İsim Hariç [1 ed.] 9759971046 [PDF]

Zitiervorschau

JACQUES DERRİDA

/SiMHAR/Ç Post-scriptum

KABALCI YAYINEVİ: 300 Çağdaş Fransız Düşüncesi:

Cezayir doğumlu

8

Fransız

filozof Ye dilbiliınci, Jacques Derrida sonunda yayımladığı, tarih ,-e yazmanın doğasıyla ilgili kitapları eleştirdiği iki uzun makaleyle genis kitlelerin dikkatini çel~ti. Bu parçalar Derrida'nın en önemli Ye tahminen en çok bilinen kitaplarından De la Grnmıııato/o­ gie'nin (1967) temelini oluşturdu. Dilin referans olmasına w eleştiri okulunu kuran yapıların tarafsızlığına getirdiği eleştıri yapıçözüm (deconstruction) diye adlandırıldı [1930-20041 1965 yılının

Derrida'nın felsefi girişimi hem akademik çalışmalarda hem de günlük yaşamın dilinde yerleşmiş ve yayılma eğilimi gösteren eski ilkelerin ,.e sloganların yapıçözümünü yapar. Günlük dil doğal değildir ,.e bütünlüklü bir eğitim dönemiyle edinilen önkabuller ,.e kültürel varsayımlarla meydana gelir.

Jacques

Derrıda

Saııfle Noııı (Post-5criptııııı) © Editions Galilee. 1993 lsiııı Haı·iç (Pıısr-Scripttıııı)

Birinci

©

Kabalcı Yayıne,·i.

Basım: Şubat

1999

2008

Teknik Hazırlık. Zeliha Güler Kapak Düzeni: Gökçen Yanlı Yayıma Hazırlayan: Mustafa Küpüşoğlu - Zeynep Mertoğlu

KABALCI YAYINEVl Himaye-i Etfal Sok. 8-B Cağaloğlu 34410 lSTANBUL Tel: (0212) 526 85 86 Faks: (0212) 513 63 05 yayıneı·[email protected]

internetten

satış:

www.kabalcıyayıne,·ı.com

\\'W\\·.kabalci.com_lr

Cet oııvrage, publiı' dans le cadre du prngraııııııe d'aıde iı la pııblirntion, bı!nı'ficie dıı soutirn du Minisreı·e des Affaires Etrangerrs, de l'Ambassade de France en Tıırquie et de l'lnstitut Français d'lstaııbııl Çeviriye ve _vayııııa lıatlıı programı çerçevesinde _vaynıılaııaıı Fransa Dışişleri Balıaıılıgı'rıııı, Tiırlıi_ve'delıi Fraıısa Biı­ _vnlıelçiligi'ııiıı ve lstaııbııl Fraıısız Kültür Merlıezi'ııiıı destegi.vle

bıı wıpıt,

gerçelıleşti ril 111 iştir.

KÜTÜPHANE BiLGi KARTI C.ıtalogıng-in-Publiconon Daıa

(CiP)

Derrida, jacques isim Hariç

l. Felsefe 2.

IPost-Scriptıını)

llahıyat

3.

Şıır Eleşıırısi

ISBN 975-997-104-6 Baskı: Yaylacık Matbaacılık San. Tic. Lıd. Şn (0212 5678003)

Lıtros Yolu Faııh San. Sıtesi No· 12/197·203 Topkapı-ISTANBUL

İSİM HARİÇ (POST-SCRIPTUM)

JACQUES DERRIDA Çevıren:

Didem Eryar

(@KABALCI YAYINEVI

lliştirilmesi

Rica Olunur'

Çile, isim Hariç, Khöra, bu üç denemenin her bağımsız

biri rı

bir kitap

oluşturur

ve birbirinden ay-

olarak okunabilir. Bunları eşzamanlı olarak ya-

yımlamak

uygun görüldüyse, bunun nedeni her

birinin tekil kökenine

karşın aynı izleğin

içlerin-

den geçiyor olmasıdır. Bir tür lsim Üzerine Deneme

oluştururlar

aynı

- üç bölümlü veya üç

zamanda üç

kahramanlarının

işaretleri

da. Bu

tereddüt

Bu

kurmacaların

sessizce birbirlerine hitap ettikleri

izleyerek isim sorusunun

tilebilir, orada, sında

kurmacadır

zamanlı.

çağrının, isteğin ettiği

yerde,

çınladığı işi­

veya vaadin

yanıttan

kıyı­

önce veya son-

ra. lsim: bununla neyi anlıyoruz?

Ve bir isim

çağırırız? verildiği

Bu durumda ne veriliyor? Bir bir

şey

lsim ismiyle ne

zaman ne oluyor?

şey

sunulmamakta,

verilmemektedir, ancak bununla birlikte

Plotinus'un lyi lunmayan bir

hakkında söylediği şeyi

verme

anlamına

gibi, sahip ogelen bir

şey

meydana gelmektedir. Özellikle tam da ismin eksik

Bu metin, Editions Galilee tarafından ayn ayrı yayımlanan üç kitaba bagımsız olarak iliştirilmiştir.

5

JACQUES DERRIDA

olacağı

yerde yeniden-adlandırmak, lakap takmak

gerektiği zaman ne oluyor 7 Özel isimden bir tür la-

kap,

aynı

anda hem tekil hem de tekil bir biçimde

tercüme edilemez bir takma isim veya şifrelenmiş isim yaratan şey nedir? Çile, genel olarak giz ismi denilen yabancı

anda hem özsel hem de

şeye aynı

olan mutlak bir

gizi söyler. Buraya varmak için, bir «bu benim beyinelenişinde

denimdir»in az çok kurmacasal paradoksları

nezaket yon

sırasında,

üzerine

yapılan

ve

bir meditas-

hesaplanamaz bir borcun ortaya

çık­

tığı

bir deneyimi sahneye koymak gerekti: eğer ödev [devoir] varsa bunun, zorunda olmamaktan, zorunda olmadan zorunda olmaktan, zorunda olmama

zorunluluğundan

ibaret

mi? «Üdeve uygun olarak»

olması

gerekmez

değil, Kant'ın diyeceği

gibi «ödev gereği» olarak da davranmak zorunda olmamak zorunda olm;:ı.ktan ibaret olması gerekmez mi? Bunun etik veya siyasal sonuçları ne olabilir? Bu «ödev» isminden ne

anlamamız

gerekir?

taşımayı

üstlene-

Ve kim bunu sorumluluk içinde bilir? İsim

Hariç. Söz kortusu olan

konuşmacı macadır,

kurtuluştur. lki

bir yaz günü, ki bu da başka bir kur-

isim etrafında, tekil olarak isim ismi,

Tanrı'nın ismi ve bunun negatif teoloji denilen şey

6

!SiM HARiÇ

dönüştüğü hakkında konuşuyor­

içinde hangi hale

lar ki, burada Takmalsim [SurNom] olanı,

her

şeyin

tutunamadan

şeyden

nedeniyle ne

önce takma isimle varlığın

veya bilinmesi

olanı adlandırır.

