Vechten met Lincoln : de Belgen in de Amerikaanse burgeroorlog, 1861-1865 9789020976175 [PDF]

Zitiervorschau

Vechten met Lincoln

Frank Decat

vechten met Lincoln De Belgen in de Amerikaanse Burgeroorlog 1861-1865

~ lannoo

www. lannoo.com 0 Uirgc:n:ru L;1nnoo nv.Tielt en Fr:ank Dccat. 2 008 D /2008/45 / 222- IS UN 978-90-209-7617-5 - NUR 689 OmslagontWl'rp: An11éc de Verre Omslagfoto : Libr:iry of Co ngress. Wa>l1i11gton DC: N oordelijkl· oflicicrcn tijdens de SchicrlandcampJ.gne, k mc 1S62 CJrtografie: Dirk Uillcn

Niets uit dczl' uit~~ivc ma g worden vcrv{·clvoudîgd en / of opcnh:t;ir gemaakt door middel v.in druk. fotokopie, microfilm. cd- rom. 111tcrnct of :rnd cr.:;7i11s zonder voonfga.111dc;_· uirdrukkelijkc .:;chrifrc.:lijkc tocstc111111111 g ,·an de uitgever. Gedrukt en gebonden bij Drukkerij Lannoo m·.Tidt

Inhoud

7

Voorwoord door minister van staat Willy Claes

9

Dankwoord

11

Inleiding. Een klein volk in een grote, verre oorlog

19

Deel 1. Van Fort Sumter tot Appomattox

20

59

1. 2. 3. 4.

75

Deel ll. Diplomaten en soldaten

76

131

1. 2. 3. 4. 5.

143

Deel 111. Te wapen voor het nieuwe vaderland

144

225

1. 2. 3. 4. 5.

243

Besluit

247

Becommentarieerde bibliografie en bronnenopgave

25 1

Fotoverantwoording

252

Index

30 42

91

95 122

152 191 199

'E en huis dat in tweeën is verdeeld , kan niet blijven bestaan ... ' 'Een onwee rstaan baa r vuur trekt me naar het slagveld ... ' Een totale oorlog 'Als het Z uiden voo r eeuwig oorlog wil, dan vveze het zo .. . '

De koning en zij n ininisters Een regiment trekt op avontuur Op zoek naar vers kanonnenvoer D e ronselaars onder vuur Dood in Virginia

N aar het mooiste land van de wereld De odyssee van kapitein Lucas Strijders voor de secessie D e diepe sp ore n van een lange oorlog 'Daar heb ik mijn Medal ef Honor verdiend ... '

Voorwoord

Over de Amerikaanse Burgeroorlog, ideologisch gekruid met de strijd over de afschaffing van de slavernij , kan een lange bibliografie geraadpleegd wo rden. D e ro l va n de Belgische mjgranten inAmerika en hier te lande, die dikwijls op bedenkelij ke en misl eide nde wijze gerekruteerd werden, bl eef daarbij onderbelicht. Frank D ecat vult deze lacune op m et soms schokkende, soms ontroerende getuigenissen die he t wrede, ja zelfs onmenselijke karakter van deze langdurige confrontatie tussen de noordelijke en zuidelijke legers en va n de to tale oorlogvoe ring onverbloemd beschrijven. Hij plaatst deze verhalen in een globale context die een representatief beeld ophangt van de complexe politieke, economische, militaire en menselijke aspecten. De Amerikaanse Burgeroorlog mag gerust een voo rloper va n de destructieve Eerste Wereldoorlog genoemd wo rden . Wat een ko rtlopend conflict had moeten worden, werd een uitpmtingsslag die het leven kostte aan vele duizenden soldaten, slachtoffers van de totale incompatibiliteit tussen een napoleontisch geïnspireerde militaire tactiek en een modern e bewapening die werd gestuwd door de technologische revolutie. Aan het einde van het conflict telden de noordelijke legers meer dan een miljoen eenheden en hield een sterk uitgebo uwde Navy het Zuiden dankzij een succesrijke blokkade in een economische wurggreep. O ok het Zuiden kon op meer dan vijfho nderdduizend manschappen rekenen.Voor het eerst versloegen oorlogscorrespondenten, journalisten en fotografen de militaire operaties van op het slagveld en zorgde de tel egraaf voor een snelle nieuwsverspreiding ... voor zover de politieke en militaire censuur dat tenm inste toeliet. H et versterkte de internationale dim.ensie van het conflict in een tijd dat Europa politiek en economisch de toon aangaf.Te rwijl Rusland, Oostenrijk en het Duitsland van Bismarck zich op de vlakte hi elden, schaarden Groot-Brittannië en Frankrij k zich vrij duidelijk aan de zijde van de Zuiderlingen, de aristocratische voorstanders van het behoud van het zwarte slavendom. Groot- Brittannië zag in het zich snel indu strialisere nde Noord-Amerika een geduchte concurrent, die de Britse heerschappij over Canada kon bedreigen . Bovendien floreerde de Britse textielindustrie dankzij katoen dat hoofdzakelijk door de Zuiderse staten werd geleverd. D e Franse keizer Napoleon fII wilde een Frans protectoraat vestigen in M exico en bescho uwde de dominantie van een protestants Noord-A merika als een reële bedreiging voo r zijn katholiek geïnspi reerd project.

