesenti Filius, quia mediator Dei et hominum homo Christus testatus est eiTeclu, complelam dicens, Hodie imJesus totius est Tririilatis operatione plasmatus : pleta e$t htec scriptura inauribus ve$tri$ (Luc. iv, 2f). alio autem modo mittilur a Patre et Filio Spiritus Sed et alio ejusdem prophette loco, a Domino, atque sanctus, qui naluraliter a Patre Filioque procedit. ab Jejus se spiritu se missum his verBis ostendit: Mitlilur enim a Patre et Filio Spiritus sanctus, cum Et nunc Dominus misit me, et spiritus eju$ (lsai. ab ipsa Trinitale uno Deo gratiae spiritalis donatur XLVIII , f6). & se quoque sanctunr Sptritum» m i t t i , eifectus. discipulis anie passionenr snam Hoc* raodo fntmnnt

9

Item idem in libro nono ejutdtm

operie.

Deum itaque Patrem, non totius Trihitatts, sed Filii et Spiritus sancti fatemur auctorem : ae quo babet unigenilus Filius aeternas nativitatis, et Spiritus sanctus aeternae processionis originem. Unitas aotem naturalis, creatorem Filium de creatore Patre naturali nativitate insinuat exstitisse c t creatorem Spiritum sanctum de Patre Pilioque procedere. Item idem in iibro decimo

ejusdem

operit.

Expleta vero confessione verxe divinitatis veraeque humanitatis unici FUii Dei, confttemur nos credere in Spiritum sanctnm, qui est unus spiritus Patris et Filii, de Patre Filioque procedena, in Patre Fiiioque uaturailter manens, de Patre oc Filio unius d i vinitati* habens naturaliter veritatem.

tial : Cum autemvenerit

Paractctuo,

vobi$ spiritum

qui- a Patre procedH,

stimonium

veritutis,

quemego*miUam Hie nv

perttibebit de me (Jvani xv, 9 9 ) . Superiuo

autem eumdem spfritum etiam a Patre mRti doonerat,

Paracletus

autem,

quem mittet Paterin

mquicns', Sfiritue'

nominemeo,

rnnetus

itte vosrdoctbU

om-

nia (Joan. xiv, 26). A Pattv* ergo et* ab Sjliritu mis-sus est Filius, et a Patre et Fifio missns est $p\ritus. Verumtamen nec PRIr nec Spiritns sancti mh> stonem lbcallter factam quisquam dbbet* ftfiristitmus accipere: 8ed'illo missiohfs nomiheopusinteIfigan.ua manifestationis ihdulue: Sic'enimnem*loefrfiteHnif^ sus esVFilius, nec lot^litermittVturSpiriHi_rs^cttts> sicut nec Bpsius Patris est* quoqnam locniis adve__tus.

270

t>E SPIRlTU SANCTQ.

Bormisda Romanut episeopue, quod fyiriius sanetue A n u n c cum per insufflationem percipitur, et poslmoa Patre FiHoque procedii,sic dieit in epistota, quam dum, cum o> ccelo veniens in linguis variis demonad Justinum imperatorem misit, adversus Nettorii stratur. £ur ergo, pjritu) in terra d|scipulis datur, et Eutgcheiis blasphemias. postmodum de coelo m i t t i t u r , nisi quod duo sunt Adorenufi Patrem et Filium et Spirkum sanctum, praecepta charitatis, dilectio videlicet Dei, et dilectio Htdistinelam (iadtfiaam} dislincte, incomprehensi- proxirai? In terra dalur Spiritus, ut diligatuf proxihUem et inenarrahiiett suhataiitkim Trluiutis : uhi raus : e ccelo datur Spiritus, ut diligatur Deus. Sietal admiurt •mnerom ratio personarum, unitas tacut ergo una est chariias, et duo praacepta, ita unus men non atnittit esseniiae separationem, ita tamen Spirftoa et dno dnta, prins a eonsisteiue Domino i n nt servemus divinte propria naturae, serremus pro- terra, postmodum e ceelo : qnia in proximi amore pris unteuMpie personm, ut nec personis divinitaiis discitnr quahter perveniri deheat ad amorem Dei. ainguloritas denngetnr, nee ad e w n t i a m hoc ono4 ttethidem in tibrtf MoraUum tetundo (cap. 28). est pTopiinm nomiftum transteratur. Magnum est Si prophetiae spiritus prophetis seraper adesset, sancue et incomprehensibiie mysterium Trinitatis, David regi de constructione templi consulenti neDeus pater, Deus filius, Deus spiritus sanctus, T r i n i t a s i n d m s a : d t a r a e n n o t u m e s t , qnta proprhim 1 4 * * P - * * » *>ncederet cjuod frosi paululum negaret. Unde bene in EvangeTTo scripfum est patria fonerare filium, proprium fllii Dei ut ex patre pairt nasceretur «quaJLis, proprium Spiritus CSt : Super quem videris bpiritum descendentem et aancti ut de Patre et Fiiio procederet sub una sub- manentem super eum, hic esi qui baptizat (Joan. 1,33).* l n cunctos namque fideles [Edit. in cunctis namque atantnt deitatia fidelibus] 6oiritus venit, sed in solo mediatore semteo Romanas episcopu$,q;uod SpiriM sanctnsaPatre FUieque procesHi, sic diest in epistsms, quam misii ner singularitec permanet : quia ejus humanitatem punquara deseruit, ex cujus divihiiate procedit. In ad luribium Asturicensem episcopnm. illo igitur manet, qui solus et omnia et semper potest. Printo ita^ue eapitofo demonstrauir, quan» impie Item ia\em in eodem libro (cap. 29), post pauca. sentiant de Trinitate divina, qnt PatrhV et Fhti et u a (

u a m

N

a

a

n

k i bjs igitux donis, sine quibus ad vitam perveSpiritus saacti unam atque eamdem asserunt esse piri non potest, Spiritus sanctus, sive in (rraedTcaiopersonatn : lanquani idem nunc Pater, huhc Fiiius, |ibus snis, seu tn electis omnibus semper manet: in nunc Spiritus sanctus nominetur : nec niiua sit qui illis autem, cpubus per ostensionera illius noh tiostra genuit, alius qui genitus est, alius qui de utroque yjta, servatux, sed aiiorum quaeritur, nequaquam procedit, sed singularis uhitas in triDus quidem vo cabulis, sed non in trious sit accipienda pcrsoiiis, 0 semper in prxdicatoribus permanet : quia semper guidem eorunt cordi ad bene vivendum praesidet, quod blasphemiaa genus de Sabettii oplnione sumnec tamen per eos virtutum signa seraper ostendit: pserunt. sedf aliquando se eis a signorum ostensionibus subGregorius Romauue episcopus, quod Spiritus us sanctus irahit, ut eo humilius virtutes ejus fiabeantur, quo aPatrePilioqueprocedat, in Homilia vfgesima sexta sic didt habitae teneri non possnnt. lSfediator autehi 6ei et Itaque recte dlcitur : Sicut misii me Paier, et ego hominum norao Cnristus Jesus, in cuhcCis eum et semper continue habet praesentem, quia? et ex llio mitto vos (Joan. x x , H); id est, ea vos charitate fdenf s^iritms per sobstantiam profertoY. Recte ergo diligo, cum inter scandala persecutoruin niilCO*, qua mc charilate Pater diligit, quera venfre ad toleran- et cum 7n ssmctfs pra?dicatorfbns matreaf, i n mediadas passiones fecit. Quamvis mitli eliam jnxta naturara tiore singuiariter manere perhibetur : qtria in istis per gratiam maitet ardf aliqoid, in illo autem pef snbdiviniUitis possit inlelligi. Eo enira ipso a I^alre ^ilius stantiam manet ad cuncta. milti dicirur, quo a Patre generalur . Nam sanctura qtioque Spirilu n , qui cum sit aequalh? [Edit. Creg. item idem in libro quinto \cap. 26), quod Spiritus co;equaIis] Patriet* FiTio, non tamen incarnalusest, sanctus a Patre procedil, et deeo quod esi Fitii aceipiai, ubi tntet&ghur elab eo procedere. idera se Filius miltere perbiliet dicehs : Cum venerit 1

Paractetus, quem ego mittam vobis a Patre (Joan. xv, 26). Si enim mitii solumraodo incarnari debet intelligi, sanctus procul diiT>Jo Spirilus nullb modo diceretur m i l t i , qui nequaquara incarnatus esf, sed ejus raissio ijpsa £rocessio est, qua de Patre proccdit et Filio. Sicut ilaque Spirilus mrtli dicitnr, quia procedit, ita et Filius non incongruc lnilti dicitur, quia generatur. Hoc cura dixisset, insufflavit ei! oixit eis : Accipile Spiritum sanclum (Joan. xx\ 2 £ ) . Quaerendum nobis est, quid est quod Spiritnra sanctum Dominus noster, et semel dedit in terra consistens, et serael coelo praesidens. Neque enim alio in loco datus Spiritus sanctus aperte monslratur, nisi

Et vocem qnasi aurm tenis audrvi (Job. iv, 16); c|uodenirapcrvocem aurae lents, nisrcognitioSjpiritus sancti designatur, qui de Patre procedens, et de eo qubd est Filii accipiens, nostrae feimitei hotitiae i n firmitalis infundiliurf Qui iamen stn>er apostolos veniens, per exteriorem sonum tantmaih per veheraentem spiritum demonstratur, ctrra dfcitur : Factits est repente de cceto eonus tanquarri advenientis sprritns vehementis (Act. n , 2). Sanctus enira Spiritus, cura se notitiac humanaa infirraitatis insinuat, et 80nitu vehementis spiritus, et voce aorae lenis e r p r i mitur : quia videlicet veniens et vehemtenSr est, et ienis. Lenis, quia notittam suam qnatenus cognosc 1

171

THEODULFl AURELIANENSIS EPISC.

utcunque valeat, nostris sensibus temperat: vehe- A vero sanctus procedendo non nascitur; quomodo Pater nunquam sine Filio, et tamen sine Fiiio Pater roens, quia quantumlibet hanc iemperet, adventu tamen suo infirmitatis nostrae c^ecitatem iUuminando genuit Fiiium; quomodo Filius nunquam sine Spiritu, et tamen a i t : Nisi ego abiero, paractetue non perturbat. veniet ad vos (Joan. xvi, 7). Quomodo Filius non de Isidorus in iibro septimo Etymoioqiarum (eap. 3), se, sed de Patre est, nec tamen ei est posterior de quod Spiritus sanctus a Patre biUoque procedat, sic dicU. quo est; qnomodo Spiritus sanctus de Patre proceSpiritus sanctus ideo praedicatur Deus, quia ex dit et Fiiio, nec tamen abeis praeceditur, a quibus Patre Filioque procedit : ideo non dicitur genitus, procedit; quomodo tria unum sunt, et unum t r i a ; ne duo in Trinitate filii suspicentur : ideo non praequomodo ad se invicem relative tria sunt, essentiadicatur ingenitus, ne duo patres in ipsa Trinilate liter unum sunt; quis ista consideret, quis isla comcredantur. Procedens autem dicitur testimonio Do- prehendat; si enim humanae nativitatis Christi semini dicentis, Mutta adhuc habeo vobis dicere, sed creta non capimus, divinae naturae mysteria quomodo non potestis portare modo [Apud Isid., quce vobis lo- capiemus? quar , sed non potestis iila modo audire ] . Veniet autem spiritus veritatis qui a Patre procedit, et de -g [Item idem in libro Sentenliarum (Lib. i , cap. 17.) meo accipiet, ille docebit vos omnia (Joan. x x i , 12). Hic autem non solum natura procedit, sed semper ad peragenda divinitatis opera indesinenter procedit. Hoc autem interest inter nascentem Filium, et procedentem Spiritum sanctum, quod Filius ex uno nascitur, Spiritus sanctus ex utroque procedit. Et ideo dicit Apostolus, Qui autem spiritum Christi non habet, hic non est ejus (Rom. v i n , 9).