gün veya ğü

ötesine

adlandırılabilmesi,

veya bilinebilmesi, ne de ması

yarın)

adlandırılamaz

adlandırılan

kaçıp

gitmesi

tanımlanabilmesi

adlandırılması, tanımlan­

gerektiği

için

adlandırılamaz

«Negatif teoloji»nin gelecek (bubir «politika»ya

açılıyor

göründü-

yerde böylesi bir kurmaca, bir «kerubi sey-

yah»ın

(Angelus Silesius) izleri veya kalıntıları üzerinde mirasçı adımlarının riskini taşır. !simden da-

ha fazla değere sahip, ama aynı zamanda da ismin yerine geçen bir Takmalsim nedir? Ve nihayet Hariç [Sauj] olan ismin kunuluşuymuş gibi yapar mı? Kurtuluş için basitçe merhaba veya elveda?

Khöra, bu üç denemenin en eskisi olmakla birlikte, zannedilebileceği gibi bunların «kalıp»ı veya kökensel «iz taşıyıcı»sı değildir. Yalnızca Platoncu metnin örnek nitelikteki bir aporia'sını [açmaz] konumlandırır. Timaios, hiçbir şey vermeksizin «mahal verir» gözüktüğü şeyle benzer bir yanı bulunmayan şu «şey»i khöra (yere has olma, yer, aralama, mevki) olarak adlandırır: Bu ne şeylerin ideal paradigmalarını ne de göz önündeki sabit fikir, khöra'ya kaydolmuş, ısrarlı bir demiourgosun kop7

JACQUES DERRIDA

yalarını

verir. Duyurrısanamaz, vahşet olmaksızın

geçirimsiz olan, retoriğe aldırmayan khöra cesaret kırar; örneğin

ve

söylemin figürlerine, kinayelerine

baştan çıkarmalarına

veya

inandırma

eğilimine

inanma

sahip

arzusu duyan herkesin gayretini

çıkaran şeyin

boşa

ta kendisi«dir.» Ne duyumsanabilir

ne kavranabilir ne bir metafor ne de düz bir adlandırma,

ne bu ne de

şu,

hem bu hem de

bir çiftin her iki terimine rak,

«kalıp»

katılarak

ve

şu

olarak,

katılmaya­

veya «sütanne» de denilen khöra, bu-

nunla birlikte tekil bir özel isme, bir ilkisme [prenom], daha önce hem anneye ait olan hem de bakire olan ilkisme benzer

(işte

bu yüzden, her

zaman dendiği gibi [harfi tarifle] la khöra değil de khöra diyoruz); ama bununla birlikte, düşünmenin söz konusu olduğu bir deneyim içinde, khöra sessizce ona verilen takma ismi neye,

kadına

veya teolojiye

çağırır

ve kendini an-

ilişkin

her türlü figü-

rün ötesinde tutar. Derinliklerinden lında

as-

bir ilkismin takma ismi olan kendi ismini ça-

ğırır göründüğü liği

khöra'nın

sessizlik, belki artık sözün bir kip-

veya çekincesi bile değildir. Dipsiz bir dibin bir

günün gecesini vaat edişi bile değildir. Khöra hakkında, ne negatif teoloji ne de Varlığın ötesinde lyi düşüncesi,

Bir veya Tanrı düşüncesi bulunur. Bu

inanılmaz ve olası olmayan deneyim, başka boyut-

8

iSiM HARiÇ

!arının yanı sıra siyasaldır zın

bir

düşüncenin,

da. Vaatte

bulunmaksı­

daha çok da siyasal

olanın sı­

namadan geçirilmesinin haberini verir. Ve Sokrates başkalarına

miş

hitap eder ve

kısa

şöyle

bir geçerken (ki öy-

yaşamda)

politeia'dan söz edergibi yaparken, birdenbire ona, khöra'ya ben-

ledir, çok

bir

zemeye, daima fark edilmeden kalacak bir kurmaca içinde onu oynamaya, onu, dokunulmadan kalanı, kavranılamaz olanı, olası olmayanı, yakın

hem de sonsuzca uzak

badelenin ve

armağanın

olanı

ötesinde her

göstermeye koyulur. Onu, borç

şeyi

alan onu

olmaksızın

gereken olarak, Zorunluluk olarak onu.

9

hem çok

her türlü mühala

Uyarı

l. Bu metnin ilk hali lngilizcede (çev. john P. Leavey jr.)

Post-Scriptum

başlıgıyla (alt başlık:

Aporias, Ways and Voices)

negatif teolojiye ayrılan bir kitapta (Derrida and Negative

Theology, ed. Harold Coward, Toby Foshay, State University of New York Press, 1992) yayımlanmıştır. Dolayısıyla, Harold Coward'ın

yönetiminde, Calgary lnstilute far the Humani-

ties'de (Kanada) bu baglamında yanıt

katılamadım.

geçen kitapta yazılmış

başlık altında

vermeye davet

verilen bildirilere, sonuç

edilmiştim.

Bu kolokyuma

Bu kurmacasal diyalog, dolayısıyla yukarıda adı toplanmış

bu bildirilerin

okunmasından

sonra

oldu. Yazarlara, Toby Foshay, Michel Despland, Mark

C. Taylar, Harold Coward, David Loy, Morny joy'a teşekkürü

borç bilirim. Söz konusu kurmak için daha önce

kitabın

başka

editörleri

yerde

baglamı

yayımlanmış

yeniden

iki deneme-

min lngilizce çevirilerini de yayımlamışlardır: D'un ton apocalyptique adapte nagutre en philosophie (Paris, Galilee, 1983) [Of an Apocalyptique Tane Recently Adopted in Philosophy, The Oxford Literary Review 6:2 (1984)] ve «Comment ne pas parter. Denegations,» Psycht, lnventi.ons de l'autre (Paris, Galilee, 1987) [How to Avoid Speaking: Denials, Language of the Unsayable: The Play of Negativity in Literature and Literary Theory (New York: Columbia University Pres, 1989), s. 3-70]. 2. Haklı ya da haksız, iki başka denemeyi, Khöra ve Çile'yı de eşzamanlı olarak Editions Galilee'den çıkarmak bugün bana dogru görünüyor. Onları birbirinden ayıran her şeye ragmen, tek ve

aynı yapılanmanın

11

içinde birbirlerine

yanıt

veri-

JACQUES DERRIDA

yor, birbirlerini aydınlatıyor gibiler. Bu başlıkların devingen sözdizimi altında, ver·ilmiş bir· isim üzerine uç deneme veya verilmiş bir ismin başına

gelebilecekler üzerine (isimsizlik, metoni-

mi [dü.zdegişmece], eski isim, şifrelenmiş isim, takma isim), yani alınan, hatta borçlu olunan ismin başına gelebilecekler O.zerine, belki de isme, ismin ismine, hatta takma isme ve borçlu

olma ismine (vermek veya almak) neyi borçlu oldugumuz (vermek veya feda etmek) O.zerine ü.ç deneme olarak okunabilir.

