Professionele gebitsreiniging: Een handboek over instrumenten en instrumentatietechnieken [2 ed.] 978-90-313-8764-9, 978-90-313-8765-6 [PDF]

Zitiervorschau

Tweede en geheel herziene editie onder redactie van Marcel van der Zwet, sectie parodontologie ACTA

Een handboek over instrumenten en instrumentatietechnieken

Gordon van der Avoort Linda Endstra Marcel van der Zwet

© 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet jo het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

COLOFON ISBN nummer: 9789031387649 PROFESSIONELE GEBITSREINIGING Tweede geheel herziene editie 2011 Auteur: Gordon van der Avoort, Linda Endstra en Marcel van der Zwet Fotografie: Albertjan Duin Vormgeving: Beebs van Riessen Leszek Sczaniecki Illustraties: Ad Heyboer

Niets uit deze uitgave betreffende foto’s en illustraties mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopie, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ACTA. 2

INHOUDSOPGAVE: VOORWOORD

HOOFDSTUK 1

7

GEBITSREINIGING ALS ONDERDEEL VAN DE PARODONTALE THERAPIE

9

1.1

Inleiding

11

1.2

Aandachtspunten bij de praktische uitvoering van subgingivale gebitsreiniging

12

HET INSTRUMENTARIUM

15

2.1

Inleiding

17

2.2

Instrumentarium voor mondonderzoek

18

2.3

Handinstrumentarium voor gebitsreiniging

18

2.3.1

Indeling

18

2.3.2

Onderdelen van het instrument

18

2.3.3

Scalers

19

2.3.4

Curettes

20

HOOFDSTUK 2

2.3.4.1 Kenmerken van de universele curette

22

2.3.4.2 Kenmerken van de gebiedsspecifieke curette

22

2.3.4.3 Kenmerken van de furcatie instrumenten

24

2.3.5

File

26

2.3.6

Excavator

27

ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

29

3.1

Inleiding

31

3.2

Ergonomie

31

3.2.1

Uitgangspunten voor een goede werkhouding

32

3.2.2

Instellen van de behandelstoel

34

3.2.3

Verlichting

35

3.3

Functie van de mondspiegel

35

3.4

Opsporen van supra- en subgingivaal tandsteen

36

3.5

Vasthouden van het instrument

37

3.6

Afsteunen tijdens instrumentatie

37

3.7

Instrumenteren

38

3.8

De werkhoek

39

3.9

Variëren van de laterale druk

40

3.10

Subgingivale instrumentatietechniek

40

HET SLIJPEN VAN HET HAND-INSTRUMENTARIUM

43

4.1

Inleiding

45

4.2

Doel van het slijpen

45

4.3

Tijdstip van slijpen

45

4.4

Slijpbenodigdheden

46

HOOFDSTUK 3

HOOFDSTUK 4

3

4.5

Controleren van de scherpte van een instrument

47

4.6

Methode van slijpen

47

4.6.1

Machineslijpen of handslijpen

47

4.6.2

Manueel slijpen: bewegende steen, stationair instrument

48

4.7

Onderhoud van de slijpstenen

51

POLIJSTEN

53

5.1

Inleiding

55

5.2

Techniek van het polijsten

56

5.2.1

Polijsten van vrije vlakken met behulp van rubbercup

57

5.2.2

Polijsten van occlusale vlakken en linguaal van onder- en bovenfront

58

5.2.3

Approximaal polijsten

58

5.3

Belangrijke punten tijdens het polijsten

60

5.4

Polijstpasta

60

5.5

Contra-indicaties voor polijsten

61

5.6

Polijsten van (partiële) prothesen

61

ONDERZOEK EN REINIGING VAN IMPLANTATEN

63

6.1

Inleiding

65

6.2

Anatomie

66

6.3

Ontstekingskenmerken

67

6.4

Onderzoek

68

6.5

Reiniging

69

6.6

Techniek van instrumenteren bij implantaten

70

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKSINSTRUMENTARIUM VOOR RECHTS- EN LINKSHANDIGEN

73

7.1

Spiegel en sonde

75

7.2

Pocketsonde

77

7.3

Furcatiesonde

81

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

85

8.1

Scaler S204S

87

8.2

Scaler S204SD

89

8.3

Scaler H6/H7,

91

8.4

Gracey-curette 1/2

93

8.5

Gracey-curette 11/14, 12/13

95

8.6

Gracey-curette 15/16

99

8.7

Columbia-curette 13/14

101

8.8

McCall-curette 17S/18S

103

8.9

Hirschfeld-file 3/7, 5/11

105

8.10

Excavator 129/130 en 153/154

109

HOOFDSTUK 5

HOOFDSTUK 6

HOOFDSTUK 7

HOOFDSTUK 8

4

HOOFDSTUK 9

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT 111 VOOR RECHTSHANDIGEN

9.1

Inleiding

113

9.2

Onderfront

115

9.3

Rechtsonder

121

9.4

Linksonder

127

9.5

Bovenfront

133

9.6

Rechtsboven

139

9.7

Linksboven

147

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM

155

HOOFDSTUK 10

VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN 10.1

Scaler S204S

157

10.2

Scaler S204SD

159

10.3

Scaler H6/H7

161

10.4

Gracey curette 1/2

163

10.5

Gracey-curette 11/14, 12/13

165

10.6

Gracey-curette 15/16

169

10.7

Columbia-curette 13/14

171

10.8

McCall-curette 17S/18S

173

10.9

Hirschfeld-file 3/7, 5/11

175

10.10

Excavator 129/130 en 153/154

179

HOOFDSTUK 11

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT 181 VOOR LINKSHANDIGEN

11.1

Inleiding

183

11.2

Onderfront

185

11.3

Linksonder

191

11.4

Rechtsonder

197

11.5

Bovenfront

203

11.6

Linksboven

209

11.7

Rechtsboven

217

DANKWOORD

224

5

Voorwoord Met gepaste trots presenteren wij de tweede geheel herziene versie van het zeer gewilde boek “Gebitsreiniging”. Onder de bezielende leiding van Marcel van der Zwet, samen met een auteur van het eerste uur Linda Endstra, is de eerste editie grondig vernieuwd. Talloze zwart-wit foto’s zijn opnieuw gemaakt en met frisse kleuren is “Gebitsreiniging” 2e editie nu heel passend voor het begin van de 21ste eeuw. Naast de gebitsreiniging met handinstrumentarium krijgt nu ook de reiniging van implantaten de nodige aandacht. De ultrasone reiniging heeft naast de traditionele handinstrumentarium zijn waarde bewezen. Vanwege de uitgebreidheid van deze informatie is er besloten een apart boek in deze serie over ultrasone reiniging uit te geven. Dit boek is oorspronkelijk in de jaren ’80 van de vorige eeuw ontstaan uit universitaire syllabi voor studenten tandheelkunde en studenten mondzorgkunde. In die tijd hebben de docenten van de verschillende opleidingen samengewerkt, om op verantwoorde wijze aan alle aspecten van de gebitsreiniging aandacht te geven. Vervolgens hebben parodontoloog Gordon van der Avoort en mondhygiënist Linda Endstra een enorme prestatie geleverd door vanuit de syllabi een rijk geïllustreerd tekstboek samen te stellen. Nu, na bijna 20 jaar eerste editie, heeft Marcel van der Zwet van de sectie Parodontologie van het ACTA de handschoen opgepakt, om het zo succesvolle boek geheel te herzien. Belangrijk is te zien hoe fraai alle instructiefoto’s in het boek nu zijn en hoe instructief en helder de tekeningen worden weergegeven. Gebitsreiniging is een essentieel onderdeel van de tandheelkunde, preventieve tandheelkunde en totale mondzorg. Heden ten dage zijn steeds meer professionals onderwezen in gebitsreiniging. Naast de tandarts en mondhygiënist, kan ook de preventie assistent, na een goede opleiding, supragingivale gebitsreiniging uitvoeren. Vanaf midden jaren tachtig is het duidelijk geworden dat ook patiënten met matige tot ernstige parodontitis zeer succesvol behandeld kunnen worden met supra- en subgingivale gebitsreiniging. Ondanks dat men zonder direct zicht werkt om de subgingivale biofilm en subgingivaal tandsteen te verwijderen met handinstrumenten en (ultra)sone apparatuur, blijkt deze behandeling zeer effectief en succesvol. Dus voor de niet-chirurgische behandeling van ernstige parodontitis, is een initiële parodontale behandeling (lees: supra- en subgingivale gebitsreiniging) essentieel. Vele parodontologen die hun postinitiële opleiding aan het ACTA hebben gevolgd, zullen zich maar al te goed herinneren hoeveel verbetering men kon verkrijgen bij de ernstige parodontitis patiënt, alleen al door zeer gestructureerd de principes toe te passen die in dit boek uitgebreid aan de orde komen. Wij zijn de fotograaf en vormgevers zeer erkentelijk voor hun professionele bijdrage en vakmanschap om de 2e editie dit moderne uiterlijk te geven; alle foto’s en illustraties zijn nieuw of aangepast. Marcel van der Zwet en Linda Endstra hebben deze mensen uitstekend aangestuurd. Daarnaast, maar niet op de laatste plaats, hebben zij alle teksten geredigeerd en geüpdatet waar nodig was. Wij danken ook Hu Friedy® voor hun substantiële medewerking, interesse, bereidheid en professionaliteit om mee te denken over de noodzaak goede en speciale instrumenten te ontwikkelen en produceren, veelal in harmonieuze samenwerking met alle tandheelkundige professionals. Tenslotte danken wij Bohn Stafleu Van Loghum voor hun medewerking dit boek te willen uitgeven. Mede namens de redactie van dit boek, wens ik u veel succes bij de professioneel uit te voeren gebitsreiniging. Uiteindelijk zijn het onze patiënten die baat hebben bij de therapeutische en preventieve gebitsreiniging. Prof. dr. Bruno Loos Voorzitter afdeling Conserverende en Preventieve Tandheelkunde Hoofd sectie Parodontologie ACTA 7

GEBITSREINIGING ALS ONDERDEEL VAN DE PARODONTALE THERAPIE hoofdstuk 1

1.1 Inleiding 1.2 Aandachtspunten bij de praktische uitvoering van subgingivale gebitsreiniging

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_1, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

1.1 Inleiding Parodontitis is een multifactoriële aandoening. Tandplaque met vooral paropathogene bacteriën is een belangrijke etiologische factor. Deze plaque is een biofilm die met enige moeite van de tandoppervlakken verwijderd kan worden. Wanneer de bacteriële plaque mineraliseert spreekt men, afhankelijk van de locatie, van supra- en subgingivaal tandsteen. Tandsteen is voor het grootste deel een opeenhoping van gemineraliseerde plaque. Op zichzelf is tandsteen niet schadelijk maar het zorgt voor een verruwing van het tandoppervlak, waardoor de plaqueretentie bevorderd wordt. Naast het aanleren van een goede mondhygiëne, is supra- en subgingivale gebitsreiniging een onderdeel van de parodontale therapie. Het doel is ontstoken parodontale weefsels te laten genezen. Door het zorgvuldig verwijderen van plaque en tandsteen wordt het worteloppervlak in een zodanige conditie gebracht dat de ontsteking verdwijnt, het parodontium kan herstellen en de gingiva weer strak rondom het gebitselement komt te liggen. Klinisch moet dit leiden tot afname van de pocketdiepte, toename van gingiva recessie, vermindering van bloeding bij sonderen en enige winst in aanhechtingsniveau. (afb. 1.1, 1.2, 1.3) Deze behandeling wordt aangeduid met professionele gebitsreiniging. Voor deze behandeling wordt wel het begrip “tandsteen verwijderen” gebruikt. Deze term is onjuist, daar het verwijderen van plaque en tandsteen niet van elkaar te scheiden zijn.

Professionele gebitsreiniging wordt gesplitst in de volgende onderdelen: – scaling – root planing

– polijsten

: mechanisch verwijderen van plaque en tandsteen van de kroon en worteloppervlakken van gebitselementen : de fijnmechanische verwijdering van kleine onregelmatigheden van de tand(wortel)oppervlakken, alsmede het glad maken van deze oppervlakken : het glad maken van de met instrumenten bewerkte (supragingivale) tandoppervlakken met roterend instrumentarium en polijstpasta

1.1

In de praktijk lopen scaling en rootplaning vaak in elkaar over en kan er zelfs getwijfeld worden aan het nut van een dergelijk onderscheid. Veel logischer is het een splitsing te maken in supragingivale en subgingivale gebitsreiniging, dat wil zeggen de instrumentatie van de zichtbare tandoppervlakken boven de gingivarand (supra) respectievelijk in de (verdiepte) ontstoken pocket (sub). De gebitsreiniging is een behandeling die bij iedere dentate patiënt met regelmaat moet worden uitgevoerd. Net als de mondhygiëne instructie is de gebitsreiniging meestal een vast onderdeel van de halfjaarlijkse controle, zolang het om een beperkte hoeveelheid plaque en tandsteen gaat. In het kader van een parodontale behandeling worden de mondhygiëne instructie en de supra- en subgingivale gebitsreiniging samen de initiële parodontale behandeling genoemd. Deze behandeling omvat afhankelijk van de ernst en de uitgebreidheid van de ontsteking, meerdere zittingen verspreid over een langere periode. Tot de initiële behandelingsfase behoren ook de behandeling van acute klachten en het elimineren van plaqueretentie factoren zoals slecht aansluitende restauraties en carieuze laesies.

GEBITSREINIGING ALS ONDERDEEL VAN DE PARODONTALE THERAPIE

11

1.2 Aandachtspunten bij de praktische uitvoering van subgingivale gebitsreiniging Zoals al eerder gesteld, is de gebitsreiniging - en met name subgingivaal - gericht op het ontstekingsvrij krijgen van de parodontale weefsels. Dit betekent dat de instrumentatie van het worteloppervlak uiteindelijk bedoeld is om een gunstig effect te sorteren op de conditie van de naastliggende gingivale weefsels. De curette is relatief groot vergeleken met de ruimte tussen de pocketwand en het worteloppervlak. Bovendien wordt de subgingivale reiniging grotendeels zonder direct zicht uitgevoerd. Het is dus begrijpelijk dat subgingivale instrumentatie zeer veel training vereist. Het is belangrijk op de volgende punten te letten bij de subgingivale gebitsreiniging: 1. De subgingivale reiniging rond een gebitselement dient in één zitting optimaal te worden uitgevoerd. Het is ongewenst eerst globaal subgingivaal te reinigen en later meer grondig aan het werk te gaan. Een pocket moet vanaf de ‘bodem’ in de richting van de gingivarand gereinigd worden. Achterblijven van plaque en/of tandsteen in het apicale deel van de pocket terwijl het marginale gedeelte van het parodontium gezonder wordt, kan tot gevolg hebben dat het ontstekingsexsudaat niet meer in voldoende mate kan afvloeien met het risico op abcesvorming. Bovendien zal de curette door de strakkere, genezende gingiva veel moeilijker in de pocket te brengen zijn. 2. Het instrumenteren van het worteloppervlak dient met overlappende halen te worden uitgevoerd. Bedenk dat het instrument soms een klein contactvlak heeft met de wortel, doordat de vorm van het curetteblad en de kromming van de wortel meestal niet precies gelijk zijn. Een holle (concave), vlakke of bolle (convexe) vorm van de wortels maar ook wortelgroeven

(root furrows) kunnen een grondige reiniging bemoeilijken. Bij meerwortelige gebitselementen is het gebied van de wortel splitsing (furcatie) vaak slecht reinigbaar. Bij toe- of doorgankelijke furcaties is het zeer ruwe furcatiedak vaak nauwelijks bereikbaar. 3. Het werkblad moet subgingivaal zo goed mogelijk in contact met het worteloppervlak blijven om onnodige schade aan de gingivale weefsels te voorkomen. Het is uit den boze om met snelle, ruwe bewegingen te instrumenteren: dat is inefficiënt en leidt tot schade aan harde en zachte weefsels. Vooral in nauwe pockets of in situaties waar het aanhechtingsniveau (de pocketbodem) heel grillig verloopt kan alleen met een langzame, nauwgezette instrumentatietechniek onnodig aanhechtingsverlies worden voorkomen. Nooit mag de gingiva door ruwe instrumentatie na afloop een rafelig uiterlijk met losse weefselflarden of gesplitste papillen opleveren. 4. De keuze waar subgingivaal te instrumenteren gebeurt op basis van de pocketmetingen en de bloedingscore. Hierbij wordt ook het tandoppervlak afgetast op onregelmatigheden die op tandsteen kunnen wijzen. Alleen waar ontstoken, verdiepte pockets en/of subgingivaal tandsteen gesignaleerd wordt, is subgingivale gebitsreiniging geïndiceerd. Bedenk hierbij dat het gaat om het verwijderen van bacteriën en dat tandsteen slechts een plaqueretentie factor is. Het systematisch schoonmaken van het worteloppervlak is dus het belangrijkste en men moet zich er voor hoeden om zich te veel op het verwijderen van tandsteen te concentreren. Ondiepe, gezonde pockets moeten ontzien worden, omdat geregelde subgingivale instrumentatie het risico van aanhechtingsverlies oplevert. 5. Een goede subgingivale reiniging van diepe pockets kan eigenlijk slechts onder lokale verdoving worden bereikt.

afb. 1.1. doorsnede van het gezonde en intacte parodontium vestibulair van een onderincisief

afb. 1.2. - doorsnede van het parodontium vestibulair van een onderincisief - ongeveer 4 mm verlies van bindweefselaanhechting vanaf de glazuurcement grens

12

Over het algemeen verloopt de wondgenezing na subgingivale gebitsreiniging zonder problemen. Het ontstekingsinfiltraat zal door de verwijdering van plaque en tandsteen aanzienlijk in omvang verminderen. Herstel van bindweefsel kan optreden. De ontstoken slappe, gezwollen (oedemateuze) gingiva zal ‘afslanken’ en weer strak en stevig rondom het gebitselement komen te liggen. De klinische pocketreductie wordt enerzijds veroorzaakt door gingivarecessie en anderzijds door het feit dat de pocketsonde meer weerstand bij sonderen ondervindt en dus eerder tot stilstand komt (‘klinische aanhechtingswinst’). Over het algemeen hoeft niet verwacht te worden dat er een substantiële regeneratie van de verloren gegane bindweefselaanhechting (collagene vezels ingebed in het wortelcement) zal optreden. Bij sonderen zal er geen bloeding meer worden waargenomen, indien de gebitsreiniging tot volledige genezing van de ontstoken pocket heeft geleid. Het moge duidelijk zijn dat het beoordelen of de subgingivale gebitsreiniging in voldoende mate is uitgevoerd, nooit direct na afloop van de instrumentatie kan worden bepaald. Pas na drie tot negen maanden, zodra de wondgenezing grotendeels zijn beslag heeft gekregen, kan beoordeeld worden wat het effect is geweest op de omliggende parodontale weefsels. Benadrukt dient te worden dat de genezing van ontstoken pockets meestal goed verloopt als de mondhygiëne optimaal is. Het effect van subgingivale reiniging gaat verloren door rekolonisatie van pathogene bacteriën in de pocket als de mondhygiëne onvoldoende is. Bij een groot deel van de patiënten met een matig resultaat van de initiële behandeling is of de mondhygiëne, of de subgingivale professionele gebitsreiniging onvoldoende uitgevoerd. Samenvattend kan worden gesteld dat de gebitsreiniging een essentieel onderdeel is van de tandheelkundige behandeling met zowel preventieve als curatieve waarde. Met name de subgingivale

gebitsreiniging in ontstoken, diepe pockets behoort tot één van de moeilijkste tandheelkundige behandelingen. Een succesvol resultaat vereist: – een grote mate van manuele en tactiele vaardigheden in verband met gebrek aan direct zicht, waardoor de behandeling grotendeels op het gevoel moet worden gedaan; – een grondige kennis van de tandanatomie; – een uitgebreide ervaring van de operateur om te bepalen waar en op welke wijze te instrumenteren en op welk moment de procedure voltooid is.

1.2

afb. 1.3. doorsnede van het gezond gereduceerd parodontium vestibulair van een onderincisief met recessie na behandeling

GEBITSREINIGING ALS ONDERDEEL VAN DE PARODONTALE THERAPIE

13

HET INSTRUMENTARIUM

hoofdstuk 2

2.1

Inleiding

2.2

Instrumentarium voor mondonderzoek

2.3

Handinstrumentarium voor de gebitsreiniging

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_2, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

2.1 Inleiding Voor het diagnosticeren en verwijderen van plaque en tandsteen bestaan vele instrumenten. Deze instrumenten zijn ontworpen om de verschillende tandoppervlakken te kunnen bereiken. Alhoewel zij soms verschillen in ontwerp, zijn zij niettemin op vaak overeenkomstige wijze en voor hetzelfde doel te gebruiken. Naar vorm en functie worden zij in verschillende groepen ingedeeld. Behalve de instrumentkeuze is vooral de instrumentatietechniek van belang voor een correcte uitvoering van de gebitsreiniging. In geen enkel instrument zit toverkracht. Men zal zich dan ook grondig moeten trainen in het juiste gebruik van de instrumenten, zodat de tandoppervlakken met een minimum aan handelingen ontdaan worden van plaque, tandsteen of aanslag. Een instrument is zo goed als zijn operateur het gebruikt!

2.1 HET INSTRUMENTARIUM

17

afb. 2.1. mondspiegel, halfcirkelvormige sonde, pocketsonde, DPSI-pocketsonde, furcatiesonde

afb. 2.2. werkblad (1), schacht (2) en handvat (3)

2.2 Instrumentarium voor mondonderzoek Bij het mondonderzoek (diagnostiek) kunnen de volgende instrumenten gebruikt worden (afb. 2.1): • mondspiegel • pocketsonde • DPSI-pocketsonde (Dutch Periodontaal Screening Index, vd Velden) • furcatiesonde Bij de beoordeling van aanwezigheid van supragingivale plaque en tandsteen en voor de evaluatie of deze voldoende zijn verwijderd, zullen de mondspiegel, de pocketsonde en de meerfunctiespuit worden gebruikt. Ook het gebruik van een plaquekleuring kan hierbij behulpzaam zijn. Bij de beoordeling waar subgingivale gebitsreiniging is geïndiceerd en voor de evaluatie daarvan, zullen vooral de pocketsonde, de DPSI-sonde en de furcatiesonde worden gebruikt. Voor een nadere beschrijving wordt verwezen naar de paragrafen 3.3, 3.4 en 7.1, 7.2 en 7.3.

2.3 Handinstrumentarium voor de gebitsreiniging afb. 2.3. werkblad (1), eerste (2a) en tweede deel (2b) van de schacht

2.3.1 Indeling Het handinstrumentarium dat voor verwijdering van plaque, tandsteen en andere afzettingen op gebitselementen wordt gebruikt kan als volgt worden ingedeeld: 1. scaler 2. curette 3. file (Nederlands: vijl) 4. excavator Daarnaast zijn er ook andere soorten instrumenten ontwikkeld voor de gebitsreiniging, zoals de ‘hoe’ (hak) en de ‘chisel’ (beitel). Deze worden echter nauwelijks meer gebruikt, behalve soms in bijzondere uitvoeringen.

