Síðustu dagar Sókratesar 9789979662730 [PDF]

Zitiervorschau

PLAT ON

Siaustu dagar Sokratesar f fslenzkum buningi efrir S I G U RD N O RDAL sem einnig ritar inngang, og t>ORSTEIN GYLFASON

HID f S L E N ZKA B O KM E N NTA F ELAG

Reykjavik 20 1 1

UE RDOM SRIT BOKMENNTAFELAGSJNS

S!oustu dagar SrJkratesar Rir pessi heira a frummalinu AwJcoyia I:wKpawuc;, Kpirwv og ai1Jwv og kom u fyrsr ur f Apenu a o ndverori fj6rou old fyri r okkar tfmaral I S B N 978-9979-66-273-0 Fyrsca ucgafa 1973 Onnur urgafa berrumbrioja urgafa 1990 Fj6roa urgafa 1996 Fimmra urgafa 2006 Sjorca ucgafa 2011 011 rerrindi askilin © 2011 Sigurour Nordal l>orsceinn Gylfason

B6k pessa ma ekki africa meo neinum hA u,

OG

PLAT6N

sem birrast i pessari b6k, eru verk tveggja

manna. Efni peirra er ao h:ilfu leyti fra S6kratesi, en Plat6n hefur stilao pau og fart i letur. Her verour nu, lesendum til skilningsauka, gero nokkur grein fyrir peim b:ioum og hvernig sambandi peirra var h:ittao. Ma p6 fara flj6tt yfir sagu, pvi ao pessi prju rit eru sj:ilf langhelztu heimildir um revi og endalok S6krat­ esar, en ekki astreoa til ao skyra her fra oorum verkum Plat6ns.

S6krates freddist i Apenuborg 469 arum fyrir Krists buro. Foreldrar hans voru bjargalna folk, faoir bans myndhoggvari, en m6oir hans yfirsetukona. I>au hafa l:itio eftir sig svo miklar eigur, ao hann gat lifao a peim :in pess ao leita ser atvinnu, enda heimtaoi hann ekki onnur lifspregindi en t6m og frelsi til pess ao tala vio menn. Hann kvongaoist pegar hann var kom­ inn yfir fimmtugt, og belt p6 enn sama hretti um syslan sina. Hafa pa eigur hans gengio til purroar, enda dundu pa alls konar hormungar og 6aran yfir 9

Apenuborg, svo ao pegar mal hans kom fyrir d6mst6l­ inn, var hann oroinn oreigi (Malsvorn, 23 og 38•). Xanpippa, kona bans, er frreg oroin fyrir vanstillingu sina og geoofsa. S6krates mun hafa ralio pao pegn­ skyldu sfna ao kvrenast og geta born, en l itt sinnt um heimili sitt (sja Malsvorn, 31) , svo ao Xanpippa hefur ekki verio ofsrel af stoou sinni. Sneri hann hamforum hennar upp i gaman og taldi sambuoina refingu i geo­ pryoi: ,,I>egar reiomennirnir geta haft taumhald a goldustu folunum, verour peim leikur einn ao raoa vio hina; og geti eg komizt af vio hana Xanpippu, retti mer ao vera vorkunnarlaust ao Iara mer semja vio aora menn." (Xen6f6n: Samdrykkjan, 2.10). Plat6n minnist Xanpippu ekki nema alls einu sinni i ritum sinum (Faid6n, 60). I>au S6krates attu prja sonu, en ekki kvao neitt ao peim, svo ao menn viti. S6krates hefur i resku notio peirrar menmunar, sem hverjum frja!sbornum Apenumanni var i 16fa lagin, ef hann kunni ao piggj a (sj a Krit6n, 5 0). Hann hefur lrert kvreoi Homers, svo ao hann hefur jafnan tilvim­ anir i pau a hraobergi, likt og kristnir menn ritningar­ greinir. Hann atti kost a ao heyra og sja verk hinna miklu leikskalda, hafCii daglega fyrir augum styttur og skrauthysi mestu listaborgar veraldar og atti sam­ neyti vio menn, sem vonduou jafnr efni og orOfreri i viorreoum sinum. En mest var um pao vert fyrir mann, sem ao upplagi var hneigour til ihugana um mann•

Visa5 er til rita Plat6ns eftir bla5si5utali griska textans, sbr. Efrirmala:

10

lifio og tilveruna, ao a reskuarum hans var heimspeki iokuo af miklum ahuga i Apenuborg og skiptust spek­ ingarnir i tvo flokka. Voru prer deilur vel til pess fallnar ao skerpa hugsun og d6mgreind ungra manna. Natt&uspekin, er svo hefur verio nefnd, er elzta heimspeki Grikkja. Vildu natturuspekingarnir byrja a pvi ao skilja heiminn og tilveruna, finna einn alls­ herjarformala, er skyroi, hvernig allt vreri til oroio. En pao var hvorttveggja, ao viofangsefnio var allt of 6ro­ ugt og aoferoir 6fullkomnar til visinda!egra athugana, enda varo ekki onnur niourstaoan en skarpleg heila­ brot. Einn pessara spekinga, Anaxag6ras fra K.las6menai i Litlu-Asiu, sem var prjatiu arum eldri en S6krates, var i Apenuborg mikinn hluta revi sinnar og i havegum hafOur af Periklesi. f Fafd6ni lretur Plat6n SOkrates segja fra kynnum sinum af ritum Anaxa­ g6rasar (97-99). f ooru lagi voru svonefndir s6fistar ooa frreaarar. Speki peirra var i eoli sfnu heilbrigo andspyrna gegn heilaspuna natruruspekinnar. Einna helztur peirra var Pr6tag6ras fra Abderu, sem var du arum eldri en S6krates og lengi samtioa honum i Apenuborg. Hof­ uorit hans, Um sannleikann, h6fst a setningunni: ,,Maourinn er mrelikvaroi allra hluta." - f raun og veru felst i henni viourkenning pess, ao mannsandanum seu takmork sett, er hann aldrei komist ut fyrir, og se manninum pvi hollast ao byrja a pvi ao kynnast sjalf­ um ser og hafa pa pekkingu sioan fyrir mrelikvaroa a tilveruna. En hana mani lika skyra a pa leio, ao goo11

potti einstaklingsins se a:Osta logmal hans, og marti l>vi draga af henni hinar haskalegusru alykranir. Nu gerClu s6fistar kennslu aCI arvinnu sinni, og var l>a mikiCI undir l>vi komiCI aCI gera kennsluna sem ut­ gengilegasta. Peim hretti l>a viCI aCI tala eins og lreri­ sveinum l>eirra let bezt i eyrum, og mrela eftir sin­ girni l>eirra og sj alfra:Oi. Kom l>a svo, aCI l>urrkaClur var ut greinarmunur goos og ills, en aherzlan fog() a aCI kenna monnum aCI sannfrera aClra um malsraCI sinn meCI rokfimi og orClkringi. Var l>aCI mikil framavon a l>essum lyClrreClisdogum. S6fisrar urClu l>vi aCl lokum ill­ rremdir fyrir a() hafa hausavixl a rettu og rongu (,,gera verra malsraCI aCI betra") og beita ril l>ess utlirsnuning­ um og h:irrogunum, sem s iClan eru viCI l>a kenndar (s6fismi). En ekki attu l>eir allir 6skiliCI ma!. Pr6dikos fra Keos, sem samiCI hefur Herakles a vegam6tum, var til dremis mikill hugsj6namaClur, og a() ymsu leyti l ikrar srefnu og S6krares. Yfirleitt hefur S6krates lrerr mikiCI af s6fisrum. Hann er, eins og l>eir, frabitinn natturuspekinni, en leitar sj:ilfsl>ekkingar i l>eirri tru, aCI mannviriCI se bezra leiClarstjarna breytni vorrar. Vafalaust hefur hann l ika lrert mikiCI af rokfimi l>eirra, og ma sja l>ess merki i viClureign hans viCI Meleros (Malsvorn, 24-27). PaCI sem ra:Our aldahv6rfum i sogu heimspekinnar, er ekki frumleikur S6kratesar i hugsun, heldur hreinleikur viCl­ leirni hans. Heimspekin frer S6kratesi aldrei fulll>akk­ aCI, aCI skapfesra hans og mannkosrir vokru viCI voggu hennar. S6krares setti ser p aCI mark, aCI leira aCI sonn12

um og algildum reglum um breytni manna, i l:>eirri von, ao pa vreri allt fengio, pvi ao enginn mundi breyta m6ti berri virund. Honum kom ekki til hugar ao kenna, sem sjalfur var sileitandi, hvao pa ao taka gjald af monnum fyrir ao tala vio pi Ekkert leiddi hann pvi til pess, likt og s6fistana, ao tala eins og hver vildi heyra. Yfirlretisleysi hans og vanrraust a pekkingu sinni lagoi honum ranns6knaraoferoina upp i hendur: hann spuroi jafnan til pess ao frreoast af oorum. En af pvi ao hann spuroi menn, sem hvorki voru jafnokar hans ao viti ne einlregni, lauk samtalinu jafnan a einn veg: spyrjandi rak spuroan i 6gongur og kmioi hann til pess ao viourkenna vanpekkingu sina. Litillreti hans kom pa fram sem hreani og 6likindi. Af pessu j6kst honum breai hatur og fylgi, eins og agret­ lega er lyst i Malsvorninni. Ahrif S6kratesar a unga menn, og svo 6likt skapi farna sem peir voru til dremis Alkibiades, Plat6n og Xen6£6n, eru pvi merkilegri sem hann var manna 6fri0asrur og gekk fatreklega til fara. En feguroar­ smekkur Grikkja var svo rikur, ao peir garu trauolega hugsao ser mannkosti og feguro aoskilin. Ekki var treaa S6kratesar heldur iburoarmikil ne Mfleyg. Hon­ um var tarot ao hefja samtal a hinum hversdagslegustu efnum, ionum og likamsrefingum, kalfaeldi eoa tamn­ ingu hesta - og rreaan kom jafnan i einn stao niour: ao finna mrelikvaroa dygg0ar og rettlretis. Hann var sifellt ao leita hins sama, og let engin arvik trufla sig i peirri violeitni, jafnvel ekki fangelsi og dauoad6m.

13

SannaCiist paCi her, sem oftar, aCi enginn mannlegur mattur er sterkari en hreinn og heill vilji. Ungir menn fundu, aCi peir grreddu meir a spurningum SOkratesar en fullyrCiingum annarra spekinga, lrerCiu meira a leit hans en uppgocvunum hinna. Hann kunni pa list aCi vera sjalfur f lrerisveinaflokkinum, poet f fararbroddi vreri. l>6 hefCiu ahrif S6kratesar aldrei orCiiCi jafnrfk og raun varCi a, ef hann hefCii aCieins fengiCi aCi lifa fyrir leit sina aCi sannleikanum. En hann fekk lika aCi deyja fyrir hana. Hann fekk crekifreri til pess aCi syna, aCi rreCiur hans hofCiu ekki veriCi orCiin t6m, heldur hafCii honum veriCi dauCians alvara. l>aCi var ekki aCi 6synju, sem S6krates orci 60 sinn til Apoll6ns f fangelsinu, af pvi aCi liflat hans dr6st svo lengi af voldum guos­ ins (Faid6n, 61). l>a(i er ein af peim tilviljunum, sem breytt hafa orlogum mannkynsins. i fangelsinu naCii hann nyjum og sterkari tokum a lrerisveinum sfnum, �a og ekki fyrr skildu peir til hlfrar, hver hann hafoi veriCi og hvao peir voru ao missa. Hinn frjalsborni andi naut sin aldrei betur en pegar likaminn var fjorraour. En til pess ao skilja tildrogin ao liflati S6kratesar, verour ao renna augunum yfir sogu Apenu­ borgar um hans daga. II

Fra pvf S6krates var du ara og pangao til hann var ferrugur matti heita, ao Perikles reoi lOgum og lof­ um f Apenuborg. Er 6hrett ao fullyroa, ao aldrei hafi 14

neitt riki act ser glresilegra skeio undir forustu glresi­ legri hofoingja. En eins og vio matti bi.last var pao riki ekki ofundlaust. Perikles atti ser marga andstreo­ inga, og gerou peir honum pao illr, sem peir marru. En Ofund annarra griskra borga, einkum Sportu, a veldi og viogangi Apenuborgar, dr6 til hins mikla Pelopsskaga6frioar (431-404 f.K.r.). Apenumonnum veitti betur i fyrstu, enda var allt hio bezta i haginn buio af Periklesi. En pestin mikla, sem dundi yfir bre­ inn skommu eftir upphaf styrjaldarinnar, lamaoi rikiau hjalpa til pess ao greina milli aoalatrioa og aukaatriaa, hismis og kjarna. J>au skyra, styrkja og svala. Menn geta markao j:>roska sinn og hugsanaauo a j:>vi, hversu oft peir hverfa afrur ril j:>eirra og hver ny utsyn opnast peim i hvert sinn. Sigurour N ordal

26

SfBUSTU DAGAR S6KRATESAR

MALSVORN S6KRATE SAR

I 17

EKKI

VEIT eg, Apenumenn, hvernig your hefur

oroio vio rreau akrerenda minna. En af mer er pao ao segja, ao minna vantaoi a, ao eg gleymdi sjalfum mfr Svo sennilega toluou peir. Og po var naumast satt oro i pvi, sem peir sogou. En af ollum lygum peirra furClaoi mig mest a peim ummrelum, ao per mrettuCl vara y()ur a pvi a() lata mig ekki blekkja your, af pvi ao eg vreri ,,skreaur rreaumaClur". l>eir mittu p6 vita, a() eg mundi von braoar i verki reka ofan i pa lygina, pegar pa() kemur berlega i lj6s, ao eg er ekki

i nokkurn handa mara skreaur rreaumaour. Petta p6tti mer lysa mesru blyg()unarleysi hja peim - nema svo se,

ao jJessir menn kalli pann mrelskumann, er segir sann­ leikann. Ef peir eiga vi()

pa(), pa skal eg ruslega jata,

a() eg se rzeClumaour, p6tt ekki se eg pao a() peirra hretti.

Nu, hvao um gildir, pessir menn hafa, eins og eg segi, varla sagt sart orCl, en hja mer skuluo per heyra allan sannleik:ann. En viti pa() Seifur, Apenumenn, a() per munu() ekki fa ao heyra oroskrydda rreau

ffieO 29

haglegum malsgreinum og pryoilegri niourskipan, eins og rreour pessara manna, heldur munuo per fa ao heyra 6breytta rreau og blatt afram, me0 pvf oroalagi, sem mer hugkvremist 1 svipinn. :Eg rreysti pvf, ao pao sem eg segi, se satt og rett, og enginn ma bllast vio ooru. Enda mundi pao ekki srema manni a minum aldri ao koma fram fyrir your eins og sk6lastrakur, sem er ao snotra rreou sina. I:>ess vegna retla eg, Apenumenn, ao bioja your pess lengstra oroa, ao pegar per heyrio mig haga tali mfnu i malsvorn minni eins og eg er vanur, pegar eg tala annaohvort a torginu vio vixlaraboroin, par sem margir y&r hafa hlytt a mig, e0a annars staoor, pa latio per your ekki breg& i brun ne gerio hareysti. Svo er mal me0 vexti, ao petta er i fyrsta skipti, sem eg mreti fyrir dompingi, p6cr eg se sjorugur ao aldri. Eg er pvf me0 ollu 6vanur peirri rreauaOfero, sem her 18 dokast. Ef eg vreri utlendingur munduo per eflaust syna mer vorkunnsemi, p6tt eg mrelti a pa mal­ lyzku og me0 peim hretti, sem eg hefoi alizt upp vio. Eins bio eg your nu - og SU bren viroist mer sanngjorn - ao per kippio your ekki upp vio rreausnio mitt. l>ao kann ao vera lakara, og pao kynni Hka ao vera betra en her gerist ao jafnaoi. En hyggio ao og gretio pess, hvort pao sem eg segi, er rett eOa rangt, pvf ao pao er skylda d6marans, eins og pao er skylda rreoumanns­ ins ao segja sannleikann. Fyrst er mer pa skylt, Apenumenn, ao verja ma! mitt gegn hinum fyrstu sakargiftum, sem a mig hafa verio bornar, og gegn fyrstu akrerendum minum, en 30

pvi nrest gegn hinum seinni sakargiftum o g semm

akrerendum. Margir hafa sem se fyrir longu oroio til pess ao krera mig fyrir your og pao arum s aman og hafa peir fario meo einber osannindi. Eg er rurecid­ ari vio pa en vio A nytos og pa felaga, 1 pott peir seu lika hrettulegir. En hinir eru miklu hrettul egri, g6oir menn, sem hafa dregio allan po rr a yo ar til sin fra barnresku og leitazt vio ao fa your t il ao leggja trunao a p rer 6sonnu s akir, sem peir voru sifellt ao bera a mig, ao spekingur nokkur, ao nafni S6krates, vrer i ao brj6ta heilann um hiloftin og hefoi rannsakao alla hluti undir jorou niori og geroi verra malstao ao betra. I:>eir sem hafa dreift ut pessum oro r6 mi, Apenumenn, eru hrettulegustu akrerendur minir, pvi ao pe ir sem a pa hafa hlytt, hyggja, ao menn, sem fast vio slikar ranns6knir, trui ekki a guoina. Auk pess eru pessir akrerendur margir og hafa krert mig langan tima. Og peir hafa talao til yoor a peim aldri, er per voruo auo­ t rygg astir, af pvi ao per vor uo barn roa unglingar. Enda krerou peir alveg i auori sok, par sem enginn var til ao verja mal mitt. En p ao er p6 allra frileitast, ao ekki er einu sinni unnt ao fa ao vita nofn peirra, ne t il gre ina pa, nema ef svo skyldi vera, ao einhver peirra vreri g amanl eikaska ld. 2 Allir peir pykja mer 6trekastir viofangs, sem af hatri og r6ggirni hafa leitazt v io ao telja your tr u um petta og hafa s umir tal io s ja lf um ,

ser tru um p ao fyrst. Pess er sem se enginn kostur ao

lata pa koma hingao upp a d6mstaoinn ne pr6fa neinn peirra meo spur nin gum, heldur er sem maour ver oi 31

ao berjast vio t6man skugga i malsvbrn s i nn i - spyrja, an pess

nokkur

se til andsvara.

Jreja, litiO per nu einnig SVO a, ao pao segi: tvennir akrerendur hafa komio fram

Se sem

eg

gegn mer,

aorir eru peir sem nylega hafa krerr mig, og hinir -

um pa er eg nu ao tala - peir sem hafa krerr mig fyrir lbngu. Og verio mer samd6ma wn, ao mer b eri fyrst og fremst ao verja mig gegn hinwn sioar nefndu, pvi ao per hafio fyrr hlyn a pa og drjugum oftar en a hina, sem nu krerou mig. 19 Eg a pa ao verja m a ! mitt, Apenumenn. Hinu illa aliti, sem per hafio verio ao fa a mer um svo langan tima, a eg ao utryma hja your a pessu sr und arkorn i . :Eg mundi ao visu 6ska, ao svo mretti veroa, ef breoi per og eg hefown eitthvao betra af pvi, og mer yroi eitthvao agengt meo vbrn minni. En eg

og

hygg, ao par se vio ramman reip ao draga, og er mer

ekki 6lj6st, hvernig pvi er fario. Fari nu um pao eins og guoinwn poknast, en lbgunwn ber mer ao hlyoa og verja mal mitt. Tokwn pa til fra upphafi og litum a, hvernig krera SU er lbguo, sem hio illa alit manna a mer er af sprottio - perta illa a.lit, sem Meletos treysti a, er hann kom fram me0 kreru sina a hendur mer. Hvao var pao, sem r6gberar minir sbgou? l>vi ao nu telj­ um ver pa verulega akrerendur, er komio hafi fram meo eiosvario kreruskjal og vero eg pa ao lesa upp kreruna: &Skrates er brotlegur og fer me0 heg6ma, er hann 32

brytur heilann um pa hluti, sem eru undir jorO. inni og i 1oftinu, gerir verra malstao ao betra og kennir oorum slikt hio sama. Kreran er her um bil a pessa leio. Petta hafio per lika sjalfir seo i skopleik Arist6fanesar. S6krates nokk­ ur er par latinn vera a sveimi til og fra, segist ganga i loftinu og fer meo margan annan pvretting, sem eg ber ekki nokkurt skyn a., hvorki mikio ne lirio. Eg segi petta ekki i pvi skyni, ao eg vilji litilsviroa pess konar pek:kingu, e£ einhver maour er i sliku fr6our. I>ao vreri lj6ta sakarefnio fyrir Meleros a hendur mfr En, Apenumenn, eg a sannarlega engan hlut i slikri pekkingu. Eg kveo your vel fiesta til vitnis um petta, pvi ao flestir yoar hafa heyrt mig eiga tal vio menn, og beioist pess, ao per frreoio hver annan um pao og skyrio hver oorum fra pvi, hvort nok:kur yoar hefur nokkru sinni heyrt mig tala margt eoa fatt vio nok:k­ urn mann um slika hluti. Og af pvi munuo per geta raoio, ao alveg eins er Mttao hinu, sem almenningur segir um mig. En eins og ek:kerr er hreft i pessu, svo er og til­ hrefulaust, ef per skylduo hafa heyrt einhvern segja, ao eg faist vio ao kenna monnum og taki borgun fyrir. Ekki fyrir pao, ao mer pretti nema gott og blessao, ef einhver vreri frer um ao kenna monnum eins og Gorg­ ias fra Leondnoi, Pr6dikos fra Keos og Hippias fra Elis. 3 Allir pessir menn fara borg Ur borg og fa unga menn moo fortolum til ao stunda nam hja ser og 20 borga fyrir pao, en hverfa fra samborgurum sinum, 3

Sioustu dagar S6kratesar

33

par sem peir garu fengio kennsluna 6keypis - og ril ao kunna ser pakkir fyrir i tilb6r. Svo er her lika ann­ ar lrerour maour i borginni, fra Paros. Eg hef heyrr, ao hann dveldi her um tima. :Eg rakst a mann af til­ viljun, sem hefur borgao slikum frreourum meira fe en allir aorir til samans. l>ao er hann Kallias Hipp6n­ ikosson. :Eg spuroi hann pa, pvi ao eg veit, ao hann a [VO sonu: ,,Heyrou Kallias," sagoi eg, ,,hefou pao nu verio tvo folold eoa tveir kalfar, sem pu hefoir eign­ azr fyrir sonu, pa mundum vio gera nao i mann og raoio hann fyrir kaup til pess ao hafa pa undir hendi og gera pa nyra og vel ao ser i peirri ipr6rt, sem peim reni ao veroa lagin. Maour pessi mundi vera einn peirra, sem bera skyn a tamningu og akuryrkju. En hvern hefur pu i hyggju ao raka fyrir tilsj6narmann handa peim, fyrst peir eru nu menn? Hver kann pa ipr6n, er peim gerur ao haldi komio, breoi sem monn­ um og borgurum. :Eg geri rao fyrir pvi, ao pu hafir hugsao um pena, fyrsr pu art sonu. Er nokkur til," sagoi eg, ,,eea enginn?" - ,,6ja, vist er hann til," svar­ aoi hann. - ,,Og hver er hann?" spuroi eg, ,,hvaoan er hann og hvao tekur hann fyrir kennsluna?" - ,,l>ao er hann Evenos, S6krates minn," svaraoi hann. ,,Hann er fra Paros og tekur fimm minur fyrir kennsluna."4 Eg taldi Evenos srelan, ef honum er i raun og veru list pessi leo og ef hann kennir fyrir svona sanngjarna borgun. Eg mundi lika strera mig af pvi og pykjast mikill maour, ef eg kynni perra. En pao er ekki pvi ao heilsa. Eg kann pao ekki, Apenumenn g6oir. 34

Nu kynni einhver yoar, ef til vill, ao taka her fram og segja: ,,Ja, en heyrou S6krates, hvernig er pvi fario um pig? Hvaoan stafar 6hr6ourinn? Ekki mundi allur pessi oror6mur og umtal hafa komio upp, ef pu geroir ekki neitt fram yfir aora menn eoa frabrugoio pvi, sem peir gera. Segou oss, hvao pao er, svo ao ver kveoum ekki upp of flj6traoinn d6m yfir per." l>etta viroist mer sanngjarnlega mrelt, og skal eg reyna ao skyra your fra pvi, hvao hefur bakao mer petta nafn og 6oro, sem a mer er. Takio nu vel eftir. Vera ma, ao sumum yoar viroist sem eg se ao gera ao gamni minu. En pao skuluo per vita, ao eg mun segja your allan sannleikann. Eg hef i raun og veru, Apenumenn, fengio petta nafn fyrir eins konar vizku. En hver er pa su vizka ? l>ao mretti ef til vill kalla hana mannvit, pvi ao svo er ao sja, sem eg hafi pao til ao bera. En vel getur verio, ao hinir mennirnir, sem eg nefndi ao­ an, eigi vizku i vitum sinum, sem se mannviti meiri. Annars veit eg ekki, hvao eg a ao kalla hana. En pao er ao minnsta kosti vist, ao eg hef hana ekki. Hver sa, er pao segir um mig, fer meo 6sannindi og r6g. Og heyrio nu, Apenumenn, hafio ekki Mtt, pott your pyki eg st6rorour, pvi ao ekki eru oro pau fra sjalf­ um mer, sem eg retla ao tilfrera. Hann, sem sagoi pau og eg retla ao skirskota til, er sa einn, sem per megio trua. Eg retla ao leioa fyrir your guoinn i Delfum 5 og kve0ja hann til vitnis um vizku mina, hvort hun se nokkur e0a hvers eolis hlin se. l>er munio vist eftir honum Kafref6ni. Hann var breoi vinur minn fra 35

barnresku og lyoflokksbrooir flestra year, pvi ao hann for meo your i utlegoina nilna seinast og kom aftur heim Ur henni asamt your. 6 l>er vitio, hvern­ ig maour Kairefon var, hvilikur akafamaour hann var, ao hverju sem hann gekk. Hann for einu sinni til Delfa og dirfoist ao leggja pessa spurningu fyrir guo­ inn - og eins og eg segi, Apenumenn, pa hafio nu ekki hatt - hann spuroi, hvort nokkur maour vreri vitrari en eg. Volvan svaraoi pvi, ao enginn vreri mer vitrari. Brooir Kairefons er her staddur, og hann mun geta boric vitni um petta, pvi ao sjalfur er Kaire­ fon latinn. Hyggio nu ao, hvers vegna eg segi your fra pessu. l>ao er af pvi, ao eg retla ao gera your ljost, hvernig ohroourinn um mig er upp runninn. l>egar eg heyroi petta, for eg ao hugsa eitthvao a pessa leio meo sjalf­ um mfr ,,Hvao retli guoinn eigi vio? Hvao retli bui undir, er hann talar i gatum? l>vi ao pao veit eg meo sjalfum mer, ao eg er ekki vitur, hvorki i smau ne storu. Hvao getur hann pa att vio, er hann segir, ao eg se manna virrastur? Ekki getur hann logic, pvi ao pao vreri gagnscrett guoseoli hans." Eg var lengi i vandrreoum meo ao raoa fram Ur, hvao hann retti vio. En pvi nrest, poet eg retti bagt meo ao fa mig til pess, for eg ao grennslast eftir pvi a pessa leio: :Eg for til eins peirra manna, er hOfou oro a ser fyrir ao vera vitrir, og hugsaoi, ao her eoa hvergi mundi eg fa hrakio goosvario og sync petta og sannao vefrettinni: ,,l>essi maour er vitrari en eg, en pu kvaost mig vera 21

36

vitrastan. " I:>egar eg f6r nu ao reyna mannmn - eg p arf ekki ao nafngreina hann, en hann var reyndar stj6rnmalamaour - og pegar eg var ao rannsaka hann, pa reyndist mer og leizt svo, ao breoi morgum oorwn og p6 einkwn honwn sjalfum pretti hann vera vitur, en hann vreri pao ekki i raun og veru. Leitaoist eg pvf nrest vio ao syna honum fram a, ao hann prettist reyndar vera vitur, en vreri pao ekki. Af pessu lagoi hann freo a mig og margir aorir, sem vio voru staddir. En a leioinni heim til min hugsaoi eg svo meo sjalf­ wn mfr Vitrari er eg p6 en pessi maour. Reyndar viroist hvorugur okkar vita neitt fagurt ne gott, en hann pykist vita eirthvao, p6tt hann viti ekkert, en pao er hvortrveggja wn mig, ao eg veit ekkert, enda pyki st eg ekki vita neitt. I:>ess vegna viroist eg vera ofurlitla ogn vitrari en hann ao pessu einu leyti, ao pao sem eg veit ekki, pykist eg ekki heldur vita. Sloan f6r eg til annars, til eins peirra, sem taldir voru hin­ wn enn vitrari. Og mer virtist hio sama um hann. Par varo eg pa aftur ilia pokkaour, breoi af honum og morgum oorwn. Eftir petta gekk eg a rooina, fra einum til annars. Eg komsr ao raun wn, mer cil hryggoar og hrreoslu, ao eg bakaoi mer fjandskap, en samt fannst mer, ao eg yroi a o lata malefni guosins sitja i fyrirrumi fyrir ollu ooru. :Eg vero, hugsaoi eg, ao leica ao raoningu goo­ svarsins og fara til allra peirra manna, sem taldir eru vita eitthvao. Og pao sver eg vio hundinn, 7 22 Apenumenn - pvf ao your vero eg ao segja all37

an sannleikann - ao mer reyndist pao einhvern veg­ inn vera svona, er eg rannsakaoi petra eftir bend­ ingu guosins: Peir sem voru 1 mesru iliti, peim virrisr mer vera merri pvf mesr afatt, en aorir, sem Hrio p6rri til koma, fundust mer mer lagi ao mega kallast vitrir. Eg vero pa ao skyra your fra flakki mfnu og prautum peim, er eg lagoi a mig 1 pvf skyni, ao goo­ svario mretti sranda 6hrakio. Fra stj6rnmalamonn­ unum f6r eg ril skildanna, breoi til peirra, sem orru sorgarleika og Bakkusarl j oo, og annarra skalda. Hugsaoi eg me5 mer, ao par mundi eg standa sj alfan mig ao pvf, ao eg vreri peim 6virrari. Eg r6k mer 1 hond kvreai peirra, er mer virrusr pau hafa vandao mesr, og spuroi pau, hvernig retti ao skilja kvreoin, meofram til pess ao frreoasr eirrhvao af peim.