12

İsim Hariç

(Post-Scriptum)

- [. .. ] - Birden fazla defa özür diliyorum sizden, konuşmak

için her zaman birden fazla olmak gerekir,

birçok ses gereklidir ... - Evet,

katılıyorum,

olarak, örnek nusu

hem de her

oluşturan

şeyden

şekilde, Tanrı

bir

üstün·.

söz ko-

olduğunda ...

- Apophasis'e • göre ya da başka bir deyişle sessiz sese [voi.x blanche], negatif adı verilen ya da sözde negatif teolojiye göre,

Tanrı hakkında konuşma

iddiasında bulunulduğu

zaman,

eğer

mümkünse

daha da fazla ses gerekir. Bu ses kendi kendini çoğaltır,

kendi içinde bölünür: hem bir

Apophasis: Yunanca

«yadsıma,»

gelir. Bundan hareketle yımcı»

ya da

«olumsuzlama»

geliştirilen

felsefi

«yadsıyıcı» görüş adı

teoloji»yle ne de «ateizm»le «izin veren,» «mümkün mamak için Yunancada

özdeş

kılan»

anıldığı

13

şey

anlamına

de «yoksa-

verilebilir. Ne «negatif olan, ancak bunlara da

bu yolu, gibi

görüşe

söyler

karışıklığa

bırakıyoruz

-yn.

yol aç-

JACQUES DERRIDA

hem de onun tersini söyler, Tanrı'nın varlığı yoktur veya Tanrı varlığın ötesinde(dir) der. Apophasis, Tanrı

konusunda olumsuz veya sorgulayıcı (çünkü

apophasis aynı zamanda bu anlama Ja gelir) bir açıklama,

form alan bir bildiri, bir

bir

yanıttır

ve

bazen karıştırılacak kadar ateizme benzer. Bununla beraber, olumsuz ve

apophasis'in mün,

kipliği çoğu

kararın

çağrıştırır.

sorgulayıcı değerine rağmen,

veya bir

zaman bir

statement'ın

yargının,

[ifade]

hük-

kipliğini

Size, bu arada lütfen araya girmekten

çekinmeyin, bu seslerin

çokluğundan,

monolojiz-

min8 ilk olduğu kadar, aynı zamanda da bitmek bilmeyen sonundan -ve bunu. izleyen

şeylerden­

söz etmek istiyorum ... - Belli bir gizemcilikte

olduğu

gibi, apophatik

söylem konusunda her zaman ateizmden şüphele­ nildi. Hiçbir şey böylesi bir yargılama kadar hak edilmiş

ve bir o kadar da anlamsız, yersiz ve kör

olamaz. Leibniz bile buna

eğilimliydi.

Heidegger,

onun Angelus Silesius konusunda söylediğini hatırlatıyor:

«Bu gizemcilerde zor metaforlarla dolu,

neredeyse ateizme eğilimli son derece yürekli ifa-

0

Logos'un ıek olması --> [ve] tanıklık ederek kalıcı oluyor dememı­ zin bir

anlamı

yoktur.

- «Kalmak» burada ne anlama geliyor? «Olmak» fiilinin bir kipligi mi? - Bilmiyorum. Belki de tam olarak bu teolojinin hiçbir

şey olmayacagı ...

- Hiçbir dilmiş

şey

olmamak, onun gizli veya

dilegi de mi

olmayacaktır?

neyle tehdit ettiginizi

Onu bu

şey

hiçbir

şey olmadıgını

olmaktan ziyade, bir

dönüşmek

e-

sanıyorsunuz? Tartışmamız

hala bu teolojinin (belirlenebilir) bir varsayıyor,

ifşa

şekilde

şey

oldugunu

degil ve hiçbir

şey olmayı

veya bir

şeye

istedigini. Fakat biraz önce yine bunun

tersini iddia ettigini duyduk ... - Okuma veya duyma sorunu. Her durumda, eger bu fazlalık veya artık (dil bakımından) dilin tekil olayları üzerinde birkaç iz, bir lisanın gövdesi üzerinde birkaç kalıntı bırakmasaydı, negatif teoloji hiçbir -

şey,

Kısacası

kesinlikle hiçbir bir külliyat.

48

şey olmazdı. ..

iSiM HAHIÇ

_ Bu lıiilliyaı'ta clogrudan dogruya birkaç iz kalır; iz, apophasis'in (yaşamdan ve ölümden daha

fazla bir şey) halmtısı [survivance) anlamında, içsel varlıksal-mantıksal-semantik

que! bir nüşür:

[onto-logico-scmanti-

özyıkımın kalıntısı olarak bu kıilliyata dö-

mutlak seyrelme olmuş olacaktı, çöl mey-

dana gelmiş ve bu yer dışında hiçbir şey meydana gelmemiş olacaktı. Şüphesiz,

«bilinmeyen Tanrı»

(Der unerhandtc GOtt, iV: 21), sözünü ettigimiz anlaşılmamış

ya da kabul

görmemiş Tanrı

hiçbir

şey

söylemez; O'nun hakkında dayanagı olan hiçbir şey söylenmiş

olmaz ..

- ismi hariç ... -

Dayanagı

olan hiçbir

bile

adlandırmayan

şey,

geri

çekilişinde

şeyi,

ilahiligi

(GOttlıeit)

isim hariç, öyle ki bu cümleyi, onunla boy

hıçbir

ölçüşen

her cümleyi peşi sıra sürüklemeyen hiçbir şeyi adlandırmayan isim hariç. «Tanrı» bu dipsiz çökün-

tünün, dilin sonsuz çölleşmesinin adı«dır.» Fakat bu negatif işlemin izi, olayın içine ve ıizeı·ine ve o-

lay olarak kaydolur (gelen, orada olan ve her zaman tekil olan, bu kenosis içinde gelişinin veya ani belirişinin en kesin koşulunu bulan olarak kaydolur).

Geriye kalan bu olay vardır [il y al, her ne kadar 49

JACQUF-~ DERRIOA

bu kalış [restance] bu Tanrı'dan daha tözsel, daha özsel olmasa, hatta varolan hiçbir şeyi adlandırma­ dığı, şu veya bu anlama gelmediği söylenen Tanrı adına göre ontolojik açıdan daha fazla belirlenebi-

lir olmasa bile. Hatta ona ilişkin olarak es gibt [vardır] anlamında vardır [il

y al

olmadığı söylenmiş­

tir: O veren değildir, o bütün armağanların ötesindedir (Gott über aile Gabeıı, iV, 30). - Bunun bir dua sırasında söylendiğini unutmayın.