2.3.2 Onderdelen van het instrument Een instrument bestaat in principe uit (afb. 2.2, 2.3): 1. werkblad 2. de schacht of hals (eerste deel (a), tweede deel (b) van de schacht) 3. het handvat of de greep.

18

afb. 2.4. werkblad scaler: a = binnenvlak, b = buitenvlak, c = snijrand

afb. 2.5. scalers: S204S, S204SD, H6/H7

ad 1.: Het werkblad bestaat uit (een) binnen- en buitenvlak(ken), die elkaar snijden in één of meerdere snijranden. De hoek waaronder deze vlakken elkaar snijden is scherp. Met deze snijranden wordt de gebitsreiniging uitgevoerd. ad 2.: De schacht is de verbinding tussen het werkblad van het instrument en het handvat. Bij de meeste instrumenten kan gesproken worden van een eerste en een tweede deel (afb. 2.3). De lengte van de schacht kan variëren. Een dikke schacht is in het algemeen steviger en minder flexibel dan een dunne schacht. Deze zijn vooral geschikt voor het verwijderen van hard/gebruneerd tandsteen. De hals kan in één of meer hoeken en contrahoeken gebogen zijn, afhankelijk van de plaats in de mond waar met het instrument gewerkt moet worden.

dat bij te diep subgingivaal plaatsen het zachte weefsel en het gebitselement door de scherpe punt en twee scherpe snijranden wordt beschadigd is erg groot (afb. 2.6 en 2.7). Doordat het werkblad van de scaler platte buitenvlakken heeft en eindigt in een scherpe punt, kunnen concave delen van de wortel niet zonder beschadiging bereikt worden (afb. 2.7, 2.8). Dat is ook de reden waarom rootplanen met een scaler niet mogelijk is.

c c

2.2

ad 3.: Het handvat is hol en wordt geleverd in zowel een ronde als hexagonale vorm. De dikte van het handvat kan variëren van dun tot meer dan 7,5 mm . (afb. 2.11) Geribbelde of ingekerfde handvaten kunnen een stevige grip geven tijdens de instrumentatie.

2.3.3 Scalers De scaler is een instrument met een werkblad dat min of meer de vorm heeft van een sikkel (afb. 2.4). Het werkblad van de scaler heeft meestal een trapeziumvormige of driehoekige dwarsdoorsnede. De twee snijdende randen (c) van het werkblad worden gevormd door de verbinding van het binnenvlak (a) met de respectievelijke buitenvlakken (b). Het werkblad loopt van een driehoekige doorsnede in een punt uit. Afhankelijk van het type scaler kan de breedte van het binnenvlak variëren.

afb. 2.6. - werkblad scaler niet geschikt voor diep subgingivaal gebruik - c = snijrand

Er zijn ook scalers waarbij in de schacht één of meer contrahoeken zijn aangebracht, zodanig dat handvat, schacht en werkblad zich niet in één vlak bevinden. Deze kunnen zowel in het front als in de premolaar- (scaler H6/H7, S204S, S204SD,) en molaarstreek (scaler S204S, S204SD, afb. 2.5) worden gebruikt. De scalers worden gebruikt voor het verwijderen van supra- en subgingivaal tandsteen. De vorm van het werkblad maakt dat de scaler bij subgingivale gebitsreiniging slechts tot op beperkte diepte te gebruiken is. De nadruk van het gebruik ligt vooral op de approximale vlakken tot ongeveer 3 mm onder de gingiva. De kans

afb. 2.7. concave vlakken door werkblad scaler niet bereikt

afb. 2.8. punt van werkblad scaler veroorzaakt wortelbeschadiging HET INSTRUMENTARIUM

19

afb. 2.9. werkblad curette: a = binnenvlak, b = buitenvlak, c = snijrand.

afb 2.10. werkblad curette subgingivaal

2.3.4 Curettes Curettes worden gebruikt voor het verwijderen van plaque, tandsteen en andere afzettingen op het tandoppervlak. Dit geldt zowel voor het supra- als voor het subgingivale gebied. De curette is een instrument met een lepelvormig werkzaam deel, bestaande uit een plat binnenvlak en een bol buitenvlak. Op dwarsdoorsnede ziet het werkzame deel er uit als een halfcirkelsegment (afb. 2.9). Het werkblad van de curette heeft één of twee bruikbare snijranden, die overgaan in een afgeronde tip. De snijranden (c) worden gevormd door het binnenvlak (a) en het buitenvlak (b, afb. 2.9). De vorm van het werkblad en de afgeronde tip maken het mogelijk dat de curette zowel supra- als subgingivaal gebruikt kan worden. De curettes zijn bijzonder geschikt voor rootplanen bij patiënten met diepe(re) pockets en furcatieaandoeningen. Door het bolle buitenvlak en de afgeronde tip is de kans op beschadiging van het weefsel en het worteloppervlak veel minder in vergelijking met andere instrumenten (afb. 2.10). Er zijn drie typen curettes: • universele curettes (bijv. McCall 17S/18S, Columbia 13/14) zie paragraaf 2.3.4.1 • gebiedspecifieke curettes (met name Gracey-curettes) zie paragraaf 2.3.4.2 • furcatiecurettes zie paragraaf 2.3.4.4 Universele curettes zijn zo ontworpen dat één instrument meestal te gebruiken is bij alle tandoppervlakken, beide snijranden van het werkblad zijn scherp en kunnen worden gebruikt. Gebiedspecifieke curettes zijn speciaal ontworpen om een specifiek gebied of vlak te kunnen bereiken, daarbij kan slechts één snijrand van het werkblad worden gebruikt. De furcatiecurettes zijn speciaal gemaakt voor gebitsreiniging in het furcatiegebied, met de nadruk op het furcatiedak. De curettes kunnen variëren in dikte van het handvat,

in schachtlengte, -angulatie en -sterkte en in werkbladgrootte en angulatie. Hieronder zullen enige algemene kenmerken van curettes worden besproken.

– Afmeting van het handvat Vermoeidheid of kramp van de spieren in hand en vingers is vaak een probleem bij de operateur na een lange instrumentatiesessie. Handvatten die dunner dan 7,5 mm zijn zorgen ervoor dat de handspieren harder moeten aanspannen. Een hogere spierspanning geeft eerder vermoeidheid in de handen, polsen en onderarmen. Deze vermoeidheid kan leiden tot minder controle van de bewegingen. Om dit te voorkomen worden handvatten aangeraden die dikker dan 7,5 mm, hol en geribbeld of ingekerfd zijn. Holle handvatten maken het instrument lichter en bevorderen een groter tactiel gevoel. Geribbelde of ingekerfde handvatten geven tevens een betere grip tijdens de instrumentatie (afb. 2.11).

– Schachtlengte Curettes met lange schachten zijn in het algemeen ontworpen voor gebruik achter in de mond. Voor gebruik in het front hebben de curettes kortere schachten. Daarnaast bestaan er curettes waarvan het eerste deel van de schacht extra lang is gemaakt. Deze zijn speciaal ontworpen voor gebruik in diepe pockets (After-Five curette serie afb. 2.3, 2.12, 2.22).

– Schachtangulatie De schacht van een curette heeft een grotere of een kleinere (contra)hoek. In het front worden bij voorkeur curettes gebruikt

afb. 2.11. voorbeelden van handvatten

20

afb. 2.12. Cracey-curettes: 1, 2, 11, 14, 12, 1 3 (de extra contrahoek van de 11, 14, 12, 1 3 is moeilijk waarneembaar op de foto)

afb. 2.13. Cracey-curette 13 in positie: linksonder vestibulair

waarvan het eerste en tweede deel van de schacht een grote (stompe) hoek maken, zoals bij de Gracey-curette 1 en 2 (afb. 2.12). In de (pre)molaarstreek worden, gezien de grotere ‘omtrek’ van de gebitselementen bij voorkeur curettes gebruikt waarbij tussen het eerste en tweede deel van de schacht een kleinere (scherpere) hoek aanwezig is, zoals bij de Gracey-curettes 11, 12, 13, 14, 15 en 16 (afb. 2.12). Bij vele curettes voor posterior gebruik (zoals de Gracey-curettes 11, 12, 13, 14) liggen het handvat, de verschillende delen van de schacht en het werkblad door een extra contrahoek niet in één vlak. Hiermee kan het instrument makkelijker in de juiste positie approximaal worden gebruikt (afb. 2.13).

Alleen zo heeft men een goed gebalanceerd instrument dat stabiel gebruikt kan worden (afb. 2.14).

– Schachtsterkte

– Werkbladbalans Om een goed gebalanceerd instrument te krijgen is het nodig dat het midden van het werkblad in het verlengde ligt van de as van het handvat en dat het werkblad onder een rechte hoek met deze as staat. Hierdoor wordt de kracht op het handvat tijdens de instrumentatie direct via de schacht op het werkblad overgebracht, zonder dat rotatie van het handvat tussen de vingers optreedt.

afb. 2.14. - links: werkblad in verlengde van de as van het handvat - rechts: werkblad niet in verlengde van de as

De grootte van het werkblad heeft zowel te maken met de breedte, de dikte als de lengte. Hierop moet gelet worden bij de keuze van een curette. Pocketdiepte, consistentie van de gingiva, de hoeveelheid tandsteen, furcatieproblemen en toegankelijkheid van het werkgebied zijn allemaal belangrijke factoren die deze keus beïnvloeden. Grotere werkbladen kunnen gebruikt worden als het weefsel slap en oedemateus is. Bij diepere pockets, met een strakke gingiva en bij furcatieaandoeningen is een dunner en korter werkblad meer gewenst.

– Werkbladangulatie De werkbladangulatie is de hoek die het binnenvlak van het werkblad maakt met het eerste deel van de schacht. Het binnenvlak van het werkblad van een universele curette maakt een hoek van ± 8090° met het eerste deel van de schacht. Hierdoor heeft dit instrument twee bruikbare snijranden (afb. 2.15a). Het binnenvlak van een Gracey-curette maakt een hoek van ± 60-70° met het eerste deel van de schacht. Door de schuine stand van het werkblad is het mogelijk dit instrument subgingivaal in het brengen in diepe pockets en kan slechts één snijrand van een Gracey-curette gebruikt worden (afb. 2.15b).

afb. 2.15a. universele curette (2 snijranden c)

2.3

Een dikke schacht is minder flexibel dan een dunne schacht. Als de curette echter van een hoogwaardig materiaal gemaakt is, kan ook een dunne schacht sterk zijn. Het is belangrijk dat tijdens het scalen en root planen de schacht niet te veel veert. Anders zal men tijdens de instrumentatie onnodig veel kracht uit moeten oefenen voor het handhaven van de juiste hoek, wat onder meer extra vermoeidheid in de vingers oplevert.

– Werkbladvorm

afb. 2.15b. Cracey-curette (één snijrand c)

HET INSTRUMENTARIUM

21

2.3.4.1 Kenmerken van de universele curette

2.3.4.2 Kenmerken van de gebiedsspecifieke curette

1. Door het ontwerp is het mogelijk dit instrument doorgaans in de gehele mond te gebruiken. Met een gepaard dubbeleindigend instrument worden alle vlakken bereikt door de gehele mond. 2. Bij een juiste angulatie zal het handvat evenwijdig zijn aan het te reinigen oppervlak. Dit geldt echter niet voor de distale vlakken van de molaren. Door de beperkte bereikbaarheid achter in de mond is het onmogelijk daar evenwijdigheid te handhaven. Het eerste deel van de schacht is tijdens een goede angulatie altijd enigszins naar het te bewerken oppervlak toegekeerd (afb. 2.16). 3. Door de 90° hoek van het werkblad (afb. 2.17) is het mogelijk beide snijranden van hetzelfde werkblad in één interdentale ruimte te gebruiken en in het furcatiegebied (interradiculair) (zie overzicht blz. 19). 4. Vanaf opzij gezien heeft het werkblad één bocht. De twee snijranden zijn recht en even lang; bovendien lopen ze evenwijdig aan elkaar. Er bestaan zeer vele ontwerpen van universele curettes zoals de Columbia-curette 13/14, de McCall-curette 17S/18S en de serie Langer-curettes 1/2, 3/4 en 5/6.

1. Het gebruik van dit instrument is specifiek bedoeld voor bepaalde oppervlakken van bepaalde gebitselementen in de dentitie. 2. De juiste angulatie tijdens instrumentatie wordt bereikt door het eerste deel van de schacht zo veel mogelijk evenwijdig aan de as van het te reinigen oppervlak te houden (afb 2.18). 3. Het werkblad maakt een bocht en is ook opzij gekanteld waardoor de randen niet even lang zijn (afb. 2.19). (zie overzicht blz. 19). 4. Eén snijrand van het werkblad is ontworpen voor gebruik. Dit is altijd de langste snijrand oftewel de buitenbocht (distale snijrand).

Universeel

Gracey

Waar gebruikt

niet gebiedspecifiek

gebiedspecifiek

Welk gebied

één ontwerp voor alle gebieden en

veel soorten ontwerpen voor specifieke gebieden

oppervlakken

en oppervlakken

Hoek werkblad ten opzichte van eerste deel van de schacht

rechte hoek 80°- 90°

schuine hoek 60°- 70°

Gebruik snijrand(en)

beide snijranden worden gebruikt

alleen langste (distale) snijrand wordt gebruikt

Bochten in werkblad

één bocht vanaf lateraal bekeken

twee bochten, zowel vanaf lateraal als vanaf faciaal bekeken

afb. 2.16. McCall-curette: 17S/18S: eerste deel schacht enigszins naar element toegekeerd

22

afb. 2.17. doorsnede universele curette

afb. 2.18. gekanteld werkblad voor de actieve beweging

Naast de ‘standaard’ Gracey-curette bestaan modificaties die vooral geschikt zijn voor instrumentatie in diepe en smalle pockets.

‘After-Five Gracey-curette’ Deze curettes zijn ontworpen voor scaling en rootplaning in diepere pockets. Het eerste deel van de schacht is met 3 mm verlengd en het werkblad is dunner. Daardoor worden pockets van 5 mm of dieper beter bereikbaar.

‘Mini-Five Gracey-curette’ Naast het verlengde schachtdeel (3mm) heeft deze curette niet alleen een dunner werkblad maar ook een gehalveerde werkbladlengte. Daardoor worden smalle worteloppervlakken en smalle pockets beter toegankelijk. Het korte werkblad vermindert ook de kans op trauma aan weefsels en bevordert het tactiel gevoel.

2.3

afb. 2.19. Gracey-curette (1 snijrand c)

afb. 2.20. standaard-, After-Five, Mini-Five Gracey-curette

HET INSTRUMENTARIUM

23

2.3.4.3 Kenmerken van de furcatieinstrumenten Voor de gebitsreiniging van het furcatiedak bestaan een speciale serie curettes en diamante file scalers, die kunnen worden gebruikt bij toegankelijke en doorgankelijke furcaties. Het furcatiedak heeft meestal een onregelmatige vorm met vele concaviteiten, die met de meeste instrumenten onvoldoende te benaderen zijn. De furcatiecurettes hebben een gebogen schacht om zo goed mogelijk de furcatie ‘in te draaien’ en een werkblad dat haaks op het eerste deel van de schacht staat (afb. 2.21 en 2.22). Er zijn vier uitvoeringen beschikbaar. Enerzijds twee uitvoeringen voor de buccale en linguale furcaties (SQBL): het handvat staat onder een hoek ten opzichte van het werkzame deel en de schacht (afb. 2.21). Anderzijds is er een furcatiecurette voor de mesiale en distale furcaties (SQMD), waarbij het handvat in hetzelfde vlak ligt als het werkzame deel en de schacht (afb. 2.25 en 2.26). Voor ieder van deze mesiodistale en vestibulo-linguale furcatiecurettes bestaat er een uitvoering met een smal en een breder werkblad: versies 1 en 2 (afb. 2.21 en 2.22).

afb. 2.21. furcatiecurettes: SQMD 1/2, SQBL 1/2

afb. 2.22. furcatiecurettes: SQMD 1/2, SQBL 1 /2

Naast de furcatiecurettes SQBL 1 en 2 en SQMD 1 en 2 zijn twee instrumenten ontwikkeld waarbij het werkzame deel smaller is en rondom bedekt is met een diamantlaagje: de DiamondTec file scalers. Door hun vorm en het smalle werkzame deel zijn ze bij uitstek geschikt om het behandelresultaat in het furcatiegebied te verbeteren. Er zijn twee uitvoeringen: • SDCM/D7 heeft dezelfde vorm als een furcatiesonde: voor een universele toepassing van de furcatiegebieden en wortelgroeven. (afb 2.27, 2.28, 2.29 en 2.30) • SDCN 7 Door de angulatie is deze geschikt voor het reinigen van de mesiale en distale groeven en concaviteiten. (afb 2.31)

Ondanks deze specifieke curettevormen blijven er echter omstandigheden waarin niet het volledige furcatiedak bereikbaar is. Men kan ook met de (universele) curettes, kleine smalle excavatoren en After-Five Mini curettes proberen de furcaties te reinigen. 24

afb. 2.23. furcatiecurette (SQBL1) vestibulair: furcatie bovenmolaar

afb. 2.24. furcatie (SQBL 1) vestibulair: furcatie ondermolaar

afb. 2.26. furcatiecurette SQMD1: in mesiale furcatie

afb. 2.25. furcatie SQMD 2; in mesiale furcatie

afb. 2.27. DiamondTec file scalers SDCM/D7, SDCN7: dubbeleindig

2.3 afb. 2.29. 360 graden werkzame deel van diamant

afb. 2.28. DiamondTec file scalers: werkzame deel: SDCM/D7, SDCN7

afb. 2.30. De diamondTec file scaler SDCM in buccale furcatie

afb. 2.31. De diamondTec file scaler SDCMN in de mesiale furcatie HET INSTRUMENTARIUM

25

afb. 2.32. doorsnede file

2.3.5 File Het werkblad van de file (Nederlands: vijl) bestaat uit een aantal scherpe kartels waardoor het de vorm heeft van een soort rasp. De punten van de kartels vormen een serie snijranden. De opstaande vlakken die de snijranden vormen, kunnen een hoek van 90° of 105° vormen met de hals (afb. 2.32). De hals kan in verschillende richtingen gebogen zijn om de bereikbaarheid tijdens de instrumentatie te vergroten (zie afb. 2.32, 2.33). De file kan worden gebruikt voor het verwijderen van diep subgingivaal tandsteen en het bijwerken van overhangende restauraties. Het is een grof instrument en kan worden gebruikt bij smalle vestibulaire of linguale diepe pockets die moeilijk bereikbaar zijn met curettes.

afb. 2.33. werkblad en schacht file

26

afb. 2.34. doorsnede excavator, c = snijrand

2.3.6 Excavator De excavator is een instrument waarvan het werkblad de vorm heeft van een bolsegment. De binnenzijde van dit segment is vlak en de buitenzijde is bol. De rand van het segment is de snijrand van de excavator (zie afb. 2.34, 2.35). De excavator is niet een specifiek gebitsreinigingsinstrument. Niettemin kan de excavator goed gebruikt worden als het erom gaat supragingivaal tandsteen te verwijderen van concave vlakken, die vooral worden aangetroffen linguaal van frontelementen en ter hoogte van meer of minder toegankelijke furcaties (afb. 2.36). Ook voor het verwijderen van extrinsieke verkleuringen op glazuur (zoals rookaanslag) kan de excavator goed van pas komen.

2.3

afb. 2.35. werkblad en schacht excavator 2 maten: no 129/130, 153/154 afb. 2.36. excavator in furcatie

HET INSTRUMENTARIUM

27

ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

hoofdstuk 3

3.1

Inleiding

3.2

Ergonomie

3.3

Functie van de mondspiegel

3.4

Opsporen van supra- en subgingivaal tandsteen

3.5

Vasthouden van het instrument

3.6

Afsteunen tijdens de instrumentatie

3.7

Bewegingen van het instrument

3.8

De werkhoek

3.9

Variëren van de laterale druk

3.10

Subgingivale instrumentatietechniek

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_3, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

3.1 Inleiding De gebitsreiniging is van essentiele betekenis voor de preventie en behandeling van de parodontale aandoeningen en vormt de basis voor iedere tandheelkundige behandeling. Behandelen aan de stoel in het algemeen en gebitsreiniging in het bijzonder heeft een grote fysieke belasting voor het lichaam. Om tot het gewenste resultaat te komen, is de juiste instumentatietechniek essentieel. Dit wordt bepaald door een juiste werkhouding, werkpositie, positie van de patient en zicht op het werkgebied. Veel voorkomende fysieke klachten zijn pijn aan de nek, rug, schouders, pols en bekken. In vele gevallen zijn belasting en belastbaarheid niet in balans. Langdurig statisch werken en intensief gebruik van het instrumentarium met kracht ligt hier vaak aan ten grondslag. Een goed gebruik van het lichaam qua houding en coördinatie vergt inzicht en bewustwording van de ergonomische houding. Aangezien een groot concentratievermogen is vereist, worden pijnprikkels van het lichaam tijdens het werk vaak niet geregistreerd.

3.2 Ergonomie Ergonomie is het vakgebied dat zich bezighoudt met de vraag hoe mensen hun werkzaamheden het best kunnen uitvoeren, daarbij rekening houdend met een zo laag mogelijke lichamelijke en psychische belasting. Ergonomie in de tandheelkunde heeft op veel deelaspecten betrekking: • houding en beweging (werkhouding van de operateur); • werken met instrumenten en apparatuur; • werkomgeving, organisatie, methode en ritme. Door de zittende houding neemt de mobiliteit af. Hierdoor zal een statische belasting van de spieren ontstaan. Dit betekent dat spieren gedurende langere tijd continu worden aangespannen wat op den duur kan leiden tot weefselbeschadiging. Afwisseling tussen spanning en ontspanning en het wisselen van houding voorkomt dat bepaalde spiergroepen overbelast worden. Verantwoord zitten is regelmatig gaan verzitten en af en toe staan en lopen, “De beste houding is de volgende houding”

3.1 ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

31

3.2.1 Uitgangspunten voor een goede werkhouding afb. 3.1,3.2 en 3.3

Benen:

Armen:

De bovenbenen maken een hoek met de onderbenen variërend van 105 tot 110°; afhankelijk van de uurpositie zijn de benen licht gespreid. (Afb 3.1 en 3.2) De onderbenen staan loodrecht op de vloer. Beide voeten staan plat op de vloer.

De bovenarmen hangen losjes naast het bovenlichaam, hoogstens 10 tot 20° naar voren gericht. De onderarmen zijn niet meer dan 25° omhoog geheven boven een horizontaal vlak

Bekken : Het bekken moet in de middenstand zodat de wervelkolom goed gestrekt hierboven opgebouwd is. De lichte holle stand van de onderrug blijft bestaan precies zoals de rug is als men staat.

