Pop-polityka 8374539267, 9788374539265 [PDF]

Zitiervorschau

Lublin–Warszawa–Dzierwany maj–czerwiec 2009

1: Czego chcę? Dlaczego zabrnąłem w politykę? Dlaczego nie chcę, a nawet w pewnym sensie już nie potrafię zarabiać pieniędzy? Dlaczego rzuciłem wszystko: ludzi, firmy, kontakty? Dlaczego zabrnąłem tak głęboko W CAŁKIEM NOWY ŚWIAT? Dokąd w nim zabrnąłem? Zabrnąłem? Co ja opowiadam?! Przecież jak ryba w wodzie, tak ja doskonale czuję się w polityce! Jak ryba w politycznym tomacie! Podobnie było, gdy przed dwudziestu laty przeszedłem niemal wprost z PAN-u i zajęć akademickich — po prawie siedmiu latach — do biznesu. Teraz również w krótkim czasie otoczyłem się nowymi ludźmi, nowymi sprawami i nowymi umiejętnościami. A jednak jest w tym nowym świecie coś, czego nie rozumiem, coś, co mnie niepokoi. Dziwne uczucie, jakby całe moje istnienie nagle przelało się do innej rzeczywistości. Uczyć się od nowa, przeżywać tę straszną niepewność, z całych sił walczyć, aby dopłynąć do nowego brzegu pewności, i tylko po to, aby — gdy już tam się po latach znajdę — zaraz ten brzeg porzucić dla nowych oceanów. Ja, tak w gruncie rzeczy nieśmiały i niepewny, sam siebie wciąż pcham w lęk, ryzyko, nieporadność, w trudność! O siło mojego paradoksu, która nie pozwalasz mi pozostać w raz zdobytym „ja”, a każesz mi każdego kolejnego ranka od nowa kwestionować wszystko, kim-czym jestem! O siło przeklęta i fascynująca: dokąd mnie popychasz? Jaki to duch, jakie przekleństwo, a może cel jaki pchają mnie w te oceany konfrontacji i walki z wszystkimi, z wszystkim? Dlaczego nie mogę poprzestać na skromnym wspieraniu innych, słusznie dziś wywyższonych, tylko buntuję się przeciw najbardziej nawet

5

oczywistym faktom? Ileż to razy sobie i innym obiecywałem trzymać się twardo zdrowego rozsądku i czemuż to zawsze diabeł jakiś pchał mnie w przeciwnym kierunku, zalewając mi oczy BIAŁĄ CZEKOLADĄ ZADOWOLENIA — tak, abym nie czuł innego smaku?

2: CHCĘ PARADOKSU. Jestem niewolnikiem paradoksu. Zgodą na śmierć wydaje mi się trwanie tylko w tym, co dane. Więc szukam, dążę i odnajduję wszystko to, co wystawia na próbę, krzyżuje drogi i odbiega od utartego zwyczaju. Chcę tego — i jednocześnie zupełnie nie rozumiem mojej pewności. Dlaczego jestem głęboko przekonany, że tak właśnie trzeba? Iść ze świńskim ryjem, machać ludziom wibratorem przed oczami, przebierać się za klauna, zakładać maski, doklejać sobie gębę antypisowskiej obsesji?! Próbuję zrozumieć własne uwikłanie, a jeszcze lepiej: wszelkie uwikłania mojego czasu, mojej epoki. Próbuję — spróbuję! zaryzykuję! — znaleźć w słowach definicję polityki mojej epoki, mojej polityki! I chcę dokonać tej autodefinicji w dialogu, W ENERGII ROZMOWY, w krzyku, w scenach wojny. Z tyloma ludźmi się spieram, z tyloma walczę — a nigdy dotąd nie zadarłem z Januszem Palikotem. Nigdy z sobą! Czy to w ogóle możliwe? Wydaje się mi (nam), że mam (mamy) zdolność do samoobserwacji, a to najczęściej tylko klucze z różnego „się myśli”; każdego dnia inny klucz, na każdą okazję inna obserwacja. Nieuchwytne dla nas, ukryte w samoobrazie myślenia automatyzmy, zza których tylko z rzadka i z wielkim trudem dociera jakieś prawdziwe „ja”! Gadam do siebie. Toczę takie rozmowy wielokrotnie. Znasz to? Rozmawiasz z sobą? Dopytujesz czasem: O co ci, człowieku, chodzi? W co ty grasz, chłopie? Zdarzyło ci się?

3: Tak zacząłem. Powinienem postawić przed sobą lustro. A jeszcze lepiej — słowo. Jakieś proste i niepretensjonalne słowo. Żeby było zborne w swej tożsamości

6

i zamknięte we własnej istocie. Tak, aby wszystkie egotyzmy moje i mojej epoki wykrzywiały się w nim i wracały na swoje miejsce. Żadne tam: służyć, wspólne dobro, manifest ideowy, prawdziwa sprawa. Żadnego powoływania się na Herbertów, Miłoszów i tego „ech!”, „ach!” i „ą-ę” . Nic z tych rzeczy! Coś tak prostego jak ŚWIŃSKI RYJ! Ileż w nim szlachetnej skromności i chęci bycia tylko sobą, niczym więcej. Jakże to prawdziwe w porównaniu z takimi zdaniami: „rozmawiać szczerze ze sobą”, „dbać o najwyższe wartości” albo „rozlewał się błękit naszych wspomnień”. A tu: świński ryj! Najprostszy, najmniej pretensjonalny kompan do rozmowy! Szukam więc uporczywie pomocy, czegoś, co nie służy tylko do samo-się-upijania, do przyglądania się sobie, ale co ma wewnętrzną twardość. Jednym słowem: usiadłem i zacząłem szukać rzeczywistości. Może powinienem rozmawiać z dyktafonem? Tak? Nie. Zbytnio jest dla mnie zimny, martwy i cichy. Nie zareaguje krzykiem. Z dziennikarzem? Też nie: powierzchowny, będzie chciał zaistnieć za wszelką cenę. Z zagranicznym dziennikarzem? Nie zrozumie niuansów. Z ghostwriterem? Wynajmę! Też nie. Za pieniądze zgodzi się z wszystkim, co mu powiem. Chcę, żeby to nie była tylko samoredakcja, samo-się-definiowanie, formatowanie siebie w ramach wewnętrznego dialogu. Forma metarefleksji. Chciałbym w tej rozmowie wyciągać się rzeczywistymi, a nie własnymi rękami, tworzyć — nie tylko siebie, ale i coś, co naprawdę jest w świecie. Wiem, że muszę tu unikać nadmiernej niepowagi i gołosłownej powagi, i że powinienem mnożyć paradoksy, zagadki. Ponieważ przyklejono mi gębę błazna, muszę z niej wycisnąć trochę krwi. Tworzę więc, określam, dookreślam. I mam poczucie, że śmiesznie tkwię w miejscu! DUPA, DUPA, DUPA. Pururawa, Urwasi, Dżananda, Pradżapati! SPOGLĄDAM W INNYM KIERUNKU, PONIEWAŻ WSZYSTKO, CO MNIE DOTYCZY, ZDAJE SIĘ ZAGMATWANE. Każdy ma własną tajemnicę. Możesz ją odkryć, sprzedać, zabić ją w sobie, zniszczyć. Jesteś jej dysponentem — możesz zrobić z nią wszystko. Tchnienie tajemnicy bije od każdego człowieka; tym łatwiej je usłyszeć, im chętniej nie rozmawiasz sam z sobą. Ja rozmawiam zawsze. Nie, nie:

7

szczerze… Ja rozmawiam tak, że staram się złapać siebie w pułapkę, a ciebie – was wszystkich! – zmusić do wysiłku, wyrwać ze sztampy! — Skończyłeś już? Trudno się tego słucha, straszliwie pieprzysz. A ty ktooo?! — Ja? Ja to ty. Palikot. Chciałeś rozmawiać. Szukałeś partnera, świńskiego ryja. Zaraz, zaraz, chwileczkę! Jeszcze się nie zdecydowałem! Rozważam cię dopiero! Dopiero usiadłem! — Ja tu siedzę od kwadransa i widzę, jak się męczysz. Ułatwię ci. Mów. Ale nie umiem tak… znienacka. Co ja mam teraz powiedzieć? Od czego zacząć? — Mówiłeś o tajemnicy. O mojej tajemnicy, Janusza Palikota. Mów dalej. Mówiłem o swojej tajemnicy w moim czasie, rozumiesz? O tajemnicy Janusza Palikota widzianej przez epokę i jej znaki. O układaniu siebie samego w rozmowie z samym sobą. O szczerości, którą jestem winien sobie, przede wszystkim sam — sobie. O filozofii uczestniczenia w tym, co robię tutaj i teraz, i potem. O ścieżkach… — Janusz… tego nie da się słuchać… Ty jesteś politykiem. Nikt od ciebie nie oczekuje, żebyś wyciągał się jak baron Münchhausen za włosy z bagna! Masz tu wywalać mięcho, świńskie łby masz podawać. Oni, kimkolwiek są, chcą widzieć skutecznego macho, który strzela do wrogów i nigdy nie chybia. Nie ciekawią ich twoje wewnętrzne spory, walki twojego „ja” z twoim „ja”! Mylisz się! Jest inaczej: ani tak źle, ani tak dobrze, jakbyś chciał. Myślisz, że nikt dzisiaj nie stawia sobie podobnych pytań? Otóż według mnie NIKT to jest już KTOŚ w dzisiejszych czasach. Myślisz, że ludzie żyją tylko od pierwszego do pierwszego i nie mają czasu na refleksję? To chcesz mi powiedzieć? To jest banał! Tam, gdzie tli się jakiekolwiek życie, tam oprócz mięsa zawsze jest miejsce na duszę. Im więcej pustki, tym więcej pewności! — Nie wiem, czy jest TAK źle czy TAK dobrze. Myślę, że ludzie oceniają polityków prostymi miarami. Nie mają czasu na zajmowanie się waszymi duchowymi przemianami, twoją metarefleksją. Nie

8

mówią takim językiem! Jako polityk jesteś dla nich uproszczoną formą, prostym przymiotnikiem. Modelem zamkniętym. Kukłą jesteś, którą można sobie pooglądać na szklanym ekranie. I koniec na tym. Jesteś częścią świata prostych skojarzeń, sam dostarczasz precyzyjne i skrótowe komunikaty, a chciałbyś, żeby cię analizowano jak myśl Kierkegaarda? Więc OK. Mam mówić o tym, co zjadłem na kolację, jakim jeżdżę samochodem, jak często się kocham i jaką wartość będzie miał przyszłoroczny deficyt budżetowy? Na tym ci zależy? Szukasz we mnie Dody?! — Ty JESTEŚ Dodą. W polityce. Jeśli ja jestem Dodą, to ty również nią jesteś. I jako Doda, i jako Palikot, i jako każdy „ja”. Mamy po kilka, kilkaset pięter, jesteśmy wielopiętrową konstrukcją. I nie mów mi, że jest inaczej! Można o każdym z nas snuć opowieść z parteru, można z piwnicy, można wdrapać się na poddasze. albo wejść aż na komin. Pytanie, w którym miejscu mamy jeszcze zdolność zaciekawiania, a gdzie ją tracimy. Każdy człowiek ma wiele znaczeń. Nawet polityk. — Chcesz się tym wyróżnić, że twoja opowieść rozgrywa się na wielu piętrach? Jak każdy — chcę się wyróżniać niedookreśleniem. NIE CHCĘ BYĆ TWOJĄ SKOŃCZONĄ KUKŁĄ, PRZY POMOCY KTÓREJ WYPEŁNIASZ SOBIE PUDŁO TELEWIZORA. Nie interesuje mnie to tak długo, jak długo mogę powiedzieć o sobie, że nadal podlegam przemianom, że się staję, zmieniam. Szukam w sobie tajemnicy, tego — czym chcę być, kim chcę być, co jeszcze mnie czeka, czego dokonam, na czym polegnę, co zniszczę i co zbuduję. I co jest tu mną, a co jest tylko moim czasem? Szukam odpowiedzi — a ty próbujesz mnie ściągnąć do poziomu dawno przygotowanych definicji. Za chwilę zapytasz mnie: Nad czym pan obecnie pracuje, panie Palikot? I wtedy się rozstaniemy. — To niemożliwe. To, co sformatowane, zależy od reszty. Wzbudza zaufanie, bo już należy do przeszłości. Ty błąkasz się w poszukiwaniu odpowiedzi na pytania, które sam sobie stawiasz. To jest obłęd. Jesteś realistą. — Jestem normalnością. Chodzę po ziemi, robię zakupy i liczę rachunki. Ty bujasz w chmurach. A ja nie chcę tam wchodzić, chmu-

9

ry mnie nie ciekawią. Ciekawi mnie jutro i to, w jaki sposób będziesz się znowu wygłupiał na konferencji prasowej. Wygłupiam się, a ty milczysz. Nie protestujesz, fascynuje cię to! Tyle ci powiem! I lubisz ten zastrzyk adrenaliny, to POLITYCZNE ADHD. W gruncie rzeczy jesteś taki sam jak ja — intryguje cię myśl: co jeszcze się wydarzy, jakie bariery przełamiemy, jaką granicę pokonamy? Jesteś taki sam jak ja, tylko trudno ci się do tego przyznać. Założyłeś maskę poprawności, grzeczności, świętego spokoju. Ale jednocześnie nie robisz nic, by mnie powstrzymać! Nie zmieniasz mnie na swoją modłę — przeciwnie: koncentrujesz się wyłącznie na tym, by prawić mi morały, wskazywać poprawne ścieżki. Ale kiedy błądzę — nie korygujesz moich błędów, wleczesz się za mną, ze mną. — Hamuję cię czasem. Czasem! Włączasz mi wsteczny bieg na każdym kroku! Męczysz mnie swoją ostrożnością. Byłbym o wiele dalej, gdyby nie twoja nadgorliwa powściągliwość: tu nie idźmy, tego nie róbmy, to nie wypada, to nie uchodzi. — Beze mnie przekroczyłbyś wszelkie bariery. Bez ciebie byłbym innym człowiekiem. Może byłbym prawdziwie wolny. – A może prawdziwie zagubiony? Niby dajesz mi azymut? Ty, racjonalista — mnie, szarlatanowi? Nadajesz kierunek moim tajemnicom? — A KIM TY JESTEŚ, PANIE POLITYKU? Jestem wolnym człowiekiem. Mimo że jestem politykiem. Powiem ci: ty mnie blokujesz! Nie chcę wewnętrznego hamulca! Nie chcę żadnych hamulców. Jestem wolnym człowiekiem. — Nie. BYŁEŚ wolnym człowiekiem. Teraz jesteś politykiem. Nawet to, że teraz rozmawiasz ze mną, z sobą, to także jest polityczne. Nie unikniesz pytań: Czy pan poseł przypadkiem nie sfiksował? Nie ma pan poseł problemów z osobowością? Jakaś mała schiza? Nie obchodzi mnie to. Mam to gdzieś. — Właśnie! A mnie to musi obchodzić. I kiedy mówisz: pragnę umrzeć jako człowiek ubogi, też mnie to obchodzi. I kiedy wyciągasz wibrator — również. Z wibratora się ucieszyłeś.

10

— Bo nie wiedziałem, że będzie początkiem. Myślałem: eksces, wyszumisz się, przejdzie ci, spasujesz. Jakbyś mnie nie znał. — Jakbyś ty mnie nie znał. Jesteś Janusz Palikot. Znam cię. — To ty jesteś Janusz Palikot. To ja ciebie znam. Pamiętasz naszą zabawę z dzieciństwa? Kto się pierwszy odezwie, ten jest głupi… — Pamiętam! Od teraz! Kto się pierwszy odezwie, ten jest Palikot… Trzyyyy-czteeee-ry! …

4: CZY JESTEM NA TYLE SZALONY, BY WIEDZIEĆ, O CO MI NAPRAWDĘ CHODZI?

5: Filozof czy polityk? — Filozofia służy rozwojowi duszy, jest rodzajem ćwiczenia duchowego. To ważne w roli polityka — mieć dużą pojemność duchową, umiejętność wchłaniania różnorodnych, sprzecznych zjawisk i dostrzegania relacji pomiędzy nimi. Polityk musi WEWNĘTRZNIE FERMENTOWAĆ, jego drożdże intelektualne stale muszą pracować. Czyste modele w polityce, tak jak w filozofii, pozwalają orientować się w jej tradycji, ale to nie jest najważniejsze. Najważniejsze jest, czy potrafisz udźwignąć paradoksy współczesności, pogodzić w sobie sprzeczności, znaleźć dla nich jakieś wspólne płaszczyzny. Filozofia to ułatwia.

6: Nie jestem sformatowany. Ani jako polityk, ani jako człowiek. W ogóle, moje przejście do polityki, patrząc na nie z bardzo osobistego punktu widzenia, było wyzwaniem rzuconym własnej naturze. Przez wszystkie

11

wcześniejsze lata byłem jakby w opozycji do polityki. Ale to, co się staje drugą naturą, jest nie mniej ważne — często domaga się dla siebie tyle samo miejsca! Według starej definicji Arystotelesa człowiek może być szczęśliwy, gdy zrealizuje w pełni swoją naturę. Czy przeżyję życie w pełni, prawdziwie, jeśli w ostatecznym przekonaniu dojdę do wniosku, że jednak nie sprawdziłem wszystkiego, nie wykorzystałem całego siebie i wszystkich swoich możliwości? Chcę wszystko sprawdzić, chcę przeżyć kilka „ja”! Jeśli miałbym we własnym życiu jakieś przeczucia, talenty i skłonności, po które nigdy nie sięgnąłem, to czyż mogę o sobie powiedzieć: przeżyłem życie w pełni? — Co wtedy? Jeśli uznasz, że nie? Musisz po śmierci wrócić na ziemię, żeby ponownie spróbować. Tak długo wracamy, aż wyczerpiemy wszystko, co w nas było. W którymś momencie nieodzowne jest też odejście od siebie samego! W naturze człowieka leży robienie czegoś dla innych. Bo tak naprawdę PRZEKRACZASZ SWOJĄ WŁASNĄ ŚMIERTELNOŚĆ, KIEDY PRZESTAJESZ ZAJMOWAĆ SIĘ SOBĄ. To nasz kolejny paradoks: przestajesz myśleć tylko o sobie, bo widzisz, że jest coś więcej niż twoja ambicja, twoje życie, charakter. Robisz coś dla innych, nie myśląc o sobie, a przecież to siebie w ten sposób realizujesz, to swoje życie w pełni przeżywasz! Tylko wtedy, kiedy przez chwilę lub przez dłuższy czas zajmujesz się innymi sprawami niż ty sam, tylko wtedy odczuwasz nieśmiertelność. Część mnie pozostaje w drugim człowieku. To jedna z największych pokus i potrzeb człowieka — pozostać nieśmiertelnym. — Masz taką potrzebę? Mam wielką potrzebę nieśmiertelności, pozostawienia czegoś po sobie — w innych ludziach. — Metafizycznie? Materialnie? W każdej postaci. — Marzy ci się pomnik Janusza Palikota? Nie zaczynaj od dokuczania, gdy dobrze się rozmawia… Nie wierzę w pamięć pomników, stają się zaledwie skorupą, meblami miejskimi, ładnymi lub brzydkimi, i po latach nie niosą już żadnej treści. Wolał-

12

bym pozostać w pamięci. Wolę, by o mnie kiedyś porozmawiano. Wolę, by pozostały po mnie jakieś wibracje, dobra energia. — Ludzie nie rodzą się jako nieśmiertelni, stajemy się nieśmiertelni dzięki własnym uczynkom. Energia, o której mówisz, nie musi mieć personalnego, bezpośredniego związku z twoim imieniem, ona może przybrać postać idei, którą krzewisz, projektu, któremu dałeś pierwszy impuls, lub przekonania, które rozpowszechniłeś. Inni mogą nawet nie wiedzieć, że to ty, że stałeś u narodzin myśli, impulsu czy idei — ale przetrwasz, oddziałujesz nawet po śmierci. I to dopiero jest fascynujące. Po tobie pozostanie palikotyzacja. — Znów sprowadzasz mnie do wymiaru czysto politycznego. Trzydzieści procent Polaków akceptuje palikotyzację. Podoba im się. Myślałeś o swoim epitafium? Co powinno być napisane na twoim grobie? Tu spoczywa filozof, polityk, biznesmen? Kto? Myślałeś o tym? — Nie. A ty? Nie jestem jeszcze na tym etapie. Niczego ostatecznie nie podsumowuję, rozliczam tylko kolejne etapy. Etap biznesowy zamknięty. Etap filozoficzny ciągle półotwarty. Etap polityczny rozpoczęty. — ZAWSZE SIĘ DZIWIĆ! Nie rozumiem. — Pytałeś o epitafium, więc odpowiadam. Chciałbym wyryć napis ZAWSZE SIĘ DZIWIĆ. Albo zacytowałbym Heraklita: Nic ponad miarę.

7: Mówimy: bądź otwarty na drugiego człowieka. Spróbuj coś zrobić dla swojego sąsiada. Załóż stowarzyszenie promujące ochronę rzeki, przy której stoi twój dom. Sięgnij po środki europejskie, żeby zbudować boisko, halę sportową lub parking na swoim osiedlu. Cała Polska jest teraz w stanie wielkiej budowy! Widzisz to? Codziennie w setkach gmin i setkach organizacji pozarządowych podpisuje się umowy na jakąś kanalizację, drogę, boisko, przebudowę domu kultury, salę gimnastyczną czy kładkę nad rzeką. Czego to jest wynik? Ludzie się organizują, SAMI!, na

13

wielu poziomach, często bez pomocy władzy! Sięgają po pieniądze Unii Europejskiej, szukają najciekawszych pomysłów, realizują je. To się dzieje! Jeszcze nie czujemy tego kapitału, który wspólnie wytwarzamy, jeszcze jest on mocno rozproszony, ale za chwilę — zobaczysz — trudno będzie znaleźć ślady po minionej epoce. — Wreszcie przestałeś zajmować się sobą.

8: Dlaczego „polityk” ma znaczyć — polityczny niewolnik? — Wszedłeś do polityki jako człowiek z zewnątrz. Nie urodziłeś się politykiem, nie robiłeś kariery w administracji, w partii, wtargnąłeś w tę sferę — bo tak ci się spodobało. Nie czujesz, że w krótkim czasie stałeś się jej niewolnikiem? Że musisz krakać, jak krakają wszystkie polityczne wrony? Nie szkoda ci własnej wolności? Ale dlaczego mówisz o niewolnictwie? Przynależność do świata, w którym się funkcjonuje, to tylko pozór wolności rozumianej jako konieczna natura rzeczy. WŁAŚNIE DLATEGO, ŻE NIE UKSZTAŁTOWAŁA MNIE POLITYKA, JEST MI ŁATWIEJ WIDZIEĆ WSZYSTKIE JEJ OGRANICZENIA I OSZUSTWA. — Widzę, jak się czasami męczysz. Nic podobnego, te męczarnie są twórcze, dawno już zrozumiałem, jak niezwykły ma w sobie urok ciągle być kwestionowanym w świecie, w którym działam. — Męczą cię kompromisy? Męczą mnie twoje pytania, bo stawiasz je tak, jakbyś chciał osiągnąć zero-jedynkowy przekaz. Oto straciłem wolność, bo trafiłem do polityki. Oto męczą mnie kompromisy, bo jestem w polityce. Absurd. — Polityka cała jest wypełniona kompromisami. A Janusz Palikot wręcz przeciwnie. Kolejny absurd. To wszystko nie jest tak dziecinne — Jeśli polityka jest przestrzenią kompromisu, to zadanie jednostki w polityce, z jej indywidualnego punktu widzenia, polega na tym, by wykroić dla siebie jak najwięcej samodzielności i wolności, wiedząc z góry, że niemożliwa jest pełna samodzielność i do-wolność

14

w polityce. W polityce zawsze jesteś skazany na wyrzeczenie się części swoich ideałów, własnej wiary. Musisz dzielić się sobą z innymi, podporządkowując się grupie, jej interesom. Tylko wybitne jednostki potrafią podporządkować grupę własnemu interesowi. Z drugiej strony… często myślę o tym, co podkreślał Arystoteles i co mi się wydaje uwagą niezwykle ważną, że zawsze należy dążyć do pewnego środka pomiędzy zdaniem, które samemu uważa się za słuszne, i tym, czego oczekują od nas inni. Zachowanie właściwych proporcji między własną pozycją i osobistymi możliwościami a zdaniem innych ludzi, z których każdy ma swoją pozycję i swoje możliwości — to jest istota kompromisu. W każdej dziedzinie, nie tylko w polityce. Ale pod względem zawartości rozwiązań kompromisowych polityka jest dziedziną niezwykle dojrzałą. Bo wymaga dostrzeżenia, że to, co się wydaje ustępstwem, często jest zwycięstwem i należy do porządku, który nas przewyższa swoją siłą. — Dokładnie tak. Musisz w niej ŁĄCZYĆ DWA PORZĄDKI, wiele porządków! Musisz to potrafić, jeśli chcesz być wybitnym politykiem. Oddzielasz możliwe od niemożliwego, realne od nierealnego. I to nie ma nic wspólnego z ograniczaniem własnej wolności, pojmowanym w idealistyczny, powiedziałbym: młodzieżowy sposób — nie odbierasz sobie wolności w polityce, bo zawsze możesz z niej wyjść, odbierasz ją sobie, gdy przestajesz rozumieć, że to, co nadchodzi, jest niepojęte i wymaga otwarcia, a dopiero potem staje się zrozumiałe! Zawsze możesz powiedzieć: nie zgadzam się, nie akceptuję, no pasaran! Ale to wymiar etyczny, który w polityce często, nie zawsze, oznacza ucieczkę od problemów. Czy zdarza się, że robisz coś bez wewnętrznej zgody? — Wielokrotnie! Bo zrozumiałeś istotę kompromisu. Trzeba wielkiej dojrzałości, zgromadzenia wielkiego kapitału własnych doświadczeń, wiedzy i umiejętności, żeby pogodzić się z myślą, że WSZYSTKO, CO WYNIKA Z MOJEGO WEWNĘTRZNEGO, GŁĘBOKIEGO PRZEKONANIA, JEST TYLKO GRANICĄ MOJEGO PATRZENIA, MOJEGO ŚWIATA. Kiedy patrzę na całość, od razu przekraczam własny subiektywizm. W gruncie rzeczy wszystko to, co jest — jest konieczne, ale zobaczenie tego wymaga odrzucenia

15

własnej pretensji do obiektywności. Taki paradoks: subiektywizm pokonujesz subiektywnością. — Nie rozumiem. Opowiedz to inaczej. Mam świadomość, że moja opinia jest ważna tylko w mojej, osobiście mojej części świata. Każdy inny człowiek, każda inna grupa ludzi — to odrębne światy, odrębne konstelacje. I kiedy tak pomyślę, przekraczam granice mojego świata, widzę, co było w nim utopią, a co realną częścią. To, co mogłoby się wydawać niedojrzałemu człowiekowi zdradą ideałów, zgniłym kompromisem, rezygnacją i upadkiem, w polityce zyskuje charakter wartości nadrzędnej. Polityka staje się metafizyką. Spotykają się różne światy — i znajdują porozumienie. I to jest w polityce fascynujące! — W filozofii nie ma miejsca na kompromis, a ona także cię fascynuje. Myślenie jest poza tymi dylematami! Kiedy wreszcie zaczniesz myśleć, to znaczy, że jesteś głęboko w samej istocie rzeczywistości; reszta jest snem. — I dlatego nigdy nie będę widział w polityce trwałego miejsca dla siebie. Nigdy, jeśli miałaby złamać mój kręgosłup. Mnie interesuje poszukiwanie równowagi — główny aspekt polityki i demokracji. Jesteś politycznym niewolnikiem? — To bez znaczenia — to tylko etykieta. Odpowiedz. — Wydaje mi się, że jednak nie. Jestem solistą. Muszę czuć pewien rodzaj uzależnienia od form zespołowego działania w polityce, ale nie jestem w politycznej niewoli. Jeśli tylko zechcę, jutro, w każdej chwili, mogę z niej wyjść. Powiedziałeś: jestem solistą. Wymsknęło ci się? — Wszyscy to podnoszą, słyszałeś przecież nie raz: Palikot gra na siebie. Mnie się tak oczywiście nie wydaje, sądzę, że potrafiłem odnaleźć własną rolę w wielkiej drużynie, że daję sporą kontrybucję na rzecz Platformy, naszych ideałów, Donalda Tuska, liderów; dla nich pracuję, na nich — tak mi się wydaje. Myślę, że poświęciłem im dużo siebie — tak myślę.

16

9: Nie ma nic gorszego niż schemat, rutyna, skostnienie. Wrzucam granat, żeby coś się działo, żeby nastąpiła zmiana, żeby pojawiła się nowa jakość. I patrzę jak dziecko, nieodpowiedzialnie, z jaką siłą wybuchnie, jaki da skutek. Po gombrowiczowsku: patrzę na te gęby rozdziawione w nerwach i bólu, i z trudem przełykam ślinę w gardle zaciśniętym od radości poznania, i cieszę się, i płaczę nad tym, com uczynił, I WIERZĘ, ŻE TO MA SENS.

10: — Myślisz czasami o bezwstydności Janusza Palikota? Że jesteś politycznym bezwstydnikiem. Bez zahamowań, gotowym na wszystko, gotowym obnażyć się, rozpruć sobie żyły. Jestem nie tylko politycznym bezwstydnikiem. Nie mam bariery własnego ciała, bryły, osobowości. Nie myślę o sobie w kategoriach: nie dotykaj mnie, odejdź, nie wnikaj w moją aurę. Uczulony jestem jedynie na kłamstwa, dlatego tak wkurzył mnie „Dziennik” i jego haniebne publikacje, ale kiedy mówisz na mój temat prawdę, nawet najbardziej obraźliwie, zawsze przyjmę ją z pokorą. Mogę być przedmiotem każdej dyskusji, nie mam granicy prywatności i dlatego nikomu nie udaje się jej przekroczyć — możesz użyć każdego epitetu… — Ty chuju złamany!… …i to mnie nie rusza, mam zbyt mocno rozpoznaną przestrzeń własnych wad i ułomności, ale także walorów, by ktokolwiek zdołał ją przełamać. To ja, głęboko w sobie, oceniam, czy się jakimś gestem skurwiłem czy może podbudowałem. — To jest wyznanie egocentryka. Mów jak chcesz. Mam po prostu własny system wewnętrznego ostrzegania. Umiem dostrzec, że nabroiłem — i nie mam oporów, by się do tego przyznać. Umiem przyznać się do błędu, przyjąć najcięższy atak i każdą krytykę, która mnie dotyczy. Jej akceptacja lub odrzucenie należy jednak do mnie.

17

11: — I tak zawsze będziemy narzekali. Możesz mówić, co chcesz, konstruować wielkie plany reform, ale i tak zawsze odbijesz się od tego: buueeee… Poczekaj, poczekaj! Zaskoczyły mnie wyniki badań oceniających stopień zadowolenia Polaków z ich poziomu życia i miejsca w Europie. Po raz pierwszy pokazano ogromny wzrost satysfakcji! My coraz mniej narzekamy! Trzy miliony Polaków pracuje poza granicami kraju, oni tam uczą się innej kultury funkcjonowania w społeczeństwie, w gospodarce. Pracują w asertywnych, twardych biznesowo środowiskach. I przywożą do nas zachodnie wzorce: musisz się starać, musisz być najlepszy, musisz walczyć, pokazać swoją siłę. — I wystąpić w „Mam talent”. Doskonały przykład! Tak się psioczy na ten rodzaj telewizji, na te durne zawody, turnieje, na tę rywalizację na lodzie, w powietrzu czy w gwiazdach. W warstwie popkulturowej to jest może miałkie, może — z perspektywy jajogłowych — jest to prymitywne. Ale spójrz na uboczne skutki tych widowisk! Co jest ich wielkim walorem? RYWALIZACJA. Pozytywne nastawienie do konkurenta. Podaję mu rękę i uśmiecham się do niego, gdy przegram lub gdy on przegra. Potrafię się pogodzić z przegraną — bo wystartuję w następnym turnieju! — i potrafię cieszyć się sukcesem. To jest symbol wielkiego liberalno-demokratycznego społeczeństwa: ludzie, którzy potrafią rywalizować i oddać honor rywalowi. Ludzie, którzy potrafią szukać szansy dla siebie i ją wykorzystać, a jeśli przegrają — zachowują twarz, nie są przegrani, bo mają zdolność do podjęcia kolejnej walki. Tworzy się zupełnie nowe pokolenie nastawionych na sukces, młodych, dynamicznych Polaków! — Starzy tego nie zrozumieją. Ci, którzy mają pięćdziesiąt, sześćdziesiąt lat, nie są w stanie przebudować się emocjonalnie. Do nich nie trafisz z taką argumentacją. Oni nadal będą życzyli sąsiadowi, żeby mu krowa zdechła. I trzeba ich uszanować. Są wychowani w zupełnie odmiennym systemie. Dzisiejsi dwudziestolatkowie za kolejne dwie dekady będą może ludźmi bardziej płaskimi, może mniej przecierpią w życiu niż nasi rodzice i my sami, może mniejszą wagę będą przywiązywali do trzeciej

18

części Dziadów Mickiewicza, ale szybciej zareagują widząc, że sąsiad w domu obok gwałci dziecko czy bije żonę. Będą mieli więcej miłości i empatii dla innych, bo wychowają się na zrozumieniu dla drugiego człowieka — a nie na pogardzie, którą wypełniony był poprzedni system. — Rodzi się nowy świat? Na naszych oczach. Ale my słabo go odczytujemy. Dopiero ktoś, kto przyjeżdża do Polski po długiej nieobecności, widzi tę zmianę. Zobaczy ogródki z wypielęgnowanymi trawnikami, wszechobecne kosiarki, nowe elewacje, grille, auta, lepsze ciuchy, lepsze restauracje, chodniki. Nie widzisz tego, przechodząc codziennie przez te same miejsca — a inni to dostrzegają. I to jest wielki sukces polskiej transformacji. — Amen.

12: Wiesz co się staje wielką siłą polskich samorządów? Rywalizacja i dobry przykład. Dzisiaj nie ma większego znaczenia, czy w gminie rządzi lewica czy prawica. Burmistrz, wójt czy prezydent, jeśli widzi jak rozwija się sąsiednia gmina, zaczyna szukać źródeł jej sukcesu, zaczyna się orientować na sukces. Widzą to mieszkańcy, media, opozycja — i nagle lokalny lider samorządowy zaczyna żyć pod wielką presją: ci obok nas mają halę, aquapark, nową drogę, boisko, a my? To jest najdoskonalszy rodzaj inspiracji i największy mechanizm postępu: widzieć rozwój konkurentów i szukać sposobu dorównania im. Nie ma już takiej gminy, w której nic się nie dzieje! — Są. Ale to wyjątki. I ludzie szybko rozliczą słabą lokalną władzę, WYSTRZELĄ NIEUDACZNIKÓW W KOSMOS. W Polsce trwa wielkie pospolite ruszenie. Widać erupcję projektów modernizacyjnych, każdy chce wykorzystać szansę, jaką stwarza dostęp do europejskich funduszy. W roku 2010 w gminach, w których nic się dzisiaj nie dzieje, będą wybrani zupełnie nowi ludzie. Mieszkańcy nie odpuszczą, przekonasz się.

19

13: — Co mi ukształtowało Palikota? Idee obywatelskie — Popper i jego społeczeństwo otwarte, Hannah Arendt, współcześni postkonsumpcjoniści, neoglobaliści — choć to raczej komentatorzy piszący z pozycji ludzi wykształconych filozoficznie niż filozofowie. Taką prawdziwie formującą rolę odegrała w moim wypadku oczywiście filozofia grecka, Platon, Arystoteles, presokratycy z samym Sokratesem i dialogi platońskie, a także cała filozofia niemiecka — w czasie studiów Kant, a w ostatnich latach Heidegger. I zasadniczy system przekonań, że nauka nie jest myśleniem, ale rodzajem opanowania rzeczywistości, bardziej podobna jest do warsztatu samochodowego, rzemieślniczego niż do prawdziwego myślenia. Jest jedną z technik opanowania świata. A myślenie zaczyna się wtedy, kiedy przekraczasz potrzebę opanowania korzyści związanych z posługiwaniem się rzeczywistością. Wychodzisz na pozycję człowieka, który czuje, że samo myślenie zmienia jego status, jego byt, rodzaj istnienia. Czego to uczy? Wyraźnego odróżnienia tego, co jest prawdą, i tego co jest intelektualnym szpanem. Co jest pozorem, a co rzeczywistym procesem. Uczy redukcji zjawisk do poziomu ich istoty, żeby nie zginąć w popłochu reakcji, rezonansów, skojarzeń — ŻEBY UMIEĆ DOKONAĆ WŁAŚCIWEGO WYBORU.

14: — Mówią, że nie odróżniasz granicy między działaniem i szpanem, że w sposób świadomy, perfidnie wykorzystujesz posiadaną wiedzę na temat technik manipulacji, że się zaprogramowałeś na zrobienie kariery. Zmartwię cię, a ucieszę moich wrogów: JA NAPRAWDĘ JESTEM TAKI ZŁY. — Kokietujesz. Lubię swoje show. Lubię prowokację, lubię wyprowadzać z równowagi i widzieć, jak nie wytrzymują swojej pozy i się odbrązawiają. Lubię zakpić z samego siebie i sytuacji, w której się znalazłem — przekroczyć jej

20

wymiar w najbardziej nieoczekiwanym momencie. Ale we wszystkim, co robię, chodzi mi o prawdziwe, istotne sprawy. To nie jest widowisko dla widowiska. Forma, którą stosuję, wydaje mi się najbardziej adekwatna do treści, które chcę przekazać. Z ględzenia nic nie wynika. — Masz satysfakcję z tego, CO i JAK robisz? Tak. — A jaki jest tego cel? Prosta kontynuacja? BĘDZIESZ BŁAZNEM DO KOŃCA ŻYCIA? Celem jest zmiana rzeczywistości. Po to jestem w polityce, by ją zmieniać. A rewolucje dokonują się poprzez język i przez poznanie. Zacytuję ci klasyka: rewolucja zaczyna się od zmiany języka. To, co proponuję, to jest właśnie zmiana języka w komunikacji politycznej, odarcie go z pierza pustosłowia. To musi spowodować zmianę samej polityki, już powoduje! — Psuje ją. Nieeee. Przez lata polską politykę psuły zatroskane miny Ryszarda Bugaja i Bronisława Geremka. Nic z nich nie wynikało, mówiono jedynie: O, popatrz, uśmiechnął się, popatrz, zmarszczył brwi. Nikt się prawdziwie taką polityką nie interesował, nie wywoływała emocji, bo jakie emocje może wywołać Ryszard Bugaj? Ale tacy jak on dominowali, tak usiłuje nadal funkcjonować Jarosław Gowin, on jest z tej samej szkoły komunikacji. Szanuję fakt jej istnienia, ale uważam, że stała się bezproduktywna. Jak podstarzała dziwka na drodze — stoi, ale nikt jej nie chce, choć wszyscy ją ciągle pokazują palcami. Ja chcę pokazywać i mówić o sprawach ważnych w sposób właściwy dla współczesnych mediów. Wielkie grupy odbiorców, zwłaszcza z młodego pokolenia, mówią coraz bardziej skrótowym językiem — nara, pozdro, siema, zajebiście. Jeszcze niedawno te zwroty raziły, uznawano je za knajackie, a teraz stanowią nieodłączną część mowy potocznej. Mistrzami skrótów są zwłaszcza internauci, skracają dosłownie wszystko i doskonale się rozumieją; piszą ZTCW i dla wszystkich, wyłączywszy Gowina i Bugaja, jasne jest, że piszą: z tego, co wiem. Piszą SNAFU i już wiesz: SITUATION NORMAL, ALL FUCKED UP. — P? EOD.

21

— Tośmy sobie porozmawiali. Ha! Widzisz, w jaką to stronę idzie? Za kilka lat napiszesz P?, a nikt dookoła nie będzie miał wątpliwości, że wyraziłeś zdziwienie (słucham?) Ja dodam EOD (koniec dyskusji) i zamkniemy rozmowę. Chcesz tego trendu unikać? Unikaj. Ale licz się z tym, że wkrótce to ty przestaniesz być rozumiany, nie oni, wyznawcy Internetu — twoi nowi wyborcy. — Chcesz być przygotowany na ich przyjęcie? Myślę, że to nieodzowne w wypadku polityka. — Nie obawiasz się, że za chwilę pół tysiąca posłów będzie biegało po kraju — każdy ze swoim wibratorem? Każdy członek politycznej elity będzie chciał mieć swój show, będzie szukał formy. Póki jesteś jeden, razić może tylko twój jednostkowy przypadek, ale wyobrażasz sobie wszystkich parlamentarzystów nastawionych na happeningi? Wiesz… wtedy pojawi się ktoś taki jak Geremek i to jemu będą klaskali wyborcy. Kiedy wyczerpie się ta formuła komunikacji, trzeba będzie szukać nowej. Życie nie znosi próżni. Przy wielkim nasyceniu strumienia komunikacji język przestaje przemawiać. Wyobrażasz dziś sobie przemówienia polityków w stylistyce członków Komitetu Centralnego PZPR? Widzisz dziś szansę dla Gomułki?

15: — Nie definiujesz polityki jako płaszczyzny sporu ideologicznego: tu jest liberał, tu chadek, tu socjalista, nacjonalista… Taki podział przez długie lata wydawał się naturalny. I właśnie wyczerpały się jego zasoby… — Przez takich aideowych ludzi jak ty. To świat rozwinął się szybciej niż procesy dojrzewania w polityce. Nie ma już czystego kapitalizmu, jest kapitalizm z wielkimi przestrzeniami socjalnymi. Nie ma czysto republikańskiej partii w USA, ojczyźnie demokracji, są natomiast republikanie dopuszczający państwowy interwencjonizm. Nie znajdziesz polityka, który abstrahuje od idei globalnego rozwoju, od ekologii, handlu emisjami i jego wpływu na rozwój państw — a kiedyś te zjawiska nie występowały. Nie było też nigdy takiej nawałnicy przepływów komunikacyjnych pomiędzy narodami, konty-

22

nentami, już o państwach czy sąsiadach nie wspominając. Kilkunastoletnie dzieciaki wymieniają maile z tysiącami ludzi na całym świecie. Myślisz, że byłoby to łatwe, gdyby kierowała nimi jakaś ideologia? Nie, oni po prostu są siebie ciekawi. WYMIENIAJĄ MAILE I POGLĄDY, PRZESTAJĄ KRZYŻOWAĆ DZIDY. To postęp w wielkiej skali i polityka musi do tego procesu przystawać. — Świetnie o tym napisała Jadwiga Staniszkis, stawiając zasadnicze pytanie: co po kryzysie? Globalny proces, którego przejawy obserwowaliśmy w Ameryce z Obamą, z Sarkozym we Francji czy z Berlusconim we Włoszech — i z którym mamy teraz do czynienia w Polsce — pozwala na NOWĄ DEFINICJĘ SPOSOBU UPRAWIANIA POLITYKI. Najgłębszym sensem tej zmiany, którą kryzys bardzo przyśpiesza, jest likwidacja trwającej od XIX wieku hierarchii w polityce. Zawsze kształtowały ją działania elit wywodzących się z arystokracji, dyplomacji, grup towarzyskich czy środowisk ideowych, a po drugiej wojnie światowej — głównie z kręgu finansjery, które osiągały realny wpływ na zjawiska polityczne w skali makro. Te same nazwiska, te same środowiska, absolwenci tych samych uczelni, członkowie tych samych firm, a w Europie Wschodniej dodatkowo członkowie tych samych służb specjalnych i środowisk religijnych. Wytworzyła się światowa elita polityki, po orbicie której jak elektrony krążyły stale te same rody, klany czy grupy. TO ONI kreowali prezydentów, premierów, liderów partii. Świat polityki był hermetyczny. Ale zwróć uwagę, że pomału ten świat jest rozsadzany, od wewnątrz i od zewnątrz. Pojawili się ludzie z obszarów popkultury, których wpływ na politykę jest coraz większy, choć wcale nie zajmują politycznych stanowisk. Jest Bono, Bob Geldof, są sportowcy światowego formatu, aktorzy, muzycy, działacze ekologiczni. — Oni nie rządzą! Nie muszą rządzić! Ich wpływ na rzeczywistość społeczną jest zdecydowanie większy niż wielu polityków! Kto dziś łatwiej przekona Polaków, by rzucili palenie — politycy czy gwiazdy show-biznesu? — Nikt. Gadasz głupoty. Oczywiście, że nie da się zmienić nawyków tak wielkiej części narodu, ale wyobraź sobie taką sytuację: nagle pojawiają się wiel-

23

kie środki na kampanię antynikotynową, możesz o nich decydować, i co? Poprosisz o wsparcie polityka? Nie, sięgniesz po liderów opinii. I zobacz, jak dzięki ich wstawiennictwu możesz zmienić krajobraz gospodarczy. Upadnie jakiś koncern tytoniowy, zbankrutują producenci tytoniu. Kto wywrze ten wpływ? — A kto zdecyduje o tym, by dać pieniądze? Politycy. Jednak oni. Niczego nie zrobią bez publicznej aktywności. Dzisiaj — już niczego. Tę aktywność mogą wyzwolić ludzie, którzy dziś są jeszcze poza polityką, ale coraz częściej do niej przenikają. Pojawiają się w niej postacie z innego gniazda. Ten proces trwa od dość dawna, ale przyśpieszył wraz z wielkim rozwojem mediów, ze zmianą kształtu publicznej debaty. I tu dochodzimy do tezy o szczególnej roli mediów w polityce. Media stały się jednocześnie elementem gry kapitałowej i politycznej. Informacja nie jest już informacją w dawnym tego słowa znaczeniu, jej zadaniem przestało być tylko opisywanie prawdy. INFORMACJA MA ZROBIĆ WRAŻENIE, które przyciągnie jak największą publiczność. Przestała być tylko informacją, stała się towarem i potężnym narzędziem. Globalny kryzys stał się dla tych przemian swoistym turbodoładowaniem. Jak prognozuje na przykład profesor Jadwiga Staniszkis, w jego efekcie nastąpi wymiana elit. Nie tylko dlatego, że niektóre rodziny i grupy zbankrutują, i nie tylko dlatego że politycy czy wręcz całe formacje polityczne niedające sobie rady z kryzysem będą wypadały z obiegu publicznego. Kryzys kreuje nowe elity i nowe zachowania. Może to skutkować spłaszczeniem struktury społecznej, jej hierarchiczny charakter ulegnie przemodelowaniu — większy wpływ na władzę będą miały media, liderzy opinii wywodzący się ze środowisk pozostających poza polityką. Jesteśmy w przededniu nowej fazy rozwoju polityki, którą ja określam mianem pop-polityki. — Postpolityki. Nie. TO JEST POP-POLITYKA. Nie wrócimy już do starego modelu z tradycyjnymi elitami w roli demiurgów. W umysłach wyborców zagnieżdżą się wskazania polityczne przekazywane — w sposób charakterystyczny dla mediów — przez celebrytów, postaci z kręgu popkultury, sztuki i sportu. Na wschodzie świata dołączy do tego silny wpływ fanatyzmu

24

religijnego, ale i on zacznie ustępować w obliczu totalnego przepływu informacji. Internet staje się narzędziem wpływu, media i ich przekaz będą zmieniały zachowania wielkich grup społecznych. Całe masy ludzi, jak w wypadku kampanii wyborczej Baracka Obamy, będą zmieniały swój stosunek do rzeczywistości nie dzięki komunikatom politycznym, lecz wskutek ich medialnej atrakcyjności. Zobacz, jak wykorzystuje media Silvio Berlusconi, jak gra nimi Nicolas Sarkozy… — Nie muszę sięgać tak daleko, mam tu ciebie. Też grasz mediami. Przeszkadzasz mi, nie chcę teraz mówić o Palikocie! — Nie denerwuj się. Chciałem jedynie powiedzieć, że narzędzia medialne dostępne są od lat w każdym państwie. A mimo to pojęcie postpolityki, czy — jak ty mówisz — pop-polityki, wchodzi do obiegu dopiero teraz. Z wszystkimi skutkami. Może być przecież i tak, że wskutek wymieszania się popkultury i polityki nowe gwiazdy polityczne będą trwały tak krótko jak seriale. Kończy się jedna i zaczyna druga. Zobacz, co się stało z tobą. Jesteś w polityce od niedawna, szybko osiągnąłeś popularność, ale wystarczy jeden fałszywy ruch, jeden strzał Tuska i wypadasz z gry, a media natychmiast przestaną się tobą interesować. I do kogo wówczas wrócą? Do polityków. Nie! Ponieważ takich Palikotów będzie za chwilę znacznie więcej! Spójrz na ostatnią kampanię wyborczą Rafała Trzaskowskiego, świetnego kandydata PO. Myślisz, że osiągnąłby swój rezultat, gdyby nie zwracające uwagę mediów i wyborców spoty z udziałem Michała Żebrowskiego i Tomasza Karolaka? Trzaskowski ma świetne przygotowanie merytoryczne, ale wyczuł, że w tej kampanii może sobie dowodami własnej wiedzy co najwyżej wytapetować pokój, ale nie zdobyć mandat do Parlamentu Europejskiego. I po co sięgnął? Po media, narzędzia marketingowe. Poprosił o pomoc ludzi popkultury, którzy dali mu świadectwo — ten facet jest dobry. — Zgoda, ale to jednak nie Żebrowski i Karolak wygrali te wybory… Gdyby chcieli startować, wygraliby. Sięgając po takie same metody, prosząc o wsparcie Jana Peszka czy Krzysztofa Majchrzaka. Wygraliby — sięgając po nowoczesne narzędzia przekazu. Po media, po język mediów, po komunikat we współczesnym opakowaniu, niemający nic wspólnego z polityką. Muszę się napić herbaty. Możesz odpowiadać za mnie.

25

— Ale czy nie wydaje ci się, że takie zdefiniowanie polityki zdejmuje z ciebie konieczność jednoznacznego określenia się? Kalkuluję na zimno: ja, Janusz Palikot, mogę dzisiaj być (i jestem) członkiem Platformy Obywatelskiej. Mogę też zostać liderem partii lewicowej, bo moje przekonania w relacjach z lewicą nie sytuują mnie wcale na przeciwległym biegunie. Mogę trafić do SD, do Polski XXI, na upartego — mógłbym zasilić jedną z frakcji Prawa i Sprawiedliwości… Wypluj te słowa! CHCESZ, ŻEBYM UMARŁ ZE WSTYDU? Tfu! Tfu! Tfu! Powiem inaczej — frakcja ludzi związanych z PiS, w rodzaju Pawła Poncyliusza, to mogliby być partnerzy Janusza Palikota. Można więc odnieść wrażenie, że zacierając różnice pomiędzy partiami, wpuszczając do Platformy Danutę Hübner i Mariana Krzaklewskiego, Palikota i Gowina, dokonuje się gwałtu na zdrowym rozsądku. Budowane są wielkie konstrukcje polityczne zapewniające utrzymanie szerokiego poparcia, a nie formacje realizujące bardzo określony, pozwalający się odróżnić program. Platforma i PiS zagarnęły niemal osiemdziesiąt procent elektoratu, ale różnice między tymi partiami — gdyby mieli je wskazać sami wyborcy — mogą być zasypane w pięć minut. I co wtedy? Nic. Nie ma takiej opcji. Nikt nie buduje jednej formacji z PO i PiS, jedyna próba sprzed lat okazała się słusznie nieudana. My i oni to są jednak zupełne antypody. Przez ten etatyzm, nieufność do drugiego człowieka, przez stosunek do Unii Europejskiej i sąsiadów, przez stosunek do prywatnego uczestnictwa w publicznych funkcjach państwa, w tym służby zdrowia i opieki społecznej — antypody. Ty mówisz: Poncyliusz, ale on jest tylko parawanem w tej partii, PiS to Kaczyńscy, Ziobro, Macierewicz, Gosiewski. Ja jestem zwolennikiem zwiększenia prywatnej własności w gospodarce, PiS — nie, ja jestem zwolennikiem małżeństw homoseksualnych bez prawa adopcji, PiS — przeciwnie, ja opowiadam się za prawem człowieka do eutanazji — PiS nigdy się na to nie zgodzi. Widzisz coś, co mnie z nimi łączy? — Jesteście z tej samej budy. TY JESTEŚ PIES NA KACZYŃSKICH, A ONI TO PSY NA PALIKOTA. Dobre!