Dua nedir? Hayır, kendimize «Dua nedir7»

diye sormamalıyız, genel anlamda dua nedir diye. Duayı düşünmeye çalışmak aracılığıyla

genel anlamda

gerekir, bu belli dua duanın

bu duada, bu

duaya, bu benzeri olmayan duaya doğru yöneldiği dua aracılığıyla duaya tanıklık etmek (eğer geçişli fiil mümkünse,

duanın duasını

etmek) gerekir. Oysa

ki bu belli dua, her şeyden daha fazlasını istediği halde, hiçbir şey istemez. Herhangi bir şey vermesini

değil,

Tanrı'dan

kendisini vermesini ister:

«Giebstu mir dich nicht selbst, sa hastu

ııichts

gegc-

ben» («Eğer bana kendini vermiyorsan, hiçbir şey vermemiş olursun»). Tanrı'nın ilahiliği burada hala

bir armağan veya verme arzusu olarak yorumlanır. Ve dua bu yorumdur, hatta bu yorumun gövdesi50

iSiM HARiÇ

dir. içinde ve üzerinde diyordunuz, bu birtakım topos'ları içeriyor kuşkusuz ...

_ ... veya belli bir khôra'yı (gövdesiz gövde, orada olmayan, fakat yegane olan ve her şeyin yeri olan, her şeyin yerine geçen, mesafe, yer, aralık). Biraz önce mırıldanırken söylediğiniz gibi «ismi hariç»i khöra için de söyleyecek misiniz? Gizli olan her şey burada temsil ediliyor. Çt.inkü bu yer, özellikle de objektif uzam bilimi hakkındaki bütün onto-topolojik

önyargılarımızı değiştiriyor

ve çürütü-

yor. Khora orada, fakat bütün «burada»dan daha fazla «burada» ... - Biliyorsunuz ki, neredeyse bütün Yahudi, Yunan,

tiva

Hıristiyan

veya lslam

Tanrı'ya yapılan

örgüselliğinde,

göndermeyi,

via nega-

Tann'nın

ismini

yer deneyimiyle birleştirir. Çöl de katıksız bir yer figürüdür. Fakat genel olarak betimleme, bu uzamsallığa, sözün bu yerle olan ilişkisine bağlıdır.

- Evet, Angelus Silesius söz (das Wort) hakkın­ da, yani aynı zamanda ilahi söz hakkında da bunu yazıyor;

ve burada

bazıları Worı'ü

larak çeviriyor:

51

basitçe

Tanrı

o-

.JACQUES DERRIDA

Der Ort ist dass Wort Der Ort uııd's Wort ist Eins, und wdre niclıt der on,

(Bey Ewger Ewigheit!) es wdre

niclıt

dass Wort.

Yer sözdür. Yer ve söz birdir ve yer olmasaydı, (En ezeli ebediyetten beri!) söz olmayacaktı (1 205). - Bu yerin ne objektif olana ne de dünyaya dair bir yönü vardır. Hiçbir coğrafya, geometri veya jeofiziğe bağlı değildir. Bir özne veya nesnenin içinde bulunduğu şey değildir. O bizim içimizdedir, ki

onu kabul etme ve aynı zamanda ondan kurtulmanın

ikircikli zorunluluğu buradan kaynaklanır: Der Orth ist selbst indir·.

Nicht du bist in dem Orth, der Orth der ist in dir:

Wirfstu jhrı auss, sa stcht die Ewigkeit schon hier. Yerin kendisi senin içindedir. Yerin içinde olan sen Dışla

onu ve

değilsin,

işte şimdiden

o senin içinde:

ebediyet (1: 185).

- Ebediyetin burası (hier) orada yer alıyor, şim­ diden (schon); şimdiden orada olmak, bu fırlatma veya bu reddetmeyi konumlandırıyor. (Auswerfen'i çevirmek zor: aynı zamanda uzaklaş[tır]ma, dış52

iSiM HARiÇ

Ia[n]ma, ret, fakat her şeyden önce dışarıyı ve dolayısıyla da uzanıı oluşturan ve yeri kendi kendin-

den ayıran bir fırlatma: Khöra). Ve işte bu şimdi­ den'den itibaren post-schptunı kendi yerini bulur hem de

kaçınılmaz

bir

şekilde.

- Yanıt olarak, Mark Taylor'un «pretext of the conıe»

text» which «is a before that is (always) yet to

[(her zaman için) henüz gelmiş olan bir metnin ön-metni [pretext; vesilell hakkında yazmış olacagı şeyle şimdiden

tekabüliyet halindedir. Veya yine

sözcüklerle oynamadan, sözcük yerine sözcük koyarak sözcükle

oynadıgında,

sanında

ortaya

çıkması

leşmesi

gibi: «What is the Ort of the W-ort?» [W-

sözcügün ötekinin li-

veya ötekinin

lisanına

yer-

ort'un Ort'u nedir?] 10 aynı

- Olay

anda dilin içinde ve üzerinde

dolayısıyla

içerde ve yüzeyde,

açık,

serilmiş

dolayımsızca

dışına taşan

ve

zey. Olay

agzın

kendi

içinde ve üzerinde

kalır,

gözler önüne bir yü-

kalır, Fransızca­

da dendigi gibi, dilin ucunda veya Tanrı'ya yönelen

[portent] sözcükler

tarafından aşılmış dudakların

ucunda. Sözcükler bir ference (nakletme, gönderme, ayıranı [transference, reference, diljeraııce]) hareketiyle taşınır, ihraç edilir, surgüıı edilir. Tanrı'yı 53

JACQUES DERRIDA

adlandırırlar, ondan söz ederler, onu konuşurlar,

ona konuşurlar, onun lıendi içlerinde hoııuşınasına izin verirler, kendilerini onun tarafından taşınmaya bırakırlar, ismin kendi ötesinde adlandırdığını varsaydığı şeyin kendisine (kendi kendilerine) gön-

derme yaparlar; ismin ötesinde adlandırılabilir olana, adlandırılamayan adlandırılabilire. Sanki aynı zamanda hem ismi kurtarmak hem de isim hariç, isimden başka her şeyi kurtarmak gerekliymiş gibi, sanki ismin taşıdığını veya isim aracılığıyla yönelinen şeyi kurtarmak için ismi kaybetmek gerekliymiş

gibi. Fakat ismi kaybetmek onu suçlamak, onu değildir.

yok etmek veya yaralamak basitçe ona

saygı duymaktır:

telaffuz etmek, ki bu onun, şıyan

Tam tersine

isim olarak. Yani onu

adlandırdığı

ötekinin içinden geçmesi

ve onu ta-

anlamına

gelir. Te-

laffuz etmeden telaffuz etmek. Onu çağırarak, onu hatırlatarak (hatırlayarak) onu unutmak, ki bu da