Bovenlichaam: Het bovenlichaam wordt zoveel mogelijk rechtop gehouden en slechts licht naar voren gebogen (max. 10-20°). Sterkere buiging naar voren veroorzaakt een te grote belasting voor de rug dus het borstbeen voldoende naar voren en boven getrokken. De rugsteun van de kruk wordt tegen de bovenzijde van het bekken geplaatst. Gemiddeld ligt de rugsteun 18-20 cm boven de zitting tegen de rug. De rugsteun dient ter ontlasting van de rug . De schoudergordel wordt zo ontspannen en laag mogelijk gehouden. De afstand tussen het bovenlichaam en het werkveld bedraagt ongeveer 20 cm.

afb. 3.1. goede werkhouding met gebruik van de rugleuning (benen 110 o )

32

De handen zijn in het polsgewricht, licht gebogen evenals de vingers, let op dat de vingers niet overstrekt worden.

Hoofd: Het hoofd is slechts licht (niet meer dan 25°) naar voren gebogen. De kin blijft iets bij het lichaam. De afstand tussen de ogen en het werkveld bedraagt ongeveer 20 cm. De uurpositie van de operateur bevindt zich voor rechtshandigen tussen 09.00 en 01.00 uur. Die voor linkshandigen tussen 15.00 en 11.00 uur Vanuit deze basisregels zijn variaties mogelijk. Extreme standen en belastingen moeten zoveel mogelijk beperkt worden en zo kort mogelijk duren.

afb. 3.2. verkeerde werkhouding, knieën teveel gebogen

afb. 3.4. bovenaanzicht behandelstoel met uurposities

3.2

afb. 3.3. stabiele en symetrische werkhouding ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

33

3.2.2 Instellen van de behandelstoel De instelling van de behandelstoel is afhankelijk van de kaak die wordt behandeld. Bij behandeling van de onderkaak heeft de patiënt een halfliggende positie. Bij geopende mond moet het occlusale vlak van de onderkaak min of meer in horizontale positie staan. De patiënt moet de kin zoveel mogelijk naar de borst brengen. Het hoofd van de patiënt kan naar voren of naar achteren gebracht worden door de neksteun te verstellen of het hoofdkussentje in de nek van de patiënt te verplaatsen (afb. 3.5). Voor behandeling van de bovenkaak wordt de patiënt in een liggende positie gebracht. De behandelstoel wordt dan iets omhoog gebracht. Afhankelijk van het gebied waar behandeld wordt, dient het hoofd van de patiënt gedraaid te worden, zodat het zicht op de werkvlakken verbetert. De hoogte van de behandelstoel moet zo worden ingesteld dat de operateur voldoet aan de eerdergenoemde punten van 3.2.1 (zie afb. 3.6, 3.7). afb. 3.5. - halfliggende positie bij behandeling in de onderkaak - kin op de borst

afb. 3.6. - liggende positie bij behandeling in de bovenkaak - hoofd recht

afb. 3.7. - liggende positie bij behandeling in de bovenkaak - hoofd achterover

34

3.2.3 Verlichting Een goed zicht en goede verlichting van het werkterrein zorgen voor een ergonomische werkhouding en zijn een vereiste om nauwkeurig en zonder onnodige beschadigingen te kunnen werken. De instelling van de stoelverlichting en de algehele verlichting in de behandelkamer bepalen voor het grootste deel het zicht in de mond van de patiënt. Tijdens de behandeling zal de stoelverlichting parallel aan de blikrichting van de ogen van de behandelaar geplaatst moeten worden. (afb 3.8 en 3.9) Er moet voor gewaakt worden niet in de eigen schaduw te werken. Goed zicht en licht zorgen voor minimale inspanning van de ogen, minder vermoeidheid van de oogspieren, gezichtsspieren, nek en schouderspieren en ademhalingspieren.

afb. 3.8. behandeling in de bovenkaak, lamp parallel in blikrichting

3.3 Functie van de mondspiegel Om een goede ergonomische houding te handhaven wordt tijdens de patiëntenbehandeling regelmatig gebruikgemaakt van de mondspiegel. Deze kan daarbij de volgende functies hebben: – indirect zicht (afb. 3.10); – indirect licht (afb. 3.10); – het weghouden van wang, lippen of tong (afb. 3.11, 3.12); – bescherming van wang, lippen of tong (afb. 3.11, 3.12).

3.3

afb. 3.9. behandeling in de onderkaak, lamp parallel in blikrichting

afb. 3.10. - indirect zicht - indirect licht

afb. 3.11. weghouden en bescherming tong

afb. 3.12. weghouden en bescherming wang

ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

35

3.4 Opsporen van supra- en subgingivaal tandsteen Supragingivaal tandsteen kan worden opgespoord met behulp van een sikkelvormige sonde, een pocketsonde, een curette, door middel van droogblazen met een meerfunctiespuit of een combinatie hiervan. Supragingivaal tandsteen wordt bij het droogblazen mat, wit-geel van kleur en is op deze manier beter zichtbaar. Het wordt vooral gevormd ter hoogte van de uitvoergangen van de grote speekselklieren, linguaal in het onderfront (afb. 3.13) en vestibulair van de bovenmolaren, maar kan ook op andere locaties in grote mate voorkomen. (afb. 3.14)

afb. 3.13. tandsteen: linguaal onderfront

Als het om subgingivaal tandsteen gaat wordt uitsluitend gebruikt gemaakt van een pocketsonde. De punt van de pocketsonde wordt voorzichtig onder de gingiva in de richting van de wortelpunt bewogen (zie afb. 3.15 en 3.16). De tip van het instrument moet altijd in contact blijven met het element. Het instrument wordt losjes in de hand gehouden en zonder druk (ca 25 gram) gehanteerd. Zodra een zachte weerstand wordt gevoeld, heeft de punt van de pocketsonde het klinisch aanhechtingsniveau bereikt. Wanneer men tijdens het sonderen op een harde weerstand stuit, is het in veel gevallen tandsteen (afb. 3.17). Ter plaatse van de furcatie kan tandsteen met behulp van de furcatiesonde worden gevoeld (afb. 3.18). Subgingivaal tandsteen dat niet te diep in de pocket zit, kan soms worden opgespoord door met de meerfunctiespuit de gingiva enigszins van het element af te blazen. Aan de donkerbruine/zwarte kleur is het dan herkenbaar.

afb. 3.14. gegeneraliseerd tandsteen bij het front

afb. 3.15. pocketsonde bij het opsporen van subgingivaal tandsteen

afb. 3.16. de pocketsonde bij het opsporen van diep subgingivaal tandsteen afb. 3.18. furcatiesonde op zoek naar subgingivaal tandsteen

36

afb. 3.17. de pocketsonde stuit op tandsteen

3.5 Vasthouden van het instrument

afb. 3.19. pocketsonde in gemodificeerde pengreep

De meest gebruikte greep bij zowel spiegel, sonde als gebitsreinigingsinstrumentarium is de gemodificeerde pengreep. Bij deze greep wordt het instrument vastgehouden tussen duim en wijsvinger op de overgang van de schacht naar het handvat. De middelvinger ligt tegen de hals en stuurt het instrument. De ringvinger en pink liggen (in principe) tegen elkaar (afb. 3.19 en 3.20). De gemodificeerde pengreep is erg stabiel doordat het instrument op drie plaatsen wordt ondersteund, waardoor het niet oncontroleerbaar kan wegdraaien wanneer druk wordt uitgeoefend. Doordat de duim het instrument tegen de middel- en wijsvinger kan laten rollen, kan net de juiste hoek verkregen worden die nodig is om het werkblad bij kleine veranderingen in de contour van het tand- of worteloppervlak de juiste positie te geven. De gemodificeerde pengreep bevordert ook de tactiele gevoeligheid doordat kleine onregelmatigheden op het tandoppervlak het duidelijkst te voelen zijn wanneer de middelvinger op de schacht van het instrument ligt en de vingers ontspannen zijn (afb 3.21). Er moet opgelet worden dat de duim en vingers niet overstrekt worden.

3.6 Afsteunen tijdens de instrumentatie Om gecontroleerd en doelmatig te kunnen werken is het belangrijk om tijdens de behandeling af te steunen. Een goede vingerafsteuning bij het scalen en root planen vermindert de kans op uitschieten met het instrument en het risico daarbij de harde en zachte weefsels te beschadigen. Het steun- of rustpunt van waaruit alle bewegingen met het instrument worden gemaakt, heet fulcrum. afb. 3.20. curette in gemodificeerde pengreep

afb. 3.21. vingersteuning met vierde vinger

3.4

Bij de gemodificeerde pengreep wordt de vierde vinger als steunpunt gebruikt. Dit steunpunt kan gezocht worden binnen de mond (intraoraal) of buiten de mond (extraoraal). Intraoraal wordt meestal afgesteund op de nabijgelegen elementen. Met de top van de vinger wordt afgesteund op de incisale rand(en), occlusale vlak(ken) of vestibulaire vlak(ken). De plaats van het steunpunt is van belang om het instrument in de juiste werkpositie ten opzichte van het element te plaatsen. De vingerafsteuning moet zodanig zijn dat deze kan functioneren als steunpunt wanneer kracht wordt gezet door de vingers, de pols en de onderarm tijdens het instrumenteren (afb. 3.21). Door de top van de ringvinger op een stabiel punt te laten rusten is het mogelijk de duim, wijs- en middelvinger vrij te bewegen en daarmee het instrument in elke gewenste richting te bewegen. Afhankelijk van de situatie in de mond varieert de plaats van het te zoeken steunpunt. Bij sommige afsteunmethoden wordt de vierde vinger geplaatst op de vingers van de andere hand of extraoraal. Enkele algemene richtlijnen volgen hieronder: – steun bij voorkeur af op een nabijgelegen element dan wel op een vinger van de andere hand; – steun zoveel mogelijk af op de kaak waar gewerkt wordt; – mobiele elementen moeten zoveel mogelijk vermeden worden als steunpunt; – bij partieel edentaten kan de ruimte opgevuld worden met een gaasje of wattenrol; – steun niet af op gingiva, lippen en wangen. ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

37

Het afsteunen in de onderkaak Te grote druk op de onderkaak is vermoeiend voor de patiënt. Ondersteun indien mogelijk de onderkaak tijdens de behandeling met de andere hand (afb. 3.22). Bij langdurige behandeling kan bij een te ver geopende mond pijn optreden in het temporomandibulaire gewricht, door rek in het gewrichtskapsel of door spierpijn.

Het afsteunen in de bovenkaak De bovenkaak is stabieler dan de onderkaak, waardoor afsteunen hier minder vermoeiend is voor de patiënt. In sommige situaties kan extraoraal worden afgesteund (afb. 3.23, 3.24), waarbij de wijsvinger van de niet-werkzame hand als steunpunt dient.

3.7 Instrumenteren

afb. 3.22. - duim in omslagplooi - vingers ondersteunen kaak

Tijdens de instrumentatie wordt onderscheid gemaakt tussen scalen en root planen. Dit kan uitgevoerd worden in verticale, schuine of horizontale richting (afb. 3.25). De verticale en schuinverlopende richting zijn de meest gebruikte. De horizontale instrumentatie wordt slechts gebruikt bij het overgangsgebied van de approximale naar de vrije vlakken (lijnhoeken) of bij diepe pockets.

Scalen Scalen is een korte gecontroleerde trekbeweging, die wordt uitgevoerd met instrumenten, waarvan het werkblad geschikt is voor de verwijdering van supra- en subgingivaal tandsteen (scalers en curettes). Zodra het instrument in de juiste positie staat, wordt de beweging in gang gezet door het aanspannen van de hand- en vingerspieren tot een stevige greep. Daarna wordt het werkblad met een laterale druk tegen het tandoppervlak geplaatst. Met een coronaalwaarts gerichte beweging wordt met beheerste kracht (actieve haal) de afzetting verwijderd. De beweging van het werkblad langs het tandoppervlak wordt gestuurd door de vingers. Door alleen de vingers te bewegen wordt tijdens het instrumenteren het werkblad voortdurend in de juiste hoek gehouden. Elke actieve haal dient gevolgd te worden door een kort ontspanningsmoment.

afb. 3.23. extraorale afsteuning vestibulaire bovenkaak

Root planen Root planen is het zo glad mogelijk maken van het worteloppervlak met curettes. Dit wordt bereikt door tijdens de trek- en duwbeweging een matige tot lichte druk uit te oefenen. De trekbeweging bestaat uit een lange (schavende) beweging over het worteloppervlak. De duwbeweging is bedoeld om de curette weer in de uitgangspositie voor de trekbeweging te plaatsen. Regelmatige ontspanningsmomenten dienen ook hier ingevoegd te worden.

afb. 3.24. extraorale afsteuning linguaal bovenkaak

afb. 3.25. verticale, schuine en horizontale beweging met de curette

38

± 90°

3.8 De werkhoek Met werkhoek of werkbladangulatie wordt bedoeld de hoek die het binnenvlak van het werkblad maakt met het tandoppervlak. De juiste hoek die gebruikt wordt, hangt af van het type instrument, de anatomie van het element, de locatie van het tandsteen, de conditie van het weefsel en de techniek van instrumentatie. De angulatie wordt verkregen door de schacht van het instrument naar het gebitselement toe of er vanaf te kantelen.

afb. 3.26. scaler: inbrengen onder een hoek van ongeveer 90 o ten opzichte van het tandoppervlak ± 80°

Bij gebruik van de scaler wordt het werkblad zo recht/smal mogelijk ingebracht tot maximaal 3 mm subgingivaal. Het binnenvlak maakt een hoek van ongeveer 90° met het gebitselement (afb. 3.26). Voor de actieve beweging wordt het binnenvlak van het werkzame deel iets naar het gebitselement gekanteld (hoek van 80°, afb. 3.27). Bij gebruik van de curette moet het werkblad zo smal mogelijk worden ingebracht totdat een verende weerstand wordt gevoeld. Het binnenvlak maakt een hoek van 30-40° met het element (afb. 3.28). Voor de actieve beweging bij het verwijderen van tandsteen en plaque moet de hoek vergroot worden tot ongeveer 45° (afb. 3.29). Voor de actieve beweging bij het root planen wordt de hoek waaronder het instrument is ingebracht, zoveel mogelijk gehandhaafd.

afb. 3.27. scaler: actieve beweging onder een hoek van ongeveer 80 o ten opzichte van het tandoppervlak ± 30 ± 40°

3.7

afb. 3.28. curette: inbrengen onder een hoek van ongeveer 30 o - 40 o ten opzicht van het worteloppervlak ± 45°

afb. 3.29. curette: actieve beweging onder een hoek van ongeveer 45 o ten opzichte van het worteloppervlak ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

39

3.9 Variëren van de laterale druk De laterale druk is de druk die met de snijrand van het werkblad op het tandoppervlak wordt gezet tijdens de actieve haal. De kracht die hiervoor nodig is, wordt overgebracht door druk te zetten met duim-, wijs- en middelvinger op het handvat en de schacht. De hoeveelheid kracht die gebruikt wordt, moet in overeenstemming zijn met het doel waarnaar wordt gestreefd. Dit doel kan zijn het verwijderen van plaque of tandsteen. Bij het verwijderen van tandsteen wordt stevige laterale druk uitgeoefend om met de snijrand houvast te krijgen en kracht te kunnen zetten. Wanneer tijdens het scalen te weinig druk of kracht wordt gezet, wordt het tandsteen glad geschaafd. Dit 'bruneereffect' wordt vaak aangetroffen in concave gebieden en langs de glazuurcementgrens. Nadat het tandsteen is verwijderd en er wordt doorgegaan met scalen met zware laterale druk en veel kracht kan schade aan de harde tandweefsels optreden. Dat kan resulteren in overmatige verwijdering van cement en dentine van de wortel, waarbij talrijke inkervingen en groeven in het oppervlak ontstaan (afb. 3.30). Voor de verwijdering van plaque is slechts zoveel laterale druk nodig, om zeker te zijn dat de snijrand optimaal contact houdt met het tandoppervlak.

3.10 Subgingivale instrumentatietechniek

afb. 3.30. overmatige verwijdering van cement en dentine

Subgingivaal scalen en root planen is een complexe en moeilijke procedure. Subgingivaal tandsteen is meestal hard en is vaak ingesloten in onregelmatigheden (in het worteloppervlak), waardoor de hechting groter is en moeilijk te verwijderen is. De zachte bedekkende weefsels en de vaak onvermijdelijk optredende bloeding zijn een belemmering voor de instrumentatie. Voor het uitvoeren van subgingivaal scalen en root planen heeft de gebiedsspecifieke curette de voorkeur boven de universele curette. Het werkblad is zo te gebruiken dat er weinig gevaar is het weefsel te scheuren of pijn te veroorzaken. Dit geldt des te sterker naarmate het instrument diep subgingivaal wordt ingebracht tot op de bodem van de pocket (afb. 3.28, 3.29). Daarom wordt bij diep subgingivale gebitsreiniging regelmatig locale anesthesie gebruikt. Het worteloppervlak wordt gereinigd met opeenvolgende en elkaar overlappende duw- en trekbewegingen tot de weerstand tegen de snijrand van het werkblad verdwijnt en slechts een lichte 'ruwheid' overblijft. Daarna wordt met lange bewegingen de root planing uitgevoerd, waarbij met geringe druk het worteloppervlak 'glad' wordt gemaakt. Om ervoor te zorgen dat geen enkel deel van het worteloppervlak wordt gemist, is een gedegen kennis en voorstellingsvermogen van de wortelmorfologie onontbeerlijk. De röntgenfoto's kunnen helpen inzicht te geven in de vorm van de te behandelen wortel.

Instrumentatie van de vrije vlakken Het subgingivaal reinigen van de vrije vlakken gebeurt meestal met verticale en schuine bewegingen, waarbij met het werkblad telkens slechts een beperkt gebied wordt bereikt. Om het gehele oppervlak grondig te reinigen wordt het werkblad telkens lateraal in mesiale richting verplaatst en opnieuw onder het volgende deel van de resterende afzetting geplaatst. Zo wordt telkens een nieuwe verticale of schuine beweging aangezet, waarbij de voorgaande beweging licht wordt overlapt. Deze beweging wordt herhaald tot de gehele afzetting verdwenen is (afb. 3.31). 40

afb. 3.31. overlappend scalen van de vrije vlakken

Instrumentatie van de approximale vlakken

afb. 3.32. eerste deel schacht parallel aan as van element

afb. 3.33. werkblad naar het contactpunt

Extra aandacht dient te worden besteed aan de plaats van de tip van de curette tijdens de instrumentatie. Deze kan bij een oplopende pocketwand (afb. 3.35) snel te ver reiken en daardoor weefsel beschadigen met risico op aanhechtingsverlies. Bij een plat of hol oppervlak (het sterkst bij furcaties en wortelgroeven) kan de tip het contact met het worteloppervlak verliezen en daardoor gedeelten missen. Bij deze locaties kan een keuze gemaakt worden voor een andere curette zoals de furcatiecurette of de Mini-Five Gracey-curette. Als het werkblad toch vast komt te zitten onder het contactpunt, is dit enerzijds onplezierig voor de patiënt maar levert dat anderzijds het risico van breuk van het werkblad op. Probeer een vastzittend instrument niet met brute kracht los te maken, maar juist met lichte, niet-wrikkende bewegingen in diverse richtingen.

3.9

afb. 3.34. schacht tegen contactpunt

Bij de instrumentatie van de approximale vlakken moet goed rekening gehouden worden met het - vaak onregelmatige - verloop van het aanhechtingsniveau. De operateur moet met het zorgvuldig aftasten van de pocket met de pocketsonde inzicht krijgen in het verloop van de pocketbodem. De curette moet met het werkblad overal in de pocket plaque en tandsteen van het tandoppervlak verwijderen. Bij een sterk verdiepte approximale pocket zijn de lastig te bereiken gebieden vooral gelegen langs de grillig verlopende 'pocketbodem'. Door dit gebied zowel van vestibulair als linguaal te benaderen en daarbij overlappende bewegingen uit te voeren kan een goed resultaat worden bereikt. Bij gebruik van de curette moet men proberen het eerste deel van de schacht redelijk parallel aan de as van het gebitselement te houden (afb. 3.32). Wanneer het instrument onder een te schuine hoek wordt geplaatst, is de punt van het werkblad te veel omhoog naar het contactpunt gericht (afb. 3.33). De mogelijkheid bestaat dan dat de bodem van de pocket niet goed wordt bereikt en het werkblad tijdens de bewegingen vast komt te zitten bij het contactpunt. Wanneer het instrument onder een zodanige hoek wordt geplaatst dat de schacht te ver naar het contactpunt ligt, kan de schacht het contactpunt raken waardoor de beweging in het approximale gebied wordt belemmerd (afb. 3.34).

Instrumentatie ter plaatse van furcaties

afb. 3.35. tip van curette raakt pocketwand

Als er klinisch verlies tpv de furcaties heeft plaats gevonden, kan de furcatieingang enigszins, tot volledig toegankelijk zijn. Het reinigen van dit gebied vraagt om een andere instrumentkeuze omdat men te maken heeft met een hol oppervlak. Het werkblad van de Gracey-curette is vaak te breed om het furcatiedak en/of de zijkanten van de wortel interradiculair te bereiken. Goede keuzes zijn bijvoorbeeld de After-Five Gracey-curette waarvan het werkblad korter en smaller is, de furcatiecurettes SQMD en SQBL of de DiamondTecfile scalers: SDCM/D7 of SDCN/7. Slechts met beheerste bewegingen van de instrumenten, kennis van de morfologie van de wortels en het subgingivale gebied is het mogelijk om tot een goed resultaat te komen zonder onnodige schade te veroorzaken.

ERGONOMIE EN INSTRUMENTATIETECHNIEK

41

HET SLIJPEN VAN HET HANDINSTRUMENTARIUM

hoofdstuk 4

4.1

Inleiding

4.2

Doel van het slijpen

4.3

Tijdstip van slijpen

4.4

Slijpbenodigdheden

4.5

Controleren van de scherpte van een instrument

4.6

Methode van slijpen

4.7

Onderhoud van de slijpstenen

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_4, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

4.1 Inleiding Het instrumentarium bevat een aantal instrumenten waarvan het werkzame deel uit een werkblad met één of meer snijranden bestaat. Tijdens het instrumenteren worden deze snijranden bot. De afgeronde snijranden worden met behulp van een slijpsteen weer scherp gemaakt. De principes, benodigde materialen en de techniek van het slijpen worden in dit hoofdstuk behandeld. Daarbij is een essentieel uitgangspunt het - gelukkig steeds meer erkende - besef dat de operateur altijd met goed onderhouden, correct geslepen instrumenten dient te werken. Dit houdt in dat instrumenten vóór iedere behandeling op scherpte moeten worden gecontroleerd en zo nodig op scherpte worden gebracht.

4.2 Doel van het slijpen Het doel van het slijpen is het onderhouden van een scherpe snijrand, waarbij de oorspronkelijke vorm van het instrument behouden blijft. De scherpte van de snijrand bepaalt de effectiviteit van een instrument. Met een scherp instrument is minder kracht nodig om het tandsteen met een minimum aan actieve halen te verwijderen. Eveneens wordt voorkomen dat tandsteen wordt gebruneerd. Te veel slijpen kan met name bij dunne instrumenten leiden tot breuk van het werkblad tijdens het gebruik. Het is dan ook belangrijk instrumenten tijdig te vernieuwen.