7

VECHTEN MET LINCOLN

Hier duiken België en zijn invloedrijke koning Leopold I op in het verhaal. Ons land was verplicht zijn internation ~1 al opgelegde neutraliteit te bewaren. O o k economisch had België alle belang bij een neutrale ho uding, want de Luikse wapenindustrie deed goede zaken met beide oorlogvoerende partijen. Dat belette Leopold I niet al zijn invloed aan te wenden ten gunste van de zuidelijke staten en het Franse project in Mexico. Zo raadde hij de Britse koningin Victoria tactvol aan de oorlog te verklaren aan het Noorden en de zuidelijke staten te erkennen . De Britten, gewiekste dipl om~a ten, keken echter de kat uit de boom. Toen voor iedereen aJ lang duidelijk was dat de noorderlingen aan het langste einde zouden trekken, bleef Leopold l met een Coburgse koppigheid de zuiderse kaart trekken. H et tastte zijn internati onale geloofwaardigheid alleen maar meer aan. Dat alles noo pte de liberale regering, die sympathie koesterde voor de emancipatorische stellingen van het Noorden maar gedwongen was tot neutraliteit, tot delicate evenwichtsoefeningen. De oogluikend toegestane ronselcampagnes do or - Belgische - agenten van het Noorden moesten het wankele evenwicht herstellen dat Leopold 1 ten voordele van het Zu iden gehypoth ekeerd had. Leopolds dochter Charlotte was in het huwelijk getreden met Maximili aan, de zoon van de Oostenrijkse keizer, die de twijfelachtige eer genoot onder bescherm.ing van een Frans en een fe l bekritiseerd Belgisch vrijwilligerskorps tot keizer van Mexico te worden gekroond. Maximiliaan werd tijdens een opstand terechtgesteld, C harlotte kreeg het leed niet verwerkt en werd krankzinnig. D at drama en de tegenstelJing tussen het staatshoofd en de regering dienden zich aan als de voorlopers va n de zware institutionele crisis die België na de Tweede Wereldoo rlog met de koningskwestie zou teisteren. H et is het eeuwige verhaal van de menselijke geschiedenis, die zich herhaalt zonder dat de mens daaruit de nodige lessen trekt. Ook dit boeiende boek toont dat ten overvloede aan. Willy Claes 1ni11ister rmn staat