Nu fyrirvero eg mig

reyndar, Apenumenn, ao segja your sannleikann. En eg vero samt ao segja eins og er: Pao matti svo heita, ao allir, sem vio voru sraddir, roluou skynsamlegar en skaldin sjalf um pao, sem pau sjalf hofou ort. Eg varo pess bratt vfsari um skftldin, ao pau OrtU ekki af vizku, heldur af einhverri andagift og guomooi, eins og inn­ blasnir spamenn e5a volur, er segja margt gott, en skilja pao ekki sj alf. Mer p6tti skaldunum vera nokk­ uo Hkt fario. Jafnframt varo eg pess v fsari, ao vegna skaldskaparins hugoust pau einnig vera hinir vitrusru menn 1 oorum greinum, en voru pao ekki. :Eg hvarf pa einnig fra peim meo pa skooun, ao eg hefoi sama fram yfir pau sem fram yfir stj6rnmalamennina. Loksins f6r eg til ionaoarmannanna, pvf ao eg vissi

38

pa() mevi pykir mer rettmrett ao svara

a

pessa

leio: W hefur rangt fyrir per, ma5ur srell. Enginn sa ma5ur, sem er nokkurs verour, a ao horfa i haska e5a bana. Hann

a

aoeins a5 lita a hitt, hvort pa5, sem

hann gerir, er rett e5a rangt, hvort hann breytir sem goour maour e5a vondur. Heimskir mundu peir vera ao p inum d6mi, halfguoirnir, sem fellu vio Tr6ju4

Sill u sru dagar Sokraresar

49

borg, og p6 einkum sonur I>etisar, 1 3 sem virtu hrett­ una aa vettugi i samanburai via hneisuna. M6air hans, sem var gyaj a, sagai via hann, aa mig minnir, eitt­ hvaa a pessa leia: ,,Sonur, ef pu hefnir Parr6klosar vinar p ins, pa muntu sjalfur Iara l ifia, pvi aa undir eins eftir fall Hektors mun per bani buinn." En hann hirti ekki um hrettu ne dauaa, p6tt hann heyrai petta, heldur 6ttaaist hann miklu meir aa lifa sem bleyai­ maaur og hefna ekki vina sinna. Fyrir pvi svaraai hann: ,,Mig gildir einu, p6tt eg deyi pegar, er eg hef hefnt min a 6j afnaaarmanninum, svo aa eg h imi ekki her ril spotts og athlregis hja hinum stafnbjugu skipum, eins og 6nyt byrai j araar." Heldur pu, aa hann hafi hire um hrettu og dauaa ? Nei - pvi ao sannarlega er pvi svo fario, Apenumenn, ao par sem maaur hefur sj alfur tekia ser sroau, af pvi aa hann tel­ ur paa rett vera eOa af pvi aa hann er settur par af yfirmanni sinum, par a hann, aa minni retlan, ao vera kyrr og biaa hvers konar hrettu, og horfa hvorki i dauaann ne neitt annaa, nema hneisuna eina. Hafi eg nu, Apenumenn, staaia eins vel og hver annar i fylkingu vio P6teidaiu, Amfip6lis og Delion 1 4 og hrett lifi minu i peirri stoau, sem eg var settur i af peim fyrirliaum, er per hofaua kjaria til pess aa segja yfir mer, pa frerist mer skammarlega, ef eg

29

flyai

ill peirri stoou, er guainn hefur sett mig i,

og gerai paa af 6tta via dauaann e0a hvaa sem vreri. Guainn hefur, aa minni hyggju, skipaa mer aa verja l ifi m inu til pess aa leggja stund 50

a

vizku og

reyna breo i sjalfan mig og aora. J a, pao vrer i skammar­ legr, og sannarlega greri )?a einhver dregio mig fyrir

kig og d6m fyrir )?ao, ao eg tryoi ]?vi ekki, ao til vreru guoir, par sem eg hlyddi ekki vefrertinni, vreri hrreddur vio dauoann og heldi, ao eg vreri virur, )?6tt eg vreri )?ao ekki. l>vi ao hrreaast dauoann, A)?enu­ menn, er ekkert annao en ao )?ykj ast vita )?ao, sem maour veit ekki. Enginn veit um dauoann og ekki einu sinni, nema hann kunni ao vera manninum hio bezra af ollum greaum. En menn hrreaast hann, eins og hann vreri hio versra af ollu illu. Er )?etta ekki einmitt

SU

smanarlega favizka ao )?ykj ast vita )?ao,

sem maour veit ekki? En eg, A)?enumenn, er ef til vill lika fremri ollum )?orra manna i )?essu arrioi. Og ef eg retti ao j ata, ao eg vreri einhverjum vitrari ao ein­ hverju leyti, )?a vreri )?ao ao )?essu einu, ao breoi veit eg 6gerla um asrandio i Hades, enda )?ykist eg heldur ekki vita )?ao. En )?ao veit eg, ao illt er og sviviroilegt ao gera )?ao, sem range er, og 6hlyonast serbetrungi sinum, hvorr sem hann er guo e0a maour. Ekki skal mer veroa )?ao

a,

ao eg hrreoist fremur og foroist )?a

hluri, sem eg veit ekki, nema kunni ao vera g6oir, heldur hina, sem eg veit meo vissu, ao eru illir. Ef )?er nu skylduo hlyonast mer, en ekki Anyrosi, sem sagoi, ao annaohvorr hefoi alls ekki art ao srefna mer, e0a ur ]?vi ao mer hefoi einu sinni verio stefnt, )?a vreri ekki annars kostur en ao drema mig til dauoa; ]?vi ao

ef eg slyppi nuna, sagoi hann, pa mundu synir yoar fyrst aC5 marki fara ao leggja stund a ]?ao, sem S6krates 51

kenndi, og allir saman gerspillast; - ef per nu pratt fyrir petta segouo vio mig: ,,S6krates, i petta skipti munum ver ekki lata ao oroum Anytosar, heldur sleppa per, en reyndar aoeins meo pvi skilyroi, ao pu eyoir ekki aldri p inum framar i pessa eftirgrennslan ne leitir ao vizku, pvi ao veroir pu staoinn ao pvi eftirleiois, pa skaltu engu fyrir ryna, nema l ifinu."

NU, nu, ef per,

eins og eg sagoi, slepptuo mer meo pessu skilyroi, pa mundi eg svara your: ,,Apenumenn gooir, reyndar viroi eg your og elska, en heldur mun eg samt hlyoa guoinum en your. Og eg mun ekki hretta ao leita vizku, aminna your og leioa your a rettan veg, hvern sem eg nu h itti i pao og pao skiptio, me0an eg dreg l ifs­ anda og mer endist fjor og kraftur. Mun eg pa segja l ikt og eg er vanur: ,,Heyrou, goourinn minn, pu sem ert Apenumaour og att heima i hinni strerstu borg og nafnfrregustu fyrir vizku og dugnao, skammastu p in ekki, ao pu skulir gera per far um ao ' oolast sem mest af auorefum, mannviroingum og aliti, i stao pess ao leggja alla stund a pekkingu, sannleika og betrun salar pinnar." Og ef einhver yoar maldar nu i m6inn og segist leggja stund a petta, pa sleppi eg honum ekki pegar i stao, ne geng fra honum, heldur spyr eg hann og reyni hann og pr6fa. Ef eg kemst pa ao pvi, ao hann er hvorki goour ne dugandi, heldur pykist vera

30

pao, pa avifa eg hann fyrir ao meta pao minnst, sem er mest um vert, en hitt meira, sem lettvregara

er. I>etta mun eg gera, breoi vio unga og gamla, hvern sem eg kann ao hitta fyrir og hvort sem pao eru utlend52

ingar eoa samborgarar minir, en p6 peim mun fremur vio samborgara mina, sem peir eru mer nakomnari. l>vi ao per skuluo vita, ao guoinn byour mer ao gera petta, og pao er trua m in, ao aldrei hafi your hlotnazt meira hnoss i borginni en starf mitt i pj6nustu guosins. l>vi ao eg geri ekki annao en ganga um og tel j a um fyrir your, breoi eldri mi:innum og yngri, ao bera ekki mesta umhyggju fyrir l iki:imum yoar ne fj armunum, heldur framar ollu fyrir salu yoar, ao hun veroi sem bezt. Dyggoin vex ekki upp af fj armunum, heldur fj armun­ ir af dyggo og i:ill i:innur mannleg greoi, breoi ril

handa einsraklingum og rikjum. Ef slikar forti:ilur spilla reskulyonum, pa er eg haskamaour. En ef ein­ hver segir, ao eg tal i annao en petta, pa er pao til­ hrefulaust. Fyrir pvi segi eg, Apenumenn g6oir, per gerio gerr hvort sem per vilj io, hlytt Anytosi eoa hlytt honum ekki, sleppt mer e5a sleppt mer ekki. En um pao megio per vera vissir, ao annao en petta mun eg ekki gera, jafnvel port eg retti mi:irgum sinnum a5 bi5a bana fyrir. Takio ekki fram i fyrir mer, Apenumenn, heldur haldi5 pao, sem eg bao your um: ao gera ekki Mreysti lit af pvi, sem eg seg5i, og veita pvi heldur eftirtekt - pvf a5 minni hyggju munuo per hafa gagn af pvi ao hlusra. :Eg ret!a nu a5 segja y5ur sirrhva5, sem per kunnio ao veroa Mvrerir lit af, en geri5 pao ekki fyrir alla muni. Eg retla a5 fullyr0a, ao ef per drepi5 mig, slikan mann, pa munu5 per ekki vinna mer meira rj6n en sj alfum your. Mer vinna peir ekkerr tj6n, 53

hvorki Meletos ne Anytos, pvi ao peim er pao ekki auoio. :Eg hygg, ao rettlretislogmalio leyfi ekki, ao betri maour bioi tj6n af verra manni. Vera ma, ao peir geti fengio mig dremdan til dauoa e0a i utlegCI eoa til pess aCI missa pegnrett minn. En p6 aCI peir og margir aorir Hti svo a, ao petta se mikiCI bol, pa er eg ekki a pvi mali. Hitt tel eg miklu fremur 6grefu, aCI gera pao, sem peir hafa nu meo hondum: ao leitast vio ao fa mann dremdan til dau0a fyrir sakleysi. l>egar eg pa ver mal mitt, Apenumenn, fer pvi fjarri, ao eg geri pao sjalfs min vegna, eins og retla mretti. Nei, pvert a m6ti. Eg geri paCI yoar vegna, svo aCI per dremiCI mig ekki og glrepizt a gjofinni, sem guoinn hefur gefio yClur. Per munuCI ekki flj6tlega fa mann i minn stao, ef per latio taka mig af Hfi, pvi aCI eg er blare afram, p6tt skringilega kunni aCI pykja til oroa tekio, settur a borgina eins og broddfluga a st6ran og kyng6Clan hest, sem er i latara lagi sakir streroar sinnar og parf pvi eitthvaCI til pess aCI pipra sig upp. Mer virClist guClinn einmitt hafa sett 3 1 mig pannig a borgina, par sem s a er Mttur minn, ao eg sezt a yClur, vek yClur og vanda um viCI yClur hvern um sig, allan daginn, an aflats og alls staoar. Your mun ekki auClfenginn annar eins maClur, Apenumenn, og pvi skuluCI per pyrma mer, ef per viljiCI fara aCI minum raoum. En yClur kann aCI verCla skapfatt, eins og peim, sem vaktir eru, pegar peir dotta, og sla pa til min eftir raoi Anytosar og drepa mig af t6mri hvat­ visi. SiClan munuCI per sofa 6slitio pao sem eftir er 54

er munuCS fa skiliCS, aCS eg er slikur maCSur, aCS guCSinn hafi sett mig

a

borgina, af J?vi sem eg nu skal greina: l>aCS er 6Hkt ollu mannlegu raCSlagi, aCS eg hef afreir hafa inregju af ao heyra pa reynda, sem pykjast vera vitrir, en eru pao ekk i, pvi ao pao er ekki 6skemmtilegt. En petta starf hefur, eins 58

og eg segi, verio lagt fyrir mig af guoinum, breoi meo vefrettum, draumvitrunum og a allan hatt, sem guoleg raostofun hefur nokkurn tima birzt nokkrum manni. Allt petta, Apenumenn, er sate og hregr ao sanna. I>vi ao se svo, ao eg spilli sumum ungum monnum, og hafi pegar spillt sumum, pa retru peir af peim, sem eldri eru oronir og komizt haf a ao raun um, ao eg hafi einhvern tima raoio peim til pess, sem illt var, nu ao koma fram og krera mig og hefna sin. En ef peir vildu ekki gera pao sj ilfir, pa rettu einhverjir vandamenn peirra, fe0ur eOa brree ur e0a nafrrendur, ao minnast pess nu og hefna sin, ef rettingjar peirra hafa oroio fyrir ilium ahrifum af mer. :Eg se, ao margir peirra eru her staddir: Fyrst er hann Krfr6n, jafnaldri minn og sveirungi, faoir hans Krit6bwosar parna; par nrest Lysanfas fra Svettos, faoir bans Aiskinesar parna; enn fremur Andf6n fra Kefisiu, faoir Epfgenesar. I>a eru her aorir menn, sem att hafa brree ur f pessum fe­ lagsskap: Nfk6stratos I>e6z6ddesarson, br60ir I>e6d6t­ osar (en I>e6d6tos er nu dainn, svo ao hann getur ekki haldio aftur af honum) , Paralos Dem6d6kosson, 34 br60ir I>eagesar, Adeimantos Arist6nsson, br60ir bans Plat6ns, og Aj am6d6ros, br6oir Apoll6d6r­ osar parna, og marga aora greti eg til nefnt. 1 8 Ein­ hvern peirra hefoi Meletos att ao leioa til vitnis, helzt i sinni eigin rreou. En ef honum hefur pa laost pao, pa geri hann pa15 nu eg rymi fyrir honum. Segi hann til, ef hann hefur eitthva15 pess konar. En per -

59

munuo pvert a m6ti komast ao raun um, gooir menn, ao allir eru bunir til ao hj alpa mer, spillingarmannin­ um, mer, sem illt hef gert rettingjum peirra, ao pvf er peir Meletos og Anytos segja. Nu kynnu hinir spillru, ef til vill, ao hafa sinar astreaur til pess ao hj ilpa mfr En hvao greti

hinum

6spillru og fullrosknu

frrendum peirra gengio til ao vera a minu band i, nema hin retta og rettmreta astreoa, ao peir vita, ao Meleros lygur, en eg segi satt ? Jreja pa, gooir menn, petta og pvf um lfkt er nu al!t og sumt, sem eg get sagt mer til malsb6ta. En nu ma vera, ao einhverjum yoar kynni ao gremjast vio mig, er hann mynd i til sjalfs sin, ao hann hefur att f miklu l ftilfjorlegra mali og beoio og sarbrent d6mar­ ana meo fogrum tarum og komio hingao meo korn­ ung oorn sin, til pess ao vekja sem mesta meoaumkv­ un, og auk pess frrendur og vini. En eg geri ekkert af pessu, jafnvel p6tt svo megi viroast, sem eg se i full­ um lffshaska staddur. Nu greti verio, ao einhver pykkt­ ist vio mig, pegar hann hugleiddi petta, og greidd i pvf d6msatkvre0i sitt gegn mer i brreai. Ef nu ein­ hverjum yoar vreri svo innan brj6sts - eg vil ekki retla, ao svo se, en ef svo vreri - pa hygg eg, ao pao vreri fullkomlega vioeigandi, ao eg segoi vio hann: Vinur minn bezti, eg kynni einnig ao eiga einhver skyldmenni, pvf ao pao a vio mig sem Homer kve0ur: ,,Ekki er eg af eik kominn, ne ut

ill steini," 1 0 heldur

af monnum, SVO ao eg a rettingja og meira ao segj a prja sonu, Apenumenn. Einn peirra er kominn a legg, 60

en hinir rveir eru born ao aldri. En p6 mun eg ekki leioa neinn peirra hingao upp og bioja your ao da;ma mig syknan. Hvers vegna ekki? Ekki af sjalfbirgings­ skap, Apenumenn, ne af litilsviroingu vio your. l>ao kemur ekki pessu mali vio, hvort eg bregzt karlmann­ lega vio dauoa minum eoa ekki. En hitt viroist mer illt til afspurnar, ba:Oi fyrir mig og your og rikio sjalft, ao eg geri nokkuo pvilikt, breoi af pvf ao eg er kominn a pennan aldur og hef petta oro a mfr pvf ao hvort sem eg hef unnio til pess eOa ekki, pa er pao almannar6mur, ao S6krates se a einhvern Mtt 3 5 meiri en folk er flest. Ef nu peir yoar, er pykjast vera oorum fremri ao vizku og karlmennsku eoa oorum mannkostum, fa;ru pannig ao raoi sfnu, pa mundi pao vera hin mesta hneisa. En eg hef oftsinnis seo menn, er pykja f heldri roo, gera furoulega hluti fyrir d6mi. l>ao var eins og peirra biou einhverjar hormungar, ef peir letu lffio, en peir byggjust vio ao veroa 6dauolegir, ef per pyrmduo peim. l>essir menn gera, ao pvf er mer viroist, borginni skomm, svo ao margur utlendur maour mretti retla, ao peir af Apenu­ monnum, sem bera af oorum ao dugnaoi, peir menn, sem kjornir eru oorum fremur til embretta og annarra mannviroinga - ao peir va;ru ekki h6tinu skarri en kvenfolk. l>etta, Apenumenn, rettum ver pvf ekki ao gera, sem pykjumst vera nokkuo ao manni, og p6 ao ver gerum pao, pa rettuo per ekki ao lata pao vio gangast. l>er rettuo einmitt ao syna, ao per sakfellio langt um fremur pann, sem leikur slika volusj6nleiki 61

og gerir borginni haoung, heldur en hinn, sem kemur fram meo r6 og stillingu. En auk afspurnarinnar, gooir menn, viroist mer heldur ekki rett i sj alfu ser ao fara b6narveg ao dom­ aranum eoa fa sig dremdan syknan saka mdS pvi ao biojast vregoar, i stao pess ao frreoa hann og sannfrera. l>vi ekki situr domarinn i sreti s inu til pess ao vilna monnum i matum, heldur til pess ao drema rett. Hann hefur svario ao drema kigum samkvremt, en ekki eftir geopotta s inum. l>ess vegna hrefir oss ekki ao venja your a ao rj ufa ei& year, ne your ao lata venjast a pao, pvi ao hvorugir mundu pa breyta guorrekilega. l>er skuluo pvi ekki rerlast til pess, Apenumenn, ao eg geri nokkuo pao frammi fyrir your, sem eg tel hvorki fagurt, rett ne guorrekilegt - allra s izt nu, pegar hann Meletos herna hefur krerr mig fyrir guoleys i . l>vi a o ef eg reyndi a o sannfrera eoa prongva your,

eiosvi:irnum monnunum, meo brenum, pa mund i eg bersynilega kenna your guoleysi og beinlinis meo mats­ vi:irn minni akrera sj alfan mig fyrir ao trua ekki a guoi. En fjarri fer pvi. Eg trui a guoi, Apenumenn,

og pao betur en nokkur akrerenda minna. Your og guoinum fel eg nu ao drema mal mitt a pann hatt, sem mer og your muni vera fyrir beztu. II

Margt dregur til pess, Apenumenn, ao eg lret

36

pao ekki a mer festa, sem her

er

oroi5, a5 per

hafio dremt mig sekan. 2 0 l>etta kom mer ekki a 62

6vart, heldur fur15a eg mig miklu fremur a pvi, a15 ackvre15in standa svo gloggc. Eg bj6st nefnilega vi15 a15 ver15a sakfelldur me15 miklum meirihluta. En nu

er

allt utlit fyrir, a15 hef15u a15eins prj atiu atkvre15 i

falli15 o15ruvisi, pa vreri eg sykn saka. Eg er pa sykn, a15 minni hyggj u, af kreru Meletosar og meira en pa15. I>vi a15 pa15 liggur i augum uppi, a15 hef15u peir Anytos

og Lyk6n ekki hafizt handa um a15 akrera mig, hef15i hann or15i15 sekur um J:>usund drokmur fyrir a15 na ekki fimmtungi atkvre15a. Jreja, ma15urinn stingur upp a pvi, a15 eg se dremdur ril dau15a. En hverri hegningu a eg pa, Apenumenn, a15 stinga upp a aftur a m6ti ? .AMi ekki sj alfsagt peirri, sem eg a skili15? Hva15 a eg pa skili15 a15 l>ola likamlega e15a la.ta uti fyrir pa15, a15 eg unni mer engrar hvildar revilangt, heldur afrrekti pa15, sem allur J:>orri manna srekist eftir:

fegrooa, heimilishag,

herstj6rn, rre15u­

mennsku og onnur embrettisvold, flokkadrretti og flokkadeilur? :Eg komsr a15 J:>eirri ni15ursro15u, a15 eg vreri of g615ur til j:>ess a15 komast afram me15 J:>vi a15 gefa mig i slikt. I>ess vegna lag15i eg ekki lit a pa braut, par sem eg mundi hvorki hafa gert y15ur ne

sja.lfum

mer nokkurt gagn, heldur kaus eg pa lei15ina,

par sem eg p6ttist hafa trekifreri til pess a15 au15syna hverjum y&r pa velger15, sem mest er: Eg leita15ist vi15 a15 telja hvern mann a pa15, a15 bera ekki umhyggju fyrir neinum hogum sinum, fyrr en hann hef15i hugsa15 um a15 ver15a sjalfur sem beztur og vitrastur, og ekki fyrir

neinum

hogum borgarinnar fremur en borginni 63

sjalfri - og svo framvegis um alla aora hluti. Hvao

a

nu slikur maour skilio? Eitthvao gott, Apenumenn,

ef meta skal eftir verOleikum, og pa eitthvao gott, sem retti vel vio hann. En hvao a nu vel vio velgeroa­ mann borgarinnar, sem er snauour og parf nregar t6mstundir, til pess ao geta gefio sig ao pvf ao aminna your ? l>ao er ekkert, Apenumenn, sem a betur e0a j afn f

vel

vio slikan mann sem pao, ao hann tai fa:Oi

Prytaneion 2 1

a

kostnao

dkisins.

Hann

a

pa0

miklu fremur skilio en sa, sem hefur unnio 6lympfu­ sigur f kappreioum eoa kappakstri, hvort sem vagn­ inn var dreginn af tveimur hestum eoa fleirum. Sa maour veitir your aoeins skugga hamingjunnar, en eg sanna hamingju ; hann parf ekki viourvreris vio, en pess parf eg. Eigi eg pvf rettlreti samkvremt ao stinga upp a peirri hegningu, sem eg veroskulda, pa

37

sting eg upp a pvf, ao mer se veitt viourvreri f Prytaneion a rfkisins kostnao.

Nu ma vera, ao your viroist eg enn vera ao storka your meo oroum mfnum, lfkt og meo pvf, sem eg sagoi aoan um ao vekja meoaumkvun og biojast vrego­ ar. En svo er ekki, Apenumenn, heldur er annao i efni. E.g er sannfrerour

um,

ao eg hafi ekki viljandi

gen neinum manni rangt, en eg fre your ekki til pess ao trua pvf, af pvf ao ver hofum aoeins haft stuttan tfma til pess ao tala saman. Vreri pao siour hja your, eins og oorum pjooum, ao verja ekki a0eins einum degi, heldur morgwn dogum, til p ess ao utklja dauoa­ sok, pa geri eg rao fyrir pvf, ao per hefouo latio sann64

f.erasr. En pao er ekki auogerr fyrir mann ao hreinsa sig af oorum eins r6gburoi a svo srurrri srundu. Nu meo pvi ao eg er sannfarour um, ao eg hafi engum manni range gerr, pa fer pvi fjarri, ao eg vilj i gera sj alfum mer rangt ril og segja pao a hendur sj alfum mer, ao eg eigi illr skilio, og stinga upp a einhverju sliku fyrir mig i hegningar skyni. Hvao rerti ao hrreoa mig ril pess ? .iErri eg ao hrreaasr pao, sem Meleros stingur upp a, ao mer se dremr a hendur, en eg segisr ekki vita um, hvort se gott eoa illt? .iErri eg af 6tta vio pao ao stinga upp

a

einhverju, sem eg veit fyrir

visr, ao er illt ? Og hverju pa? Fangelsi ? Hvao retti eg ao gera meo ao lifa i fangelsi og vera anauougur pr.ell peirra yfirvalda, sem skipuo eru i pao og pao skiptio, ellefu manna ? 22 Eoa pa fesekr - og sirja i fangelsi pangao til eg greti borgao hana? I>ao kremi i sama stao niour fyrir mig sem hio fyrra, pvi ao eg hef enga peninga ril J:>ess ao leysa mig. stinga upp

a

A eg pa ao

utlego, pvi ao per kynnuo ao vilj a drema

mig i utlego? Nei, mikil mretti

pa

vera

l6ngun mill

til ao lifa, ef eg geroist svo grunnhygginn al'5 sja ekki, ao Ur pvi ao per, samborgarar m inir, hafio ekki gerao polao navist m ina og ororreaur, heldur hafa prer oroio your svo pungbrerar og hvimleioar, ao per reynio nu ao losna vio prer - pa muni aorir ekki eira peim

berur. Fjarri se pao mer, Apenumenn. I>ao vreri lika dalaglegt lif, pegar eg - maour a pessum aldri - vreri kominn i utlegoina og yroi ao hrokklasr borg Ur borg og vreri alls staoar burtflremdur. I>vi ao pao veir eg 5

Siilustu dagar S6kratesar

65

fyrir vfst, ao hvar sem eg kem munu unglingar hlyl'la a tal mitt, alveg eins og her. Banni eg peim ao hlyoa a mig, pa munu peir koma pvf til leioar, ao eg verl'li rekinn burtu, mel'l pvf ao fa ser eldri menn til pess. En banni eg peim pao ekki, pa munu feour peirra og frrendur flrema mig f burtu peirra vegna. Nu kynni einhver ao segja: ,,Ja, en heyrou S6krates, retli pu mundir ekki geta grett rungu pinnar, pegar pu vrerir kominn f utlegoina, svo ao pu fengir ao vera i frioi?" I>etta er einmitt pao, sem er langtorveldast ao koma sumum year f skilning um. Ef eg segi, al5 petta se a() 6hlyl5nast guoinum, og fyrir pvf se mer pao 6gerningur a() Iara ekki a mer bera, pa truio per mer ekki og haldio, ao eg tali ekki f fullri alvoru. En 38 segi eg bins vegar, ao petta se manni bezt af ollu, a() ioka daglega samrreour um dyggoina og reyna breoi sjalfan sig og al5ra, og 6rannsakao lff se einskis virl5i - pa truio per mer enn pa sfour. Eigi ao sfl5ur er )?essu nu svo faril5, en pal5 er enginn hregoarleikur ao sannfrera aora um pao. Ofan a }?etta bretist nu, ao eg er ekki vanur ao telja mig neins ills maklegan. Hefoi eg att peninga, mundi eg reyndar hafa stungio upp a svo mikilli fesekt, sem eg greti borgao, pvf mer vreri ekkert mein f pvL En nu kemur pao ekki til mala, pvf ao fe a eg ekki. Nema ef svo vreri, ao per vilduo ekki drema mig f meiri sekt en eg greti greitt. Eg greti ef til vill greitt your eina mfnu silfurs. Sting eg )?vf upp a pvf, ao svo mikil sekt se mer dremd. 2 3 E n hann Plat6n herna, Apenumenn g6oir, og Krft6n, 66

Krit6bwos og Apoll6d6ros segja mer, aCS eg skuli stinga upp a prjadu minum a peirra abyrgCS. Jreja pa, eg sting upp a pvi, aCS sektin verCSi svo hi, og munu pessir menn verCSa yCSur fulloruggir abyrgoormenn fyrir fenu. III

l>aCS er ekki vegna langs dma, Apenumenn, sem per leggiCS yCSur undir amreli og aCSkast peirra manna, sem vilja 6frregja borg vora, fyrir aCS hafa drepiCS vitr­ inginn S6krates. 2 4 l>vi aCS vitran munu peir kalla mig, sem yCSur vilja hallmrela, p6 aCS eg se paCS ekki. Ef per hefCSuCS haft polinmreCSi til pess ao bioo skamman dma, mundi petta hafa komiCS af sjalfu ser, pvi aCS per sjaiCS aldur minn, aCS langt er a revina liCSiCS og dauCSinn i nand. En petta mreli eg ekki til yCSar allra, heldur aCSeins til peirra, sem hafa dremt mig til dauCSa. Og peim hef eg meira aCS segja. Ef til vill hyggio per, aCS eg hafi orCSiCS undir i malinu, af pvi aCS mig hafi skorr orCS, sem hefCSu sannfrert yCSur, ef eg hefCSi taliCS, aCS allt breri aCS segja og gera til aCS komast hja sakfell­ ingu. En pvi fer fjarri. l>aCS voru ekki orCS, sem mig skorti, heldur 6skammfeilni og frekja til pess aCS tala eins og per vilduo heyra, til pess aCS grata og kveina, til pess a() gera og segja ymislegt, sem per eruCS vanir a() heyra hja oorum sakborningum, en eg tel mer alls­ endis 6samboCSiCS. Eg leit svo a, ao eg retti ekki aCS gera neitt 6drengilegt, p6 ao eg vreri i hrettu, enda se eg ekki eftir pvi, aCS eg hagaCSi milsvorn minni eins 67

og eg geroi. Eg kys miklu fremur ao deyja eftir ao hafa vario mig pannig, heldur en Jifa, ef eg hefoi gerr pao a hinn veginn. Pvi ao hvorki mer ne nokkrum manni sremir ao vinna allt til pess ao firrast dauo39 ann, hvort sem pao er fyrir d6mi eoa i hernaoi. l>ao ber oft via i bardogum, ao komast ma hja braoum bana meo pvi ao fleygja fra ser vopnunum og gratbrena pa um grio, sem fl6ttann reka. Og ymsir aorir utvegir eru Ur hverri lifshrettu, ef menn geta lagt sig niour via ao gera og segja hvao sem vera skal. En pao er ekki petta, sem orougast er: ao foroast dauoann. Miklu erfioara er ao foroast varmennskuna, pvi ao bun er frarri a freti en dauoinn. Mer, sem er gamall og seinfrer, hefur hio seinfrerara nao, en akrer­ endum minum, sem eru roskir og f6thvatir, hefur vonzkan nao. Nu fer eg heoan, dremdur dauoasekur af your. En peir fara sakfelldir af sannleikanum fyrir 6drengskap og ranglreti. Eg uni via minn d6m; uni peir via sinn. l>etta mun hafa att svo ao fara og hygg eg, ao pvi se skaplega skipt. En nu langar mig ao spa um framtioina fyrir your, sem hafio sakfellt mig, pvi ao nu er eg via pao f6t­ mal, er menn helzt geta spao, en pao er pegar menn eru braofeigir. Eg segi your pa, sem hafio dremt mig til dauoa, ao hegning mun koma yfir your, undir eins eftir dauoa minn, og hun mun veroa miklu pyngri en hegning su, sem per hafio dremt mer a hendur. l>er hafio dremt mig i peirri von, ao per munduo framvegis losna via ao standa reikningsskap lifernis yoar. En 68

pao mun ao minni hyggju fara a allt annan veg. I>eir munu veroa fleiri, sem krefja your reikningsskapar pal5 eru peir, sem eg hef haldil5

pott per yrouo 'pess

i

skefjum allt til pessa,

ekki varir. 1>eir munu veroa peim

mun 6hlffnari, sem peir eru yngri, og pvf reil5ar i mun­

ul5 per veroa. l>vf ef per fmyndil5 your, ao per getil5 mel5 manndrapum aftral5 monnum fra ao veita your atolur fyrir pao, ao per lifio ekki renilega, pa skjatl­ ast yC'iur. Su aC'ifero er hvorki trekileg ne heiC'iarleg. En hin er ba:Oi fegurri og greioari, ao halda ekki aftur af oorum, heldur kosta kapps um ao veroa sj alfur sem beztur.