ötekini çağırmak veya hatırlamakla eşdeğerdir ... - Kesinlikle, fakat öyleyse dili ve dilin içindeki ismi (zaten isim, özel isim, her şeyden önce isim, dilirı

içinde midir ve bu dahil olma ne anlama gele-

cektir?) herhangi bir genelleme, figür veya topolojik şema egemenliği altına almaya son vermek ge-

54

iSiM HARiÇ

rekir. Burada, bu ]erence [nakletme [transference], gönderme [reference], ayıranı [difjerance]] sayesinde açılmış bir dilin içinde ve üzerine konuşuyoruz, göndermenin eksikligi, bilginin yetersizligi ya da zayıflıgı söz konusu oldugunda yetkinlikten uzak

oldugunu söyleyen bir dilin içinde ve üzerinde. Böylesi bir eksiklik, bir yanda açılma, açıklık, açın­ lama, bilgi ile her türlü tezahüre heterojen, geçici olmayan mutlak bir giz

arasındaki

ortak bir ölçü

yoklugunu gözler önüne serer [traduit] ve ele verir

[trahit]. Bu giz, henüz potansiyel durumda olan bir bilgi

dagarcıgı,

fiili [en puissance] bir tezahür degil-

dir. Ve feragat veya vazgeçme söylemi negatif değildir: ramış

Bunun nedeni basitçe olumsuzlamaya («bu

şu

uğ­

degildir») betimleyici bir yüklemle-

me ve bildirme kipinde önermeler dile getirmemesi değil, vazgeçtigi kadar ifşa etmesidir; ve buyurarak ifşa eder, bu yetersizligi aşmayı zorunlu kılar, emreder;

imkansızı yapmayı

gerektirir, gidilmesi-

nin mümkün olmadıgı yere gitmeyi gerektirir;

(Geh,. Git!). Bir kez daha yerin tutkusu. Fransızca olarak şöyle söyleyeceğim: gidilmesi imkansız olan

yere gitmenin yeridir [il y a lieu de] (bu da il faut [gerekir] anlamına gelir). Oraya, isme doğru, ismin içindeki ismin ötesine doğru. Kalana (kadın veya 55

]ACQUES DERRIDA

erkek) doğru - isim hariç. Gidilmesi mümkün

0_

lan yere gitmek, bu bir yer değiştirme veya karar olmayacak, bir programın sorumsuzca izlenmesi olacaktır. Mümkün tek karar, karar verilemeyenin

ve imkansızın deliliğinden geçer: Gidilmesi imkansız

olan yere (wo, Ort, Wort) gitmek: Hatırlayın:

Geh hin, wo du

rıidıt hansı:

sih, wo du sihest

rıichı:

Hör wo nichts sclıallt wıd hlingt, so bistu wo GOtt spricht. (!: 199)

- Sizce, şa,

dile

imkansızlık

karşı

kendisine

bu

karşı

gerçekleştiği

tarafı

zeminindeki bu

kuralcı

if-

öfke, dilin kendi içindeki ve

olan bu

kıskanç

bu yerde bir yara izi

midir? Orada, öteki

tatlı

dünyanın

hala dünya

öteki

öfke,

imkansızın

bırakan

çile

değil

tarafında? Dünyanın

mıdır, dünyanın

içinde mi-

dir, öteki dünya mıdır veya dünyanın ötekisi midir, dünya hariç [sauf le monde] her şey midir? - Evet yara orada, karşıda. Okunabilir başka bir şey var mı? Bir yara izinden başka bir şey? Ve asla

meydana gelmemiş bir şeyden başka? Olayın başka bir tanımını biliyor musunuz? - Ama hiçbir şey bir yara kadar okunmaz değildir yine de. Sanırım sizin gözünüzde okunabilir56

iSiM HARiÇ

lik ve okunmazlık bu yerde ayrı iki şey değil. Size göre, her koşulda okunabilir hale gelen, okunabilir kılan, kendisini okunabilir kılan bu izdir: dilin i-

çinde ve üzerinde, yani dilin kıyısında .. - Dilde yalnızca kıyı vardır.. Yani gönderme. Göndermeden başka, indirgenemez göndermelerden başka hiçbir şey olmadığı için, gönderge -isim hariç her şey- vazgeçilmezdir veya değildir sonucuna da pekala varabiliriz. Bahse girerim ki negatif teolojinin bütün tarihi bu çinde

kısa

ve hafif aksiyom i-

oynanıyor.

- Öyleyse «dilin kıyısında» şu anlama geliyor: «dil gibi

kıyıda,» aynı

hem geri

çekiliş

ve ikili bir hareket içinde,

[derobement] hem de

taşma

[debor-

dement]. Fakat an ve güç olarak, buyurma harehetlerinin, hıymın üzerinden aşarak, dünyanın öteki tarafından

itibaren meydana gelmeleri gibi, enerjile-

rini daha önceden meydana gelmiş olmahtan almaları gibi -her ne kadar bu bir vaat sıfatıyla olsa bileokunabilir-okunamaz metin, negatif-teolojik yargı

post-scriptum olarak kalır. O kökensel olarak bir post-scriptum' dur, olaydan sonra gelir. .. - . . . bir olay ise, eğer doğru anlıyorsam, bir

57

JACQUES DERRIDA

mühür formunda olacaktır, sanki şahitsiz şahit olarak bir sırrın korunmasına adanmış gibi, çözülemeyen bir imza tarafından mühürlenmiş olay, bir kısaltma, harften önceki bir resim olacaktır.

- Mühürlenmiş olay bir çizgi'nin deneyimine (çekilmiş çizgi,

Zug,

kıyı, taşma, öteki ile ilişki,

Zug, Bezug. ference, kendi dışında başka bir şeye gönderme [reftrence], ayıranı [differance]) tekabül eder, her şey olup bittikten sonra olması [aprescoup]. aslında bir yazının ötekinden, posı-scrip­ ıum'dan

sonra gelmesidir.

- Kendi

eksikliğinin

durumunun izlerini [stig-

mates] taşıyan bu yaralı yazının izi: imzalanmış, üstlenilmiş,

- ...

hak edilmiş ...

aynı

zamanda kendi

ölçüsüzlüğünün,

böy-

lece yanına imza eklenmiş kendi hybris'inin izlerini de: bu basit ve kendine özdeş bir iz olamaz ... - ... sanki böyle bir iz hiç olmamış gibi ... - Bu imza, bir yüzey ve hatta onunla tek vücut olacak bir destek üzerinde bulunuyor diye silinmemiş, silinemez, yaralanamaz, okunabilir bir imza

olamaz. Bu imza için destek görevini üstlenen yü-

58

iSiM HARiÇ

zey bile olasılıktan uzak kalır. Bu işaret, yer bulduktan sonra bir yer buluyor, hafif, dikkatli, fakat güçlü bir yerinden-edilme [dis-!ocation) hareketiyle, dil adı verilen şeyin istikrarsız ve bölünmüş kı­ yısında. Dil adı verilenin bütünlüğü bile, burada muammamsı ve kesinliksiz bir hal alıyor.

