Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid [2nd ed] 978-90-368-1498-0, 978-90-368-1499-7 [PDF]

Zitiervorschau

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid Verpleegkundig redeneren en CanMEDS-rollen in de eerste lijn

H. Rosendal

Henk Rosendal Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

Henk Rosendal

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid Verpleegkundig redeneren en CanMEDS-rollen in de eerste lijn

Houten, 2017

Tweede (ongewijzigde) druk, Bohn Stafleu van Loghum, Houten 2017

ISBN 978-90-368-1498-0 DOI 10.1007/978-90-368-1499-7

ISBN 978-90-368-1499-7 (eBook)

© 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 897 Omslagontwerp en basisontwerp binnenwerk: Mariël Lam bno, ’s-Hertogenbosch Fotografie: Ron Hendriks, Utrecht Historische foto’s: Florence Nightingale Instituut, Culemborg Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Voorwoord

/FEFSMBOE
WFSBOEFSU
EF
[PSH
WFSBOEFSU
NFF
.FU
EF[F
TMPHBO
TUBSUUF
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
784
FJOE

FFO
QVCMJFLTDBNQBHOF
PWFS
EF
WFSBOEFSJOHFO
JO
EF
MBOHEVSJHF
[PSH
&S
XPSEU
USFGGFOE
NFF
VJUHFESVLU
EBU
BMT
EF
NBBUTDIBQQJK
WFSBOEFSU
EF
[PSH
FO
EF
PQMFJEJOHFO
NPFUFO
NFFCFXFHFO
8FSLXJK[FO
FO
DVSSJDVMB
NPFUFO
EPPSMPQFOE
XPSEFO
BBOHFQBTU
PN
UF
CFSFJLFO
EBU
EF
[PSH
TUFFET
CFUFS
XPSEU
8BU
EBU
JOIPVEU 
CFUFSF
[PSH
JT
PPL
BBO
WFSBOEFSJOH
POEFSIFWJH
%F
OJFVXF
EF¾OJUJF
WBO
HF[POEIFJE
°
´IFU
WFSNPHFO
WBO
NFOTFO
PN
[JDI
BBO
UF
QBTTFO
FO
EF
FJHFO
SFHJF
UF
WPFSFO
JO
IFU
MJDIU
WBO
BMMF
GZTJFLF
FNPUJPOFMF
FO
TPDJBMF
VJUEBHJOHFO
WBO
IFU
MFWFOµ
°
JMMVTUSFFSU
EBU
)FU
HBBU
OJFU
NFFS
PN
IFU
PQWVMMFO
WBO
WBTUHFTUFMEF
UFLPSUFO
NFU
[PSH
BMT
XFM
PN
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
NFOTFO
%F
SPM
WBO
EF
DMJqOU
JT
EBBSNFF
WFSBOEFSE
WBO
NJO
PG
NFFS
QBTTJFWF
POUWBOHFS
OBBS
BDUJFWF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFS
%F
SPM
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
WFSBOEFSEF
EBBSNFF
PPL
WBO
TOFM
´JO
EF
[PSH
TDIJFUFOµ
OBBS
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
EPFMFO
GPSNVMFSFO
EJF
HFSJDIU
[JKO
PQ
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
[FMGNBOBHFNFOU
%JU
JT
JO
EF
PHFO
WBO
WFMFO
FFO
XBU
HFDIBSHFFSE
CFFME
WBO
EF
XFSLFMJKLIFJE
*NNFST
[JKO
BMMF
DMJqOUFO
IJFS
XFM
UPF
JO
TUBBU
&O
NJOTUFOT
[P
CFMBOHSJKL
CFTDIJLLFO
WFS QMFFHLVOEJHFO
XFM
PWFS
EF
IJFSWPPS
CFOPEJHEF
DPNQFUFOUJFT
%BU
[JKO
UFSFDIUF
WSB HFO
.BBS
XBBS
IFU
WPPSBM
PN
HBBU
JT
EBU
XF
JO[JFO
EBU
FS
FFO
HSPUF
NBBUTDIBQQF MJKLF
POEFSTUSPPN
CFTUBBU
XBBSEPPS
EF
SPM
WBO
[PXFM
DMJqOUFO
BMT
WFSQMFFHLVOEJHFO
WFSBOEFSU
[FLFS
WBO
IFO
EJF
XFSLFO
JO
IFU
FYUSBNVSBMF
EPNFJO
%F[F
WFSBOEFSJOH
XPSEU
HFuMMVTUSFFSE
EPPS
´WBO
[PSHFO
WwwS
OBBS
[PSHFO
EgUµ
FO
´WBO
[JFLUF
FO
[PSH
OBBS
HF[POEIFJE
FO
HFESBHµ
)FU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
[BM
IJFSJO
NPFUFO
NFFCFXFHFO
FO
POEFSXJKTQSPHSBNNBµT
[VMMFO
NPFUFO
WFSBOEFSFO
*O
/FEFSMBOE
HFCFVSU
EBU
PPL
FO
EJU
CPFL
JT
CFEPFME
PN
EBBSBBO
CJK
UF
ESBHFO *O
EJU
MFFSCPFL
XPSEFO
EF
IJFS
HFTDIFUTUF
POUXJLLFMJOHFO
OBEFS
CFTDISFWFO
FO
XPS EFO
EF
CFOPEJHEF
DPNQFUFOUJFT
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
$BO.&%4SPMMFO
VJUHFXFSLU
%F
CBTJT
IJFSWPPS
JT
IFU
OJFVXF
CFSPFQTQSP¾FM
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
EBU
JO

JT
WFS TDIFOFO )FU
CPFL
SJDIU
[JDI
PQ
TUVEFOUFO
EJF
JO
EF
FYUSBNVSBMF
[PSH
XJMMFO
HBBO
XFSLFO
FO
EJF
[JDI
EBBS
HPFE
PQ
XJMMFO
WPPSCFSFJEFO
)FU
JT
UFWFOT
UF
HFCSVJLFO
WPPS
WFSQMFFH LVOEJHFO
EJF
EBBS
BM
XFSLFO
[PBMT
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHFO
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
FO
TPDJ BBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHFO

%F
HF[BNFOMJKLF
OPFNFS
WBO
EF[F
HSPFQFO
WFSQMFFHLVOEJHFO
JT
´WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJEµ
WBOEBBS
EBU
IJFSWPPS
JT
HFLP[FO
JO
EF
UJUFM
WBO
EJU
CPFL
%JU
JT
FOFS[JKET
JOHFHFWFO
EPPS
IFU
HFHFWFO
EBU
FS
NFFS
JT
EBU
EF[F
HSPFQFO
CJOEU
EBO
EBU
IFO
WBO
FMLBBS
POEFSTDIFJEU
0WFSJHFOT
XPSEU
JO
EJU
MFFSCPFL
[PXFM
BBO
EF
PWFS FFOLPNTUFO
BMT
BBO
EJF
WFSTDIJMMFO
BBOEBDIU
CFTUFFE
"OEFS[JKET
JT
WPPS
EF[F
PWFSLPF QFMFOEF
UFSN
HFLP[FO
PNEBU
EJF
WFSXJKTU
OBBS
EF
TQFDJ¾FLF
DPOUFYU
XBBSCJOOFO
EF[F
WFSQMFFHLVOEJHFO
XFSLFO
IFU
FYUSBNVSBMF
EPNFJO
EJDIU
CJK
EF
DMJqOU
&O
BMT
FSHFOT
FFO
DSVDJBMF
FO
VJUEBHFOEF
SPM
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
JT
XFHHFMFHE
EBO
JT
IFU
XFM
EBBS
[PXFM
JO
EF
OVMEF
BMT
JO
EF
FFSTUF
MJKO
5PU
TMPU
EJU
JT
FFO
MFFSXFSLCPFL
)FU
CFWBU
FFO
DPNCJOBUJF
WBO
UIFPSJF
FO
QSBLUJKL
SFBMJTUJTDIF
DBTFT
FO
PQESBDIUFO
PN
NFF
BBO
EF
TMBH
UF
HBBO
*L
IPPQ
EBU
IFU
EBBSNFF
CJKESBBHU
BBO
CFUFS
POEFSXJKT
nO
BBO
CFUFSF
[PSH )FOL
3PTFOEBM 

Medewerkers

&WFMJOF
"MCFSUT 'SBOL
#BMUVT "OESn
#MBOLFTUJKO
+FBOOFUUF
WBO
#VTTFM +PTn
WBO
%PSTU 1FUSB
%JKLTUSB -FPOPPS
)FSNBOJEFT8JMMFOCPSH ,BSMJKO
)PPOEFSU 1VTIQB
)PQQFOFS "MJqUUF
+POLFST 3PC
WBO
EFS
4BOEF
*OHF
4FQ :WPOOF
4UFSLFO %JBOOF
7FSIVMTU .BSKBO
7FSTDIVVS7FMUNBO :WPOOF
7FVMJOHT

Inhoud

1

Geschiedenis en ontwikkelingen 1.1 Een erbarmelijke volksgezondheid: armoede en ziekte 1.2 Nieuw particulier initiatief: wijkverpleging 1.2.1 Consultatiebureaus 1.2.2 Van infectieziektebestrijding naar sociaal verpleegkundige AGZ 1.2.3 Gezinszorg 1.2.4 Sociaalpsychiatrische verpleging 1.3 Overheidsbemoeienis: schaalvergroting, professionalisering en bureaucratisering 1.4 Wijkverpleging wordt thuiszorg 1.5 En nu?

17 17 19 19 21 21 22

2

Verpleegkundige theorieën en classificatiesystemen 2.1 Verpleegkundige theorieën 2.2 Verpleegkundige classificatiesystemen

29 29 33

3

Vier cases 3.1 Mevrouw Jorissen 3.2 Familie Vermeulen 3.3 Mandy 3.4 Mevrouw Veenstra

39 39 40 43 45

4

De CanMEDS-rollen 4.1 Inleiding 4.2 Doel en basis 4.3 Twee pijlers van verpleegkundig handelen 4.3.1 Eerste pijler: de dialoog 4.3.2 Tweede pijler: verpleegkundig redeneren 4.4 De CanMEDS-rollen 4.4.1 Rol: de verpleegkundige als zorgverlener 4.4.2 Rol: de verpleegkundige als communicator 4.4.3 Rol: de verpleegkundige als samenwerker 4.4.4 Rol: de verpleegkundige als reflectieve professional

49 49 51 52 53 54 63 64 67 69 71

22 24 25

4.4.5 Rol: de verpleegkundige als gezondheidsbevorderaar 4.4.6 Rol: de verpleegkundige als organisator 4.4.7 Rol: de verpleegkundige als professional en kwaliteitsbevorderaar

73 75 77

5

Opdrachten 5.1 Competenties en rollen 5.2 Determinanten 5.3 Zorgverlener 5.4 Communicator 5.5 Samenwerker 5.6 Reflectieve professional 5.7 Gezondheidsbevorderaar 5.8 Organisator 5.9 Professional en kwaliteitsbevorderaar 5.10 Algemeen

81 81 81 82 82 82 83 83 84 84 85

6

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid 6.1 De wijkverpleegkundige 6.1.1 Inleiding 6.1.2 Doelgroep, inhoud en werkwijze 6.1.3 De fysieke werkomgeving 6.1.4 Samenwerking 6.1.5 Uitdagingen 6.1.6 Praktijkvoorbeeld 6.2 De sociaal verpleegkundige 6.2.1 Inleiding 6.2.2 Doelgroep, inhoud en werkwijze 6.2.3 Samenwerking 6.2.4 Praktijkvoorbeeld 6.2.5 Toekomst 6.3 De arboverpleegkundige 6.3.1 Inleiding 6.3.2 De fysieke werkomgeving 6.3.3 Doelgroep, inhoud, werkwijze 6.3.4 Samenwerking 6.3.5 Praktijkvoorbeeld 6.3.6 Toekomst 6.4 De jeugdverpleegkundige 6.4.1 Inleiding 6.4.2 Doelgroep, inhoud, werkwijze 6.4.3 Overzicht collectieve activiteiten JGZ 6.4.4 Praktijkvoorbeeld 6.4.5 Toekomst

87 87 87 88 89 90 90 91 97 97 99 101 102 104 105 105 105 106 108 109 112 114 114 116 119 121 122

6.5 6.5.1 6.5.2 6.5.3 6.5.4 6.5.5 6.6 6.6.1 6.6.2 6.6.3 6.6.4

De praktijkverpleegkundige Inleiding Doelgroep, inhoud, werkwijze Samenwerking Praktijkvoorbeeld Toekomst De sociaalpsychiatrisch verpleegkundige Inleiding Positionering Praktijkvoorbeeld Toekomst

124 124 125 127 128 129 130 130 132 133 135

Literatuur Inleiding Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 6

137 137 137 137 138 139

Leidraad opdrachten hoofdstuk 5 5.1 Competenties en rollen 5.2 Determinanten 5.3 Zorgverlener 5.4 Communicator 5.5 Samenwerker 5.6 Reflectieve professional 5.7 Gezondheidsbevorderaar 5.8 Organisator 5.9 Professional en kwaliteitsbevorderaar 5.10 Algemeen

141 141 141 142 142 143 143 144 145 146 146

Docentenhandleiding

149

Bijlage 1: SBW-checklist CanMEDS-rollen

155

Dankwoord

157

Over de auteur

159

Register

161

Introductie

%JU
MFFSXFSLCPFL
JT
WPPSBM
CFEPFME
WPPS
TUVEFOUFO
ICPW
EJF
HFLP[FO
IFCCFO
WPPS
EF
VJUTUSPPNWBSJBOU
.BBUTDIBQQFMJKLF
(F[POEIFJET[PSH
.(;
PG
FFO
WFSHFMJKLCBSF
WBSJ BOU
)FU
CPFL
JT
PPL
CFEPFME
WPPS
TUVEFOUFO
VJU
BOEFSF
VJUTUSPPNWBSJBOUFO
EJF
[JDI
XJMMFO
WFSEJFQFO
JO
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
%BBSOBBTU
LBO
IFU
CPFL
XPS EFO
HFCSVJLU
EPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
BM
XFSL[BBN
[JKO
JO
EF
FYUSBNVSBMF
QSBLUJKL
FO
[JDI
WFSEFS
XJMMFO
POUXJLLFMFO
JO
IVO
CFSPFQ
%F
SFEFO
PN
EJU
MFFSXFSLCPFL
UF
TDISJKWFO
JT
EBU
IFU
CFSPFQ
WBO
WFSQMFFHLVOEJHF
°
[FLFS
JO
IFU
FYUSBNVSBMF
EPNFJO
°
FOPSN
JO
POUXJLLFMJOH
JT
FO
EBU
EF
FJTFO
EJF
BBO
IFU
CFSPFQ
XPSEFO
HFTUFME
OJFU
BMMFFO
WFSBOEFSFO
NBBS
PPL
[XBBSEFS
XPSEFO
%BU
MBBUTUF
IFFGU
POEFS
BOEFSF
UF
NBLFO
NFU
EF
UPFOFNFOEF
DPNQMFYJUFJU
WBO
EF
HF[POEIFJET[PSH
)JFSEPPS
JT
FFO
WFSEFSHBBOEF
QSPGFTTJPOBMJTFSJOH
WBO
EF
CFSPFQT HSPFQ
OPPE[BLFMJKL %F
HSPFQ
WFSQMFFHLVOEJHFO
XBBS
EJU
CPFL
[JDI
PQ
SJDIU
JT
HFWBSJFFSE
FO
CFTUBBU
VJU
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHFO
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
TPDJBBM QTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHFO
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
FO
WFSQMFFHLVOEJHFO
PQFO CBSF
HF[POEIFJET[PSH
;JK
IFCCFO
NFU
FMLBBS
HFNFFO
EBU
[JK
BMMFO
XFSL[BBN
[JKO
JO
EF
FFSTUF
FO
OVMEFMJKOT[PSH
0N
EF[F
HSPFQ
BBO
UF
EVJEFO
JT
HFLP[FO
WPPS
EF
UFSN
´WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJEµ
PNEBU
EF[F
HPFE
BBOHFFGU
EBU
EF[F
WFSQMFFHLVOEJHFO …
XFSLFO
JO
EF
FFSTUF
FO
EF
OVMEF
MJKO …
[JKO
HFSJDIU
PQ
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
IFU
[FMGNBOBHFNFOU WFSNPHFO
WBO
DMJqOUFO …
BOUJDJQFSFO
PQ
EF
WFSTDIVJWJOH
WBO
[JFLUF
FO
[PSH
OBBS
HF[POEIFJE
FO
HFESBH …

FMLBBS
JO
EF
QSBLUJKL
UFHFOLPNFO
FO
EBBSNFF
OBUVVSMJKLF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFST
[JKO …
CJK[POEFS
[FMGTUBOEJH
XFSLFO
FO
FFO
HSPUF
FJOE WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
IFCCFO …

WBO
NFOJOH
[JKO
EBU
FS
EPPS
NFFS
TBNFO
UF
XFSLFO
WFFM
XJOTU
JT
UF
CFIBMFO
PQ
JOIPVEFMJKL
FO
EBBSNFF
PPL
PQ
POEFSXJKTHFCJFE %JU
XBSFO
PPL
EF
CFWJOEJOHFO
UJKEFOT
FFO
CJKFFOLPNTU
WBO
EF
CFUSFGGFOEF
[FT
BGEFMJO HFO
WBO
EF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
77/
JO

XBBS
XFSE
HFTQSPLFO
PWFS
EF
POEFSMJOHF
TBNFOIBOH
FO
CJOEJOH
-BNCSFHUT
 


0WFSJHFOT
IFFGU
EF
OPFNFS
´NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJEµ
BM
FFSEFS
[JKO
JOUSFEF
HF EBBO
JO
EF
HFOFFTLVOEF
XBBS
IFU
JONJEEFMT
FFO
HBOHCBBS
PWFSLPFQFMFOE
CFHSJQ
JT
WPPS
EJWFSTF
CFSPFQFO
CJOOFO
EF
TPDJBMF
HFOFFTLVOEF
7FSBOEFSJOHFO
JO
IFU
XFSLUFSSFJO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POE IFJE
IFCCFO
JO

HFMFJE
UPU
FFO
OJFVX
WFSQMFFHLVOEJH
CFSPFQTQSP¾FM
-BNCSFHUT

(SPUFOEPSTU
 
%F[F
QVCMJDBUJF
JT
UF
EPXOMPBEFO
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
EF
77/
*O
EJU
MFFSXFSLCPFL
LPNFO
[PXFM
EJF
POUXJLLFMJOHFO
BMT
IFU
OJFVXF
CFSPFQTQSP¾FM
VJUHFCSFJE
BBO
EF
PSEF
%BU
OJFVXF
CFSPFQTQSP¾FM
JT
UF
CFTDIPVXFO
BMT
EF
CBTJT
WPPS
EJU
CPFL

%JU
CPFL
JT
FFO
MFFSXFSLCPFL
)FU
CFWBU
[PXFM
MFFSTUPG
BMT
NBUFSJBBM
PN
°
BMMFFO
PG
JO
HSPFQKFT
°
UF
PFGFOFO
PG
UF
CFTQSFLFO
)FU
EPFM
FSWBO
JT
EF
TUVEFOU
UF
MBUFO
CFHSJKQFO
XFMLF
UBLFO
FO
SPMMFO
EF
WFSQMFFHLVO EJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
WFSWVMU
FO
IFN
JO[JDIU
UF
MBUFO
WFSLSJKHFO
JO
EF
NBUF
XBBSJO
IJK
CFTDIJLU
PWFS
EF
CFOPEJHEF
LFOOJT
FO
WBBSEJHIFEFO
%BBSOBBTU
CF PPHU
IFU
CPFL
EF
TUVEFOU
JO[JDIU
UF
HFWFO
JO
UXFF
CFMBOHSJKLF
QJKMFST
WBO
IFU
WFSQMFFH LVOEJH
IBOEFMFO
EF
EJBMPPH
FO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
%F[F
QJKMFST
[JKO
WBO
CFMBOH
WPPS
BMMF
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBS
XPSEFO
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
FYUSB
CFMJDIU
%F
SFEFO
IJFSWPPS
JT
EBU
FS
FFO
WFSTDIJM
JT
UVTTFO
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
FO
BOEFSF
WFSQMFFHLVOEJHFO
CJKWPPSCFFME
JOUSBNVSBBM
XFSLFOEFO
%BU
WFSTDIJM
[JU
POEFS
BOEFSF
JO
FFO
NFFS
[FMGTUBOEJHF
VJUPFGFOJOH
WBO
IFU
CFSPFQ
IFU
WFSBOUXPPSEFMJKL
[JKO
WPPS
IFU
HFIFMF
[PSHQSPDFT
JODMVTJFG
EJBHOPTUJDFSFO
°
JOEJDFSFO
°
PSHBOJTFSFO
FO
IFU
HFHFWFO
EBU
FS
WBBL
TQSBLF
JT
WBO
FFO
MBOHEVSJHF
SFMBUJF
NFU
EF
DMJqOU
%F
UXFF
QJKMFST
EJBMPPH
FO
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
[JKO
FOFS[JKET
UF
CFTDIPVXFO
BMT
WBBSEJHIFEFO
EJF
IPSFO
CJK
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
[JF
WFSEFSPQ
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
"OEFS[JKET
MJHHFO
EF[F
BTQFDUFO
BBO
EF
CBTJT
WBO
gM
IFU
IBOEFMFO
WBO
EF
WFSQMFFHLVO EJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
FO
[JKO
CFJEF
[P
GVOEBNFOUFFM
EBU
FS
FFSTU
VJUWPFSJH
CJK
FMLF
QJKMFS
[BM
XPSEFO
TUJMHFTUBBO
"MT
EF
TUVEFOU
EF[F
CBTJTLFOOJT
WFSWPMHFOT
LBO
JOUFHSFSFO
JO
[JKO
QSPGFTTJPOFMF
IBOEFMFO
IFFGU
IJK
FFO
CFMBOHSJKLF
TUBQ
HF[FU
JO
[JKO
POUXJLLFMJOH
UPU
FFO
WPMXBBSEJHF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE *O
IFU
FFSTUF
IPPGETUVL
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
XPSEU
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
HFTDIFUTU
XBBSCJK
XPSEU
JOHFHBBO
PQ
EF
SFDFOUF
POUXJLLFMJOHFO
CJOOFO
EJU
CFSPFQ 7PPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
LFOOJT
WBO
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
OPPE[BLFMJKL
EF[F
WPSNFO
JO
GFJUF
IFU
IBSU
WBO
IFU
CFSPFQ
%BBSPN
XPSEU
JO
IPPGETUVL

FFO
LPSU
PWFS[JDIU
HFHFWFO
WBO
EF
CFMBOHSJKLTUF
UIFPSJFqO
HFWPMHE
EPPS
EF
NFFTU
SFMFWBOUF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
)JFSOB
XPSEFO
JO
IPPGETUVL

EPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
VJU
EF
QSBLUJKL
WJFS
DBTFT
CF TDISFWFO
%F[F
HFWFO
FFO
CFFME
WBO
IFU
CSFEF
XFSLUFSSFJO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
)FU
CFUSFGU
DPNQMFYF
NFU
VJU[POEFSJOH
WBO
EF
OBNFO
WBO
EF
CFUSPLLFOFO
OJFUHF¾OHFFSEF
DBTFT
EJF
JO
EF
MPPQ
WBO
IFU
CPFL
SFHFMNBUJH
UFSVHLPNFO
%F[F
DBTFT
[JKO
UPU
TUBOE
HFLPNFO
WJB
JOUFSWJFXT
NFU
WFSQMFFHLVOEJHFO
FO
LVOOFO
XPSEFO
HFCSVJLU
BMT
JMMVTUSBUJF
PG
BMT
PFGFOJOH


7FSWPMHFOT
XPSEU
JO
IPPGETUVL

JOHFHBBO
PQ
EF
$BO.&%4SPMMFO
WPPS
WFSQMFFHLVO EJHFO
%F[F
XPSEFO
VJUHFCSFJE
CFTDISFWFO
FO
FS
XPSEU
BBOHFHFWFO
XFMLF
LFOOJT
FO
WBBSEJHIFEFO
OPPE[BLFMJKL
[JKO
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
PN
EF[F
SPMMFO
HPFE
UF
LVOOFO
WFSWVMMFO
*O
EBU
IPPGETUVL
TUBBO
XF
PPL
TUJM
CJK
EF
UXFF
QJKMFST
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
EF
EJBMPPH
FO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SF EFOFSFO /B
EF
PNTDISJKWJOH
WBO
EF
$BO.&%4SPMMFO
XPSEFO
JO
IPPGETUVL

QFS
SPM
PQESBDI UFO
HFGPSNVMFFSE
%F[F
TMBBO
WPPS
FFO
EFFM
UFSVH
PQ
XBU
FS
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
JT
CFIBOEFME
WPPS
FFO
BOEFS
EFFM
CFUSFGU
IFU
VJU[PFLPQESBDIUFO
FO
NBUFSJBBM
PN
[PXFM
[FMGTUBOEJH
BMT
JO
HSPFQTWFSCBOE
NFF
BBO
IFU
XFSL
UF
HBBO %F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
LBO
PQ
EJWFSTF
UFSSFJOFO
XFSL[BBN
[JKO
0N
IJFSWBO
FFO
CFFME
UF
HFWFO
XPSEFO
BBO
IFU
FJOEF
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
JO
IPPGETUVL

EF
WFSTDIJMMFOEF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFSPFQFO
CJOOFO
IFU
EPNFJO
NBBU TDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
CFTDISFWFO
%FTLVOEJHFO
VJU
EF
QSBLUJKL
HBBO
QFS
CFSPFQ
JO
PQ
EF
EPFMHSPFQ
EF
JOIPVE
EF
XFSLXJK[F
EF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFST
FO
PQ
XBU
FS
BBO
WFSQMFFHLVOEJHF
DPNQFUFOUJFT
OPEJH
JT
#PWFOEJFO
CFTDISJKWFO
EF
BVUFVST
EF
W
FSXBDIUF
POUXJLLFMJOHFO
CJOOFO
IVO
CFSPFQ
FO
JMMVTUSFSFO
[JK
EJU
NFU
FFO
QSBLUJKL WPPSCFFME 5PU
TMPU
JO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
MJUFSBUVVS
JT
IFU
HFCSVJLFMJKL
PN
UF
LJF[FO
WPPS
EF
´[JK WPSNµ
PNEBU
EF
NFFTUF
WFSQMFFHLVOEJHFO
WSPVX
[JKO
*O
EJU
MFFSXFSLCPFL
JT
FDIUFS
HFLP[FO
WPPS
EF
´IJKWPSNµ
%JU
FOFS[JKET
PN
PPL
JO
EF
BBOTQSFFLWPSN
UF
JMMVTUSFSFO
EBU
EJU
WFSQMFFHLVOEJHF
MFFSXFSLCPFL
°
[PXFM
XBU
JOIPVE
BMT
XBU
WPSN
CFUSFGU
°
BO EFST
JT
EBO
IFU
BM
CFTUBBOEF
NBUFSJBBM
"OEFS[JKET
PNEBU
EF
´IJKWPSNµ
HFCSVJLFMJKL
JT
JO
IFU
NFFTUF
OJFUWFSQMFFHLVOEJHF
POEFSXJKTNBUFSJBBM
)FU
[BM
FDIUFS
EVJEFMJKL
[JKO
EBU
EBBS
XBBS
´IJKµ
FO
´IFNµ
TUBBU
PPL
´[JKµ
FO
´IBBSµ
LBO
XPSEFO
HFMF[FO

1

Geschiedenis en ontwikkelingen

Rob van der Sande

%JU
MFFSXFSLCPFL
JT
HFTDISFWFO
JO
FFO
UJKE
EBU
WBO
WFSTDIJMMFOEF
LBOUFO
HFWSBBHE
XPSEU
PN
EF
UFSVHLFFS
WBO
´EFµ
XJKL[VTUFS
;P
TDISFFG
EF
NJOJTUFS
WBO
7PMLTHF[POE IFJE
8FM[JKO
FO
4QPSU
784
JO

BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
EBU
EF
XJKLWFSQMFFHLVO EJHF
XFFS
[PV
NPFUFO
UFSVHLFSFO
BMT
TQJM
JO
EF
[PSH
UIVJT
%BU
[PV
OJFU
BMMFFO
CFUFS
[JKO
WPPS
EF
[PSH
[FMG
NBBS
PPL
HPFELPQFS
PNEBU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
EVVSEFSF
[JFLFOIVJT [PSH
[PV
LVOOFO
IFMQFO
WPPSLPNFO
0PL
BEWJTFFSEF
EF
NJOJTUFS
PN
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
XFFS
[FMG
UF
MBUFO
CFPPSEFMFO
XFMLF
[PSH
QBUJqOUFO
UIVJT
OPEJH
IFCCFO
*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
;PSHWFS[FLFSJOHTXFU
XFSE
CFTMPUFO
PN
EF
XJKLWFSQMFFH LVOEJHF
WBOBG

XFFS
[FMG
EF
JOEJDBUJFT
UF
MBUFO
WBTUTUFMMFO
%F
XJKL[VTUFS
LFFSU
EVT
UFSVH
NBBS
XBBS
XBT
[F
EBO
HFCMFWFO
&O
XBBSPN
JT
IBBS
U
FSVHLFFS
HFXFOTU
1BTU
EJF
XJKL[VTUFS
WBO
XFMFFS
OPH
XFM
JO
EF
IVJEJHF
UJKE
UF
NJE EFO
WBO
EF
BOEFSF
WFSQMFFHLVOEJHFO
JO
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
0N
IJFSWBO
FFO
CFUFS
CFFME
UF
LSJKHFO
TDIFUTFO
XF
JO
EJU
IPPGETUVL
IFU
POUTUBBO
WBO
EF
XJKLWFSQMFHJOH
JO
POT
MBOE
%JF
TDIFUT
JT
OPPEHFEXPOHFO
CFLOPQU
FO
CFIBOEFMU
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
TMFDIUT
PQ
IPPGEMJKOFO
8F
[VMMFO
FDIUFS
[JFO
EBU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
OFHFOUJFOEF
FFVX
JT
HFCPSFO
POEFS
ESVL
WBO
FFO
PNWBOHSJKL
NBBUTDIBQQFMJKL
QSPCMFFN
°
EF
[FFS
TMFDIUF
UPFTUBOE
WBO
EF
WPMLT HF[POEIFJE
°
FO
WBOBG
EBU
NPNFOU
FFO
CFMBOHSJKLF
CJKESBHF
IFFGU
HFMFWFSE
BBO
IFU
POUTUBBO
WBO
PO[F
IVJEJHF
HF[POEIFJET[PSH
8F
[VMMFO
PPL
[JFO
EBU
TPNNJHF
UBLFO
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HFMFJEFMJKL
[JKO
PWFSHFOPNFO
EPPS
HFTQFDJBMJTFFSEF
GVOD UJPOBSJTTFO
FO
EBU
QBSUJDVMJFS
JOJUJBUJFG
TUFFET
NFFS
IFFGU
QMBBUTHFNBBLU
WPPS
PWFS IFJETJOWMPFE
8F
FJOEJHFO
EJU
IPPGETUVL
NFU
FFO
LPSUF
CFTDIPVXJOH
PWFS
XBU
XF
[JFO
BMT
IFU
POUTUBBO
WBO
FFO
HSPFQ
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL[BNF
WFSQMFFHLVOEJHFO


1.1

Een erbarmelijke volksgezondheid: armoede en ziekte

*O
EF
FFSTUF
IFMGU
WBO
EF
OFHFOUJFOEF
FFVX
XBT
EF
WPMLTHF[POEIFJETUPFTUBOE
JO
POT
MBOE
CVJUFOHFXPPO
TMFDIU
4UFFET
NFFS
NFOTFO
XPPOEFO
JO
EJF
UJKE
JO
TUFEFO
FO

WFMFO
MFFGEFO
EBBS
JO
HSPUF
BSNPFEF
POEFS
FSCBSNFMJKLF
PNTUBOEJHIFEFO
&S
XBT
JO
WFFM
TUFEFO
OBVXFMJKLT
PG
HFFO
TDIPPO
XBUFS
LBEFS
FO
UPJMFUUFO
XBSFO
OJFU
WFFM
NFFS
EBO
PQFO
QPFQIPLLFO
EJF
NFU
WFMFO
XFSEFO
HFEFFME
%F
JOIPVE
FSWBO
XFSE
NFFTUBM
H
FXPPO
HFMPPTE
JO
FFO
TMPPU
HSBDIU
PG
CFFSQVU
PG
PQ
[JKO
CFTU
PQHFWBOHFO
JO
[PHFIF UFO
´XJTTFMUPOOFOµ
FO
BGHFWPFSE

H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7_1, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

18

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

7BO
HF[POEIFJET[PSH
[PBMT
XF
EJF
OV
LFOOFO
XBT
UPUBBM
HFFO
TQSBLF
7PPS
[PWFS
BBO XF[JH
XBT
EF
[PSH
WPPS
[JFLFO
FFO
[BBL
WBO
WPPSOBNFMJKL
QBSUJDVMJFS
JOJUJBUJFG
8JF
IFU
[JDI
LPO
WFSPPSMPWFO
LPO
[JDI
MBUFO
WFS[PSHFO
JO
FFO
[JFLFOIVJT
"SNF
DISPOJTDI
[JFLFO
FO
JOWBMJEFO
XFSEFO
WFSQMFFHE
JO
HBTUIVJ[FO
EJF
PPL
XFM
XFSEFO
PNTDISFWFO
BMT
´WFSHBBSCBLLFO
WBO
NFOTFMJKLF
FMMFOEFµ
7BO
EFS
,PSTU
 


Schoon water In Amsterdam heerste tot medio negentiende eeuw een nijpend gebrek aan schoon drinkwater. Drinkwater werd onder meer verkregen door regenwater op te vangen in grote houten bakken of door water uit de Vecht met schuiten aan te voeren. De kwaliteit hiervan was niet best: er werd ook water ingenomen op plekken waar het minder zuiver was en het vervoer vond plaats in oude, lekke schuiten waarin vervuild water uit de gracht zich kon mengen met het water uit de Vecht. In 1851 stelde de familie Van Lennep een gedeelte van hun landgoed Mariënweide ter beschikking aan de Duinwater Maatschappij. Het van dit landgoed afkomstige water werd via een buizenstelsel naar Amsterdam gepompt, waar het vanaf 1853 voor één cent per emmer aan de Willemspoort kon worden gekocht. Men mocht slechts twee emmers per keer kopen.

0Q
IFU
HFCJFE
WBO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
FO
EF
IZHJqOF
CFTUPOE
FS
JO
EF
FFSTUF
IFMGU
WBO
EF
OFHFOUJFOEF
FFVX
OBVXFMJKLT
FOJHF
TFSJFV[F
BDUJWJUFJU
/JFU
PNEBU
EBBSWPPS
EF
LFOOJT
POUCSBL
NFO
XJTU
BMMBOH
IPF
FO
XBBSPN
FFO
HFCSFL
BBO
IZHJqOF
CJKESPFH
BBO
EF
TMFDIUF
WPMLTHF[POEIFJETUPFTUBOE
0PL
XBT
BMMBOH
CFLFOE
XFMLF
NBBUSFHFMFO
EBBSUF HFO
POEFSOPNFO
LPOEFO
XPSEFO
)FU
HFCSFL
BBO
QVCMJFLF
BDUJWJUFJU
LXBN
WPPSBM
EPPS EBU
WPPS
EF
WPPSHFTUFMEF
NBBUSFHFMFO
HFFO
QSJWBUF
¾OBODJFSJOH
LPO
XPSEFO
HFWPOEFO
FO
IFU
PQFOCBBS
CFTUVVS
XFJOJH
TMBHLSBDIU
WFSUPPOEF
-JOUTFO
  +POHF
BSUTFO
BMT
1FOO
*TSBqMT
&HFMJOH
FO
$PIFO
EJF
MBUFS
CFLFOE
XFSEFO
BMT
EF
´IZHJqOJT UFOµ
FJTUFO
TUFFET
OBESVLLFMJKLFS
NBBUSFHFMFO
UFS
QSFWFOUJF
WBO
FQJEFNJFqO
FO
UFS
WFS CFUFSJOH
WBO
EF
PQFOCBSF
IZHJqOF
&FO
CFMBOHSJKL
XBQFO
JO
IVO
TUSJKE
XBT
IFU

HFCSVJL
WBO
TUBUJTUJTDIF
HFHFWFOT
%BBSCJK
CBTFFSEFO
[JK
[JDI
PQ
FFO
NFUIPEF
WBO
EF
&OHFMTF
IZHJqOJTU
8JMMJBN
'BSS
%F[F
HFCSVJLUF
TUFSGUFDJKGFST
PN
´HF[POEFµ
WBO
´POHF[POEFµ
EJT USJDUFO
UF
POEFSTDIFJEFO
FFO
NFUIPEF
EJF
7JMMFSNn
JO
'SBOLSJKL
PPL
HFCSVJLUF
%PPS
IFU
HFCSVJL
WBO
EF[F
NFUIPEF
LPOEFO
1FOO
FO
EF
BOEFSFO
FFO
PWFSUVJHFOE
WFSCBOE
MFHHFO
UVTTFO
IFU
WPPSLPNFO
WBO
[JFLUF
FOFS[JKET
FO
FFO
GBMFOE
PQFOCBBS
CFTUVVS
BO EFS[JKET
)PVXBBSU
 
;JFLUFO
[P
UPPOEFO
[JK
IJFSNFF
BBO
XBSFO
OJFU
BMMFFO
IFU
HFWPMH
WBO
FFO
POHF[POE
MFFGNJMJFV
FO
´POWPMEPFOEF
CFTDIBWJOHµ
NBBS
WPPSBM
PPL
WBO
WFSLFFSE
QPMJUJFL
TPDJBBM
FO
FDPOPNJTDI
CFMFJE
.BDLFOCBDI
  1BT
JO
EF
KBSFO
UBDIUJH
WBO
EF
OFHFOUJFOEF
FFVX
BBO
IFU
FJOEF
WBO
IFU
OFHFOUJFOEF FFVXTF
MJCFSBMJTNF
SBBLUFO
HFNFFOUFCFTUVSFO
FSWBO
PWFSUVJHE
EBU
HPFEF
TBOJUBJSF
WPPS[JFOJOHFO
POPOUCFFSMJKL
XBSFO
WPPS
IFU
HPFE
GVODUJPOFSFO
WBO
EF
TUFEFMJKLF
T
BNFOMFWJOH
FO
EBU
EF[F
PPL
DPMMFDUJFG
HF¾OBODJFSE
EJFOEFO
UF
XPSEFO
8BSUFOB
 


Geschiedenis en ontwikkelingen

19

&FO
HSPPU
LJOEFSUBM
MVJIFJE
FO
BMDPIPMJTNF
HPMEFO
OJFU
MBOHFS
BMT
EF
HSPUF
CPPTEPF OFST
FO
NFFS
TPDJBMF
PQWBUUJOHFO
LSFHFO
EF
CPWFOUPPO
*O
UBM
WBO
TUFEFO
CMFFL
NFO
TUFFET
NFFS
CFSFJE
EF
CFOPEJHEF
WPPS[JFOJOHFO
EJF
PPL
JO
UFDIOJTDI
PQ[JDIU
TUFFET
CFUFS
XFSEFO
PQ
EF
HFNFFOUFMJKLF
CFHSPUJOH
UF
QMBBUTFO
FO
EF
EBBSUPF
CFOPEJHEF
C
FMBTUJOHFO
UF
IFGGFO
&nO
CFMBOHSJKL
FGGFDU
WBO
EF[F
POUXJLLFMJOHFO
XBT
EF
JOTUFMMJOH
WBOBG
PNTUSFFLT

WBO
HFNFFOUFMJKLF
SFJOJHJOHTCFESJKWFO
*O
EJF[FMGEF
UJKE
WFSTDIF OFO
EF
FFSTUF
CFMBOHSJKLF
TPDJBMF
XFUUFO
[PBMT
IFU
LJOEFSXFUKF
WBO
7BO
)PVUFO
 

1.2

Nieuw particulier initiatief: wijkverpleging

(FuOTQJSFFSE
EPPS
OJFVXF
JOJUJBUJFWFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
WPMLTHF[POEIFJE
JO
IFU
CVJUFOMBOE
[PBMT
EF
(FNFJOEFQ¿FHF
JO
%VJUTMBOE
FO
EJTUSJDU
OVSTJOH
JO
IFU
7FSFOJHE
,
POJOLSJKL
CFHPO
EF
BSUT
+BDPCVT
1FOO
BMT
HFOFFTLVOEJH
JOTQFDUFVS
WBO
EF
QSPWJODJF
/PPSE)PMMBOE
JO

NFU
´XJKLWFSQMFHJOHµ
;JKO
´8JUUF
,SVJTµ
EF
OBBN
XBT
NFU
FFO
TDIVJO
PPH
BGHFLFLFO
WBO
IFU
3PEF
,SVJT
SJDIUUF
[JDI
JO
)JMWFSTVN
NFU
UJFO
QMBBU TFMJKLF
BGEFMJOHFO
WPPSBM
PQ
EF
QSFWFOUJF
WBO
FQJEFNJTDIF
[JFLUFO
IFU
WFSMFOFO
WBO
IVMQ
UJKEFOT
FQJEFNJFqO
FO
WFSCFUFSJOH
WBO
EF
BMHFNFOF
IZHJqOF
%JU
JOJUJBUJFG
WPOE
EPPS
[JKO
TVDDFT
BM
TOFM
OBWPMHJOH
PWFSJHFOT
MBOHF
UJKE
BMMFFO
JO
/PPSE)PMMBOE
1BT
JO

XFSE
PPL
JO
;VJE)PMMBOE
FFO
LSVJTWFSFOJHJOH
PQHFSJDIU
EJF
EPPS
[JKO
TUJDIUFS
EF
IVJTBSUT
1PPMNBO
IFU
´(SPFOF
,SVJTµ
XFSE
HFEPPQU
#JOOFO
UJFO
KBBS
HSPFJEF
EF[F
WFSFOJHJOH
VJU
UPU

BGEFMJOHFO
WFSTQSFJE
PWFS
IFU
IFMF
MBOE
%F
OBBN
´)FU
8JUUF
,SVJTµ
XFSE
JO

WFSBOEFSE
JO
´)FU
(SPFOF
,SVJTµ
PNEBU
EF
WFSFOJHJOHFO
CVJUFO
/PPSE)PMMBOE
EF[F
OBBN
HFCSVJLFO
FO
EF
OBUJPOBMF
PSHBOJTBUJF
PPL
[P
IFFUUF
.FOTFO
LPOEFO
WPPS
FFO
CFUSFLLFMJKLF
HFSJOH
CFESBH
BBOWBOLFMJKL
nnO
HVMEFO
MJE
XPSEFO
WBO
IFU
(SPFOF
,SVJT
;F
POUWJOHFO
EBBSWPPS
UIVJTWFSQMFHJOH
FO
LPOEFO
H
FCSVJLNBLFO
WBO
EF
IVMQNJEEFMFO
FO
NBUFSJBMFO
WBO
EF
LSVJTWFSFOJHJOH
.FOTFO
EJF
IFU
MJENBBUTDIBQ
OJFU
LPOEFO
CFUBMFO
LPOEFO
HSBUJT
MJE
XPSEFO
WJB
TVCTJEJF
WBO
EF
HFNFFOUF
PG
EF
LFSL *O
IFU
[VJEFO
WBO
POT
MBOE
HBG
NFO
EF
WPPSLFVS
BBO
FFO
LSVJTWFSFOJHJOH
PQ
LBUIPMJFLF
HSPOETMBH
%BBS
SJDIUUFO
OPUBCFMFO
JO

´8JU(FMFµ
LSVJTWFSFOJHJOHFO
PQ
XBBSCJK
IFU
XFSL
WPPSBM
XFSE
VJUHFWPFSE
EPPS
OPOOFO
%F[F
IBEEFO
VJUESVLLFMJKL
EF
UBBL
OJFU
BMMFFO
UF
[PSHFO
WPPS
EF
MJDIBNFMJKLF
UPFTUBOE
WBO
EF
[JFLF
NBBS
PPL
WPPS
WFSTUFSLJOH
WBO
EF
LBUIPMJFLF
´HFMPPGTCFMFWJOHµ
+VJTU
BMT
NFOTFO
[JFL
PG
TUFSWFOEF
XBSFO
WPOEFO
EF
PQSJDIUFST
XBSFO
[F
POUWBOLFMJKL
WPPS
LBUIPMJFLF
´[JFM[PSHµ *O
EF
KBSFO
EJF
WPMHEFO
CSFJEEFO
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
IVO
UBLFO
NFFS
FO
NFFS
VJU
NFU
NPFEFSTDIBQT[PSH
FO
LJOEFSIZHJqOF
FO
BDUJWJUFJUFO
BMT
BTTJTUFOUJF
WBO
EF
TDIPPM BSUT
[JFLFOUSBOTQPSU
WPPSMJDIUJOH
FO
EFSHFMJKLF
%F
UXFF
WFSFOJHJOHFO
GVTFFSEFO
JO

UPU
/BUJPOBMF
,SVJTWFSFOJHJOH

1.2.1

Consultatiebureaus

*O
EF
QFSJPEF

XBSFO
EF
[VJHFMJOHFO
FO
EF
LJOEFSTUFSGUF
[FFS
IPPH
WPPSBM
BMT
HFWPMH
WBO
EF
CFMBCCFSEF
LXBMJUFJU
WBO
IFU
ESJOLXBUFS
FO
EF
HFSJOHF
QPQVMBSJUFJU
WBO


20

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

Figuur 1.1 Rotterdamse ‘wijkverpleegsters’ op de fiets

CPSTUWPFEJOH
7BO
1PQQFM

.BOEFNBLFST
 
&JOE
OFHFOUJFOEF
FFVX
POUQMPPJ EFO
BSUTFO
PN
EJF
SFEFO
BMMFSMFJ
JOJUJBUJFWFO
PN
EF
IZHJqOF
JO
FO
SPOE
IFU
LSBBN CFE
FO
EF
WFS[PSHJOH
WBO
EF
[VJHFMJOH
UF
WFSCFUFSFO
;P
POUTUPOE
JO

EF
FFSTUF
´NPFEFSDVSTVTµ
JO
#SPFL
PQ
-BOHFEJKL
FO
FOLFMF
KBSFO
MBUFS
JO

JO
%FO
)BBH
IFU
FFSTUF

DPOTVMUBUJFCVSFBV
%F
CFEPFMJOH
WBO
IFU
DPOTVMUBUJFCVSFBV
XBT
KPOHF
NPFEFST
BEWJF[FO
UF
HFWFO
PWFS
CPSTUWPFEJOH
IZHJqOF
FO
WFS[PSHJOH
WBO
EF
[VJHFMJOH
´SVTU
SFJOIFJE
FO
SFHFMNBBUµ 
)PFXFM
EF
DPOTVMUBUJFCVSFBVT
[JDI
HFTUBBH
PWFS
IFU
MBOE
WFSTQSFJEEFO
EVVSEF
IFU
OPH
MBOH
WPPSEBU
IFU
IFMF
MBOE
WPPS[JFO
XBT
*O

CF[PDIU
OPH
OJFU
FFO
EFSEF
WBO
EF
/FEFSMBOETF
[VJHFMJOHFO
FFO
DPOTVMUBUJFCVSFBV
7PPSBM
PQ
IFU
QMBUUFMBOE
CMFFG
IFU
DPOTVMUBUJFCVSFBVCF[PFL
MBOH
BDIUFS
"M
TOFM
XFSE
PPL
EF
HF[POEIFJE
WBO
LMFVUFST
FFO
UBBL
WBO
IFU
DPOTVMUBUJFCVSFBV
*O

TUBSUUF
IFU
8JUUF
,SVJT
NFU
FFO
PQMFJEJOH
UPU
´CBLFSµ
EF
WPPSMPQFS
WBO
EF
IVJEJHF
WFS[PS HFOEF
WPPSIFFO
LSBBNWFS[PSHTUFS 
)FU
EVVSEF
OPH
UPU

WPPSEBU
FS
FFO
MBOEFMJKLF
PQMFJEJOH
LXBN
%F[F
EVVSEF
BDIUUJFO
NBBOEFO
XBBSWBO
FS
[FT
JO
FFO
LMJOJFL
XFSEFO
HFWPMHE
%F
LSBBNWFS[PSHTUFS
IBE
WPPSBM
FFO
TJHOBMFSFOEF
GVODUJF
;F
BTTJTUFFSEF
CJK
EF
CFWBMMJOH
WFS[PSHEF
NPFEFS
FO
LJOE
FO
SBQQPSUFFSEF
IFU
WFSMPPQ
WBO
IFU
LSBBNCFE
,SBBNWFS[PSHTUFST
XBSFO
BMUJKE
WFSBOUXPPSEJOH
TDIVMEJH
BBO
EF
WSPFEWSPVX
EF
BSUT
PG
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF

Geschiedenis en ontwikkelingen

21

,PSU
OB
EF
PQSJDIUJOH
WBO
EF
DPOTVMUBUJFCVSFBVT
POUTUPOE
EF
JEFF
EBU
EF[F
FS
OJFU

BMMFFO
NPFTUFO
[JKO
UFS
CFTUSJKEJOH
WBO
[JFLUFO
NBBS
PPL
PN
FFO
´PQWPFEFOEF
LSBDIUµ
PQ
EF
NPFEFST
VJU
UF
PFGFOFO
.FU
EF[F
OJFVXF
UBBL
LSFFH
IFU
DPOTVMUBUJFCVSFBV
CFIBMWF
EF
[PSH
WPPS
FFO
HF[POEF
HSPFJ
FO
POUXJLLFMJOH
WBO
CBCZ
QFVUFS
FO
LMFVUFS
OBESVL LFMJKL
PPL
FFO
UBBL
JO
IFU
CFXBLFO
FO
CFWPSEFSFO
WBO
FFO
HPFEF
PQWPFEJOH
FO
JO
EF
EBBSWPPS
OPPE[BLFMJKLF
TBNFOXFSLJOH
NFU
BOEFSF
QFSTPOFO
FO
JOTUFMMJOHFO
EJF
[PSH
WFSMFFOEFO
BBO
KFVHEJHFO
)FU
IFFGU
MBOH
HFEVVSE
WPPSEBU
JO
IFU
XFSLUFSSFJO
WBO
EF
BMMSPVOE
XFSLFOEF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
POEFSTDIFJE
XFSE
HFNBBLU
JO
XFSL[BBNIF EFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
´KFVHEµ
FO
XFSL[BBNIFEFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
´[PSHµ
%F
FFSTUF
XPSEFO
JO
UPFOFNFOEF
NBUF
VJUHFWPFSE
EPPS
´KFVHEWFSQMFFHLVOEJHFO
JO
EF
+(;µ
EJF
[JDI
TUSVDUVSFFM
CF[JHIPVEFO
NFU
XBU
HF[JFO
XPSEU
BMT
FFO
TQFDJBMJTNF
IFU
TDSFFOFO
PQ
QSPCMFNFO
JO
EF
MJDIBNFMJKLF
FO
QTZDIPTPDJBMF
POUXJLLFMJOH
WBO

UPU
KBSJHFO
FO
IFU
POEFSTUFVOFO
WBO
PVEFST
CJK
EF
PQWPFEJOH
FO
WFS[PSHJOH
WBO
IVO
LJOEFSFO

1.2.2

Van infectieziektebestrijding naar sociaal verpleegkundige AGZ

7BOBG
IFU
BMMFSFFSTUF
CFHJO
IFCCFO
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM

HFTQFFME
JO
EF
JOGFDUJF[JFLUFCFTUSJKEJOH
/JFU
BMMFFO
JO
EF
[PSH
WPPS
EF
QFSTPPOMJKLF
FO
EF
´IVJTFMJKLFµ
IZHJqOF
NBBS
PPL
PQ
IFU
OJWFBV
WBO
EF
WPMLTHF[POEIFJE
7PPSBM
OB
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
NFU
EF
JOUSPEVDUJF
WBO
IFU
3JKLTWBDDJOBUJFQSPHSBNNB
371
JO

FO
EF
WBDDJOBUJFT
UFHFO
EJGUFSJF
UFUBOVT
LJOLIPFTU
FO
QPMJP
FO
MBUFS
SPEFIPOE
TJOET



NB[FMFO

FO
CPG
 
*ONJEEFMT
XPSEU
PQ
BDIUUJFO
BBOEPFOJOHFO
H
FTDSFFOE )FU
3JKLTJOTUJUVVU
7PMLTHF[POEIFJE
FO
.JMJFV
3*7.
DPzSEJOFFSU
IFU
371
FO
XFSLU
EBBSWPPS
UFHFOXPPSEJH
TBNFO
NFU
DPOTVMUBUJFCVSFBVT
EF
((%
FO
EF
$FOUSB
WPPS
+FVHE
FO
(F[JO
*O
IFU
371
IFCCFO
´TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO
"(;µ
TUFFET
NFFS

UBLFO
PWFSHFOPNFO
EJF
PPSTQSPOLFMJKL
EPPS
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
XFSEFO
VJUHFWPFSE
/BBTU
BDUJWJUFJUFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
JOGFDUJFCFTUSJKEJOH
JODMVTJFG
EF
TPBCFTUSJKEJOH
WPFSU
EF[F
WFSQMFFHLVOEJHF
UIBOT
PPL
UBLFO
VJU
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
SFJ[JHFSTBEWJTFSJOH
NFEJTDINJMJFVLVOEJHF
[PSH
FO
IFU
CFXBLFO
WBO
EF
MJDIBNFMJKLF
FO
QTZDITPDJBMF
POU XJLLFMJOH
WBO
KFVHEJHFO
0PL
EF[F
HSPFQ
WFSQMFFHLVOEJHFO
IFFGU
TJOET
FOLFMF
KBSFO
FFO
FJHFO
QPTUICPPQMFJEJOH