Nu. hef

eg spao pessu fyrir your, er hafio sak­

fellt mig, og skil eg svo vio yClur. En eg vildi feginn tala um atburCI pann, sem her er oroinn, vio pa, er hafa greitt atkvreoi meCI syknun minni, meCSan valdsmennirnir

eru

onnum kafnir og

aour en eg held pangao, sem eg a ao deyja. Ger io pao pa fyrir mig, g6Clir menn, staldriCS vio hja mer um srund, pvf aCI ekkert er pvf til fyrirstoClu, aCI ver

40

spjollum saman meCSan kostur er. Eg retla pa aCS skyra fyrir yCSur, vinir mfnir, hvaCS f pvf er f6lgiC5,

sem yfir mig hefur gengio. D6marar gooir - pvf your pykist eg geta ffieO rettu kallao pvf nafni - undarlegur hlutur hefur komio fyrir mig. Hin aCSvarandi guC5d6ms­ rOdd, sem eg er vanur ao heyra, hefur ioulega gert vart vio sig alla undanfarna revi mfna og sett sig a m6ti mer jafnvel f smamunum, pegar eg var kominn a flug­ stig me0 ao gera eitthvao, sem var ekki rett. En nu hefur petta yfir mig gengio, sem per sj alfir sjaiCS, og 69

retla mretti aa(') kemur Hkast til af pvf, a(') petta, sem yfir mig hefur gengil5, er gott, og pa(') getur pa engan veginn verio, a(') peir sem telja dauoann 6grefu, hafi a rettu ao standa. Fyrir pvf hef eg fengil5 gilda sonnun: Hin venjulega vfsbending hefoi vafalaust latt mig, ef pao hef(')j ekki verio eitthval5 gott, sem eg atti i vrend­ um. Ver skulwn hugleil5a petta enn, og munum ver pa sja, ao gild astrel5a er til pess ao halda, a(') daul5inn se avinningur. Dauoinn hlytur ao vera eitt af tvennu, annaohvort, a(') hinn daul5i se ekki neitt og viti ekki til sfn - el5a, eins og almennt er hald il5, ao hann se eins konar farsla el5a flutningur salar Ur einwn dval­ arstal5 f annan. Se nu engin meovitund, heldur eins og svefn og hann draumlaus, pa vreri dauoinn dasam­ legur avi nningur: l>vf a(') pa(') hygg eg, ao retti ein­ hver a(') velja ur pa n6ttina, sem hann svaf svo r6tr, a(') hann jafnvel dreymdi ekki, og bera hana svo saman vio al5rar nretur og daga revi sinnar, sko0a sfl5an hug 70

sinn og segja, hve marga daga og nretur hann hefoi lifao betri og pregilegri en pessa n6tt - pa held eg, ao eigi a&ins hver 6breyttur almugamaour, heldur j afnvel konungurinn mikli, 2 5 mundi komast ao raun ao prer revistundir vreru flj6ttaldar i samanburoi

um,

vio aora daga og nretur. Se nu dauoinn eitthvao pessu

likt,

pa kalla eg hann avinning, pvi ao meo pessu

m6ti vreri oil eilifoin ekki nema ein n6tt. En se dauo­ inn aftur a m6ti eins og burtfor heoan a annan stao, og se pao satt, sem sagt er, ao par seu vissulega allir, sem danir eru, hvert hnoss, d6marar, getur pa verio meira en petta ? l>vi ao komi maour i Hadesar-

41

heim, pegar hann er sloppinn fra pessum monnum, sem kalla sig d6mara, og hitti par fyrir pa

menn, sem eru i sannleika d6marar, pa sem sagt er, ao par dremi d6ma:

Minos, Hradamanpys, Ajakos,

Tript6lemos og aora Mlfguoi, 2 6 sem rettlatir reynd­ ust i p essu lffi - retli feroin fari pa ekki ao borga sig? Eoa pa ao hitta Orfeus og Musaios, Hesi6dos og H6m­ er

27

-

retli margur yoar vildi ekki gefa mikio til pess?

Eg fyrir mitt leyti vil deyja hvao eftir annao, ef petta er

satt. Fyrir mig mundi pao vera alveg serstok

anregja ao hitta Palamedes og Ajax Telam6nsson 2 8 og aora fornmenn, sem latio hafa lif sitt fyrir ranglatum d6mi. Mer pretti vist ekki 6skemmtilegt ao bera af­ drif min saman vio afdrif peirra. Og svo er nu pao, sem er mest og rannsaka

um

pa,

vert, ao ala aldur sinn vio ao reyna sem par eru, eins og

pa,

sem her

voru, og sja svo, hver J?eirra er vitur og hver J?eirra 71

hyggur sig vitran, en er pao ekki. Hvao mundi maour ekki vilja gefa til pess, d6marar g6oir, ao pr6fa for­ ingjann, sem for meo herinn mikla a hendur Tr6ju­

borg,

eoa pa Odysseif eoa

Sisyfos 2 n

og oral aora,

sem

nofnum tjair ao nefna, breoi konur og karla, sem 6um­ rreoileg srela mundi vera ao tala vio og spyrja spjorun­ um &. Svo mikio er vfst, ao ekki munu peir, sem par eru, lfflata menn fyrir pao, pvf aCS fyrir utan pao, ao peir eru yfirleitt srelli en hinir, sem her eru, pa eru peir Hka 6dauCSlegir, ef satt er paCS, sem sagt er. En einnig per, d6marar gooir, eigiCS ao bfCSa dauo­ ans i g6CSum hug, og hafa petta eitt fyrir satt, aCS g6o­ um manni getur ekkert grandao, hvorki l ffs ne liCSn­ um,

og guCSirnir eru ekki afskiptalausir

um

hag hans.

Svo er og um pai'i, sem nu hefur komiCS fyrir mig, ao pai'i er ekki af tilviljun ori5ii5, heldur se eg pai'i berlega, ai5 pai'i hefur veriCS mer fyrir bezru ao deyja nu og leys­ ast fra armreess vegna var paCS sem vfs­ bendingin aftrai'ii mer ekki i neinu, og pess vegna er eg fyrir mitt leyti hvorki reiCSur peim sem greiddu atkvreao er rett fario ao elda aftur. S6krates: Mig furoar, ao fangav6rourinn skyldi hleypa per inn.

Krit6n: Eg er nu kominn i kunningsskap vio hann, af pvi ao eg kem hingao svo oft. Eg hef lika hugn­ azr honum smavegis.

S6krates: Ertu nykominn, e0a fyrir lOngu ? Krit6n: Fyrir g6ori stundu. S6krates: Hvers vegna saztu pegjand i og beiost, i stao pess ao vekja mig?

Krit6n: l>ao veit Seifur, S6krates, ao mer datt pao ekki

i

hug. :Eg vild i ekki sj alfur eiga ao bua vio aorar

eins andvokur og harma. En eg hef lengi furoao mig :i j:>vi, hve vrert pu sefur, og pao var einmitt af asettu

raoi, ao eg vakti pig 74

ekki,

til pess ao pu nytir sem

bezr vreroarinnar. :Eg hef reynd ar oft aour a revi pinn i talio pig srelan fyrir lundarlag pitt, en langmest daist

eg p6 ao pvf, hversu lett og r6lega pu bero pessa 6gre fu, sem pu hefur ratao

i.

S6krates: l>ao vreri Hka range, Krft6n minn, ao kvfoa dauoa s inurn a m fnum ald ri

.

Krit6n: l>ao eru fleiri a p fnum aldri, sem rata i slfkar raunir, an pess ao arin hafi kennt peim ao una vio orlog sin.

S6krates: S a tt er p ao En hvf komstu svo snemma .

dags?

Krit6n: Eg kem til p in meCI slremar frenir, kreri S6krates, reyndar ekki fyrir pig, ao pvf er viroist, en mer og vinum p inum eru prer haroar og pungbrerar.

Og ekki byst eg vio, ao eg mund i kunna oorum do­ indum verr.

S6krates: Hvaoa frettir eru pao? Er skipio kom io fra Delos, 3 0 svo ao ekkerr er pvi lengur til fyrirstoou, ao eg veroi tekinn af l ifi ?

Krit6n: Nei, pao er reyndar ekki komio enn pa, en eg bys r vio pvi i dag. :Eg rreo pao af sogn nokkurra manna, sem komu fra Su nion 3 1 og gengu par af pvi. l>ao hlytur, eftir l>eim frettum, ao koma i dag, og

muntu pa, kreri S6kra t es , veroa ao lata l ifio a morg­ un.

S6krates: Jreja, Kr ft6n minn, gerist p ao goou heilli ! I>Oknist guounum s vo p a veroi pao. En e g held nu ,

samt, ao skipio komi ekki i dag.

44

Krit6n: Hva15 hefur pu til marks um pao ? 75

S6krates: I>ao skal eg segja per. Eg

a

ao deyja dag­

inn eftir ao skipio kemur?

Krit6n: Svo segj a peir ao minnsta kosti, sem fyrir pessu eiga ao raoa.

S6krates: Pa held eg ekki, ao skipio komi a pessum degi, sem nu er ao renna upp, heldur a morgun. I>ao rreo cg af draumi, sem mig dreymdi 1 n6tt - nuna aoan. Pao var gott, ao pu vaktir mig ekki.

Krit6n: En hvernig var pa draumurinn? S6krates: Mer p6tti koma til m1n kona, fdo og dgu­ leg, Min hvfrum klreoum. Hun kallaoi til min og sagoi: ,,S6krates,

a

prioja degi munru koma til hinnar

landfrj6u Fioj u! " 3 2

Krit6n: l>etta var heldur en ekki undarlegur draum­ ur, S6krates.

S6krates: Segou heldur auoraoinn, eoa svo pykir mer, Krfr6n.

Krit6n: Ja, helzt til auoraoinn, ao pv1 er viroist. En heyrou, S6krates, pu undarlegi maour! Hlyddu mer nu fyrir alla muni og leyfou okkur ao foroa per undan. Ef pu verour tekinn af Hfi, pa er pao ekki a0eins ein 6grefa, sem hendir mig. En auk pess ao eg vero sHk­ um vini

a

bak ao sja, svo ao eg mun aldrei finna hans

lfka, munu margir, sem pekkja hvorki mig ne pig til hl ftar, l fta svo a, sem eg hefoi getao frelsao pig, ef eg hefoi dmt

ao

kosta til pess peningum, en hafi ekk i

skeytt um pao. En hvao gerur verio meiri hneisa en ao hafa pao oro a ser, ao maour meti fj armuni meira en vini s ina. Pv1 ao almenningur mun aldrei fast til ao 76

rrua pvi, ao pu hafir ekki sjalfur vil j ao fara heoan, ef okkur hefoi verio pao verulegt ahugamal.

S6krates: En hvao eigum vio, Krit6n minn, ao vera ao krera okkur

um

alit almennings?

Skynsomusru

mennirnir, sem mest tillit a ao taka til, munu vafa­ laust hugsa ser, ao petta hafi einmitt gengio eins o g pao hefur gert i raun og veru.

Krit6n: En pao serou p6 sjalfur, kreri S6krates, ao maour verour lika ao taka tillit til almennings. Einmitt pao,

sem

her er oroio og a ao veroa, synir l j6slega, ao

mugurinn hefur matt til ao valda hinu mesta bi:ili, pegar einhver hefur verio rregour vio hann.

S6krates: Betur ao svo vreri, Krit6n minn, ao mug­ urinn orkaoi ao koma hinu mesta bi:ili til leioar, pvi ao pa mundi hann einnig megna ao lata hina mestu heill af ser lei&, og pao vreri vel fario. En nu megnar hann hvorugt. l>vi hann getur hvorki gerc mann hygginn ne heimskan, heldur gerir hann pao, sem verkast vill.

Krit6n: Latum nu svo vera, ao petta se eins og pu segir. En segou mer nokkuo, S6krates minn, pao er p6 ekki, vrenti eg, vegna min og annarra vina pinna, sem pu ert ahyggjufullur? Ertu hrreddur um, ao ef pu fero heoan, muni malavargarnir 3 3 koma okkur i klandur fyrir ao hafa laumao per heoan, svo ao vio neyoumst til ao lata af hendi aleigu okkar e0a

45

rerio fe, og j afnvel par a ofan pola hegningu? Se pao eitthvao pess konar, sem pu setur fyrir pig, pa

slaou peim 6tta

fra

per. I>ao er ekki nema skylt, ao 77

vio leggjum

i

pa hrettu ao frelsa pig, og jafnvel meiri

hrettu, ef porf gerist. Uttu nu ao oroum mfnum og gerou eins og eg segi.

S6krates: Ja, Krit6n minn, pao er bre0i petta, sem eg set fyrir mig, og margt annao.

Krit6n: Vertu pa fyrst og fremst 6hrreddur via

petta.

I>ao

eru ekki

svo ykj a miklir peningar, sem

nokkrir menn setj a upp fyrir ao frelsa pig og koma

p er ut heoan. En um malavargana veiztu sjalfur, hvao peir eru falir fyrir litio, svo ao liklega ]:>arf ekki st6rfe til ao kaupa pa af ser. Minar eigur eru per heimilar, og eg geri rao fyrir, ao prer dugi til. En ef pu af um­ hyggju fyrir mer litur svo a, ao ekki eigi ao taka allt af minu, pa eru her i borginni nokkrir menn, annars staoar ao, sem eru flisir til framlaga. Einn peirra, Simm ias fra l>ebu, hefur meira ao segja haft hingao meo ser fe

i pessu skyni. Kebes er lika til taks og margir

aorir. I>ess vegna parftu ekki ao vera neitt hrreddur um petta,

SVO

ao pu fyrir prer sakir leggir arar l bat og

hrettir vio ao foroa per. I>U skalt ekki heldur setja pao fyrir pig, sem per varo a munni fyrir d6mst6lnum, ao

pu

vissir ekki, hvao pu rettir af per ao gera, ef pu frerir

i utlego. I>er mund i vioa veroa tekio tveim hondum, par sem pu kremir, og serstaklega, ef pu vildir fara til I>essaHu. I>ar a eg marga gistivini, sem mundu meta pig mikils og veita per landsgrio, svo ao enginn maour

f l>essaHu

mundi gera per mein.

Ennfremur viroist mer, S6krates, pao ekki rett gert af per ao ofurselja sj alfan pig, pegar pu att kost a, ao 78

per se bjargao.

Pu

stuolar meo pessu m6ti sjalfur ao

pvi, ao pao komi fram vio p ig, sem 6vinir p inir leggj a kapp a og hafa lagt kapp a - peir sem vilja pig feig­ an. Auk pess viroist mer fyrir mitt leyti, ao pu brego­ ist sonum p inum.

Pu

att kost a ao veita peim f6stur

og frre0slu. En nu retlar pu a15 hlaupa a brott og skilja pa eftir, og p in vegna ma fara fyrir peim eins og verkast vill. Hlutskipti peirra mun pvi veroa a bor15 vio pao, sem oorum munaoarleysingjum hlotnast i ein­ StreOingsskapnum. En annaohvort a maour ekki a15 geta oorn eOa pa a15 preyja hja peim og leggja a sig pao erf­ ioi, sem f6strinu og uppeldinu fylgir. En mer viroist

pu

velja per lettasta hlutskiptio, en ekki pa15 sem g615-

ur

maour og drenglundaour mundi kj6sa og per mundi

bezt srema, sem segist alla revi hafa lagt stund a dyggo­ ina. Eg vero pvi ao segja, ao eg fyrir mitt leyri skamm­ ast min, bre0i pin vegna og okkar vegna, vina pinna. Eg er hrrecidur um, ao monnum kunni ao viroast, a15 allt hafi petta fario svona af t6mri 6mennsku okkar. Malio hefoi aldrei att ne purft ao koma fyrir d6m,

enda hefoi man fjalla ooruvisi

um

pao, og svo kemur

pessi sioasti pattur, sem klykkir ut alla frammistoou okkar. Pao viroist, sem vio

46

af

einhverri rag-

mennsku og mannskapsleysi hOfum dregio okkur

i hle, par

sem vio frelsu15um pig ekki, ne pu sjalf­

an pig, p6 ao pao hefoi verio okkur i 16fa lagio, ef

nokkur dugur hefoi verio i okkur. Gaou nu ao, kreri Skrates, hvort j:Jetta er okkur ekki bre0i til ska15a og skammar. Hugsaou pig nu um, e0a rettara sagt: pao 79

er enginn timi til ao hugsa sig um framar. l>U verour ao vera d.oinn i pvi, hvao gera skuli. l>ao er a0eins ein akvoroun, sem getur komio til mala, pvi ao nrestu n6tt verour allt ao vera komio i kring. Ef vio hikum eitt andartak, pa er uti um allt. Lattu pvi fyrir alla muni ao oroum minum, S6krates, og gerou pao, sem eg segi per. S6krates: Ahugi )?inn, kreri Krit6n, vreri mikils verour, ef hann vreri a nokkurn veginn rettum rokum byggour. En ef hann er pao ekki, pa er hann ao pvi skapi skaolegri, sem hann er meiri. Okkur ber pvi ao hugleioa, hvon vio eigum ao gera J?ena e0a ekki. :Eg er nefnilega og hef avallt veri5 svo skapi farinn, ao eg get ekki fario eftir neinu ooru en peirri skooun, sem mer viroist bezt, eftir ao eg hef virt hana skynsamlega fyrir mfr En peim skoounum, sem eg hef haldio fram a li5num arum, get eg nu ekki varpao a glre, l?6 ao svona se komio fyrir mfr Mer viroast prer vera sam­ ar sem fyrr og eg held peim a lofti og hei5ra prer eins og aour. Ef okkur pvi hugkvremist ekkert nuna, sem se betra en prer, mattu vita fyrir vist, a5 eg mun ekki lata undan per, jafnvel p6tt ofriki almennings reyni a5 hrre0a okkur eins og oorn moo hvers konar grylum, svo sem fangelsi, fjortj6ni og fjarmissi. Hvernig er nu hrefilegast ao haga ranns6kn okkar? Ef ril vill pannig, a5 vio rokum ril athugunar serningu pa, sem pu varst a5 minnast a, um alit manna . .IEtli pao hafi verio rett hja okkur, hvernig sem a sr6o, ao aliti sumra manna eigi a5 gefa gaum, en sumra manna 80

ekki? Eoa var pessi seming rett, aour en eg var dremd­ ur til dauoa, en nu kemur upp Ur dfunum, ao henni hefur verio slegio fram svona til malamyndar, en ao hun hefur i rauninni ekki verio annao en gaspur og he­ g6mi? Nu langar mig til ao rannsaka meo per, Krit6n, hvort setningin muni koma mer nokkuo ooruvisi fyrir sj6nir eftir ao svona er komio fyrir mer, eOa hvort hun er 6breytt - og hvort vio eigum ao bioja hana vel ao lifa e0a fara eftir henni. En setningin var, ao mig minnir, pegar rett var meo hana fario, einhvern veg­

inn a pa leio, sem eg sagoi: ao af peim skoounum, sem menn hafa, retti ao meta sumar mikils, en sumar ekki. Segou mer nu i guoanna brenum, kreri Krit6n, finnst per ekki p essi seming vera rett ? :Pu atr, ao svo

47

m iklu leyti sem menn geta seo, ekki ao deyja a morgun, svo ao a pinn d6m retti pessi yfirvof­

andi 6grefu ekki ao hafa nein villandi ahrif. Hyggou

nu

ao: Viroist per pao ekki retr mrelt, ao pa5 eigi ekki

ao meta allar skooanir manna mikils, heldur a5eins sumar og sumar ekki, og ekki :ilit allra manna, heldur aoeins sumra og sumra ekki ? Nu, hva5 segirou? Hef eg ren fyrir mer i pessu ?

Krit6n: ]:i, vissulega. S6krates: l>a5 munu pa vera g6oar sko5anir, sem ber ao meta, en ekki vondar? Krit6n: Auovita5. S6krates: En g6oar sko5anir - eru pao ekki sko5an­ ir hygginna manna, en vondar sko5anir :ilit peirra, sem favisir eru ? G

Si6ustu dagar S6kratesar

81

Krit6n: Hval5 annao? S6krates: Jreja pa! Nu skulum vil5 rifja upp fyrir okkur fleiri af okkar fyrri setningum. l>egar, til dremis al5 taka, einhver mal5ur temur ser likamsrefingar og gerir prer al5 fj:>r6tt sinni - a hann pa al5 gefa gaum ao lofi og lasti hvers manns, e15a einungis pess eins, sem er lreknir roa fj:>r6ttakennari ?

Krit6n: l>ess eins. S6krates: Hann a eftir pvi al5 6ttast last pessa eina manns og glrojast af lofi bans, en ekki almennings?

Krit6n: Ja, pal5 liggur i augum uppi. S6krates: Hann a pa al5 haga l ffi s!nu, refa sig og neyta matar og drykkjar eins og pessum eina manni pykir rett, sem er kennari og hefur vit a, en ekki eins og almenningi finnst eiga ao vera ?

Krit6n: Satt er pal5. S6krates: Gott og vel. En ef hann 6hlyl5nast pessum eina manni og virl5ir alit bans, lof og last, al5 vettugi, en metur mikils pal5, sem almenningur segir, og peir, sem hafa ekki vit a - mun honum ekki koma pal5 i koll?

Krit6n: Ju, pvi ekki pal5 ? S6krates: Hvernig hefnist honum pa fyrir, hve mik­ il5 tj6n mun hann bil5a og a hverjum hluta mannsins bitnar pal5 ?

Krit6n: A likamanum aul5vitao, pvi al5 pao fer ger­ samlega mel5 hann.

S6krates: Vel svaral5! En svo fer og um al5ra hluti, kreri Krfr6n, og er 6parfi ao telja pa upp alla saman. 82

erum viig hefur ekki einu sinni langao til pess ao kynna per onnur riki ne onnur log, heldur leztu per nregja oss og borg vora. Svo greinilega t6kst pu oss fram yfir onnur log, og pu skuldbatzr pig IIleO ymsum hretti til pess ao lifa eftir oss, ekki s fzt

meo pvi ao geta bOrn i borginni, svo sem til merkis um, ao hun vreri per ao skapi. l>er var ennfremur frj alst, meoan a sj alfu milinu stoo, ao meta sok p ina til utlegoar, ef pu hefoir viljao, og gera pao ffieO sam­ pykki borgarinnar, sem pu redar nu ao gera ao 6vilja hennar. l>a varstu strerilatur og lezt sem pao mundi ekki hryggja pig ao deyja, heldur kaust, ao pvi er pu

92

sagj5ir, fremur dauoa en urlego. En nu blygoast pu pin ekki fyrir pau

umm reli,

ne krerir pig um oss login,

heldur tekur per fyrir hendur ao tortima oss. l>u tek­ einmitt pann kostinn, sem hinn auviroilegasti prrell

ur

mundi taka, og reynir ao strj uka pvert ofan

i

pa samn­

inga og loforo, sem pu hafoir gert vio oss um hlyon i og hollustu. Svara pu nu fyrst og fremst ril pessa, hvort ver hofum rett ao mrela, pegar ver segjum, ao pu hafir ekki moo orown, heldur i verki lofao ao lifa samkvremt oss - e0a segjum ver petta 6satt ? " Hverju eigurn vio ao svara til pessa, Krit6n minn? Er um ann­ ao ao gera en j ata petta satt vera ?

Krit6n: l>ao verour svo ao vera. S6krates: ,,Geturou neitao pvi," mundu pau enn segja, ,,ao pu ert ao rj ufa samninga og loforo, sem pu hefur bundizt vio oss af frj :ilsum vilja og i g6ou c6mi, an pess ao pu vrerir neyddur til pess, ne blekkc­ ur,

ne heldur kugaour til ao fasmioa pa() a Stuttum

rima, heldur h afl'5irou til pess sjotiu :ir. I>er var innan handar al'5 fara burr a peim tirna, ef ver hefoum ekki fallil'5 per

i

gel'5 e0a per hefl'5i p6tt samningarnir rang­

larir. En pu kaust hvorki fremur Sportu ne Krit, sem pu avallr hr6sar, pegar svo ber undir, fyrir loggjof peirra. Og pu kaust ekki heldur neina al'5ra

53

griska borg ne utlenda. l>u gerl'5ir per meira al'5 segja ekki eins til'5forult

ill borg vorri og haltir

menn, blindir og lamal'5ir; svo vel gel'5jast per au0sj a­ anlega

al'5

borginni og oss lOgunum, og pao fram yfir

93

aCSra Apen wn enn. Pvi aCS hverjum getur poknazt borg, ne

ma honwn poknist log hennar? En v iltu nu ekki

standa vio pao, er pu hefur gengizt undir ? Ju, p u gerir pao, S6krates, ef pu vilt fara ao vorum raoum. l>U fero ekki ao gera p ig ao athlregi meo pvi ao hlaupast a

brott ill borg i nn i

.