- Ve böylece « "negatif teoloji," [ .. ] denen şey bir dildir» cümlesi aynı zamanda çok fazla ve çok az şey ifade ediyor. Kesin bir aksiyomun kavranabilirliğine artık sahip değil, bir uzlaşma şansı, bir

kolokyum yasası veya iletişim için güvenli bir alan vermiyor artık. - Cümleye daha fazla haksızlık etmeyelim. Onu şimdilik

yönlendirici bir ilke olarak saklayalım,

sanki ona ihtiyacımız varmış ve daha uzağa gitmeyi arzuluyormuşuz gibi.

- Bütün apophatik teolojik öğeler bu yolun statüsüne veya daha doğrusu hareketine, istikrarsızlı­ ğına sahip değiller mi? Oklara, küçük oklara, aynı

yönde, hedefe yönelen bir grup okun fırlatılışına benzemiyorlar mı? Fakat ok yalnızca bir oktur, hiçbir zaman kendinde bir hedef değildir. Hedefle-

diğinin, ulaştığının ve hatta yaraladığının dışında 59

JACQUES DERR!DA

her şeydir: ulaşana kadar onun isabet etmesine engel olan ve böylelikle de zarar görmeden [sauf; hakalandır ...

riç]

- Silesius da, en imkansızın veya en imkansız­ dan daha imkansızın imkanlılığından söz ederken tam olarak bunu söylüyor (Das überunmöglichste ist

möglich).

Şöyle açıklıyor, hatırlayın:

Sen okunla

güneşe ulaşamazsın,

Ben, benimkiyle, ebedi

güneşi ateşimin altına alabilırim.

(VI: 153)

- Bu önermeyi (« "Negatif teoloji," ... denen şey

bir dildir») muhafaza edelim. Onu en belirgin

anlamında,

lamaya ha

at face value [görünen

çalışalım.

doğrusu,

değeriyle]

sorgu-

Ve philein konusuna dönelim, da-

aktarma veya çevirme

anlamında

çe-

kim [aimance] diyelim buna. - Bu izleklerin yerlerinin tam olarak

saptanması

mümkün değil, fakat devam edelim. - Sanki mümkünmüş gibi yapalım, ister misiniz?

Görünüşe

inanacak olursak, «negatif teoloji»

ifadesinin iki gelenek dışında (bir yanda, felsefe veya Yunan kaynaklı onto-teoloji, öte yanda Yeni-

60

iSiM HARiÇ

Ahit teolojisi veya Hıristiyan gizemciliği) hiçbir he-

sin karşılığı yok. Bu iki yol, okla yönü tayin edilmiş bu iki yol, negatif teoloji dediğimiz şeyin kalbinde kesişecektir. Böylesi bir kesişme

[croisement] ...

- Burada her şey yaşamsal bir öneme sahip gözüküyor: bu iki yolun kesişmesiyle, hreuzweise varlık

Durchstreichung ile Heidegger

kelimesinin

üzerini karalıyor (ki gelecekteki teolojinin ondan vazgeçmesi gerekeceğini söylüyor) ve Gevier'e 11 gönderme tında,

yaptığını

iddia

bu kez Marion

karalıyor

(bu belki de

ettiği, Hıristiyan haçı

«Tanrı»

al-

kelimesinin üzerini

Tanrı'nın

ismini

korumanın,

onu bütün onto-teolojik putperestlikten kurtarmanın bir yoludur: varlıksız Tanrı) ...

- Doğru. Her koşulda, «negatif teoloji» ifadesi genel olarak bu iki çizginin kesişmesiyle meydana gelen açıların birinde yer alan gidimli bir deneyimi adlandırıyor. Bir çizgi her zaman aşılsa

(crossed)

a «Dönüş»ten (Kehrc) sonra Heidegger'in «insan»a ayrıcalıklı bır yer vermemek ıçin kullandığı «dörtlü» anlamına gelen

kavram. Bu «dörtlü,» «toprağı, göğü, tanrısal olanı ve ölümlüyü» içerir. -yn. • Dieu sans l'eıre: Tanrı olmaksızın Tanrı.

61

JACQUES DERRIDA

bile, bu çizgi aynı kavşakta, aynı kesişme noktasın. da bulunur. Çeviriler, benzeşimler, yer değiştirme­ ler, aktarmalar, metaforlar ne olursa olsun Yahudi, Müslüman, Budist kültürü düşüncelerinde hiçbir zaman hiçbir söylem kendine bu unvanı (negatif teoloji, apophatik yöntem, via negativa) kesin bir biçimde vermedi. - Bu unvanın hiçbir yazar tarafından, kendi söylemine ilişkin olarak, hatta sözünü ettiğiniz geleneklerde bile, üstlenilmemiş olduğundan emin misiniz? - Benim telkin etmek tif teoloji» ifadesinin bir na

alınmış

bir

istediğim yalnızca çeşit

adlandırma

c

tc. kendisi bizi şu andan itibaren bu keli-

,ırn·lPri tırmık içine koymak zorunda bırakıyor. Anlamları sarsıntıya uğramış olacaktır.

- Fakat aynı zamanda «-sız» ve «-sız değil,»

94

iSiM HARiÇ

söylenmesi ve anlaşılması en zor kelimeler, en düşünülemez veya en imkansız. Örneğin Silesius bize

bu özdeyişin mirasını bırakırken ne demek istiyor: Kein Todt ist ohn ein Leben. Hiçbir ölüm yaşamsız degildir (I: 36).

Ve daha iyisi: Nichts lebet ohne Sterben. GOtt selber, wenn Er dir wil leben, muss ersterben: Wie danckstu oh ne Tod sein Leben zuererben. Hiçbir Tanrı'nın

ölmek

şey

ölmeksizin

yaşamaz.

kendisi bile, eger senin için

yaşamak

istiyorsa,

zorundadır.

Ölüm olmadan, onun yaşamının mirasına konmayı nasıl düşünebilirsin? (I: 33)

- Acaba miras üzerine şey

var

mıdır?

Miras

zerine bir sav olarak

yazılmış

almanın

daha derin bir

ne anlama

anlıyorum

geldiği

ü-

bunu. Ve isim ver-

mek ve onu almak üzerine. -Hariç [Sauf; zarar görmeden] - Evet,

«-sız»

gibi, miras, dilerseniz kökensel

bağlantısallık düşünmesi ve «yaşanması,» «ölün-

95

JACQUES DERRIDA

ınesi» en zor şeydir. Fakat unutmayın ki, Sile-

sius'un bu özdeyişlerinin, özellikle de onları dolayımsız biçimde kuşatanların(!: 30, 31, 32, 34 vs) Hı­

ristiyanlığa değin bir anlamı var ve

31.

ve

32.