Spiritus sanctus creator est, sicut Pater et Verbum, teslante propheta, Spiritus Domini fecit me, et inspiraculum [Edit., smraculum]omm^oteutisvtvificavit me (Job xxxm, 4). Spiritus sanctus Patris et F i l i i est, et inde unum sunt Pater et Filius, quia nihil habet Pater quod nou habeat Filius. Non enim res una et duorum consubstantialis poterit simul ab eis procedere et simul inesse, nisi unum fuerint [Edit. fuerit] a quibus procedit.

Item idem in eodem opere (cap. 4), post pauca. L

Pater igituret Filius et Spiritus sanctoa Trinitas et unitas. Idem enim unum, idem et tria : i n natura unum, i n personis tria : unum propter majeslatis oommunionem, tria propter personarum proprietatem. Nam alius Pater, alius F i l i u s , alius Spiritus ^ sanctus : Sed alius quidem, non aliud, quia pariter simpiex, pariterque incommutabile bonum etcoaeternum. Pater solus non est de alio, ideo solus appelJatur ingenitus : Filius solus de Patre est natus, ideo solus dicitur genitus : Spiritus sanctus solus de Patre et Fiiio procedit, ideo solus amborum nuncupatur Spiritus.

Prosner in tibro de Vita centemptaHva (Ub. i , cap. 18), quod Spiritue sanctus a Patre et Filio procedat, sic docet. At cum non solum secundum Apostolum nos ^

o p o r l e a t

f

o

r

m

a

m

p r a b e r e

8 e d

e o s

ipsos fideles, qui nobis divinitus instituendi commissi sunt, instruere debeamus de Patre, quomodo solus accipiatur ingenitus, de Filio, qtiomodo solus dicatur genitus [Edit., quomodo ex ipso sit genitus], et de Spiritu sancto, quomodo ex Patre ac Filio procedens, nec ingenitus possit dici nec genitus, qualiter ista tria unum sunt, et hoc unum non dividatur, Item idem in libro Differentiarum (Lib. n , cap. 3). sed distinguatur in t r i a ; quemadmodum nec Pater • Inter personam Patris et Filii et Spiritus sancti nec Spiritus sanctus, sed solus Filius de solo Patre ita secernitur, quod Pater nec factus nec natus est, ineffabiiiter natus, hominem totum sine ulla mutaFilius natus non factus, Spiritus, vero sanctus, nec tione substantiae suae susceperit, ac se Deum et honatus, nec factus, sedex Patre Filioque proce- minem verum per virtutes passionesque probaverit, dens. Proinde Pater aeternitatem habet sine nativi- comprehendi permiserit, occidi voluerit, tertio die tate, Filius nativitatem cum aeternitate , Spirilus resurrexerit, i n coelos hominem de nobis assumptum vero sanctus proccssionem sine nativitate. Pater ex D sua virtute levaverit, suae resurrectionis exeiupio nuilo exordium ducit, FiUus ex Patre originem sunobis regeneratis in se spem feiiciter resurgendi mit, Spiritus vero sanctus exPatre Filioqueprocedit. praestiterit, membra sua nos fecerit, non credentiHaec tamen a nobis quae dicuntur de Trinitate, ut bus s i b i , vel a se recedentibus, supplicium commi[Edit. utcunque] potest intelligentia humana capere. natus sit, et adhaerentibus sibi regnum eceleste proNam quis considerare sufficiat ipsius Trinitatis i n - raiserit. (Cap. 19.) Haec et alia, et sacerdos nosse terna mysteria? quomodo Pater et Filius et Spiritus debet ut doceat, et populus credere ut ea quae dosanctus tres personae sunt, una natura; quomodo ceatur inteliigat, dicente Apostoio: Nisi credideritis, Pater ingenitus, Filius genitus, Spiritus vero san- non intetiigetis (Isa. v u , 9). Unde datur iiitelligi, ctus nec genitus nec ingenitus, nec creatura esse quod non fides ex intellectu , sed ex fide intellectus videatur, sed increatus; quomodo Filius de Patre existat, nec qui inteliigit credat, sed qui credit i n uatus est, Spiritus vero sanclus de Patre procedit, telligat, et oui inteliexerit bene agat et FiUo;quomodoFiUus oascendo procedit, Spiritus « Quaedam hujus cap. aiiter iu editis Isid. legunturj

DE SPIRITU SANCTO. 174 Filium invisibilem sicut ipse invisibiiis est; qui iit * Vigitiut Africanut episcopus Spiritum sanctum a A esset visibtlis, corpus nostrae fragiUtatia assumpsit: Patre Filioque procederc his verbis demonstrat in tibris (lAb. i post medium) quos scripsit Constanti- non ut invisibilis esse cessaret, sed ut in ipso Chrinopoli in defensioncm Leonis papce contra Eutysto invisibilis increduiis permaneret. Nam cumdicit: chtanistas. Pu Cea:'0O'ic« Beati oculi qui vident quce vos videtis (Luc* x, 25), Similiter nobis et de Trinitate cpjaestionem aHquam moveant, ut quia sunt quaedam propria Patris, ergo beati erant Jutkei omnes, et bi qui eum cruciqute nec ad Spiritum sanctum [EdtJ., nec ad Filium, fixerunt, de quibus per David d i c i t u r : Jpsi vero nec ad Spiritum ) etc.] pertineant', et sunt quaedam consideraverunt et conspexerunt me (Psal. x x i , 19). Vides ergo quia invisibilis perseverat, el mente cerpropria F i l i i , quae nec ad Patrem nec ad Spiritum sanctum pertineant, et sunt etiam Spiritus sancti nitur pura et credula : ergo si invisibilis Pater, i n nonnuiia propria, quae nec ad Patrem nec ad F i - visibiiis Filius, invisibilis Spiritus sanctus. Et ut ad lium pertinere monstrantur, tres a se invicem se- hoc te revocem, unde factum est ut hoc de fragiii paratos criminentur catholicos colere deos. Sed ne homine doceamus, Tria haec invisibilia, et iudivisa, forsitan inopinata quaestione turberis, audi per sin- et in unum conglomerata, et virtutis efficacia redungula, suscepti hominis dtspensationemnec ad Pa- dantia, id estvocem genilricem verbi, ex verbo vero t r n m , nec ad Spiritnm, sed ad solum pertinere ^ simul cum voce procedente efBcaciam, qoae faciat [Edit., adverte per singula. Susceptae carnis dis- aiterum consulem fieri, alterum trucidari, dic mibi, pensatio nec ad Patrem pertinet, etc.] Filium : pro- Ariane, ista tria unum sont, an non? Si unum non sunt, divide vocem a verbo, et efficaciam a voce et prie enim Filius, non Pater, de virgine natus est; rursus iha quae saepe audita est vox [Edit. super verbo. Quod si hoc i n fragiii homine ita unnm sunt eom], Aic est fitius meus diteetue (Matth. i n , 17), nec tria, vox, etverbum, etefficacia; tresquidempersonae ad Filium, nec ad Spiritum sanctum, sed ad Patrem sunt, sed*una subsistendi potentia. I n homine fragtpertinet soium; item columbae species quae in Jor- lissimo, ut diximus, haec sit tanta potentia, quanto dane apparuit, et ignearum linguarum multipertita magis in omnipotentia Dei ita est, ut sitPater omdistributio proprie ad sancti Spiritus personam per- nipotens genitor F i l i i , et ex Patre et Filio procetinere monstratur. Sed ne adhuc de his proprietati- dens virtus, qui est Spiritus sanctus. bos dubites, andi manifestius. Proprium Patris est CaseiodoTue in expositione psalmi L , quod Spiritus sanctus a Patre Filioque procedut sic dictt. genuisse, et proprium Filii est natum fuisse, proBedde mihi Iwtitiam salutaris tui et spiritu principrium vero est Spiritui sancto de Patre Filioque procedere : nec omnino reciprocatur in aiiam perso- pali conprma me (Psal. L , 14). Nec incassum putenam quod est unicuique personoe specialiter pro- mus, quod vir sanctus, et cordis iliuminatione raprium. Si ergo hae tres personae, habentes singulae diatus, tertio Spiritum nominavit, nisi quia indiproprietates suas, quibus signihcantius distinguan- viduae Trinitati devotus concedi sibij ab ea veniam tur, non qnibus separentor, unus est Deus; quo- postulavit. Spiritus enim, quantum ad essentiam modo Filius, saiva utriusque naturae proprietate, non divinitatis, et Pateret Filitis et Spiritus sanctus recte unus dicitur Deus : sed pro distinctione unus est Christus? personarum, proprium est Patri quod naturaliter Procius Constantinopotitanus epitcoput, ad Armcmos in epistola adversus hareticos destinata, Spiritum sine initio ante saecula genuit Filium, proprium est sanctum ab essentia divinitalit inseparabililer proce- Filio quod naturaliter a Patre genitus est, proprium dere his verbis edocet. est Spiritui sancto quod a Patre et Filio procedit, Quae Fugiamus itaque cousilia seductionis, fluenta hae- ineffabili charitate atque cooperatione eornm conreticorum dico perniciosa, Deoque inimica contagia, substantialis aeternitas et potestas omnia facit quae Arii vesaniam, qui Trinitatem inseparabiiem sub- vult in ccelo et i n terra. Sed quamvis haec incompre* slantiis dividit, Eunomii audaciam, qui naturam i n - hensibilia atque inexplicabiiia ita sunt nobis nnnc comprehensibiiem infra scientiam humanitatis i n - esse noscantur, tamen a nonnuliis patribus corporacludit, Manichaei [Edd. om. Manichaei], Macedonii D lium et simul existentium rerum talis similitudo prorabiem, qui sequeslrat ab essentia deitatis Spiritum ponitur. Invenimus enim in sole tres istasproprietasanctuni inseparabiiiter procedentem. tes, prima ipsa est substantia corporalis quod sol * Agnetlus in epistota ad Nenium, quod Spiritut est, deinde splendor ejus qui i n ipso permanet, tertio sanctus a Patre procedat et Filio sic docct. calor qui ab splendore ejus usque ad nos pervenit. Ideo ex Patre Fiiius, ex Patre et Fiiio procedit Quae hoc modo, si tamen tantae rei simiiitudo potesl Spiritus sanctus, nec, ut quidam dicunt, duos babet aiiqua reperiri, arbitror aestimanda, ut quod est i n Deus filios, Christum et Spiritum sanctum, sed habet * Vigitius Africanue episcopus. Hinc patet error pro ipsius studio et solertia discutiendum relinquiiilorum, qui hos libros hactenus sub nomine Vigiiii mus, a quo Vigilii opera brevi emendatiora et auTridentim ediderunt. Quin et in codice S. Eugendi, Ctiora speramus. >> Agnellus in epistola ad Nenium. Edita primum ut audio, Vigilius hic episcopus Thapsensis inscribitur, qurn civitas erat Africae in provincia Byzacena. est Basileae hoc titulo, Agneiti episcopi ad Arminium de ratione fidei. Adjectum est postea ex alio, ut reor, Et in Notitia quam edidimus, inter episcopos ejusce provinciae, qui ad Huoericum fidei causa venerunt, exemplari nomen Ravennatis, qur sedon iliam rexit postremo loco recensetur Vigilius Thapsitanus, de postremis temporibus Justiniaui. qno idemne an aliua a nostro sit, Chiffletio nostro t7S