1.2.3

Gezinszorg

#FIBMWF
CFIPFGUF
BBO
WFSQMFHJOH
FO
WFS[PSHJOH
WBO
EF
[JFLF
FO
EF
LSBBNWSPVX

CFTUPOE
FS
EJLXJKMT
PPL
WFFM
CFIPFGUF
BBO
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
7FFM
LSVJTWFSFOJHJOHFO
PSHBOJTFFSEFO
EBBSPN
PPL
EF[F
IVMQ
PN
CJK
[JFLUF
WBO
EF
NPFEFS
IFU
HF[JO
XFFS
[P
TOFM
NPHFMJKL
PQ
FJHFO
CFOFO
UF
LSJKHFO
"M
TOFM
WPMHEFO
PPL
WBOVJU
EF
LFSL
FO
PSHBOJ TBUJFT
WPPS
BSNFO[PSH
JOTUFMMJOHFO
WPPS
HF[JOTWFS[PSHJOH
7PPSBM
EF
LFSLFO
[BHFO
JO
EF
HF[JOTWFS[PSHJOH
FFO
LSBDIUJH
WFIJLFM
UFS
WFSIFG¾OH
WBO
POUTQPPSEF
HF[JOOFO
FO
UFS
WFSLPOEJHJOH
WBO
EF
DISJTUFMJKLF
NPSBBM


22

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
HF[JOT[PSH
IFFGU
OB
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
FFO
FOPSNF
WMVDIU
HFOPNFO
XBBS CJK
°
HFIPMQFO
EPPS
¾OBODJFFM
CFMFJE
WBO
EF
PWFSIFJE
°
NFFS
FO
NFFS
POEFSTDIFJE
XFSE
HFNBBLU
UVTTFO
HF[JOTIVMQ
MPVUFS
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
FOFS[JKET
FO
HF[JOT [PSH
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
QMVT
POEFSTUFVOJOH
BOEFS[JKET
(F[JOT[PSH
XFSE
OB
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
CFTDIPVXE
BMT
FFO
OBUJPOBMF
FO
EVT
EPPS
EF
PWFSIFJE
UF
TVCTJ EJqSFO
UBBL
%F
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
EPPS
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
XFSE
QBT
KBSFO
MBUFS
HFTVCTJEJFFSE


1.2.4

Sociaalpsychiatrische verpleging

4PDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHFO
OFNFO
JO
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET [PSH
FFO
CJK[POEFSF
QMBBUT
JO
)VO
QPTJUJF
JT
OBVX
WFSCPOEFO
NFU
IFU
XFSL
WBO
EF
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
EJFOTUFO
41%µFO


EJF
BMT
POEFSEFFM
WBO
EF
((%µFO
JO
EF
HSPUF
TUFEFO
BM
WPPS
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
XFSEFO
PQHF[FU
BMT
´CVJUFOEJFOTUFOµ
WBO
EF
QTZDIJBUSJTDIF
[JFLFOIVJ[FO
)VO
EPFM
XBT
PN
QTZDIJBUSJTDIF
QBUJqOUFO
UJKEJH
EF
O
PEJHF
OB[PSH
UF
CJFEFO
%JF
OB[PSH
XFSE
BM
TOFM
VJUHFCSFJE
NFU
WPPS[PSH
EBU
XJM
[FHHFO
IFU
EPPS
UJKEJHF
[PSH
FO
CFIBOEFMJOH
WPPSLPNFO
WBO
QTZDIJBUSJTDIF
IFSPQ OBNF
WBO
QBUJqOUFO
EJF
VJU
EF
JOTUFMMJOH
XBSFO
POUTMBHFO
%F
SPM
WBO
EF
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF
MBOH
CFUJUFME
BMT
´OB[PSHWFSQMFFH LVOEJHFµ
LXBN
QBT
FDIU
UPU
CMPFJ
NFU
EF
JOSJDIUJOH
WBO
EF
3FHJPOBMF
*OTUFMMJOHFO
WPPS
"NCVMBOUF
(FFTUFMJKLF
(F[POEIFJET[PSH
3JBHHµT
JO

%F[F
JOTUFMMJOHFO
WFSFOJHEFO
FFO
BBOUBM
TQFDJ¾FLF
SFHJPOBMF
JOTUFMMJOHFO
WPPS
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET [PSH
[PBMT
EF
.FEJTDI
0QWPFELVOEJHF
#VSFBVT
.0#µT


EF
CVSFBVT
WPPS
MFWFOT
FO
HF[JOTNPFJMJKLIFEFO
EF
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
EJFOTUFO
FO
EF
JOTUJUVUFO
WPPS
QTZDIP UIFSBQJF
%F
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
QSP¾MFFSU
[JDI
JO
EF[F
QFSJPEF
BMT
FFO
LFSOEJTDJQMJOF
CJOOFO
EF
BNCVMBOUF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
NFU
FFO
BBOUBM
TQFDJ¾FLF
UBLFO
[PBMT
IFU
WBTUTUFMMFO
WBO
EF
[PSHCFIPFGUF
WBO
DMJqOUFO
DSJTJTJOUFSWFO UJF
FO
FWBMVBUJF
WBO
[PSH
FO
CFIBOEFMJOH
*O

WFSTDIJKOU
IFU
FFSTUF
CFSPFQTQSP¾FM
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF )FU
XFSLUFSSFJO
WBO
EF
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF
LSJKHU
JO

FFO
OJFVXF
JNQVMT
EPPS
FSLFOOJOH
WBO
EF
GVODUJF
´QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS
HH[µ
10)HH[
CJOOFO
EF
CBTJTHH[
%F
FOPSNF
UPFOBNF
WBO
IFU
BBOUBM
NFOTFO
NFU
MJDIUF
QTZDIJTDIF
QSPCMF NBUJFL
EBU
WBOVJU
EF
CBTJT[PSH
JO
EF
TQFDJBMJTUJTDIF
HH[
UFSFDIULPNU
OPPE[BBLU
UPU
FFO
TUSVDUVSFMF
WFSTUFSLJOH
WBO
EF
FFSTUF
MJKO
*O
EF
GVODUJF
10)HH[
LSJKHU
EF
TPDJ BBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF
FFO
CFMBOHSJKLF
UBBL
JO
IFU
POEFSTUFVOFO
WBO
EF
IVJTBSUT
CJK
TDSFFOJOH
PQ
FO
CFIBOEFMJOH
FO
EPPSWFSXJK[JOH
WBO
MJDIU
QTZDIPTPDJBMF
FO
QTZDIJBUSJTDIF
QSPCMFNBUJFL


1.3

Overheidsbemoeienis: schaalvergroting, professionalisering en bureaucratisering

%PPS
IFU
HSPUF
BBOUBM
UBLFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
WPMLTHF[POEIFJE
EBU
EF
LSVJTWFSFOJ HJOHFO
BMMFOHT
VJUWPFSEFO
FO
IVO
CFMBOHSJKLF
SPM
JO
EF
CFTUSJKEJOH
WBO
JOGFDUJF[JFLUFO



Geschiedenis en ontwikkelingen

23

WPPSBM
UVCFSDVMPTF
[BH
EF
PWFSIFJE
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
TUFFET
NFFS
BMT
En
VJUWPFS EFS
WBO
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
,SVJTWFSFOJHJOHFO
POUWJOHFO
PN
EJF
SF EFO
TUFFET
NFFS
TVCTJEJF
WBO
IFU
3JKL
FO
NPFTUFO
EBBSPWFS
PPL
TUFFET
OBESVLLFMJKLFS
WFSBOUXPPSEJOH
B¿FHHFO
%JU
SJFQ
CJK
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
BBOWBOLFMJKL
WFFM
EJTDVTTJF
PQ
PNEBU
[JK
WSFFTEFO
IVO
[FMGTUBOEJHIFJE
UF
WFSMJF[FO
%F
(F[POEIFJETXFU
VJU

CPPE
JO
EJF
[JO
VJULPNTU
PNEBU
EBBSJO
BGTQSBLFO
XFSEFO
HFGPSNVMFFSE
PWFS
EF
TB NFOXFSLJOH
FO
EF
HF[BNFOMJKLF
VJUWPFSJOH
%BU
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
TUFFET
NFFS
EPPS
EF
PWFSIFJE
HFDPOUSPMFFSEF
UBLFO
VJUWPFS EFO
IBE
FFO
BBOUBM
CFMBOHSJKLF
HFWPMHFO
0Q
EF
FFSTUF
QMBBUT
MFJEEF
IFU
UPU
WFSEFSF
VJUCSFJEJOH
WBO
UBLFO
TDIBBMWFSHSPUJOH 
%BOL[JK
EF
PWFSIFJETCFNPFJFOJT
NFU
EF
LJOEFS
FO
KFVHEHF[POEIFJE
CJKWPPSCFFME
HSPFJEF
IFU
BBOUBM
DPOTVMUBUJFCVSFBVT
JO
EF
FFSTUF
IFMGU
WBO
EF
UXJOUJHTUF
FFVX
UPU
SVJN
UXBBMGIPOEFSE
*O

XBT
NBBS
MJFGTU

WBO
BMMF
/FEFSMBOEFST
MJE
WBO
FFO
LSVJTWFSFOJHJOH
FO
CFTMPFH
IFU
XFSLUFSSFJO
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
IFU
IFMF
TQFD USVN
WBO
EF
JOEJWJEVFMF
UPU
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
NFU
OBVXF
WFSCJO EJOHFO
NFU
XFM[JKO
%BBSOBBTU
MFJEEF
EF
UPFOFNFOEF
PWFSIFJETCFNPFJFOJT
UPU
WFSEFSHBBOEF
PSHBOJTBUJF
FO
CVSFBVDSBUJTFSJOH
WBO
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
;P
WPFHEFO
EF
JOUSPEVDUJF
WBO
IFU
371
FO
EF
FOPSNF
VJUHSPFJ
FSWBO
JO
FFO
MBOEFMJKL
EFLLFOE
QSPHSBNNB
FFO
OJFVXF
UBBL
UPF
BBO
IFU
QBLLFU
WBO
EF
DPOTVMUBUJFCVSFBVT
%F[F
LPO
FJHFOMJKL
BMMFFO
NBBS
XPSEFO
HFSFBMJTFFSE
EPPS
FFO
TUFSLFSF
PSHBOJTBUJF
WBO
EF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
PQ
QMBBUTFMJKL
QSPWJODJBBM
nO
OBUJPOBBM
OJWFBV
*O
FFO
IBMWF
FFVX
UJKE
HSPFJEFO
EF

LSVJTWFSFOJHJOHFO
Figuur 1.2

Wijkverpleegkundige

24

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

EBBSNFF
VJU
WBO
QMBBUTFMJKLF
WFSFOJHJOHFO
UPU
°
PPL
PQ
OBUJPOBBM
OJWFBV
°
HPFE
HFPS HBOJTFFSEF
JOTUFMMJOHFO
MBUFS
WFSFOJHE
JO
EF
LPFQFMT
WPPS
LSVJTXFSL
%F
HSPFJFOEF
PWFSIFJETCFNPFJFOJT
ESPFH
[FLFS
PPL
CJK
BBO
EF
WFSEFSF
QSPGFTTJPOBMJ TFSJOH
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
NFU
JO
[FLFSF
NBUF
FFO
FJHFO
EFTLVOEJHIFJETHF CJFE
FO
FFO
FJHFO
PQMFJEJOH .FSLXBBSEJHFSXJKT
IJFME
EF[F
CFMBOHSJKLF
QPTJUJF
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
HFFO
HFMJKLF
USFE
NFU
EF
¾OBODJqMF
XBBSEFSJOH
WPPS
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
8FFSTUBOE
UFHFO
EF
MBHF
TBMBSJqSJOH
EF
IPHF
XFSLESVL
FO
IFU
HFCSFL
BBO
FSLFOOJOH
SFTVMUFFSEF
JO

JO
QSPUFTUBDUJFT
EJF
MBUFS
CFLFOE
XFSEFO
BMT
EF
´XJUUF
XPFEFµ


De opleiding tot wijkverpleegkundige De Amsterdamse afdeling van het Witte Kruis begon in 1878 met een opleiding voor ‘ziekenverpleegsters’. Aanvankelijk volgden de cursisten gedurende één jaar zowel theorie als praktijk in het ziekenhuis, maar door onenigheid over de vraag of de leerlingen ook konden worden ingezet voor huishoudelijk werk in het ziekenhuis, werd de band met de ziekenhuizen al snel verbroken. Kruisverenigingen organiseerden daarop hun eigen opleidingen. Deze (vervolg)opleidingen werden in 1928 wettelijk erkend, zeven jaar na de wettelijke erkenning van de opleiding tot A-verpleegkundige. De opleiding tot wijkverpleegkundige kon worden gevolgd door degenen met een afgeronde verpleegkundige opleiding (A-opleiding). Alles veranderde met de introductie in 1972 van de hogere beroepsopleiding tot verpleegkundige (hbo-v), aanvankelijk alleen in Nijmegen en Leusden. Deze opleiding had de bedoeling een basisopleiding te zijn waarin de student allround werd voorbereid op het werken op verschillende verpleegkundige terreinen, zowel intra- als extramuraal. Daarmee raakte de opleiding tot wijkverpleegkundige als aparte opleiding voor min of meer ervaren verpleegkundigen langzaam uit het zicht.

1.4

Wijkverpleging wordt thuiszorg

%F
QPTJUJF
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
WFSBOEFSEF
ESBTUJTDI
NFU
EF
GVTJF
WBO
EF
LPF QFMT
WBO
HF[JOTWFS[PSHJOH
FO
LSVJTXFSL
JO

%F
SFEFO
WBO
IFU
TBNFOHBBO
WBO
HF[JOTWFS[PSHJOH
FO
LSVJTXFSL
XBT
WPPSBM
HFMFHFO
JO
EF
PWFSUVJHJOH
EBU
[P
CFUFS
IFU
IPPGE
LPO
XPSEFO
HFCPEFO
BBO
UPFOFNFOEF
DPO DVSSFOUJF
EF
NBSLUXFSLJOH
IBE
JONJEEFMT
IBBS
JOUSFEF
HFEBBO
JO
EF
HF[POEIFJET [PSH
FO
EF
TUFFET
TUFSLFS
XPSEFOEF
QPTJUJF
WBO
[PSHWFS[FLFSBBST

Geschiedenis en ontwikkelingen

25

"BO
EF[F
BCSVQUF
TDIBBMWFSHSPUJOH
MBH
FFO
WFSSFHBBOEF
SBUJPOBMJTFSJOH
WBO
IFU
XFSL
UFO
HSPOETMBH
NFU
VJUTQMJUTJOH
WBO
XFSL[BBNIFEFO
OBBS
TQFDJBMJTNF
FO
P
QMFJEJOHTOJWFBV
GVODUJFEJGGFSFOUJBUJF
FO
FFO
[FFS
WFS¾KOE
TZTUFFN
WBO
´UJKETDISJK WFOµ
0PL
WFSIVJTEF
EF
FJHFO
JOEJDBUJFTUFMMJOH
EPPS
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
OBBS
FFO
POBGIBOLFMJKL
HFBDIUF
JOTUFMMJOH
IFU
$FOUSVN
*OEJDBUJFTUFMMJOH
;PSH
$*;


EBU
EF
BBOTQSBBL
PQ
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
[PSH
NPFTU
JOEJDFSFO
FO
UPFUTFO
%BBSCJK
LXBN
EBU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
[PSH
HFIPMQFO
EPPS
WFSTPCFSEF
UBSJFWFO
FO
FFO
WFSHSJK [FOEF
QPQVMBUJF
TUFFET
WFSEFS
XFSE
HFSJDIU
PQ
CBTBMF
QFSTPPOMJKLF
WFS[PSHJOH
[P
WFFM
NPHFMJKL
VJUHFWPFSE
EPPS
QSPGFTTJPOBMT
NFU
IFU
MBBHTUF
FO
EVT
HPFELPPQTUF
EFT LVOEJHIFJETOJWFBV
8BT
FS
SPOE

nnO
[JFLFOWFS[PSHFOEF
PQ
ESJF
XJKLWFSQMFFH LVOEJHFO
BOOP

XBT
EJF
WFSIPVEJOH
QSFDJFT
PNHFLFFSE
#PPN
FU
BM
 
%F
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
DPzSEJOFFSEF
UFHFO
EJF
UJKE
WPPSBM
FO
WPFSEF
BMMFFO
OPH
EF
NFFS
DPNQMFYF
FO
JOTUBCJFMF
[PSH
VJU
OBBTU
EF
NFEJTDIUFDIOJTDIF
IBOEFMJOHFO
1SPUFTU
UFHFO
EF[F
POUXJLLFMJOH
EPPS
WFMFO
CFTDIPVXE
BMT
LBBMTMBH
JO
EF
[PSH
UIVJT
CMFFG
OJFU
VJU
&FO
WBO
EF
VJUJOHFO
WBO
EF[F
UFHFOCFXFHJOH
XBT
EF
PQSJDIUJOH
WBO
´#VVSU[PSHµ
%F[F
OJFVXF
PSHBOJTBUJF
POUXJLLFMEF
JO
LPSUF
UJKE
FFO
MBOEFMJKL
EFLLFOE
OFUXFSL
WBO
LMFJOF
[FMGTUVSFOEF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
UFBNT
EJF
[FMG
WFSBOUXPPSEF MJKL
XFSEFO
WPPS
EF
LXBMJUFJU
WBO
FO
EF
TBNFOIBOH
JO
EF
[PSH
UIVJT


1.5

En nu?

*O
EF
FFSEFSHFOPFNEF
CSJFG
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS
TUFMU
EF
NJOJTUFS
WBO
784
EBU
EF
WFSHSJK[JOH
FO
IFU
UPFOFNFOE
BBOUBM
DISPOJTDI
[JFLFO
OPPEHFEXPOHFO
[VMMFO
MFJEFO
UPU
FFO
WFSTDIVJWJOH
WBO
[PSH
WBO
DVSBUJF
OBBS
QSFWFOUJF
WBO
QSPGFTTJPOFMF
[PSH
OBBS
[FMG[PSH
FO
NBOUFM[PSH
FO
WBO
JOUSBNVSBMF
OBBS
FYUSBNVSBMF
[PSH
%F[F
WFSTDIVJWJOH
WFSFJTU
FFO
CFMFJE
EBU
WFFM
NFFS
EBO
WPPSIFFO
HFSJDIU
JT
PQ
QSFWFOUJF
EFDFOUSBMJTBUJF
WBO
UBLFO
FO
TBNFOIBOH
UVTTFO
FFSTUFMJKOT[PSH
QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH
FO
XFM[JKO
%F
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
TQFFMU
IJFSJO
FFO
DFOUSBMF
SPM
BMEVT
EF
NJOJTUFS
PNEBU
EF[F
FFO
BBOUBM
FTTFOUJqMF
UBLFO
WFSFOJHU
[PBMT
EF
[PSHDPzSEJOBUJF
JOGPSNFSFO
FO
EPPSWFS XJK[FO


EF
QSFWFOUJF
QFSTPPOMJKLF
[PSHWFSMFOJOH
FO
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
[PSHPOBGIBO LFMJKLIFJE
FO
EF
FJHFO
SFHJF
WBO
EF
DMJqOUQBUJqOU
.FU
EF[F
PNTDISJKWJOH
WBO
UBLFO
JT
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
PQOJFVX
OFFSHF[FU
JO
FFO
SPM
EJF
IJK
JO
PO[F
HF[POEIFJET[PSH
MBOH
IFFGU
HFIBE
OBNFMJKL
BMT
EF
HFOFSBMJTU
EJF
[PXFM
WFSBOUXPPSEFMJKL
JT
WPPS
EF
[PSH
UIVJT
BMT
WPPS
EF
TBNFOIBOH
UVTTFO
QSFWFOUJF
[PSH
FO
XFM[JKO
JO
EF
CVVSU
%F
XFSLPNHFWJOH
WBO
EF
IVJEJHF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JT
FDIUFS
PONJTLFOCBBS
FFO
IFFM
BOEFSF
EBO
EJF
WBO
WSPFHFS
.FEJTDI
JT
FS
WFFM
NFFS
NPHFMJKL
XBBSEPPS
XF
OJFU
BMMFFO
MBOHFS
MFWFO
NBBS
EBU
PPL
TUFFET
WBLFS
EPFO
NFU
WFSTDIJMMFOEF
BBOEPFOJO HFO
UFHFMJKLFSUJKE
1BUJqOUFO
BEFRVBBU
MFSFO
PNHBBO
NFU
EF
CFIBOEFMJOH
WBO
EJF
BBOEPFOJOHFO
FO
BMMF
DPOTFRVFOUJFT
WBO
EJFO
JODMVTJFG
FFO[BBNIFJE
FO
SPVX
JT
EF
LFSO
WBO
IFU
XFSL
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HFXPSEFO
%BU
XFSL
EPFU
IJK
PPL
TUFFET
NJOEFS
BMMFFO
)FU
UPU
TUBOE
CSFOHFO
WBO
EF
TBNFOXFSLJOH
NFU
FO
UVTTFO


26

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

EF
H
FTQFDJBMJTFFSEF
CFSPFQTHFOPUFO
[PBMT
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
FO
EF
TPDJBBM QTZDIJBUSJTDI

WFSQMFFHLVOEJHF
FO
BOEFSF
[PSH
FO
IVMQWFSMFOFST
[BM
FFO
FTTFOUJFFM
POEFSEFFM
CMJKLFO
UF
[JKO
WBO
IFU
XFSL
WBO
EF
HFOFSBMJTUJTDIF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
WBO
TUSBLT
7PPS
XJF
NFFS
XJM
XFUFO
PWFS
EF
HFTDIJFEFOJT
WBO
EF
XJKLWFSQMFHJOH
JT
IFU
CPFL
;VTUFS
PWFS
EF
WMPFS
WBO
4UJDIUJOH
&MTF
FFO
BBOSBEFS
%JU
FCPFL
JT
HSBUJT
UF
EPXOMPBEFO
WJB
XXXTUJDIUJOHFMTFOM[VTUFSPWFSEFWMPFS 7FSEFS
CFWBU
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
'MPSFODF
/JHIUJOHBMF
*OTUJUVVU
WFFM
JOUFSBDUJFWF

JOGPSNBUJF
PWFS
EJU
POEFSXFSQ &O
XJM
KF
NFFS
XFUFO
PWFS
BBOUBMMFO
FO
DJKGFST
0Q
EF
XFCTJUF
WBO
"DUJ;
TUBBO
EJWFSTF
EPPSLMJLEPDVNFOUFO
NFU
DJKGFST
PWFS
UIVJT[PSH
KFVHEHF[POEIFJET[PSH
FO
LSBBN[PSH
JO
/FEFSMBOE


2

Verpleegkundige theorieën en classificatiesystemen

Henk Rosendal

*O
EF
CBDIFMPSGBTF
WBO
EF
NFFTUF
ICPWµT
XPSEU
EF
OPEJHF
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
WFS QMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
,FOOJT
WBO
CFJEF
FO
IFU
LVOOFO
UPFQBTTFO
FSWBO
JO
EF
QSBLUJKL
[JKO
OPPE[BLFMJKL
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[PXFM
XBU
EF
POEFSCPVXJOH
BMT
EF
USBOTQBSBOUJF
WBO
IFU
IBOEFMFO
CFUSFGU
(F[JFO
IVO
CFMBOH
XPSEU
JO
EJU
IPPGETUVL
FFO
LPSU
PWFS[JDIU
HFHFWFO
WBO
EF
CFMBOHSJKLTUF
UIFPSJFqO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO


2.1

Verpleegkundige theorieën

&FO
LFONFSL
WBO
QSPGFTTJPOFFM
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
JT
EBU
IFU
HFCBTFFSE
JT
PQ
FFO
SPCVVTUF
UIFPSJF
8BT
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
WSPFHFS
WPPSBM
HFCBTFFSE
PQ
FSWBSJOHFO
FO
USBEJUJF
UFHFOXPPSEJH
IFFGU
EBU
QMBBUTHFNBBLU
WPPS
FFO
POEFSCPVXEF
UIFPSFUJTDIF
CBTJT
%BU
XJM
OJFU
[FHHFO
EBU
FS
HFFO
SVJNUF
NFFS
JT
WPPS
FJHFO
PG

BOEFSF
JO[JDIUFO
*OUFHFOEFFM
&FO
WBO
EF
LFONFSLFO
WBO
FFO
QSPGFTTJPOBM
JT
KVJTU
EBU
EF[F
POEFSCPVXE
FFO
LFV[F
LBO
NBLFO
PQ
CBTJT
WBO
EF
TJUVBUJF
EF
FJHFOIFJE
WBO
EF

DMJqOU
FOPG
EF
FFSEFS
PQHFEBOF
FJHFO
FSWBSJOHFO
)FU
[BM
EVJEFMJKL
[JKO
EBU
IFU
XPPSE

´POEFSCPVXEµ
IJFSCJK
DSVDJBBM
JT
#PWFOEJFO
JT
EJU
HFFO
FFOWPVEJHF
NBUFSJF
&S
CFTUBBU
JNNFST
OJFU
[PJFUT
BMT
nnO
KVJTUF
UIFPSJF
*O
EF
MJUFSBUVVS
[JKO
UJFOUBMMFO
UIFPSJFqO
UF
WJOEFO
FML
NFU
IVO
FJHFO

JOWBMTIPFL
FO
IVO
FJHFO
XBBSEF
)FU
JT
BBO
EF
QSPGFTTJPOBM
PN
HFHFWFO
EF
TJUVBUJF
FO
EF
XFOTFO
FO
PO NPHFMJKLIFEFO
WBO
EF
DMJqOU
PN
IJFSCJK
IFU
KVJTUF
UIFPSFUJTDIF
QFSTQFDUJFG
WPPS
[JKO
IBOEFMFO
UF
LJF[FO
0N
EBU
UF
LVOOFO
EPFO
JT
FOFS[JKET
LFOOJT
OPEJH
WBO
EJF
UIFPSJFqO
FO
BOEFS[JKET
QSBLUJKLFSWBSJOH
IJFSNFF
POPOUCFFSMJKL
.FU
BOEFSF
XPPSEFO
BEFRVBBU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
JT
[PXFM
HFCBTFFSE
PQ
SPCVVTUF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
BMT
PQ
FSWBSJOH
XBBSCJK
EF
TQFDJ¾FLF
DMJqOUTJUVBUJF
BMUJKE
SJDIUJOHHFWFOE
JT
%BU
LMJOLU
OV
NPHFMJKL
OPH
XBU
WBBH
NBBS
[BM
JO
EF
MPPQ
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
NFFS
DPODSFFU
XPS EFO
)JFSOB
XPSEU
FFSTU
TUJMHFTUBBO
CJK
EF
NFFTU
SFMFWBOUF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO &S
[JKO
EJWFSTF
QVCMJDBUJFT
WFSTDIFOFO
EJF
FFO
PWFS[JDIU
CJFEFO
WBO
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
[PBMT
7FSQMFFHLVOEF
JO
QFSTQFDUJFG
POEFS
SFEBDUJF
WBO
%F
+POH
FO
4BMFOUJKO
 
#JK
IFU
TBNFOTUFMMFO
WBO
POEFSTUBBOE
PWFS[JDIU
JT
EBOLCBBS
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
EJF
QVCMJDBUJF
.BBS
PPL
PQ
JOUFSOFU
[JKO
CSVJLCBSF
PWFS[JDIUFO
WBO
WFSQMFFHLVO EJHF
UIFPSJFqO
UF
WJOEFO
IUUQDVSSFOUOVSTJOHDPNOVSTJOH@UIFPSZ 
0PL
EF
EBBS
WFS[BNFMEF
JOGPSNBUJF
JT
JO
EF[F
QBSBHSBBG
WFSXFSLU
#JK
IFU
TBNFOTUFMMFO
WBO
IFU
H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7_2, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

30

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

PWFS[JDIU
JO
EJU
IPPGETUVL
JT
OJFU
HFTUSFFGE
OBBS
WPMMFEJHIFJE
)FU
EPFM
JT
PN
IJFS
[PXFM
FFO
CFFME
UF
HFWFO
WBO
EF
NFFTU
HFIBOUFFSEF
UIFPSJFqO
BMT
WBO
EF
EJWFSTJUFJU
EBBSCJOOFO
7FSQMFFHLVOEF
XPSEU
BMHFNFFO
CFTDIPVXE
BMT
FFO
BQBSUF
[FMGTUBOEJHF
EJTDJQMJOF
JO
EF
HF[POEIFJET[PSH
%BU
JNQMJDFFSU
EBU
WFSQMFFHLVOEJHFO
FFO
QSPGFTTJPOFMF
CBTJT
IFCCFO
WBO
XBBSVJU
[JK
IBOEFMFO
%JF
CBTJT
XPSEU
WPPS
FFO
CFMBOHSJKL
EFFM
HFWPSNE
EPPS
XFUFOTDIBQQFMJKL
POEFSCPVXEF
UIFPSJFqO
%F[F
UIFPSJFqO
[JKO
WBO
CFMBOH
PN
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
UF
WFSLMBSFO
UF
WFSBOUXPPSEFO
FO
EF
VJULPNTUFO
FSWBO
UF
WPPSTQFMMFO
.FO
LBO
[PBMT
%F
+POH
FO
4BMFOUJKO

IFU
GPSNVMFSFO
NFU
CFIVMQ
WBO
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
BOUXPPSE
HFWFO
PQ
EF
WPM HFOEF
WSBHFO …
8BU
EPF
JL
QSFDJFT …
8BBSPN
EPF
JL
EJU
[P
FO
OJFU
BOEFST …
8BU
JT
IFU
FGGFDU
BMT
JL
EJU
PQ
EF[F
XJK[F
EPF …
0Q
XFMLF
NBOJFSFO
LBO
JL
EBU
EPFM
CFSFJLFO …
8BU
JT
EF
SFMBUJF
UVTTFO
IFU
FFO
FO
IFU
BOEFS 7FSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
[JKO
EBBSNFF
OJFU
´BMMFFO
NBBSµ
UIFPSJFqO
NBBS
JO
EF
QSBLUJKL
UPFQBTCBBS
nO
OPPE[BLFMJKL
6JUTQSBLFO
BMT
´UIFPSJF
MFJEU
WFSQMFFHLVOEJHFO
BMMFFO
NBBS
BG
WBO
EJSFDUF
QBUJqOUFO[PSHµ
[JKO
OJFU
BMMFFO
POUFSFDIU
NBBS
PPL
HFWBBSMJKL
/V
JT
IFU
OJFU
[P
EBU
FS
nnO
BMMFTPNWBUUFOEF
UIFPSJF
JT
EJF
BMUJKE
FO
PWFSBM
LBO
XPSEFO
HFCSVJLU
;PBMT
HF[FHE
[JKO
FS
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEF
WPPSBM
JO
EF
UXFFEF
IFMGU
WBO
EF
WPSJHF
FFVX
UJFOUBMMFO
UIFPSJFqO
POUXJLLFME
EJF
BMMF
IVO
FJHFO
XBBSEF
FO
UPFQBTTJOHTNPHFMJKL IFEFO
IFCCFO
)FU
JT
BBO
EF
WFSQMFFHLVOEJH
QSPGFTTJPOBM
PN
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
DPODSFUF
DMJqOUTJUVBUJF
EF
KVJTUF
UIFPSJF
UF
IBOUFSFO
WPPS
IFU
POEFSCPVXFO
WBO
[JKO
IBOEFMFO
)FU
JT
JO
GFJUF
´EF
CSJM
XBBSNFF
KF
LJKLUµ
*O
TPNNJHF
HFWBMMFO
[FLFS
JO
DPNQMFYF
TJUVBUJFT
LBO
IFU
WFSSJKLFOE
[JKO
PN
FFOT
WBO
QFSTQFDUJFG
MFFT
´UIFPSJFµ
UF
XJTTFMFO
%JU
LBO
EBO
OFU
IFU
WFSTDIJM
VJUNBLFO
XBBSEPPS
KF
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
WFSEFS
LPNU (MPCBBM
XPSEFO
FS
ESJF
UZQFO
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
POEFSTDIFJEFO
POUXJLLF MJOHTUIFPSJFqO
TZTUFFNUIFPSJFqO
FO
FDMFDUJTDIF
UIFPSJFqO
0OUXJLLFMJOHTUIFPSJFqO
HBBO
PWFS
HSPFJ
POUXJLLFMJOH
FO
BBOQBTTJOH
WBO
EF
NFOTFMJKLF
NPHFMJKLIFEFO
T
ZTUFFNUIFPSJFqO
HBBO
PWFS
EF
JOWMPFE
WBO
TZTUFFN POEFSEFMFO
PQ
FMLBBS
#JK
FDMFDUJ TDIF
UIFPSJFqO
XPSEU
NBUFSJBBM
VJU
WFSTDIJMMFOEF
XFUFOTDIBQTHFCJFEFO
CJKFFOHFWPFHE
WPPS
UPFQBTTJOH
PQ
FFO
TQFDJ¾FL
HFCJFE #FMBOHSJKLF
POUXJLLFMJOHTUIFPSJFqO
[JKO
EJF
WBO …
)
1FQMBV


…
*
0SMBOEP


…
.
3PHFST


…
+
8BUTPO


#FMBOHSJKLF
JOUFSOBUJPOBMF
TZTUFFNUIFPSJFqO
[JKO
EJF
WBO …
'
/JHIUJOHBMF


…
%
+PIOTPO


…
$
3PZ


Verpleegkundige theorieën en classificatiesystemen

31

…
*
,JOH


…
#
/FVNBO


…
.
-FJOJOHFS


…
+
3JFIM4JTDB


#FLFOEF
FDMFDUJTDIF
UIFPSJFqO
[JKO
EJF
WBO …
7
)FOEFSTPO


…
%
0SFN


…
/
3PQFS
8
-PHBO
FO
"
5JFSOFZ


#PWFOHFOPFNEF
UIFPSJFqO
[JKO
POUXJLLFME
PWFS
FFO
MBOHF
QFSJPEF
FO
[JKO
WPPSBM

BBOWVMMFOE
PQ
FMLBBS
)FU
KBBSUBM
BDIUFS
EF
OBBN
WFSXJKTU
OBBS
EF
CFMBOHSJKLTUF
N
PNFOUFO
WBO
QVCMJDBUJF
#JK[POEFS
JT
PN
UF
MF[FO
EBU
EF
IVJEJHF
BBOEBDIU
WPPS
[FMG NBOBHFNFOU
FO
FJHFO
SFHJF
WBOBG
IFU
CFHJO
DFOUSBBM
TUPOE
JO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
;P
PNTDISFFG
'MPSFODF
/JHIUJOHBMF
HF[POEIFJE
BM
BMT
´OPU
POMZ
UP
CF
XFMM
CVU
UP
CF
BCMF
UP
VTF
XFMM
FWFSZ
QPXFS
XF
IBWFµ
0PL
CFOBESVLUF
[JK
IFU
CFMBOH
WBO
EF
GZTJFLF
PNHFWJOH
WPPS
EF
HF[POEIFJE
WBO
NFOTFO


Ontwikkelingstheorieën 1FQMBV
OFFNU
BMT
VJUHBOHTQVOU
IFU
CFMBOH
WBO
EF
UIFSBQFVUJTDIF
SFMBUJF
UVTTFO
WFS QMFFHLVOEJHF
FO
DMJqOU
XBBSCJK
[JK
FSWBO
VJUHBBU
EBU
BMMF
HFESBH
HFSJDIU
JT
PQ
IFU
WPPSLPNFO
FO
CFIFFSTFO
WBO
BOHTU
"OHTU
LBO
WFSEFSF
POUXJLLFMJOH
CFMFNNFSFO
%F
SFMBUJF
UVTTFO
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
DMJqOU
XPSEU
TZTUFNBUJTDI
FO
GBTFHFXJKT
PQ
FO
UFO
TMPUUF
BGHFCPVXE 0PL
CJK
0SMBOEP
TUBBU
EF
JOUFSBDUJF
UVTTFO
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
DMJqOU
DFOUSBBM
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
TUFNU
[JKO
CFWJOEJOHFO
FO
BDUJFT
EPPSMPQFOE
BG
NFU
EF
DMJqOU
[FMG
XBBSEPPS
EF
DMJqOU
DFOUSBBM
CMJKGU
TUBBO
FO
OJFUFGGFDUJFWF
BDUJFT
XPSEFO

WPPSLPNFO
0SMBOEP
IBOUFFSU
FFO
TZTUFNBUJTDI
WFSQMFFHLVOEJH
QSPDFT
CFWJOEJOHFOEJBHOPTFQMBO VJUWPFSJOHFWBMVBUJF
FO
SJDIU
[JDI
CJK
EF
FWBMVBUJF
BM
PQ
EF
VJULPNTUFO
WBO
[PSH
3PHFST
HBBU
VJU
WBO
FFO
IPMJTUJTDIF
CFOBEFSJOH
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NPFU
[JDI
OJFU
SJDIUFO
PQ
CFQBBMEF
BTQFDUFO
GZTJPMPHJTDI
QTZDIPMPHJTDI
PG
TPDJBBM


NBBS
IJK
NPFU
EF
DMJqOU
JO
[JKO
UPUBMJUFJU
CFOBEFSFO
IFU
HFIFFM
JT
NFFS
EBO
EF
TPN
EFS
EFMFO
1SPCMF NFO
FO
[JFLUFO
XPSEFO
JO
[JKO
PHFO
WFSPPS[BBLU
EPPS
WFSTUPSJOHFO
JO
EF
IBSNPOJF
UVTTFO
EF
FOFSHJFWFMEFO
WBO
EF
NFOT
FO
[JKO
PNHFWJOH
%F
SFMBUJF
UVTTFO
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
DMJqOU
TUBBU
PPL
CJK
8BUTPO
DFOUSBBM
;JK
TUFMU
EBU
FS
HFFO
CFIBOEFMJOHWFS[PSHJOH
NPHFMJKL
JT
[POEFS
FFO
HPFEF
SFMBUJF
UVTTFO
WFSQMFFH LVOEJHF
FO
DMJqOU
7FSQMFHFO
JT
JO
IBBS
PHFO
[PXFM
XFUFOTDIBQ
BMT
LVOTU
FO
QFSTPPO MJKLF
HSPFJ
WBO
EF
QSPGFTTJPOBM
JT
EBBSCJK
DSVDJBBM
%F
DMJqOU
XPSEU
IJFSCJK
OBESVLLFMJKL
OJFU
HF[JFO
BMT
HFuTPMFFSE
JOEJWJEV
NBBS
BMT
POEFSEFFM
WBO
FFO
HSPUFS
HFIFFM
GBNJMJF
HFNFFOTDIBQ
DVMUVVS 


Systeemtheorieën 'MPSFODF
/JHIUJOHBMF
TUFMEF
IZHJqOF
FO
EF
JOWMPFE
WBO
EF
PNHFWJOH
PQ
EF
HF[POEIFJE
WBO
NFOTFO
DFOUSBBM
;JK
WFS[BNFMEF
WFFM
HFHFWFOT
SPOE
TUFSGUF
[JFLUF
FO
MFFGCBBSIFJE


32

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

FO
HFCSVJLUF
EJF
PN
EF
[PSH
UF
WFSCFUFSFO
+PIOTPO
HBBU
VJU
WBO
BDIU
HFESBHTTVC TZTUFNFO
CJK
NFOTFO
XBBSUVTTFO
IFU
FWFOXJDIU
WFSTUPPSE
LBO
SBLFO
CJKWPPSCFFME
EPPS
[JFLUF
)FU
JT
BBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PN
UF
IFMQFO
EBU
FWFOXJDIU
UF
IFSTUFMMFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
WJOEU
QMBBUT
EPPS
FFO
[PSHWVMEJHF
CFPPSEFMJOH
WBO
BMMF
TVCTZTUFNFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
JOUFSWFOUJFT
CFTUBBO
VJU
CFQFSLJOHFO
PQMFHHFO
C
FTDIFSNFO
SFNNFO
PG
TUFVOFO
0PL
3PZ
HBBU
VJU
WBO
TVCTZTUFNFO
JO
EJU
HFWBM
TPNBUJTDI
QTZDIPMPHJTDI
FO
TPDJBBM
&ML
TVCTZTUFFN
JT
WPPSUEVSFOE
JO
JOUFSBDUJF
NFU
EF
PNHFWJOH
FO
PQ
[PFL
OBBS

SFMBUJFG
FWFOXJDIU
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
CFPPSEFFMU
CJK
EF
EJBHOPTF
PQ
TZTUFNBUJTDIF
XJK[F
XBBS
FS
BEBQUBUJFQSPCMFNFO
WPPSLPNFO
FO
NBBLU
EBBSCJK
POEFSTDIFJE
UVTTFO
IFU
GZTJPMPHJTDI
TZTUFFN
IFU
[FMGCFFMETZTUFFN
IFU
TZTUFFN
WBO
SPMCFIFFSTJOH
FO
IFU
TZTUFFN
WBO
POEFSMJOHF
BGIBOLFMJKLIFJE
0Q
CBTJT
EBBSWBO
TQPPSU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EF
GBDUPSFO
PQ
EJF
EF
DMJqOU
TUJNVMFSFO
PG
IFN
KVJTU
OFHBUJFG
CFuOWMPFEFO
FO
EBBSEPPS
MFJEFO
UPU
HFCSFLLJHF
BEBQUBUJF
,JOH
QMBBUTU
IFU
WFSNPHFO
PN
NFU
FMLBBS
UF
DPNNVOJDFSFO
FO
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
EPFMFO
UF
GPSNVMFSFO
FO
UF
XJMMFO
SFBMJTFSFO
DFOUSBBM
7JB
DPNNVOJDBUJF
LPNFO
NFOTFO
FSBDIUFS
XFMLF
HF[BNFOMJKLF
EPFMTUFMMJOHFO
[JK
IFCCFO
BMT
[JK
WFSWPMHFOT
PPL
OPH
UPU
PWFSFFOTUFNNJOH
LVOOFO
LPNFO
PWFS
EF
CFOPEJHEF
NJEEFMFO
PN
EJF
EPFMTUFMMJOHFO
UF
CFSFJLFO
HBBO
XF
WBO
JOUFSBDUJF
OBBS
USBOTBDUJF
%PPS
JOUFOTJFG
DPNNVOJDFSFO
NBLFO
DMJqOU
FO
WFSQMFFHLVOEJHF
FMLBBS
EFFMHFOPPU
WBO
XFEFS[JKETF
QFSDFQUJFT
CFIPFGUFO
XBBSEFO
FO
EPFMTUFMMJOHFO
7PMHFOT
,JOH
NPFU
EF
WFSQMFFHLVO EJHF
FSOBBS
TUSFWFO
[JOWPMMF
USBOTBDUJFT
NFU
EF
DMJqOU
UPU
TUBOE
UF
CSFOHFO
[PEBU
IFU
HFNFFOTDIBQQFMJKLF
EPFM
XPSEU
CFSFJLU
%BU
[BM
EBO
MFJEFO
UPU
SFEVDUJF
WBO
TUSFTT
FO
BOHTU
CJK
EF
DMJqOU
/FVNBO
HBBU
FSWBO
VJU
EBU
XF
NFOTFO
FO
IVO
HFESBH
QBT
LVOOFO
CFHSJKQFO
BMT
XF
JO[JDIU
IFCCFO
JO
IVO
SFMBUJF
NFU
EF
PNHFWJOH
%F
NFOT
IFFGU
GZTJPMPHJTDIF
QTZDIP MPHJTDIF
TPDJBBMDVMUVSFMF
FO
POUXJLLFMJOHTCFQBBMEF
FJHFOTDIBQQFO
4BNFO
WPSNFO
[JK
EF
WPPSXBBSEFO
WPPS
IFU
WPPSUCFTUBBO
.FOTFO
CFTDIJLLFO
PWFS
WFSEFEJHJOHTMJOJFT
UFHFO
TUSFTTPSFO
EJF
FDIUFS
LVOOFO
XPSEFO
WFS[XBLU
EPPS
TMFDIUF
WPFEJOH
TMBBQHF CSFL
FO[PWPPSU
/FVNBO
POEFSTDIFJEU
WFSEFS
ESJF
UZQFO
TUSFTTPSFO
JOUSBQFSTPPOMJKLF
JOUFSQFSTPPOMJKLF
FO
FYUSBQFSTPPOMJKLF
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
HBBU
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
OB
POEFS
XFMLF
TUSFTTPSFO
EF[F
IFFGU
UF
MJKEFO
XBBSOB
[F
HF[BNFOMJKL
FFO
EPFMTUFMMJOH
GPSNVMFSFO
FO
FFO
HFTDIJLUF
JOUFSWFOUJFTUSBUFHJF
%JF
TUSBUFHJF
[BM
FS
BMUJKE
PQ
HFSJDIU
[JKO
EF
TUBCJMJUFJU
WBO
IFU
DMJqOUTZTUFFN
UF
CFWPSEFSFO
)FU
[PHFOPFNEF
4VOSJTFNPEFM
WBO
-FJOJOHFS
HFFGU
FFO
BOEFSF
EJNFOTJF
BBO
EF

SFMBUJF
UVTTFO
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
DMJqOU
EPPS
BMMF
HFESBH
UF
QMBBUTFO
JO
EF
DVMUVSFMF
DPOUFYU
/BBTU
DVMUVSFMF
WFSTDIJMMFO
CFTDISJKGU
[JK
PPL
VOJWFSTFMF
HFESBHJOHFO
EJF
TBNFO
FFO
XBBSEFWPM
QFSTQFDUJFG
CJFEFO
%F
UIFPSJF
JT
OJFU
FFOWPVEJH
NBBS
XFM
HPFE
UPFQBTCBBS
JO
EF
QSBLUJKL
3JFIM
CFTDIPVXU
EF
DMJqOU
BMT
JFNBOE
EJF
SFBHFFSU
PQ
[JKO
PNHFWJOH
WBOVJU
[JKO
J
OUFSQSFUBUJF
WBO
EF
EJOHFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NPFU
QSPCFSFO
EF
TVCKFDUJFWF
XFSFME
WBO
EF
DMJqOU
CJOOFO
UF
USFEFO
FO
EF
TJUVBUJF
EPPS
EJFOT
PHFO
UF
CF[JFO
7FS WPMHFOT
LBO
IJK
FFO
[PSHWVMEJHF
EJBHOPTF
TUFMMFO
FO
JOUFSWFOUJFT
´PQ
NBBUµ
QMBOOFO
)FU
EJBHOPTUJDFSFO
EJFOU
[FFS
[PSHWVMEJH
FO
TZTUFNBUJTDI
UF
HFCFVSFO
3JFIM
NBBLU


Verpleegkundige theorieën en classificatiesystemen

33

EBBSCJK
HFCSVJL
WBO
IFU
GBODBQTZTUFFN
¿VJET
BFSBUJPO
OVUSJUJPO
DPNNVOJDBUJPO
BDUJWJUZ
FO
QBJO 
%PPS
[JDI
UF
WFSQMBBUTFO
JO
EF
DMJqOU
LBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFUFS
CFQBMFO
XFMLF
JOUFSWFOUJFT
FO
SPMBBOQBTTJOHFO
NPHFMJKL
[JKO

Eclectische theorieën #JK
)FOEFSTPO
LPNFO
WFSTDIJMMFOEF
JOWBMTIPFLFO
CJK
FMLBBS
;JK
HBBU
FSWBO
VJU
EBU
J
FEFS
NFOT
FFO
WFFSUJFOUBM
CBTJTCFIPFGUFO
IFFGU
"MT
JO
HFWBM
WBO
[JFLUF
EF
DMJqOU
OJFU
CJK
NBDIUF
JT
IJFS
EFFMT
JO
UF
WPPS[JFO
[BM
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
IFMQFO
CJK
IFU
WFSSJDI UFO
WBO
BDUJWJUFJUFO
EJF
CJKESBHFO
BBO
HF[POEIFJE
PG
IFSTUFM
%F
[FMG[PSHUIFPSJF
WBO
0SFN
HBBU
VJU
WBO
EF
NFOT
BMT
GVODUJPOFMF
HFuOUFHSFFSEF
FFOIFJE
NFU
FFO
JOUSJOTJFLF
ESJKGWFFS
UPU
[FMG[PSH
)JFSCJK
XPSEU
BMUJKE
HFTUSFFGE
OBBS
FFO
FWFOXJDIU
UVTTFO
IFU
JOEJWJEVFMF
WFSNPHFO
UPU
[FMG[PSH
FO
EF
VJUFFOMP QFOEF
FJTFO
EJF
BBO
JFNBOE
XPSEFO
HFTUFME
0SFN
POEFSTDIFJEU
IJFSCJK
BDIU
VOJ WFSTFMF
[FMG[PSHCFIPFGUFO
;PMBOH
JFNBOE
HF[POE
JT
LBO
IJK
IJFS
[FMG
JO
WPPS[JFO
7FSQMFFHLVOEJHF
[PSH
JT
QBT
OPEJH
BMT
IFU
CFSPFQ
PQ
IFU
[FMG[PSHWFSNPHFO
HSPUFS
XPSEU
EBO
XBBSJO
IFU
JOEJWJEV
LBO
WPPS[JFO
%F[F
[PSH
JT
EBO
BMUJKE
HFSJDIU
PQ
IFSTUFM
WBO
IFU
FWFOXJDIU
3PQFS
-PHBO
FO
5JFSOFZ
QSPCFSFO
JO
IVO
UIFPSJF
JO[JDIUFO
VJU
EF
GZTJPMPHJF
EF
QTZ DIPMPHJF
FO
EF
WFSQMFFHXFUFOTDIBQ
CJKFFO
UF
CSFOHFO
FO
CPSEVSFO
UFHFMJKLFSUJKE
WPPSU
PQ
IFU
XFSL
WBO
)FOEFSTPO
;JK
POEFSTDIFJEFO
IJFSCJK
UXBBMG
MFWFOTBDUJWJUFJUFO
POEFS
NFFS
FUFO
FO
ESJOLFO
MJDIBBNTCFXFHJOH
TFLTVBMJUFJU
FO
EBBSOBBTU
WJKG
GBDUPSFO
EJF
FS
EF
PPS[BBL
WBO
LVOOFO
[JKO
EBU
IFU
JOEJWJEV
UFSVHWBMU
OBBS
FFO
UPFTUBOE
WBO
SFMB UJFWF
BGIBOLFMJKLIFJE
FO
EBO
WFSQMFFHLVOEJHF
[PSH
OPEJH
IFFGU
%JF
WJKG
GBDUPSFO
[JKO
JOWBMJEJUFJU
FO
GZTJPMPHJTDIF
TUPPSOJTTFO
QBUIPMPHJTDIF
FO
EFHFOFSBUJFWF
XFFGTFMWFS BOEFSJOHFO
POHFMVLLFO
JOGFDUJFT
FO
EF
FGGFDUFO
WBO
EF
GZTJFLF
QTZDIPMPHJTDIF
FO
TPDJBMF
PNHFWJOH
7BO[FMGTQSFLFOE
EPFU
CPWFOTUBBOEF
LPSUF
PNTDISJKWJOH
WBO
FFO
BBOUBM
WFSQMFFHLVO EJHF
UIFPSJFqO
HFFO
SFDIU
BBO
BMMF
LXBMJUFJUFO
EBBSWBO
)FU
JT
NFFS
FFO
NP[BuFL
EBU
FFO
CFFME
HFFGU
WBO
EF
SJKLEPN
BBO
UIFPSJFqO
PQ
EJU
HFCJFE
)FU
JT
BBO
EF
QSPGFTTJPOBM
PN
[JDI
EF[F
UIFPSJFqO
FJHFO
UF
NBLFO
FO
PN
[F
WFSWPMHFOT
UPF
UF
QBTTFO
JO
EF
QSBL UJKL
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
TQFDJ¾FLF
TJUVBUJF
FO
DPOUFYU
%BU
EBBEXFSLFMJKL
UPFQBTTFO
JO
EF
QSBLUJKL
CMJKLU
°
WPPSBM
CJK
DPNQMFYFSF
TJUVBUJFT
°
WBBL
FFO
CFWSJKEJOH
UF
[JKO
EPPSEBU
FS
OV
WBOVJU
FFO
BOEFS
WFSGSJTTFOE
QFSTQFDUJFG
OBBS
EF
TJUVBUJF
XPSEU
HFLFLFO
%PPS
IFU
LJKLFO
´NFU
FFO
BOEFSF
CSJMµ
LBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
TPNT
[BLFO
[JFO
EJF
FFSEFS
OJFU
JO
CFFME
XBSFO
XBBSEPPS
[JDI
OJFVXF
PQMPTTJOHFO
BBOEJFOFO


2.2

Verpleegkundige classificatiesystemen

7FSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
[JKO
UF
CFTDIPVXFO
BMT
EF
CSJM
XBBSEPPS
KF
BMT
WFSQMFFHLVO EJHF
LJKLU
%BU
JT
WPPS
IFU
HFIFMF
WFSQMFFHQSPDFT
WBO
CFMBOH
FO
HFFGU
[PXFM
SJDIUJOH
BBO
BMT
POEFSCPVXJOH
WBO
KF
IBOEFMFO
;PBMT
JO
EF
WPSJHF
QBSBHSBBG
XFSE
CFTDISFWFO
JT
IFU
OJFU
[P
EBU
nnO
UIFPSJF
EF
KVJTUF
JT
*FEFSF
UIFPSJF
IFFGU
IBBS
FJHFO
XBBSEFWPMMF


34

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

JOWBMTIPFL
FO
LFOOJT
EBBSWBO
JT
WBO
CFMBOH
PN
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
HFFO
CFMBOHSJKLF
BTQFDUFO
PWFS
IFU
IPPGE
UF
[JFO
/BBTU
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
[JKO
FS
PPL
WFSQMFFHLVOEJHF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
%F[F
UXFF
XPSEFO
WBBL
EPPS
FMLBBS
HFIBBME
NBBS
[F
[JKO
XF[FOMJKL
WFSTDIJMMFOE
&FO
UIFPSJF
CFTDISJKGU
WPPSBM
IFU
IPF
FO
IFU
XBBSPN
FO
CJFEU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FFO
J
OWBMTIPFL
WBO
XBBSVJU
WFSTDIJKOTFMFO
FO
TJUVBUJFT
LVOOFO
XPSEFO
CFHSFQFO
$MBTTJ ¾DBUJFTZTUFNFO
[JKO
POEFS
NFFS
WBO
CFMBOH
JO
EF
BOBNOFTFEJBHOPTFGBTF
XBBSJO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PQ
CBTJT
WBO
EF
WFSLSFHFO
JOGPSNBUJF
OB
BOBMZTF
FO
WBMJEFSJOH
LPNU
UPU
FFO
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
&FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
TDISJKGU
WPPS
XFMLF
WFSTDIJKO TFMFO
WBO
CFMBOH
[JKO
FO
XFMLF
POEFSMJOH
TBNFOIBOHFO
)FU
PSEFOU
WFSTDIJKOTFMFO
&FO
HPFE
WFSQMFFHLVOEJH
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
IFFGU
nnO
QSJNBJS
EPFM
FO
EBU
JT
IFU
POEFSTUFVOFO
WBO
IFU
QSPGFTTJPOFMF
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
7PPSBM
BMT
IFU
HBBU
PN
IFU
TUFMMFO
WBO
EF
KVJTUF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
JT
EJU
DSVDJBBM
&FO
DMBTTJ¾DB UJFTZTUFFN
NPFU
FOFS[JKET
[PSHFO
EBU
KF
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
POCFWPPSPPSEFFME
BMMF
SFMFWBOUF
EPNFJOFO
NFFOFFNU
JO
KF
EFOLFO
FO
IBOEFMFO
FO
BOEFS[JKET
IFU
LSJUJTDI
QSPGFTTJPOFFM
IBOEFMFO
TUJNVMFSFO
%JU
TUFMMFO
WBO
FFO
KVJTUF
FO
POEFSCPVXEF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
JT
OPPE[BLFMJKL
WPPS
EF
WFSWPMHTUBQQFO
JO
IFU
WFSQMFFH QSPDFT
EPFMFO
GPSNVMFSFO
FO
EF
CFOPEJHEF
JOUFSWFOUJFT
CFQBMFO
JOEJDFSFO 
)JFSPQ
XPSEU
JO
IPPGETUVL

OBEFS
JOHFHBBO )FMEFS
JT
EBU
IFU
HFCSVJL
WBO
FSLFOEF
nO
POEFSCPVXEF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
FFO

PONJTCBBS
POEFSEFFM
JT
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
0G
NFU
BOEFSF
XPPSEFO
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
[POEFS
SPCVVTU
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
JT
´MPT
[BOEµ
FO
[PV
JO
EF
IVJEJHF
UJKE
OJFU
NFFS
NPFUFO
WPPSLPNFO
&S
[JKO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
PQ
WFSTDIJMMFOEF
HFCJFEFO
)JFSPOEFS
HFWFO
XF
FFO
LPSU
PWFS[JDIU
WBO
CFLFOEF
FO
WFFMHFCSVJLUF
WFSQMFFHLVOEJHF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO …

(PSEPO
)FU
DMBTTJ¾DBUJFNPEFM
WBO
.BSKPSZ
(PSEPO
PNWBU
FMG
HF[POEIFJETQBUSPOFO
EJF
JO
FFO
BOBNOFTF
XPSEFO
HFuOWFOUBSJTFFSE
XBBSCJK
IFU
WFSTDIJM
UVTTFO
EF
CFTUBBOEF
FO
EF
XFOTFMJKLF
TJUVBUJF
JO
LBBSU
XPSEU
HFCSBDIU
%F
VJULPNTUFO
IJFSWBO
[JKO
CFQBMFOE
WPPS
IFU
PQ
UF
TUFMMFO
WFSQMFFHQMBO
(PSEPO

(PSEPO
 
…

/"/%"
%JU
JT
EF
/PSUI
"NFSJDBO
/VSTJOH
%JBHOPTJT
"TTPDJBUJPO
PQHFSJDIU
JO

&FO
WBO
EF
EPFMFO
WBO
/"/%"
JT
IFU
POUXJLLFMFO
FO
WFSTQSFJEFO
WBO
WFSQMFFHLVO EJHF
EJBHOPTFT
FO
FFO
TUBOEBBSEUFSNJOPMPHJF
)FU
NPEFM
EBU
GFJUFMJKL
FFO
WFSEFSF
VJUXFSLJOH
JT
WBO
(PSEPO
PNWBU
TPDJBMF
QTZDIPMPHJTDIF
FO
HFFTUFMJKLF
EJNFOTJFT
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
[PSH
)FSENBO
FU
BM
 
*O

JT
FFO
WFSOJFVXEF
/FEFS MBOETUBMJHF
WFSTJF
WFSTDIFOFO
%F
(SBBG8BBS

4QFLTOJKEFS
 
%F[F
XPSEU
JFEFSF
QBBS
KBBS
HFBDUVBMJTFFSE
PQ
CBTJT
WBO
EF
NFFTU
SFDFOUF
XFUFOTDIBQQFMJKLF
JO[JDIUFO …

*$'
*OUFSOBUJPOBM
$MBTTJ¾DBUJPO
PG
'VODUJPOJOH
%JTBCJMJUZ
BOE
)FBMUI
%F
*$'
JT
FFO
DMBT TJ¾DBUJF
FO
CFHSJQQFOLBEFS
WPPS
IFU
CFTDISJKWFO
WBO
IFU
HF[POEF
NFOTFMJKL
GVODUJ POFSFO
FO
EF
QSPCMFNFO
EJF
EBBSCJK
LVOOFO
POUTUBBO
7BOVJU
EF
*$'
HFEBDIU
SJDIU
HF[POEIFJET[PSH
[JDI
WPPSBM
PQ
QBSUJDJQBUJF
&S
XPSEU
EBBSCJK
POEFSTDIFJE
HFNBBLU
UVTTFO
TUPPSOJTTFO
CFQFSLJOHFO
FO
QBSUJDJQBUJFQSPCMFNFO
%F[F
XPSEFO
CFuOWMPFE
EPPS
[PXFM
QFSTPPOMJKLF
GBDUPSFO
BMT
PNHFWJOHTGBDUPSFO
%F
*$'
XPSEU
OJFU
BMMFFO
JO
EF
HF[POEIFJET[PSH
HFCSVJLU
NBBS
PPL
CJK
TPDJBMF
[FLFSIFJE
BSCFJE
TPDJBBM
CFMFJE
POEFSXJKT
FO
XFUHFWJOH
XFCTJUF
8)0
FO
3*7.
 