özde-

yişlerin post-scripta'sı, («Tanrı içimizde ölür ve yaşar. Ben ne ölüyor ne de yaşıyorum. Tanrı'nın ken-

disi bende ölüyor» vs) nasıl okunması gerektiğini açıklamak için Aziz Pavlus'u alıntılar. Aziz Pavlus'u

okuyarak okumayı öğretirler, başka şekilde değil. Bir okuma post-scriptum'u veya

Hıristiyan

özyoru-

mu bir post-scriptum, Kerubi Seyyah'ın ve «GOtt

mag nichts ohne mich» (l: (!:

294)

96) ,

«GOtt ist ohne Willen»

ile Heidegger istese de istemese de, «Die

Ros'ist ohn warumb ... »un [Gül niçinsizdir] «Ohne Warumb»u [Niçinsizdir] (l: zere bütün rebilir.

«-sız»ların

Eğer

scriptum

da dahil olmak ü-

bakış açısını

Heidegger istemiyorsa,

yazması

kün olup,

tüm

289)

yönlendi-

başka

bir post-

gerekir, ki bu her zaman müm-

mirasın başka

bir deneyimini temsil e-

der. «-Sız»ın zorluğu,

yine aphophasis

tarafından

vaat edildiği kadar tehdit edilen politika, hukuk veya ahlak denilenin içine yayılır. ·Demokrasi, demokrasi

ideası,

gelecek demokrasi 96

örneğini

ele

alın

!SiM HARiÇ

(ne Kantçı anlamdaki ldea olarak demokrasi, ne de bugünkü haliyle, sınırlı ve belirlenmiş demokrasi kavramı, fakat bir vaadin mirası olarak demokra-

si). Bunun yolu, bugün belki de dünyada son derece şematik olarak çözümlediğimiz negatif teolojinin aporia'larından, yani bu aporia'ların arasından geçiyor. - Bir yol

nasıl

Aporia'ları

-

aporia'lardan geçebilir?

açık olmadığı, kapatıldığı

lun

Yo-

ya da

çıkışsızlığın

içi-

şey

yolu açmadan bir yol

olabilir mi? Karar vermenin

imkansız göründüğü

ne

gömüldüğü

olacaktır?

olmayan bir yol ne yerde bir

yerde karar verme

gerekliliği olmaksızın

düşünemiyorum. Kararın

programlanabilir layısıyla

olduğu

daha

baştan

bir yol

mümkün ve

bir yerde bir karar ve do-

bir sorumluluk göremiyorum. Peki hiç ol-

mazsa bu

şeyi konuşacak mıyız,

bari bu

şeyden

söz

mı?

Bir

edebilecek miyiz? Bunun için bir ses olacak isim? cede

Konuşma

veya yürüme

imkansız olduğunu

imkanının aynı

dere-

kabul ediyorsunuz o hal-

de. Her durumda, aporia'dan bu geçişin (belki de) öncelikle, aynı bir sır gibi, birkaç kişiye mahsus

97

JACQUES DERRIDA

görünecek kadar zor olduğunu... Bu içrekçilik [batınilik] bir demokrasi söz konusu olduğunda

son derece tuhaf görünüyor, hatta apophasis'in Tanrı'yı tanımlamasından daha fazla tanımlamadı­ ğınız bu gelecek demokrasi için bile. Bu demokra-

sinin gelmesi [son a-venir] birkaç kişi tarafından kıskançlık içinde düşünülecek, gözlenecek ve pek

az öğretilecek. Bu çok kuşku uyandırıcı. - Beni anlayın, burada söz konusu olan çifte bir emri gözetmek. Birbirine rakip iki arzu, apophatik teolojiyi arzu-olmayanın kıyısında, Khöra'nın girdap ve kaosu

etrafında

ne [Y. ortak])

tarafından anlaşılma

onu bir

sır

böler: Herkes (cemaat, kaiarzusu ve

olarak iyi anlayabilenler ve

onu saklamaya muktedir veya buna tarafından,

çok kesin

sınırlar

dolayısıyla

layık

dahilinde

sırrın,

olanlar

saklanması

veya onlara emanet edilmesi arzusu. Demokrasi veya demokrasinin

sırrı nasıl

emanet edilemezse,

sır,

miras olarak herhangi birine emanet edilmemelidir, zaten edilmesi de mümkün değildir. Yine örneğin

paradoksu: herhangi biri (herhangi bir ör-

nek: numune) de iyi örnek oluşturmak zorundadır. Bunu söylediğim zaman beni anlayın, yine Si-

lesius'tan alıntı yapıyorum, «Kutsanmış sessizlik» 98

iSiM HARiÇ

üzerine yazılmış özdeyişe eklediği bu bir çeşit post-

scriptum'dan (Das seelige Stilleschweigen. I:

19).

Söz

konusu olan bir sessizliği, tıpkı Gelassenheit'ı olduğu gibi,

iyi

anlamaktır:

Wie seelig ist der Mensch, der weder wil noch weiss! Kutsanmıştır

ne isteyen ne de bilen insan!

Ve işte bir post-scriptum olarak Nota Bene [lyice dikkat et]: Der GOtt (versteh mich recht) nicht gibet Lob noch Preiss. Tanrı'ya

(beni iyi anla) ne

şan

ver(ir) ne övgü (düz)er.

Ve hatırlayın ki, Tanrı'yı yalnızca kavramayıp bırakmayı da bilen örnek nitelikteki Gelassenheit'ı

«az

sayıda

saklı,

insan» kavramaya

hazırdır (II: 92).

En

en arınmış, en ender sır, bir başkasının değil

bir Gelassenheit'ın sırrıdır; ona benzeyen bir ötekinin

değil,

bir

Gelassenheit'ın sırrıdır;

ötekinin

değil,

buraya bırakılan ötekinin sırrıdır. Bırakıştaki bu dinginlik nereden (ne tarafından? kim tarafından?) verilmiş olacaktır;

bu dinginlik aynı zamanda, bü-

tün bilginin ötesinde, Tanrı'ya, hatta ismine bile hiçbir şey vermiyormuş gibi anlaşılacaktır, hatta bir Elvedayı bile.