Gretru nu ao p v f, hva0a hagnao pu munir gera

sj alfum per og vinum pfn um, ef pu ryfur pessa samn­ inga og fero svona illa ao raoi pfnu. :Pao liggur nrerri p v f i augum uppi, ao vi nir pinir muni eiga a hrettu ao vera l ika geroir ud reg ir og sviptir pegnrett i sinum eoa ao m iss a ei gur sinar. Og hvernig fer um sj alfan p ig ? Ef p u fero ril einhverrar af nresru borgum, ril dremis a n naohvor r "Pebu eoa Megoru, sem baoar hafa goo lOg, pa muntu koma pangao sem fjandma5ur srj6rnarfars peirra, SOkrates, og allir, sem lata ser annt um borg sina, munu gefa p er illt auga og alfra pig lagaspilli. Pu m um staofesta pao alit, ao d6mararnir hafi dremt rettan d6m i mali p inu, p v i ao hver sa, sem lOgunum spillir, er liklegur til pes s ao spilla ung­ um monnum og favfsum . .JEtlarou pa ao foroast prer borgir, sem hafa g6o log, og pa menn, sem sioa­ v a nd a s r ir eru ? l>y k ir p er tilvinnandi a o lifa me() pvf m6ti? Ea retlar p u ao srekjast eftir slikum monnum og vera svo 6skammfeilinn a() gefa pig a tal vi() pa? Hvao retlarou p a ao segja, SOkrates? Vrentanlega eitt­ hvao likt og herna, ao dyggo og rerrlreti seu mann­ anna mestu hnoss, og log og srj6rnarfar? Heldur5u ekki aCS monnum fari pa aCS pykja hattalag S6kraresar ,

94

! itt sremand i ? Hrett er vio pvL En mi foroasm, ef til vill, borgir prer, sem vel er stj 6rnao, og fero til l>ess­ al iu til gistivina Krit6ns, af pvf ao par er nu mest 6regla og 6stj6rn. l>ao ma vel vera, ao par f stao pyki monnum gaman ao heyra, hve hlregilega pu srraukst ur fangelsinu, er pu hafoir buizt dulargervi og fario f skinnillpu eoa eitthvao pesshattar, sem strokumenn eru vanir ao klreaast til ao gera sig torkennilega. En retli enginn minnist

a

pao, ao pu, maour a gamals

aldri, sem ao H kindum att skammt eftir 6lifao, skyldir vera svo s6lginn i ao halda Hfinu, ao pu vildir vinna pao til ao brj6ta hin helgustu lOg? Vel ma vera, ao petta liggi i pagnargildi; ef pu moogar engan. En ao oorum kosti muntu margt fa ao heyra, sem er per til Moungar. Til pess ao fa ao lifa i frioi verour pu ao svinbeygja pig fyrir hverjum manni og vera

ollum

undirgefinn. Og hvao retli pu gerir i l>essaliu, annao en lifa i b il ifi, svo ao pao er eins og pu hefoir

54

gert per fero ill landi til pess ao sitj a veizlu? En hvao retli veroi pa af hinum alpekktu rreoum pin­

um um rettlreti og aorar dyggoir? En er pao pa sona pinna vegna, sem pu vilt lifa lengur, SVO ao pu getir f6strao pa og frrett? .Aldar pu ao hafa pa meo per til l>essaliu og f6stra pa og frreoa par, pegar pu hefur svipt pa pegnretti i Apenuborg, svo ao peir hafi pao gott af per i tilb6t? Eoa ef pu retlar per pao ekki, svo ao peir alist upp her i borginni, pa veroa peir varla betur f6straoir og frreddir, p6 ao pu Sert a l ifi, Ur pvi ao pu ere ekki samvistum vio

pi 95

PU

byst vio, ao vinir p inir sjai um pa? JEtli peir muni

pa sja um pa, ef pu fero ur land i burr til l>essal iu, en ekki, ef pu fero til Hadesar ? J u, se nokkur ::erleg taug i peim, sem kalla sig vini p ina, pa ma treysta pvi. Nei, S6krates, hlyddu heldur oss, sem hofum alio pig upp og f6strao, og mettu hvorki born p in, l ifio ne nokkurn annan hlut meir en rettl::etio, svo ao pegar

pu

kemur i riki Hadesar, getir pu haft allt petta per til rettlretingar vio pa, sem par rioa fyrir. Oss viroist, sem hvorki per ne p inum muni betur farnast, i pessum heimi eOa oorum, ef pu fero ao rioum Krit6ns, enda er pao hvorki rett eftir guos ne manna lOgum. l>egar pu fero nu af pessum heimi, pa hefur pu oroio fyrir rangl::eti, ekki af oss lOgunum, heldur af monnum. En strjllkir pu

ill fangelsinu, hefur pu skammarlega

goldio rangt meo rongu og illt meo illu, rofio loforo p in og samninga vio oss og gerr peim illt, er sizt skyldi, sj ilfum per, vinum p inum og foourlandi pinu. l>a munum ver vera per reio, meoan pu err a lifi, og pa munu systkin vor, login i Hadesarriki, ekki taka per vinsamlega, me0 pvi ao pau vita, ao pu hefur reynt eftir megni ao fyrirkoma oss. Uttu

pvi

ekki Krit6n fa

talio pig a ao gera pao, serri hann eggjar pig a, heldur

hlyddu

oss."

l>etta pykist eg heyra, k::eri Krit6n, eins og dyrkend­ ur Kybele pykj ast heyra pipnasonginn, meoan guo­ m6ourinn er

a

peim. 3 5 Hlj 6murinn af pessum r::eOum

6mar fyrir mer, svo ao eg get ekki heyrt aorar for­ tOlur. Eg pykist sannf::erour um, eins og sakir standa, 96

ao ef pu m relir nokkuo a m6ti pessu, munir pu mrela ril 6nytis. En allt um pao - ef pu heldur, ao per muni

veroa

eitthvao

agengt, pa tala pu.

Krit6n: Eg get ekkert sagt, S6krates. S6krates: Sleppm pessu

pa,

Krit6n, og

tokum

pann

kost, sem eg hef haldio fram, fyrst guoinn rre0ur okk­ ur

til pess.

Sli'iustu dag,ar S6krate�ac

97

FA1 D 6 N 57

Varstu sjalfur hja S6kratesi i fangelsinu, Faidon, daginn, sem hann drakk eitrio, ooa heyroirou einhvern annan segja fra pvi? Faid6n: Eg var par sjalfur, Ekkekrates. Ekkekrates: Hvao talaoi hann undir andlatio og hvernig varo hann vio dauoa sfnum? Mig langar til pess ao vita um petta. l>ao fer varla nokkur maour fra Flios 3 6 til Apenuborgar um pessar mundir, og langan tilna hefur ekki komio pa0an neinn gistivinur, er hafi getao hermt okkur fra pessu nokkurn veginn arei0an­ lega. Vio vitum pao eitt, ao hann var tekinn af lffi meo eitri. 58 Faid6n: Og hafio pio pa ekki einu sinni heyrt um malio a hendur honum og hvernig pvi lauk? Ekkekrates: Ju, einhver sagoi okkur fra pvf, og p6tti okkur undarlegt, ao svo langur tilni skyldi Hoa fra pvf ao hann var dremdur par til hann var liflatinn. Hvernig stoo a pvi, Fafd6n? Faid6n: l>ao var af einskrerri tilviljun, ao petta at­ vikaoist svo: daginn aour en Hellisd6murinn var kvoo­ inn upp var krynd lyftingin a skipi pvf, er Apenu­ menn senda til Delos. 98

E K K E K R ATES :

Ekkekrates: Hvaoa sk ip er paC5? Faid6n: Apenumenn segj a, ao petta se sama skip, sem Peseifur sigldi einu sinni til Kritar, er hann hafC5i

meC5 ser sjo sveina og sjo meyjar og bj argaC5i breC5i peim og var sj alfum borgiC5. 3 7 Pa er mrelt, ao Apenu­ menn hafi heitiC5 Apoll6ni pvi, aC5 ef peir kremust l ifs

af, skyldu peir a ari hverju gera ut helga sendifor til Delos. Hafa peir jafnan sioan a ari hverju sent menn

a

fund guC5sins. En paC5 eru log meC5 peim, aC5 meC5an

a bl6tforinni stendur, skuli borgin vera hrein, og ma

pvi engan mann af l ifi taka efrir d6mi, fyrr en skipiC5 er komio til Delos og hingaC5 aftur. En petta dregst oft i timann, pegar svo ber til, aC5 pao teppist af veor­ um.

Hin heilaga for er talin hefj ast, pegar hofgoC5i

Apo116ns krynir lyftingu skipsins. Pao var nu gert, eins og eg sagC5i, daginn aC5ur en d6murinn var kveC5inn upp. Og fyrir pa sok varC5 S6krates aC5 biC5a lfflats s ins i fangelsi langan tima eftir d6minn.

Ekkekrates: Hvernig d6 hann pa, Faid6n? Hvao var ralaC5 og gert og hver j ir af vinum hans voru viostaddir ? EC5a leyfC5u yfirvoldin peim ekki ao vera viC5? D6 hann einmana og skilinn fra astvinum sinum ?

Faid6n: Fjarri f6r pvi. Nokkrir peirra voru vio og paC5 allmargir.

Ekkekrates: GerC5u okkur pann greiC5a ao sk:fra sem greinilegast fra ollu saman, nema pu sert vant viC5 latinn.

Faid6n: Eg er ekki vant viC5 litinn, og skal eg reyna aC5 segja alla soguna. Ekkert er mer ljufara en minnast 99

S6kracesar, hvorc sem eg cala um hann sjalfur, evi viroist undarlega fario, sem menn kalla J:>regindi. Furoulegt samband er a milli }:>ess og 6J:>regindanna, sem viroast vera andstreoa }:>ess. Breai vilja }:>au ekki vera hja manni i senn, en ef hann srekist eftir ooru og hondlar J:>ao, kemst hann varla hja J:>vi ao fa hitt

i

ofanalag, eins og }:>au vreru af einu og sama sauoahusi. Eg hygg, ao hefoi Es6p tekio eftir }:>essu, J:>a hefoi hann 102

ort dremisogu og sagt fra pvf, ao einu sinni retlaoi guo ao sretta pessi hjU, sem jafnan eiga f illdeilum. En pegar hann gat pao ekki, pa hnytti hann pau saman a hofounum. l>vf er pao, ao pegar annao er komio, a maour jafnan von a hinu a eftir. l>etta kemur fram a sjalfum mfr l>regindin viroast koma a eftir sarind­ unum, sem verio hafa f freti minum undan fjotrun-

um." Kebes t6k pa til or5a og mrelti: ,,Vel a minnzt, SOkrates! Margir hafa spurt mig um kvre5i pau, sem pu hefur ort ut af dremisogum_ Esops, og ooinn til Apollons - og nu sf5ast Evenos. Hvers vegna hefur5u fario ao yrkja petta, eftir a5 pu komst hinga5, pu sem aldrei hefur ort hinga5 til ? Ef pu krerir pig nokku5 um, a5 eg se buinn til svars, pegar hann spyr mig aftur - en pa5 veit eg, a5 hann gerir - pa seg5u mer, hverju eg a ao svara." ,,Segou honum eins og satt er," svaraoi Sao er deginum ljosara." ,,Og hvao mundirou segja um skilningsproska manna? Er p ao honum til hindrunar eoo ekki, ef mao­ ur hefur likamann til fulltingis vio ranns6knir sinar ' Taktu dremi: frera sjon og heyrn okkur monnunum 6brigoul sannindi ? Klifa ekki jafnvel skaldin sffellt a pvi sama, ao vio hvorki heyrum ne sjaum neitt greini­ lega? En ef pessi tvo skilningarvit eru hvorki nakvrem ne areioanleg, pa er hrepio ao hin seu pao, pvi pau held eg seu pessum miklu siori, eOa hvao heldur pu ?" "

111

,,Ja, meira en svo." ,,Hvena::r oc'5last pa salin sannleikann ? " spurc'5i hann. ,,Pvi pac'5 liggur i augum uppi, ac'5 pegar hlin reynir ac'5 grennslast eftir einhverju meo atfylgi l ikamans, pa vill­ ir hann um fyrir henni." ,,Satt er pac'5." ,,Skyldi pac'5 pa ekki vera fyrir rokretta hugsun, ac'5 veruleikinn verc'5ur salinni lj6s, ef hann pa verc'5ur pao nokkurn tima ? "

,,Ju. " ,,En pa hugsar hun bezt, pegar ekkert pessa glepur hana, hvorki sj6n ne heyrn, vanlic'5an ne vellic'5an, held­ ur pegar hun er ein og ut af fyrir sig sem mest Mn ma, segir skilic'5 vic'5 likamann og leitar veruleikans an hans og an likatnlegs samneytis eftir fremsta megni." ,,Satt er pac'5." ,,Her sem fyrr l itilsvirc'5ir sal heimspekingsins l ikam­ ann, flyr hann og reynir ac'5 standa sjalf fyrir sinu." ,,l>ac'5 er auglj6st." ,,En segc'5u mer nu, Simmias minn! Er eitthvac'5 til, sem vio kollum hic'5 rettlata sjalft, eoa ekki neitt? " ,,.l>ac'5 veit Seifur, a o svo er." ,,Og l ika hic'5 fagra sj alft ug hio g6oa? " ,,Ja, viraskuld." ,,Hefurc'5u nokkru sinni sec'5 nokkuc'5 pess hattar me0 augunum ? " ,,Auc'5vitac'5 ekki." ,,Hefurc'5u pa skynjac'5 pac'5 me0 einhverju ooru skiln­ ingarviti ? Eg a viessi lausn salarinnar og aaskilnaaur fra likamanum er einmitt hugaarefni heimspekinga, eaa er ekki svo?" "Ju, auglj6slega." ,,Er j:>aa ):>a ekki skoplegr, eins og eg sagai i upphafi, ef maaur hefur alla a:vi tamia ser aa l ifa na:r dauaa en l ifi, en barmar ser svo saran, j:>egar dauaann ber aa hondum?" ,,Ju, vfst er paa skoplegt." ,,Sannleikurinn er pa, Simmias minn," ma:lti hann, ,,aa hinir s6nnu heimspekingar temja ser aa deyja og peim stendur allra sizt 6gn af dauaanum. Litru nu a ! Fyrst peir eru n u alls 6sartir via likamann og vilja, aa salin se ein mea sjalfri ser, va:ri j:>aa pa ekki oldungis 6skynsarnlegt, ef peir fylltust a:Oru og angri, pegar svo va:ri loksins oraia? Va:ri ekki na:r aa fara pangaa fagnandi, par sem peir hafa von um aa oolast paa 68 sem peir praau i lifanda lifi, en paa er vizkan, og aa losna Ur sambuainni via pann sem peir hofau 6vingazt via? Sate aa segja hafa margir menn veria boanir og bunir aa halda til Hadesarheims i leit aa latinni eiginkonu, syni eaa elskhuga, og pa i von um endurfundi og sa.mvistir via pessa asrvini. Og pvi skyldi pa sa a:Orast yfir dauaa sinum, sem elskar vizk­ una i raun og sannleika og hefur pa bjorru von, aa hana muni hann hvergi hondla, svo aa um se vert, nema i Hadesarheimi? Byggist hann ekki fagnandi til feraarinnar? l>aa skyldi maaur alla vega a:tla, vinur 1 16

minn, ef hann er sannur heimspekingur. Pvi pa er hann pess fullviss, ao hreinan skilning fai hann aoeins fundio i oorum heimi. Og vreri pao pa ekki, spyr eg, Oldungis 6skynsamlegt af slikum manni ao 6ttast dauo­ ann ?" ,,Hvorr pao vreri," svaraoi hann. ,,Oldungis oskyn­ samlegr." ,,Ef pu sero nu mann buast raunamreddan vio dauOa. sinum," mrelti hann, ,,synir pao pa annao, en ao hann er ekki heimspekingur, ekki vinur vizkunnar, heldur likamans ? Og pa legoi hann ao likindum einnig ast a peninga eoa mannviroingar eoa hvort tveggja i senn." ,,Petta er alveg rett." ,,Segou mer nu, Simmfas minn, um hugrekki, sem menn kalla svo," sa.goi hann. ,,Eru peir ekki hugrakk­ astir, sem svo eru skapi farnir? " ,,Ju, areioanlega." ,,Og hvao um h6fsemi? Eg a vio pao, sem j afnvel almenningur kallar h6fsemi, stillingu manns, sem lret­ ur ekki stj6rnast af fysnum sinum. Heyrir hun ekki peim til, sem minnst skeyta um likamann og lifa fyrir heimspekina? " ,,6hjakvremilega," svaraoi hann. ,,Reyndar, pvi ef pu vilt hyggja ao hugrekki og h6f­ semi annarra, pa munu per synast pessar dyggoir fjar­ streoar." ,,Hvernig pa, Sokrates ? " ,,Pu veizt;" sagoi hann, ,,ao allir aorir telja dauoann mesta bbl." 117

,,Vist er um pao." ,,Er pao pa ekki af otta vio enn meira ool, sem hraustmennin i peirra hopi bjooa dauoanum byrginn, pegar pau gera pao?" ,,JU." ,,l>a stafar hugrekki allra nema heimspekinganna af ugg og otta. En pao nrer po engri att, ao maour se hug­ rakkur af hrreoslu og hugleysi." ,,Satt segirou." ,,Og hvao um h6fsmennina ? Gegnir ekki sama mal i um pa, ao p e ir seu stillingarljos af nokkurs konar van­ s till ingu? Vio segjum petta fraleitt, en samt eru peir pannig geroir, sem ioka pa barnslegu hofsemi, sem eg hef i huga. l>vi peir neita ser um eina lystisemd, af pvi ao peir geta me5 engu moti stillt sig um aora og ottast ao veroa af henni. Vitaskuld kalla peir pao 69 vanstillingu ao lata ao fYsnum sinum. Samt er pao svo, ao peir hafa stjorn a einni fysn, af pvi ao peir lata stjornast af annarri. Og p etta er pao sem vio sogown fyrir skemmstu, aO pessir menn eru ao vissu leyti stilltir af vanstillingu." ,,l>ao synist svo." ,,J a, elsku bezti S immias! Fyrir slikan kaupskap hreppir enginn maour dyggo i na: ao kaupa anregju fyr­ ir :lnregju, vansreld fyrir vans reld, otta fyr ir otta, meira fyrir minna, rett eins og um peninga vreri ao rreoa. Heldur ber okkur ao skipta a ollu pessu og skilningi, sem er hin eina retta mynt. l>ao er fyrir skilning og meo skilningi, sem allt er keypt og selt, og pa oolumst 118

vio jafnt hugrekki og h6fsemd sem rettlreti. Yfirleitt er si:inn dyggo avallt reist a skilningi, hvort sem anregja, 6tti og annao pvi um likt a hlut ao mili e0a ekki. En ef menn skilja pessar tilfinningar fra skiln­ ingnum og skipta hverri peirra fyrir aora, pa er hrett vio, al'5 dyggo J:>eirra veroi a0eins skuggamynd vio hrefi prrela einna saman, o!dungis 6holl og 6si:inn.

A hinn b6ginn er sonn dyggo, hvort heldur h6fsemi. rettlreti e0a hugrekki, hreinsun af Ollum pessum astrio­ um og skilningurinn sj alfur hreinsunarme0alio. Raun­ ar ma vel vera, ao okkur beri ekki al'5 lfrilsvirl'5a pa sem gafu okkur launhelgarnar, pvi peir hafa fyrir longu gefio okkur hio sama i skyn me0 pvi ao segja hvern mann, sem kremi 6vigour og vanhelgur i Hadesar­ heim, mundu liggj a par i forinni, a me0an hinir vigl'5u og hreinu mundu bua me0 guounum. I>vi pao

er

eins

og dulfrreoingarnir segja:

margir bera stafinn, en fair ha/a guom6oinn. 4 0 En pessir sioarnefndu hygg eg seu engir aorir en peir, sem il'5kao hafa heimspeki rettilega, enda hef eg neytt allrar orku minnar um revina til ao mega teljast einn i peim h6pi og gert allt i pvi skyni, sem var i minu valdi. :Eg veir ekki, hvorr eg hef fario rett ao ne hvort mer hefur nokkul'5 oroio agengt. Um pao vero eg leiddur i allan sannleika a leil'5arenda, ef guo vill. Og pao held eg verl'5i von braoar. - I>etta

er

pa vorn min, Simmfas og Kebes, pvi til sonnunar, al'5 eg skil vio ykkur og Msbrendur m ina i pessum heimi an pess ao kvi0a og kvarta, par sem eg trui pvi, ao fyrir handan muni eg hitta fyrir g60a hUsbrendur og 119

vini rett eins og hfr l>ao vreri vel fario, hafi mer me0 pessari malsvorn rekizt ao sannfara ykkur berur en d6mara Apenuborgar." l>egar &Skrates hafoi talao, r6k Kebes til mals og sagoi: ,,l>etta pykir mer flesr hvao pcyoilega mrelt, S6krares. En pao sem pu segir um salina, pykir 70 porra manna 6trwegr. l>eir halda, ao pegar sa!in skilur vio likamann, p a hretti hun ao vera til, hun farist og veroi ao engu pegar a dauoadregri, eftir vio­ skilnaoinn vio l ikamann lioi Mn pegar burr sem blrer eOa hverfi eins og reykur i vind og veroi hvergi framar ril. Hins vegar kynni Mn ao eiga ser einhvern stao, ein meo sjalfri ser og laus Ur pvi oolvablandi, sem pu varsr ao lysa. Ef svo er, S6krares, pa mretti hafa um pao mikla og gooa von, aa pu hafir rett ao mrela. En mikla rru og sannfaringarkrafr parf ril aa syna fram a, aa efrir dauaann se salin breai ril og hafi til ao bera nokkurn matt og skilning... ,,Sart segirou, Kebes minn," sagai &Skrates. ,,En hvao eigum via ril bragas aa raka ? Vilru spjalla um, hvaa trulegr se i pessu efni?" ,,Fyrir mitt leyti," anzaai Kebes, ,,hef eg hug a aa heyra p i n a skooun." ,,Hvao sem oaru Hour," sagai &Skrates, ,,rel eg hrepia, ao nokkur sem a mig hlyddi pessa srund­ ina, p6 svo hann vreri gamanleikaskald, kallaoi mig kjaftask, sem pvreldi um paa sem kemur honum ekki vio. 4 1 En ef pio vilj ia, skulum via hyggja aa pessu efni. 1 20

Skooum nu malio fra pvi sj6narmioi, hvorr salir framlioinna seu i Hadesarheimi eoa ekki. Eg minnist fornrar truar i pa veru, ao pangao fari salirnar heoan og seu par, og hingao snui prer aftur og freoist til nys l i fs. Ef pao er rert, ao lifendur endurfre0ist af hinum dauou, pa hlj6ta salirnar ao vera til par, pvi treplega greru prer endurfre0zt, ef prer vreru ekki til. Og petta vreri nregileg son.nun pess, sem vio hofum sagt, ef vio gretum synt og sannao, ao peir sem lifa veroi af engu ooru ril en hinum dauou. borum kosri pyrfrum vio einhvcr onnur rok." ,,Eg fellst a pao," sagoi Kebes. ,,Ef pu vilt petta veroi lj6sara," sagoi hann, ,,skalru ekki hugsa um mannkynio eitt, heldur um gervallt dyrarikio og jurtarikio og allt, sem yfirleitt verour til. Athugum nu almennt og yfirleitt, hvort hlutirnir veroi ekki avallt til me0 peim hretti einum, ao andsrreoa veroi til af andstre0u, hvar sem andstreOum er til ao dreifa, svo sem fogru og lj6ru, rerdaru og ranglaru og 6ralmorgu ooru. Hyggjum nu ao, hvort pao muni vera 6fravikjanlegt, ao hva&ina sem a ser einhverja andstreou, hlj6ti ao veroa til af andstreou sinni og engu ooru. Svo ao dremi se tekio: pegar citthvao strekkar, hlytur pao ekki ao veroa strerra Ur pvi sem aour var minna ? "

,,JU." 71

,,Og ef pao minnkar, hlyrur pao ekki ao veroa minna ur pvf sem aour var strerra ? " ,,Reyndar." 121

,,Og auavitaa veraur lika hia veikara ur hinu sterk­ ara og hia hraoara ur hinu hregara." ,,Vissulega." ,,Enn hlytur allt sem versnar, aa hafa veria betra og allt sem veraur rettlatara, aa hafa veria ranglatara ?" ,,Auavitaa." ,,Hofum via pa ekki nrega astreau til aa retla, aa allt verai til moo pessum hretti, aa andstreaa veroi til ur andstreau sinni ? " ,,Ju, paa hofum via." ,,Holdum pa afram. Getum via ekki alyktaa af drem­ unum, aa hvar sem um tvrer andstreaur er aa tefla, geti oroia tvenns konar umskipti, fra einni til annarr­ ar og sfoon fra henni til hinnar? I>vf milli strerri og minni hlutar veraa strekkun og minnkun, svo via segj­ um, aa annar strekki og hinn minnki." ,,I>aO er rett." ,,Eins er um aa sundrast og sameinast, aa k6lna og hitna og par fram eftir gotunum. Stundum eigum via cngin oro yfir slik umskipti, en f reyndinni hlj6ta pau aa gerast moo f>essum sama hretti, aa hlutirnir verai hver ur oorum og breyting eigi ser staa Ur einum f annan." ,,Ren er paa," sagessari? EC5a 1 23

a nattliran i pessu efni ao staulast a einum freti ? Eoa hljotum vio ao lata einhverja andstreOa breytingu sam­ svara peirri ao deyja ? " ,,Vio komumst ekki h j a pvi," svaraoi hann. ,,Hver er hun pa?" ,,Ao lifna vio." ,,Viti menn," sagoi hann. ,,Ef pao a ser stao ao 72 lifna vio, pa er pao breytingin fra pvi sem daurt er, til bins sem lifir." ,,Ja, pao er rett." ,,Par meo hofum vio aora astreau til ao retla, ao lif­ endur veroi af dauoum ekki siour en dauoir af l i fend ­ u m . Og vio toldum, held eg, ao ef svo vreri, pa gretum vio meo goou m6ti sagt, ao s:ilir framlioinna hlj6ti ao vera einhvers staoar og hverfi paoan aftur til lifsins." ,,Ja, S6krates," sagoi hann. ,,Eg held pao leioi 6hja­ kvremilega af pvi sem vio hofum sagt." ,,Littu nu a annao, Kebes minn," sagoi hann, ,,sem synir, ao vio hofum ekki a rongu ao standa. Ef pessi hringras, par sem andstreaur veroa til i m6tvregi hvor vio aora, freri ekki fram i sifellu, heldur yrou allar breytingar i eina att an afturhvarfs eOa stefnubreyt­ ingar, pa mattu vita, ao aour en lyki yroi fogun allra hluta eins og asigkomulag peirra hio sama, og 611 breyt­ ing vreri ur s6gunni." ,,Hvao attu vio ? " spuroi hann. ,,Pao er auoskilio," svaraoi S6krates. ,,Segjum, ao svo vildi til, ao vio sofnuoum, en voknuoum ekki aftur til m6tvregis. Pa muntu skilja, ao a endanum yroi allt til 1 24

pess ao gera sogu na a f Endy mi6n i ao hegilju: hann yroi ao engu, pvi allir aorir yrc'5u i fastasvefni eins og hann. 4 2 Og e i ns ef allt sameinaoist, en sundraoist ekki: p a yrou oro A nax ag6r asar allt e r eitt braoum ao veru ­ leika. Sama yroi ao segja)(ebes m i nn, ef allt drei sem lifir, og yroi sioan daurt eftir dauoann og lifnaoi ekki a ny. J:>a hlyt i allt ao lokum ao vera dautt, og ekken lifoi. J a fnvel p6tt lifendur yrou til af ooru en hinum dauou, en hly t u p6 ao deyja: hvernig yroi hja pvi kom­ izt, ao a endanum gereyddi dauoinn peim ollum?" ,,Me0 engu m6ti, synis t m er, " sagoi Kebes. ,,Eg held pu hafir barren ao mrela." ,,Ja, Kebes minn," mrelti ha nn . ,,J:>vi pessu er sann­ arl ega pannig fario. Vio letum ekk i blekkj ast, pegar vio fellumst a petta. f raun og sannleika 1ifna menn v i o , og l i fend ur veroa af dauoum, og salir hinna dauou eru t i l ." J:>essu svaraoi K ebes svo: ,,Petta ma ei nn ig raoa af annarri k enn i ngu, S6krates, ef bun er pa sonn: eg a vio pa, sem pu hefur oft sett fram, ao nam se i r a un in n i ekki annao en upprifjun, en af henni viroist leioa, ao pao sem vi o minnumst nil, hofum vio lrert einhvern tima aour. En petta vreri fraleitt, nema salir okk 7 3 ar hefou ei nhvers staoar verio, aour en prer fengu mannsmynd. Fra pessu sj6narmioi viroist sal in einnig vera 6dauoleg." ,,En Kebes minn," greip S imm ias fram i. ,,Hvernig var petta sannao? Rifjaou pao upp fyrir mer, pvi eg m an pao ekki gjorla sem stend ur . " 1 25

,,Ein ast�an," sagoi Kebes, ,,og ein hin fegursta var su, ao ef menn eru spuroir rettra spurninga um hva0eina, )?a svara )?eir )?eim rettilega af eigin ramm­ leik. Og )?etta gretu )?eir ekki, nema )?eir hefou til ao bera )?ekkingu og retta hugsun. I>etta liggur i augum uppi, )?egar £61.ki eru syndar flatarmyndir eOa annao ]?vi um likt." 4 3 ,,Og e f )?etta sannfarir pig ekki, Simmfas," mrelti Segar maour ser e0a heyrir eitthvao eOa verour )?ess var meo einhverju ooru skiln­ ingarviti, )?a gerur honum oroio hugsao til annars, sem hann hefur 6lika virneskju um. Segjum vio )?a ekki me0 rettu, ao hann hafi minnzt )?ess, sem honum vero­ ur hugsao ril? " 1 26