26

— Bo moje. Ale problem stawiasz niewłaściwie. — Dlaczego? Spójrz, jak wiele propozycji może mieć Palikot z politycznego środka: SLD, Polska XXI, PO, SDPL, SD, PSL. Ty mówisz, że to wynik twojego ulokowania się w centrum, a ja — że to efekt niedowładu życia politycznego. Stworzono formacje, których nic od siebie nie różni. Udajecie te różnice, a tak naprawdę odróżnia was umiejętność odgrywania politycznego widowiska, rodzaj uprawianego show, treść happeningów. I dlatego możemy wskoczyć dziś do PO, jutro do SLD, pojutrze zahaczyć o PSL, a jak nam się znudzi, to założymy jeszcze jedną partię o tak samo szerokiej formule programowej. Ja to oceniam jako programowy brak programu. Bo diagnozujesz stan bieżącej polityki, a nie różnice programowe. One istnieją, choć słabo artykułowane, bo nikt nie jest zainteresowany kreowaniem wielkich sporów o charakterze ideowym czy światopoglądowym. Mnie od PiS-u różni wszystko, ale bardzo wiele różni mnie też od lewicy: w kwestiach stosunku do Kościoła, w kwestii podatków, funkcjonowania służby zdrowia, pomocy społecznej czy nawet ocen historycznych. I to nie Platforma, ale lewica w Polsce ma dzisiaj problem z określeniem własnej pozycji, to SLD i pomniejsze frakcje lewicowe zagoniły się do narożnika i nie potrafią sformułować żadnej atrakcyjnej oferty programowej. Poniekąd ten sam problem mają ugrupowania konserwatywne i nie można się dziwić, że triumfy odnosi polityczny mainstream, poszukiwanie wspólnoty ponad podziałami. I to jest powodem dobrych notowań PO. Ludzie szukają porozumienia, spokoju, współpracy w ramach jednej struktury politycznej. A patrząc na to z drugiej strony — zatarły się podziały na liberałów, demokratów, konserwatystów, w zamian za to kształtują się nowe — podział na zwolenników i przeciwników etatyzmu, zwiększenia lub zmniejszenia udziału państwa w życiu obywatela. Realny podział odnosi się dzisiaj nie tyle do fundamentów ustrojowych, ile do szczegółowych rozwiązań w funkcjonowaniu państwa. Stracił na znaczeniu wielki spór historyczny między lewicą a prawicą, tu różnice się zacierają, większą rolę odgrywają spory o sposób zarządzania finansami i gospodarką, o grani-

27

ce wolności obywatelskiej. Platforma także nie jest od nich wolna, bo jeśli z Gowinem czy Niesiołowskim zgadzamy się w liberalnych poglądach na gospodarkę, to już w kwestiach światopoglądowych różnice bywają niemałe. To jest realne wyzwanie stojące przed Tuskiem — jaki ma być przyszły kształt i jaką twarz będzie miała PO? Twarz Gowina czy Palikota, konserwatysty czy liberała, mówiąc w wielkim uproszczeniu. — Zakładasz, że przyszłość należy do Janusza Palikota. A ty nie? — A w której frakcji jest Donald Tusk? Zakładam, że jest w Platformie Palikota, choć oczywiście musi godzić różne środowiska, ponieważ tak mu nakazuje instynkt polityczny. Okrojenie Platformy z ludzi takich jak Gowin umniejsza skalę projektu, którym Tusk stara się zarządzać. To ogranicza jego skuteczność. Bo musisz pamiętać… — Wiem, wiem… że jesteśmy OTOCZENI PRZEZ BARBARZYŃCÓW… Właśnie tak! Tak jak nieraz już bywało w Lublinie — Tatarzy, Turcy lub Kaczory stoją u bram Rzeczypospolitej, bić chcą i łupić, i jeśli przychodzi człowiek z obcego nam plemienia i mówi: Dajcie mi gar gorącej smoły, stanę z wami i będę ją wylewał na głowy barbarzyńców — to mądry przywódca mówi: Masz, wylewaj, im więcej nas jest, tym lepiej. A po bitwie usiądziemy razem i zastanowimy się, co z tobą zrobić, Jarosławie Gowinie czy Marianie Krzaklewski… — Ty to powiedziałeś! Nie, ty! — Więc ci tylko dopowiem, że budowanie polityki opartej na wspólnym wrogu jest krótkowzroczne. Tu się z sobą zgadzam. — Ja też się z sobą zgadzam.

16: — Mówisz: pop-polityka? A może wciskasz mi kit, ukrywając kompletny zanik ideologii? Może pop-polityka to wyrachowany pragmatyzm, ucieczka od polityki? Oczekiwanie, by politycy byli ludźmi na freestyle’owym poziomie, na luzie? I ten moment, gdy Polaków

28

przestaje razić Berlusconi mówiący o polskim premierze: Donald to fajny chłopak, nie jest fiutem… To ci się marzy? Ludzie nie chcą koguciego pienia na najwyższym poziomie, wysokiego „ce” ciągniętego w polityce przez polityków pokroju Jana Rokity, nie chcą skomplikowanych figur retorycznych i szesnastokrotnie złożonych zdań podrzędnych, z parabolami i dygresjami w stylu Geremka. Mówiłem ci już: ODBIORCY OCZEKUJĄ PROSTEGO, SYNTETYCZNEGO PRZEKAZU. Tamta moda, z lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, moda na gęgającą przy koniaku i fajce inteligencję, odeszła w przeszłość. Nie ma jej. Nie ma odbiorców. — Myślisz, że to oznacza złote czasy dla prymitywów w rodzaju Berlusconiego? Sorry, nie przekonuje mnie premier udający kopulację z policjantką lub mówiący Tuskowi, że nie jest fiutem. Oczekuję innej klasy. Racja. Ale ja nie mówię o wychowaniu, mówię o sztuce komunikacji. O jej języku. Współczesne elity, jeśli chcą funkcjonować w świecie polityki, muszą być takie jak ich zewnętrzne otoczenie. Inaczej przepadną. — Mają używać twojego języka komunikacji? Wibratorów na ozdobę i przekleństw na okrasę? Właśnie prezentujesz jęk i skowyt dawnych elit. Gęgaczy. — Dlaczego? Gęgające elity przetrwały dziesięciolecia w roli komentatorów oceniających rzeczywistość z wyżyn intelektu i poziomu szczególnego środowiska, które rozumie i wie wszystko. Zbudowały własny świat, hermetyczny język i sposób zachowań. Internet obalił ich wielkość, zakończył ich rolę w społeczeństwie. Dzisiaj Jan Rokita napisze swoim NABZDYCZONYM STYLEM wielki propaństwowy komentarz, a minutę później pierwszy z jego czytelników w sieci napisze: Jasiek, nie pierdol! A następni w trzech zdaniach skwitują jego błędy i anachroniczne myślenie. I kto do kogo będzie musiał się dostosować, Rokita do czytelników czy czytelnicy do Rokity? W tym tkwi siła współczesnej komunikacji, że staje się ona bliższa językowi i percepcji odbiorcy. Posługuje się obrazem, skrótem, twardą definicją, konkretem. — W ten sposób sankcjonujesz prymitywizację polityki. To główny zarzut pod twoim adresem.

29

Bo użyłem wibratora? Bo mówiłem o gwałtach językiem gwałtu? Bo mówiłem o PZPN językiem kibiców? A jak powinienem? — Odpowiem ci językiem odbiorców: kurwa, nie wiem, ale inaczej. Mnie, filozofa, razi ten styl. Razi mnie widok uciętego świńskiego łba w studiu — nie przez jego metaforyczne znaczenie, nie z powodów estetycznych, ale dlatego, że nie chodzi się po ulicach i telewizjach z zakrwawionym świńskim łbem! Kurwa, nie! Z zadkiem też nie. I nie wiem, jak się mam do tego odnieść. Z jednej strony mam mocny, arcymocny przekaz, a z drugiej uczucie niesmaku. Może gdybyś tego wibratora nie trzymał w łapie, może gdybyś o świńskim łbie opowiedział, zamiast go pokazywać. Nie wiem. Pamiętam jedynie, że byłeś z siebie zadowolony. Bo byłem. — Wiedziałeś, że to jest przegięcie. Nie! Wiedziałem tylko, że to jest ostateczny sposób zwrócenia uwagi na problem! Dlaczego ty mi dokuczasz? Widziałeś w moim domu wibrator? Widziałeś tu choćby atrapę pistoletu? Czy mówiono by o gwałtach w lubelskiej komendzie policji, gdybym gładko opowiedział, że penis i pistolet są ich symbolem? Nikt by na to uwagi nie zwrócił. — Janusz. Spójrz na to z innej strony. Idąc tropem twojego myślenia, ktoś następny, w podobnym wypadku, wypowie taką kwestię: kurwa, cześć ziomale, jebani w dupę policjanci na pierdolonej lubelskiej komendzie ruchali dziewczyny i żaden jebany pies im w tymnie przeszkodził… To jest język odbiorcy — i ma być językiem obowiązkowym w polityce? Chcesz tego? Nie przeklinam. Wiesz o tym. — Ja nie mówię o twoim przeklinaniu! Mówię o stylistyce, którą usiłujesz narzucić! I totalnie ją wykoślawiasz! Nie chce mi się z tobą gadać. Niczego nie zrozumiałeś. — Nie, to ty niczego nie rozumiesz. Ucinasz dyskusję, bo tak ci jest wygodniej. Nie chce mi się z tobą gadać. — Nie to nie.

30

17: — Lepiej ci? Herbatki? Zresetujmy się. Miałeś wczoraj zły dzień, wybaczam ci. — To ja ci wybaczam, ty miałeś zły dzień. Dobrze, wróćmy do punktu wyjścia. Myślisz, że ten wibrator i świński łeb to przejaw zdziczenia obyczajów w polityce? — Nie. Myślę, że to jest zły sygnał. Że już wolno wszystko. Bo wolno! Zrobiłem to na swój rachunek, nie kalkulując zysków i strat z tamtych happeningów. Patrzysz na konferencję z wibratorem przez pryzmat estetycznych doznań warszawskiego salonu — A FUJ, JAKI BRZYDKI SZTUCZNY PENIS! — a ja spojrzałem na wydarzenia oczami gwałconych kobiet. Nie przystawiano im do głów literackiego opisu lecz męskie genitalia i pistolet. Chciałem, żeby właśnie to wybrzmiało. Żebyśmy poczuli się dokładnie tak samo jak gwałcona kobieta. Gwałt nie ma walorów estetycznych. Jest gwałtem, podłością. I podłością było, że ówczesna władza nie reagowała na żadne z poselskich wezwań żądających ukarania winnych. Jedno pismo, drugie, trzecie, jedno wystąpienie, kolejne, apel, prośba, spotkania — nic! Miałem położyć na jednej szali wrażenia estetyczne, a na drugiej cierpienia gwałconych kobiet? Nie chciałem tego równoważyć, za nic mam twoje urażone poczucie estetyki w konfrontacji z gwałtem, jakiemu uległy tamte kobiety. — Później poszedłeś dalej, nie cofnąłeś się. Tak. Ponieważ ten język komunikacji ma wielką dynamikę. Jest pełen ekspresji, jest skuteczny. Media operują skrótami, symbolami, emotikonami. Dają ci substytut zdania na pasku u dołu ekranu, a ty od razu wiesz wszystko o wydarzeniu! Dają ci obrazek bez komentarza — i rozumiesz całą istotę przekazu, nie potrzebujesz dodatkowych słów. Mówią do ciebie krótko w prasie, w Internecie — i rozumiesz, co chcą powiedzieć. Dlaczego język współczesnej polityki ma być inny? Dlaczego komunikat nie powinien przykuwać uwagi swoją formą? — Uważasz, że politycy muszą nadążać za trendami w procesach komunikacji? Naturalnie. Nawet Wojtek Olejniczak, robiąc dżagę na okładce „Wprost”, stając się erotycznym modelem, określił siebie w nowoczesnej, otwartej

31

formule. Pokazał, że nie tylko kobieta może epatować seksem w reklamie kremów do ciała, ale również mężczyzna, w polityce, może pozwolić — mówiąc językiem gęgaczy — na swoje uprzedmiotowienie. On tym swoim torsem pokazał, że PODLEGA TAKIM SAMYM PRAWOM MARKETINGU jak każdy inny produkt. Dzisiaj widok polityka obnażającego fragment ciała jeszcze szokuje, ale za kilka lat będzie stałym atrybutem kampanii. Według mnie Olejniczak dokonał ważnego przełomu w marketingu politycznym. Z zimną krwią dał z siebie uczynić produkt rynkowy oddziałujący na podświadomość. To robi znacznie więcej zamieszania niż skomplikowany wywód na temat równości praw kobiety i mężczyzny w polityce. Na jednym obrazku pokazał, że te prawa i obciążenia są dokładnie takie same. — Jesteśmy do takiej debaty przygotowani? Może protesty związane z twoimi wystąpieniami i dyskusja o torsie Olejniczaka są dowodem, że jednak nie? Sądzę, że jest odwrotnie: to odbiorcy są dzisiaj bardziej do przodu niż politycy, instynktownie odróżniając komunikacyjną świeżość od archaiczności. I powiem ci coś więcej — oni doskonale oddzielają typową ściemę od autentyzmu. Kupują Owsiaka, bo mówi, co myśli, nie kombinuje. Jeśli kupują Palikota, to dlatego, że dostrzegają sprawę, o której opowiadam, a nie moją autokreację. Znasz mnie i wiesz, że nie potrzebuję dowartościowania polegającego na publicznym występie — ale gotów jestem, gdy sprawa jest ważna, wygłupić się dla niej, ośmieszyć, poniżyć, obnażyć. Nie dbam o własny wizerunek w kontekście moich osobistych aspiracji, one są istotne, ale są wtórne wobec poglądów, z którymi się utożsamiam. I będę ich bronił w każdy, nawet najbardziej prowokacyjny sposób, o ile zajdzie taka potrzeba. — A ja myślę, że ludzie postrzegają to inaczej — w swoich happeningach to ty jesteś gwiazdą, ty masz przykuwać uwagę, twoje ego podlega promocji. Sprawa jest, ale gdzieś na drugim planie, w tle. Jest tylko Janusz Palikot. Ja, ja, ja! Spotykam się z zupełnie odmiennymi reakcjami! Przypadkowi ludzie na ulicy potrafią mi powiedzieć, że nie podobało im się to, co pokazałem, ale przyznają mi rację. Nie widzą w tym ściemy, dostrzegają autentyzm. Oddzielają formę od treści.

32

— Patrzysz na siebie z uznaniem? Raczej patrzę na siebie ich wzrokiem. I uważam, że przez dwa lata udało mi się wprowadzić wiele zmian do politycznej komunikacji. Dwa lata temu wibrator w czasie konferencji oburzał, teraz już nikogo nie zbulwersuje. Dwa lata temu starałem się owijać słowa w podwójną bawełnę, teraz — kiedy rozmawiam z wyborcami ich językiem — ani ja się tego nie wstydzę, ani oni nie mają wrażenia obciachu. Zmienia się język, zmienia się również myślenie o roli polityka, zmienia się nawet Jarosław Kaczyński — sięgając po inny arsenał słów, wyciągając grilla, paprotki, zakładając konto bankowe i kupując płytę w Internecie. Nawet on wchodzi do świata nowej komunikacji politycznej, choć oczywiście nie bardzo chce się do tego przyznać. — Przesadzasz. Nie. Do niego też to przenika. Też widzi, że bez tych zmian stałby się anachroniczny, śmieszny. Tyle że Kaczyński musi się do współczesności naginać, dostosowywać, a ja CZUJĘ SIĘ JEJ INTEGRALNĄ CZĘŚCIĄ. Nie ma już powrotu do wizerunku polityka zadumanego, wpatrzonego w meandry własnej osobowości, skupionego na jestestwie i rzucającego raz na miesiąc ważną polityczną sentencję. Dziś trzeba odnaleźć odpowiednią formę komunikatu niemal w każdej minucie. I to już nie może zionąć sztampą, trywialnością — musisz zaskoczyć, zaintrygować. Jak w marketingu: wyróżnij się albo zginiesz.

18: Tak, miewam chwile zwątpienia. Patrzę na to, co robię, i myślę: Chłopie, po co ci to było? Nie lubię stawiać innych ludzi w kłopotliwej sytuacji.

19: Zakorzenione od lat, mocno niedemokratyczne przekonanie, że politykom wolno więcej, że mają jakieś dodatkowe prawa, że mogą być wielkimi, nadętymi balonami, których nikomu nie wolno dotknąć, odchodzi w przeszłość.

33

Jeszcze dziesięć lat temu polityk był świętą krową. Dziś można go zbluzgać w Internecie lub na wizji, MOŻNA PRZEBIJAĆ TE BALONY. Ja to robię, inni to robią. I nic złego się nie dzieje.

20: — Stańczyk może być politykiem? Tak. Może, jeśli chce. W pewnych sytuacjach Stańczyk może być niezbędnym fundamentem ładu politycznego. — Noooo… Teraz pojechałeś! Palikot, wróć! Na ziemię, tutaj! Dlaczego? Czasami dochodzi do takich napięć w stosunkach politycznych, że tylko gest Stańczyka może uratować powagę sytuacji. — Śmiejąc się? Szydząc? Nakłuwając nadęty balon, wypuszczając ciężkie powietrze. Sprawia, że polityka nie jest własną karykaturą, sprowadza ją do właściwego rozmiaru. — Może JESTEŚ TYLKO NARZĘDZIEM? Wentylem? Może używają cię jako narzędzia do spuszczania politycznego smrodu, do zasłon dymnych? Nie myślisz czasem o tym? Nie czuję się używany. — A ja czasem tak o tym myślę. Może gdyby wyłączyć te fajerwerki z wibratorem i świńskim ryjem, które ustawiały mnie przeciw własnemu środowisku, mógłbym myśleć, że jestem dla niego wygodny w roli błazna. Że jestem jako błazen tolerowany, bo to ma swoją wartość, bo można mnie użyć. Byłem na konwencji Platformy w Szczecinie, przygotowałem krótki happening o charakterze czysto politycznym, nienastawiony na moją autopromocję, nastawiony na efekt polityczny dla całej formacji. Czy odegrałbym taką rolę, gdybym pojawił się tam z referatem? Nie, myślę nawet, że nikt by mnie o to nie poprosił. Pomyśleli: zaprosimy Palikota, będą jaja. I ty się na to godzisz. — Tak, o ile nie robię rzeczy głupich i sprzecznych z moją naturą. Referat byłby z nią sprzeczny? — Zupełnie nie, mógłbym pojawić się z referatem, mógłbym przygotować happening artystyczny, wciągnąć w tę grę publiczność. Jeśli widzę, że to, co robię, jest skuteczne, robię to. Jeśli zacznę

34

dostrzegać, że trzeba jeździć z referatami, bo one dają lepszy skutek — będę dawał odczyty, choćby po sto w każdym mieście.

21: — Nie obawiasz się zarzutu, że bawisz się Polską? Jesteś politykiem, nie eksperymentatorem. Możesz przynieść szkodę. Nie gram. Nie bawię się. Nie robię niczego bez refleksji. Niczego nie wysadzam dla samej sztuki wysadzania. Z niczym NIE EKSPERYMENTUJĘ. Gombrowicz, wysiadając z pokładu „Stefana Batorego” w Argentynie, mówi: A jedźże ty! Do tego potwora co zdechnąć nie może, co ci ciąży, co cię dławi, co cię dusi, do tej Polski właśnie. Tego potrzebujemy: nie koturnowego martwienia się losami ojczyzny, nie cierpienia za miliony, ale koncentracji na własnych problemach. To MY musimy poradzić sobie z naszym rozwojem, a nie drzeć szaty nad rozwojem ojczyzny. Ona jest w nas, w każdym. Budujesz siebie, własną rodzinę, własny standard — budujesz Polskę. — Ty się na majestat Rzeczypospolitej zamachnąć pragniesz! Przeciwnie: chcę, byś wreszcie wyrwał się z rąk potwora, z objęć tego obrzydliwego lewiatana polskości. Chcę, byś spokojnie maszerował po europejskich plażach, mógł wziąć do ust śliwkę lub daktyla i wypluć do oceanu pestkę — BEZ STRACHU, ŻE ZOBACZYSZ NA JEGO DNIE MASZERUJĄCYCH KRZYŻAKÓW I ŻE ZA CHMURAMI NA HORYZONCIE KRYĆ SIĘ BĘDĄ BOLSZEWICY. Chcę żebyś wypluł tę pestkę bezkarnie, bezboleśnie i bezmyślnie. I żeby to nie było aktem protestu, wandalizmu, patriotyzmu — żeby to był czysty akt wyplucia pestki. Bez kontekstów i barw. Bez historii, bez flagi narodowej. Tylko pestka, ocean i ty. — I żeby to było tu. Nalej wina, proszę.

22: Prawdziwym fenomenem i nadzieją pop-polityki jest Internet. Uczy transgresji, przekraczania samego siebie. Jeśli raz, piąty, setny napiszesz pod pseudonimem jakiś komentarz, a twoje słowa skomentują inni,

35

wówczas zaczynasz dostrzegać siłę własnego głosu, opinii, którą wydajesz. Uczysz się dyskusji, używania argumentów w debacie — i to cię wzmacnia, bo kiedy zaczynasz rozmawiać już na oficjalnym gruncie, w realu, jesteś pewniejszy siebie, POTRAFISZ WIĘCEJ. Przez tę wymianę ról, znaczeń i argumentów zaczynasz dostrzegać, że masz do odegrania inną rolę. Idziesz do sąsiada i pytasz o zdrowie pytasz, w czym możesz pomóc. Otwierasz się na innych. Bo już masz tę odwagę.

23: — Co liczy się w pop-polityce? Duża liczba solistów, ale w drużynie. To jest gra zespołowa. — A nie skuteczność? Ty, SOLISTA, mówisz o samej grze, a ja myślę o celu. Skuteczność możesz definiować na kilka sposobów. Cel negatywny: odsunięcie PiS od władzy, jest już osiągnięty. Dla wielu ludzi był to cel główny! — Ale to nic nie znaczy — odsunąć PiS od władzy! No i stało się, i co? Jak to co? Mamy Polskę, która nie jest wewnętrznie skłócona, nie jest skłócona z sąsiadami. Prowadzimy dialog w Europie, chcą z nami rozmawiać, budujemy europejskie koalicje, strategicznie korzystne dla Polski. Żyjemy w kraju bez podsłuchów, bez ksenofobii, bez napuszczania jednych grup społecznych przeciwko drugim. Nie musimy już walczyć z demonami przeszłości, nie babrzemy się w tych wiecznie śmierdzących rozliczeniach, zostawiając je historykom do oceny. Mało ci? UWOLNILIŚMY KRAJ OD OBCIACHU, od blamażu, od polityki antagonizmów. Ja sobie to bardzo cenię. — To był tylko cel pośredni. Celem głównym jest modernizacja. Ale wiesz, że robi się ją inaczej niż rewolucje. Wymaga więcej czasu i odpowiednich warunków. Często posługuję się przykładem ministra infrastruktury. Podpisał umowy na tysiąc kilometrów dróg, to jest rekordowa liczba, PiS przez dwa lata rządów podpisał umowy na sto dwadzieścia kilometrów… — …i ty po tych umowach jeździsz teraz swoim samochodem… To demagogia. Nie obchodzą mnie umowy Grabarczyka, interesują

36

mnie realne kilometry asfaltu. Kiedy kupujesz auto w salonie, cieszy cię widok podpisanej umowy czy kluczyki w dłoniach? Nie porównuj tego. Umowa daje ci prawo do odbioru auta? Daje. Odbierzesz je, kiedy producent wyprodukuje? Odbierzesz. Podobnie jest z autostradami, choć stopień skomplikowania jest w tym wypadku znacznie większy. Wolę mieć uporządkowane kwestie umów i rozpoczęte przygotowania do inwestycji niż same ich zapowiedzi. Wiesz, gdzie popełniamy błąd? Nie potrafimy tego przekazać opinii publicznej, nie robimy show. I możesz się śmiać, ale po dwudziestu latach zapóźnień jest mi zupełnie obojętne, czy będziemy dysponowali pełną infrastrukturą drogową w 2012 czy w 2013 roku. Ważniejsze, że jest to perspektywa nieodległa, że ruszyliśmy. Nie traktuję piłkarskich mistrzostw Europy jako kamienia milowego w rozwoju Polski, to świetny impuls, ale my powinniśmy sami takie impulsy kreować, a nie czekać na wielkie imprezy i do nich dostosowywać harmonogram naszych działań. Wolę, żebyśmy ocenili Platformę po pełnej kadencji. I wtedy będzie jasne — daliśmy ciała czy nie. — Tego właśnie w tobie nie lubię! Mówisz jak typowy polityk! Mnie nie interesuje taktyka, nie interesuje mnie, czy będzie sto kilometrów dróg i pięć stadionów wraz z upływem kadencji, chcę poznać strategię działania w perspektywie dwudziestu lat. Chcę wiedzieć, jaki kraj zafunduję swoim synom. Czy będziemy Polską najnowszych technologii informatycznych, czy krajem rolnictwa ekologicznego? Będziemy niezależni w sensie energetycznym czy nadal na pasku Gazpromu? Oprzemy swój rozwój na walorach dziedzictwa narodowego i turystyce czy staniemy się dostawcą półfabrykatów i wielką, tanią montownią? Nie czuję wizji, przestrzeni intelektualnej w waszych planach, a w zamian dostaję ciasno sformułowane informacje o kilometrach dróg, szyn i tonach odlanej stali… Zlituj się nade mną… Nie jest tak źle! Michał Boni przedstawił właśnie program Polska 2030. I to jest opis strategiczny, choć bez ideologii i bicia piany. — Nie jest źle. Po prostu obrosłeś POLITYCZNYM TŁUSZCZYKIEM. Mówisz i myślisz jak oni. Jedziesz technokratycznym schematem. Bo czasy sprzyjają konkretom, a nie prezentacjom wizji. Co ci po wizjach w obliczu kryzysu?

37

— SZUKAM CELU, do którego doprowadzi mnie twoja pop-polityka. Za dwadzieścia lat będziemy krajem z dwiema lub trzema elektrowniami atomowymi, które dadzą nam spokój energetyczny. I zrobimy to wspólnie z prywatnym sektorem energetycznym, bo nie ma takiego nakazu, by nad energią w państwie czuwało samo państwo. Za dwadzieścia lat nasza polityka energetyczna będzie całkowicie zintegrowana z polityką stanów zjednoczonych Europy — pełne gwarancje dostaw, konkurujące na europejskim rynku podmioty, zakupy gazu na potrzeby całego rynku europejskiego, a nie poszczególnych krajów. Będziemy atrakcyjną dla świata marką turystyczną — państwem uśmiechniętych ludzi. Zobaczysz, jak rozwinie się przedsiębiorczość: JESTEŚMY NAJBARDZIEJ PRZEDSIĘBIORCZYM NARODEM EUROPY! Jesteśmy kreatywni i ambitni. Polacy awansują w strukturach administracji europejskiej i w wielu europejskich korporacjach; będą nimi zarządzali. Rozwinie się nauka, bo ambitni młodzi ludzie będą chcieli mieć coraz lepsze wykształcenie. Otwarcie rynku pracy i utrzymanie jedności Unii Europejskiej z wolnym wewnętrznym rynkiem pracy da setkom tysięcy Polaków nieprawdopodobne możliwości rozwoju. Będziemy zakładali polskie firmy w innych krajach Europy, będziemy inwestorami i autorami wielu projektów gospodarczych. Polską marką staną się przedsiębiorczy, wykształceni ludzie. Taki powinien być cel główny. Kolejny to odbiurokratyzowanie gospodarki. Jako pierwsi i na razie jedyni w Europie rozpoczęliśmy ten proces. Powinniśmy upraszczać i digitalizować wszystkie procedury, stosować mechanizmy ułatwiające działania gospodarcze i uwalniające kreatywność. Kolejny wątek — jesteśmy krajem, który nie zadłuża się u przyszłych pokoleń. Jeśli wytrzymamy presję czasu i przezwyciężymy kryzys finansowy, prowadząc bardzo odpowiedzialną politykę budżetową i nie zaciągając zobowiązań wlokących się przez dwadzieścia, trzydzieści lat, będzie nam łatwiej zarządzać własnym budżetem, więcej przeznaczymy na rozwój i konsumpcję. Zakładam, że przez najbliższe lata wykonamy wielki wysiłek związany z promocją Polski. Ta dziedzina leży teraz na obu łopatkach.

38

Znam kraje, które potrafiły się podnieść po klęsce tsunami — u nas tsunami nie było, a nadal nie umiemy pokazać światu naszych walorów. Nie zintegrowaliśmy działań promocyjnych, oszczędzamy na promocji, nie widząc, jaki stanowi lewar dla całej gospodarki. Ale to się zmieni. Stawiam więc na wielki rozwój turystyki. Europejczycy przyjadą do Polski nie po to, by oglądać stare zamki, bo mają je w dolinie Dordogne i nad Loarą, będą tu szukali spokoju, skupienia, ciszy i życzliwych sąsiadów. Przyjadą po to NA MOJĄ UKOCHANĄ LUBELSZCZYZNĘ. Jestem pewien, że Europa odkryje dla siebie urok tego regionu. A my, jako Polska, staniemy się krajem produktów turystycznych. I na koniec: naszym atutem stanie się informatyka i zaawansowane technologie, a może nawet produkcja rolna. To, co było przekleństwem polskich gospodarstw — wieloletni brak stosowania nawozów chemicznych, swoista przaśność polskiego rolnictwa — stanie się naszym atutem. Żywność naturalna, nieskażona chemią, będzie miała coraz większą cenę, będzie na nią wielki popyt. Zwiększymy udział przetworzonych produktów rolnych w rynku europejskim, bo jesteśmy tańsi i mamy zdrowsze produkty. Nooo… zatkało mnie. Jakbym słyszał samego siebie! Dobrze ci szło… Nie uważasz, że politycy zatracili zdolność zarażania ludzi swoim entuzjazmem? Że nie potrafią poruszać tłumów, angażować do działania? — Nie! Stary, myśmy właśnie o taki stan walczyli! Nie chcę, żeby mnie ktokolwiek zarażał, a już zwłaszcza politycy! Chcę żeby było tak, jak przepowiedział Marek Kondrat: budzę się rano i NIE OBCHODZI MNIE, KTO JEST PREZYDENTEM, BO WSZYSTKO GRA, wszystko jest na swoim miejscu. Skończmy z tym, że politycy muszą porywać, muszą coś narzucać. Mają ci stworzyć odpowiednie warunki, a ty rób swoje. W latach osiemdziesiątych zszokowały mnie wyniki amerykańskich badań, według których ponad trzydzieści procent Amerykanów nie wiedziało, kto jest prezydentem USA. Jak to możliwe, co za głupi naród — pomyślałem. — A my wtedy żyliśmy polityką. I nadziejami. Właśnie! A oni mieli to gdzieś! U nich zmiana na najwyższych szczeblach administracji nie wywoływała żadnej burzy, życie toczyło się dalej,

39

przeciętny Amerykanin nie odczuwał kadrowych rotacji, bo system demokratyczny gwarantował mu stabilność. Dla nas każdy fakt ciągle ma znaczenie polityczne. Oni wiedzą, że cena paliw zależy od praw rynku, a w Polsce do ceny paliw dokłada się atrybuty polityczności — i stąd natychmiast po zwyżce kosztów importu dokładane są żądania zmiany akcyzy, interwencjonizmu państwa. Chciałbym, abyśmy znaleźli w sobie potencjał neutralności i zaufania: jest rząd, są fachowcy, mają europejskie powiązania, sprawy posuwają się w odpowiednim kierunku i co mnie obchodzi, jak nazywa się premier, minister czy prezydent. Jako obywatel wynająłem ich, żeby dobrze zarządzali moim państwem, raz na cztery lata daję im prawa ustawodawcze i wykonawcze, a potem ich polityczna obecność musi mi zagwarantować stabilizację, rozwój, spokój. O taką Polskę walczyliśmy. — Myślisz, że ludzie nie chcą być dzisiaj porywani wielkimi wizjami? Nie. To jest myślenie czasów rewolucji, czasów anachronicznych. Musimy tworzyć programy rządowe budujące kapitał społeczny. Ludzie chcą władzy, która im ułatwia życie. Organizuje je w sposób dla nich niewidoczny. Co ci da wizja Polski w perspektywie dwudziestu lat? Nic. Ty chcesz znać szczegóły ustaw podatkowych, mieć dobrze zorganizowaną opiekę zdrowotną, edukację i system emerytalny. O to musi się zatroszczyć państwo, któremu płacisz daninę. — Filozof, a mówi jak technokrata. To prawda. W tej kwestii jestem technokratą. — Ty mówisz: Mamy programy rządowe, realizujcie je, a od wyborców słyszysz: Mamy cię w dupie. Więc jako polityk odpowiadam: Cieszę się, że macie mnie w dupie! Właśnie takiego kraju chcę, żebym jako obywatel nie musiał się zajmować politykami, ich wizjami i programami. Oni mają być, myśleć, działać — i raz na cztery lata absorbować mój umysł swoimi programami i dokonaniami. I wystarczy. Nie muszę widzieć aktywnej obecności polityków w państwie, które daje mi pewność działania i dobrze wypełnia swoje funkcje. Nie jesteśmy, jako politycy, pępkiem świata. — Staliście się gwiazdami. Wypełniacie media. Komunikujecie się z wyborcami każdego dnia.

40

Myślisz, że nas uważnie słuchają? Mylisz się. To jest jak wata dla uszu, jak widowisko.

24: — Tuskomatołek, paligłup, palikmiot, wystraszony morderca, prowincjonalny błazen, biłgorajski paleciarz… Rusza? Nie rusza. Mnie nie rusza. Czasami dotyka to mamę, być może dotyka też dzieci, nad tym ubolewam. — A gdyby ktoś przez rok niemal dzień w dzień dopytywał o twój domniemany alkoholizm? Zastanawiasz się nad tym — co myślałaby Monika? Emil? Olek? Oni wiedzą, co myśleć, znają mnie — nie jestem alkoholikiem i co ich obchodzi, że ktoś tak gada. Spójrz jednak na to z innej strony — jesteś wielkim politykiem, największym, jesteś Kaczyńskim, a tu jeden z posłów i wraz z nim spora część opinii publicznej pyta o twoją chorobę alkoholową, prosi cię o raport o stanie twojego zdrowia. Masz dwie możliwości — ignorujesz te pytania lub odpowiadasz. Kaczyński wybrał trzecią: ustami swojego ministra zapowiedział publikację raportu, po czym zapomniał o tej deklaracji. Przecież spekulacje można przeciąć jednym ruchem: publikując raport albo podając nikczemnego posła do sądu. A tu jest wielkie oburzenie i cały ciąg niedomówień. W IMIĘ CZEGO? W imię choroby, która mogłaby dotknąć każdego? W imię niechęci do posła? To bez sensu. Brak komunikacji jest gorszy niż jakakolwiek jej forma. To nie ja podtrzymuję temat nadużywania alkoholu, to otoczenie prezydenta trzyma nas w stałym napięciu, nie mówiąc jasno, co jest prawdą. Można było taką sprawę załatwić w dwa dni. Tusk to zrobił, ja to zrobiłem, korona nam z głowy nie spadła. — A nie możesz go po prostu zostawić? Zostaw to, porzuć ten temat. Jakie on ma znaczenie? Tym większe, im większa jest tajemnica, którą się czyni wokół tej sprawy. Mówimy o prezydencie, o głowie państwa. A ja, poseł na Sejm, swoich pytań nie wyssałem z palca, szukałem jedynie potwierdzenia krążących między politykami opinii. Mam do tego prawo. Każdy obywatel je ma.

41

25: — Możesz być ze mną szczery? Zawsze. — Co myślisz o Kaczyńskich? Ale odłóż na bok małpki i doktoraty. Możesz się zdobyć na rzeczową ocenę? To są wybitni politycy, naprawdę. Bardzo sprawni. Świetnie rozegrali swoją rodzinną partię. Można ubolewać, gdy zło zwycięża, ale honor przeciwnikowi oddać trzeba. Czasami jednak stawiam sobie pytanie: PO CO BÓG ZESŁAŁ POLSCE KACZYŃSKICH? I odpowiadam: żebyśmy się w ich oczach przeglądali jak w krzywym zwierciadle. Żebyśmy widzieli nasze najgorsze cechy. Żebyśmy wiedzieli, co trzeba w sobie zwalczyć. I wreszcie — żebyśmy mogli sobie powiedzieć: nigdy nie będę taki jak Kaczyńscy. Ci dwaj dżentelmeni odwołali się do najgorszych polskich cech, które kosztowały nas niepodległość, utratę państwowości i wolności: do swarliwości, podejrzliwości, zawiści, dostrzegania w drugim człowieku samego zła, zagrożenia i wroga, do ksenofobii i nacjonalizmu. Wielkim konserwantem tych cech był PRL. Kaczyńscy są rodem z PRL, są sukcesorami jego doktryny. Są spadkobiercami ciasnoty intelektualnej Gomułki i jego otoczenia. W tym sensie ukąszenie marksowsko-gomułkowskie przeniknęło do całej idei IV RP. I dobrze, że ją pogrzebaliśmy.

26: Czasami zadaję sobie pytanie: Co zrobił w życiu Lech Kaczyński, poza tym, że był prezydentem, szefem NIK, ministrem sprawiedliwości, prezydentem Warszawy? Moim zdaniem — nic. Był. Kropka. Zostaje po nim kompletnie czarna dziura. Kiedy patrzysz na Balcerowicza, Mazowieckiego, Wałęsę, Bartoszewskiego — wiesz, czego dokonali. Nawet Kwaśniewski ma dzieła, które po nim pozostały. I nie widzę niczego, co pozostanie po Lechu Kaczyńskim. Co mu przypiszemy? Rozbudowę stolicy? Reformę sądownictwa? Dekomunizację? Jakieś reformy? Pozycję Polski w Europie? Przypiszemy mu złe wspomnienia. Tylko to.

42

Jego brat Jarosław od dwudziestu lat pobiera pensję polityka, wysoką pensję. Postaw pytanie: co zrobił? Co zmieniło się w Polsce z powodu istnienia polityka o imieniu i nazwisku Jarosław Kaczyński? — Mnie pytasz? Nikogo nie pytam. Znam odpowiedź. — Podobne pytanie musi sobie zadać także Donald Tusk, masz tego świadomość. Oczywiście! On także! Donald, chłopie, co po tobie zostanie? — musi mu to pytanie towarzyszyć! Tusk sprawuje władzę w innych czasach niż Mazowiecki i Balcerowicz, nie ma już tych gigantycznych przemian, na których budowało się swój wielki wizerunek, dzisiaj trudniej jest zostać prawdziwą gwiazdą. Ale tym bardziej trzeba sobie takie pytanie stawiać: CO POZOSTANIE? Czy wszystek umrę? Minister Drzewiecki, jeśli dokona dzieła budowy ponad dwóch tysięcy orlików, własne miejsce w historii na pewno zajmie. Ktoś, kto rozpocznie i dokończy budowę dwóch tysięcy kilometrów autostrad — także. W każdej przestrzeni publicznej jest miejsce dla prawdziwych bohaterów. Tylko Kaczyńscy przespali swój czas.

27: — Z Kaczyńskimi jedziesz po bandzie. PRZEGINASZ. Wielu ludzi czuje zażenowanie twoimi happeningami, mówią to nawet twoi wierni przyjaciele. Bulwersujesz i obrażasz. Mój problem polega na tym, że ja tego w taki sposób nie odbieram. — Nie boisz się, że kierowany wściekłością na ciebie, ja — twój przeciwnik – obrzucę jutro nasz dom jajkami, że dopadnę cię w ciemnej bramie, natrzaskam ci po gębie? Nie. Z jakiejś przyczyny zupełnie nie czuję takiej obawy. — Jesteś aż tak mocno przekonany o własnych racjach? Chyba tak. Kieruję się własnymi zasadami, sam sobie wyznaczam azymut. — Jakimi zasadami? Pytasz kogoś o alkoholizm — gdzie tu są zasady? A dlaczego nie mogę zapytać? Przecież nie dopytuję obywatela Kowalskiego, tylko głowę państwa. Jeśli nie mam prawa pytać, jeśli nie ma

43

poszanowania dla swobody wypowiedzi, jeśli nie mogę szukać odpowiedzi, to jaki mogę mieć stosunek do mojego państwa? — Ależ możesz! Bylebyś nie dotknął mojego obszaru prywatności. W twoją prywatność mogę wchodzić, ty jesteś osobą publiczną. — Ale kiedy „Dziennik” wszedł w twoją strefę, to wytoczyłeś mu proces! Zgoda, lecz przecież nie dlatego, że weszli na moje podwórko! Oni kłamali, podawali nieprawdziwe informacje i nie zrobili wszystkiego, co można było, by je sprawdzić. Nie bronię mediom pisania na mój temat, niech walą we mnie jak w kaczy kuper, byleby nie kłamały. — Nie widzisz tu hipokryzji? Ty też nie miałeś dowodu na alkoholizm Kaczyńskiego. Dlatego stawiałem pytania, ja — osoba publiczna — drugiej osobie publicznej. Nie ma głupich pytań, są głupie odpowiedzi. Gdybym cię zapytał, czy jesteś alkoholikiem, odpowiedziałbyś mi: nie jestem — i koniec tematu. To proste. Nie zapytałem: czy przestałeś już pić? Bo na takie pytanie nie ma dobrej odpowiedzi. Zapytałem: czy pijesz? Obraża cię to? Boli? — Mnie, Palikota, nie. Ale innych? Nie wiem. Gdybyś nie był osobą publiczną, nigdy bym ci takiego pytania nie zadał! Ta sfera twojego życia nigdy by mnie nie zainteresowała. Natomiast w mojej sprawie, gdy szło o transakcje w rajach podatkowych, media nie postawiły pytań, nawet najgłupszych, one od razu użyły bardzo twardych tez i trzymając się nierzetelnych dowodów, postanowiły ich bronić. Poczekam, aż pokażą swoje dowody przed sądem, a wtedy się okaże, na jakiej podstawie rzucano oskarżenia pod moim adresem. — Ale mechanizm działania był ten sam. Ty postawiłeś tezę za pomocą pytań, dziennikarze — podając zgromadzone dowody. Fałszywe i niepełne. — Zgoda. Mechanizmu komunikacji użyliście w jednakowy sposób. I dlatego ci odpowiadam, jak odpowiadam — oni mieli prawo napisać, a ja mam prawo nie zgodzić się z nimi i pozwalam sądowi rozstrzygnąć nasz spór. W czym widzisz problem? Obie strony wykorzystują całe dostępne instrumentarium demokracji. Cieszmy się z tego! Podobnie mógł zrobić prezydent Kaczyński. I nie zrobił.

44

— Nigdy ci to nie zgrzytało? Przecież sam dobrze wiesz, że twoje pytania brzmiały raczej jak zarzut niż troska? Tak, ponieważ stawiałem je na podstawie jakichś przesłanek! Nie zapytałem: panie prezydencie, czy pan jest transwestytą, czy jest pan schizofrenikiem, czy boli pana lewa noga! Bo ja na ten temat nic nie wiem! Słyszałem natomiast informacje o nadużywaniu alkoholu i postanowiłem zapytać u źródeł: są prawdziwe czy nie? Dlaczego odbierasz mi — nam! — to prawo? A GDYBY OKAZAŁO SIĘ, ŻE ODPOWIEDŹ BRZMI: TAK? Czy wtedy nie zyskałbyś innej perspektywy. — Wtedy byłby problem. No właśnie. Dzisiaj problemu nie ma, bo nikt nie udzielił odpowiedzi.

28: — Dlaczego nikt nie zachowuje się tak samo jak ty? Bo nadal funkcjonuje pewien rodzaj poprawności politycznej. Ona jest dzisiaj najbardziej śmiertelną chorobą i niebezpieczną cnotą zarazem. W imię tej poprawności uważa się, że zwrot „polityczna prostytucja” oznacza prostytucję sie jako taką — i w związku z tym nikt już o politycznym prostytuowaniu się nie zamierza rozmawiać! Znika temat! W imię tej samej poprawności politycznej uważa się, że poseł powinien być biedny. Że BIEDA KONSERWUJE, uszlachetnia. O ile żeby zrobić karierę w Ameryce, trzeba być czarnoskórym, gejem lub mieć żydowskie pochodzenie, o tyle w Polsce trzeba być biedakiem, najlepiej ze sfery finansowania publicznego. Taki jest model. Finansiści i bankierzy do polityki nie pójdą, bo ona odrzuca bankierów i finansistów, sprawia, że stają się podejrzani. Każdy, kto się z tego modelu wyłamuje, będzie przez liderów partyjnych, przez system lub tak zwaną poprawność polityczną wykluczony z gry. W ramach tej poprawności konserwuje się stan zarobków posła, prezydenta, ministra czy premiera, bo przecież wiadomo — muszą być biedni, żeby lepiej rządzili. — Ależ to jest tylko w waszych rękach! Możecie sobie podnieść wynagrodzenia! Nie możemy. — Dlaczego?

45

Bo to jest niepoprawne. Mówię ci przecież. Nie możesz zgodzić się na podwyżkę płacy posła, bo co powiedzą wyborcy? I później reprezentują ich interesy ludzie, którzy otrzymują po siedem tysięcy złotych na miesiąc, którzy mają w garderobie jeden garnitur i używają go każdego dnia. Jak mają myśleć o interesie publicznym, jeśli myślą głównie o tym, by przetrwać miesiąc? — Więc może trzeba odwrócić system pojęć? Uznać, że poprawne jest chodzenie w t-shirtach? Czy zmieni to ładunek intelektualny parlamentarzystów? Nie. Ja bym ich strawił nawet w ciasnej koszulinie z lnu, byleby tylko chcieli stanowić mądre prawo. To jest akurat prawda, ale przykładem t-shirtów nie zmniejszasz siły mojej tezy. Oczekujemy od posłów, żeby kreowali mądre prawo, mieli horyzonty, dysponowali świetnymi analizami — i jednocześnie nie dajemy im pieniędzy, uznając, że siedem tysięcy to jest dużo. Jeśli chcesz mieć zewnętrzną ekspertyzę, asystenta, sekretariat, samochód, garnitur, kontakty na europejskim poziomie, jeśli chcesz bywać na wystawach, poznawać świat, rozwijać się, kupować książki i albumy, to musisz dysponować pieniędzmi. A spróbuj dorobić! Zaraz cię oskarżą… Nie dziw się potem, że do polityki pcha się trzeci garnitur specjalistów, że posłowie nie znają języków, nie czytają książek, mają ciasne horyzonty — bo ich zarobki i pozycja społeczna nie stanowią wyzwania! Słyszałeś, żeby młodzi ludzie zapytani o karierę mówili: będę politykiem? Nie. Nikt o tym nie marzy. Ten zawód się nie opłaca. — Twój wyborca ma inne zdanie na ten temat. A to on jest suwerenem. I uważa, że politycy nie zasługują na więcej. A ja właśnie staram się mu wytłumaczyć, że to jest myślenie bez sensu i bez perspektyw. Państwem nie mogą rządzić źle opłacani ludzie, premier nie może zarabiać dwanaście tysięcy, a były prezydent — trzech! Nie stać nas na taką prowizorkę!

29: — W jakim duchu trzeba odnowić polską politykę? Patrząc na przypadek Lecha Wałęsy — trzeba, żeby każdym politykiem zajął się IPN… Wtedy natychmiast rosną sondaże, odradza się popular-

46

ność, wraca zaufanie… A mówiąc poważnie: zaufanie do polityków jest takie samo jak zaufanie do gwiazd rocka czy filmu. Polityk jest tylko jednym z wielu punktów odniesienia. XXI wiek znacząco różni się pod tym względem od wieku XIX lub XX. Kiedyś zaufanie do polityków cechowało się pewną stabilnością, kadencyjnością, a dziś jest z nim tak, jak z nowym filmem Woody’ego Allena: jeśli jest kiepski — publiczność nie idzie do kina. Ale to nie znaczy, że przy kolejnej premierze znów będzie go ignorowała! Jesteś tak dobry, jak dobry był twój ostatni mecz — tak to ujmują gwiazdy piłkarskie i ja podzielam ten pogląd. Dziś mam swoje pięć minut w polityce, jutro przyjdą inni, lepsi, i albo będę się starał ich pokonać, albo popadnę w niesławę. Bez mediów nikt tego nie uczyni. Nie ma gwiazd show-biznesu i gwiazd polityki, które mogą istnieć bez mediów. — Ale zaufanie do polityków bywa utożsamiane z zaufaniem do państwa. Byłoby dobrze, gdyby stało się tak chwiejne jak zaufanie do gwiazdeczek popkultury? Lecisz teraz Kaczyńskim i PiS-em! I cholera, co najgorsze, dziewiętnastym wiekiem! SKĄD TY SIĘ WE MNIE BIERZESZ? Nie ma już państwa w jego tradycyjnym znaczeniu: z granicami, z narodem zamieszkującym dane terytorium, z własną integralnością kulturową. Przecież nawet konflikt zbrojny nie jest dzisiaj formą walki państwa z państwem — Europa i Stany Zjednoczone walczą przeciwko jakimś międzynarodowym gangsterom i sponsorom terroryzmu. Zachód prowadzi tę wojnę, nie Polska, Czechy czy Francja. W pewnym sensie już od dawna trudno mówić o państwach. We Francji w niektórych regionach mieszka tyle samo Niemców co Francuzów. Niemcy są wybierani do władz, rządzą miastami, nadają ton samorządom. W dolinie Dordogne spotkasz zakorzenionych tam mocno Anglików, Niemców, Hiszpanów. W kilku miastach niemieckich przy naszej zachodniej granicy jest podobnie: Polacy są tam znaczącą grupą, mają już wpływ na wynik wyborów. Nie możesz też wykluczyć, że podobna sytuacja zdarzy się za kilka lat w Polsce — Niemiec będzie prezydentem polskiego miasta lub wójtem w gminie. I co? Będziesz z tym walczył? — Nadal będą obcokrajowcami. Oni — w Polsce, nasi — tam. Nie. Będą coraz bardziej Europejczykami. Kiedy obserwujesz młodych na rynku w Lublinie, CZY WIDZISZ JAKĄŚ RÓŻNICĘ między Polakiem-

47

-Europejczykiem a Hiszpanem-Europejczykiem? Może mają inną karnację, może posługują się inną mową, może różni ich przywiązanie do tradycji — ale filmy i książki czytają te same, Internet mają taki sam, podobną muzykę, wspólne zainteresowania z wielu obszarów światowej kultury, ubiór z tej samej Zary, więc co? Dostrzegasz w nich państwo Polskę i państwo Hiszpanię? Nie. Widzisz Europę. Obywateli Europy. Jesteśmy o krok od bardzo spójnej, wspólnej polityki europejskiej. Ona przewartościuje nasze spojrzenie na państwowość rozumianą tradycyjnie. Wewnętrzne sprawy dzisiejszych państw będą coraz mocniej regulowane przez centralny rząd stanów zjednoczonych Europy.

30: Powinniśmy wreszcie oczyścić się z koszmaru wspomnień, wyjść z tego świata narodowych katastrof, powstań, klęsk, bitew wszelakich i strajków — w przestrzeń nowego życia, pogody ducha, przedsiębiorczości, pazerności na sukces. Tkwi w nas — zwłaszcza w pokoleniach pamiętających komunizm — głęboki lęk. Jest źródłem niepokoju, niepewności, braku zaufania. Trauma utraty państwowości, lęk przed czołgami stanu wojennego, przed Niemcem, Żydem i Sowietem — to w nas pozostało. Kaczyńscy perfidnie, bo dla politycznego celu swojej formacji, PODSYCILI POLSKIE STRACHY, wywlekli ledwo pochowane demony. Zamiast popychać do budowania, do modernizacji, skierowali społeczną uwagę na roztrząsanie spraw należących głównie do historyków.