4.3 Tijdstip van slijpen

HET SLIJPEN VAN HET HANDINSTRUMENTARIUM

4.1

Voordat een instrument geslepen wordt, moet het altijd huishoudelijk gereinigd en gesteriliseerd worden. Het slijpen van instrumenten zal dan ook aan de patiëntenbehandeling voorafgaan, bijvoorbeeld aan het begin van de ochtend of middag. Het verdient aanbeveling over zoveel standaardinstrumentensets (trays) te beschikken, zodat minstens voor een halve of hele werkdag voldoende gebruiksklare sets voorhanden zijn. Zo kan het slijpen goed gepland in het werkschema worden opgenomen. In een praktijksituatie zijn ook de tijden van een uitgevallen patiënt goed voor dit werk te gebruiken. Vanwege het geluid is het niet prettig om te slijpen waar de patiënt bij is. Wanneer een instrument tijdens de patiëntenbehandeling bot wordt, moet het vervangen worden door een scherp instrument. Het slijpen van instrumenten mag nooit uitgesteld worden. Een bot en vervormd werkblad is moeilijker weer in goede vorm te krijgen. Als de instrumenten regelmatig geslepen worden, zijn iedere keer maar een paar slijpbewegingen nodig om het instrument weer optimaal scherp te krijgen.

45

4.4 Slijpbenodigdheden Voor het (manueel) slijpen van instrumenten is het volgende nodig (afb. 4.1): – slijpstenen – slijpolie – teststaafje – gazen – bankschroef – T-stukje of Magnetic Crossbeam (afb 4.2)

Slijpstenen

Teststaafje

– platte steen – conische steen – cilindrische steen.

– Het teststaafje bestaat uit plexiglas of acryl en wordt gebruikt om de scherpte van de snijrand van een instrument te controleren.

De stenen kunnen zowel van natuurlijk (bijv. Arkansas) als van synthetisch (keramisch) materiaal vervaardigd zijn. De stenen hebben een verschillende grofheid. De grofste stenen (bijv. India stone) nemen het meeste materiaal af en dienen alleen gebruikt te worden bij zeer botte instrumenten of als de vorm hersteld moet worden. De fijne stenen (bijv. Arkansas en de nog fijnere synthetische stenen) worden gebruikt voor het dagelijks onderhoud. Na gebruik van de grove steen wordt altijd de fijne steen ter afsluiting gebruikt.

Gazen – Gedrenkt in alcohol (eventueel in combinatie) met chloorhexidine, dienen deze voor het schoonhouden van de stenen en de instrumenten.

Bankschroef – Wordt gebruikt om het instrument te fixeren.

T-stukje of Magnetic Crossbeam – Hulpstukjes om het werkblad in de juiste positie te plaatsen.

Slijpolie – vergemakkelijkt het bewegen van het instrument over de steen – voert metaalsplinters af – voorkomt het achterblijven van metaalsplinters in de steen – beperkt de warmteontwikkeling van het instrument – voorkomt uitdroging van de natuurlijke steen. In plaats van olie wordt ook wel gebruik gemaakt van water of van vaseline. Bij synthetische stenen is het gebruik van olie, vaseline of water overbodig.

afb. 4.2. T-stukje en Magnetic Crossbeam

afb. 4.1. slijpbenodigdheden

46

afb. 4.3. snijrand tegen kunstharsstaafje

4.5 Controleren van de scherpte van een instrument

4.6.1 Machineslijpen of handslijpen

De scherpte kan gecontroleerd worden met behulp van een teststaafje. Als de scherpe snijrand zonder kracht over een teststaafje gaat, zal de snijrand zich in het staafje vastzetten (afb 4.3). Een snijrand die bot is zal over het staafje glijden. Een botte snijrand die in het licht wordt gehouden geeft een brede onregelmatige lichtreflectie. Een scherpe snijrand vertoont een dunne en strakke lichtreflectie.

Het machinaal slijpen kan een aantal voor- en nadelen hebben ten opzichte van het slijpen met de hand. Deze variëren echter afhankelijk van het gebruikte apparaat. Mogelijke voordelen zijn: – Bij een zorgvuldige toepassing van de instellingsmogelijkheden van bijvoorbeeld de Periostar of de Sidekick kan gestandaardiseerd geslepen worden. Het voordeel is dat zowel het instrument als de steen een gefixeerde stand hebben met de juiste hoek. – Het werkt sneller. – Het is minder vermoeiend.

Uit hygiënisch oogpunt mag de scherpte van een instrument nooit op de vingernagel getest worden.

4.6 Methoden van slijpen Het slijpen van het instrumentarium kan op verschillende manieren worden gedaan. De voorkeur gaat uit naar handmatig slijpen met behulp van een bankschroef of met een slijpmachine, zoals verder in onderstaande tekst wordt beschreven (afb. 4.4, 4.5a en b). Het slijpen, waarbij het instrument manueel wordt gefixeerd, bijvoorbeeld uit de hand of op de rand van een werkblad, vereist zoveel kracht voor stabiliteit dat het niet de voorkeur verdient (afbeeldingen). Voorafgaand aan het slijpen is het noodzakelijk om goed op de hoogte te zijn van de vorm van het werkblad, van de doorsnede en van het verloop van de snijrand(en). Het is aan te bevelen om een nieuw, ongebruikt instrument als voorbeeld te nemen.

Mogelijke nadelen zijn: – Doordat het sneller gaat kan de controle over het slijpproces minder zijn dan bij handslijpen. Er kan gemakkelijk te veel van het instrument worden afgeslepen. – Soms kan bij machinaal slijpen geen olie worden gebruikt. Door de warmteontwikkeling verandert de structuur van het metaal van de snijrand. Het metaal wordt hierdoor waarschijnlijk brozer en het instrument wordt sneller bot. Bovendien gaan de slijpresten in de steen zitten, waardoor deze minder goed slijpt. – Een machine kan meestal niet gesteriliseerd of grondig gereinigd worden. De slijpsteentjes die bij het machinaal slijpen gebruikt worden zijn meestal niet bestand tegen de temperatuur van het sterilisatieproces. – Voor machinaal slijpen heeft men een kostbaar apparaat nodig. Een bankschroef is goedkoper.

4.4

afb. 4.4. slijpmachine Side Kick

afb. 4.5a + b slijpmachine Periostar

HET SLIJPEN VAN HET HANDINSTRUMENTARIUM

47

4.6.2 Manueel slijpen: bewegende steen, stationair instrument Deze methode wordt gebruikt voor scalers, Gracey- en universele curettes, furcatiecurettes, excavatoren en voor instrumenten die gebruikt worden tijdens de parodontale chirurgie. De volgorde van de handelingen is: 1 Een druppel olie wordt aangebracht op de platte steen en uitgesmeerd (afb. 4.6). 2 De slijpsteen wordt aan de uiteinden vastgehouden in de rechterhand aan de kopse kanten (afb. 4.7a). Een alternatieve methode is het vasthouden van de slijpsteen langs de lange zijden in het middengedeelte (afb. 4.7b). 3 Het instrument wordt zo stevig mogelijk gefixeerd met de linkerhand (afb. 4.8). 4 De linkeronderarm en hand liggen op een stabiel werkvlak, bijvoorbeeld een tafel of een kastruimte (afb. 4.9). 5 Het instrument ligt met het binnenvlak van het werkzame deel horizontaal met de punt naar de operateur toe. Terwijl het handvat steunt op de rand van de tafel of de kast, voor de grootst mogelijke stabiliteit (afb. 4.9, 4.10)

afb. 4.6. druppel olie op steen

afb. 4.7a. vasthouden slijpsteen: kopse kant

afb. 4.7b. vasthouden slijpsteen: zijkant

afb. 4.8. instrument fixeren in linkerhand

afb. 4.9. linker onderarm en hand stabiel

48

afb. 4.10. punt van instrument naar operateur toe

afb. 4.11a instrument in bankschroef

afb. 4.11b instrument parallel aan vloer d.m.v. t-stuk

t

Er zijn speciale bankschroeven om de instrumenten te fixeren. Het instrument moet dan zodanig in de bankschroef geplaatst worden, dat het binnenvlak van het werkzame deel horizontaal ligt met de punt naar de operateur wijzend (afb. 4.11a). Het T-stukje van roestvrij staal wordt bevestigd aan het uiteinde van het werkzame deel van het instrument ter controle van de juiste positie van het binnenvlak (evenwijdig aan het vloeroppervlak) voordat men gaat slijpen. (afb 4.11b) Het plaatsen van de slijpsteen onder de juiste hoek (110°)wordt hierdoor vergemakkelijkt. Ook de Magnetic crossbeam wordt voor dit doel gebruikt, het is een smal oranje plexiglas staafje met een magneetje erop bevestigd. (afb 4.11c) Als het magneetje op het binnenvlak wordt geplaatst, kan worden bekeken of het instrument in de juiste positie staat voordat men gaat slijpen. Het gebruik van de bankschroef geeft het grote voordeel, dat het instrument exact in de juiste richting kan worden gefixeerd en alle aandacht kan worden gericht op een juiste werkhoek en beweging van de slijpsteen. Deze methode heeft de voorkeur.

Scalers ( H6 H7, S204SD) afb. 4.11c instrument parallel aan vloer d.m.v. crossbeam

afb. 4.12. doorsnede werkblad scaler: a = binnenvlak, b = buitenvlak, c = snijrand

4.6

De doorsnede van alle scalers is min of meer trapeziumvormig of driehoekig met twee snijranden (afb. 4.12). – De scaler heeft twee snijranden. Deze worden aan beide buitenvlakken geslepen met een platte steen. De steen wordt onder de juiste hoek (110°) tegen het buitenvlak gelegd, zodanig dat de steen contact maakt met de te slijpen snijrand (afb. 4.13a en b). – De snijrand wordt met 'lange' rustige op- en neergaande slijpbewegingen van de schachtzijde tot de punt geslepen. Bij de neergaande beweging wordt de meeste kracht gebruikt (de actieve slijpbeweging) (afb. 4.14).

afb. 4.1 3a. steen tegen buitenvlak

afb. 4.1 3b. steen tegen buitenvlak afb. 4.14. ‘neergaande’ beweging slijpsteen

HET SLIJPEN VAN HET HANDINSTRUMENTARIUM

49

Hierdoor wordt braamvorming zoveel mogelijk voorkomen. De laatste beweging is altijd een neergaande. – Om eventuele bramen aan de snijranden te verwijderen wordt tot slot de cilindrische of conische steen met een rollende beweging op het binnenvlak gebruikt (afb. 4.15). afb. 4.16. ontstaan van een 'derde' snijrand

afb. 4.17. wiegende bewe ging scaler over de slijpsteen

afb. 4.15 conische steen tegen binnenvlak scaler

– Als door vaak slijpen aan de rugzijde een 'derde' snijrand is ontstaan, moet deze afgerond worden met de platte steen. Hiertoe wordt het werkzame deel met een 'wiegende' beweging heen en weer bewogen van de punt naar de hals (afb. 4.16,4.17).

afb. 4.18a. doorsnede werkblad curette: a = binnenvlak, b = buitenvlak c = snijrand en werkzame deel

Curettes Er kan verschil gemaakt worden tussen de universele curettes en de Gracey-curettes. Bij de Gracey-curettes maakt het binnenvlak van het werkzame deel een hoek van 70° met het eerste deel van de hals/schacht. De tip is afgerond. Alleen de lage snijrand en de tip kunnen bij scalen en root planen gebruikt worden. Dit deel van de snijrand wordt geslepen met de platte steen. De hoge zijde wordt niet geslepen (afb. 4.18a en b). Twee andere manieren om te bepalen welke zijde geslepen moeten worden zijn: 1 bij het horizontaal houden van het binnenvlak wordt de buitenbocht geslepen 2 de kant slijpen die tegenover de richting ligt, die het eerste deel van de schacht aangeeft.

afb. 4.18b. bovenaanzicht curette: a = binnenvlak, c = snijrand

afb. 4.19a. beweging van de slijpsteen in de richting van de punt

De Gracey-curette wordt aan één buitenvlak geslepen. De slijptechniek is in principe gelijk aan die voor de scalers. De curette wordt met de afgeronde tip en het binnenvlak horizontaal naar de operateur toe geplaatst. Tijdens het slijpen wordt de slijpsteen verschoven in de richting van de ronde punt (afb. 4.19a). De hoek van de steen ten opzichte van de snijrand is gelijk aan die van de scaler (110°). De hoek ter plaatse van de afgeronde tip verandert in een hoek van 45° (afb. 4.19b). afb. 4.19b. afronden van de tip

50

Eventuele bramen worden verwijderd door met de conische of cilindrische slijpsteen een rollende beweging over het binnenvlak te maken (afb. 4.20). De universele curettes hebben een binnenvlak dat een hoek maakt van 90° met het eerste deel van de schacht (afb. 4.21). De snijranden aan beide zijden van het werkzame deel en de afgeronde tip kunnen gebruikt worden. De beide snijranden en de tip worden geslepen met de platte steen, op dezelfde wijze als voor de Gracey-curettes geldt.

Furcatiecurettes en excavatoren

afb. 4.20. bramen verwijderen met behulp van de conische steen

De volgorde van handelingen is: 1 Op de platte, schone, gesteriliseerde steen wordt een druppel olie aangebracht en uitgesmeerd. 2 Het te slijpen instrument wordt op de bankschroef vastgezet, zodanig dat het binnenvlak van het te slijpen gedeelte horizontaal is en naar de operateur toegericht is (afb. 4.22). 3 De steen wordt met lichte druk langs de gehele snijrand bewogen, onder een hoek van ongeveer 25°, zonder de hoek te veranderen. 4 Er moet goed op gelet worden dat de gehele snijrand gelijkmatig wordt geslepen, zodat er geen verkeerde slijpfacetten ontstaan. 5 De bewegingen worden zolang herhaald totdat het instrument scherp is. De scherpte kan gecontroleerd worden met behulp van een teststaafje.

4.7 Onderhoud van de slijpstenen Stenen die niet goed worden onderhouden, verliezen hun slijpend vermogen doordat ze verstopt raken met metaalslijpsel. Daarom is het belangrijk om de stenen tijdens en na gebruik zorgvuldig met een tissue of wattenrol gedrenkt in olie te reinigen. Na gebruik wordt de steen huishoudelijk schoongemaakt met een borstel, water en zeep en gesteriliseerd. Met natuurlijke stenen moet voorzichtig worden omgegaan, want ze zijn zéér breekbaar! Bij het slijpen moet de hele steen gebruikt worden, anders treedt plaatselijke slijtage op waardoor een onregelmatig oppervlak met kuilen gaat ontstaan. Dan kan de steen niet meer gebruikt worden! Bij intensief gebruik dient de steen op tijd vervangen te worden.

4.7

afb. 4.21. doorsnede werkblad universele curette a = binnenvlak, b = buitenvlak, c = snijrand, beide snijranden worden geslepen

afb. 4.22. furcatiecurette met slijpsteen

afb. 4.23. excavator met slijpsteen

HET SLIJPEN VAN HET HANDINSTRUMENTARIUM

51

POLIJSTEN

hoofdstuk 5

5.1

Inleiding

5.2

Techniek van het polijsten

5.3

Belangrijke punten tijdens het polijsten

5.4

Polijstpasta

5.5

Contra-indicaties voor polijsten

5.6

Polijsten van (partiële) prothesen

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_5, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

5.1 Inleiding Tot voor kort werd na de gebitsreiniging altijd gepolijst. Het therapeutisch effect is echter beperkt en daardoor een minder belangrijk onderdeel. Het doel van polijsten is het verkrijgen van een glad oppervlak van de gebitselementen zodat plaque-accumulatie minder snel kan optreden. Vooral vanuit esthetisch oogpunt is het belangrijk. Zo kunnen bijvoorbeeld extrinsieke verkleuringen die niet door de patiënt zelf of door instrumentatie verwijderd zijn, weggepolijst worden. Bovendien kan de patiënt zelf ervaren hoe het voelt en hoe het eruitziet als tanden glad en schoon zijn. Hopelijk wordt de patiënt gestimuleerd en gemotiveerd om een blijvende goede mondhygiëne er op na te houden. Na de gebitsreiniging wordt individueel bepaald of polijsten nodig is of niet. Routinematig polijsten dient vermeden te worden. Door selectief te polijsten wordt voorkomen dat onnodige slijtage van de elementen plaatsvindt. Als er besloten wordt om te polijsten, maak dan een keuze voor de minst abrasieve polijstpasta en de minst schadelijke methode. In het verleden werd polijsten gezien als een voorbereidende handeling voor een fluorideapplicatie. De fluorideoplossing zou, zonder tussenkomst van plaque en verkleuring, beter inwerken. Onderzoek heeft echter aangetoond dat de opname van fluoride in het glazuur tijdens een professionele applicatie niet verbeterd wordt door eerst te polijsten. De opname van fluoride is even goed na reguliere goede mondhygiëne. Door te polijsten wordt de fluoriderijke buitenste laag van het glazuur verwijderd. Juist dit fluoriderijke oppervlak beschermt tegen cariës. De concentratie fluoride neemt snel af in de richting van het dentine. Indien, door het polijsten, het fluoriderijke deel verloren gaat zal een fluorideapplicatie gegeven moeten worden om het verlies aan te vullen.

5.1

afb. 5.1. polijsthoekstuk met aanzetstukken

POLIJSTEN

55

5.2 Techniek van het polijsten Het polijsten wordt uitgevoerd met behulp van een hoekstuk met een laag toerental. Daarin wordt een profykopje (met schroefdraad) of kopje met mandrelaansluiting bevestigd, afhankelijk van het gekozen bevestigingssysteem. Hierin kunnen bevestigd worden (afb. 5.1):

c een rubberpolijstpoint Een polijstpoint is een geribbelde conische rubber polijsttip die, evenals het rubbercupje, verkrijgbaar is in een stevige en in een zachte uitvoering. Deze point wordt alleen approximaal gebruikt.

d een interdentaal borstel a een rubber polijstcupje Het rubbercupje wordt gebruikt om plaque en aanslag van alle bereikbare tandoppervlakken te verwijderen. De approximale vlakken zullen, wanneer de elementen in contact staan met een buurelement, slechts gedeeltelijk met het cupje gepolijst kunnen worden. Er bestaan polijstcupjes in een stevige of zachte rubbersoort. De synthetische uitvoering is stugger dan rubber. Aan de binnenzijde van het cupje wordt wel of geen kruis aangetroffen afhankelijk of voor een stevig of meer flexibel cupje wordt gekozen.

b een penseelborsteltje

Het interdentaal borsteltje of rager wordt gebruikt om plaque op de approximale vlakken te verwijderen, met name daar waar het vlak concaaf verloopt. Het hoekstuk wordt in de (gemodificeerde) pengreep gehouden, waarbij een goede afsteuning essentieel is. Ook nu is het van belang een systematische werkwijze te volgen. Begin bijvoorbeeld met een distaal oppervlak van de laatste molaar van een kwadrant en polijst naar voren toe. In verband met de verschillende zit- en lighoudingen van de patiënt met betrekking tot de stand van de onder- en bovenkaak is het verstandig bijvoorbeeld eerst de gehele onderkaak en daarna de gehele bovenkaak te polijsten.

Het penseelborsteltje wordt gebruikt voor het verwijderen van hardnekkige aanslag van het glazuuroppervlak, voor reiniging van diepe fissuren en pitten en ter voorbereiding van sealen. Om beschadigingen van de gingiva te voorkomen mag het penseelborsteltje nooit gebruikt worden in de buurt van de gingiva. Eveneens wordt het gebruik van het borsteltje afgeraden op blootliggend cement of dentine in verband met beschadiging van deze oppervlakken.

afb. 5.2. lestercup met polijstpasta

56

afb. 5.3. aanbrengen polijstpasta

5.2.1 Polijsten van vrije vlakken met behulp van rubbercup De procedure is als volgt: – Bepaal eerst waar het nodig is om te polijsten, zodat onnodig gebruik van het rubbercupje voorkomen wordt. – Neem uit een dappenglaasje, lestercup of wegwerpcup voldoende polijstpasta op met het rubbercupje en verdeel dit over een aantal te polijsten elementen. Overvul het cupje niet, anders spat het overtollig materiaal in het rond tijdens het polijsten (afb. 5.2 en 5.3). – Steun goed af en breng het rubbercupje bijna in contact met het tandoppervlak en laat de motor draaien. – Laat het cupje langzaam en op constante snelheid draaien. Gebruik lichte druk zodat de randen van het rubbercupje iets platgedrukt worden en zo enigszins subgingivaal komen (zie afb. 5.4). Diep subgingivaal polijsten is niet mogelijk. – Houd het rubbercupje niet te lang op één plaats maar maak korte intermitterende bewegingen van cervicaal naar incisaal/ occlusaal. Beweeg het hoekstuk zo dat het rubbercupje elk deel van het tandoppervlak bereikt, probeer zo ver mogelijk approximaal te polijsten met een rubbercupje (afb. 5.5). – Verplaats het cupje naar een aangrenzend gebied op het tandoppervlak en vernieuw regelmatig de polijstpasta. – Als twee polijstpasta's van verschillende abrasiviteit worden gebruikt, gebruik dan twee aparte cupjes. – Rubbercupjes die niet gesteriliseerd kunnen worden, worden slechts eenmalig gebruikt en vervolgens weggegooid. Steriliseerbare cupjes moeten voor het steriliseren grondig huishoudelijk gereinigd zijn.

5.2

afb. 5.4. rand van rubbercup net subgingivaal

afb. 5.5. rubbercup approximaal

POLIJSTEN

57

5.2.2 Polijsten van occlusale vlakken en linguaal van het onder- en bovenfront

5.2.3 Approximaal polijsten

– Bepaal eerst waar het nodig is om te polijsten. – Eventueel het borsteltje in de vorm van een punt knippen voor de stevigheid bij occlusaal polijsten (afb. 5.6). – Verdeel een weinig abrasieve pasta over de vlakken die gepolijst moeten worden. – Bescherm de wang en de tong voor het borsteltje door deze met een mondspiegel weg te houden. – Steun goed af en breng het borsteltje tot vlak bij het te polijsten vlak voordat de motor wordt aangezet (afb. 5.7). – Gebruik een zo laag mogelijk toerental en vermijd contact van de borstelharen met de gingiva en/of zachte weefsels. – Gebruik altijd korte intermitterende bewegingen. – Werk element na element af en voorkom wrijvingswarmte. – Ververs polijstpasta regelmatig.