,,HvaCS atru viCS?" ,,Takru dremi: vimeskjan um mann er onnur en vimeskjan um lyru." ,,AuCSvitaCS." ,,Nu veiztu, hvernig astfongnum manni verour vio, pegar hann ser lyru eoa skikkju eOa eitthvao annao, sem elskhugi hans er vanur ao nota. l>a kannast hann ekki a0eins vio lyruna, heldur rennur Hka upp fyrir honum mynd elskhugans, sem a hana. Og petta er upp­ rifjun. A sama hatt minnist maour Kebesar, er hann ser Simmias, og svo mretti lengi telja." ,,Ja, pao veit hamingjan," sagoi Simmias. ,,6ralengi." ,,Er pa svona nokkuo upprifjun? " spuroi hann. ,,Einkum po ef um er ao rreea hluti sem vio hofum gleymt, hvort he!dur vegna pess ao langt er um liCSio e0a af vanganaoi? " ,,Svo sannarlega," sagoi hann. ,,SegCSu mer annao," mrelti hann. ,,Getur pao lika gerzt, pegar maour ser mynd af hesti eOa lyru, ao hann minnist eigandans, eoa ser mynd af Simmiasi, ao hann minnist Kebesar?" ,,Ja, pao kemur fyrir." 74 ,,Og hann getur lika minnzt Simmiasar, pegar hann ser myndina af honum?" ,,Vist getur hann pao," svaraoi hann. ,,Leioir ekki af ollu pessu, ao srundum minni hlut­ ur okkur a likan hlut og srundum a 61ikan?" ,,Ju, pa0 gerir pao." ,,En pegar nu hlutur minnir mann a l ikan hlut, hlyrur 1 27

pa ekki manninum ao veroa hugsao til pess, hvort eitt­ hvao vanti a, ao peir likist hvor oorum, eOa ekkert?" ,,Ju, pao hlyrur honum ao veroa." ,,Gaou nu ao ooru," mrelti hann. ,,Vio segjum, ao til se jofnuour . .Eg a ekki vio jofnuo cveggja srokka eoa tveggja steina ne neitt af pvi tagi, heldur eitthvao annao og meira, jofnuo sem slikan. Mundirou segja, ao hann se til eOa ekki?" ,,l>ao veit Seifur," svaraoi Simmias, ,,ao vio mundum hiklaust segja." ,,Og virum vio, hvao jofnuour er sem slikur ? " ,,Ja, vissulega." ,,Hvernig vitum vio pao? Hlytur virneskjan ekki ao stafa af hlurunum, sem vio vorum ao nefna? Varo okk­ ur ekki hugsao til jafnaoar sem sliks, af pvi ao vio saum j afna srokka og steina og hva0eina, port hann se allr annar hlurur? Eoa er hann ekki allt annar hlutur ? Littu a annao: kemur ekki fyrir, ao somu jofnu srokk­ ar.n ir og steinarnir viroist einum jafnir, en oorum 6jafnir? " ,,Vise kemur pao fyrir." ,,En kannastu vio, ao per hafi synzt hio jafna sj alft 6jafnt eoa jofnuourinn 6jofnuour? " ,,Nei, S6krares, aldrei." ,,l>ao er pa cvennt 6likt," mrelri hann, ,,jofnuourinn sjalfur og jafnir hlutir." ,,Svo viroisr mer vissulega, S6krares." ,,En same eru pao pessir jofnu hlutir," mrelti hann, ,,pott peir seu annao en jofnuour sem sl ikur, sem hafa 1 28

gefio per hugmyndina urn jofnuo og vimeskjuna um hann." ,,l>ao segirou alveg sarr," sagoi hann. ,,Og jofnuourinn getur pa verio hvort heldur likur eoa 6likur hlutunurn?" ,,Eirunitt." ,,l>ao skiptir annars ekki mali," sagoi hann. ,,l>egar pu sero einn hlur, kemur per annar i hug. Og petta hlytur ao vera upprifjun, hvort sem hlutirnir eru likir ooa 6likir." ,,bldungis rerr... ,,Holdurn nu afram," sagoi hann. ,,Er reyndin nu SU urn stokkana og aora jafna hluti, sem vio nefndurn, ao peir seu jafnir i sama skilningi og jofnuourinn sjalf­ ur? Vanrar eitrhvao a, ao petta tvennt se hvort ooru lfkt, e0a ekkerr?" , , l>ar vantar mikio a," svaraoi hann. ,,Segjurn nu, ao maour sjai eirrhvao og hugsi moo ser: ,l>ao sem eg se, leitast vio ao likjast ooru, en nrer pvi ekki nema ao takmorkuau leyti, eins og leleg eftir­ liking.' Hlj6turn vio ekki ao kannast vio, ao sa sem pannig hugsar, hafi aour pekkt pao sem hann segir urn, ao hluturinn likist pvi, en standi pvi ao baki?" ,,l>ao hlj6turn vio ao gera." ,,Og segau mfr a petta sama via urn reynslu okk­ ar af jofnurn hlurum og jofnuoi sem slikum? Eoa a pao ekki via?" ,,Ju, vfst a pao vio.'' ,,Eftir pvi hlj6tum via aa hafa pekkt jofnua fyrir, 9

Siousru dagar S6kracesar

1 29

pegar vio sawn j afna hluti 1 fyrsta sinn o g h ugs ­

75

uoum til pess, ao peir leitist allir vio ao Hkja eftir j o fnuoi

sem sllkum, en srandi honum revinlega ao bak i . "

,,Rett e r pao."

munum vissulega einnig kannast vio, ao hugsun hofum vio ekki ne hefoum getao hugs­

,,En vio pessa

ao, nema fyrir sj6n eOa snertingu eOa einhverja aora skynjun; pao kemur ,,Ja, S6krates , fra

Ur a eitt, hver hun s j6narmioi ressarar

er." rokfrerslu eru

oll skilningarvitin a sama bati." ,,En nu eru p ao einmitt skilningarvitin, okkur pessa

hugsun,

sem

vekj a

ao allt sem vio skynjwn meO

peim, stefni ao j ofnuoi, en nai honwn aldrei. Eoa hvernig

skyldum

vio eiga ao oroa petta ? "

,,Einmitt svona." ,,Eftir

pessu

hlj 6tum vio ao hafa rekkt jofnuo, og

vitao hvao hann er, aour en vio t6kum ao s j a

og heyra og sky n j a j afna hluti me0 skilningarvitunum, pv! ann­ ars gretum vio ekki mrelt hlutina a rennan kvaroa og alyktao, ao allir sHkir hlutir vilj i vera eins og hann er, en seu p6 1 reyndinni s!ori." "Petta leioir 6hjakvremilega af pv1 sem vio hof­

sagt, S6krates."

um

,,Hofwn

vio ekki sj6n og heyrn og onnur skilningar­

vit allt fra fre0ingu? " ,,Ju, vissulega."

,,En

vio hlj6tum,

s egj wn

vio, ao hafa pekkt jofnuo,

aour en vio t6kum ao beita skilningarvitunum ? "

Ja

,,

1 30

" .

,,Eftir pvi hlj6tum vio, ao pvi er viroist, ao hafa kyn nzt jofnuoi fyrir frei'5inguna?" ,,Ja, svo viroist vera." ,,En ef vio fengum pessa hugmynd fyrir freoinguna og hofOum hana, pegar vio freddumst, pa pekkrum vio Hka, aour en vio freddumst og i freoingunni, ekki ao­ eins hio jafna og hio minna og strerra, heldur einnig allt af sama trei. Pvi pao er ekki jofnuour einn, sem um er a5 rreC>a, heldur einnig hio fagra sjilft og hi() g65a sjalft og hi() rettlata og hi() helga og raunar allt, eins og eg hef sage, sem vio morkum veruleikanum sjalfum i spurningum okkar og svorum.44 Svo vi5 hlj6tum a() hafa oolazt pekkingu a ollu pessu, aour en vio freddumst ... ,,Ja, pa() er satt." ,,Ef vi5 nu ekki gleymum pvi jafn65um, sem vio hofum lrert, pa hlj6 tum vio a5 vita pao fra freC>ingu og alla revi upp fra pvi. I>vi ao vita er a() hafa oolazt vitneskju, ao var5veita hana og glata henni ekki. EC>a er pa() ekki petta, sem vi5 kollum gleymsku, Simmias minn - ao cyna pvi niour, sem vio vitum?" ,,Ju, vafalaust, S6krates," svaraoi hann. ,,En ef vio a hinn b6ginn glotum pvi i freC>ingunni, sem vii'5 vissum fyrir, og oolumst pessa vitneskju aft­ ur mei'5 pvi ao beina skilningarvitunum ai'5 hlutunum, pa retla eg, ai'5 svonefnt nam se i pvi f6lgio ao endur­ heimta fyrri vitneskju. Og hvai'5 getum vio kallao pao annao en upprifjun?" ,,Ekkert anna5." 131

,,I>ao er rett, pvi vio komumst ao raun um, ao um leio og maour skynjar einhvern hlut, ser hann, heyrir eOa verour hans var meo oorum hretti, pa getur honum oroio hugsao til annars hlutar, sem hann hafoi gleymt, hvorc heldur liks eoa 61iks, ef sa er tengdur peim sem hann skynjar. l>vi segi eg, ao tveggja kosta se vol: annaohvort er vitneskjan um hinn sioarnefnda okkur mrofredd og fylgir okkur alla revi, roa pa pao sem vio kollum ao lrera, er ekki annao en ao minnast, og eftir pvi mundi namio vera upprifjun." ,,:Eg er viss um, ao perca er rerr hja per, S6krares." ,,Hvorn kostinn kystu nu, Simmias: ao pessi vit­ neskja se okkur mrofredd, eoa ao vio rifjum pao upp, sem vio vissum aour? " ,,l>vi get e g ekki svarao svona i flj6tu bragoi, S6krates." ,,Sjaum til! Kannski gerurou valio um aora kosti og sage mer skooun pina a peim. Mundi sa maour, sem eitthvao veit, geta gerc grein fyrir vimeskju sinni e0a ekki? " ,,l>ao hlytur hann a o geta, S6krates," svaraoi hann. ,,Heldurou pa, ao allir menn geti gen grein fyrir pessum hlutum, sem vio hofum verio ao rreaa ? ' ' ,,Eg vildi, a o svo vreri," sagoi Simmias. ,,En eg 6tt­ ast hitt, ao um petta leyti a morgun veroi enginn lif­ andi maour pess umkominn ao gera pao eins vel og vert vao er satt, sem pu segir," mrelti Kebes. ,,J:>a skulum vio, ef per er sama, gera rao fyrir tveim­ ur tegundum hluta, annarri synilegri, en hinni 6syni­ legri." ,,Ja, gerum pao," sagoi hann. ,,Og segjum, ao hin 6synilega se avallt ein og som, en hin synilega sibreytileg." ,,Segjum pao lika," sagoi hann. ,,Gott og vel," mrelti hann. ,,Erum vio annao en likaminn annars vegar og salin hins vegar?" ,,Ekkert annao," svaraoi hann. ,,Hvorri tegundinni mundum vio nu segja ao Hkaminn vreri likari og skyldari ? " ,,Pao ser hver maour," sagoi hann. ,,Hinni synilegu." ,,En hva0 um salina? Er Mn synileg e0a ekki?" ,,Monnunum er Mn )?ao alla vega ekki, S6krates." ,,En erum vio ekki ao tala um, hvao eoli manna er ao sja og hvao ekki? EOa att pu vio annao e0li?" ,,Nei, vio mannlegt e0li." ,,Hvao segjum vio pa um salina, ao Mn se synileg eoa ekki synileg?" ,,Htin er ekki synileg." ,,6sym , ·1eg l:'a \.,. ' .;> " ,,Ji" ,,Eftir pvi er silin pa likari hinu 6synilega, en likam­ inn hinu synilega." ,,Ao sjalfs0gou hlytur svo ao vera, S6krares." 1 38

,,Sogoum vio ekki I ika nuna aaan, ao pegar salin par f l ikamans vio til einhverrar athugunar - hvorr sem er meo sj6n eoa heyrn ooa einhverju ooru skiln­ i ngarviti, pvi athugun meo l ikamanum er athugun

moo skilningarvi tunum - pa dregur l ikaminn hana ao pvi sem aldrei er eins, svo hun veour ringluo i villu og svima, eins og Mn vreri vindrukkin,

ill pvi Mn

hefur saman vio sl ika hluti ao srelda ? " ,,Ju, vissulega." ,,En pegar hun athugar eitthvao ein og ut af fyrir sig, hverfur hun ao hinum hreina og eil ffa veruleika, sem er 6dauolegur og 6breytilegur. Og par sem Mn er

honum skyld, hrettir Mn villurafi sinu og skilur ekki vio hann, fai hun ao vera ein og 6trufluo. l>ar er Mn j afnan sj alfri ser lik meaal 6breytilegra hluta vegna samneytisins vio pa. Og heitir ekki petta salarastand skilningur ? " ,,l>etta er satt, S6krates," sagoi hann, ,,og vel mrelt."

,,Hvorri tegund inni viroist per nu sa!in l ikari og skyldari ,

eftir pvi sem vio sogoum aour og seg j urn nu ?

..

,,Eg held, S6krates," sagoi hann, ,,ao eftir pessa rok­ frerslu hlj6ti jafnvel favisir ao fallast a, ao salin se i einu og ollu l ikari pvi sern avallt er eins, en hinu sem ekki er pao." ,, Hvao pa um l ikamann ? " ,,Hann e r l ikari hinu." ,,Litio nu a annao. l>egar sal og l ikami koma

80

saman, retlar nattill an likamanum ao vera prrell og pegn, en sal inni ao vera Msb6ndi og herra. 1 39

Og hvort peirra viroist per ao pessu leyti bera svip hins guolega og hvort hins dauolega ? Viroist per ekki, ao hio guolega hlj6ti eftir eoli sinu ao vera hllsb6ndi og herra, en hio dauolega prrell og pegn ? " ,,Ju, svo viroist mer vera." ,,Hvoru l ikist nu sil i n ? " ,,I>ao liggur i augum uppi, S6krates, ao salin Hkist hinu guolega, en H kaminn hinu dauolega." ,,Hugleiddu nu, Kebes minn," mrelti hann, ,,hvort vio hlj6tum ekki ao komast ao peirri niourstoou, ao silin se H kust hinu guolega og 6dauolega, hinu skil j ­ anlega, sem e r 6breyrilegt o g 6forgengilegr, avallr eins og samt vio sig, en l ikaminn afcur a m6ri hinu dauO­ lega og 6skiljanlega, margbreyrilega og forgengilega, sem aldrei er eins ne same vio sig. Er eitthvao, Kebes minn, sem mrelir a m6ti pessu ? " ,,Nei, ekkert." ,,Og

ill pvf ao svo er, er pao ekki e0li H kamans ao

sundrast flj6tt, en salarinnar hins vegar ao vera old­ ungis 6sundranleg e0a pvf sem nresr? " ,,Vissulega."

,,Nu

veiztu vel," mrelti hann, ,,ao pegar maour deyr,

pa eyoist hinn synilegi H kami hans, Hkio, sem vio

i vind. En i stao, heldur endist Hkaminn

kollum svo: pao gromar sundur og feykist l:>etta verour ekki pegar

nokkra hr fo - og raunar langa, allt eftir astandi hans og arsdoum. Og ef hann er purrkaour og smurour, eins og dokast i Egyptalandi, pa helzt hann nanast heill furoulengi. Og jafnvel pott hann romi, pa 1 40

eru

sumir likamshlutar, s vo

sem bein og sinar og fleira af pvi trei, nresturn Odauolegir. Eoa er ekki svo?" ,,JU." ,,En salin, sem er 6synileg, hverfur i annan sama­ s tao, sjalfri ser lilcan, veglegan, hreinan og 6synileg­ an, sem er rettnefndur Hades, 4 5 par sem goour guo og virur tekur vio henni, svo sem sal min mun reyna von braoar, ef honum p6knast. Og retti nu pessi sal meo pessu eoli ao sviptast sundur og gereyoast, eins og parri manna telur ser tru urn? Nei, Kebes og Simmias, pvi fer fjarri. Okkur er nrer ao retla, ao hun skil j i vio skir og hrein meo engar l ikamsleifar i eftir­ dragi, pv i Mn kaus s j alf ao eiga ekkerr samneyti vio l ik am a nn i lifinu: hun foroaoist hann og s afnaoi ser s aman i sj ilfa sig, eins og Mn hafoi j afnan tamio ser. En petta er ao temja ser ao deyja, og er ekki 8 1 heimspekin einmitt i pv i f6lgin ao bua sig undir hregt andlar? " ,,Ju, eg er Oldungis sama sinnis." ,,Ef svo er nu komio fyr ir salinni, heldur Mn pa ekki til pess heims, sem henni er l ikur, til hins 6syni­ lega, guolega, Odauolega og skynsamlega? l>egar pang­ ao er komio, mun henni hlotnast mikil srela, er hun er leyst fra villurafi sinu, 6tta og heimsku, resturn astriourn og oorurn mannlegurn meinurn, svo ao hun i sannleika dvelur me0 guounurn ril eilifoar, eins og sagt er urn hina innvigou_ Segjurn vio, Kebes minn, ao Petta se rerr eoa ekki ? " ,,l>ao

veit

guo vio segjum," svaraoi Kebes. 141

,,En segjum nu, ao salin skilji saurguo og 6lueins­ uo vio likamann, par sem Mn samneytti honum si­ fellt, pj6naoi honum og unni, fyllt af fysnum hans og a afneitar Mn oll­ um veruleika nema likamanum og peim hlutum, sem hun getur snert og seo, etio og drukkio og haft vio astarmok. Pi hefur Mn tamio ser ao hata, 6ttast og flyja pao, sem er augunum hulio og 6synilegr, en hugsunin fegar svo er komio fyrir salinni, heldurou pa Mn fari luein ur likamanum, ein meo sjalfri ser?" ,,Nei, alls ekki." ,,l>ao er ao likindum nar byltir Mn ser kringum leg­ steina og grafir, a5 pvi er sagr er: vofurnar, sem menn sja par, eru skuggamyndir peirra salna, sem hafa ekki verio leystar til fulls fra hinu synilega, heldur bera enn me0 ser einhvern hluta pess og eru einmitt pess vegna synilegar." ,,Ao minnsta kosti er sennilegr, a5 svo se, S6krates." ,,Ja, vist er pao sennilegt, Kebes minn. Og hitt Hka, 1 42

ao pao seu ekki salir g6ora manna, heldur illra, sem tilneyddar eru ao sve ima um slika sraoi i yfirb6ta­ skyni fyrir illsku sina. Og pannig munu prer sveima, unz prer veroa ooru sinni hnepptar i fjotra likamans vegna likamslysrar sinnar, sem alltaf fylgir peim. I:>rer eru, sem vrenta ma, bundnar peim l ffshatrum, sem

prer

romdu ser

1 lifinu."

,,Hvers konar l ifshattu hefurou l huga, S6krares ? "

s2

,,:Eg a ril dremis vio, a o peir sem hafa ramio ser

of­

ar, 6lifnao og ofdrykkju, muni veroa ao osnum og apekkum dyrum, e0a pykir per pao ekki sennilegt? " ,,l>ao pykir mer afar tnilegt."

,,A

hinn b6ginn muni peir sem hafa heldur kosio

ranglreti, ranskap og yfirgang veroa a5 Ulfum, falkum og gommum. E& eru a5rar skepnur trulegri bUstaC5ur slikra salna? " ,,Nei," sag5i Kebes, ,,pessar eru trulegastar."

,,Og pa blasir lfka viC5," mrelti a5rar slikar salir munu lenda eftir

hann, ,,hvar allar l ifshattum s lnum,

e5a hvaC5?"

,,l>aO blasir viC5," svaraoi hann.

,,Og

af pessum salum eru prer farsrelastar og fa

beztan busta5, sem lifa5

hafa

borgaralegu l ffi og iC5k­

ao dygg5ir pess, svonefnda h6fsemi og rettlreti, sem sprettur af vana og refingu, hugsunarlaust og an allr­ ar heimspeki."

,,Hvernig eru prer farsrelastar ? " ,,I:>rer munu a 5 l ikindum f a a sig mynd annarra fe­

lagslyndra og prauttaminna

dyra, svo

sem byflugn a, 1 43

geirunga eoa maura. Nema prer fai mannsmynd a ny, svo ao Ur peim veroi almennilegir menn. " ,,l>ao lretur ao

likwn."

,,En til guoanna kemst ekki nokkur sil nema su, sem iokao hefur heimspeki og skilur vio alhrein. Af

pess wn

sokum, Simmias minn og Kebes, stilla sannir

heimspekingar sig

wn

allar likamslystir, standast prer

og ofursel j a sig peim ekki. l>ao er ekki af 6tta vio eignaprot og orbirgo, eins og mestur hluti manna, sem er elskur ao eigum sinum, og ekki heldur af 6tta vio vanvirou og 6frrego, sem hlyzt af illu lifi, eins og framagjarnir menn og valdafiknir." ,,Nei, pessar hvatir vreru peim ekki samboonar, S6krates," sagoi Kebes. ,,Nei, pao veit Seifur," sagoi hann. ,,l>vi afneita peir ollu pessu, Kebes minn, sem lata ser annt wn silu sina, i stao pess ao lifa fyrir likamann. l>eir neita ao slast i for moo hinwn, rett eins og monnwn, sem vita ekki, hvert peir eru ao fara. l>eir tel j a, ao menn megi aldrei breyta gegn heimspekinni og peirri frelsun og hreinsun, sem hun kemur til leioar, og pvi fara peir sina leio og hl ita leios0gn hennar." ,,Hvernig pa, S6krates? " ,,l>ao skal e g segja per," svaraoi hann. ,,Heimspek­ ingar vita, ao heirnspekin tekur salina ao ser, par sem Mn er reyro i fjotra likamans og limd vio hann. Pa. er hun tilneydd ao vir0a fyrir ser veruleikann Ur l ik­ amanwn eins og ill fangaklefa, en ekki sjalf fyrir sig, og veltist pvi um i takmarkalausri fafrreai. Og heim1 44

s p ekin ser og skilur, ao fangavistin er svo hugvit­ samleg, ao pao eru 6skir fangans sjalfs, sem eink8 3 um heroa a o honum fjotrana. O g p etta vita heimspekingarnir, eins og eg sagoi. Og pegar heim­ spekin tekur salina ao ser svo a sig komna, pa talar hun h6glega um fyrir henni og reynir aa leysa hana, me0 pvi ao syna henni fram a, ao meo augunum sj ium vio talsynir og eyrun og onnur skiln i ngarv i t eru lika villuskyn: Mn telur Salina a ao beita peim ekki, nema bryna nauosyn beri til, og hvetur hana ti l ao draga sig og safna ser saman og trua engum nema sjalfri ser um pao, sem Mn hugsar ein og ut af fyrir sig um allt sem er, en alita ekkert satt af pvi, sem htin skynjar og hugsar meo atbeina einhvers annars, enda er pao s ibr ey t ilegt Af pessu trei er allt pao, sem skynj ­ anlegt er og synilegt, e n hitt e r skiljanlegt og 6syni legt, sem salin ser sjalf. Sannur heimspekingur telur, avi foro­ ast sal hans eftir fongum nautnir og fysnir, hryggo og hrreoslu, og hugsar ffieO ser, ao gle0j ist maour eoa hrreoist, hryggist e0a girnist akaflega, pa veroi honum e k k i p ao eitt illt af pvi, s em retla mretti, svo sem ao hann veikist e0a glutri fe sinu af girndum sinum, held ur hlj6i:ist hio mesta og versta ool af, in pess ao hann viti af pvi." ,,Og hvaoa ool er pao, S6krates? " spuro i Kebes. ,,l>egar sal manns gleost eOa hryggi s t akaflega yfir einhverju, kemst Mn ekki hja pvi ao hafa fyrir satt, ao hinn skfrasti og sannasti veruleiki Se sa, sem veld.

­

­

10

SiC5usru cl agar S6kratesar

1 45

ur svo akafri vellfOan, enda p6tt svo se alls ekki. Og a petta ekki einkurn vio

urn

synilega hluti ? "

,,Ju, vissulega." ,,Er pa ekki salin, pegar petta gerist, fjotruo af lfkamanum, sem mest ma ver0a ? " ,,Hvernig p a ? " ,,l>ao e r eins o g o il vellioan o g vanlioan hafi nagla og rignegli meo honurn salina vio lfkamann, festi hana,

SVO

ao Mn veroi l ikamleg og leggi trll a allt,

sem likaminn segir henni. Og ef bun er a sama mali og l ikaminn og samgleost honum, hygg eg Mn hlj6ti ao temja ser sioi bans og battu. l>a kemst bun aldrei hrein til Hadesarheims, heldur revinlega saurguo af likamanurn, pegar bun skilur vio hann, og fellur pvi flj6tlega i annan likama sem foe og sprettur par. Af pessurn sokurn verour bun af ollu samneyti vio hio guolega, einfalda og hreina." ,,l>etta segirou alveg satt, S6krates;'' mrelti Kebes. ,,l>ao er af pessurn hvotum, Kebes minn, sem sann­

ir

heimspekingar eru h6fsamir og hugrakkir, en ekki

af peim, sem raoa breytni alls porra manna. Eoa held­ urou, ao hvatirnar seu hinar somu? " ,,Nei, pao held eg ekki."

84

,,Nei, sal heimspekings mundi einmitt hugsa svo, sem eg hef lyst. Hll.n mun ekki telja, ao heim­

spekin eigi reyndar ao leysa sig Ur haldi, en meoan Mn se ao pvi, se ser 6hrett ao ofurselja sig vellioan og vanlioan a ny og lata fjotrast ooru sinn i ; pa ynni bun endalaust verk eins og Penel6pa, er bun rakti 1 46

sundur vefinn. 4 6 Hun mun heldur telja, ao pegar lygn­ ir og friour farist yfir, par sem hun fylgir skynsem­ inni, pa beri ser ao vikja ekki fra henni og festa auga a hinu guolega og sanna, sem hafio er yfir allan vafa, og lifa fyrir pao. Og Mn mun telja, ao ser beri ekki einasta ao lifa svo lifinu, heldur einnig ao komast eftir dauoann til peirra hluta, sem ser seu likir og skyldir, er 6lansoki mannlifsins se af Ser lett. En ef Mn lifir eftir pessu, Simmias og Kebes, parf

Mn alls

ekki ao kvioa pvi, ao hun muni sviptast sundur i vind­ um og tvisrrast, er hun skilur vio likamann, hverfa lit i buskann og hretta ao vera til." I>egar S6krates hafOi petta mrelt, var lOng pogn. Hann virrist sj ilfur mjog hugsandi yfir pvi sem hann hafoi sagt, og eins var wn okkur flesta. En Kebes og Simmias skiptust a faeinwn orown, og S6krates veitti pvi athygli og mrelti: ,,Hvernig fell ykkur petta? " spuroi hann. ,,I>io skylduo p o ekki hafa eirthvao vio pao ao athuga? Ugglaust reyndist par margur hrengur og agnuinn

a,

ef pao vreri kannao til hlfrar. Ef pio er­

uo ao skrafa um annao, hef eg ekkert ao segja. En ef eitthvao vefst fyrir ykkur af pvi sem vio hOfwn rrett, hikio pa ekki vio ao segja pao og skfra meo eigin oroum, ef ykkur finnst eitthvao ao minum. Og ef pio telj io mig geta oroio ao gagni vio ao greioa ur vandan­ wn,

pa hafio mig meo i raoum."

,,Ja,

S6krates," mrelti Simmias. ,,Eg skal segja per

eins og er. Vio hofwn lengi verio

i vafa, og hvor

okkar hvatt hinn og booio hann ao spyrja spurninga. 1 47

Vii:) viljum heyra svor pin, en hikum vii:'5 ai:'5 angra pig frekar, onnur eins 6ga:fa og yfir per vofir." S6krates brosti vii:'5, pegar hann heyri:'5i petta, og mrelti: ,,Al, Simrnfas minn! l>ai:'5 er von mer veitist ori:'5ugt ai:'5 sannfrera ai:'5ra

um

pai:'5, ai:'5 eg tel mig enga

6grefu eiga f vrendum, pegar eg get ekki einu sinni sannfrert ykkur og pii:'5 6ttizt, ai:'5 eg se skapstiri:'5ari nu en eg hef ai:'5ur arr vanda til. Og pii:'5 viri:'5izt halda, ai:'5 eg se minni spad6msgafu greddur en svanur. l>egar svanir finna, ai:'5 peim er daui:'5inn vis, syngj a peir

85

fleiri o g fegurri s6ngva e n nokkru sinni fyrr, pvf peir fagna pvf ai:'5 hverfa til gui:'5sins, sem peir

pj6na. En svo 6ttast menn daui:'5ann, ai:'5 peir ljuga a svanina og segja pa syngja kvoojusonginn af hryggi:'5 og harmi yfir daui:'5a s fnum. En peir ga ekki ai:'5 pvf, ai:'5 enginn fugl syngur af hungri, kulda ei:'5a sarsauka, ekki einu sinni nreturgalinn, svalan ei:'5a herfuglinn, sem menn segj a ai:'5 syngi angurlj6i:'5 af harmi. Sj alfur held eg, ai:'5 hvorki pessir fuglar ne svanirnir syngi af hryggi:'5, heldur seu peir spafuglar i pj6nustu Apoll6ns og viti fyrir, ai:'5 peir eiga

a

goou von i Hadesarheimi,

og syngi pvf af meiri fognui:'5i a hinzta degi en nokkru sinni fyrr. En sj alfan mig hygg eg vera sampj6n svan­ anna, vfgi:'5an sama gui:'5i, og hafa pegii:'5 af honum somu spad6msgafu og peim er gefin, enda hryggist eg ekki yfir daui:'5a mfnuin fremur en peir. l>ess vegna skului:'5 pii:'5 tala og spyrja, sem ykkur lystir, a mooan ellefu­ menningarnir veita ykkur t6m til."

"J>a.kka per fyrir, 1 48

S6krares, " m relri

S i mm fas.

,,Eg

skal pa sicyra

fra

efasemdum m inum, og sioan mun

Kebes rekja, hvao hann getur ekki fallizt a. Mer viro­ ist, S6krates, eins og per kannski lika, ao um pessa hluti veroi ekkert vitao meo vissu i pessu l ifi, nema pa ffieO mestu erfioismunum. Jafnframt viroist mer pao mikio kj arkleysi ao kanna ekki allt, sem um petta er sagt, og gefast upp, fyrr en uppgjOfin er vis ao prautreyndu mali.

f pessu efni er tveggja kosta vOl.