31: Przekraczając dawną granicę Polski i Litwy, a robię to dość często, odczuwam ciągle dreszczyk emocji, nadal siedzi we mnie kundelek PRL, który kładzie uszy po sobie i nakazuje grzecznie prześlizgnąć się przez nieistniejącą barierę — ale Emil, mój syn, rocznik 1989, student biegle władający dwoma językami, już tego uczucia nie zna, nie czuje żadnego napięcia. Dla niego granicą jest przestrzeń pomiędzy Europą i Australią, między Polakami i Aborygenami, ale w Europie pojęcie granic jest

48

mu obce. Toczy internetowe wojny z Chińczykami, Marokańczykami, Szwedami czy Kanadyjczykami, spotyka ich potem w realnym świecie, rozmawia z nimi, nie dzieląc świata granicami państw. W tym sensie jest szczęśliwszy niż nasze pokolenie. Nie wydaje mi się, by on i Olek prezentowali taki sposób myślenia tylko dlatego, że są synami Janusza Palikota. Mają przyjaciół z różnych środowisk, którzy myślą identycznie. I powiem ci więcej — sądzę, że ich typ mentalności zwycięży. Wygra z hurrapatriotyczną emfazą, z tym wiecznym pojękiwaniem nad losem Polaka-nieboraka. — Poczekaj… Widzisz przecież obok Kaczyńskiego takich samych młodych ludzi, którzy jednak przejęli jego ksenofobię, którzy myślą kategoriami silnego państwa i narodu, dla których Niemiec jest wrogiem, a historia po to, by wiecznie pamiętać o krzywdach. Oni też siedzą w Internecie, jestem przekonany. Oni także znają języki, też mogą nie odczuwać dreszczyku emocji podczas przekraczania granic! Są inaczej ukształtowani? Może wywodzą się z innych grup społecznych, mają więcej powodów do niezadowolenia, może przeżywają frustracje, na które balsamem jest słowo Kaczyńskiego? On im nie mówi: jesteś słaby, rzeczywistość cię przerosła, musisz się wziąć w garść, ja ci pomogę! Nie! On im powiada: są ludzie, są elity, które odpowiadają za twój stan, ONI ZABRALI to, co ci się należy, i dlatego jesteś słaby. Bo tak naprawdę jesteś silny — kiedy ich pokonasz, kiedy uwierzysz w słowa Kaczyńskiego, będzie ci lepiej. Taką samą truciznę sączono do uszu ludziom, którzy budowali faszyzm i bolszewizm. PiS gra słabościami, lękami, określa wrogów, którzy są winni twoim lękom, podsuwa proste rozwiązania — oto oligarcha, oto układ, oto elita, oto ci na pozycjach dawnego ZOMO. I wiesz już wszystko, i masz już wroga, i jest jasne — jest ci źle, bo są ONI. — Dwadzieścia siedem procent wyborców to kupuje! Tylko dwadzieścia siedem procent. Znów ci powtórzę: PRL TAK SZYBKO Z NAS NIE WYCIEKNIE, on się pląta po polskich domach i duszach. Pełne wyparcie tamtych doświadczeń ze świadomości społecznej to proces na pokolenia. Minęło zaledwie dwadzieścia lat, wyszliśmy z tak wielkiego szamba, że to musi jeszcze potrwać. W jakimś sensie to nie-

49

stety nigdy się nie skończy, gdyż zawsze będzie grupa, której się trochę gorzej powodzi i dla której najłatwiej jest odpowiedzialność za ten stan zepchnąć na innych. Dziś te resentymenty odżyły w Anglii, gdzie ludzie stracili pracę, jutro — jeśli kryzys się pogłębi — odżyją w Niemczech. W skrajnych wypadkach mogą stworzyć falę, która zniszczy zastany porządek. Zawsze tak było. — Nie ma autorytetów… Nawet nie kończ! Protestuję, zawsze protestuję, kiedy używasz przy mnie tego słowa! To jest anachroniczne myślenie! W badaniach, które ukazały się ostatnio, wykazano, że Polacy mają coraz więcej zaufania DO SIEBIE! Uważamy coraz powszechniej, że jesteśmy super, że pracujemy lepiej i wydajniej od Niemców, że jesteśmy kreatywni, bystrzy, mamy większą wyobraźnię i więcej talentów niż Anglicy i Włosi, nawet kochamy się tak często jak Francuzi! To nas najlepiej leczy z kompleksów, lepiej niż niejeden autorytet! Byliśmy zamknięci, schowani pod skorupą, mieliśmy Jana Pawła II, ale — spójrz — ci sami biedacy, zakompleksieni i narzekający, pojechali do Europy i porównując się z takimi samymi jak oni Anglikami, Francuzami czy Irlandczykami, zobaczyli, że nie tylko nie są gorsi — są lepsi! Przedtem byliśmy lepsi, bo to my mieliśmy Papieża, nie oni, a teraz? Teraz w bezpośredniej konkurencji z innymi nacjami każdy ma szanse stać się autorytetem sam dla siebie. I to jest wielki sukces transformacji. Jajogłowi biadają, że autorytetem jest Doda czy aktor z serialu, a ja mówię — to są tylko popularne osoby, a w Polsce każdy ma szansę na popularność. I to jest świetne! Żyjemy w kraju, którego obywatele nie oglądają się na autorytety, lecz na siebie. Polityk jest dla nich ważny, bo realizuje zawarty z nimi kontrakt na zarządzanie państwem — ale to wszystko! Nie oczekują od nas, żebyśmy byli busolą, słońcem na niebie Peru… — Tusk ci tego nie wybaczy… Zadedykuję mu ten fragment! Wracając do wątku — my, politycy, nie mamy być autorytetami, MAMY TYLKO DOBRZE WYKONYWAĆ NASZĄ PRACĘ. Powinniśmy być partnerami! Wolę, żeby o mnie mówiono: to jest facet, z którym warto porozmawiać, popływać kajakiem i pójść na spacer, mój partner, niż: oto jest nasz bohater narodowy, człowiek z pomnika, nie wolno go dotknąć, bo się ukruszy. Wiesz, dzisiaj nie Mickiewicz, nie

50

Papież, nie Wałęsa — dzisiaj punktem odniesienia jest inny człowiek. Z nim chcę się przyjaźnić, jemu chcę pomagać i imponować, jego rad chcę słuchać. Kiedy nie ma wojen, wielcy wodzowie nie są potrzebni.

32: Przeżyliśmy okres naśladownictwa, bufonady pracowników korporacji, którzy chcieli mówić takim samym amerykańskim akcentem jak ich niemieccy koledzy, choć nigdy w Stanach nie byli, i chcieli nosić garnitury na wzór ich garniturów, i stosowali ich język kolorystyki, kod znaczeniowy krawatów i garsonek. Widać było, jak niesamowicie rzuciliśmy się w tę przestrzeń, w tę ŚWIATOWĄ GĘBĘ, jak chcieliśmy ją ogarnąć, stać się jej częścią. Żeby już nie było tych biało-czerwonych opasek, gwiazd Dawida na ramieniu — ale normalne, nowoczesne garsonki, szare korporacyjne garnitury. Żebym tak jak mój odpowiednik na Zachodzie miał średniolitrażowy samochód, jeździł dwa razy w roku na wakacje, a zamiast wódki pił wino i poznawał jego historię. Z tym się chcieliśmy utożsamiać, z takim stylem. Uciekaliśmy od tragicznej polskiej przeszłości, od schematów i upiorów z wcześniejszych lat. Teraz już tego nie ma, ludzie już się odnaleźli w swoich nowych rolach. Wpuścili do swoich środowisk więcej powietrza. Już widzą, że zachodnia garsonka i szary garnitur to tylko język kodów komunikacji, konwencja, a nie prawdziwa tożsamość. Sami tak się zachowują i nabierają dystansu do swojej historycznej tożsamości, mówią: to była tylko pewna rola, w której jako naród tkwiliśmy, to nie jest tak, że musimy być wyłącznie powstańcami, Księdzem Robakiem, Jakubem Szelą i kim tam jeszcze. Jeśli nabierzemy odpowiedniego dystansu, jeśli zobaczymy siebie w tamtych rolach, to będziemy znacznie bardziej pogodni, otwarci na ludzi, życzliwi dla siebie. OPTYMISTYCZNI.

33: — Miałeś taki moment, kiedy usuwano cię z funkcji szefa komisji Przyjazne Państwo, kiedy odbierano ci ukochane dziecko i prawo do bycia na pierwszej linii… Żal było patrzeć na twoje odbicie w lustrze. To była dotkliwa kara. Pamiętasz, jak ją przeżywałem?

51

— Pamiętam uczucie niesprawiedliwości. Ale wtedy byłem w stanie ją zaakceptować w ramach jakiegoś wspólnego politycznego przesłania. Szef partii ma prawo uznać, że działanie jej członka przyniosło tyle samo dobrego co złego, a może nawet więcej złego. Masz rację, to była dotkliwa kara. Bardzo. Dotkliwsze może być chyba tylko wyrzucenie mnie z Platformy. Myślałeś wtedy: do diabła z tym wszystkim! Pamiętam. — Ale jednocześnie byłem w stanie ZROZUMIEĆ MOTYWACJĘ Tuska. On czuł wielką presję opinii publicznej i samej partii, nie akceptującej słów, jakie wypowiedziałem pod adresem Gęsickiej. Nie wróciłeś na fotel przewodniczącego komisji. — Bo presja nie ustępuje. A ja nie dałem szansy moim kolegom, by mnie przywrócili na stanowisko. Nieustająco tworzysz Platformie problem. — Wiem o tym. I? — I na drugim biegunie dodaję jej trochę pozytywnych wartości, nie uważasz?

34: — Czego nauczyła cię tamta sytuacja? Poznałem naturę polityki. Jej obiektywizm. Paradoksalnie polityka jest dziedziną nieubłaganej obiektywizacji. Wszystko musi być rozważone z zewnętrznego punktu widzenia. Musisz rozważyć wszystkie za i przeciw. Musisz ocenić realne znaczenie wszystkich skutków, jakie spowoduje twoje działanie. Musisz ocenić całość reakcji publicznej, którą wywołujesz. To pozwala mi sądzić, że w polityce, w jej najczystszej postaci, NIE MA MIEJSCA NA PRYWATĘ. Możesz zagrać pod siebie raz czy drugi, ale weryfikacja twoich zagrywek następuje bardzo szybko. Czasem brutalnie. Jakakolwiek prywata, gra na siebie lub własną grupę oznacza, że wcześniej czy później wypadniesz z gry. — Nie ma tego w biznesie? BIZNES JEST GRĄ NA SIEBIE. POLITYKA NIE. Dlaczego? Bo przestaną na ciebie głosować. Bo koledzy w partii nie zaakceptują twojego stanowiska.

52

Esencją polityki jest to, że ty, jako jednostka, myślisz nie tylko o tym, co odczuwasz, co twoim zdaniem jest słuszne i ważne, ale cały czas musisz to obiektywizować. Przepuszczasz własne reakcje myślowe i działania przez filtr, jaki nakłada na politykę opinia publiczna i środowisko, w którym funkcjonujesz. Weryfikacja w polityce jest dużo większa niż w biznesie. Tu wszystko odbywa się na bardzo dużych liczbach, w skali, która nie jest osiągalna w jakiejkolwiek firmie. Tu każdy akcjonariusz ma złotą akcję! Każdy może wysadzić twój projekt w powietrze. I każde działanie może się przełożyć na miliony reakcji, emocji, frustracji lub oczekiwań. — Powiedziałeś kiedyś, że polityka jest na służbie indywidualnych ambicji i emocji. Nie da się uprawiać polityki bez ambicji, które mają wymiar bardzo spersonalizowany, związany z działaniem jednostki. Ale wtedy mówimy o karierze, a nie o polityce jako takiej. Ja definiuję politykę jako sztukę zdobywania, sprawowania i utrzymywania władzy. To funkcjonalna definicja, bliska przemyśleniom Maksa Webera.

35: — Co pewien czas media i politycy spekulują: Palikot jest na wylocie, Platforma wyrzuci Palikota! Jak to oceniasz? Jeśli mnie wyrzucą teraz, przed 2010 rokiem, to startuję w wyborach prezydenckich, zdobywam kilkanaście procent głosów i — zakładam własną partię, zaczynam walczyć. — Nie boisz się, że rzuciliby przeciwko tobie wszystkie siły? Nie. Żeby była jasność — NIE ZAMIERZAM ODCHODZIĆ Z PO, zakładać własnej partii i startować w wyborach prezydenckich. Uważam, że Donald Tusk jest obecnie najlepszym kandydatem na prezydenta, jest najwybitniejszą postacią na polskiej scenie politycznej i powinien zostać prezydentem. Ale jeśli wydarzenia tak się potoczą, że nie będę mógł go wspierać, bo z niezrozumiałych powodów — dlatego że nie robię niczego przeciwko PO — zostanę usunięty z Platformy, to oczywiście nie miałbym wyjścia. Albo trzeba będzie zrezygnować w ogóle z polityki i powiedzieć sobie: OK, twój kandydat i tak wygra, nie ma sensu tego robić, wracaj do starożytnej greki, do czytania Platona.

53

Tak pewnie by było, nie wykluczam tego scenariusza — że kończę z polityką… Że czytam Platona. Że od nowa uczę się starogreckiego. Że kontempluję. Bo ze mną jest tak: jeśli nie mogę być w Platformie, to nie mogę być w żadnej partii, która dziś istnieje. — No co ty!? Nie musisz ściemniać sam przed sobą. Ale ja naprawdę tak myślę. — Przecież wiesz, że wiem, że nie. Poszedłbyś do Polski XXI, do SD Piskorskiego. Daj spokój! Własna partia to dla mnie dużo ciekawsze wyzwanie niż udział w odgrzewaniu starych kotletów. — Wyobrażasz sobie ten moment? Właśnie dowiadujesz się z telewizora, że Tusk usunął cię z partii, widzisz, jak mówi o tym z ekranu, słyszysz to — i? I co? — Ja ciebie pytam — i? I znasz odpowiedź tak samo dobrze jak ja. Nie zaskoczy mnie ta chwila, mam ją cały czas przed oczami. Od wielu miesięcy to widzę, ten moment, w którym mówią mi: Panie Palikot, panu już dziękujemy. A poza tym to się odbywa inaczej! Zupełnie inaczej. Nikt nikogo nie wyrzuca, każdy sam odchodzi, bo nie może zostać, bo stracił społeczny mandat! Doprowadza się do sytuacji, w której stawia się jakieś zarzuty, tworzy się nagonkę prasową, a potem… zostawia się ofiarę samej sobie… Ale ze mną tak łatwo nie pójdzie… — Więc jesteś na to przygotowany — i co? Natychmiast zwołujesz konferencję? Płaczesz, ale tak, żeby Monika nie słyszała? Wyjesz na cały Lublin? Zamykasz się w sobie? Unikasz ludzi? A ty? — Ja raczej jadę nad Biebrzę, daję sobie tydzień lub dwa na przemyślenie reakcji, rozmyślam, analizuję. Na pewno nie reaguję od razu. To byłoby dla mnie zbyt mocne, ZBYT BOLESNE. Można by nawet nad tym zapłakać, choć to mężczyźnie i politykowi nie uchodzi. Nigdy nie płaczesz? — Płaczę, jasne, że płaczę. Ale kiedy rozważam scenariusz odrzucenia, to myślę racjonalnie, skupiam się na konkretach. Trzeba by wszystko jeszcze raz rozłożyć na czynniki pierwsze, trzeba by prze-

54

kalkulować wszystko od początku. Tak samo przecież wchodziłem do polityki. I gdybym miał z niej wyjść, to po głębokim namyśle — czy wrócić do rozwoju duchowego, do kontemplacji, do rozważań o filozofii, czy pisać książki o Leśmianie, czy jednak zacząć walczyć. Walczyć w polityce? Chciałoby ci się? — Przez cały czas mam wrażenie, że angażując się politycznie, dokonuję jakiegoś gwałtu na swojej duszy, że rezygnuję ze świata wartości, który ma wyższą, metafizyczną rangę, który nie jest wykoślawiony teraźniejszością, pośpiechem, powierzchownością. Mam to ciągle z tyłu głowy. Ja też. Ale mnie polityka wciąga, całego, przeszywa na wskroś, ma w sobie jakiś magnetyzm. Pamiętaj też, że kiedy przeżywasz moment odtrącenia, nazwijmy to nawet zdradą, a tak byłoby, gdyby Platforma mnie wyrzuciła, wówczas pojawia się uczucie urażonej męskości, odruch obronny. I wcale nie wiem, czy zwyciężyłby we mnie filozof czy morderca. — MORDERCA? Bokser. Fighter. Samiec. Ktoś dał ci w pysk, a ty mówisz, że to niesprawiedliwe. I szukasz odwetu. — Ludzkie. To byłoby jak wyzwanie, ktoś rzuca rękawicę w twarz i można ją podjąć lub zignorować. Filozof ignoruje i rozważa, dlaczego tak się stało. Samiec reaguje instynktem na ruch drugiego samca lub jego grupy. I zaraz pojawia się zew walki. W takiej sytuacji chcesz stanąć naprzeciw i bić się. — Kto wygra w tobie? Filozof czy samiec? Nie wiem. W każdym razie już dawno to przemyślałem: krok po kroku, cios za cios, trupy kładą się równo. Teraz chce mi się spać. — A ja wciąż mam nadzieję, że to się nie stanie, że nie będę musiał stanąć przed dylematem: bić się czy odstąpić. Dobranoc.

55

36: — Nie boisz się politycznej zdrady. Nie. — A sam — umiałbyś w polityce zdradzić? Nie. Nie jestem do tego zdolny. Choć wszystko zależy od tego, jak rozumiesz pojęcie zdrady. — Kiedy wiem, kiedy jestem głęboko przekonany, że ktoś ma rację, a mimo to występuję przeciwko niemu, chcąc osiągnąć osobistą korzyść. Nie jestem zdolny do takich działań. Zdrada zawsze jest problemem tych, którzy zdradzili. CI, KTÓRYCH ZDRADZONO, SĄ WYNIESIENI. W sensie moralnym osiągają zysk, a nie stratę.

37: Odczuwamy lęk przed tym, by stanąć twarzą w twarz z drugim człowiekem i podjąć z nim dyskusję. Wolimy ucieczkę w anonimowość internetowych nicków i stadionowych kapturów. Jedną z najbardziej wyrafinowanych form tortury w starożytności było przywiązywanie jeńca do trupa. Całkowicie równolegle: twarz do twarzy, rękę do ręki. Pisze o tym, za Arystotelesem, Cezary Wodziński w książce Logo nieśmiertelności. To też dobry trening na uwolnienie duszy od ciała.

38: Nie mam żadnego problemu z tym, by powiedzieć: jednym z moich najważniejszych celów politycznych w roku 2008, 2009 i 2010 jest odsunięcie Lecha Kaczyńskiego od władzy. Odebranie mu szans na reelekcję. Bo taka jest prawda, tego chcę. Staram się odmitologizować braci Kaczyńskich, pokazać, że są zwyczajnymi politykami z wielkim bagażem własnych doświadczeń z lat PRL, nafaszerowanymi frustracją i lękami z dzieciństwa, mającymi niezaleczone kompleksy i zadry w sercu. To, co robię, jest celowe, zaplanowane, przemyślane. Chcę odsunąć Kaczyńskich od udziału w polityce, ponieważ uważam, że BARDZO SZKODZĄ POLSCE.

56

To nie jest mój program, to jest cel negatywny: wykluczyć przeciwnika. — Przysłoniłeś tym celem inne wartości. Zobacz, co się stało z programem, który zaprezentowałeś, z Manifestem Janusza Palikota. Nie przebił się do opinii publicznej. — No właśnie. Bo sprowadziłeś siebie do roli pierwszego antykaczysty w Polsce. Nie wzbudziłeś zainteresowania sobą jako reformatorem. A ja zupełnie inaczej definiuję przyczyny. Przyczyną jest to, że pisząc ten manifest, posłuchałem ciebie. — Wiedziałem, że znajdziesz winnego. Bo to prawda! Przyczyną porażki z wypromowaniem Manifestu Palikota był jego język. Nie mój język — twój! Nie nauczyłeś się jeszcze używać języka nowoczesnej komunikacji w przekazie czysto programowym. W komunikatach negatywnych brzmi on świetnie, ale w twoich ustach wypadł blado. — Nie da się jajcarsko opowiedzieć o meandrach korytarza walutowego ERM2. A dlaczego nie? Dlaczego się blokujesz? Chcesz zanudzić odbiorcę? Wymyśl coś! Cała sprawność intelektualna polityka powinna teraz polegać na tym, by z pozycji skutecznego krytyka przejść do poziomu konstruktywnych propozycji, nie gubiąc własnej skuteczności w dialogu z wyborcami. To jest trudne, masz rację, ale nie zamierzam składać broni. — Nie zamierzam składać broni. Powiem ci więc jednym tchem; 1. Likwidacja senatu, ograniczenie liczby posłów, okręgi jednomandatowe. 2. Żadnych papierków w urzędach — obywatel nie jest listonoszem. 3. Promocja Polski jako element istotny. 4. Produkty turystyczne i produkty w kulturze. 5. Nacisk na liczbę studentów nauk ścisłych. 6. Pełna integracja europejska. 7. Aktywizacja kobiet. 8. Komercjalizacja szpitali. 9. Internet za darmo. 10. Prywatyzacja energetyki i energia atomowa.

39: — Czy to przypadek, że masz od niedawna gębę zwolennika eutanazji. Powiedz szczerze: to było prawdziwe czy polityczne? Twoja inicjatywa przyzwolenia na eutanazję miała silny rezonans, nie za-

57

mknąłeś jej jeszcze, ale też nie do końca wiem, na ile było to wówczas przemyślane. Zadziałał impuls, a teraz nie wiesz, jak się z tego wycofać? Nie. To było prawdziwe. JESTEM ZWOLENNIKIEM EUTANAZJI. Uważam, że człowiek jest na tyle godny, mocny i samodzielny, by mieć prawo do tego, by decydować o własnej śmierci. Zdaję sobie sprawę z tego, że łatwo jest od heroizmu w stylu Freuda, Hemingwaya, Celana i wielu innych, którzy popełnili samobójstwo, przejść do pewnego nadużycia, do usprawiedliwienia każdej śmierci zadanej samemu sobie. Nie porównuję desperacji człowieka chorego na raka krtani — który skraca swoje męki — z gestem nieporadnego nastolatka, nieumiejącego poradzić sobie z życiem, z dwóją w szkole i rozstaniem miłosnym, który znajduje w śmiertelnym dziele błysk geniuszu — oto rozwiązanie! Wiem, jak łatwo jest przejść od stanu emocjonalnej niedojrzałości, od epatowania możliwością samobójstwa, od gestu do realnego aktu śmierci, ale odróżniam ten przypadek od aktu samobójczego, który wynika z decyzji człowieka dojrzałego, przeżywającego ból, człowieka, który doszedł do autentycznej, a nie wyimaginowanej granicy cierpienia, podejmującego decyzję o skróceniu własnego życia. Do takiego samobójstwa masz prawo, nie możesz być za nie karany, nie mogą ci tego prawa odmawiać. — A gdy ta decyzja nie zależy od cierpiącego, lecz od jego matki, od lekarza? Oddajesz im jego prawa? W pewnych okolicznościach tak. Matka, która umiera wraz ze swoim synem przez dwadzieścia cztery lata, staje się jego częścią, jest częścią jego cierpienia. Oszczędzając tragicznej męki własnemu dziecku, oszczędza siebie, on żyje w niej i to mimo własnej śmierci. Tak, matka powinna mieć to prawo. Ona, lekarz, najbliższa rodzina. — Nie napisałeś jeszcze ustawy o eutanazji. Mimo zapowiedzi. Zgoda. Nie chciałem działań na łapu-capu. Seminarium poświęcone eutanazji miało się odbyć przed wyborami europejskimi, szkoda mi było łączyć bieżącą politykę ze sporem o tak fundamentalnym znaczeniu. Przesunęliśmy tę inicjatywę na jesień, nie powinno się mówić o eutanazji pod presją kalendarza. — Wywołasz wojnę, wiesz. Nie boję się wojen.

58

40: Mój ojciec miał pewną twardość w postępowaniu. Mimo wszystkich jego słabości i kompromisów — zawsze powtarzał, że NIE MA ZGODY NA ŁATWE USTĘPSTWA. Trzeba ustąpić, bo takie jest życie, ale nie za szybko, nie nazbyt łatwo. Trzeba wyczerpać wszystkie możliwości, jeśli da się coś jeszcze wyrwać — trzeba wyrywać. — Poddajesz się dopiero wtedy, kiedy dochodzisz do ściany? W pewnym sensie tak. Kiedy wiem, że niczego więcej nie mogę ugrać. To także kwestia godności, szacunku do siebie samego. — Podobnie było z Gombrowiczem, on też nigdy nie szukał łatwych kompromisów. A ty? — Kompromisu, który rodzi się poprzez łatwiznę, brzydziłbym się najbardziej. Ze mną jest podobnie. Wszystkie moje kłopoty w szkole, w pierwszym małżeństwie, w biznesie — te kontrole trwające przez dwanaście miesięcy w roku, te dzisiejsze problemy w Platformie, to wszystko wynikało z tego durnego, głupiego uporu. Że nie ustąpię.

41: Lubię wracać myślami do założeń demokracji ateńskiej. Co to znaczyło: być ateńczykiem? Codziennie gimnastyka — trzeba dbać o swoje ciało. Uczyć się przemawiać do innych ludzi. Chodzić wieczorami na agorę i SPIERAĆ SIĘ o różne sprawy, posługując się argumentami, nie siłą. Wyobraźmy sobie, że próbujemy wskrzesić tę sytuację w Polsce, a to ciągle jest naturalny stan we Włoszech czy Grecji. Ludzie wychodzą na rynek w swoim małym miasteczku, spotykają się i dyskutują. O polityce, o związkach zawodowych, o meczu, gospodarce, o gminie. Trudne do wyobrażenia, prawda? W naszym kraju nie ma przejawów takiego życia. Nawet do biur poselskich przychodzi mało ludzi, a jeśli już są, to nie po to, by porozmawiać, lecz przepchnąć jakąś sprawę. I choć pewną formą agory stał się Internet, to jednak wypełniają go wpisy frustratów, wyżywających się na wszystkim, co da się opluć, zbezcześcić czy znieważyć.

59

W demokracji ateńskiej, która w pewnych warstwach obyczaju politycznego przetrwała w państwach Zachodu, debaty publiczne były normalnością. I choć na jednej ulicy mieszkali obok siebie Perykles, Sokrates, Platon i Fidiasz — czterech geniuszy na odcinku kilkuset metrów — spór był wartością, która budowała potęgę ateńską na wieki. Oni przetrwali nie dlatego, że codziennie wciągano na maszt sztandary Aten. Przetrwali, bo skoncentrowali się na szeroko rozumianej gimnastyce: ciała, umysłu i duszy. Skoncentrowali się na indywidualnym rozwoju każdego z nich, każdego z obywateli. Jestem za taką indywidualną sprawnością, ale właśnie w tej kolejności: najpierw uporządkuj własny umysł, zadbaj o siebie, o własny dom, o rodzinę, żebyś był sprawny emocjonalnie, intelektualnie, socjalnie, ekonomicznie i fizycznie, spraw, żeby wszystko wokół ciebie funkcjonowało doskonale — z taką sprawnością stajesz się prawdziwą wartością dla własnej ojczyzny. Świat nie oczekuje od nas krwi, żołnierskiej daniny serca i potu. Mamy jedynie dać sobie radę w zjednoczonej Europie, mamy nie odstawać, a najlepiej, żebyśmy szli w awangardzie. Każda INDYWIDUALNA WYGRANA składać się będzie na wielką wygraną naszego państwa i Europy. I o to chodzi. TO JEST MIARA WSPÓŁCZESNEGO PATRIOTYZMU.

Łzy Wałęsy i chusteczka Dalajlamy Są takie obrazki, które wszyscy pamiętamy. Wałęsa na bramie stoczni… Papież całujący polską ziemię… Gest Kozakiewicza… Trup stoczniowca na drzwiach niesionych przez robotników… I kilka innych obrazów, równie mocnych. Gdy się wydarzają, są tylko jednym z tysiąca ujęć rzeczywistości obserwowanej w danej chwili. Z czasem z obrazków stają się obrazami, aż po latach przemieniają się w ikony, w skróty rzeczywistości, w istotne jej elementy wyrażające całą epokę, dziesięciolecie. Tak jakby rzeczywistość nie mogła pomieścić się w czymś więcej niż w jednym geście. I choć nie wieszamy tych współczesnych ikon w naszych kościołach, nie palimy przed nimi kadzideł ani świec, to są z nami zawsze wtedy, gdy chcemy przywołać świat wartości i odczuć prawdę naszej epoki. Kiedy premier Donald Tusk w sobotę, w czasie uroczystości upamiętniających dwudziestopięciolecie Nagrody Nobla dla Lecha Wałęsy, wypowiedział słowa: „Jesteś legendą, byłeś, jesteś i będziesz naszą legendą”, były prezydent rozpłakał się. Po chwili podszedł do niego Dalajlama i podał mu białą chusteczkę. Łzy Wałęsy i chusteczka Dalajlamy pozostaną ze mną na lata. I choć padło w tym dniu wiele wyjątkowych słów, nie tylko ze strony Tuska, ale też Sarkozy’ego, de Klerka i innych, i choć wspaniałe było też: „Jesteśmy tu, aby Lech Wałęsa nie był sam, bo łatwiej jest jednemu stanąć za wszystkimi niż wszystkim stanąć za jednym”, to wydaje mi się, że właśnie w tej jednej scenie z płaczem Wałęsy i chusteczką Dalajlamy wyraziła się cała rocznicowa uroczystość. Polityk płaczący publicznie to scena wyjątkowa. Łzy publiczne niczym rytualny deszcz oczyszczają świat ze złej energii i dają nam wszyst-

63

kim jeszcze jedną szansę, aby zacząć od nowa, trochę inaczej. W środku płakałem razem z nim i czułem się późnej jak nowo narodzony. I ten uważny, widzący wszystko Budda, przychodzący w postaci Dalajlamy w czerwonej szacie z białą chusteczką… I ta biel, która jest kolorem niewinności i która na tle czerwonej szaty duchowego przywódcy Tybetu staje się znakiem flagi narodowej… Za wolność naszą i Waszą! I następujący małą sekundę później śmiech Tuska, i wesoły szturchaniec do Wałęsy, i jego śmiech, śmiech, który zawsze wyzwala i wynosi poza sytuację, gdy staje się ona ponad nasze siły… To była taka chwila. Wielka chwila. Zło zwalczą nie armaty i rakiety w Iraku, nie tarcze antyrakietowe i nie sojusze militarne, ale nasze dusze, nasz Duch w szacie białej chusteczki wycierający łzy z twarzy robotnika-prezydenta. PS. Jak Państwo widzą, wróciłem tu… I dobrze mi tak. 10 grudnia 2008

Biedny Ziobro, czyli muzeum IV RP Za powiedzenie o znanym chirurgu: „Już nikt nigdy przez tego pana życia pozbawiony nie będzie”, sąd skazał byłego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobrę na 30 tysięcy złotych kary grzywny i konieczność przeproszenia w mediach, w których oczernił lekarza. To będzie go kosztowało mniej więcej 200 tysięcy zł, bo telewizja nie jest tania. Jestem wprawdzie pewien, że Ziobro przeprosi w różnych programach publicystycznych za friko, ale na razie życzliwe mu media i partyjni koledzy robią zeń ofiarę, wartą współczucia: wielki szeryf źle potraktowany przez bezduszny sąd! „Będę musiał sprzedać mieszkanie!” — oświadczył były minister — niczego się nie dorobiłem (znaczy to: jestem czysty! nie kradłem!), mało zarabiam (znaczy to: jestem taki sam, jak inni Polacy), nie stać mnie na takie koszty (znaczy to: ja też narzekam na drożyznę), zbankrutowałem (znaczy: żałujcie mnie, siostry i bracia). Nic dziw-

Ponadpartyjna walka z biurokracją. Początki komisji Przyjazne Państwo. Poncyliusz jeszcze może w niej pracować; po kilku miesiącach PiS zabierze swoich ludzi (© Biuro Prasowe PO)

nego, że w tej sytuacji jeden z największych autorytetów polskiej polityki Gosiu-Gosiewski zakrzyknął, aż cała Polska usłyszała: róbmy zrzutkę na Ziobrę! Każdy uczciwy człowiek płaci na Zbyszka! Mnie ten lament od razu wydał się podejrzany i lekko zaczął zalatywać zgnilizną. Przyjrzałem się tym, którzy tak mocno się litują i informują o losie Ziobry opinię publiczną. I jakież było moje zdziwienie, gdy okazało się, że dziwnym trafem panowie, którzy tak bardzo współczują Zbyszkowi, to na ogół te same osoby, które zawsze dbają o kulturę polityczną, o standardy, o język debaty. To sama esencja moralności w polskiej polityce, to już nie ludzie, to chodzące sztandary! I już byłem gotów zgodzić się ze słusznością ich lamentu — bo przecież najczystsi z najczystszych tak głośno wyją — i już sięgałem do kieszeni, żeby też rzucić „składkę na Zbyszka”, 1200 złotych od łebka, ale taka myśl mnie nagle naszła: Palikot, a za co właściwie ta kara? Za co sąd ukarał Ziobrę? Za niewinność, za politykę, za służbę ojczyźnie umiłowanej? O co poszło? I dlaczego tym razem najszlachetniejszym ze szlachetnych nie przeszkadza, że minister sprawiedliwości, prawnik, osoba wyznaczona przez IV RP do pilnowania porządku prawnego, człowiek-kryształ nazwał kogoś mordercą — jeszcze przed rozprawą i jak się okazało: bez dowodów? Dlaczego sztandary moralne z Prawa i Sprawiedliwości nie potępiają człowieka, który zgwałcił prawo, lecz śpieszą mu z portfelami na ratunek? Ufff, dlaczego…? No i wnet pojąłem całą dwuznaczność tej sytuacji. Jak może im przeszkadzać łamanie prawa przez kolegę, jeśli oni sami byli wspólnikami Ziobry? Jak może im przeszkadzać minister, który morduje godność obywatela, kiedy oni mu w tym mordowaniu pomagali? To nie sztandary, to wspólnicy! Pogrobowcy IV RP. Żal mi ich: nie wiedzą, jak mocno pobłądzili… I dlatego w szlachetnym geście postanawiam ratować ich złajdaczony honor, i niniejszym publicznie ogłaszam, iż chętnie mieszkanie od Zbigniewa Ziobry odkupię, aby mógł jak mężczyzna długi swoje spłacić i odejść bez rozgłosu oraz wstydu dla kolegów. I aby się sprawiedliwości i prawu zadość stała, w mieszkaniu tym stworzę muzeum IV RP. W łazience — wanna Wassermanna. W gabinecie — laptop Ziobry i gwóźdź do trumny Leppera. W salonie przy stole — figury woskowe Lecha i Jarosława. Na ścianie — zdjęcie Dorna w kamaszach,

65

w piwnicy sarkofag Blidy i teczki Gilowskiej. Przez pierwszy miesiąc dla wszystkich, a później dla studentów — wstęp za darmo. Panie Ziobro, publicznie pytam: ile Pan chce za mieszkanie? 13 grudnia 2008

Tchórz Sto złotych. Tyle, jeśli wierzyć specjalistom, każdy z nas co miesiąc dopłaca do emerytur pomostowych — świadczeń, które przysługują w niektórych grupach zawodowych według socjalistycznej zasady „równych żołądków”. Prezydent Kaczyński, wetując ustawę o emeryturach pomostowych, wyciąga te sto złotych z kieszeni każdego pracującego Polaka i wkłada je do portfela osób udających się — zasłużenie lub niezasłużenie — na wcześniejszą emeryturę. Nie mam żadnych złudzeń, że spora część ciężko pracujących osób musi lub powinna skończyć swoją aktywność zawodową wcześniej od innych. Mają rację związkowcy, którzy dbają o godność ludzi najciężej harujących, pracujących w najtrudniejszych warunkach, narażających swe zdrowie i życie. Tu nie ma między nami żadnych rozbieżności. Problem w tym, że tak jak hurtowo nie można oceniać żadnej grupy pracowników, bo prawdziwie sprawiedliwa jest tylko ocena indywidualna, tak samo nie można spod jednej sztancy traktować wszystkich kandydatów na emerytów. Sztandarowy już przykład dwóch kasjerek — jednej z hipermarketu w dużym mieście, a drugiej z kasy biletowej na dworcu, z którego odjeżdżają dwa pociągi dziennie — pokazuje, jak postrzega sprawiedliwość społeczną urzędujący prezydent naszego państwa. Lech Kaczyński uśmiecha się łaskawie do kasjerki z dworca PKP, bo stoi za nią oligarchia związków zawodowych, przed którą drży jego brat Jarosław — i jednocześnie pokazuje środkowy palec jej koleżance z hipermarketu, której nie broni nikt i która Kaczyńskim może skoczyć, bo nie ma znaczenia politycznego. Jednej prezydent daje sto złotych z kieszeni każdego podatnika, a drugiej mówi: „Spieprzaj, dziadu!”.

66

I Pan określa swoją decyzję mianem sprawiedliwości, Panie Prezydencie? Na Żoliborzu nazywają to inaczej. Tchórzostwem. 16 grudnia 2008

O pijaństwie i polityce Platon radził, aby nie pić do osiemnastego roku życia, nie upijać się do czterdziestego, a po przekroczeniu tej granicy folgować sobie dla poprawienia humoru duszy. Rozmawiając kilka dni temu z profesorem Wiktorem Osiatyńskim, na sesji poświeconej uzależnieniom, usłyszałem od niego: kto nie pijał w wieku lat kilkunastu, ten się od alkoholu nie uzależni, kto nie upijał się w wieku dorosłym — ten, pijąc na starość, umrze ze zdrową wątrobą. Nic tylko zestarzeć się w obliczu tej trwającej dwa i pół tysiąca lat jednomyślności! W swej ostatniej książce Alkoholizm. Grzech czy choroba pisze profesor Osiatyński, że jednym ze źródeł choroby alkoholowej jest pycha, egotyzm, zuchwałość (greckie pojęcie „hybris” ma wszystkie te znaczenia). Przez lata myślałem o alkoholizmie głównie przez pryzmat takich problemów u alkoholików, jak brak pewności siebie, jak nieumiejętność budowania trwałych relacji emocjonalnych z innymi, brak zaufania i miłości do innych. Aż tu nagle cecha tak polityczna, jak pycha! Przecież pycha jest przeciwieństwem braku pewności siebie, jest kompleksem nie niższości, ale wyższości nad innymi. Kompleksem, a więc niczym nieuzasadnionym poczuciem wyższości. A to przecież cecha prawie wszystkich polityków! Choć rzeczywiście rzuca się w oczy szczególnie wśród liderów PiS-u (ostatnio w wywiadzie Zyty Gilowskiej dla „Dziennika”). Poczynając od Sokratesa i greckiej elity, przez Rzym i średniowiecze, aż po renesans i czasy współczesne wszyscy niemal pili! Śmiało można założyć, że nie ma w Europie rodziny, w której co najmniej jeden z przodków nie był alkoholikiem. A jednak wciąż jest jakaś niezgoda na picie, na upijanie się, na nadużywanie alkoholu, jakby te tysiące lat pijaństwa nie oswoiły nas z demonem chlania alkoholu.

67

Pisze Montaigne w swoich Próbach: „Co do opilstwa, to wydaje mi się ono, wśród inszych, grubą i bydlęcą przywarą. W innych duch ma więcej udziału…”. Dla Platona i renesansowych myślicieli w stylu Michela de Montaigne ciało nie tyle jest grzechem, co ciężarem i przeciwnikiem, z którym należy wygrać w tej jedynej stawce, jaka ma sens — w stawce o bycie pojednanym z Logosem. A do Logosu dociera wyłącznie lekka dusza wyzbyta ziemskiego ciężaru. W tamtej epoce za wzór pijaństwa służyli niemieccy żołnierze, „dudniąc bez żadnego smaku”. Tak jakby smak i degustacja były tym filtrem, dzięki któremu duch nawet jeśli pokonany zostanie, to z godnością. W dzisiejszej Polsce w porównaniu z dzisiejszą Europą, a w tym i z Niemcami, pije się mało! Tak bardzo mało, że zaledwie połowę tego, co w Europie (my około 6,5 litra czystego spirytusu na głowę rocznie, a Niemcy ponad 12). Politycy wszędzie piją więcej od innych obywateli. U nas jakby sam duch był trochę pijany i ciału już niewiele trzeba… Było wielkim triumfem przekonanie opinii publicznej, że pijaństwo jest chorobą — alkoholizmem. Doprowadzenie do tego, by większość z nas uznała alkoholizm za straszną, wyniszczającą chorobę, którą tak samo trzeba leczyć jak inne bardzo ciężkie przypadłości. I oto jeden z ludzi, który całe życie poświęcił na propagowanie tej tezy, profesor Osiatyński, twierdzi dziś, że poniekąd alkoholizm, za sprawą pychy, jest grzechem! Choć także chorobą. Mądrości kogoś, kto przez lata nie tylko rozważa, ale i leczy z tej choroby samego siebie, nie należy lekceważyć. Pycha to na pewno ciężka wada psychiczna. Mówi się nawet, że pycha jest matką wszystkich grzechów. Kto się wynosi, ten grzeszy. Jej przeciwieństwem jest pokora i skromność. Pokora wobec choroby pijaństwa może jest rzeczywiście konieczna, gdyż łatwo z nią przegrać. Gdy w polityce górę bierze pycha, wtedy i słusznie mówimy o chorobie władzy. Pijaków często otaczają, towarzysząc im przez całe życie, skromne żony, matki, mężowie. Tak jakby przyciągały się przeciwieństwa. Pysznej władzy często towarzyszy smutek, ból i strach ludu. Siły, które nami władają, są rzeczywiście nie z tego świata. 17 grudnia 2008

68

Dionizos Jest taki fresk z pałacu w Knossos, przedstawiający igrzyska z bykiem. Zawodnik ustawia się naprzeciw byka całkowicie bezbronny. Po chwili podchodzi do niego i chwyta za rogi. Byk, wściekły, podrzuca go do góry, a ten, saltem spadając na zwierzę, odbija się od niego rękami i ostatecznie ląduje na ziemi, za bykiem, na rozstawionych nogach. To wielkie dzieło: gniew i dzikość zwierzęcia przekształcić w akrobatykę, w zabawę, w figurę podziękowania wobec życia! Zamiast atakować szpadą czy włócznią, zawodnik minojski bierze w cudzysłów grozę spotkania twarzą w twarz z rozeźloną bestią… Teraz wszyscy pozostają na swoich miejscach, każdy jest sobą, a jednak coś się wydarzyło… Jakże bliski mi jest ten sposób walki w polityce i jak wciąż jestem niedoskonały. 18 grudnia 2008

Lista moich grzechów Anno Domini 2008 1. Wobec Najbliższych. Szczególnie w drugiej połowie roku miałem za mało dla nich uwagi. Zamiast chuchać na naszą miłość z Moniką i Frankiem, dzwonić uparcie do Olka i więcej gadać z Emilem, który zaczął studia, przepadłem w Sejmie i objeździe powiatowym po Lubelszczyźnie. I choć mogę sobie na sto sposobów tłumaczyć, jakimi to ważnymi sprawami się zajmowałem, i usprawiedliwiać się tym, że rano o szóstej często wstawałem do Franka, a Olkowi wysyłałem książki i kilka razy na serio z nim pogadałem, Emilowi zaś kupiłem mieszkanie, to wiem, że w gruncie rzeczy zaniedbałem najbliższych i nie potrafiłem zachować równowagi. Rewolucja październikowa w sejmie zaczęła się we wrześniu i trwała do grudnia. Niektóre ustawy jeszcze w styczniu będą przechodziły przez parlament. Wojna z Kaczyńskimi i prokuratura zabrały resztę czasu i na koniec mam uczucie, że przez te miesiące płaciłem wysoką osobistą cenę. W wymiarze prywatnym takie wybory sprowadzają się w końcu do tego, czy wybieram siebie, czy wybieram innych.

69

2. Wobec przyjaciół i kumpli. Za mało myślałem o ich problemach i za mało podążałem za nimi. Odwrotnie, to od nich oczekiwałem ciągle refleksji i porady w moich, zwanych publicznymi, sprawach. I choć to dotyczy wielu, to szczególnie źle czuję się wobec Krzysztofa Cugowskiego. Najpierw urwanie głowy ze sprawami partyjnymi, potem letnie mieszkanie na Suwalszczyźnie powodowały ciągłe odkładanie naszego spotkania, a w końcu nie dopilnowałem, żeby władze sejmiku wojewódzkiego zaprosiły go na uroczystość otwarcia konkursu w sprawie Centrum Spotkania Kultur. I powstał jakiś mur między nami. A to fajny kumpel i źle mi bardzo, że się tak stało. Choć w wielu sprawach różniliśmy się, to zawsze radośnie było spotkać jego energię, autentyzm i szczególny talent w przeklinaniu. Był też jedynym człowiekiem, z którym piłem wódkę. Też szkoda! A i wobec Bronka Komorowskiego nie zachowałem się wspaniałomyślnie i niepotrzebnie publicznie domagałem się swego, zamiast poprzestać na nieformalnym nacisku. 3. Wobec tych, którzy mnie publicznie wspierali. Nie podziękowałem Wam dosyć, choć bez Was bym tego roku nie przetrwał w Platformie: Stefanowi, Kaziowi, Sławkowi i wielu innym — dziękuję. 4. Wobec Kaczyńskich. Nadmiernie atakowałem Lecha, a to przecież Jarosław jest siewcą zła i jego trzeba by więcej napiętnować. Szczególnie, że łatwiej jest atakować słabszego, a nie przynosi to wcale honoru. 5. Wobec Elżbiety Kruk. Miałem wprawdzie pecha, gdyż wychodziłem właśnie z toalety, kiedy tłum dziennikarzy odprowadzał ją do sejmowej restauracji u Hawełki, a podstawione mikrofony wymuszały komentarz, to jednak później mogłem sobie darować złośliwości pod jej adresem. 6. Wobec pewnej starszej kobiety. Przyszła do biura i chciała koniecznie, abym odkupił od niej biżuterię, bo nie ma za co żyć. Upokorzyłem ją, dając pieniądze, a nie biorąc biżuterii: nie miałem dość siły, by kupić brzydką biżuterię, ani dość siły, by odesłać ją z niczym, choć oba rozwiązania byłyby lepsze. 7. Wobec wielu innych. W natłoku spotkań z tysiącami ludzi nie miałem dość staranności, aby zdać sobie sprawę, jak wielu zawiodłem, choć tego nawet nie wiem. Zabrakło mi cierpliwości, skromności i zwykłego uśmiechu, i nic tu nie pomoże machinalne: wszystkim nie da się dopomóc.

70

8. Nie wyrzuciłem Darka Piątka z lubelskiej Platformy. 9. Nie byłem na grobie ojca, nie podziękowałem Władysławowi Bartoszewskiemu za piękną kartkę, nie odpisałem dostatecznie szybko na list pewnej Profesor w sprawie księgi Żydów biłgorajskich, nie widziałem się z Henrykiem Wujcem, nie poszedłem na żadne ze spotkań do Fundacji Batorego, Res Publiki, ze spotkań tischnerowskich, nie byłem u profesora Hołdy w szpitalu, nie przeprosiłem osobiście Michała Zielińskiego za nieprzybycie do studia TVP Lublin i ………. wpiszcie jeszcze całą resztę spraw, bo było ich wiele. Zbyt wiele. 10. Wobec samego siebie. Przytyłem 3 kilogramy (grzech obżarstwa), za dużo piłem (opilstwa), nie skończyłem nauki francuskiego (po czterech miesiącach przerwałem), za mało medytowałem, nie dbałem o majątek (beztroska), nie zmieniłem diety na antycholesterolową, nie pisałem dziennika. I to było na tyle, jak mawiał klasyk. 22 grudnia 2008

Poczucie humoru, PiS i „Rzeczpospolita” Scenę polityczną w Polsce można skutecznie podzielić na polityków i stronnictwa posiadające poczucie humoru i dystans do siebie oraz na takich, którzy tego dystansu i poczucia humoru nie mają. W tym sensie po jednej stronie są: PO, Lewica i PSL, a po drugiej PiS. Ten podział też wiele tłumaczy w sprawach światopoglądowych i czysto partyjnych, i kto wie, czy wiele obsesji skrajnej prawicy nie wyparowałoby jak kamfora, gdyby ci ludzie mieli więcej poczucia humoru. W napisanej przed laty książce pod wymownym tytułem Homo ludens, jej autor Huizinga, wybitny myśliciel holenderski, uznał śmiech za to, co nas naprawdę wyróżnia na Ziemi, za samą istotę bycia w cywilizacji. Myślę, że prawdziwy humanizm nie jest możliwy bez poczucia humoru i w konsekwencji tym, co najbardziej się rzuca w oczy w obozie IV RP, jest właśnie brak humanizmu: uznania człowieka za wartość większą niż jakiekolwiek zasady etyczne, polityczne czy partyjne.