8

Dankwoord

M eerdere mensen hebben onze research en de redactie van ons boek op kruissnelheid gehouden. Mijn welgemeende dank gaat uit naar luitenant- kolonel-vlieger Peter Lepez, voormalig docent aa n h et Koninklijk H oger Instituu t voor Defensie in Brussel en inmiddels mijn vaste ' leverancier' van vakliteratuur en gewaardeerd aanspreekpunt voo r m ilitair- technische kwesties. Roger Vranken , medewerker van het Koninklijk Legermuseum in Brussel, checkte een aantal m.i li taire dossiers en kon zo waardevoUe info bezorgen. Van H ans Va n Landschoot uit Kno kke mocht ik persoonsgegevens en foto's van een aantal Vlaamse militairen ontvangen . Verzamelaar Dirk Van H oef leverde mij foto's van Belgisch e politici uit de j aren 1860. G raag vermeld ik ook mevrouw Christiane Vroon en. Zij verwerkte m et veel deskundigh eid een aantal statistische gegevens tot een overzichtelijke en mooie grafiek. Ook richt ik een woord van dank tot mijn Amerikaanse correspondenten. In h et bijzonder wens ik Judith Sandage Murphy uit lndiana te vermelden. Zij w ist m.ij waardevolle dingen mee te delen over de militairen van het 93 th Indiana. Over het verblijf van bepaalde soldaten in het Natio naJ Soldier's Home van Danville kreeg ik informatie va n H arry A. ldle. Corrinna Kuebler Jennings bezorgde mij een foto van een voo rvader- veteraa n uit België. D ankzij Betsy Caldwell van de Indüna Historica] Society uit lndianapolis puurde ik gegevens uit het dagboekj e van de Vlaamse immigrant sergea nt J ohn Gilles. Ten slotte vermeld ik Susan Halpert van de H o ughton Library (Harvard University, Massachusetts), van wie ik een kopie ontving van een brief met b etrekking to t kapitein Scheno fsky. Tevens wens ik dr. Peter Schrijvers te danken voor zijn gewaardeerde feedback. Als specialist Amerikaanse geschiedenis en hoogleraar aan versche iden e buite nlandse universiteiten kan hij immers m et de nodige autoriteit op de Secessieoorlog terugblikken . En last but n ot least richt ik graa g een woo rd van dank tot mijn uitgever D irk D emuyn ck van Lannoo. Hij hielp m.ij bij de moeilijke oefening die elke geschiedschrijver moet make n: het zoeken naa r de gulden middenweg tussen de academ.isch e en de vulgariserende b enaderin g .

9

Inleiding Een klein volk in een grote, verre oorlog Bij na 150 j aar geleden brak in de Verenigde State n het grootste en bloedigste conflict uit dat het Amerikaanse continent ooit heeft gekend. Vier jaar duurde de Amerikaanse Burgeroorlog of rebellie, zoals de afsche uring va n de zuidelijke staten in het Noorden werd genoemd. ln vier jaar tijd kwamen 600.000 mensen om, van w ie het overgrote deel militairen. Toen de totaal uitgeputte legers va n h et Zuiden in mei 1865 de wapens neerlegden, zag de Amerikaanse republiek, die nauwelijks een eeuw voordien was ontstaan uit de vrijheidsstr ijd tegen het Britse moederland, er helemaal an ders uit. Voor het Z uiden betekende de nederlaag van de Geconfedereerde Staten van Amerika h et einde van een overwegend agrarische economie die stoelde op de zeer winstgeve nde katoenteelt en de slavenarbeid van miljoenen rechteloze zwarten. H et invloedrijke zuidelijke Virginia, dat beh alve George Washington ve rschillende ande re presidenten en toppolitici had voortgeb racht, degradeerde tot een 'gewone ' staa t. Pas in de 2oste eeuw kregen de Verenigde Staten nog eens een president aan het hoofd die uit het Zuiden afkomstig was . Het Noorden had zijn doel bereikt en gerealiseerd waa rvoo r het ten strijde was getrokken: het behoud van de Unie. Met de pragmatische en strijdvaardige president Lincoln , die in 1865 een eclatante militaire zege behaalde, verw ierf de federale overheid in Washingto n een on gekende macht. In de decennia na de Amerikaanse Bu rgeroorlog bouwden Lincolns opvolgers de Verenigde Staten uit tot de wereldmac ht die bet vandaag is. Ook de tijdgenoten in Europa begrepen dat de strijd tussen N oord en Z uid de Verenigde Staten bad veranderd, hoewel wein igen beseften welke consequenties dat wereldw ijd had. Wellicht niet toevallig was een van de meest visionaire geesten in die dagen een scie ncefi ctionauteur: de Fransman Jules Verne. In i 865, het j aar waa rin de Burgeroorlog eindigde, publiceerde Verne D e reis naar de 1naa11. In de eerste regels van zijn veelgelezen toekom stroman schreef hij: 'Amerika is een groot land, een land van grote dingen: grote steden, grote wildernissen , grote spoorwegen , grote mannen , grote rivieren, grote ondernemingen, grote plannen , grote vereniginge n , die in dat land clubs worden genoemd. Onder deze clubs behoort de Gun- club in de eerste plaats te worden genoemd. Z ij omstond tijdens