Ef vio getum ekki frre0zt af oorum eoo fundio sj alfir sannleikann, pa hlj6rum vio ao kj6sa pa skooun manna, sem orougast er ao hrekja, og lata berast a henni eins og a fleka

um

6lgusj 6 pessa l ffs; nema pa vio eigum

vol a haldbetri og hrettuminni farkosti guolegrar op­ inberunar. Og nu hika eg ekki vio ao spyrja, eins og pu baost um, og par me0 get eg ekki asakao sj alfan mig siOar fyrir ao hafa pagao um pao, sem mer bj6 i brj6sti. Satt ao segja, S6krates, pegar eg ihuga oro okkar me0 sj alfum mer og me0 Kebesi, pa viroast mer pau ekki einhlit." W mrelti S6krates: ,,Ja, ef til vill viroist per svo

meo rettu, vinur minn. En segou mer, hvao a vantar." ,, Eg a vio petta," sagoi Simmias. ,,Menn gretu hald­ io

fram

somu kenningu um stillingu lyru og strengja

hennar. Stilling stilltrar lyru er 6synileg og 6I ik-

86

arnleg, yndisleg og gu0d6mleg, en lyran sjalf og strengirnir eru l ikamir og l ikarnlegs e0lis, sam­

settir, j aroneskir og naskyldir ollu dauolegu. Ef ein­ hver bryti nu lyruna eoa skreri e0a sliti strengina sund­ ur, greti maour haldio fast vio kenningu pina og 1 49

sagt, a5 stillingin hafi ekki farizt, heldur se hun ennpa til. I>vf pa5 er frileitt, seg5i hann, a5 dau5legir hlutir eins og lyra me5 slitna strengi og strengirnir sj alfir seu til, en stillingin hafi farizt: pvf hvernig greti Mn, sem er svo naskyld hinu gu5lega og 6dau5lega, farizt fyrr en dau5legur hlutur? Nei, mundi hann segja: stillingin sjalf hlytur einhvers sca5ar a5 vera, og fyrr munu vi5urinn og strengirnir rotna og ry5ga en still­ ingin ver5i fyrir minnsta grandi. Og raunar held eg pu vitir mretavel, S6krates, a5 flestir erum vii'> einhverrar slfkrar sko5unar um salina. Vii'> tel j um, a5 Hkaminn se eins konar lyra mffi strf5um strengjum hita og kulda, purrks og raka og annarra apekkra hluta og salin se sambland og samstilling J:>essara hluta f rett­ um hlutfollum. Ef salin er nu einhvers konar samstill­ ing, pa blasir vii'>, a\) pegar slaknar ffia strfkkar a lfk­ amanum af sjUkleika og oorum meinum, hlytur salin pegar a5 hafa farizt, hversu gu5leg sem Mn kann a5 vera, rett eins og hver onnur samstilling, hvort sem er 1 c6nlisr roa o5rum Iiscaverkum.

A

hinn b6ginn end­

ast l fkamsleifarnar lengi, par til prer brenna til osku e5a rotna til fulls. Hygg5u nu a5, hverju beri a5 svara pessum rokum, sem a5 pvf hnfga, a5 salin se sambland hinna ymsu hluta lfkamans og farist pv.l fyrst 1 svo­ nefndum dau5a." S6krates glennti upp augun, eins og hann atti vanda til, og sag5i brosandi : ,,I>a5 er vie 1 pessu hja S immf­ asi. Hvers vegna breg5ur ekki einhver ykkar vii'>, ef hann er skj6tari til svars en eg? Mer synist hann hafa 1 50

nioizt fimlega a rokfrerslu mina. Samt held eg vio retrum, aour en vio svorum, ao hlyoa a andmreli Kebesar. 1>a faum vio raorum til ao hugsa okkur um. I>egar vio hofum hlytt a baoa, follumst vio a kenn­ ingu p eirra, ef okkur viroist hlin a rokum reist, en verjum okkar skooun oorum kosti.

Nu,

j reja, Kebes

minn," sagoi hann. ,,Leystu nu fra skj6ounni." ,,I>ao skal eg gera," sagoi Kebes. ,, Eg held okkur

87

hafi ekkert mioao Hram og somu andmrelin eigi enn vio. Eg held pao hafi verio laglega sym og

jafnvel sannao, ef svo sterkt ma ao oroi kve0a, ao salir okkar hafi verio til, aour en prer faddust i pessari mynd : eg sny ekki aftur meo pao. En hitt synist mer ekk i eins vel sannao, ao prer seu einhvers staoar til

a pa m6t­ ekki otlugri og haldbem

eftir dauoann. :Eg get ao v !su ekki fallizt

baru S i mm fasar,

ao salin se

en Hkaminn. Ao pvi leyti viroist mer hiln taka H kam­ anum langt fram. Og pa er von menn spyrji: ,Hvers vegna efastu pa enn, pegar pu sero, ao hinn veikari hluti mannsins er til eftir dauoann? Heldurou ekki,

ao hinn varanlegri hluti hans hlj6ti ao endast jafn­ lengi ? ' Gaou

nu

ao, hvort nokkuo er hreft i pvi, sem

eg svara til. I>vi nu parf eg a sarnlikingu ao halda eins og Simmias aoan. Eg held petta se sambrerilegt vio

pao, ef einhver segoi um gamlan vefara, sem felli fra, ao hann vreri raunar ekki allur, heldur vreri hann ein­ hvers staoar heill a hufi. Og rokin fyrir pessu vreru pau, ao skikkja vefarans, sem hann ennpa til og heil sem fyrr.

Ef

6£

sjalfur, vreri

efazt vreri um petta, pa 151

spyroi hann, hvort entist berur, maour eoa yfirhofn, sem notuo er ao staoaldri. Og J:>egar svarao vreri, ao maour entist miklu betur, teldi hann sig hafa sannao, ao vitaskuld se vefarinn enn a lffi, Ur J:>vi ao skikkjan, sem endist miklu skemur, hefur ekki farizt. En petta held eg se ekki rett, Simmias minn. Huga pu nu lika ao J:>vi sem eg segi. Hver maour greti svarao J:>vi til, ao . petta se favislega mrelt. l>vi vefarinn i sogunni hefur slitio morgum yfirhofnum um dagana og ofiO ser nyj ­ ar. Hann lifir J:>rer allar nema hina siOustu, sem a o lik­ indum lifir hann. En af pvi leioir ekki, ao maour se siOri en yfirhofn eoa endist verr. l>essi liking hygg eg eigi via um samband salar og likama. Um ]:>au tvo er nakvremlega sama ao segja, og ao minu viti rerti­ lega: ao salin endist betur, en likaminn se veikari og endist verr. Pa ma segja, ao hver sal sliti morgum likomum, einkanlega ef Mn er langlif; J:>vi enda pott likaminn breytist og eyoist alla revina, vefur salin J:>ao sifellt a ny, sem ur ser gengur. Samt ferst Mn, en pa a Mn sioasta vefinn enn og £erst J:>vi aoeins a undan honum, p6tt hun hafi lifao alla hina. En J:>egar hun er 611, synir likaminn veikleika sinn og romar bratt og sundrast. Af J:>essu ma raoa, ao enn er ekki vert ao treysta rokfrerslu okkar og gera ser von um, ao salir okkar seu einhvers staoar til eftir dauoann. 88 Segjum ao and6fsmaour minn haldi afram og gefi hofundi rokfrerslunnar enn meira eftir en eg geri. Hann grefi honum, ao salir okkar hafi ekki einungis verio til fyrir freoinguna, heldur mreli ekkert m6ti J:>vi, -

1 52

ao sal ir sumra manna seu til eftir dauoann og veroi til og fvi eg hugsa sem svo, vinurinn minn - og taktu eftir, hvao eg er eigingjarn: ef skooun min er rett, pa er gott ao vera sannfrerour um hana, en ef dau5ur maour a einskis von, pa lret eg alla vega vera ao angra pa, sem hja mer eru pessa stund fyrir andlatio, meo kvortunum og kveinstofum. En sem betur fer mun pessi favisi min ekki lifa meo mer, heldur verour htin Ur sogunni innan tioar. Me0 pessu hugarfari, Simmfas og Kebes, geng eg til leiks. En ef pio viljio fara ao minum raoum, skuluo pio ekki skeyta um Sokrates, heldur um sann­ leikann. Ef pio haldio eg segi satt oro, skuluo pio fall ­ ast a pao, en ef ekki, skuluo pio andmrela mer ffieO ollu m6ti, til ao eg dragi ekki breai sjalfan mig og y kk ur a ralar i akafa minum og fljugi burt ems og hunangsfluga, sem skilur broddinn eftir i sar­ !IlU.

En af stao nu," sagoi hann. ,,Minnio mig fyrst a pao sem pio sogC5uo, ef eg skyldi ekki muna paC5. l>eg­ ar Simmfas efast, held eg hann 6ttist paC5, aC5 salin far1 58

ist a undan likamanum, p6tt Mn se gu0d6mlegri og fegurri en hann, par sem hlin se einhvers konar sam­ stilling. Hins vegar virtist Kebes vera mer sammala wn pao, ao Salin se langlifari en Hkaminn, en telja hitt oldungis 6lj6st, hvort Mn slfti ekki fjolmorgwn likom­ wn, einwn af oorum, aour en Mn farist sj alf eftir . vioskilnaoinn

vio

hinn

sioasta.

Hann

heldur,

ao

einmitt petta se dauoi, tordming salarinnar, par sem Hkaminn se alltaf ao tortimast. Eru petta agreinings­ efnin, Simmfas og Kebes, sem okkur ber ao hugleioa ? " :Peir j arnou pvi baoir. ,,Gott og vel," sagoi hann. ,,Hafnio pio ollu, sem aour var sagt, eoa fallizt pio a sumt og annao ekk i ? " ,,Sumt og sumt ekki," sogou peir. ,,Hvao segio pio pa um pao, ao nam se upprifjun, og ef SVO er, pa hlj6ti sruin ao hafa verio einhvers staoar til, aour en Mn var hneppt

92

i fjotra

likamans ? " ,,Fyrir mitt leyti," svaraoi Kebes, ,,p6tti mer pessi kenning furoanlega sannfrerandi, og eg held fastar vio hana en nokkra aora kenningu." ,,Og eg fullvissa pig, ao eins er um mig," mrelti Sirnmias. ,,Mer pretti skritio, ef eg felli nokkurn t ima fra peirri skooun." Pa sagC5i S6krates: ,,En pu hlytur ao falla fra henni, minn pebverski vin, ef pu heldur fast viC5 hina, ao stilling se samsettur hlutur og salin se eins konar still­ ing strengja likamans. per

ao

:Pvi

pu mundir treplega leyfa

segja, a() stillingin hafi verio sett saman, aour 1 59

en hitt varo til, sem hlin skyldi samsett af. Eoa mund­ irou segja pao?" ,,Alls ekki, S6krates," svaraoi hann. ,,En serou," sagoi hann, ,,ao petta hlyturou ao segja, Ur pvi ao pu segir, ao silin hafi verio til, aour en hlin fekk mannsmynd e0a likama, og pao me0, ao hUn se sett saman af pattum, sem enn eru ekki til ? En sam­ stillingin er ekki sambrerilegur hlutur vio pann, sem pu hefur i huga. Fyrst verour lyra til, strengir og t6n­ ar, 6samstillt. Samstillingin kemur sioast til sogunnar og ferst fyrst. Hvernig retlarou ao stilla saman pessar rvrer kenningar ? " ,,Eg get pao ekki," sagoi Simmias. ,,Og samt er pao svo," mrelti S6krates, ,,ao engri kenningu stendur nrer ao vera stillt en kenningu um samstillingu." ,,Vist stendur pao henni nrest," sagoi Simmias. ,,1>6 er p in 6stillt. En segou mfr hvora kenninguna tjstu nu heldur, pa ao nam se upprifjun, eOa hina ao silin se samstilling?" ,,:Eg kys pa fyrri miklu fremur, S6krares," svaraoi hann. ,,Eg hef enga sannun fyrir hinni sioari, heldur reo eg hana af likum og likingum, enda truir almenn­ ingur a hana a peim forsendum En eg veit, ao kenn­ ingar reistar a l ikum eru fanytar, og ef menn ekki var­ ast prer, draga prer pa hreglega a talar, j afnt i rlim­ frrevi vio sagoum, held eg, ao tilvera sal1 60

arinnar, aour en hun kremi i likamann, vreri jafnvis og tilvera pess veruleika, sem vio kollum hlutina sem slika. Eg hygg eg hafi fallizt a pessa frumsetningu meo fullum rokum og ollum retti. l>ar meo get eg moo engu m6ti, ao pvi er viroist, talio salina samstillingu, hvort sem eg held pvi fram ooa einhver annar ... ,,Littu nu a petta fra ooru sj6narmioi, Sirnmias," mrelti hann ennfremur. ,,Heldurou, ao samstilling 93 eetta skil eg ekki," sagoi hann. ,,Segjum, ao stillt veroi misjafnlega. Ef betur er stillt eOa fyllilegar, hlytur samstillingin ao veroa meiri, en ef miour er stillt, verour hun minni samstilling. Eoa hvao heldur pu?" ,,l>etta er rett." 11

Slll u sru dagar S6kraresar

161

,,A

nu petta einnig viC5 um salina, aC5 ein sai se ao

nokkru minnsta leyti meiri ooa minni sal en onnur ? "

neinu

,,Nei, ekki a C5 ,,GaC5u nu aC5

i

leyti."

guC5anna brenum ! " mrelti hann. ,,Via

tolum um g6C5ar salir og vondar og segjum, ao sumar seu skynsamar og dyggC5ugar, en aC5rar heimskar og 6dyggC5ugar. Er eitthvaC5 athugavert viC5 paC5 ? " ,,Nei, alls ekkert." ,,Hvernig mundi nu samstillingarsinni gera grein fyrir dyggC5 og 6dyggC5 salarinnar?

SegC5i hann, aC5

dyggoin se onnur stilling og 6dyggC5in vanstilling? Segoi hann, ao g6C5 sil se stilling, sem hafi aC5ra still­ ingu, en hin se vanstilling og hafi enga aC5ra stillingu ? "

,,l>vi

get e g ekki svaraC5," sagoi S immias. ,,En hann

hlyti bersynilega aC5 segja eitthvao a pa leiC5." ,,En viC5 hofum aC5ur komiC5 okkur saman um," sagoi hann, ,,ao engin sal se meiri eOa minni sal en onnur. Og

pvi

fylgir, eftir samstillingarkenningunni, ao ein

samstilling geti ekki verio betur ooa meira stillt en onnur, ne heldur verr eoa minna. Eoo er ekki svo ? " ,,Vissulega." ,,Og getur

pao

veriC5 meira ooa minna stillt, sem er

ekki meiri ooa minni samstilling ? " ,,Nei.0 ,,Og hefur

paC5

sem er hvorki meira ne minna stillt,

meiri eoa minni samstillingu til aC5 bera eOa hina

somu?" ,,Hina s6mu." ,,l>ar sem nu engin sal getur verio meiri ooa minni 1 62

sat en onnur, pa getur hUn ekki verio meira e0a minna stillt." ,,Nei." ,,Og ill: pvi ao svo er, getur hun ekki haft meiri stillingu eoa vanstillingu til ao bera." ,,N ei, pao getur hUn ekki." ,,Og enn ill: pvi ao svo er, getur pa ein sal haft meiri dyggo e0a 6dyggo til ao bera en onnur sal, ef vio telj­ um 6dyggo vanstillingu og dyggo stillingu? " ,,Alls ekki." 94 ,,Miklu rokrettara vvi vissulega hefur samstilling, sem i raun og sannleik er samstilling, aldrei vanstillingu til ao bera." ,,Nei, vissulega ekki." ,,Og satin, sem i raun og sannleika er sal, mun ekki heldur hafa neina 6dyggo til ao bera? " ,,Auovitao ekki, eftir okkar forsendum." ,,Eftir pessari kenningu verour pa hver sal hverrar lifandi veru jafng6o Ollum oorum, svo framarlega sem pao er e0li hverrar salar ao vera jafnmikil sal og hver onnur." ,,Ja, svo viroist mer fyrir mitt leyti, S6krates." ,,Heldurou lika, ao petta se rett? " spuroi hann. ,,Hefoum vio komizt ao pessari niourstoou, hefoi SU frumsetning verio rett, ao silin se samstilling?" ,,Engan veginn," svaraoi hann. ,,Littu a annao," sagoi hann. ,,Er pao silin e0a ein1 63

hver annar hluci mannsins, sem stjornar honwn, og einkwn pa hin skynsama sal ? EOa er paC5 einhvaC5 ann­ aC5 i manninwn ?" ,,Nei." ,,Og stjornar hun honwn moo pvi aC5 lata undan til­ finningwn likamans eC5a moo pvi aC5 leggjast gegn peim ? l>egar manni er til aC5 mynda heitt og hann pyrstir, hverur pa ekki silin hann til aC5 drekka ekki, og pegar hann svengir, til aC5 eta ekki? Og pekkjum viC5 ekki fjolmorg onnur dremi pess, aC5 salin snuist gegn likamlegum tilfinningum ? " ,,JU, vissulega." ,,En sbgC5wn viC5 ekki rett i pessu, aC5 se salin sam­ stilling, pa hljomi hlin aldrei gagnstrett strikkun, slbk­ un eC5a sveiflum srrengjanna - eC5a hvaC5 sem nu kann aC5 koma fyrir prettina, sem hun er sett saman af heldur fylgi hlin peim og fari aldrei fyrir peim ? " ,,Ju," svaraC5i hann. ,,l>etta sbgC5wn v i C5 vissulega." ,,Jreja pa, virC5ist okkur ekki nu, aC5 i rauninni hafist salin hiC5 gagnstreoo aC5 viC5 allt petta ? Hun hefur stjorn a ollu, sem hun er sogC5 samsett af, snyr i sffellu gegn pvi nrestwn alla revina og drottnar yfir pvi a allar lundir. Stundum beitir hun strongum aga og refsing­ um, til aC5 mynda viC5 iprottamenn og sjuklinga; stundum er hun vregari. Hun ymist ognar ooa aminnir, er hlin talar viC5 fysn manns, astr1C5u og otta, eins og hlin vreri oll onnur en p rer. I>a(5 minnir a lysingu Homers a Odysseifi i OdysseifskviC5u: Hann sl6 pa a brj 6st ser, og hughreysti hjarta sitt. ,, v ertu polinm6tt, 1 64

hjarta mitt, pu hefir eitt sinn fyrr pola/51 enn frekari skapraun, en pessa." 5 0 Heldurou hann hefoi kve0io svo, hefoi hann talio sa!ina samstillingu, sem greti raO­ izt af l ikamlegum tilfinningum, i stao J?ess ao telj a hana stj6rna J?eim og drottna yfir J?eim, o g hefoi

hann

ekki ralio hana miklu gu0d6mlegri en svo, ao Mn greti verio samstilling? " ,,l>ao veit guo, ao petta er rerr

hj a

per, S6krates."

,,I>a hofum vio enga asrreou, minn bezti, til ao

95

tel j a salina einhvers konar samstillingu. I>a vrer­ um vio a ooru mali en Homer, skaldio gu0d6m­

lega, og sjalfum okkur 6samkvremir." ,,Satt er pao," sagoi hann. ,,Gott og vel," mrelti S6krates. ,,Vio viroumst pa hafa frioao hina pebversku samstillingargyoju eoa pvi sem nrest. En hvao um Kadmos b6nda hennar? 5 1 Hvernig frioum vio hann og meo hvaoa rokum ? " ,, Eg held p u hafir uppi a peim," sagoi Kebes. ,,All a vega f6ru rok p in gegn samstillingunni fram

Ur oll­

um vonum. I>egar Simmias skyroi fra efasemdum s in­ um, fannst mer frileitt, ao nokkur greti frert rok gegn rreou hans. I>ess vegna varo eg furou lostinn, ao hann skyldi ekki einu sinni standast fyrstu atrennu pina. l>ao kremi mer ekki a 6vart, p6tt eins freri

um

Kad­

mosarrokin." ,,Ekki pennan gorgeir, g6ourinn minn! " sagoi S6kra­ tes. ,,Annars er hrett vio, ao einhver meinvrettur koll­ varpi nrestu rokfrerslu okkar. En veri pao a guos vald i ! Vio skulum sko0a p ina kenningu augliti til auglitis, 1 65

eins og hetjur Homers, og ga, hvaC5 hreft er i henni. Kjarni hennar er a pessa leiCI. I>u vilt fa sonnun PeSS, aCI salir okkar scu oforgengilegar og 6dauCllegar; oor­ um kosti sc hughreysti dauClvona heimspekings fiflska og fasinna, er hann retlar, aCI ser muni farnast miklu betur i oClrum heimi en raun hefCli orCliCI a, hefCli hann lifa(I oClru lifi. Vi() sonnum, aCI salin SC oflug og gu&lomleg og hafi veriCI til, aClur en viCI urClum menn. En pu segir, aCI allt petta sc ekki til marks um 6dauClleika, heldur um hitt, aCI hun endist vel, hafi aClur einhvers staClar veriCI um langa hriCI og viti og geri margt og mikiCI. En allt petta breyti engu um odauClleikann, heldur sc einmitt koma hennar i manns­ likamann upphaf tordmingar hennar, eins og sjUk­ domur. Hun lifi meCI prautum i pessu lifi og farist aCI lokum i dauClanum, sem menn kalla svo. I>u segir lika, aCI engu breyti um kviCla okkar hvers og eins, hvorr hun kemur i mannslikama einu sinni eCla oftar. Hver sa, sem ekki veit og getur ekki leitt aCI pvi rok, aCI salin SC 6dauClleg, hljoti a() ala meCI scr Otta, ef hann er meCI fullu viti. Petta held cg, Kebes, aCI SC skoClun p in i megindratrum. :Eg lysi henni ooru sinni af asettu raCli, svo aCI ekkert fari fram hja okkur og pu getir lagt viCI eCla dregiCI fra eftir vild." ,,Nei," mrelti Kebes. ,,Sem stendur vil cg hvorki leggja viCI nc draga fra. l>etta er skooun m in " Sokrates pagCli nu lengi pungt hugsi. Loks tok hann til mals: ,,I>U ferCI ekki fram a litiCI, Kebes minn. ViCI hlj otum ao rannsaka itarlega og yfirleitt orsakir pess, .

1 66

96

ao hlutir veroa til og tortimast. Ef pu vilt, skal

eg segj a per fra reynslu minni

i pessu efni, og

ef per pykir eitthvao nytilegt i frasogn minni, muntu nota pao til ao komast til botns i pvi, sem pu hefur vakio mals a." ,,Svo sannarlega," sagoi Kebes, ,,geri eg paC'i." ,,Taktu pa eftir! I>egar eg var ungur, Kebes minn," mrelti hann, ,,var eg akaflega fikinn i pann frooleik, sem menn nefna nattlirufrreC'ii. Mer virtist dasamlegt aC'i vita orsakir allra hluta, hvers vegna hlutur verC'iur til, hvers vegna hann ferst og hvers vegna hann er til. Oft velti eg fyrir mer spurningum eins og pess­ um: VerC'ia lifandi verur til viC'i rotnun, sem hiti og kuld i valda i sameiningu, eins og sumir segja ? Hugs­ um viC'i meo bl6C'iinu eoa meC'i lofti eC'ia eldi ? EC'ia engu af pessu? Myndast kannski skynjanir heyrnar, sj6nar og ilmanar i heilanum, mynda prer sioan minni og d6mgreind og minnio og d6mgreindin pekkingu, peg­ ar pau hafa stillzt? Og pegar eg velti fyrir mer tortim­ ingu hlutanna og fyrirburoum lofts og j arC'iar, potti

mer aour en lauk, aC'i eg hefC'ii all s enga hrefileika til sl ikra ranns6kna. 52 Eg skal segja per lj6sa sonnun pess . Allt fram til pessa skildi eg ymsa hluti vel, ao minu viti og ymissa annarra. En nu var eg sleginn pvilikri blindu vegna pessara ranns6kna, aC'i eg missti jafnvel pa pekkingu, sem eg p6ttist aC'iur hafa, meC'ial annars a orsokum vaxrar manna. Aour hafC'ii eg raliC'i blasa vio, ao maC'iur yxi af pvi ao eta og drekka. Af mat hans brettist hold vio hold og bein vio bein, meC'i sama 1 67

m6ti brettist hvao vio annao ser skylt, og pa yroi pao st6rt, sem aour var litio, og pannig yroi litio barn ao fullvoxnum manni. Svona hugsaoi eg pa. Viroist per ekki vit i pvi? ,,l>ao viroist mer," svaraoi Kebes. ,,Hugleiddu nu annao til viob6tar. Mer virtist full­ komio vit i pvi, ao hofuoio reoi, ef st6r maour st60 hja litlum manni og virtist vera hofoinu hrerri, og eins um hest hja hesti. Og svo ao enn lj6sara dremi se tekio, virtist mer tiu hrerri tala en atta, af pvi ao tveimur hefoi verio brett vio, og tvrer alnir lengri en ein, af pvi ao prer hefou helmingi betur." ,,En hvao viroist per um petta nuna?" spuroi Kebes. ,,Nu hvarflar sate ao segja ekki ao mer, ao eg viti orsok neins af pessu. Eg efast jafnvel um, pegar einn er lagour vio einn, hvort einingin, sem vio var lagt, veroi ao tveimur, e0a prer veroi baoar ao tveimur vegna 97 samlagningarinnar. Mer pykir skritio, ao engir tveir voru til, pegar einingarnar voru hvor i sinu lagi, heldur aoeins einn og einn, en pegar prer komu saman, hafi sameining peirra valdio pvi, ao tveir ur5u til. Og hvao ef einingu er deilt? l>a efast eg um ao deil­ ingin valdi pvi, a5 tveir urou Ur einum. I>a ver5ur orsok pess, ao tveir veroa til, gagnstreO pvi, sem hiln var aour: pa var bun su, ao einingarnar voru freroar saman og ein 10g5 vio a5ra, nu er Mn su, ao prer eru freroar sundur og ein greind fra annarri. Og pegar eg fylgi pessari aOfero, er eg ekki viss um eg skilj i, hvernig eining verour til, ne heldur i frestum oroum, hvernig 1 68

hvao sem er verour til, ferst og er til. Af pessum sok­ um visa eg aOferoinni a bug og tjasla sjalfur saman annarri. En einhverju sinni heyroi eg mann lesa upp ill b6k, sem hann sagai Anaxag6ras hafa samia. 5 3 Hann sagai, aa skynsemin skipaai ollu niaur og vreri orsok til alls, og eg fagnaai pessari orsok og p6tti paa einhvern veginn vel via hrefi, aa skynsemin vreri orsok allra h!uta. Eg hugai, aa samkvremt pessu kremi hin skipulega skyn­ semi peirri roo og reglu a alla hluti, aO hverjum peirra vreri skipao, eins og honum vreri fyrir beztu. Ef maour vi�di pess vegna finna orsok pess, ao hlutur verour til, ferst eaa er til, retti hann ao spyrja, hvernig hlutn­ um vreri bezt aa vera til, aa pola eitthvao eaa gera. Eftir pessu ber aoeins ao hugsa um eitt, hvort heldur ffieO tilliti til sjalfs sin eaa annarra hluta: hia bezta _ eoa hin reastu greoi. En auavitaa ber manni lfka aa pekkja hia ilia, pvf pekkingin a g6au og illu er ein og som. l>egar eg hugleiddi petta, varo eg glaaur via og p6ttist hafa fundia kennara um orsakir hlutanna eftir mfnu hofai, par sem Anaxag6ras vreri. Fyrst mundi hann segja mer, hvort joroin se flot eaa hnott6tt, og sfaan skyra mer fra ors0k lOgunar hennar og nauasyn. Hann segai mer, hvor logunin er betri og ao joroinni se bezt ao vera eins og hun er. Og ef hann segai sfoan, ao joroin se miaja alheimsins, segai hann mer um leio, ao hvaoa leyti hun se bezt komin par. 98 Ef hann greti gert mer allt petta lj6st, retlaai eg ekki ao leita neinna annarra orsaka framar. Eg var 1 69

Hka raoinn i ao spyrja hann um s6lina og tunglio og aora himinhnetti: um hlutfallslegan hraoa peirra og snuning og annao astand peirra, ao hvaoa leyti pao vrer i pessum hlutum fyrir beztu ao gera og pola pao, sem raun ber vitni. J:>vi par sem hann sagoi skynsem­ ina valda ao skipan hlutanna, hvarflaoi aldrei ao mer, ao hann rekti pa til annarrar orsakar en peirrar, ao peim se fyrir beztu ao vera eins og peir eru. Og par sem hann rakti hvern hlut og alla hluti yfirleitt til orsakar sinnar, pa belt eg hann skyroi lika, hvao se hverju einstoku fyrir beztu og hvao se gott yfirleitt. l>essar vonir hefoi eg ekki viljao lata af hendi, hvao sem i boOi vreri . .Eg flyrti mer ao na i brekur Anaxa­ g6rasar og las prer i einum spreng til ao komast sem fyrst ao pvf, hvao vreri bezt og hvao siora. Petta voru miklar vonir, vinur minn, en prer urou flj6tt ao engu. J:>vi vio lesrurinn varo mer lj6st, ao hofundurinn beitti skynseminni alls ekki og eignaoi henni engar orsakir ao skipan heimsins, heldur fann hann orsakirnar i lj6svaka, lofti og vatni og oorum faranlegum fyrirbrerum. Mer virtist kenning hans apekkust pvi, ao maour segoi allar athafnir S6krates­ ar raoast af skynsemi, en reyndi sioan ao tilgreina ' orsakir einstakra athafna minna ffieO pvi ao segja fyrst, ao nu sitj i eg her vegna f>ess, ao likami minn se samserrur af beinum og sinum, beinin seu horo og milli p eirra lioam6t, hins vegar urnljuki pau sinar, sem ymist strikki eOa slakni, asamt holdi og skinni, sem heldur ollu saman. Og par sem beinin hreyfast um 1 70

l ioam6tin, Str ikka og slakna sinarnar,

SVO

ao eg get

beygt utlimina. Petta a ao vera orsok pess, ao eg sit her i pessari stoou. Eoa hugsaou per, ao hann reyndi ao skyra samrreou okkar meo sama hretti og tilgreindi orsakir a boro vio hlj6o og loft og heyrn og oral annarra. Hins vegar hirti hann ekkert um hinar rettu orsakir, sem eru prer, ao par sem Apenumonnum p6tti rao ao drema mig til dauoa, p6tti mer lika raolegra ao sitja her og rerrara ao vera um kyrrt og pola pa refsingu, sem peir hafa mrelt fyrir um. Hamingjan veit, ao beinin og sinarnar vreru areioanlega fyrir