Nadat de vestibulaire, linguale en occlusale vlakken (en de approximale vlakken bij diastemen, alsmede zo mogelijk de distale vlakken van de laatste molaren) gepolijst zijn, blijft er approximaal toch nog een gebied over dat niet of onvoldoende bereikt kan worden met het rubbercupje. Deze gebieden proberen we te polijsten met één van de volgende middelen (een combinatie kan natuurlijk ook toegepast worden): – rubber polijst point – dental floss of dentotape – interdentaal borstel – dental finishing strip

Na het polijsten worden de elementen en interdentale ruimten zorgvuldig gereinigd met behulp van de meerfunctiespuit en eventueel dental floss om abrasieve deeltjes vanuit de polijstpasta cervicaal en approximaal te verwijderen. Hierna dient de patiënt goed te spoelen om de achtergebleven polijstpasta te verwijderen.

afb. 5.6. penseelborstel in punt geknipt

58

afb. 5.7. penseelborstel tegen linguale vlakken

afb. 5.8. rubber point interdental

afb. 5.9. Dental floss, dentotape, finishing strips

Approximaal polijsten met interdental rubber polijstpoints

Approximaal polijsten met dental finishing strips

Deze tip is bij uitstek geschikt om in combinatie met een polijstpasta te gebruiken in relatief grote interdentale ruimten (afb. 5.8).

Wanneer approximale aanslag niet verwijderd kan worden met instrumenten (omdat de approximale ruimte te nauw is) dan kan overwogen worden deze aanslag met finishing strips te verwijderen (afb. 5.9). Omdat finishing strips zeer abrasief zijn, gebruikt men deze in beperkte mate. Er moet op gelet worden dat de scherpe rand van de strip de gingiva niet beschadigt. Eerst wordt de grove kant en vervolgens de fijne kant van de strip gebruikt.

Approximaal polijsten met dental floss of dentotape Na het polijsten moeten de approximale ruimten en contactvlakken altijd gereinigd worden met dental floss of dentotape. Met name bij de contactvlakken zal dit, als er nog wat polijstpasta is achtergebleven, een extra polijstend effect hebben (afb. 5.9, 5.10, 5.11).

Approximaal polijsten met een interdentaal borstel

afb. 5.10. dental floss approximaal front

5.2

Interdentaal borstels of ragers zijn in verschillende doorsneden verkrijgbaar. Indien de rager, geschikt voor het hoekstuk, niet dik genoeg is, kan een keuze worden gemaakt voor de handrager. Afhankelijk van de grootte van de interdentale ruimte wordt een keuze voor één of twee ragers gemaakt en is het mogelijk met polijstpasta of tandpasta de approximale vlakken te reinigen.

afb. 5.11. dental floss approximaal molaarstreek

POLIJSTEN

59

5.3 Belangrijke punten tijdens het polijsten

5.4 Polijstpasta

1 Warmteontwikkeling moet altijd vermeden worden, het kan irritatie van de pulpa veroorzaken en in sommige gevallen nadelig zijn voor het te polijsten materiaal, met name amalgaam, kunstharsen en goud. 2 Breng zo min mogelijk schade toe aan glazuur en dentine (of cement) door weinig abraderende pasta te gebruiken. Polijst niet langer dan nodig is! 3 Breng geen schade toe aan de omringende weefsels. Gebruik het penseelborsteltje nooit in de buurt van de gingiva. Het rubbercupje mag niet te diep subgingivaal gebruikt worden. Zodra de rand gaat rafelen moet het cupje vervangen worden. Door met een laag toerental, intermitterend en een smeuige pasta te polijsten wordt zo min mogelijk schade toegebracht. Oefen niet te veel druk uit! 4 Wanneer puimsteen en krijt gebruikt worden als polijstmiddel, moet dit zodanig met water verdund worden, dat er een 'vloeibaar' papje ontstaat. Wanneer men overgaat op een tweede polijstmateriaal (bijv. van puimsteen naar krijt) moet een nieuw polijstcupje genomen worden. Goud mag alleen met een zuiver polijstende pasta gepolijst worden. 5 Ontkalkingen mogen alleen met krijt of weinig abraderende tandpasta gepolijst worden. 6 Composiet restauraties mogen nooit gepolijst worden met de conventionele polijstpasta's. Deze restauraties kunnen wel droog gepolijst worden, op hoog toerental, met speciaal daarvoor gefabriceerde flexibele schijfjes.

Het hoofdbestanddeel van de meeste polijstpasta's bestaat uit schuur- of slijpmiddelen. Van het totale volume is 50-60% puimsteen, calciumcarbonaat (CaC03) of silicium-dioxide (Si02). Om tot een juiste consistentie te komen is 10-20% van het volume water en 20-25% humectant (bijv. glycerine). Deze hygroscopische stof houdt het water vast zodat uitdroging van de pasta voorkomen wordt en andere ingrediënten gestabiliseerd worden. In kleine hoeveelheden kunnen onder andere bindmiddelen (bijv. agar-agar), zoetstoffen, smaakstoffen en kleurstoffen voorkomen. De materialen die voor het polijsten worden gebruikt bestaan uit korreltjes (0,1-10 micron) die een zekere hardheid moeten bezitten. Voor polijstpoeders/pasta's moet de hardheid bij voorkeur niet boven de waarde liggen van het te polijsten materiaal omdat anders krassen ontstaan. Een grove polijstpasta kan een ruwer tandoppervlak veroorzaken dan vóór het polijsten aanwezig was. Indien dit gedurende een aantal jaren regelmatig gebeurt kan het verlies van tandmateriaal substantieel zijn. Met name bij kinderen is het effect hiervan groot, omdat het glazuur bij pas doorgebroken elementen nog niet volledig gemineraliseerd is. Ook cement en dentine zijn in vergelijking met glazuur zachter en meer poreus, het gevolg is dat er tijdens het polijsten grotere hoeveelheden verwijderd kunnen worden dan bij glazuur. Voorafgaand aan een fluoride lakapplicatie met bijvoorbeeld Duraphat" gaat de voorkeur uit naar een niet schurende en een niet-oliehoudende polijstpasta zoals bijvoorbeeld krijt. Voordat een sealant op fissuren en pitten wordt aangebracht wordt dit gebied gepolijst met een niet-oliehoudende polijstpasta zoals bijvoorbeeld puimsteen of krijt. Tandpasta's zijn merendeels mengsels van onder andere een slijpmiddel zoals aluminiumoxide, silicium of calciumcarbonaat, glycerine en water. Tijdens het polijsten vallen de poederdeeltjes uiteen. In eerste instantie neemt de abrasiviteit toe, daarna neemt deze af. Neem regelmatig nieuwe pasta in het cupje of op het borsteltje. Om hygiënische redenen moet het polijstmiddel uiteraard eerst in een dappenglaasje, wegwerpcupje of lestercup worden gedaan. Daaruit worden steeds hoeveelheden afgenomen voor gebruik in de mond.

60

5.5 Contra-indicaties voor polijsten

5.6 Polijsten van (partiële) prothesen

Er zijn situaties waarbij het beter is om niet of zo min mogelijk te polijsten. Dit geldt onder meer voor patiënten met een verhoogd risico op cariës. Een bekend voorbeeld hiervan is de patiëntengroep die bestraald wordt in het hoofd-halsgebied met name waarbij de speekselklieren betrokken zijn en xerostomie het gevolg is (droge mond ten gevolge van verminderde speekseltoevoer). Bij gedemineraliseerd glazuur, wortelcariës en zuigflescariës is het af te raden te polijsten. Bij gingivarecessies dient onafhankelijk of er wel of geen tandhalsgevoeligheid wordt waargenomen, alleen als het echt nodig is gepolijst te worden. Abrasieve polijstpasta's leggen de uiteinden van de dentine-tubuli bloot, vooral daar waar cement of dentine dun is. Na polijsten kan de gevoeligheid van blootliggende worteloppervlakken toenemen.

Ook op (partiële) prothesen kunnen tandsteen, plaque en aanslag gevormd worden. Om een prothese zonder beschadigingen te kunnen schoonmaken heeft een ultrasoon bad de voorkeur. Door een prothese in een verdunde azijnzuuroplossing (5%) te leggen, kan tandsteen ook oplossen. Het gebruik van instrumenten of polijstpasta op de prothese zal krassen op het oppervlak aanbrengen en zo plaqueretentie vergroten. Indien een prothese toch gepolijst moet worden dan wordt deze met een zo min mogelijk schurende pasta gepolijst en dan alleen aan de buitenzijde. Polijsten aan de binnenkant kan namelijk de pasvorm van de prothese veranderen.

Tijdens het polijsten kan ernstig ontstoken weefsel door een rubbercupje beschadigd worden en een bacteriëmie veroorzaken. Door het polijsten uit te stellen tot na de gebitsreiniging wanneer de gingiva geslonken en weer hersteld is, kan dit grotendeels voorkomen worden. Vooral bij patiënten die een risico lopen bij een bacteriëmie dienen tijdig voorzorgsmaatregelen getroffen te worden.

Na het polijsten wordt de prothese met ruim warm water grondig afgespoeld. De binnenkant van de prothese wordt met behulp van een protheseborstel en een milde zeep gereinigd. Een prothese moet bij voorkeur boven een met water gevulde wasbak of een handdoek worden schoongemaakt om een eventuele val te breken. De prothese wordt nat teruggegeven aan de patiënt om deze comfortabel in te doen.

5.3

afb. 5.12. polijstmiddelen: krijt, superpolish, cleanpolish, cleansingpowder, dappenglaasje, lestercup

POLIJSTEN

61

ONDERZOEK EN REINIGING BIJ IMPLANTATEN Inleiding

6.2

Anatomie

6.3

Ontstekingskenmerken

6.4

Onderzoek

6.5

Reiniging

6.6

Techniek van instrumenteren bij implantaten

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_6, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

hoofdstuk 6

6.1

Inleiding 6.1 Steeds vaker treft men één of meer implantaten in de mond aan. Een implantaat is een soort schroef van titanium, die in het alveolaire bot wordt geplaatst. Als een natuurlijk element verloren is gegaan of nooit is aangelegd, kan een implantaat de rol van de tandwortel overnemen. Het implantaat vormt de basis voor een solitaire kroon (afb 6.1), de pijler van een brug of voor een vaste of uitneembare prothese. (afb 6.2)

afb 6.1. Twee frontkronen op implantaten t.p.v 11 en 21

6.1

afb 6.2. Steg op 4 implantaten voor retentie van volledige onderprothese

IMPLANTATEN

65

afb 6.3. Gezond parodontium van een natuurlijk element 1. parodontaal ligament 2. dento-gingivale vezels in het bindweefsel 3. aanhechtingsepitheel 4. sulcusepitheel 5. orale epitheel

4

1 2 3

3 5

2

4 afb 6.4a. Gezond peri-implantaire mucosa met intact bot 1 sulcusepitheel 2.aanhechtingsepitheel 3 orale epitheel 4 collagene vezels in het bindweefsel (geen dento-gingivale vezels) 5 botcontact met implantaat oppervlak

1

5 met dank aan Prof. dr. W. Beertsen

6.2 Anatomie

1

Het grootste verschil tussen een implantaat en een natuurlijk element bevindt zich ter plaatse van het bot. Een natuurlijk element wordt omgeven door een dunne spleet tussen de wortel en het bot. Hierin bevindt zich het parodontale ligament. Een implantaat heeft daarentegen direct contact met het bot en het parodontale ligament ontbreekt. Het implantaat is in het algemeen zodanig gemaakt dat coronaal van het bot het implantaatoppervlak glad is terwijl het gedeelte dat in contact staat met het bot ruw is. Na aanbrengen van het implantaat zal dus in de gezonde situatie het botniveau rond of iets onder de overgang van het gladde naar het ruwe oppervlak van het implantaat liggen.

De zachte weefsels rondom een implantaat zijn te vergelijken met die van een natuurlijk element, deze worden echter geen gingiva genoemd maar peri-implantaire mucosa. De peri-implantaire mucosa bestaat, net als de gingiva bij een natuurlijk element, uit epitheel (aanhechtingsepitheel, sulcusepitheel en het orale epitheel) met daaronder bindweefsel waar zich o.a. collagene vezels en bloedvaten bevinden. Bij natuurlijke elementen is de gingiva door middel van collagene vezels verankerd aan het wortelcement (dento-gingivale vezels). (afb 6.3) Deze specifieke vezels ontbreken in de mucosa rondom implantaten, waardoor deze mucosa minder strak om het implantaat ligt. De meeste collagene vezels in het bindweefsel van de peri-implantaire weefsels lopen meer parallel aan de lengteas van het implantaat. (afb 6.4a, 6.4b)

2 3

afb 6.5a. Peri-implantaire mucositis 1. plaque en tandsteen 2. pocketepiteel 3. ontstekingsinfiltraat in het bindweefsel

1

2

3

66

afb 6.6a. Peri-implantitis 1 plaque en tandsteen met eventueel pus 2 ontstekingsinfiltraat in bindweefsel 3 botverlies

6.3 Ontstekingskenmerken

afb 6.4b. Kroon op implantaat tpv de 11 met een gezonde peri-implantaire mucosa

De mucosa rondom het implantaat reageert op dezelfde wijze op bacteriële kolonisatie en biofilm (plaque)-vorming als de gingiva rondom een natuurlijk element. Als er een ontsteking van de mucosa rondom het implantaat aanwezig is, dan wordt dit een peri-implantaire mucositis genoemd (afb 6.5a, 6.5b). Dit is een reversibele ontsteking van de mucosa vergelijkbaar met gingivitis. Deze ontsteking is goed te behandelen door plaque en het eventueel aanwezige supragingivale tandsteen van het implantaat te verwijderen. Hierdoor zullen zowel zwelling, roodheid en bloeding van de peri-implantaire mucosa afnemen.

6.2

Wanneer er sprake is van een ontsteking in samenhang met progressief botverlies rondom het implantaat (eigenlijk alleen goed te beoordelen op een röntgenfoto in vergelijk met een “begin” röntgenfoto), dan spreekt men van een peri-implantitis (afb 6.6a, 6.6b ). Het verloren bot rondom het implantaat komt, net als bij parodontitis niet meer terug. Hoewel peri-implantitis gelijkenis vertoont met parodontitis, is peri-implantitis moeilijker te behandelen. De pockets rondom implantaten zijn, door de vaak aanwezige schroefdraad en het ruwe oppervlak van het implantaat, moeilijk te reinigen. Hierdoor geeft een professionele gebitsreiniging in het algemeen weinig resultaat. Aangezien peri-implantitis begint met ontsteking van de peri-implantaire mucosa, is het belangrijk dat peri-implantaire mucositis in een vroeg stadium wordt behandeld zodat peri-implantitis kan worden voorkomen.

afb 6.5b. Pocketsonde in een ontstoken situatie peri-implantaire mucositis

afb 6.6b. Peri-implantitis tpv 47( pocket 8mm met pus)

IMPLANTATEN

67

6.4 Onderzoek Tijdens de regelmatige nazorg zal de gezondheid van de mucosa rondom het implantaat moeten worden beoordeeld op basis van roodheid, zwelling, bloeding na sonderen en het bepalen van de pocketdiepte. Het ontbreken van roodheid en zwelling hoeft, net zoals bij natuurlijke elementen, niet te betekenen dat er geen ontsteking aanwezig is. In tegendeel, de peri-implantaire mucosa kan roder van kleur zijn door het ontbreken van een gekeratiniseerde mucosa en donkerder door het doorschemeren van het onderliggende implantaat. (afb 6.7) De mate van bloeden bij sonderen geeft aan of het weefsel is ontstoken. Dit sonderen kan op twee manieren gebeuren. In de eerste plaats door een pocketsonde schuin op de peri-implantaire mucosa richting opening van de pocket te plaatsen en vervolgens met enige druk over de marginale peri-implantaire mucosa te strijken.(afb 6.5b) In de tweede plaats door te sonderen richting pocketbodem. Deze laatste manier van sonderen is lastig omdat als er met teveel druk gesondeerd wordt, de kans bestaat dat de punt van de pocketsonde te diep in het weefsel doordringt, waardoor trauma in het bindweefsel van de peri-implantaire mucosa wordt veroorzaakt. Dit geeft bloeding, waar echter niet ontsteking maar trauma aan ten grondslag ligt. Net als bij natuurlijke elementen is het zaak dat bij implantaten de zachte weefsels, tijdens het verkrijgen van de informatie omtrent de gezondheid van de peri-implantaire mucosa, niet worden beschadigd. Het klinisch meten van pockets bij implantaten en natuurlijke elementen gaat in principe op dezelfde wijze: er wordt exploratief gesondeerd. Echter de betekenis van de gemeten pocketdiepte is bij natuurlijke elementen niet het zelfde als bij implantaten. Daar waar de pocketsonde bij een natuurlijk element in gezonde situatie bij een sondeerkracht van bijvoorbeeld 40 gram niet de bindweefselaanhechting zal bereiken, zal bij een implantaat de punt van de pocketsonde apicaal van het aanhechtingsepitheel in het bindweefsel eindigen. Ook kunnen door de locatie van het implantaat (diepe plaatsing of dikke mucosa) of het type implantaat, pockets van 4-5 mm voorkomen zonder dat er ontsteking of progressieve botafbraak aanwezig is. (afb 6.8) De metingen kunnen worden uitgevoerd met reguliere metalen pocketsondes. Het metaal kan echter krassen op het implantaatoppervlak veroorzaken. Hierom hebben plastic pocketsondes de voorkeur boven metalen sondes. Er zijn plastic pocketsondes verkrijgbaar die buigzamer zijn en zo de vorm van de kroon kunnen volgen om de pocket te bereiken. (afb 6.9) Er bestaat ook een plastic pocketsonde met een kliksysteem (gestandariseerde druk) wat voorkomt dat er teveel druk wordt uitgeoefend tijdens het meten. (afb 6.10) Voor interpretatie van latere pocketmetingen tijdens de nazorg is het van belang om ongeveer 3 maanden na het plaatsten van de suprastructuur op het al eerder geplaatste implantaat en opbouw (abutment), de pocketmetingen rondom het implantaat te noteren. Dit wordt de 0-meting genoemd.

afb 6.7. Door doorschemering van het implantaat en het ontbreken van gekeratiniseerde mucosa is de peri-impantaire mucosa vestibulair tpv de 43 en 44 donkerder en roder van kleur.

afb 6.8. Een gezonde pocket van 5 mm door diepe plaatsing van het implantaat tpv 21

afb 6.9. Premier Perio Wise Probe

afb 6.10. Hawe Neos ClickProbe®

68

6.5 Reiniging Ook op implantaten vormt zich plaque en tandsteen. Plaque komt zowel supra,- als submucosaal voor. Tandsteen komt voornamelijk supramucosaal voor en in beperkte mate submucosaal. (afb 6.11) De aanhechting van tandsteen aan het implantaatoppervlak is echter minder hecht dan op natuurlijke elementen waardoor het gemakkelijker te verwijderen is.

afb 6.11. Plaque en tandsteen tpv 46

afb 6.12. Hawe Universal Implant Deplaquer :curette

Het reinigen van implantaten kan zowel handmatig als ultrasoon worden uitgevoerd. Het gebruik van metalen handinstrumenten of metalen tips bij ultrasone reiniging die normaal voor de gebitsreiniging worden gebruikt, zijn uitgesloten bij implantaten. Dit omdat deze instrumenten krassen op het oppervlak kunnen veroorzaken wat resulteert in een ruwer oppervlak dat vervolgens weer door bacteriën wordt gekoloniseerd en dan nog moeilijker schoon te maken is. In dit hoofdstuk beperken we ons tot het bespreken van de handinstrumenten. De instrumenten die gebruikt worden voor implantaatreiniging zijn scalers en/of curettes. Deze instrumenten dienen wel gemaakt te zijn van bijvoorbeeld Teflon
of plastic. (afb 6.12, 6.13, 6.14) Mits deze instrumenten op de juiste wijze met gecontroleerde kracht worden gebruikt, kunnen deze materialen voorkomen dat er beschadigingen aan het implantaatoppervlak worden aangebracht. Toch kunnen ook deze instrumenten, indien ze met teveel kracht tijdens het instrumenteren worden gebruikt, schade aan het implantaat veroorzaken en kunnen er resten van het instrument achterblijven op het implantaatoppervlak.

6.4

afb 6.13. Implacare , met afschroefbare plastic scaler of curette

afb 6.14. Implacare : H6/H7, S204S, Columbia curette IMPLANTATEN

69

6.6 Techniek van instrumenteren bij implantaten.

Er zal voornamelijk supramucosaal plaque en tandsteen van de implantaten verwijderd kunnen worden. In sommige situaties is het ook mogelijk om enigszins submucosaal te reinigen. De scaler wordt gebruikt voor supramucosale reiniging. Deze is bij uitstek geschikt om grote stukken tandsteen van de suprastructuren weg te steken. De techniek is grotendeels identiek aan die van de scaler voor de gebitsreiniging. (afb. 6.15) De curette wordt gebruikt voor supra- en submucosale verwijdering van de plaque. De techniek is een voorzichtig scalende beweging zonder kracht langs de marginale mucosa, waarbij plaque zowel interdentaal als op de vrije vlakken wordt verwijderd. (afb.6.16) Als afsluiting van het instrumenteren kunnen alle vlakken gepolijst worden met een rubbercup en point met een niet-abrasieve polijstpasta.

afb 6.15. Implacare : H6/H7

Ook met gaas, veterband, een brede flossdraad, zoals bv superfloss, of interdentale borstels (afb 6.17 6.18 en 6.19) kan tijdens de reiniging het gebied ter plaatse van de suprastructuren langs de marginale mucosa goed gereinigd worden. Bij een gezonde peri-implantaire mucosa is het voldoende om de aanwezige plaque, te verwijderen door middel van polijsten met een rubber cupje met een niet-abrasieve pasta Bij peri-implantaire mucositis bestaat de behandeling uit mechanische verwijdering van plaque en tandsteen gevolgd door polijsten met een rubber cupje met een niet-abrasieve pasta.

afb 6.16. Hawe Universal Implant Deplaquer: teflon coated curette

afb 6.17. Gaas distaal tpv de 47

afb 6.18. Superfloss rondom implantaat

afb 6.19. Een kleine interdentale borstel approximaal van twee implantaten tpv de 15 en 16

70

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKS INSTRUMENTARIUM VOOR LINKS- EN RECHTSHANDIGEN hoofdstuk 7 ONDERZOEKS INSTRUMENTARIUM Spiegel en sonde Pocketsonde Merritt-B PQW-Williams UCN DPSI

Furcatiesonde Nabers

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_7, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

afb. 7.1a. spiegel en sonde: enkeleindigend

afb. 7.1b. spiegel: afschroefbaar handvaat sonde: sikkelvormig

afb. 7.1c. indirect zicht

afb. 7.1d. tong weghouden

figuur 7.1e. opsporen supragingivaal tandsteen

74

7.1

Spiegel en sonde (afb. 7.1a, b)

Doel

Onderzoek van de mondholte.

werkpositie

plaats

afsteunen

alle posities (9-12 uur) Rh.* (3-12 uur) Lh.**

gehele dentitie

afhankelijk van de plaats waar het instrument wordt gebruikt

Instrumentatie Spiegel Deze wordt in de gemodificeerde pengreep vastgehouden en dient voor het volgende: 1 indirect zicht (afb. 7.1c) 2 indirecte verlichting 3 retractie van lippen, wang en tong 4 bescherming van lippen, wang en tong (afb. 7. 1d)

Sonde

7.1

Het instrument wordt in de gemodificeerde pengreep vastgehouden. Het werkzame deel van het instrument is de zijkant van de punt. De sonde moet losjes in de hand worden gehouden: geen druk uitoefenen. De sonde wordt in het kader van de gebitsreiniging gebruikt voor: 1 sonderen, aftasten en opsporen van onregelmatigheden 2 sonderen, aftasten en opsporen van supragingivaal tandsteen (afb. 7.1e).