71

To, co dotyczy polityków, przekłada się też na komentatorów, zwłaszcza na dziennikarzy. Po jednej stronie mamy pełnych ironii, sarkazmu i dowcipu oraz poszanowania dla ludzi o odmiennych poglądach, a po drugiej zaciekłych obrońców zasad, moralistów i inkwizytorów. Z jednej strony Rymanowski, Najsztub, Żakowski i Paradowska, z drugiej Wildstein, Zaremba, Semka i większość dzisiejszej „Rzepy”. Choć są i tacy, jak Mazurek, ukąszeni przez IV RP, a jednak z poczuciem humoru. Doskonale to widać na przykładzie słynnego już od rana, mojego SMS-a do pań dziennikarek z „Rzeczpospolitej”. Przez kilka dni namawiały mnie na wywiad, a ja dość oględnie odmawiałem, gdy zaś nie ustawały w namolności, zażartowałem, wysyłając SMS-em tekst: tak, zgadzam się na rozmowę, ale pod warunkiem, że wywiad będzie dotyczył wyłącznie moich złych cech charakteru (bo i czego mam się spodziewać po „Rzepie”, w której jeszcze nigdy nic nawet neutralnego na mój temat nie napisano — samo zło). Oczywiście potraktowały to serio, jako zgodę na wywiad i domagały się ustalenia konkretnego terminu. W tej sytuacji zaproponowałem im, że w czwartek o godzinie 18, ale pod warunkiem, że nago — w miejscu publicznym! — i po dwóch butelkach wina. Sądziłem, że nie ma zmiłuj, muszą zrozumieć, iż rozmowy nie będzie, że do pań dziennikarek wreszcie to dotrze. Tym bardziej, że nie chodziło im o zwykły wywiad ze mną, lecz o próbę wyciągnięcia informacji o jakichś tajemnych warunkach porozumienia PO z SLD. Oczywiście, mogłem się spodziewać, że moją propozycję potraktują serio i że nagość wraz z dwiema butelkami wina staną się od tej pory standardem w naszych relacjach z „Rzeczpospolitą”… Nie przypuszczałem jednak, nie przyszło mi to do głowy!, że nago i po winie mam być ja! Na miły Bóg, toż nie Palikot zabiegał o rozmowę z dziennikarkami, lecz dziennikarki z Palikotem — stawiając im propozycję DO ODRZUCENIA, miałem nadzieję, że odpuszczą. Nie odpuściły. I teraz nie wiem: może trzeba było jaśniej? Może butelek za mało? A może po prostu u pań dziennikarek brak poczucia humoru zaprzyjaźnił się z pychą? Tak czy siak, do obrazy moralności nie doszło, cnotę uratowano, jest temat na pierwszą stronę i pożywka dla ponuraków. 23 grudnia 2008

72

Święta Wczoraj przyjechali kolędnicy. Jesteśmy w Dzierwanach, a oni dojechali z Sejn, zaglądając po drodze do wszystkich wiosek. To dobre dwadzieścia kilometrów. Z diabłami, aniołami, gwiazdą betlejemską, bębnami, skrzypkami; starzy i młodzi, kilkanaście osób. Przyjeżdżając, zabierali po drodze ochotników: Rosjanka, Francuz, ktoś z Gdańska, ludzie z różnych stron. Prowadzący grupę głos pięknie był w białym zaśpiewie ustawiony. Rytm, ton i energia bardziej przypominały orszak Dionizosa niż sentymentalne zazwyczaj kolędy. Pili bimber, jedli kiełbasę, a przede wszystkim — wszyscy byli bardzo odważni, pewni siebie, jakby im ten wspólny charakter występowania dodał szczególnej mocy. Tak to było niezwykłe, że nie wiedziałbym dziś na pewno, czy to nie sen, gdyby nie żona, brat, rodzice, którzy też pod takim wrażeniem pozostali. Choć może zasnęliśmy wszyscy pod choinką i to się nam zbiorowo przyśniło? A idąc krok dalej: może wszyscy się komuś śnimy, a nam, którzy sami jesteśmy tylko bohaterami czyjegoś snu, też się przyśnił wczorajszy wieczór z pochodem kolędników z całego świata? Zaglądam do serwisów internetowych, a tam, za ulubioną „Rzeczpospolitą”, informacja, że Giertych wysłał SMS-a do Sikorskiego: „Dorżnęliśmy watahę w TVP”. Więc to jednak nie sen! To okropna rzeczywistość „Rzeczpospolitej” poświątecznej. Wredna władza zabiera wszystko biednej opozycji! Oczywiście wszystkiemu winna PO, która z Giertychem coś knuje! Trzeba przyznać, że w insynuacjach „Rzepa” bije wszelkie rekordy. Tak boli indolencja Kaczyńskich, którzy nawet tego, czego nikt im nie odbiera, nie potrafią obronić, że trzeba znaleźć jakieś uzasadnienie i obrzucić błotem LPR-u znienawidzoną PO. Typowe dla ukąszonych przez IV RP szukanie winnych w urojonym „układzie władzy”, połączone z ostrą oceną moralną. Miał rację Lech Wałęsa: Kaczyńscy wszystko sami zniszczą. Może doradzić ministrowi Gradowi, aby sprzedał „Rzepę” PiS-owi? Gdyby tylko oni mogli wystartować w przetargu i zapłacić wysoką cenę! Byłby podwójny zysk… To jednak tylko sen, to całkowicie nierealne. Niemożliwe: uczciwy przetarg, wysoka cena i PiS! Trzeba, jak się teraz mówi w parlamencie, walnąć trzy kruki, i iść spać. Może znów się przyśnią kolędnicy? 27 grudnia 2008

73

Przyjazne Państwo, czyli każdy z Was może być bogaty Istotą projektu sejmowej komisji nadzwyczajnej „Przyjazne Państwo” jest: uwolnić energię Polaków. Uwolnić od zbędnych przepisów, od upierdliwej biurokracji, od przewlekłych procedur i od fatum utraconych szans, ale też od zwykłego gnicia za biurkiem. I to zarówno nas klientów, jak i samych urzędników. Biurokracja jest jak dobrze zorganizowana zaraza i tylko radykalne cięcia mogą przynieść efekty. W tym wszystkim nie chodzi też tylko o wolność, ale przede wszystkim o bogactwo! Celem całego procesu jest, aby oszczędzony czas zamienić na lepsze, w sensie zamożniejsze, życie. Jestem zdumiony, że tak mało informacji o efektach prac komisji przeniknęło do świadomości ludzi, choć wydaje mi się, że już setki razy o tym opowiadałem. Co więc udało się zrobić? Opowiem to raz jeszcze! 1. Podatki. Najwięcej jest zmian do ustawy o VAT. To projekt wspólny rządowy i parlamentarny. Zacznijmy od sprawy piekarza. Pamiętacie państwo piekarza z Głuchowa? Przekazywał chleb do organizacji społecznych i nie zapłacił od tego podatku VAT. Wskutek naliczonych między innymi z tego tytułu kar zbankrutował i piekarnię zamknął. W tej sprawie składał deklaracje i premier Marcinkiewicz, i Kaczyński, i klub Platformy Obywatelskiej z czasów opozycji. Wszyscy potępiali i gwarantowali, że to się nie może powtórzyć. Dopiero rząd PO nie tylko obiecał to zmienić, ale i zmienił. Od pierwszego stycznia przyszłego roku każdy, kto przekaże żywność na rzecz organizacji pożytku publicznego, nie będzie musiał płacić podatku od podarowanej żywności. Szczególnie teraz, gdy idą trochę trudniejsze czasy, żal zmarnować każdy bochenek chleba. Choć to zmiana mała, zacząłem od niej, bo dla mnie jest zmianą honorową. Dla równowagi kolejna niech będzie zmiana najistotniejsza od strony finansowej. Składy konsygnacyjne na VAT. Dziś jest tak, że każdy, kto importuje cokolwiek do Polski spoza Unii Europejskiej, musi płacić stosowne cło i niestety od razu cały należny VAT. To powoduje, że importerzy sprowadzają towary spoza Unii przez inne, niepolskie porty, choćby niemieckie. Tam płacą cło i ono ostatecznie zostaje poza Polską. Są

74

to z pewnością miliardy złotych. Zgodnie z prawem niemieckim VAT płaci się dopiero w wyniku sprzedaży na rynek wewnątrzunijny. Czasem importowane towary to części do produkcji, więc mijają miesiące, zanim zostaną sprzedane. Trudno się zatem dziwić, że przedsiębiorcy sprowadzają w tej sytuacji niezbędne towary przez bardziej przyjazne kraje. I ten przepis znalazł się w wielkiej nowelizacji ustawy VAT, podpisanej już przez prezydenta, i od pierwszego stycznia będzie obowiązywał. Dziś, gdy brak gotówki jest źródłem wielu problemów w gospodarce, ta właśnie zmiana wydaje się bardzo ważna. Równie korzystna jest zmiana polegająca na skróceniu czasu zwrotu nadpłaconego VAT przez urzędy skarbowe. Dziś obowiązuje termin stuosiemdziesięciodniowy, od przyszłego roku zaledwie sześćdziesięciodniowy. Dalej — likwidacja sankcji VAT. To taki rodzaj ekstra kary finansowej dla wszystkich, którzy mają zaległości w płaceniu tego podatku. Muszą oddać niezapłacony podatek plus odsetki i do tego dodatkowo trzydzieści procent kary od sumy należnego urzędowi podatku. Nie będzie sankcji od początku przyszłego roku. To duża ulga dla popełniających błędy. Tak właśnie, dla popełniających błędy, gdyż tak chcemy patrzeć na podatników; kary nie są od tego, aby prowadzić przedsiębiorców do ruiny, lecz służą jako narzędzie sprawiedliwości. Podobnie z likwidacją kaucji dla początkujących przedsiębiorców: dziś muszą dać urzędom kaucję w wysokości mniej więcej dwustu tysięcy złotych. Od przyszłego roku nie będą musieli. Takich zmian jest jeszcze kilkanaście. Przywracają one neutralność podatku, wyrównują pozycję wspólników wobec tego podatku i rozjaśniają wątpliwe obowiązki podatników. Jednak najważniejszą ze zmian podatkowych wprowadziliśmy w ordynacji podatkowej i dotyczy ona windykacji należnych podatków przez urzędy skarbowe. Dziś jest tak, że każdy, komu urząd ustali dodatkowe podatki, musi się liczyć z zajęciem mienia, windykacją, licytacją lub przynajmniej blokadą konta przez urzędników. Choć decyzja pierwszej instancji jest nieprawomocna, to może być wykonana. W sytuacji, gdy wiele decyzji jest uchylanych przez izby skarbowe lub sądy, to rażąca niesprawiedliwość. Jest tu jednak i sprawa poważniejsza. Chodzi o pra-

75

wo własności. Wobec majątku podatników można podjąć działania, które naruszają ich własność w sytuacji nieprawomocnego wyroku. Kiedy opowiadałem to przedstawicielom Banku Światowego, spytali mnie, czy te przepisy wprowadził jeszcze… Jaruzelski! Wprowadzona zmiana likwiduje represyjny, nieludzki system w relacjach obywatela z urzędami! Jest też trochę zmian w podatku dochodowym. Warto przypomnieć, że najważniejsza zmiana to, przygotowana jeszcze przez rząd Kaczyńskiego, zmiana stawek podatkowych. Podtrzymanie tego planu wymagało wiele odwagi od rządu Tuska, ze względu na zmianę sytuacji gospodarczej, i chwała, że to się jednak stało. To, co my (KNPP) proponujemy w tym obszarze, to głównie rozliczanie zaliczek na rzecz podatku dochodowego z miesiąca na miesiąc, także w grudniu. Dziś bowiem właśnie za grudzień płaci się podwójny podatek na bazie wyników listopadowych. Od przyszłego roku za grudzień będzie się płaciło w styczniu, na bazie wyników grudnia. To tylko część zmian w podatkach, które już zostały zatwierdzone, także przez Prezydenta, i które wejdą w życie w 2009 roku. Jest jeszcze kilka, które są w trakcie procesu legislacyjnego, jak słynne kopie paragonów. Mam nadzieję, że wejdą w życie w pierwszym kwartale przyszłego roku. Choć opór materii jest gigantyczny i często projekty przygotowane przez komisję są blokowane na różnych etapach procedury. Ale, jak widać, wiele z nich dochodzi do końca. 2. Proces inwestycyjny. W tym obszarze proponowane zmiany dotyczą wielu ustaw i wzbudzają szczególne kontrowersje. Mnie się jednak wydaje, że teraz, w obliczu kryzysu, mają kapitalne znaczenie. Celem tych wszystkich zmian jest skrócenie czasu potrzebnego do przygotowania i zrealizowania inwestycji. Pierwsza na ogień poszła ustawa o ochronie gruntów rolnych. Ta ustawa oznacza obecnie konieczność administracyjnych decyzji w przypadku zmiany kwalifikacji gruntu z rolnego na inwestycyjny. Swoiste przepisy zostały wprowadzone jeszcze w czasach, gdy Polska miał kłopoty z wyprodukowaniem odpowiedniej ilości żywności, i chodziło w nich o ochronę potencjału produkcji rolnej. Teraz, gdy rolnictwo jest bardziej wydajne, a miasta bardzo uprzemysłowione, takiej potrzeby nie ma. Brak konieczności odrolniania gruntów w miastach oraz gruntów czwartej, piątej i szóstej klasy na wsi to

76

jedynie skrócenie czasu trwania tego procesu oraz likwidacja stosownych opłat. To może służyć obniżeniu cen ziemi i w konsekwencji rozkręcić całą gospodarkę. Oczywiście brak administracyjnego charakteru odrolnienia nie oznacza, że będzie można na tych działkach budować, co się chce i kiedy się chce. Tu jeszcze konieczne są: plan przestrzennego zagospodarowania lub warunki zabudowy wydawane przez gminę. To one decydują, czy na terenach odrolnionych powstaną parki, czy osiedla mieszkaniowe, czy zakłady przemysłowe. Co równie ważne, decyzja o przekształceniu zależy od rolnika, a nie jest obligatoryjna. Zawsze to wymaga zawiadomienia urzędu. Tę ustawę niestety zawetował Prezydent, ale na szczęście weto zostało odrzucone. Równie zasadnicze zmiany dotyczą prawa budowlanego. Najważniejsze z nich to likwidacja pozwolenia na budowę, decyzji o dopuszczeniu do użytkowania oraz konieczności zabezpieczenia w media przed rozpoczęciem budowy. Jest jeszcze wiele drobnych korekt, jak choćby sprecyzowanie warunków zmiany projektu. Najważniejsze to jednak likwidacja pozwolenia na budowę. Znów warto podkreślić, że decyzja o pozwoleniu budowlanym jest dziś decyzją biurokratyczną. Nie merytoryczną! Architekt wykonuje projekt na podstawie warunków zabudowy lub planu przestrzennego zagospodarowania, właściciel przedstawia akt własności i projekt, a urząd jedynie to sprawdza. To zbędna zwłoka w sytuacji, gdy wszystkie uzgodnienia miały już miejsce, a nadzór budowlany w każdej chwili może wszystko sprawdzić w wyniku kontroli. Uwalniamy proces od zbędnej biurokracji, lecz nie wprowadzamy chaosu. Proponujemy jedynie procedurę zawiadomienia urzędu o rozpoczęciu budowy przez przedstawienie projektu i aktu własności działki. Następuje rejestracja i to wszystko. Nie ma żadnych decyzji. Podobnie w przypadku zakończenia budowy i rozpoczęcia użytkowania. Identycznie rzecz się ma w przypadku podziału działki. Czynności tej dokonuje geodeta, ale to gmina musi wykonać decyzję. Po co?! Proponujemy zmianę tak, aby czynności wykonane przez geodetę były podstawą podziału i rejestracji przez sąd. Również zasada: jedna hipoteka, jeden dług, jest zasadą sztuczną, administracyjną; także i ją proponujemy zmienić. 3. Sprawy różne. Komisja przygotowała ponad 280 projektów. Do marszałka skierowaliśmy 96. Marszałek nadał bieg 84 projektom. Kolejne są

77

w przygotowaniu. Projekty powstają w wyniku propozycji zgłaszanych przez obywateli lub przez stowarzyszenia. Po zebraniu opinii i kilkukrotnych dyskusjach kierujemy je do marszałka lub odrzucamy. Tam zaczynają pełny proces legislacyjny wraz z pracą konkretnej komisji branżowej. Siłą rzeczy więc niektóre z nich dotyczą bardzo różnych sfer i są to często drobne zmiany. W ustawie o spadkach i darowiznach wydłużyliśmy termin zawiadamiania urzędów o spadku do sześciu miesięcy — z terminu jednego miesiąca, które obowiązuje obecnie. Dziś trzeba przechowywać akta osobowe w firmach przez pięćdziesiąt lat w formie papierowej — będzie można w formie elektronicznej. Jest kilka zmian dotyczących weterynarzy, osób niepełnosprawnych, przechowywania dokumentacji, informacji do urzędów, jak choćby konieczność comiesięcznego wyliczania składki ubezpieczenia społecznego dla każdego pracownika, co zamieniamy na obowiązek raz na kwartał. I jest wiele innych zmian, trudno o nich wszystkich szczegółowo pisać, zamiast blogu powstałaby z tego książka…. Znudziłem Państwa? Prawda, że znudziłem? Wiem o tym. Dlatego muszę co pewien czas walnąć w pysk małego lub dużego kaczora, abyście Państwo w ogóle zechcieli tu zaglądać… 29 grudnia 2008

Lista moich sukcesów w 2008 roku „…jak sam siebie nie pochwalisz, to kto Cię pochwali?” Witold Gombrowicz 1. Spodziewamy się z żoną drugiego wspólnego dziecka. Niewykluczone, że będzie to dziewczynka. W moim przypadku, po trzech synach, to prawdziwa odmiana. Gonię w ten sposób Bronka Komorowskiego z jego piątką dzieciaków. 2. Przyczyniłem się do zmniejszenia poparcia dla Lecha Kaczyńskiego, od 30 do 50%. Oczywiście to głównie prezydent sam rujnował swój wizerunek, ale z dumą mianuję się jedną z głównych akuszerek, które wydatnie mu w tym dziele pomogły. Jeszcze ważniejsze jest, że udało się trwale wykazać, iż prezydent nie ma fundamentów. Dlatego nawet

78

w swoich poważnych działaniach wypada śmiesznie. To będzie procentować również w nadchodzącym roku. 3. Komisja Przyjaznego Państwa. Opracowanych ponad 280 projektów. Zgłoszonych do marszałka 96 projektów ustaw. Skierowanych przez marszałka do dalszych prac 84 projekty. W tej chwili podpisanych przez Prezydenta 36 projektów. Dwa zawetowane. Jedno weto odrzucone. Najważniejsza zatwierdzona zmiana to zmiana ordynacji podatkowej, która wyklucza windykację należności na rzecz fiskusa przed ostatecznym uprawomocnieniem decyzji. 4. Pomoc w wielu sprawach dotyczących budowy lotniska w Świdniku. Jak już powstanie, będzie można o wszystkim opowiedzieć. To być może najtrudniejszy projekt lotniska, jaki kiedykolwiek w Polsce realizowano. Budowa ruszy 3 maja 2009 roku. Także otwarcie międzynarodowego konkursu na projekt przebudowy budynku teatru w budowie w Lublinie. Walka o drogę S-19 i o remont drogi Biłgoraj-Frampol i wiele tym podobnych spraw. 5. Wzrost, zaledwie w ciągu jednego roku, stopnia mojej rozpoznawalności do mniej więcej 80%, co jest wynikiem fenomenalnym. A także wzrost zwolenników do prawie 30%, co jest również rewelacyjne. Do tego — Lustro roku od widzów „Szkła kontaktowego” oraz teledysk w programie Szymona Majewskiego. Szczególnie to ostatnie wydawało mi się wcześniej nieosiągalne. I jeszcze decyzja redakcji „Polityki” o przyznaniu mi tytułu „Polityka roku”. I jeszcze Darczyńca roku! Uff… Kolejny rok będzie ciężki; z taką popularnością to już żartów nie ma ;-) 6. Sprzedaż Poletka Pana P, mojej trzeciej książki, na poziomie 10 tysięcy egzemplarzy. Dziś to naprawdę dobry wynik. Swoim czytelnikom rozdałem mniej więcej 2 tysiące. 7. Pojawienie się kilku osób w obrębie domu; jak choćby Profesor Wodziński. Także zbliżenie z Ritą Gombrowicz — została matką chrzestną Franka. A także nasz katolicki rabin: Marcin Bornus Szczyciński. Wszyscy oni wprowadzili dużo słońca do naszego życia. 8. Znalezienie świńskiego łba w ciągu 10 godzin w Warszawie. I dojechanie z nim do Bogdana Rymanowskiego. 9. Fakt, iż nie wyleciałem z Platformy Obywatelskiej, i moja szorstka przyjaźń pod koniec roku ze Zbyszkiem Chlebowskim.

79

10. Powrót do lektur filozoficznych: Platon, Nietzsche, Heidegger, Hadot, Kerenyi i kilku innych. Zakup bardzo cennych rękopisów, o czym będzie głośno w przyszłym roku — na razie sza! 30 grudnia 2008

Kryzys, czyli co właściwie się stało? Kryzys, który przeżywa już cały zachodni świat i który pomału dociera do nas, to tak naprawdę konsekwencja różnicy pomiędzy wartością ekonomiczną wielu produktów i usług a wartością realną. Ta dodatkowa, ponad realną, wartość ekonomiczna to w konsekwencji dodatkowa, przyśpieszona konsumpcja. Zjadamy swoją przyszłość. Dziś nie stać nas na kupno domu, ale bierzemy kredyt, który spłacamy ze swoich przyszłych dochodów. Tak robi wielu ludzi, także ci, którzy nie będą w stanie zwiększyć swoich przychodów. To powoduje wzrost wartości nieruchomości, a my tymczasem musimy wypracować większą wartość firmy, w której pracujemy, aby dostać większą pensję. Inaczej nie obsłużymy kredytu. Zwiększamy wartość firmy przez wycenę przyszłych przychodów i oferowanie innym odbiorcom naszych produktów również w kalkulacji kredytowej; niejako na przyszłość czy też — kosztem przyszłości. Tak powstaje bańka nadmiernego wzrostu wartości wszystkich towarów i usług, a w konsekwencji nawet drobny fakt, który powoduje brak zaufania do elementów systemu, może wywołać panikę i kryzys całego rynku. Taki, w którym nawet całkiem zdrowe firmy mogą wpadać w wielkie kłopoty będące skutkiem krótkookresowego załamania na światowych rynkach. Kryzys, który przetacza się przez kraje zachodniego świata, to po prostu powrót do realnej wartości firm i ich produktów. Za kilka miesięcy banki znów będą musiały powalczyć o klientów, choć dziś głównie wykorzystują swoją sytuację do ich łojenia i wymuszania pomocy publicznej. Warto wytrzymać obecną presję, bowiem zbędna pomoc publiczna

Setne posiedzenie komisji Przyjazne Państwo. To rekord w historii parlamentu: sto posiedzeń w sto dni (© Biuro Prasowe PO)

czy nacjonalizacja mogą wywołać efekt opóźnienia stanu normalnej rywalizacji na rynku. Teraz, jeśli interwencje państwowe nie będą zbyt głębokie, wszystko się zmniejszy do realnego poziomu. To, niestety, oznacza zwolnienia z pracy, mniejszą konsumpcję (o około 30%) oraz kłopoty w tych firmach, które będą reagowały zbyt wolno i które mają małe zasoby, by przetrwać. Jednak wcześniej czy później (w mojej ocenie: za pół roku), będąc biedniejsi o 20 do 30%, znajdziemy się ponownie w świecie realnego, choć mniejszego wzrostu. W tym scenariuszu mogą przeszkodzić wojny i globalne katastrofy, ale na nie możemy nie mieć wpływu. Wartość wielu firm znajdujących się na rynku publicznym jest mniejsza od ich wyceny fundamentalnej, która jest najbardziej zbliżona do wyceny realnej. Podobnie i firmy niepubliczne będą dziś przez banki wyceniane poniżej ich realnej wartości. To będzie przez jakiś czas ograniczało wielkość pieniądza dostępnego w bankach i jednocześnie oznaczało ów mechanizm urealniania wartości wszystkich towarów i usług. To, co możemy dziś zrobić, to po pierwsze: nie panikować! Po drugie: intensywnie myśleć o modernizacji wszystkich miejsc, w których funkcjonujemy — firm, stanowisk pracy, instytucji życia publicznego i tym podobne. Po trzecie: powinniśmy namawiać ludzi dysponujących gotówką do kupowania akcji na rynku publicznym, bo tu wysiłek kilkunastu tysięcy obywateli inwestujących przez kilka miesięcy po parę tysięcy złotych miesięcznie może wydźwignąć ten rynek do poziomu przynajmniej wyceny fundamentalnej. A to pomoże w konsekwencji całej gospodarce. Wydawać o 20% mniej na konsumpcję, a oszczędności inwestować. To jest tak proste, a jednocześnie… tak trudne! Problemem jest bowiem budowanie społecznej wiary w scenariusz wspólnego działania. Problemem jest przekonanie, samego siebie!, że kryzys może mieć wartości inspiracyjne, że walcząc z kryzysem, można wygenerować wspaniałą koniunkturę. Myślenie o sobie jest istotą zachowań rynkowych — do władzy publicznej należy przywództwo w trudnych czasach kryzysu i wzmacnianie społecznej wiary w powodzenie pozytywnego scenariusza. Życzmy sobie tego w tym roku! 5 stycznia 2009

81

Kryzys i PiS Czeka nas jednak coś znacznie gorszego niż kryzys! Coś gorszego niż wzrost bezrobocia, spadek konsumpcji i kłopoty z gotówką! Będziemy musieli zmierzyć się z sytuacją, która najprawdopodobniej nas przerośnie. Niektórzy nie wytrzymają! I będzie ich wielu! Co takiego się stanie? To może być coś, co zmieni oblicze tej ziemi! Nie wiecie jeszcze — co? Nie, to nie trzęsienie ziemi, nie tajfun, nie zaraza ani nawet nie choroby weneryczne przenoszone przez czytanie gazet! To coś znacznie gorszego niż zdychający potwór i zakaz produkcji alkoholu, a nawet gorszego niż wybór Rydzyka na szefa Episkopatu Polski! Oto — uwaga, uwaga! — PiS przedstawi swój program gospodarczy! Program niewchodzenia do strefy euro. Program nieposiadania konta bankowego i karty kredytowej. Program nieprywatyzacji, program integracji gospodarczej z Gruzją i Ukrainą. Program rozbicia Unii Europejskiej i program wielkich inwestycji państwa w politykę historyczną. To partia — tak, tak!, partia! — będzie decydowała o budowie statków, o tym, kto dostanie kredyt i gdzie wolno budować, a gdzie trzeba utrzymywać produkcję rolną. To program, w myśl którego każdy może przejść na wcześniejszą emeryturę, a służba zdrowia będzie bezpłatna, bo tylko na bezpłatną stać emerytów, czyli po dwóch latach programu — bez mała wszystkich obywateli RP. Aby zapewnić społeczną akceptację programu, znacjonalizuje się prywatne stacje telewizyjne i połączy je z telewizją publiczną, w której specjaliści od komunikacji zadbają o całodobowe relacje z frontu walki o pomyślne wdrożenie myśli klarysewsko-żoliborskiej. UFF! Przerażeni?! Bez potrzeby! Odpowiedzialny za program będzie Jarosław Kaczyński. Ktoś, kto — jak mówi Nelly Rokita — „byłby idealnym mężem, gdyby nim w ogóle mógł być, a gdyby był kobietą, czułby się lepiej z mężczyzną”! W pełni się zgadzam z Nelly: Jarosław Kaczyński byłby doskonałym kandydatem do wszystkiego, gdyby nim nie był! Możemy spać spokojnie. 6 stycznia 2009

82

Jarosława Kaczyński? Czy Jarosław jest Jarosławą? Czy Jarosław Kaczyński jest kobietą — jak zasugerowała kilka dni temu Nelly Rokita? Sugestia bardzo zaskakująca, trzeba przyznać, jak na posłankę PiS-u i jak na odniesienie jej wprost do lidera formacji narodowo-katolickiej. Z drugiej strony: czy nie nazbyt wiele za tym przemawia? Wśród bliźniaków jednojajowych często jedno jest homoseksualistą. Tak przynajmniej twierdzą medycy. Jarosław, w przeciwieństwie do Lecha, nie ma żony, dzieci, z kobietami trudno go spotkać, a mieszka z mamą i kotem. To jeszcze niczego nie oznacza, ale — jeśli zgodnie z życzeniem jego brata dziś trzeba być „bardziej tough niż soft” — to chyba można by oczekiwać nieco wyraźniejszej informacji na temat stosunku byłego premiera do kobiet i szerzej — o źródłach jego nieangażowania się w związki z kobietami? Z czego wynika, że bodaj jako jedyny z polskich premierów nie był żonaty? Z porażek miłosnych, z niechęci do instytucji małżeństwa, z odmiennych preferencji seksualnych? Nie byłaby problemem, przynajmniej dla mnie, ewentualnie odmienna orientacja seksualna Jarosława, problemem są wątpliwości, jakie dość obcesowo sformułowała Nelly Rokita. Problemem byłoby ukrywanie tego przed opinią publiczną. Czy szef PiS-u obywa się w ogóle bez stosunków seksualnych z kobietami, czy może zdarzają mu się historie damsko-męskie lub męsko-męskie, a nikt po prostu nie doświadczył jeszcze widoku prezesa PiS-u w stanie zakochania? Czy nie ma to wpływu na poziom jego napięcia emocjonalnego, na przeżywany stres, na podejmowane decyzje? Te wątpliwości może są bez znaczenia, może są rodem z tabloidów (choć w takiej Francji problemami miłosnymi Sarkozy’ego żyją wszyscy i nikt się nie obrusza), ale cisną mi się na usta po podniesieniu tematu przez Nelly Rokitę, która albo wie więcej, niż mówi, albo tak jak ja — lubi stawiać politykom niewygodne pytania. Na szczęście, politycy nie mają płci i można ich pytać o wszystko. Ja — niepytany — oświadczam, że jednoznacznie preferuję kobiety. A Pan, Panie Jarosławie? 11 stycznia 2009

83

O politycznej prostytucji, czyli czytajcie słowniki i statystyki Jarosław Gowin oburzony, Jarosława Kaczyński oburzony, Eugeniusz Kłopotek oburzony, Michał Kamiński oburzony, coś się musiało stać! I stało się. Znów, o zgrozo, nazwałem rzecz po imieniu. Powiedziałem o prostytuowaniu się polityka. O — używając słownikowej interpretacji — „hańbieniu się dla pieniędzy lub innych korzyści”, bo tyle dokładnie znaczy słowo użyte w politycznym kontekście. I przypisałem tę cechę bodaj najlepszemu politykowi w rządzie PiS, kobiecie, Grażynie Gęsickiej. I podtrzymuję tę opinię — zwłaszcza teraz, wysłuchawszy w Internecie monstrualnie długiej rozmowy pani minister z ojcem redaktorem z Radia Maryja. Rozmowa odbyła się 22 listopada 2008 roku, pani minister oceniała dokonania rządu Donalda Tuska, rzecz jasna — oceniała negatywnie. Miałem wrażenie, że pani minister, stojąc w piątek u boku Kaczyńskiego, nie wyszła jeszcze ze studia Radia Maryja. Tam jej najbardziej odkrywczym stwierdzeniem było podsumowanie kosztów wejścia Polski do strefy euro — „przecież to będzie kosztowało, trzeba zniszczyć wszystkie polskie banknoty i bilon”, „trzeba wydrukować nowe pieniądze, a to kosztuje” — tu zaś, u boku szefa PiS, najbardziej wystrzałowa miała być kartka z napisem 0,3%. Zaprotestowałem, bo nie znoszę, kiedy polityk tej klasy ściemnia aż do tego stopnia — i chciałem tu dzisiaj zamieścić szczegółowe dane z tabel i informacji o wykorzystaniu pieniędzy unijnych, którymi dysponuję, ale nieoczekiwanie przyszedł mi w sukurs Konrad Niklewicz, publicysta „Gazety Wyborczej” od lat specjalizujący się w tematyce europejskiej. W niedzielę na swoim blogu — wytykając mi chamstwo (jego prawo) — dokonał rzetelnej analizy wypowiedzi pani minister. Pozwalam sobie przytoczyć tę wypowiedź, bowiem jest bezstronna, a przez to — może w oczach oburzonych polityków — stanie się bardziej wiarygodna. Niklewicz pisze: „Gęsicka chciała udowodnić, że rząd nie radzi sobie z wykorzystaniem funduszy unijnych, a tymczasem pokazała, że na potrzeby politycznej gry (bo chyba o to chodziło?), nagina cyfry pod z góry założoną tezę. Otóż nieprawdą jest to, że w 2008 r., w ramach tzw. starego budżetu Unii Europejskiej (na lata 2004—2006) Polska miała do wydania 12 mld

84

złotych, a wydano tylko 8. Pani poseł na pewno wie lepiej ode mnie, że kwota 12 mld to suma funduszy strukturalnych ORAZ dostępnych funduszy spójności. A te ostatnie można wydawać co najmniej jeszcze przez rok! Faktycznie obowiązkowo do wydania było tylko ok. 8 miliardów. I dokładnie tyle zostało wydanych. A nawet trochę więcej, bo do końca listopada 2008 r. zawarto umowy o dotacjach 102,8 proc. dostępnych funduszy (Komisja Europejska udzieliła Polsce zgody na przekroczenie budżetu)! Minister Gęsicka zadbała w piątek o medialny show i kamerom pokazała kartkę z cyfrą 0,3 proc. Tyle — jej zdaniem — faktycznie wydano do tej pory pieniędzy z nowego budżetu Unii (czyli tego na lata 2007—13). Gęsicka biadoliła też, że do końca roku udało się podpisać umowy tylko na siedem miliardów złotych. I znów pudło. Ze statystyk Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika, że wartość podpisanych umów jest o ponad miliard złotych większa, a i faktycznie wydanych pieniędzy jest więcej. Jak powiedziała «Gazecie» minister Elżbieta Bieńkowska, licząc razem z zaliczką, Polska dostała z Komisji Europejskiej 5,3 proc. dostępnych na lata 2007–2013 funduszy. To daje nam 3. miejsce w Europie. Kraj, który jest przed nami, ma rezultat 5,33 proc. Faktycznie, straszny powód do wstydu… PiS, oskarżając rząd, że nie radzi sobie z wydawaniem unijnych pieniędzy, powinien pamiętać, że do końca listopada 2007 r. (gdy oddawał władzę) liczba podpisanych umów o dotację z nowego budżetu Unii wynosiła… 0. Tymczasem liczba podpisanych umów na koniec grudnia 2008 r. — 6189. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego skwapliwie policzyło, że licząc wszystkie możliwe fundusze (stare i nowe) przez pierwsze 13 miesięcy rządów PiS w Polsce, udało się wykorzystać 7,7 mld złotych unijnych dotacji. Tymczasem przez pierwsze 13 miesięcy rządów PO-PSL — 10,4 mld złotych. To są twarde, sprawdzalne dane”. Tyle redaktor Niklewicz. Czy Kamiński, Kłopotek, Gowin, Kaczyński, Jurek, Żelichowski i wtórujący im dziennikarze — tak oburzający się na określenie o politycznej prostytucji — nadal widzą w kłamiącej pani minister biedną, zaszczutą przez Palikota niewiastę? Z kogo się śmiejecie? Z samych siebie się śmiejecie… Gogol się kłania, otwierając nóż w kieszeni.

85

PS. Jarosława Kaczyński, jeden z dziewiczo oburzonych na używanie słowa „prostytuować”, tak oto przed kilkoma laty przekonywał do swoich racji: „Panie Marszałku! Wysoka Izbo! […] Rząd, posługując się SPROSTYTUOWANYMI PRAWNIKAMI, próbuje przekonać Wysoką Izbę, że konstytucja nie obowiązuje”. (Stenogramy sejmowe, 29 sierpnia 2003) Wiem, wiem, o prawnikach można, o politykach PiS-u tak mówić nie wypada. Święte oburzenie wszystkich hiperpoprawnych jak zawsze pełne jest hipokryzji. 12 stycznia 2009

Diabeł tkwi w Dzierwanach W Dzierwanach jest ciszej niż w Warszawie, tu można spokojnie myśleć, wolniej oddychać mroźnym powietrzem. Tutaj na polskie zdarzenia patrzy się z innej perspektywy. Pomyślałem, że może właśnie stąd warto skreślić kilka słów do Moich Przyjaciół z Platformy — tych rozeźlonych, tych rozżalonych, tych z uśmiechem na twarzy i tych z nożem otwartym w kieszeni. Nie będę teraz niczego prostował, podejmował prób wytłumaczenia się czy obrony. Kiedy — Moi Przyjaciele z PO — patrzycie na Janusza Palikota, widzicie czasem człowieka, który „jedzie po bandzie”, „przekracza kolejne granice”, „szokuje” lub „błaznuje”. Każdy ma prawo do takiej oceny, każdy ma prawo ją wygłaszać, ale chcę, i czynię to publicznie, żebyście dobrze rozumieli moje intencje. Jeden z analityków polskiej polityki stwierdził niedawno, że Platforma zacznie przegrywać, kiedy z pozycji władzy przystąpi do walki ze słabszymi od siebie. My jednak nie walczymy ze słabeuszami. Nie polemizujemy z dogorywającym konkurentem, który toczy debatę w białych rękawiczkach i różą w zębach — dla PiS jeszcze niedawno byliśmy „ZOMO”, „moją ty mordą”, „innymi szatanami” czy „liberalną żulerią”. Byliśmy — i ciągle dla nich tacy jesteśmy! Oni toczą wojnę o IV RP, rodem z wyobraźni swojego wodza, i z zimną krwią, każdą z możliwych

86

metod będą nas zwalczali. Raz wetem, raz podsłuchem, raz kłamstwem. To PiS wyznaczył nam pole starcia, poziom dyskusji, na którym toczy się debata, schematy pojęciowe, którymi można się w niej posługiwać. Krętactwo, manipulacje danymi, hipokryzja, obłudne wykorzystywanie światowego kryzysu gospodarczego do wewnętrznych rozgrywek politycznych, pospolita ściema. To jest korytarz, w którym Kaczyński prowadzi z nami swoją grę, narzucając i narzędzia walki, i tematy, i styl. Jedyną skuteczną bronią w walce z Prawem i Sprawiedliwością jest mówienie prawdy. Szczerość posunięta do granic bólu to oręż, z którym nie radzą sobie politycy PiS, nawykli do lawirowania pomiędzy frakcjami, faktami i intencjami. Jeśli istotą polityki jest osiąganie założonych celów, to narzędziem służącym PO do ich zdobywania może być przede wszystkim polityczna bezpośredniość i naturalność. My nie mamy czasu na stawianie pytań owijanych w bawełnę i podawanie odpowiedzi zakręcanych w złote papierki. Nie mamy przyzwolenia wyborców na ściemę, na słodkie słówka! Jeśli premier wyjeżdża na zaplanowany urlop, to naszą rolą jest oświadczyć wyborcom wprost: obowiązki pełni Schetyna lub Pawlak, premier będzie na bieżąco informowany, bo jak każdy Polak ma do urlopu prawo, a jak każdy dobry menedżer od tego ma zastępców, żeby się wzajemnie uzupełniali. I koniec. I choćby PiS wywalał na premiera wiadra szyderstw za narty w Dolomitach, to naszym zadaniem jest mówić o tym urlopie najbardziej banalną prawdę. I tylko prawdę. Dla ludzi Kaczyńskiego rzeczy mogą mieć względny charakter — dla nas nie. Oni mogą mówić o sobie: „Nas nie przekonacie, że białe jest białe, a czarne jest czarne” — dla nas czarne zawsze znaczy czarne. Oni mogą złamać reputację swojej politycznej gwieździe i kazać jej głosić pospolite łgarstwa — my mamy obowiązek te kłamstwa ujawniać, nazywając rzeczy po imieniu. Fakt, media w tym nie pomagają, mają własną rolę, nie są spragnione merytorycznej polemiki, czekając na wojnę, krwawą jatkę. Na moim przykładzie widać, że kiedy dostają swój pokarm — żywią się nim do samego końca, póki nie znajdą nowego. I choć udają obrzydzenie, fascynują się tą wojną. Można zrobić dziennikarską „jedynkę” z zagrożenia, jakie stanowi dla demokracji Janusz Palikot, ale można uczynić hitem spór o poziom wykorzystania środków unijnych. Łatwiej jest jednak wybrać Palikota…

87

Nawiązując do słów krytyki, które wypowiadają Moi Przyjaciele z PO, oświadczam, że poddam się każdemu wyrokowi partyjnych gremiów, ponieważ szanuję własną partię, a swoją rolę w niej widzę dokładnie tak, jak ją wypełniam. Pracuję ile sił starcza w Komisji Przyjazne Państwo, ale zapytany przez kogokolwiek w Polsce i w świecie — mogę i chcę mówić tylko otwartym tekstem. Jak każdy zwykły człowiek, jak każdy z naszych wyborców. Politycznym tiu-tiu-tiu, okrągłościami, tą nobliwością, w którą w Polsce często przyoblekamy słowa — a która bywa podszyta jadem — nie zdobędziemy serc wyborców, nie trafimy do ich głów, nikogo nie przekonamy. Jest rzeczą oczywistą, że jako dojrzały człowiek nie mam zamiaru obrażać nikogo i poniżać. Zwłaszcza — kobiet. Ale polityk nie ma płci. Nie można stosować innej miary do mężczyzn i kobiet, jeśli serio traktuje się równouprawnienie. Nie ubliżyłem pani minister Gęsickiej, choć mogłem użyć bardziej fortunnego określenia. Ale znowu: nie w formie rzecz, lecz w meritum! Nie w tym, JAK mówimy, lecz CO mówimy i w jakim czasie. Jeśli jest to czas bezpośredniego starcia — a życzę na przykład pani poseł Kochan, żeby zawsze umiała zwyciężać, nie brudząc ust — to nie wolno się dziwić emocjom i stawianym pytaniom. Dziwić się trzeba kłamstwom. 13 stycznia 2009

Spalę swoją kukłę Cham zawinił, przewodniczącego powiesili — tak trawestując przysłowie, oceniam decyzję zarządu mojej partii. Nie rozumiem jej sensu, ale godzę się z wszelkimi konsekwencjami. Być może potraktowano moje przewodniczenie Komisji Przyjazne Państwo jako osobistą zabawkę, której odebranie miało się dla mnie okazać najbardziej bolesne. Być może posłuchano płomiennego apelu redaktora Karnowskiego z „Dziennika”, który wypłakał się na łamach, że nie wie, co ze mną począć, gdyż z jednej strony „musi” publikować moje nazwisko, a z drugiej wstrząsa nim obrzydzenie na sam jego dźwięk. Być może posłuchano posła Brudzińskiego, obłudnie gratulującego odwagi „tym koleżankom i kolegom

88

z PO”, którzy potępili Palikota. Tego nie wiem, nie uczestniczyłem w obradach zarządu. Jeśli kara ma być skuteczna, powinna być sprawiedliwa, mieć bezpośredni związek z winą, a najlepiej, żeby była zrozumiała dla skazanego. Dla mnie nie jest zrozumiała i czekam na posiedzenie klubu parlamentarnego PO, by dobrze ją przyswoić. Chcę być ukarany za wypowiedziane i napisane słowa, a nie za czyny, które dotychczas nie znajdowały złych ocen w Platformie. Mówię o mojej pracy w Komisji. Jestem w PO i chcę być dla tej partii pożyteczny, chcę ją budować, zrealizować jej program dla dobra ludzi, którzy nam zaufali, i wygrać wspólnie z nią kolejne wybory, i robię wszystko, żeby tak się stało. Może więc powinienem spalić swoją kukłę przed Sejmem, żeby odczynić złe duchy, a dobrym duchom oddać się — nago, jak żąda „Dziennik” — i zawierzyć im swoją przyszłość? Są jakieś dobre duchy? 14 stycznia 2009

Księga obelg Farbowanym estetom, strażnikom moralności, purystom językowym, wrażliwcom wszelkiej maści, których tak wielu objawia się w Prawie i Sprawiedliwości — dedykuję dzisiejszy wpis. To księga obelg, jakie aktyw Prawa i Sprawiedliwości oraz partyjny prezydent miotał i miota zarówno pod adresem Platformy Obywatelskiej, jak i zwykłych obywateli. I żebym nie pozostał posądzony o brak obiektywizmu — moje: „prezydent cham” i „polityczna prostytucja” pewnie mieszczą się gdzieś w tym nurcie, ale obłudnikom z PiS-u — dziś walczącym o kulturę debaty politycznej — warto czasem przypomnieć ich własne dokonania. Choćby po to, by pokazać rozmiar politycznej hipokryzji, która ogarnęła Polskę. Jakie więc poznaliśmy określenia znamionujące faryzejską mentalność PiS-u? Jakich określeń NIE WSTYDZĄ się kobiety z Prawa i Sprawiedliwości, które NIGDY nie zaprotestowały przeciwko retoryce swoich liderów? „Najlepszym przykładem pustaka jest premier Donald Tusk” — to Zbigniew Ziobro.

89

„Wszystkie raporty Julii Pitery można wsadzić tam, gdzie nie powinno się wsadzać” — a to już inny znany wrażliwiec, Joachim Brudziński. „Chętnie nazwałbym go wiejskim głupkiem” — to znów Brudziński, o Chlebowskim. A to już Gosiewski o Pawle Zalewskim: „Do uzupełnienia kadr Platformy są używane spady czy odpady”. Szczytem zakłamania są słowa prezesa Kaczyńskiego, który stwierdził, iż „świadome niszczenie języka debaty publicznej, granice stosowności zostały całkowicie zniszczone, i to niesłychanie drastycznie”. I pewnie ma rację. Wystarczy wspomnieć słynne: „Stokrotka, stokrotka, jest pani na mojej krótkiej liście, pożałuje pani tego, wykończę panią, nie obronią pani agenci służb specjalnych”, rzucone w twarz Monice Olejnik przez jego prezydenta, i wystarczy przypomnieć PiS-owi choćby tę oto listę: — ciemny lud to kupi (to o wyborcach) — autor skłamał jak bura suka (Dorn) — jeszcze jedno pytanie, ale nie od tej małpy w czerwonym! (prezydent o dziennikarce) — wiadomo, z jakiej rodziny wywodzi się ta pani (prezydent o sędzi) — łże-elity III RP (to o polskiej inteligencji) — spieprzaj, dziadu! (klasyka elegancji) — fotoreporterzy to ścierwojady (Dorn) — wybory wygrał front, który ciągnie się od mordercy Grzegorza Piotrowskiego po Donalda Tuska — my jesteśmy tam, gdzie wtedy; oni tam, gdzie stało ZOMO — w chamstwie, w agresji, w knajactwie nie mamy z tymi panami szans — liberalna żuleria — złogi gierkowsko-gomułkowskie — front obrony przestępców (o krytykach Ziobry) — sprostytuowani prawnicy (to Kaczyński w Sejmie, nie pod budką z piwem) — ruski agencie, załatwimy cię! (to też Kaczyński) — Obama to koniec cywilizacji białego człowieka. Warto przypomnieć także nieco dłuższe frazy. „Jan Maria Rokita popełnił bardzo ciężkie przestępstwo przeciwko demokracji. Poza mordami to jest najcięższe przestępstwo, jakie w ogóle można popełnić” (to

90

Kaczyński, zanim zapałał miłością do Rokity). Albo na przykład przesycone tolerancją zdanie: „Zwyciężymy, bo to zwycięstwo jest potrzebne Polsce. Jest potrzebne po to, by w tym państwie, w Rzeczypospolitej Polskiej, żył jeden naród polski, a nie różne narody” (Kaczyński ponad podziałami, na Podlasiu). Godny prezentacji jest też poseł klasy europejskiej Ryszard Czarnecki, świeży-stary nabytek PiS, poświęcający mi trochę swojego czasu: „Palikot ma coś z głową, faceta bez piątej klepki czuć przecież na kilometr”, „obojętnie czy gryzie kundel, szczekający ratlerek czy Palikot (lub jakaś krzyżówka wymienionych ras i gatunków)”, „Palikot to intelektualny pigmej i polityczny liliput” oraz „Gdyby facet miał jaja” (a to akurat o Chlebowskim). Jakże blado wypada przy Czarneckim Piotr Kownacki ze swoim „uważam Palikota za zwykłego chama” czy Kurski mówiący o nienazwanym ministrze Platformy, że był „nawalony jak messerschmitt”. Zresztą Kurski ze swoim „fetorem z rynsztoka” był łaskaw pociągnąć temat nawalonych messerschmittów nieco dłużej: „Na kilometr widać fioletowe nosy w tym rządzie. Białe, czerwone i fioletowe. Często widzę, jak inny fioletowy nos zatacza się na schodach hotelu sejmowego. W tej ekipie lubią wypić”. Było to wówczas, kiedy posłanka Kruk postanowiła coś-tam-coś-tam zaprezentować w Sejmie. Nie rozwinę tematu „rządów hołoty dla hołoty”, bo Jarosław Kaczyński wolałby czas komuny, scharakteryzowany tymi słowami, pamiętać raczej przez pryzmat własnej pracy doktorskiej, w której pisał: „Już w referacie KC na III Zjazd PZPR stwierdzono pojawienie się zjawiska naporu ideologii burżuazyjnej, jednocześnie jednak podkreślona została zasada niestosowania metod administracyjnych w walce o ostateczny cel, jakim jest według słów Władysława Gomułki całkowity triumf marksizmu leninizmu jako jedynej metodologicznej podstawy nauki”. Można powiedzieć: nie rozumiem, co autor miał na myśli, ale powiem tylko, że w sferze retoryki politycznej uczeń przerósł mistrza Gomułkę z czasów „polemiki” z Jasienicą, a i wykształcić zdołał spore grono partyjnych czeladników. Trochę się tego nazbierało… 15 stycznia 2009

91

Zosia! Zosia! Zosia! Gdzieś w tyle, daleko za mną pozostały ostatnie gorące dni — dziękuję wszystkim Państwu za głosy poparcia i za głosy krytyki; te ostatnie pozwalają dziś zastanowić się nad własną marnością, te pierwsze — dodają sił na przyszłość. Jestem zmęczony. I myślę, płacąc niemałą cenę za bycie sobą w polityce, że jednak było warto. Warto mówić prawdę, choć może słowa do niej dobierane trzeba znajdować z większą starannością i w mniejszych emocjach. Kilka dni temu spotkałem się z pisarką Katarzyną Grocholą; ot tak, rozmawialiśmy o różnych sprawach. Skacząc z tematu na temat wskoczyliśmy też na kwestię, czy to będzie chłopak, czy może dziewczynka? Moja żona jest w ósmym miesiącu ciąży, a lekarze wciąż nie dawali nam jasnej odpowiedzi w tej kwestii. „Mam sprawdzony sposób z kalendarza chińskiego!” — powiedziała pani Katarzyna! „Wystarczy, że poda mi pan wiek żony i miesiąc poczęcia, a wszystko będzie jasne”. Tak też zrobiłem i wieczorem dostałem informację: „Zosia, Zosia — tak wychodzi u Chińczyków”. Zosia — gdyż ustaliliśmy, że jeśli dziewczyna, to Zosia. Dwa dni później żona otrzymała identyczną opinię od lekarzy. W tej sytuacji ostatecznie się upewniłem, że moje przeżycia znad Dordogne (okolice Bordeaux) nabierają symbolicznego znaczenia. Otóż zwiedzając zamek Michela de Montaigne i myśląc o jego esejach i związkach z Gombrowiczem, ni stąd, ni zowąd usłyszałem głos wewnątrz siebie. Jakbym słyszał kogoś, kto nie jest mną: to będzie dziewczynka! Jakby anioł szepnął mi do ucha. Dziewczynka… Byłem bardzo zdziwiony i podekscytowany, w tamtej chwili nie myślałem przecież o nienarodzonym dziecku, a poza tym — głos był tak wyraźny! Zaraz więc opowiedziałem wszystkim o tym zdarzeniu i wieczorem wypiliśmy z tej okazji znakomite Saint-Emilion. I oto, po kilku miesiącach, słowo ciałem się stało! Tak bywa: coś, gdzieś wewnątrz każdego z nas czasem podszeptuje złe, a czasem najpiękniejsze słowa… Zosia, Zosia, ZOSIA! Jestem zmęczony. I jestem szczęśliwy. 16 stycznia 2009

92

Mały wódz na mały kryzys „Gdyby nie było Palikotów, Niesiołowskich czy Tusków, to można by było rozmawiać” — rzekł przedwczoraj wódz Jarosław do mieszkańców Skierniewic i trzeba by mu przyklasnąć. Najlepszymi partnerami do rozmów z Kaczyńskim byli przecież Lepper z Giertychem. Prawda: wódz nadal może pogadać z ojcem Rydzykiem i z własnym bratem, ale innych partnerów wokół Jarosława Kaczyńskiego nie widzę. I drugi cytat ze Skierniewic: „Obecnie rządzący mogą się ładnie uśmiechać, dobrze grać w piłkę i jeździć na nartach, tylko rządzić nie potrafią”. Wódz PiS-u ma trochę inaczej: ładnie się nie uśmiecha, na nartach nie jeździ, w piłkę grać nie potrafi, a jak rządził — każdy wie, bo każdy widział. Skąd ta retoryka? Kaczyński musi teraz zaistnieć. Nie ma innego wyjścia. Zbliżający się zjazd programowy stawia go przed koniecznością uwiarygodnienia się we własnej partii: musi pokazać, że ma nowoczesny program, że mówi językiem „czasów kryzysu”, że Polska tonie, a arkę Noego może zbudować wyłącznie PiS. Dlatego też wysyła do boju, z prezentacjami w PowerPoincie, swoje partyjne aktywistki, nakazując im łgać, bronić archaicznych poglądów i projektów Prawa i Sprawiedliwości. Ale sam wódz — mały wódz na mały kryzys — nie potrafi się zmienić. Nadal wskazuje wrogów, ponieważ bez wrogów nie istnieje. Kaczyński wie, że bez przeciwnika w postaci „brutalnie atakującego układu” i „wrogiego frontu”, traci rację bytu w polityce. W 2009 roku chciałby być jak Neo z Matrixa, a przecież nadal jest tylko częścią archeo w Seksmisji. 17 stycznia 2009

Jestem BI. Albo TRI. A nawet QUADRO Wydało się. Dwa brukowce, „Super Express” i „Dziennik”, dopadły Palikota. W pierwszym jestem na fotografiach z mężczyzną, siedzimy po obu stronach stołu, w eleganckiej restauracji. Co robię? Owóż: prostytuuję