Verpleegkundige theorieën en classificatiesystemen

35

…

/*$
/VSTJOH
*OUFSWFOUJPO
$MBTTJ¾DBUJPO
%F
/*$
JT
FFO
DMBTTJ¾DBUJF
WPPS
WFSQMFFHLVO EJHF
JOUFSWFOUJFT
EJF
JO

XFSE
POUXJLLFME
BBO
EF
6OJWFSTJUFJU
WBO
*PXB
%F
/*$
CFTDISJKGU
SVJN

JOUFSWFOUJFT
JO
FFO
DPODFQUVFFM
LBEFS
NFU
EPNFJOFO
FO
LMBTTFO
JOUFSWFOUJFT
FO
BDUJWJUFJUFO
#VMFDIFL
FU
BM
  …

/0$
/VSTJOH
0VUDPNF
$MBTTJ¾DBUJPO
%F[F
DMBTTJ¾DBUJF
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHF
SFTVMUBUFO
JT
UFHFMJKLFSUJKE
NFU
EF
/*$
FO
JO
BBOWVMMJOH
EBBSPQ
POUXJLLFME
%F
/0$
.PPSIFBE
FU
BM

CFTDISJKGU
SVJN

[PSHSFTVMUBUFO
EJF
PQ
EF[FMGEF
XJK[F
[JKO
HFDMBTTJ¾ DFFSE
BMT
EF
JOUFSWFOUJFT
VJU
EF
/*$
…

///
PGXFM
/
%JU
[JKO
/"/%"
/*$
FO
/0$
HFDPNCJOFFSE
*O

IFFGU
FFO
IBSNPOJTBUJF
QMBBUTHFWPOEFO
EPPS
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
FFO
///UBYPOPNJF
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
QSBLUJKL
*O
EF
///
XXXOBOEBPSH
[JKO
EJBHOPTFT
JOUFSWFO UJFT
FO
SFTVMUBUFO
NFU
FMLBBS
JO
nnO
MPHJTDI
PWFS[JDIU
HFQMBBUTU
FO
HFDMBTTJ¾DFFSE
PQ
CBTJT
WBO
EF
WJFS
EPNFJOFO
WBO
EF
*$' %F[F
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
IBOHFO
POEFSMJOH
TBNFO
FO
WVMMFO
FMLBBS
WBBL
BBO
*O
U
PFOFNFOEF
NBUF
LPNFO
[JK
PPL
FMFLUSPOJTDI
CFTDIJLCBBS
JO
DMJqOUFOEPTTJFST
PG
BMT
BQQ
4BNFO
NFU
EF
CFTDISFWFO
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
WPSNFO
[JK
EF
CBTJT
WPPS
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
7FSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
NPFUFO
OJFU
BMMFFO
LFOOJT
IFCCFO
WBO
EF[F
UIFPSJFqO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
NBBS
[JK
NPFUFO
EBU
NBUFSJBBM
PPL
XFUFO
UPF
UF
QBTTFO
JO
EF
QSBLUJKL
0WFSJHFOT
JT
FS
JO
BBOWVMMJOH
PQ
EJU
CBTJTNBUFSJBBM
FO
QFS
TQFDJ¾FL
WFSQMFFHLVOEJH
EPNFJO
KFVHEWFS QMFFHLVOEF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEF
BSCPWFSQMFFHLVOEF
XJKLWFSQMFFHLVOEF
TPDJBBM QTZDIJBUSJTDIF
FO
0(;WFSQMFFHLVOEF
NBUFSJBBM
POUXJLLFME
EBU
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
OJFU
BBO
EF
PSEF
LPNU
%F
HFOPFNEF
CSFEF
UIFPSFUJTDIF
CBTJT
EJF
WFFMBM
POEFSEFFM
JT
PG
[PV
NPFUFO
[JKO
WBO
IFU
SFHVMJFSF
ICPW
XPSEU
FDIUFS
XFM
BMT
CFLFOE
WFSPOEFS TUFME
CJK
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
/BBTU
EF
CPWFOCFTDISFWFO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
[JKO
FS
OPH
UXFF
BOEFSF
°
VJUFFO MPQFOEF
°
´NPEFMMFOµ
EJF
WBO
CFMBOH
[JKO
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
H
F[POEIFJE
FO
EJF
XF
IJFSPOEFS
LPSU
UPFMJDIUFO
-BMPOEF
FO
0NBIB …

-BMPOEF
)FU
EFUFSNJOBOUFONPEFM
WBO
.BSD
-BMPOEF
POUTUBBO
JO

-BMPOEF



JT
GFJUFMJKL
FFO
CFTDISJKWJOH
WBO
GBDUPSFO
EJF
WBO
JOWMPFE
[JKO
PQ
EF
HF[POE IFJETUPFTUBOE
WBO
NFOTFO
)FU
PPSTQSPOLFMJKLF
NPEFM
EBU
XFSFMEXJKE
XPSEU
FSLFOE
JT
JO
EF
MPPQ
EFS
UJKE
WFSEFS
POUXJLLFME
%F
WBO
CFMBOH
[JKOEF
UVTTFOMJHHFOEF
GBDUPSFO
PGXFM
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE
[JKO
QFSTPPOTHFCPOEFO
GBDUPSFO
MFFGTUJKM
FO
PNHFWJOH
[JF
IFU
/BUJPOBBM
,PNQBT
7PMLTHF[POEIFJE 
%F[F
IBOHFO
POEFS MJOH
TBNFO
FO
CJFEFO
EBBSNFF
FFO
CBTJT
WPPS
IFU
CSFEF
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
XBBSWBO
QSFWFOUJF
IFU
CFuOWMPFEFO
WBO
EFUFSNJOBOUFO
FO
EF
BBOEBDIU
WPPS
[FMG NBOBHFNFOU
POEFSEFFM
VJUNBLFO
%BBSOBBTU
CJFEU
EJU
NPEFM
PPL
BBOHSJKQJOHT QVOUFO
WPPS
CFMFJE
XBBSEPPS
IFU
CSFFE
UPFQBTCBBS
JT
7PPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
JT
IFU
NJOEFS
TQFDJ¾FL
EBO
EF
FFSEFSHFOPFNEF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
NBBS
EPPS
EF
CSFEF
JOWBMTIPFL
LBO
EJU
NPEFM
CJK[POEFS
CFIVMQ[BBN
[JKO
CJK
IFU
OBEFOLFO
PWFS
PPS[BLFO
HFWPMHFO
FO
JOUFSWFOUJFT
0Q
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
3*7.
JT
IJFSPWFS
WFFM
JOGPSNBUJF
UF
WJOEFO
*O
IPPGETUVL

WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
XPSEU
EJFQFS
JOHFHBBO
PQ
IFU
EFUFSNJOBOUFONPEFM

36

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

…

0NBIB
%JU
NPEFM
XFSE
POUXJLLFME
JO
EF
KBSFO
[FWFOUJH
WBO
EF
WPSJHF
FFVX
BMT
HFTUBOEBBSEJTFFSEF
PNTDISJKWJOH
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
IFU
XBT
NFEF
CFEPFME
BMT
NBOBHFNFOUJOGPSNBUJFTZTUFFN
)FU
XPSEU
WPPSBM
HFCSVJLU
BMT
FFO
DMJqOUSFHJTUSBUJFTZTUFFN
)FU
NPEFM
CFTUBBU
GFJUFMJKL
VJU
EF
WPMHFOEF
ESJF
TUBQQFO
QSPCMFFN
°
JOUFSWFOUJF
°
VJULPNTU
%F
DMBTTJ¾DBUJF
WBO
QSPCMFNFO
MFJEU
UPU
WJFS
JOUFSWFOUJFDBUFHPSJFqO
XBBSCJOOFO
WJKGFO[FWFOUJH
EPFMFO
[JKO
HFGPSNVMFFSE
)FU
BM
PG
OJFU
CFIBMFO
WBO
EJF
EPFMFO
XPSEU
NFU
CFIVMQ
WBO
FFO
-JLFSUTDIBBM
CFPPS EFFME
.FFS
JOGPSNBUJF
JT
UF
WJOEFO
PQ
XXXPNBIBTZTUFNPSH
&FO
VJUHFCSFJEF
JOUFSOBUJPOBMF
SFWJFX
VJU

5PQB[
FU
BM

DPODMVEFFSEF
EBU
IFU
0NBIB TZTUFFN
°
BMT
WPPSCFFME
WBO
IFU
HFCSVJL
WBO
HFTUBOEBBSEJTFFSEF
UFSNJOPMPHJFqO
°
WFSQMFFHLVOEJHFO
CFIVMQ[BBN
LBO
[JKO
CJK
IFU
USBOTQBSBOU
NBLFO
WBO
JOUFSWFOUJFT
FO
VJULPNTUFO
&FO
WPPSEFFM
WPMHFOT
EF
BVUFVS
JT
EBU
IFU
&OHFMTUBMJH
HSBUJT
JT
UF
HFCSVJLFO
JO
IFU
/FEFSMBOET
JT
EJU
FDIUFS
OJFU
IFU
HFWBM
%F
POEFS[PFLFS
CFWFFMU
BBO
PN
WFSEFS
POEFS[PFL
UF
WFSSJDIUFO
OBBS
EF
UIFPSFUJTDIF
POEFSCPVXJOH
WBO
IFU
0NBIBTZTUFFN
FO
OBBS
EF
JOUFSOBUJPOBMF
UPFQBTCBBSIFJE
FSWBO
*O
#FMHJq
[JKO
TUBQQFO
POEFSOPNFO
PN
/"/%"
UF
LPQQFMFO
BBO
0NBIB
%JU
CFWJOEU
[JDI
UFO
UJKEF
WBO
IFU
WFSTDIJKOFO
WBO
EJU
CPFL
OPH
JO
EF
UFTUGBTF

3

Vier cases

*O
EJU
IPPGETUVL
XPSEFO
WJFS
VJUFFOMPQFOEF
FO
DPNQMFYF
DBTFT
CFTDISFWFO
EPPS
JO
EF
QSBLUJKL
XFSL[BNF
WFSQMFFHLVOEJHFO
%F[F
DBTFT
LPNFO
MBUFS
OPH
FFOT
UFSVH
CJK
EF
PNTDISJKWJOH
WBO
EF
$BO.&%4SPMMFO
FO
EF
CJKCFIPSFOEF
PQESBDIUFO %F
DBTFT
[JKO
UPU
TUBOE
HFLPNFO
EPPS
JOUFSWJFXT
NFU
EF
WPMHFOEF
WFSQMFFHLVOEJHFO
'SBOL
#BMUVT



*OHF
4FQ



1VTIQB
)PQQFOFS

FO
1FUSB
%JKLTUSB
 
%F
JOUFSWJFXT
[JKO
BGHFOPNFO
EPPS
"MJqUUF
+POLFST

3.1

Mevrouw Jorissen

.FWSPVX
+PSJTTFO
JT
FFO
WBO
EF
DMJqOUFO
WBO
FFO
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF
417
JO
IFU
XJKLUFBN
;JK
JT
FFO
KBSJHF
JO
4VSJOBNF
HFCPSFO
WSPVX
;JK
JT
JO
IBBS
KFVHE
JO
4VSJOBNF
EPPS
IBBS
TUJFGWBEFS
NJTCSVJLU
FO
MBUFS
JT
[JK
JO
/FEFSMBOE
PQOJFVX
NJTCSVJLU
EF[F
LFFS
EPPS
IBBS
MFJEJOHHFWFOEF
;JK
XPSEU
EPPSWFSXF[FO
OBBS
IFU

XJKLUFBN
OB
CFIBOEFMJOH
CJK
EF
QPMJµT
WPPS
BOHTU
FO
TUFNNJOHTTUPPSOJTTFO
#JK
EF[F
QPMJµT
IFFGU
[JK
DPHOJUJFWF
HFESBHTUIFSBQJF
HFIBE
FO
JT
[JK
JOHFTUFME
PQ
NFEJDBUJF
XBBS EPPS
IBBS
BOHTU
FO
IBBS
EFQSFTTJF
JFUT
[JKO
BGHFOPNFO
.FWSPVX
WJOEU
IFU
FOH
PN
OJFVXF
NFOTFO
UF
MFSFO
LFOOFO
FO
UF
WFSUSPVXFO
5JKEFOT
EF
FFSTUF
HFTQSFLLFO
CFHJOU
[JK
OB
FFO
BBOUBM
WSBHFO
WBO
EF
417
TUFFET
GSFRVFOUFS
UF
CPFSFO
[JK
XPSEU
FNPUJPOFFM
FO
USFLU
[JDI
VJU
IFU
DPOUBDU
UFSVH
*O
IFU
IBMGKBBS
EBBSOB
[JFU
EF
417
IBBS
SFHFMNBUJH
[PXFM
UIVJT
BMT
JO
IFU
QBOE
WBO
IFU
XJKLUFBN -BOH[BBN
CFHJOU
NFWSPVX
+PSJTTFO
BBO
EF
417
UF
XFOOFO
FO
EVSGU
[F
NFFS
UF
WFS UFMMFO
FO
TPNT
PPL
UF
WSBHFO
6JU
EF
QSPCMFFNJOWFOUBSJTBUJF
LPNU
FFO
WFFMIFJE
WBO
[BLFO
OBBS
WPSFO
&S
[JKO
TDIVMEFO
FO
EBU
XPSEU
TUFFET
NFFS
&S
JT
FFO
VJUHFCSFJEF
TPNBUJTDIF
WPPSHFTDIJFEFOJT
NFWSPVX
IFFGU
LBOLFS
HFIBE
FO
JT
EBBSWPPS
PQFSBUJFG
CFIBOEFME 
IFU
OB[PSHUSBKFDU
WFSMPPQU
NPFJ[BBN
[JK
NJTU
WFFM
BGTQSBLFO
&S
JT
TQSBLF
WBO
WFFM
IFSCFMFWJOH
FO
BOHTU
XBBSEPPS
NFWSPVX
FJHFOMJKL
OJFUT
[FMGTUBOEJH
CVJUFOT IVJT
EVSGU
UF
EPFO
&S
JT
XFM
WFFM
DPOUBDU
NFU
FO
TUFVO
WBO
GBNJMJF
[PXFM
WBO
IBBS
LJOEFSFO
BMT
WBO
IBBS
CSPFST
FO
[VTTFO
EJF
JO
/FEFSMBOE
FO
JO
4VSJOBNF
XPOFO
%F
417
IFFGU
BMT
POEFSEFFM
WBO
IFU
XJKLUFBN
EF
UJKE
LVOOFO
OFNFO
PN
FFSTU
BBO
EF
WFS USPVXFOTSFMBUJF
UF
XFSLFO
[PEBU
FS
FFO
CBTJT
LPO
POUTUBBO
%BBSOB
JT
HFCMFLFO
EBU
[PXFM
EF
TDIVMEFO
BMT
EF
IFSCFMFWJOHFO
WBO
IFU
USBVNB
EBHFMJKLTF
TUSFTTPSFO
WPSNFO
.FWSPVX
[PV
HSBBH
JFUT
WBO
IBBS
PVEF
MFWFO
UFSVH
XJMMFO
[F
[PV
CJKWPPSCFFME
XFFS
XJMMFO
XFSLFO
%F
417
PWFSMFHU
NFU
DMJqOUF
FO
BOEFSF
EJTDJQMJOFT
CJOOFO
IFU
XJKLUFBN
XBU
EF
NPHFMJKLIFEFO
[JKO
;JK
CFSFJEU
IBBS
DPMMFHBµT
WPPS
PQ
FFO
TUBQTHFXJK[F
LFOOJTNBLJOH
FO
[P
MVLU
IFU
PN
EF
DJSLFM
WBO
WFSUSPVXFO
HSPUFS
UF
NBLFO
0PL
EF
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFS
FO
EF
QTZDIPMPPH
H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7_3, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

40

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

WBMMFO
IJFS
OV
CJOOFO
%F
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFS
HBBU
BBO
EF
TMBH
FO
BM
TOFM
CMJKLFO
CFXJOE WPFSJOH
FO
FFO
8TOQUSBKFDU
8FU
TDIVMETBOFSJOH
OBUVVSMJKLF
QFSTPOFO
POWFSNJKEFMJKL
%F[F
[BLFO
XPSEFO
PQHFTUBSU
"MT
EF
DPOTFRVFOUJFT
IJFSWBO
WPMMFEJH
UPU
NFWSPVX
FO
IBBS

LJOEFSFO
EPPSESJOHFO
POUTUBBU
FS
QSPUFTU
%F
417
JT
WBO
PPSEFFM
EBU
FS
OJFU
HFOPFH
JT
VJUHFMFHE
IPF
FFO
FO
BOEFS
XFSLU
#PWFOEJFO
XBT
NFWSPVX
BMUJKE
HFXFOE
IBBS
¾OBODJqMF
NBSHFT
BBO
UF
TQSFLFO
CJK
IFU
NBLFO
WBO
[BLFMJKLF
BGTQSBLFO
FO
EBU
HBBU
NFU
CFXJOE WPFSJOH
OJFU
NFFS
)JFSPQ
PSHBOJTFFSU
EF
417
FFO
TZTUFFNHFTQSFL
NFU
NFWSPVX
IBBS
LJOEFSFO
FO
EF
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFS
XBBSJO
[P
HPFE
NPHFMJKL
IFU
IFMF
USBKFDU
WBO
TDIVMEIVMQWFSMFOJOH
XPSEU
CFTQSPLFO
JODMVTJFG
EF
CFUSFGGFOEF
QSBLUJTDIF
BGTQSBLFO
)JFSEPPS
XPSEU
IFU
QSPCMFFN
CFUFS
CFIBQCBBS
WPPS
NFWSPVX
FO
IBBS
GBNJMJF
%BBSOBBTU
CFHJOU
EF
QTZDIPMPPH
NFU
FFO
USBVNBCFIBOEFMJOH
)JFSVJU
CMJKLU
EBU
IFU
USBVNB
FSOTUJH
JT
OFU
BMT
IFU
WFSNJKEJOHTHFESBH
FO
EF
UIFSBQJF
LPNU
OJFU
HPFE
PQ
HBOH
0PL
CMJKLFO
FS
SPOEPN
IFU
USBVNB
TUFFET
NFFS
DVMUVSFMF
BTQFDUFO
XJOUJ
UF
TQFMFO
0N
EJF
SFEFO
TDIBLFMU
EF
417
FFO
OJFVX
UFBNMJE
JO
EF
USBOTDVMUVSFFM
XFSLFS
)FU
CMJKLU
EBU
NFO
JO
EF
SVJNFSF
GBNJMJFLSJOH
JO
4VSJOBNF
BM
FFO
VJUHFCSFJE
XJOUJUSBKFDU
IFFGU
EPPSMPQFO
FO
EBU
NFWSPVX
+PSJTTFO
PPL
IJFSCJK
USBVNBµT
IFFGU
PQHFMPQFO
%F
USBOTDVMUVSFFM
XFSLFS
GVOHFFSU
BMT
WFSUBMFS
FO
BMT
CSVH
OBBS
EF
XFSFME
WBO
EF
XJOUJ
FO
LBO
PPL
CFNJEEFMFO
NFU
CPOB¾EF
DPOUBDUQFSTPOFO
0PL
IJFSPWFS
PSHBOJTFFSU
EF
417
CJK
NFWSPVX
UIVJT
FFO
TZTUFFNHFTQSFL
NFU
NFFSEFSF
GBNJMJFMFEFO
FO
EF
USBOTDVMUVSFFM
XFSLFS
%BBSVJU
LPNU
VJUFJOEFMJKL
FFO
HFDPNCJOFFSE
QMBO
WPPSU
EBU
EFFMT
JO
4VSJOBNF
FO
EFFMT
JO
/FEFSMBOE
[BM
XPSEFO
VJUHFWPFSE
*O
EF
MPPQ
WBO
EJU
USBKFDU
FO
NFEF
EBOL[JK
EF
JOEJWJEVFMF
HFTQSFL LFO
[JFU
EF
417
NFWSPVX
TUFFET
EVJEFMJKLFS
FO
TUFSLFS
WPPS
[JDI[FMG
FO
IBBS
CFMBOH
PQLP NFO
JFUT
XBBS
[JK
BMUJKE
WFFM
NPFJUF
NFF
IFFGU
HFIBE
%F
EJWFSTF

CFIBOEFMJOHFO
[JKO
OV
HBBOEF
FO
NFWSPVX
+PSJTTFO
IFFGU
HPFEF
IPPQ
EBU
[JK
PWFS
FOJHF
UJKE
XFFS
[FMGTUBOEJHFS
JO
IFU
MFWFO
[BM
TUBBO
FO
PPL
XFFS
LBO
HBBO
XFSLFO

3.2

Familie Vermeulen

%F
IVJTBSUT
WBO
NFOFFS
FO
NFWSPVX
7FSNFVMFO
FFO
IPPHCFKBBSE
FDIUQBBS
VJU

#FSHFO
PQ
;PPN
IFFGU
EF
UIVJT[PSHPSHBOJTBUJF
WFS[PDIU
PN
FFOT
CJK
IFO
MBOHT
UF
HBBO
%F
SFEFO
IJFSWPPS
JT
EBU
NFOFFS
7FSNFVMFO
LPSU
HFMFEFO
NJEEFO
JO
EF
OBDIU
EF
IVJTBSUTFOQPTU
IFFGU
HFCFME
´PNEBU
[JKO
WSPVX
OJFU
OBBS
CFE
XJMEFµ
7BOXFHF
EF
IPHF
MFFGUJKE
WBO
IFU
FDIUQBBS
°
IJK
JT

[JK
JT

°
FO
PNEBU
IFU
FDIUQBBS
UJKEFOT
IFU

UFMFGPPOHFTQSFL
NFU
EF
IVJTBSUTFOQPTU
IFGUJH
BBO
IFU
EJTDVTTJqSFO
XBT
XFSE
UPFO
FFO
IVJTCF[PFL
BGHFMFHE
#JK
EBU
IVJTCF[PFL
XFSE
HFDPOTUBUFFSE
EBU
NFWSPVX
FSOTUJHF
DPHOJUJFWF
QSPCMFNFO
IBE
.FOFFS
FO
NFWSPVX
7FSNFVMFO
[JKO
CFJEFO
IPPHPQHFMFJE
,JOEFSFO
IFCCFO
[F
OJFU
)JK
JT

KBSFOMBOH
OPUBSJT
HFXFFTU
FO
MJKEU
OV
BBO
VJUCFIBOEFMEF
QSPTUBBULBOLFS
.FWSPVX
JT
JO

WPPS
IFU
MBBUTU
CJK
EF
IVJTBSUT
HFXFFTU
WBOXFHF
HMBVDPPN
TUBBS


EBBSOB
OJFU
NFFS
%F
IVJTBSUT
IFFGU
EF[F
NFOTFO
OV
FJHFOMJKL
OJFU
HPFE
NFFS
JO
CFFME
)JK
WSBBHU
IFU
UIVJT [PSHUFBN
PN
CJK
IFO
UIVJT
FFO
LJKLKF
UF
HBBO
OFNFO
NBBS
IFU
FDIUQBBS
MBBU
EF
UIVJT [PSHNFEFXFSLFST
OJFU
CJOOFO
´8JK
IPFWFO
HFFO
[PSH
FO
LVOOFO
BMMFT
[FMGµ
[FHHFO
[F
%BBSOB
HBBU
FFO
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FWFO
MBOHT
NBBS
PPL
EF[F
XPSEU
XFHHFTUVVSE


Vier cases

41

7FSWPMHFOT
XPSEU
FS
FFO
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
JOHFTDIBLFME
%F[F
CFMU
FFSTU
NF OFFS
FO
NFWSPVX
7FSNFVMFO
PQ
FO
MFHU
VJU
EBU
FS
UPDI
[PSHFO
[JKO
PWFS
IVO
XFM[JKO
;F
WSBBHU
PG
[F
MBOHT
NBH
LPNFO
%F[F
LFFS
TUFNU
IFU
FDIUQBBS
UPF
[F
NBH
PQ
CF[PFL
LPNFO
5JKEFOT
IFU
CF[PFL
[JUUFO
NFOFFS
FO
NFWSPVX
7FSNFVMFO
TBNFO
GPSNFFM
BBO
UBGFM
;F
WFSUFMMFO
BMMFCFJ
EBU
IFU
IFFM
HPFE
HBBU
FO
EBU
[F
BMMFT
OPH
[FMG
LVOOFO
;F
IBEEFO
UPU
FOLFMF
KBSFO
HFMFEFO
XFM
FFO
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
NBBS
EJF
IFCCFO
[F
POUTMBHFO
PNEBU
[JK
TQVMMFO
XFHOBN
VJU
IVJT
4JOETEJFO
EPFO
[F
BMMFT
XFFS
[FMG

0OEFSUVTTFO
NFSLU
EF
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
PQ
EBU
IFU
IVJT
XFMJTXBBS
PQHFSVJNE
NBBS
WJFT
JT
.FOFFS
[JFU
FS
[FFS
WFSNPFJE
VJU
0PL
PCTFSWFFSU
[F
EBU
IJK
WFFM
UF
XJKEF
LMFSFO
ESBBHU
XBBSTDIJKOMJKL
JT
IJK
JO
LPSUF
UJKE
WFFM
BGHFWBMMFO
.FWSPVX
SFBHFFSU
PWFSBM
FOUIPVTJBTU
FO
MJFG
PQ
NBBS
IBBS
LMFEJOH
JT
OJFU
TDIPPO
FO
[F
IFFGU
WFUUJH
IBBS
*O
IFU
HFTQSFL
XPSEU
EVJEFMJKL
EBU
NFOFFS
BMMFT
EPFU
IJK
[PSHU
WPPS
EF
CPPETDIBQQFO
IFU
FUFO
FO
IFU
IVJTIPVEFO
.FWSPVX
JT
EBBSUPF
OJFU
NFFS
JO
TUBBU
;JK
OFFNU
HFFO
FO LFM
JOJUJBUJFG
BMT
IBBS
NBO
IBBS
HFFO
FUFO
FO
ESJOLFO
WPPS[FU
LSJKHU
[F
OJFUT
CJOOFO
8FM
EXBBMU
[F
WFFM
EPPS
IFU
IVJT
FO
WFS[BNFMU
FO
WFSTUPQU
EBO
TQVMMFO
)FU
WFSNPFEFO
SJKTU
EBU
NFWSPVX
FFO
HFWPSEFSEF
WPSN
WBO
EFNFOUJF
IFFGU %F
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
WSBBHU
PG
[F
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
NBH
BBOWSBHFO
%BU
NBH
%JU
SFHFMU
[F
NFU
TQPFE
0PL
WSBBHU
[F
PG
FS
GBNJMJFMFEFO
[JKO
&S
JT
JOEFSEBBE
OPH
FFO
OJDIU
%F
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
WSBBHU
PG
EF
IFFS
EFT
IVJ[FT
DPOUBDU
NFU
IBBS
XJM

PQOFNFO
PN
FFOT
HF[BNFOMJKL
BBO
UBGFM
UF
HBBO
[JUUFO
%BBSNFF
HBBU
NFOFFS
BLLPPSE &FO
XFFL
MBUFS
HBBU
EF
DBTFNBOBHFS
TBNFO
NFU
EF
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
MBOHT
CJK
N
FOFFS
FO
NFWSPVX
7FSNFVMFO
NBBS
FS
XPSEU
OJFU
PQFOHFEBBO
6JUFJOEFMJKL
LPNFO
[F
WJB
EF
DPODJqSHF
UPDI
CJOOFO
.FWSPVX
7FSNFVMFO
TUBBU
JO
EF
DFOUSBMF
IBM
;JK
XFFU
OJFU
IPF
[F
EF
JOUFSDPN
NPFU
CFEJFOFO
FO
JT
EBBSPN
NBBS
OBBS
CVJUFO
HFMPQFO
´.JKO
NBO
JT
XFHµ
[FHU
[F
NBBS
CJK
CJOOFOLPNTU
JO
EF
TMBBQLBNFS
CMJKLU
NFOFFS
NFU
[JKO
LMFSFO
BBO
JO
CFE
UF
MJHHFO
%F
TMBBQLBNFS
SVJLU
OBBS
VSJOF
%F
KBSJHF
NBO
JT
CMJK
PN
EF
DBTFNBOBHFS
UF
[JFO
)JK
JT
WFSTDISJLLFMJKL
NPF
FO
LBO
OJFU
NFFS
)JK
XJM
XFH
VJU
EF
TJUVBUJF
NFU
[JKO
IVMQCFIPFWFOEF
WSPVX
)JK
HFFGU
OV
PPL
WPPS
IFU
FFSTU
UPF
EBU
EF
NBOUFM[PSH
FSH
[XBBS
JT
&S
NPFU
BDVVU
JFUT
HFCFVSFO
CFTMVJU
EF
DBTFNBOBHFS
;JK
WSBBHU
BBO
NFOFFS
PG
[JK
FFO
PQOBNFJOEJDBUJF
WPPS
[JKO
WSPVX
NBH
BBOWSBHFO
%BU
WJOEU
EF
PWFSWFSNPFJEF
FO
UFS NJOBBM
[JFLF
NBO
HPFE
%F
DBTFNBOBHFS
CFMU
PPL
EF
IVJTBSUT
NFU
EF
WSBBH
PG
FS
FFO
EJBHOPTF
EFNFOUJF
JT
HFTUFME
%BU
JT
OJFU
IFU
HFWBM
0PL
EF
OJDIU
WBO
NFOFFS
XPSEU
JOHFTDIBLFME
;JK
TDISJLU
BMT
[F
PQ
EF
IPPHUF
XPSEU
HFTUFME
WBO
EF
TJUVBUJF
[F
IBE
OPPJU
JO
EF
HBUFO
HFIBE
IPF
FSOTUJH
EJF
JT
PPL
PNEBU
IFU
FDIUQBBS
OBBS
EF
CVJUFOXFSFME
BMUJKE
EF
TDIJKO
IFFGU
PQHFIPVEFO
%F
DBTFNBOBHFS
IPVEU
WBOBG
EBU
NPNFOU
FMLF
EBH
DPOUBDU
NFU
EF
OJDIU
%F
HFTQSFLLFO
PWFS
FFO
FWFOUVFMF
PQOBNF
LBO
NFWSPVX
7FS NFVMFO
OJFU
HPFE
WPMHFO
;F
XPSEU
TUFFET
LXBBE
PNEBU
[F
OJFU
CFHSJKQU
XBBSPWFS
IBBS
NBO
[JKO
OJDIU
FO
EF
DBTFNBOBHFS
TQSFLFO
´*L
IPFG
KPV
OJFU
NFFSµ
SPFQU
[F
OBBS
IBBS
NBO
.FOFFS
WJOEU
IFU
JEFF
EBU
[JKO
WSPVX
NPFU
XPSEFO
PQHFOPNFO
NPFJMJKL
)JK
WSBBHU
FO
LSJKHU
UJKE
PN
FSBBO
UF
XFOOFO
NBBS
FS
NPFU
XFM
FMLF
EBH
IVMQ

LPNFO
WJOEU
EF
DBTFNBOBHFS
5XFF
NFOTFO
WBO
IFU
UIVJT[PSHUFBN
LPNFO
CFVSUFMJOHT
MBOHT


42

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

PN
XBU
MJDIUF
[PSHUBLFO
VJU
UF
WPFSFO
[PBMT
IBSFO
XBTTFO
FO
FFO
XBOEFMJOHFUKF
N
BLFO
%F
DBTFNBOBHFS
CMJKGU
UXFF
LFFS
QFS
XFFL
MBOHTLPNFO
PN
EF
TJUVBUJF
HPFE
JO
EF
HBUFO
UF
LVOOFO
IPVEFO
FO
PN
WFSTMBH
UF
LVOOFO
EPFO
BBO
EF
IVJTBSUT .FOFFS
LSJKHU
POEFSUVTTFO
PPL
NFFS
LMBDIUFO
POEFS
NFFS
EPPS
FFO
MJFTCSFVL
NBBS
IJK
XJM
OJFU
HFPQFSFFSE
XPSEFO
PPL
OJFU
OB
UXFF
CF[PFLKFT
WBO
EF
IVJTBSUT
0OEBOLT
EF
QJKO
EJF
IJK
MJKEU
XJM
IJK
[JKO
WSPVX
EJF
WPMMFEJH
PQ
IFN
TUFVOU
OJFU
BMMFFO
MBUFO
/B
XFFS
FFO
FDIUFMJKLF
SV[JF
HBBU
NFOFFS
FFO
TUVLKF
XBOEFMFO
)JK
WBMU
FO
PNTUBOEFST
CFMMFO

)FU
BNCVMBODFQFSTPOFFM
NBH
IFN
FDIUFS
OJFU
OBBS
IFU
[JFLFOIVJT
CSFO HFO
IJK
XJM
UIVJT
CMJKWFO
PN
WPPS
[JKO
WSPVX
UF
[PSHFO
)FU
BNCVMBODFQFSTPOFFM
MFHU
IFN
UIVJT
JO
CFE ;JKO
OJDIU
USFGU
IFN
EBBS
FFO
EBH
MBUFS
BBO
)JK
IFFGU
[JKO
CFE
OJFU
WFSMBUFO
IFFGU
OJFU
HFHFUFO
FO
HFESPOLFO
°
[JKO
WSPVX
JT
DPHOJUJFG
[P
CFQFSLU
EBU
[JK
IJFSWPPS
PPL
OJFU
LPO
[PSHFO
°
FO
IFFGU
OJFU
HFQMBTU
%F
DBTFNBOBHFS
SFHFMU
IJFSPQ
FYUSB
[PSH
EF
IFMF
EBH
EPPS
%F
IVJTBSUT
LPNU
TOFM
MBOHT
FO
NFSLU
PQ
EBU
NFOFFS
7FSNFVMFO
WFFM
QJKO
IFFGU
7PMHFOT
IFN
NPFU
EF
NBO
OBBS
IFU
[JFLFOIVJT
PN
SzOUHFOGPUPµT
UF
MBUFO
NBLFO
WBO
[JKO
IFVQ
%F
OJDIU
HBBU
NFF
OBBS
IFU
[JFLFOIVJT
&S
JT
OV
PPL

VVST UIVJT[PSH
OPEJH
WPPS
NFWSPVX
7FSNFVMFO
%F
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
TDIBLFMU
FFO
QBSUJDVMJFS
UIVJT[PSHCVSFBV
JO
EBU
µT
OBDIUT
CJK
NFWSPVX
LBO
CMJKWFO
%BU
HBBU
NJT
NFWSPVX
7FSNFVMFO
HBBU
µT
OBDIUT
SPOEMPQFO
FO
EF
IVMQ
EJF
OPPJU
FFSEFS
NFU
FFO
EFNFOUF
QBUJqOU
UF
NBLFO
IFFGU
HFIBE
JT
CBOH
EBU
[F
XFHMPPQU
;F
SBBLU
JO
QBOJFL
FO
CFMU
EF
OJDIU
µT
OBDIUT
VJU
CFE
EJF
EJSFDU
LPNU
"DIUFSBG
SF¿FDUFFSU
EF
DBTFNBOBHFS
NFU
IBBS
DPMMFHBµT
FO
EF
IVJTBSUT
PWFS
EJU
JODJEFOU
[F
LPNFO
UPU
EF
DPODMVTJF
EBU
EF
[PSHWFSMFOFST
POEFSMJOH
CFUFS
IBEEFO
NPFUFO
DPNNVOJDFSFO
&S
JT
OJFU
HPFE
OBHF HBBO
PG
EF
QBSUJDVMJFSF
UIVJTIVMQ
FSWBSJOH
IBE
NFU
EFNFOUJF
FO
EF
EBBSCJK
QBTTFOEF
[JFLUFCFFMEFO
FO
HFESBHJOHFO
%F
WPMHFOEF
EBH
SFHFMU
EF
IVJTBSUT
EJSFDU
FFO
PQOBNF
WPPS
NFWSPVX
*O
IFU
WFSQMFFH IVJT
IFFGU
[F
IFU
OB
FWFO
XFOOFO
SFEFMJKL
HPFE
OBBS
IBBS
[JO
;F
LSJKHU
WFFM
BBO EBDIU
WBO
BOEFSF
CFXPOFST
FO
EBU
WJOEU
[F
¾KO
;F
PNSJOHU
[JDI
NFU
NBOOFO
JO
IFU
WFSQMFFHIVJT
FO
LPNU
EBO
HFBSNE
NFU
FFO
WBO
IFO
BBOMPQFO
NFU
EF
NFEFEFMJOH
´%JU
JT
NJKO
NBOµ )BBS
FJHFO
FDIUHFOPPU
WFSCMJKGU
FFO
BBOUBM
XFLFO
JO
IFU
[JFLFOIVJT
FO
HBBU
EBO
OBBS
IFU
WFSQMFFHIVJT
PN
UF
SFWBMJEFSFO
/V
IJK
XFFU
EBU
[JKO
WSPVX
JO
HPFEF
IBOEFO
JT
XJM
IJK
IFFM
HSBBH
OPH
FWFO
UFSVH
OBBS
[JKO
FJHFO
IVJT
)JK
IFFGU
[P
MBOH
WPPS
[JKO
WSPVX
HF[PSHE
OV
XJM
IJK
OPH
FFO
TUVLKF
MFWFO
WPPS
[JDI[FMG
UFSVH
%BBS
LSJKHU
IJK
FDIUFS
HFFO
LBOT
NFFS
WPPS
;JKO
MJDIBNFMJKLF
UPFTUBOE
BM
CFIPPSMJKL
TMFDIU
BMT
HF WPMH
WBO
EF
QSPTUBBULBOLFS
FO
EF
WFSNPFJEIFJE
FO
EF
TUSFTT
WBO
EF
BGHFMPQFO
KBSFO
HBBU
TOFM
BDIUFSVJU
/B
FFO
VSJOFXFHJOGFDUJF
LOBQU
IJK
OJFU
NFFS
PQ
%SJF
XFLFO
MBUFS
PWFSMJKEU
IJK ;JKO
WSPVX
HBBU
OJFU
OBBS
EF
VJUWBBSU
EBU
HBBU
UF
WFFM
POSVTU
HFWFO
EFOLU
EF
BSUT
JO
IFU
WFSQMFFHIVJT
&S
XPSEU
EBBSPN
FFO
TQFDJBBM
NPNFOU
JO
IFU
SPVXDFOUSVN
HFQMBOE
[PEBU
NFWSPVX
7FSNFVMFO
BGTDIFJE
LBO
OFNFO
WBO
IBBS
NBO
%BU
XJM
[F
OJFU
IFU
JT
HPFE
[P
%F
IFSJOOFSJOH
BBO
IBBS
NBO
JT
EBO
XBBSTDIJKOMJKL
BM
HSPUFO EFFMT
WFSWMPHFO


Vier cases

3.3

43

Mandy

0Q
EF
QPMJ
4FLTVFMF
(F[POEIFJE
WBO
EF
((%µT
JO
/FEFSMBOE
LVOOFO
KPOHFSFO
UPU

KBBS
HSBUJT
UFSFDIU
#JOOFO
EF[F
QPMJ
LVO
KF
BBOLMPQQFO
WPPS
FFO
TPBPOEFS[PFL
nO
WPPS
TFLTVFMF
IVMQWFSMFOJOH
4FOTF
HFOBBNE
4FOTF
JT
FFO
EJFOTU
WBO
EF
((%
XBBS
NFO
UFSFDIULBO
NFU
BMMF
WSBHFO
PWFS
TFLTVBMJUFJU
FO
EJF
NPHFMJKLIFEFO
CJFEU
WPPS
EPPSWFSXJK[JOH
OBBS
BOEFSF
IVMQWFSMFOFST
[PBMT
TFLTVPMPHFO
FO
UIFSBQFVUFO %F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBLU
UJKEFOT
IFU
DPOTVMU
HFCSVJL
WBO
FFO
HFTQSFLTUFDIOJFL
EJF
CFLFOETUBBU
BMT
NPUJWBUJPOBM
JOUFSWJFXJOH
%F[F
HFTQSFLTUFDIOJFL
HBBU
VJU
WBO
NPUJWBUJF
BMT
CFMBOHSJKLTUF
LSBDIU
BDIUFS
HFESBHTWFSBOEFSJOH
%F
NPUJWBUJF
PN
UF
WFSBOEFSFO
NPFU
WBOVJU
EF
DMJqOU
[FMG
LPNFO
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
POEFSTUFVOU
EF
DMJqOU
[P
WFFM
NPHFMJKL
JO
IFU
NBLFO
WBO
XFMPWFSXPHFO
LFV[FT
WPPS
HFESBHTWFSBOEFSJOH
%JU
LBO
IFMQFO
BMT
FFO
DMJqOU
CJKWPPSCFFME
HSBBH
WFJMJHFS
XJM
HBBO
WSJKFO
&FO
WBO
EF
CF[PFLFST
JT
EF
KBSJHF
.BOEZ
VJU
/JKNFHFO
;JK
OFFNU
DPOUBDU
PQ
NFU
EF
((%
PNEBU
[F
HSBBH
HFUFTU
XJM
XPSEFO
PQ
TPBµT
;F
XFFU
EBU
FS
EJTDSFFU
NFU
EF
UFTUSF TVMUBUFO
XPSEU
PNHFHBBO
FO
EBU
EF
UFTU
FWFOUVFFM
BOPOJFN
LBO
XPSEFO
WFSSJDIU
&S
HBBU
HFFO
JOGPSNBUJF
OBBS
EF
IVJTBSUT
PG
EF
[PSHWFS[FLFSBBS
#PWFOEJFO
XPSEFO
EF
LPTUFO
OJFU
WFSIBBME
PQ
IFU
FJHFO
SJTJDP .BOEZ
IFFGU
TJOET
UXFF
XFLFO
MBTU
WBO
WBHF
POEFSCVJLLMBDIUFO
FO
TPNT
XBU
TUFLFO
JO
IBBS
POEFSCVJL
%BBSOBBTU
IFFGU
[F
MBTU
WBO
WBHJOBMF
KFVL
FO
CSPLLFMJHF
BGTDIFJEJOH
4JOET
FFO
NBBOE
IFFGU
[F
FFO
WSJFOE
4JOET
[F
IFN
LFOU
IFFGU
[F
HFFO
TFLTVFMF
DPO UBDUFO
NFFS
NFU
BOEFSF
KPOHFOT
)FU
MBBUTUF
IBMGKBBS
IFFGU
[F
NFU
WJKG
WFSTDIJMMFOEF
KPOHFOT
TFLT
HFIBE
POEFS
BOEFSF
NFU
FFO
KPOHFO
EJF
JO
(IBOB
HFCPSFO
JT %F
WFSQMFFHLVOEJHF
TFLTVFMF
HF[POEIFJE
CJK
EF
((%
JO
/JKNFHFO
POUWBOHU
.BOEZ
PQ
IFU
TQSFFLVVS
)FU
NFJTKF
JT
JFUT
FFSEFS
HFLPNFO
[PEBU
FS
OPH
UJKE
JT
PN
FFO
WSBHFO MJKTU
JO
UF
WVMMFO
PWFS
IBBS
SFMBUJF
TFLTVFMF
LMBDIUFO
BMT
QJKO
CJK
IFU
WSJKFO
BOUJDPO DFQUJF
FO
WBHJOBMF
IZHJqOF
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
MFHU
VJU
EBU
HFHFWFOT
BOPOJFN
JO
FFO
EJHJUBBM
EPTTJFS
XPSEFO
WFSXFSLU
.BOEZ
WFSUFMU
EBU
[F
NFU
IBBS
IVJEJHF
WSJFOE
POWFJMJHF
TFLT
IFFGU
&S
JT
TQSBLF
WBO
PSBMF
QJKQFO
MJLLFO
FO
WBHJOBMF
TFLT
5XFF
NBBOEFO
HFMFEFO
IFFGU
[F
NFU
FFO

BOEFSF
KPOHFO
PPL
BOBMF
TFLT
HFIBE
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
CFTMVJU
EBBSPN
EBU
FS
FFO
VJUTUSJKLKF
[BM
XPSEFO
HFNBBLU
WBO
EF
LFFM
EF
WBHJOB
FO
EF
BOVT
CBDUFSJqO
BMT
$IMBNZEJB
FO
/FJT TFSJB
HPOPSSIPFBF
LVOOFO
PQ
BMMF
TMJKNWMJF[FO
UFSFDIULPNFO
XBBSNFF
TFLTVFFM
DPOUBDU
JT
HFXFFTU
$IMBNZEJB
JT
EF
NFFTU
WPPSLPNFOEF
HFTMBDIUT[JFLUF
POEFS
KPOHFSFO
)FU
JT
CFLFOE
EBU
WBO
BMMF
KPOHFSFO
UVTTFO
EF

FO

KBBS
EJF
[JDI
CJK
EF
((%
MBUFO
UFTUFO
CJKOB
FFO
WJKGEF
DIMBNZEJB
IFFGU )FU
VJUTUSJKLKF
HFCFVSU
NFU
FFO
XBUUFOTUBBGKF
)FU
JT
FFO
FFOWPVEJHF
IBOEFMJOH
.BOEZ
NBH
[FMG
EF
VJUTUSJKLKFT
EPFO
PQ
IFU
UPJMFU
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
MBBU
PPL
FFO
WPMMFEJH
CMPFECFFME
UFTUFO
PN
UF
LJKLFO
PG
FS
TQSBLF
JT
WBO
IFQBUJUJT
#
TZ¾MJT
PG
IJW
%F
CFMBOHSJKLTUF
PWFSXFHJOHFO
WPPS
FFO
VJUHFCSFJEF
UFTU
[JKO
IFU
BBOUBM
QBSUOFST
FO
IFU
IFCCFO
WBO
TFLT
NFU
JFNBOE
VJU
FFO
[PHFOPFNE
IFQBUJUJT
#FOEFNJTDI
HFCJFE
[PBMT
(IBOB
.BOEZ
HFFGU
BBO
PPL
XBU
MBTU
UF
IFCCFO
WBO
WBHJOBMF
KFVL
FO
XJUUF
CSPL LFMJHF
BGTDIFJEJOH
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
WSBBHU
OBBS
EF
WBHJOBMF
IZHJqOF
IFU
CMJKLU
EBU