9

9

9

9

9

9

«75

TliEODULFI A U R E M 4 M M S M

W

EPISG.

aoie subsUuua cofporatts, i u intelligatttr io T r i a i - A boc teioeliea noofttptur flaelesia, Heue iLao*? ldi« late quodammedo penooa Patris, et quod eat in aole thun Deo subditom te esse proflteris, aquo iossttmasplendor eju* , hoc sit in Trinitate poraona F i i i i , bile beneflcium te suscepisse testaris. Sednlsanctnm sicttt Aposloina dicit : Splendor gloriat ejne (Hebr. verbum una atque aequabili veneratione coterejur, i 5), quod autont estinsole caior, hoc sit in Trini- intondo quid soquipir f §temintipee e$t Pcu$ meu$ eteeluturiemeue ; udjutor meut,non movebor ampiiut Ute pemona Spiritus 8ancti,sicut iegitur, Quie te ab$r (Ibid. i u ) . Dixerat superius a Patre genitura fialuiig oondet a catere ejue (Ptat. xvm)? Datur eliam aiiud anctorem; nuno qui si iste saluUri* trina copi$*exomplum incorporaliom rerum • hoc eat de anima, qnaa ad imagioem at aimUiuidinem Dei facU cognos- sione cpmpieetitur. Primo ne minereu trftftyes, citur. Anima igiturest ipsa suhsUntia incorporea ra- dieit: Ipee eet Deue meu$, siout supra A> patrn Peo tionalis,in qua inest iuteUectus et v i u ejus. Quodergo [£dd. Deum] d i c i t ; ssqualius onim suntaii nominis est in anima subslantia, hoc inUUigaiur, si dici fas subsUntiam et poteotiam uniuiis o§Uftdit. lindq est, in T r i n i U U persona Patris; quod autem est i n pater Augustinus in tfbro quinto decirap (cap. 3) anima virtus et scientia, hoc inUUigatur in Triniute dp Trinitato ita d i c i t ; Batione eliam re^djLa jntelUFiUus, qui est Dei virius, et Dei sapieniia, et quod gentibus plarura e*} i n sub^iantf* veritatis non #

f

9

ost in anima vivifieandi proprietas, hoc et i n Trini- B solopi Patrem FUio non osse raajorem, sed neo tafe inulligatur Spiritus sanctus, per quem vivifiambos simul aUquid osse majqs quam solum Spiricanjii opus multis (oeis praedieaiur impleri, sjcut ait t u a sanctum, aut qu^Ubet dttps i n eadem T r i n i U U Petrus Apostolus in epislpla sua: Moriificatut carne majus ^sso a|iquid quau flnuin, ati( pnpqpi simui t W / N i W autem tpiritu (l Petr. m , i 8 ) . |UHn Apotres maju* aliquid esse quam sipgulos. §ic perfosfolus : Littera aeeidit, tpirilut autem vivificat ( I I c u m atque siogularera naturam sanpt» ? n u i u t i s Cor. iii» fl)» et in Evaogelio Dominus ait c Spiritut n^irabili veritate a^ntaoitravit» eei qui vtvificuU nom caro non prodeet quidquam Pradentiut in fibre conira Murcionitiat (BarmartU (Joan. vi> 64). Haec autem quaa dixintosi trta singur genia, e. 6Si), metro hereico. lari|or aequestrata nallaieuus inveniunturi quamvis 0 Boo eunetiparens, anims dator, o Beo Christe, intellectus noster ea distincfa posiit adyertere : sed CujuB ab oro Deus subsistit Spirttus onua. i u naturaUur sunt unita, ut dum ununt horum se Item idem in libro Humnorum (Cathemerinoh, hymno obtulerit, simul tria seraoer occurrant. Sic per has 6, v. S ) , metro iambito. simUitudines tantae rei aliqua nobis imagioatio veri0 TriniLatis hujus tatis aperitur. Sunt et haee et alia Patrum dispuuYis uqa, luraen unum, tkme similia. Sed quaa nunc eavnis infirmitas ad l i - C Peus ex t)eo perennis, quidum vetat intelligi, tone pnesuntius poterunt Deus. ex ptroque missus, ^ eomprehendi, quando in majesute sua diviniutem viderint qufeunque beati sunt. Quod qui desideirat Item idem in Ubro Mymnavum (humne 5; v. i)\ otot plenius agneecere, sanett Hilarii» sancti Ambrosii et tro choriambieQi que4 Mclepiap:$uuk nominotur. aauoti Augustioi Ubros [Apud €a$$iod. iibres T r i n i U Inventor rutili dux bone luminii, tis] non desinat leetitere. Haee Boim res ad dispfr Qui certis vicibus tcmpqra divplis» Undum qnam magna u m longa est. Nam et beatm Merso sole chaos ingroit horridnm, Haoronfnius adversu* haeretieos in hoe psalmo ldcu- Lumen redde tuis, Christe, fldelibus. leoter et bwviter de T r i n i U U disseroit. (Ibid. v. 157) Per Christuni genitura, summe Pahem idem peajmo $exagc$rme primo. In quo visibilis siat libi gloria [ter, luum, 4b ipao enim $ututure meum (Ptai. L X I , 1), id est Qui noster Dominus, qui tuus Unicus, unigenitus FUius, qui reete credentibus saluurU Spirat de patrio corde Paracliluhi, existit; ab ipso enim cnm dicitur, Filius signineaPer quem splehdor, honor, laus, sapientia, tnr. HSBC enim propria unus Deus sancta Trinius Majesias, bonita.s, et pietas tua D habet, quod Pater ingeniuis,FiUnsgenitu8, Spiritus Regnura continqat noraine triplici, sanetus a Batre et Ftho proeedit; hoo fides inlegra. Texens perpetuis saecula saeculis. f

f

t

T

i .

AURELIANENSIS

. . i l I...IIU

>

n

••U«iir«

EPISG.

FRAOMENTA SERMONOM Ad Yirtutes difficile coqsurgimus, ad vitia sine labore delabimur. l s u enim prona, iUa ardua sunL Grandes enim sudores perpellmur ut ad ecelum con-

i

AUQUOT.

scendere valeamus. Quemadmodum au Yirlulunt teodentes cuimea non a suaamis inchoant, aada tmodletS) ut $ensim a d altiora p e r t i n ^ t ; ita et qni

f» ergpunpnteo daMnonwm nntni nd detecutiodilabtmtnr ad Yitia nou l U t i m a inagnis crimmibus A incipiupt, sed a modicis assuescunt, et sic i n ma- nem iornicationis impolliuir, divwj jodicft eunni nt ximis prornunt. Nihil prodesl e i r a i x U malo agere mterni tonnenu incendii ojrt» ncnins proponantnlr: boouin, sed prius est cobibendtun a maio, demde quia nimirnm omnia paana OenUtionls gravioris anpexercendum bpoum. Hoc enim iadicat propheU p i i d i fonnidine eoerceturt neotdatio aidoria $$> cum dicit : Quie$cit$ agere perverte, dticite benefa- bennae aidorem exciudit luxuriBe* A Deo datur «0»eere (l$a. i , Prius vitia exslirpanda sunt ra fao- tinentia, sed p e t i u et acdpimis. Tunc autem tribnihiiue, deinde inserendee virtutes. Nam cohaerere ot turv quandp Doua genntu inUrno pniaatur. Amanoa conjungt oon potest veritas cum mendaeio, pudor est pukhritudo ^ a s i i u t i s , eujos gustaU detectatb cum petulantia, fides cum perfidia* castilascum duicior invenitur quam carnis* Castitae eoun A r u r luxuria. Luxuria vero carnis ideo notabilis est oo> ctus suaviutis est, polchritudo invtoiau aanctommv uibus, quoniam staiim per se turpis est: et tamen saniuacorporiS) securitaa Hentis. Nom qni tae c e n pensante Deo, superbia miuor est. Sed qui deiioe~ tinenthun babere confidit) et ab aliis terraus dest>derus ae non subtrahit, quamvis hunc iuxnria Caiv tur superbia et non sentit, labitur carnis luxuria, nis non poiluat, diversa tamen mnndanae conversa^ nt prp bac jiumiiietur, et a confusione surgat et a superbia. Dmnis peccans superbus esi, eo quod fa- * tionis operatio nmeuhUi Ontno tamen peccatmn por pmnitentiam reeipit voUeris sanHatem» Non potcct ciendp yetita • contemptim babeat divina praecepta* Recte ergq iqitium, omnis peccafi «uperbia, q u i * quisquam apiriuUa beUa traosirev niaipriua edomn non pullniant cmterm aoboles pecca** torum. Cupiditas onim Christum vendidU* vnndidit tiimque in abomiriandara carnis imraunditiara iiur, nam alterum pehdet ex altero. Sed sicu^t per super- v i u m , comparavit morUm t necminun, qoia btorienUs inferni ignibus doputantur) qhi vivbntes biani mentis itur in prpslitutionem libidiiiis, ita per hutnililaiem inentis salva fit castitas carnis. Deus ^ flammam cuptdiutis oum non exstinxarnnt. Utilo autcm nonnunquam dejicit occultara raentis super- est cavere gulam ciborumque concupiscentiam. Quid biam per carriis manifestam riiinam. Libidinis nasci enim Um noxium quam ut animus serviat vontti et immundiUam de animi occulta superbia, exemplo escisi quae sunt destruenda, UaUnU Apostolo; Deub primi hbminis aperitur; qui mox ut per superbiam autem et hunc et hcec de$truet (I Gor. v i , i5)» Non contra Deum turauit, sUtim carnis libidinem sensit, ad luxuriam nec ad satieutem, sed Untummodo nt et pudenda bperuit. ftonntinquam gemino vitio corpus susUntetur ad opus Dei 1 epuUs est utendnm. Christiahtis a diaboio appelitur, et occulto per ela- Sicut eoim omnes carnaies oupidiutea abstiAontin tiohem, et publico per libidinem; sed Dei servus resecantnr, i u omnes anima» virtutes edaciutis v i discrete utrumque pensans sic cavet Ubidinem, ut tio destruuqtur. Neque enim potest quispiam virtunon incurrat elationem, et sic tremit elationem, ut tum perfectionem attingere, nisi prius edomaverit ' non resolvat animum ad libidinem. Luxuriosis at- ventris ingluviem. Nemo potest doroinari caeteris que superbis daemohes plus fautores existunt, dum- vitiis» nisi prius restrinxeritvitium gulae. Nonpotest que i n ceteris vitiis spiritoi maligni desorviunt, his quisquam u semetipso facile spiritus immundos extamen majori famiiiaritate junguntur, eisque am- peUere, nisi per abstlnentiam gulae. Turic enim hoplius juxta desiderium ^muUntur. Principaliter his ™ stes qui extra nos sont a nobis fortius superantur, cum prius quae intra nos sunt vitia eistinguuntur. duobus vitiis diabolus humano generi dominatu^r, Nam frustra foris agit beUum, qui intus habot perii d est, per superbiara meutis et luxuriam carnis. culura. Escae crapulam, potus ebrieutem generat. Unde et bominus ad Job loquitur de diabolo diceus: EbrieUs autem perturbationem gignit mentis, furoSub umbra dormit, in eecreto calami, in ioci$ humenrem cordis, flammam iibidinis. Ebrieus i u menum tibue (Job t L . l6j; per caiamum enim inanis superalienat, ut ubi sit nesciat. Unde et in Proverbiis, bia, per loca nomentia carnis demonstratur iuxuria; Potente$ inquit, iracundi $unt: vinUm non bibant nt per haec enim duo vitia diabolus humanum possidet genas^ vet dum mentem in superbiam erigit, vei cum bibmnt, obUvi$cantur $api$ntiam (Ptov. xxxi, 5).. dura per luxuriam .carnem corrumpit. Ex corde Plerisque laus ost multum bibere et non inebriari. Audiant hi advorsum se propheUm dicentem: Ves etiiiu primum fbrnicationes sunt auierendae, ut non qui potentee $$%i$ ad bibendum vinum et viri fortee ad prorumpant in opere. Hinc est quod per prophetam mi$cendam ebrietatem (I$a. v, S2). Yino multo dedi» d i c i l u r : Accingite iumboe ve$tro$ $uper ubera veslra tos, et kuuriose viventos, Isaias sio arguit dteeas t (/•«. x i x i i , H J ; hoc est tn corde libidines resecate» v

t

f

t

m

T H E O D U t f l A13RELIANEKSIS EPISC.