* Rechshandige. ** Linkshandige.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKINSTRUMENTARIUM VOOR LINKS- EN RECHTSHANDIGEN

75

76

afb. 7.2a. pocketsondes: Merrit-B: 10 mm rechte schacht PQW-williams: 10 mm extra bocht in schacht DPSI: 10 mm UCN: 15 mm extra lang

afb. 7.2b. pocketsondes: Merrit-B, PQW-williams. DPSI en UCN: enkelzijdig

afb. 7.2c. exploratief sonderen: aftasten van de sondeerdiepte rondom het element

afb. 7.2d. PQW-Williams sonde in pocket: sondeerdiepte is da afstand van de gingivarand tot de punt van de pocketsonde (7 mm)

afb. 7.2e. mesiale positie van pocketsonde (sondeerdiepte 3 mm)

afb. 7.2f. approximale positie van pocketsonde (sonderdiepte 5mm)

7.2

Pocketsonde (Merritt B, PQW Williams, DPSI, UCN) (afb. 7.2a, b)

Doel

1 2 3 4

meten van de sondeerdiepte door exploratief sonderen (afb. 7.2c, d, e, f) vaststellen van de bloedingsneiging na sonderen (afb. 7.2g) opsporen/meten van klinisch aanhechtingsverlies (afb. 7.2h) opsporen van subgingivaal tandsteen (aftasten van worteloppervlak) en andere onregelmatigheden (afb. 7.2i) 5 meten van gingivarecessie (afb. 7.2k) 6 meten van de gingivabreedte (afb. 7.2l)

werkpositie

plaats

afsteunen

alle posities (9-12 uur) Rh. (3-12 uur) Lh.

gehele dentitie

afhankelijk van de plaats waar het instrumentarium wordt gebruikt

Instrumentatie algemeen Het instrument wordt licht vastgehouden in de gemodificeerde pengreep met afsteuning op de derde of vierde vinger zo dicht mogelijk bij het werkgebied. Houd het werkgebied zo droog mogelijk.

Exploratief sonderen (sondeerdiepte, bloedingsneiging, klinisch aanhechtingsnivcau) 1 Pocketsonde inbrengen tussen gebitselement en gingiva. in principe zoveel mogelijk evenwijdig aan de asrichting van het gebitselement (afb. 7.2e, f).

3 Pocketsonde apicaalwaarts bewegen onder lichte druk totdat het instrument stuit op de 'bodem' van de pocket (verende weerstand).

7.2

2 Tip van de pocketsonde moet altijd contact houden met het tandoppervlak; daartoe positie van het instrument eventueel aanpassen.

4 Voor de sondeerdiepte de schaalverdeling aflezen ter hoogte van de gingivarand; de waarden tot op hele millimeters naar boven afronden (afb. 7.2d). Voor het klinisch aanhechtingsniveau de schaalverdeling aflezen ter hoogte van de glazuur-cementgrens of een ander vast referentiepunt (afb. 7.2h). 5 Bloeding na sonderen wordt vastgesteld nadat de pocketsonde uit de pocket is gehaald (afb. 7.2g). 6 Bij exploratief sonderen worden de pockets rondom de gebitselementen vanaf vestibulair respectievelijk linguaal geheel afgetast, waarbij per deel van de omtrek van het gebitselement de diepste waarde wordt afgelezen en genoteerd (afb. 7.2c). Het approximale gebied wordt zowel vanaf vestibulair als vanaf linguaal gesondeerd (afb. 7.2f). 7 Werk systematisch: bijvoorbeeld per kwadrant van distaal naar mesiaal tot mediaanlijn; eerst vestibulair, dan linguaal. Draai positie van het hoofd van de patiënt zodanig dat de metingen bij voorkeur met direct zicht zijn af te lezen. Gebruik spiegel in de mond om deze open te houden totdat de bloedingsneiging is vastgesteld.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKINSTRUMENTARIUM VOOR LINKS- EN RECHTSHANDIGEN

77

A

B

78

afb. 7.2g. bloeding na sonderen

afb. 7.2h. punt pocketsonde tot ongeveer bij bindweefsel-aanhechtingsniveau (B): klinisch aan-hechtingsverlies is de afstand van de glazuur-cement-grens (A) tot aan de punt van de pocketsonde (B)

afb. 7.2i. met pocketsonde wordt de pocket enigszins geopend voor visuele inspectie op tandsteen; tast worteloppervlak af naar subgingivaal tandsteen

afb. 7.2j. DSPI sonde voor het screenen van parodontale situatie

afb. 7.2k. gingivarecessie: afstand van de rand van de gingiva tot de glazuur-cementgrens (3 mm)

afb. 7.2l. breedte van de gingiva: de afstand van de mucogingivale grens tot de gingivarand (5mm)

Aftasten worteloppervlak op onregelmatigheden 1 Breng de pocketsonde in de pocket zoals bij de sondeerdieptemeting. Belangrijk is een voortdurend subtiel contact met het worteloppervlak. 2 Indien de pocketsonde stuit op een harde weerstand, waar de sonde overheen te brengen is, is de kans groot dat dit subgingivaal tandsteen is. Onderscheid dit van de glazuur-cementgrens, overstaande of onderstaande restauratieranden en erosieve laesies. 3 Het is mogelijk de pocketingang visueel te inspecteren op (zwarte) randen tandsteen door de gingiva met de pocketsonde opzij te duwen, met de luchtblazer voorzichtig te drogen en direct het worteloppervlak te bekijken (afb. 7.2i)

Meten van de gingivabreedte 1 Bepaal met de 'rimpelmethode' klinisch de mucogingivale grens: druk voorzichtig met pocketsonde de mucosa omhoog. De beweegbare mucosa kan tot de niet-beweegbare gingiva worden opgerimpeld. De overgang is vaak te herkennen aan het kleurverschil tussen de roze, gekeratiniseerde gingiva en de rodere, onverhoornde mucosa waarin de bloedvaten zichtbaar zijn (afb. 7.2l). 2 Meet met de pocketsonde de afstand van de gingivarand tot de mucogingivale grens. De waarde tot op hele millimeter naar beneden afronden. Deze meting wordt vooral verricht wanneer de gingiva smal of zelfs afwezig is. Linguaal wordt deze meting niet uitgevoerd

Meten van de gingivarecessie

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKINSTRUMENTARIUM VOOR LINKS- EN RECHTSHANDIGEN

7.2

Bepaal de afstand tussen de gingivarand en de glazuur-cementgrens of eventueel een ander referentiepunt op het tandoppervlak bijvoorbeeld een restauratierand. Rond de waarden tot op hele millimeters naar boven af. Deze meting wordt vooral gebruikt om de aard van het resultaat van behandeling te kunnen bepalen (afb. 7.2k).

79

80

afb. 7.3a. furcatiesonde Nabers: dubbeleindigend

afb. 7.3b furcatiesonde Nabers: 3 mm markeringen

afb. 7.3c. vestibulair: furcatiesonde interradiculair ingebracht langs het worteloppervlak

afb. 7.3d. furcatieaandoeningen: horizontaal sonderen, tip van furcatiesonde moet contact houden met worteloppervlak (furcatiedak)

afb. 7.3e. 1e bovenmolaar: sonderen in furcaties v",m", d" a= ontsteking (sondeerdiepte/bloeding) ten opzichte van gingivarand; b= afbraak (aanhechtingsverlies) ten opzichte van raaklijn langs wortels

afb. 7.3f. mesiale furcatie-boven premolaar: licht toegankelijk vanaf linguaal

7.3

Furcatiesonde (vlg. Nabers, gecalibreerd) (afb. 7.3a, b)

Doel

Vaststellen van het klinisch aanhechtingsverlies in furcatiegebieden bij meerwortelige gebitselementen. Opsporen van holle worteloppervlakken en wortelgroeven ('root furrows').

werkpositie

plaats

afsteunen

alle posities (9-12 uur) Rh. (3-12 uur) Lh.

bij meerwortelige gebitselementen alle furcatie-ingangen

afhankelijk van de plaats waar het instrument wordt gebruikt

Instrumentatie algemeen Instrument licht vasthouden in de gemodificeerde pengreep met afsteuning op de derde of vierde vinger zo dicht mogelijk bij het werkgebied. Houd het werkgebied zo droog mogelijk. 1 Furcatiesonde inbrengen in de richting van de furcatie-ingang. De tip van de sonde moet altijd in contact met het tandoppervlak blijven. De sonde moet langs de kroon de furcatie als het ware indraaien (afb. 7.3c, d). 2 Door een lichte horizontale beweging kan worden afgetast of de sonde in de furcatie gebracht kan worden. Wanneer dit mogelijk is, is er sprake van toe- of doorgankelijkheid. 3 De sonde inbrengen totdat deze stuit op een verende weerstand. Met behulp van de schaalverdeling aflezen/schatten wat de afstand is tussen de tip van de furcatiesonde en de furcatie-ingang. Onder furcatie-ingang wordt verstaan een denkbeeldige lijn door de uiterste begrenzingen van de twee naastliggende wortels (afb. 7.3e).

7.3 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKINSTRUMENTARIUM VOOR LINKS- EN RECHTSHANDIGEN

81

82

afb. 7.3g. 46 vestibulair: licht toegankelijke furcatie op model

afb. 7.3h. 46 vestibulair: licht toegankelijk furcatie

afb. 7.3i. 26 mesiale furcatie: sterk toegankelijk op model (vanaf palatinaal te benaderen)

afb. 7.3j. mesiale furcatie 27 bovenmolaar: sterk toegankelijk vanaf linguaal

afb. 7.3l. 46 doorgankelijke furcatie op model: furcatiesonde vanaf linguaal zichtbaar

afb. 7.3k. 36 linguaal: doorgankelijke furcatie: furcatiesonde vestibulair zichtbaar

4 De toe- of doorgankelijkheid van furcaties wordt als volgt verdeeld: graad I

-

lichte toegankelijkheid: de furcatiesonde gaat niet verder dan 3 mm ten opzichte van de furcatie-ingang (fig. 7g, h).

graad II

- sterke toegankelijkheid: de furcatiesonde gaat verder dan 3 mm ten opzichte van de furcatie-ingang, maar stuit op een verende weerstand (fig. 7.3i, j).

graad III

- doorgankelijkheid: de furcatiesonde gaat vanuit minimaal twee fur-catie-ingangen er zover in dat deze elkaar zouden kunnen overlappen (fig. 7.3l, k).

5 Beoordeel iedere furcatie-ingang afzonderlijk: Bovenmolaren: vestibulair-mesiaal-distaal (afb. 7.3j). Bovenpremolaren: mesiaal-distaal (zelden vestibulair) (afb. 7.3f). Ondermolaren: vestibulair-linguaal (afb. 7.3k). Bij toegankelijkheid iedere furcatie-ingang afzonderlijk benoemen. Bij doorgankelijkheid de met elkaar verbonden furcatie-ingangen beide benoemen. 6 De mesiale furcatie van de bovenmolaren vanaf de linguale zijde benaderen (fig. 7.3j), de distale furcatie van zowel vestibulair als linguaal. Let ook op wortelvormen en wortelgroeven ('root furrows'); bijvoorbeeld de fossa canina mesiaal bij de eerste premolaar in de bovenkaak (fig. 7.3f).

7.3 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET ONDERZOEKINSTRUMENTARIUM VOOR LINKS- EN RECHTSHANDIGEN

83

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN hoofdstuk 8 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scaler Gracey-curette Columbia-curette McCall-curette Hirschfeld-file Excavator

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_8, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

afb. 8.1a. scaler S204S dubbeleindigend

afb. 8.1c. inbrengen van het werkblad

afb. 8.1d. licht gekanteld werkblad voor de actieve scalende beweging

86

afb. 8.1b. scaler S204S: werkblad

8.1

Instrument

scaler S204S

Doel

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal; approximaal in de gehele mond; eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront - vestibulair: approximaal

incisaal/vestibulair

onderfront - linguaal: approximaal

incisaal/vestibulair

bovenfront - vestibulair: approximaal

incisaal

bovenfront - linguaal: approximaal

incisaal

9-11 uur positie

(pre)molaren: incisaal/occlusaal/vestibulair

rechtsonder - linguaal: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

linksonder - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

linksonder - linguaal: approximaal

occlusaal/vestibulair

rechtsboven - vestibulair: approximaal

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

rechtsboven - linguaal: approximaal

occlusaal

linksboven - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

linksboven - linguaal: approximaal

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

8.1

rechtsonder - vestibulair: approximaal

Instrumentatie 1 de scaler in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument onder een hoek van 90° inbrengen en het instrument kantelen zodat het werkzame deel een hoek van 80° maakt met het element (± 3 mm subgingivaal); 3 korte (stevige) trekbewegingen maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

87

afb. 8.2a. scaler S204SD dubbeleindigend

afb. 8.2c. inbrengen van het werkblad

afb. 8.2d. licht gekanteld werkblad voor de actieve scalende beweging

88

afb. 8.2b. scaler S204SD: werkblad

8.2

Instrument

scaler S204SD

Doel

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal, approximaal in de gehele mond; eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront - vestibulair: approximaal

Incisaal/ vestibulair

onderfront - linguaal: approximaal

incisaal/vestibulair

bovenfront - vestibulair: approximaal

incisaal

bovenfront - linguaal: approximaal

incisaal

9-11 uur positie

(pre)molaren: incisaal/occlusaal/vestibulair

rechtsonder - linguaal: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

linksonder - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

linksonder - linguaal: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

rechtsboven - vestibulair: approximaal

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

rechtsboven - linguaal: approximaal

occlusaal

linksboven - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

linksboven - linguaal: approximaal

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

8.2

rechtsonder - vestibulair: approximaal

Instrumentatie 1 de scaler in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument onder een hoek van 90° inbrengen en het instrument kantelen zodat het werkzame deel een hoek van 80° maakt met het element (± 3 mm subgingivaal); 3 korte (stevige) trekbewegingen maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

89

afb. 8.3a. scaler H6H7 dubbeleindigend

afb. 8.3c. inbrengen van het werkblad

afb. 8.3d. licht gekanteld werkblad voor de actieve scalende beweging

90

afb. 8.3b. scaler H6H7: werkblad

8.3

Instrument

scaler H6

Doel

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal, approximaal bij alle premolaren, onderfront en bovenfront eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront - linguaal: approximaal bovenfront - vestibulair: approximaal

incisaal/vestibulair incisaal

9-10 uur positie

onderfront - vestibulair vlakken naar operateur toe

incisaal/vestibulair

11-12 uur positie

onderfront - linguaal vlakken van operateur af

incisaal/vestibulair

11-12 uur positie

bovenfront - vestibulair vlakken van de operateur af

incisaal

9-10 uur positie

bovenfront linguaal vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal

9-10 uur positie

premolaren: rechtsonder - vestibulair: approximaal linksonder - linguaal: approximaal rechtsboven - linguaal: approximaal linksboven - vestibulair: approximaal

Instrument Doel

incisaal incisaal/vestibulair occlusaal occlusaal

scaler H7

Het verwijderen van tandsteen tot +3 mm subgingivaal, approximaal bij alle premolaren, onderfront en bovenfront; eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront - vestibulair: approximaal bovenfront - linguaal: approximaal

incisaal/vestibulair incisaal

11-12 uur positie

onderfront - vestibulair vlakken van operateur af

incisaal/vestibulair

9-10 uur positie

onderfront - linguaal vlakken naar operateur toe

incisaal/occlusaal

9-10 uur positie

bovenfront - vestibulair vlakken naar operateur toe

occlusaal/incisaal

11-12 uur positie

bovenfront linguaal vlakken van operateur af

incisaal/occlusaal

9-10 uur positie

premolaren: rechtsonder - linguaal: approximaal linksonder - vestibulair: approximaal rechtsboven - vestibulair: approximaal linksboven - linguaal: approximaal

8.3

werkpositie

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal occlusaal

Instrumentatie 1 de scaler in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument onder een hoek van 90° inbrengen en het instrument kantelen zodat het werkzame deel een hoek van 80° maakt met het element (± 3 mm subgingivaal); 3 korte (stevige) trekbewegingen maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

91

afb. 8.4a. Gracey-curette 1 en 2 dubbeleindigend

afb. 8.4c. inbrengen van het werkblad: - vestibulair: front

afb. 8.4d. gekanteld werkblad voor de actieve bewegingen: - vestibulair : front

92

afb. 8.4b. Gracey-curette 1 en 2 : werkblad

8.4

Instrument

Gracey-curette 1

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal in onder en bovenfront; linguale en vestibulaire vlakken van frontelementen.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-10 uur positie

onderfront linguaal: vlakken naar de operateur toe

incisaal/vestibulair

11-12 uur positie

onderfront - vestibulair vlakken van de operateur af

incisaal/vestibulair

9-10 uur positie

bovenfront vestibulair: vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal/vestibulair

11-12 uur positie

bovenfront linguaal: vlakken van de operateur af

incisaal/occlusaal

Instrument Doel

Gracey-curette 2

Het verwijderen verwijderenvan vantandsteen subgingivale plaque en tandsteenapproximaal en root planing approximaal tot +3 mm subgingivaal, bij alle premolaren, in onder enenbovenfront; enlinguale vestibulaire vlakken van frontelementen. onderfront bovenfront;linguale eventueel en vestibulaire vlakken.

plaats

afsteunen

9-10 uur positie

onderfront vestibulair: vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal/vestibulair

11-12 uur positie

onderfront linguaal: vlakken van de operateur af

incisaal/vestibulair

9-10 uur positie

bovenfront linguaal: vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal

11-12 uur positie

bovenfront vestibulair: vlakken van de operateur af

incisaal/occlusaal

8.4

werkpositie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

93

afb. 8.5a. Gracey-curette 11,14: dubbeleindigend

afb. 8.5c. inbrengen van het werkblad distaal ondermolaar

afb. 8.5d. gekanteld werkblad voor de actieve beweging

94

afb. 8.5b. Gracey-curette 11, 14: werkblad

8.5

Instrument

Gracey-curette 11

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de mesiale vlakkenbij (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-11 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/incisaal/vestibulair /op wijsvinger niet-werkzame hand

9 uur positie

linksonder - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/incisaal/vestibulair

9-11 uur positie

rechtsboven - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/wijsvinger niet-werkzame hand

9-11 uur positie

linksboven - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

Instrument Doel

Gracey-curette 14

Het verwijderen van tandsteen tot +3 mm subgingivaal, approximaal bij alle premolaren, Het verwijderen van subgingivale enentandsteen onderfront en bovenfront; eventueelplaque linguale vestibulaire vlakken.

en root planing approximaal op de distale vlakken bij (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

9 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/incisaal

linksonder - linguaal: distale vlakken

occlusaal/vestibulair

9-11 uur positie

rechtsboven - linguaal: distale vlakken

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand

9-11 uur positie

linksboven - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

8.5

9 uur positie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen ; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

95

afb. 8.5e. Gracey-curette 12,13: dubbeleindigend

afb. 8.5g. inbrengen van het werkblad mesiaal ondermolaar

afb. 8.5h. gekanteld werkblad voor de actieve beweging

96

afb. 8.5f. Gracey-curette 12,13: werkblad

Instrument Doel

Gracey-curette 12

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de mesiale vlakken bij (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-11 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/vestibulair /op wijsvinger niet-werkzame hand

9-11 uur positie

linksonder - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/vestibulair/incisaal /op wijsvinger niet-werkzame hand

9-11 uur positie

rechtsboven - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/vestibulair/extraoraal op 4e kwadrant/op wijsvinger niet-werkzame hand

9-11 uur positie

linksboven - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

Instrument Doel

Gracey-curette 13

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de distale vlakken bij (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-11 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal: distale vlakken

occlusaal/vestibulair

linksonder - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/vestibulair

9-11 uur positie

rechtsboven - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/vestibulair/extra oraal op 4e kwadrant /op wijsvinger van niet-werkzame hand

9-11 uur positie

linksboven - linguaal: distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

8.5

9-11 uur positie

97

afb. 8.6a. Gracey curette dubbeleindigend

afb. 8.6c. inbrengen van het werkblad: mesiaal ondermolaar

98

afb. 8.6b. Gracey curette: werkblad

8.6

Instrument

Gracey-curette 15

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing op de mesiale vlakken bij (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

9 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair:

incisaal/occlusaal/vestibulair

9 uur positie

linksonder - linguaal:

incisaal/occlusaal/vestibulair

9-11 uur positie

rechtsboven - linguaal:

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand

9-11 uur positie

linksboven - vestibulair:

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

Instrument Doel

Gracey-curette 16

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing op de mesiale vlakken bij (pre)molaren: linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

plaats

afsteunen

9-11 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal:

incisaal/occlusaal/vestibulair

9-11 uur positie

linksonder - vestibulair:

incisaal/occlusaal/vestibulair

9 uur positie

rechtsboven - vestibulair:

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

9-11 uur positie

linksboven - linguaal:

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

8.6

werkpositie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken.

Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

99

afb. 8.7a. Columbia Curette 13, 14 dubbeleindigend

afb. 8.7c. werkblad voor de actieve bewegingen in positie mesiaal ondermolaar

afb. 8.7d. werkblad voor de actieve bewegingen in positie distaal onderpremolaar

100

afb. 8.7b. Columbia Curette 13, 14: werkblad

8.7

Instrument

Columbia-curette 13

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal in de gehele dentitie, eventueel linguale en vestibulaire vlakken en bij furcaties.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-10 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: mesiale en distale vlakken linksonder - linguaal: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

9-10 uur positie

Instrument Doel

(pre)molaren: rechtsboven - linguaal: mesiale en distale vlakken linksboven - vestibulair: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

Columbia-curette 14

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal in de gehele dentitie, eventueel linguale en vestibulaire vlakken en bij furcaties.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-11 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal: mesiale en distale vlakken linksonder - vestibulair: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

(pre)molaren: rechtsboven - vestibulair: mesiale en distale vlakken linksboven - linguaal: mesiale en distale vlakken

occlusaal/vestibulair /extraoraal op 4e kwadrant

8.7

9-11 uur positie

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen kunnen beide snijranden gebruikt worden.

Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

101

afb. 8.8a. McCall Curette 17S, 18S dubbeleindigend

afb. 8.8c. werkblad voor de actieve bewegingen in positie mesiaal ondermolaar

afb. 8.8d. werkblad voor de actieve bewegingen in positie distaal onderpremolaar

102

afb. 8.8b. McCall Curette 17S, 18S: werkblad

8.8

Instrument

McCall-curette 17S

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal van de gehele dentitie en linguale en vestibulaire vlakken, mits de pocket ruim genoeg is.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-10 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: mesiale en distale vlakken linksonder - linguaal: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

9-11 uur positie

Instrument Doel

(pre)molaren: rechtsboven - linguaal: mesiale en distale vlakken linksboven - vestibulair: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

McCall-curette 18S

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal van de gehele dentitie en linguale en vestibulaire vlakken mits de pocket ruim genoeg is.

werkpositie

plaats

afsteunen

9-11 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal: mesiale en distale vlakken linksonder - vestibulair: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

(pre)molaren: rechtsboven - vestibulair: mesiale en distale vlakken linksboven - linguaal: mesiale en distale vlakken

occlusaal/vestibulair/extraoraal op 4e kwadrant

8.8

9-10 uur positie

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen kunnen beide snijranden gebruikt worden.

Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

103

afb. 8.9a. Hirschfeld-file no 3 en 7 dubbeleindigend

afb. 8.9c. file vestibulair-ondermolaar

104

afb. 8.9b. Hirschfeld-file no 3 en 7: werkblad

8.9

Instrument

Hirschfeld-file no 3

Doel

Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de vrije vlakken, eventueel ook op de approximate vlakken. Het bijwerken van overhangende restauraties, op de vrije vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront: vestibulaire vlakken bovenfront: linguale vlakken

incisaal/vestibulair incisaal

9-10 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder: linguale vlakken linksonder: vestibulaire vlakken rechtsboven: vestibulaire vlakken linksboven: linguale vlakken

incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair occlusaal/incisaal occlusaal

Instrument Doel

Hirschfeld-file no 7

Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de vrije vlakken, eventueel ook op de approximate vlakken. Het bijwerken van overhangende restauraties, op de vrije vlakken.

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront: linguale vlakken bovenfront: vestibulaire vlakken (pre)molaren: rechtsonder: vestibulaire vlakken linksonder: linguale vlakken rechtsboven: linguale vlakken linksboven: vestibulaire vlakken

incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal

9-10 uur positie

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair/occlusaal occlusaal occlusaal/incisaal extraoraal op 3e kwadrant

8.9

werkpositie

Instrumentatie 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument evenwijdig aan de as van het element inbrengen; 3 een trekbeweging naar incisaal/occlusaal maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

105

afb. 8.9d. Hirschfeld file no 5 en 11 dubbeleindigend

afb. 8.9f. file distaal onder premolaar

106

afb. 8.9e. Hirschfeld file no 5 en 11: werkblad

Instrument Doel

Hirschfeld-file no 5

Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de approximale vlakken, eventueel ook op de vrije vlakken. Het bijwerken van overhangende restauraties op de approximale vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

9 uur positie

onderfront en bovenfront: vestibulair: vlakken naar de operateur toe

vestibulair

9-10 uur positie

(pre)molaren: vestibulair en linguaal rechtsonder: mesiale vlakken linksonder: mesiale vlakken rechtsboven: mesiale vlakken linksboven: mesiale vlakken

Instrument Doel

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair

Hirschfeld-file no 11

Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de approximale vlakken, eventueel ook op de vrije vlakken. Het bijwerken van overhangende restauraties op de approximale vlakken.

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

onderfront en bovenfront: vestibulair: vlakken van de operateur af

vestibulair

9-10 uur positie

(pre)molaren: vestibulair en linguaal rechtsonder: distale vlakken linksonder: distale vlakken rechtsboven: distale vlakken linksboven: distale vlakken

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair

8.9

werkpositie

Instrumentatie 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van hel instrument inbrengen loodrecht op de as van bel element; 3 een: trekbeweging maken vestibulairwaarts of linguaalwaarts bij werkzaamheden van respectievelijk vestibulair en linguaal.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

107

afb. 8.10a. excavator 129/130 en 153/154 dubbeleindigend

afb. 8.10c. excavator: linguaal onderfront

108

afb. 8.10b. excavator 129/130: werkblad

8.10

Instrument

excavator 129/130 en 153/154

Doel

Het verwijderen van supragingivaal tandsteen en verkleuringen bij uitstek op de linguale vlakken van onder- en bovenfront en eventueel subgingivaal tandsteen bij wortelsplitsingen (furcaties).

werkpositie

plaats

afsteunen

11-12 uur positie

met name onderfront en bovenfront: linguale vlakken

incisaal/occIusaal

9-10 uur positie

eventueel bij wortelsplitsingen

incisaal/occlusaal

Instrumentatie 1 Houd het instrument in de gemodificeerde pengreep. 2 Maak lepelende bewegingen.

8.10 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR RECHTSHANDIGEN

109

INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN hoofdstuk 9 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204S S204SD H6/H7

Gracey-curette: 1/2 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_9, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

9.1 Inleiding De techniek van de gebitsreiniging wordt in de beschikbare onderwijsmaterialen in grote verscheidenheid beschreven. Daaruit blijkt dat elke tandheelkundige opleiding een voorkeur heeft voor bepaalde instrumenten en ergonomische principes. Bovendien heeft elke algemeen-practicus zijn eigen voorkeur dan wel stijl ontwikkeld, onder meer door het grote aanbod van instrumenten in ontwerp en kwaliteit. De instrumenten en instrumentatietechnieken in dit hoofdstuk zijn daarom aanbevelingen om tot een overzichtelijke systematiek in de behandeling te komen. Voor een juiste ergonomie en instrumentatietechniek zijn de volgende aanbevelingen te geven. - De positie van de patiënt dient aangepast te zijn aan het postuur van de behandelaar (m.u.v. patiënten met (tijdelijke) beperkingen). - Zorg voor een goede verlichting van het werkgebied. - De behandelaar dient op de hoogte te zijn van de parodontale ontsteking en afbraak in alle delen van het gebit door middel van een parodontiumstatus en röntgenfoto's. - De keuze van instrumenten dient gericht te zijn op een beperking in aantal, maar wel zodanig dat daarmee alle beoogde tand-worteloppervlakken te bereiken zijn. De efficiëntie mag niet ten koste gaan van het gebruik van het juiste instrument op de juiste plaats. - Werk systematisch door voorselectie en tijdsplanning van het te behandelen gebied. Systematisch werken betekent het consequent volhouden van een bepaalde volgorde en heeft het volgende tot doel: • Efficiëntie, dat wil zeggen geen overbodige handelingen voor de operateur en de patiënt. • Verminderde kans om gebieden over te slaan. • Vergemakkelijken om op de juiste plaats verder te werken na een onderbroken behandeling. • Rustig en professioneel overkomen bij de patiënt. De systematiek wordt verder bevorderd door de gebitsreiniging op te delen in beperkte werkgebieden. Doorgaans zal de gebitsreiniging telkens per sextant worden uitgevoerd. In principe is het dan nog mogelijk te kiezen voor de procedure per element óf instrument voor instrument. Het blijkt echter tijdseffectiever en gemakkelijker alle overeenkomstige tandoppervlakken in één sextant te behandelen met één instrument en dan te wisselen naar het volgende instrument voor een ander gedeelte van de gebitselementen. Richtlijnen voor een systematische uitvoering van de gebitsreiniging per sextant zijn: 1. Selecteer het te behandelen sextant. Begin bij een patiënt die geen ervaring met deze behandeling heeft, angstig is of bij de meting al gevoeligheid of pijn aangeeft, niet op de moeilijkste of gevoeligste plaats. Start dan bijvoorbeeld in het onderfront (eerst supragingivaal) en laat de patiënt wennen aan de sensatie van zo'n behandeling. 2. Overweeg het gebruik van lokale anesthesie waar dat redelijkerwijs is geïndiceerd. Voorlichting aan en overleg met de patiënt zijn van belang om de keuze van wel/geen anesthesie te maken. 3. Front: instrumenteer van cuspidaat naar cuspidaat. 4. (Pre)molaar: instrumenteer van molaar naar premolaar en van distaal naar mesiaal. 5. Verwijder per sextant eerst grof plaque en tandsteen met de scalers, voordat wordt overgegaan tot het verwijderen van overige plaque en fijn tandsteen met de curettes. 6. Werk zolang mogelijk met één type instrument per tandopppervlak, totdat hiermee het gewenste resultaat is bereikt. 7. Werk zolang mogelijk vanuit dezelfde positie om een rustige werksfeer te creëren.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

113

ONDERFRONT: 43 - 33

hoofdstuk 9.2 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

R

Gracey-curette: 1/2

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

115

ONDERFRONT: 43 - 33

Doorlopende lijn: vlakken naar de operateur toe.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

9 uur

Vlakken naar operateur toe vanaf vestibulair: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim onder de kin, wijsvinger in omslagplooi.

Vlakken naar operateur toe vanaf linguaal: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

116

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden.

ONDERFRONT: 43 - 33

Stippellijn: vlakken van de operateur af.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

11-12 uur

Vlakken van operateur af vanaf vestibulair:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

9.2

• Instrumenten:

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim in omslagplooi, wijsvinger onder kin.

Vlakken van operateur af vanaf Iinguaal: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong. N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

117

ONDERFRONT: 43 - 33

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

11 -12 uur

Mesiale en distale vlakken vanaf vestibulair: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: wijsvinger onder de kin, duim in de omslagplooi.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. 118

ONDERFRONT: 43 - 33

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

11-12 uur

Mesiale en distale vlakken vanaf linguaal:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

9.2

• Instrumenten:

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: wijsvinger onder de kin, duim in de omslagplooi. Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

119

RECHTSONDER: 44 - 48

hoofdstuk 9.3 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

R

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

121

RECHTSONDER: 44 - 48

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

9 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) enigszins van operateur afgedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang.

Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

122

SCALERS

RECHTSONDER: 44 - 48

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

10-11 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

9.3

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

123

RECHTSONDER: 44 - 48

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

9 uur

Distovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

124

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

RECHTSONDER: 44 - 48

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

10-11 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal/vestibulair

9.3

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirecht zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

125

RECHTSONDER: 44 - 48

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

11 uur

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S recht naar voren occlusaal/vestibulair of op de wijsvinger van de linkerhand

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: middelvinger onder de kin, duim linguaal naast de tong, wijsvinger in de omslagplooi.

126

LINKSONDER: 34 - 38

hoofdstuk 9.4 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

R

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17/S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

127

LINKSONDER: 34 - 38

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

10-11 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: ringvinger onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang.

Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

128

SCALERS

LINKSONDER: 34 - 38

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

9 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) enigszins van operateur afgedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

9.4

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

129

LINKSONDER: 34 - 38

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

10-11 uur

Distovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: ringvinger onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: ringvinger onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

130

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

LINKSONDER: 34 - 38

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

9 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

9.4

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 127S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht, licht en weghouden van de tong.

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

131

LINKSONDER: 34 - 38

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

8 uur

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal/vestibulair of op de wijsvinger van de linkerhand

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim onder de kin, wijsvinger in de omslagplooi.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair of op de wijsvinger van de linkerhand

Onderkaak ondersteunen met linkerhand: duim onder de kin, wijsvinger in de omslagplooi, middelvinger linguaal naast de tong.

132

BOVENFRONT: 13 - 23

hoofdstuk 9.5 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

R

Gracey-curette: 1/2

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

133

BOVENFRONT: 13 - 23

Doorlopende lijn: vlakken naar de operateur toe.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Positie operateur:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. 9 uur

Vlakken naar operateur toe vanaf vestibulair: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Wijsvinger linkerhand in omslagplooi voor direct zicht.

Vlakken naar operateur toe vanaf linguaal: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht en/of indirect licht.

134

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden.

BOVENFRONT: 13 - 23

Stippellijn: vlakken van de operateur af.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Positie operateur:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. 11-12 uur

Vlakken van operateur af vanaf vestibulair

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal

9.5

• Instrumenten:

Wijsvinger linkerhand in omslagplooi voor direct zicht.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal

Eventueel spiegel gebruiken in verband met weghouden van de lip, indirect zicht en/of indirect licht. N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

135

BOVENFRONT: 13 - 23

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer.

Positie operateur:

11-12 uur

Mesiale en distale vlakken: • Instrumenten:

S204 S S204 SD H6/H7

• Hoofd patiënt:

recht vooruit incisaal/occlusaal

• Afsteunen:

Wijsvinger linkerhand in omslagplooi voor direct zicht.

Wijsvinger linkerhand in omslagplooi voor direct zicht.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. 136

BOVENFRONT: 13 - 23

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer.

Positie operateur:

11-12 uur

Mesiale en distale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal

9.5

• Instrumenten:

Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

137

RECHTSBOVEN: 14 - 18

9.2 hoofdstuk 9.6 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

R

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

139

RECHTSBOVEN: 14 - 18

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken • Instrumenten:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren)

• Hoofd patiënt:

enigszins van operateur afgedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak.

• Afsteunen:

Eventueel spiegel in linkerhand voor weghouden van de wang.

Wijsvinger linkerhand voor weghouden van de wang.

140

SCALERS

RECHTSBOVEN: 14 - 18

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

11 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak

9.6

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand voor indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

141

RECHTSBOVEN: 14-18

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9 uur

Distovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak.

Eventueel spiegel in linkerhand voor weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/incisaal op bovenkaak

Eventueel spiegel in linkerhand voor weghouden van de wang.

142

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

RECHTSBOVEN: 14-18

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

11 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak

9.6

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht en/of indirect licht.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

143

RECHTSBOVEN: 14-18

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9 uur

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid De wijsvinger van de linkerhand wordt vestibulair in de omslagplooi geplaatst. Op deze wijsvinger wordt met de ringvinger afgesteund.

Eventueel voor extra laterale druk de duim van de linkerhand ter hoogte van overgang schacht/handvat plaatsen.

144

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

RECHTSBOVEN: 14-18

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid De wijsvinger van de linkerhand wordt vestibulair in de omslagplooi geplaatst. Op deze wijsvinger wordt met de ringvinger afgesteund.

9.6

• Instrumenten:

Eventueel voor extra laterale druk de duim van de linkerhand ter hoogte van overgang schacht/handvat plaatsen.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

145

LINKSBOVEN: 24-28

9.2 hoofdstuk 9.7 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

R

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

147

LINKSBOVEN: 24-28

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9-10 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak

Eventueel spiegel in linkerhand voor weghouden van de wang.

148

SCALERS

LINKSBOVEN: 24-28

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9 uur

Disto-en mesiolinguale vlakken: S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren)

• Hoofd patiënt:

van operateur afgedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak

• Afsteunen:

9.7

• Instrumenten:

De spiegel in linkerhand voor indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

149

LINKSBOVEN; 24 - 28

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

mesiaal: 9 uur distaal: 11 uur

Distovestibulaire vlakken • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak

Eventueel spiegel in linkerhand voor weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

150

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid vestibulair of occlusaal op bovenkaak, op wijsvinger van linkerhand, eventueel op de onderkaak

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

LINKSBOVEN; 24 - 28

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

9 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid occlusaal op de bovenkaak, op wijsvinger van de linkerhand, eventueel op de onderkaak

9.7

• Instrumenten:

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid occlusaal op de bovenkaak

Eventueel spiegel in linkerhand gebruiken in verband met indirect zicht en/of licht.

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR RECHTSHANDIGEN

151

LINKSBOVEN: 24 - 28

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

11 uur

Mesiolinguale vlakken (met name van de molaren): • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid extraoraal: Instrument in pengreep in rechterhand, handpalm over de kin. Linkerhand tegen jukboog, instrument tussen duim en wijsvinger van deze hand ter hoogte van overgang schacht handvat.

152

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN hoofdstuk 10 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scaler Gracey-curette Columbia-curette McCall-curette Hirschfeld-file Excavator

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_10, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

afb. 10.1a. scaler S204S dubbeleindigend

afb. 10.1c. inbrengen van het werkblad

afb. 10.1d. licht gekanteld werkblad voor de actieve scalende beweging

156

afb. 10.1b. scaler S204S: werkblad

10.1

Instrument

scaler S204S

Doel

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal, in de gehele mond; eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

onderfront - vestibulair: approximaal

incisaal/vestibulair

onderfront - linguaal: approximaal

incisaal/vestibulair

bovenfront - vestibulair: approximaal

incisaal

bovenfront - linguaal: approximaal

incisaal

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

rechtsonder - linguaal: approximaal linksonder - vestibulair: approximaal

occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair

linksonder - linguaal: approximaal rechtsboven - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/extraoraal op 4de kwadrant

rechtsboven - linguaal: approximaal linksboven - vestibulair: approximaal

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

linksboven - linguaal: approximaal

occlusaal

3-1 uur positie

10.1

Instrumentatie 1 de scaler in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument onder een hoek van 90° inbrengen en het instrument kantelen zodat het werkzame deel een hoek van 80° maakt met het element (± 3 mm subgingivaal); 3 korte (stevige) trekbewegingen maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

157

afb. 10.2a. scaler S204SD dubbeleindigend

afb. 10.2c. inbrengen van het werkblad (onderfront)

afb. 10.2d. licht gekanteld werkblad voor de actieve scalende beweging

158

afb. 10.2b. scaler S204SD: werkblad

10.2

Instrument

scaler S204SD

Doel

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal, in de gehele mond; eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

onderfront - vestibulair: approximaal

Incisaal/vestibulair

onderfront - linguaal: approximaal

incisaal/vestibulair

bovenfront - vestibulair: approximaal

incisaal

bovenfront - linguaal: approximaal

incisaal

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair

rechtsonder - linguaal: approximaal linksonder - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair

linksonder - linguaal: approximaal rechtsboven - vestibulair: approximaal

incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

rechtsboven - linguaal: approximaal linksboven - vestibulair: approximaal

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

linksboven - linguaal: approximaal

occlusaal

3-1 uur positie

10.2

Instrumentatie 1 de scaler in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument onder een hoek van 90° inbrengen en het instrument kantelen zodat het werkzame deel een hoek van 80° maakt met het element (± 3 mm subgingivaal); 3 korte (stevige) trekbewegingen maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

159

afb. 10.3a. scaler H6 en H7 dubbeleindigend

afb. 10.3c. inbrengen van het werkblad

afb. 10.3d. licht gekanteld werkblad voor de actieve scalende beweging

160

afb. 10.3b. scaler H6 en H7: werkblad

10.3

Instrument

scaler H6

Doel

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal, approximaal bij alle premolaren, onderfront en bovenfront eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

1 -12 uur positie

onderfront - vestibulair: approximaal bovenfront - linguaal: approximaal onderfront - linguaal vlakken naar operateur toe onderfront - vestibulair vlakken van operateur af bovenfront - vestibulair vlakken naar operateur toe bovenfront - linguaal vlakken van de operateur af premolaren: linksonder - linguaal: approximaal rechtsonder - vestibulair: approximaal linksboven - vestibulair: approximaal rechtsboven - linguaal: approximaal

incisaal/vestibulair incisaal incisaal/vestibulair

3-2 uur positie 1-12 uur positie 3-2 uur positie 1-12 uur positie 3-2 uur positie

Instrument Doel

incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal incisaal/occlusaal

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

scaler H7

Het verwijderen van tandsteen tot ± 3 mm subgingivaal, approximaal bij alle premolaren, onderfront en bovenfront; eventueel linguale en vestibulaire vlakken.

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

onderfront - linguaal: approximaal bovenfront - vestibulair: approximaal onderfront vestibulair: vlakken naar operateur toe onderfront linguaal: vlakken van operateur af bovenfront - linguaal: vlakken naar operateur toe bovenfront - vestibulair: vlakken van de operateur af premolaren: linksonder - vestibulair: approximaal rechtsonder - linguaal: approximaal linksboven - linguaal: approximaal rechtsboven - vestibulair: approximaal

incisaal/vestibulair incisaal incisaal/vestibulair

3-2 uur positie 1-12 uur positie 3-2 uur positie 1-12 uur positie 3-2 uur positie

incisaal/vestibulair

10.3

werkpositie

incisaal/occlusaal incisaal

incisaal incisaal/vestibulair occlusaal occlusaal

Instrumentatie 1 de scaler in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument onder een hoek van 90° inbrengen en het instrument kantelen zodat het werkzame deel een hoek van 80° maakt met het element (± 3 mm subgingivaal); 3 korte (stevige) trekbewegingen maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

161

afb. 10.4a. Gracey-curette 1 en 2 dubbeleindigend

afb. 10.4c. inbrengen van het werkblad: - vestibulair: front

afb. 10.4d. gekanteld werkblad voor de actieve bewegingen: - vestibulair : front

162

afb. 10.4b. Gracey-curette 1 en 2 : werkblad

10.4

Instrument

Gracey-curette 1

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal in onder en bovenfront; linguale en vestibulaire vlakken van frontelementen.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-2 uur positie

onderfront vestibulair: vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal/vestibulair

1-12 uur positie

onderfront - linguaal vlakken van de operateur af

incisaal/vestibulair

3-2 uur positie

bovenfront linguaal: vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal

1-12 uur positie

bovenfront vestibulair: vlakken van de operateur af

incisaal/occlusaal

Instrument Doel

Gracey-curette 2

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal in onder en bovenfront; linguale en vestibulaire vlakken van frontelementen.

plaats

afsteunen

3-2 uur positie

onderfront linguaal: vlakken naar de operateur toe

incisaal/vestibulair

1-12 uur positie

onderfront vestibulair: vlakken van de operateur af

incisaal/vestibulair

3-2 uur positie

bovenfront vestibulair: vlakken naar de operateur toe

incisaal/occlusaal/vestibulair

1-12 uur positie

bovenfront linguaal: vlakken van de operateur af

incisaal/occlusaal

10.4

werkpositie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

163

afb. 10.5a. Gracey-curette 11,14: dubbeleindigend

afb. 10.5c. inbrengen van het werkblad mesiaal ondermolaar

afb. 10.5d. gekanteld werkblad voor de actieve beweging

164

afb. 10.5b. Gracey-curette 11,14: werkblad

10.5

Instrument

Gracey-curette 11

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de mesiale vlakken bij (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-1 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/incisaal/vestibulair/ op wijsvinger niet-werkzame hand

3-1 uur positie

linksonder - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/vestibulair/ op wijsvinger van niet-werkzame hand

3-1 uur positie

rechtsboven - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

3-1 uur positie

linksboven - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/vestibulair/extraoraal op 3e kwadrant/op wijsvinger niet-werkzame hand

Instrument Doel

Gracey-curette 14

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de distale vlakken bij (pre)molaren; approximaal distaal bij (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-1 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/vestibulair

linksonder - linguaal: distale vlakken

occlusaal/vestibulair

3-1 uur positie

rechtsboven - linguaal: distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant/ op wijsvinger niet-werkzame hand

3-1 uur positie

linksboven - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/vestibulair/extraoraal op 3e kwadrant/ op wijsvinger weg niet-werkzame hand

10.5

3-1 uur positie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

165

afb. 10.5e. Gracey-curette 12,13: dubbeleindigend

afb. 10.5g. inbrengen van het werkblad distaal ondermolaar

afb. 10.5h. gekanteld werkblad voor de actieve beweging

166

afb. 10.5f. Gracey-curette 12,13: werkblad

Instrument Doel

Gracey-curette 12

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal mesiaal bij (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

3 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/incisaal/vestibulair

3-1 uur positie

linksonder - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/incisaal/vestibulair /op wijsvinger niet-werkzame hand

3-2 uur positie

rechtsboven - vestibulair: mesiale en vestibulaire vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