Il

VECHTEN MET LINCOLN

de oorlog tussen de Noordelijken en de Zuidelijken. Dat was een tijd van uitvindingen in het vak van mensen doden .. . , óók in het groot.' Vergeleken m et de opvattingen va n Verne was de visie van de meeste militairen in het 19de-eeuwse Europa nogal kortzichtig. D e Amerikaanse Burgeroorlog betekende voor het merendeel van de generale staven op het Oude Continent niet meer dan een confrontatie tussen amateurlegers en bun would-be bevelhebbers in een uitgestrekte wildernis. Slechts weinigen realiseerden zich dat het conflict van de jaren r 861-1865 de eerste geïndustrialiseerde oorlog uit de geschiedenis was, die werd gevoerd op een schaal die de wereld nooit eerder had gezien. ln de maanden na de capitulati e van het Zuiden werd het noordelijke massaleger gedemobiliseerd en vielen de Amerikaanse strijdkrachten terug op een effectief dat kleiner was dan dat van het r9de-eeuwse Belgische leger. Al wie enigszins vertrouwd is m et de militaire geschiedenis kan niet anders dan beamen dat de Amerikaanse Burgeroorlog de macabere voorbode was van een oorlogvoering clie de 2oste eeuw tot de bloedigste uit de geschiedenis maakt. H et grote publiek in Europa koestert echter een romantisch en heroïsch beeld van het conflict, wat in belangrijke mate te wijten is aan de visuele media. Denk maar aan de HollywoodkJassieker G ejaap,d door de Wind uit 1939 o f Nortli and South, de veelbekeken televisieserie uit de jaren tachtig. In deze filmisch overigens erg geslaagde producties is vveinig te merken van de verschrikkingen waarmee miljoenen m.ensen werden geconfronteerd op en rond de slagvelden.Voor België geldt bovendien dat velen zich een wat humoristische voorstelling maken van de Amerikaanse Burgeroorlog door de populaire stripalbums D e Blauwbloez en. D e reeks draait rond het duo sergeant C hesterfield en de ongedisciplineerde korporaal Blutch, die zijn paard Arabesk heeft geleerd dood te vallen telkens er 'ten aanval' wordt geblazen ... Van humor was nochtans gee n sprake op de talrijke plaatsen waar honderdduizenden Amerikanen elkaar afslac htten, in mensonwaardige omstandigheden gevangenzaten en crepeerden van rn.iserie. D aarom is het des te o nbegrijpelijke r dat de Belgische en (vooral) Vlaa mse historiogra6 e zo weinig aandacht besteedde aan dit conflict. België bulkt immers van de slagvelden waarop legers uit de hele westerse wereld elkaar vanaf de middeleeuwen hebben bekampt. Enkele erva n staan als het ware symbool voo r de afschrikwekken de destructivi teit die de westerse oorlogvoering sinds de klassieke tijden kenmerkt. En tot die westerse oorlogvoering behoort ook h et Amerikaanse krijgsgebeuren . De Amerikaanse geschiedschrijfster Barbara Tu chman (1912-1989) legt in één geval wel een link tussen de Amerikaanse en Belgische militaire context. In D e kanonnen van augustus vergelijkt ze de Belgische overwinning in H alen (12 augustus 1914) m et deze van de zuidelijke cavaleriegeneraal J.H. Morgan in Tennessee