290

Ytf qm MOHsuryitU uumtad tbrktattm uctandam, A pneoccopat. Contnere Satomonem perotiom mnltis ot potandum usque ad veeperam, ut vino ceetuetie fbrnicationibus involutum, et per fornicationts v i (I$ai. v, 11). De talibus alio in toco dicitur: Vce tium usque in idoiolatriam lapsum. Hi vero qui pro tim\ dvita$, cuju$ reu juveme e$t et cujue prineipee Dei timore saeculo renuntiant, eltamen curis rernm mane comedunt (Eccli. x, 16). Mutli eliam a mane saecularium implicantur, quanto se rerum studiis usque ad sohs occubitom ebrietati et gulae volupta- implicant, tanto se divinae subtrabunt cbaritati. Qui tibus serviunt, nec inteOigunt cnr n a t i * u n t , sed simul et terreuis parere curis et divinis se exercere conauetudine bettuina detenti, luxuriae tantum tota student, utruinque complecti non valent, sicut Chridie epulisque inserviunt. Glamat loel propbela bis stos a i t : JSemo pote$t duobus dominis servire (Matih. qui ebrietati servlunt, dicens : Expefgi$eimtni cbrii v i , 24). Nisi enim prius a secreto cordis expellatur ot ftete, et ulutate omne$ qui bibifo vinum in dutce- importuna saecularium multitudo curarum, antroa dine (Joet. i , 5). Sollicite igitur cum discretione qnae mtrinsecus jacet nequaqnam resurgit. Arguitur moderanda est carniis cura, ne quid n i m i s : nam eorum tepor q u i , Deo vacare volentes, mundoque quidquid nimis et nltra modnm est, pemtciosum rennntiant, et curas proprias aspernantur, sed dum est; quidquid aotem cum modo et temperamenlo fit, propinquorum utilitates procurant, a Dei amore se aalutare: i n omni opere ergo modum et tempera- B separant. Yir spiritualis prodesse debet suae propinmentum oportet habere. Ideo alia sunt praecepta qoilati, tamen cavere ne dum iilis gratiam carnis qnae dantur fidelibus communem in saecuio vitam praestare studet, ipse a spirituaii proposito non dedegentibus, atque alia saeculi bujus renuntiatoribus. clinet. Multi enim monachorum amore parentum Hlis enim dicitur nt sua omnia bene gerant, istis nt non solum terrenis curis, sed etiam forensibus j u r sua onania derelinquant : ad perfeclum enim non giis invoiuti, et pro suorum temporali salute snas auftlcit abnegatls omnibus snis, nisi et seipsum abne- animas perdiderunt. Sicut nostra nobis non odienda get secundum Evangeiium , id est, nisi voluntates est anima, sed ejus carnales affectus, ita nec parenpropriaa relihquat ac moribus pravis renontiet: ut tes a nobis odiendi sunt, sed eorum impedimeuta, qui erat superbus, sit humilis; qui erat aduller, sit qnae nos ab itinere recto praepediunt. Dum tamen castus; qui erat iracundus, essestudeat mansnetus; Dominus ila praecepit a nobis parentes odiri sicnt qlii erat animosus, patiens esse contendat; qni ava animas nostras. Nemo enim perpendere potest, rus, sit largus; qui contra proximum soum odio quanti sit ponderis declinare a bono et facere mavei invidia tabescit, dilectionem Dei et proximi pu- l u m , nisi prius toto mentis annisu convertitur ad ram in conie retineat. Stcque singulis vitiis singn- Dettm. Triperlitum describitor esse uniuscujusqne las virtutes contrarias opponat, et bonis se morlbus C conversi profectum, id est, primum corrigendi adornare studeat, ut de vitiis veniam et de bonis malo, secundum faciendi bonum, tertium conseaetibus praemium mereatur. Namque Domihus a i t : quendi boni operis praemium. Ideoque festinare deQui vult venire post me abneget semetipsum (Matth. bet ad Deum poenitendo unusquisque dum potest, ne xvi, 24). Ergo qui non rigida intentione professio- si dum potest noluerit, cum tarde voiuerit, omnino nem monachi sectantur, quanto superni amoris pro- non possit. Proinde propheta a i t : Quwrite JJomipositum dlssolute appelunt, tanto proclivius ad num dum inveniri poteet, invocate eum dum prope mundi amorem denuo reducuntur. Nam professio est (Isa. L V , 6). Et ubi inveniri potest, nisi in hac non perfecta pnesentis vitae repetit desideria, in vita, in qua etiam prope est omnibus invocatitibns quibus etsi nondum se opere jam aliigat, tamen co- se in veritate Jesus Cbristus Dominus noster, q u i gitationis amore : ideo maiis est bonum cogitationi- omnibus Sn se veraciier fideliterque credentibus v i bus fortiter repugnare. Qui enim ad boc professio- tam et gloriam sempiternam praeparabil? nem sanctitatis praetendit ut aiiis quandoque pracesse DE OMNIBUS ORDINIBUS HUJUS SJSCULI. desideret, iste non discipulus Christi, sed pravitatis sectator existit, quia non pro Deo, sed pro saecnli ^ Quoniam peccatum quodcunque delectat ant subripuit, sit nobis in memoria; quod jam deieta snnt amore portare studet cmcis Christi laborem. Qui peccata nostra, non perdamus praemiom sanguinis mundum deserunt, sed tamen virtutes praeceptorum Christi, nec maculemus stolam anSmae periniquitasine cordis humilitate sequuntur, isli quasi de extem, aut rapinam, aut concupiscentiam. Jacuiraus, celso graviter corruunt, quia deterius per virtutum elationem dejiciuntur, quam per vilia prolabi potuis- jara erecti sumus; vulnerati fueramus, jam suraus sanati: non eritexcusatio. Qualescunque diabotus ad sent. Omnis Dei servus de suis merilis noh debet malum potest invitare, non potest trahere; deJeattolii, dura posse videat ex inferioribus sibi praelatiores alios fieri. Semper conscientla servi Dei h u - ctationem infert, non potestatem; consilium ingemiiis esse debet et tristis, sciiicet, ot per humiiita- rit, non conflictum. Nunc ergo propter partum beatae Mariae, sit mihi sermo ad virgines, sive ad viros, tem noo.aunerbiat, et per.utilem raoerbrem eor ad lasciviam non dissolvat. Dei servum sine intermis- sive ad feminas, sive ad viduas, sive potentes, sivtf pauperes, sive servos, non est apud Deum nisi me* sione iegere et operari oportet, ne forte mentem otio deditain spiritus fornicalionis subripiat. Cedit ritoruni discretio. Audite me itaque quicunque dono enun labori voiuptas, animuro autem vacantem cito Christi in corpore virgines eslis, generaliter io* t

281

FRAGMENTA SERMONUM.

ttt

qaor ad orones. Audite me itaqoe quicunqoe se A tis, cnnsoiaroiiri; tribuktio veetra eonTertetur i n feetitiam et dolor vester in gaudium. Non Tobis sit agnoscit esse quod dico, studeat ut et corde sit Tirgo: sic gaudeat de incro corporis, ut non habeat ingratum quod mendicatis, nec ideo in corde vestro damnum aniroae: gaudeat tamen de tam pretioso aliquid contra Dominum dicatis. Quia ille justus et doco Christi, gaudeat cum humilitate, fleat cum pius est in omnibus operibus suis, et te ideo fecit pietate, agat gratias quia tantam feiicitatem in i n - pauperem, ut suflerendo inopiam, aeternam vitam trgritate portat, laetetur quia sectiturus est Agnum acquireres, et divitem ideo fecit, ut dum tibi superquocunque i e r i t : si tamen in ore ejus, sicnt legU flua daret, remedium peccatis acquireret: et ideo mus i n Apocalypsi, mendaciom non inveniatur, patiente8 estote, exspectate Dominum. Etiam ad vos oret pro perseverantia, ut non illi qualiscunque de- mihi sermo est, servi, quicunque dominos carnales, lectatio saeculi, aut invidia diaboli, tantum donum habetis, quicunque servitii conditionem habetis, toilal, tantam ciaritalem innubilet, tantum nitorem obedite dominis vestris, diiigite ex corde, non ad infuscet, teneat fortiter, non perdat rem irreparabi- oculum servientes, sed ministerium ex amore falem, non uno momento deleclationis amittat gra- cientes. Quia et illos Deus constituit, ut vobis domitiam corporis: non contrahat turpitudinem animae nentur, et vos ut serviatis; bene servite, quia do per pnlchritndinera formse corruptae; non illum con- ^ u e servitio mercedem babebiUs; si boni fueritis, cupiscentia vincat. Si me audierit, permanet; qttod meliores eritis dominis maiis. Quia apud Dominum si non audierit, amissurus est quod nunquam repa- anima uniuscujusque non est de nobilitate discerraturus. Iterum ad vos mihi sermo est. Qui conjuges nenda, sed opere; nec genere, sed actione. Ideo habetis, moneo ut caste habeatis. Nam Elisabeth, nunc ad omnes mihi serroo fuit, quia Christus pro quae longaevis lemporibus castc curo marito vixerat, nobis mortuus e s t : et ideo servate quae dixi ut do et ambo fideies ante Deum fuerant, meruit jam de Tobis fructum habeam, et vos oranes in ccelestibus, mortuo seraine habere filium, qui et sanctitatem pa- ubi frumenta congreganda sunt, misericors Dominus rentis ornaret et praedicatione multos infideles con- intromittat, qui vivit et regnat in saecuia saeculoverteret. Iterum vobis loquor quae estis viduae, cu- rum. Amen. • Vis nunc, charissime frater Desideri, ut tibi stodite viduitatem, non estote verbosae, sed cum siientio*exspectate Dominum, qui pupillum et v i - quasi de luminaribus firmamenti, quae toto mundo duam suscipiet. Sed booa vidua ilia quae in ora- refulgeant, pauca de scriptoribus, qui nobis multa tione est, et humilitate, in eleemosynis prompta. Si de obscurilatibus, quae propter carnaiem inteUigentiam impediunt ad splendorem considerationis spicerte unde faciat non habet, voluntatem bonam et sinceram cogitationem habeat. Mulieres, non male- C riuialem proferre potuerunt manifestissirae? Dicara, dicite, non jurate, non estote promptae ad loquen- ut vereor, Susannae HeiciaB filiae in me sentenUam, dum. Forte dicitis importunum esse quod ista dico: iniquo judicio presbyterorum dicentisne impleatur: non mihi facere [Forte, tacere] Ucet; plus timeo angustiae sunt mihi uudique, et mibi simUiler sunt angustiae? Si enim voluero ex bis reprehendere, aoV i l l u d i qui Jnbet quam Ulum qui detrahit. Ego dico, q u i agnoscit, emendet; qui in se non recognoscit, versarios atque inimicitias ubique concitabo; si autem voluero, quod postulasti nunquam invenies, gaudeat, et teneat, ut aliis pro salute dicere possiu JNonc jam ad vos loquor, pcenitentes, qui pceniten- sed cujus tam voiuntalem condemnari, quam roullottntn in ecclesia accepistis et agitis, perseverate in rum consiUum transire, vel despicere esse videtur. fletu, in compunctione docte plangite. Quid est do- Qui unusquisque eorum in Scripturis sanctis dilictepiangite? non quaerite i n oratione temporalem genter laudare meruit Sed omnes leniter leviterque rem, sed aeternam beatitudinem, remissionem pec- cum omni amore tanquam ut utruraque pacifice catorum : qui sic orat, ipse docte piangit. Non ca- impleam augustissimus episcopus yolans per montium cuimina, quasi aquila, ea quae in montium radant ad terram inanes lacrymae vestrae, quia verax dicibus fiunt, non considerans multa cceiorum spaest tUe qui per Propbetam d i c i t : Po$ui lacrytnas in con$peetu iuo (Psal. LV, 9). Vos modo satis tia, terrae situs, et aquarum circuium, claro serdebetis Denm amare, et de Umore jam ad diiectio- mone pronunliet. Qui enira in Ugnum fructuosum ascendere vult, paulatim ad superiora et majora n;ra transire. Quia legimus i n Evangelio de peccacarpere festinat, ramos autem proximos parvuUs trice iha, cui muttum dmittilur, multum ditexit relinquunt [Forle, relinquit]. Nos autem parvuU (Luc. v i i , 47), et ideo multum debetis diligere Deum, qui vos exspectando, et non puniendo, ad sumus. Obsecro vos, fratres dilectissimi, ut erga subditarum plebium profectum et emendationem v i poeuitentiara perducere dignatus est. Nunc vero ad gilantissima cura laboretis. vos sermo est, pauperes. Vos dico pauperes qui B