44

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

.BOEZ
IBBS
WBHJOB
JOXFOEJH
TQPFMU
NFU
XBUFS
%JU
LBO
EF
WBHJOBMF
¿PSB
WFSTUPSFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
WFSUFMU
EBU
FS
NPHFMJKL
TQSBLF
JT
WBO
FFO
TDIJNNFMJOGFDUJF
FO
EBU
.BOEZ
[FMG
FFO
BOUJTDIJNNFMUBCMFU
PG
DSoNF
LBO
IBMFO
CJK
EF
ESPHJTU %F
VJUTMBHFO
WBO
IFU
TPBPOEFS[PFL
[JKO
EPPSHBBOT
CJOOFO
FFO
XFFL
CFLFOE
"MT
BMMF
UFTUT
OFHBUJFG
[JKO
LSJKHU
.BOEZ
FFO
TNTµKF
XBBSJO
TUBBU
EBU
BMMFT
HPFE
JT
FO
EBU
[F
DPOUBDU
LBO
PQOFNFO
BMT
[F
OPH
WSBHFO
IFFGU
*T
FS
XFM
TQSBLF
WBO
FFO
TPB
EBO
TUBBU
JO
IFU
TNTµKF
EBU
[F
[P
TQPFEJH
NPHFMJKL
DPOUBDU
NPFU
PQOFNFO
NFU
EF
((%
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
QSBBU
OB
IFU
BGOFNFO
WBO
EF
UFTU
OPH
OB
NFU
.BOEZ
%F
KBSJHF
/JKNFFHTF
WFSUFMU
EBU
[F
TJOET
IBBS
WJKGUJFOEF
TFLTVFFM
BDUJFG
JT
;F
WPMHU
FFO
LBQQFST PQMFJEJOH
FO
IFFGU
FFO
HPFE
DPOUBDU
NFU
IBBS
PVEFST
FO
NFU
BOEFSF
GBNJMJFMFEFO
%F
SFMBUJF
NFU
IBBS
WSJFOE
JT
HPFE
;F
WJOEU
IFN
FDIU
IFFM
FSH
MFVL
FO
WPFMU
[JDI
PPL
WFJMJH
CJK
IFN
8FM
IFFGU
[F
BG
FO
UPF
MBTU
WBO
QJKO
CJK
IFU
WSJKFO
´8BU
EPF
KF
EBO µ
WSBBHU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
.BOEZ
[FHU
EBU
[F
EBO
NBBS
HFXPPO
EPPSHBBU
XBOU
[F
XJM
IBBS
WSJFOE
OJFU
UFMFVSTUFMMFO
)FU
BEWJFT
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PN
CJK
QJKO
UF
TUPQQFO
NFU
EF
TFLT
FO
IFU
POEFSXFSQ
UF
CFTQSFLFO
NFU
IBBS
WSJFOE
WJOEU
IFU
NFJTKF
EVJEFMJKL
FSH
NPFJMJKL
%BBSPN
NBBLU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
UFS
BGTMVJUJOH
TBNFO
NFU
.BOEZ
OPH
FFO
WFSWPMHBGTQSBBL
WPPS
4FOTF
FWFOUVFFM
NBH
[F
TBNFO
NFU
IBBS
WSJFOE
LPNFO
.BOEZ
LSJKHU
OB
FFO
QBBS
EBHFO
FFO
TNTµKF
NFU
IFU
WFS[PFL
DPOUBDU
PQ
UF
OFNFO
NFU
EF
((%
6JU
EF
UFTU
JT
HFCMFLFO
EBU
[F
DIMBNZEJB
IFFGU
;F
CFMU
EF[FMGEF
EBH
UFSVH
(FTDISPLLFO
JT
[F
OJFU
NBBS
[F
XJM
FS
XFM
[P
TOFM
NPHFMJKL
WBOBG
%F
BOUJTDIJNNFM DSoNF
EJF
[F
IFFGU
HFIBBME
IFFGU
WFSCFUFSJOH
HFHFWFO
WBO
EF
BGTDIFJEJOH
FO
EF
KFVL LMBDIUFO
.BOEZ
FO
IBBS
WBTUF
QBSUOFS
XPSEFO
CFJEF
JOHFQMBOE
WPPS
FFO
CFIBOEFMJOH
PQ
IFU
TQSFFLVVS 0Q
IFU
TQSFFLVVS
XPSEFO
.BOEZ
FO
IBBS
QBSUOFS
CFIBOEFME
UFHFO
DIMBNZEJB
UXFF
UBCMFUUFO
B[JUSPNZDJOF
WBO

NH
%BBSOBBTU
CFTQSFFLU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NFU
.BOEZ
XFMLF
TFLTQBSUOFST
VJU
IFU
WFSMFEFO
[F
NPFU
XBBSTDIVXFO
FO
IPF
[F
EBU
IFU
CFTUF
LBO
BBOQBLLFO
.BOEZ
JT
CF[PSHE
[F
IFFGU
PQ
JOUFSOFU
HFMF[FO
EBU
DIMBNZEJB
POWSVDIUCBBSIFJE
LBO
WFSPPS[BLFO
FO
XJM
XFUFO
PG
[F
FSBDIUFS
LBO
LPNFO
PG
EBU
PPL
IFU
HFWBM
JT
%BU
LBO
OV
OJFU
[FHU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EBU
XFFU
KF
QBT
BMT
KF
QSPCFFSU
[XBOHFS
UF
XPSEFO
)FU
CFMBOHSJKLTUF
JT
BMUJKE
PN
[P
TOFM
NPHFMJKL
VJU
UF
[PFLFO
PG
FS
FFO
TPB
JT
FO
JO
EBU
HFWBM
EF
CFIBOEFMJOH
[P
TOFM
NPHFMJKL
PQ
UF
TUBSUFO .BOEZ
NBH
UPU

VVS
OB
EF
CFIBOEFMJOH
HFFO
TFLTDPOUBDU
IFCCFO
/B

VVS
JT
EF
CBDUFSJF
EPPE
.BOEZ
IFFGU
OPH
TQFDJ¾FLF
WSBHFO
PWFS
WFJMJH
WSJKFO
FO
MJKLU
IJFS
PPL
NFFS
WPPS
PQFO
UF
TUBBO
OV
CMJKLU
EBU
[F
DIMBNZEJB
IFFGU
PQHFMPQFO /BBS
BBOMFJEJOH
WBO
.BOEZµT
PQNFSLJOH
WBO
EF
WPSJHF
LFFS
EBU
[F
TPNT
QJKO
IFFGU
CJK
IFU
WSJKFO
WSBBHU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PG
[F
IJFSPWFS
PPL
NFU
IBBS
WSJFOE
IFFGU
HFTQSPLFO
0PL
WSBBHU
[F
PG
IFU
HFMVLU
JT
PN
EF
TFLT
BG
UF
CSFLFO
BMT
[F
QJKO
IFFGU
)FU
NFJTKF
SFBHFFSU
POULFOOFOE
EBU
EVSGU
[F
OJFU
HPFE
*O
IFU
HFTQSFL
EBU
WPMHU
CMJKLU
EBU
.BOEZ
FSH
[PSH[BBN
JT
WPPS
BOEFSFO
NBBS
IFU
MBTUJH
WJOEU
PN
IBBS
FJHFO
HSFO[FO
BBO
UF

HFWFO
0PL
PQ
BOEFSF
HFCJFEFO
NBBLU
[F
IFU
HSBBH
BOEFSFO
OBBS
EF
[JO
;JDI[FMG

DJKGFSU
[F
WBBL
XFH
;F
WJOEU
IFU
HFXPPO
¾KO
PN
WPPS
BOEFSFO
UF
[PSHFO
[FHU
[F 6JU
IFU
HFTQSFL
CMJKLU
EBU
.BOEZ
IFU
JO
IBBS
EBHFMJKLT
MFWFO
FWFOFFOT
NPFJMJKL
WJOEU
PN
BTTFSUJFG
UF
[JKO
FO
PN
WPPS
[JDI[FMG
PQ
UF
LPNFO
0Q
TDIPPM
MPPQU
[F
EBBS
PPL


Vier cases

45

UFHFOBBO
%F
((%WFSQMFFHLVOEJHF
WFSXJKTU
.BOEZ
OBBS
IFU
BMHFNFFO
NBBUTDIBQQF MJKL
XFSL
%BBS
LBO
[F
WBBSEJHIFEFO
MFSFO
PN
CFUFS
WPPS
[JDI[FMG
PQ
UF
LPNFO /B
FFO
QBBS
XFLFO
TQSFFLU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
IFU
NFJTKF
PQOJFVX
;F
IFFGU
HMJKNJE EFM
HFLPDIU
NBBS
IFU
WSJKFO
EPFU
TPNT
OPH
XBU
QJKO
.BOEZ
IFFGU
WFFM
BBO
IFU
NBBU TDIBQQFMJKL
XFSL
%BU
WJOEU
[F
FSH
QSFUUJH
0PL
PQ
TDIPPM
HBBU
IFU
CFUFS
FS
[JKO
HPFEF
HFTQSFLLFO
HFXFFTU
NFU
IBBS
NFOUPS
FO
NFU
IFU
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL &FO
IBMGKBBS
MBUFS
NFMEU
FFO
CJKOB
KBSJH
NFJTKF
[JDI
BBO
CJK
EF
((%
JO
/JKNFHFO
)FU
JT
.BOEZ
;F
IFFGU
IFU
ESJF
NBBOEFO
HFMFEFO
VJUHFNBBLU
NFU
IBBS
WSJFOE
[F
WPOE
EBU
[F
JO
EF[F
SFMBUJF
UF
XFJOJH
WPPS
[JDI[FMG
PQLXBN
4JOETEJFO
IFFGU
[F
NFU
ESJF
WFSTDIJMMFOEF
KPOHFOT
POWFJMJHF
TFLT
HFIBE
;F
XJM
[JDI
PQOJFVX
MBUFO
UFTUFO

3.4

Mevrouw Veenstra

.FWSPVX
7FFOTUSB
JT
FFO
KBSJHF
WSPVX
VJU
;FJTU
EJF
XPSEU
PQHFOPNFO
PQ
EF
4QPFE FJTFOEF
)VMQ
WBOXFHF
FFO
´MPPQTUPPSOJTµ
;F
IFFGU
ESJF
EBHFO
FO
OBDIUFO
JO
FFO
TUPFM
HF[FUFO
;F
JT
BM
EJF
UJKE
OJFU
OBBS
CFE
HFXFFTU
PNEBU
[F
OJFU
LPO
MPQFO
;F
JT
NPF
FO
IFFGU
FFO
TMFDIUF
FFUMVTU
)BBS
HFXJDIU
JT

LJMP
MBHFS
EBO
UXFF
KBBS
HFMFEFO
0Q
IFU
NPNFOU
WBO
PQOBNF
IFFGU
[F
FFO
EFDVCJUVTXPOE
FO
JT
[F
JODPOUJOFOU
WPPS
VSJOF
;F
IFFGU
FFO
QPMT
WBO

IBBS
IBSUTMBH
JT
POSFHFMNBUJH
FO
FS
JT
TQSBLF
WBO

EFIZESBUBUJF
)BBS
NFEJDBUJF
IFFGU
[F
EF
MBBUTUF
EBHFO
OJFU
JOHFOPNFO
%F

QBUJqOUF
JT

CFLFOE
NFU
IBSUGBMFO
FO
$01%
FO
HFCSVJLU
OPSNBBM
HFTQSPLFO
EF
WPMHFOEF

NFEJDJKOFO
M
FWPUIZSPYJOF

•H


TQJSPOPMBDUPO

NH


BDFOPDPVNBSPM

NH


PNFQSB[PM

NH


QSFEOJTPO

NH


GVSPTFNJEF

NH
FO
WJUBNJOF
%

NH 
;F
IFFGU

KBBS
HFSPPLU
UPU

5PU
FFO
XFFL
WPPSEBU
[F
XFSE
PQHFOPNFO
¾FUTUF
[F
OPH
FO
WPFSEF
[F
"%-UBLFO
FO
IFU
IVJTIPVEFO
[FMGTUBOEJH
VJU
#MPFEPOEFS[PFL
UPPOU
FFO
WFSIPPHE
#4&
FFO
WFSIPPHEF
$31XBBSEF
FO
FFO
UF
MBBH
OBUSJVNHFIBMUF
0NEBU
N
FWSPVX
7FFOTUSB
LPSU
WPPS
EF
PQOBNF
JO
EF
CBELBNFS
XBT
HFWBMMFO
JT
FFO
.3*TDBO
HFNBBLU
%BBSPQ
JT
FFO
HFHFOFSBMJTFFSEF
BUSP¾F
JO
EF
IFSTFOFO
UF
[JFO
NFU
EBBSCJK
NFFSEFSF
XJUUFTUPGBGXJKLJOHFO
NFU
FFO
WBTDVMBJS
WFSTQSFJEJOHTQBUSPPO
.PHFMJKL
JT
FS
TQSBLF
WBO
FFO
CFHJOOFOEF
WBTDVMBJSF
EFNFOUJF
%JU
XPSEU
CFWFTUJHE
EPPS
FFO
..4& UFTU
.JOJ.FOUBM
4UBUF
&YBNJOBUJPO 
NFWSPVX
7FFOTUSB
TDPPSU

QVOUFO
XBU
XJKTU
PQ
DPHOJUJFWF
QSPCMFNBUJFL
%F
LMPLUFLFOUFLTU
NJTMVLU
1TZDIJBUSJTDI
POEFS[PFL
LFOTDIFUTU
EF
QBUJqOUF
BMT
FFO
WSJFOEFMJKLF
SFEFMJKL
BEFRVBUF
WSPVX
NFU
FFO
IFMEFS
C
FXVTU[JKO
FO
FFO
OFVUSBMF
TUFNNJOH
0QHFNFSLU
XPSEU
EBU
NFWSPVX
7FFOTUSB
UXFF
LFFS
IFU[FMGEF
WFSUFMEF
7PPS
EF
MPPQTUPPSOJT
XPSEU
JO
IFU
[JFLFOIVJT
HFFO
EVJEFMJKLF
EJBHOPTF
HFWPOEFO )FU
[JFLFOIVJT
NFMEU
NFWSPVX
BBO
WPPS
IFU
WFSQMFFHIVJT
WPPS
WFSEFSF
DPHOJUJFWF
TDSFF OJOH
FO
SFWBMJEBUJF
&FO
EBH
WPPS
EF
PQOBNF
JO
IFU
WFSQMFFHIVJT
POULFOU
EF

QBUJqOUF
BLLPPSE
UF
[JKO
HFHBBO
NFU
EF[F
CFTMJTTJOH
;JK
LBO
[JDI
EF[F
BGTQSBBL
OJFU
IFSJOOFSFO
FO
XFJHFSU
EF
PQOBNF
QFSUJOFOU
)FU
[JFLFOIVJT
SFHFMU
EBBSPQ
UIVJT[PSH %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
PVEFSFO
FO
DISPOJTDI
[JFLFO
LSJKHU
WBO
IFU
[JFLFOIVJT
EPPS
EBU
NFWSPVX
OBBS
IVJT
LPNU
FO
EBU
FS
UIVJT[PSH
JT
HFSFHFME
%F
QSBLUJKLWFS QMFFHLVOEJHF
TUFMU
PQ
FJHFO
JOJUJBUJFG
BBO
EF
IVJTBSUT
WPPS
EF
QBUJqOUF
UF
CF[PFLFO


46

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

PPL
PNEBU
WFS[PSHFOEFO
WBO
EF
UIVJT[PSH
BM
TOFM
BBOHFWFO
EBU
EF
[PSH
WPPS
NFWSPVX
7FFOTUSB
NPFJ[BBN
WFSMPPQU
.FWSPVX
[FMG
[FHU
HPFE
UF
FUFO
NBBS
EF
LPFMLBTU
JT
WSJK XFM
MFFH
FO
IBBS
HFXJDIU
EBBMU
OPH
TUFFET
%F
TJUVBUJF
JT
EFT
UF
OJKQFOEFS
PNEBU
EF
Q
BUJqOUF
XFEVXF
JT
HFFO
LJOEFSFO
IFFGU
FO
PPL
OBVXFMJKLT
FFO
TPDJBBM
OFUXFSL
;F
IFFGU
FFO
WSJFOE
NFU
EF
[JFLUF
WBO
"M[IFJNFS
NBBS
[JK
HBBU
OJFU
NFF
OBBS
VJUKFT
NFU
[JKO
GBNJMJF
;F
POUUSFLU
[JDI
BBO
TPDJBMF
DPOUBDUFO
)BBS
FJHFO
WFSLMBSJOH

IJFSWPPS
JT
EBU
[F
UFMFVSHFTUFME
JT
JO
NFOTFO
7BBL
XJKTU
NFWSPVX
7FFOTUSB
[PSH
BG
NFU
EF

XPPSEFO
´EBU
LBO
JL
[FMG
XFMµ
)BBS
HSPPUTUF
BOHTU
JT
EFNFOU
UF
XPSEFO
"MT
FFO
OFV SPQTZDIPMPPH
WBO
FFO
NPCJFM
HFSJBUSJTDI
UFBN
CJK
IBBS
UIVJT
LPNU
PN
EF
NPHFMJKLF
WBTDVMBJSF
EFNFOUJF
OBEFS
UF
POEFS[PFLFO
XJKTU
[F
EF
IVMQWFSMFOFS
EF
EFVS
´+VMMJF
XJMMFO
NF
WPPS
HFL
WFSLMBSFOµ
[FHU
[F %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
CFTMVJU
[JDI
UF
SJDIUFO
PQ
ESJF
QSJPSJUFJUFO
IFU
WFSUSPV XFO
WBO
EF
QBUJqOUF
XJOOFO
WPPSLPNFO
EBU
[F
OPH
WFSEFS
BGWBMU
FO
FSWPPS
[PSHFO
EBU
NFWSPVX
[P
MBOH
NPHFMJKL
UIVJT
LBO
CMJKWFO
XPOFO
[PBMT
[F
[FMG
XFOTU
;F
NFSLU
UJKEFOT
CF[PFLFO
BBO
NFWSPVX
7FFOTUSB
EBU
UF
WFFM
BBOESJOHFO
PQ
HPFEF
[FMG[PSH
KVJTU
XFFSTUBOE
PQXFLU
8FM
NBBLU
[F
NFWSPVX
7FFOTUSB
EVJEFMJKL
EBU
[F
OJFU
WFSEFS
LBO
BGWBMMFO
FS
[BM
EBO
POWFSNJKEFMJKL
FFO
PQOBNF
WPMHFO
;F
XJM
EF
QBUJqOUF
UPDI
EF
LBOT
HFWFO
PN
EF
"%-[PSH
[FMGTUBOEJH
NFU
IVMQ
WBO
EF
UIVJT[PSH
XFFS
PQ
UF
QBLLFO
;F
DPBDIU
EF
WFS[PSHFOEFO
WBO
EF
UIVJT[PSH
EJF
IBBS
XFM
FFOT
CF[PSHEF
CFSJDIUKFT
T
UVSFO
PWFS
EF
XFFSTUBOE
EJF
[JK
CJK
EF
[PSH
POEFSWJOEFO
;P
XJM
NFWSPVX
7FFOTUSB
OJFU
EBU
[JK
FFO
CSPPENBBMUJKE
WPPS
IBBS
LMBBSNBLFO
FO
[F
[FHU
PPL
[FMGTUBOEJH
UF
XJMMFO
EPVDIFO
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
IPVEU
EF
WJOHFS
BBO
EF
QPMT
EPPS
FMLF
XFFL
MBOHT
UF
L
PNFO
IFU
HFXJDIU
UF
NPOJUPSFO
FO
EF
TJUVBUJF
WFSEFS
JO
LBBSU
UF
CSFOHFO
;F
WFS NPFEU
EBU
EF
FFUQSPCMFNFO
WBO
NFWSPVX
NPHFMJKL
UF
NBLFO
IFCCFO
NFU
QJKO
BBO
IFU
HFCJU
FO
NPFEJHU
IBBS
BBO
FFO
BGTQSBBL
UF
NBLFO
NFU
EF
UBOEBSUT
)BBS
BBOCPE
PN
EBU
WPPS
NFWSPVX
7FFOTUSB
UF
EPFO
XPSEU
EPPS
EF
QBUJqOUF
BGHFTMBHFO
7FSEFS
IFFGU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HFNFSLU
EBU
JO
FFO
IPFL
WBO
EF
LBNFS
FFO
TUBQFM
POHF PQFOEF
QPTU
MJHU
;JK
XJM
EBBSPN
PPL
POEFS[PFLFO
PG
FS
NPHFMJKL
CFUBMJOHTBDIUFSTUBO EFO
[JKO
%BBSOBBTU
NBBLU
[F
FFO
BGTQSBBL
NFU
EF
CVVSWSPVX
WBO
NFWSPVX
7FFOTUSB
PN
UF
CFTQSFLFO
PG
[JK
FOLFMF
NBOUFM[PSHUBLFO
PQ
[JDI
LBO
FO
XJM
OFNFO
0PL
SFHFMU
[F
EBU
IBBS
QBUJqOUF
WJB
EF
8NP
IVJTIPVEFMJKLF
IVMQ
LSJKHU %PPS
BM
EF[F
JOTQBOOJOHFO
XPSEU
CFSFJLU
EBU
NFWSPVX
7FFOTUSB
XFFS
NPCJFM
JT
FO
GZTJFL
JO
TUBBU
[JDI
HPFE
UF
CFXFHFO
FO
[FMGT
XFFS
UF
¾FUTFO
8FM
TMBBQU
[F
µT
OBDIUT
PQ
EF
CBOL
JO
EF
XPPOLBNFS
[F
JT
CBOH
PN
BMMFFO
UF
TUFSWFO
*O
EF
XPPOLBNFS
LBO
[F
EF
UW
BBO
MBUFO
FO
EBU
HFFGU
IBBS
FFO
WFJMJHFS
HFWPFM
%F
EFDVCJUVTXPOE
JT
HFTMPUFO
FO
NFWSPVX
JT
OJFU
NFFS
JODPOUJOFOU
%F
[PSH
SPOEPN
EF[F
QBUJqOUF
JT
WBO
SFBDUJFG
OBBS
QSPBDUJFG
HFHBBO
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
IPVEU
EF
SFHJFGVODUJF
;F
DPzSEJOFFSU
EF
[PSH
WBO
EF
UIVJT[PSH
FO
EF
IVJTBSUT
IPVEU
DPOUBDU
NFU
EF
UXFFEF
MJKO
FO
GVO HFFSU
GFJUFMJKL
BMT
´DBTFNBOBHFSµ
WBO
EF
QBUJqOUF
;F
PWFSMFHU
NFU
EF
IVJTBSUT
PWFS
IFU
[PSHQMBO
%F
IVJTBSUT
CMJKGU
PQ
EF[F
NBOJFS
PQ
EF
IPPHUF
FO
LBO
JOHFTDIBLFME
XPSEFO
XBOOFFS
EJU
NFEJTDI
OPPE[BLFMJKL
JT

4

De CanMEDS-rollen

Henk Rosendal

4.1

Inleiding

.FU
IFU
JO

WFSTDIFOFO
77

-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU
-BNCSFHUT

(SPUFOEPSTU

IFFGU
EF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
FO
WFS[PSHFOEFO
77/
IFU
IBOEFMFO
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
PNTDISFWFO
JO
DPNQFUFOUJFHFCJFEFO
FO
EF
CJKCFIP SFOEF
SPMMFO
&FO
DPNQFUFOUJF
JT
FFO
CFLXBBNIFJE
FO
CFWBU
[PXFM
LFOOJT
WBBSEJH IFJET
BMT
IPVEJOHTBTQFDUFO
$PNQFUFOUJFT
IFCCFO
BMUJKE
CFUSFLLJOH
PQ
FFO
BBOUBM
TQFDJ¾FLF
HFCJFEFO
EF
[PHFOPFNEF
DPNQFUFOUJFHFCJFEFO
%F
LFV[F
WPPS
EF[F
PNTDISJKWJOH
WBO
DPNQFUFOUJFT
FO
SPMMFO
JT
JOHFHFWFO
EPPS

SFDFOUF
FO
WFSXBDIUF
UPFLPNTUJHF
POUXJLLFMJOHFO
JO
PO[F
NBBUTDIBQQJK
FO
EBBS NFF
EPPS
EF
XJK[F
XBBSPQ
XJK
BBOLJKLFO
UFHFO
HF[POEIFJE
[PSH
FJHFO
WFSBOUXPPS EFMJKLIFJE
FO
QSPGFTTJPOBMJTFSJOH
%F[F
POUXJLLFMJOHFO
[JKO
CFTDISFWFO
JO
IFU
CFHJO
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
.FU
EF
LFV[F
WPPS
EF[F
DPNQFUFOUJFHFCJFEFO
XPSEU
IFMEFS
XBU
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBH
XPSEFO
WFSXBDIU
BMT
IFU
HBBU
PN
LFOOJT
WBBSEJH IFEFO
FO
IPVEJOH
%JF
IFMEFSIFJE
JT
OPPE[BLFMJKL
WPPS
[PXFM
DMJqOUFO
FO
BOEFSF
[PSHQSPGFTTJPOBMT
BMT
WPPS
EF
¾OBODJFST
WBO
WFSQMFFHLVOEJHF
[PSH
#PWFOEJFO
CJFEU
IFU
IBOEWBUUFO
WPPS
EF
CFSPFQTHSPFQ
[FMG
PN
NFU
FMLBBS
JO
HFTQSFL
UF
HBBO
PWFS
EF
LXBMJUFJU
WBO
EF
[PSH
FO
EF[F
[P
PQ
QFJM
UF
IPVEFO 7PPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
[JKO
JO
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU

EF
WPMHFOEF
DPNQFUFOUJF HFCJFEFO
CFOPFNE
…
WBLJOIPVEFMJKL
IBOEFMFO …
DPNNVOJDBUJF …
TBNFOXFSLJOH …
LFOOJT
FO
XFUFOTDIBQ …
NBBUTDIBQQFMJKL
IBOEFMFO …
PSHBOJTBUJF …
QSPGFTTJPOBMJUFJU
FO
LXBMJUFJU %F[F
JOEFMJOH
JO
[FWFO
DPNQFUFOUJFHFCJFEFO
JT
HFCBTFFSE
PQ
$BO.&%4
$BOBEJBO
.FEJ DBM
&EVDBUJPO
%JSFDUJPOT
GPS
4QFDJBMJTUT


FFO
TZTUFNBUJFL
EJF
[PXFM
OBUJPOBBM
BMT
JOUFSOB UJPOBBM
WFFM
XPSEU
HFCSVJLU
0Q
JFEFS
WBO
EF[F
DPNQFUFOUJFHFCJFEFO
WFSWVMU
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
FFO
IFSLFOCBSF
SPM
&FO
SPM
CFUSFGU
EF
TPDJBBM
WBTUHFMFHEF
HFESBHTWFSXBDIUJOHFO
WBO
FFO
QFSTPPO
JO
FFO
CFQBBMEF
TJUVBUJF
FO
QPTJUJF
1FS
DPNQFUFOUJFHFCJFE
JT
EBU
FFO
BOEFSF
SPM
FO
EF[F
[JKO
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFOPFNE
[PBMT
XFFSHFHFWFO
JO
UBCFM


H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7_4, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

50

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

Tabel 4.1 Competentiegebieden en bijbehorende rollen Competentiegebied:

Bijbehorende rol:

vakinhoudelijk handelen

zorgverlener

communicatie

communicator

samenwerking

samenwerkingspartner

kennis en wetenschap

reflectieve professional

maatschappelijk handelen

gezondheidsbevorderaar

organisatie

organisator

professionaliteit en kwaliteit

professional en kwaliteitsbevorderaar

%F[F
SPMMFO
[JKO
XFM
UF
POEFSTDIFJEFO
NBBS
OJFU
WBO
FMLBBS
UF
TDIFJEFO
7FSQMFFH LVOEJHFO
WFSWVMMFO
BMUJKE
EJWFSTF
SPMMFO
UFHFMJKLFSUJKE
XBBSCJK
EF
DPOUFYU
CFQBMFOE
JT
WPPS
EF
WSBBH
XFMLF
EBBSWBO
IFU
NFFTU
OBESVLLFMJKL
BBO
EF
PSEF
JT[JKO
$SVDJBBM
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JT
WFSEFS
EBU
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
BMUJKE
DFOUSBBM
TUBBU

%F
PWFSJHF
SPMMFO
LVOOFO
EBBS
OJFU
MPT
WBO
XPSEFO
HF[JFO
*O
IFU
EPDVNFOU
&YQFSUJTF HFCJFE

8JKLWFSQMFFHLVOEJHF

XPSEU
EJU
BMT
WPMHU
WFSXPPSE
´"MMF
BOEFSF
CFLXBBN IFEFO
SBLFO
BBO
EJF
DFOUSBMF
SPM
FO
LSJKHFO
FS
SJDIUJOH
EPPSµ
*O
¾HVVS

XPSEU
EBU
HFuMMVTUSFFSE
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
CFWJOEU
[JDI
JO
IFU
NJEEFO
FO
NBBLU
POEFSEFFM
VJU
WBO
BMMF
BOEFSF
SPMMFO
FO
WJDF
WFSTB .FU
EF
LFV[F
WPPS
EF[F
[FWFO
DPNQFUFOUJFHFCJFEFO
FO
EF
CJKCFIPSFOEF
SPMMFO
XPSEFO
EF
WJKG
SPMMFO
1PPM
FU
BM

EJF
UPU
EVTWFS
EPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
XFSEFO
HFIBOUFFSE
WFSWBOHFO
)FU
JT
PWFSJHFOT
OJFU
[P
EBU
IFU
CFSPFQ
FS
OV
PQFFOT
IFMFNBBM
BOEFST
VJU[JFU


Figuur 4.1

De CanMEDS-rollen van de verpleegkundige

professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

De CanMEDS-rollen

51

*O
EF
OJFVXF
PNTDISJKWJOH
[JKO
EF
BDDFOUFO
WFSTDIPWFO
FO
XPSEU
NFFS
OBESVL
HFMFHE
PQ
BTQFDUFO
BMT
FJHFO
SFHJF
[FMGNBOBHFNFOU
TFMFDUJFWF
QSFWFOUJF
FO
TBNFOXFSLJOH
%F
DPOUFYU
XBBSJO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
XFSLU
JT
EFS NBUF
TQFDJ¾FL
EBU
FFO
OBEFSF
VJUXFSLJOH
nO
VJUCSFJEJOH
FSWBO
OPPE[BLFMJKL
[JKO
7FSTDIJMMFOEF
CFSPFQTHSPFQFO
EJF
POEFS
EF
OPFNFS
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO

HF[POEIFJE
WBMMFO
[PBMT
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
FO
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHFO
I
FCCFO
EBBSPN
BMT
WFSWPMH
PQ
77

FFO
PNTDISJKWJOH
WBO
IVO
FJHFO
FYQFSUJTF HFCJFE
HFQVCMJDFFSE
*O
EF
CFTDISJKWJOH
WBO
EF
SPMMFO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBU TDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EJF
WFSEFSPQ
JO
EJU
IPPGETUVL
JT
PQHFOPNFO
[JKO
EF[F
HMPCBBM
CJKFFOHFCSBDIU
FO
CFXFSLU
%JU
MBBU
[JFO
EBU
EF
PWFSFFOLPNTUFO
UVTTFO
EF[F
CFSPFQT HSPFQFO
BBO[JFOMJKL
[JKO
FO
FFO
TBNFOHFWPFHEF
PNTDISJKWJOH
SFDIUWBBSEJHFO
)FU
DFOUSBMF
FO
DPOUJOV
POEFSTDIFJEFOEF
LFONFSL
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQ QJK
FO
HF[POEIFJE
IJFSCJK
JT
EF
DPOUFYU
&O
EF
DPOUFYU
CFQBBMU
WPPS
FFO
HSPPU
EFFM
BBO
XFMLF
DPNQFUFOUJFT
FS
CFIPFGUF
JT
FO
PQ
XFMLF
XJK[F
EF
WFSTDIJMMFOEF
SPMMFO
XPSEFO
WPSNHFHFWFO
%F
WPPSCFFMEFO
EJF
IJFSCJK
JO
EJU
CPFL
BMT
JMMVTUSBUJF
XPSEFO
HFCSVJLU
LPNFO
VJU
EF[F
WFSTDIJMMFOEF
CFSPFQTHSPFQFO
EJF
BMMF
UF
WBUUFO
[JKO
POEFS
EF
OPFNFS
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
4PNT
MJHU
EBBSCJK
EF
OBESVL
PQ
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
PQ
BOEFSF
NPNFOUFO
PQ
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHFO
PG
PQ
EF
417QSBLUJKL
(F[JFO
EF
HF[B NFOMJKLF
OPFNFS
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
IFU
FDIUFS
JO
BMMF
HFWBMMFO
FFOWPVEJH
PN
EF
HFLP[FO
WPPSCFFMEFO
UF
WFSUBMFO
OBBS
EF[F
BG[POEFSMJKLF
CFSPFQTHSPFQFO
%BBS
XBBS
EF
UFSN
´DMJqOUµ
XPSEU
HFCSVJLU
LBO
EJU
FWFOHPFE
nnO

FOLFM
JOEJWJEV
CFUSFGGFO
BMT
°
CJKWPPSCFFME
JO
HFWBM
WBO
KFVHEWFSQMFFHLVOEF
°
LJOE
FO
PVEFS
TBNFO


4.2

Doel en basis

)FU
IBOEFMFO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
QSJNBJS
HFSJDIU
PQ
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
EF
DMJqOU
4DIVVSNBOT
 
)FU
VJU HBOHTQVOU
EBBSCJK
JT
EBU
EF
LXBMJUFJU
WBO
MFWFO
WBO
NFOTFO
IPHFS
JT
OBBSNBUF
[JK
CFUFS
JO
TUBBU
[JKO
EF
SFHJF
PWFS
IVO
FJHFO
MFWFO
UF
CFIPVEFO
%BU
EJU
WFSWPMHFOT
LBO
MFJEFO
UPU
NJOEFS
[PSHDPOTVNQUJF
JT
OJFU
IFU
QSJNBJSF
EPFM
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
NBBS
JT
°
NBBUTDIBQQFMJKL
HF[JFO
°
XFM
FFO
XFMLPN
OFWFOFGGFDU


Zelfmanagement De afgelopen decennia is het verpleegkundig handelen vooral gericht geweest op verzorgen, behandelen en overnemen van zaken die de cliënt – om welke reden dan ook – niet meer zelfstandig kan uitvoeren. De laatste jaren is er echter een brede maatschappelijke verandering op gang gekomen in het denken over ziekte, zorg, gezondheid en gedrag. Hierbij is de nadruk meer komen te liggen op wat de cliënt wél kan en op de manier waarop dat kan worden versterkt. Heel expliciet komt dit tot uiting in een nieuwe definitie van gezondheid uit 2011 (Huber et al., 2011): ‘Het eigen vermogen zich aan te passen en om te gaan met

>>

52

>>

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

sociale, lichamelijke en emotionele uitdagingen’. Zelfmanagement heeft daarin een centrale plaats, waarvan het individuele vermogen om gezondheidsproblemen te voorkomen een cruciaal onderdeel uitmaakt. Hoewel zelfmanagement een kernaspect is van verpleegkundig handelen, bestaat er (nog) geen eenduidige, breed gedragen definitie van zelfmanagement (Grypdonck, 2013). De betekenis verschuift bovendien met het gebruik. Het Landelijk Actieprogramma Zelfmanagement (NPCF-CBO) hanteert de volgende omschrijving: ‘Zelfmanagement is het zodanig omgaan met de chronische aandoening (symptomen, behandeling, lichamelijk en sociale consequenties en bijbehorende aanpassingen in leefstijl) dat de aandoening optimaal wordt ingepast in het leven’ (Timmermans et al., 2011). Dit betekent een streven naar zo veel mogelijk regie over het eigen leven en het mede richting geven aan de inzet van zorg en ondersteuning, om zo de kwaliteit van leven te bevorderen of te behouden. Deze omschrijving is ook voor de verpleegkundige maatschappij en gezondheid goed bruikbaar. In aanvulling daarop hebben Zwier en Van den Brink (2013) de ervaringen van patiënten beschreven. De volgende twee citaten zijn daarbij cruciaal: ‘Zelfmanagement is een leertraject’ en: ‘Zelfmanagement kan steeds anders zijn, afhankelijk van de levensfase en het verloop van de aandoening’. Deze stellingen geven aan dat zelfmanagement geen statisch fenomeen is, of een eenduidig ‘kunstje’. Het vergt een continu aanpassen aan de wensen en mogelijkheden van de cliënt, en impliceert daarmee het doorlopend met elkaar in dialoog blijven. Het zal dan ook duidelijk zijn dat het versterken van zelfmanagement niet eenvoudig is en veel vraagt van zowel de cliënt en zijn omgeving als van de verpleegkundige. Op www.zelfmanagement.com staan veel handige tools om zelfmanagement in de praktijk te bevorderen.

4.3

Twee pijlers van verpleegkundig handelen

)FU
HPFE
LVOOFO
VJUPFGFOFO
WBO
IFU
CFSPFQ
WBO
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JNQMJDFFSU
POEFS
NFFS
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
BMMF
[FWFO
$BO.&%4SPMMFO
BEFRVBBU
LBO
VJUWPFSFO
)JFSPQ
[BM
MBUFS
JO
EJU
IPPGETUVL
XPSEFO
JOHFHBBO
.JOTUFOT
[P
CFMBOHSJKL
[JKO
EF
WPMHFOEF
UXFF
GVOEBNFOUFMF
BTQFDUFO
WBO
BEFRVBBU
QSPGFTTJPOFFM
IBOEFMFO
EF
EJBMPPH
FO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
6JU
WFFM
WBO
EF
JO
IPPGETUVL

CFIBOEFMEF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
CMJKLU
EBU
EF

SFMBUJF
UVTTFO
DMJqOU
FO
WFSQMFFHLVOEJHF
DSVDJBBM
JT
*NNFST
[POEFS
FFO
HPFEF

EJBMPPH
LVOOFO
EF
HF[BNFOMJKL
HFTUFMEF
EPFMFO
OJFU
XPSEFO
CFSFJLU
%F[F
EPFMFO

XPSEFO

HFGPSNVMFFSE
PQ
CBTJT
WBO
POEFSCPVXEF
FO
HFWBMJEFFSEF
EJBHOPTUJFL
%BU
LPNFO
UPU
POEFSCPVXEF
EJBHOPTFT
IFU
GPSNVMFSFO
WBO
EPFMFO
FO
CFQBMFO
XFMLF
JOUFSWFOUJFT
EBBSWPPS
OPEJH
[JKO
´JOEJDFSFOµ


[JKO
EF
CFMBOHSJKLTUF
BTQFD UFO
WBO
IFU
EJBHOPTUJTDI
°
PG
WFSQMFFHLVOEJH
°
SFEFOFSFO
&O
EBU
LBO
BMMFFO
NBBS
TVDDFTWPM
WFSMPQFO
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
DMJqOU
EPPSMPQFOE
NFU
FMLBBS
´JO
EJB MPPHµ
CMJKWFO
;P
CFTDIPVXE
[JKO
EF[F
UXFF
BTQFDUFO
°
EJBMPPH
FO
WFSQMFFHLVOEJH



De CanMEDS-rollen

53

SFEFOFSFO
°
GFJUFMJKL
WPPSMJHHFOE
PQ
EF
$BO.&%4SPMMFO
/V
JT
IFU
[P
EBU
OFU
BMT
CJK
EF
$BO.&%4SPMMFO
EF[F
UXFF
BTQFDUFO
PPL
FFO
LFOOJT
WBBSEJHIFJET
FO
BUUJUV EFDPNQPOFOU
IFCCFO
&S
JT
EBO
PPL
XBU
WPPS
UF
[FHHFO
PN
[F
POEFS
UF
CSFOHFO
CJK
EF
DFOUSBMF
$BO.&%4SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
*O
EF
MJUFSBUVVS
PWFS
EF
$BO.&%4SPMMFO
EJF
PPL
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
XPSEU
BBOHFIPVEFO
XPSEU
EJU
FDIUFS
NBBS
XFJOJH
HFEBBO
(F[JFO
IFU
CFMBOH
WBO
CFJEF
BTQFDUFO
PPL
WPPS
BMMF
BOEFSF
SPMMFO
XPSEU
EBBSPN
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
FFSTU
TUJMHFTUBBO
CJK
EF[F
UXFF
CBTJTFMFNFOUFO
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
)FU
CFMBOH
EBBSWBO
XPSEU
OPH
WFSTUFSLU
EPPS
IFU
HFHFWFO
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
BMT
[FMGTUBOEJHF
[PSHQSPGFTTJPOBM
°
JO
UFHFOTUFMMJOH
UPU
WFFM
BOEFSF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJTDJQMJOFT
°
NFFS
FO
NFFS
WFSBOUXPPSEFMJKL
XPSEU
WPPS
EF
JOIPVE
FO
EF
PSHBOJTBUJF
WBO
EF
[PSH
&FO
WPPSCFFME
EBBSWBO
JT
EF
OJFVXF
BBOTQSBBL
´8JKLWFSQMFHJOHµ
JO
EF
;PSHWFS[FLFSJOHTXFU
 
7FSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[VMMFO
[PXFM
MBOHEVSJHF
XFSL SFMBUJFT
NPFUFO
LVO OFO
BBOHBBO
NFU
IVO
DMJqOU
BMT
POEFSCPVXE
JOTDIBUUFO
XBU
EF
[PSHCFIPFGUF
JT
7FSWPMHFOT
[JKO
[JK
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
IFU
PSHBOJTFSFO
EBBSWBO
FO
WPPS
IFU
FJOE SFTVMUBBU


4.3.1

Eerste pijler: de dialoog

7FSQMFHFO
JT
NFOTFOXFSL
)FU
HBBU
QSJNBJS
PN
EF
POUNPFUJOH
UVTTFO
UXFF
NFOTFO
XBBSWBO
EF
FOF
FFO
[PSHWSBBH
PG
CFIPFGUF
IFFGU
FO
EF
BOEFSF
IJFSPQ
WBOVJU
[JKO
QSP GFTTJPOFMF
BDIUFSHSPOE
SFBHFFSU
NFU
BMT
EPFM
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
EF
[PSHWSBHFS
UF
WFSTUFSLFO
%JU
LPNU
PPL
WPPSU
VJU
EF
NFFTUF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
FO
IBOHU
TBNFO
NFU
EF
WJTJF
PQ
NFOT
FO
HF[POEIFJE
EJF
NFO
IBOUFFSU
%F[F
WJTJF
HFFGU
JO
CFMBOHSJKLF
NBUF
SJDIUJOH
BBO
XBU
FS
WFSWPMHFOT
HFCFVSU
)FU
JT
EBO
PPL
WBO
HSPPU
CFMBOH
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
[JDI
EBBSWBO
CFXVTU
JT
%F[F
WJTJF
LBO
PWFSJHFOT
QFS
DVMUVVS
nO
EPPS
EF
UJKEFO
IFFO
WFSBOEFSFO
.PNFOUFFM
TUBBU
EBBSCJK
EF
WSBBH
DFOUSBBM
IPF
NFOTFO
[P
WFFM
NPHFMJKL
EF
SFHJF
PWFS
IVO
FJHFO
MFWFO
LVOOFO
UFSVH LSJKHFO
&O
BMT
EBU
OJFU
NFFS
IBBMCBBS
PG
NPHFMJKL
JT
IPF
LVOOFO
NFOTFO
VJU
EF
OBCJKF
PNHFWJOH
EF[F
DMJqOU
EBO
[P
HPFE
NPHFMJKL
POEFSTUFVOFO
8BOOFFS
PPL
EBBS
HFFO
NPHFMJKLIF EFO
NFFS
[JKO
[VMMFO
[PSHWFSMFOFST
EF
[PSH
NPFUFO
´PWFSOFNFOµ
.BBS
XFM
BMUJKE
FO
DPOUJOV
JO
HFTQSFL
´EJBMPPHµ
NFU
EF
DMJqOU
XBBSCJK
TBNFO
BGTQSBLFO
XPSEFO
HFNBBLU
PWFS
IFU
XBBSUPF
FO
IFU
IPF
%F
SFMBUJF
UVTTFO
EF
DMJqOU
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JT
IFU
CFMBOHSJKLTUF
POEFSEFFM
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
;PSH
WFSMFOFO
CFHJOU
BMUJKE
NFU
IFU
BBOHBBO
WBO
FFO
SFMBUJF
NFU
EF
DMJqOU
FO
WBBL
PPL
NFU
EJFOT
TPDJBMF
TZTUFFN
%FOL
EBBSCJK
BBO
QBSUOFS
LJOEFSFO
GBNJMJF
WSJFOEFO
FO
CVSFO
%F[F
SFMBUJF
POUXJLLFMU
[JDI
WFSWPMHFOT
OJFU
WBO[FMG
EBBS
NPFU
CFXVTU
BBO
XPSEFO
HFXFSLU
%JU
JT
OPPE[BLFMJKL
PN
EF
DMJqOU
FO
[JKO
PNHFWJOH
UF
MFSFO
LFOOFO
FO
UF
XFUFO
XBBS
[JKO
CFIPFGUFO
FO
NPHFMJKLIFEFO
MJHHFO
+F
HBBU
´TBNFO
PQ
XFHµ
)PFXFM
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF[F
SFMB UJF
WPSN
LSJKHU
NFEF
BGIBOLFMJKL
JT
WBO
EF
QFSTPPOMJKLIFJE
WBO
EF
CFUSPLLFOFO
FO
EVT
LBO
WBSJqSFO
JT
FS
[JF
LBEFS
XFM
FFO
BBOUBM
BMHFNFFO
HFMEFOEF
LFONFSLFO
UF
CFOPFNFO

54

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

De dialoog Een dialoog is een gesprek of een ontmoeting tussen twee of meer personen. Wat eronder wordt verstaan is afhankelijk van de context. In de literatuur en op internet is veel te vinden over dit begrip, dat cruciaal is voor verpleegkundigen. Het voeren van een goede dialoog is echter niet eenvoudig, dat moet je oefenen en leren. In dat kader zijn de volgende kenmerken van een goede dialoog van belang.

…
%F
EFFMOFNFST
[JKO
QBSUOFST
HFFO
UFHFOTUBOEFST …
&S
JT
TQSBLF
WBO
HFMJKLXBBSEJHIFJE …
%F
BOEFS
XPSEU
BMUJKE
TFSJFVT
HFOPNFO …
-VJTUFSFO
JT
NJOTUFOT
[P
CFMBOHSJKL
BMT
QSBUFO …
%PPS WSBHFO
JT
NJOTUFOT
[P
CFMBOHSJKL
BMT
´QPOFSFOµ …
7FSTDIJMMFO
JO
WJTJF
[JKO
OJFU
MBTUJH
NBBS
NBLFO
EF
EJBMPPH
SJKLFS …
&S
JT
XFEFS[JKETF
CFUSPLLFOIFJE
CJK
IFU
POEFSXFSQ …
)FU
HBBU
OPPJU
PN
´HFMJKL
LSJKHFOµ
NBBS
PN
´TBNFO
WFSEFS
LPNFOµ …
1BSUOFST
CMJKWFO
HFEVSFOEF
IFU
HFIFMF
USBKFDU
NFU
FMLBBS
JO
EJBMPPH …
%F
EJBMPPH
JT
FFO
EZOBNJTDI
HFCFVSFO
FO
LBO
EVT
WBO
LBSBLUFS
WFSBOEFSFO …

&FO
OPPE[BLFMJKLF
WPPSXBBSEF
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JT
EBU
IJK
PQSFDIU
JT
HFuOUF SFTTFFSE
JO
EF
DMJqOU


Vilans heeft een paar ‘ezelsbruggetjes’ opgesteld die je goed kunt gebruiken bij een ontmoeting of een gesprek (www.vilans.nl).