93

się homoseksualnie. I minę mam taką, jakbym mu swój obleśny pocałunek zdalnie przekazywał! Chyba, bo zdjęcia zrobiono aparatem z telefonu komórkowego albo przez szybę; niewiele widać, ale są dowodem, że „Palikot ma partnera”. Mam! I przecież nie jednego! Prawdziwy biseksualista ma wielu partnerów. Drugi brukowiec wypchnął swój tekst tylko w internetowym wydaniu, nie ma w nim obscenicznych fotografii, są za to pytania, które stawia mi kobieta, Luiza Zalewska. Pierwsze brzmi: Czy Palikot lubi chłopców? Odpowiadam więc — ależ oczywiście! Mam trzech synów i jakżebym ich nie lubił? Kocham moich chłopców! A dziewczynki, Zosi, wręcz nie mogę się w tej miłości doczekać. Wniosek? Biseks. Jako żywo, regularny biseks! Zalewskiej to jedno pytanie nie wystarcza, pyta więc o Kaczyńskiego — czy przypadkiem moje nim zainteresowanie nie wynika z chęci znalezienia bratniej homoseksualnej duszy…? Hmm… Więc jednak w umysłowych ogrodach Luizy lęgnie się ta wątpliwość, że Kaczyński nie jest prawdziwie heteroseksualnym samcem typu alfa? I usiłuje sprawdzić, czy ja na niego lecę? Odpowiadam zatem zgodnie z intencjami Zalewskiej: jak każdy BI wypuściłem do samca z PiS-u publiczną sondę-sygnał, że jakby co, to ja jestem gotów i liczę na zainteresowanie. Czy to Zalewską zaspokaja? Czy jak na standardy „Dziennika” jestem teraz wystarczająco ekshibicjonistyczny? Zalewska pyta, czy mnie uradowały rozważania o moim biseksualizmie? Ha! One dopiero teraz mnie radują, ponieważ sprowokowany przez panią Luizę, mogę wyznać swe najgorętsze biseksualne marzenia — marzy mi się Karnowski, jej szef, marzy mi się Michalski, jej kolega… Ciasteczka! My, biseksualiści (a nawet triseksualiści, a niech tam, cokolwiek to znaczy), mamy dobry gust. Zalewska nie byłaby sobą, gdyby nie poszła do końca w swej bezpruderyjnej, acz nieco pensjonarskiej ciekawości. Najpierw więc pyta o moje balowanie z lubelskim asystentem w „gejowskich klubach”. Ależ to oczywiste, że balowaliśmy! W Lublinie, jak wiadomo, gejowskie kluby są na każdym rogu, a ile gejowskich klubów jest w Biłgoraju! Zaraz potem Zalewska dobija mnie ostatecznie, pytając: „Po jakie marketingowe sztuczki sięgnął (Palikot) dziś rano, próbując poprawić humor żonie”

94

w ósmym miesiącu ciąży? Przez grzeczność nie sugeruje, że sięgnąłem po wibrator; to słowo damie przez różane usteczka nie przejdzie. Więc ze mną — żeby już wszystko do końca powiedzieć — jest tak: kobiety, mężczyźni, dzieci, koty i psy. Wszystkich kocham i lubię. Już taki jestem, quadroseksualista. Od środka rozwala mnie testosteron, a od zewnątrz — rozwala mnie dziennikarskie dziadostwo i sztywni jak kij ponuracy. Mój blog ma teraz każdego dnia więcej czytelników niż „Dziennik”. I to wiele tłumaczy… Karnowski najpierw błaga mnie o wywiad (tylko on i ja, hmm…, a pytania od internautów, spryciula!), potem funduje czytelnikom trzy pierwsze strony z Palikotem (tamże Michalski namawia, żebym się rozebrał. Czaruś, masz to u mnie!), a potem męczy Tuska, by zdjął mu Palikota z łamów. Kiedy nakład, mimo sensacji, nie idzie w górę, brukowiec sięga po prowokację. A jaka dziś prowokacja zwiększa nakłady? Prowokacja z Palikotem. Kto ma dzisiaj najlepsze czytelnicze branie? Palikot. O kim mówi ulica? Bardzo przepraszam, nie o Karnowskim z Zalewską do pary, ale o Palikocie — choć o to nie prosiłem. Gdyby głowy dziennikarzy „Dziennika” wypełnione były pomysłami lepszego kalibru, ulica mówiłaby o nich. A tak — sorry, chłopaki — niedługo sami będziecie musieli się rozebrać, żeby wam sprzedaż drgnęła. PS. Obu bulwarówkom dedykuję piosenkę, którą śpiewałem u Szymona Majewskiego: „Dla was mogę być i gejem, mogę być i z SLD, po to mamy demokrację, żeby chamstwo chamstwem zwać, a na stanu rację zawsze prowokację mogę dać”. 18 stycznia 2009

Żonglowanie traktatem, czyli Unia dwóch prędkości Po zakończeniu negocjacji nad traktatem lizbońskim prezydent Lech Kaczyński przedstawił je jako wielki sukces swojego urzędu. Było to już ponad rok temu! Następnie w swoim wystąpieniu w parlamencie, przy okazji wizyty prezydenta Francji Nicolasa Sarkozy’ego, wezwał polski parlament (w tym również mnie) do ratyfikowania dokumentu. Głoso-

95

waliśmy za, zgodnie z ustaleniami negocjacyjnymi prezydenta. Od tamtego czasu Kaczyński traktatu nie podpisał. Na trzykrotne już przypomnienie, że obiecał to swoim partnerom z Europy, którzy ustępowali na rzecz jego oczekiwań, Lech Kaczyński odpowiada, że Polska nie będzie stała na przeszkodzie wejścia traktatu w życie i że kiedy tylko Irlandia go zatwierdzi, to i on podpisze. Niby logiczne, ale przecież wszyscy wiemy, że Europa chce uzyskać efekt izolacji Irlandii po to tylko, by ją wezwać do zmiany stanowiska: jeśli wszyscy są za, to i ty, droga Irlandio, podpisz! Jaki ma zatem interes Polska, aby wspierać Irlandię kosztem swoich stosunków z Unią? Czy tylko taki, jaki może mieć polski prezydent z PiS-u, który szuka pretekstu do okazania swojej politycznej samodzielności? Czy tylko taki, że Kaczyński chce, by w Europie także i od niego „coś zależało”? Chcę być dziś wielkoduszny i pominę w swojej analizie wszystkie inne powody: partyjne, osobiste czy wynikające z urazów i uprzedzeń naszego prezydenta, ale wydaje się, że jeśli jest jakiś rzeczywisty powód, to może nim być tylko próba wydłużenia okresu obowiązywania korzystnych dla nas zapisów z Nicei. I można by nawet temu przyklasnąć, pamiętając wszak, że oszukiwanie partnerów wcześniej czy później da efekt odwrotny od zamierzonego i dobrze nie wróży polskiej pozycji w Europie, gdyby nie polityka Rosji i gdyby nie kryzys! Ja sam, tak jak większość Polaków, jestem wielkim fanem integracji europejskiej. I nie potrzeba mi kryzysu gospodarczego ani groźby interwencji rosyjskiej na Ukrainie, by opowiedzieć się za traktatem. Akceptuję fakt, że ktoś mniej entuzjastycznie nastawiony, tak jak Lech Kaczyński, może kręcić nosem, gdy wszystko na kontynencie wygląda bezpiecznie. Jego prawo. Jednakże teraz nawet ślepy widzi, że sprawy źle wyglądają! Rosja traci setki milionów euro z powodu niskich cen ropy, ma gigantyczne kłopoty z gazem na Ukrainie. Czy można mieć wątpliwości co do kierunków rosyjskiej polityki za kilka miesięcy? Jak rosyjscy przywódcy wytłumaczą za chwilę kłopoty własnego budżetu z wypłatą rent i emerytur, już i tak skandalicznie niskich?! W czym znajdą szansę na podniesienie cen ropy,

Protest przeciwko gwałtom w komendzie policji w Lublinie (© Jakub Orzechowski / Agencja Gazeta)

gdy kryzys na świecie zapowiada się na dłużej, niż przewidywano, a to oznacza niskie ceny ropy? Rosja coraz bardziej będzie grać na konflikty, gdyż one eliminują kolejnych dostawców surowców i są szansą na większe dochody dla niej. I nawet jeśli nie Ukraina będzie pierwsza na drodze bezwzględnych działań Moskwy, to i tak rzecz wygląda groźnie. Zachowanie Rosji i kryzys realnej gospodarki mogą doprowadzić do myślenia w kategoriach bardzo egoistycznych w Europie. Wielu ludzi w Niemczech czy Francji zada publicznie pytanie, dlaczego muszą płacić za Europę Wschodnią, gdy im samym ledwie wystarcza na utrzymanie poziomu życia? I kto wie, czy wówczas unijni przywódcy nie wystawią nam rachunku za dzisiejszy cynizm prezydenta Lecha Kaczyńskiego. A rachunek za cynizm Kaczyńskiego to nie tylko gorszy budżet unijny na lata 2013—2020, ale przede wszystkim koniec wspólnej Europy i ponowny podział na kraje lepiej i gorzej zintegrowane, a od tego tylko krok do ponownego, ostatecznego podziału kontynentu na Wschód i Zachód. Prezydent Kaczyński ma wyjątkową szansę odstąpienia od dotychczasowej polityki w tej sprawie i podpisania traktatu — może wyjść z impasu z honorem, powołując się na sytuację gospodarczą i postawę Rosji wobec zachodniego świata. To są zresztą znakomite powody, by szukać w Europie wspólnoty, konsolidacji, a nie grać własną, przez nikogo nieakceptowaną i trudną do zrozumienia grę. Prezydent Kaczyński ma jeszcze możliwość pokazania się Europie w roli odpowiedzialnego męża stanu, dostosowującego swoje działania do realnych zagrożeń, i podpisania traktatu — zanim straci to już wszelkie znaczenie. Może jeszcze nie jest za późno! 19 stycznia 2009

Umierający Religa i umarły Bóg Profesor Religa walczący ze swoją chorobą i stojący w obliczu wieczności w licznych wywiadach konsekwentnie powtarza, że Boga nie ma i że nic go po śmierci nie czeka. Mówi o tym w sposób niezwykle uważny, bez popadania w przesadę niewiary i bez wojującego nihilizmu. Coś nakazuje mu dawać świadectwo temu, w co wierzy: Boga nie ma! Doce-

97

niam jego odwagę polityczną i jego odwagę społeczną, ale prawdziwie wzrusza mnie czysto ludzka siła Religi, która podpowiada, by nie ustąpić w obliczu końca, nie pójść na łatwiznę, nie podeprzeć się Panem Bogiem. Jaka to cnota w kraju, w którym tak łatwo Boga i wiarę wystawia się na publiczny przetarg. 22 stycznia 2009

Wrzutka Kaczyńskiego Wódz, po męskiej rozmowie z kotem w Klarysewie, powołał do życia pojęcie „dziura Tuska”, odnosząc je do budżetu, który przygotowała kobieta z partii wodza, Zyta Gilowska. Dziura to wirtualna, choć budżet i Gilowska z jej błędami w planowaniu polityki finansowej są jak najbardziej realne. Hucpa z dziurą jest kolejną przedzjazdową zagrywką Kaczyńskiego, który robi wszystko, żeby wywołać społeczną panikę i na fali gospodarczych zawirowań ugrać coś dla swojej formacji. Oferta złożona koalicji, że „w obliczu postępującego kryzysu PiS jest otwarte na współpracę”, brzmi faryzejsko; byłoby lepiej, gdyby Kaczyński skupił się na składaniu ofert Lepperowi i resztkom po załodze Giertycha, budując swoją wymarzoną, autorytarnie rządzoną prawicę. (Vide: list Dorna.) Patrzę na poczynania Kaczyńskiego i coraz szerzej się uśmiecham — wódz bowiem staje się wyznawcą zasad PR! Wzbogaca instrumentarium retoryczne, stosuje ozdobniki, unika nerwowych krzyków, ma miękkie spojrzenie! I zmienił polityczne paprotki w swoim otoczeniu! Już nie Przemysław Gosiewski, teraz prym wiodą partyjne kobiety! (Vide: list Dorna.) Aleksandra Natalli-Świat była w minioną środę kolejną zasłoną, za którą schował się myśliciel z Klarysewa. Pierwsza była Grażyna Gęsicka z sensacjami na temat funduszy unijnych. Po niej jako PR-bodyguard Kaczyńskiego wystąpiła posłanka Małgorzata Sadurska, proponująca to, co PiS przed dwoma laty… odrzucał: by osoby podejmujące pierwszą pracę miały do wyboru ZUS albo II filar w OFE. Teraz w partyjnym rozdzielniku przyszła kolej na posłankę Natalli-Świat, żarliwie broniącą koncepcji nakreślonej dłonią samego wodza. (Vide: list Dorna.)

98

Spodziewam się, że przed swoim zjazdem PiS postraszy nas jeszcze sytuacją w służbie zdrowia (tu w roli zasłony stanie posłanka Jolanta Szczypińska), potem Elżbieta Jakubiak osłoni i przyozdobi Jarosława, opisując marność sportu pod rządami Tuska, a tuż przed dniem zero o dramatycznej sytuacji kobiet polskich wypowie się u boku prezesa jego tajna broń, Nelli Rokita. Brakuje mi tylko tematu dla publicznego występu Beaty Kempy — ostatnich oligarchów wywiało, a nowi nie zdążyli zrobić z Lipcem żadnego interesu — więc pani poseł mogłaby jedynie stać i milczeć, co też byłoby wymowne i najbardziej wartościowe. Nie wiem, gdzie pochowali się mężczyźni z PiS-u, ale pewnie w czasie szkoleń medialnych i medytacji w Klarysewie wyszło Kaczyńskiemu, że lepszy PR zrobią mu kobiety. Niedawne telewizyjne paprotki prezesa — Ziobro, Brudziński czy Karski — poszły w odstawkę. Cóż, taki los… Wódz daje i odbiera. (Vide: list Dorna.) Ponieważ jestem pod wrażeniem celnych wrzutek PR-owskich autorstwa Kaczyńskiego, proponuję mu (jako znany skandalista) megawrzutkę — niechaj się pan prezes, jeszcze przed kongresem, otoczy wianuszkiem wszystkich swoich partyjnych koleżanek (może dałoby się dla zwiększenia ekspresji wypożyczyć panie Beger i Łyżwińską, to w końcu byłe koalicjantki) i niech pan prezes krzyknie głośno w przestrzeń polityczną: Przez Donalda wszystko jest czarną dziurą, nawet PiS! (Vide: list Dorna.) PS. Objaśnienie dla święcie oburzonych oraz redaktorów „Dziennika” — paprotka (polypodium) polityczna (politicus), patrz: Szafer Władysław, Kulczyński Stanisław, Pawłowski Bogumił. Rośliny polskie. PWN, Warszawa, 1953. 23 stycznia 2009

Mop Franka i miotła Adeli W świecie Frania istnieją dwa najważniejsze obiekty: odkurzacz i mop (współczesna wersja miotły). Wszystkie klocki, samochody, zwierzaki nie mają dlań nawet ułamka takiego znaczenia, jak te dwa urządzenia do porządkowania rzeczywistości. Pewnym znaczeniem cieszą się jesz-

99

cze książki z przygodami Mysi, a to dzięki ich sekretowi, która polega na możliwości odsłaniania ciężkich kart i przeżywania, że taka mała zmiana wystarcza do całkowicie nowego stanu rzeczy. Siła tych sprzętów do sprzątania polega na tym, że w tajemniczy sposób usuwają kawałki różnych śmieci-przedmiotów. I czynią to nie-wiadomo-jak! W przeciwieństwie do Adeli Schulzowskiej, która wpadając do pokoju ojca i energicznie likwidując pajęczyny i sterty książek, płosząc przy tym ptaki, demitologizowała jego tajemniczy świat, odkurzacz i mop są dla Franka środkami kreacji działalności metafizycznej, ostatecznego pochłaniania i likwidowania kawałków rzeczywistości. Adela, wprowadzając porządek do zamkniętego tygodniami pokoju ojca, odzierała świat z tajemnicy; odkurzacz Franka, usuwając śmiecie, najwyraźniej ma dla niego znaczenie jako gwarant utrzymania w ryzach struktury rzeczywistości i to w obliczu chaosu codziennych odpadków. Między mopem Franka a miotłą Adeli, tak jak między matematyką a poezją, znajdują się wszystkie możliwe inne światy. 25 stycznia 2009

Emigranci ’2009 Witold Mazurkiewicz (Kompania Teatr w Centrum Kultury w Lublinie) przypomniał w sobotniej premierze starych już Emigrantów Mrożka. Świetne aktorstwo i dobra robota pod każdym względem! Spektakl ogląda się z przyjemnością, wybuchając salwami śmiechu i łzami z szybkością kankana. Jednak losy emigrantów z lat osiemdziesiątych i siedemdziesiątych, widziane z odległej perspektywy, są całkiem odmienne od przygód, marzeń i ambicji dzisiejszej emigracji. W tym sensie Mrożek cokolwiek trąci myszką. Niemówiący po angielsku wieśniak z Podlasia, wystraszony obcym światem, zamyka się w sobie i nie ma w nim ani drobiny zainteresowania miejscem, w którym się znalazł. Jego dzień to praca, jedzenie, spanie, picie, praca, jedzenie, spanie, picie… Jego stosunek do Zachodu to lęk pomieszany z fundamentalnym przywiązaniem do swoich stron

100

i przekształcający go w niewolniczo funkcjonujące zwierzę. Towarzyszący mu w suterenie pisarz to pozbawiony publiczności z kraju alkoholik, snujący wizje wielkiego dzieła o istocie konsumeryzmu. I choć jest wykształcony i zna miejscowy język, jest w tamtym świecie obcy tak samo jak wieśniak. Świat PRL-u był tak zasadniczo odmienny wobec Zachodu, że główną treścią życia emigrantów z tamtych lat było przeżywanie różnicy. Nie było szans na adaptację, na asymilację, na przenikanie nawet do marginesu czy zakamarków Zachodu. Różnica stawała w gardle i wpychała do polskiego getta. Dzisiaj polscy emigranci nie mają tych kompleksów i choć też jest im ciężko, to ich marzeniem jest zdobyć Zachód i albo awansować społecznie w krajach emigracji, albo przenieść Zachód do nas. Dzisiaj już nikt nieznajomości języka nie wynosi na sztandary dumy narodowej, a — odwrotnie — dobrą znajomość Europy uznaje się za miarę patriotyzmu. Świat się przewrócił. Warto to przeżyć. 26 stycznia 2009

Francuskie perfumy na karku polskiego kołtuna Kazimierz Marcinkiewicz będzie miał drugą żonę, właśnie się oświadczył, ona jest dużo młodsza, zostawił dla niej żonę i czworo dzieci…! Nicolas Sarkozy zdymisjonował Rachidę Dati, ministra sprawiedliwości, symbol nowej Francji, pierwszą francuską imigrantkę, która dotarła na tak wysokie stanowisko…! W standardzie francuskiej demokracji — inaczej niż w Polsce — mieściło się wszystko, co związane jest z Rachidą Dati. Imigrantka na stanowisku ministra! Czy widziałby kto w Polsce kobietę arabskiego pochodzenia rządzącą resortem sprawiedliwości?! Nigdy! Po trupie ojca Rydzyka! Po drugie: była pierwszą minister, która wyszła z głębokich nizin społecznych; dwóch jej braci siedzi w więzieniu za handel narkotykami. Ona na urzędzie, a oni pod celą! Czy uchodzi takie bezeceń-

101

stwo w Polsce?! No, nie uchodzi, ojcze dyrektorze, nie uchodzi! Po trzecie — zaszła w ciążę i nie chciała powiedzieć, kto jest ojcem dziecka! Czy to możliwe w Polsce? Nigdy! Po trupie Gosiewskiego: przecież każde dziecko musi skądś dostawać alimenty! Po czwarte — wróciła do pracy pięć dni po porodzie. Skandal! Wzięła becikowe i poszła do roboty, a dziecko płacze! — już widzę, jak Giertych przewraca się w politycznym grobie. I wreszcie: została zwolniona przez Sarkozy’ego, ona!, matka dzieciom, jeszcze ma pokarm w piersiach, a już na bruku! Napieralski z Olejniczakiem, gdyby rzecz zdarzyła się w Polsce, już by zwołali konferencję prasową i wykrzyczeli światu w twarz… każdy co innego. Francuskie standardy demokratyczne pozwalają traktować przypadek Rachidy Dati jako coś normalnego, mieszczącego się w kanonach zachowań politycznych i norm obyczajowych. Sama Dati z godnością mówi: „Gdy się jest politykiem, nigdy nie jest się właścicielem ani swego stanowiska, ani mandatu”. Te słowa mogą imponować, choć wielu przyspawanym do swoich stołków polskim politykom (casus Ziobro) nie przeszłyby przez gardło. Planowany ożenek Marcinkiewicza to sprawa o całkowicie odmiennym wektorze. Polski kołtun — uliczny, dziennikarski, polityczny — już spluwa na polityka, już go linczuje, już potępia. Jan Pospieszalski pisze o nim felieton: „Ubolewam, że powiększył grono stu tysięcy ludzi, którzy po prostu zwariowali”. Czyli wariat. Który kocha i odchodzi od niekochanej kobiety. Czyli zdrajca — naszych, kołtuńskich, narodowo-klerykalnych ideałów! Tfuu! Zawiedliśmy się na was, Atrakcyjny Kazimierzu! I już nie warto o was rozmawiać! W polskim standardzie lepiej by było dla Marcinkiewicza, żeby się krył, kamuflował, żeby udawał kochającego męża i ojca w imię politycznej poprawności i pozytywnych związków ze środowiskiem, które go stworzyło. Ale on się nie kryje… Ma odwagę mówić o własnym szczęściu: „Zamierzam zmienić swoje życie”! Już choćby ta deklaracja zasługuje na uznanie, zwłaszcza w kraju, w którym każde odstępstwo od wiązania się — jak pisze Pospieszalski — „z opcją polityczną, która ma bardzo wyraźne wskazania aksjologiczne, czyli te dotyczące systemu wartości” trafia natychmiast na srogi, ideologiczny odpór.

102

No, może przesadziłem, nie każde odstępstwo jest dyskutowane. Wczoraj ukazały się wyniki badań, wedle których niemal 54% polskich księży chciałoby mieć rodzinę, a jedna trzecia przyznaje się do stałych związków z kobietami. Pospieszalski o tym nie napisze, „anonimowy polityk” tego nie skomentuje, ulica będzie zaledwie szeptała — zamiast podjąć odważną debatę. Polski kołtun woli wylać na kark litr francuskich perfum niż wziąć za wzór francuskie standardy obyczajowości i polityki. 27 stycznia 2009

Słowa, nie czyny Wyobraźmy sobie, że w 2007 roku nie było wyborów… Wyobraźmy sobie, że dalej rządzi nami koalicja, na czele której stoją: Jarosław Kaczyński, Andrzej Lepper i Roman Giertych. (Czytelnicy, którzy w tym momencie poczuli się słabo, proszeni są o zaniechanie dalszej lektury.) W rządzie wciąż Grażyna Gęsicka i Joanna Kluzik-Rostkowska, na zapleczu Aleksandra Natalli-Świat. Pozostali członkowie rządu to osoby nowe, z pierwszego składu nie został nikt, bo Ziobro zapudłował własnych kolegów pod chwytliwym PR-owsko hasłem „Aresztujemy wszystkich, zaczynamy od siebie!”. Były minister Janusz Kaczmarek siedzi w więzieniu w Rawiczu, przekształconym na karny oddział dla oligarchów, i stuka przez ścianę zaszyfrowane wiadomości Dornowi, którego szczęśliwie posadzono razem z Sabą. Gosiewski — skazany za niefortunne użycie słów: „Jarku ty mój” — w ramach robót publicznych zamiata peron we Włoszczowie, jedynie Karski zdążył uciec meleksem na Cypr i tam podobno montuje rząd na uchodźstwie. Partia Prawo i Sprawiedliwość, rządzona silną ręką wodza, uczy się maszerować na trasie Żoliborz-Klarysew i śpiewa „Stokrotka rosła polna…” ku wielkiej radości odbierającego defiladę pana prezydenta. Jarosław Kaczyński przeżywa najlepszy okres swojego życia: zapisał się na kurs prawa jazdy i dostał kartę kredytową z PKO BP, wprawdzie jeszcze jej nie użył, ale już wybiera się do bankomatu. Poza tym, za radą Bielana, oświadczył się Szczypińskiej, a ta oświadczyny przyjęła. Młodzi

103

jeszcze nie sypiają razem, ale „Fakt” i „SuperExpress” już ogłosiły, że jako pierwsze będą miały zdjęcia z nocy poślubnej. Urbański wciąż jest szefem telewizji, ale Farfał i Rudomino już mają swoje pasma — jeden dostał na własność Dwójkę (TV TDP — Tylko Dla Polaków), drugi TVP Info, przemianowaną na TV GPS (Grabimy Pod Siebie). W takiej oto Rzeczpospolitej Obojga Kaczorów, pod rządami twardej ręki Jarosława kończy się kadencja parlamentu i kraj stoi przed wyborami. Od dwóch miesięcy nie mamy gazu, gdyż Rosja po wojnie w Gruzji i poparciu Sakaaszwilego przez polskiego prezydenta ostatecznie zakręciła nam kurek. W Europie szaleje recesja, traktat niepodpisany, mieszkańcy Unii domagają się wstrzymania pomocy dla Polski, bo sami żyją coraz gorzej. Na życzenie wodza zwiększamy deficyt budżetowy solidarnego państwa, skacze inflacja, rząd przedstawia projekt ograniczenia uprawnień opozycji, bo „za dużo sobie pozwala”… Przedstawiam tę apokaliptyczną wizję, przeczuwając, że w serialu spotów telewizyjnych PiS-u pojawią się wkrótce kolejne odcinki: powyższa opowieść nadaje się świetnie na scenariusz propagandowej telenoweli, pod tytułem Jak by to było cudownie, gdybyśmy nie przerżnęli wyborów… Na szczęście wybory w 2007 roku odbyły się. Na szczęście odsunięto PiS od władzy: więcej szkód partia Kaczyńskiego nie zdołała Polsce wyrządzić… Na szczęście dla Polski jedyne, co pozostało z ich dorobku, to słowa — nie czyny… 29 stycznia 2009

Modlitwa Sokratesa w Dzierwanach W czasie tegorocznego Sylwestra profesor Cezary Wodziński przetłumaczył (ze starogreckiego) i przeczytał jedyną chyba modlitwę Sokratesa, która przetrwała do naszych czasów. Ponieważ w sobotę jest jego wykład w Centrum Kultury: Heidegger i Cellan — o istocie gościnności (godz. 18.00, w Lublinie, oczywiście), to ją tutaj przywołuję, bo warto:

104

Luby Panie, tudzież inni tutejsi Bogowie! Uczyńcie mi, bym stał się Piękny od wewnątrz. A co na zewnątrz Mam, niech się polubi z tym, co w środku. Obym za bogacza uważał jeno Mądrego. A złota niech bym miał tyle Ile nie zdoła ani unieść, ani znieść Nikt oprócz mądrze umiarkowanego. Czy jeszcze nam czegoś trzeba…? PS. Jutro zaczyna się światowa rewolucja: PiS ma swój zjazd. W dół. Zastanawiam się, czy na przekór wszystkim wybrać się do Krakowa i zaryzykować próbę wejścia na salę obrad. Jako gość. Bez zaproszenia wprawdzie, ale gość; w końcu — partia Kaczyńskiego deklaruje otwartość na nowe środowiska… Jak Państwo sądzą: wpuszczą czy nie? W ostateczności mogę się przebrać za kobietę, kobiety mają wjazd na zjazd za darmo. Ale serio: korci mnie ta wyprawa coraz mocniej… Posła na Sejm chyba nie wyrzucą? Jechać? 30 stycznia 2009

Kraków dzisiaj Jest tu kilka takich miejsc, do których zawsze wracam. Jednym z nich jest ogród przy Muzeum Ziemi z murami Wzgórza Wawelskiego, zamykającego doskonałą perspektywę. Głowa Mitoraja na wewnętrznym dziedzińcu jednej z kamienic przy Grodzkiej. Tylna ściana Kościoła Mariackiego, gdy popatrzy się na niego od Floriańskiej; jest tu takie nagromadzenie form architektury, jak nigdzie w Polsce. Krużganki u Franciszkanów i Dominikanów. Ulica przed kamienicą z mieszkaniem Miłosza i jeszcze wiele, wiele. Rozważając wspólne cechy tych miejsc, uświadomiłem sobie, że ja zawsze przyjeżdżam do Krakowa po sezonie. I w zasadzie nie wiem, dlaczego tak jest właśnie. Może jest jakiś ukryty związek pomiędzy nostal-

105

gią a architekturą starej stolicy Polski? I może dlatego wybieram stosowną do nastroju porę jesieni lub wczesnej wiosny? 31 stycznia 2009

Granice polityki Opozycja polityczna niemal przez cały miniony rok wyśmiewała, ustami swoich liderów, w tym Lecha i Jarosława Kaczyńskich, moją działalność polityczną. Zarzucano mi nie tylko niegodne posła zachowanie, ale też chamstwo i cynizm. Planując swoją aktywność polityczną, założyłem, że istotną jej częścią będą happeningi, prowokacje, pastisze i inne lekkie formy, dzięki którym — w dobie tabloidyzacji — posłowi z Lublina łatwiej jest przedostać się do uszu opinii publicznej. I choć wielokrotnie tłumaczyłem, że na przykład celem konferencji prasowej z wibratorem i pistoletem był protest przeciwko nadużyciom o charakterze seksualnym w lubelskiej policji: przeciw gwałtom i molestowaniu zatrzymywanych, ale także pracowników policji, to zawsze napotykałem jedynie oburzenie i niechęć do zrozumienia sensu moich działań. Podobnie było w przypadku pytań o zdrowie prezydenta, koszulki z napisem „Jestem gejem”, przyniesionego do studia świńskiego ryja i innych komentarzy. Dziś mogę powiedzieć, że moi najbardziej zagorzali przeciwnicy zginęli od własnej broni. Słyszę zdanie, że „ukradłem im show”! Na naszych oczach okazało się bowiem, że kongres Prawa i Sprawiedliwości był tylko happeningiem, a ja przeszkadzałem w jego medialnym nagłośnieniu! I o to mają do mnie żal… Zjazd PiS stał się formą odwrócenia uwagi od rzeczywistych problemów pogrążonej w kryzysie partii. Miał rzekomo programowy charakter, miał kształt panelu — czyli w zamyśle: dyskusji — a ograniczył się do wypunktowania problemów, które Jarosław Kaczyński nakreślił, siedząc w willi po Gierku. W niczym, nawet o centymetr nie rozwinięto myśli Wodza. W niczym ich nie zmieniono, nie przedyskutowano — bo przecież gotowy program rozdawano delegatom na samym wstępie! Partia

106

wszak nie po to drukowała tekst, żeby teraz go kontestować… W głośno promowanym niedzielnym wystąpieniu prezesa też nie usłyszeliśmy kongresowych reminiscencji; Wódz mówił, co sam chciał, a nie to, co przekazać światu chciałaby jego partia. To był — jak mówią młodzi — pic na wodę, fotomontaż. To chwyt marketingowy ze starych podręczników: odświeżyć markę, zrobić zamieszanie, sprzedać ten sam produkt pod nową nazwą. W idei kongresu à la PiS nie chodziło o dyskusję, nie o dialog wewnątrzpartyjny — to miał być pokaz jedności partii, pokaz siły Wodza. To był spektakl dla idiotów, w którym aktorzy udają spór, w którym Wódz-reżyser rozdziela role, w którym scenariusz nie przewiduje żadnych korekt, a oklaski zapewnia firma od „organizacji widowni”. Lider PiS-u próbował przedstawić nam własne poglądy z 2005 roku — wówczas elementy programu wyborczego partii — jako coś całkiem nowego. Już raz miał szansę zrealizować te obietnice, już raz mógł pokazać, co potrafi. Nie pokazał. W sobotę i niedzielę chciał powtórzyć tę samą sztuczkę sprzed lat, choć w nowej wersji opakowania. W spektaklu w Nowej Hucie wszystko było wyreżyserowane, wszyscy ucharakteryzowani i przebrani. Jedynym celem przedstawienia było: ponownie dorwać się do władzy. Wszystkie partie ksenofobiczne czują największy lęk przed śmiesznością, boją się humoru, który obnaża ich zakłamanie, boją się żartu, bo żart jest ich katem. Nie dziwi mnie więc ani oburzenie na moją prowokację (patrz: Lipiński, Cymański, Kurski, Brudziński), ani odrzucenie poważnej propozycji szefa rządu, premiera Tuska, by porozmawiać o realnym projekcie działań rządu przeciwko kryzysowi. Obłuda PiS-u wylazła z butonierki Jarosława Kaczyńskiego — tej w marynarce krojonej na jego wielkość i pod kolor oczu. To jedyny pożytek z kongresu: Wódz ma nową marynarę i buty. 2 lutego 2009

107

Wodziński: czy możliwa jest rozmowa po Auschwitz? Sobotni lubelski wykład profesora Cezarego Wodzińskiego poświęcony był spotkaniu Paula Celana i Martina Heideggera w chacie filozofa położonej w schwarzwaldzkiej miejscowości Todtnauberg. Był rok 1967. Celan, urodzony w Czerniowcach niemieckojęzyczny poeta żydowskiego pochodzenia, uważany przez Theodora Adorno za jedynego, który potrafił przemówić po tym, co wydarzyło się w obozach koncentracyjnych w drugiej wojnie światowej, spędził kilka godzin w obecności Heideggera. Poeta i myśliciel spacerowali po mszarach, siedzieli przed chatą i w chacie. Nie padło pomiędzy nimi żadne słowo. Obydwaj milczeli inaczej o tym samym. O niemożliwości bycia człowiekiem obecnym — po wojnie. Takiej wojnie. Na koniec spotkania Celan dokonał wpisu do księgi gości. I jakiś czas później — zanim zmarł samobójczą śmiercią w wodach Sekwany — napisał o tym spotkaniu wiersz: Todtnauberg (Góra Śmierci). Pozwalam sobie przywołać jego najbardziej poruszający fragment: w tej chacie do tej księgi — czyje wzięto nazwiska przed moim — ? ta do księgi wpisana linijka z nadzieją, dzisiaj, na myślące, które w sercu wzbiera słowo Tłumaczenie: prof. Feliks Przybylak Niektórzy ludzie mają w sobie taką moc, że wystarczy pomilczeć przy nich i w sercu rodzi się słowo. 3 lutego 2009

108

Wczoraj Parczew, dzisiaj Chełm Kontynuuję swój poselski objazd po powiatach Lubelszczyzny, tylko czasami przyjmując zaproszenia z innych stron kraju. Wczoraj w Parczewie, dziś w Chełmie, w piątek będę w Terespolu, w minionym tygodniu miałem spotkania w Lubartowie, Hrubieszowie, Kraśniku i Białej Podlaskiej. Przychodzą tłumy, nierzadko sporo ponad 300 osób! Można powiedzieć, że w miejscowościach zamieszkałych przez kilka tysięcy osób przychodzą na te spotkania wszyscy, którzy żywo interesują się życiem publicznym, z niemal każdej rodziny po jednej osobie. Co mnie cieszy najbardziej — obecność bardzo wielu młodych ludzi, którzy nie boją się udziału w długich dyskusjach o Polsce. Dla mnie spotkania z nimi są i ważne, i ciekawe. Zawsze — są bardzo emocjonujące! Ich uczestnicy mają odwagę zarówno krytykować, jak i popierać moje stanowisko. Mam wrażenie, że po dwóch, trzech godzinach rozmowy większość intencji, które przedstawiam, jest akceptowana, i że dla obu stron jest to zdecydowanie korzystniejsze niż rozmowy za pośrednictwem mediów. W Parczewie czy Hrubieszowie możemy spokojnie wyjaśniać sobie wszystko, niepoganiani przez prowadzącego program i terminarz emisji spotów reklamowych PiS-u (PiC-u?)… Mój plan na rok 2009 to mniej więcej sto spotkań na terenie całego kraju. Oczywiście w Warszawie czy w Lublinie na spotkaniach bywa znacznie więcej osób, a to oznacza, że w tym roku spotkam się bezpośrednio z ponad 50 tysiącami ludzi. Można powiedzieć, że to znacznie poniżej jednodniowej frekwencji na moim blogu, nie mówiąc już o widowni programów telewizyjnych, w których uczestniczę. A jednak te spotkania są kluczowe! Są znacznie żywsze i zmuszają do dużo głębszej refleksji — i refleksu! — niż wiele debat w telewizyjnych studiach. Tu, w bezpośrednim kontakcie, zasadniczo weryfikuje się wszystkie poglądy. Jakoś nie mogę sobie wyobrazić skuteczności w komunikacji w mediach bez ostrej rozmowy z ludźmi w tych miastach, miasteczkach i wsiach. Pan jesteś cham! — z jednej strony. Kochamy pana! — z drugiej. Nie ma takich tekstów w mediach innych niż Internet i w innych okolicznościach niż bezpośredni kontakt! Mam wrażenie, że jesteśmy w bardzo

109

interesującej dla życia obywatelskiego fazie „postpolityki” — albo, mówiąc językiem marketingu: w fazie „polityki 2.0” — wyborcom już nie wystarczają kontakty poprzez prasę, ekran i głośnik, już nie chcą być biernymi odbiorcami komunikacji (najgorzej, gdy tylko raz na cztery lata…), oni chcą i mocno żądają interaktywności! Chcą bezpośredniego zwarcia; jak w pokerze: mówią „sprawdzam” i sprawdzają rzeczywiście. Wkraczamy w nową jakość polityki, panie i panowie posłowie i senatorowie! Nasi wyborcy już tak łatwo nie „kupują” politycznego image’u, który kształtuje telewizja i kolorowa prasa. Są bardziej wymagający, inteligentniejsi, więcej od nas oczekują. „Na marynarkę” nie polecą, jeśli wolno posłużyć się aluzją. Ale na ładne uśmiechy, na okrągłe słówka i wizyty od wielkiego święta — też się nie godzą. Oczekują kontaktu, uczestnictwa, bezpośredniości. Ta zmiana relacji jest coraz głębsza i zwłaszcza rządząca krajem Platforma Obywatelska nie może jej nie dostrzegać. 4 lutego 2009

Kaczyński, czyli polska lewica Choć rzadko zgadzam się z diagnozami Piotra Zaremby, to muszę przyznać, że teza, iż PiS jest w gruncie rzeczy formacją w stylu lewicowym, socjaldemokratycznym (postawiona we wczorajszym „Dzienniku”), wydaje się prawdziwa. Warto dodać, że PiS zawsze taki był, choć teraz — w nowej retoryce i z tzw. nowym programem — jest to dużo bardziej widoczne. Silne państwo wyręczające obywateli (interweniujące, opiekuńcze, organizujące i tak dalej) to teza obecna w programie PiS-u od początku. Nastroje recesji mogą sprzyjać takiemu myśleniu i nadzieje prawicowego dziennikarza, że PiS, jako lewicowa formacja, ma szanse powrotu do władzy, są dosyć logiczne. Jednak miłość własna liderów PiS-u nie pozwala im zobaczyć, że jednocześnie dotychczasowe sukcesy tej formacji wynikały właśnie z ucieczki przed etykietą lewicowości. Alians z Rydzykiem (też ideowym socjalistą według definicji Zaremby) bardzo pomagał to ukryć propagandzistom Kaczyńskiego. Od tezy

110

o silnym państwie — zdolnym i chętnym do używania wszystkich mechanizmów stymulujących rynek — do ręcznego sterowania gospodarką wbrew pozorom jest jednak całkiem niedaleko! Dlatego tak przestrzegam przed schowanymi za sztandarem prawicy lewicowcami z PiS-u: lepiej jest myśleć o państwie silnym, ale siłą swoich obywateli. Polska jest dla obywateli, a nie obywatele dla Polski! Sprawny organizm państwa ma wspierać wolnych, pewnych swojej podmiotowości, wyposażonych w pełnię praw — i korzystających z nich! — obywateli. Według PiS-u byłoby najlepiej, gdyby obywatele stali się narzędziem w rękach silnego państwa, kontrolowanego, a jakże, przez Kaczyńskich. Nasz punkt widzenia jest skrajnie odmienny: to państwo powinno być narzędziem w dłoniach obywateli. 5 lutego 2009

Nie bierzmy tych pieniędzy! Zawiesić czy nie zawiesić? Aż ponad 80% Polaków zgadza się z propozycją Platformy Obywatelskiej dotyczącą zawieszenia dofinansowania działalności partii politycznych na okres dwóch lat. W tej sprawie rzucono już na stół niemal wszystkie argumenty. My — że przyzwoitość nakazuje, że powinniśmy dać przykład, że nie ma sensu wyrzucać pieniędzy na igrzyska medialne w postaci billboardów i spotów. Nasi oponenci — że to pierwszy krok do korupcji, że zamykamy usta opozycji, że zlikwidujemy życie polityczne, a wreszcie — że to tylko my sami powinniśmy oddać dotację i przestać zawracać głowę innym. Można by powiedzieć: po co ten raban, skoro chodzi tylko o 200 milionów złotych… Niby w skali budżetu mało, ale pamiętam czasy, kiedy PiS znacznie mniejsze kwoty przeliczał na szkolne śniadania i obiady. Niby nic, jak mówią oponenci, a jednak to ich boli, a jednak są jak przyspawani do dotacji, choć to Platforma straci na zawieszeniu najwięcej. Ja jednak myślę, że debata nad sposobem finansowania partii jest Polsce bardzo potrzebna. Z dwóch powodów. Pierwszy — dzisiejsze dotacje, kierowane wyłącznie do ugrupowań, które przedostały się do parla-

111

mentu, zamykają dopływ nowych ludzi i świeżych idei do realnej polityki. Kilkusetosobowa grupa działaczy czterech—sześciu partii stworzyła przez lata hermetyczną kastę, do której wnętrza nie przenika żadna nowa formacja. Dziś, gdy tak wielką rolę odgrywają media, młode ugrupowania — choćby dysponowały znakomitym programem i wieloma osobowościami — nie przedostaną się przez wyborcze sita. Właśnie z powodu braku pieniędzy. Mogą wejść, ale tylko w koalicjach z silnymi ugrupowaniami, a przecież nie każdy chce godzić się na alianse. Po drugie — istniejący sposób dotowania partii przez podatników sprawia, że każdy z nas łoży nawet na te partie, które powodują w nim odruch wymiotny. To niemoralne: z podatków Jarosława Kaczyńskiego finansuje się przecież moją partię! Dlaczego państwo w moim imieniu rozstrzyga, że ja z kolei mam sponsorować PiS? Ja nie chcę płacić publicznej daniny na partię Kaczyńskiego! Nie życzę sobie tego! Ale w dotychczasowej formule — mogę sobie tym wnioskiem wytapetować siedzibę PO w Lublinie, za pieniądze sympatyków SLD, SDPL, PSL, PD i PiS, rzecz jasna… Zdecydowanie lepszy jest model finansowania partii oparty na zasadach przekazywania darowizn na rzecz organizacji pożytku publicznego. Nie wiem ile — to trzeba by rozważyć — może jeden procent, pół procenta, może kilka promili od wartości podatku PIT (lub PIT i CIT) powinniśmy mieć prawo przekazać na rzecz wskazanej partii politycznej. Chcę się opodatkować jako sympatyk partii — płacę. Nie chcę — nikt mnie nie zmusza. Ale to tylko początek systemu. Druga jego część powinna być związana z transparentnością. Każda wpłata przekazana partii musiałaby zostać odnotowana na jej stronie internetowej lub stronie Krajowej Komisji Wyborczej. Imię, nazwisko, adres, wysokość wpłaty przekazanej wraz z rozliczeniem podatkowym. Każda wpłata od firmy — również. Co zyskujemy? Swobodę wyboru, jawność, przejrzystość zasad, uczciwość i równe szanse dla wszystkich podmiotów gry politycznej. Może trzeba, żebyśmy doprowadzili do tego rozwiązania szybko i w zgodzie ze zdrowym rozsądkiem, oddając dziś budżetowi państwa — nam wszyst-

Protest przeciwko ksenofobii i szczuciu w IV RP (© Sławomir Kamiński / Agencja Gazeta)

kim! — te fundusze, które dostajemy trochę dzięki własnemu, kastowemu przywilejowi rozdzielania pieniędzy. Sami je sobie daliśmy — i sami je sobie odbierzmy. Co państwo na to, panie i panowie przewodniczący i prezesi? 6 lutego 2009

Hieny wychodzą na żer A gdyby Tobie terroryści zabili kogoś bliskiego? Czy potrafiłbyś zabić w akcie zemsty? Czy chciałbyś pomścić jego śmierć? Kiedy stawiam sobie te pytania, sprawa życia lub śmierci polskiego inżyniera w Pakistanie nie jest jeszcze wyjaśniona. Nie jest, ale polityczne sępy już żerują. Już pośpieszył z epitetami wielki piewca Samoobrony, dziś przyboczny Kaczyńskiego — Ryszard Czarnecki. Jeszcze niczego nie wiadomo na pewno, ale Czarnecki już wydał wyrok: to nie talibowie zabijają, to Tusk. W podobnym duchu głos zabrał generał Roman Polko, wybitny żołnierz, ale i showman zarazem (Nieustraszeni w Polsacie), także z otoczenia Kaczyńskich. Generał również wie, kto popełnił błąd, choć z akcją ratowania Polaka wiele wspólnego nie miał. Inna polityczna hiena, Mirosław Orzechowski z LPR, także rusza na żer. Najpierw „ma nadzieję w Bogu Miłosiernym”, że porwany Polak jednak żyje (podając jego pełne personalia…), później z tym samym miłosierdziem wskazuje palcem winnego, rozmazując na nim krew ofiary. Do tego grona dołączył też poseł Paweł Kowal z PiS-u, wysuwając zastrzeżenia do działań zaangażowanych w sprawę polityków. Czarnecki i Orzechowski wypowiadają wprawdzie słowa nadziei na cud, ale oporów przed politycznym żerowaniem nie mają żadnych: winnym śmierci Polaka jest rząd, premier i Platforma. Oni obaj zdają się modlić o jego śmierć, bo tylko wówczas będą mogli czynić nad nią swoje tańce. Ocalenie pokrzyżowałoby sępom i hienom ich plany: już przecież szukają politycznego trupa, już chcą jego krwi… Zarówno Polko, jak i Czarnecki, Orzechowski czy Kowal, a przede wszystkim — talibowie wiedzą to samo, co wie i Tusk: z terrorystami się

113

nie negocjuje, terrorystom (oficjalnie) żaden rząd nie płaci. To jest zasada cywilizowanego świata. Talibowie ją znają i jeśli decydują się porwać kogoś dla okupu, to swoje działania dostosowują do tej zasady, wpisując ją do warunków negocjacji z „niewiernymi”. Nie byłoby porwań dla okupu — finansowego lub politycznego — gdyby nie było precedensów z zapłatą dla terrorystów. Ale też gdyby nie ta nadrzędna zasada, gdyby nie maksymalna twardość w postępowaniu z bandziorami, podobnych aktów terroru byłoby znacznie więcej. Nikt nie mógłby czuć się bezpiecznie: ani Czarnecki na ciepłej posadce w Brukseli, ani jego towarzysze z Samoobrony opalający się na arabskich plażach, ani żaden polski turysta w świecie. Czekam na oficjalne wiadomości z Pakistanu tak samo, jak każdy Polak: z zaciśniętymi w bólu i wściekłości pięściami. Ból i wściekłość mogą prowadzić do zemsty lub przebaczenia. Może więc powinniśmy się mścić, może powinniśmy przebaczyć… Ale nie żerować! Póki nie jesteśmy hienami… Panów Czarneckiego, Orzechowskiego i Kowala pytam zatem: czy bylibyście gotowi — w akcie zemsty — zabić osobiście tych czterech talibów, których uwolnienie było warunkiem uwolnienia Polaka? Czy wy sami bylibyście gotowi zapłacić terrorystom okup z własnych pieniędzy? Zapłacilibyście — wiedząc, że precedens tej zapłaty zachęci kolejnych bandziorów do kolejnych porwań i kolejnych nieszczęść, obciążając Was odpowiedzialnością za każdy następny akt terroru? 8 lutego 2009

Czy? Jak? Wiadomości są złe, najgorsze. Bandycka horda talibów zabiła porwanego Polaka. Zabiła, bo rząd w Pakistanie nie chciał wymienić czwórki zbirów na jednego porządnego człowieka. Zabiła, bo życie w tym regionie świata nie ma żadnej wartości. I chociaż Koran (17:33) rzecze: „Nie zabijajcie nikogo, kogo Allah zabronił zabijać, z wyjątkiem słusznej sprawy”, odwrócili się od Koranu i zabili bezbronnego z imieniem Allaha na

114

ustach. A przecież nie ma takiej „słusznej sprawy”, która nakazywałaby zabijać niewinnego. Po zamachach w Monachium Żydzi postanowili sami wymierzyć sprawiedliwość sprawcom. Po zamachu na World Trade Center Bush postanowił ścigać terrorystów na całym świecie, do ostatniego. Po zamachu na Jana Pawła II — Papież, jego jedyna ofiara, dokonał aktu przebaczenia… Czy odpowiemy na TEN mord? Jak odpowiemy? 9 lutego 2009

Taka była piękna sobota… Napisałem poniższą impresję w sobotę, zanim przetoczyły się przez Polskę dramatyczne doniesienia o śmierci geologa. I jeśli załączam ją dzisiaj, to głównie z chęci znalezienia w sobie i przywołania obrazów innych niż zbrodnia, jej potworność i hańba towarzysząca kupczeniu przez dziennikarzy filmem z egzekucji. A jeszcze w sobotę było słońce… Kilka dni temu ukazał się bardzo dobry i jasno napisany tekst profesor Jadwigi Staniszkis. Pomyślałem, że życie pełne jest jednak zaskakujących zwrotów i nieplanowanych zdarzeń, i snując dalsze dywagacje przy lekturze opinii Pawła Śpiewaka, zamarzyłem o tym, by w końcu także i jemu jakaś diagnoza sprawdziła się w empirii, o co tak zawsze martwił się Donald Tusk, kiedy jeszcze wszyscy byliśmy w opozycji. Więc może, i tu puściłem wodze fantazji, Jarosław Kaczyński naprawdę nie będzie już nikogo obrażał, tropił i nikomu niczego nikczemnie nie będzie wmawiał? Może rzeczywiście, przepraszając, zmieni nie tylko wizerunek, ale i siebie? A dlaczegóż by nie? Życie jest przecież tak niesamowite! Ludzie się zmieniają, klimat się zmienia… Trafił nam się, na początku lutego, piękny, ciepły dzień, niemal wiosenne słońce i niebo jak nad Florencją… Wszystko jest możliwe! W dobrym nastroju machnąłem ręką nawet na opinię profesora Bartoszewskiego zapytanego, czy przyjmuje przeprosiny inteligencji od Kaczyńskiego, a która sprowadzała się do, mądrej skądinąd, konstatacji (ulubione słowo Moni-

115

ki Olejnik!), że jak ktoś został obrzygany, to przeprosiny może przyjąć, owszem, ale obrzyganym pozostanie nadal… I w takim to stanie promiennego, omalże florenckiego uniesienia wybrałem się na sobotni spacer po starym lubelskim mieście. W pewnej chwili podszedł do mnie nieznajomy mężczyzna i wyciągając rękę po parę złotych zakrzyknął: ch.. w d… Kaczyńskim, Rydzykowi i innym nauczycielom! Znaczy: wiosna idzie. Wszystko pozostanie po staremu. …i nawet dramat tej zbrodni i polityczne reakcje na nią wpisały się jako dowód: wszystko pozostało po staremu. Każdy powiedział to, czego się po nim spodziewano… 10 lutego 2009