D

mendicatis, qui de eieemosynis Christianorum v i v i * Quod seqtiitur amanuedsis oscitantia Theo» duifo aiiunde videtur assutum. Sermo quidem ipse

legitur inter sermonea sancto Augustino suppositos» n. 447.

EOIT.

THE0DPU1 A«WI|l»NfHWg JjffSC.

W

THEODULFI CARMINA. LIBER

PRIMUS

• PAltJEfTESlg A D

JUDICE0,

Judicji callera censores prendite justi, A Cantibus et gestis, el totit nisibus Iste Et yestr} spernant avia curva pedes. Probra cavenda monet, Jura tenenda docet. IIoc iter au* ccelgm ducU, trahit illud ad umbras, Jusius, ait, Dominus moderatl Juris amator, Hoc pja yiia tcoet, mojrs habet illud bians. Cnjus ovans vultus orania justa videi. Ergo cavete yjrj scateoras AcWontis adire, Hic iia censore* pravos bis vocibns hiscens Qup Styx Cocyti, quo furor oranis inest. Admonet, el monitis talibus Ora mpvet. i l , paradise, Uiis nil gratius a&dibus exstat, Ut quid jndlcHs toiiens tnstatis iniqiris, Quo roala pulla jiisuot, quo bona cupcta maneoL, fet fera peccahtum sumitis ora siraulf Si mihi mille forent centeno in guiture linguae, Paoperis ad cansam concurrite, sive pupiiti, u£rea vox cunctis ferrea verba daret, Et raiser et pronus juslhlcatus eat. $oi) possera, fatebr, tot proraere sedis amqenae * Tos inopes raanibus peccahtura demite dir». Gaudia, qqae capiunt qui Lene jura ienent. Huic prolixa styid talia plura canit. $ed nequc pmnarunt perctirrere monstra loquehio Hujus ln immensum veOerailda polenlta tendit, Posscm, quae patilur fraradis aralca cohors Quivit heri felix qul paler esse ftui. Judicio pietas, pietati industria delur, Hic adversormri crebra est romacO recdttu*, Quo teneani nullum munera saeva Iocum. B Hinc virtule clait, exsupeirat vitla. fjoc veteris clamat peragendum pagina legis, HiS ejus quohlam carutt clarissipia proleft^ Nullius W vatum lingua beata tacet. tlihc laeva dextrum mentfe reliquit iteh tioc evangelicus lituus per compita mundi Qod nlage vomer humtim Subjectam sauciat uncu*, Mugit, apostolicus boc quoque sermo tonat. Est hlnc spina mlnus, hlnC maee parta seges. Haec patriarcharum res vexit ad ardua nomen, Ret fuerat sapierts, tegUra et modefamine justus, Inde prophetarura sancta caterva cluit. Femineis captus ni foret hic laqueis. Ouique ducum ac regunt boc sapctum UmitecaWem Beu boiia tot linquehs tahta est ab probra volutus, Obtinuit, potitur oninibus iUe bonis. Nectar dulce iperi sic rnale perdis acor. At qqi errore duce scabrOsa per avia vectj Crevlt et Ezechiae venerandl gloria regis, ^ Hanc liquere viam, hos bona cuncta simu). Jultitiae meritis et pretalis op*^. Sum,inis interpres Moses ftdissimus alrai Cui tHa CUhclipater volult sdperaddere iustra; Conloquio fruitur piebe stupente Dei. JfdriiS et occasu cui pla vita redit. Ule quaterdenis eremi per devia lustris EdocCt hic populum patrias edicere leges, Pivitem opum populum rexit honore Dei, Et fugere erroris irapediraenta piali. 8cniper amans aequum, aemper fera. praeipia tftp- ^ Fregit in excelso compostum monte Chelydmin, [pen$ Titae hic causa prius, postmodo mbrlii erat. Eiemplo et ve,rbis porma saiutis erat* Sic inedici scalpro qui se transfigit aculo, liaternis Sarauel q^us vqUsqqe fldeque, tnde salus aliis, huic venit atra lues. .. IUi^s et dono qui bona. cuncta creal. Haec tibi Josias, fuit observaritia princeps, Tempu^ qui anto facit quae tempore copdita monHaecque celebre tulit nomen ad alta tuum, [strat, Impia qui sceleris derais monuroenta vetusti, Cui sintu) eat praesens quod fuit et quod erit. Et patrias ieges qua poies usque novas. Omne feooi fraudis sprevit bona cuncta secutus. Qui decedenti datus ei pia gloria regho, . yoQPrOtiO «Bt qius, yitis asplle, too. Quem vespertini leroporis ordo dedit. Quid roferam resono roodulantem carmjoe regem, Sic ostrura limbos, sic claudit prandia yiqura, Qui tita atuduit mente placere Deo ? Post fructut anni pinguis oliva viget. Cui bene cuncta simul parent \n laude tonantis, Ipgens turba patrum quibtis boc opus ipstituendum Ars, caro, mens, plectrum, vox, lyra, corda, cho[est, [rua ? j j 0uos pia lex retinet, quosque referte niora est. v

v

f

* Par&neth ad fudten. Titulura hunc de suo efllnxit Petrus Daniel, qui primus hoc uoema in l u cem dedit ex acephaio exeroplari quod titulo carebaL In codice Altae-Siivae, et in Petaviauo, in quibus poema integrum exstat, simpUcior est inscripUo

Contra judictt. NoS retenta inscriptione Danielis, eornmdem codicuro ope versus undetrlginta, qui principio deerant, et alios aliis locis restiuiiinus, muitaque passim quae vitiosa erant correximus.

n^ujnnnJUcjttafen^ 4 Jara, aurumque avio> gutture et ore seqoi. Sspe ego ne capiant sludeo revocare volenles. Suntmage quis v#Iie est, cuj modo nolle roinus, In rivos dum quis spatipsuro diribet amnem, Pars minor in rivis, major io arane fluiu Ssepe ego dum pravos de talibus arguo rebus, Hac sibi clara dicunt me quoque sorte parem. Saepe etiam tales cnm non sint, suspieor esse : Cum mihi siot plures, bac loe iiber ero. Non polis est morbis artarier omnibus aager, Saltem una e multis pestis abesse potest. » Pnefectura mibi fuerat peragenda tribula,, Resque actu grandes, officiumque potens. Nulli vi,' siudiisque piis, annisque secundus ' ^ -D 1

r

Liquimus, et noftnet tcfcU Bettrris unj>eat. tyo* sedes Narhona tuas, orbemquedaeornni Tangimus, occnrrit quo mihi teu cehers, Relliquiae Getici populi, simul * Hespera turbo Me consanguineo fit duee laeta stbt. Inde reviaentes te Careassona, Redasqne, Moenibus ioferimus nos eite Narbo U i t . Undique cooveniunt popoli cleriqo* eaterv*, Et synodus clernm, Jex regit slma fiamm. Quis bene coroposiii», pos Uadem. opuionto reofpit Urbs Arelas, cives quam sUluere sui. Vrfcft Arelas, aiiis quae pluribu* orbibus exsUi* Prima gradu tamen est, Narbo, seeunda tifct; Quo synodo cleri, legum moderamine plebis Pectora contudimus juris etartts ope. '

Rex dedit uane Carnlat, primus adomite bonum. Massilia Argolica nos eepit condita gente; Gui parent Walis, Rhodanus, Mosa, Rhenus etOEnus, Arvum et Aquinae urbis, sive, Cavelle, ttttun. Sequana, Yisurgis, Wardo, Garumna, Padus, Ast elias lustrare vetat per singula casus» Rura, Mosotia, Liger, Vultorntis, Matrona, Ledus, Quarum nos populus quo sumus pmnis adit» Ister, Atax, Gabarns, Olitis, Albis, Arar. JSquoris ingani fera quas yiciqia hedit, Quosynodns clernm, popuinm let stringeret alma» ^ore corrupto et tabidus efilat odor. Quasque levant eolies, aut vailis stfangulai ime, Doxque foret cunctis regula calle suo. Quas fera puisat biems, grando, pruina* n i v f t , Ecclesioe sanctus matris quo cresceret ordo, HUc et dumis, et aeutae siraroine caotis» Urbibus et validis mosque deeerqoe piug, Quas Arar, et Wardo, Rhodanus quas ailuit acer> Abruptisque cavis continuatur tter. Elauris, oive his connumerandus AUx, Ima tenent valies, tendunt ad nubito montet, Quasque AlpesLatio, Libya discriminat sequer» Praecipites amnes montis ab arce ruuot» Quasque Pyrenaeus orbe ab Ibere too, Magna catervatim no§ coneio saepe frequentat» Seu qoas Lngdunum Arcturo aut Aquilone revellit, ifitas quos dicat sexus et omnis habet, Parvulus, annosus, juvenis, puer, inouba» ostebs, Resqne Aquitana tuls pulchra Tolosa locis: Major, ephebus, anus, masque, marita» minor. Haeserat bac nobis Laidradtis sorte sodalis, Quid moror ? instaoter promittit mnnerh niebes, Cederet nt roagnus hac relevante labor. Qoodque cupit, faetum, si dabit, esse putaf. Noricus hunc genuit, hunc tu Lugdune futtmim Hoc animi mttrum tormepto frangere certant, Pontificera speras relligidnis ope: Arieto quo tali mens male pujsa ruat. Arte c l u i t , sensuque viget, virtute redundat. Hic et crystallura, et gemmas promittit EoaSi Cui v i t a ad superam transitus ista manet; Si faciam alterius ut potiatur agril. Jam Lugdune tuls celsis post terga rellctis Iste gravi nnmero nuromos fertdivitis aqri» Mcenibus, aggredlmur causa qnod optat iter. Quos Arabum sermo, sive charaeter arat, Saxosa petiraus constructam in valle Vicnnam, Quam scopuli inde arctant, hinc premit amnis Aut quos argento Latius stylns imprimit albo, Si tamen acquirat prsedia, rura, domui. [hians. Clara nostrum quidam submissa voce ministrum Inde Valentinis terrls urbique Jacenti, Evocat, i s u sonat verba aoqanda raihi: Rupee nos dedimus hinc Morenate tibi. Est mihi vas aiiquod signis insigno vetustja, Post et Arausinas terras, et Avennica rura jj Cui pura et yena, et non leve pondns ineat Tangimus, M flnes quos tenuere Getae. Quo caelata patent scekmim vostigia Caoi^ Inde Nemausiacas sensim propefamus ad arees* Tabo et stipitibus ora soiuU virunu Quo spatioaa urbs est, resque operosa satis. Ferrati scopnH, variae seu signa rapinae, Hinc Madalona habuit bevam, Sextantio dextram i Humano ot peeudum sangnine Uctus agor. Hic scabris podiis eingitor, iila mari Quo furor Herenlens Yujcanidis ossa retundit Quis bene transiUs, Agathent mbx parte sihistra M