99

!Ongu komin til Megoru eoa Bo f6tiu i peirri tru, ao pao vrer i peim fyrir beztu, hefoi eg ekki talio

niolegra og rettara ao pola pa refsingu, sem rikio legg­ ur a mig, i stao pess ao taka til f6tanna og flyja. Pao er oldungis fraleitt ao kalla annao eins og petta orsakir. Segj a ma me0 sanni, ao hefoi eg ekki bein og sinar og hvaoeina af pvf trei, greti eg ekki gert pao, sem eg tel rerr ao gera. En hitt er meo afbrigoum lettuoug oroanotkun ao segj a mig gera sem eg geri vegna pessara hluta - j afnvel pegar skynsemin rreour . geroum m fnum - en ekki vegna pess, ao eg vel j i bezta kostinn. Pao er felegt a o kunna e kk i a o gera greinarmun a orsokum hluta og skilyroum pess, ao prer geti verio orsakir peirra. Flestir menn eru sem falmand i i myrkri og kalla pessi skilyroi orsakir, p6tt pao se rangnefni. l>annig heldur einn, ao himinninn hringsnuist um joroina og pvf dlisi Mn annar, ao joroin se hl e mmur og hvili

a a

sinum stao, lofti. 5 4 En 171

peir leira ekki efrir neinum mrerri, sem setur joroina par sem hun er bezt komin, og hafa ekki hugbol'S um guolegan styrk hans. I>eir halda, ao peir muni einhvern rilna finna srerkari og Odauolegri Atlas, sem haldi ollu betur i somu skoroum. Sarr ao segja trua peir ekki a neina dyggo eoa skyldu, sem bindur alla hluri rrausrum oondum. Sjalfur vildi eg feginn frmast af hverjum sem vreri, hver pessi orsok er og hverju hun kemur til leioar. En hingao til hofum vio farizt a mis. :Eg hef hvorki gerao fundio hana sjalfur ne frreozt um hana af oorum. I>ess vegna hef eg ekki komizt hja ao neyta annarra nioa i orsakaleitinni.Viltu nu, Kebes minn, ao eg skyri per skipulega fra peim? " ,,I>ao vil e g svo sannarlega," anzaoi Kebes. ,,:Eg var nu uppgefinn a pessum ranns6knum," mrelti hann, ,,og mer virtist pa eg retti ao varast, ao fyrir mer freri eins og peim, sem virl'Sa fyrir ser s6lmyrkva og rannsaka pa. :Eg held, ao sumir peirra skemmi i ser augun, nema peir skooi myrkvann i vatnsfleti el'Sa einhverju aJ:>ekku. :Eg raldi, ao eitthvao J:>essu likr kynni ao henda mig, og 6ttaoist, ao eg blindaoist a salinni, ef eg horfoi a hlutina ffieO augunum e0a reyndi ao greina pa

ffieO einhverju ooru skilningarviti. I>ess vegna

virtist mer eg retti ao snlia mer ao kenningum og reyna ao finna sannleikann i rokum peirra. En kannski er pessi samliking ekki rett ao einu leyti: pvf eg get

1 00

ekki fellt mig vio, ao vio hofum eftirmyndir hlut­ anna fremur fyrir okkur, er vio ranns6kum kenn­

ingar, en er vio ranns6kum hlutina sjilfa. En hvao sem 1 72

pvi Hour, h6fst eg handa. f hverju tilviki geng eg ao peirri kenningu visri, sem eg tel traustasta, og sioan hef eg allt fyrir satt, sem mer viroist koma heim vio hana, hvort heldur um orsakir er ao neoa e0a hvao­ eina annao. Hitt eel eg range, sem mer viroist ekki koma heim vio hana. En eg vildi gjarnan skyra petta betur, pvi eg held pu skilj ir pao ekki enn." ,,Nei," sagoi Kebes, ,,pao geri eg alls ekki." ,,:Eg hugsa mer petta svona," sagoi hann. ,,1>ao er raunar engin nyjung, heldur hef eg prastagazt a pvi, breoi i pessari samrreou og einatt endranrer. Eg retla ao reyna ao skyra skipulega fra peirri tegund or­ saka, sem eg hef fengizt vio, og hverf pa aftur ao gam­ alkunnu viokvreu 6ttast, pykist eg vita, ao ef pu segoir mann vera stcerri e0a smcerri vegna hofuosins, pa yroi per fyrst svarao pvi til, ao par meo vceri eitt stcerra og annao smcerra af somu sokum, og si0an hinu, ao hio stcerra vreri strerra vegna hofuos, sem p6 er litio. Og pao 1 74

vreri dremalaust, ef maour vreri st6r vegna pess, sem er litio. Eoa vrerirou ekki hrreddur um petra ?" Pa. hl6 Kebes og mrelti: ,,Ju, pao vreri eg." ,,I>a vrerirou lika hrreddur vio ao segja, ao tiu se hrerri tala en atta vegna tveggja, sem seu orsokin til pessa, i stao pess ao segja, ao tiu se hrerri en atta vegna hre0ar · sinnar. EOa ao segja, ao tva::r alnir seu lengri en ein vegna helmingsins fremur en vegna lengdarinnar. I>vi er ekki sama ha:: ttan her a fero? " ,,Ju, vissulega." ,,Mundirou ekki l ika hika vio ao segja, pegar einn er lagour vio einn, ao samlagningin valdi pvi, ao tveir veroa til, ooa pegar deilt er meo tveimur, se deilingin orsokin? Mundirou ekki sverja og sart vio leggja, ao pu vitir ekki til, ao hlutur geti oroio til meo neinu ooru m6ti en pvi ao oolast hlutdeild i hinu serstaka eoli sinu ? Og i pessu efni vitirou enga aora orsok til pess, ao tveir veroa til, en hlutdeild i tvennd, og pao sem a ao veroa tvennt, hlj6ti ao ool­ ast pessa hlutdeild, rett eins og allt, sem a ao veroa eitt, hlj6ti ao fa hlutdeild i eind? Sarnlagning og deil­ ing og svoleiois tildur komi pessu ekkert vil'5; pu latir per lreroari menn um pal'5. I>u err hrreddur vio skuggann ]:>inn, eins og sagt er, og vil'5 reynsluleysi pitt og heldur pvi fast vio frumsetningu pina og svarar samkvremt pvi. Og ef einhver reoist a j:>essa frumsetn­ ingu sj alfa, pa skeyttirou ekki um hann og neitaoir a0 svara, fyrr en pu hefoir kannao, hvort afleioingar henn­ ar eru sj alfum ser samkvremar eoo ekki. En j:>egar a0 1 75

pvf kremi ao frera rok ao frumsetningunni sjalfri, frer­ irou eins ao: pu geroir rao fyrir einhverri reari frum­ se�ningu, sem per pretti vrenlegust, og pessu heldirou afram, par til pu kremist ao viounanlegri niourstoou. I>U mundir ekki flrekja milin eins og prretugarpar, sem tala i einu um forsendur og alyktanir af peim, svo framarlega sem pu vildir uppgotva einhver sannindi. En sannleikurinn skiptir slika menn engu, pvf vegna vizku sinnar geta peir ruglao ollu saman og unao samt glaoir vio sitt. En ef pu ert heimspeking1 02 ur, pa held eg pu farir ao, eins og eg hef lyst. " ,,I>etta er hverju oroi sannara," sogou peir Simmias og Kebes. Ekkekrates: I>ao var von peir segou pao, Fafd6n minn. I>vf mer viroist hann hafa sett petta me0 af­ brigoum lj6slega fram, svo pao retti ao vera skiljanlegt hverju barni. Faid6n: Vise er um pao, Ekkekrates. Og svo virtist okkur ollum, sem parna vorum. Ekkekrates: Og okkur lika, sem vorum vfos fjarri, en heyrum pao nuna. En hvao sogou menn meira? Faid6n: Menn jatuou pessu, minnir mig, og komu ser saman um, ao serhver frummynd vreri veruleiki og aorir hlutir drregju nofn sin af hlutdeild sinni i frumm yndunum. I>vf nrest spuroi hann: ,,Ef petta er skooun pin og pu segir nU, ao Simmias se strerri en S6krates og minni en Fafd6n, segirou pa ekki lika, ao Simmias hafi til ao bera strero og smreo i senn?" ,,Ju, vfst segi eg pao." 1 76

,,En pu kannast pa vio," sagoi hann, ,,ao staohref­ ingin 'Simmfas er strerri en S6krates' er ekki sonn eftir oroanna hljooan. I>vi auovitao er pao ekki e0li Simmiasar ao vera strerri, hann er ekki strerri vegna pess, ao hann er Simmias, heldur vegna streroar sinnar. Og hann er ekki strerri en S6krates vegna pess, ao S6krates er S6krates, heldur vegna smreoar S6kratesar

i samanburoi vio strero Simmfasar." ,,Rett er pao." ,,Og Simmfas er ekki heldur minni en Faid6n vegna pess, ao Faid6n er Faid6n, heldur vegna streroar Faid6ns i samanburoi vio smreo Simmiasar." ,,

Ji

"

,,I>ao er pa af pessum sokum, ao Simmfas er talinn st6r og smar i senn. Hann fer bil beggja. Hann eftir­ lretur oorum strero, sem er meiri en smreo hans, en snyr strero sinni ao S6kratesi og gnrefir yfir smreo hans." Hann brosti og bretti vio: ,,Kannski tala eg eins og b6k. En samt held eg petta se rett h j a mfr" Kebes fellst a pao. ,,:Eg segi petta til ao fa p ig

a

mitt mal. I>vi mer

viroist ekki einungis strero sem slik aldrei vilja vera st6r og sma i senn, heldur viroist mer lika, ao strero manns geti aldrei smrekkao ne srett sig vio ao vera yfirgnrefo. Hun

a

ekki nema a tvennu vol, pegar and­

streoa hennar smreoin rreOst fram: ef hun ekki ferst, pa horfar Mn eoa flyr.

Hi.ln

fellst aldrei

a

ao pola

smreoina og veita henni viotoku og veroa annao en

Mn var. Eg hef tekio vio smreoinn i og srett mig vio 12

Sioustu dagar S6kratesar

1 77

hana, og p6 er eg sa sem eg er, pessi litli karl. En srreroin i okkur gerur aldrei srert sig vio ao smrekka, og a sama hart gerur sma!Oin i okkur aldrei srett sig vio ao strekka og vera st6r. Sama ma!i gegnir um aorar andsta!Our: enginn hlutur getur verio pao 103 sem hann var, og jafnframt oroio eaa verio hio gagnsta!Oa. l>egar hretta er a pvi, flyr hann eoa ferst." ,,Eg er Oldungis a sama mali," sagoi Kebes. l>egar her var komio, t6k einhver okkar svo til oroa - eg man ekki gloggt, hver pao var: ,,f guoanna brenum! Komumst vio ekki aour ao nia spyr eg: verour pao eitt i heiminum um petta nafn eOa er eitthvao annao 6likt, sem hlytur ao

bera pao asamt s inu eigin nafni, par sem eoli pess er 6aoskilj anlegt fra 6jofnuoi ? Littu til dremis a prja, svo ao eitt dremi se tekio af 6talmdrgum:

mund­

irou ekki segja, ao prir hlj6ti revinlega ao bera s itt nafn og heita j afnframt 6jofn tala, p6tt prir seu ekki sama tala og 6jdfn tala ? Petta er tvennt 6likt, en samt er pao eol i priggj a og fimm og hilfrar talna­ raoarinnar, ao allar f>essar colur eru ojafnar.

A

sama

hatt eru tveir dnnur tala en j dfn tala, og l ika fj6rir og

gervallur

hinn

helmingur

talnaraoarinnar.

En

samt er hver pessara talna j ofn tala. Fellstu a petta ? " ,,Vissulega." ,,Taktu pa vel eftir," mrelti hann. ,,Meo pessu vil eg syna, ao pao eru ekki aoeins andstreournar sjalfar, sem taka ekki hvor vio annarri. Til eru l ika hlutir, sem eru ekki andstreour, en hafa p6 avallt andstreoa eiginleika, og peir viroast ekki taka vio eiginleikum andstreaum peim, sem peir hafa til ao bera. l>egar 1 80

slikur eiginleiki rrees t ao peim, flyja peir roa farast. l>annig hlj6twn vi5 a5 segja, ao fyrr farist prir og poli hvers konar prautir en peir poli ao veroa jofn rala og po prir." ,,Vio komwnst ekki hja pvf," sagoi Kebes. ,,Samt eru prfr og tveir ekki andstree ur." ,,Nei." ,,l>ar me5 eru pao ekki einungis andstree ur sem slfkar, sem standast ekki ahlaup hvor annarrar, heldur standast ymsar aorar frwnmyndir ekki heldur atok andsr:::eonanna." ,,Satt er. pao." ,,Vilru pa vio tilgreinwn, ef vio getum, hvaoa frummyndir petta eru ? " ,,I>6 pao vreri." ,,Hlj6twn vio pa ekki ao lysa peim a pessa lei5: p:::er prongva ekki einungis sjalfwn ser upp a hlutinn, he!dur einnig andst:::eo u, sem hann losnar aldrei vio." ,,Hvao attu vio ?" ,,l>ao sem vio vorwn a5 segja. Veiztu ekki, a5 allt sem hefur eiginleika prenndar, er ekki a5eins prefalt, heldur einnig 6jafnt ? " ,,Vitaskuld." ,,Slfkur hlutur, segjwn vio, getur aldrei haft and­ st:::e5 an eiginleika peirri frummynd, sem pessu veldur." ,,Nei, aldrei." ,,Og frummy nd in st'.1 var 6j6fnuour ? " ,,Ja.u ,,Og andstreoa hennar er jofnuour ? " 1 81

,,Ja.u ,,Og pa geta prir aldrei oroio jofn tala." ,,Auovitao ekki." ,,Jofnuour kemur peim ekkert vio." ,,Nei, ekkert." ,,l>rfr eru reyndar 6jofn rala." ,,Ja.H ,,:Eg sagoi vio hlytum ao tilgreina, hvers konar hlutir pao eru, sem eru ekki andstreour tiltekins hlutar, en neita p6 ao veita honum viotoku. Vio t6kum dremi af pvi, er talan prfr neitar ao veita jofnuoi viotoku, p6tt hUn se ekki andstreOa jafna0ar . .Astreoan er SU, ao prennd hefur avalit andstreOU jafnaoar l for meo ser, rett eins og tvennd hefur andstreou 6jafnaoar, eldur andstreou kulda og par fram eftir 1 0 5 gotunum. Kannski p u mundir kve0a svo a o oroi: andstreour eru ekki einar um ao neita ao veita hvor annarri viotoku, heldur neitar serhver frummynd sem onnur hvor andstreora frummynda fylgir, ao veita viotoku andstreou frummyndarinnar, sem fylgir henni. Rifjaou petta nu upp fyrir per aftur; pao sakar ekki ao heyra sama hlutinn oftar en einu sinni. Fimm visa fra ser jofnuoi, tiu, sem eru tvisvar fimm, 6jofnuoi. Auovita5 a tvofoldun ser sina and­ streou, en pa5 kemur ekki peirri fravisun vio. Eins munu halfur annar og onnur helmingsbrot visa fra ser frummynd heildarinnar, og sama er ao segja um pri5jung og oil brot yfirleitt. Eg vona pu fylgist meo og fallist a petta me5 mfr" 1 82

,,l>a(5 geri eg svo sannarlega," sagC5i hann. ,,Hverfwn nu aftur aC5 upphafinu," mrelti hann. ,,Og svaraetta segi eg vegna pess, aC5 rokrre6tt vio buum i einni af lregoum j aroar, teljum vio okkur bua a yfir­ boroi hennar. Og vio kollum loftio himin og holdum, ao stjornurnar gangi par og pao se peirra himinn. En sannleikurinn er sem fyrr: vio erum svo seinfrerir og veikburoo, ao vio komumst ekki upp ilr lregoinni og upp a yfirboro lofthvolfsins. En ef einhver okkar kremist upp e15a fengi vrengi og flygi pangao, srei hann uppheiminn eins og fiskur ser okkar heim, ef hann rekur hausinn upp Ur haffletinum. Og ef hann vreri maour til ao svipast par um, yroi honum lj6st, 1 90

ao par er hinn sanni himinn, hio sanna lj6s og hin sanna j or o. l>vi okkar joro og steinar hennar og staourinn ailur her neC5ra er allt skemmr og sundurtrert, eins og s j avarklettar af solru brimi . f sj6num er enginn gr6our, sem um er vert, og p ar kemst frest til nokkurs proska. Par sem fast er fyrir, er ekkerr nema gjar og sandur og endalausir aurar og slim. I>ar er ekker r, sem jafnast a vio jaroarbl6mann. En feguro uppheims ins ber langt af pvi, sem her er fagurr. Ef petra er rerti riminn ril ao segja sogu, S imm ias minn, pa er 6maksins verr ao hlusta a, hver n ­ ig hagar til i uppheimi undir himninum." ,,Viraskuld, S6krares," sagoi Simmias. ,,Alla vega viljum via guos fegnir heyra soguna." ,,Gott og vel, minn kreri vin! Fyrst er fra pvi sage, ao ofan fra se j oroin a ao lira eins og bolri Ur r6lf m arglirum leC5urbutum; lirirnir, sem malarar nota her neora, eru a0eins syn i shorn pe irra lira. I>ar efra lj6mar oil jorC5in i pessum litwn og oorum enn hreinni og skrerar i . A einum hlura hennar er undurfagur purpura­ litur, annar er gullinn, hinn prioj i hvitur og hv itar i en krit og snj6r, og svo er um aila liri j aroar ; p eir eru fleiri og fegurr i en peir sem vio pekkjum. J afnvel l regoir j aroar innar, barmafullar af varni og lofti, eru litskruougar a ao lira, par sem prer glitra meoal hinna ymsu lira yfirborosins, svo ao oil j oroin lj6mar i sam­ feildu lirahafi. Eins og lirirnir eru lika rre og bl6m og a vex rir i uppheim i frabrugoin okkar groori; par eru fj oil og steinar slerrari, gagnsrerri og litfegri en her, 1 10

1 91

og brot af peim eru sreinvi::ilurnar, sem vil5 merum svo mikils, j aspis, rub inn og smaragl5ur og a15rir slikir: par eru allir steinar gimsteinar og fegurri en nokkrir gimsteinar. En orsi::i k pessa er su, al5 par eru steinarnir hreinir, en ekki skemmdir og sunduretnir af vel5rum og sjavarseltu, eins og okkar steinar eru af dreggjurn pessarar lregl5ar. En pessar dreggjar valda lj6tleika og sjllkleika i grj6ti og mold, dyrurn og jurtum.

A hinn

b6ginn skartar hin sanna ji::ir l5 pessurn dyru steinum, og einnig gulli og silfri og i::il lurn oorum dyrum mil murn l>ar blasir pessi gn6tt alls stal5ar vil5

111

.

augurn, svo al5 peir eru srelir, sem hafa pa asynd jarl5ar al5 augnayndi. l>arna byr fji::il di lifandi vera, og mel5al peirra eru menn, sem bua sumir inni

i landi og

a15rir uti vil5 lofr, eins og vil5 buum uti vil5 sj6; en sumir byggja eyj ar, skammt undan landi, sem loftil5 leikur um.

f fresturn orourn hafa peir loftil5 til peirra nota, sem vil5 i stal5 loftsins her hafa peir lj6svakann.

hi::i fum hafil5, en

Og par er vel5urfaril5 pvilikt, al5 peir veikjast aldrei og eru miklu langl ifari en vil5. Sj6n peirra, heyrn og vits­ munir og al5rar gafur eru peim mun fremri okkar gaf­ sem loftil5 er vatninu trerara og lj6svakinn loftinu.

um

l>ar eru helgilundir og hof, par sem gul5irnir bua sj alf­ ir, og spad6mar, goosvi::ir og vitranir hlotnast peim augliti til auglitis vio gul5ina. S61, rung! og stj i::irnur sja peir, eins og pau eru

i raun og sannleika. Og eftir pessu

er i::il l i::innur srela peirra. Slikt er pa roli allrar j arl5arinnar og umhverfi henn­ ar.

f

1 92

henni eru lregl5ir allt

urn

kring, og sumar peirra

eru dypri og v!Oari en okkar lrego, aorar aftur )?rengri, )?ott )?rer seu dypri, og enn aorar grynnri og v!Oari. Milli )?eirra allra liggja fjolmargar gjar neoanjaroar, ymist )?rongar eoa vioar, og mynda )?rer farvegi, par sem gifurlegur vatnsflaumur veltur Ur einni lrego i aora eins og )?rer vreru skapker. l>annig myndast neo­ anjaroar regileg ostoovandi vatnsfoll, breai heit og kold. l>ar eru lika miklir eldar og eldfljot og einnig aur­ fljot, eins og )?au sem fora fyrir hraunflooinu a Sikiley, og sum eins og hraunflooio sj alft. l>essi fljot fylla hvert hyldypio af ooru eftir aostrcymi vatns og elds. En allar )?essar hrreringar upp og niour stafa af eins konar sveiflum i joroinni, en orsok )?eirra er eiti:hvao a )?essa leio. Ein gjain er strerri en hinar og ligg1 12 ur ao auki )?vert i gegnum joroina. Hana hefur Homer i huga, )?ar sem hann segir: mjog langt heoan, par sem geimurinn er dypstur undir joroinni. 5 8 Annars staoar nefnir Homer hann Tartaros, og hio sama gerir fjoldi annarra skalda. 011 fljotin falla sam­ an i )?etta undirdjup, og Ur )?vi renna )?au aftur, og dregur hvert )?eirra dam af )?eim j arovegi, sem )?ao rennur um. En orsokin til )?ess, ao fljotin renna )?ang­ ao 611 og )?aoan aftur, er SU, ao djupio er botnlaust, og elgurinn getur hvergi kyrrzt. l>ess vegna bullar hann og vellur upp og ofan, og hio sama gerir loftio og vindurinn par i kring. l>vi vindurinn fylgir vatns­ flaumnum, )?egar hann ryost til hins helrnings jaro­ kulunnar og snyr aftur hingao. l>etta er eins og and­ ardrattur okkar, er vio ondum ao okkur og fra okkur 13

Sillusru dagar S6kracesar

1 93

i sifellu. Eins blres vindurinn, sem fylgir vatnsflaumn­ um i iorum jaroar, inn og ut og veldur regilegum far­ viorum. I>egar nu vatnio vfkur pangao, sem vio koll­ um lregri jaroarhelming, rennur pao gegnum j6roina i farvegi flj6tanna par og fyllir pa eins og aveizlu­ vatn. Og pegar pao snyr paoan aftur og streymir hing­ ao, fyllir pao okkar farvegi, og sioan renna flj6tin um farvegi sfna neoanjaroar, par til peir fyllast allir, og pa myndast hof og votn, ar og lindir. Sloan hverfa pau aftur niour i joroina og renna sum um srrerri far­ vegi og fleiri, onnur um frerri og minni, unz pau falla aftur i Tartaros. I>au streyma oil neoar inn en pau streymdu ut, sum miklu neoar, onnur aoeins litlu ne0ar. Og sum srreyma inn somu megin vio jaroarmioju, onnur hinum megin. Sum fara fullan hring og vinda sig urn joroina einu sinni e0a oftar eins og hoggormar og fara eins djupt og pau komast, aour en pau renna aftur i Tartaros. En pau komast aldrei dypra en ao jaroar­ mioju, pvi ef pau rynnu lengra ur annarri hvorri att­ inni, mundu pau streyma upp i m6ti. Meoal pessara morgu flj6ta, mikilla og margvis­ legra, eru fjogur merkust, og af peim fj6rum er eitt strerst og rennur i yzta farvegi, hinn svonefndi 6kean­ os. En ondvert honum rennur Akker6n og i 1 1 3 hina attina um hvers konar auonir ne0anjaroar, unz hann fellur i Akkerlisiuvatn. I>angao koma flestar salir framlioinna og dveljast par lengri eOa skemmri dma, par til prer eru sendar paoan aftur til ao freoost sem lifandi verur. Mitt a milli J:iessara 1 94

cveggja bryzc prioja flj6cio fram og fellur um vioatcu af brennandi eldi, par sem pao myndar hafsj6 af sj6o­ andi vacni og leoju, sca:rri en sj6inn okkar. Sloan renn­ ur pao hring sinn, fullt meo for og sora, og par sem pao hringast inni i ji::ir oinni, rennur pao ao lokum ao enda Akkerusiuvacns. En pao rennur ekki i vacnio. Og eftir enn fleiri hringi neoanjaroar fellur pao i Tarcaros. Petta flj6t heitir Pyriflegep6n og spyr ill eldflaumi sinum i::illum hraungosum, sem her veroa. Loks bryzt fj6roa flj6tio fram i::i ndverc pessu og rennur fyrst um 6gurleg i::ira:fi, ao pvi er sage er, blygra a lit, og eru pau nefnd Stfgiufirnindi. En vatnio, sem fj6roa flj6t­ io myndar, heicir Styx. f vaminu oolast pao regikraft, og sioan hringar pao sig ne0anjaroar i i::indverOa. att vio Pyriflegep6n og rennur ao hinum enda Akkerusiu­ vacns. En pao rennur ekki i vatnio fremur en hann, heldur rennur pao lika i mi::irgum hringjum og fellur i::indvert Pyriflegep6ni i Tartaros. Petta flj6t kalla skald­ in K6kycos. 5 9 Slikt er e0li j aroar. Pegar nu fylgjur framlioinna hafa leitt hvern og einn a afangastao, ganga peir fyrst undir d6m, ba:oi peir sem vel hafa lifao og guorreki­ lega, og hinir sem hvorugt hafa gert. I>eir sem hvorki pykja hafa lifao vel ne ilia, halda til Akker6ns og stiga a skip, sem par bioa peirra og flytja pa ut a vamio. Dci a vaminu eru peir hreinsaoir og leyscir meo refs­ ingum undan peim illverkum, sem peir kunna ao hafa unnio. Eins er hverjum peirra goldio fyrir g6overk sin eftir veroleikum. En sumir teljast 6forbetranlegir 1 95

vegna illverka sinna: Peir eru sekir um morg og mikil hofrfo eoa ill og 6logmret vfg eoa aora am6ta glrepi. Peim er varpao f Tartaros, svo sem maklegt er, og paoan eiga peir ekki afturkvremt. Aorir eru ao vfsu sekir um vooaleg verk, en eiga ser p6 l fknarvon:

1 14

J:>eir hafa f brreoi beitt foour sinn eoa m60ur ofbeld i, en iorazt

pess til reviloka, eoa oroio manni

ao bana me0 apekkum hretti. Peim verour einnig ao varpa i Tartaros. En pegar peir eru pangao komnir og hafa verio par f eitt ar, kastar brimio peim lit: mann­ drapurunum lit i K6kytos og ofbeldismonnum lit i Pyrfflegep6n. Og pegar peir skolast meo flj6tunum al'5 Akkerlisfuvami, hr6pa peir og kalla a pa sem peir hafa orl'5il'5 al'5 bana eoa mispyrmt, og sarbrena pa hastofum al'5 leyfa ser ao koma lit

a

vatnio og taka par vil) ser.