%F
SFMBUJF
NFU
EF
DMJqOU
JT
InU
CFMBOHSJKLTUF
JOTUSVNFOU
PN
EF
KVJTUF
LFV[FT
UF

LVOOFO
NBLFO
#FEFOL
XFM
EBU
IFU
BBOHBBO
PQCPVXFO
FO
POEFSIPVEFO
WBO
EF[F
SFMBUJF
EF
O
PEJHF
WPMXBTTFOIFJE
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
WFSFJTU
[PBMT
IFU
WFSNPHFO
PN
LSJUJTDI
OBBS
IFU
FJHFO
IBOEFMFO
UF
CMJKWFO
LJKLFO
%F[F
SFMBUJF
JT
EBO
PPL
DPOUJOV
JO
POUXJLLFMJOH

4.3.2

Tweede pijler: verpleegkundig redeneren

&FO
UXFFEF
QJKMFS
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
JT
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
7FSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
JT
FFO
PQ
IFU
EPNFJO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQ QJK
FO
HF[POEIFJE
UPFHFTQJUTUF
FO
WFSEFS
VJUHFXFSLUF
WPSN
WBO
IFU
JO
EF
HF[POEIFJET [PSH
CFLFOEF
´LMJOJTDI
SFEFOFSFOµ
.FU
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
XPSEU
WPPSBM
CFEPFME
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
TZTUFNBUJTDI
UF
XFSL
HBBU
FO
EBU
[P
HPFE
NPHFMJKL
POEFSCPVXE
EPFU
,MJOJTDI
SFEFOFSFO
NPFU
PWFSJHFOT
OJFU
XPSEFO
WFSXBSE
NFU
EF
CFLFOEF
´LMJOJ TDIF
CMJLµ
EJF
FFO
HFIFFM
BOEFS
GFOPNFFO
CFUSFGU
8BBS
IFU
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
[JDI
PQ
SJDIU
FO
VJU
XFMLF
TUBQQFO
IFU
EPPSHBBOT

CFTUBBU
JT
VJUHFCSFJE
CFTDISFWFO
JO
EF
MJUFSBUVVS
7BO
EFS
$JOHFM

FO
PQ
JOUFSOFU
"GHF [JFO
WBO
IFU
FFSEFSHFOPFNEF
LFONFSL
TZTUFNBUJTDI
FO
POEFSCPVXE
XFSLFO
JT
EF[F


De CanMEDS-rollen

55

WPSN
WBO
SFEFOFSFO
TMFDIUT
WPPS
FFO
EFFM
UPFQBTCBBS
PQ
IFU
EPNFJO
WBO
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
%F
UFSN
´LMJOJTDIµ
PQ
EF
LMJOJFL
CFUSFLLJOH
IFCCFOE
[FMG
WFSXJKTU
OJFU
WPPS
OJFUT
OBBS
FFO
BOEFSF
TFUUJOH
°
EF

CFIBOEFM LMJOJFL
°

EBO
EJF
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
&O
KVJTU
EBU
HFHFWFO
CF UFLFOU
EBU
IFU
[VJWFS
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
JO
EF
FYUSBNVSBMF
TFUUJOH
BBOWVMMJOH
WFSFJTU
*O
EJU
MFFSXFSLCPFL
XPSEU
EBO
PPL
OJFU
HFTQSPLFO
PWFS
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
NBBS
PWFS
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
%JU
XPSEU
IJFSPOEFS
LPSU
UPFHFMJDIU )FU
LMBTTJFLF
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
LFOU
JO
IFU
BMHFNFFO
EF
WPMHFOEF
TUBQQFO
SJTJDP J
OTDIBUUJOH
WSPFHTJHOBMFSJOH
QSPCMFFNIFSLFOOJOH
JOUFSWFOUJF
FO
NPOJUPSJOH
-BN CSFHUT

(SPUFOEPSTU
 
%F[F
TUBQQFO
WPMHFO
FMLBBS
DZDMJTDI
PQ
%F
DFOUSBMF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
JNQMJDFFSU
EBU
IFU
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
EPPSMPQFOE
POEFSEFFM
VJU NBBLU
WBO
IFU
QSPGFTTJPOFMF
BSTFOBBM
¾HVVS
 

/V
POEFSTDIFJEU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[JDI
WBO
JOUSBNVSBBM
XFSLFOEF
WFSQMFFHLVOEJHFO
FOFS[JKET
EPPSEBU
IJK
OJFU
JO
´EF
LMJOJFLµ
XFSLU
NBBS
JO
EF
XJKL
FOPG
CJK
EF
DMJqOU
UIVJT
FO
BOEFS[JKET
EPPSEBU
IJK
NFU
EJF
DMJqOU
FFO
MBOHEVSJHF
SF MBUJF
BBOHBBU
)FU
CPWFOHFOPFNEF
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
XFSLU
HPFE
JO
´EF
LMJOJFLµ
BBOHF [JFO
DMJqOUFO
EBBS
NFFTUBM
QBUJqOUFO
HFOPFNE
[JDI
°
BM
EBO
OJFU
OB
EPPSWFSXJK[JOH
°

NFMEFO
CJK
EF
NFEJTDI
TQFDJBMJTU
NFU
CFQBBMEF
LMBDIUFO
PG
FFO
[PSHWSBBH
XBBSOB
JO
WFFM
HFWBMMFO
LPSUEVSFOEF
CFIBOEFMJOH
FO
[PSH
XPSEFO
JOHF[FU
%F
BBOEPFOJOH
FO
IFU
WFFMBM
LPSUEVSFOE
CFIBOEFMFO
EBBSWBO
TUBBO
EBO
PPL
DFOUSBBM
JO
EF[F
TFUUJOH
/V
XPSEU
EF
EVVS
WBO
EF[F
LMJOJTDIF
PQOBNFT
JFEFS
KBBS
LPSUFS
XBBSEPPS
FS
JO
EF
LMJOJFL
TUFFET
NJOEFS
HFMFHFOIFJE
JT
PN
OB
UF
HBBO
XBU
NPHFMJKL
EF
BDIUFSMJHHFOEF
PPS[BLFO
WBO
EF
WSBBH
PG
IFU
HF[POEIFJETQSPCMFFN
LVOOFO
[JKO
#PWFOEJFO
XPSEFO
EJF
EBO
WFFMBM
HF[PDIU
JO
EF
QBUIPGZTJPMPHJF
&O
EBBSJO
WFSTDIJMU
IFU
QSPGFTTJPOFMF
IBOEFMFO


Figuur 4.2

Het ‘klassieke’ klinisch redeneren

1 risico-inschatting

5 monitoring

4 interventie

2 vroegsignalering

3 probleemherkenning

56

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO

HF[POEIFJE
WBO
EBU
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJF
JO
EF
LMJOJFL
XFSL[BBN
JT
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
IFFGU
[PXFM
LFOOJT
WBO
IFU
TPDJBMF
TZTUFFN
WBO
EF
DMJqOU
BMT
WBO
EF
PNHFWJOH
EF
XJKL
PG
CVVSU 
%BBSOBBTU
CFHSJKQU
IJK
XFMLF
GBDUPSFO
WBO
JOWMPFE
[JKO
PQ
EF
HF[POEIFJETUPF TUBOE
WBO
EF
DMJqOU
%F[F
BDIUFSMJHHFOEF
GBDUPSFO
°
PPL
XFM
EFUFSNJOBOUFO
HFOPFNE
°
CFQBMFO
WPPS
FFO
CFMBOHSJKL
EFFM
EF
HF[POEIFJE
WBO
NFOTFO
FO
EBBSNFF
IVO
WFS NPHFO
UPU
[FMGNBOBHFNFOU
0O[F
HF[POEIFJET[PSH
JT
PQ
[JDI[FMG
TMFDIUT
FFO
WBO
EF[F
EFUFSNJOBOUFO
"OEFSF
NJOTUFOT
[P
CFMBOHSJKLF
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE
[JKO
CJKWPPSCFFME
EF
XPPO
FO
XFSLTJUVBUJF
WBO
EF
DMJqOU
FO
EJFOT
HFESBH
FO
MFFGTUJKM
,FOOJT
WBO
EF[F
EFUFSNJOBOUFO
FO
IPF
EF[F
[JKO
UF
CFuOWMPFEFO
JT
OPPE[BLFMJKL
PN
FWFOUVFMF
Figuur 4.3

Het verpleegkundig zorgproces

1 Vertrouwen opbouwen

2 Anamnese

3 Oorzaken en gevolgen uitsorteren

4 Mogelijke diagnoses voorleggen aan cliënt

Dialoog

5 Toetsen zelfredzaamheid

6 Diagnose vaststellen en voorleggen

7 Resultaat bepalen

8 Interventies bepalen (indiceren)

9 Toewijzen en/of doorverwijzen

10 Zorgplan starten (formeel/informeel)

11 Monitoren en evalueren

De CanMEDS-rollen

57

BDIUFSMJHHFOEF
PPS[BLFO
WBO
FFO
[FMG[PSHUFLPSU
PG
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
UF
LVOOFO
XFHOFNFO
JO
QMBBUT
WBO
EJSFDU
´PWFS
UF
OFNFOµ
%JU
JT
FFO
DSVDJBBM
FO
POEFSTDIFJEFOE
LFONFSL
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
FO
WFSEJFOU
EBBSPN
FFO
FYQMJDJFUF
QMFL
JO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH

SFEFOFSFO
7BO
CFMBOH
JT
CPWFOEJFO
EBU
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
HFFO
DZDMJTDI
QSPDFT
JT
NBBS
FFO
EVJEFMJKL
CFHJO
FO
FJOEQVOU
LFOU
%F
DZDMJ
EJF
JO
EJU
USBKFDU
BBOXF[JH
[JKO
[JKO
EF
WFSTDIJMMFOEF
QMBO°EP°DIFDL°BDUDZDMJ
OMXJLJQFEJBPSHXJLJ,XBMJUFJUTDJSLFM@ WBO@%FNJOH
EJF
TUBOEBBSE
POEFSEFFM
VJUNBLFO
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
FO
FSPQ
[JKO
HFSJDIU
PN
CJK
JFEFSF
TUBQ
OB
UF
HBBO
PG
IFU
KVJTUF
JT
HFEBBO
FO
JT
CFSFJLU
[PEBU
FS
DPOUJOV
LBO
XPSEFO
HFMFFSE
FO
CJKHFTUVVSE
)FU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
IFFGU
CFUSFLLJOH
PQ
IFU
HFIFMF
WFSQMFFHQSPDFT
FO
PQ
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
TUBQQFO
EBBSJO
XPSEFO
EPPSMPQFO
%BU
WFSQMFFHQSPDFT
CFTUBBU
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
VJU
FMG
TUBQQFO
EJF
JO

EPPS
EF
4UJDIUJOH
#FWPSEFSJOH
8JKLWFSQMFFHLVOEF
XXXPQMFJEJOHXJKLWFSQMFFHLVOEJHFOM
[JKO
PNTDISFWFO
3PTFOEBM

7BO
%PSTU
 

Stap 1: Vertrouwen opbouwen )FU
TVDDFT
WBO
WFSQMFFHQSPDFTTFO
TUBBU
PG
WBMU
NFU
EF
LXBMJUFJU
WBO
EF
SFMBUJF
EJF
XPSEU
BBOHFHBBO
FO
PQHFCPVXE
UVTTFO
DMJqOU
FO
WFSQMFFHLVOEJHF
7FSQMFFHLVOEJHFO
NPF UFO
IFU
WFSUSPVXFO
WBO
DMJqOUFO
XJOOFO
1BT
BMT
EBU
WFSUSPVXFO
FS
JT
LBO
FS
TBNFO
XPSEFO
HFXFSLU
;POEFS
WFSUSPVXFO
[BM
FS
OBVXFMJKLT
JFUT
UPU
TUBOE
XPSEFO
HFCSBDIU
%BU
WFSUSPVXFO
JT
FS
MBOH
OJFU
BMUJKE
[PNBBS
EBBS
NPFU
CFXVTU
BBO
XPSEFO
HFXFSLU
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
EPFU
EBU
WPPSBM
EPPS
UF
MBUFO
CMJKLFO
EBU
IJK
PQSFDIU
JT
HFuOUFSFT TFFSE
JO
EF
DMJqOU
EPPS
EF[F
NFU
SFTQFDU
UF
CFIBOEFMFO
FO
EPPS
JO
[JKO
BDUJWJUFJUFO
CMJKL
UF
HFWFO
WBO
EFTLVOEJHIFJE
4PNT
LPTU
IFU
XBU
UJKE
PN
IFU
WFSUSPVXFO
WBO
EF
DMJqOU
UF
XJOOFO
FO
IFU
JT
BBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PN
JO
EJBMPPH
NFU
EF
DMJqOU
BG
UF
UBTUFO
PG
EBU
WFSUSPVXFO
FS
JT
1BT
BMT
EBU
IFU
HFWBM
JT
LBO
XPSEFO
PWFSHFHBBO
UPU
EF
WPMHFOEF
TUBQ
#PWFOEJFO
[BM
EF
WFS QMFFHLVOEJHF
[JDI
FS
HFEVSFOEF
IFU
HFIFMF
WFSQMFFHQSPDFT
WBO
NPFUFO
WFSHFXJTTFO
EBU
IFU
WFSUSPVXFO
OPH
TUFFET
BBOXF[JH
JT
"MT
EBU
OJFU
IFU
HFWBM
CMJKLU
UF
[JKO
EBO
[BM
IJFS
FFSTU
OBESVLLFMJKL
BBO
NPFUFO
XPSEFO
HFXFSLU
%F
XJK[F
XBBSPQ
EJU
WFSUSPVXFO
UPU
TUBOE
LPNU
[BM
JO
EF
QSBLUJKL
PWFSJHFOT
TUFFET
BOEFST
[JKO
FO
JT
NFEF
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
LBSBLUFST
WBO
CFJEF
CFUSPLLFOFO


Stap 2: Anamnese ;P
HBVX
EJU
WFSUSPVXFO
BBOXF[JH
JT
[BM
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFHJOOFO
NFU
IFU
WFS[BNFMFO
WBO
JOGPSNBUJF
)FU
EPFM
IJFSWBO
JT
PN
UF
LPNFO
UPU
FFO
POEFSCPVXEF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
*O
EF
QSBLUJKL
[BM
IFU
PWFSJHFOT
SFHFMNBUJH
WPPSLPNFO
EBU
TUBQ

FO

EPPS
FMLBBS
MPQFO
FO
EBU
FS
UJKEFOT
EF
BOBNOFTUJTDIF
GBTF
BBO
IFU
WFSUSPV XFO
XPSEU
HFXFSLU
#JK
IFU
WFS[BNFMFO
WBO
JOGPSNBUJF
XPSEU
WFFMBM
CFHPOOFO
NFU
FFO
CSFEF
PG
CBTJT BOBNOFTF
XBBSCJK
IFU
WFSLSJKHFO
WBO
FFO
HFOVBODFFSE
FO
IFMEFS
CFFME
WBO
EF
QFSTPPO
FO
[JKO
TJUVBUJF
WPPSPQTUBBU
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
[BM
[JDI
JO
EF[F
GBTF
CFXVTU
NPFUFO
[JKO
WBO
NPHFMJKLF
WPPSPPSEFMFO
%F[F
WFFMWPPSLPNFOEF
WBMLVJM
KVNQJOH
UP
DPODMVTJPOT


58

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

LBO
FSUPF
MFJEFO
EBU
CFMBOHSJKLF
BOEFSF
TJHOBMFO
XPSEFO
HFNJTU
*O
EF[F
GBTF
XPSEU
JOGPSNBUJF
WFSLSFHFO
WBO
[PXFM
EF
DMJqOU
BMT
°
[P
NPHFMJKL
°
WBO
[JKO
OBCJKF
PNHFWJOH
GBNJMJF
WSJFOEFO
NBOUFM[PSHFST
FO[PWPPSU  )FU
WFS[BNFMFO
WBO
SFMFWBOUF
JOGPSNBUJF
HFCFVSU
OJFU
XJMMFLFVSJH
NBBS
JT
FFO
TZTUF NBUJTDI
QSPDFT
)FU
HBBU
JNNFST
PN
JOGPSNBUJF
EJF
OPEJH
JT
WPPS
IFU
TUFMMFO
WBO
EF
KVJTUF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF T 
&O
EJF
EJBHOPTF T
HFFGUHFWFO
WFSWPMHFOT
SJDI UJOH
BBO
EF
UF
CFIBMFO
EPFMFO
FO
JO
UF
[FUUFO
JOUFSWFOUJFT
&FO
BMHFNFOF
OPUJF
EBU
FS

´NPHFMJKL
PQ
FFO
CFQBBME
HFCJFE
XBU
BBO
EF
IBOE
JTµ
JT
EBO
PPL
WPMTUSFLU
PO WPMEPFOEF
BMT
WFSUSFLQVOU
&FO
POEFSCPVXEF
EJBHOPTF
JT
WBO
GVOEBNFOUFFM
CFMBOH
WPPS
BMMF
WFSEFSF
BDUJFT
0N
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
HPFE
UF
LVOOFO
TUFMMFO
[BM
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
HFCSVJL
NPFUFO
NBLFO
WBO
FSLFOEF
FO
XFUFOTDIBQQF MJKL
POEFSCPVXEF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
&FO
EBBSWBO
IFU
JO
EF
XFTUFSTF
XFSFME
NFFTU
HFCSVJLUF
TZTUFFN
JT
IFU
[PHFOPFNEF
/"/%"
*OUFSOBUJPOBM
%JU
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTFT
JT
WBO
IFU
CFTDIJLCBSF
BSTFOBBM
PQ
EJU
HFCJFE
IFU
NFFTU
WPMMFEJH
POEFSCPVXE
0EFOCSFJU
FU
BM
 
&FO
CFLOPQUF
PNTDISJKWJOH
WBO
EJU
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
TUBBU
JO
QBSBHSBBG

WBO
EJU
CPFL
7PPS
IFU
CFQBMFO
WBO
IZQPUIFUJTDIF
EJBHOPTFT
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
FS
FFO
[PHF OPFNEF
1&4TUSVDUVVS
BBOXF[JH
JT
%F
1
TUBBU
WPPS
QSPCMFFN
LMBDIUFO
HF[POEIFJET WFSTUPSJOHFO
PG
IFU
SJTJDP
EBBSPQ
FO
CFTUBBU
VJU
FFO
MBCFM
FO
FFO
EF¾OJUJF
%F
&
LPNU
WBO
FUJPMPHJF
FO
CFTDISJKGU
EF
WFSPPS[BLFOEF
FO
TBNFOIBOHFOEF
GBDUPSFO
%F
4
HBBU
JO
PQ
EF
TZNQUPNFO
TJHOBMFO
BBOXJK[JOHFO
XBBSNFF
LBO
XPSEFO
WBTUHFTUFME
PG
FS
JOEFSEBBE
TQSBLF
JT
WBO
FFO
CFQBBMEF
EJBHOPTF
%PPS
EF[F
JOGPSNBUJF
TZTUFNBUJTDI
UF
WFS[BNFMFO
FO
UF
HFCSVJLFO
XPSEU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PPL
PQ
IFU
TQPPS
HF[FU
WBO
QSPCMFNFO
EJF
NPHFMJKL
PQ
BOEFSF
EPNFJOFO
TQFMFO
FWFOBMT
PQ
WFSPPS[BLFOEF
GBDUP SFO
EJF
NPHFMJKL
LVOOFO
XPSEFO
CFuOWMPFE
%JU
CJFEU
BBOHSJKQJOHTQVOUFO
WPPS
QSJPSJ UFSFO
NFU
XFMLF
EJBHOPTF
[PV
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
QSJNBJS
BBO
EF
TMBH
NPFUFO
HBBO
)FU
/"/%"DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
LFOU
PPL
FFO
EFSHFMJKLF
1&4TUSVDUVVS
IJFSCJK
[JKO

BMMFFO
EF
OBNFO
WBO
EF
UFSNFO
BOEFST
;P
XPSEU
JO
QMBBUT
WBO
EF
&
EF
UFSN
TBNFOIBOHFOEF
GBDUPSFO
HFCSVJLU
&O
JO
QMBBUT
WBO
EF
4
HFCSVJLU
/"/%"
EF
UFSN
CFQBMFOEF
LFONFSLFO


Stap 3: Oorzaken en gevolgen uitsorteren 0Q
CBTJT
WBO
EF
PQ
EF[F
XJK[F
CFQBBMEF
IZQPUIFUJTDIF
EJBHOPTFT
FO
EF
CFQBMFOEF
LFO NFSLFO
FO
TBNFOIBOHFOEF
GBDUPSFO
PG
EF
4
FO
EF
&
JO
EF
1&4TUSVDUVVS
BOBMZTFFSU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
WFSWPMHFOT
EF
WFSPPS[BLFOEF
GBDUPSFO
WBO
IFU
QSPCMFFN
%JU
JT
JO
EF
FFSTUF
QMBBUT
WBO
CFMBOH
PNEBU
IFU
LFOOFO
WBO
EF
PPS[BBL
HFWPMHFO
LBO
IFCCFO
WPPS
EF
MBUFS
JO
UF
[FUUFO
JOUFSWFOUJFT
;FLFS
BMT
EF
WFSPPS[BLFOEF
GBDUPS
´EFUFSNJOBOUµ
CFuOWMPFECBBS
JT
*O
EBU
HFWBM
EJFOU
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
EBBSPQ
UF
XPSEFO
HFSJDIU
FO
OJFU
PQ
IFU
´JO
EF
[PSH
TDIJFUFOµ
*O
EF
UXFFEF
QMBBUT
LBO
IFU
JO[JDIU
HFWFO
JO
EF
°
WBBL
CFTUBBOEF
°
TBNFOIBOH
UVTTFO
QSPCMFNFO
%F[F
LFOOJT
JT
WBO
CFMBOH
CJK
IFU
QSJPSJUFSFO
XBBSNFF
HBBO
XF
BMT
FFSTUF
BBO
IFU
XFSL
0WFS
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE
JT
WFFM
HFTDISFWFO
&FO
WBO
EF
CFLFOETUF
NPEFM MFO
EBU
PPL
JO
IPPGETUVL

BBO
EF
PSEF
JT
HFLPNFO
JT
IFU
EFUFSNJOBOUFONPEFM
WBO
-BMPOEF
[JF
LBEFS 


De CanMEDS-rollen

59

Determinanten van gezondheid Hieronder worden alle factoren verstaan die van invloed zijn op de (volks)gezondheid. Onze gezondheid wordt door veel meer factoren bepaald dan alleen zorg. Denk bijvoorbeeld aan onze fysieke omgeving, de wijk waarin we wonen, ons huis, ons werk of onze school. Maar ook ons gedrag en onze leefstijl zijn van grote invloed op onze gezondheid. Dit denken in determinanten is niet nieuw; het werd voor het eerst beschreven in 1974 (Lalonde, 1974). In Nederland heeft vooral het RIVM dit model verder uitgewerkt. De centrale gedachte erachter is dat we onze gezondheid kunnen bevorderen door deze determinanten te beïnvloeden. Dat vereist wel een brede, generalistische blik, en de bereidheid om samen te werken met professionals uit andere domeinen dan alleen de zorg. In figuur 4.4 wordt de invloed van determinanten op de gezondheid geïllustreerd.

)FU
EFUFSNJOBOUFONPEFM
WBO
-BMPOEF
JT
WSJK
HMPCBBM
FO
HFFGU
WPPSBM
FFO
HPFE
CFFME
WBO
GBDUPSFO
CVJUFO
EF
[PSH
EJF
WBO
JOWMPFE
[JKO
PQ
PO[F
HF[POEIFJE
7PPS
EF
WFS QMFFHLVOEJHF
LBO
EJU
BBOMFJEJOH
[JKO
PN
KVJTU
CVJUFO
EF
[PSH
NFOTFO
UF
CFUSFLLFO
%F
TBNFOIBOHFOEF
GBDUPSFO
PG
&
JO
EF
1&4TUSVDUVVS
IPVEFO
PPL
SFLFOJOH
NFU
GBDUPSFO
CVJUFO
EF
[PSH
[JK
IFU
JO
XBU
NJOEFSF
NBUF 0Q
CBTJT
WBO
EF[F
BOBMZTF
IFFGU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FFO
CFFME
WBO
NPHFMJKLF
IZQPUIF UJTDIF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTFT
FO
EBBSOBBTU
WBO
EF
WFSPPS[BLFOEF
GBDUPSFO
Figuur 4.4 Determinanten van gezondheid (Bron: www.nationaalkompas.nl)

beleid

determinanten van gezondheid omgeving preventie en zorg

externe ontwikkelingen leefstijl

persoonsgebonden factoren

gezondheidstoestand

60

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

Stap 4: Mogelijke diagnoses voorleggen aan cliënt ;PBMT
FFSEFS
HFTUFME
XPSEFO
BMMF
TUBQQFO
JO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
JO
EJBMPPH
NFU
EF
DMJqOU
EPPSMPQFO
%F
FFSTUF
CFWJOEJOHFO
EJF
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
VJU
EF
WPPSHBBOEF
TUBQQFO
IFFGU
WFSHBBSE
XPSEFO
WPPSHFMFHE
BBO
EF
DMJqOU
7PPS
FFO
WFSQMFFHLVOEJHF
E
JBHOPTF
EJF
[JDI
IJFSNFF
POEFSTDIFJEU
WBO
FFO
NFEJTDIF
EJBHOPTF
JT
IFU
DSV DJBBM
EBU
EF
DMJqOU
EF[F
CFWJOEJOHFO
I FSLFOU
.PHFMJKL
NPFU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
UJKEFOTEPPS
EJU
HFTQSFL
XBBSEPPS
EF
BOBNOFTF
HFSJDIUFS
FO
WPMMFEJHFS
XPSEU
[JKO
IZQPUIFUJTDIF
EJBHOPTF T
CJKTUFMMFO
%F
DMJqOU
XPSEU
[PEPFOEF
CFUSPLLFO
CJK
IFU
E
JBHOPTUJDFSFO
0Q
CBTJT
WBO
EF[F
CFWJOEJOHFO
TUFMU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EF
NPHF MJKLF
IZQPUIFUJTDIF

EJBHOPTFT
WBTU 5JKEFOT
EJU
HFTQSFL
FO
JO
BBOWVMMJOH
PQ
WPPSHBBOEF
TUBQQFO
WFSLSJKHU
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
PPL
NFFS
JO[JDIU
JO
EF
FJHFO
NPHFMJKLIFEFO
FO
EF
[FMGSFE[BBNIFJE
WBO
EF
DMJqOU
)JFSBBO
XPSEU
BQBSU
BBOEBDIU
CFTUFFE
JO
TUBQ


Stap 5: Toetsen zelfredzaamheid 5JKEFOT
EJU
HFTQSFL
°
NBBS
PPL
PQ
BOEFSF
NPNFOUFO
°
JT
FS
EF
NPHFMJKLIFJE
PN
EF
[FMGSFE[BBNIFJE
WBO
EF
DMJqOU
WFSEFS
JO
LBBSU
UF
CSFOHFO
%JU
LBO
PQ
EJWFSTF
NBOJF SFO
&FO
WPPS
EJU
EPFM
WFFM
HFCSVJLU
JOTUSVNFOU
JT
EF
;FMGSFE[BBNIFJETNBUSJY
)JFS NFF
LBO
FFO
´GPUPµ
XPSEFO
HFNBBLU
WBO
EF
[FMGSFE[BBNIFJE
WBO
FFO
DMJqOU
PQ
EJWFSTF
MFWFOTHFCJFEFO
%JU
JOTUSVNFOU
JT
°
OFU
BMT
EF
;FMGSFE[BBNIFJET3BEBS
°
FOFS[JKET

HFTDIJLU
PN
TUBSU
FO
GPMMPXVQ
UF
CFQBMFO
BOEFS[JKET
XPSEU
IFU
WFFM
HFCSVJLU
JO
IFU
HFNFFOUFMJKL
EPNFJO
&O
EBBSNFF
LBO
IFU
IBOEJH
[JKO
XBOOFFS
BGTUFNNJOH
NFU
EBU
EPNFJO
XFOTFMJKL
JT
)FU
IFCCFO
WBO
FFO
CFFME
WBO
EF
[FMGSFE[BBNIFJE
WBO
EF
DMJ FOU
JT
CPWFOEJFO
CFIVMQ[BBN
CJK
EF
WPMHFOEF
TUBQQFO
JO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
[PBMT
CJK
IFU
WBTUTUFMMFO
WBO
EF
CFOPEJHEF
JOUFSWFOUJFT
%F
NBUF
WBO
[FMGSFE[BBNIFJE
FO
EF
NPHFMJKLF
SPM
WBO
EF
NBOUFM[PSHPNHFWJOH
EBBSCJK
CFQBMFO
JNNFST
JO
CFMBOHSJKLF
NBUF
XFMLF
JOUFSWFOUJFT
JO
EF[F
TQFDJ¾FLF
TJUVBUJF
OPEJH
[JKO
PN
EF
HFTUFMEF
EPFMFO
UF
SFBMJTFSFO

Stap 6: Diagnose vaststellen en voorleggen %F
WFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
OV
WPMEPFOEF
JOGPSNBUJF
PN
EF
EJBHOPTF T
UF
LVOOFO
WBTU TUFMMFO
*O
WPPSHBBOEF
TUBQQFO
[JKO
EF
IZQPUIFUJTDIF
EJBHOPTFT
CFQBBME
FO
WPPSHF MFHE
BBO
EF
DMJqOU
FO
JT
BBOWVMMFOE
JOGPSNBUJF
WFSLSFHFO
0Q
CBTJT
WBO
EF
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
WBO
EF
/"/%"DMBTTJ¾DBUJF
JO
1&4UFSNFO
EF
´4µ
FO
EF
FWFOUVFMF
FYUSB
JOGPSNBUJF
EJF
WBO
EF
DMJqOU
JT
WFSLSFHFO
LBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
OV
PCKFDUJFG
FO
POEFSCPVXE
EF
EJBHOPTF T
WBTUTUFMMFO
%JU
HFCFVSU
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
TUSVDUVVS
WBO
EF
EJBHOPTF
,MPQU
EF
EF¾OJUJF
;JKO
FS
WPMEPFOEF
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
FO
[JKO
FS
TBNFOIBOHFOEF
GBDUPSFO
BBOXJKTCBBS
*O
EBU
HFWBM
XPSEU
EF
EJBHOPTF
OV
GFJUFMJKL
FO
PCKFDUJFG
WBTUHFTUFME
&FO
EJBHOPTF
JT
FS
PG
JT
FS
OJFU
*FUT
FSUVTTFOJO
CFTUBBU
OJFU
*O
EF[F
GBTF
XPSEFO
PPL
EF
IZQPUIFUJTDIF
EJBHOPTFT
HFqMJNJOFFSE
EJF
OJFU
BBO
EF
´WPPSXBBSEFOµ
MFFT
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
WPMEPFO
)FU
SFTVMUBBU
JT
FFO
PWFS[JDIU
WBO
FFO
PG
NFFS
PCKFDUJFG
WBTUHF TUFMEF
EJBHOPTFT
FO
WBO
FWFOUVFFM
HFqMJNJOFFSEF
IZQPUIFUJTDIF
EJBHOPTFT


De CanMEDS-rollen

61

*O
EF
QSBLUJKL
CMJKLU
FS
JO
WFFM
HFWBMMFO
TQSBLF
WBO
NFFSEFSF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOP TFT
UFHFMJKLFSUJKE
&FO
OPPE[BLFMJKLF
WPMHFOEF
TUBQ
JT
EBO
UF
CFQBMFO
NFU
XFMLF
EJBH OPTFT
WFSEFS
LBO
XPSEFO
HFXFSLU
FO
XFMLF
WPPSBMTOPH
LVOOFO
XPSEFO
´HFQBSLFFSEµ
&O
OFU
BMT
JO
WPPSHBBOEF
GBTFO
JT
PPL
IJFSCJK
EF
BDUJFWF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF
DMJqOU
DSVDJBBM
&OFS[JKET
PNEBU
IFU
WFFM
VJUNBBLU
JO
IPFWFSSF
IJK
JO
TUBBU
JT
PN
WPMHFOEF
TUBQQFO
JO
IFU
QSPDFT
UF
[FUUFO
0N
EJU
UF
LVOOFO
CFPPSEFMFO
JT
EF
JOGPSNBUJF
VJU
TUBQ

[FMGSFE[BBNIFJE
CFIVMQ[BBN
"OEFS[JKET
JT
IFU
[P
EBU
BMMFFO
EJBHOPTFT
EJF
PPL
EPPS
EF
DMJqOU
XPSEFO
I FSLFOE
NPHFMJKLIFEFO
CJFEFO
WPPS
IFU
HF[BNFOMJKL
[FUUFO
WBO
EF
WPMHFOEF
TUBQQFO
[PBMT
EPFMFO
CFQBMFO
FO
IFU
[P
OPEJH
PSHBOJTFSFO
WBO
[PSH
JOEJDFSFO 
)FU
[BM
EVJEFMJKL
[JKO
EBU
PPL
IJFS
XFFS
EF
EJBMPPH
OPPE[BLFMJKL
JT )FU
PQ
EF[F
NBOJFS
POUXJLLFMEF
´WPPSTUFMµ
MFHU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EBBSPN
WPPS
BBO
EF
DMJqOU
%F[F
BDUJFWF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
EF
DMJqOU
MFJEU
TPNT
°
PN
VJUFFOMPQFOEF
S
FEFOFO
°
UPU
BBOQBTTJOH
WBO
EF
QSJPSJUFSJOH
#JKWPPSCFFME
PNEBU
EF
DMJqOU
FFO

CFQBBMEF
EJBHOPTF
POEBOLT
EF
GFJUFMJKLF
WBTUTUFMMJOH
OJFU
POEFSLFOU
PG
PNEBU
IJK
FS
OJFU
BBO
XJM
PG
LBO
NFFXFSLFO
)FU
HSPUF
WPPSEFFM
WBO
EF[F
TUBQ
JT
EBU
FS
WBOBG
EJU
NPNFOU
BMMFFO
OPH
XPSEU
HFXFSLU
NFU
EJBHOPTFT
EJF
EPPS
CFJEFO
XPSEFO
FSLFOE
XBBSEPPS
ESBBHWMBL
POUTUBBU
WPPS
EF
WPMHFOEF
TUBQQFO
%JU
BMMFT
XPSEU
WBTUHFMFHE
JO
IFU
[PSHQMBO %F
´HFQBSLFFSEFµ
EJBHOPTFT
[JKO
IJFSNFF
OJFU
WFSEXFOFO
NBBS
CMJKWFO
JO
FFSTUF
J
OTUBOUJF
PQ
EF
BDIUFSHSPOE
BBOXF[JH
)FU
JT
NPHFMJKL
EBU
EF
TJUVBUJF
HFEVSFOEF
IFU
WFSWPMHQSPDFT
[PEBOJH
WFSBOEFSU
°
CJKWPPSCFFME
EPPS
UPFHFOPNFO
WFSUSPVXFO
°
EBU
EF[F
EJBHOPTFT
JO
FFO
MBUFS
TUBEJVN
WBO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
BMTOPH
QSJPSJUFJU
LVOOFO
LSJKHFO
)FU
JT
BBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PN
IJFSCJK
WBOVJU
[JKO
QSPGFTTJPOFMF
BDIUFS HSPOE
EF
KVJTUF
BGXFHJOHFO
UF
NBLFO

Stap 7: Resultaat bepalen "MT
EF
DMJqOU
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
IFU
FFOT
[JKO
PWFS
EF
SFMFWBOUF
EJBHOPTF T


XPS EFO
HF[BNFOMJKL
EF
UF
CFIBMFO
EPFMFO
HFGPSNVMFFSE
%JU
HFCFVSU
QFS
EJBHOPTF
FO
CJK
WPPSLFVS
WPMHFOT
EF
4."35SFHFM
IUUQOMXJLJQFEJBPSHXJLJ4."35QSJODJQF 
&FO
WFFMHFCSVJLU
BMUFSOBUJFG
JO
EF
WFSQMFFHLVOEF
JT
EF
36.#"SFHFM
IUUQOMXJLJQFEJB PSHXJLJ36.#" 
8BBS
IFU
IJFSCJK
WPPSBM
PN
HBBU
JT
EBU
IFU
UF
CFIBMFO
EPFM
IFMEFS
XPSEU
EBU
EJU
FFO
SFqFM
EPFM
JT
FO
EBU
EVJEFMJKL
JT
XBOOFFS
IFU
HFSFBMJTFFSE
[BM
[JKO
%JU
JT
OJFU
BMUJKE
FFOWPVEJH
&FO
IBOEJH
IVMQNJEEFM
IJFSCJK
JT
EF
[PHFOPFNEF
/VSTJOH
0VUDPNF
$MBTTJ¾DBUJPO
/0$


EJF
SVJN

WFSQMFFHLVOEJHF
[PSHSFTVMUBUFO
CFTDISJKGU
.PPSIFBE
FU
BM
 
)FU
GPSNVMFSFO
WBO
EPFMFO
JT
FFO
OPPE[BLFMJKLF
TUBQ
WPPSEBU
FS
QBTTFOEF
JOUFSWFOUJFT
LVOOFO
XPSEFO
JOHF[FU

Stap 8: Interventies bepalen (indiceren) 1FS
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
WBTUHFTUFME
FO
WBTUHFMFHE
EPFM
XPSEFO
EF
NPHFMJKLF
FO
OPPE [BLFMJKLF
JOUFSWFOUJFT
CFQBBME
)JFSCJK
XPSEU
BGHFTQSPLFO
XBU
OPEJH
JT
PN
EF[F
EPFMFO
UF
CFSFJLFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
FFO
HSPPU
BSTFOBBM
BBO
NPHFMJKLF
JOUFSWFOUJFT
FO
CFQBBMU
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
XFMLF
EBBSWBO
[VMMFO
XPSEFO
JOHF[FU
0PL
IJFSWPPS
CFTUBBU
FS
FFO
IVMQNJEEFM
EF
/VSTJOH
*OUFSWFOUJPO
$MBTTJ¾DBUJPO
/*$


EJF
PNTDISJK WJOHFO
HFFGU
WBO
SVJN

WFSQMFFHLVOEJHF
JOUFSWFOUJFT
#VMFDIFL
FU
BM
 
#JK


62

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

IFU
CFQBMFO
WBO
EF
KVJTUF
JOUFSWFOUJFT
NBBLU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FFO
BGXFHJOH
UVTTFO
LPTUFO
FO
CBUFO
)PF
EF[F
LFV[F
VJUWBMU
IBOHU
BG
WBO
EF
NBUF
WBO
FGGFDUJWJUFJU
WBO
EF
JOUFSWFOUJF
IFU
CFTDIJLCBSF
CVEHFU
FO
EF
NBUF
WBO
CFTUFEJOHTWSJKIFJE
%JU
JNQMJDFFSU
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PQ
EF
IPPHUF
JT
WBO
SFMFWBOUF
WBLMJUFSBUVVS
FO
CPWFOEJFO
WBO
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
[PSH
XPSEU
HFPSHBOJTFFSE
FO
CFLPTUJHE
%F[F
BTQFDUFO
LPNFO
WFS EFSPQ
JO
EJU
CPFL
CJK
EF
$BO.&%4SPMMFO
VJUHFCSFJE
BBO
EF
PSEF


Stap 9: Toewijzen en/of doorverwijzen /BEBU
EPFMFO
FO
JOUFSWFOUJFT
[JKO
CFQBBME
FO
WBTUHFMFHE
PSHBOJTFFSU
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EF
CFOPEJHEF
[PSH
FO
BDUJFT
"GIBOLFMJKL
WBO
EF
BBOXF[JHF
FYQFSUJTF
CFQBBMU
IJK
XBU
IJK[FMG
WPPS
[JKO
SFLFOJOH
OFFNU
FO
XBU
CFUFS
EPPS
BOEFSFO
LBO
XPSEFO
VJUHFWPFSE
%BU
LVOOFO
[PXFM
DPMMFHBµT
JO
IFU[FMGEF
UFBN
[JKO
BMT
[PSHWFSMFOFST
EBBSCVJUFO
&WFOUVFFM
CFUSFGU
IFU
PPL
BOEFSF
EJTDJQMJOFT
EBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
)FU
JT
BBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PN
IJFSJO
EF
KVJTUF
LFV[FT
UF
N
BLFO
8BU
KVJTU
JT
XPSEU
QSJNBJS
CFQBBME
EPPS
EF
QSPGFTTJPOFMF
OPSNFO
WBO
EF
CFUSFGGFOEF
CFSPFQTHSPFQ
XBBSCJK
UF
BMMFO
UJKEF
IFU
CFMBOH
WBO
EF
DMJqOU
WPPSPQ
[BM
TUBBO
%F

CFMBOHFO
WBO
EF
DMJqOU
QSFWBMFSFO
BMUJKE
CPWFO
EJF
WBO
EF
PSHBOJTBUJF
XBBS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSL[BBN
JT
)FU
JT
EBBSCJK
BBO
EF
CFSPFQTHSPFQ
[FMG
PN
FMLBBS
IJFS
LSJUJTDI
PQ
UF
CFWSBHFO
FO
UF
UPFUTFO
PN
[P
IFU
CFSPFQ
´TDIPPOµ
UF
IPV EFO
%JU
JNQMJDFFSU
JOUFSDPMMFHJBMF
UPFUTJOH
JFUT
XBBS
WFSEFS
PQ
XPSEU
JOHFHBBO
CJK
EF
CFTQSFLJOH
WBO
EF
$BO.&%4SPMMFO
/BBTU
GPSNFMF
PG
QSPGFTTJPOFMF
[PSH
XPSEU
CFQBBME
XFML
EFFM
WBO
EF
JOUFSWFOUJFT
JO
EF
WPSN
WBO
JOGPSNFMF
[PSH
LBO
XPSEFO
VJUHFWPFSE


Stap 10: Zorgplan starten (formeel/informeel) %F
WPPSHBBOEF
TUBQQFO
XPSEFO
WBTUHFMFHE
JO
FFO
[PSHQMBO
%JU
LBO
JO
FFO
QBQJFSFO
EPTTJFS
NBBS
HFCFVSU
JO
UPFOFNFOEF
NBUF
FMFLUSPOJTDI
)JFSWPPS
[JKO
FS
EJWFSTF
FMFL USPOJTDIF
TZTUFNFO
PQ
EF
NBSLU
7BO
CFMBOH
JT
EBU
FYQMJDJFU
XPSEU
CFTDISFWFO
XBU
EPPS
XJF
FO
XBOOFFS
XPSEU
VJUHFWPFSE
6JU
IFU
QMBO
NPFU
JO
JFEFS
HFWBM
EVJEFMJKL
CMJKLFO
XFMLF
MJOL
FS
CFTUBBU
UVTTFO
EF
HFTUFMEF
EJBHOPTF T


EF
HFGPSNVMFFSEF
EPFMFO
FO
EF
JOUFSWFOUJFT
*O
QSJODJQF
JT
FO
CMJKGU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POE IFJE
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
PSHBOJTBUJF
WBO
EJU
BMMFT
0PL
BMT
XPSEU
BGHFTQSPLFO
PN
JFNBOE
BOEFST
JO
UF
TDIBLFMFO
CJKWPPSCFFME
FFO
GZTJPUIFSBQFVU
PG
FFO
EJqUJTU
IPVEU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EF
WJOHFS
BBO
EF
QPMT
BMT
IFU
HBBU
PN
IFU
CFSFJLFO
WBO
EF
BGHF TQSPLFO
EPFMFO

Stap 11: Monitoren en evalueren 7BO[FMGTQSFLFOE
XPSEFO
BMMF
BDUJWJUFJUFO
OBVXMFUUFOE
HFNPOJUPSE
EPPS
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
EJF
EBBSEPPS
UJKEJH
LBO
JOHSJKQFO
)JK
JT
PPL
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
IFU
UFSVH LPQQFMFO
WBO
IFU
QSPDFT
FO
EF
VJULPNTU
BBO
EF
CFUSPLLFOFO
FO
LBO
PQ
CBTJT
EBBSWBO
WFSCFUFSWPPSTUFMMFO
GPSNVMFSFO
FO
EF[F
WFSWPMHFOT
JNQMFNFOUFSFO
6JU
IFU
CPWFOTUBBOEF
JT
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
EBU
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
nO
IBOEFMFO
JT
HFCBTFFSE
PQ
EF
OJFVXF
EF¾OJUJF
WBO
HF[POEIFJE
)FU
JT
IFMEFS
EBU
EF


De CanMEDS-rollen

63

EF¾OJUJF
WBO
EF
8)0
VJU

´(F[POEIFJE
JT
FFO
UPFTUBOE
WBO
WPMMFEJH
GZTJFL
HFFT UFMJKL
FO

TPDJBBM
XFMCFWJOEFO
FO
OJFU
WBO
MPVUFS
IFU
POUCSFLFO
WBO
[JFLUF
PG
HFCSFLµ
OJFU
NFFS
QBTU
JO
EF[F
UJKE
XBBSJO
FJHFO
SFHJF
FO
[FMGNBOBHFNFOU
WFFM
NFFS
DFOUSBBM
TUBBO
%F
NFFS
SFDFOUF
PNTDISJKWJOH
WBO
HF[POEIFJE
EJF
PPL
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
XPSEU
HFIBOUFFSE
CFUSFGU
´IFU
WFSNPHFO
WBO
NFOTFO
PN
[JDI
BBO
UF
QBTTFO
FO
FFO
FJHFO
SFHJF
UF
WPFSFO
JO
IFU
MJDIU
WBO
GZTJFLF
FNPUJPOFMF
FO
TPDJBMF
VJUEBHJOHFO
WBO
IFU
MFWFOµ

)VCFS
FU
BM
 
%F[F
PNTDISJKWJOH
LMJOLU
JO
BMMF
BTQFDUFO
WBO
IFU
CFSPFQ
EPPS
PPL
CJK
IFU
IJFSCPWFO
CFTDISFWFO
WFSQMFFHQSPDFT
FO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
&O
EBU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
IPVEU
JO
EBU
BMMF
FMG
CFTDISFWFO
TUBQ QFO
WBO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
[PSHWVMEJH
[P
HPFE
NPHFMJKL
POEFSCPVXE
nO
USBOTQB SBOU
XPSEFO
EPPSMPQFO
*O
EF[F
QBSBHSBBG
JT
EVJEFMJKL
HFNBBLU
EBU
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POE IFJE
[JDI
POEFSTDIFJEFO
WBO
IVO
DPMMFHBµT
JO
EF
LMJOJFL
EPPS
EF
GPDVT

OBESVLLFMJKL
UF
MFHHFO
PQ
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
[FMGNBOBHFNFOU
)FU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
SJDIU
[JDI
EBBSCJK
OJFU
[P[FFS
PQ
QBUIPGZTJPMPHJF
NBBS
NFFS
PQ
HF[POEIFJETHFESBH
FO
EF
CFuO WMPFECBSF
EFUFSNJOBOUFO
WBO
EJU
HFESBH
PQ
JOEJWJEVFFM
FO
PQ

NBBUTDIBQQFMJKL
OJWFBV

&S
LBO
NFU
BOEFSF
XPPSEFO
XPSEFO
HFTUFME
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
DMJqOUFO
POEFSTUFVOU
CJK
EF
WPMHFOEF
WJFS
PQHBWFO
EF
´NFEJTDIFµ
PQHBWF
PNHBBO
NFU
EF
CFIBOEFMJOH
FO
NFU
EF
[JFLUF
[FMG


EF
QTZDIPMPHJTDIF
PQHBWF
BDDFQUBUJF
FO
DPNQFOTBUJF


EF
TPDJBMF
PQHBWF
IFU
WJOEFO
WBO
OJFVXF
SPM MFO
BBOQBTTJOH
BBO
WFSBOEFS FO EF
PNTUBOEJHIFEFO
FO
EF
PQHBWF
WBO
IFU
WJOEFO
WBO
FFO
HF[POEF
MFFGTUJKM
$MJqOUFO
NPFUFO
EBBSWPPS
XFM
PWFS
EF
OPEJHF
LFOOJT
FO
WBBSEJHIFEFO
CFTDIJLLFO
FO
HFNPUJWFFSE
XPSEFO
)FU
JT
EF
DPNQFUFOUJF
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PN
EBBS
TZTUFNBUJTDI
FO
POEFSCPVXE
BBO
UF
XFSLFO
XBBS CJK
EF
GPDVT
DPOUJOV
MJHU
PQ
[FMGNBOBHFNFOU
FO
EF
NBUF
WBO
QBSUJDJQBUJF
;PXFM
IFU
IJFSCPWFO
CFTDISFWFO
WFSQMFFHQSPDFT
BMT
EF
IJFSOB
CFTQSPLFO
$BO.&%4SPMMFO
[JKO
EBBSPQ
HFSJDIU


4.4

De CanMEDS-rollen

*O
EF[F
QBSBHSBBG
XPSEFO
EF
[FWFO
$BO.&%4SPMMFO
PNTDISFWFO
JO
IFU
WPMHFOEF
IPPGETUVL
HFWPMHE
EPPS
FFO
BBOUBM
PQESBDIUFO
%F
CFTDISJKWJOH
WBO
EF[F
SPMMFO
JT
HFCBTFFSE
PQ
IFU
SBQQPSU
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU
WBO
EF
77/
VJU

-BNCSFHUT

(SPUFOEPSTU
 
7FSTDIJMMFOEF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFSPFQTHSPFQFO
[PBMT
XJKLWFS QMFFHLVOEJHFO
FO
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHFO
IFCCFO
IJFSPQ
JONJEEFMT
WFSCJK[POEF SJOHFO

HFTDISFWFO
°
EF
[PHFOPFNEF
FYQFSUJTFHFCJFEFO
°
EJF
NFFS
[JKO
UPFHFTOFEFO
PQ
EF
FJHFO
TQFDJ¾FLF
DPOUFYU
7PPS
FFO
VJUHFCSFJEFSF
PNTDISJKWJOH
FO
BDIUFSHSPOE JOGPSNBUJF
WFSXJK[FO
XF
OBBS
EJF
QVCMJDBUJFT
*O
EJU
IPPGETUVL
XPSEFO
EF
SPMMFO
CFIBOEFME
NFU
EF
TQFDJ¾FLF
CJKCFIPSFOEF
LFOOJT
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
PQ
IPPGEMJKOFO
FO
WPPS
[PWFS
[F
CFUSFLLJOH
IFCCFO
PQ
IFU
EPNFJO
WBO
EF
WFSQMFFHLVO EJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
;F
[JKO
EBBSNFF
OBESVLLFMJKL
OJFU
CFEPFME
BMT
WFSWBOHJOH
WBO
EF
JO
IFU
77/SBQQPSU
CFTDISFWFO
SPMMFO
NBBS
WBUUFO
EF[F
TMFDIUT
TBNFO
FO
WVMMFO
[F
BBO
*O
IFU
MBBUTUF
EFFM
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
XPSEU
PWFSJHFOT


64

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

CJK
EF
´TQFDJBMTµ
WFSEFS
JOHFHBBO
PQ
EF
TQFDJ¾FL
QFS
CFSPFQTHSPFQ
CFOPEJHEF
SPMMFO
FO
WBBSEJHIFEFO
#JK
IFU
XFSLFO
NFU
EF
$BO.&%4SPMMFO
JT
IFU
[BBL
PN
EPPSMPQFOE
EF
WPMHFOEF
[FWFO
VJUHBOHTQVOUFO
JO
IFU
BDIUFSIPPGE
UF
IPVEFO 
&
FO
HPFEF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
TUSFFGU
FSOBBS
gMMF
[FWFO
SPMMFO
BEFRVBBU
UF
WFSWVMMFO 
8
BOOFFS
IJK
FFO
WBO
EF[F
SPMMFO
OJFU
HPFE
LBO
WFSWVMMFO
PSHBOJTFFSU
IJK
IFU
XFSL
[PEBOJH
EBU
BOEFSFO
EF[F
SPM
PWFSOFNFO

%
F
[FWFO
SPMMFO
TUBBO
OJFU
MPT
WBO
FMLBBS
[JK
[JKO
XFM
UF
POEFSTDIFJEFO
NBBS
OJFU
UF
TDIFJEFO 
%
F
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
TUBBU
DFOUSBBM
BMMF
BOEFSF
SPMMFO
LSJKHFO
IJFSEPPS
SJDIUJOH 

)FU
XFSLFO
NFU
EF[F
SPMMFO
CJFEU
IBOEWBUUFO
PN
LSJUJTDI
OBBS
IFU
FJHFO
IBOEFMFO
UF
LJKLFO
FO
WFSWPMHFOT
BBOHSJKQJOHTQVOUFO
WPPS
WFSCFUFSJOH
WBO
EBU
IBOEFMFO 
)
FU
HPFE
LVOOFO
WFSWVMMFO
WBO
EF[F
SPMMFO
JT
XFM
FFO
OPPE[BLFMJKLF
NBBS
PQ
[JDI [FMG
OJFU
WPMEPFOEF
WPPSXBBSEF
WPPS
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO 
)
FU
WFSWVMMFO
WBO
EF[F
SPMMFO
NPFU
BMUJKE
JO
TBNFOIBOH
XPSEFO
HF[JFO
NFU
EF
UXFF
FFSEFS
CFTDISFWFO
QJKMFST
WBO
QSPGFTTJPOFFM
IBOEFMFO
EF
EJBMPPH
FO
IFU
WFSQMFFH LVOEJH
SFEFOFSFO
)JFSOB
HBBO
XF
QFS
$BO.&%4SPM
JO
PQ
EF
EBBSWPPS
CFOPEJHEF
LFOOJT
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
;PBMT
HF[FHE
JT
EF[F
CFTDISJKWJOH
OJFU
WPMMFEJH
NBBS
FFO
TBNFOWBUUJOH
WBO
FO
TFMFDUJFWF
BBOWVMMJOH
PQ
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU

FO
EF
EBBSPQ
WPPSUCPSEV SFOEF
VJUXFSLJOHFO
QFS
FYQFSUJTFHFCJFE
XXXWFOWOOM 


4.4.1

Rol: de verpleegkundige als zorgverlener

professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

De CanMEDS-rollen

65

%F
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
JT
EF
DFOUSBMF
SPM
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
/JFU
WPPS
OJFUT
TUBBU
EF[F
JO
IFU
NJEEFO
WBO
EF
$BO.&%4¾HVVS
"MMF
PWF SJHF
SPMMFO
[JKO
HFSFMBUFFSE
BBO
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
;P
JNQMJDFFSU
BEFRVBBU
[PSH
WFSMFOFO
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PPL
BMMF
BOEFSF
[FT
SPMMFO
HPFE
XFFU
UF
WFSWVMMFO
;PBMT
FFSEFS
CFTDISFWFO
JT
IFU
DFOUSBMF
EPFM
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
BMT
[PSHWFSMFOFS
IFU
°
XBBS
NPHFMJKL
°
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
[FMGNB OBHFNFOU
WBO
EF
DMJqOU
)FU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
HFIFMF
WFSQMFFHQSPDFT
[PBMT
JO
EF
WPSJHF
QBSBHSBBG
CFTDISFWFO
EJFOU
IJFSCJK
BMT
CBTJT


1 Vertrouwen opbouwen

2 Anamnese

3 Oorzaken en gevolgen uitsorteren

4 Mogelijke diagnoses voorleggen aan cliënt

Dialoog

5 Toetsen zelfredzaamheid

6 Diagnose vaststellen en voorleggen

7 Resultaat bepalen

8 Interventies bepalen (indiceren)

9 Toewijzen en/of doorverwijzen

10 Zorgplan starten (formeel/informeel)

11 Monitoren en evalueren

Figuur 4.5

Het verpleegproces

66

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

7PPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
CFHJOU
BMMFT
CJK
EF
FFSTUF
POU NPFUJOH
NFU
EF
DMJqOU
*O
EF
NFFTUF
HFWBMMFO
CFHJOU
EJU
HFTQSFL
NFU
EF
QSJNBJSF
WSBBH
WBO
EF
DMJqOU
EJF
EPPSHBBOT
CFUSFLLJOH
IFFGU
PQ
EJFOT
HF[POEIFJE
%F
WFS QMFFHLVOEJHF
JOWFOUBSJTFFSU
EF
HF[POEIFJE TUPFTUBOE
WBO
EF
DMJqOU
FO
HFFGU
JO
EF
SFHFM
WPPSSBOH
BBO
EF
NFFTU
BDVUF
LXFTUJFT
*O
TPNNJHF
HFWBMMFO
JT
BM
TOFM
EVJEFMJKL
XBU
EF
JO[FU
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
[BM
[JKO
WBBL
[BM
FDIUFS
CMJKLFO
EBU
FS
NFFS
BBO
EF
IBOE
JT
QSPCMFNFO
PQ
BOEFSF
HFSFMBUFFSEF
HFCJFEFO
PG
BDIUFSMJHHFOEF
PPS[B LFO
EJF
EF
HF[POEIFJE
WBO
EF
DMJqOU
OV
PG
JO
EF
UPFLPNTU
LVOOFO
CFESFJHFO
*O
IFU
FFSTUF
HFTQSFL
XPSEU
EBO
NFUFFO
EF
CBTJT
HFMFHE
WPPS
FFO
FWFOUVFFM
WFSWPMHUSBKFDU
#JK
EJU
FFSTUF
DPOUBDU
HFCSVJLU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
BM
[JKO
LFOOJT
WBBSEJHIFEFO
FO
[JOUVJHFO
PN
TJHOBMFO
PQ
UF
WBOHFO
PWFS
[BLFO
EJF
EF
HF[POEIFJE
WBO
EF
DMJqOU
[PXFM
OFHBUJFG
BMT
QPTJUJFG
LVOOFO
CFuOWMPFEFO
%BU
NPFU
XPSEFO
PQHFWBU
BMT
WFFM
CSFEFS
EBO
BMMFFO
MJDIBNFMJKLF
TJHOBMFO
IFU
CFUSFGU
EF
QFSTPPO
JO
[JKO
HFIFFM
EVT
JODMVTJFG
[JKO
GZTJFLF
FO
TPDJBMF
PNHFWJOH
)FU
HFIFMF
GVODUJPOFSFO
WBO
EF
DMJqOU
TUBBU
DFO USBBM
)FU
LBO
EBBSCJK
HBBO
PN
FFO
LJOE
nO
[JKO
PVEFS T


PVEFSFO
nO
IVO
LJOEFSFO
NBBS
PPL
PN
CVSFO
WSJFOEFO
FO
GBNJMJF
BMMFO
EJF
OBVX
[JKO
CFUSPLLFO
CJK
IFU
GVOD UJPOFSFO
WBO
EF
DMJqOU
*O
EJF
FFSTUF
POUNPFUJOH
[PSHU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PPL
EBU
IJK
FFO
CFFME
LSJKHU
WBO
IFU
[FMGNBOBHFNFOUWFSNPHFO
WBO
EF
DMJqOU
XBBS
MPPQU
EF
DMJqOU
IJFSCJK
UFHFOBBO
FO
XBBS
MJHHFO
NPHFMJKLIFEFO
PN
EJU
WFSNPHFO
UF
WFSTUFSLFO
BM
EBO
OJFU
TBNFO
NFU
EF
PNHFWJOH
%JU
BMMFT
NBBLU
POEFSEFFM
VJU
WBO
EF
FFSTUF
TUBQQFO
WBO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
[PBMT
C
FTDISFWFO
JO
EF
WPSJHF
QBSBHSBBG
)FU
JT
EVT
WBO
HSPPU
CFMBOH
EBU
EF
GBTFO
WBO
E
JBHOPTF
JOEJDBUJF
FO
PSHBOJTBUJF
HPFE
POEFSCPVXE
[JKO
*O
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU

XPSEU
EJU
CJK
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
POEFS
CFOPEJHEF
LFOOJT
BMT
WPMHU
H
FGPSNVMFFSE
´)FFGU
LFOOJT
WBO
UIFPSFUJTDIF
NPEFMMFO
BDIUFS
IBBS
BDUJWJUFJUFO
FO
JOUFSWFOUJFTµ
%F
UIFPSFUJTDIF
CBTJT
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
H
F[POEIFJE
CFTUBBU
VJU
EJWFSTF
CSPOOFO
EJF
JO
IFU
CFHJO
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
LPSU
[JKO
CFTDISFWFO
%F
PQHBWF
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
PN
PQ
POEFSCPVXEF
FO
USBOTQBSBOUF
XJK[F
UF
LPNFO
UPU
FFO
KVJTUF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF
JOEJDBUJF
PSHBOJTBUJF
FO
WFS
PG
UPFXJK[JOH
%F
EJBHOPTF
FO
JOEJDBUJFTUFM MJOH
EJFOFO
HFCBTFFSE
UF
[JKO
PQ
FFO
SPCVVTU
FO
FSLFOE
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFFN
XBBSCJK
EPFMFO
IFMEFS
[JKO
HFGPSNVMFFSE
FO
EF
EBBSWPPS
CFOPEJHEF
JOUFSWFOUJFT
DPODSFFU
[JKO
CFTDISFWFO
)FU
VJUHBOHTQVOU
JT
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
BMT
[PSHWFS MFOFS
OJFU
BMMFFO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
LFOU
NBBS
EBU
IJK
EJU
NBUFSJBBM
PPL
XFFU
UPF
UF
QBTTFO
JO
EF
QSBLUJKL
"BOWVMMFOE
EBBSPQ
JT
FS
QFS
TQFDJ¾FL
WFSQMFFHLVOEJH
EPNFJO
KFVHEWFSQMFFHLVOEF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEF
BSCPWFSQMFFHLVOEF
XJKLWFSQMFFHLVOEF
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
FO
0(;WFSQMFFHLVOEF
POEFSXJKTNBUFSJBBM
POUXJLLFME
EBU
IJFS
OJFU
BBO
EF
PSEF
LPNU
%F
IJFSWwwS
HFOPFNEF
CSFEF
UIFPSFUJTDIF
CBTJT
EJF
WFFMBM
POEFSEFFM
JT
WBO
IFU
SFHV MJFSF
ICPW
XPSEU
FDIUFS
XFM
CFLFOE
WFSPOEFSTUFME
CJK
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQ QJK
FO
HF[POEIFJE


De CanMEDS-rollen

67

;PSHWFSMFOFS
LFOOJT …
,FOU
EF
CBTJTQSJODJQFT
WBO
BOBUPNJF
GZTJPMPHJF
QBUIPMPHJF
FO
GBSNBDPMPHJF …
*
T
CFLFOE
NFU
EF
SFMFWBOUF
FO
FSLFOEF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
NPEFMMFO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO …

*T
CFLFOE
NFU
POUXJLLFMJOHTQTZDIPMPHJF
MFWFOTGBTFO
WBO
EF
NFOT
DPQJOH
FO
[FMG NBOBHFNFOU …

8FFU
EPPS
XFMLF
GBDUPSFO
HF[POEIFJE
XPSEU
CFQBBME
FO
XFMLF
EBBSWBO
CFuOWMPFE CBBS
[JKO …

,FOU
EF
HSFO[FO
WBO
IFU
FJHFO
WFSQMFFHLVOEJH
EPNFJO
FO
JT
PQ
EF
IPPHUF
WBO
BBOQBMFOEFBBOWVMMFOEF
EPNFJOFO …
,FOU
EF
WPPS
IFN
SFMFWBOUF
QSPUPDPMMFO …
,
FOU
EF
NPOP
FO
NVMUJEJTDJQMJOBJSF
SJDIUMJKOFO
FO
TUBOEBBSEFO
WPPS
WFSQMFFH LVOEJH
IBOEFMFO …
,
FOU
BMMF
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
SFMFWBOUF
XFU
FO
SFHFMHFWJOH …
*T
PQ
EF
IPPHUF
WBO
BMMF
NPHFMJKLF
CFLPTUJHJOHTXJK[FO ;PSHWFSMFOFS
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF …
*T
JO
TUBBU
EF
EJBMPPH
NFU
EF
DMJqOU
BBO
UF
HBBO
FO
UF
POEFSIPVEFO
…
(BBU
BMUJKE
PQ
[PFL
OBBS
´EF
WSBBH
BDIUFS
EF
WSBBHµ …

*T
BMUJKE
HFSJDIU
PQ
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
[FMGNBOBHFNFOUWFSNPHFO
WBO
EF
DMJqOU …
,BO
EF
CPWFOHFOPFNEF
CBTJTLFOOJT
BBOUPPOCBBS
UPFQBTTFO
JO
EF
QSBLUJKL …
,
BO
EF
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE
JO
LBBSU
CSFOHFO
XFFU
XFMLF
EBBSWBO
CFuOWMPFECBBS
[JKO
FO
JT
JO
TUBBU
EF[F
PQ
EF
HFXFOTUF
NBOJFS
UF
FMJNJOFSFO
PG
UF
CFuOWMPFEFO …
-
BBU
JO
[JKO
IBOEFMFO
[JFO
EBU
IJK
XFFU
XBBS
EF
HSFO[FO
WBO
[JKO
WBL
MJHHFO
FO
TDIB LFMU
XBBS
OPEJH
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
JO …

,BO
EF
CFOPEJHEF
JOGPSNBUJF
HFSJDIU
WFS[BNFMFO
BOBMZTFSFO
FO
JOUFSQSFUFSFO
BOBNOFTF  …

,BO
PQ
CBTJT
WBO
EJF
JOGPSNBUJF
NFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
EF
CFOPEJHEF
[PSH
WBTUTUFMMFO
JOEJDFSFO
FO
PSHBOJTFSFO
UPFXJK[FO  …

8FSLU
PQ
QSPGFTTJPOFMF
XJK[F
WPMHFOT
EF
CFTUBBOEF
QSPUPDPMMFO
SJDIUMJKOFO
FO
TUBO EBBSEFO
FO
LBO
EBBS
[P
OPEJH
POEFSCPVXE
FO
CFBSHVNFOUFFSE
WBO
BGXJKLFO …
*T
JO
TUBBU
EF
JO
HBOH
HF[FUUF
BDUJWJUFJUFO
UF
DPzSEJOFSFO …
*T
JO
TUBBU
EF
FGGFDUFO
WBO
EF
POEFSOPNFO
BDUJFT
UF
NPOJUPSFO …
,BO
PQ
CBTJT
WBO
EF
XBBSHFOPNFO
FGGFDUFO
EF
CFOPEJHEF
BDUJWJUFJUFO
CJKTUFMMFO
BBU
¿FYJCFM
FO
JOWFOUJFG
PN
NFU
EF
¾OBODJqMF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
[PXFM
DMJqOU
BMT
…
( ¾OBODJFS


4.4.2

Rol: de verpleegkundige als communicator

7FSQMFHFO
EPF
KF
OJFU
BMMFFO
)FU
JNQMJDFFSU
EF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
NJOTUFOT
UXFF
NFO TFO
EF
DMJqOU
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
&O
PN
JFUT
WPPS
FMLBBS
UF
LVOOFO
CFUFLFOFO


68

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

JT
DPNNVOJDBUJF
OPEJH
;POEFS
DPNNVOJDBUJF
HFCFVSU
FS
OJFUT
/V
LBO
DPNNVOJDF SFO
PQ
BMMFSMFJ
XJK[FO
WFSCBBM
FOPG
OPOWFSCBBM
GZTJFL
FOPG
PQ
BGTUBOE
NFU
HFMVJE
FOPG
WPSN
$PNNVOJDBUJF
JNQMJDFFSU
WFSEFS
FFO
XFEFSLFSJHIFJE
NFOTFO
SFBHFSFO
PQ
FMLBBS
&O
CJK
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
HFCFVSU
EBU
OJFU
[PNBBS
NBBS
NFU
FFO
EPFM
)FU
NFFTU
USFGGFOE
JO
EBU
WFSCBOE
JT
XFMMJDIU
EF
-BUJKOTF
UFSN
´DPNNVOJDBSFµ
EJF
WFSXJKTU
OBBS
´JFUT
HFNFFOTDIBQQFMJKL
NBLFOµ
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
IFU
USBKFDU
JOHBBO
PN
IFU
[FMGNBOBHFNFOUWFSNPHFO
WFSEFS
UF
WFSTUFSLFO
"EFRVBBU
DPNNVOJDFSFO
JT
NJOEFS
FFOWPVEJH
EBO
IFU
MJKLU
4PNNJHFO
IFCCFO
WBO
OBUVSF
WBBSEJHIFEFO
PQ
EJU
HFCJFE
BOEFSFO
NPFUFO
EBBS
XBU
FYUSBµT
WPPS
EPFO
(PFE
DPNNVOJDFSFO
IFFGU
BMMFT
UF
NBLFO
NFU
KF
NFOTWJTJF
FO
EF
XJK[F
XBBSPQ
KF
UFHFO
HF[POEIFJE
BBOLJKLU
[JF
FFSEFS
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL 
&S
JT
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
DPNNV OJDBUJF
WFFM
POEFSXJKT
FO
PFGFONBUFSJBBM
NFU
SFMFWBOUF
CBTJTJOGPSNBUJF
UF
WFSLSJKHFO
0Q
EF
NFFTUF
ICPWµT
XPSEU
EBBS
JO
IFU
DVSSJDVMVN
WFFM
BBOEBDIU
BBO
CFTUFFE #FEFOL
FDIUFS
EBU
PN
FGGFDUJFG
UF
LVOOFO
DPNNVOJDFSFO
EF[F
CBTJTLFOOJT
XFMJT XBBS
OPPE[BLFMJKL
NBBS
PQ
[JDI[FMG
OJFU
WPMEPFOEF
JT
*NNFST
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EJFOU
IJFSCJK
BMUJKE
SFLFOJOH
UF
IPVEFO
NFU
EF
VOJFLF
PNTUBOEJHIFEFO
WBO
EF
DMJqOU
%FOL
BBO
EF
HF[POEIFJETUPFTUBOE
EF
MFFGUJKE
EF
D
VMUVSFMF
BDIUFSHSPOE
EF
UBBMCFIFFSTJOH
EF
UPFHBOH
UPU
FO
IFU
HFCSVJL
WBO
JOUFSOFU
FO[PWPPSU
)FU
WSBBHU
CPWFOEJFO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JO[JDIU
JO
IFU
FJHFO
HFESBH
FO
JO
IPF
[JKO
WFSCBMF
FO
OPOWFSCBMF
DPNNVOJDBUJF
PWFSLPNU
%JU
XPSEU
CFNPFJMJKLU
BMT
EF
DMJqOU
OJFU
PG
NJOEFS
JO
TUBBU
JT
[JDI
UF
VJUFO
*O
EBU
HFWBM
JT
IFU
NPFJMJKL
PN
UF
WFSJ¾qSFO
PG
KF
EF
DMJqOU
HPFE
IFCU
CFHSFQFO &S
JT
OPH
FFO
CFMBOHSJKLF
SFEFO
XBBSPN
DPNNVOJDBUJF
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBU TDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
FOJHT[JOT
BOEFST
JT
EBO
´JO
EF
LMJOJFLµ
FS
JT
TQSBLF
WBO
FFO
MBOHEVSJHF
SFMBUJF
FO
EJF
SFMBUJF
JT
WBBL
HFSJDIU
PQ
HFESBHTWFSBOEFSJOH
CFWPSEFSFO
[FMGNBOBHFNFOU 
%F
DPNNVOJDBUJF
HBBU
EBBSEPPS
[PXFM
EJFQFS
BMT
WFSEFS
EBO
CJK WPPSCFFME
IFU
PWFSCSFOHFO
WBO
JOGPSNBUJF
PWFS
FFO
BBOEPFOJOH
FO
EF
HFWPMHFO
FSWBO


De CanMEDS-rollen

69

)FU
IFFGU
CFUSFLLJOH
PQ
IFU
HFIFMF
GVODUJPOFSFO
WBO
EF
DMJqOU
FO
WBBL
PPL
EBU
WBO
[JKO
OBCJKF
PNHFWJOH
%JU
XPSEU
HFuMMVTUSFFSE
JO
EF
JO
EJU
CPFL
PQHFOPNFO
DBTFT )JFSPOEFS
XPSEU
JOHFHBBO
PQ
EF
WPPS
EF
SPM
WBO
DPNNVOJDBUPS
CFOPEJHEF
LFOOJT
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
;PBMT
BM
FFSEFS
BBOHFHFWFO
JT
EJU
TMFDIUT
FFO
TFMFDUJF
WBO
CFMBOHSJKLF
BTQFDUFO
FO
UF
CFTDIPVXFO
BMT
FFO
BBOWVMMJOH
PQ
FFSEFS
HFQVCMJDFFSE
NB UFSJBBM
[PBMT
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU
  $PNNVOJDBUPS
LFOOJT …
,FOU
EF
CBTJTQSJODJQFT
WBO
DPNNVOJDBUJF …
,
FOU
IFU
CFMBOH
WBO
DPNNVOJDBUJF
JO
EF
SFMBUJF
NFU
EF
DMJqOU
FO
EJFOT
OBCJKF

PNHFWJOH …

*T
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
NPHFMJKLIFEFO
EJF
OJFVXF
*$5UPFQBTTJOHFO
IJFSCJK
LVOOFO
CJFEFO
$PNNVOJDBUPS
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
…
,BO
MVJTUFSFO …
,BO
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
TJUVBUJF
TPFQFM
WBSJqSFO
UVTTFO
NFUIPEFO
FO
XFSLXJK[FO …
,
BO
[P
OPEJH
TJHOBMFO
WBO
EF
DMJqOU
WFSUBMFO
OBBS
IFU
CFMBOH
WBO
EF
XJKL
nO
WJDF
WFSTB …
8FFU
TMJN
HFCSVJL
UF
NBLFO
WBO
TPDJBM
NFEJB …

8FFU
CFMBOHFO
WBO
VJUFFOMPQFOEF
QBSUJKFO
[PBMT
WFS[FLFSBBST
FO
HFNFFOUFO
FGGFD UJFG
BBO
FMLBBS
UF
LPQQFMFO

4.4.3

Rol: de verpleegkundige als samenwerker

0N
BEFRVBBU
[PSH
UF
LVOOFO
WFSMFOFO
NPFU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[PXFM
LVOOFO
TBNFOXFSLFO
NFU
EF
DMJqOU
FO
[JKO
PNHFWJOH
BMT
NFU
B
OEFSF
[PSHQSPGFTTJPOBMT
)FU
[BM
EVJEFMJKL
[JKO
EBU
DPNNVOJDBUJFWF
WBBSEJHIFEFO
FFO
POMPTNBLFMJKL
POEFSEFFM
WBO
EF[F
TBNFOXFSLJOH
VJUNBLFO

professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

70

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

0PL
TBNFOXFSLFO
JT
NJOEFS
FFOWPVEJH
EBO
XF
WBBL
EFOLFO
)FU
WFSFJTU
WFSUSPV XFO
FO
[FMGLFOOJT
4BNFOXFSLFO
EPF
KF
OJFU
[PNBBS
IFU
NPFU
JFUT
PQMFWFSFO
KF
XJMU
T
BNFO
XBU
CFSFJLFO
&O
EBU
´TBNFOµ
JT
DSVDJBBM
XBOU
KF
LVOU
OV
FFONBBM
OJFU
JO
KF
FFOUKF
TBNFOXFSLFO
%BU
CFUFLFOU
XFM
EBU
IFMEFS
NPFU
[JKO
XBBSwN
KF
XJMU
TBNFO XFSLFO
FO
XBU
KF
TBNFO
XJMU
CFSFJLFO
%BU
EPFM
[BM
CJK
JFEFSF
TBNFOXFSLJOH
BOEFST
[JKO
FO
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
IJK
EBU
[P
IFMEFS
FO
DPODSFFU
NPHFMJKL
NBBLU
%BU
CJFEU
UFWFOT
IPVWBTU
WPPS
EF
WPPSUHBOH
#FEFOL
EBU
TBNFOXFSLFO
OJFU
BMMFFO
CFUSFLLJOH
IFFGU
PQ
TBNFOXFSLFO
NFU
DPMMFHBµT
PG
BOEFSF
[PSHQSPGFTTJPOBMT
NBBS
PPL
NFU
EF
DMJqOU
FO
EJFOT
TPDJBMF
TZTUFFN 7FSEFS
JT
IFU
HPFE
PN
UF
CFTFGGFO
EBU
TBNFOXFSLJOH
OPPJU
WBO
EF
FOF
PQ
EF
BOEFSF
EBH
POUTUBBU
IFU
JT
FFO
QSPDFT
XBBS
BMMF
CFUSPLLFO
QBSUJKFO
JO
NPFUFO
JOWFTUFSFO
%BU
WSBBHU
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EBU
IJK
EBBS
UBDUWPM
FO
QMBONBUJH
NFF
PNHBBU
4BNFOXFSLFO
HBBU
[FMEFO
WBO[FMG
FO
IFU
JT
[JOWPM
PN
EJU
WFFMWVMEJH
JO
EF
QSBLUJKL
UF
PFGFOFO
*O
EF
MJUFSBUVVS
FO
PQ
JOUFSOFU
[JKO
WFFM
CSVJLCBSF
IBOESFJLJOHFO
UF
WJOEFO
&FO
EBBSWBO
JT
#FUFS
4BNFO
EBU
JO

EPPS
IFU
/FEFSMBOET
$FOUSVN
+FVHEHF[POEIFJE
JT
HFQVCMJDFFSE
%F[F
IBOESFJLJOH
CFWBU
POEFS
BOEFSF
FFO
IBOEJH
TUBQQFOQMBO 0NEBU
EF
QSPCMFNBUJFL
WBO
DMJqOUFO
TUFFET
DPNQMFYFS
XPSEU
°
EFOL
BBO
EF
UPFOBNF
WBO
DP
FO
NVMUJNPSCJEJUFJU
°
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
BMT
HFFO
BOEFS
CFTFGU
EBU
HF[POEIFJE
EPPS
WFFM
WFSTDIJMMFOEF
GBDUPSFO
XPSEU
CFuOWMPFE
LBO
IJK
BMMFFO
NBBS
HPFE
GVODUJPOFSFO
BMT
IJK
EPPSMPQFOE
FO
NFU
WFFM
WFSTDIJMMFOEF
QBSUOFST
TBNFOXFSLU
%F[F
TBNFOXFSLJOH
PWFSTUJKHU
WBBL
IFU
EPNFJO
WBO
EF
JOEJWJ EVFMF
[PSHPSHBOJTBUJF
XBBS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSL[BBN
JT
%BU
CFUFLFOU
EBU
EF
WFS QMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
FFO
TUFSLF
[FMGCFXVTUF
[PSHQSPGFTTJPOBM
JT
EJF
EF
JOIPVE
FO
EF
HSFO[FO
WBO
IFU
FJHFO
EPNFJO
LFOU
FO
XFFU
XBBS
BOEFSFO
PQ
[JKO
BBO
UF
TQSFLFO
%JF
CFTFGU
EBU

FO

OJFU

NBBS

JT
&O
EJF
FS
EPPSMPQFOE
PQ
JT
HFSJDIU
PN
WBOVJU
TBNFOXFSLFO
EJF
NFFSXBBSEF
UF
CFSFJLFO
4BNFOXFSLFS
LFOOJT …
)
FFGU
LFOOJT
WBO
TBNFOXFSLJOHTQSPDFTTFO
FO
LBO
EJF
HFSJDIU
JO
HBOH
[FUUFO
FO
IPVEFO
FFGU
FFO
[PEBOJHF
[FMGLFOOJT
EBU
IJK
[JDI
CFXVTU
JT
WBO
[JKO
TUFSLF[XBLLF
LBOUFO
…
) PQ
IFU
HFCJFE
WBO
TBNFOXFSLFO …
*T
CFLFOE
NFU
EF
TPDJBMF
LBBSU
SPOEPN
[JKO
DMJqOU …
,FOU
BMMF
SFMFWBOUF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFST
JO
[JKO
QSBLUJKL
XJKL
FOPG
SFHJP 4BNFOXFSLFS
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF …

*T
JO
TUBBU
EF
WFSXPSWFO
LFOOJT
PWFS
TBNFOXFSLFO
¿FYJCFM
UPF
UF
QBTTFO
JO
EF
QSBLUJKL …

-BBU
JO
[JKO
IPVEJOH
[JFO
EBU
IFU
TBNFOXFSLFO
HFSJDIU
JT
PQ
IFU
HF[BNFOMJKL
UF
CFSFJLFO
EPFM …
,BO
WSBBH
FO
BBOCPE
BEFRVBBU
BBO
FMLBBS
WFSCJOEFO …

1PTJUJPOFFSU
[JDI[FMG
JO
UFBNT
FO
TBNFOXFSLJOHTWFSCBOEFO
BMT
FFO
TUFWJHF
FO
CFUSPVXCBSF
QBSUOFS

De CanMEDS-rollen

4.4.4

71

Rol: de verpleegkundige als reflectieve professional

%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
CBTFFSU
[JKO
IBOEFMFO
[P
WFFM
NPHF MJKL
PQ
XFUFOTDIBQQFMJKL
POEFSCPVXEF
JO[JDIUFO
%BU
CFUFLFOU
EBU
IJK
UPFHBOH
NPFU
IFCCFO
UPU
EF
CFOPEJHEF
MJUFSBUVVS
FO
EBUBCBTFT
EBU
IJK
JO
TUBBU
JT
´LBG
WBO
LPSFOµ
UF
POEFSTDIFJEFO
FO
EBU
IJK
EF
CFTDISFWFO
JO[JDIUFO
OBBS
[JKO
QSBLUJKLTJUVBUJF
LBO
WFSUB MFO
0G
EBU
FS
FFO
CFSPFQTHSPFQ
PG
WFSFOJHJOH
JT
EJF
EJU
BMMFNBBM
PSHBOJTFFSU
FO
PQ
FFO
KVJTUF
XJK[F
WFSTQSFJEU
.BBS
PPL
JO
EBU
HFWBM
[BM
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
[FMG
[PSH
NPFUFO
ESBHFO
WPPS
JNQMFNFOUBUJF
WBO
EF[F
LFOOJT
JO
EF
FJHFO
QSBLUJKL
#PWFOEJFO
[BM
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JO
EF
QSBLUJKL
[BLFO
UFHFOLPNFO
XBBS
PPL
EF
BM
EBO
OJFU
WJB
EF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
WFSTQSFJEF
SJDIUMJKOFO
OJFU
JO
WPPS[JFO
*O
EJF
HFWBMMFO
[BM
IJK
[FMG
NPFUFO
OBHBBO
XBU
POEFS
EF
HFHFWFO
PNTUBOEJHIFEFO
EF
KVJTUF
FO
CFTU
POEFSCPVXEF
IBOEFMXJK[F
JT
*O
IFU
DVSSJDVMVN
WBO
EF
NFFTUF
ICPWµT
XPSEU
EF
OPEJHF
BBOEBDIU
CFTUFFE
BBO
FWJ EFODFCBTFE
QSBDUJDF




IPVEU
JO
EBU
IFU
VJUWPFSFO
WBO
FFO
IBOEFMJOH
EPPS
FFO
CFSPFQTCFPFGFOBBS
PQ
[PEBOJHF
XJK[F
HFTDIJFEU
EBU
EJF
VJUWPFSJOH
JT
HFCBTFFSE
PQ
EF
CFTUF
CFTDIJLCBSF
JOGPSNBUJF
PWFS
EPFMNBUJHIFJE
FO
EPFMUSFGGFOEIFJE


XPSEU
JEFBMJUFS
HFWPFE
EPPS
XFUFOTDIBQQFMJKL
POEFS[PFL
XBBSWBO
EF
SFTVMUBUFO
[JKO
HFQV CMJDFFSE
JO
QFFSSFWJFXFE
WBLUJKETDISJGUFO
1FFSSFWJFXFE
XJM
[FHHFO
EBU
IFU

BSUJLFM
WPPS
QVCMJDBUJF
JT
WPPSHFMFHE
BBO
EF
LSJUJTDIF
CMJL
WBO
WBLHFOPUFO
NFU
BMT
EPFM
EF
LXBMJUFJU
FSWBO
UF
WFSIPHFO
*O
EF
QSBLUJKL
JT
EBU
FDIUFS
OJFU
BMUJKE
FFOWPVEJH
;P
CMJKLU
EBU
FS
NBBS
OBBS
FFO
CFQFSLU
BBOUBM
POEFSXFSQFO
PG
QSPCMFNFO
CJOOFO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
EPNFJO
LXBMJUBUJFG
HPFE
POEFS[PFL
JT
WFSSJDIU
#PWFOEJFO
LPNU
EF
POEFS[PFLTQPQVMBUJF
WBBL
OJFU
PWFSFFO
NFU
EF
DMJqOUFO
JO
EF
QSBLUJKL
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
%FOL
BBO
WFSTDIJMMFO
JO
MFFGUJKE

HFTMBDIU
BGLPNTU
DPNPSCJEJUFJU
FO[PWPPSU
)PFXFM
XFUFOTDIBQQFMJKL
POEFS[PFL


professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

72

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

[
FLFS
CSVJLCBSF
JOGPSNBUJF
WPPS
EF
QSBLUJKL
LBO
PQMFWFSFO
LBO
IFU
OPPJU
[P
[JKO
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EBBS
CMJOE
PQ
WBBSU
)JK
[BM
EF
SFTVMUBUFO
WBO
POEFS[PFL
BMUJKE
LSJUJTDI
NPFUFO
CFTDIPVXFO
FO
NPFUFO
OBHBBO
JO
IPFWFSSF
EF
JO
IFU
POEFS[PFL
CFTDISFWFO
QSPCMFNFO
PWFSFFOLPNFO
NFU
XBU
IJK
WPPS
[JDI
[JFU
&O
IJK
[BM
FWFOUVFFM
EVT
°
POEFSCPVXE
°
BOEFSF
LFV[FT
LVOOFO
FO
TPNT
NPFUFO

NBLFO
&FO
QSPGFTTJPOBM
LFONFSLU
[JDI
OJFU
BMMFFO
EPPSEBU
IJK
[JKO
IBOEFMFO
CBTFFSU
PQ
XFUFOTDIBQQFMJKL
POEFSCPVXEF
SJDIUMJKOFO
NBBS
EPPSEBU
IJK
EJF
FOFS [JKET
LSJUJTDI
CFTDIPVXU
FO
BOEFS[JKET
HFCSVJLU
PN
[JKO
FJHFO
IBOEFMFO
WFSEFS
UF
POUXJLLFMFO
3JDIUMJKOFO
[JKO
[FLFS
WBO
HSPPU
CFMBOH
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBU TDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
NBBS
NPFUFO
OPPJU
[POEFS
OBEFOLFO
XPSEFO
PQHFWPMHE
)FU
[JKO
PPL
OJFU
WPPS
OJFUT
´SJDIUµMJKOFO
[F
HFWFO
SJDIUJOH
BBO
IFU
IBOEFMFO "BOHF[JFO
TMFDIUT
FFO
SFMBUJFG
CFTDIFJEFO
EFFM
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
EPNFJO
POEFSXFSQ
JT
HFXFFTU
WBO
XFUFOTDIBQQFMJKL
POEFS[PFL
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
UPDI
[P
HPFE
NPHFMJKL
POEFSCPVXE
EJFOU
UF
IBOEFMFO
[BM
IJK
BOEFSF
XFHFO
NPF UFO
CFXBOEFMFO
PN
BBO
EF
CFOPEJHEF
JOGPSNBUJF
UF
LPNFO
%BU
LBO
WJB
GPSNFMF
MFFSUSBKFDUFO
NBBS
PPL
JO
EF
EBHFMJKLTF
QSBLUJKL
#JKWPPSCFFME
EPPS
IFU
PSHBOJTF SFO
WBO
DBTVTCFTQSFLJOHFO
JOIPVEFMJKLF
CJKFFOLPNTUFO
JOUFSWJTJF
FO[PWPPSU
*O
EF
[PSH
WFSBOEFSU
[P
WFFM
EBU
EPPSMPQFOE
CJKMFSFO
FO
CJKCMJKWFO
OPPE[BBL
[JKO
)FU
BDUJFG

SFHJTUSFSFO
FO
CJKIPVEFO
WBO
IFU
,XBMJUFJUTSFHJTUFS
77
WJB
CPWFOCFTDISF WFO

PQUJFT
JT
WBO
HSPPU
CFMBOH
%BBSCJK
JT
FFO
SF¿FDUJFWF
IPVEJOH
OPPE[BLFMJKL
%BU
CFUFLFOU
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[PSHWVMEJH
OBEFOLU
PWFS
EF
UF
NBLFO
LFV[FT
JOIPVEFMJKL
QSPDFTNBUJH
FO
FUIJTDI
)FU
CFUSFGU
CJKWPPSCFFME
WSBHFO
BMT
IPF
WFSIPVEU
[JDI
´EBU
XBU
LBOµ
UPU
´EBU
XBU
EF
DMJqOU
XJMµ
&O
XBU
CFUFLFOU
EF
CFIBOEFMJOH
WPPS
EF
LXBMJUFJU
WBO
MFWFO
PG
WPPS
IFU
[FMGNBOBHFNFOUWFSNPHFO
%FSHFMJKLF
UIFNBµT
IBOHFO
OBVX
TBNFO
NFU
EF
QFSTPPOMJKLF
MFWFOTIPVEJOH
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
[JKO
NFEF
EBBSPN
CJK
VJUTUFL
POEFSXFSQFO
WPPS
POEFSMJOHF
CFTQSFLJOHFO
JO
EF
QSBLUJKL
0PL
IJFS
JT
EVJEFMJKL
EBU
EF
EJBMPPH
NFU
EF
DMJqOU
DSVDJBBM
JT
WPPS
IFU
CJFEFO
WBO
QBTTFOEF
[PSH
3F¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM
LFOOJT …
)FFGU
LFOOJT
WBO
EF
QSJODJQFT
WBO

 …
,FOU
WFSTDIJMMFOEF
NBOJFSFO
PN
IFU
IBOEFMFO
UF
POEFSCPVXFO
…
)FFGU
LFOOJT
WBO
BDUVFMF
POUXJLLFMJOHFO
CJOOFO
IFU
FJHFO
WBLHFCJFE …
8FFU
IPF
LFOOJTEFMJOH
FGGFDUJFG
LBO
XPSEFO
HFSFBMJTFFSE 3F¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
…
)PVEU
[FMGTUBOEJH
EF
WBLMJUFSBUVVS
CJK …
%FFMU
[JKO
LFOOJT
TUSVDUVSFFM
NFU
DPMMFHBµT …
#BTFFSU
[JKO
IBOEFMFO
[P
WFFM
NPHFMJKL
PQ
SJDIUMJKOFO …
,BO
CFBSHVNFOUFFSE
BGXJKLFO
WBO
SJDIUMJKOFO …
5
PFUTU
[JKO
NFOJOH
BBO
EJF
WBO
BOEFSFO
FO
JT
JO
TUBBU
[JKO
NFOJOH
IJFSEPPS
CJK
UF
TUFMMFO …
*T
JO
TUBBU
HSFO[FO
BBO
UF
HFWFO
UVTTFO
XBU
LBO
FO
XBU
XFOTFMJKL
JT …
4UFMU
IJFSCJK
EF
NFOJOH
FO
EF
XFOT
WBO
EF
DMJqOU
DFOUSBBM

De CanMEDS-rollen

4.4.5

73

Rol: de verpleegkundige als gezondheidsbevorderaar

;PBMT
FFSEFS
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
CFOPFNE
JT
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
[FMGNBOBHFNFOU
IFU
DFOUSBMF
EPFM
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
;FMGNBOBHF NFOU
JT
FFO
POMPTNBLFMJKL
EFFM
WBO
IFU
OJFVXF
EFOLFO
PWFS
HF[POEIFJE
FO
HFESBH
4UPOE
BBO
IFU
FJOE
WBO
EF
WPSJHF
FFVX
WPPSBM
IFU
EFOLFO
JO
UFSNFO
WBO
[JFLUF
FO
[PSH
DFOUSBBM
OV
JT
EBU
WFSTDIPWFO
OBBS
´HF[POEIFJE
FO
HFESBHµ
)FU
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
FJHFO
WFSNPHFO
WBO
EF
DMJqOU
FO
IFU
JO
FJHFO
IBOE
OFNFO
WBO
EF
SFHJF
CJK
BMMFSMFJ
VJU EBHJOHFO
PQ
[PXFM
MJDIBNFMJKL
QTZDIJTDI
TPDJBBM
BMT
NBBUTDIBQQFMJKL
HFCJFE

)VCFS
FU
BM



TUBBO
DFOUSBBM
JO
IFU
IBOEFMFO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
(PFE
CFTDIPVXE
[PV
EF
SPM
WBO
HF[POEIFJETCFWPSEFSBBS
OJFU
BMT
BQBSUF
SPM
IPFWFO
XPSEFO
PNTDISFWFO
FO
[PV
EF[F
JOUFHSBBM
POEFSEFFM
NPFUFO
VJUNBLFO
WBO
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
&FO
WBO
EF
SFEFOFO
PN
EJU
UPDI
UF
EPFO
JT
EBU
EJU
BTQFDU
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
EF
BGHFMPQFO
EFDFOOJB
°
NFEF
PN
¾OBODJFFMFDPOPNJTDIF
SFEFOFO
°
OBBS
EF
BDIUFSHSPOE
XBT
WFSEXFOFO
)FU
IFSOJFVXEF
JO[JDIU
EBU
KVJTU
EJU
POEFSEFFM
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
DSVDJBBM
JT
WPPS
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
EF
HF[POEIFJE
JT
WBO
SFDFOUF
BBSE
3PTFOEBM

7BO
IFU
&SWF
 
%BBSNFF
JT
PPL
FFO
UXFFEF
SFEFO
HFHFWFO
PN
EF
SPM
WBO
HF[POEIFJETCFWPSEFSBBS
XnM
BQBSU
UF
CFOPFNFO
IFU
JT
UF
CFTDIPVXFO
BMT
FFO
POEFSTDIFJEFOE
LFONFSL
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
&FSEFS
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
JT
IJFS
VJUWPFSJH
PQ
JOHFHBBO 8BBS
IFU
WPPS
EF
HF[POEIFJETCFWPSEFSBBS
WPPSBM
PN
HBBU
JT
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFHSJKQU
IPF
HF[POEIFJE
XPSEU
CFQBBME
XFMLF
GBDUPSFO
EBBSPQ
WBO
JOWMPFE
[JKO
PQ
XFMLF
XJK[F
EF
DMJqOU
JO
JOUFSBDUJF
NFU
[JKO
PNHFWJOH
GVODUJPOFFSU
FO
PQ
XFMLF
XJK[F
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
EF
DMJqOU
LBO
XPSEFO
CFWPSEFSE

professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

74

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

1FS
CFSPFQTHSPFQ
[BM
IJFSCJK
EF
BBOEBDIU
BOEFST
MJHHFO
;P
XPSEU
WBO
EF
XJKLWFSQMFFH LVOEJHF
WFSXBDIU
EBU
IJK
CFHSJKQU
XFMLF
GBDUPSFO
JO
EF
PNHFWJOH
XJKL
FFO
SPM
TQFMFO
CJK
EF
HF[POEIFJE
WBO
NFOTFO
FO
IPF
EF[F
[JKO
UF
CFuOWMPFEFO
)FU
LVOOFO
NBLFO
WBO
FFO
HFEFHFO
XJKLTDBO
JT
IJFSCJK
OPPE[BLFMJKL
%JU
JT
BBOWVMMFOE
PQ
IFU
EPNFJO
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
EJF
WPPSBM
IBOEFMU
WBOVJU
[JKO
LFOOJT
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
SJTJDPHFESBH
FO
SJTJDPGBDUPSFO
VJU
EF
PNHFWJOH
%F
KFVHEWFSQMFFHLVO EJHF
[BM
[JDI
NFFS
SJDIUFO
PQ
EF
HFIFMF
HF[JOTTJUVBUJF
FO
PQ
EF
TDIPPM
WBO
EF
KFVHEJHF
)JK
IFFGU
WPPSBM
JO[JDIU
JO
EF
WBOVJU
EJF
PNHFWJOH
CFQBMFOEF
GBDUPSFO
%F
BSCPWFS QMFFHLVOEJHF
JT
WPPSBM
HFTQFDJBMJTFFSE
JO
EF
SPM
EJF
EF
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
IJFSCJK
TQFMFO
%BBSOBBTU
TQFFMU
QTZDIJTDIF
FO
QTZDIJBUSJTDIF
QSPCMFNBUJFL
JO
WFFM
HFWBMMFO
FFO
HSPUF
SPM
CJK
EF
HF[POEIFJE
%JU
DPNQMFYF
HFCJFE
JT
IFU
EPNFJO
WBO
EF
TPDJBBMQTZ DIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
WBO

OBUVSF
EJDIU
CJK
EF
IVJTBSUT
FO
JT
JO
TUBBU
PN
[FLFS
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
DISPOJTDIF
BBOEPFOJOHFO
WBOVJU
EF[F
CSFEF
JOWBMTIPFL
EF
MJOL
UF
MFHHFO
NFU
IFU
NFEJTDIF
EPNFJO
%F
PQESBDIU
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
BMUJKE
PN
WBOVJU
EF
HFOFSBMJTUJTDIF
J
OWBMTIPFL
EF
EJBMPPH
BBO
UF
HBBO
NFU
EF
DMJqOU
FO
TBNFO
UPU
FFO
POEFSCPVXEF
EJBH OPTF
UF
LPNFO
)FU
JT
BMUJKE
EF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF[F

HFOFSBMJTU
PN
XBBS
OPEJH
FFO
TQFDJBMJTU
JO
UF
TDIBLFMFO
%BU
LBO
FFO
WBO
EF
HFOPFNEF
BOEFSF
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[JKO
NBBS
PPL
JFNBOE
VJU
FFO
BOEFS
EPNFJO %F
TQFDJ¾FLF
FYQFSUJTF
PQ
FFO
CFQBBME
EPNFJO
[BM
QFS
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
WFSTDIJMMFO
NBBS
EBU
HFMEU
OJFU
WPPS
EF
XJK[F
XBBSPQ
IFU
DPOUBDU
NFU
EF

DMJqOU
XPSEU
BBOHFHBBO
FO
VJUHFCPVXE
&FSEFS
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
JT
BM
JOHFHBBO
PQ
EF
EJBMPPH
BMT
QJKMFS
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
)FU
JT
FFO
POEFSTDIFJEFOE
LFONFSL
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EBU
IJK
FFO
MBOHEVSJHF
SFMBUJF
BBOHBBU
NFU
EF
DMJqOU
FO
[JKO
OBCJKF
PNHFWJOH
&O
PNEBU
FMLF
DMJqOU
BOEFST
JT
[BM
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
IJFSJO
UBDUWPM
FO
HFEJGGFSFOUJFFSE
NPFUFO
LVOOFO
IBOEFMFO
&FO
CFOBEFSJOH
EJF
CJK
EF
FOF
DMJqOU
XFSLU
LBO
CJK
EF
BOEFSF
KVJTU
BWFSFDIUT
XFS LFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EJFOU
IJFSWPPS
IFU
KVJTUF
HFWPFM
UF
POUXJLLFMFO
%BU
WFSFJTU
EF
OPEJHF
TPDJBMF
CBTJTWBBSEJHIFEFO
FO
NFFTUBM
PPL
FFO
E
PTJT
FSWBSJOH
%BBSOBBTU
[JKO
FS
QFS
WBLHFCJFE
EF
OPEJHF
NFUIPEFO
FO
UFDIOJFLFO
WPPSIBOEFO
PN
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
UPU
HFESBHT WFSBOEFSJOH
UF
LPNFO
FO
IFU
[FMGNBOBHFNFOUWFS NPHFO
UF
CFWPSEFSFO
)FU
TQSFFLU
WPPS
[JDI
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EF[F
CFIFFSTU
[F
LBO
UPFQBTTFO
FO
FS
XBBS
OPEJH
PPL
POEFSCPVXE
WBO
LBO
BGXJKLFO
%F
LFOOJT
PWFS
MFFGTUJKM
FO
EF
NPHFMJKLIFEFO
UPU
BBOQBTTJOH
EBBSWBO
WFS TDIJMMFO
QFS
DVMUVVS
0PL
EF
XJK[F
XBBSPQ
XPSEU
PNHFHBBO
NFU
HF[POEIFJETSJTJDPµT
FO
EF
JOWMPFE
WBO
EF
OBCJKF
PNHFWJOH
PQ
HFESBH
XPSEFO
WPPS
FFO
CFMBOHSJKL
EFFM
EPPS
EF
DVMUVVS
CFQBBME
)FU
JT
DSVDJBBM
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EBU
CFHSJKQU
FO
EBBS
JO
[JKO
IBOEFMFO
CMJKL
WBO
HFFGU
*ONJEEFMT
JT
FS
WFFM
CFLFOE
PWFS
XFMLF
JOUFSWFOUJFT
XFM
FO
XFMLF
NJOEFS
HPFE
XFS LFO
0Q
XXXMPLFUHF[POEMFWFOOM
JT
FFO
JOUFSWFOUJFEBUBCBTF
PQHFOPNFO
)JFSJO
LBO
QFS
UIFNB
XPSEFO
OBHFHBBO
JO
IPFWFSSF
EF
CFTUBBOEF
JOUFSWFOUJFT
[JKO

POEFSCPVXE
%F[F
EBUBCBTF
XPSEU
EPPSMPQFOE
BBOHFQBTU
PQ
CBTJT
WBO
EF
OJFVXTUF
JO[JDIUFO


De CanMEDS-rollen

75

(F[POEIFJETCFWPSEFSBBS
LFOOJT …
)FFGU
CBTJTLFOOJT
WBO
FQJEFNJPMPHJF
FO
EFNPHSB¾F …
,FOU
EF
CBTJTQSJODJQFT
WBO
QSFWFOUJF
FO
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE …
,BO
HF[POEIFJETSJTJDPµT
JO
FFO
WSPFH
TUBEJVN
TJHOBMFSFO …
8FFU
XFMLF
EFUFSNJOBOUFO
UF
CFuOWMPFEFO
[JKO …
,FOU
EF
CBTJTQSJODJQFT
WBO
HFESBH
FO
HFESBHTWFSBOEFSJOH …
,
FOU
EF
WFSTDIJMMFO
UVTTFO
DVMUVSFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
MFFGTUJKM
SJTJDPJOTDIBUUJOH
FO
HFESBHTWFSBOEFSJOH …

*T
PQ
EF
IPPHUF
WBO
EF
XJKLPNHFWJOH
WBO
EF
DMJqOU
4&4
DVMUVSFO
HFCSVJLFO
MFFG HFXPPOUFO
FO[PWPPSU 
(F[POEIFJETCFWPSEFSBBS
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
…

,BO
EF
CFOPEJHEF
JOGPSNBUJF
PWFS
HF[POEIFJETCFuOWMPFEJOH
TZTUFNBUJTDI
WFS[B NFMFO
FO
JOUFSQSFUFSFO …
,BO
EF[F
JOGPSNBUJF
PN[FUUFO
JO
IBOEFMFO …
,BO
FFO
MBOHEVSJHF
SFMBUJF
BBOHBBO
NFU
EF
DMJqOU
FO
EF[F
SFMBUJF
VJUCPVXFO …

*T
JO
TUBBU
PN
POHFBDIU
IFSLPNTU
FO
DVMUVVS
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
EF
DMJqOU
UF
CFWPSEFSFO …
8FFU
IPF
IJK
EF
TPDJBMF
PNHFWJOH
SPOEPN
EF
DMJqOU
LBO
NPCJMJTFSFO …

,BO
TJHOBMFO
VJU
EF
PNHFWJOH
EJF
EVJEFO
PQ
HF[POEIFJETSJTJDPµT
WFSUBMFO
JO
BBOCF WFMJOHFO
WPPS
WFSCFUFSJOH
CJKWPPSCFFME
OBBS
EF
HFNFFOUF
FO
EF
[PSHWFS[FLFSBBS


4.4.6

Rol: de verpleegkundige als organisator

%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
XFSLU
[FMEFO
BMMFFO
(F[POEIFJET QSPCMFNFO
XPSEFO
JO
UPFOFNFOEF
NBUF
DPNQMFY
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JT
EBBSNFF


professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

76

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

PPL
NFFS
FO
NFFS
BGIBOLFMJKL
WBO
BOEFSFO
PN
TBNFO
IFU
KVJTUF
UF
EPFO
/BBTU
EF
SPM
WBO
TBNFOXFSLFS
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
PPL
EF
SPM
WBO
PSHBOJTBUPS
XFFU
UF
WFSWVMMFO
+F
XFSLU
[PXFM
TBNFO
NFU
KF
FJHFO
DPMMFHBµT
BMT
NFU
[PSHQSPGFTTJP OBMT
CVJUFO
KF
FJHFO
QSBLUJKL
PG
PSHBOJTBUJF
4UFFET
WBLFS
LSJKHU
IFU
PSHBOJTFSFO
WBO
KF
XFSL
WPSN
JO
[FMGPSHBOJTFSFOEF
PPL
XFM
[FMGTUVSFOEF
UFBNT
%F
HFEBDIUF
IJFSBDIUFS
JT
EBU
EF[F
¿FYJCFMFS
LVOOFO
JOTQFMFO
PQ
EF
CFIPFGUF
WBO
EF
DMJqOU
%F
UFBNMFEFO
LSJKHFO
IJFSCJK
NFFS
FJHFO
SFHFMSVJNUF
%JU
WSBBHU
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EBU
IJK
PWFS
EF
OPEJHF
LFOOJT
FO
WBBSEJHIFEFO
CFTDIJLU
0Q
EF
XFCTJUF
WBO
*O
7PPS
;PSH
JT
NFFS
JOGPSNBUJF
UF
WJOEFO
PWFS
[FMGPSHBOJ TFSFOEF
UFBNT
EF
TJUF
CFWBU
EBBSOBBTU
HPFEF
WPPSCFFMEFO
EBBSWBO
+F
XFSLU
FDIUFS
°
POHFBDIU
KF
XFSLQMFL
PG
PSHBOJTBUJF
°
PPL
NFU
BOEFSF
FYUFSOF
[PSH QSPGFTTJPOBMT
%PPS
EF
CFUSPLLFOIFJE
WBO
WFFM
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
FO
QBSUJKFO
FO
EF
UPFOFNFOEF
DPNQMFYJUFJU
WBO
EF
DMJqOUFOQSPCMFNBUJFL
JT
IFU
DSVDJBBM
EBU
FS
JFNBOE
JT
EJF
IFU
PWFS[JDIU
IFFGU
FO
EBUHFOF
XBU
OPEJH
JT
[PEBOJH
LBO
PSHBOJTFSFO
EBU
FS
FOFS[JKET
FGGFDUJFG
XPSEU
HFIBOEFME
FO
EBU
EBU
BOEFS[JKET
PQ
FFO
[JOOJHF
FO
[VJOJHF
NBOJFS
HFCFVSU
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
[P
JFNBOE
)JK
JT
WPPS
EF
DMJqOU
FFO
CFUSPVXCBSF
FO
DPOUJOVF
GBDUPS
EJF
JO
TUBBU
JT
EF
[PSH
SPOEPN
FO
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
UF
PSHBOJTFSFO 0N
EJU
UF
LVOOFO
EPFO
IFFGU
IJK
LFOOJT
OPEJH
WBO
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
FO
BBOCJFEFST
FWFOBMT
WBO
EF
NBOJFSFO
XBBSPQ
[PSH
XPSEU
CFLPTUJHE
)JK
IFFGU
LFOOJT
OPEJH
WBO
PSHBOJTFSFO
FO
WBO
*$5 TZTUFNFO
EJF
EBBSCJK
POEFSTUFVOFOE
LVOOFO
XFSLFO
)JK
JT
JO
TUBBU
FFO
CVTJOFTTDBTF
UF
POUXJLLFMFO
WPPS
CFQBBMEF
EPFMHSPFQFO
PG
WPPS
[JKO
UFBN QSBLUJKL
)JK
IFFGU
BBOUPPOCBBS
CFTFG
WBO
LPTUFO
FO
PQCSFOHTUFO
FO
LBO
EF[F
PQ
FFO
HPFEF
NBOJFS
BGXFHFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
JFNBOE
EJF
[JDI
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPFMU
WPPS
EF
DPOUJOVuUFJU
WBO
IFU
HFIFMF
USBKFDU
FO
EBU
XBBS
OPEJH
PPL
LBO
XBBSNBLFO %JU
LBO
BMMFFO
BMT
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FFO
[FMGCFXVTUF
FO
CFUSPVXCBSF
QBSUOFS
JT
WPPS
BOEFSFO
;PJFUT
POUTUBBU
OJFU
[PNBBS
)FU
NPFU
XPSEFO
WFSEJFOE
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
LBO
EBU
EPPS
UF
MBUFO
[JFO
EBU
[JKO
IBOEFMFO
FGGFDUJFG
FO
PO EFSCPVXE
JT
SFTQFDU
UF
UPOFO
WPPS
DMJqOUFO
FO
WPPS
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
[JKO
FJHFO
HSFO [FO
UF
CFXBLFO
FO
JO
[JKO
IBOEFMFO
UF
MBUFO
[JFO
EBU
IJK
FFO
CFUSPVXCBSF
QBSUOFS
JT 0SHBOJTBUPS
LFOOJT …
)
FFGU
LFOOJT
WBO
CBTJTQSJODJQFT
WBO
PSHBOJTBUJFLVOEF
FO
WBO
[FMGPSHBOJTFSFOEF
UFBNT
JO
IFU
CJK[POEFS …
8FFU
IPF
[PSH
XPSEU
CFLPTUJHE …
,
FO
EF
JOIPVE
WBO
SFMFWBOUF
XFUHFWJOH
[PBMT
EF
;WX
EF
"8#;
EF
8NP
EF
8FU
MBOHEVSJHF
[PSH
8M[
FO
EF
8FU
QVCMJFLF
HF[POEIFJE
8QH 
FFU
XFMLF
[BLFO
WBO
CFMBOH
[JKO
LPTUFO
PQCSFOHTUFO
QBSUOFST
PN
FFO
CVTJOFTT …
8 DBTF
UF
LVOOFO
CPVXFO 0SHBOJTBUPS
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF …
,BO
EF
CFOPEJHEF
[PSH
SPOEPN
FO
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
PSHBOJTFSFO …
,BO
FFO
CVTJOFTTDBTF
CPVXFO
FO
EJU
QSFTFOUFSFO

De CanMEDS-rollen

77

…
8
FFU
IPF
IJK
EF
OBCJKF
PNHFWJOH
FGGFDUJFG
LBO
CFUSFLLFO
CJK
EF
PSHBOJTBUJF
WBO
[PSH …
#
FHSJKQU
EF
CFMBOHFO
WBO
WFSTDIJMMFOEF
QBSUJKFO
LBO
EF[F
BGXFHFO
FO
JT
JO
TUBBU
IJFSCJOOFO
EF
WPPS
EF
DMJqOU
NFFTU
PQUJNBMF
PQMPTTJOH FO
UF
PSHBOJTFSFO


4.4.7

Rol: de verpleegkundige als professional en kwaliteitsbevorderaar

%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
PNTDISJKWFO
BMT
FFO
QSPGFTTJPOBM
C
FUFLFOU
EBU
IJK
JO
TUBBU
JT
[JKO
CFSPFQ
°
TBNFO
NFU
DPMMFHBµT
°
UF
POUXJLLFMFO
FO
´TDIPPOµ
UF
IPVEFO
&S
XPSEU
HFXFSLU
WPMHFOT
EF
HFESBHTDPEF
FO
EF
JOIPVE
WBO
IFU
C
FSPFQ
JT
[P
WFFM
NPHFMJKL
HFCBTFFSE
PQ
SJDIUMJKOFO
$PMMFHBµT
EJF
[JDI
IJFS
OJFU
BBO
IPV EFO
XPSEFO
EBBSPQ
BBOHFTQSPLFO
&FO
QSPGFTTJPOBM
XPSEU
WFSEFS
HFLFONFSLU
EPPS …
7BLNBOTDIBQ
)FU
LPTU
WFFM
UJKE
PN
[JDI
IFU
CFSPFQ
FJHFO
UF
NBLFO …

;FMGTUBOEJHIFJE
)JK
JO
TUBBU
PN
[JKO
CFSPFQ
JO
HSPUF
[FMGTUBOEJHIFJE
VJU
UF
PFGFOFO
%BU
CFUFLFOU
PWFSJHFOT
OJFU
EBU
IJK
BMUJKE
BMMFT
BMMFFO
[PV
NPFUFO
EPFO
JOUFHFOEFFM …

*OOPWBUJF
FO
DSFBUJWJUFJU
)JK
NPFU
VJU
EF
WPFUFO
LVOOFO
NFU
OJFVXF
FO
POWFSXBDIUF
TJUVBUJFT
FO
JT
BMUJKE
PQ
[PFL
OBBS
WFSCFUFSJOH
WBO
[JKO
IBOEFMFO …