r

4

• Pr&fectura tntM. Legattonem intelligit qoam, Caroli regis mandato* missus dominicus obierat Ih Gallia Naibonensi ona cum Laidrado nostmodum episcopo Lqgdunensi. Quo nomine fioes ejusdero provinciae iterque suura Lugdttito Narbbnetri usque poetico more describit. Officit autem hnjtis quara ampia fneril notestas, declarant verba episcoporura M Carolum Calvum in Verno palatio : c Quaesurous ut scelerum patralores, et apostolicse disciplinng contemptores, mlssis a latere vestro probatae fldol kgatia, abeque rospoctu peraonarum et excacauo-

ne munerum coerceantur. t Ab hac ergo legatione Theodulfo naU est occasio ut de judicum officio, quid potissiraum cavere, cpiid pracstare debeant, boc carmrae dbccndum existiraaret. * Hetpera iurba me con*angu1net>. Quod Italorum

consanguineom so dicit, videndnm an referrt eo queat quod de Theodulfo ex chronicis quibusdam prpditum supra retulimus, Ulum ab llalia, propter scieniite pi^rbgativam qua pollebat, a Carolo Magno" abductom Aiisse m Gaiihim.

287

THEODULFI AORELIANKNSIS EPISC.

Dle fero patrios ructat ab ore focios. A Quove genu stomachum, seu calcibus ilia rampit, Fumifluum dava gottur et ora quatit* Iilic rupe cava videas procedere Uuros. Et paviure iterum post sua terga trahi, Hoc in parte cava, planus cui circulus ore est, Nec nimium latus, signa mintrta gerens, Perculit ut geminos infans Tyrinthios angues, Ordine sunt etiam gesta notata decem. At pars exterior crebro usu rasa politnr, Efflgifcsque perit aUenuata velus, Quo Alcides Calydonque amnis, Nessusque diformis Certant pro specie Dejanira tua. I n i i u Nessaeo feralis sangnine vestis Cernitur, et miseri fata pavenda Lychae. Perdit et Aniaetis dura inUr brachia vitam, 'B Qui solito sterni more veutur humo. Hoc ego sum domino (dominum me forte vocabat) LaturUs, votis si favet iile meis. Part numerosa subest popuU, matrum atque viro[rum, Infantom, juvenum, sexu ab ntroqne s i m u l :

33* ~

N**™ ntajorea,. sic promoiit parva minoret, Dum fore quae cupiuntfaacaibi sorte putant. Iste tuo dicus de nomine Corduba pelles, Hic niveas, alter protrahit inde rubras. Linea qui potis est, qui non, fert ianea d o n a , ' Tegmen et bic capitis, bic pedis, iile manus. Quo iacies humore levi paimasque soiemus Tergere, quis dandum textile munus habet. Scrinia danda parant ahi, nec defuit ilie, Cereolas rotulas qui dare vellet ovans. Singula quis referat? fidebant munere cuncti, Q ouiddam ni det habere p u u t . 0 scelerau lues, partes diflusa per omnes, 0 sceius, o furor, ores trucuienu nimis, Qu» sibi capuvum totum male vindicat orbem, Nec deest qui det, nec qui male capta ferat! Flectere sic properant me, nec umen esse putarent u l

N

e

c

s e

u i s

>

^P™ » ^ » * » - Tbura Sabaeus ager, Gangetis eburnea monstra, T a l e m

N e i n o

l n

n i

u l i s

r o

'

G r i

a n t e

a m j i s

f u i s s e l

8

o s

i b i

l n s i h i s

u n d i s

i n

u

a

m

f a c e

e

a

d o n a

a o

u a s

P P " IGryphes] et Hyrcanus, balsama Syrns

Quos pater et genitrix sub liberutis honore [habet. Liqnere, ex iUo libera turba manent. ^ « ' q *™ * Quorum si ehartas vitiem, vase iUe vetusto, q P His ego, tu donis mox potiei* meis. ™ *P «»> Alter ait, mihisuntvario fucaucolore P > Pallia, qme misit, ut puto, torvus Arabs. P° P Quo vitulus matrem seqoitur, quo bucuia u u r u m , » l potuiaao capi, Concolor est vitulo bucula, bosque bovi. « l ^ » °: "^P * Spleodorem spectes, junctamque coloribos artem, ' I I P^uot. Utque n*is magnis j u n c u sU arte minor. q q aditum, quo saepe soiebat Est mihi cum quodam de armentis qnaestio pukhris, Furari, obstrusum, spe sine transit iler, Pro quibos isU paro congrua dona dare. **** q r e i aima, Pro vitulis vitulnm, pro Uuris offero U u r n m , P « ' Pro vacca vaccam, pro bove dono bovem. wtviute noUbilis ipsa, Pocula promiuit quidam se pulchra dalurum', Horreretque bonum.proximiute mali: Si modo quae poscit non sibi danda darem: Spernere contempsi quae dat concordia pnnceps, S i n

l a

E t

A

t

s u a

E t

l e

f o r e

c

u

e

m

m

S i c

a

U

x

u i c u n

n e

Interiusque anmm exterius nigredo decorat, CiunHSOlor aEgenti3uiphure uclus abit. Quis bene fulcra nitent, el pufchra toreumaU. Pan[DOS, Alter ait, dabimus, quae rogo si dederis.

e

v

e

u

e

a r t e

u

m i t

n t u r

a n t e

v a l e r e

u e

s t

s u a

m e
an lecto dicet quis carmine nostro, Iste jubet nulli fraena tenere malo. Me tibi consilium legat hoc in carmine dantem, Quo tua mens instans vitet utrinque roalum. Neve remissus eas sat, neu truculentus et ater, Proderit ancipiti lata medela malo. Non jus crudelem, non det miseratio segnem, Namque aequo si sit plusve minusve, nocet. Saepe latet vitii virtutis imagine pestis, El magis inde nocet, quo minus illa patet. Scilicet ut quidamcrudelia gesla peregit, JusliUae ratus est se tenuisse viam. Corripe tu vinclis sceleratos, corripe Ilagris, Teque sibi durum plebs vitiosa sciat. Attamen in misero chalybem ne tinge cruore, Hostibus et chalybem, prome hagella reis. Ne si dissimules, vitiis dicare favere, Si gladio utaris, trux tibi nomen eat. Cum veniant alii leges defcndere prompti, Atque reos variis dilaniare modis, Et dicant, Non nos, sed lex hos prisca tructdat Utllis httc nex est, quae mala plura vetat, Noslra ministerii leges complere securis Debet, et obsequium non scelus illud erit. IHe ego sim, redimam miseromm qni agmina inulla, r

t

iO

209

THEODULFI AURELIANENSIS EPISC.

llie ego sim, plures qui crucc, clade levem, A Qucm turba infclix lacrymosis spectet ocellis, Cernere quemque tremens ccetus anhelet inops, Quo viso repetant prope mortua corpora vircs, Spes visu crescal his et utrinque caior. Submissurus eram, petiturus littora, vela, Quo tibi grata quies fessa carina foret. Sed tamen apparet transacto gurgite nobis Parvula pars magni praetereunda freti» Est merilo jungenda libi de pattpere turba, Divite quae premitur, cura, libelle, brevis. Namque inopum curani recinai pars uilima haben[dam, Cui prior artis eral jura tenenda cani. Pauperibus quicunque praees, mitissimus esto, B Tcque his nalura noveris esse parem. • Non hos couditio tibimet, sed culpa su^egit, Quae dedit ut homini subditus esset horao. Horum te sudor, horum solatia ditant, Pluribus his junctis dilior unus ines. Fliimina concursu crescunt majora minorum, Proficit et dives pauperis auctus ope. Corporo pingnescunl alieno corpore pasta, Vivit el aiierius morte refecla caro. Fortior invaiidum, pusiilum comprimit ingens, Crescit et hinc major, deficit unde rainor. Hoc capus accipiterque gerunt per litlora curva, iloc iupus in silvis, piscis in amne facit. Sic fera saepe fera, serpens serpente necalur, Sic imbeile manet nil nisi praeda pecus. 0 genus exemplum fugito mortale ferarum, C Nec homo sit homini quod fera torva ferae» Non opibus spoiietur tnops, non crimine falso Addictus censum det miser ipsesuum» A b ! quoties it avara tues sub nomine recti, , Incipit et nomen legis habere furor! Quodque miser perdit, perhibetur perdere juste ; Quodque rapit dives, toliere jure putat. Est fur, estque fugax, buic fraudisconscia mens est,

LIBER

i.

in fronte

Bibliorum.

Hic male mentitur, hic rapit atque clcpit. Hic male servitium studuitcontemnere noslrum, Proximus est noster quem fugit ille diu. Stipes eis piantas, connectant vincia lacerlos, Facta ut iniqua canant, lorea flagra feranl. Talia persultant miseros cum laedere malunt, Cum re non vitiis bos spoliare volunl. Flebiiior sed iniqua gerens qui suslinet illo est. Ilic quod agendo perit, ille ferendo viget Sicque bono prosunt crudeiia facta maiigni, Sic auri fero dile poUtur opus. Namque juvare solet pravorum saevior usus Justos, quo afllicti coelica regna pelunt. Quo premit Kebraeam mage piebs Mempbitica gen[icro, Ad promissa magis tendere rura parat. Ne vioientus eas miseris, sed biandior esto, Vota quibus forsan sunt meiiora luis, Hos nec operla fraus, nec aperta licentia laedat. Securi et tuti sint ab utroque malo, Ne reputa diras sed certa ignoscere culpas, Quis sine iu hac vita vivere nemo valet. Debita qui semper tibimct laxanda precaris, Hoc inopi facito, quod petis ipse Deo. Ne tua si miserum levet indulgentia nullum, Cum petis banc, ejus desliluaris ope. Sic dum conservo contemnit parcere servus, Iram in se justi mox revocavit beri. Parcere mortalis mortalibus ego para:o, Cum quis naturac lex manet una libi. Quisque tuo dispar si sit per prospera cursus, Orlns et occasus qui tibi, par el eis. Fons sacer hos lecum beat, inlinit ungnen avituni, Atque agni satiat hos caro sive cruor. Ut pro te vitae est, pro his quoque mortuus auctor, Quemque et pro meritis ad sua dona vocat. Hic submittantur transacti carbasa iibri, Littore in hoc tenet anchora jacta ratem.