99

JACQUES DERRIDA

- Bir isim vermek, yine de vermek midir? Bir şey vermek midir? Ve her zaman bir takma isim-

den (örneğin Tanrı veya Khöra) başka bir şey mi vermektir? - Şüphe duyabiliriz, fakat ismin yalnızca hiçbir şey olmamakla kalmadığı, her koşulda isim verdiği «şey» olmadığı, «adlandırılabilir» olmadığı veya

tekrar adlandırılan olmadığı için değil, ancak ötekini zincirleme, köleleştirme veya bağlama, çağırı­ lanı bağlantılandırma,

onu bütün karar veya müza-

kereden, hatta her türlü özgürlükten önce çağırma

vermeye

de bundan

şüphe

sion: tutku], vaat belirlenmiş

tehlikesi

taşımasından

duyabiliriz.

Atfedilmiş

edilmiş olduğu

ittifak. Ve buna

yanıt

itibaren

çile [pas-

kadar buyrukla

rağmen

isim, kökensel

ve zorunlu olarak, eğer hiçbir zaman onu alana alt değilse,

ilk andan itibaren onu verene de ait olma-

mıştır.

Hatta bundan da iyisi, Plotinus'tan Heideg-

ger'e -ki onun ismini

alıntılamaz-

ve Lacan'a -her

ikisinin de ismini anmaz-12 uzanan kök

salmış

dinde

bir ifadeye göre, ismin

olmayanı

ce, yani

armağanı

ken-

' verir; belki de her türlü özden ön-

varlığın

[inessence] buna

geleneğimize

ötesinde,

dayanır.

100

armağanın özsüzlüğü

iSiM HARiÇ

- Son bir soru. Belki bunu önceden sezinliyoruz, Angelus Silesius «klasik» veya kanonik negatif teolojinin ne tümünü ne de en iyi örneğini temsil ediyor. Peki neden her şeyi ona bağlıyoruz? - Burada bir tarihin ilinekselliğine veya olumsallığına başıma

inanmak gerekiyor: isterseniz buna bu yaz

gelen otobiyografik bir rastlantı diyelim. Bu

aile yerine, bizi isim

vereceğini

yavaş yavaş

bilmeyen bir annenin

lemek için gelirken yan'ı (aslında

terk eden ve

yanımda

ondan seçme

bu

da, Silesius daha

tanıdık

parçaları)

bek-

Kerubi Seygetirmeye

yabancı

ve dostça gelmeye

Ona son zamanlarda, bugün özdeyişler

başında

kitabı,

karar verdim. Her ne kadar bana hala

artık nasıl

olsa

başladı.

alıntılamadığım bazı

yüzünden sanki gizlice geri döndüm.

Hem sonra yolculuk sırasında da az yer kaplıyor (70

sayfa). Negatif teoloji, daha önce söylediğimiz

gibi, aynı zamanda en ekonomik biçimselleştirme; mümkün olanın en büyük gücü, bu kadar az kelimeyle tükenmek bilmeyen bir dil dağarcığı değil mi? Bıkmamacasına eksiltmeli [elliptique], suskun, şifreli, her tür edebiyattan sonuna dek çekilmiş,

buna rağmen kendini teslim ettiği yerde bile ulaşıl­ maz. bir edebiyat, tutkunun [passion: çile] kendi ö101

JACQUES DERRIDA

tesine taşıdığı bir kıskançlığın doruğa çıkması; insanın çöl veya sürgün için yapıldığını düşünebile­ ceği

bir edebiyat. Arzunun soluğunu kesiyor ve

her zaman ya çok fazla ya çok az konuşarak, asla terk etmeden sizi her defasında bırakıyor.

Nice-Berlin,

102

Ağustos 1991

NOTLAR

l. «Bei )enen Mystikenı gibt es einige Stellen, die ausserordeııtlich hühıı beiııalıe

sinci, voli von sclıwierigen Metapherıı und

zur Gottlosigheit

bisweileıı

in den

deutsclıen

lıiııııeigeııd,

-im

sowic ich

übrigeıı sclıönen- Gediclıteıı

eiııcs gewisseıı Manııes beınerlıt lıabe,

Aııgelus Silesiııs ııeııııt

Glciclıes

der

siclı ]olıaııııes

... » (Leibniz, Pacius'a mektup, 28

Ocak 1695, Leibııitii opera, Ed. Dutens, VI, s. 56). Heidegger s. 68'de

tarafından,

Der Satz vom Grund, Neske,

1957,

alıntılanır.

2. Silesius, La Rose est sans

(Pelerin

cherubiniqııe'den

poıırqııoi

[Gül niçinsizdir]

[Kerubi Seyyah] seçmeler, çe-

viri Roger Munier, Paris, Arfuyen, 1988). Neredeyse tüm çeviride bazı değişiklikler yapıyor ve orijinal metni eski Almanca olarak yeniden oluşturuyorum, tıpkı Hemi Plard tarafından yayımlanmış Cherııbııischer Waııders­ mann'ın tam baskısında (Paris, Aubier, 1946, çift dilli baskı) bulunduğu gibi. Alıntılanan özdeyişlerin bir kıs­ mı,

Roger Munier tarafından yayımlanmış La Rose est

saııs pourqııoi seçkisinde bulunmayıp bu basıma gönder-

me yapmaktadır. Ayrıca Munier'in yayımladığı, L'Erraııt clıerubiııique başlığı altında başka bir tam baskı da (Pa-

ris, Ed. Planete, 1970, Roger Laporte'un Önsözü ile) bulunmaktadır.

3. Mark Taylar, «no not no,» a.g.y., s. 176 ve 186

103

JACQUES DF.RRIDA

(bkz.

Uyarı).

4. Bkz. özellikle Psyche, Invention de l'autre, Psyche, Iııventions de l'autre, Paris, Galilee, 1987, s.

59

vd;

«Psyche, Invention de l'autre,» [Psyche, Ötekinin lcadı, çev. Melih Başaran, Toplumbilim dergisi, No: 10, İstan­ bul] S. Bkz. ]. Derrida, Donner le temps, 1. La Fausse

monnaie, Paris, Galilee,

1991

(bu konuda birçok gön-

derme burada toplanmıştır, s. 9, 10). 6.

Sein und Zeit, §

50,

s. 250. Bu Heideggerci izlek için

bkz. Apories (Mourir - s'attendre aux «limites de la

verite») Galilee,

1993.

7. Bkz. «Comment ne pas parler,» a.g.y., s. 590 vd.

8. A.g.y., 9.

örneğin

s. 168, 187.

Bkz. jacques

Derrida,

«The

Politics

Friendship,» The journal of Philosophy, 35 (11 ),

of

Kasım

1988. Burada dostluk kavramının tarihi ve başlıca -veya

kanonik- nitelikleri üzerine sürmekte olan bir manın

10.

çok

şematik

A.g.y., S.

bir özeti

araştır­

bulunmaktadır.

174-175.

11. Bkz. «Nombre de oui,» Psyche, Inventions de

l'autre, a.g.y., s.

646

vd.

12. Plotinus hakkında bkz yukarıda s. 83. Heidegger

ve Lacan hakkında bkz Donner le temps, a.g.y., s. 12-13, n. l.

104