Chłopcy farfałowcy: Teraz K…a My! W końcu grudnia wiceprezes TVP, Tomasz Rudomino, zapowiadał: „Zwolnienia w Telewizji Polskiej będą tylko tam, gdzie okaże się to niezbędne”… I okazało się, że z punktu widzenia chłopców farfałowców niezbędne jest zwolnienie już bodaj dwunastu dyrektorów ośrodków TVP w kraju i co najmniej ośmiu dyrektorów w telewizyjnej centrali. Pozostali — drżą o własny los. W taki oto sposób publiczna telewizja znalazła się w sytuacji węża zjadającego własny ogon. Najpierw Prawo i Sprawiedliwość zżarło złogi gierkowsko-gomułkowskie w radiu i TVP, odbierając telewizję lewicy. Nastały czasy Wildsteina i Urbańskiego, znaczone propisowską podległością i przepychankami wewnątrz zarządu spółki i rady nadzorczej. W efekcie tych tarć do władzy doszły przystawki PiS — Samoobrona i LPR z byłym neonazistą, ledwie już dychające, dla których jakakolwiek władza w mediach jest ostatnią szansą na przetrwanie. Przystawki, zawdzięczające Kaczyńskiemu cały miód, jaki można znaleźć w publicznej telewizji, zajmują się dzisiaj przede wszystkim likwidacją złogów pisowskich, nie bacząc na koszty zwolnień i odpraw. Płaci się i nowym, i hurtowo zwolnionym dyrektorom, narzekając jednocześnie na kłopoty

116

finansowe. PiS tymczasem — wiedząc, że w marcu kończy się formalnie okres zawieszenia byłych członków zarządu z Urbańskim na czele — już kombinuje z SLD… jakby tu wrócić do władzy w mediach i wymieść do czysta farfałowców. I znów ruszy polityczny najazd na stołki, zwolnienia, odprawy i narzekania na stan finansów. Historia to niebywała. Nadaje się na scenariusz serialu T jak TKM!: w pierwszym odcinku lewica sponiewierana przez Kaczyńskich, w drugim Kaczyńscy zjedzeni przez przystawki, w kolejnym: przystawki zjedzone przez Kaczyńskich we współpracy z lewicą — w ostatniej części lewica połyka Kaczyńskich z przystawkami i wszystko wraca do normy, czyli Kwiatkowskiego z Czarzastym… Serial T jak TKM przybiera formę groteski. Wyciągani są kandydaci z najodleglejszych szeregów menedżerskiej sprawności — windykatorzy, cukrownicy, specjaliści od wodociągów i bokserzy, których jedyna wiedza o telewizji bierze się z faktu zwycięstwa nad żoną w walce o domowego pilota. Awansują koledzy Farfała i Giertycha, jakieś pociotki Lepperów i Borysiuków, jacyś wszechpolscy znajomkowie i kolesie. Wszystko to pod szyldem przywracania misji, walki o widza, ramówkę, Pegaza i normalność. Jaka jest recepta? Rozwalić to polityczno-telewizyjne szambo. W drobiazgi! Rozpędzić na cztery wiatry Farfałów, pociotków, bokserów, wszechpolaków i innych cwaniaków. Powołać nową, rozsądnie zorganizowaną, nowoczesną telewizję — albo w ogóle zrezygnować z publicznej TV. Na wzór państw, które publicznych mediów nie mają. I jakoś żyją. 12 lutego 2009

Głupcy i pieniądz! Rosnąca liczba idiotycznych recept i pomysłów na kryzys oderwanych od jakichkolwiek danych i realiów powoduje, że wkrótce sami wywołamy polską depresję. To dopiero ironia losu: kryzys najpierw sam nie chciał przyjść, ociągał się i wciąż się w Polsce lekko ociąga — szalejąc w całym świecie — ale my zaraz go tu sprowadzimy i sprawdzimy! Polak

117

potrafi! Nie takie nieszczęścia ściągaliśmy już sobie na głowę, nie takie problemy zrzucaliśmy sobie na ten nasz zakurzony łeb, żebyśmy jakiegoś tam kryzysu nie dali rady wywołać! Oj, wywołamy! Wywołamy, mówię Państwu, a jak kto nie wierzy, to… uwierzy rychło! Zabrać pieniądze polskich banków z lokat zagranicznych, gdyż są potrzebne tutaj, w ojczyźnie naszej najjaśniejszej — woła niejaki Wojciech Kwaśniak (specjalista z PiS-u, słusznie się Państwo domyślają: doradca prezesa Skrzypka). Kwaśniak podlewa nacjonalistycznym sosem swoją troskę i „mądrość”, zapominając sprawdzić twarde dane. Sprawdziłem za niego: aktywa polskich banków za granicą to mniej więcej 80 miliardów. Aktywa zagranicznych banków w Polsce to mniej więcej 210 miliardów. Mamy zatem na plusie 120 miliardów! Jak zaczniemy je tutaj ściągać, to raczej stracimy na tych operacjach, niż zyskamy. I co robić z takim ignorantem, który się uwziął, by ściągnąć tu kryzys choćby na siłę? Inny przykład: bezrobocie w Polsce w styczniu bije rekordy, bez pracy kolejnych 160 tysięcy osób! To rekord — piszą piątkowe gazety! Niejeden przedsiębiorca w Polsce wystraszony tymi informacjami jeszcze dziś pewnie zamyślił zwolnić pracowników, choć zanim kupił gazety, nie miał takiego zamiaru. Sprawdzam ponownie, u źródeł: jak było przed rokiem? Jak to w ogóle jest — w styczniu? Otóż w styczniu zawsze występuje skok bezrobocia, w ostatnich latach nierzadko… o 100 tysięcy. Mamy więc, owszem, przyrost bezrobocia, ale wynosi on 60 tysięcy, a nie 160 tysięcy… Powiem Wam — kryzys tkwi w nas. On czai się w pierwszej kolejności w naszych umysłach. To my sami potrafimy go wywoływać i pogłębiać: poddając się, popadając w zniechęcenie, przyjmując filozofię małej wiary we własne umiejętności i zaradność. To my, w przeciwieństwie do Amerykanów, gotowi jesteśmy zacząć już zrzędzić i biadolić, zamiast odganiać od siebie złe myśli, zamiast budować w sobie siłę przetrwania. Nie poddając się nigdy w najcięższych i krwawych wojnach, zbyt łatwo poddajemy się emocjom małych potyczek, szukając łatwych recept zamiast sprawdzonych informacji, narzędzi i sposobów. Kryzys jest po to, byśmy wyszli z niego mocniejsi i jeszcze sprawniejsi. Kwaśniak może marudzić, może marudzić opozycja „grająca na kryzys” i myśląca o wyborach, nie o ludziach, ale nam pozostałym nie wolno

118

kupować tej atmosfery! Nie możemy poddać się mocy samospełniającej się przepowiedni, bo przerżniemy cały dorobek polskiej koniunktury. To nie żaden kryzys, to depresja, przez którą trzeba i można przejść z pozytywnymi emocjami. Jesteśmy w końcu tygrysem Europy, a nie strusiem. 15 lutego 2009

Nieudana palikotyzacja PiS Koniec z palikotyzacją polskiej polityki! — zdecydował Jarosław Kaczyński. Nie będziemy używać dosadnego języka, nie będziemy insynuować, dociekać prywatnych spraw polityków, nie będziemy kłócić się, konfliktować, szukać okazji do ujawnienia słabych stron konkurencji i opisywania wszystkiego w języku spiskowej teorii dziejów oraz własnych fobii. Koniec z tym wszystkim! Otóż to wszystko, z czym pragnie zerwać Wódz — stanowczo oświadczam — nie ma nic wspólnego z palikotyzacją! To wyłącznie populistyczny i ksenofobiczny język, który do polityki wprowadzili bracia Kaczyńscy i ich polityczne zaplecze. Język, którego liczne przykłady z przeszłości przytoczyłem tu w jednym z felietonów, wracając na moment do „łże-elit” i innych „burych suk”. To z taką retoryką — z własną retoryką! — pragnie zerwać prezes PiS-u, a w ślad za nim jego brat-prezydent i cała ich świta. Swoją drogą talent bliźniaków do przeinaczania i wmawiania ludziom, że własna słabość to cechy ich przeciwników, jest naprawdę godny podziwu. Czym zatem jest palikotyzacja? Mnie, jako ojcu duchowemu tego pojęcia, wypadałoby precyzyjnie je zdefiniować… I tak też czynię: palikotyzacja to multimedialna forma przekazu używana do prezentacji ważnych spraw społecznych. Jej istotą jest używanie silnych hiperboli, z zastosowaniem narzędzi i zasad komunikacji współczesnych mediów! Przejaskrawianie służące zwracaniu uwagi na sprawy, które rzadko dostrzegamy lub których dostrzegać „nie wypada” — patrz: słynne pytanie o zdrowie pana prezydenta, do dziś czekające na odpowiedź. I to właś-

119

nie proszę określać terminem „palikotyzacja”, a nie proste jak cep bon moty Jarosława Kaczyńskiego i ksenofobiczno-populistyczny język komunikatów jego zwolenników w rodzaju Brudzińskiego, Dorna, Leppera czy Giertycha. To zaś, co proponuje nam dzisiaj Prawo i Sprawiedliwość, nie jest ani palikotyzacją, ani platformizacją polityki. To jest czysty marketing polityczny z elementami cynizmu w stylu Jerzego Urbana z czasów stanu wojennego. Cóż bowiem się dzieje? PiS z dnia na dzień zmienił — pal licho garnitury i puder — własne poglądy. Dziś nie jest to partia sprawiedliwości! W lutym 2009 to partia postępu i partia rozwoju, ugrupowanie wielkiej troski o gospodarkę! Z dawnego PiS-u została już tylko nazwa. Nie tropienie układu i nieprawości, a wykorzystanie środków europejskich, nie pomoc najsłabszym w imię solidarności, lecz obrona interesów klasy średniej, nie reformy i zmiany w celu wzmocnienia państwa, a jedynie niezbędne regulacje gwarantujące rozwój! Jednym zdaniem: to już nie PiS, to… PO! Kaczyński spostrzegł fiasko swojej dotychczasowej polityki. Uznał własną porażkę i postanowił wejść na pole zagospodarowane przez Platformę Obywatelską, widząc tu dla siebie nowe polityczne żerowisko. Dostrzegł, że Polska jest nowoczesna, że używa Internetu, że nie chce być państwem na podsłuchu i że wybrała Europę, a nie Ciemnogród. Kaczyński szuka punktów przed wyborami i stosuje marketingowy relaunch własnej marki. Zapomnijcie, kim byliśmy! Zapomnijcie o naszej przeszłości! Teraz będziemy proeuropejscy! Teraz zrobimy spot o naszych kochanych oligarchach! Dzisiaj w jedności siła! Nie można dzielić Polski na solidarną i liberalną, Polska jest jedna! I tylko czekać, aż padną słowa: niech żyje Front Jedności Narodu! To jest dzisiejsza śpiewka polityczna Prawa i Sprawiedliwości. Ich najnowszy marketingowy chwyt za gardło. Wypada mi pogratulować doradców i podziękować w imieniu całej formacji za poparcie naszego programu i za jego promocję z własnych środków. Moim zdaniem ten chytry plan przejęcia elektoratu PO, zakładający słabnięcie partii rządzącej w okresie depresji gospodarczej, ma jedną wadę. Otóż panie prezesie Kaczyński: wódka nie może stać się winem! To zbyt duża zmiana i przez to zupełnie niewiarygodna. Taka próba skończy się czymś w ro-

120

dzaju „napojów alkoholowych” (że użyję ulubionego dziś języka PiS — języka marketingu), czyli dolnej półki w kategoriach wódek, a nie wkroczeniem do głównego segmentu konkurencji, czyli stania się atrakcyjnym winem. Jarosław Kaczyński jako burgund to naprawdę jest przegięcie! Zwłaszcza, gdy jednocześnie powstaje miejsce po dawnym PiS-ie, które ktoś wkrótce zajmie… Ja nie miałbym nic przeciwko temu „przepakowaniu” partii Kaczyńskich. Zawsze to jakaś próba otwarcia, czyli wyjścia poza dotychczasowe schematy i własny grajdoł. I choć prawie niemożliwa — jest lepsza niż dreptanie w miejscu. Gdyby jeszcze, na zasadzie efektu ubocznego, cała ta akcja zmiany politycznych piórek przyniosła nam podpisanie traktatu lizbońskiego i zgodę na wprowadzenie euro, to Polska byłaby wdzięczna! Nie miałbym więc nic przeciw tym sprytnym zabiegom, gdyby nie moja, naiwna może, niezgoda na ich wyrachowany, cyniczny charakter! Bo tu chodzi o powrót do władzy, o nic więcej… Panie i Panowie z PiS: a co z wiernością sobie? Z głoszonymi od lat zasadami? Co ze zwykłą ludzką tożsamością? Przecież poza polityką i władzą jest jeszcze jakieś życie… Jak pogodzicie tę nagłą zmianę z Waszym wcześniejszym programem, pomysłem na siebie i z Waszą naturą? I jak to wszystko chcecie ułożyć w sobie, tak po ludzku, tak intymnie? I kto na końcu zapłacze nad polityczną trumną PiS? Nie myślicie o tym? 16 lutego 2009

Kazimierz Kutz „Trzeba mieć takie dobre piórko w dupie” — powiedział wczoraj dziennikarce TVN Kazimierz Kutz, pytany o receptę na życie pełne energii, pomysłów i wierności własnym poglądom. Cały on! Kazimierz skończył wczoraj 80 lat. Najpiękniej, jak potrafię, składałem życzenia Jubilatowi, umawiając się na spotkanie w najbliższych dniach, bośmy się wczoraj rozminęli w rozjazdach… Tak wiele Ci, Kaziu, zawdzięczam! Zawsze podziwiam Twoją skupioną uwagę dla moich spraw! Wsparcie, humor, całą masę opowieści

121

i anegdot pełnych dobrych wniosków. Entuzjazm i chęć pogadania przy winie! I najważniejsze: Twoje ciągłe dopytywanie o cel główny i powtarzanie, by nie tracić z oczu istoty sytuacji. To prawdziwie filozoficzne dociskanie mnie w moich publicznych przygodach. I doprawdy to wszystko jest bezinteresowne i fundamentalnie czyste. Kochany Kaziu, cóż ja mam począć z tym darem? Staram się iść drogą, której byś się nie musiał za mnie wstydzić. Ale i nawet to jest kolejnym prezentem od Ciebie! Dziękuję Ci więc nie tylko za Twoje filmy w tygodniu Twoich osiemdziesiątych urodzin. Dziękuję, że jesteś. 17 lutego 2009

Krokodyle łzy Nie jest zadaniem rządu interwencja na rynkach walutowych — to kompetencja prezesa Skrzypka i Narodowego Banku Polskiego — nie powinno się zatem oczekiwać od premiera, że podejmie ryzyko spekulacji walutowych, ale… Spójrzmy na sprawę z innej strony: dla rządu posiadającego zasoby europejskiej waluty jej przewalutowanie w bardzo korzystnym momencie może być i będzie bardzo opłacalne. To „biznesowa” gratka: mieć euro i sprzedać je po wysokiej cenie. Z kolei większa podaż euro na polskim rynku oznacza zmniejszenie ceny, a to jest przecież jednym z celów polityki finansowej — stabilizacja kursu narodowej waluty na optymalnym dla eksporterów i importerów poziomie. Można się spierać, jak wczoraj pani poseł Aleksandra Natalli-Świat przed kamerami TVN24, czy sprzedaż waluty jest interwencją, czy spekulacją — jak zwał, tak zwał, dla nas liczyć się powinien ostateczny efekt. Tego jednak pani poseł nie chciała zauważyć: każdy pretekst, żeby walnąć w rząd, jest dobry. Umocnienie złotówki w stosunku do innych walut to przede wszystkim sygnał do odwrotu dla spekulantów, a dziś to oni trzęsą polskim rynkiem. Wielkie instytucje finansowe odrabiają straty poniesione na światowych giełdach papierów wartościowych, spekulując walutami krajów Środkowej Europy. Wbrew opinii

122

Andrzeja Sadowskiego, wiceprezydenta Centrum im. Adama Smitha, wczorajsza zapowiedź działań rządu na rynku walutowym nie zaszkodzi gospodarce. Myślę, że będzie wręcz przeciwnie, uruchomienie poprzez rynek części środków europejskich będących w dyspozycji poszczególnych resortów podziała na kurs tonizująco. Co ważne, rząd — tak jak w wypadku politycznej histerii przy wysokich cenach ropy — nie traci głowy. Inna sprawa, że ta gorąca dyskusja o bieżącym kursie waluty narodowej trąci mi odrobiną hipokryzji. Przypominam, że gdy złotówka była bezzasadnie silna, a eksporterzy rwali włosy z głowy, bo jej siła czyniła eksport nieopłacalnym, nikt politycznego ani medialnego larum nie podnosił. Wówczas koszty kredytów we franku były niskie i oczywiście nikt z tego powodu też nie płakał. Dziś, w odwróconym trendzie, krzyk jest gigantyczny, choć np. historia lat 2002—2004 i ówczesnych ataków spekulacyjnych pokazała, że do skoków wartości walut powinniśmy się przyzwyczaić lub… zmienić walutę. Czy tamte doświadczenia nauczyły nas czegokolwiek? Otóż nie. W 2006 roku mieliśmy znakomity czas, by tak jak Słowacja podjąć decyzję o wejściu do strefy euro. Mieliśmy gospodarczą koniunkturę, wzrost PKB, dobrą i stabilną złotówkę, perspektywy i… mieliśmy rząd eurofobów z Kaczyńskim, Lepperem i Giertychem. Przegraliśmy tamten czas, tamtą szansę. Dzisiaj Natalli-Świat wylewa krokodyle łzy, ale to wówczas trzeba je było wylewać! Nad pasywnością własnego rządu. 18 lutego 2009

Długo nie musiałem czekać… A fuj! — powiedziały warszawskie salony, kiedy w telewizyjnym studio zacytowałem kibiców krzyczących na stadionie: „Je…ć PZPN!”. Gazety pisały, że „przebiłem brutalnością języka Andrzeja Leppera”, felietoniści jeździli po mnie jak po łysej kobyle, jakbym zepsuł powietrze w świątyni mediów. Z jednego z niedawnych wywiadów pamiętam wielki grymas na twarzy Kamila Durczoka, zniesmaczonego moimi zachowaniami…

123

Nie minęło wiele miesięcy… Tenże sam Kamil Durczok jest dzisiaj gwiazdą Internetu, w krótkiej etiudzie odgrywając scenę walki o czystość redakcyjnego stołu. „Nie wku…j mnie”, „je…y przerywnik”, „upier… stół”… — to fragmenty rozmowy szefa „Faktów” toczonej przy makijażystce. Durczok jest w tej etiudzie sobą, jest prawdziwy, nie gra, nie wie, że jest nagrywany. Zwykle przed kamerami, prowadząc oficjalne rozmowy z gośćmi TVN, składa usta w ciup, nakłada na siebie maskę nobliwego intelektualisty. Ą-ę.. voilà… hajlajf… Starannie dobiera słowa, piętnuje chamstwo, często podnosi znaczenie wysokiego poziomu politycznej debaty i w ogóle — polityków… Ale w nagraniu, które robi teraz wielką karierę, Durczok nie sadowi się na wyżynach intelektu, nie jest już ani nobliwy, ani kulturalny — jest żałośnie wulgarny. Prostacki. To są właśnie te maski, które uwielbiam zdzierać z nadętych bufonów. To jest właśnie ten szczególny poziom zakłamania, sprzeczność między obrazem oficjalnym a nieoficjalnym. Kiedyś Tomasz Lis, teraz Kamil Durczok — obaj z tytułami Dziennikarzy Roku, obaj tak ochoczo zabierający się za piętnowanie złych obyczajów — mogą służyć jako dowód na hipokryzję. Media, rozjeżdżające mnie za cytat z kibiców, oczywiście biorą w obronę Durczoka. „Fakt” natychmiast dowiaduje się od żony, że „Kamil w domu nie klnie”. „Dziennik” tłumaczy, że „przecież wszyscy przeklinamy”, a sam bohater wyjaśnia, że „to jest wojna, na wojnie nie ma czasu na dyplomatyczne słownictwo”… I dalej: „Ostry język to element dziennikarskiej kuchni”… Poniekąd mamy więc, sugerują dziennikarze, obowiązek rozgrzeszyć telewizyjną gwiazdę, bo gwiazda rzuca kur…mi tylko przy makijażystce i tylko przed wejściem na antenę — na antenie gwiazda jest przecież mistrzem bon tonu. Z anteny poucza, przygania, strofuje. Ale wystarczy zdjąć maskę i… Następnym razem, panie Kamilu, pogadajmy przed kamerą jak cham z chamem. 19 lutego 2009

124

Damy radę, Polsko! „Damy radę!” – Użyłem tych słów w jednym z programów telewizyjnych po sejmowym wystąpieniu Donalda Tuska, chcąc pokazać — na przekór niedowiarkom — jak bardzo jesteśmy zdeterminowani. Premier jest zdeterminowany, mówił po swojemu spokojnie, ale też z przejęciem i wyraźną stanowczością. Jakże to było inne od dezercji Kaczyńskiego, który zwiał z sali sejmowej, nie chcąc słuchać informacji ministra finansów; skądinąd — Rostowski był w życiowej formie. Powiedziałem więc: damy radę!, ponieważ uważam, że najlepszą receptą na przetrwanie jest optymizm i odwaga. Nasza szklanka jest do połowy pełna! Nie chcę, tak jak część moich kolegów z Platformy, pokazywać naszej depresji gospodarczej w pozytywnej kontrze do skali kryzysów, jakie obserwujemy w innych krajach. Patrzmy na siebie, na nasze problemy, a nie zasłaniajmy sobie oczu cudzymi nieszczęściami. Dla mnie ważniejsze są oceny sytuacji, z którą mamy do czynienia w Polsce, jak choćby dobra opinia Banku Światowego, prognozującego wzrost PKB na poziomie 2%. Może to przeszacowane, może akuratne, ale liczy się coś innego — ta wiadomość jest budująca. Zawsze mieliśmy tendencję do marudzenia, a tymczasem — co w naszej gospodarczej historii nie zdarzało się często — błyszczymy na tle Europy. Często marudziliśmy, fakt, ale przecież wykazywaliśmy się wielką zdolnością do samoorganizacji, do Wielkiego Poszukiwania Rozwiązań. I… dawaliśmy radę! Nie ma teraz pilniejszych zadań niż uspokojenie sytuacji na rynku walutowym i ogromny nacisk na rozwój inwestycji w infrastrukturze. Z jednej strony — wejdźmy do korytarza prowadzącego do euro (namawiam kogo mogę do przeprowadzenia referendum w tej sprawie, bo ludzie nas poprą!), a z drugiej — trzeba złapać za klapy marynarek tych wszystkich prezesów państwowych spółek, którzy marnują czas zamiast skutecznie sięgać po unijne pieniądze. Kiedy czytam, że PKP SA obawia się, iż nie zdoła wyremontować dworców kolejowych w związku z EURO 2012, to pytam — może nie zdoła z TYMI MENEDŻERAMI? Może inni będą mieli więcej ognia i pomysłów? Kiedy słyszę, jak ślamazarnie szykowane są projekty unijnego wsparcia dla inwestycji w infrastrukturze ko-

125

lejowej, to pytam — może lepiej powierzyć je podmiotom komercyjnym? Albo może trzeba wreszcie — ponad politycznymi podziałami — znieść ustawę kominową, dając państwowym menedżerom jasne zadania: zarobisz więcej, jeśli wyciągniesz firmę z zapaści, jeśli oszczędzisz ludziom zwolnień, zwiększysz produkcję, sprzedaż i inwestycje? Bo to jest czas niekonwencjonalnych rozwiązań i niekonwencjonalnych menedżerów, w gospodarce i w polityce. To jest czas facetów, którzy podwijają rękawy do roboty, a nie włóczą się po mieście, narzekając na kurs waluty, na transakcje walutowe, na światową recesję — i namawiają rząd, by sypnął im publicznym groszem. To jest najlepszy czas na wtłoczenie świeżej krwi do gospodarki! Kryzys jest wyzwaniem dla odważnych optymistów, a nie smutno gęgających patałachów. 21 lutego 2009

Nihil novi Sobotni „Dziennik” przyniósł dwa wywiady: Robert Mazurek przepytał Piskorskiego, nowego szefa SD, zaś Piotr Zaremba — Michała Kamińskiego z Kancelarii Prezydenta. Paweł Piskorski znów poświęcił całą swoją energię na potwierdzenie i tak znanej prawdy, że jest facetem politycznie rozgoryczonym i namiętnie rozpamiętującym własną przeszłość. Gdybym to ja został szefem zapomnianej partii, miałbym ochotę zarażać swoich nowych kolegów i wyborców entuzjazmem, pozytywną energią, własną wizją polityki, przemyśleniami o stanie państwa i jego rozwoju. Wykorzystałbym każdą szansę, zwłaszcza duży wywiad!, do zaprezentowania choćby jednej świeżej myśli, choćby jednej intrygującej idei! Ale Piskorski nie proponuje nam dosłownie nic. Jest jak wyrośnięte dziecko, które od lat stoi w tej samej piaskownicy i wskazując na dawnych kolegów szlocha i skarży: a oni zabrali mi zabaaawkęęęę… Lider SD właśnie w sobotę stanął na czele partii, która — jak mniemam po prasowych wynurzeniach — ma odbudować jego urażone ego.

126

Stronnictwo Dopieszczania Pawła Piskorskiego chce znaleźć miejsce w politycznym centrum, gdzieś obok PO. Piskorski ładuje się zatem tam, gdzie po sławetnym kongresie pcha się drugi niedopieszczony polityk — Jarosław Kaczyński. Tej centrowej wizji przychylny jest jego brat, także od niedawna dostrzegający uroki bycia prezydentem wszystkich Polaków, a nie wyłącznie jednego Polaka. Ich domowy PR-owiec Michał Kamiński subtelnie proponuje: skończmy z logiką nawalania się, sugerując, że są płaszczyzny porozumienia między dwiema największymi partiami. Zaremba przytomnie pyta Kamińskiego: z jakimi pomysłami usiedlibyście do rozmów z Platformą? I czegóż się wtedy dowiadujemy? Ano — niczego… Kamiński, jak Piskorski, odgrzewa stare kotlety tylko po to, żeby przypomnieć, kto w Polsce jest liberałem, a kto socjalistą. I znowu: żeby tylko dołożyć Tuskowi… Ani kroku do przodu, ani jednej świeżej idei, ani jednej nowej myśli! Ani jednej poważnej oferty, nie licząc wezwania: rozmawiajmy. Super, zgoda, niech się dzieje dialog — ale czy są jakieś propozycje? Jakieś konkrety, które by warto wspólnie przegadać? Rzecz jasna, w sali bez klimatyzacji, bo znów nam partnera wywieje. Przeraża mnie ta pustka oferty politycznej. Lubię intelektualne spory o pryncypia, o zasady i doktryny, ale dzisiaj nie warto się spierać o „złych liberałów” i „dobrych zwolenników katolickiej nauki społecznej”. Dzisiaj trzeba położyć na stół pomysły lepsze od naszych i powiedzieć — o tym dyskutujmy! A nie chodzić od redakcji do redakcji i powtarzać: rozmawiajmy, kochajmy się i rozmawiajmy, rozmawiajmy i „nie nawalajmy się”. Bla, bla, bla… Nic z tego nie wynika, zwłaszcza że na końcu i tak pojawia się zgrany argument — możemy rozmawiać, ale jak wyrzucicie Palikota i Niesiołowskiego… 22 lutego 2009

Cud Zosi Przed chwilą jeszcze jej nie było. Czekałem w sali operacyjnej, patrząc przez szybę na żonę, leżącą na stole. Lekarze i pielęgniarski w niebieskich kombinezonach wykonujący coś w rodzaju tańca, dość regularnie,

127

wręcz rytmicznie przechodzący wokół niej, podchodzący, odchodzący, coś podający sobie.. I nagle ten krzyk — jest! Esse! Żadne wyjaśnienia, teorie, spekulacje, widoki na elektronicznych ekranach, które miały mnie przygotować, nic nie pomogło. W jednej chwili wybuchł we mnie ten krzyk jakimś gorącym wezwaniem. I stałem tak bez ruchu, bez głosu, z nakazem, aby mieć czas na lalki i kredki, i kartkę papieru. 23 lutego 2009

Jeśli dzisiaj jest środa… W niedzielę o dziewiątej rano zawiozłem Franka do szpitala na kroplówkę; był osłabiony tygodniowym zapaleniem krtani, miał kłopoty z połykaniem. Wróciłem do domu po żonę, aby jak co dzień rano w ostatnich dniach zawieźć ją do szpitala na badania, bo termin był tuż-tuż, a przeziębienie (od Franka) przyśpieszało termin rozwiązania. Zostawiłem żonę w szpitalu i pojechałem na lotnisko do Świdnika. O 10.30 wyleciałem do Olsztyna; tam na lotnisku czekał już Sławek Rybicki (11.45). W samo południe wchodziliśmy do biura Platformy i przez godzinę: wywiady, ustalenia, konferencja prasowa. O godzinie 13 spotkanie otwarte w ramach akcji „olsztyński arbuz” (to o kandydacie PSL). Ludzi dużo, mniej więcej trzysta—czterysta osób. Zwolennicy Grzymowicza (niby z PSL, ale przez lata z SLD), ludzie Platformy, mieszkańcy Olsztyna, studenci. I dość ostra dyskusja. 14.45. Wyjazd na lotnisko. Start w burzy śnieżnej o 15.20. Lądujemy o 16.40. Jadę do szpitala. Decyzja lekarzy o porodzie. 17.45 — rodzi się Zosia. Około 20.00 wracam do domu. Kolacja, SMS-y, telefony, że jest, że Zosia jest! Wpis na blog, ustawienie, by wszedł rano o zwykłej porze. I jeszcze — zajrzeć do Franka, śpi równo. Sam się pakuję i idę spać. Pobudka: 4.45, w poniedziałek. 5.30: wyjazd do Zagłębia, samochodem, bo zima uniemożliwia latanie małymi samolotami.

„Małpki” w Kancelarii Prezydenta – pytanie w formie happeningu. Czy małe buteleczki w Kancelarii to dowód na problemy alkoholowe głowy państwa? (© Rafał Michałowski / Agencja Gazeta)

11.00: pierwsze spotkanie w Dąbrowie Górniczej. Szok, bo na sali jest 800 osób, a to jest mój rekord. Dobra i przyjazna atmosfera. Choć z biegiem dni dostrzegam, że kluczem do świetnej rozmowy jest to, czy dajesz ludziom energię, czy też nie. Daję, staram się — dobra dyskusja! Godzina 13.00: Sosnowiec, spotkanie z przedsiębiorcami. Półtorej godziny później: konferencja prasowa. 16.00: Czeladź, spotkanie z samorządowcami. 17.00: wyjazd do Lublina. Wieczór, godz. 22.00: Lublin, spotkanie z Moniką i Zosią. 23.30, zasypiam nieżywy. Wtorek: wizyta w szpitalu, przy okazji badam i siebie, bo coś mnie kłuje od dwóch dni. Rozmowa z szefem NFZ w Lublinie o sytuacji szpitali, wyjazd do Biłgoraja, wykład na uniwersytecie trzeciego wieku, przejazd do Tomaszowa, spotkanie z mieszkańcami — trzysta osób. Wieczorem powrót do Lublina w towarzystwie wicewojewody, bieżące sprawy. Jeśli dzisiaj jest środa (choć piszę to we wtorek…), to odbyłem przez ostatnie dni 376 rozmów telefonicznych, odebrałem 159 telefonów, nie liczę SMS-ów; odwiedziłem 8 miast, pokonałem około 2 tysięcy kilometrów… I dobrze mi tak, dobrze mi z tym! Dlaczego to piszę? Bo wiem, że politycy nie cieszą się Państwa zaufaniem. Że traktujecie nas, czasami poniekąd słusznie, jak obiboków. I nie chcę pokazywać, jak ciężko pracujemy — chcę jedynie powiedzieć: my także pracujemy… Uprawiamy politykę, a polityka to między innymi przekonywanie do swoich racji i wysłuchiwanie cudzych poglądów, by mieć właściwy ogląd rzeczywistości i podejmować dobre decyzje. Mamy nasz czas w ogromnej części, zwykle niewidocznej w telewizjach — dla Was. Ja to akurat lubię: być w codziennym zwarciu, słuchać i rozmawiać. Ba! Sądzę, że tego dziś Państwo od nas oczekujecie! Rozmów, tłumaczenia, wyjaśniania spraw. Nie wyborczej agitacji, nie jakichś tam dyrdymałów kongresowych, z których nic poza sieczką w mediach nie wynika. Rozmowa twarzą w twarz, to jest to! Więc jeśli dziś jest środa… Nie mam chyba siły myśleć, co przede mną. 25 lutego 2009

129

Saga rodu Kaczyńskich? Joachim Brudziński, przystojniak ze Szczecina i wzór politycznej delikatności, zapytany, czy wyobraża sobie, aby to kłamczucha Gęsicka była premierem, a nie Jarosław Kaczyński (tak jakby ktokolwiek wierzył w zwycięstwo PiS-u, poza Szczypińską), odpowiedział: „Nie wykluczam, że w sytuacji po zakończeniu drugiej kadencji Lecha Kaczyńskiego (uwaga, przygotowuje nas na najgorsze! — JP) Jarosław mógłby być kandydatem na prezydenta, a wówczas Gęsicka rzeczywiście mogłaby być premierem”. Brudziński słusznie kalkuluje, że nagromadzenie absurdu i niedorzeczności powoduje, iż obojętniejmy na oczywiste oczywistości, a więc — kłamstwa Gęsickiej, kolejne maski Lecha i Jarosława oraz wymuszone umizgi samego Brudzińskiego. Brudziński zapomniał dodać, że pod koniec drugiej kadencji Lecha (człowieka, który za radą PR-owców od kilku tygodni stara się nie używać nazwisk w swoich wypowiedziach, gdyż wcześniej notorycznie je przekręcał, i nie podnosi publicznie flagi narodowej, bojąc się odwrotnego jej rozwieszenia), marszałkiem Sejmu będzie Przemysław Gosiewski. On sam, Brudziński, zostanie szefem MSWiA, Jacek Kurski — prezesem telewizji, a Krzysztof Jurgiel ministrem spraw zagranicznych. W tej sytuacji ludzie rzeczywiście z ulgą przyjmą wiadomość, że to nie facet bez prawa jazdy, konta w banku i karty kredytowej, tylko mijająca się z prawdą Grażyna Gęsicka będzie premierem rządu uciemiężonej ojczyzny. Ja w tym czasie już od dawna — osadzony w więzieniu na Rakowieckiej lub w zamku lubelskim — będę ślepymi oczyma przyglądał się niebu. Ot, rozmarzył się Brudziński… 26 lutego 2009

Willa w Klarysewie a sprawa polska Jeden z ministrów w Kancelarii Prezydenta oświadczył dziennikarzowi radia TOK FM, że prawdziwym powodem niewyrażenia, w jego ocenie, zgody na wynajęcie mi willi w Klarysewie był fakt, że ja nie zasługu-

130

ję, nie jestem godzien takiego gestu. Inny minister z tej samej kancelarii stwierdził w TVN24, że po mnie można się spodziewać „różnych rzeczy” i że moja obecność w klarysewskiej willi, naznaczonej stygmatami intelektu Gierka i Kaczyńskiego, mogłaby uderzać w „godność miejsc, które należą do administracji głowy państwa”. W oficjalnym piśmie Kancelaria stwierdza, że mój wniosek nie spełnia kryteriów formalnych… Po namyśle napiszę tak: to jest łajdactwo pospolite — uznać posła na Sejm RP za osobę niegodną „miejsc, które należą do administracji głowy państwa”. Bo one, po pierwsze, nie należą do żadnej administracji, lecz są własnością publiczną, którą jedynie chwilowo administruje Kaczyński. One też nie mogą być uznane przez nikogo za pozostające w dyspozycji jednego człowieka — choćby był bratem najbardziej wyjątkowej głowy — i zakazane dla wszystkich, którzy rodziną prezydenta nie są. Media i politycy przeszli nad tym kuriozalnym faktem praktycznie bez komentarzy, jakby nie dostrzegając, że administracja prezydenta łamie prawa demokracji. To jest polityczny rasizm! Nie ma dla mnie większego znaczenia, że kręcą, pisząc co innego i mówiąc co innego. Ma dla mnie znaczenie, że sankcjonują zasadę obywatelskiej nierówności! Poprosiłem o kopię wniosku Jarosława Kaczyńskiego, bo pewnie on napisał wniosek idealny i chciałbym go skopiować, żeby znów nie popełnić błędów formalnych, ale wiemy przecież, że nie o pisma im chodzi… Jasno wyraził to minister Kamiński, pytając: a jeśli zwróciłaby się agencja towarzyska, to też należałoby ją [willę] wynająć? A ja pytam — a gdyby zgłosił się Rydzyk, a gdyby zgłosiła się kuria biskupia, a gdyby zgłosił się Lech Wałęsa, a gdyby zgłosił się Ryszard Bugaj, a gdyby zgłosił się Narodowy Bank Polski, spółka prywatna lub prywatny przedsiębiorca — czy oni wszyscy mają inne, mniejsze lub większe prawa niźli brat głowy państwa? Czy prezydent wyznaczył kryteria moralne, którym odpowiadać musi dwudniowy najemca budynku w Klarysewie? Burdel i Palikot — nie, Kaczyński z kolegami — tak?! Ci ludzie usiłują zrobić z nas idiotów. Dają wyjątkowe prawa bratu prezydenta i odbierają je takiemu samemu jak on posłowi-obywatelowi. Ale oni przecież nie działają na własną rękę, są wykonawcami woli prezydenta Kaczyńskiego! Tego, który oszukuje nas wszystkich w sprawie

131

euro — tak samo, jak wcześniej oszukał prezydenta Sarkozy’ego w sprawie traktatu lizbońskiego. Tego, który tanim populizmem z orędzia przykrywa swoją ekonomiczną nieudolność. Tego, który pozwala dzielić obywateli na równych (brachol) i mniej równych (ja). Dziś to Palikot nie jest godzien dostąpić zaszczytu wynajęcia willi, jutro zgody nie otrzyma małpa w czerwonym, pojutrze gej, we wtorek Żyd, a potem — każdy, wedle widzimisię władzy. Dla Kaczyńskiego nasza demokracja warta jest tyle samo, co ustrój na Kubie czy Białorusi: można łamać dane słowo, można oszukiwać w publicznych wypowiedziach, można dekretem uznać czyjąś godność lub pozbawić jej. Chciałem odpuścić tę sprawę, uznając ją wcześniej za dość zabawny happening. Ale po namyśle uznaję, że odpuszczać nie wolno. Nie żyjemy w kraju rządzonym przez Castro czy Łukaszenkę, żyjemy w demokracji, która nawet głowie państwa nakazuje stosowanie zasady równości wobec wszystkich obywateli. Dlatego do skutku będę skarżył i protestował przeciwko politycznemu rasizmowi Kaczyńskich i ich totumfackich. 28 lutego 2009

Grotowski – ostatni polski cadyk Jest rok Grotowskiego. Jednego z największych reformatorów teatru w dwudziestym wieku i jednego z największych w europejskiej historii. Teatr źródeł, teatr korzeni. W jakimś sensie już nie teatr, a coś znacznie głębszego, większego: poszukiwanie człowieka. Moje wydawnictwo słowo/obraz terytoria wydało książkę Grotowski powtórzony. To zapis jego wykładów w ramach seminarium Marii Janion w Gdańsku w 1981 roku. Myśli autora zapisały trzy osoby-uczestniczki i w takiej postaci je dostajemy. Sam Grotowski nie pisał i nawet zabraniał pisać. W tym był podobny nie tylko do Sokratesa i Jezusa (też rabi), ale do wielu cadyków żyjących na ziemiach polskich. Słowo musi być żywe. Myśl, dusza to praca, to wysiłek, to jakby kopać ziemię czy strugać drewno. Recytacja, zapis to martwa formuła, to skamienielina.

132

Czytam te teksty przed zaśnięciem. Krótkie myśli, trochę jak u Seneki lub Martina Bubera. Zaskakuje mnie ich duchowy wymiar, prawie niespotykany w polskim języku. Filozoficzny, a nie poetycki. Może zresztą takich ludzi było więcej, tylko my nie mieliśmy dla nich uwagi! I może naszą literaturę i kulturę dałoby się inaczej opisać… O chasydach i o tym, dlaczego podróżowali i dlaczego nauczali: „Jak rozumieli to wygnanie? Mieli ten obraz Boga eksplodującego iskrami upadającymi coraz dalej w ciemności. Iskry te trzeba podejmować i odrzucać”. 1 marca 2009

Na konto Jarka! Przedwczoraj opinię publiczną zelektryzowała wiadomość, że były premier rządu RP i szef opozycji Jarosław Kaczyński założył sobie konto bankowe. I nawet robi zakupy przez Internet! Jaki nowoczesny! To już nie chłop z Polesia, to nowoczesny przywódca. To strateg biegły w niuansach obecnego świata! A co sobie kupił? Płytę! I nie myślcie, że to Papa Dance albo Krzysztofa Krawczyka lub też wykłady Tadeusza Rydzyka. Nie! — to jest płyta polskiej klasy średniej, czyli: Raz, Dwa, Trzy! Bielan z Kamińskim musieli chyba całą noc myśleć, żeby to wymyślić! Konto! Prezes musi mieć konto i robić zakupy przez Internet! Po przebraniu musi teraz dobrać się do nowego elektoratu! Trzeba zasypać rowy między nami a młodym pokoleniem po niefortunnych wypowiedziach o internautach etc. A zakupy muszą być tak mocno trendy, że w mordę strzelił! Nie tylko ma, ale używa! I jak już kupuje, to naprawdę z klasą. A jutro, według planów PR-owców, będzie chyba kupował całą kolekcję Behemotha, młody duch Kaczyńskiego uwielbia przecież death metal — to kolejny segment wyborców do zagospodarowania! Złotówka dzięki zakupom Kaczyńskiego radykalnie się umocni! Kryzys nam dmuchał! WiG wzrośnie, bo jeśli nawet Wódz ma konto, to znaczy, że idzie wiosna w gospodarce! Teraz jeszcze dziewczynę jakąś musimy znaleźć… Żeby była pełna polityczna poprawność.

133

I tak: Kaczyński ma konto (elektorat yuppies), płytę (elektorat metalowców), dziewuchę (elektorat dyrektora Rydzyka), dostęp do Internetu (elektorat tych, co popijają piwo nad klawiaturą i oglądają filmy porno) i może już niedługo będzie miał prawo jazdy (elektorat kierowców). A ja sobie myślę, że gdyby ktoś znał numer, to moglibyśmy zrobić akcję: wpłać na konto Jarosława — zbieramy pierwszy milion. Zrobilibyśmy z Kaczyńskiego milionera. Ha! Może oligarsze wywróciłoby się w głowie?! 2 marca 2009

Jestem zwolennikiem prawa do śmierci Jest w Polsce matka, może nie jedyna, która chce zabić syna. Barbara Jackiewicz. Przez dwadzieścia cztery lata codziennie zajmuje się swoim dzieckiem, czterdziestoletnim dziś mężczyzną, który nie ma żadnego życia psychicznego, a jedynie życie biologiczne. Po raz kolejny przedstawiono to w „Teraz My” w miniony poniedziałek. Pamiętam opowieść Marka Kamińskiego, o tym jak przez kilkanaście miesięcy codziennie trenował z Jasiem Melą, zanim poszli na biegun północny. Myślałem wówczas, ile to trzeba poświęcenia, aby wobec obcej osoby zdobyć się na to, by dzień w dzień walczyć z jego kalectwem. (Przypomnę: Jaś Mela, porażony prądem, miał częściowo amputowaną rękę i nogę od kolana). Myślałem o tym, czy ja byłbym do tego zdolny, i odpowiadałem sobie — nie! Może wobec kogoś bardzo bliskiego: syna, córki — tak! Ale wobec obcej osoby? Chyba nie, nie dałbym rady. I mam do dziś graniczące z wielkim wzruszeniem uznanie, że to wielka rzecz, co zrobił Marek. Słuchając wczoraj rozmowy pomiędzy Kazimierzem Kutzem a Markiem Jurkiem w programie Bogdana Rymanowskiego, miałem z jednej strony uznanie dla Rymanowskiego, który choć raz pozwolił w pełni wypowiedzieć się obu gościom — to była naprawdę wielka i rzadka rzecz w polskiej publicystyce telewizyjnej — a z drugiej strony myślałem, ot tak po prostu, że gdy mój syn Franek po raz dziesiąty wczoraj chciał,

134

bym otworzył wszystkie parasole w domu i ustawił mu je na korytarzu, to miałem serdecznie dość! I zadaję sobie pytanie: co mogą poradzić różne systemy i różne wiary wobec świadectwa kogoś, kto przez dziesiątki lat codziennie wygrywa z własną, ludzką słabością!? Ja nie mam siły i cierpliwości otworzyć kolejnego parasola mojemu uśmiechniętemu i wspaniałemu Frankowi, tak przecież ciesząc się jego żywiołowością, a co powiedzieć o kobiecie codziennie zajmującej się synem żyjącym na poziomie wegetatywnym? Niereagującym, nieproszącym o rozstawienie parasoli, o nic!, nieodpowiadającym na żadne pytania, będącym jak roślina — piękna, bo człowiecza. Chrystus objawił się współczesnemu sobie światu w wieku 33 lat. I po roku umarł. Można by powiedzieć: jak szybko zrezygnował! Być krzyżowanym nie raz jeden, ale tysiące razy! Umierać każdego dnia przez 24 lata! Nie zadowolić się spektakularnym, jednym zgonem, przez który przechodzi się do historii, ale po cichu, po wielkiemu cichu umierać co godzinę! Oto jest wyzwanie! Patrząc na Gowina w programie „Teraz My” myślałem o pełnych frazesu przywódcach kościoła — inkwizytorach, którzy przez lata, przez setki lat skazywali na śmierć i ból innych ludzi, w imię wiary lub w imię niezrozumiałych zasad. Jestem małym, zwykłym człowiekiem i jestem po stronie matki, która z miłości, chcąc ulżyć cierpieniom, pragnie sama dać zastrzyk śmierci swojemu ukochanemu synowi. Jestem po stronie tej matki — a nie po stronie Boga. Szczególnie zaś nie jestem po stronie bezdusznego Boga Jarosława Gowina. Dlatego, wbrew zaklęciom Marka Jurka, chcę, abyśmy o tym krzyczeli. Dlatego złożę, i pewnie Kazimierz Kutz to poprze, projekt ustawy o prawie do śmierci. O prawie człowieka do eutanazji. 4 marca 2009

O światłoczułości W minioną sobotę wygłosił w Lublinie swój kolejny wykład profesor Cezary Wodziński. Jak zwykle: wbił nas w fotele! Wszyscy znamy słynną metaforę jaskini z Państwa Platona. Mówi w niej Platon, że ludzka na-

135

tura to być w jaskini i oglądać cienie. Prawdziwa rzeczywistość jest dla nas nieuchwytna, jesteśmy tylko wśród cieni. Jedynie dzięki filozofii wychodzi się niekiedy na światło, ale ono strasznie oślepia i długo trzeba się do niego przyzwyczajać. Jednak nie można pozostać na górze, los człowieka polega na tym, by ponownie schodzić do jaskiń — i ponownie tracić wzrok, i ponownie opowiadać o tym ludziom, którzy nie wyszli z jaskini, i widzieć ich całkowite niezrozumienie! Bycie wrażliwym na światło, bycie czułym, bycie w przestrzeni pomiędzy światłem a cieniem — to sens ludzkiej natury. Przez lata byliśmy uczeni, że rozum to światło, a cień to ciało. Że rozum jak światło wyrysowuje kształty rzeczywistości wśród zmysłowego chaosu. Wodziński przeprowadza nas przez bardziej skomplikowaną strukturę, w której — gdy się wmyślimy we wszystkie pojęcia — dojdziemy do pomyślenia o logosie greckim jako czymś bardzo zmysłowym. Ludzka światłoczułość powoduje, że promienie światła mają gdzie wpaść, i objawia się nam wówczas wszystko to, co skrywane. Widzieć jasno to znaczy ani na chwilę nie opuścić ciała. Tyle tu mogę przywołać, bez wchodzenia w metodę samego Wodzińskiego. To tylko zachęta do filozofii, która jest tuż-tuż. Wystarczyć ruszyć w drogę za jakimś mistrzem. 6 marca 2009

Będzie nam lżej…? Nie planuję pisać ustawy o zabijaniu. Chcę, abyśmy pochylili się nad prawem człowieka do godnej śmierci, zamknięcia życia w sytuacji, gdy jego trwanie niesie z sobą wielki ból i udrękę dla najbliższych. Przypadek Barbary Jackiewicz i jej syna — ale przecież wiemy z nieodległej historii, że nie tylko ich dwojga! — wskazał nam z jednej strony na bezradność prawa i systemu społecznego, a z drugiej na olbrzymi ciężar miłości i człowieczeństwa. W postawie tej kobiety jest nie tylko coś heroicznego, powiedziałbym wręcz — boskiego. Poprzez swoje cierpienie i udział w cierpieniach syna,

136

przez 24 lata przeżywała ukrzyżowanie. Żyła i umierała zarazem. On, jej syn, stał się częścią jej życia, częścią jej samej, dlatego dzisiaj to właśnie ona pragnie zań zdecydować: chcę umrzeć. Tak jak Jan Paweł II, który zrezygnował z możliwości przedłużenia własnego życia siłami medycyny i chemii, i zdecydował o chwili swojej śmierci, tak i ona dziś mówi — ja, Krzysztof, nie chcę już żyć. Nie chcę przedłużać czasu odchodzenia. Usłyszałem, złożywszy propozycję napisania ustawy o eutanazji, dziesiątki różnych opinii, w tym tę jedną, dość często powtarzaną: to instytucje państwa powinny przejąć od matki rolę opiekuna nad wegetującym dzieckiem… Taaak… Oddajmy Krzysztofa Jackiewicza do państwowej albo nawet prywatnej umieralni, odciążając jego matkę, a tam zapewnimy mu opiekę do końca życia. Będzie podcierany, myty, ubierany, będzie słuchał muzyki z radia, które włączy mu o 6 rano dyżurna pielęgniarka i które punktualnie o 22.00 wyłączy. Będzie miał dobrze. Będzie o niego dbał Narodowy Fundusz Zdrowia. Będzie miał wszystko, poza miłością i prawem do godnej śmierci. Będzie żył, a matka odpocznie. Odwiedzi go w godzinach dozwolonych wizyt i pogłaska. To jest lepsze? Wtedy będziemy mieli czystsze sumienia? Zamkniemy człowieka w klatce do umierania, zapewniając mu światło, wodę i pożywienie, i tym samym zamkniemy nasz problem? Posprzątane? Odfajkowane? Bóg już się na nas nie obrazi, nie odwróci? Będzie nam lżej? Ulży to matce Krzysztofa? Jemu samemu? Czy posyłając młodych ludzi do Iraku i Afganistanu, by ginęli — a przecież ponad trzydziestu zginęło — byliśmy lepsi od matki, która pragnie zaaplikować swojemu synowi ostatni zastrzyk? Na życzenie naszego państwa, nawet nie w obronie jego granic!, obcy ludzie wykonali eutanazję polskich żołnierzy. Za naszą wiedzą i przyzwoleniem… Wtedy tłumaczyliśmy to racją stanu, wyższą koniecznością — i w imię takich wartości, mówiąc: „Z Bogiem!”, oddawaliśmy ich w ramiona śmierci. Wówczas czy dzisiaj? Kiedy byliśmy większymi hipokrytami? 7 marca 2009