12

INLEIDING

(december i 862). H et boek va n Tu chman handelt over de eerste maand van de Eerste Wereldoorlog, een stuk Europese geschiedenis waar de Verenigde Staten haast volledig buitenstonden. Het onderwerp va n dit boek is een grootschalig conflict op Amerikaanse bodem, één waarbij het almachtige Europa va n de 19de eeuw van aan de zijlijn toekeek. Althans op het eerste gezicht. Want net zoals de Verenigde Staten willens nill ens bij de Eerste Wereldoorlog betrokken raakten - met de aanvallen van Duitse onderzeeërs op neutrale Amerikaanse schepen als katalysator - raakten ook de grote Europese mogendh eden vrij vlug verstrengeld in de oorlog tussen Noord en Zuid. Hun betrokkenheid was in de eerste plaats diplo matiek en economisch van aard. Noord en Zuid spanden zich van bij het begin van de oorlog in om de Europese grootmachten voor hun zaak te winnen. En hoewel geen enkel Europees land de Geconfedereerde Staten van Amerika officieel erkende, moest het Noorden de gigantische militaire klus klaren zonder directe hulp uit het Oude Continent. M et de inlijving va n honderdduizenden (vooral) Ierse en Duitse immigranten bij de noordelijke strijdkrachten venvierf de oorlog niettemin een Europese militaire dimensie. Lange tijd zagen zowel G root-Brittannië als Frankrijk - twee van de belangrijkste Europese g rootmachten - het Noorden liefst niet winnen. Bij de Franse keizer Napoleon 111 had dat alles te make n met zijn ambitieuze plannen voor Mexico. Een overwinning van het protestantse N oorden, zo oordeelde de keizer, zo u leiden tot de uitbouw van een machtige Am.erikaanse natie die nooit een katholiek Frans protectoraat aan haar zuidelijke grens zou dulden. Londen probeerde dan weer op goede voet te staan m et het Zuiden omdat de Britse textielindustrie grotendeels draaide op het katoen uit de zuidelijke staten. Bovendien waren ook de Britten beducht voo r een sterke Noord-Amerikaanse mogendheid, want die kon een bedreiging vormen voo r de Britse heerschappij over Canada. In dat complexe trans-Atlantische verhaal speelde ook het klein e koninkrijk België een rol. ln drie delen brengen we de veelzijdige geschieden is van de Vlaamse en Franstalige Belgen in de Amerikaanse Burgeroo rlog. In het eerste deel peilen we naar de achtergrond en oorzaken en schetsen we de hoofdlijnen van het conflict. De wortels van de bloedigste oorlog uit de geschiedenis van de Verenigde Staten gaan terug tot het begin va n de republiek. D e Amerikaanse natie die aa n het einde van de 1Sde eeuw ontstond was immers een compromis tussen een losse confederatie enerzijds en een federatie m et welbepaalde bevoegdheden voo r de centrale overheid anderzijds. Noch de verdedigers van een sterke nationale staat, noch voorstanders van een beperk t federaal gezag waren met die oplossing echt gelukkig. Ook war de slavernij betrof hadden de r8de-eeuwse fo1 111di11g Jathers niets definitief geregeld. Naarmate de grens van

13

VECHTEN MET LINCOLN

het Amerikaanse confi11e11 tal e111pire naa r het westen opschoof, werd dat probleem acuter: zou den de nieuwe gebieden slavenvrij zijn o f zou slavernij er worden toegelaten? N auwelijks dri ekwart eeuw nadat George Wash ington de eed had afgelegd als eerste president van de Verenigde Staten, besloten N oord en Zuid de zaken met wapens ui t te klaren ... ln het tweede deel beginnen \-Ve onze historische speurtocht in België. We gaan di eper in op de dub ie uze noordelijke rekruteringscampagne in België en volgen het spoor va n honderden zogenaamde vrijwilligers va naf de Antwerpse h aven tot aan h et front in Virginia. D ie vr ijwiJJigers waren behalve Duitsers vooralVlam.ingen en in m indere mate Franstalige Belgen. Ze ve rtrokken in de zom er van 1864 en belandde n in Boston, waa r ze als ve rvangers voor een rij ke burger die zich had vrijgekocht we rden ingelijfd in een infanterieregiment van de staat Massachusetts. D e inlijving gebeurde niet zelde n o nder dwang: vele 'vrijwilligers' waren in België door malafide rekruteri ngsagenten misleid e n dac hten dat ze in de Verenigde Staten als arbeider aa n de slag konden. Spilfiguren in deze m ensenhandel wa ren de Amerikaan Julian Allen en zijn Belgisch e kompaan, de Willebroekenaar Lo uis Doch ez. De rekruteringscampagn e had tevens een diplomatiek luik, dat verband h.ield m et het B elgische neutraliteitsstatullt en het buitenlandse beleid va n de eigenzinnige koning Leopold 1. H oewel zijn ster aa n het internationaal-politieke firma m ent sinds r850 taande, gold hij nog steeds als een van de m eest gezaghebbende m onarchen van zijn tijd. Zo slaagde Leopold er in steun los te weken in Londen voo r de Franse M exicopolitiek waarbij hij persoonlijk betrokken was. Leopolds dochter Charlotte was in i 857 immers in het huwelij ksbootje gestapt met de Oostenrijkse keizerszoon Maxi miliaan, die ' keizer van M exico' was geworden en wiens wankele troon doo r een Franse troepenmacht en een Belgisch regiment werd beschermd. D e betrokkenheid van de ko n ing in de M exicaanse kwestie verklaart zijn pro-zui delijke houding tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. D e autocraat Leopold koesterde een diepe afkeer voor het republikeinse Noorden en voelde een vrij sterke affi niteit met de 'aristocratisch e' upperclass in h et Zuiden. Die zou het conservatieve bewind van Maxi miliaan niets in de weg leggen of op zijn minst gedogen, zo hoo pte h.ij. Slechts met veel moeite slaagde de liberale regering van C harles R.ogier erin de sympathieën van de vorst binnenskamers te houden en diens persoonlijke buitenJandse politiek - m et inbegrip van het M exicoavontuur - in ' neutrale' banen te leiden. Om het Noorden, de Verenigde Staten dus, ter wille te zijn, begaf de B elgische regering zich op glad ijs. Zo liet ze oogluikend toe dat de Amerikaanse zaakgelastigde in Brussel, H enry Shelton San ford, de ronselcampagnes van Allen e n Dochez steunde. H et derde deel van ons boek handelt over de Vlaamse en Franstalige migranten die als vrijwilliger of die nstplichtige ten strijde trokken. Aangezien m eer dan