SECUNDUS.

• VERSCS IN FRONTR BIBLIORUM QVJE IPSE DESCRIBI FECIT. Quidquid ab Hebraec stylus Alticus atque Latinus Sumpsil, in hoc totum codice, lector, habes. Quo loca prima tenel Genesis, primordia mundi Diluvitimque canens, geslaque magna patrum, Exodus Jlgyptum spoliat,secataequora Rubra, Pandil iter eremi, lympha ibi lexque datur. Inde sacerdotum gentera Leviticus ornat, • Verm

3fc0

Perstat hodieque

iu Meminiana bibliolheca egregii operis illusire monumentum, idem ipse Bibliorum codex,quem Theodulphus olim exarandum curarat, cnm iisdem ipsis versibus quos in libri fronte aurcis cbaracteriDus exprestos collocarat, quosque nunc indidem multo

Et typica exponit dona sacris typicis. Bella virosque liber Numeri describit et actus, Queis Moyses fregit idola, stupra, duces. Post repetit legem, populo benedicit, et alma Jura dat, ac djcto carmine victor obit. Dividit hinc proprioterram Navegius heros Libro, deleUs urbibus atque locis. Pridem Judicibus quis et ordo cuourrit et actus, Continuanle stylo, concinit inde sequens. ifoxque sedent quae Rulh Moabitis femina gessit, quam hactenus emendatiores damus. Ex his vers:bus, ct ex operis praefalione, quam subjiciam (po*t ipswm carmen) cujusmodi fuerinl Biblia Theodulfi, sacrorumque in his libroruin quis numerus et ordo, pei*spicere est. %

CARMINA. LIB. I I .

M

302

Quae plebi extorri lausque decusque fuit, Ciara piis merrtts , clara nepote pio A Post liber est positus, cui dat Sapientia uomen, Psalmicanique actus, et iniqui gestaSauiis Prime sequensque liber hinc Samueiis ha: es. Quod Christi adventus morsque patescit ibi. Tertius et quartus , Malachim queis nomen inhaisit, Protinus aptatur liber Ecciesiasticus isti, Regum Hebraeorum ex ordine gesta canunt. Quo pia jura sonanl, lausque beata patrum. Hinc sedet Isaias, Christum de virgine nasci • Hinc pia pauperies, pietas et opima, beatc Qui canit, et gentes ad pia jura vocat. Est Tobi libro rite rotata tuo. Bunc prope Jeremias, qui virgam ollamque tuctur, Scribitur insignis Judilh mox feroina facti, Ordine quadruplici flebile texit opus. Incestus cecidit qua feriente furor. Partibus Ezechiel summis obscurus el imis, Hinc gemini iibri ponuntur Machaba^oruro , Gesla quibus fratrum quattuor alroa sedent. Hinc est siirps qni hominis more vocatur heri. Proroit aperta novic Cbristum hinc [Ms. Colb. hiuc Post duodcnus inest vatum pius ordo minorum, [hinc] buccina legis, Longe aliud signans quam sua verba sonent. Nam roaecham etprolem Joseph creber intonatOsee, Tegmine quem typico prompsit opera vetus. Samariam, Ephraim , Gesdrahel [Ms. Reg., Ges- Matthaeus, Marcus, Lucas, sanclusque Joannes, [rahel] et viduam. B Vox tonat hunc horum quatluor una simul. Hinc Joel eversum prius atris cladibus orbem, Primus ab humana quiacoepit promere gente, Humani formam schematis inde vehit. Flaminis adventum concinil inde pii. Avia terribili perslringit voce secundus, Quatuor aeque tribus probris regna increpat Amos, Scribitttr et species inde leonis ei. Se et vidisse boat mystica piura salis. Eslque sacerdotii quia rebus terlius orsus, Percutit Abdias Edon almi cuspide verbi, Forma juvencalis hinc sibi rile datur. iEmulus et fratris iliius ore ruit. tt quia verborum pennis super aethera quartus, INaufragio Jonae signatur passio Ghristi, Hinc aquilae specimen celsa petentis babet. Ninivis et vitam nomine mundus habet. Quatuor atque decem hos Pauli scripta sequunlur, Filia iatronis vastatur famine Michae, Quod ducis Israel laeserit illa genas. Quae orbi misit ovis, qui lupus ante fuiU Voce Naum pulsat constantis sanguiuis urbein, Romulidas revocat a legis pondere prima, Pacicanosque boat montis in arce pedes. Atque evangelicam censet habere fidem. Habbacuc interno in cruce Christum spectat ocelio, Arcades illectos diverso errore secunda Cornibus his vis est, ejus operta sonat [Mss Reg., Ad veram scriptis convocat alma fidem. [Cotb. et Mem. tonat]. C Poenituisse placet, solatur terlia eosdem, Promit Sophonias a porta et colie quod audit, Laudansque hortatur ad meliora simul. Plangorem indigenis fert quoque pila tuis. Ad fidei Galatas deducit quarta vigorem, Aggeus instaurat templum, celsumque Tonantem Qua spreta pronos grande premebat onus. Moturum recinil aequora, rura, polum. Quinta Ephesi populos venerandis laudibus efferl, Mystica Zacharias postquam videt ordine plura, Quod sanctam haudquaquara deseruere fidem. Sessorem Dominum dicit, aselle, tuum. Sexta Philippenses solatur, laudat, et ornat, Munera Malachias populi inquit abacta prioris, Constanler fidei quod tenuere decus. Agmina cumque suis gentium amata Deo. Moxque Colossenses praevcntos seplima falsis Job quoque verba tenens cum gestis inde libellus Vatibus instiluit, corrigit, atque docet. Ponilur, bic parvus pondera magna vehit. Thessala quam genuit favet hinc octava catervae, Mox dulcis dulcem depromit cantio Chrislum Tempora quod cum essent nubila, firma stetit. Extima queis etiam praedicit tempora nona, Psalmorum, lyrici quos statuere pedes. Quove sit atra lues dejicienda modo. Prolinus Ididiae resident tres ordine libri, Cui nomen Saiomon, sive Cohelet inest. ^ At decimae texlus Timotbeum informat, et aptat Ecclesiae in rebus, ordinibusque sacris. Alloquttur primus sub prolis nomine cunctos, Temporis undecima supremi probra canuntur, Corrigit et mores ethicalege tua. Instruiturque viis omnibus ille bonis. Omnia vana canit rutilo sub sole secundus, Instruit inde Titum decimae subjuncla secunda, Cui res est pbysicas enumerare labor. Quo vitet haereses, presbyter esse queaU Tertius Ecclesiae thaiamum Gbristique perornat, Tertio post decimam pia dat libi verba Phiiemou, Rebus et in logicis vertitur ejus opus. Quae Roma vinclus misit ab urbe pater, Inde philistoricus Daniel est totius orbis, Ultima per legis vatumque oracula Gbristum Omnia qoi lapidem frangere regna canit» Hebraeis prolem praedicat esse Dei. Ilinc duo ponuntur , queis nomen Verba dierum est, His snnt catholicae subjunclae ex ordine septem Promere sive labor gesta gentisque ducum. Ponilur hinc Esdras, Segern lemplumque reformans, Paginae, apostolico quas rapit ore stylus. Sciiicct una pii Jacobi, Pelrique geraelke, Et reditum Israhel ad stta regna [Mss. Reg., et Sunt tres Joannis, una ibi Juda tua est. [Colb.t rura] canens, Ecclesiaeque typnm referens mox scribitur Esther, Complentque Ecclesiam generali dogmate toiaai, %

304 THEODULFI AUR ELIANENSIS EPISC. A Sensibus et celsis ad potiora levat. instituuntque flclem, jusque salutis habeot. Nam se Iectorum rudium bene nosse caterva ' Hinc ad apostolicos, quos Lucas protulit Aclus, Hanc ratur, at doctis haec nova semper inest. It stylus, Ecclesiae qui nova gesta canunt. Quid quod ad aelhereas populi vocat agmina sedeo, Visto sancta libros, quac sancto visa Joanni est, Et vita associat non peritura tibi? Claudit, et arcane limite signat eos, Qua mundanus amor refugit, crescitque supernus, Hoc testamenii Veterisque Novique suh uno Vertit et ad melius corda legentis opus. Calle patens bivium ductt ad alla poli. Adde quod exemplis mundanos instrnit actus, Hic cibus afterno saliat praecordia pastu, Et via consiliis hac tribuente patet. Justitia3que famem, quo mage habetur, alit Scilicet hic quisquam, didicit dum gesta priornm, Hic paradisigeno veniens de gurgite pottis, Quid vitare qucat quidve sequatur babet, Quem quo plus quis adit, plus sitit Omne bonuiiu Erudit exterois proprios sic acttbus actus, Haec tuba terribilis mugit percompita mnndi, Nonque suis sua sic dicta vei acta regit. Mittitterrigenum ad coelica regna genus. Singula quis referat ? numero transcendit arenam, Haec lux horrendas errorum deculit umbras» Et pluviae gultas legis opimus honos. Qua retinent mentis te via recta pedes. B Cui qui lecturum totis le nisibos addis, Sunt bic Jura Dei tenebris nudantia mundum, Quisquis es, intcnta poscito mente Deutn. Splendidiora astris, candidiora nive. Ut tua clementer cum boc nectare corda revisat, Justa jubent, injusta vetant, mala cuncta recidunt, Cumque boc inhabitet pectoris antra t u i . Virlutes gignunt, probra fugant vitia. Hac veniente tuae pandatur janua mentis, L e i pretiosa Dei est, quid enim pretiosius illa, Qua nitidanle omni sorde carere queat. Quam dat fous viue, lux et origo boni? Est doctrina potens , superansque scientia eunctas Hospitium quo praestet ei qui condidit illam, Cum lege hanc adeat legis et ipse dator. [Ms. Reg.9 cuncta}, Non te pervadat fastus, non gloria fallax, Cni valet aeqtiari nnfla sub axe poli. Non vanae aut vacnae sit tibi laudis amor. Ctii si quam cupias sensu conferre vei arte, Spiritus eflugiet sanctus fera pectora ficti, Ut coelo tellus, haec ita cedet ei. Quidquid in ingenuis mundana discitnr arte Nec habilator adit corpora pressa malis. Sii tibi mens humilis, cor prudens, actio munda, Artibus, hiccurrit liberiore via. Sit florens studium, sit pietatis opus. «Quod ratione viget, vei qnidquid amator in illis, £ Crehra sit in sancta tibimet meditatio lege, 4ioc a fonte meat, hojus abamne fluit. Cumqne has in cunctis vincat, fandi ordine vineit, Instato monitis nocte dieque suis, Quod sermone uno multa notanda docet. Hanc gere corde, manu, proprio non desit ab ore, Verborum atque unum non mutans tramile callem, Tuque aliorum actus, corrigat ilia tuos. Sic plutes unus res hene sermo tonat. Ifacc in parte tori sedeat, hanc iumina cernant, Sfc narrat textum, tamen ut mysteria prodat, Hanc colla, banc genua, hancbrachia curva veitant. Ad caput hacc sedeat, solito dum lempore siertis, Najora inslnuat, dnm modo magna canit. Dumque fugit somnus te petat illa celer. Maguaque sic parvis "componit, parvula magnis, Nec soium ut doctus, sed et ut sis justus amalo, Actum ut per vilem tum pretiosa sonet. Eminct unum alio, cum sit ulrumque bonmn. In re praeterita monstrat narrando futuram, Nam tibi Cunctipotens actus non verba requiret» Haec referens, miro praedicat illa modo. Acta ita describit, ut agendi conferat artem, Illi in utroque tamen ipse placere vales. In re ceu facta te facienda monet. Disce legens, assuesce frequens, faciendo doceto, Pondere de rerum taceo, quis singula Tando Sitque tibi hic traroes legis in arte piae. Expediat, decus boc queis duit atque viget? Quatenus erudiat mentem tibi lectiocrebra, Quaenon clausa metum, fastidia non dat aperta : j) Detque tuis pulchram sensibns iila viam. Noo hic deterret: non ibi vilis inesL Ne cilo labatur, vires sibi colligat usu, Hic spes quaerit eam, tenet illic prompta facultas, Leclio crebra tenet mens quod acuta capiL ftuo lalet exercet, quo patel ista cibat. Semita sic caeso dumosae robore silvae, Fortium in obscuris exercet praelia dictis, Dum teriuir, crebro fit via lata pede. Te sermone humili parvula turba fovet. Sancta Ferant sanctis verbis exempla vigorera, Fortibtts est panis, pusillis lacteus humor, Quac canis et facito, quae facis ipsa cane. Hos solidis dapibtis, hos ope lactis alit. Non verbis actus, non illis verba repugnent, Curat more meri, ritu demulcet olivi Nobile par tecum currat ntrumque simuL Multimodo aptatu sic datur una salus. Quod bene mente capts, humili sermone profare, Haec etiam assiduo fastidia derogat usu, Ne fastu amittas, quod studiosus habea. Quoque magis capitur, quaeritur inde magis. Plura referre mora est, in paucis collige multa, Phiraque cum soleant meditatu horrescere grandi, Lector, cui fulvum mentis acumen inest. Hujus amor quo plus haec meditatur adest. Seinine sic messor proviso plurima parvo AJjuvat lnec amitiiiin humili sermone legrntis, Grana vehit voto fertiliore cluens. 363