137

PR Kaczyńskiego: dalsze kroki Kampania odświeżania wizerunku trwa! Jarosław Kaczyński poczuł krew w ustach: już-już dopada z miłością do gardeł swoich przeciwników, już ich (nas!) prawie ma! Zaczęło się od pudru i paprotek, potem był kongres i przeprosiny, później pojawiły się uśmiechy do Tomasza Lisa i Moniki Olejnik, po nich śnieżki w reklamie i zakupy w Internecie, teraz narzędziem są konferencje prasowe w samo południe. Kolejne PR-owskie posunięcia prezesa są łatwe do przewidzenia: 1. Laptop. Musi się pojawić! Nie po to Wódz przesiadł się z furmanki na komputer, żeby mu teraz szczędzić na procesorach! „Zaginął laptop Jarosława Kaczyńskiego!” — zakrzyknie „Super Express”. Najbliżsi współpracownicy szefa PiS-u poinformują, że to ogromna strata, gdyż premier Kaczyński był bardzo przyzwyczajony do pracy z komputerem. „Kładł się z nim i Alikiem do łóżka i czule do nich przemawiał przed zaśnięciem” — doniosą anonimowi działacze partii. A Brudziński przyzna, że wraz z laptopem zaginęły ważne opracowania i myśli prezesa: „Wzywamy rząd do zbadania tej sprawy i oddania komputera!” — powie, po czym założy własny blog, co jest oprócz golenia wąsów jednym z cywilizacyjnych zadań członków Prawa i Sprawiedliwości. Cel działania: poprawa reputacji w środowisku internautów. I fryzjerów. 2. Randka. Koniecznie! „Jarosław Kaczyński zjadł romantyczną kolację z piękną nieznajomą. Z daleka przypominała Dodę” — doniesie „Fakt”. Kolacja, jak zdradzi wprowadzona w tajniki serca prezesa Jolanta Szczypińska, na pewno była z winem, pewnie francuskim, oraz muzyką gabońską, której prezes słucha przed zaśnięciem. „Jarosław to lubi, zawsze uwielbiał gaboński rap!” — powie zalotnie i ze znawstwem. Cel działania: elektorat kobiecy, ogólne ocieplenie wizerunku, a także rewitalizacja — dowód, że Wódz jest sexy, czyli energetyczny. I że Gabonem rzucał nie bez przyczyny, joł! 3. Książka. Klasyka narzędzi PR! Ale tu niespodzianka: prezes napisze książkę dla dzieci! Jak doniesie „Dziennik” w zapowiedziach wydawniczych, Jarosław Kaczyński popełnił dzieło w stylu Kompleksu Portnoya Philipa Rotha — młody bohater powieści Kaczyńskiego pragnie wyzwolić się z pęt kulturowych IV RP. „To głęboka analiza psychologiczna jed-

138

nostki targanej poczuciem winy z powodu nieudanej budowy nowej utopii” — ogłosi z zachwytem Michał Karnowski, opisując ostatnie godziny popełniania książki, tuż przed zaśnięciem prezesa. Cel działania: pozyskanie dobrej opinii Kazimiery Szczuki. Cel nr 2: Nagroda Nike z rąk Adama Michnika i rozgłos. 4. Praca. Zaskakująca nowość! „Córka Lecha Kaczyńskiego będzie prowadziła własną firmę. Pomysł na działalność gospodarczą dostała od wuja, Jarosława Kaczyńskiego, który przygotował jej plan strategiczny” — napisze na pierwszej stronie „Gazeta Polska”. „Ach! Gdyby prezes miał syna, a ten syn nie byłby kobietą, to pewnie byłoby mu lepiej…” — rozmarzy się Nelli Rokita w TVN24, informując jednocześnie, że zgodnie z wujowską strategią firma zajmie się budową trzech milionów mieszkań finansowanych z deficytu budżetowego. Cel działania: zbudowanie przychylności klasy średniej i podebranie elektoratu Pawłowi Piskorskiemu. 5. Polityka zagraniczna. Nieodzowny element PR! „W czasie niespodziewanej wizyty w jednej z galerii handlowych w centrum Berlina Jarosław Kaczyński kupował stringi i rozmawiał z berlińczykami” — poinformują telewizyjne „Wiadomości”. Przyjazna prezesowi TVP natychmiast nada bezpośrednią relację z wydarzeń: „Ich bin ein Berliner” — wielokrotnie usłyszymy z ust Wodza, a Adam Bielan z dumą rozejrzy się po zgromadzonych wokół tłumach, jakby chciał powiedzieć: „Jam ci to uczynił!”, czym nawiąże do żmudnych przygotowań językowych prezesa. „Udało się!” — zobaczymy na twarzy Michała Kamińskiego, wraz z wyrazem ulgi. Cel działania: wykazać, że przypisywanie PiS-owi germanofobii to tylko czarny PR Platformy. Cel dodatkowy: kupić stringi. 6. Sport. Bardzo ważne narzędzie! „Prezes Kaczyński lubi długie spacery” — zwierzy się „Vivie” Maria Kaczyńska. „Zawsze spaceruje przed zaśnięciem, tak stąd-tutaj, aż do łóżka. W piżamce!” — zdradzi filuternie, ku pokrzepieniu serc. Cel działania: pozyskać środowisko wuefistów. 7. Kryzys. Nie należy zapominać o wewnętrznym PR! „Prezes Kaczyński spotkał się w swojej willi w Klarysewie z posłankami Gęsicką, Szczypińską i Natalli-Świat, z którymi przećwiczono sceny do nowego spotu reklamowego. W imprezie wziął udział poseł Gosiewski, który rzucał w panie śnieżkami” — poinformuje w radiowej Jedynce szef Kan-

139

celarii Prezydenta, Piotr Kownacki. „Biuro Bezpieczeństwa Narodowego przerzuciło dziś prezesa z Żoliborza na jego daczę w Klarysewie. Koszty operacji oraz paliwa do śmigłowca doliczyliśmy do rachunku za wynajem” — zapewni solennie Aleksander Szczygło, szef BBN. Proszony o opinię Tadeusz Cymański doda w telewizji TRWAM, że „każdy może być przerzucony przez BBN, gdzie tylko chce, nawet, za przeproszeniem, Palikot. Wystarczy zwrócić się z odpowiednim pismem i zapłacić”. Cel działania: wzmocnienie komunikacji wewnętrznej w partii. Cel wtórny: pokazać Gosiewskiemu, kto ma lepszą metę — on na peronie we Włoszczowie czy prezes w Klarysewie. Szczegóły pozostałych działań PR na razie owiane są tajemnicą poliszynela. 8 marca 2009

Skandalista Pieronek Szanuję i cenię biskupa Tadeusza Pieronka, bo to jeden z rozsądniejszych hierarchów kościoła katolickiego, ale jego najnowszą wypowiedź uważam za niestosowną, a fragmentami — trącącą średniowieczem. Biskup wybrzmiał wczoraj tak, jakby chciał grozić premierowi polskiego rządu: „Jeśli premier chce wojny, to będzie ją miał”. Tadeusz Pieronek mówił ponadto, że stanowisko kościoła w kwestii eutanazji jest niezmienne i „nie widzę pola do dyskusji”, ponieważ „człowiek nie ma prawa do decydowania o swojej śmierci”. Otóż pole do dyskusji, księże biskupie, istnieje zawsze, wszędzie i w każdej sprawie. W państwie świeckim — a w świeckiej Polsce rolę Kościoła i jego relacje z państwowymi strukturami reguluje konkordat — o zasadach prawa decydują obywatele, nie Kościół. Biskup Pieronek ma prawo głosić dowolny osobisty pogląd, tak jak ja i tysiące innych obywateli, ale w kwestii obowiązujących praw nie może nam narzucać, w imieniu Kościoła, żadnego stanowiska. Tak jak nie ma dziś mowy o wpływaniu przez aparat państwa na fundamentalne dla Kościoła zasady wiary i presji na zmianę jego poglądów

140

w kwestiach etyki i moralności, tak też wykluczone muszą być wszelkie próby narzucania przez Kościół norm prawa państwowego. To dotyczy nie tylko dyskusji o eutanazji, choć w tej kwestii trzeba sobie jasno powiedzieć, że ani ja, ani inni racjonalnie myślący ludzie nigdy nie zamierzaliśmy i nie zamierzamy do niej namawiać! To nie o to chodzi! Moim skromnym zdaniem, zmiany w prawie mogłyby dać nieuleczalnie chorym możliwość godnego umierania, mogłyby skrócić nieodwracalne, ponadludzkie cierpienia, nie tworząc konfliktu sumień. Można dać przecież prawo wyboru — niczego nikomu nie narzucając. Kiedy Donald Tusk mówił o „testamencie życia”, miał zapewne na myśli formy odpowiedzialnego podejmowania decyzji o własnej przyszłości… Jestem człowiekiem świadomym, więc mogę decydować, na piśmie, co stanie się z moimi organami po śmierci… Jestem świadomy własnych praw, więc mogę decydować, że gdy ulegnę tragicznemu wypadkowi, lekarze będą mnie utrzymywali w stanie nieodwracalnej śpiączki przez na przykład dziesięć lat jej trwania, a później — zgodnie z moją wolą — będą mieli prawo odłączyć mnie od wszelkich urządzeń podtrzymujących funkcje życia. Jestem człowiekiem, więc mogę sam zdecydować, czy chcę żyć za wszelką cenę — czy też iść na spotkanie z Bogiem, w którego wierzę. Żaden Kościół, żadna hierarchia kościelna nie może mnie tego prawa pozbawić… Najbardziej przygnębiające było jednak kolejne wczorajsze stwierdzenie biskupa Pieronka: „Chrześcijańskie spojrzenie na cierpienie jest zupełnie inne niż ludzi, którzy cierpieć nie chcą. Cierpienie jest twórcze, trzeba je wykorzystać do tego, aby pogłębić swoje człowieczeństwo”. Rozumiem, że cierpienia nigdy dosyć. Że ci, którzy cierpieć już nie chcą, bo po ludzku nie potrafią dłużej znieść udręki, nie mają szans na pogłębienie swego człowieczeństwa. Że cierpieć można i trzeba dla twórczej przyjemności tego pogłębiania! Trzymając się brutalnej retoryki Jarosława Kaczyńskiego, który przywołał heroiczną postawę trzynastoletnich dziewczynek torturowanych przez gestapo, powinno się potępić wszystkich, którzy nie mogąc sprostać cierpieniom — popełniali w więzieniach samobójstwo. Powinno się potępiać śmiertelnie rannych żołnierzy, którzy błagali: „Dobij mnie, bracie”. A przecież cierpienie ma twórczą moc, dlaczego jej nie szukali, głupcy…

141

Zaiste, można wierzyć hierarchom, gdy mówią, że cierpienie trzeba wykorzystać. 10 marca 2009

Nasz drogi jubilat Cóż… Winien jestem (my wszyscy, gapy!, chyba też) gratulacje prezydentowi Kaczyńskiemu! Właśnie świat obiegła ważna informacja, że brat swojego brata obchodził uroczyście trzydziestopięciolecie pracy zawodowej! Dlaczego prezydencka kancelaria skrzętnie taiła tę wiadomość — nie wiem. Dlaczego w komunikacie przekazanym mediom nie ma mowy o wysokości gratyfikacji — także nie wiem. Dlaczego nie odpowiedziano na moje pytanie o premie wysokich urzędników Kancelarii, na czele z Kownackim i Kamińskim, również trudno powiedzieć. Przyjmijmy zatem, nie mając wyraźnego sprostowania, że oficjalny komunikat Kancelarii brzmi następująco: Lech Kaczyński otrzymał 50 tysięcy złotych w nagrodę za 35 lat pracy zawodowej. Nadal nie znamy wysokości premii ministrów pana prezydenta. Przy okazji poszukiwań wiążących się z wysokością prezydenckiej nagrody, trafiłem na smakowite zapowiedzi z roku 2005, w których Lech Kaczyński, jeszcze jako kandydat na prezydenta, oburzał się na wysokość rozbuchanego budżetu kancelarii Aleksandra Kwaśniewskiego i deklarował między innymi w „Gazecie Polskiej” — „Przerost zatrudnienia jest widoczny szczególnie w prezydenckiej administracji. […] Nie chciałbym uciekać w populizm i mówić, że kancelaria nie będzie nic kosztować, ale na pewno będzie o jakieś 20—25 procent mniej kosztowna”. Pomijam fakt, że Kaczyński, zatrudniając prawie 350 urzędników (plus Bugaj i Glapiński, którzy piją kawę z prezydentem społecznie) przewyższył zatrudnienie z czasów Kwaśniewskiego o jakieś 150 osób. Pomijam fakt, że w końcu minionego roku, już strasząc Polaków nadciągającym kryzysem!, żądał na wydatki swego urzędu niemal 190 milionów złotych budżetu — to jest około 40—50 milionów więcej, niż wynosił średnioroczny budżet kancelarii jego poprzednika!

142

Ale nawet nie te informacje są najbardziej uderzające: z solidnych dziennikarskich wyliczeń wynika, że mamy najdroższego prezydenta w Europie Środkowej! Prezydent Czech kosztuje statystycznego Czecha 1,2 zł, prezydent Słowacji kosztuje swojego obywatela 2,5 zł, Węgier płaci na szefa swego państwa 2,4 zł… A Polak? Lech Kaczyński kosztuje każdego z nas 4,1 złotego… Drogiemu jubilatowi w imieniu moich czterech złotych i dziesięciu groszy gratuluję zatem i jubileuszu, i wysokiej nagrody, i rozmachu w wydawaniu publicznych pieniędzy. 12 marca 2009

Wilki szukają szczura Wielkie poruszenie w partii braci Kaczyńskich! Intelektualna ruchawka w największym opozycyjnym ugrupowaniu! Przełomowa dla Polski dyskusja w Prawie i Sprawiedliwości! Trzydniowa epopeja wysiłku poznawczego Jarosława Kaczyńskiego! Męki twórcze Suskiego! Gdyby polskie dzienniki w ostatnich dniach bardziej interesowały się prawdziwą polityką, a nie milionami złotych, które rzekomo zginęły z kosmetyczki mojej byłej żony, tak właśnie brzmiałyby tytuły prasowe na pierwszych stronach tabloidów. Cóż się wydarzyło? Co zaszło? Rzecz stała się niesłychana! Anonimowy poseł PiS, opisując kulisy powstania spotu reklamowego tej partii, powiedział redaktorom „Dziennika” następujące zdanie: „Mieliśmy naprawdę duży problem, żeby w PiS znaleźć takie panie, które wyglądają i mają coś do powiedzenia”. Gniew Jarosława Kaczyńskiego jeszcze nigdy nie był tak wielki. W partii ogłoszono poszukiwania autora kontrowersyjnych słów. „Szukamy tego szczura!” — powiedział Tadeusz Cymański i przybliżył temat: „Robimy obławę na szczura w naszym klubie. Niestety, niektóre szczury to szczury alfa i trudno je wytropić!”. Poseł Jan Dziedziczak zagroził sądem redakcji, jeśli ta nie opublikuje informacji, iż to nie on jest szczurem! Kaczyński wyznaczył nawet prokuratora śledczego, który zajmuje się poszukiwaniem sprawcy — to poseł Marek Suski (Ziobro załamany,

143

bo liczył na tę fuchę). O sprawstwo podejrzewani są Adam Hofman i Mariusz Kamiński — ten ostatni przezornie zrezygnował z funkcji rzecznika PiS-u, żeby tylko zejść Kaczyńskiemu z linii strzału. No po prostu — wojna domowa! Wilki alfa polują na szczura alfa! Zamiast oficjalnej infamii, szczur po wykryciu zostanie karnie relegowany z klubu i zabroniony mu będzie wstęp na listy wyborcze PiS-u. Dobrze, że go nie zjedzą! Tymczasem… mijają dni, a tu nic. Szczura ni ma, wałęsa się gdzieś po Sejmie z triumfującą miną! Prezes jest skrajnie zniecierpliwiony, Suski zrozpaczony, marszałek Putra śpieszy z gorącymi zapewnieniami na temat urody i inteligencji kobiet PiS-u, a posłanka Beata Kempa gwałtownie podkreśla, iż nie sądzi, by Kaczyński wybiórczo traktował kobiety: „Nigdy tego nie odczułyśmy!”. A pewnie wie, co mówi, choć do roli aniołków i paprotek Wodza nie zdołała się załapać. I tym żyje dziś Prawo i Sprawiedliwość, nie kryzysem! Kto chlapnął?! Kim jest szczur? Nazwiska! Adresy! Kontakty! Sam Kaczyński nadal, w wielkim szacunku dla kobiet, całując je w dłoń — wyrywa im rękę z tułowia. Jak to wilk. Alfa wilk. 14 marca 2009

Nepotyzm Napisałem to już kilka tygodni temu: większego przykładu nepotyzmu niż fakt, że brat-prezydent powołał brata na funkcję premiera nigdy dotąd nie było i chyba już nie będzie. Bracia Kaczyńscy i ich formacja są zatem niejako z automatu wyłączeni z wszelkich dyskusji na temat nepotyzmu, popełnili bowiem grzech pierworodny — dali Polakom skrajny dowód nepotyzmu. Wyżej już nie można, lepszych fuch w państwie żaden brat bratu zapewnić nie może. Podobny numer próbowała zrobić Zyta Gilowska, wpychając swojego syna na pierwsze miejsce na liście kandydatów do parlamentu, ale kudy tam jej do Kaczyńskich!

Filozoficzne wyznanie Elżbiety Kruk, posłanki PiS-u, na dużym kacu: „coś tam, coś tam” (© Rafał Michałowski / Agencja Gazeta)

Nepotyzm jest agresywnym słowem i metodą, za pomocą której kapitalizm dąży do rozbicia więzi rodzinnej. Ja do swoich bliskich znajomych, we własnej firmie, mówiłem zawsze: „pan, pani” — tak bardzo bałem się rozmycia kryteriów i utraty kontroli nad procesem zarządzania zgodnym z mechanizmami rynkowymi, a nie organizowanym według interesu rodziny lub przyjacielskiej wspólnoty! A jednak na pytanie, czy jest słusznym abstrahować od więzów krwi, gdy chodzi o poparcie w grze rynkowej, odpowiedzieć mi nie jest łatwo. Logika rodzinnego powinowactwa jest stara jak świat i łatwo powiedzieć, że nie można zrobić nic lepszego niż pomóc matce-bratu-siostrze! Pytanie w swej właściwej formie brzmi zatem: pomagać, owszem, ale czy kosztem jakości procesu? Odpowiedź: oczywiście — nie. Rynek to rynek, rodzina to rodzina. To, co zarabiam, wolno mi ofiarować, dać moim najbliższym, ale sam mechanizm jest i musi być neutralny wobec powiązań rodzinnych. Dlatego etyka kapitalizmu wyraźnie zmierza do tezy, iż niejasność relacji pomiędzy członkami rodziny wymaga odmowy zatrudniania ich firmach, które działają jako spółki kapitałowe. Co dopiero więc w sytuacji, gdy zachodzi relacja usługodawca — urzędnik państwowy, i gdy firma usługodawcy znajduje się w rękach członka rodziny tego urzędnika?! Tu etyka wolnego rynku staje dęba i zrzuca z siodła. Nie wolno, nie uchodzi, nie należy, to wbrew zasadom. Proste. W Polsce, gdzie ten mechanizm jest jeszcze słabo przerobiony przez kulturę rynku, reakcje społeczne na taki rodzaj działań i na taki sposób myślenia są słabsze, bliskie przyzwoleniu. Przecież daje zarobić swojemu, byłoby świństwem nie dać… To spadek po zaborach i PRL z jednej strony, a z drugiej — efekt krótkiego czasu rozwoju społeczeństwa kapitalistycznego. Nie piję tym tekstem do zachowań PSL, bo od myślenia w kategoriach „prorodzinnych” nie jest wolna żadna polska partia. Wszędzie spotkamy ludzi, którym wydaje się oczywiste, że brat-polityk powinien (ma obowiązek!) pomóc bratu — kimkolwiek on jest. Rzadziej słychać opinię: NIE POWINIEN. Brat polityka może radzić sobie sam, dziecko polityka — również. Na własną krechę żyć, na własny rachunek prowadzić działalność gospodarczą, a wspierać się nawzajem tylko przy okazji urodzin rodziców, gdy trzeba kupić wspólny prezent.

145

Jest i inne wyjście: brat-polityk zawsze może rzucić politykę. Przymusu nie ma. 17 marca 2009

Hasła przeciw hasłom? „Nie będziemy płacić za ten kryzys, nie myśmy go wywołali!” Takie okrzyki związkowców słyszała wczoraj Warszawa, a ledwie zostały wykrzyczane, zaraz skwapliwie podchwyciła je opozycja i głosem posłanki SLD wezwała premiera do natychmiastowego powstrzymania kryzysu. Odrzucam głos posłanki Jarugi-Nowackiej, bo cóż ona innego może mówić, kiedy jej partia ledwie zipie i usiłuje ciułać promile poparcia nawet na żerowaniu na ludzkiej krzywdzie, wolę skupić się na poglądach związkowców, bo są wprawdzie propagandowo nośne, ale nieco pozbawione sensu. Prawdą jest jedynie to, że nie my, w Polsce, wywołaliśmy kryzys, z którym wszyscy musimy się dzisiaj mierzyć. Jego koszty — czy nam się podoba, czy nie — dotkną jednak każdego z nas. Już dotykają. Nawet najbogatsi właściciele największych firm (także Skarb Państwa) tracą wcześniejsze rynki zbytu i zyski (vide choćby branża meblarska, przewozy kolejowe czy sektor zbrojeniowy), zwalniają tempo produkcji i samych pracowników. Ten kryzys nie wybiera, nie uderza tylko w jedną warstwę społeczną i wybrane grupy zawodowe, on bije na odlew każdego, kto wejdzie mu w drogę. Oberwali bankierzy, oberwały firmy eksportujące towary, obrywa transport, budownictwo, turystyka, pewnie wkrótce mocniej dotknie rolnictwo, handel. Możemy się przekonywać, że Polska i tak jest światową oazą spokoju, ale przecież ludzi tym nie zjednamy. Związkowcom się nie dziwię, że budują swoją tożsamość na twardych hasłach, ale wolałbym jedynie, aby zamiast krzyczeć je na wiecach — chcieli wypowiadać je w rozmowie. Krzykiem, że „nie będziemy płacili za kryzys, którego nie jesteśmy autorami”, mieszamy tylko Polakom w głowach, a od mieszania herbata słodsza się nie zrobi. Wolę, żebyśmy siedzieli przy stole rozmów i wspólnie szukali mądrych rozwiązań —

146

twórzmy taki narodowy think tank! — niż palili opony w imię haseł, które są beznadziejnie puste i nieprawdziwe. Przeciwko takim hasłom mogą być tylko inne puste hasła: nie myśmy wywołali kryzys, nie ten rząd i nie poprzednie, i choć szlag nas trafia — wszyscy poniesiemy jego konsekwencje! Jeśli dwie grupy staną naprzeciw siebie i będą krzyczały każda swoje hasło, do niczego nie dojdziemy. To pewne. 27 marca 2009

Samobójstwo Róży K. Jak pisałem wczoraj, jedna z kobiet (Róża K.), które przyznały, że były molestowane przez byłego policjanta, Grzegorza K., popełniła samobójstwo. Ponieważ wciąż jest wiele niejasności w sprawach prowadzonych wobec tego byłego policjanta oraz w związku z samobójstwem dziewczyny, zwrócę się do ministra Czumy o objęcie tego przypadku nadzorem ministerialnym. Chcę też w tym miesiącu zdiagnozować sytuację w lubelskich izbach zatrzymań. Oprócz montażu kamer w Izbie w Lublinie warto doprowadzić do pełnego monitoringu na terenie całego województwa. Mam nadzieję , że w ten sposób cała gehenna molestowanych kobiet, w tym mój skromny, interwencyjny udział w sprawie gwałtów, znajdą swój społeczny finał. Przy okazji tego zdarzenia jeden z moich bliskich znajomych zwrócił uwagę na skandaliczny przypadek opowiedziany w telewizyjnej „Sprawie dla reportera” w miniony wtorek. Rodzina zastępcza opiekująca się czworgiem dzieci w Nowym Dworze Mazowieckim przeżyła piekło, gdy jedno z dzieci umarło w wannie na atak serca. Zanim zrobiono sekcję zwłok i wyjaśniono przyczyny śmierci, tabloidy już zdążyły wydać swój wyrok na opiekunów, linczując ich publicznie jednoznacznymi sugestiami, że dziewczynka utopiła się — pozbawiona rodzicielskiego nadzoru. Nadgorliwy prokurator, czując presję mediów, rychło wydał decyzję o zabraniu z tej rodziny pozostałych dzieci. Jedno z nich znajdowało się wśród życzliwych opiekunów zaledwie miesiąc po tym, jak na

147

własne oczy zobaczyło śmierć matki zadźganej nożem przez, między innymi, ojca. Teraz, oderwane od nowych rodziców, umiera po raz drugi. Zanim sądy wydadzą stosowny wyrok i przywrócą rodzinie zastępczej prawo do ponownej opieki nad dziećmi, miną miesiące, miesiące piekła na ziemi. Dziennikarzom, którzy podobnie jak opisywany przeze mnie wczoraj redaktor Mazurek z „Dziennika”, wzięli wierszówkę za pochopnie rzucane stwierdzenia, włos z głowy nie spadnie. Robert Mazurek, konsekwentnie wyśmiewający moją konferencję z użyciem wibratora, a przez to deprecjonujący znaczenie gehenny, którą przeszła Róża K., nie poczuje swojej moralnej odpowiedzialności za to, że nabijając się z gadżetów — lekceważył problem, z jakim przyszło żyć dziewczynie. Tabloidzi — łagodniej trudno mi określić dziennikarskie hieny — nie poczują się odpowiedzialni za dramat dziecka właśnie wygnanego z przyjaznej mu i życzliwej rodziny, nie odpowiedzą też ani moralnie, ani karnie za ból, jaki swoimi sugestiami zadali opiekunom… Media mają prawo do bezwzględnego czepiania się nas, polityków, ale żerowania na zwykłych ludziach w sposób tak cyniczny i tak bezwzględny mogłyby zaprzestać. Oczywiście — nie zaprzestaną. Żyją z tego. Zarabiają na tym, że z dziennikarzy stają się hienami. Prawdziwy wybór należy jednak do nas, czytelników: nie dajmy się zwariować, patrzmy na ręce nie tylko politykom, ale i dziennikarskim hienom. I nie kupujmy ich wypocin. Przecież jest bardzo wielu sensownych dziennikarzy i wiele wartościowych mediów. Mamy w czym wybierać. 30 marca 2009

Rozwiązać IPN! Jeśli pracą naukową jest rozważanie — na podstawie plotek — czy Lech Wałęsa miał w młodości nieślubne dziecko, to czym jest kabaret? Jeśli przez wszystkie ostatnie lata nie powstała w IPN żadna publikacja poświęcona historii życia braci Kaczyńskich, w końcu: premiera i prezydenta Polski, obu zasłużonych dla ruchu związkowego, a co chwilę publi-

148

kuje się złe doniesienia o Lechu Wałęsie, to powstaje pytanie — dlaczego tak jest? Dlaczego kabaret pod przewodnictwem prezesa Kurtyki musi być finansowany z kieszeni podatników? Czy nie lepiej, a kulturalniej i weselej, nie byłoby nam sponsorować Kabaret Ani Mru Mru? Sprowadzam do absurdu rzecz śmiertelnie poważną. Instytut Pamięci Narodowej, przechylony ze szkodą dla myśli historycznej na stronę radykalnego PiS-owskiego politykierstwa, działając pod szyldem badań naukowych, stał się kolejną po Radiu Maryja zakamuflowaną instytucją partyjną. Prowadzi szkodliwą dla Polski krucjatę przeciwko wszystkiemu, z czym nie jest po drodze braciom Kaczyńskim. Może jednak trzeba spojrzeć na działalność IPN z nieco szerszej perspektywy. Mamy oto w Polsce nagromadzenie przedziwnych zdarzeń: przejęcie TVP przez środowiska skupione wokół Giertycha i nastawione na wyrwanie Polski z Unii Europejskiej, intensywne działania propagandowe partii Libertas i jej lidera z rosyjskimi powiązaniami, zaczynającego wtrącać się do naszych spraw za pośrednictwem polskich marionetek, mamy prorosyjskie grupy powiązane z Radiem Maryja, którego nadajniki nadal emitują sygnał do Polski z Uralu… I mamy IPN żarliwie, w imię słabo zrozumiałych racji walczący z symbolami niepodległego państwa. A to już nie jest kabaret, to każe głęboko się zastanowić nad celami działania tych grup i instytucji. Co je łączy? Co każe im grać w tej samej orkiestrze? IPN finansowany jest z pieniędzy podatników. Z naszych podatków wynagradza się młodego szczawika z PiS-owskim rodowodem, który w przerwach między kopiowaniem dokumentów pisze książki szkalujące Lecha Wałęsę. Z naszych pieniędzy opłaca się dwóch innych naukowców, którzy obrali sobie dokładnie ten sam cel. Z naszych pieniędzy finansowana jest działalność placówki, której funkcje powinny być możliwie daleko odsunięte od bieżącej polityki, a która żyje głównie tą polityką i jej partyjnej wersji służy. Czy można temu zaradzić? Tak: likwidując IPN. Zbędne źródło polsko-polskich waśni. Instytucję, która pod przewodem Janusza Kurtyki trudni się antagonizowaniem Polaków i naginaniem historii do bieżących potrzeb politycznych. Czy jednak trzeba zaniechać prac badawczych, które powinna wykonywać struktura podobnego typu? Otóż

149

wcale nie! Można zamknąć IPN, a do prac naukowych nad przeszłością Polski zaprosić — i finansować z budżetu po IPN — nasze uniwersytety. Niech staną do przetargu, niech złożą ofertę, a najlepszy wygra i będzie z odpowiedzialnością właściwą akademikom realizował misję, której nie podołał IPN. Zlikwidujmy Instytut, ale nie samą słuszną ideę, która stała za jego powołaniem. Warto, by badaniami zajmowały się uniwersyteckie katedry, a nie politykierzy, którzy sięgają po teczki tylko wówczas, gdy są potrzebne do rozbijackiej roboty. Odbierzmy to narzędzie politykom i dajmy je — wraz z pieniędzmi IPN — katedrom historycznym polskich uniwersytetów. 31 marca 2009

Prepis na władzę Kaczyński (ten ważniejszy) chce tworzyć prerząd. Myślałem, że wszyscy się przesłyszeliśmy, że Kaczyński będzie tworzył przyrząd — jakiś tam — ale nie, wódz wyraźnie podkreślił, że po wyborach do Parlamentu Europejskiego stworzy prerząd. A ściślej: prerząd stworzy jego partia. W zasadzie jest to zadanie łatwiejsze niż stworzyć postrząd. Ministrów Kaczyńskiego łatwiej dziś bowiem spotkać na sali sądowej (Lipiec), albo na wewnętrznej emigracji (Dorn), w szkole języka angielskiego (Ziobro przed wykopem do Brukseli), czy wreszcie na planie filmowym (Gęsicka) lub na uchodźstwie (Kaczmarek). Ze starej gwardii zostali Kaczyńskiemu jedynie Gosiewski i Wassermann, może więc nie od rzeczy będzie sięgnąć po sprawdzonych przyjaciół — Lepper nie pogardzi przecież funkcją prewicepremiera, a Giertych mógłby zostać preministrem od ponownego wyrzucania Gombrowicza ze szkół. To już jest czterech. Profesor Zybertowicz spokojnie może odpowiadać za prehistorię, czyli grzebanie w teczkach — najlepiej na stanowisku preministra od służb specjalnych; przy okazji tego szczawika od książki o Wałęsie trzeba by awansować na presekretarza stanu — zaś prefinansami zajmie się wier-

150

na wodzowi Zyta Gilowska, pilnując, żebyśmy, broń Boże, nie weszli do prestrefy euro! Sześciu takich preministrów plus ten szczawik (a w odwodach czekają przecież Brudziński, Karski, Wiechecki, Wierzejski, Mojzesowicz, Filipek — kwiat polityki!), wzmocnionych przez prepremiera Kaczyńskiego oraz preprezydenta Kaczyńskiego — nooo… z taką ekipą to góry można przenosić! A i pod względem programowym nie jest najgorzej: program — przepraszam: preprogram! — jest już napisany i przyjęty bez preblemów na prepięknym kongresie. Preprezes krzyknął: „Niech stanie się miłość!” i „Prepraszamy!”, prepaprotki pomachały Polsce z billboardów, teraz więc nadchodzi moment najważniejszy — można się podzielić preposadami! Wódz wie, czego oczekuje jego gwardia… Do rozdania jest 150—200 stanowisk! Oferując swym pretorianom Inflanty, Kaczyński wie, w co gra: w PiS-ie jest dzisiaj tak wielu wkurzonych na preprezesa, który zablokował im wejście na listy do europarlamentu, że ten przedsmak przyszłej władzy miałby im dać namiastkę spełnienia ambicji — i wyciszyć atmosferę w partii. Będą mogli, obiecuje im Kaczyński, obradować na wyjazdowych sesjach prerządu w Klarysewie, napiją się wina, spiszą kolejne wersje wodzowskiego orędzia, poćwiczą oklaski. Będą słuchali kolejnych prewizji i prepowiedni, będą razem z prepremierem snuli marzenia o preIVRP. I tylko o jednym Kaczyński im nie powie, choć sam to czuje: ich prepremiera nigdy nie nastąpi. 2 kwietnia 2009

Goci z Hrubieszowa Pierwsza stolica europejska Gotów znajdowała się w Kotlinie Hrubieszowskiej i została przez nich założona w II wieku po Chrystusie. Było to jedyne miejsce, w którym przebywali tak długo, aż do V wieku naszej ery. Zostały po nich bardzo specyficzne groby, ceramika, naszyjniki i genialnej jakości przedmioty z metalu. Zabytki tak wyjątkowe, że muzeum narodowe w Berlinie zaproponowało wymianę — na potrzeby wy-

151

stawy czasowej — skarbów Priama na te właśnie obiekty w ramach współpracy z powiatowym muzeum w Hrubieszowie. To pierwszy chyba przypadek, aby cokolwiek z muzeum narodowego tej rangi, gdziekolwiek w Europie, trafić miało do instytucji powiatowej. Żyzne ziemie powiatu hrubieszowskiego przyciągały już wcześniejsze ludy. Odnalezione ślady są nawet sprzed 4000 lat. Piramidy polskie, czyli bardzo długie, ale poziome, nie pionowe — jak w Egipcie, grobowce dla jednego władcy. Malowana ceramika, biżuteria, dowody handlu ze światem starożytnym, to wszystko skarby ziemi hrubieszowskiej. Jak mówią archeolodzy: tutaj, gdziekolwiek człowiek wbije łopatę, tam zaraz coś znajdzie. Oglądałem to wszystko w dziwnym zdumieniu. Nic o tym nie wiemy, nie promujemy jednego z najbardziej chyba niezwykłych miejsc w Polsce. Małe miasteczko pełne magii. Tu urodził się Bolesław Prus, żył i mieszkał przez lata Bolesław Leśmian. To tu założył pierwszą kolonię z wolnymi chłopami Stanisław Staszic. Lokalni malarze prymitywiści, matematycy i wynalazcy żydowskiego pochodzenia — to wszystko jest w Hrubieszowie. Doprawdy czasami pieniądze leżą na ulicy, a ściślej w ziemi! Z Hrubieszowa poza tym blisko do Tomaszowa i Zamościa, ale to już temat na całkiem inną opowieść. 7 kwietnia 2009

Życiorys – broń obosieczna Bądźcie odważni! — powiedział wczoraj Lech Kaczyński grupie odznaczonych pracowników IPN. Bądźcie odważni! — apeluję do tych samych ludzi, prosząc ich w wysłanym wczoraj liście o zbadanie pokrewieństwa Lecha i Jarosława Kaczyńskich oraz ich ojca Rajmunda z Wilhelmem Świątkowskim, prezesem Najwyższego Sądu Wojskowego w czasach stalinizmu, oficerem śledczym Armii Czerwonej. Z oficjalnych informacji wynika, że ojciec Lecha i Jarosława Kaczyńskich, Rajmund Kaczyński, urodził się w 1922 roku w Grajewie z matki Franciszki ze Świątkowskich, urodzonej w Grenówce koło Odessy. Z tej

152

samej miejscowości pochodził pułkownik Wilhelm Świątkowski. Czy był bratem babki Kaczyńskich? Wujkiem dla ich ojca? Jak zapisał się w polskiej historii Wilhelm Świątkowski? Absolwent Charkowskiej Szkoły Prawniczej i Wojskowej Wyższej Akademii Prawa w Moskwie. Od 1940 roku w Armii Czerwonej jako oficer śledczy, szef prokuratury 204 Dywizji Piechoty. Był dyplomowanym prawnikiem wojskowym ZSRR. Do Ludowego Wojska Polskiego polecono mu wstąpić w czerwcu 1944 roku; rozpoczął służbę od stanowiska szefa Wojskowej Prokuratury 1 Dywizji Piechoty. Późniejsza kariera: prokurator Wojskowej Prokuratury w Poznaniu, prokurator Prokuratury Marynarki Wojennej. 4 listopada 1950 roku Komisja Wojskowa Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR powołała Wilhelma Świątkowskiego na prezesa Najwyższego Sądu Wojskowego. Prezes Świątkowski, wspomagany przez osadzonych w najważniejszych ogniwach aparatu terroru doradców radzieckich, działał w przeświadczeniu, że realizuje komunistyczną misję dziejową, i wprowadził despotyczne rządy. Organizował tak zwane trójki sędziowskie, złożone z całkowicie uległych sędziów, ślepo wykonujących polecenia władz. Na podstawie teorii Stalina o zaostrzającej się walce klasowej, wojskowy aparat represji wrogów poszukiwał dosłownie wszędzie i wszelkimi metodami. W 1954 roku odwołano go do kraju pochodzenia. Mam nadzieję, że IPN, w imię prawdy historycznej, służąc nauce i Rzeczypospolitej (to cytat z Kurtyki) pozwoli rozwikłać kwestię domniemanych relacji rodzinnych braci Kaczyńskich. Ich losy to przecież istotna część historii III i IV RP, a koligacje rodzinne, przeszłość i działalność przodków są tak samo ważne dla stanu naszego państwa, jak nieślubne dzieci Lecha Wałęsy. Zapytają państwo, i słusznie, dlaczego ja to robię? Proszę doczytać do końca… Kaczyńscy i ich najwierniejsi pretorianie mają do polityki podejście marksistowskie, choć raczej w stalinowskim wydaniu marksizmu. Nie przeszkadza im wypominanie przeciwnikom politycznym ani narodowości, ani więzi krwi z członkami KPP czy PZPR — przeciwnie: przynależność lub luźny rodzinny związek ze strukturami PRL w ich mniemaniu dyskwalifikuje człowieka, odbiera prawo do wydawania ocen

153

moralnych i politycznych, albo wręcz — zabrania udziału w publicznej debacie. Proszę mi wierzyć, mam świadomość, jak wielką osobistą cenę płacę za doprowadzanie do granic absurdu metod i sposobu argumentacji stosowanej przez braci w ostatnich kilkunastu latach. Oni, twórcy wizji Najczystszej Rzeczpospolitej, przedstawiają się jako prawdziwie polscy i antykomunistyczni politycy. Są w tym mistrzami! Nie protestują, kiedy IPN gorliwie zajmuje się kwestią współpracy Lecha Wałęsy z SB. Powołują się na książki o Stefanie Niesiołowskim, o ile stawia się w nich tezy zgodne z polityką PiS. Tym samym wyznaczają linię postępowania swoim wyznawcom i wyborcom: róbcie tak, jak my, sprawdzajcie pochodzenie, sprawdzajcie dziadków i powiązania rodzinne, sprawdzajcie papiery, zaglądajcie do rozporków i teczek, bo tylko tam możecie znaleźć odpowiedź na pytanie o prawdziwe poglądy i intencje… Nie ufajcie nikomu, kto nie jest od nas, kto nie jest nasz, posądzajcie przeciwników, rzucajcie oskarżenia, róbcie aluzje, tego zapytajcie o żydowskie pochodzenie, tamtego o związki z Niemcami… Niech się nas boją… To jest ta metoda! To ich metoda i ja ją właśnie stosuję: proszę, by odznaczeni wczoraj historycy z IPN wyjaśnili pokrewieństwo braci z pułkownikiem Armii Czerwonej. By odpowiedzieli na pytanie o udział Aleksandra Kaczyńskiego w Komunistycznej Partii Polski. By rozgrzebali teczkę Kaczyńskich, poszli po wszystkich tropach ich życiorysu, by sprawdzali, zaglądali, wywlekali na światło dzienne — i publikowali efekty swojej kwerendy. By zabijali legendę braci Kaczyńskich — na życzenie ich politycznego przeciwnika — dokładnie taką samą bronią, jaką oni tolerują w odniesieniu do Wałęsy, Geremka, Michnika, Tuska czy Niesiołowskiego. O Helenie Łuczywo nie wspomnę. Złożyłem w IPN pismo, oczekując wyjaśnienia związków rodziny Kaczyńskich ze stalinowskim sędzią Wilhelmem Świątkowskim, posiadłszy informację, iż babka braci Kaczyńskich też nazywała się Świątkowska, urodziła w tej samej wsi pod Odessą i mogła być siostrą pułkownika. Czynię tak, aby wykazać absurd polityki prowadzonej za pomocą grzebania w przodkach i zamierzchłej historii. Chcę pokazać, że tego typu retoryka, jaką teraz stosuje się wobec Lecha Wałęsy i innych konkurentów politycznych PiS, może być zabójcza nie tylko dla braci Kaczyń-

154

skich, ale dla całej polskiej klasy politycznej, dzisiaj i w przyszłości. Sięgam do życiorysu Kaczyńskich tak samo bezpardonowo, jak oni sięgali — własnymi i Kurskiego rękami — do cudzych życiorysów i związków rodzinnych. I wiem, że postępując tak niegodziwie, narażam się na polityczną śmierć, ale świadomość, że wraz ze mną umrą politycznie Kaczyńscy i ich metody, osładza mi gorycz istnienia. 8 kwietnia 2009

Szlak nadbużański Wybrałem sie wczoraj, z siedmioosobową rodzinną grupą, na wycieczkę śladami mniejszości religijnych na terenie wschodnio-północnej Lubelszczyzny, a dokładniej — wzdłuż Bugu, który stanowi tu także granicę państwa. Od Włodawy do Terespola i później przez Ortel Królewski i Studziankę z powrotem do Lublina. W samej Włodawie cerkiew prawosławna z dziewiętnastego wieku, klasztor paulinów z siedemnastego wieku i genialna, jedna z najciekawszych synagog na naszych ziemiach. Trasa wzdłuż Bugu prowadzi przez park krajobrazowy i jest naprawdę nokautująca, odmienna, niespotykana, pełna o tej porze rozlewisk, ptaków. Pierwsza po drodze jest Jabłeczna. Największy obecnie w Polsce klasztor prawosławny (męski) z genialnymi dwiema ikonami z piętnastego wieku! Szczególnie ikona świętego Onufrego zwala z nóg. A jak śpiewają! Msze o 6.00 i 18.00. Warto być… Dalej — katolickie sanktuarium w Kodeniu z pięknym siedemnastowiecznym kościołem i naprawdę dobrym obrazem Matki Boskiej Kodeńskiej. Potem: Kostomłoty! I to jest już zupełny szok! Jedyna w Polsce i pewnie na świecie liturgia bizantyjsko-starosłowiańska, czyli kościół neounicki, tym się różniący od grekokatolików, że językiem używanym jest starosłowiański, a nie ukraiński. Kolejna miejscowość to Lebiedziew z mizarem tatarskim, ale w bardzo kiepskim stanie. Następne kilka kilometrów i wówczas ukazuje się nam piękna — unicka dawniej — cerkiew, a obecnie kościół katolicki z XVII wieku. (Osobną sprawą jest nasza, polska polityka wobec mniej-

155

szości i likwidacja setek cerkwi w 1938 roku w tych okolicach…) Na koniec cmentarz muzułmański w Studziance i neogotycki pałac Zamoyskich w Jabłoni i powrót do Lublina. Siłą rzeczy pominąłem wiele szczegółów, gdyż poza urodą tych resztek dawnej wielokulturowości, z której zostały dziś pojedyncze przykłady, choć pięknych cerkwi jest po drodze wiele, jak i domów drewnianych z XIX wieku, to szczególnie dojmujące jest poczucie, że nic tu się nie dzieje, żadnych turystów, żadnych produktów turystycznych, hoteli, pomysłów nawet!, jakby nikt nie wierzył w urodę tych stron; ot, tak zawsze tu było… Jedna trasa rowerowa, długa wprawdzie, od Janowa Podlaskiego po Włodawę, i kilka tras konnych, parę gospodarstw agroturystycznych. To wszystko. Na Lubelszczyźnie, gdziekolwiek się człowiek ruszy, wszędzie jest coś pięknego, ale zupełnie nie potrafimy przerobić tych cudowności na sukces komercyjny. Nie umiemy tego potencjału przełożyć na nasz rozwój. Może nowi europosłowie to uczynią? Oby! 14 kwietnia 2009

Ja – obrażony? A jednak! Stało się ! Zostałem obrażony! I to śmiertelnie, nie na żarty. Upokorzony, upodlony, wyśmiany, dotknięty w swojej najgłębszej istocie! Czuję się jak ofiara pedofila, jak pusta szklanka, jak ogryzek, jak wypluta pestka. Nie wiem, co mogłoby mi wyrównać ogrom doznanych krzywd. Nie widzę przed sobą już żadnej przyszłości. Tylko nicość. Żadnej nadziei. Czuję się gorzej niż trzeci bliźniak! Co się stało? Czy ktoś znów nazwał mnie prowincjonalnym błaznem, biłgorajskim kmiotem, pajacem, klaunem, debilnym linoskoczkiem, ciamajdą, paligłupem, tuskomatołkiem, gazownikiem, oszustem, tanim winem? Coś znacznie gorszego! Nie tylko, że porównano mnie do Lecha Kaczyńskiego, ale więcej — uznano, że mogą istnieć nie tylko słowa, opinie, zdania, ale przecinki, kropki, wykrzykniki, które mogą jednocześnie obrazić mnie i prezydenta Polski Lecha Kaczyńskiego. Tak! Tak właśnie ! Prokurator… z prokuratury… informuje mnie, że zostało wsz-

156

częte z urzędu postępowanie o zniesławienie mnie (Janusz Palikot) i Lecha Kaczyńskiego! O słodka zemsto, o bogini wyrównania rachunków, o i Ty, nocny demonie (zbirze), który wkładasz w rękę przeszłego zabójcy ostre narzędzie zbrodni i wy, ciemne siły chłepczące krew o północy, pająki, żaby, nakrętki, słoje, pajęczyny, łapki, pazurki, krwotoki, plwociny, rzygowiny i wszelkie inne kurewstwa, a także kałuże, lusterka, połamane ręce i nogi, powykręcane śrubki, poluzowane koła, podkopane budynki — przybywajcie! 15 kwietnia 2009

Czym upija się prezydent? Można przypuszczać, że problem alkoholowy prezydenta jest poważniejszy niż swego czasu pisałem. Kiedy docierały do mnie sygnały o częstym nadużywaniu alkoholu przez głowę państwa, myślałem, że sprawa dotyczy wielkiej miłości prezydenta do wina. Tymczasem na podstawie informacji przedstawionych dziś przez Monikę Olejnik w Radiu ZET nie da się wykluczyć znacznie poważniejszego przypadku. Według faktur pochodzących z Kancelarii Prezydenta, w lutym zakupiono i dostarczono 96 buteleczek wódki, 120 whisky i 96 buteleczek koniaku. W kwietniu dokupiono kolejną partię — 60 buteleczek wódki i 120 whisky. Kosztowało to podatników niemal 3 tysiące złotych. Po co kupuje się tak zwane „małpki”? Czy po to, by podawać na przyjęciach dyplomatycznych? Nie, na rautach alkohole serwują kelnerzy, nalewając je do kieliszków z butelek. Czy „małpki” mają zastosowanie w kuchni, na przykład do przyrządzania deserów? Nie, w gastronomii używa się zwykłych butelek, to jest zresztą bardziej ekonomiczne. Nie ma też zwyczaju wręczania miniaturowych wódek jako prezentu dla gości. Nie można też przyjąć, że tak wielkie ilości małych buteleczek kupowane są na potrzeby szeregowych pracowników kancelarii — oni przecież w pracy pić nie mogą. Trudno także sądzić, że ktoś za państwowe pieniądze kompletuje sobie kolekcję alkoholi… Innych zastosowań mi-

157

niaturowych wydań butelek z wódką, whisky i koniakiem w kancelarii nie widzę. Małe buteleczki z alkoholem kupują zwykle ludzie, którzy chcą ukryć swój problem z alkoholizmem — mieszczą się one w kieszeni marynarki, można je opróżnić w czasie krótkiej wizyty w toalecie, można niespostrzeżenie wlać wódkę do kieliszka z colą, można łyknąć w samochodzie. To wygodne, poręczne i typowe; ludzie, którzy nie mogą przeżyć bez paru „lufek” dziennie, lubią ten format. Ponawiam zatem — choć tym razem czynię to w formie zdecydowanie bardziej stanowczej — swoje żądanie odpowiedzi na pytanie: czy prezydent Lech Kaczyński cierpi na chorobę alkoholową? Czy głowa państwa polskiego nie powinna dostać skierowania na leczenie odwykowe? Czy kupowane na zlecenie Kancelarii Prezydenta setki buteleczek alkoholu służą zamaskowaniu problemu z pijaństwem, będąc jednocześnie ratunkiem dla alkoholika? Czy prezydent ma zwyczaj pociągania z buteleczek w przerwach swoich spotkań, w godzinach pracy? Czy doczekamy w tej sprawie jednoznacznej, obiecanej nam przecież opinii lekarskiej? Czy dowiemy się prawdy o zdrowiu prezydenta? Czy dowiemy się, jakie mogą być przyczyny częstego bełkotu prezydenta podczas oficjalnych wypowiedzi? Czy znajdziemy odpowiedź na pytanie: co, w jakich ilościach i jak często musi popijać prezydent Lech Kaczyński, by jako tako funkcjonować? Proszę postawić kropkę nad i, Panie Prezydencie Kaczyński: albo odejdzie Pan z urzędu i uda się na stosowne leczenie — albo poznamy poważne, wiarygodne wyjaśnienia na temat Pańskiego stanu zdrowia i problemów z alkoholizmem. Alternatywy nie ma. 19 kwietnia 2009

Spieprzaj, dziadu! Tymi słowami: „Spieprzaj, dziadu!” zwrócił się Lech Kaczyński do mężczyzny, który domagał się odpowiedzi na pytanie i nie oczekiwał szczególnie zaangażowanego zainteresowania; po prostu pytał… Z kolei

158

za uwagi pod adresem urzędującego prezydenta sąd ukarał innego człowieka: bezdomnego alkoholika z warszawskiego Dworca Centralnego, skazując go na karę więzienia w zawieszeniu. Czasem historia się powtarza i wówczas — jak mawiał Hegel, a za nim Marks — staje się farsą. Kancelaria Prezydenta, według informacji uzyskanych przez Radio ZET, kupuje dość duże ilości małych butelek alkoholu. Alkoholu w miniaturowych opakowaniach używa się, aby ukryć problemy alkoholowe — to powszechna wiedza w branży spirytusowej, badającej szczegółowo rynek konsumencki. Kancelaria nie miała prawa uznać tego typu artykułów za prezenty, gdyż może je przeznaczać tylko na użytek własny. Również wyjaśnienie podane wczoraj przez urzędników kancelarii, że zakupy te wykorzystane są na potrzeby cateringu w samolotach nie jest prawdziwe, albowiem zarówno pracownicy MSZ, jak i Kancelarii Premiera nie potwierdzają, by w czasie ich podróży z prezydentem podawano alkohol w takich opakowaniach. Nie potwierdzają tego również dziennikarze podróżujący z prezydentem. Zresztą: co prezydent ma do zaopatrywania samolotów, którymi zarządza rząd i jego służby logistyczne? Inne urzędy, nawet kancelaria Kwaśniewskiego i Wałęsy, także nie kupują i nie kupowały alkoholu w małych butelkach. A wystarczyło przecież nie kręcić, tylko zrobić rutynowe badania i mieć z głowy cały problem, w tym dociekania o gardło, do którego wlewa się whisky i wódeczka z „małpeczek”… To się nazywa polityczna krótkowzroczność. Albo: lęk przed ujawnieniem prawdy… Prawdę trudno ukryć… Myśląc o tych zakupach oraz wspomnianych scenach na ulicach Warszawy i słowach „Spieprzaj, dziadu!”, mam nieodparte wrażenie, że Lech Kaczyński próbuje odgonić od siebie własne omamy, swój własny los: los osamotnionego, bezdomnego polityka z Pałacu Namiestnikowskiego, los człowieka nieradzącego sobie z życiem, szukającego ucieczki lub odwagi, ratującego się sztucznymi podpórkami, w tym być może — alkoholem. Słowa „Spieprzaj, dziadu” wracają, ale tym razem w autoodniesieniu, jako figura własnego losu. Pozostaje pytanie, czy prezydent odejdzie sam, czy też poczeka, aż wyprowadzi go z urzędu lud, nie tylko lud Warszawy — w wyborach… 20 kwietnia 2009