Og ef 1'eim verour ao 6skum sfnum, sdga peir og losna

fram

ill kvolunum, en ef ekki, berast peir al) nyju i

Tartaros og paoan aftur f flj 6tin. Og pessu linnir ekki fyrr en peir eru brenheyrl'Sir af peim, sem rangindin poldu. J:>essi refsing var peim dremd af d6murunum. Loks eru peir, sem pykja hafa skara5 fram

ill oorum

ao guorrekilegu l iferni. J:>eir eru leystir og fara frjals­ ir ferl'Sa sinna

ill pessum dyflissum f il'Srum jar5ar og

byggja blista5i f hinum hreina uppheimi. Og peir i pessum h6pi, sem hafa hreinsao sig til hlftar

me0

heimspeki, lifa par likamslausir um alla 6komna do, og peim hlomast onnur heimkynni ennpa fegri. En peim heimkynnum er ekki au5lyst, enda ekki tfmi til. En vegna alls 1'ess, sem eg hef sagt ykkur fra, Simmfas 1 96

minn, ber okkur ao leggja allt kapp a ao oolast dyggo og vizku i pessu lifi, pvi launin eru mikil og vonin goo. Nu sremir ekki skynsomum manni ao fullyroa, ao sannleikurinn se sa, sem eg hef sagt. En ur pvi ao okk­ ur er l j 6st, ao salin er 6dauoleg, pa er skynsamlegt ao retla og vert ao hretta a, ao saga min se sdnn e0a pa einhver dnnur henni lik, pvi mikio er i Mfi. Og slikar sdgur ber manni ao kve0a vio sj alfan sig sem tdfra­ song. l>ess vegna hef eg sagt svo lengi fri Og af pess­ um sokum ber peim manni ao vera 6hrreddur um salu sina, sem hirti ekki i l ifinu

um

vellioan likamans og

ytra skart, heldur leitaoi eftir peirri anregju, sem pao er ao afla pekkingar, og pryddi ekki sal sina annarlegu skarti, heldur hennar eigin skarti, sem er hof-

11s

semi, rettlreti, hugrekki, frelsi og sannleikur. Slikur maour b iour fararinnar til Hadesarheims

og er albuinn til hennar, pegar kallio kemur. l>io Simmfas og Kebes og allir hinir munuo fara pessa fero, ]:>Ott sioar veroi. En mig kallar skapadregur, eins og hetj a i harmleik mundi segja. l>ao er mal til komio ao laugast; eg held J:>ao se betra ao laugast, aour en eitrio er drukkio, en ao 6maka kvenf6lkio til ao lauga Hkio." l>egar hann hafoi petta mrelt, t6k Krit6n til oroa: ,,Jrej a, S6krates, hvao hefur pu nu fyrir pessa menn eoa mig ao leggja um bdrn p in og annao, sem vio getum bezt gert ao vilja p inum ? " ,,Ekki annao e n pao, sem e g hef avallt sagt," mrelti 1 97

S6krates, ,,ao ef pio berio umhyggj u fyrir ykkur sj alf­ um, munuo pio vinna parft verk, breoi mer og minum og si:imuleiois sj alfum ykkur, p6 svo pio fallizt ekki a pao nuna. En ef pio vanrrekio ykkur sjalfa og hagio ekki liferni ykkar eftir pvi, sem vio breoi

nu og j afn­

an aour hi:ifum talao um, pa mundi pao ekki koma ykkur ao neinu gagni, p6 ao pio nu lofuouo i:illu fogru." ,,Vio skulum leggja alla smnd a ao gera petta," sagoi Krit6n. ,,En hvernig eigum vio ao jaroa pig ? " ,,Alveg eins o g p i o vilj io sj alfir," svaraoi S6krates, ,,ef pio pa naio i mig og eg geng ekki Ur greipum ykkar." Hann brosti g6olatlega, leit til okkar og sagoi: ,, Eg get ekki, vinir m inir, sannfrert hann Kr it6n um pao, ao eg se sa S6krates, sem talar nu her og stfrir pessu samtali, heldur gerir hann sec

i

hugarlund, ao

eg se l ikio, sem hann mun sja innan skamms, og pess vegna spyr hann, hvernig hann eigi ao j aroa mig. :Eg hef nu lengi setio vio ao skyra pao sem greinilegast fyrir ykkur, ao pegar eg hef drukkio eitrio, muni eg ekki framar veroa a meoal ykkar, heldur fara sam­ smndis til einhvers dyrlegs 6dainsakurs.

En petta

hann, ao eg hafi sagt svona hinsegin, til pess ao hugga ykkur og sjalfan mig. Nu veroio pio ao heldur

ganga i abyrgo fyrir mig hj a Krit6ni, eins og hann abyrgoist mig hja d6murunum, en p6 a pveri:ifugan Mtt. Hann t6k abyrgo a pvi, ao eg skyldi ekki hlaup­ ast a burr, en pio skuluo abyrgjast hitt, ao eg veroi her ekki kyrr, pegar eg er latinn, heldur muni fara 1 98

mina leio samsrundis. Gerio petta, til pess ao Krit6n raki ser pao ekki merri og hryggist min vegna, pegar hann ser lik mitt brennt a bali eoa lagt i jorou, eins og eg vrer i ao veroa fyrir einhverju hrreoilegu 6lani - og SVO ao hann lati Ser ekki um munn fara, ao pao Se hann S6krates, sem hann er ao leggja a l ikborur eoa bera til grafar og j aroa. l>vi ao pao skaltu vita, Krit6n minn bezti, ao pao er ekki aoeins 6hrefa i sj alfu ser ao oroa hugsanir illa, heldur er pao skaovrenlegt fyrir Salina. Nei, pu att ao vera hughraustur og segja, ao pao se l ikami minn, sem pu ert ao j aroa. Mattu

1 16

svo jaroa hann eins og per bezt likar og pu hyggur helzt srema sioum og venjum."

Ao svo mreltu st6o S6krates upp og gekk inn i ann­ ao herbergi til ao laugast. Krit6n for meo honum, en okkur h ina bao hann ao b ioa sin a meoan. Via bioum og toluoum um pao, sem sagt hafoi verio, og rreddum pao ao nyju. Stundum m inmumst vio a pao, hvil ik 6grefa okkur vreri ao hondum komin, pvi ao okkur fannst via beinlinis eiga foour a bak ao sja, svo ao vio yroum munaoarleysingjar pao sem eftir vrer i rev­ innar. En er hann hafoi laugazt og fengio ao sja born sin - .Pvi hann atti tvo sonu kornunga og einn Stalpaoan - og kvenf6lkio a heimili hans var einnig komio, talaoi hann nokkra stund via pao i viourvist Krit6ns og sagoi pvi fyrir um pao, er hann vildi vera lata. S ioan let hann kvenf6lkio og bOrnin fara og kom til okkar aftur. Var nu komio undir s6larlag, pvi ao honum hafoi dvalizt rerio lengi inni. l>egar hann 1 99

var kominn, settist hann niour nylaugaour. Upp fra pvi var hann ekki margmall. l>j6nn ellefumenninganna kom pa inn, gekk ao S6kratesi og mrelti: ,,Ekki mun eg veroa fyrir pvi af per, S6krates, sem eg vero fyrir af oorum, ao pu reioist mer og formrelir, pegar eg kem til pin eftir skipun yfirvaldanna meo pau boo, ao pu eigir ao drekka eitrio. :Eg hef reynt p ig ao pvi all.an pennan tima, ao pu ert sa drenglyndasti, h6gvrerasti og bezti maour allra peirra, sem nokkurn tima hafa hingao komio. Eins veit eg pao nu, ao pu munir ekki reioast mer, heldur hinum, pvi ao per er sj alfum fylli­ lega kunnugt, hverj ir pessu valda. Jreja, nu veiztu, hvao eg er kominn til ao segj a per - vertu nu srell og berou p ig ao taka pvi

ffieO polinmc:eOi,

sem ekki verour

hja komizt. " Ao svo mreltu sneri hann ser undan grat­ andi og gekk burr. S6krates leit til hans og mrelti: ,,Vertu pa srell! Eg skal gera, sem pu mrelir fyrir." l>vi nrest vek hann ser ao okkur og mrelti: ,,Mikio lj Uf­ menni er pessi maour. Hann hefur verio ao koma til min ooru hverju allan pennan tima, sem eg hef dvalio her, og tala vio mig og reynzt mer hinn bezti maour, og nu grretur hann svona innilega yfir mfr En nu skulum vio hlyoa honum, Krit6n. Uttu koma meo eiturdrykkinn, ef hann er tilbuinn, en se pao ekki, verour maourinn ao byrla hann." ,,En eg held, kreri S6krates," mrelti Krit6n, ,,ao s61 se ekki enn af fjollum; enda veit eg pess dremi, ao menn hafa drukkio eitrio li:ingu eftir ao peir hOfou fengio booin, hafa eti5 vel og drukkio og jafnvel sval200

pei r

ao fysnum s inum a peim, sem

girmust. Vertu

pvi alls ekki ao flyta pfr Pao er dag6o stund eftir enn." ,,Pao fer ao vonum, Kr fr6n," svaraoi S6krates, ,,ao peir sem pu minnist a, geri petta, af pvi ao peim finnst ser avinningur i pvi. En enginn ma heldur la mer, p6 ao eg lati pao ogert. F.g held, ao eg grre0i ekk-

117

ere annao a pvi ao drekka eitrio dalitlu seinna, en ao veroa hlregilegur i augum sj alfs m in, par

sem eg gerist svona fastheldinn

a

lifio og treini pao,

sem er a forum hvort sem er. Hlyddu nu," sagoi hann, ,,og gerou eins og eg bio pig." Pegar Kr fr6n heyroi petta, geroi hann prrelnum bendingu, sem st6o skammt fra honum. Hann f6r lit og kom aftur ao nokkrum dma lionum meo manni peim, er atti ao retta S6kratesi banadrykkinn. Bar hann eiturloginn tilbuinn i bikar. S6krates mrelti, er hann sa manninn:

,,Heyrou, maour minn!

Pu ert pessu

kunnugastur; hvao a eg ao gera ? " ,,Ekkert," svaraoi hann, ,,annao e n vera a rj atli, eftir ao pu hefur drukkio, pangao til freturnir taka ao pyng j ­ ast, o g leggjast svo niour; pa m u n p a o hrffa af sjalfu sfr" S iOan retti hann S6kratesi bikarinn, en hann t6k vio honum, Ekkekrates, glaour

i bragoi

og alveg

6skelfdur. Hvorki bra hann lit ne svip, heldur leit hann

a manninn hvasslegu augnaraoi, sem honum var

dtt, og sagoi: ,,Hver er retlun p in um pennan drykk ? Skyld i vera leyfilegt ao frera nokkrum guoi dreypif6rn af honum e0a ekk i ? " 201

,,Vio byrlum ekki meira af honum, S6krates, en vio hyggjum vera nregilegt," svaraoi maourinn. ,,Eg skil pao," mrelti S6krates. ,,En hitt mun breoi vera leyfilegt og bryn skylda ao bioja guoina pess, ao peir geri farsrela for mina heoan og til annars heims. I>ess vii eg pa bioja, og veroi mer ao bren minni." Um leio og hann mrelti petta, setti hann bikarinn a munn ser og renndi ut i einum teyg, glaolegur og r6legur. Vio hi::i foum flestallir getao nokkurn veginn varizr grari allt til pessa. En er vio horfoum a hann drekka og saum, ao hann hafoi tremt bikarinn, sr6oumst vio ekki lengur. :Eg gat ekki ao pvi gerc, ao mer fl6ou rar af augum viosti::ioulausr, svo ao eg hjupaoi andlit mitt klreoum og gret - same ekki yfir honum, heldur yfir sjalfum mer, sem atti slikum ?..s rvini a bak ao sja. Krit6n var meira ao segja staoinn upp Ur sreti sinu a undan mer, af pvi ao hann fekk ekki tara bundizt. Apoll6d6ros hafoi ekki linnt a grati upp :i siokastio, en nu kveinaoi hann hasti::i fum, meo svo sarum ekka, ao hann drap kjark Ur i::illu m peim, sem viostaddir voru, nema S6kratesi einum. Hann r6k svo til oroa: ,,Hvi lario pio svona, undarlegu menn? l>ao var ein­ mitt pess vegna, sem eg let kvenf6lkio fra mer fara, ao eg vildi ekki, ao pvi yroi a sHk 6svinna. Eg bet heyrt, ao menn eigi ao deyja i pi::ign og frioi. Verio pvi r6legir og harkio af ykkur meo karlmennsku." :Pegar vio heyroum perra, fyriruroum vio okkur og hrettum ao grata. En S6krares gekk srundarkorn um golf, og pegar frerur bans t6ku ao pyngjast, ao pvi er 202

hann sj alfur sagoi, lagoist hann a bakio, pvi ao svo hafoi maourinn fyrir mrelt. I>a preifaoi hann a S6krat· esi, for hondum um fretur hans og f6tleggi, kleip hann i f6tinn og spuroi, hvort hann fyndi til. Hann 1 1 8 kvao nei vio pvi. Sloan kreisti hann kalfa hans, freroi sig svo upp eftir og syndi okkur, hvernig hann k6lnaoi og stironaoi. Og enn preifaoi hann a honum og sagoi, ao pegar dofinn nreai hjartanu, mundi hann vera l ioinn. Var hann nu pegar oroinn kaldur upp a kvio. l>a dr6 hann fra dUkinn, sem hann hafoi hafr yfo andfomu, og mrefti f>essi oro, sem voru hans siousru: ,,Krit6n, vio skuldum Asklepiosi hana. 0 0 Greiddu pa skuld og littu pao ekki undir hofuo leggj · ast ." ,,Svo skal vera, " sag oi Kr icon. ,,Er nokkuo annao,

sem pu vilt fyrir mrela ?" I>eirri spurningu svaraoi hann ekki. Ao l itilli stundu lioinni kipptist hann vio. Maourinn bra af honum duknum, og voru pa augun brostin. Krit6n veitti honum nabjargir. I>annig, Ekkekrates, varo vioskilnaour vinar okkar. Vio megum ful!yroa, ao hann var allra manna beztur, peirra sem vio hofum pekkt, al!ra manna vitrastur og rettlatastur.

203

S K Y R I N GAR 1

Anycos var efnamaour og einn af foringjum lyond5is­ sinna l Apenu; sem sllkur var hann dremdur l utlego ar­ io 404, er hinir prj atlu haroscj6rar t6ku voldin l Apenu efti r 6sigur borgarinnar l Pelopsskagastrloi. Hann fer meo svolltio hlurverk l einni samrreou Plat6ns, Menoni, og kemur par fram sem akafur hamrsmaour s6fista og hefur l h6runum vio S6krates (Menon, 90-95 ) . Um fe­ laga bans, pa Meletos og Lyk6n, er Htio vitao, nema hvao Lyk6n var kunnur mrelskumaour. Gamanleikaskaldio, sem S6krates hefur l huga, er Arist6fanes (450?-3 8 5 ? ) , hofundur Lysistrotu, sem synd hefur verio a svioi i Reykjavik og a Akureyri vio mikinn oros­ tir. Hann samdi einn snjallasta skopleik sinn, Skyin, gegn s6fisrum og geroi par S6krates ao pers6nugervingi peirra, samvizkulausum og siolausum orohengli. Hann viroist po hafa verio kunningi S6kratesar, ef trua ma lysingu Plat6ns a rokrreoum peirra rveggja og fleiri manna um astina i Samdrykkjunni (sja pyoingu Stein­

�

grims Thorsteinssonar, Reykjavik 1 9 5 9 ) . Gorgias ( 48 3-3 7 6 ) var kunnur malsnillingur o g kenn­ ari, hofundur heimspekirits um eoli hlutanna, par sem hann belt fram premur kenningum: ao ekkert se til; ao Se eitthvao til, veroi ekkert um pao vitao; ao veroi eitt­

hvao vitaebu, en kona hans var Harm6nfa (p. e. samstilling el'ia eindrregni), d6trir Ares­ ar. Um pau hj6n sja Go oafra:oi, bis. 2 2 1-2 2 2 . Kenningin u m uppruna lifsins, sem her er nefnd, er hofl'i efrir Arkelausi, nemanda Anaxag6rasar, sem sumir segja hafa kennr S6kratesi. Kenningarnar um hugsunina eru hafOar efcir ymsum hofundum: Emped6kles (49 3 ? -4 3 3 ? ) eignal'ii hana bl61'iinu, Anaximenes fra Mileros (uppi a 6ru old) og sii'iar Di6genes fra Apoll6nlu (a 5 ru old) heldu fram loftinu og Herakleiros fra Efesos (um 500) eldinum. Sioasta kenningin, um part heilans i hugsun og skynjun, er komin fra Alkmai6ni fra Kr6ron, sam­ timamanni Herakleirosar og nemanda Pypag6rasar. U m Anaxag6ras sja skyringu 9. Gagnryni Plat6ns a kenn­ ingar hans her er endurrekin i hofuoarril'ium i Frumspeki Arist6telesar (Metaphysica A, 98 5 a 1 8 ) . Sumir geta pess til, al'i mal'iurinn, sem S6krates heyrl'ii lesa, hafi veril'i .Arkelaus. Hringsnuningskenningin er kenning Emped6klesar al'i sogn Arisr6telesar (De caelo 2 9 5 a 1 6 ) , en pa kenningu, al'i j orl'iin se hlemmur, sem hvili a lofti, eignar Arist6teles Anaximenesi, Anaxag6rasi og Dem6kd rosi (De caelo, 294b 1 4 ) .

Her e r virnal'i i glataoan harmleik Aiskylosar; tim efni hans er litil'i sem ekkerr viral'i. I>essa kenningu eignar Arist6teles Anaximanderi fra Miletos (f. 6 1 0) (De caelo 2 95 b 1 0 ) . Flj6cio Fasis roldu Grikkir landamreri hins menntaoa heims i noroaustri; pal'i rennur i Svartahaf nalregt Poti Grusiu. Sulur Heraklesar eru vio Njorvasund. 21 1

58 59

60

IlionskviiJa VIII, 1 4. Tarcaros er nefndur l sama pretti, 48 1 . Homer nefnir einnig fjogur fljoc undirbeima (Odysseifs­ kviiJa X, 5 1 3-5 1 4 ) : Pyrlflegepon, Kokycos, Scyx og Akkeron. ACS sogn bans falla bin cvo fyrrnefndu i Akk­ eron, en Kokycos er kvlsl af Scyx. Hja Placoni veri'Sur Styx aC5 sc6C5uvacni, en l s taC5 pess kemur Okeanos, sem Homer celur vera jarC5arscrauminn, sem rennur allc l kringum beimskringluna. Askleplos var lrekningagoC5 Grikkja. Her er annaC5bvort um gamalc abeic aC5 rre5a, sem Sokraces man nu efcir og vill Iara greiC5a af bondum, eC5a bann viii frera guC5inum pakkarforn fyrir aC5 bafa leysc sig ur fjotrum Hkamans. Hann llcur pa a eicriC5 sem lreknislyf.

212

Y F I RLI T

UM

FAf D 6 N

H E R F E R a eftir efnisyfirlit Faid6ns. l>vi e r retla(5 a O r Jensson . Rirsrjori Olafur Pill Jonsson . 2003.

M A RT E ! N N L U T H E R :

K A R L M A R X o g F R I E D R I C H E N G E L S , Komrministadvarpilf. islensk pyoing efrir Sverri Kristjinsson sem einnig ricar inngang og skyringar asamc meo nyj um inngangi efrir Pal Bjiirnsson. Ritscj orar Bjorn l>orsceinsson og 6Jafur Pall Jonsson. 2008, 2. urgafa 20 1 o .

J 0 H N S T U A RT M I L L : Frelsilf. fslensk pyoing e fr i r J o n Hnefil

Aoalsteinsson og l>orstein Gylfason sem einnig ricar forspj all og er ritstjori. 1 970, 2 . utgafa 1 97 8 , 3 . utgafa 2000, 4. utgafa 2009. S T U A RT M I L L : Ktigun kvenna. fslensk pyoing eftir Siguro Jonasson . Meo rirgeroum Pals Briem, ,,Um frelsi og mennrun kven na", og Brietar Bjarnheoinsdorrur, ,,Fyrirlesrur um hagi og rettindi kvenna" . Forspjall efrir Auoi Sryrkarsdottur. Rirsrjori Vilhjalmur Amason. 1 997, 2. urgafa aukin og berrumba:: t t meo eftirmala um Siguro Jonasson efrir !>Or Jakobsson 2003.

JOHN

M I L L : Nytjastefnan. fslensk pyoing eftir Gunnar Ragnarsson meo inngangi eftir Roger Crisp i pyoingu l>orsreins Hilmarssonar sem einnig rirar skyringar og er ritstjori. l 9 9 8 , 2. urgifa 20 l l .

J O H N S T U A RT

N I E T Z S C H E : Handan gOlfs og ills. fslensk pyoing efrir l>riist Asm undsson og Arrhur Bjiirgvin Bollason sem einnig ritar inngang. Rirsrj ori l>orsreinn Hilmarsson . I 994, 2. urgifa betrumba:: t t 200 5 .

FRIEDRICH

225

Af sifjajr£oi sioferoisins. fslensk pyoing og skyringar efrir Robert Jack meo inngangi efrir Robert H. Haraldsson . Ritstjorar Bjorn I>orsteinsson og 6Iafur Pall Jonsson . 20 I 0 .

F R I E D R I C H N I ETZS C H E :

O RW E L L : Djrabd!r. fslensk pyoing efrir Jon Sigurosson fra Kaldaoarnesi meo formala eftir l>orstein Gylfason sem einnig er ritstjori. 1 9 8 5 .

G EORGE

i reiouleysi i Paris og London. fslensk pyoing efrir Ugga Jonsson sem einnig ritar inngang. Ritstjori 6Iafur Pall Jonsson . 2005 .

G E O R G E O RW E L L :

Stj6rnmdl og b6kmenntir. fslensk pyoing eftir Ugga Jonsson meo inngangi eftir Robert H . Haraldsson. Ritsrjorar 6Iafur Pall Jonsson og Bjorn l>orsteinsson . 2009.

G E O R G E O RW E L L :

Rikio i rveimur bindum. fslensk pyoing Eyjolfs Kjalars Emilssonar sem einnig ritar i nngang og skyringar. Bundio ma! 1 pyoingu Krisrjans Arnasonar. Ricsrj o rar I>orsceinn Gylfason og l>orsteinn Hilmarsson. I 99 1 , 2 . urgafa I 997, 3. ucgafa 2008.

P L ATO N :

Samdrykkjan og Plodnos, ,,Um feguroina 1 . 6 . " . fslensk pyoing efrir Eyj olf Kj alar Emilsson s e m einnig rirar inngang. Bundio mal i pyoingu Kristj fos Arnasonar. Rimjori Vilhjalmur Amason. 1 999.

P L ATO N :

Gorgias. fslensk pyoing efrir Eyjolf Kjalar Emilsson sem einnig rirar inngang. Ritstjori I>orsteinn Gylfason . 1 977, 2 . utgafa betrumb:ett 1 9 9 I og 3 . utgafa 1 993 i umsj on l>orsteins Hilmarssonar.

P LAT6 N :

Menon. Skolapyoing efrir Sveinbjorn Egilsson meo inngangi og skyringum efrir Eyjolf Kjalar Emilsson og Gunnar Haroarson. Ritsrjori l>orsteinn Gylfason. 1 9 8 5 , 2. ucgafa 1 9 9 3 , 3. ucgafa 2009.

P L ATO N :

Sioustu dagar S6kratesar. f islenskum buningi efrir S iguro Nordal sem einnig ritar i nngang, og l>orstein Gylfason sem einnig er ritstjori. 1 973, 2 . utgafa betrumb;en 1 98 3 , 3. ucgafa 1 990, 4. ucgafa 1 9 96, 5. ucgafa 2006, 6 . ucgafa 20 I I .

P L ATO N :

226

M A C C f U S P L AT U S : Draugasaga. fslensk pyoing efcir Guojon Inga Guojonsson sem einnig rirar i nngang og skyringar. Rirsrjori 6Iafur Pall Jonsson . 2004.

TITUS

Samftiagssdttmdlinn. fslensk pyoing efcir Bjorn l>orsreinsson og Ma Jonsson sem einnig rirar inngang. Rirsrjori 6Iafur Pall Jonsson . 2004.

J EAN-JACQUES ROUSSEAU:

Rima sogur og Igorskvioa. fslensk pyoing eftir Arna Bergmann sem einnig rirar inngangskafla, skyringar og millitexta. Ritstj6rar Olafur Pall Jonsson og Bjorn l>orsteinsson . 2009.

6gongur. fslensk pyoing efcir Garoar A. Amason sem einnig ritar inngang og skyringar. Rirsrjori Vilhj almur Amason. 2000.

G I L B E RT R Y L E :

Tilvistarstefnan er mannhyggja. fslensk pyoing efrir Pal Skulason meo umrorsreinsson og 6Iafur Pall Jonsson. 2007.

J E A N - PA U L S A RT R E :

F R I ED R I C H S C H I L LE R:

Um fagurfrtP.oilegt uppeldi mannsins.

fslensk pyoing efrir Arrhur Bjorgvi n Bollason og l>rosr Asmundsson sem einnig ritar inngang og skyringar. Ritsrj orar Bjorn l>orsreinsson og 6Iafur Pall Jonsson. 2006. S C H L E I E R M A C H E R : Um truarbrogoin. fslensk pyoing efrir Jon Arna Jonsson meo i nngangi efcir Sigurj o n Arna Eyjolfsson. Ritstj orar 6Iafur Pall Jonsson og Bjorn l>orsreinsson. 2007.

FRIEDRICH

S I M 0N S I N G H :

Sioasta setning Fermats. fslensk pyoing efrir Kriscfnu HolluJonsdottur meo inngangi efcir S iguro Helgason . Rirsrj orar 6Iafur Pall Jonsson og B j o r n l>orsreinsson. 2 0 0 6 .

P E R C Y S N O W : Valdstjorn og visindi. fslensk pyoing efrir Baldur Simonarson meo forspjalli efrir Jonas H . Haralz. Rirsrj ori l>orsreinn Gylfason . 1 970.

CHARLES

S O N TA G : Um sdrsauka annarra. fslensk pyoing efcir Ugga Jonsson meo inngangi efcir Hjalmar Sveinsson. Ritsrjorar 6Iafur Pall Jonsson og Bjorn l>orsreinsson. 2006.

S USAN

227

W I L L I A M S T Y R0 N :

Sjnilegt myrkur. Frdsogn um vitfirringu.

fslensk pyoing eftir Ugga Jonsson meo inngangi efrir Einar Ma Guomundsson . Ritstjorar 6lafur Pall Jonsson og Bjorn Porsteinsson. 20 1 0 .

Agricola. fslensk pyoing eftir Jonas Knt'1tsson sem einnig ritar inngang. Ritstj ori Vilhjalmur Amason. 1 99 8 .

C O R N E L I U S TA C ! T U S :

Germarda. fslensk pyoing e fr i r Pal Sveinsson meo inngangi efrir G uomund J. Guomundsson. Ritstjori Vilhjalmur Amason. 200 1 .

C O R N ELI U S TAC ITU S:

Um log. fslensk pyoing efrir Mro Kristinsson meo inngangi efrir Garoar Gislason. Ritstjori 6lafur Pall Jonsson. 2004.

T O M A S A F A QU I N O :

TiJmasarguospjall. fslensk pyoing eftir Jon Ma. Asgeirsson sem einnig ritar inngang og skyringar. Ritstjori Vilhjalmur Amason . 200 1 .

TOMAS POSTULI:

Galdrafdrio i Evr6pu. fslensk pyoing efrir Helga Skula Kjanansson sem einnig ritar inngang. Rimjori Porstei nn Gylfason . 1 977.

H U G H T R EVO R - RO P E R :

C H R E T I E N DE T R O Y E S :

Perceval eoa Sagan um gralinn.

fslensk pyoing, inngangur og skYri ngar efrir Asdisi R. Magnusdottu r. Ritstjorar Bjorn Porsteinsson og Olafur Pall Jonsson . 20 I 0 .

Birtingur. fslensk pyoing efrir Halldor Laxness meo forspj alli efrir l>orstein Gylfason sem einnig er ritstjori. 1 97 5 , 2 . t'1tgafa 1 996, 3 . urgafa 2006.

V O LTA I R E :

Zadig eoa orlogin. fslensk pyoing eftir Holmgrim Heioreksson meo in ngangi efrir Asdisi R. Magnusdortur. Rimj o rar Olafur Pall Jonsson og Bjorn Porsteinsson . 2007.

V O LTA I R E :

Mennt og mdttur. fslensk pyoing efrir Helga Skula Kjanansson meo inngangi efrir Siguro Linda!. Rirsrjori l>orsteinn Gylfason. 1 973, 2 . ucgafa 1 9 78, 3 . ucgafa 1 996, 4 . ucgafa 20 1 1 .

MAX W E B E R :

Ar var alda. fslensk pyoing efrir Guomund Arnlaugsson meo inngangi eftir Einar H. Guomundsson. Rirsrjori Vilhjalmur Amason. I 9 9 8 .

S T E V E N W E I N B E RG :

Blda bokin. fslensk pyoing efrir l>orberg l>orsson meo inngangi efrir l>orsrein Gylfason . Rirsrjori Vilhjalmur Amason . 1 99 8 .

LUDWIG WITTGENSTEI N :

H E N R I K V O N W R I G H T : Framfaragoosdgnin. fslensk pyoing efrir I>orleif Hauksson meo inngangi efrir Sigrfoi I>orgeirsdorrur. Rirsrjori Olafur Pall Jonsson. 2003.

G E O RG

Orapldgan. fslensk pyoing efrir H auk Ma Helgason meo inngangi efrir Sreinar Orn Arlason og Andra Fannar Ottosson. Rirsrjorar Bjorn I>orsteinsson og Olafur Pall Jonsson . 2007.

S L AV O J Z I Z E K :

Manngeroir. fslensk pyoing efrir Gonskalk !>or Jensson sem einnig rirar inngang. Rirsrjorar l>orsreinn Gylfason og l>orsreinn Hilmarsson. 1 990, 2. urgafa 1 9 93, 3. urgafa 2007.

I> E6 F R A S T O S :

I> O R L E I F U R H A L L D O R S S O N : Loflyginnar. Meo inngangi efrir Halldor Hermannsson i pyoingu l>orsreins Anronssonar.

Rirsrjorar I>orsteinn Gylfason og l>orsreinn Hilmarsson . 1 98 8 .

Um uppruna djrategunda og jurta. Meo skyringum eftir Sreindor J . Erlingsson sem einnig

I> O RVA L D U R T H O R O D D S E N :

rirar inngang. Rirsrjori Vilhjalmur Amason. I 9 9 8 .

229