14

INLEIDING

90% van deze 'allochtonen' in het N oorden van de Verenigde Staten woonde, focussen we in de eerste plaats op B elgen in het Unieleger. N agenoeg de helft van deze m.igranten kwam uit Wisconsin, de staat waar vanaf het begin van de jaren 1840 verscheidene belangrijke Belgische ' ko lonies' waren ontstaan. Ook andere noordelijke staten, waaronder New Yo rk en Ind iana, leverden militairen van Vlaamse en Franstalige origine. Naast die Belgische yankees streed een klein aantal Belgen voor de Geconfedereerde Staten van Amerika. H et verhaal van de Belgische militairen in de Amerikaanse Burgeroorl og is dus tevens het verhaal van de migratie uit Vlaanderen en Wallonië tijdens de eerste decennia van de B elgische onafhankelijkh eid. Belgische militairen voc hten mee in bijna alle grote veldslagen en belegeringen van de Burgeroorlog: Sh iloh,Antietam, Gettysburg,Vicksburg ... Sommigen die nden op zee en kwa m en op plekken waar ze vroeger in H aspengouw, de Kempen of de Ardennen nog nooit over hadden gehoord. Ze volgden de bevelen op, dwongen als combattanten respect af bij hun superieuren of. .. verlieten de rangen, gedegouteerd door de gruwel en het massale bloedvergieten. Velen raakten gewond en zij die de oorlog overleefden, wa ren soms zwaar getraumatiseerd door wat ze hadde n gezien en m eegemaakt, onder meer in het beruchte zuidelijke krijgsgevangenenkamp van Andersonvill e. Enkelen maakten een ein de aa n hun leven. Anders dan de talrijke oorlogen uit vroegere eeuwen was de Amerikaanse Burgeroorlog een vrij 'democratisc he' oorlog. In vier jaar tijd gingen miljoenen man nen uit alle lagen van de bevolking als vrijwilliger of als dienstplich tige onder de wapens. Daaraan moeten we echter omniddeUijk toevoegen dat veel opgeroepen rijke noorderlingen een vervanger ' kochten·. En in het Zuiden waren bepaalde categorieën grootgrondbezitters vrij gesteld van legerdienst. Toch liepen 'de mannen met galo ns' (de officieren) h etzelfde gevaar en doorstonden ze dezelfde miserie als de gewone 'zandhazen'. Ook enkele tientallen militairen van Belgische origine verwierven de rang van officier. Op de Brusselse Vlaming Jan H endrik Kats na waren de meeste va n hen Franstalig. In de context van het 19de-eeuwse België is dat logisch: in talloze middelbare scholen in Vlaanderen en aan alle hogere onderwijsinstelljngen (met inbegrip van de Koninklijke M ilitaire School) werd uitsluitend in het Fran lesgegeven. De Belgische immigranten die het tot officier schopten en al voor 1860 in de Srates woonden, evenals de 111.ilitaire avonturiers die na bet uitbreken van de Burgeroorlog arriveerden, hadden da n oo k b ijna "V "V

0

!t

> .... .... 0

>