7FSCPOEFOIFJE
)JK
JT
TUFSL
WFSCPOEFO
NFU
[JKO
CFSPFQ
%JF
CBOE
JT
WBBL
TUFSLFS
EBO
EJF
NFU
EF
XFSLHFWFS
7FFM
QSPGFTTJPOBMT
[JKO
EBO
PPL
MJE
WBO
FFO
CFSPFQTWFSFOJHJOH
#PWFOTUBBOEF
HFMEU
EVJEFMJKL
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
)FU
HFHFWFO
EBU
IJK
FFO
QSPGFTTJPOBM
JT
JNQMJDFFSU
POEFS
NFFS
EF
SPM
WBO
LXBMJUFJUTCF WPSEFSBBS
)JK
JT
DPOUJOV
HFSJDIU
PQ
IFU
WFSCFUFSFO
WBO
[JKO
IBOEFMFO
%BU
CFUFLFOU
EBU
IJK
OJFU
BMMFFO
WPMHFOT
EF
MBBUTUF
JO[JDIUFO
FO
SJDIUMJKOFO
XFSLU
NBBS
PPL
EF

SFTVMUBUFO
WBO
[JKO
IBOEFMFO
NPOJUPSU
FO
JO
TUBBU
JT
IJFSPQ
UF
SFBHFSFO
0PL
TJHOBMFFSU
IJK
UFLPS UFO
JO
CFTUBBOEF
SJDIUMJKOFO
PG
IFU
POUCSFLFO
EBBSWBO
FO
LBO
EBU
WFSWPMHFOT
JOCSFO HFO
CJK
[JKO
DPMMFHBµT
[JKO
XFSLHFWFS
FOPG
[JKO
CFSPFQTWFSFOJHJOH
%F
WFSQMFFHLVOEJHF


professional en kwaliteitsbevorderaar

communicator

organisator

zorgverlener

gezondheidsbevorderaar

samenwerkingspartner reflectieve professional

78

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
USPUT
PQ
[JKO
WBL
FO
XFSLU
DPOTUSVDUJFG
NFF
BBO
FFO
QPTJUJFG
JNBHP
WBO
IFU
CFSPFQ
*OOPWFSFO
WFSEJFOU
IJFSCJK
BQBSU
BBOEBDIU
BBOHF[JFO
EBU
JO
EF
QSBLUJKL
MBTUJHFS
JT
EBO
WBBL
XPSEU
BBOHFOPNFO
5FO
FFSTUF
JT
IFU
OJFU
MPT
UF
[JFO
WBO
EF
NFFTUF
BOEFSF
IJFS
CFTDISFWFO
SPMMFO
%FOL
NBBS
BBO
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
SF¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM
TBNFOXFSLFS
FO
DPNNVOJDBUPS
5FO
UXFFEF
JT
IFU
OJFU
FFOWPVEJH
PN
´LBG
WBO
LPSFOµ
UF
POEFSTDIFJEFO
&S
LPNFO
EPPSMPQFOE
OJFVXF
NPHFMJKLIFEFO
PQ
EF
NBSLU
FO
EF
WSBBH
JT
BMUJKE
JO
IPFWFSSF
EF[F
LVOOFO
XBBSNBLFO
XBU
[F
CFMPWFO
%F
WFSQMFFHLVO EJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[BM
JO
TUBBU
NPFUFO
[JKO
EF
SBQQPSUFO
FO
MJUFSBUVVS
IJFSPWFS
LSJUJTDI
UF
MF[FO
5FO
EFSEF
[BM
FS
WFSWPMHFOT
BMUJKE
TQSBLF
[JKO
WBO
JNQMF NFOUBUJF
*NQMFNFOUFSFO
HBBU
FDIUFS
OJFU
WBO[FMG
IFU
JT
FFO
DPNQMFY
QSPDFT
EBU
FFO
TZTUFNBUJTDIF
BBOQBL
WFSHU
[JF
EF
XFCTJUF
WBO
;PO.8
7BO
-JOHF
  1SPGFTTJPOBM
FO
LXBMJUFJUTCFWPSEFSBBS
LFOOJT …
,FOU
EF
XFU
SFHFMHFWJOH
EJF
CFUSFLLJOH
IFFGU
PQ
[JKO
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO …
,FOU
EF
JOIPVE
WBO
EF
CFSPFQTDPEF …
,FOU
BEFRVBUF
NFUIPEFO
WPPS
IFU
NPOJUPSFO
WBO
SFTVMUBUFO …
,FOU
EF
CBTJTQSJODJQFT
WBO
JOOPWFSFO
FO
JNQMFNFOUFSFO 1SPGFTTJPOBM
FO
LXBMJUFJUTCFWPSEFSBBS
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF …
*T
BBOUPPOCBBS
DPOUJOV
HFSJDIU
PQ
LXBMJUFJUTWFSCFUFSJOH …
)PVEU
[JDI
BMT
MJE
WBO
EF
CFSPFQTHSPFQ
BBO
EF
CFSPFQTDPEF …
8FSLU
WPMHFOT
EF
CFTUBBOEF
SJDIUMJKOFO
PQ
[JKO
WBLHFCJFE …
8
FFU
PQ
CBTJT
WBO
CFTUBBOEF
JOGPSNBUJF
EF
WFSXBDIUF
NFFSXBBSEF
WBO
FFO
JOOP WBUJF
JO
UF
TDIBUUFO …
*T
JO
TUBBU
FFO
XFOTFMJKLF
JOOPWBUJF
UF
JNQMFNFOUFSFO
JO
EF
QSBLUJKL …
*T
USPUT
PQ
[JKO
CFSPFQ
*O
EJU
IPPGETUVL
[JKO
EF
$BO.&%4SPMMFO
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
CFTDISFWFO
&S
JT
VJUHFHBBO
WBO
FFSEFS
WFSTDIFOFO
CFTDISJKWJOHFO
%F[F
[JKO
IJFS
[PXFM
TBNFOHFWBU
BMT
FOJHT[JOT
BBOHFQBTU
PQ
EF
QSBLUJKL
WBO
EF
WFSQMFFHLVO EJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
0N
FFO
WPMMFEJH
CFFME
UF
WFSLSJKHFO
[BM
IFU
FFSEFS
WFSTDIFOFO
NBUFSJBBM
TBNFO
NFU
EF
CFTDISJKWJOH
JO
EJU
CPFL
CFLFOE
NPFUFO
[JKO
$SV DJBBM
CJK
EJU
BMMFT
JT
EBU
XPSEU
CFHSFQFO
EBU
FFO
SPM
OPPJU
PQ
[JDI[FMG
TUBBU
NBBS
BMUJKE
TBNFOIBOHU
NFU
NFFSEFSF
BOEFSF
SPMMFO
XBBSCJK
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
EF
DFOUSBMF
JT
0N
EF
LFOOJT
IJFSPWFS
UF
WFSEJFQFO
FO
IJFSNFF
UF
PFGFOFO
JT
JO
IFU
WPMHFOEF
IPPGE TUVL
FFO
BBOUBM
PQESBDIUFO
PQHFOPNFO

5

Opdrachten

%F
PQESBDIUFO
JO
EJU
IPPGETUVL
SJDIUFO
[JDI
FFSTU
PQ
DPNQFUFOUJFT
JO
IFU
BMHFNFFO
FO
PQ
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE
%BBSOB
XPSEFO
FS
QFS
TQFDJ¾FLF
SPM
BQBSUF
PQESBDI UFO
HFGPSNVMFFSE
&FO
MFJESBBE
CJK
EF[F
PQESBDIUFO
JT
UF
WJOEFO
BDIUFS
JO
EJU
CPFL

5.1

Competenties en rollen


8
BU
XPSEU
CFEPFME
NFU
FFO
DPNQFUFOUJF
8FMLF
BTQFDUFO
[JKO
EBBSCJK
UF
POEFS TDIFJEFO 
.
BBL
BBO
EF
IBOE
WBO
FFO
QSBLUJKLWPPSCFFME
EVJEFMJKL
XBU
KF
POEFS
FFO
DPNQF UFOUJF
WFSTUBBU
FO
XBU
EBBSCJK
EF
WFSTDIJMMFOEF
BTQFDUFO
[JKO 
8BU
XPSEU
JO
IFU
LBEFS
WBO
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO
POEFS
FFO
SPM
WFSTUBBO 
/
PFN
EF
[FWFO
$BO.&%4SPMMFO
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO 
(FFG
WBO
BMMF
[FWFO
$BO.&%4SPMMFO
FFO
WPPSCFFME
MJFGTU
VJU
EF
QSBLUJKL 
8
FMLF
WBO
EF[F
SPMMFO
WJOE
KF
IFU
CFMBOHSJKLTU
FO
XFMLF
IFU
NJOTU
CFMBOHSJKL
#FBS HVNFOUFFS 

;JKO
FS
SPMMFO
EJF
KJK
XFM
WBO
CFMBOH
WJOEU
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
NBBS
EJF
OJFU
[JKO
HFOPFNE
#FBSHVNFOUFFS


8BBSJO
POEFSTDIFJEU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
[JDI
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
EJF
JO
IFU
[JFLFOIVJT
XFSLU
8BU
CFUFLFOU
EBU
WPPS
EF
CFOP EJHEF
DPNQFUFOUJFT

5.2

Determinanten


8
BU
XPSEU
WFSTUBBO
POEFS
EFUFSNJOBOUFO
WBO
HF[POEIFJE
/PFN
FS
NJOTUFOT
WJKG 

(FFG
FFO
FJHFO
PG
[FMG
CFEBDIU
WPPSCFFME
XBBSVJU
EF
JOWMPFE
WBO
NFFSEFSF
EFUFS NJOBOUFO
PQ
EF
HF[POEIFJE
CMJKLU 

8FSL
EJU
WPPSCFFME
WFSEFS
VJU
EPPS
BBO
UF
HFWFO
IPF
KJK
EJU
[PV
BBOQBLLFO
XBU
EPF
KF
FFSTU
8JF
CFUSFL
KF
FSCJK
8BU
JT
KPVX
SPM 
-
FFT
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
+PSJTTFO
EPPS
#FOPFN
BMMF
EFUFSNJOBOUFO
EJF
WBO
JOWMPFE
[JKO
PQ
IBBS
HF[POEIFJE 

8FMLF
EFUFSNJOBOUFO
[PV
KJK
IJFS
WSBBH

IFU
FFSTUF
BBOQBLLFO
#FTDISJKG
IPF
KF
UF
XFSL
[PV
HBBO 
#
FTQSFFL
KPVX
BBOQBL
JO
FFO
HSPFQKF
8BU
[JKO
EF
WFSTDIJMMFO
JO
BBOQBL
,PN
UPU
FFO
HF[BNFOMJKLF
BBOQBL
H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7_5, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

82

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

5.3

Zorgverlener


8
FMLF
WJKG
WBBSEJHIFEFO
BMT
[PSHWFSMFOFS
[JKO
JO
KPVX
PHFO
IFU
NFFTU
SFMFWBOU
#FBSHVNFOUFFS 

;JKO
FS
JO
KPVX
PHFO
CFMBOHSJKLF
WBBSEJHIFEFO
EJF
OJFU
JO
EJU
CPFL
[JKO
HFOPFNE
8FMLF
FO
XBBSPN
WJOE
KJK
EF[F
CFMBOHSJKL 

#FTDISJKG
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
WJFS
DBTFT
JO
EJU
CPFL
EF
JOWMPFE
WBO
DVMUVVSWFS TDIJMMFO
PQ
EF
SPM
WBO
[PSHWFSMFOFS
8BU
NPFU
KF
EBBSWPPS
LFOOFO
nO
LVOOFO


5.4

Communicator



1BL
KF
CBTJTCPFLFO
PWFS
DPNNVOJDBUJF
FS
OPH
FFOT
CJK
FO
HFFG
BBO
XFMLF
ESJF
BTQFDUFO
WBO
DPNNVOJDBUJF
JO
KPVX
PHFO
IFU
CFMBOHSJKLTU
[JKO
WPPS
WFSQMFFHLVO EJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE 

;PFL
JO
EF
MJUFSBUVVS
XBU
FS
CFLFOE
JT
PWFS
EF
FGGFDUFO
WBO
DPNNVOJDBUJF
PQ
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
HF[POEIFJE
8BU
CFUFLFOU
EJU
WPPS
IFU
IBOEFMFO
WBO
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE

#
FTDISJKG
FFO
BTQFDU
WBO
DPNNVOJDBUJF
EBU
KF
SFMBUJFG
HFNBLLFMJKL
WJOEU
JO
KF
QSPGFTTJPOFMF
IBOEFMFO
FO
FFO
BTQFDU
EBU
KF
NPFJMJKL
WJOEU
#FTQSFFL
EJU
NFU
KF
TUVEJFHFOPUFO
PG
DPMMFHBµT
,PNFO
EF[F
BTQFDUFO
PWFSFFO
(FFG
FMLBBS
UJQT
IPF
PN
UF
HBBO
NFU
NPFJMJKLF
BTQFDUFO
WBO
DPNNVOJDBUJF 
(
FFG
QFS
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
BBO
XBU
KPV
PQWBMU
BBO
EF
DPNNVOJDBUJF
UVTTFO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
FO
EF
DMJqOU
#FOPFN
CJK
FMLF
DBTVT
JFUT
XBU
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
DPNNVOJDBUJF
HPFE
HBBU
FO
JFUT
XBU
OJFU
[P
HPFE
HBBU 
8
FML
BTQFDU
WBO
DPNNVOJDBUJF
WJOE
KJK
IFU
CFMBOHSJKLTU
8BBSPN
8FMLF
LFOOJT
FO
WBBSEJHIFEFO
IFC
KF
EBBSWPPS
OPEJH
&O
XBU
LVO
KF
[FHHFO
PWFS
EF
BUUJUVEF
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF


5.5

Samenwerker


8BU
WJOE
KF
MFVL
BBO
TBNFOXFSLFO
8BBSPN 
8BU
WJOE
KF
NPFJMJKL
BBO
TBNFOXFSLFO
8BBSPN 
#
FTQSFFL
JO
LMFJOF
HSPFQKFT
XBBS
KJK
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
TBNFOXFSLFO
[FMG
HPFE
FO
NJOEFS
HPFE
JO
CFOU
5PFUT
EBU
CJK
EF
BOEFSFO 

(FFG
BBO
IPF
KF
[PXFM
NFU
IFU
HPFEF
BMT
NFU
IFU
NJOEFS
HPFEF
WBO
KF[FMG
BBO
EF
TMBH
XJMU
HBBO
#FTQSFFL
EBU
NFU
EF
BOEFSFO 

*T
TBNFOXFSLFO
BMUJKE
CFUFS
0G
[JKO
FS
PPL
TJUVBUJFT
XBBSJO
IFU
CFUFS
JT
PN
KVJTU
OJFU
TBNFO
UF
XFSLFO
8BU
JT
IJFSPWFS
JO
EF
MJUFSBUVVS
UF
WJOEFO
1SPCFFS
FFO
WPPSCFFME
UF
CFEFOLFO

,
JFT
FFO
WBO
EF
DBTFT
VJU
EJU
CPFL
FO
XFSL
VJU
PQ
XFMLF
XJK[F
KJK
EBBSCJK
FFO
TBNFO XFSLJOH
[PV
XJMMFO
PQ[FUUFO
.FU
XJF
8BBS
[PV
KF
NFF
CFHJOOFO
8BU
XJM
KF
CFSFJLFO
8BU
IFC
KF
EBBSWPPS
OPEJH


Opdrachten

83


-
FFT
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
7FFOTUSB
OPH
FFOT
EPPS
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
NPFU
IJFS
OBVX
TBNFOXFSLFO
NFU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
8BBS
EFOL
KF
EBU
IJK
JO
EF
QSBLUJKL
UFHFOBBO
MPPQU
8BU
JT
FS
OPEJH
PN
EJF
TBNFOXFSLJOH
HPFE
UF
MBUFO
MPQFO
1SPCFFS
IJFSJO
[P
WPMMFEJH
NPHFMJKL
UF
[JKO


5.6

Reflectieve professional


8BU
XPSEU
WFSTUBBO
POEFS



*
O
IPFWFSSF
JT


CSVJLCBBS
JO
EF
QSBLUJKL
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE 
8
BU
EPF
KF
BMT
KF
JO
EF
QSBLUJKL
FFO
QSPCMFFN
UFHFOLPNU
XBBSWPPS
HFFO
SJDIUMJKOFO
[JKO
#FBSHVNFOUFFS 
/
PFN
NJOJNBBM
WJKG
EJOHFO
EJF
KF
LVOU
EPFO
PN
KF
SPM
BMT
SF¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM
HPFE
UF
WFSWVMMFO

0Q
XFMLF
XJK[F
NBBL
KF
EBU
[JDIUCBBS
FO
IPF
CPSH
KF
EJU 
-
FFT
EF
DBTVT
WBO
EF
GBNJMJF
7FSNFVMFO
OPH
FFOT
EPPS
)PF
LSJKHU
EF
SPM
WBO
SF¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM
IJFS
WPSN
8BU
WJOE
KJK
FSWBO 

%PF
IFU[FMGEF
BMT
JO
EF
WPSJHF
PQESBDIU
NBBS
OV
WPPS
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
7FFOTUSB 
*O
XFMLF
DBTVT
JO
EJU
CPFL
[JF
KF
EVJEFMJKL
IFU
CFMBOH
WBO


-FH
VJU

5.7

Gezondheidsbevorderaar


0
NTDISJKG
JO
KF
FJHFO
XPPSEFO
EF
WFSTDIVJWJOH
WBO
´[JFLUF
FO
[PSHµ
[[
OBBS
´HF[POEIFJE
FO
HFESBHµ
HH  

,JFT
NFU
FFO
LMFJO
HSPFQKF
FFO
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
FO
HFFG
BBO
XBBS
KF
EF
WFSTDIVJ WJOH
WBO
[[
OBBS
HH
[JFU
#FBSHVNFOUFFS


;PFL
PPL
FFO
BOEFS
WPPSCFFME
VJU
FFO
DBTVT
XBBSCJK
KF
WJOEU
EBU
IFU
EFOLFO
FO
IBOEFMFO
WBO
[[
OBBS
HH
WFSEFS
WFSTUFSLU
[PV
LVOOFO
XPSEFO
(FFG
BBO
PQ
XFMLF
XJK[F 

&S
[JKO
BVUFVST
EJF
BMT
WFSWPMH
IJFSPQ
FSWPPS
QMFJUFO
PN
WBO
[[
FO
HH
OBBS
NN
UF
HBBO
8BU
CFUFLFOU
EBU
&O
XBU
WJOE
KJK
EBBSWBO 
7
FSXPPSE
FO
POEFSCPVX
XBU
IFU
POEFSTDIFJEFOEF
LFONFSL
JT
WBO
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
UFO
PQ[JDIUF
WBO
[JKO
JOUSBNVSBBM
XFSLFOEF
DPMMFHBµT 
)
PF
WPFS
KF
FFO
XJKLTDBO
VJU
.BBL
IJFSWPPS
FFO
QMBO
WBO
BBOQBL
FO
CFTDISJKG
XJF
XBU
EPFU 
8BU
LPTU
IFU
NBLFO
WBO
FFO
XJKLTDBO
FJHFOMJKL 
0
Q
XFMLF
XJK[F
LVO
KF
EF
VJULPNTUFO
WBO
FFO
XJKLTDBO
HFCSVJLFO
(FFG
NJOJNBBM
ESJF
DPODSFUF
WPPSCFFMEFO 

8BU
IFC
KF
[PBM
OPEJH
DPNQFUFOUJFT
NJEEFMFO
QBSUOFST
PN
FFO
XJKLTDBO
UF
LVOOFO
NBLFO

84

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid


8BU
JT
[FMGNBOBHFNFOU 
)
PF
WFSTUFSL
KF
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
DMJqOUFO
8BU
FO
XJF
IFC
KF
EBBSWPPS
OPEJH 
8
FMLF
SPM
TQFFMU
DVMUVVS
CJK
[FMGNBOBHFNFOU
(FFG
FFO
QSBLUJKLWPPSCFFME
XBBSVJU
EJU
CMJKLU 
-
FFT
EF
DBTVT
WBO
.BOEZ
8FMLF
WPSNFO
WBO
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
[JKO
IJFS
BBO
EF
PSEF


#FBOUXPPSE
EF[FMGEF
WSBBH
BMT
JO
EF
WPSJHF
PQESBDIU
NBBS
OV
WPPS
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
+PSJTTFO

5.8

Organisator


8
FMLF
XFU
FO
SFHFMHFWJOH
JT
WBO
CFMBOH
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
/PFN
NJOJNBBM
WJKG
XFUUFO
FO
SFHFMT
FO
CFBSHVNFOUFFS
XBBSPN
EF[F
WBO
CFMBOH
[JKO 

)PF
XPSEU
EF
[PSH
CFLPTUJHE
EJF
KF
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POE IFJE
MFWFSU 
8
BBSPQ
[PV
LVOOFO
XPSEFO
CF[VJOJHE
&O
XBBSBBO
[PV
NFFS
NPFUFO
XPSEFO
VJUHFHFWFO 

)PF
[PV
KF
EJU
WPPS
FMLBBS
LVOOFO
LSJKHFO 

8BU
JT
FFO
CVTJOFTTDBTF
FO
VJU
XFMLF
POEFSEFMFO
CFTUBBU
EJF
NFFTUBM 

,JFT
FFO
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
FO
CFEFOL
IJFSWPPS
FFO
CVTJOFTTDBTF
#SFOH
[P
HPFE
NPHFMJKL
BMMF
POEFSEFMFO
JO
CFFME


8FMLF
DPNQFUFOUJFT
[JKO
JO
KPVX
PHFO
IFU
CFMBOHSJKLTU
WPPS
EF
SPM
WBO
PSHBOJ TBUPS
/PFN
FS
NJOJTUFOT
ESJF
FO
CFBSHVNFOUFFS 

"MT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
PSHBOJTFFS
KF
EF
[PSH
OJFU
BMMFFO
TBNFO
NFU
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
NBBS
PPL
NFU
EF
DMJqOU
FO
[JKO
NBOUFM[PSHFS T 
#JK
XFMLF
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
LPNU
EBU
IFMEFS
OBBS
WPSFO
8BU
HBBU
EBBS
JO
KPVX
PHFO
HPFE
FO
XBU
LBO
CFUFS 
-
FFT
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
7FFOTUSB
OPH
FFOT
8BU
WBMU
KF
PQ
BBO
EF
TBNFOXFS LJOH
NFU
EF
UIVJT[PSH
#FTQSFFL
JO
FFO
HSPFQKF
XBU
IJFS
HPFE
HBBU
FO
XBU
NPHF MJKL
CFUFS
[PV
LVOOFO
#FBSHVNFOUFFS

"
MT
KF
BMMFFO
WBOVJU
¾OBODJFFM
PPHQVOU
OBBS
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
7FFOTUSB
LJKLU
WJOE
KF
EBO
EBU
IFU
IJFS
PQ
EF
NFFTU
FG¾DJqOUF
XJK[F
JT
HFPSHBOJTFFSE
(FFG
BBO
XBBSPN
XFMOJFU
#FTQSFFL
EJU
JO
FFO
HSPFQKF
FO
QSPCFFS
IJFSPWFS
DPOTFOTVT
UF
CFSFJLFO

5.9

Professional en kwaliteitsbevorderaar


;
PFL
EF
CFSPFQTDPEF
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
PQ
FO
CFTQSFFL
JO
HSPFQKFT
XBU
KF
EBBSJO
IFU
CFMBOHSJKLTU
WJOEU 
;
JKO
FS
[BLFO
EJF
KF
NJTU
JO
EF
CFSPFQTDPEF
#FBSHVNFOUFFS

Opdrachten

85


8
BU
JT
[PSHJOOPWBUJF 
;
PFL
PQ
JOUFSOFU
OBBS
FFO
IBOEJH
TUBQQFOQMBO
WPPS
JOOPWFSFO
,JFT
FS
FFO
FO
CFBS HVNFOUFFS
KF
LFV[F

8
FMLF
DPNQFUFOUJFT
IFC
KF
OPEJH
PN
UF
LVOOFO
JOOPWFSFO
(FFG
DPODSFUF
WPPS CFFMEFO 

,JFT
FFO
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
FO
CFEFOL
EBBSWPPS
FFO
JOOPWBUJF
0NTDISJKG
XBU
KF
EBBSNFF
XJMU
CFSFJLFO
FO
NBBL
FFO
QMBO
WBO
BBOQBL
(FCSVJL
IFU
EPPS
KPV
HFLP[FO
TUBQQFOQMBO 
)
PF
EFOL
KF
EF
DMJqOU
UF
CFUSFLLFO
CJK
EF[F
JOOPWBUJF


.BBL
EVJEFMJKL
PQ
XFMLF
XJK[F
KF
EF[F
JOOPWBUJF
HBBU
CFLPTUJHFO 

(FFG
CJK
BMMF
WJFS
EF
DBTFT
VJU
EJU
CPFL
BBO
PQ
XFMLF
XJK[F
LXBMJUFJUTCFWPSEFSJOH
BM
EBO
OJFU
WPSN
LSJKHU
(FFG
BBO
XBBS
IFU
WPMHFOT
KPV
HPFE
HBBU
FO
XBBS
IFU
CFUFS
LBO
"MT
KF
WJOEU
EBU
IFU
CFUFS
LBO
CFTDISJKG
EBO
PQ
XFMLF
XJK[F
EBU
[PV
LVOOFO


5.10

Algemeen


(
B
QFS
$BO.&%4SPM
CJK
KF[FMG
OB
JO
IPFWFSSF
KF
PQ
EJU
BTQFDU
PO CFXVTU
PO

CFLXBBN
CFOU
#FTQSFFL
EJU
WFSWPMHFOT
JO
LMFJOF
HSPFQKFT
XFFT
FFSMJKL
FO
LSJUJTDI
OBBS
FMLBBS
FO
CFEFOL
XFMLF
TUBQQFO
KF
LVOU
[FUUFO
PN
KF
WFSEFS
UF
POUXJLLFMFO 
#
FTDISJKG
QFS
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
XBU
KPV
PQWBMU
BBO
EF
EJBMPPH
UVTTFO
[PSHQSPGFT TJPOBM
FO
DMJqOU
(FFG
EBBSCJK
QFS
DBTVT
BBO
XBU
KF
HPFE
WJOEU
HBBO
FO
XBU
CFUFS
[PV
LVOOFO 

#FTDISJKG
QFS
DBTVT
VJU
EJU
CPFL
BMMF
OPPE[BLFMJKLF
TUBQQFO
BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
HFCSVJL
EF
¾HVVS
VJU
IPPGETUVL
 
(FFG
QFS
TUBQ
BBO
XBU
KF
[PV
XJMMFO
CFSFJLFO
XBU
KF
[PV
EPFO
FO
XBU
EBBSCJK
OPEJH
JT
BBO
DPNQFUFOUJFT
#FOPFN
BMMF
SFMFWBOUF
SPMMFO 

7PPSHBBOEF
PQESBDIU
WPFS
KF
EVT
WJFS
LFFS
VJU
nnO
LFFS
WPPS
JFEFSF
DBTVT

6

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

*O
EJU
MBBUTUF
IPPGETUVL
WJOE
KF
°
NPHFMJKL
UFS
PSJqOUBUJF
PQ
KF
FJHFO
UPFLPNTU
°
FFO
CFTDISJKWJOH
WBO
TQFDJ¾FLF
WFSQMFFHLVOEJHF
CFSPFQFO
EJF
KF
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
LVOU
VJUPFGFOFO
*O
EF
NFFTUF
HFWBMMFO
JT
EBO
XFM
FFO
BBOWVMMFOEF
WFSWPMH PQMFJEJOH
OPEJH
)JFSPOEFS
XPSEU
QFS
CFSPFQ
FFO
CFFME
HFHFWFO
WBO
EF
JOIPVE
WBO
IFU
XFSL
EF
QPTJUJPOFSJOH
FO
EF
UPFLPNTUWFSXBDIUJOHFO
*FEFSF
CFTDISJKWJOH
CFWBU
PPL
FFO
CFLOPQU
QSBLUJKLWPPSCFFME
%F[F
CJKESBHFO
[JKO
HFTDISF WFO
EPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
VJU
EF
CFUSFGGFOEF
QSBLUJKL
%F
WPMHFOEF
CFSPFQFO
XPS EFO
IJFSPOEFS
CFTDISFWFO
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF



TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF



BSCPWFSQMFFHLVOEJHF



KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF



QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF

FO
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF
 

6.1

De wijkverpleegkundige

José van Dorst Met een bijdrage van Dianne Verhulst (Praktijkvoorbeeld)

6.1.1

Inleiding

%F
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JT
FFO
PVEF
CFLFOEF
JO
EF
HF[POEIFJET[PSH
7PPSBM
OB
EF
5XFFEF
8FSFMEPPSMPH
TQFFMEF
IJK
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
JO
EF
TPDJBMF
[PSH
JO
EF
XJKL
%F
[PSH
WPPS
IZHJqOF
JO
HSPUF
HF[JOOFO
FO
EF
[PSH
SPOEPN
UVCFSDVMPTF
BM
IFU
XFSL
ESBBJEF
PN
QSFWFOUJF
&FO
NPPJ
CFFME
WBO
EF[F
POUXJLLFMJOH
JT
CFTDISFWFO
JO
IFU
HSBUJT
UF
EPXOMPBEFO
FCPPL
;VTUFS
PWFS
EF
WMPFS
WBO
EF
TUJDIUJOH
&MTF
IUUQTUJDIUJOHFMTFOM
[VTUFSPWFSEFWMPFS 
%BBSOBBTU
JT
FS
WFFM
NBUFSJBBM
UF
WJOEFO
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
'MPSFODF
/JHIUJOHBMF
*OTUJUVVU
IUUQGOJOM 
"MT
HFOFSBMJTU
JT
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
TUFFET
CF[JH
NFU
IFU
CFWPSEFSFO
FO
TUBCJMJ TFSFO
WBO
EF
HF[POEIFJE
WBO
EF
XJKLCFXPOFST
"MT
HFFO
BOEFS
LFOU
EF
XJKLWFSQMFFH LVOEJHF
EF
TBNFOIBOH
UVTTFO
MFFGHFXPPOUFO
FO
HF[POEIFJE
;FMGSFE[BBNIFJE
FO
FJHFO
SFHJF
WBO
EF
XJKLCFXPOFS
[JKO
MFJEFOEF
FMFNFOUFO
JO
IFU
XJKLXFSL
%F
XJKL WFSQMFFHLVOEJHF
LJKLU
CSFFE
OBBS
DMJqOUFO
NFU
QSPCMFNFO
FO
LBO
PQ
CBTJT
WBO
FFO
WFSQMFFHLVOEJH
EJBHOPTF
JOEJDFSFO
FO
JOEJFO
OPEJH
EPPSWFSXJK[FO
[PSH
UPFXJK[FO
FOPG
[FMG
BBO
EF
TMBH
HBBO
%F
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
XFFU
XFMLF
GBDUPSFO
WBO
JOWMPFE
H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7_6, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

88

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

[JKO
PQ
HF[POEIFJE
FO
HFCSVJLU
EJF
LFOOJT
DPOUJOV
WPPS
IFU
´[JFO
IPSFO
WPFMFO
FO
Q
SPFWFOµ
WBO
TJHOBMFO
JO
EF
XJKL
)JK
LBO
WBOVJU
EF
HFWBMJEFFSEF
EJBHOPTF
IFU
[PSH QMBO
NFU
WPPSHFTUFMEF
JOUFSWFOUJFT
WFSBOUXPPSEFO
OBBS
CFUSPLLFO
QBSUJKFO
CJKWPPS CFFME
¾OBODJFST
#JK
DPNQMFYF
[PSHWSBHFO
LBO
IJK
TBNFOXFSLFO
NFU
[PXFM
JOGPSNFMF
BMT
GPSNFMF
IVMQWFSMFOFST

6.1.2

Doelgroep, inhoud en werkwijze

)FU
BBOUBM
DMJqOUFO
JO
EF
TFDUPS
WFSQMFHJOH
WFS[PSHJOH
FO
UIVJT[PSH
775
OFFNU
EF
LPNFOEF
KBSFO
GPST
UPF
[JF
PPL
"DUJ;
GFJUFO
FO
DJKGFST



WPPSBM
IFU
BBOUBM
PVEFSFO
FO
DMJqOUFO
NFU
DPNPSCJEJUFJU
*O

XBSFO
FS
POHFWFFS

NFOTFO
EJF
UIVJT [PSH
LSFHFO
%BU
CFUSPG
OJFU
BMMFFO
WFSQMFHJOH
NBBS
HFCFVSEF
WBBL
JO
DPNCJOBUJF
NFU
WFS[PSHJOH
0Q
DMJqOUOJWFBV
IFC
KF
JO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEF
UF
NBLFO
NFU
KPOHF
NBBS
PPL
NFU
PVEFSF
NFOTFO
&FO
DMJqOU
LBO
MBOH
FO
UPFOFNFOE
JO
[PSH
[JKO
PNEBU
IJK
DISPOJTDI
[JFL
JT
PG
TUFSWFOE
NBBS
EF
[PSH
LBO
PPL
WBO
LPSUF
EVVS
[JKO
PNEBU
EF
DMJqOU
XFFS
IFSTUFMU
CJKWPPSCFFME
OB
FFO
[JFLFOIVJTPQOBNF
+F
LSJKHU
JO
KF
XFSL
UF
NBLFO
NFU
IFFM
WFFM
WFSTDIJMMFOEF
NFOTFO
JFEFS
JOEJWJEV
JT
VOJFL
FO
HBBU
BOEFST
PN
NFU
EF
VJUEBHJOHFO
JO
IFU
MFWFO
6JUFSBBSE
TQFMFO
DVMUVSFMF
WFSTDIJMMFO
PPL
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
"MT
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
CFOBEFS
KF
EF
DMJqOU
BMT
FFO
HFOFSBMJTU
EBU
CFUFLFOU
EBU
KF
CSFFE
LJKLU
OBBS
FFO
DMJqOU
NFU
SFTQFDU
WPPS
EJFOT
XBBSEFO
FO
OPSNFO
FO
[POEFS
PPSEFFM
+F
[PFLU
OBBS
WFSPPS[BLFOEF
GBDUPSFO
WBO
QSPCMFNFO
FO
OBBS
XBU
DMJqOUFO
EBBS
[FMG
NFF
LVOOFO
EPFO
%F
QFSTPPOMJKLF
PO

NPHFMJKLIFEFO
FO
EF
PNHFWJOHTGBDUPSFO
EJF
WBO
JOWMPFE
[JKO
PQ
EF
DMJqOU
[JKO
CFMBOH SJKL
PN
EF
KVJTUF
JOUFSWFOUJFT
JO
UF
[FUUFO
+F
LFOOJT
FO
FSWBSJOH
[JKO
FSH
CSFFE
FO
OJFU
TQFDJBMJTUJTDI
KF
XFFU
WBO
IFFM
WFFM
[BLFO
IFU
OPEJHF
%F
SFMBUJFT
EJF
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
PQCPVXU
NFU
EF
XJKLCFXPOFST
[JKO
IFU
BMMFS CFMBOHSJKLTUF
FMFNFOU
JO
IFU
XJKLXFSL
+F
LFOU
EF
XJKL
FO
EF
XJKL
LFOU
KPV
KF
CFOU
U
PFHBOLFMJKL
FO
MBBHESFNQFMJH
+F
LFOU
EF
LVOTU
WBO
IFU
WFSQMFHFO
)FU
HFIFJN
MJHU
OBNFMJKL
JO
EF
SFMBUJFT
EJF
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
PQ
LBO
CPVXFO
.FU
IFU
WFSUSPV XFO
EBU
EBBSVJU
XPSEU
HFXPOOFO
LVOOFO
NFU
EF
DMJqOUFO
TBNFO
TOFM MFS
SFTVMUBUFO
XPSEFO
CFSFJLU
"MT
FS
HFFO
WFSUSPVXFO
JT
LBO
FS
OJFUT
XPSEFO
CFSFJLU
PNEBU
EF
DMJ FOU
OJFU
NFFXFSLU
%BU
WFSHU
OJFU
BMMFFO
KF
JO[FU
FO
FFO
KVJTUF
BUUJUVEF
BMT
QSPGFTTJPOBM
NBBS
PPL
BMT
NFOT
)FU
WBL
LPNU
FSH
EJDIU
CJK
KF
QFSTPPOMJKLIFJE
FO
EF
XJKLWFSQMFFH LVOEJHF
JT
EBO
PPL
[FFS
HFuOUFSFTTFFSE
JO
NFOTFO
FO
IPF
[JK
MFWFO 8JKLWFSQMFFHLVOEJHFO
XFSLFO
OJFU
BMMFFO
NFU
JOEJWJEVFO
NBBS
LJKLFO
PPL
OBBS
TZTUF NFO
SPOEPN
NFOTFO
FO
EF
XJKLFO
PG
CVVSUFO
XBBSJO
[JK
MFWFO
7BBL
[JKO
PPS[BLFO
FOPG

HFWPMHFO
WBO
QSPCMFNFO
JO
EF
MFFGPNHFWJOH
UF
WJOEFO
&FO
WPPSCFFME
BMT
IFU
HFWPFM
WBO
FJHFOXBBSEF
EBBMU
CJK
JFNBOE
EJF
BM
HFSVJNF
UJKE
XFSLMPPT
JT
LBO
EBU
BBOMFJEJOH
[JKO
UPU
[JFLUF
PG
[JFLNBLFOE
HFESBH
+PVX
DPOUBDUFO
CFHJOOFO
WBBL
CJK
EF
JOEJWJEVFMF
WSBBH
WBO
FFO
XJKLCFXPOFS
EF
DMJqOU
[FMG
PG
CJKWPPSCFFME
[JKO
CVVSNBO
5JKEFOT
IFU
BOBNOFTFHFTQSFL
NBBL
KF
PPL
LFOOJT
NFU
IFU
TZTUFFN
SPOEPN
EF
DMJqOU
%F
DMJqOU
FO
IFU
TZTUFFN
[JKO
PPL
NPFJMJKL
MPT
WBO
FMLBBS
UF
[JFO
PNEBU
[F
FMLBBS
CFuOWMPFEFO
"MT
KF
EF
[PSHCFIPFGUF
WBO
FFO
DMJqOU
HBBU
CFQBMFO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

89

EJBHOPTFTUFMMJOH


EBO
LJKL
KF
UFWFOT
OBBS
EF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
EF
DMJqOU
FO
[JKO
[FMGSFE [BBNIFJE
FO
PPL
OBBS
EF
PO NPHFMJKLIFEFO
WBO
[JKO
PNHFWJOH
%FOL
EBBSCJK
OJFU
BMMFFO
BBO
IFU
HF[JO
PG
EF
GBNJMJF
NBBS
PPL
BBO
EF
CVSFO
FO
IFU
OFUXFSL
JO
EF
XJKL )FU
NBBLU
OBUVVSMJKL
FFO
HSPPU
WFSTDIJM
PG
KF
JO
FFO
QMBUUFMBOETHFNFFOUF
BDUJFG
CFOU
PG
JO
FFO
BDIUFSTUBOETXJKL
JO
FFO
HSPUF
TUBE
+F
NBBLU
WBO
KF
XJKL
FFO
XJKLTDBO
FO
IFCU
EBBSEPPS
FFO
HPFE
CFFME
WBO
XBU
FS
MFFGU
%F
EBUB
WBO
HFNFFOUFO
PWFS
EF
XJKLCF XPOFST
FO
IVO
[PSHHFCSVJL
HFWFO
KPV
FFO
CFFME
WBO
FFO[BBNIFJETQSPCMFNBUJFL
FO
[JFLUFO
EJF
FS
WPPSLPNFO
NBBS
PPL
PG
IFU
FFO
KPOHF
PG
FFO
XBU
PVEFSF
XJKL
JT
NFU
nnO
DVMUVVS
PG
WFFM
DVMUVSFO
FO
MBBH
PG
IPPH
PQHFMFJEF
CFXPOFST
EJF
BBO
IFU
XFSL
[JKO
PG
XFSLMPPT
UIVJT
[JUUFO
%F
WPPS[JFOJOHFO
FO
BDUJWJUFJUFO
JO
EF
XJKL
[JKO
WPPS
KPV
FFO
CSPO
WBO
JOGPSNBUJF
PN
WFSCJOEJOHFO
UF
LVOOFO
NBLFO
UVTTFO
IFU
TPDJBMF
EPNFJO
FO
IFU
[PSHEPNFJO *O
EJU
WBL
LVO
KF
BG¾OJUFJU
WPFMFO
WPPS
FFO
XJKL
NFU
WFFM
TPDJBBMNBBUTDIBQQFMJKLF
QSP CMFNBUJFL
NBBS
KF
LVOU
PPL
JO
FFO
XJKL
XFSLFO
NFU
WFFM
PVEFSFO
FO
EF
EBBSCJK
CFIP SFOEF
QSPCMFNBUJFL
#FMBOHSJKL
JO
EF[F
LFV[F
JT
EBU
EF
NFOTFO
KF
BBOTQSFLFO
+F
IPVEU
WBO
NFOTFO
JO
IFU
BMHFNFFO
NBBS
JO
IFU
CJK[POEFS
WBO
EF
XJKLCFXPOFST
JO
KPVX
XJKL

6.1.3

De fysieke werkomgeving

%F
NFFTUF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
[JKO
PQ
EJU
NPNFOU
XFSL[BBN
JO
HSPUF
UIVJT[PSH

PSHBOJTBUJFT
7BBL
[JKO
EBU
HSPUF
HFNFOHEF
[PXFM
JOUSBNVSBMF
BMT
FYUSBNVSBMF
[PSH
CFESJKWFO
NFU
EVJ[FOEFO
XFSLOFNFST
%F
BGHFMPQFO
KBSFO
[JKO
TUFFET
NFFS
PSHBOJTB UJFT
HFGVTFFSE
PN
NFFS
NBSLUNBDIU
UF
WFSLSJKHFO
EF
PWFSIFBELPTUFO
UF
WFSMBHFO
FO
IFU
IFMF
QBMFU
WBO
XPOFO
XFM[JKO
FO
[PSH
BBO
EF
DMJqOU
UF
LVOOFO
WFSMFOFO


90

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
PWFSIFWFMJOH
WBO
IVJTIPVEFMJKLF
[PSH
JO

OBBS
EF
HFNFFOUFO
IFFGU
FFO
LBBM TMBH
WFSPPS[BBLU
POEFS
EF
WBO
PVETIFS
FYUSBNVSBMF
PSHBOJTBUJFT
7FMF
EBBSWBO
[JKO
¾OBODJFFM
JO
EF
QSPCMFNFO
HFLPNFO
EPPS
EF
BBOCFTUFEJOHTUSBKFDUFO
WBO
EF
HFNFFO UFO
;F
IFCCFO
POEFS
EF
LPTUQSJKT
BBOCFTUFFE
%BU
IFFGU
FSUPF
HFMFJE
EBU
WFFM
UIVJT [PSHPSHBOJTBUJFT
[JKO
HFGVTFFSE
PG
[JKO
PWFSHFOPNFO
EPPS
JOUSBNVSBMF
PSHBOJTBUJFT
%F
ESVL
PQ
EF
LPTUFO
IFFGU
WBO
WFFM
WBO
EJF
HSPUFSF
PSHBOJTBUJFT
QSPEVDUJFCFESJKWFO
HFNBBLU
5PFO
CFHJO
KBSFO
OFHFOUJH
EF
JOEJDBUJFTUFMMJOH
POBGIBOLFMJKL
XFSE
HFNBBLU
FO
FS
FFO
$FOUSVN
*OEJDBUJFTUFMMJOH
;PSH
XFSE
PQHF[FU
IFCCFO
WFFM
XJKLWFSQMFFHLVO EJHFO
IFU
WBL
WFSMBUFO
%BBSEPPS
JT
WFFM
FYUSBNVSBMF
LFOOJT
WFSMPSFO
HFHBBO &S
XBSFO
JO
/FEFSMBOE
CFHJO

OPH
NBBS
WJFS
QVVS
FYUSBNVSBMF
PSHBOJTBUJFT
PWFS
XBBSWBO
#VVSU[PSH
EF
HSPPUTUF
JT
FO
EF
IFMGU
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
JO
UPUBBM
[JKO
FS
SVJN

JO
EJFOTU
IFFGU
#VVSU[PSH
IFFGU
[JDI
EF
BGHFMPQFO
KBSFO
TUFSL
WFS [FU
UFHFO
EF
HSPPUTDIBMJHIFJE
JO
EF
UIVJT[PSH
FO
EBU
IFFGU
TBNFO
NFU
EF
;JDIUCBSF
4DIBLFMQSPKFDUFO
WBO
;PO.X
IFU
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
CFSPFQ
WFFM
HPFE
HFEBBO
%F
PWFSIFJE
JT
OB
EF
NPUJF)BNFS

BBO
EF
TMBH
HFHBBO
NFU
IFU
IFSQPTJUJPOFSFO
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
PNEBU
EJF
TQJO
JO
IFU
XFC
BMT
WFSCJOEFOEF
GBDUPS
UVTTFO
IFU
TPDJBMF
FO
IFU
NFEJTDIF
EPNFJO
WFSMPSFO
XBT
HFHBBO
*O

JT
EJU
WFSXPPSE
JO
FFO
CSJFG
WBO
EF
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
784
BBO
EF
5XFFEF
,BNFS 8BU
TQFDJBBM
JT
BBO
IFU
XJKLWFSQMFFHLVOEJH
XFSL
JT
EBU
EF
XJKL
FO
IFU
U IVJT
WBO
EF
DMJqOU
KF
XFSLQMFL
[JKO
%BU
NBBLU
IFU
XFSL
IFFM
CJK[POEFS
FO
PPL
NPFJMJKLFS
EBO
PQ
FFO
JOUSB NVSBMF
XFSLQMFL
+F
CFOU
UF
HBTU
CJK
EF
DMJqOU
FO
JFEFSF
XFSLQMFL
JT
EVT
BOEFST
+F
IPVEU
SFLFOJOH
NFU
XBU
FS
BDIUFS
EF
WPPSEFVS
WBO
EF
DMJqOU
TQFFMU
FO
EBU
NBBLU
EF
TBNFOXFS LJOHTSFMBUJF
NFU
EF
DMJqOU
BM
HFMJKLXBBSEJHFS
%F
NFFTUF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
IFCCFO
PPL
FFO
LBOUPPSUKF
JO
EF
XJKL
XBBS
DMJqOUFO
OBBS
CJOOFO
LVOOFO
MPQFO
+F
XFSLQMFL
JT
¿FYJCFM
FO
KF
J1BE
CJFEU
KPV
WFFM
NPHFMJKLIFEFO
PN
WBOVJU
EF
UIVJTTJUVBUJF
WBO
EF
DMJqOU
DPOUBDUFO
UF
MFHHFO
NFU
EF
EJTDJQMJOFT
EJF
OPEJH
[JKO
PN
EF
DMJqOU
WFSEFS
UF
IFMQFO

6.1.4

Samenwerking

*O
EF
CBTJT
XFSLU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
TPMJTUJTDI
0Q
EF
¾FUT
PG
JO
EF
BVUP
WBO
EF
FOF
XFSLQMFL
OBBS
EF
BOEFSF
.BBS
IJK
XFSLU
UFHFMJKLFSUJKE
NFU
WFFM
°
FO
WFFM
WFSTDIJMMFOEF
°
EJTDJQMJOFT
TBNFO
.FU
FFO
PG
NFFS
[PSHUFBNT
NVMUJEJTDJQMJOBJS
NFU
BOEFSF
QSPGFT TJPOBMT
EJF
JO
FFO
TJUVBUJF
OPEJH
[JKO
NFU
EF
IVJTBSUT
BMT
TQBSSJOHQBSUOFS
FO
QPPSUXBDI UFS
FO
NFU
EF
10)
FO
EF
8NPDPOTVMFOU
PN
BG
UF
TUFNNFO
XJF
XBU
EPFU
*O
IFU
TPDJBBM
XJKLUFBN
CFTQSFFLU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
NPFJMJKLF
DMJqOUFO
PN
EF
SFHJF
BG
UF
TUFN NFO
FO
EF
TPDJBMF
QSPCMFNBUJFL
UF
WFSCJOEFO
NFU
EF
[PSHWSBHFO
0PL
XFSL
KF
NFU
BMMF
XFSLFST
JO
EF
XJKL
GPSNFFM
FO
JOGPSNFFM
BBO
WFSCFUFSJOH
WBO
EF
MFFGPNHFWJOH
JO
EF
XJKLFO
&FO
QSFUUJHF
WFJMJHF
MFFGPNHFWJOH
ESBBHU
OBNFMJKL
CJK
BBO
HF[POEIFJE
%BBSCJK
[JKO
FS
PPL
DPOUBDUFO
NFU
XPPOTUJDIUJOHFO
FO
XFM[JKOTWPPS[JFOJOHFO
%F
TPDJBMF
LBBSU
JT
FFO
CFMBOHSJKLF
CSPO
XBBSVJU
IFU
DSFBUJFWF
WFSNPHFO
LBO
XPSEFO
HFWPFE

6.1.5

Uitdagingen

.FU
EF
UPFOFNFOEF
WFSHSJK[JOH
FO
EF
TUFFET
IPHFSF
MFWFOTWFSXBDIUJOH
TUBBU
EF
IPVE CBBSIFJE
WBO
POT
[PSHTZTUFFN
POEFS
ESVL
7BOBG

[JKO
EBBSPN
HSPUF
WFSBOEFSJOHFO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

91

EPPSHFWPFSE
JO
EF
CFLPTUJHJOH
WBO
WPPSBM
EF
FYUSBNVSBMF
[PSH
FO
EBBSNFF
EF
QPTJUJF
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
7FSQMFHJOH
FO

WBO
EF
WFS[PSHJOH
[JKO
VJU
EF
"MHF NFOF
8FU
#JK[POEFSF
;JFLUFLPTUFO
"8#;
OBBS
EF
;PSHWFS[FLFSJOHTXFU
;WX
PWFSHF IFWFME
*O
EF
OJFVXF
BBOTQSBBL
´8JKLWFSQMFHJOHµ
HBBO
[PSHWFS[FLFSBBST
FO
HFNFFOUFO
TUFFET
NFFS
TBNFOXFSLFO
PN
PQ
SFTVMUBBU
WBO
IFU
QSPGFTTJPOFMF
IBOEFMFO
UF
TUVSFO
7BO
´[PSHFO
WPPSµ
OBBS
´[PSHFO
EBUµ
DMJqOUFO
NFFS
FJHFO
SFHJF
LVOOFO
OFNFO
FO
UPF XFSLFO
OBBS
[P
WFFM
NPHFMJKL
[FMGTUBOEJHIFJE
%F[F
PNTMBH
JO
EFOLFO
FO
EPFO
XPSEU
HFTUJNVMFFSE
EPPS
FFO
BOEFS
CFLPTUJHJOHTTZTUFFN
*O
EF
;WX
FO
NFU
EBU
OJFVXF
CFLPTUJHJOHTTZTUFFN
IFFGU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
EPNJOBOUF
SPM
%JF
SPM
XPSEU
EVJEFMJKL
EPPSEBU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
XFFS
[FMG
HBBO
JOEJDFSFO
FO
UPFXJK[FO
%BBSNFF
XPSEU
IFU
CFSPFQ
XFFS
nnO
HFIFFM
FO
LBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
JOIBBMTMBH
HBBO
NBLFO
XBU
QSPGFTTJPOBMJTFSJOH
CFUSFGU
*O
EF
;WX
JT
OBNFMJKL
CFTDISFWFO
EBU
WFSQMFHFO
EF
[PSH
JT
[PBMT
WFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
CJFEFO
)JFSNFF
XPSEU
EJSFDU
WFSXF[FO
OBBS
XBU
EF
CFSPFQTHSPFQ
JO
IFU
&YQFSUJTFHF CJFE
8JKLWFSQMFFHLVOEJHF
77/

CFTDISFWFO
IFFGU
UF
EPFO
%F
NFFTUF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
XFSLFO
OV
OPH
WPPS
[PSHBBOCJFEFST
EJF
[PSH
UIVJT
BBOCJFEFO
7BOBG

NPFUFO
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
FDIUFS
POEFSCPVXE
FO
POBG IBOLFMJKL
UPU
FFO
JOEJDBUJF
FO
UPFXJK[JOH
LPNFO
%BBSVJU
WPMHU
CJKOB
WBO[FMGTQSFLFOE
EBU
[JK
OJFU
PQ
EF
MPPOMJKTU
LVOOFO
CMJKWFO
WBO
FFO
VJUWPFSFOEF
PSHBOJTBUJF
[POEFS
EBU
EJU
EF
WFSEFOLJOH
NFU
[JDI
NFFCSFOHU
EBU
EF
VJUWPFSJOH
WBO
[PSH
PPL
EJSFDU
OBBS
EF[FMGEF
XFSLHFWFS
HBBU
FO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
DMJqOU
OJFU
JT
WPPSPQHFTUFME
%JU
MBBUTUF
JT
OV
OPH
FFO
MBTUJHF
LXFTUJF
.FEJP