159

Pupa Rokity Redaktor Jan Rokita popełnił ciekawy komentarz. „Świat Palikotowych kaczuszek, Karpiniukowych tyrad śledczych, Kaliszowej otyłości i Jakubiakowych tajemnic dokonał skutecznej inwazji na dziedzinę klasycznej polityki. Na tronie polskiej polityki rozsiadła się infantylna pupa” — napisał na łamach „Dziennika”. Jego refleksja o zastąpieniu tak zwanej prawdziwej polityki — czytaj: polityki uprawianej przez ludzi pokroju Rokity — mało znaczącymi gestami, które „obrzydzają nam wolność” i przenoszą w świat medialnych zadym i tabloidów, jest tyleż słuszna, co spóźniona. Jan Rokita miał przecież wystarczająco wiele czasu, by realnie wpłynąć na jakość życia politycznego w Polsce, on to życie współtworzył, poddawał się jego biegowi. Gdyby cofnąć się na przykład do roku 2007, trafilibyśmy na Rokitę oskarżanego przez Jarosława Kaczyńskiego o najcięższe zbrodnie na demokracji, o zbrodnie, „od których tylko mord jest cięższy”. Rokita zareagował wówczas w TOK FM następująco: „Oczywiście, że pójdę do sądu, bo muszę. […] Ale normalny człowiek, obywatel musi w tej sytuacji, w której ja się znalazłem, zamanifestować jakiś sprzeciw wobec tego, co się zdarzyło. Mam do dyspozycji dwie bronie, słowo, którego właśnie używam, i prawo, więc ten akt prywatnego oskarżenia przeciwko Kaczyńskiemu oczywiście złożę”. Złożył? Wygrał proces? Zmiótł z powierzchni ziemi formę i jakość uprawianej przez Kaczyńskiego polityki? Nie. W stylu krakowskich elit odparował jedynie, że szef rządu używa języka, w jakim endecy mówili przed wojną o zamordowanym prezydencie Narutowiczu… Rokita zastosował wobec Kaczyńskiego nieadekwatne instrumenty, na jawne chamstwo odpowiedział swoim ą-ę-tiu-tiu-tiu. Efekt? Triumfująca bezkarność jego adwersarza, zobojętniała na PiS-owską agresję opinia publiczna. Taki rodzaj przyzwolenia na budowane przez lata poczucie bezkarności i bezczelności polityków, ta cicha zgoda na atakowanie „dziadkiem z Wehrmachtu”, na lepperowskie okupowanie mównicy, wysypywanie zboża i lżenie Balcerowicza, na szopki z wyciąganymi teczkami, na haki,

Z Andrzejem Olechowskim w trakcie pojedynku na miny (© Magdalena Jejer)

prowokacje i insynuacje, na antysemityzm, na belzebubowski język ojca dyrektora — to wszystko zrodziło dzisiejszy palikotyzm, tę „infantylną pupę” i „świat kaczuszek”, który przytłacza Rokicie powagę debaty. Ja jestem skutkiem, nie przyczyną. Jestem efektem zaniechań w polityce budowanej między innymi rękami Jana Rokity i rozgęganych elit, które czerwieniły się, czując woń puszczonego na salonach bąka, ale zamiast wywalić chama za drzwi — zapraszały go na kanapę. Tak było z Macierewiczem, z faszyzującą młodzieżą od Giertycha, z Lepperem, Mojzesowiczem, Łyżwińskim, Kurskim. Dzisiaj wygodnie rozsiadły w fotelu komentator Rokita użala się nad upadkiem obyczajów i polityki, drażnią go pytania kierowane do jego żony („Czy Jan chrapie?”), ale nie dostrzega, że w tym samym czasie jego sąsiad z łamów, Jerzy Jachowicz, równa do najgorszych gomułkowskich wzorców, pisząc: miejsce Palikota jest na śmietniku. I tak mam szczęście, że nie w Izraelu, na Madagaskarze lub w więzieniu — dziennikarski inkwizytor może wszak napisać wszystko. Jachowicz też jest wynikiem demoralizacji mediów (vide skandaliczna publikacja fotografii rozebranej do naga Inki) i też nie pamiętam, by kiedykolwiek protestował przeciwko ich degrengoladzie. Obaj, Jachowicz i Rokita, pochylają się nad rozlanym mlekiem ze spóźnioną troską. Obaj zdają się mówić: nas przy tym nigdy nie było… Byliście. Ale wygodniej o tym nie pamiętać. 23 kwietnia 2009

Drżyjcie, Narody! Fotyga ante portas! Zgoda, dziś dajemy Kaczyńskim spokój. Jest niedziela, Adam Bielan musi przygotować strategię walki o dobre imię Jarosława i chcę mu dobrodusznie dać trochę czasu. Czekam zatem na kolejny komunikat o fałszywkach, powtarzając ponownie — to nie o teczkę tego czy innego polityka chodzi, chodzi o zasady! Wczoraj udowodniłem, jak łatwo jest zbudować ubecki klimat wokół prezesa — i widzę, iż jego otoczenie kompletnie nie umie sobie z tym faktem poradzić. Dlaczego? Ponieważ Bie-

161

lan i jego doradcy koncentrują się na udowodnieniu, że ubeckie teczki są pełne pomówień, świństw i fałszerstw, a Jarosław jest czysty jako ta dziewica i ma na to kwity potwierdzające status pokrzywdzonego. Otóż dokładnie to samo musi powtarzać od długiego czasu — zagoniony do narożnika przez politykujących historyków — Lech Wałęsa, a oprócz niego jeszcze wielu polityków, księży, dziennikarzy, aktorów i adwokatów. I będą tak mówili, i będziemy na nich patrzyli z podejrzliwością, póki nie poznamy źródeł, dopóki ktoś będzie nam z tych źródeł sączył jad, podsuwał, dawkował, manipulował… Dopóty, dopóki teczki podrzucano wrogom PiS-u (i Libickiemu…), wszystko było świetnie i Bielan nawet jednym słowem nie protestował, ale kiedy zaczęto zaglądać w kartę historii prezesa, spin doktor poczuł, że porusza się po grząskim gruncie. I nie chce przyjąć do wiadomości, że to nie o Cyryla chodzi, lecz o metody! I broni prezesa równie nieporadnie, jak bronią się wszyscy dotknięci teczkami z IPN… A tymczasem tuż obok toczy się całkiem inna, ciekawa rozgrywka: Kancelaria Prezydenta i on sam lansują Annę Fotygę na stanowisko ambasadora Polski w Organizacji Narodów Zjednoczonych. Przyszła pani ambasador otwarcie kontestuje politykę zagraniczną rządu, jej pogląd podziela prezydent — mamy więc jak w banku, że co innego będziemy mówili w Warszawie, a co innego usłyszą uszy świata w Nowym Jorku. „Człowiek o moim życiorysie jest głęboko poraniony”, widząc taki wstęp do nowojorskiej kariery pani Fotygi — wieszczę Narodom Zjednoczonym rychły upadek, gdy zacznie się z nimi rozprawiać i pouczać polska pani ambasador. ONZ padnie na zawał lub padnie ze śmiechu, jedno zresztą nie wyklucza drugiego. Może więc — by ustrzec światową strukturę przed ostateczną dezintegracją — wysłać do Nowego Jorku… dwóch ambasadorów? Fotyga niech reprezentuje prezydenta i zaspokaja jego polityczną próżność. Równolegle ktoś inny reprezentuje rząd RP, do którego kompetencji należy prowadzenie polityki zagranicznej, i przekazuje stanowisko państwa polskiego. Niemądry pomysł, wiem. Ale jeśli dzięki postawie Anny Fotygi mamy świat zabijać śmiechem, to zabijajmy go kompleksowo. 26 kwietnia 2009

162

Wierny Platformie Adam Bielan, sekretarz propagandy PiS, na zlecenie Jara prowadził wczoraj kampanię na rzecz Janusza Palikota i oznajmił w gościnie u Bogdana Rymanowskiego, że będę następcą Donalda Tuska. Ja to rozumiem tak, że za jedenaście lat, kiedy Tusk zakończy dwie kadencje w roli prezydenta Polski, Bielan będzie chciał mi robić spoty reklamowe jako kandydatowi na nowego wybrańca narodu. Dziękuję, wolę usługi specjalistów. I niech się Bielan w umizgach nie wysila, bo ja się nigdzie nie wybieram. Ja tu sobie z boku na Bielana i Jara popatruję, i śmiać mi się chce z obu, i współczuję im — widząc, jak PiS ląduje na dnie sondaży i wiarygodności. Równolegle z Bielanem prowadzą swoją grę tak zwani komentatorzy. Piszę tak zwani, bo zgubiłem gdzieś w pamięci ich rzeczywistą rolę i nie wiem, czy Michalski, Zaremba i Karnowski z „Dziennika” są jeszcze komentatorami, czy już może stali się pełną gębą politykami z PiS? Oni otóż orzekli, w kilku różnych tekstach, że ja, Palikot, wkraczam w kolejną fazę swojego tajnego planu. Że będę teraz pomału wyłuskiwał się na zewnątrz i w końcu albo stanę na czele PO, po odejściu Tuska, albo założę własną formację, a może nawet wystartuję w najbliższych wyborach prezydenckich. I oni wszyscy, dobrze życząc Tuskowi, podpowiadają mu: zrób pan coś z tym pajacem. To się nazywa myślenie życzeniowe, bliższe raczej politykom, aniżeli niezależnym dziennikarzom. I ja ich, tak zwanych komentatorów, jako polityków muszę oceniać. Po pierwsze — znając hagiografię IV RP w wykonaniu panów MZK, nie wierzę w ich życzliwość w stosunku do Tuska. Po drugie: grają w te same gierki, w które gra Bielan z Brudzińskim i Gosiewskim — służące naiwnemu pomysłowi skłócenia Platformy — i w tej roli przypominają mi bardziej narzędzia niż podmioty sprawcze. Po trzecie: reprezentują ten gatunek dziennikarzy, który zdaje się rezygnować z wysiłków na rzecz obiektywizmu i trzeźwości oceny, i idealnie wpisują się w schematy wyznaczane przez politycznych demiurgów. Po czwarte: liczba publikacji w „Dzienniku” poświęcona mojej osobie jest tak monstrualnie wielka, że zaczynam czuć się jak główne źródło ich utrzymania — rozumiem, że podsycanie atmosfery wokół mnie leży

163

także w merkantylnym interesie. I w końcu: lansują tak prymitywny obraz mój i Platformy, że zaczynam wątpić w jakość ich merytorycznego przygotowania. Czy na podstawie podrzucanych plotek da się skonstruować jakąkolwiek poważną analizę? Zmartwię Was zatem, czarnoksiężnicy politycznej krytyki: jestem wierny Platformie i stanę po stronie Tuska w najbliższych wyborach, a moje rzekome konflikty z Grzegorzem Schetyną to jedynie pomruki zadowolonego z siebie zwierza w obliczu sjesty po zabiciu i spałaszowaniu ofiary polowania. Lubię tę swoją rolę. Lubię widzieć, jak te pisowskie „mordy ty moje” miotają się po telewizjach, żeby tylko dać odpór krytyce, która zagoniła ich do narożnika. Lubię widzieć ich bezsilność, oglądać Jara, który nie znajdując już innych przeciwników, usiłuje upokorzyć sędzinę osądzającą sprawę spotów PiS-u. Lubię to moje miejsce — obserwatorium sukinkota, któremu chór przeciwników gotów jest stawiać telewizyjne pomniki-katapulty, byleby tylko wysłać go w Kosmos. Gotowi są wydać ostatni grosz z publicznej kieszeni, byle osiągnąć własny cel: zamknąć mi usta. Można powiedzieć, że określam ich polityczny byt… Czym byliby w ostatnich dniach, co mieliby do powiedzenia Polakom, gdybym nie istniał? Co robiliby w swoim życiu, gdyby nie ich wieczna wojna z wszystkimi, o wszystko? Platformo, możesz na mnie liczyć. Możesz mieć twarz Tuska, Schetyny, Gowina, możesz mieć twarz Dody, Roberta de Niro, a nawet doktora Frankensteina, o swojej nie wspomnę — bylebyś nigdy nie miała facjaty Kaczyńskich. 29 kwietnia 2009

Kurtyka cudzołoży teczkami? Stojąca na straży moralności i przyzwoitości politycznej „Gazeta Polska” ma swój obyczajowy skandal. Były dyrektor artystyczny redakcji, podpisując się pełnym imieniem i nazwiskiem, oznajmił w liście wysłanym do prezydenta Kaczyńskiego, że jego żona, autorka tekstów o powią-

164

zaniach arcybiskupa Wielgusa z SB, została mu niecnie i podstępnie podebrana przez Kawalera Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, obrońcę prawdy i strażnika teczek — Janusza Kurtykę, prezesa IPN. Zostawmy na boku warstwę obyczajową, przyjrzyjmy się opisanym przez zdradzonego męża metodom pozyskiwania względów jego małżonki, pracującej jako zastępca Sakiewicza, szefa „Gazety Polskiej”. Tu bowiem seks i miłość splotły się z polityką. Zdradzony mąż pisze bowiem: „[Moja żona (…)] w okresie romansu z Panem Januszem Kurtyką napisała szereg artykułów dot. lustracji i zawierających treści dostępne jedynie w archiwach IPN zastrzeżonych dla innych osób. […] Nie brakowało mu inwencji i pomysłów służących do uwiedzenia mojej żony, mamionej i otumanionej przekazywanymi przez niego tajnymi aktami IPN, które potem były podstawą jej artykułów w «Gazecie Polskiej». Wierzę, że gdyby nie nadużył on swojej funkcji, to nie byłby w stanie uwieść mojej żony […]”. I co my możemy o tym sądzić? Do tej pory wiedzieliśmy tylko tyle, że teczek używa się do politycznych wojen, do kupczenia i fałszowania, do poniżania i obrażania ludzi, do gry i zabawy w „małego historyka”, ale że IPN-owskie teczki mogą służyć jako miłosna przynęta? Że można teczkami cudzołożyć? Że można ich używać do podbojów miłosnych, wyściełać nimi łoże kochanków? Sprawdziłem: Kamasutra, czyli traktat o miłowaniu nic o kochaniu się na teczkach arcybiskupa Wielgusa i chudej teczce Jara nie podaje. Uwieść kobietę, pokazując jej ubecki ściek — to dopiero trzeba mieć wyobraźnię! Takiej perwersji nie wymyśliłby sam markiz de Sade: w Stu dwudziestu dniach Sodomy, czyli szkole libertynizmu o praktykach seksualnych z wykorzystaniem archiwów bezpieki nie ma nawet pół zdania! Sprawdziłem też ustawę o IPN: niestety — także nie ma śladu, by państwo polskie pozwalało wyrywać laski przy użyciu ujawnianych archiwalnych teczek. Sprawdziłem Prawo Prasowe, sprawdziłem Kodeks Etyki Dziennikarskiej — tam również nie ma ani słowa o dupczeniu teczkami. O kupczeniu zresztą również. Czy Janusz Kurtyka ma problem? Czy ma problem obsypujący go honorami prezydent? Nie wiem, nie mój cyrk, nie moje małpeczki, ale na

165

mój nos — rodzi nam się bardzo poważna sprawa. Trzeba poczekać na stanowisko Kolegium IPN. No i na PiS: może zrobią spot? PS. „Gazecie Polskiej” gratuluję metod pozyskiwania materiałów reporterskich. Niezłe, niezłe, jak na moralistów przystało! Strach pomyśleć, w jaki sposób zdobywa informacje męska część redakcji… 30 kwietnia 2009

Kronika wypadków (wyborczych) 1. Doktorat Kaczyńskiego… Nie powalił mnie na kolana, ale też liczyłem na coś więcej; nie przypuszczałem, że będę miał do czynienia z pracą naukowca, który ocenia świat wyłącznie z pozycji marksizmu-leninizmu i z tej ideologii uczynił swoje narzędzie badawcze. Miałem nadzieję, że cytaty z Marksa, Engelsa i Lenina będą w prezydenckim doktoracie wtrętami, jakimiś przymusowymi ozdobnikami, które należało wetknąć, żeby nikt się „politycznie” nie czepiał, ale nie, one były esencją tej pracy, wyciekały zewsząd. Czy to błąd? Nie, raczej wyraz konformizmu. W 1979 roku, po przyjeździe Papieża do Polski, można już było szukać szerszej perspektywy, innych kontrapunktów, własnych ścieżek. Ale w pracy prezydenta nie znalazłem poszukiwań, tam było takie pospolite wygodnictwo: jest doktorat, trzeba napisać pracę, uklęknąć przed klasykami socjalizmu, pokłonić się myślom ludzi, którzy mieli patent na każdą okoliczność rozwoju społecznego, w tym na prawo pracy. W efekcie wyszła praca nijaka, koniunkturalna, napisana marksowskim językiem, wypełniona watą ideologii, pokazująca postać Kaczyńskiego nie jako herosa walki z komunizmem, nie jako intelektualistę rozprawiającego się z rzeczywistością czasów, w których żyje, lecz wygodnego, spokojnie kształtującego swoją karierę naukowca. Mam nadzieję, że na stronie internetowej prezydenta pojawi się wkrótce całość tej dysertacji — widząc żywe zainteresowanie publiczności licznie gromadzonej w Kozłówce, warto ją pokazać opinii publicznej. Albo wydać drukiem…

166

2. Najpierw minister Szczygło zaapelował: „Oddajmy należną cześć znakom naszego państwa, pamiętajmy o biało-czerwonej!”. Później Prawo i Sprawiedliwość pokazało billboard wyborczy z… zabrudzoną polską flagą, pomazaną setkami szaroburych fotografii, szaro-czerwono-czarną. To jest nowa polityczna stylistyka, pokazać w Dniu Flagi kliniczny przykład jej poniewierania… Niby nic, ale jak na ludzi, którzy z symboli narodowych uczynili świętość, upstrzenie flagi państwowej to swoista profanacja relikwi. No i hasło: Więcej dla Polski… już nic nie róbcie! Ani tutaj, ani w Brukseli. 3. PiS uczyniło z walki o stocznie główny motyw kampanii. Brawo! Wchodzę w ten temat równie populistycznie jak PiS: po jednej stronie mamy więc bezrobotnych stoczniowców, a po drugiej — prezydenta, którego kancelaria wydała właśnie 300 tysięcy na zakup piór i długopisów. Pióra dostają w prezencie europejscy politycy i urzędnicy; pewnie ci sami, którzy — jak podaje PiS — wykończyli polskie stocznie. Może więc lepiej by było, gdyby w ramach kampanii wyborczej grawerowano na piórach nazwy i dane teleadresowe stoczni, a nie imię i nazwisko prezydenta? 4. W jednym dniu — dwa bardzo podobne wywiady… Kowalska, piarowska robota Jacka Kurskiego, który na wsparcie ze strony przyjaciół w mediach zawsze może liczyć. W ramach wyborczego lansu Kurski wyznał Igorowi Janke z „Rzeczpospolitej”, że ma dosyć bijatyki, ale już Michałowi Karnowskiemu w „Dzienniku” pokazał boks rodem z ustawek kiboli: trzy czwarte nudnej rozmowy poświęcił walce z cieniem Palikota… Jakbym stał się dla PiS-u najważniejszym celem politycznym! Kurski z nadzieją w głosie mówi Karnowskiemu (ach, te pytania jak brzytwa ostre!), że teraz uda się zrobić ze mnie gorącego kartofla… Otóż sądzę, że wątpię: nominacje do tytułu „Kartofel” już zostały rozdane i zostały w drużynie PiS-u. Czyż to nie z powodu zniechęcenia do własnego kartofliska Kurski pragnie teraz uciec do Brukseli? 3 maja 2009

167

Kronika wypadków (wyborczych) 2 1. Palikot — wystraszony morderca. Tak napisał o mnie Piotr Zaremba z „Dziennika”. Nie chciałem reagować na wczorajsze komentarze poświęcone mojemu happeningowi w Kozłówce, ale tekst Zaremby sprawił, że chcę i muszę. Zaremba twierdzi, że przykrywam happeningami swoje problemy, że zamierzam rozwalić całą polską scenę polityczną — czniam takie teorie, warszawka niech sobie nimi żyje — ale kiedy zarzuca mi się, że „naruszam tabu, jakim jest poszanowanie dla choroby i rodzinnych uczuć przeciwnika”, to muszę powiedzieć: dosyć, obłudnicy! Od soboty PiS usiłuje wprowadzić do kampanii wyborczej wyjątkowo nikczemną formę szantażu emocjonalnego. Choroba Mamy Lecha i Jarosława Kaczyńskich — którym najszczerzej współczuję, a Jej, z całą rodziną, życzę powrotu do zdrowia — stać ma się jakąś przedziwną kartą przetargową w wojnie PiS-u z PO. Jeśli jesteś z PO, w czasie choroby musisz milczeć. Powściągnąć emocje. Zachować takt i umiar. Musisz przyjąć pełną godności i współczucia dla bliźnich postawę członków Prawa i Sprawiedliwości. Zachęceni przez PiS politycy i dziennikarze mówią i piszą więc w tym duchu, że było niestosownością czytać doktorat Kaczyńskiego w dniu, który prezydent spędzał przy łóżku chorej. Tak, jestem podłym draniem, dowiedziałem się o chorobie i nie byłem już w stanie odwołać happeningu. Ale mając tę świadomość, w żadnym momencie happeningu nie użyłem choćby pół słowa obrażającego majestat głowy państwa. Ale w tym samym czasie Jolanta Szymanek-Deresz podkręca — gdzie? — w „Dzienniku” atmosferę krytyki, mówiąc przy okazji 300 tysięcy złotych wydanych przez prezydenta na wieczne pióra, że „Lech Kaczyński czuje silną potrzebę propagowania swojego nazwiska”. Zderzony ze mną przez Zarembę — na łamach, a jakże, tego samego „Dziennika” — Stefan Niesiołowski idzie jeszcze ostrzej: „Prezydent marnuje publiczne pieniądze, co jest niebezpieczne szczególnie w dobie kryzysu”. Tu „taktowni” Niesiołowski i Szymanek-Deresz, tam — fuj, nietaktowny Palikot.

Biebrza, widok z lotu balonem. To zdjęcie udowadnia, że wszystko jest kwestią perspektywy (fot. Janusz Palikot)

A cóż robi w chwilach ciszy redakcja „Dziennika”? Otóż… rozprawia się z Kaczyńskim z powodu tych samych wiecznych piór! I podgrzewa temat przez dwa dni! Czy pisowskie, współczujące pełnym taktem serce Zaremby nie czuło wówczas dyskomfortu? Czy kazało mu zakrzyknąć — dosyć, nie piszcie, nie mówcie? Nie. Ponieważ teza, którą należało udowodnić brzmiała: Palikot jest nieczułą maszyną do zabijania. Wyjątkowa perfidia, wyjątkowa obłuda. Ale jak już mam być ten zły, to niech będę zły do końca. Opinia publiczna została powiadomiona o chorobie Mamy w stosowny sposób. Mieliśmy alert, ale czy ktoś słyszał jego odwołanie…? Czy już można mówić i pisać krytycznie o Jarosławie i jego bracie? Czy wczorajsza aktywność prezydenta oznacza, że stan się poprawił? Prezydent Kaczyński ponownie czynił stosowne aluzje do marności III RP, ponownie to i owo wypomniał, wracając na ścieżkę retoryki PiS. Zobaczmy jednak, jak do powagi chwili dostosowała się jego partia… W Szczecinie przechodziła samą siebie, byleby tylko dowalić przeciwnikom. Rolka papieru toaletowego służąca jako porównanie z posłem Nitrasem jest koronnym przykładem języka miłości w czasach choroby; doprawdy, trzeba wyjątkowego taktu, by w tak trudnych chwilach porównywać posła na Sejm z papierem, który służy do wycierania g… Komentującym mnie wczoraj Zarembie, Kaliszowi, Cymańskiemu, Gowinowi, nawet Stefanowi Niesiołowskiemu — zupełnie to nie przeszkodziło. Spłynęło po nich. Nie dostrzegli tej, prawda, niestosowności. Nitrasa można zgnoić wulgarnym porównaniem bez względu na czyjąkolwiek chorobę. PiS i jego nadworni trębacze, gdyby tylko mogli, wydłużyliby ten stan ciszy chorobowej na cały czas kampanii wyborczej: nie wolno nic powiedzieć, bo Mama braci jest chora! Nie wolno nic powiedzieć, bo teraz mówić powinien wyłącznie PiS! Kiedy w Szczecinie wyciągano rolkę papieru toaletowego, nikt o zdrowie rodziny posła Nitrasa nie zapytał. Kiedy Zaremba nazywa mnie mordercą, o zdrowie moich dzieci i żony nie dopyta, bo przecież we mnie, w Platformę można i trzeba walić jak w kaczy kuper — zawsze! Natomiast w kaczy kuper walić można wyłącznie wtedy, kiedy wszyscy w domu są zdrowi.

169

2. Trzymając się poziomu Zaremby i broniąc kanonu marksowskich pojęć, Sławomir Sierakowski w TVN24 zadał wczoraj pytanie: czy Palikot jest debilem? Ja, proszę Sierakowskiego, badania sobie wprawdzie zrobiłem, ale nie wiem, co na to klasycy marksizmu-leninizmu? Zostawili Sierakowskiemu jakąś pośmiertną teorię w tej sprawie? Bo oni mieli odpowiedź na wszystkie pytania i tym Sierakowskiego kupili: proste odpowiedzi w kilku prostych książkach. 3. Żadna choroba nie przeszkadza posłom PiS-u w obrażaniu innych. W sobotę i niedzielę na celownik wzięli szczególnie Lecha Wałęsę. Tadeusz Cymański: „Wałęsę opanowała palikotolioza, to taka choroba, która powoduje małe wariatkowo”. To jest ten pisowski wzór taktu i elegancji… Z kolei Ryszard Czarnecki, oburzony wystąpieniem Wałęsy na zjeździe Libertasu, wypomniał ten wykład byłemu prezydentowi, mówiąc, że powinien brać pieniądze za występowanie na zjazdach wszystkich partii, które go zaproszą. Czarnecki wie, co mówi: występował w swoim życiu na tylu partyjnych imprezach i pod tyloma różnymi flagami, że może robić jako specjalista-kameleon. Za rok zobaczymy go w Libertasie. Albo w SLD. 4 maja 2009

ZBoWiD Kaczyńskiego Sypie się w gruzy pomnik prawego i sprawiedliwego Zbigniewa Ziobry, który z rozkazu Jarosława Kaczyńskiego miał być triumfalnie wywieziony z Polski do Brukseli. Wczorajsze zeznania Honoraty Kaczmarek potwierdzają jakość polityczną byłych kolegów jej męża i nawet jeśli oddzielić od faktów emocje towarzyszące jej opowieści, to i tak widać, że ekipę Kaczyńskiego zżerał rak wzajemnej nieufności, podejrzeń, zakulisowych intryg. Pośrednio dał temu wyraz Ludwik Dorn u Moniki Olejnik, zaskoczony informacją, że plan jego odwołania czekał na realizację już cztery miesiące przed oficjalnym pozbawieniem go stanowiska ministra. Potwierdzają ten stan wewnętrznej dezintegracji PiS-u ujawnione przez „Dziennik” zapisy z podsłuchu rozmów telefonicznych małżeń-

170

stwa Kaczmarków. Podsłuchy to dosyć osobliwe, gdyż „rozpracowane” przez małżonków — jak widać Ziobro nie wie, że nawet gwóźdź do politycznej trumny musi mieć łeb… Cherubinek Kaczyńskiego — po swojemu — usiłował wczoraj bronić się tępym uśmieszkiem na ustach i ustawianiem Honoraty Kaczmarek w roli gospodyni domowej o wiarygodności meduzy; w podobny ton uderzył Gosiewski, który według zeznań świadka proponował wywiezienie strajkujących pielęgniarek do lasu. Wcale bym się nie zdziwił, gdyby to okazało się prawdą… Kiedy oglądałem fragmenty przesłuchania pani Kaczmarek, miałem wrażenie, że opowiada ona o rządach PiS osadzonych w realiach NRD: prowokatorzy, podsłuchy, tajne spotkania, nagonki, haki… Były prokurator wygłasza opinię, że trzeba by, dla spokoju, inwigilować większość społeczeństwa, były minister „niszczy ludzi” i jest w stanie „wysadzić rząd”… To wszystko świat sprzed zaledwie dwóch, trzech lat, wydaje się on czystą abstrakcją — a przecież w czasach takiego pisowskiego NRD żyliśmy! Ledwośmy te czasy pożegnali! I nie wolno nam o nich zapominać! Dzisiaj, kiedy dyskutujemy o obchodach dwudziestolecia wolnych wyborów, ci sami ludzie, których tak trafnie scharakteryzowała Honorata Kaczmarek, będą chcieli stanąć przed nami jako zastęp bojowników o wolność i demokrację, jedyny, którego korzenie tkwią po właściwej stronie stoczniowego muru. Oni — spece od gwoździ do politycznych trumien, podsłuchów i prowokacji — będą nam chcieli wmówić, że są solą tej ziemi, prawdziwą wartością polskich przemian, najczystszą postacią Solidarności. To ci faceci, którzy rozważali wywózkę pielęgniarek do lasu, którzy mając okres wielkiej koniunktury gospodarczej, potrafili marnować czas na wzajemne szpiegowanie się i podgryzanie, którzy radzi byliby wziąć na podsłuch większość Polaków — to właśnie oni ustawiają się dzisiaj w rzędzie obrońców stoczni, zakładów taboru kolejowego i wielbicieli palonych opon. Cały ten ZBoWiD mówi nam: „Więcej dla Polski”. Więcej czego? Podsłuchów? Haków? Prowokacji? 7 maja 2009

171

Lista 10+1 Grupa mężczyzn okupowała wczoraj lubelską siedzibę mojego biura poselskiego, żądając realizacji 21 postulatów składanych przez związek Sierpień ’80. Wielu z nich przyjechało z daleka — po co? Przecież wiedzieli, że czwartek to dzień głosowań sejmowych, że nie będzie mnie w biurze. Zachęcani — spotkajmy się w poniedziałek! — nie chcieli się umówić na spotkanie, woleli czekać w biurze, aż wyprowadzi ich policja. Pomyślałem: jeśli im wolno, to dlaczego nie wolno mnie? Może i ja powinienem wedrzeć się do siedziby Sierpnia, przykuć dłoń do kaloryfera i zażądać od szefa związku spełnienia listy moich postulatów? Wykorzystać ich broń — maksimum terroru, minimum wysiłku? I taką oto drogą doszedłem do Listy 10+1, czyli 10+1 postulatów Janusza Palikota skierowanych do związkowców Sierpnia ’80. Oto petycja, którą składam panu Bogusławowi Ziętkowi, żądając, by natychmiast spełnił moje żądania: Ja, Janusz Palikot, poseł na Sejm RP i obywatel RP, kierując się własnym, subiektywnym poczuciem racji stanu i chęcią wyjścia naprzeciw słusznym, choć trochę rozbudowanym politycznie postulatom Związku Zawodowego Sierpień ’80, a także w trosce o stan dialogu ulicznego towarzyszy związkowców z władzą państwową wybraną w wolnych wyborach i dobrowolnie uprzedzając o planowanej przeze mnie akcji okupacji obiektów należących do Związku Zawodowego Sierpień ’80, ogłaszam i publicznie prezentuję Listę 10 (plus 1) postulatów Janusza Palikota i chętnie złożę je na ręce przewodniczącego Bogusława Ziętka lub każdego, kto podając się za związkowca, okupuje moje biuro poselskie podczas mojej w nim nieobecności. Oczekuję otóż i żądam, i proszę, i marzy mi się: 1. Zatrzymanie na czas wychodzenia z kryzysu gospodarczego wszelkich strajków i akcji protestacyjnych o jawnie politycznym podłożu! 2. Ograniczenie liczby etatowych działaczy związkowych o połowę! 3. Zmniejszenie wysokości płac działaczy związkowych do poziomu średniej krajowej w gospodarce! 4. Ograniczenie liczby związków zawodowych w jednym zakładzie pracy do maksimum pięciu!

172

5. Kary więzienia i grzywien dla osób łamiących przepisy obowiązujące organizatorów demonstracji! 6. Zakaz palenia opon, niszczenia budynków i przewracania barierek podczas manifestacji! 7. Zakaz używania stylisk do kilofów podczas akcji protestacyjnych! 8. Zakaz walk ulicznych z policjantami! 9. Zakaz okupowania budynków użyteczności publicznej, w tym biur poselskich! 10. Więcej humoru, mniej uporu! …i proszę nie zapomnieć o jeszcze jednym postulacie: 11. Zerwanie przez związki zawodowe wszelkich, anarchizujących życie w kraju form współpracy politycznej z Prawem i Sprawiedliwością! Z wielkim szacunkiem do wszystkich ludzi, którzy wolą smak dialogu od smrodu palonych opon! 8 maja 2009

Poezja i polityka Kilka dni temu media doniosły, że premier Kraju Basków podczas składania inauguracyjnej przysięgi, po raz pierwszy w historii tego urzędu zrezygnował z cytowania Pisma Świętego i przeczytał wiersz Szymborskiej — Nic dwa razy! Kiedy pytano Heideggera jak radzić sobie z trudną rzeczą myślenia, jak uciekać od nawyków, od tego „się myśli”, jak utrzymać istotę myślenia wbrew łatwości i powierzchowności myślenia naukowego, to wówczas ten najważniejszy filozof dwudziestego wieku radził: proszę czytać wiersze. W odczytaniu wiersza Szymborskiej uderza też sam jego charakter — tak bardzo niepolityczny! To nie Miłosza Do polityka, ani któryś z wierszy Herberta, ale tekst całkowicie egzystencjalny, odnoszący się do bycia, do niepowtarzalności istnienia. Jeszcze dwadzieścia lat temu nie tylko wieszaliśmy tablice w Stoczni Gdańskiej z cytatami z Miłosza, ale też słyszeliśmy w ustach ten ton poetyckiego oskarżenia klasy politycznej za jej politykę, za poniżanie

173

obywateli, za wywyższanie się nad zwykłego człowieka (wciąż to jest obecne jest u Kaczyńskich, ale oni stanowią już margines dzisiejszego świata polityki europejskiej). Dziś w świecie postpolityki premier Kraju Basków — tak! właśnie tego wiecznie walczącego narodu! — czyta wiersz o przemijaniu! Jest taki wiersz Kawafisa — Król Demetriusz: Kiedy opuścili go Macedończycy, Pokazując wyraźnie, że wolą Pyrrusa, Król Demetriusz (był to człowiek Wielkiej duszy) zupełnie — powiadali — Nie jak król się zachował. Odszedł gdzieś na stronę I zrzucił z siebie złotolite szaty, Zzuł purpurowe buty I w zwykły, prosty ubiór oblókłszy się śpiesznie, Uciekł. Postąpił jak aktor, Co — kiedy tylko zakończy się spektakl — Zmienia odzienie i odchodzi. Cóż… właśnie gdzieś pomiędzy aktorem a robotem leżą dzisiejsze dylematy. 11 maja 2009

Powrót Mumii i ucieczka Nosferatu Raz na kilka miesięcy ożywiona hałasem partyjnego wołania podnosi się z politycznych katakumb Zyta Gilowska. Z wielką energią pyszczy i wykrzykuje epitety pod adresem swojego niedawnego brata, po czym znika na wiele tygodni i — ani o niej słychu, ani widu. Aż do następnego razu, do następnego wołania. Dziwne to jakieś: strzygą, horrorem i cmentarzyskiem zalatuje. Jakby nam emitowano wciąż ten sam telewizyjny serial: Mumia I, Mumia II, Mumia III, Mumia — reaktywacja, Mumia — reanimacja, Mumia — powrót do przeszłości…

174

Spoglądam na to z wielkim dystansem, na mnie w ogóle widok mumii biegającej po telewizorach sprawia wrażenie lekko paranoidalne; widać taki mamy trend i taką modę: ktoś stale musi nas straszyć. Jeden Kaczyński (nawet jeśli w dwóch postaciach) to ciągle za mało. Nie ma już paprotek — paprotki były ważne wtedy, kiedy prezes PiS-u chciał się pochwalić światu nowym garniturem — teraz straszakiem jest Zyta z żółtą kartką, i teraz bratem Zyty jest Jarosław. Kwestia gustu. Znając słabość Kaczyńskiego do kobiet i jego szczególną wrażliwość estetyczną, macham na to moją dokręcaną ręką. W tej sytuacji wcale mnie nie dziwi, że nasz polski Nosferatu, Zbyszek Ziobro, chce dać nogę do Brukseli. Był po Ludwiku Dornie czwartym bratem bliźniakiem, podstępnie zastępowany paprotkami, Gosiewskim, Dudzińskim i Gilowską, odstawiany od piersi — gna do Parlamentu Europejskiego, spijać krew z tętnic Europy i czekać, aż przyjdzie kolej na odcinek serialu z jego udziałem. Smętny ten smętarz. I nawet bać się nie ma kogo. 12 maja 2009

List otwarty do Lecha Wałęsy Panie Prezydencie, Wielki Elektryku, Panie Lechu! Pan nic nie musi! Pan może wszystko — wszystko powiedzieć, wszystko zrobić, wszystko zmienić. To od Pana zależy, czy ludzie pokroju Giertycha, Wierzejskiego, Farfała i Bendera wezmą Pana na sztandary Libertasu. To od Pana zależy, czy będzie Pan nadal dla Polaków symbolem wielkich przemian, które dały początek nowoczesnej, zjednoczonej Europie, czy też stanie się Pan wiejącą na wschodnim wietrze chorągiewką. Nie wiem i nie dociekam z jakich powodów angażuje się Pan w takie projekty, jak madrycki kongres kolesi Giertycha. Zapewne przemyślał Pan swoje działania na kilka ruchów do przodu, zapewne orientuje się Pan, jakie wyjazd do Madrytu wywołuje emocje, ale musi Pan też wiedzieć — i Pan na pewno to wie! — że my, Pańscy zwolennicy, kompletnie

175

się pogubiliśmy. Czy chce Pan Europy skrycie sterowanej z Kremla? Czy chce Pan Europy według praw Traktatu Lizbońskiego, czy Europy ksenofobów, podzielonej i rozrywanej nacjonalizmami? Pan, Panie Prezydencie nie musi być twarzą Libertasu, nie musi Pan być twarzą Platformy Obywatelskiej ani żadnej innej partii w Polsce. Pan jest sobą, i za to Pana kochamy. Ale nie pojmuję, że godzi się Pan nakładać na siebie maskę Giertycha i jego pobratymców! Nie pojmuję, jak może Pan czuć komfort równoległego występowania na kongresach euroentuzjastów i eurosceptyków. Nie rozumiem tej gry. Nie czuję przesłania, które chce nam pan przekazać. Jeśli brzmi ono: zmieniajmy Zjednoczoną Europę — ja mówię: TAK! — to dlaczego chce pan to robić z gorliwymi jej przeciwnikami?! Dlaczego daje Pan swoje nazwisko tak wątpliwym ideom? Dlaczego godzi się Pan, by wykorzystywano Pańską legendę do realizacji szemranych politycznych interesów? Panie Lechu — zbij Pan ten termometr! Niech mierzą europejską gorączkę bez Lecha Wałęsy! Stać Pana na to. Pan jest wielki, większy niż ten Ganley i cała kamaryla endeckich karłów razem wzięci. Nawet jeśli chcą zrobić z Pana prezydenta Unii, to przecież — cóż to za frajda dla Pana: być wśród karłów prezydentem? Pan był dla mnie zawsze synonimem prostolinijności. Mówił Pan, co myśli. Czasem szedł Pan pod prąd, czasem trochę się gubił, ale zawsze miał Pan w sobie odwagę powiedzenia słów prawdy. Wzywam więc Pana — jeśli już musi Pan jechać: proszę powiedzieć słowa prawdy Libertasom! Proszę postawić im pytanie o powiązania ich lidera z tajnymi służbami Rosji, o których donoszą media. Proszę im powiedzieć, czego chce większość Polaków — a chcą silnej Polski w silnej Europie. Chcą przewidywalności, a nie rozróby sterowanej przez tajniaków. Jeśli z jakichkolwiek przyczyn, o których nie wiemy, nie ma Pan wyboru i musi jechać do Madrytu — proszę jechać. Ale proszę, żeby miał Pan odwagę stanąć naprzeciw wyznawców Ganleya i wbić im śrubokręt prosto w serce: by nie mogli więcej mieszać. 14 maja 2009

176

Profesor Hołda Bywał w naszym lubelskim domu; żarliwy, ciepły, dobry, gadający o wszystkim. Nie było dla niego sprawy, której nie warto by podjąć. Przychodził z całą masą propozycji o dziesiątkach potrzebnych zmian i zawsze mówił o nich tak, jakby od każdej z nich zależało, czy ziemia jeszcze się raz zakręci, czy też nie i — runiemy w nieodgadnioną dal… Umarli muszą odejść. Nie chcemy się z tym zgodzić, a jednak nasz lament ich nie zatrzyma. Dlaczego odchodzą za wcześnie dobrzy i uczciwi ludzie? Niesprawiedliwość nas przyzywa i próbuje nam coś opowiedzieć o nas samych. A my patrzymy naszymi lękami. Mówi się, że odchodzą ci, którzy są gotowi do odejścia. Zapalmy więc świeczkę naszego uznania. 21 maja 2009

Parskające orędzie prezydenta To był dziwny widok, do tej pory mam go przed oczami… W trakcie swojego piątkowego orędzia w parlamencie polskim prezydent co pewien czas parskał — tak, parskał! — śmiechem. Ktoś to w ławach poselskich skomentował: „Pan prezydent z coraz większym zdziwieniem czyta swoje orędzie!” Ktoś inny nazwał je „nieudolną modlitwą o kryzys”. Te wybuchy niekontrolowanego śmiechu najwyraźniej wynikały z satysfakcji „dokopywania” rządowi. Usłyszawszy swoje, ostre na wyrost, przesadzone określenia, prezydent dawał ulgę prywatnym emocjom, a że czuł, iż są to słowa absolutnie niewłaściwe — nie potrafił się kontrolować. Zagoniony do narożnika własnych słabości, pomniejszony w swych możliwościach, jak zwierzę wrzucone do klatki — drgał, syczał strachem, śmiechem, nieszczęściem. Było mi w sumie przykro. Nie reagowałem. Nawet się nie uśmiechnąłem. Taka sytuacja, taki sposób mówienia, wszystko to razem pomniejsza nas. Czyni gorszymi, niż jesteśmy. Kiedy pada hasło „prezydenckie orędzie”, oczekujemy słów, w których i z którymi rośniemy. Słów, po któ-

177

rych chce się przenosić góry. Takie były mowy Peryklesa, takie były wystąpienia Piłsudskiego, Churchilla i innych wielkich przywódców — przemówienia, które żyją z nami, choć ich mówcy dawno pomarli. Po orędziu Kaczyńskiego pozostanie tylko ta pamięć. Że parskał. Po jego wcześniejszych orędziach w telewizji — że cięto je, montując co dwa zdania, jakby prezydent nie umiał przeczytać z promptera nawet jednej dłuższej frazy. Nic nie pozostanie po orędziach Kaczyńskiego i całej jego kadencji. Nikt nie złoży z jego wystąpień nawet najmarniejszej książki. Zamiast takich przemówień wolę więc którykolwiek z „Tańców z gwiazdami”, „You can dance” lub „Mam talent”. Tam ludzie uczą się rywalizacji, sztuki przegrywania i podnoszenia się z kolan, sztuki dziękowania i gratulowania innym — nawet jeśli są twardymi przeciwnikami. Z takich programów, wbrew pozorom i dzisiejszemu malkontenctwu, wyniknie kiedyś coś dobrego; pojawi się pokolenie bardziej otwartych i wesołych ludzi. Do władzy dojdą ci, którzy potrafią walczyć i radzić sobie zarówno z własnymi porażkami, jak i sukcesami. Będą umieli powiedzieć kilka zdań od siebie, bez kompleksów. Będą umieli oddać honor swoim konkurentom, a w walce — będą szlachetni i twórczy. I z tym przeświadczeniem pozostanę na całą resztę parskającej kadencji Lecha Kaczyńskiego. 25 maja 2009

Likfidóję literki! Pżeczytałem w Internecie, że emerytowany pracownik lubelskiego Kuratorjum Oświaty wystompił do mnie z listem — jeszcze go niewidziałem — fkturym żonda, abym zajoł się uproszczeniem zasat polskiej ortografi i zlikwidował „rz”, „ch” i „ó”. Słusznie! Słósznie! Czasami i ja mam wontpliwości, czy hałas to może jednak chałas, a może nawet hauas? A narciaż? A lekasz? A gurnik? Nie wiem wprawdzie, dlaczego właśnie ja miałbym — sorry — miaubym zajonć się zmianami zasat pisowni, ale jeśli naprawa państwa miałaby (miaua by) rozpoczonć się od ortografi, to ja jestem za! A nawet pszeciw!

178

Niema nic gorszego nisz ortografia. No nie, pżesadziłem, niema nic gorszego nisz PiS, ale to pofszehnie wiadomo. Jenzyk polski stale podlega pżeobrażeniom i fcale niemożna wykluczyć, że idonc fkierunku uproszczeń dojdziemy i do takiej rewolucji. Muj tekst o ostatnich wydażeniah kampani wyborczej mugłby wienc wyglondać nastempująco: 1. Najpierf pani Kotka położyła nogi na Kurskim, potem renke na kasie z Platformy, aż wreście prowadzonc sfuj samochut wypatżyła korek, ktury się stfożył na jej drodze dodomu, bo Warszawa prowadzi wielkie remąty pżet Euro 2012, z pieniendzy unijnych zresztą, i ftedy zrozumiała sfuj błont, i szypko poszła do Kaczyńskich, i tam pokazaua żułtą kartke Platformie, i otżymała buże braf, i jusz odrazu została paprodką, i prezydęt pszyjmie ją do kancelarji jak tylko pozbendzie sie Piotra K. 2. Blizki koleszka Jacka Kurskiego Michał B. został zatżymany pżez policje, gdysz poniewasz był poszukiwany listem gończym i teras niema komu robić spotuf wyborczyh partji. Aktorka jest, kasa jest, spin doktoży tesz, tylko radości tfurczej brakuje spowodu tej fpatki. 3. Piotr Kownacki, prawa renka prezydęta, był wiceprezesem zażondu banku i zajmował sie pżejmowaniem wieżytelności służby zdrowja i muwi, że teras trudno mu odnosić sie do czasuf spszet ośmiu lat i tłumaczyć, że niejest wielbłądem, i że niezamieża w zwionsku stym podać sie do dymisji. Jako menszczyzna mugłby stanonć na wysokości użendniczej powagi i pszynajmniej oddać sie do dyspozycji sfojego szefa, ale to czyn ponat miare tego hłopa. 4. Doktor Bugaj jest wstżonśnienty pżemuwieniem prezydęta, gdysz dotkneła je renka Zyty, a cogorsza — muzg. My fszyscy tesz jesteśmy. 27 maja 2009

Cham z sieci kontra cham z gazety Monika Olejnik zapytała mnie wczoraj o ocenę konfliktu blogerki Kataryny z redakcją „Dziennika” i o mój stosunek do kwestii anonimowości w Internecie.

Mnie anonimowość nie przeszkadza, choć oczywiście wolę wiedzieć, kto ze mną prowadzi dyskusję. To wyrównuje nasze siły. Ale przecież samemu wystawiając się na publiczny widok, z własnej woli, muszę się liczyć z różnorodnością opinii. Jednemu się spodoba, inny przeklnie, ktoś się uśmiechnie, a ktoś zdenerwuje. Jak w życiu. Desperat siądzie nad klawiaturą i wywali na mnie żal, jaki ma do swego podłego życia. Frustrat wyleje na mnie swoje złe emocje, idiota wyzwie od idiotów i… i co? I życie toczy się dalej. Nie rozumiem dziennikarzy, którzy protestują przeciwko zalewowi chamstwa w sieci, a sami mają na sumieniu nie gorsze od internautów epitety. Dla Zaremby jestem „wystraszonym mordercą”, dla Mazurka „gazownikiem” — i w ich ustach słowa mają być dla mnie jak słodka legumina. Oni dla swoich czytelników bywają „chu…mi”, „niemieckimi sługusami” lub dla odmiany „żydkami” — i to, ich zdaniem, zagraża jakości debaty publicznej. Mazurek określał ministra Drzewieckiego „podczaszym na dworze Tuska”, Gursztyn dał wczoraj tytuł „Ale syf!”, Krasowski każe się pocałować w d… i… wszystko jest w porządku? Przyganiał kocioł garnkowi! „Dziennik” przoduje w obrażaniu ludzi i pisaniu piramidalnych bzdur, naruszających dobra osobiste. Mógłbym przywoływać swój przykład, mógłbym służyć przykładem innych postaci życia politycznego i pokazywać, jak bardzo potrafią krzywdzić fałszywymi oskarżeniami. Ale… po co? Ani oni się nie zmienią (Łysy i Blondynka nadal węszą), ani nie zmienią swoich czytelników (każdy ma takich, na jakich zasługuje), ani nie rzucą swojego zawodu, bo cóż innego mogliby robić? Są więc. Trwają. Piszą, publikują pod tekstami własne nazwiska, czują się gwiazdami, są wielcy… I niech tak pozostanie. I niech tylko nie pouczają nas, jacy mamy być. Bo tacy jak oni, nie chcemy. 28 maja 2009

 Postscriptum

Napisałem tu: CZY JESTEM NA TYLE SZALONY, BY WIEDZIEĆ, O CO MI NAPRAWDĘ CHODZI? Odpowiedź brzmi — nie wiem, nie jestem, nie naprawdę, nie szalony, nie chodzi, chodzi o nic, o wszystko chodzi. Przez całe życie towarzyszy mi Paradoks, choć z politycznego punktu widzenia, poprawniej byłoby napisać: ja towarzyszę Paradoksowi. I staram się dorównać mu kroku. Zaskakuję go czasem. A czasem Paradoks zaskakuje mnie samego. Pop-polityka stała się częścią mechanizmu rządzenia. Jest instrumentem mającym coraz potężniejszy wpływ na rzeczywistość. Można z tego powodu zrzędzić — gęgać, Gęgacze! — ale trzeba ją widzieć: ONA TU JEST! Przychodzi ze świńskim ryjem, z włochatą klatą i odsłoniętą piersią. Przyszła już wcześniej — kiedy poluzowano zaciśnięte pod szyją krawaty, uśmiechano do kamer Leszka Balcerowicza i zakładano tweedową marynarkę na dżinsowe ciało Jacka Kuronia. Pop-polityka przychodzi coraz szybciej — w twitterze podczas najnowszej irańskiej rewolucji, w serwisach informacyjnych, które konkurują z najlepszymi filmami, w społecznościach internetowych, które w kilka minut potrafią zgromadzić się wokół najważniejszych spraw: ponadlokalnie, globalnie, poza skalą wszelkich dotychczasowych dokonań politycznych. Być może dzisiaj, kiedy słowa wklepane w maju i czerwcu 2009 roku w klawiaturę komputera stają się ciałem w postaci gotowej książki, wszystko, co napisałem powyżej, jest już dawno nieaktualne. Przepraszam: jeśli tak jest, to znaczy, że po raz kolejny przegrałem z Paradoksem. Janusz Palikot

Spis treści

Pop-polityka 5 Poletko Pana P. Część druga 61 Postscriptum 181

Projekt graficzny i typograficzny: Janusz Górski Korekta: Ewa Penksyk-Kluczkowska, Piotr Sitkiewicz Sk³ad: Piotr Górski, Stanisław Danecki Druk i oprawa: Grafix Centrum Poligrafii, Gdańsk © by Janusz Palikot © by wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2009 wydawnictwo s³owo/obraz terytoria 80-244 Gdañsk, al. Grunwaldzka 74/3 tel.: (058) 345 47 07, 341 44 13 fax: (058) 520 80 63 e-mail: [email protected] www.terytoria.com.pl ISBN 978-83-7453-926-5