3-1 uur positie

linksboven - linguaal: mesiale en linguale vlakken

occlusaal/wijsvinger niet-werkzame hand

Instrument Doel

Gracey-curette 13

Doel Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal distaal (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

3 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder - linguaal: distale vlakken

occlusaal/vestibulair

linksonder - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/incisaal

3-1 uur positie

rechtsboven - vestibulair: distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant/ op wijsvinger niet-werkzame hand

3-1 uur positie

linksboven - linguaal: distale vlakken

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand

10.5

3 uur positie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

167

afb. 10.6a. Gracey curette 15,16 dubbeleindigend

afb. 10.6c. inbrengen van het werkblad: mesiaal ondermolaar

168

afb. 10.6b. Gracey curette 15,16: werkblad

10.6

Instrument

Cracey-curette 15

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de mesiale vlakken bij (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-1 uur positie

(pre)molaren: linksonder - Iinguaal:

incisaal/occlusaal/vestibulair

3-1 uur positie

rechtsonder - vestibulair:

incisaal/occlusaal/vestibulair

3 uur positie

linksboven - vestibulair:

occlusaal/extraoraal op 3e kwadrant

3-1 uur positie

rechtsboven - Iinguaal:

occlusaal//extraoraal op 4e kwadrant

Instrument Doel

Gracey-curette 16

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal op de mesiale vlakken bij de (pre)molaren; linguale en vestibulaire vlakken (pre)molaren.

plaats

afsteunen

3 uur positie

(pre)molaren: linksonder - vestibulair:

incisaal/occlusaal/vestibulair

3 uur positie

rechtsonder - Iinguaal:

incisaal/occlusaal/vestibulair

3-1 uur positie

linksboven - Iinguaal:

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand

3-1 uur positie

rechtsboven - vestibulair:

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant/ op wijsvinger niet-werkzame hand

10.6

werkpositie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

169

afb. 10.7a. Columbia Curette 13, 14 dubbeleindigend

afb. 10.7c. werkblad voor de actieve bewegingen in positie mesiaal ondermolaar

afb. 10.7d. werkblad voor de actieve bewegingen in positie distaal onderpremolaar

170

afb. 10.7b. Columbia Curette 13, 14: werkblad

10.7

Instrument

Columbia-curette 13

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal in de gehele dentitie, eventueel linguale en vestibulaire vlakken in furcaties.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-1 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder vestibulair: mesiale en distale vlakken linksonder linguaal: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

(pre)molaren: rechtsboven linguaal: mesiale en distale vlakken linksboven vestibulair: mesiale en distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

3-1 uur positie

Instrument Doel

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/vestibulair/extraoraal op 3e kwadrant

Columbia-curette 14

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing ap) gehele dentitie, eventueel linguale en vestibulaire vlakken en in furcaties.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-2 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder linguaal: mesiale en distale vlakken linksonder vestibulair: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

(pre)molaren: rechtsboven vestibulair: mesiale en distale vlakken linksboven linguaal: mesiale en distale vlakken

incisaal/vestibulair/occlusaal occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant /op wijsvinger niet-werkzame hand

10.7

3-2 uur positie

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen, dan iets kantelen van 0° tot 45°; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen alleen de lage (distale) snijrand gebruiken. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

171

afb. 10.8a. McCall Curette 17S, 18S dubbeleindigend

afb. 10.8c. werkblad voor de actieve bewegingen in positie mesiaal ondermolaar

afb. 10.8d. werkblad voor de actieve bewegingen in positie distaal onderpremolaar

172

afb. 10.8b. McCall Curette 17S, 18S: werkblad

10.8

Instrument

McCall-curette 17S

Doel

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal van de gehele dentitie en linguale en vestibulaire vlakken mits de pocket ruim genoeg is.

werkpositie

plaats

afsteunen

3-1 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder vestibulair: mesiale en distale vlakken linksonder linguaal: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

(pre)molaren: rechtsboven linguaal: mesiale en distale vlakken linksboven vestibulair: mesiale en distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

3-2 uur positie

Instrument Doel

incisaal/occlusaal/vestibulair

occlusaal/vestibulair/extraoraal op 3e kwadrant

McCall-curette 18S

Het verwijderen van subgingivale plaque en tandsteen en root planing approximaal van de gehele dentitie en linguale en vestibulaire vlakken mits de pocket ruim genoeg is.

plaats

afsteunen

3-2 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder linguaal: mesiale en distale vlakken linksonder vestibulair: mesiale en distale vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair

3-1 uur positie

incisaal/occlusaal/vestibulair

rechtsboven vestibulair: mesiale en distale vlakken

occlusaal/extraoraal op 4e kwadrant

linksboven linguaal: mesiale en distale vlakken

occlusaal/op wijsvinger niet-werkzame hand

10.8

werkpositie

Instrumentatie Plaque en tandsteen verwijderen 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 voor het verwijderen van plaque en tandsteen kunnen beide snijranden gebruikt worden. Root planing 1 instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument zo smal mogelijk inbrengen; 3 het binnenvlak houdt een zo groot mogelijk contact met het worteloppervlak.

Algemeen Maak tijdens instrumentatie overlappende bewegingen zodat het gehele worteloppervlak bereikt wordt.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

173

afb. 10.9a. Hirschfeld-file no 3 en 7 dubbeleindigend

afb. 10.9c. file vestibulair-ondermolaar

174

afb. 10.9b. Hirschfeld-file no 3 en 7: werkblad

10.9

Instrument

Hirschfeld-file no 3

Doel

1 Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de vrije vlakken, eventueel ook op de approximale vlakken in de gehele mond. 2 Het bijwerken van overhangende restauraties.

werkpositie

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

onderfront: linguale vlakken bovenfront: vestibulaire vlakken

incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal

3-2 uur positie

(pre)molaren: rechtsonder: linguale vlakken linksonder: vestibulaire vlakken rechtsboven: vestibulaire vlakken linksboven: linguale vlakken

Instrument Doel

incisaal/vestibulair/occlusaal incisaal/vestibulair occlusaal/incisaal/extraoraal op 4e kwadrant occlusaal

Hirschfeld-file no 7

1 Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de vrije vlakken eventueel ook op de approximale vlakken in de gehele mond. 2 Het bijwerken van overhangende restauraties.

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

onderfront: vestibulaire vlakken bovenfront: linguale vlakken

incisaal/vestibulair incisaal

3-2 uur positie

rechtsonder: vestibulaire vlakken linksonder: linguale vlakken rechtsboven: linguale vlakken linksboven: vestibulaire vlakken

incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/vestibulair occlusaal occlusaal/incisaal

10.9

werkpositie

Instrumentatie 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument evenwijdig aan de as van het element inbrengen; 3 een trekbeweging naar incisaal/occlusaal maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

175

afb. 10.9d. Hirschfeld file no 5 en 11 dubbeleindigend

afb. 10.9f. file distaal onder premolaar

176

afb. 10.9e. Hirschfeld file no 5 en 11: werkblad

Instrument Doel

Hirschfeld-file no 5

1 Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de approximale vlakken, eventueel ook op de vrije vlakken. 2 Het bijwerken van overhangende restauraties op de approximale vlakken.

werkpositie

plaats

afsteunen

3 uur positie

onderfront en bovenfront vestibulair: vlakken naar de operateur toe

vestibulair

3-2 uur positie

(pre)molaren: vestibulair en linguaal linksonder: mesiale vlakken rechtsonder: mesiale vlakken linksboven: mesiale vlakken rechtsboven: mesiale vlakken

Instrument Doel

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair

Hirschfeld-file no 11

1 Te gebruiken wanneer scalers en curettes ontoereikend zijn om tandsteen te verwijderen in diepe pockets, op de approximale vlakken eventueel ook op de vrije vlakken. 2 Het bijwerken van overhangende restauraties op de approximale vlakken.

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

onderfront en bovenfront vestibulair: vlakken van de operateur af

vestibulair

3-2 uur positie

(pre)molaren: vestibulair en linguaal linksonder: distale vlakken rechtsonder: distale vlakken linksboven: distale vlakken rechtsboven: distale vlakken

incisaal/vestibulair incisaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair incisaal/occlusaal/vestibulair

10.9

werkpositie

Instrumentatie 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument evenwijdig aan de as van het element inbrengen; 3 een trekbeweging naar incisaal/occlusaal maken.

SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

177

afb. 10.10a. excavator 129/130 en 153/154 dubbeleindigend

afb. 10.10c. excavator: linguaal onderfront

178

afb. 10.10b. excavator 129/130: werkblad

10.10 Instrument Doel

excavator 129/130 en 153/154

Doel Het verwijderen van supragingivaal tandsteen en verkleuringen bij uitstek op de linguale vlakken van onder- en bovenfront en eventueel subgingivaal tandsteen bij wortelsplitsingen (furcaties).

werkpositie

plaats

afsteunen

1-12 uur positie

met name onderfront en bovenfront: linguale vlakken

incisaal/occlusaal

eventueel bij wortelsplitsingen

incisaal/occlusaal

3-2 uur positie

Instrumentatie 1 het instrument in de gemodificeerde pengreep houden; 2 het werkzame deel van het instrument evenwijdig aan de as van het element inbrengen; 3 een trekbeweging naar incisaal/occlusaal maken.

10.10 SCHEMATISCH OVERZICHT VAN HET INSTRUMENTARIUM VOOR GEBITSREINIGING VOOR LINKSHANDIGEN

179

INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN hoofdstuk 11 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

Gracey-curette: 1/2 11/14 12/13 15/16

MacCall-curette: 17S/18S

G. van der Avoort et al., professionele gepitsreiniging, DOI 10.1007/978-90-313-8765-6_11, © 2011 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

11.1

Inleiding

De techniek van de gebitsreiniging wordt in de beschikbare onderwijsmaterialen in grote verscheidenheid beschreven. Daaruit blijkt dat elke tandheelkundige opleiding een voorkeur heeft voor bepaalde instrumenten en ergonomische principes. Bovendien heeft elke algemeen-practicus zijn eigen voorkeur dan wel stijl ontwikkeld, onder meer door het grote aanbod van instrumenten in ontwerp en kwaliteit. De instrumenten en instrumentatietechnieken in dit hoofdstuk zijn daarom aanbevelingen om tot een overzichtelijke systematiek in de behandeling te komen. Voor een juiste ergonomie en instrumentatietechniek zijn de volgende aanbevelingen te geven. - De positie van de patiënt dient aangepast te zijn aan het postuur van de behandelaar (m.u.v. patiënten met (tijdelijke) beperkingen). - Zorg voor een goede verlichting van het werkgebied. - De behandelaar dient op de hoogte te zijn van de parodontale ontsteking en afbraak in alle delen van het gebit door middel van een parodontiumstatus en röntgenfoto's. - De keuze van instrumenten dient gericht te zijn op een beperking in aantal, maar wel zodanig dat daarmee alle beoogde tand-worteloppervlakken te bereiken zijn. De efficiëntie mag niet ten koste gaan van het gebruik van het juiste instrument op de juiste plaats. - Werk systematisch door voorselectie en tijdsplanning van het te behandelen gebied. Systematisch werken betekent het consequent volhouden van een bepaalde volgorde en heeft het volgende tot doel: • Efficiëntie, dat wil zeggen geen overbodige handelingen voor de operateur en de patiënt. • Verminderde kans om gebieden over te slaan. • Vergemakkelijken om op de juiste plaats verder te werken na een onderbroken behandeling. • Rustig en professioneel overkomen bij de patiënt. De systematiek wordt verder bevorderd door de gebitsreiniging op te delen in beperkte werkgebieden. Doorgaans zal de gebitsreiniging telkens per sextant worden uitgevoerd. In principe is het dan nog mogelijk te kiezen voor de procedure per element óf instrument voor instrument. Het blijkt echter tijdseffectiever en gemakkelijker alle overeenkomstige tandoppervlakken in één sextant te behandelen met één instrument en dan te wisselen naar het volgende instrument voor een ander gedeelte van de gebitselementen. Richtlijnen voor een systematische uitvoering van de gebitsreiniging per sextant zijn: 1. Selecteer het te behandelen sextant. Begin bij een patiënt die geen ervaring met deze behandeling heeft, angstig is of bij de meting al gevoeligheid of pijn aangeeft, niet op de moeilijkste of gevoeligste plaats. Start dan bijvoorbeeld in het onderfront (eerst supragingivaal) en laat de patiënt wennen aan de sensatie van zo'n behandeling. 2. Overweeg het gebruik van lokale anesthesie waar dat redelijkerwijs is geïndiceerd. Voorlichting aan en overleg met de patiënt zijn van belang om de keuze van wel/geen anesthesie te maken. 3. Front: instrumenteer van cuspidaat naar cuspidaat. 4. (Pre)molaar: instrumenteer van molaar naar premolaar en van distaal naar mesiaal. 5. Verwijder per sextant eerst grof plaque en tandsteen met de scalers, voordat wordt overgegaan tot het verwijderen van overige plaque en fijn tandsteen met de curettes. 6. Werk zolang mogelijk met één type instrument per tandopppervlak, totdat hiermee het gewenste resultaat is bereikt. 7. Werk zolang mogelijk vanuit dezelfde positie om een rustige werksfeer te creëren.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

183

ONDERFRONT: 43 - 33

hoofdstuk 11.2 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

L

Gracey-curette: 1/2

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

185

ONDERFRONT: 43 - 33

Stippellijn: vlakken naar de operateur toe.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

3 uur

Vlakken naar operateur toe vanaf vestibulair: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: duim onder de kin, wijsvinger in omslagplooi.

Vlakken naar operateur toe vanaf linguaal: • Instrumenten:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 • Hoofd patiënt: recht vooruit • Afsteunen: incisaal/occlusaal/vestibulair Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

186

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden.

ONDERFRONT: 43 - 33

Doorlopende lijn: vlakken van de operateur af.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

12-1 uur

Vlakken van operateur af vanaf vestibulair:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

11.2

• Instrumenten:

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: duim in omslagplooi, wijsvinger onder kin.

Vlakken van operateur af vanaf Iinguaal: • Instrumenten:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 • Hoofd patiënt: recht vooruit • Afsteunen: incisaal/occlusaal/vestibulair Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

187

ONDERFRONT: 43 - 33

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

12-1 uur

Mesiale en distale vlakken vanaf vestibulair: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechter wijsvinger onder de kin, duim in de omslagplooi.

188

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden.

ONDERFRONT: 43 - 33

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend, kin naar de borst. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

12-1 uur

Mesiale en distale vlakken vanaf linguaal:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

11.2

• Instrumenten:

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: wijsvinger onder de kin, duim in de omslagplooi. Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

189

LINKSONDER: 34 - 38

hoofdstuk 11.3 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

L

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

191

LINKSONDER: 34 - 38

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

3 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) enigszins van operateur afgedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: duim onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang.

Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

192

SCALERS

LINKSONDER: 34 - 38

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

1-2 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

11.3

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

193

LINKSONDER: 34 - 38

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

3 uur

Distovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: duim onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: duim onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

194

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

LINKSONDER: 34 - 38

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

1-2 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal/vestibulair

11.3

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirecht zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

195

LINKSONDER: 34 - 38

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

1 uur

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S recht naar voren occlusaal/vestibulair of op de wijsvinger van de rechterhand

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: middelvinger onder de kin, duim linguaal naast de tong, wijsvinger in de omslagplooi.

196

RECHTSONDER: 44 - 48

hoofdstuk 11.4 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

L

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

197

RECHTSONDER: 44 - 48

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

1-2 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: ringvinger onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang.

Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

198

SCALERS

RECHTSONDER: 44 - 48

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

3 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) enigszins van operateur afgedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

11.4

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

199

RECHTSONDER: 44 - 48

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

1-2 uur

Distovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: ringvinger onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal/vestibulair

Onderkaak ondersteunen met rechterhand: ringvinger onder de kin, wijsvinger voor weghouden van de wang. Eventueel spiegel gebruiken in verband met beter zicht, licht en weghouden van de wang.

200

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

RECHTSONDER: 44 - 48

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

3 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid incisaal/occlusaal/vestibulair

11.4

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 127S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht, licht en weghouden van de tong.

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

201

RECHTSONDER: 44 - 48

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt halfzittend. Onderkaak evenwijdig aan de vloer.

Positie operateur:

4 uur

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal/vestibulair of op de wijsvinger van de rechterrhand

Ondersteunen onderkaak met rechterhand: duim onder de kin, wijsvinger in de omslagplooi.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/vestibulair, of op de wijsvinger van de rechterhand

Ondersteunen onderkaak met rechterhand: duim onder de kin, wijsvinger in de omslagplooi, middelvinger linguaal naast de tong.

202

BOVENFRONT: 13 - 23

hoofdstuk 11.5 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

L

Gracey-curette: 1/2

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

203

BOVENFRONT: 13 - 23

Stippellijn: vlakken naar de operateur toe.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer.

Positie operateur:

3 uur

Vlakken naar operateur toe vanaf vestibulair: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Wijsvinger rechterhand in omslagplooi voor direct zicht.

Vlakken naar operateur toe vanaf linguaal: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal/vestibulair

Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht en/of indirect licht.

204

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden.

BOVENFRONT: 13 - 23

Doorlopende lijn: vlakken van de operateur af.

VESTIBULAIR/LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer.

Positie operateur:

12-1 uur

Vlakken van operateur af vanaf vestibulair

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal

11.5

• Instrumenten:

Wijsvinger rechterhand in omslagplooi voor direct zicht.

Vlakken van operateur af vanaf linguaal: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 Gracey-curette 1/2 recht vooruit incisaal/occlusaal

Eventueel spiegel gebruiken in verband met weghouden van de lip, indirect zicht en/of indirect licht. N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

205

BOVENFRONT: 13 - 23

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer.

Positie operateur:

12-1 uur

Mesiale en distale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal

Wijsvinger rechterhand in omslagplooi voor direct zicht.

206

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden.

SCALERS

BOVENFRONT: 13 - 23

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Hoofd enigszins achterover gekanteld, vooral bij instrumentatie vanaf linguaal. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer.

Positie operateur:

12-1 uur

Mesiale en distale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 recht vooruit incisaal/occlusaal

11.5

• Instrumenten:

Eventueel spiegel gebruiken in verband met indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

N.B. Om goed zicht te houden tijdens de behandeling, dient het hoofd bijgedraaid te worden. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

207

LINKSBOVEN: 24 - 28

hoofdstuk 11.6 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

L

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

209

LINKSBOVEN: 24 - 28

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

3 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) enigszins van operateur afgedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak.

Eventueel spiegel in rechterhand voor weghouden van de wang.

Wijsvinger rechterhand voor weghouden van de wang.

210

SCALERS

LINKSBOVEN: 24 - 28

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

1 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak

11.6

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand voor indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

211

LINKSBOVEN: 24-28

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

3 uur

Distovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/incisaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak.

Eventueel spiegel in rechterhand voor weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S enigszins van operateur afgedraaid occlusaal/incisaal op bovenkaak

Eventueel spiegel in rechterhand voor weghouden van de wang.

212

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

LINKSBOVEN: 24-28

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

1 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak

11.6

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht en/of indirect licht.

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

213

LINKSBOVEN: 24-28

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

3 uur

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid De wijsvinger van de rechterhand wordt vestibulair in de omslagplooi geplaatst. Op deze wijsvinger wordt met de ringvinger afgesteund.

Eventueel voor extra laterale druk de duim van de rechterhand ter hoogte van overgang schacht/handvat plaatsen.

214

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

LINKSBOVEN: 24-28

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

3 uur

Mesiolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid De wijsvinger van de rechterhand wordt vestibulair in de omslagplooi geplaatst. Op deze wijsvinger wordt met de ringvinger afgesteund.

11.6

• Instrumenten:

Eventueel voor extra laterale druk de duim van de rechterhand ter hoogte van overgang schacht/handvat plaatsen.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

215

RECHTSBOVEN: 14-18

hoofdstuk 11.7 INSTRUMENTARIUM GEBITSREINIGING Scalers: S204 S S204 SD H6/H7

L

Gracey-curette: 11/14 12/13 15/16

McCall-curette: 17S/18S

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

217

RECHTSBOVEN: 14-18

SCALERS

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

2-3 uur

Disto- en mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

S204 S S204 SD H6/H7 (premolaren) naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak

Eventueel spiegel in rechterhand voor weghouden van de wang.

218

SCALERS

RECHTSBOVEN: 14-18

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

3 uur

Disto- en mesiolinguale vlakken: S204 S S204 SD H6/H7

• Hoofd patiënt:

van operateur afgedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak

• Afsteunen:

11.7

• Instrumenten:

De spiegel in rechterhand voor indirect zicht, indirect licht en weghouden van de tong.

INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

219

RECHTSBOVEN; 14 - 18

CURETTES

VESTIBULAIR

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

mesiaal: 3 uur distaal: 1 uur

Distovestibulaire vlakken • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 12/13 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid occlusaal op bovenkaak, eventueel op de onderkaak

Eventueel spiegel in rechterhand voor weghouden van de wang.

Mesiovestibulaire vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

220

Gracey-curette 12/13 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S naar operateur toegedraaid vestibulair of occlusaal op bovenkaak, op wijsvinger van rechterhand, eventueel op de onderkaak

N.B. De vestibulaire vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiovestibulaire vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.

CURETTES

RECHTSBOVEN; 14 - 18

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

3 uur

Distolinguale vlakken:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid occlusaal op de bovenkaak, op wijsvinger van de rechterhand, eventueel op de onderkaak

11.7

• Instrumenten:

Mesiolinguale vlakken: • Instrumenten:

• Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 Gracey-curette 15/16 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid occlusaal op de bovenkaak

Eventueel spiegel in rechterhand gebruiken in verband met indirect zicht en/of licht.

N.B. De linguale vlakken worden vanuit dezelfde uurpositie benaderd als de mesiolinguale vlakken waarbij de curette met schuine overlappende halen vanuit de pocket coronaalwaarts wordt bewogen.. INSTRUMENTEN, INSTRUMENTATIETECHNIEKEN EN ERGONOMIE PER SEXTANT VOOR LINKSHANDIGEN

221

RECHTSBOVEN: 14 - 18

CURETTES - instrumentatietechniek bij diepe pockets

LINGUAAL

Positie patiënt:

Patiënt liggend. Bovenkaak loodrecht ten opzichte van de vloer. Hoofd(steun) achterover.

Positie operateur:

1 uur

Mesiolinguale vlakken (met name van de molaren) • Instrumenten: • Hoofd patiënt: • Afsteunen:

Gracey-curette 11/14 McCall-curette 17S/18S van operateur afgedraaid extraoraal: Instrument in pengreep in linkerhand, handpalm over de kin. Rechterhand tegen jukboog, instrument tussen duim en wijsvinger van deze hand ter hoogte van overgang schacht handvat.

222

Ik wil graag de volgende personen bedanken voor hun enthousiasme, hulp, tijd en inzet. Jacco van Hoeven

DANKWOORD

Janneke Scheerman Wiebke Houcken Steven Rademacher Sandra Douwes Joyce van der Horst Kitty Jacobs Ed van den Broek Ubele van der Velden Sandra Kaiser

Marcel van der Zwet

224