1

505

CAKMLNA. LIB. U.

506

Dumque opos id cernis, relegis dum carraina nostra, A disUnguitur, id est in Itistoria, in moribus, et allegoria. Rursus isla tria multifarie dividuntur, id est, Tbeuduift demens sis memor oro Vale. quid a Deto, quid ab angelis vel bominibus gestum MMEFATIO dictumque sit, quid a propheUs pronuntialum de Aureis litteris prcefixa Bibliis Theodulfi. Vetus Testamentum ideo dicitur, quia veniente Christo et corpore ejus, quid de diabolo ct membris Novo cessavit, de quo Apostolus meminit dicens: ipsius, quid de veteri et novo populo, quid de p r a senU saeculo et futuro regno atque judicio. Libros Vetera transierunt, ecce nova facta sunt omnia (// Cor. v, 17 ). Testamentum autem Novum ideo nun- autem sanctarum Scripluraruin, quos prasens b i cupatur, quia innovat. Non enim iUum discunt nisi bliotheca continet, subsequcns breviculus ordine homioes renovati ex vetustate per gratiam, et per- pandit. tinentes jam ad Testameotum Novum, quod est re^ Ordo librorum Veteris et Novi Teslamenti qui ah Ecclesia recipiuntur, et in hoc corpore generali* gnum ccelorum. Hebraei autem Vetus Testamentum ter continentur. Esra auctore juxta numerum litterarum suarum in Primus ordo Legi$> in quo sunt libri. vtginti dnos libros accipiunt, dividentes eos in tres ordines, Legis scilicet, et Prophetarum, et HagioGenesis. graphbrum. Primus ordo legis in quinque iibris ac- B Exodus. cipitur, quorum primus est Bresit, quod est GeneLeviticus. sis; secundus Ellesmot, quod est Exodus; terUus Numeri. Vasicra, quod est LeviUcus; quartus Vagedaber, Deuteronomium. quodest Numerus; quintus Elleaddabarim, quod est I I . Provhetarum, in quo sunt libri. Beuteronomium. Hi sunt quinque Ubri Moysi, quos Jesu Nave. Hebraei Toratb, LaUni Legera appeilant; proprie Judicum. autem Lex appeHatur quae per Moysero daja est. SeSamuelH. cundus ordo Prophetarum, quo continentur libri Malaebim II.. octo, quorum primus Josue ben Nun, qui Latine Isaias. Jesu Nave dicilur; secundus Obliin, quod est J.udiJeremias. c u m ; lertius Samuel, qui est Regum primus; quarEzechiel, tus Malachim, qui est Regum secundus; quintus Duodecim prophetarum. Isatas, sextus Jeremias, septimus Ezechiel, octaI I I . Hagiographorum, in qno sunt libri. TUS Torsera, qui dicitur duodecim Prophetarum; qui libri quia sibi pro brevitate adjuncU sunt, pro G Job. Psalterium. uno accipiuntur. Tertius est ordo Hagiographorum, Proverbiorum. i d est sancta scribentium, i n quo sunt libri novera, Ecclesiastes. quorum primus Job, secundus Nabla, quod est Cantica canticorum. Psalterium, tertius Masloth, quod est Proverbia Daniel. Salomonis, quartus Gohelet, quod est Ecclesiastes, ParaUporaenon. quintus Sirasirin, quod est Cantica canticorum, Ezras. sextus Dantel, septimus Dabreiamin, quod est Verba Estber. dierum, hoc est Paralipomenon, octavus Ezras, nonns Esther. Qui simul omnes, quinque oclQ et no- IV. Librorum, qui in Hebraorum canone non ha'lentur. vem, flunt viginti et duo, sicut superius comprehenSapientia. suni est. Quidam autem Ruth, et Cinoth> quod LaEcclesiasticum. tine dicitur Lamentatio Jeremiae, Hagiographis adTobi. jiciunt, et viginti quatuor volumina Testamenti VeJudith. teris faciunt juxta viginti quatuor seniores qui ante conspeciura Dei assistunt. Quartus est apud n o s ^ Machabaeorum libri n . Ordo evangeiicus, in quo sunt libri. ordo Veteris Testamenli, eorum librorum qui in Matthaeus. canone Hebraico non sunt, quorum primus SapienMarcus. tiae liber est, secundus EcclesiasUcum, tertius Tobi, Lucas. quartus Judith, quintus ct sexuis Macbabaeorum, Joannes. quos libros Judaei inter apocrypha separant, Ecclesia tamen Dei inter divinas Scripturas el honoraj. et pnedicat. In Novo autem Testamento duo sunt or*> dines. Prtmus evangelicus, in quo sunt Mattha^us, Blarcus, Lucas et Joannes; secundus, apostolicus, itt quo sunt Paulus in quatuordecim EpistoUs, Pet m s in duabus, Joannes in tribus, Jacobus et Judas i i i singuiis; Actus apostolorum, et Apocalypsis. Summa autem utriusque Testamenti divisio trifarie

Ordo apostolicus, in quo sunt libri. Pauli epistolw xiv.

Ad Ad Ad Ad Ad Ad Ad

Romanos i . Corinthios u . Galatas i . Ephesios i . Philippenses i . Colossenses i . Thessalonicenses n .

503

TIIEODILFI AURELIANENSIS EPISC.

507

Parvaque velamen virgula [M$. Cotb unguhij Ad Timotheum n . [grande levat. Ad Titum i . Qdosque tenent florcs librorum grandia prala, Ad Philemonem t, En simul hic calathus dat tibi, carpe manu. Ad Hebraeos i , JJtere seu felix, quo [Id. m i . , ut] sis felicior ipse. Petri n . Cum tua perpetuas vita capesset opes. Jacobi i . Et memor esse mei dignare per omnia quaeso, Joannis m , Dum tegis el relegis, dumque adis istud opus. Judae i , Pumque adis istud opus, quod condidit acUo nostra, Aetus apostoiorum. Mercedem sludii tu mihi redde mei. Apocalypsis. II. flanc rogo mercedera pro me deposce Tonantem, Quoo BIBLIIS Ut mihi det veniam, seu pius addat opem, CHRONICO, VERSUS PRJEFIX.1 B R E V I AJMECTUM F U I T . Noxia depellat, concedat prospera quaeque, Participem et faciat vita beata tibi. Codicis hujus opus struxit Theodulfus amore Componat mores, firmet spem, corrigat aclns, Illius, bic cujus iex benedicta tonat. Atque animae adveniat hoc tribuente salus. Nam foris hoc gemmis, auro splendescit et osiro, B Utque ita me clemens peccamine purget ab omni Splendidiore tamen intus honore inicat. Ut mibi post mortem det super astra locum, Quo post catboiicae veneranda volumina legis Coetibus angelicis et jungat, munere cujus Parva tenet modicum scriptio cerne locum. Tcrrea progenies scandit ad astra poli. Scilicet initio sumens exordia ab ipso, Distichum. Per patrum et regum nomina texit opus. Yive Deo feiix per plurima teniLora, lector, Et notat annorura numerum, notat ordine regna, Theudulfi nec sis immemor oro tui. Heracli princeps, tempus ad usque tuum. Atiud. Gestaque dat paucis reminisci plurima verbis 3 Finis adest operi, his quibus est peragentibus aeium, Sic modico in nuto grande notatur opus. Sil pax, vita, salus, et tibi, lector, ave. Hinc adaperta sedent Hebraeae nomina linguae, Quae sacrae linguae inclytus usus habet. III. Attica post resident, fidei quae prisca vetustaa VERSUS F A C T ! U T k PUERIS I N D I E PALXAROM C A S Contuiit Ecclesiae queis vocitanlur opes, TARENTCR. Conficitur Lalio de nomine silvula parva, Gloria, laus et honor tibi sit, rex Christe redemptor, Quae magni fructus pondera digna vehit, *C Cui puerile decus prompsit hosanna piura, Corpore sub parvo mysteria magna retentant, Israel es tu rex, Davidis et inclyta proles, Nomine qui in Domini, rex benedicte, venis. Uae res, quas Iimes codicis hojus babent, Coetus in excelsis te laudat coelicus omnis, His fluvium legis poterit iustrare iucernis, Et mortalis homo, et cuncla creata simuL Quaerere qui pisces legis in amne cupit. Plebs Hebraea tibi cum paimis obvia venit; Retibus his poterit pretiosam praendere praedam, Cum prece, voto, hymnis adsumus ecce tibi. Ars est cui in sancta quaerere lege cibum. Hi tibi passuro solvcbant munia laudis, Non has,Iector ovans, quasi quaedam vilia tenrne : Nos tibi regnanti pangimus ecce melos. Vilis rem pulchram capsa tenere solet. Hi placuere tibi, placeat devotio nostra, Ferrea nam clavis, de vili facta metallo, Rex pie, rex clemens, cui bona cuncta placeut. Argenti atque auri dat penetrare locum, Fecerat Hebraeos hos gioria sanguinis alU, Quaeque est servanti seu sarcina parva ferenti, Nos facit Rebraeos transitus ecce pius. Quo gravis esl pretii sarcina monstrat iter. Inclyta terrenis transitur ad aethera victis. Nec tibi displiceant,quoniam sunt corpore parva; Tegmine sub parvo pondera magna latent. Yirtus a vitiis nos capit alma telris. Nam modicis clavis grandis structura tenetur, Nequitia simus pueri, virlute vieti, Marculus et parvus raagna metalla poiit. Quod tenuere patres,