JT
FFO
JOUFOTJWFSJOH
JOHF[FU
PN
XJKLWFSQMFFH LVOEJHFO
CJKTDIPMJOH
UF
HFWFO
EJF
OPEJH
JT
PN
BMT
TUFWJHF
QSPGFTTJPOBM
EF
OJFVXF
SPM
OBBTU
EF
IVJTBSUT
PQ
FFO
HPFEF
NBOJFS
UF
LVOOFO
JOOFNFO
%F
NPHFMJKLIFJE
WPPS
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
PN
JO
EBU
QSPGFTTJPOBMJTFSJOHTUSBKFDU
UF
LJF[FO
WPPS
FFO
[FMGTUBOEJHF
QPTJUJF
JO
CJKWPPSCFFME
WFSQMFFHLVOEJHF
QSBLUJKLFO
XPSEU
FFO
WBO
EF
OJFVXF
PSHBOJTBUJFNFUIPEFO
8BU
EF
JOIPVE
WBO
EF
[PSH
CFUSFGU
[BM
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
WFFMWVMEJH
DPOUBDU
IFCCFO
NFU
EF
[PSHUFBNT
EJF
EF
WPPSLFVS
IFC CFO
WBO
EF
DMJqOUFO
FO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
4BNFOXFSLJOH
[BM
XFFS
NFFS
HFCB TFFSE
[JKO
PQ
SFTVMUBUFO
CPFLFO
%F
OJFVXF
CFLPTUJHJOH
JT
WBOBG

PPL
HFSJDIU
PQ
IFU
SFBMJTFSFO
WBO
SFTVMUBUFO
WBO
IFU
UPUBMF
IBOEFMFO
FO
OJFU
NFFS
PQ
IFU
QSPEVDFSFO
WBO
[PSH
#FHJO
KBSFO
OFHFOUJH
XFSE
CFTMPUFO
EF
JOEJDBUJFTUFMMJOH
MPT
WBO
IFU
WBLJOIPVEFMJKL
IBOEFMFO
UF
PSHBOJTFSFO
0N
UF
LPNFO
UPU
FFO
WPMXBTTFO
WBLHFCJFE
NPFU
EF
CFSPFQT HSPFQ
OPH
FFO
JOIBBMTMBH
WBO
[PµO
WJKGUJFO
KBBS
NBLFO
7FFM
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
[JKO
POCFXVTU
CFLXBBN
JO
IFU
EJBHOPTUJDFSFO
JOEJDFSFO
FO
UPFXJK[FO
FO
[VMMFO
EBBS
CFXVTUF
CFLXBBNIFJE
JO
NPFUFO
POUXJLLFMFO
)FU
WBL
JT
[FFS
VJUEBHFOE
FO
WFSHU
FFO
IPPH
XFSL
FO
EFOLOJWFBV
PN
HPFE
JO[JDIU
UF
LVOOFO
WFSXFSWFO
JO
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
DMJqOUFO
+POHF
NFOTFO
[VMMFO
[FLFS
LJF[FO
WPPS
EJU
NPPJF
CFSPFQ
BMT
[F
XFUFO
XBU
FFO
BBOUSFLLFMJKL
WBL
IFU
JT
,JKL
NBBS
FFOT
PQ
XXXNBLFNPSFP¿JGFOM


6.1.6

Praktijkvoorbeeld

)FU
WPPSCFFME
IJFSPOEFS
JT
FFO
QSBLUJKLPQESBDIU
EJF
JT
VJUHFWPFSE
WPPS
EF
NPEVMF
7BL CFLXBBN
*OEJDFSFO
WBO
4#8
XXXPQMFJEJOHXJKLWFSQMFFHLVOEJHFOM 
%F
PQESBDIU


92

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

CFUSPG
EF
VJUXFSLJOH
WBO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT
[PBMT
JO
IPPGETUVL

WBO
EJU
CPFL
CF TDISFWFO .FWSPVX
(
JT
FFO
KBSJHF
SFMBUJFG
HF[POEF
FO
[FMGTUBOEJHF
WSPVX
EJF
TBNFO
NFU
IBBS
FDIUHFOPPU
FFO
BQQBSUFNFOU
IVVSU
JO
EF
&FNHBBSEF
;F
IFCCFO
HFFO
LJOEFSFO
NBBS
XFM
FFO
BBOUBM
TPDJBMF
DPOUBDUFO
WPPSOBNFMJKL
JO
EF
¿BU 
;F
IFCCFO
IVJTIPV EFMJKLF
IVMQ
FO
NFOFFS
LSJKHU
EBHFMJKLT
IVMQ
WBO
IFU
UIVJT[PSHUFBN
CJK
IFU
BBO
FO
VJUUSFLLFO
WBO
[JKO
TUFVOLPVTFO
OB
USPNCPTF 
%PPS
FFO
WBM
HFTUSVJLFME
PWFS
BOEFSNBOT
SPMMBUPS
IFFGU
NFWSPVX
IBBS
SFDIUFS
CPWFO BSN
HFCSPLFO
%F
CSFVL
JT
POHFDPNQMJDFFSE
FO
EF
WFSXBDIUJOH
JT
EBU
EF[F
NFU
FFO
HJQT
WBO[FMG
[BM
HFOF[FO
5JKEFOT
POT
FFSTUF
HFTQSFL
PWFSJHFOT
LFOEF
JL
NFWSPVX
BM
PNEBU
IBBS
FDIUHFOPPU
JO
[PSH
JT
CMJKLU
EBU
FS
OBBTU
EF
CFIPFGUF
BBO
POEFSTUFVOJOH
CJK
EF
"%-
NFFS
TQFFMU
EBO
HFEBDIU
)FU
CMJKLU
EBU
NFWSPVX
BM
FFO
QPPT
EF
LBS
USFLU
JO
IVJT
FO
[PSHU
EBU
NFOFFS
FOJHT[JOT
GVODUJPOFFSU
*L
EFOL
EBBSCJK
BBO
CFHJOOFOEF
EFNFOUJF
.FWSPVX
WFSUFMU
EBU
IFU
IBBS
BG
FO
UPF
UF
WFFM
XPSEU
PN
TUFFET
OBBS
EF [FMGEF
WFSIBMFO
UF
NPFUFO
MVJTUFSFO
NFOFFS
DPOUJOV
UF
NPFUFO
TUVSFO
FO
PQ
IFN
UF
NPFUFO
MFUUFO
[F
EVSGU
IFN
OJFU
HPFE
BMMFFO
UIVJT
UF
MBUFO
;F
WFSUFMU
EBU
[F
IJFSPWFS
BM
IFFGU
HFTQSPLFO
NFU
IVO
IVJTBSUT
NBBS
EJF
IFFGU
OPH
HFFO
EJBHOPTUJFL
´JOHF[FUµ
0PL
WFSUFMU
[F
EBU
NFOFFS
HSBBH
TFLTVFFM
BDUJFG
JT
NBBS
EBU
[JK[FMG
EJU
BMT
POBBOHF OBBN
FSWBBSU
;F
HFFGU
PPL
BBO
EBU
[F
IJFS
OJFU
HSBBH
PWFS
QSBBU
FO
EBU
[F
IFU
FS
WFSEFS
OJFU
PWFS
XJM
IFCCFO )JFSPOEFS
WPMHU
FFO
CFTDISJKWJOH
WBO
EF
XJK[F
XBBSPQ
EF
WFSTDIJMMFOEF
TUBQQFO
WBO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO
[PBMT
JO
IPPGETUVL

WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
JT
CFTDISF WFO
JO
EF
QSBLUJKL
WPSN
IFCCFO
HFLSFHFO
&FO
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JT
HFWSBBHE
UF
CFTDISJKWFO
PQ
XFMLF
XJK[F
[JK
EF
BOBNOFTFEJBHOPTF
IFFGU
VJUHFXFSLU
BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
FMGTUBQQFOWFSQMFFHQSPDFT
FO
EF
EFSUJFO
/"/%"HF[POEIFJETEPNFJOFO
%F
(SBBG8BBS

4QFLTOJKEFS
 


Stap 1: Vertrouwen opbouwen %PPSEBU
EF
FDIUHFOPPU
WBO
NFWSPVX
(
TJOET
POHFWFFS
ESJF
NBBOEFO
CJK
POT
JO
[PSH
JT
LFO
JL
NFWSPVX
TJOETEJFO
PPL
5PFO
NFOFFS
OFU
JO
[PSH
LXBN
LXBN
JL
HFSF HFME
CJK
IFO
PWFS
EF
WMPFS
WPPS
IFU
TQVJUFO
WBO
'SBYJQBSJOFˆ
OB
FFO
USPNCPTFCFFO
*ONJEEFMT
JT
NFOFFS
HPFE
JOHFTUFME
PQ
CMPFEWFSEVOOFST
8F
LPNFO
FOLFM
WPPS
EF
TUFVOLPVTFO
CJK
IFN
FO
EVT
LPN
JL
FS
°
BMT
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF

°
OJFU
WFFM
NFFS
%BBSPN
NPFU
FS
OPH
BBO
EF
WFSUSPVXFOTCBOE
HFXFSLU
XPSEFO
FO
WFSWVM
JL
JO
EF
XPPSEFO
WBO
1FQMBV
OPH
EF
SPM
WBO
´IFMQFSWSBBHCBBLµ
1FQMBV
 
*L
XJM
JO
JF EFS
HFWBM
EF
LPNFOEF
UJKE
PPL
CJK
EF
[PSH
CFUSPLLFO
CMJKWFO
UPUEBU
IFU
EBBS
JO
IVJT
XBU
CFUFS
MPPQU


Stap 2: Anamnese (gezondheidsdomeinen van NANDA) …
%PNFJO

(F[POEIFJETCFWPSEFSJOH
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
…
%PNFJO

7PFEJOH
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH …
%PNFJO

6JUTDIFJEJOHVJUXJTTFMJOH
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH …

%PNFJO

"DUJWJUFJUSVTU
FFO
[FMGTUBOEJHIFJETUFLPSU
JO
XBTTFO
FO
LMFEFO
LMBTTF

JT
WBO
UPFQBTTJOH
CJKWPPSCFFME
EPPS
EF
WPMHFOEF
LFONFSLFO
POWFSNPHFO
IFU
FJHFO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

93

MJDIBBN
WPMMFEJH
UF
XBTTFO
CFQFSLU
WFSNPHFO
PN
LMFEJOH
BBO
FO
VJU
UF
USFLLFO
EPPSEBU
EF
SFDIUFSBSN
WBO
NFWSPVX
JO
IFU
HJQT
[JU
…
%PNFJO

8BBSOFNJOHDPHOJUJF
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
PNFJO

;FMGQFSDFQUJF
EF
EJBHOPTF
SFBDUJFWF
HFSJOHF
[FMGBDIUJOH
LMBTTF

XJM
JL
…
% HSBBH
CFTQSFLFO
NFU
NFWSPVX
FO
EBBSCJK
EFOL
JL
BBO
IFU
QSPCMFFN
EBU
[JK
FSWBBSU
NFU
EF
TFLTVFMF
BDUJWJUFJU
WBO
IBBS
FDIUHFOPPU
7PPSBM
EPPS
EF
LFONFSLFO
OPO BTTFSUJFG
HFESBH
VJUESVLLJOH
WBO
IVMQFMPPTIFJE
FO
TBNFOIBOHFOEF
GBDUPSFO
BMT
HFESBH
EBU
JODPOTJTUFOU
JT
NFU
XBBSEFO
FO
WFSBOEFSJOH
WBO
TPDJBMF
SPM
EFOL
JL
EBU
EF[F
EJBHOPTF
WBO
UPFQBTTJOH
JT
…

%PNFJO

3PMMFOSFMBUJFT
IFU
SJTJDP
PQ
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
NBOUFM[PSHWFSMFOFS
LMBTTF

MJKLU
WBO
UPFQBTTJOH
JO
WFSCBOE
NFU
IFU
BBOXF[JH
[JKO
WBO
EF
WPMHFOEF
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
NBOUFM[PSHWFSMFOFS
JT
QBSUOFS
WBO
EF
[PSHPOUWBOHFS
DPHOJUJFWF
QSPCMFNFO
CJK
EF
[PSHPOUWBOHFS
HFCSFL
BBO
POUTQBOOJOH
FO
WSJKBG

LFONFSLFO
WPPS
EF
NBOUFM [PSHWFSMFOFS
%BBSOBBTU
XFLU
EF
EJBHOPTF
SJTJDP
PQ
JOFGGFDUJFWF
QBSUOFSSFMBUJF
LMBTTF

JOUFSFTTF
EPPS
EF
WPMHFOEF
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
POWFSNPHFO
WBO
EF
QBSUOFST
PN
PQ
FFO
CFWSFEJHFOEF
NBOJFS
UF
DPNNVOJDFSFO
QBSUOFST
HFWFO
HFFO
CMJKL
WBO
FWFO XJDIUJHF
POEFSMJOHF
BVUPOPNJF
VJUJOH
WBO
POUFWSFEFOIFJE
PWFS
EF
WFSWVMMJOH
WBO
FNPUJPOFMF
CFIPFGUFOJEFFqO
*L
IFC
EJU
OPH
OJFU
VJUHFCSFJE
CFTQSPLFO
NFU
NFWSPVX
EVT
JL
NPFU
EJU
OPH
UPFUTFO
%JU
BTQFDU
XPSEU
MBUFS
JO
IFU
DPOUBDU
VJUHFXFSLU
…

%PNFJO

4FLTVBMJUFJU
JL
XJM
EF
EJBHOPTF
TFLTVFFM
EJTGVODUJPOFSFO
LMBTTF

NFU
NFWSPVX
CFTQSFLFO
FO
[P
QSPCFSFO
UF
CFWFTUJHFO
EBU
EJU
FFO
HFWPMH
JT
WBO
EF
WFSBO EFSEF
QBSUOFSSFMBUJF
XBOU
EBU
JT
XBU
JL
BMT
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
WFSXBDIU 
0WFSJ HFOT
JT
FFO
BBOUBM
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
IJFS
WBO
UPFQBTTJOH
[PBMT
WFSBOEFSEF
CFMBOHTUFMMJOH
JO
BOEFSFO
FO
VJUTQSFLFO
WBO
IFU
QSPCMFFN …

%PNFJO

$PQJOH
TUSFTTUPMFSBOUJF
NFU
IFU
PPH
PQ
EF
DPHOJUJFWF
BDIUFSVJUHBOH
WBO
IBBS
FDIUHFOPPU
MJKLU
EF
EJBHOPTF
JOFGGFDUJFWF
DPQJOH
LMBTTF

NF
WBO
UPFQBTTJOH
EPPS
EF
WPMHFOEF
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
EFTUSVDUJFG
HFESBH
KFHFOT
[JDI[FMG
JOBEFRVBUF
QSPCMFFNPQMPTTJOH
HFCSFL
BBO
EPFMHFSJDIU
HFESBH
0NEBU
EF
DPHOJUJFWF
UPFTUBOE
WBO
IBBS
FDIUHFOPPU
OJFU
[BM
WFSCFUFSFO
EFOL
JL
EBU
EF[F
EJBHOPTF
PWFS
DPQJOH
NFFS
IPVU
TOJKEU
EBO
EF
EJBHOPTF
´JOFGGFDUJFWF
QBSUOFSSFMBUJFµ
%JU
JT
PWFSJHFOT
XFM
NrKO
JOWVMMJOH
JL
NPFU
IJFSPWFS
OPH
WFSEFS
JO
HFTQSFL
NFU
NFWSPVX
…
%PNFJO

-FWFOTQSJODJQFT
MJKLU
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH
…
%PNFJO

7FJMJHIFJECFTDIFSNJOH
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH …
%PNFJO

8FMCFWJOEFO
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH …
%PNFJO

(SPFJPOUXJLLFMJOH
OJFU
WBO
UPFQBTTJOH


Stap 3: Oorzaken en gevolgen uitsorteren 0Q
CBTJT
WBO
EF
BOBNOFTF
LPNU
JO
JFEFS
HFWBM
IFU
[FMGTUBOEJHIFJETUFLPSU
JO
XBTTFO
FO
LMFEFO
BMT
HFWPMH
WBO
EF
HFCSPLFO
BSN
OBBS
WPSFO
%PPSEBU
XJK
NFWSPVX
EBBSWPPS
IVMQ
CJFEFO
LPNFO
PPL
BOEFSF
EJOHFO
UFS
TQSBLF
EJF
IFU
HFWPMH
[JKO
WBO
EF
DPHOJ UJFWF
BDIUFSVJUHBOH
WBO
IBBS
FDIUHFOPPU
%F
EJBHOPTF
´ESFJHFOEF
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
NBOUFM[PSHFSµ
MJKLU
NJK
BBO
EF
PSEF
UFNFFS
PNEBU
JL
EFOL
EBU
EJU
QSPCMFFN
OJFU
JT
PQHFMPTU
[PESB
EF
BSN
WBO
NFWSPVX
HFOF[FO
JT
%F
TJUVBUJF
WBO
NFOFFS
[BM
JNNFST
OBBS
WFSXBDIUJOH
OJFU
WFSCFUFSFO


94

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F[F
EJBHOPTF
IBOHU
TUFSL
TBNFO
NFU
EF
EJBHOPTF
´SFBDUJFWF
HFSJOHF
[FMGBDIUJOHµ
OB NFMJKL
EF
NBOJFS
XBBSPQ
NFWSPVX
NFU
EF
TJUVBUJF
PNHBBU
%BO
EPFM
JL
POEFS
BOEFSF
PQ
IFU
QSPCMFFN
EBU
NFOFFS
OPH
HSBBH
´TFYZµ
JT
[PBMT
[JK
EJU
[FMG
WFSXPPSEU
UFSXJKM
NFWSPVX
[JDI
IJFS
OJFU
QSFUUJH
CJK
WPFMU
.FWSPVX
IFFGU
EJU
WPMHFOT
NJK
OPPJU
BBOHFHF WFO
CJK
NFOFFS
[F
LPNU
OJFU
WPPS
[JDI[FMG
PQ
FO
OBBS
NJKO
JEFF
TQFFMU
NFWSPVX
IJFS
[FMG
PPL
FFO
SPM
JO
%BBSPN
LJFT
JL
PPL
WPPS
EF[F
EJBHOPTF
FO
OJFU
WPPS
FFO
EJBHOPTF
VJU
EPNFJO

TFLTVBMJUFJU 
*L
EFOL
OBNFMJKL
EBU
FS
HFFO
QSPCMFFN
JT
JO
IFU
TFLTVFFM
GVODUJPOFSFO
WBO
NFWSPVX
NBBS
EBU
IBBS
FSWBSJOHFO
PQ
EJU
WMBL
IFU
HFWPMH
[JKO
WBO
EF
WFSBOEFSEF
QBSUOFSSFMBUJF
&FO
BOEFS
QSPCMFFN
JT
WPMHFOT
NJK
UF
TDIBSFO
POEFS
EF
EJBHOPTF
´JOFGGFDUJFWF
DPQJOHµ
5PFO
JL
NFWSPVX
TQSBL
PWFS
EF
TJUVBUJF
UIVJT
FO
IPF
NFOFFS
FO
[JK
NFU
FMLBBS
PN HBBO
LSFFH
JL
IFU
HFWPFM
EBU
NFWSPVX
OJFU
SFqFM
OBBS
EF
TJUVBUJF
LBO
LJKLFO
;F
MBBU
EJOHFO
HFCFVSFO
EJF
[F
WFSWFMFOE
WJOEU
FO
[F
JT
OJFU
PQ
[PFL
OBBS
FFO
PQMPTTJOH
BM
JT
IFU
BM
IFFM
XBU
EBU
[F
EJOHFO
UFS
TQSBLF
IFFGU
HFCSBDIU 
)PF
NFFS
JL
PQ
EJU
POEFS XFSQ
EPPSWSPFH
IPF
NFFS
JL
IFU
HFWPFM
LSFFH
EBU
NFWSPVX
NJK
FSWBO
QSPCFFSEF
UF
PWFSUVJHFO
EBU
IFU
BMMFNBBM
XFM
NFFWJFM
FO
EBU
IFU
XFM
XFFS
[PV
HBBO
BMT
IBBS
BSN
HFOF[FO
XBT


Stap 4: Mogelijke diagnoses voorleggen aan cliënt *O
FFO
WPMHFOE
HFTQSFL
MFH
JL
EF
CPWFOTUBBOEF
EJBHOPTFT
WPPS
BBO
NFWSPVX
(
%VJEF MJKL
JT
IFU
[FMG[PSHUFLPSU
BMT
HFWPMH
WBO
EF
BSNCSFVL
%F
EJBHOPTF
´[FMGTUBOEJHIFJETUF LPSU
JO
XBTTFO
FO
LMFEFOµ
IBOEIBBG
JL
EBO
PPL
0WFS
EF
EJBHOPTF
´ESFJHFOEF
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
NBOUFM[PSHFSµ
[JKO
XF
IFU
PPL
TOFM
FFOT
%JU
CSFOHU
NJK
PQ
EF
TJUVBUJF
SPOEPN
EF
FDIUHFOPPU
WBO
NFWSPVX
;F
HFFGU
OPHNBBMT
BBO
EBU
[F
EJU
QSPCMFFN
[JKO
WFSHFFUBDIUJHIFJE
FO
WFSBOEFSEF
HFESBH
JOEFSEBBE
BM
FFSEFS
CJK
EF
IVJTBSUT
IFFGU
BBOHFHFWFO
NBBS
EBU
IJFS
OJFUT
NFF
JT
HFEBBO
8F
CFTQSFLFO
EFNFOUJF
DBTFNBOBHFST
EFNFOUJF
BMT
JOGPSNBUJFCSPODPBDI LPSU
MJKOUKF
OBBS
EF
IVJTBSUT
EBHPQWBOH
FO[PWPPSU
.FWSPVX
CMFFG
FDIUFS
NBBS
QSPCFSFO
NJK
FSWBO
UF
PWFSUVJHFO
EBU
IVO
WBTUF
SJUNF
OV
HFXPPO
FWFO
WFSTUPPSE
JT
EPPSEBU
[JK
IBBS
BSN
HFCSPLFO
IFFGU
"MT
EJU
JT
PQHFMPTU
WFSXBDIU
[F
EBU
EF
TJUVBUJF
WFSCFUFSU
;F
TUBBU
XFM
PQFO
WPPS
FFO
HFTQSFL
NFU
FFO
DBTFNBOBHFS
EVT
EJF
BGTQSBBL
NBBL
JL
WPPS
IBBS
)BBS
HFESBH
CFWFTUJHU
NJK
JO
EF
EJBHOPTF
´JOFGGFDUJFWF
DPQJOHµ
*L
CFTQSFFL
NFU
IBBS
IFU
´TFYZµ
[JKO
WBO
NFOFFS
FO
IBBS
XFFS[JO
EBBSUFHFO
*L
WSBBH
IBBS
PG
FS
GZTJFLF
SFEFOFO
WPPS
EJF
XFFS[JO
[JKO
PG
EBU
IFU
JT
PNEBU
NFOFFS
[P
WFSBOEFSE
JT
;F
WFSUFMU
NF
EBU
IFU
QSPCMFFN
JT
EBU
IJK
[P
WBBL
XJM
TUFFET
WBLFS
FO
WFFM
WBLFS
EBO
[JK
HSBBH
[PV
[JFO
8BOOFFS
JL
IBBS
WSBBH
PG
[F
EJU
EBO
PPL
BBO HFFGU
PQ
EBU
NPNFOU
FO
PG
[F
IFU
CFSIBVQU
XFM
FFOT
NFU
IFN
IFFGU
CFTQSPLFO
[FHU
[F
EBU
EBU
OJFU
IFU
HFWBM
JT
;F
EPFU
VJUTQSBLFO
BMT
´8F
QSBUFO
OJFU
PWFS
EBU
TPPSU
EJOHFOµ
´%BO
EFOL
JL
BDI
MBBU
IFN
NBBSµ
FO
´)FU
[JU
NF
XFM
EXBSTµ
.F WSPVX
HFFGU
XFM
BBO
EBU
[F
IJFSJO
[FMG
PPL
XFM
FFO
BBOEFFM
[PV
LVOOFO
IFCCFO
NBBS
EBU
[F
EBU
NPFJMJKL
WJOEU
%F
EJBHOPTF
´SFBDUJFWF
HFSJOHF
[FMGBDIUJOHµ
CMJKGU
FFO
JOUFSFTTBOUF
NBBS
JL
EFOL
EBU
XF
EJU
PPL
LVOOFO
WBOHFO
POEFS
EF
EJBHOPTF
´JOFGGFDUJFWF
DPQJOHµ

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

95

Stap 5: Toetsen zelfredzaamheid "BOWVMMFOE
PQ
EF[F
BOBNOFTF
JT
EF
[FMGSFE[BBNIFJE
HFUPFUTU
NFU
EF
;FMGSFE[BBN IFJETNBUSJY
)JFSVJU
LPNFO
EF[FMGEF
QSPCMFNFO
OBBS
WPSFO
FFO
[FMG[PSHUFLPSU
FO
EF
TJUVBUJF
JO
IVJT
UVTTFO
NFOFFS
FO
NFWSPVX
;JF
POEFSTUBBOEF
UBCFM Tabel 6.1

Zelfredzaamheidsmatrix

Financiën

Dagbesteding

Huisvesting

Huiselijke relaties

Geestelijke gezondheid

Lichamelijke gezondheid

Verslaving

ADL

Sociaal netwerk

Maatschappelijke participatie

Justitie

4

4

5

3

4

4

5

3

4

4

5

Stap 6: Diagnose vaststellen en voorleggen 0Q
CBTJT
WBO
EF
BOBNOFTF
FO
IFU
HFTQSFL
EBU
JL
EBBSOB
IFC
HFIBE
NFU
NFWSPVX
LPN
JL
UPU
EF
WPMHFOEF
ESJF
EJBHOPTFT
[FMGTUBOEJHIFJETUFLPSU
JO
XBTTFO
FO
LMFEFO
ESFJHFOEF
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
NBOUFM[PSHFS
FO
JOFGGFDUJFWF
DPQJOH
%F[F
EJBHOPTFT
LBO
JL
WBMJEFSFO
EPPS
EF
QBTTFOEF
CFQBMFOEF
LFONFSLFO
…

[FMGTUBOEJHIFJETUFLPSU
JO
XBTTFO
FO
LMFEFO
POWFSNPHFO
PN
IFU
FJHFO
MJDIBBN
WPMMFEJH
UF
XBTTFO
CFQFSLU
WFSNPHFO
PN
LMFEJOH
BBO
FO
VJU
UF
USFLLFO …
E
SFJHFOEF
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
NBOUFM[PSHFS
NBOUFM[PSHWFSMFOFS
JT
QBSUOFS
WBO
EF
[PSHPOUWBOHFS
DPHOJUJFWF
QSPCMFNFO
CJK
EF
[PSHPOUWBOHFS
HFCSFL
BBO
POUTQBO OJOH
WPPS
EF
NBOUFM[PSHWFSMFOFS
HFCSFL
BBO
WSJKBG
WPPS
EF
NBOUFM[PSHWFSMFOFS …

JOFGGFDUJFWF
DPQJOH
EFTUSVDUJFG
HFESBH
KFHFOT
[JDI[FMG
JOBEFRVBUF
QSPCMFFNPQMPT TJOH
HFCSFL
BBO
EPFMHFSJDIU
HFESBH 7PPSBM
WPPS
IFU
CFQBMFO
WBO
SFTVMUBUFO
FO
JOUFSWFOUJFT
MJKLU
IFU
NJK
[JOWPM
UF
BDIUFSIB MFO
XBBS
NFWSPVX
CBOH
WPPS
JT
*L
LSJKH
TUFSL
IFU
HFWPFM
EBU
NFWSPVX
FS
OJFU
BBO
XJM
EBU
IBBS
NBO
EFNFOUFSFOE
JT
FO
EBU
[F
FFO
TUSVJTWPHFMQPMJUJFL
UPFQBTU
0N
WFSEFS
UF
LPNFO
[BM
JL
EBO
PPL
OPH
FFO
HFTQSFL
NFU
IBBS
BBOHBBO


Stap 7: Resultaat bepalen *O
PWFSMFH
NFU
NFWSPVX
IFC
JL
EF
WPMHFOEF
EPFMFO
HFTUFME …

.FWSPVX
LBO
[JDI
XFFS
[FMGTUBOEJH
XBTTFO
FO
BBOLMFEFO
BMT
IBBS
BSN
HFOF[FO
JT
OBBS
WFSXBDIUJOH
PWFS
FOJHF
XFLFO
FWFOUVFFM
OB
GZTJPUIFSBQJF  …
0
WFS
FFO
IBMGKBBS
FSWBBSU
NFWSPVX
HFFO
UF
IPHF
ESVL
NFFS
JO
EF
[PSH
WPPS
IBBS
FDIUHFOPPU
FO
IFFGU
[JK
NFFS
UJKE
WPPS
[JDI[FMG

96

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

…
0
WFS
FFO
IBMGKBBS
XFFU
NFWSPVX
CFUFS
PN
UF
HBBO
NFU
EF
DPHOJUJFWF
BDIUFSVJU HBOH
WBO
IBBS
FDIUHFOPPU
TVCEPFMFO
JT
[JK
FFSMJKLFS
UFHFO
[JDI[FMG
HFFGU
[JK
IBBS
HSFO[FO
BBO
FO
WSBBHU
[JK
[P
OPEJH
PN
IVMQ
XBOOFFS
[JK
IJFS
CFIPFGUF
BBO
IFFGU 

Stap 8: Interventies bepalen (indiceren) …
0
OT
UIVJT[PSHUFBN
[BM
NFWSPVX
EBHFMJKLT
IFMQFO
NFU
XBTTFO
FO
BBO
FO
VJULMFEFO
[P
MBOH
EJU
OPEJH
JT

MT
EF
CSFVL
HFOF[FO
JT
FO
IFU
HJQT
WFSXJKEFSE
[BM
JL
°
BMT
EBU
OJFU
BM
JT
HFCFVSE
…
" °
NFWSPVX
WFSXJK[FO
OBBS
FFO
GZTJPUIFSBQFVU
PN
IBBS
BSN
XFFS
PQ
LSBDIUFO
UF
LSJKHFO …
&
S
TUBBU
FFO
HFTQSFL
NFU
FFO
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
HFQMBOE
*L
WFSXBDIU
EBU
[JK
WPPS
NFWSPVX
FFO
QSFUUJHF
CFHFMFJEFS
LBO
[JKO
WPPSMJDIUFS
SBBEHFWFS
NFU
CFUSFL LJOH
UPU
EF
DPHOJUJFWF
BDIUFSVJUHBOH
WBO
EF
FDIUHFOPPU
WBO
NFWSPVX
%BBSOBBTU
WFSXBDIU
JL
EBU
WJB
EF
DBTFNBOBHFS
CJK
NFOFFS
EF
EJBHOPTF
EFNFOUJF
[BM
XPSEFO
HFTUFME
EPPS
EF
IVJTBSUTHFSJBUFS
%BO
LVOOFO
XF
JO
TBNFOXFSLJOH
NFU
EF
DBTFNB OBHFS
WPPS
CFJEF
QBSUOFST
DPODSFUFSF
QMBOOFO
NBLFO
…
*
L
HB
WFSEFS
NFU
IFU
CPVXFO
BBO
EF
SFMBUJF
NFU
NFWSPVX
*L
IPPQ
NFWSPVX
UF
LVOOFO
POEFSTUFVOFO
FO
BBO
UF
NPFEJHFO
JO
IFU
VJUFO
WBO
IBBS
HFWPFMFOT
FO
OBBS
EJF
HFWPFMFOT
UF
MVJTUFSFO
FO
FSOBBS
UF
IBOEFMFO %F[F
JOUFSWFOUJFT
CFTQSFFL
JL
NFU
NFWSPVX
*O
EF
FFSTUF
JOUFSWFOUJF
EF
GZTJFLF
PO EFSTUFVOJOH
EPPS
POT
UIVJT[PSHUFBN
LBO
[JK
[JDI
WPMLPNFO
WJOEFO
FO
EF[F
XPSEU
EBO
PPL
JOHF[FU
0PL
GZTJPUIFSBQJF
BMT
EF
CSFVL
TUSBLT
HFOF[FO
JT
WJOEU
NFWSPVX
FFO
HPFE
JEFF *ONJEEFMT
IFFGU
NFWSPVX
FFO
HFTQSFL
HFIBE
NFU
EF
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
FO
TUBBU
FS
WPPS
NFOFFS
FFO
POEFS[PFL
HFQMBOE
CJK
EF
IVJTBSUT
.FWSPVX
WFSUFMU
NF
EBU
EF[F
BDUJFT
IBBS
BM
WFFM
SVTU
HFWFO
;F
WPFMU
[JDI
NJOEFS
TDIVMEJH
CJKWPPSCFFME
PWFS
BMMFFO
BM
EFOLFO
BBO
EBHPQWBOH
OV
FS
TFSJFVT
HFTQSPLFO
XPSEU
PWFS
EFNFOUJF
*L
IFC
IFU
HFWPFM
EBU
´IFU
LXBSUKF
HFWBMMFO
JTµ
;F
WFSUFMU
[JDI
PQ
IBBS
HFNBL
UF
WPFMFO
CJK
EF
DBTF NBOBHFS
FO
EBU
[JK
FFO
HPFE
HFTQSFL
IFCCFO
HFIBE
.FWSPVX
IFFGU
XFM
NPFJUF
NFU
EF
EFSEF
JOUFSWFOUJF
PWFS
IFU
VJUFO
WBO
IBBS
HFWPFMFOT
´%BU
EPF
JL
OPPJUµ
;F
WJOEU
IFU
WPPSBM
NPFJMJKL
IBBS
HFWPFMFOT
UF
CFTQSFLFO
NFU
IBBS
FDIUHFOPPU
FO
EBU
WJOE
JL
PPL
FFO
MBTUJHF
*L
IPPQ
EBU
EF
DBTFNBOBHFS
IBBS
PPL
IJFSJO
LBO
POEFSTUFVOFO


Stap 9: Toewijzen en/of doorverwijzen …

0OT
UIVJT[PSHUFBN
[BM
EF
POEFSTUFVOJOH
CJK
EF
"%-
CJFEFO
*L[FMG
[BM
IJFS
PPL
OBESVLLFMJKL
CJK
CFUSPLLFO
[JKO
FO
XBBS
OPEJH
POEFSTUFVOJOH
CJFEFO
…

.FWSPVX
[BM
UF
[JKOFS
UJKE
WFSXF[FO
XPSEFO
OBBS
FFO
GZTJPUIFSBQFVU
PN
IBBS
BSN
XFFS
PQ
LSBDIUFO
UF
LSJKHFO …
&S
JT
FFO
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
JOHFTDIBLFME


Stap 10: Zorgplan starten (formeel/informeel) )FU
[PSHQMBO
JT
JONJEEFMT
HFTUBSU
"BO
IFU
CFHJO
XBT
NFWSPVX
OFU
JO
[PSH
WPPS
POEFS TUFVOJOH
CJK
EF
"%-
7FSWPMHFOT
JT
FFO
DBTFNBOBHFS
EFNFOUJF
FSCJK
CFUSPLLFO
&S
[JKO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

97

PQ
EJU
NPNFOU
FOLFM
GPSNFMF
[PSHWFSMFOFST
BBOHF[JFO
FS
JO
EF
JOGPSNFMF
TGFFS
HFFO
UPFSFJLFOEF
[PSHWFSMFOFST
WPPSIBOEFO
[JKO
JO
EF[F
TJUVBUJF


Stap 11: Monitoren en evalueren *L
[BM
NFWSPVX
CMJKWFO
NPOJUPSFO
FO
EF
EPFMFO
[P
OPEJH
CJKTUFMMFO
QMBOEPDIFDLBDU 


6.2

De sociaal verpleegkundige

Karlijn Hoondert, Yvonne Veulings en Yvonne Sterken

6.2.1

Inleiding

)FU
CFSPFQ
WBO
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
JT
TBNFOHFWBU
JO
EF
WPMHFOEF
EF¾OJUJF
´EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
IPVEU
[JDI
CF[JH
NFU
EF
QSFWFOUJFWF
[PSH
)JFSUPF
TJHOBMFFSU
FO
BOBMZTFFSU
IJK
EF
QPUFOUJqMF
FO
BDUVFMF
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
CJK
IFU
JOEJWJEV
FFO
SJTJDP HSPFQ
PG
EF
IFMF
CFWPMLJOH
)JK
JOJUJFFSU
QSFWFOUJFWF
JOUFSWFOUJFT
JO
IFU
LBEFS
WBO
[JFLUFQSFWFOUJF
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
FO
HF[POEIFJETCFTDIFSNJOH
)JK
MFHU
WFSCJOEJOHFO
UVTTFO
MFFGTUJKM
FO
TPDJBMF
FO
GZTJFLF
PNHFWJOH
nO
UVTTFO
IFU
JOEJWJEV
FO
IFU
DPMMFDUJFGµ
)PPOEFSU

0PTUFOEPSQ
 
)FU
EFFM
WBO
EF
HF[POEIFJET[PSH
XBBS
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSL[BBN
JT
JT
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
PPL
XFM
QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH
1(
HFOPFNE
%F
QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH
SJDIU
[JDI
PQ
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJETWSBBHTUVLLFO
FO
XPSEU
JO
EF
8FU
QVCMJFLF
HF[POEIFJE
8QH
BMT
WPMHU
PNTDISFWFO
´%F
HF[POE IFJETCFTDIFSNFOEF
FO
CFWPSEFSFOEF
NBBUSFHFMFO
WPPS
EF
CFWPMLJOH
PG
TQFDJ¾FLF
HSPFQFO
EBBSVJU
XBBSPOEFS
IFU
WPPSLwNFO
FO
IFU
WSPFHUJKEJH
PQTQPSFO
WBO
[JFLUFOµ
%F
CFTUSJKEJOH
WBO
JOGFDUJF[JFLUFO
EF
KFVHEHF[POEIFJET[PSH
FO
EF
PVEFSFOHF[POE IFJET[PSH
WBMMFO
POEFS
EF
UBLFO
WBO
EF
1(
"MMF
HFNFFOUFO
JO
/FEFSMBOE
IFCCFO
EF
UBBL
EF
HF[POEIFJE
WBO
IVO
JOXPOFST
UF
CFTDIFSNFO
UF
CFWPSEFSFO
FO
UF
CFXBLFO
;F
HFWFO
PQESBDIUFO
BBO
XFM[JKOTPSHBOJ TBUJFT
CFWPSEFSFO
TQPSUDMVCT
FO
GBDJMJUFSFO
WSJKXJMMJHFSTXFSL
FO
QBSUJDJQBUJF
BBO
EF
TBNFOMFWJOH
%BBSOBBTU
IPVEFO
HFNFFOUFO
FFO
((%
JO
TUBOE
WPPS
EF
VJUWPFSJOH
WBO
EJF
UBBL
((%µFO
XFSLFO
TBNFO
JO
FFO
HSPPU
OFUXFSL
WBO
LFOOJTJOTUJUVUFO
FO
FYQFSU PSHBOJTBUJFT
EJF
BDUJFG
[JKO
PQ
POEFSXFSQFO
CJOOFO
EF
1(
%FOL
EBO
BBO
4PB
"JET
/FEFSMBOE
FFO
PSHBOJTBUJF
EJF
JOUFSWFOUJFT
POUXJLLFMU
PN
TPBµT
FO
IJW
UF
CFTUSJKEFO
PG
BBO
PSHBOJTBUJFT
[PBMT
IFU
5SJNCPTJOTUJUVVU
EBU
[JDI
JO[FU
WPPS
IFU
WFSCFUFSFO
WBO
EF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
EPPS
IFU
EFMFO
WBO
LFOOJT
PWFS
BMDPIPM
UBCBL
FO
ESVHT
&FO
DFOUSBBM
LFONFSL
WBO
EF
((%µFO
EF
LFOOJTJOTUJUVUFO
FO
EF
FYQFSUPSHBOJTBUJFT
JT
EBU
[JK
[JDI
SJDIUFO
PQ
QSFWFOUJF
FO
WPPSBM
PQ
DPMMFDUJFWF
QSFWFOUJF
%F
((%µFO
[JKO
EF
TQJO
JO
IFU
XFC
WBO
EF
1(
.PNFOUFFM
[JKO
FS
JO
/FEFSMBOE

((%SFHJPµT
[JF
EF
;PSHBUMBT


XBBS
POHFWFFS

TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO
XFSLFO
#JOOFO
EF
((%
JT
NFO
XFSL[BBN
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
EF
KFVHEHF[POEIFJET[PSH
PG
EF
BMHFNFOF
HF[POEIFJET[PSH
PG
CJK
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
FQJEFNJPMPHJF
FO
CFMFJE
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO
XFSLFO
WPPSBM
CJOOFO
EF
FFSTUF
UXFF
BGEFMJOHFO


98

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
XFSLPNHFWJOH
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
EF
JOIPVE
WBO
IFU
XFSL
WBO
EF
WFSQMFFH LVOEJHF
JO
EF
KFVHEHF[POEIFJET[PSH
[JKO
FMEFST
JO
EJU
EFFM
WBO
IFU
MFFSXFSLCPFL
CFTDISFWFO
*O
EJU
IPPGETUVL
HBBO
XF
EJFQFS
JO
PQ
EF
JOIPVE
WBO
IFU
XFSL
WBO
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
CJOOFO
EF
"MHFNFOF
(F[POEIFJET[PSH
WBO
EF
1(
%JU
PNWBU
EF
WPMHFOEF
UBBLWFMEFO

BMHFNFOF
JOGFDUJF[JFLUFCFTUSJKEJOH 
TFLTVFMF
HF[POEIFJE 
UVCFSDVMPTFCFTUSJKEJOH 
SFJ[JHFSTBEWJTFSJOH 
UFDIOJTDIF
IZHJqOF[PSH 
PQFOCBSF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH 
NFEJTDIF
NJMJFVLVOEF 
GPSFOTJTDIF
HFOFFTLVOEF 
TPDJBBMNFEJTDIF
BEWJTFSJOH #JK
EF
NFFTUF
((%µFO
IFCCFO
EF
WFSQMFFHLVOEJHFO
HFFO
UBBL
CJK
EF
GPSFOTJTDIF
HF OFFTLVOEF
FO
EF
TPDJBBMNFEJTDIF
BEWJTFSJOH
EVT
JO
EJU
CPFL
CFTUFEFO
XF
BMMFFO
BBOEBDIU
BBO
EF
FFSTUF
[FWFO
UBBLWFMEFO
0N
CJK
FFO
((%
UF
NPHFO
XFSLFO
JT
FFO
QPTUICPPQMFJEJOH
WFSFJTU
%JF
JT
UF
WPMHFO
CJK
EF
/410)
JO
6USFDIU
;JK
GBDJMJUFSFO
PWF SJHFOT
PPL
HSBUJT
XJTTFMFOEF
POMJOF
MFFSGBDJMJUFJUFO
WPPS
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO Figuur 6.1

De 25 GGD-regio’s in Nederland per 2014

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

6.2.2

99

Doelgroep, inhoud en werkwijze

*O
EF
JOUSBNVSBMF
[PSH
FO
JO
EF
FFSTUF
MJKO
XPSEU
WBBL
[PSH
HFCPEFO
BMT
SFBDUJF
PQ
FFO
WSBBH
PG
FFO
EJBHOPTF
%F
IVMQWFSMFOJOH
JT
EBBSNFF
EBO
PPL
WBBL
HFSJDIU
PQ
IFU
JOEJWJEV
FO
SFBDUJFG
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
CJK
FFO
((%
JT
WPPSBM
HFSJDIU
PQ
SJTJDPHSPFQFO
PG
PQ
JOEJWJEVFO
CJOOFO
FFO
CFQBBMEF
SJTJDPHSPFQ
+POHFSFO
UPU

KBBS
[JKO
FFO
CFLFOEF
SJTJDPHSPFQ
WPPS
TFLTVBMJUFJUTIVMQWFSMFOJOH
CJOOFO
FFO
((%
%BBSOBBTU
JT
EF
[PSH
EJF
FFO
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
BBOCJFEU
PPL
WBBL
POHFWSBBHEF
[PSH
FO
EBBSNFF
QSPBDUJFG
7BOVJU
QSJNBJSF
FO
TFDVOEBJSF
QSFWFOUJFEPFMTUFMMJOHFO
XPSEU
EF
[PSH
POHFWSBBHE
OJFU
PQ
CBTJT
WBO
FFO
EJSFDUF
IVMQWSBBH
WBO
FFO
TDIPMJFS
PQ
CJKWPPSCFFME
TDIPMFO
BBOHFCP EFO
WJB
QSPHSBNNBµT
[PBMT
´-BOH
MFWF
EF
MJFGEFµ
&FO
WBO
EF
TQFDJ¾FLF
WBBSEJHIFEFO
EJF
HFWSBBHE
XPSEFO
WBO
FFO
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
JT
EBU
IJK
FFO
CSVH
LBO
TMBBO
UVTTFO
JOEJWJEVFMF
[PSHWSBHFO
FO
EF
CFUFLFOJT
EBBSWBO
WPPS
FFO
EFFM QPQVMBUJF
FO
BOEFSTPN
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
CJK
FFO
((%
XFSLU
CJOOFO
EF
[PHFOPFNEF
´OVMEF
MJKOµ
%F
[PSH
JT
WSJK
UPFHBOLFMJKL
[POEFS
EPPSWFSXJK[JOH
FO
JT
HFSJDIU
PQ
QSFWFOUJF

Cliëntengroepen #JOOFO
EF
1(
SJDIU
EF
[PSH
[JDI
[PXFM
PQ
IFU
BMHFNFOF
QVCMJFL
BMT
PQ
CFQBBMEF
SJTJDP HSPFQFO
FO
QFSTPOFO
*FEFSF
CVSHFS
JT
FFO
QPUFOUJqMF
DMJqOU
;PSH
XPSEU
HFCPEFO
PQ
CBTJT
WBO
SJTJDPJOTDIBUUJOHFO
FO
EF
LFSO
WBO
IFU
XFSL
ESBBJU
PN
DPMMFDUJFWF
QSFWFOUJF
%JU
LBO
HFSJDIU
[JKO
PQ
BMMF
CVSHFST
PG
PQ
HFuEFOUJ¾DFFSEF
EPFMHSPFQFO
0NEBU
IFU
UB LFOWFME
CJOOFO
EF
1(
[P
EJWFST
JT
XPSEFO
EF
EFFMUBLFO
IJFSPOEFS
WFSEFS
VJUHFXFSLU *OGFDUJF[JFLUFCFTUSJKEJOH
JODMVTJFG
UVCFSDVMPTFCFTUSJKEJOH

%F
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSL[BBN
JO
EF
JOGFDUJF[JFLUFCFTUSJKEJOH
SJDIU
[JKO
JOUFSWFOUJFT
PQ
IFU
WPPSLPNFO
WBO
JOGFDUJFT
PG
PQ
IFU
WPPSLPNFO
WBO
WFSTQSFJEJOH
EBBSWBO
&S
[JKO

NFMEJOHTQMJDIUJHF
JOGFDUJF[JFLUFO
JO
/FEFSMBOE
EJF
EPPS
EF
CFIBOEFMFOE
BSUT
HFNFME
NPFUFO
XPSEFO
BBO
EF
((%
&FO
WPPSCFFME
JT
EF
NFMEJOH
WBO
FFO
QBUJqOU
NFU
IFQBUJUJT
#
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
OFFNU
EF
NFMEJOH
BBO
HBBU
JO
HFTQSFL
NFU
EF
QBUJqOU
PWFS
EF
NPHFMJKLF
CSPO
FO
CFTQSFFLU
XFMLF
QFSTPOFO
NPHFMJKL
OPH
NFFS
[JKO
CMPPUHFTUFME
BBO
EJF
CSPO
4DSFFOJOH
WBO
EF
DPOUBDUFO
[BM
QMBBUTWJOEFO
WJB
CMPFEBG OBNF
%BBSOBBTU
[BM
PPL
BMUJKE
XPSEFO
CFTQSPLFO
IPF
PWFSESBDIU
OBBS
BOEFSFO
LBO
XPSEFO
WPPSLPNFO
FO
XFMLF
SPM
EF
QBUJqOU
FO
[JKO
OFUXFSL
EBBSJO
TQFMFO
.PHFMJKLF
JOUFSWFOUJFT
[JKO
OBBTU
WPPSMJDIUJOH
PPL
WBDDJOBUJF
WBO
EF
DPOUBDUFO
#JK
BOEFSF
JOGFD UJF[JFLUFO
XPSEU
CJKWPPSCFFME
IFU
WFSTUSFLLFO
WBO
DIFNPQSPGZMBYF
WPPS
EF
CMPPUHF TUFMEFO
PG
IFU
FMJNJOFSFO
WBO
EF
CSPO
CJK
-FHJPOFMMB
BMT
JOUFSWFOUJF
JOHF[FU 4FLTVFMF
HF[POEIFJE %F[F
EFFMUBBL
SJDIU
[JDI
WPPSBM
PQ
SJTJDPHSPFQFO
EJF
SJTJDPHFESBH
WFSUPOFO
[PBMT
NBO OFO
EJF
TFLT
IFCCFO
NFU
NBOOFO
.4.


QSPTUJUVFFT
QSPTUJUVBOUFO
KPOHFSFO
POEFS
EF

KBBS
FO
BMMPDIUPOFO
VJU
MBOEFO
XBBS
TPBµT
FO
IJW
FOEFNJTDI
WPPSLPNFO
$MJqOUFO
LVOOFO
FFO
BGTQSBBL
NBLFO
NFU
FFO
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
WPPS
FFO
DPVO TFMJOHT HFTQSFL
FO
[P
OPEJH
FFO
TPBUFTU
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
OBVX
TBNFO
NFU
BSU TFO
FO
EPLUFSTBTTJTUFOUFO
%BBSOBBTU
HBBU
IJK
OBBS
EF
SJTJDPQFSTPOFO
UPF
EF
[PHFOPFNEF


100

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

PVUSFBDIQSPKFDUFO 
PQ
XFSLQMFLLFO
WBO
QSPTUJUVFFT
JO
IPNPTBVOBµT
FO
PQ
EBODFGFFTUFO
FO
BOEFSF
FWFOFNFOUFO
7FSQMFFHLVOEJHFO
TDSFFOFO
SJTJDPHSPFQFO
WJB
IFU
VJUWPFSFO
WBO
UFTUT
UJKEFOT
IVO
TQSFFLVSFO
FO
TUBSUFO
NFU
DPVOTFMJOH
BGIBOLFMJKL
WBO
IFU
SJTJDPHFESBH
WBO
EF
DMJqOU
5JKEFOT
EF
DPVOTFMJOH
XPSEU
HFCSVJLHFNBBLU
WBO
EF
HFTQSFLTUFDIOJFL
.P UJWFSFOEF
(FTQSFLTWPFSJOH
XBBSCJK
EF
DMJqOU
HFTUJNVMFFSE
XPSEU
[JKO
HFESBH
UF
WFSBOEF SFO
WBO
POHF[POE
OBBS
HF[POE
7FSQMFFHLVOEJHFO
WFSXJK[FO
PPL
WFFM
OBBS
JOGPSNBUJFWF
TJUFT
EJF
CFIFFSE
XPSEFO
EPPS
QSPGFTTJPOBMT
[PBMT
EF
TJUF
WBO
TFOTFJOGP
((%µFO
CFIBO EFMFO
PPL
EF
TPBµT
EJU
HFCFVSU
PQ
EF
[PHFOPFNEF
DVSBUJFWF
TPBQPMJ
3FJ[JHFSTBEWJTFSJOH
FO
WBDDJOBUJFT
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSL[BBN
CJK
SFJ[JHFSTBEWJTFSJOH
FO
WBDDJOBUJFT
CFTQSFFLU
TBNFO
NFU
EF
DMJqOU
EF
SFJT
FO
EF
HF[POEIFJETUPFTUBOE
%F
SFJ[JHFS
XPSEU
PQ
NBBU
HFBEWJ TFFSE
PWFS
WBDDJOBUJFT
FO
IFU
WPPSLPNFO
WBO
[JFLUFO
DPOGPSN
EF
QSPUPDPMMFO
WBO
IFU
-BOEFMJKL
$PzSEJOBUJFDFOUSVN
3FJ[JHFSTBEWJTFSJOH
-$3 
;XBOHFSF
WSPVXFO
CBCZµT
FO
NFOTFO
NFU
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
IFCCFO
FFO
IPHFS
SJTJDP
PQ
IFU
PQMPQFO
WBO
JOGFDUJFT
)FU
EPFM
WBO
EF
[PSH
JT
EBU
NFOTFO
HPFE
CFTDIFSNE
FO
WPPSHFMJDIU
PQ
SFJT
HBBO
FO
EBBSNFF
[JFLUFO
WPPSLPNFO
FO
EF[F
PPL
OJFU
NFF
UFSVH
OFNFO
OBBS
/F EFSMBOE
7BDDJOBUJFT
XPSEFO
UFS
QMFLLF
´HF[FUµ
NBMBSJBSFDFQUFO
FO
EFSHFMJKLF
XPSEFO
WFSTUSFLU
FO
GPMEFST
XPSEFO
NFFHFHFWFO
[PEBU
NFO
UIVJT
OPH
FFOT
SVTUJH
LBO
OBMF[FO
PQ
XFMLF
XJK[F
NFO
[FMG
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
LBO
WPPSLPNFO
7FSQMFFHLVOEJHFO
IFCCFO
EF
WBBSEJHIFEFO
PN
JO
LPSUF
UJKE
EF
WPPSMJDIUJOH
BG
UF
TUFNNFO
PQ
EF
CFUSFG GFOEF
DMJqOU
5FDIOJTDIF
IZHJqOF[PSH (FCSFL
BBO
IZHJqOF
LBO
FFO
CSPO
WPSNFO
WPPS
JOGFDUJF[JFLUFO
5FDIOJTDIF
IZHJqOF [PSH
WJOEU
QMBBUT
JO
TJUVBUJFT
XBBS
WFFM
FO
WBBL
LXFUTCBSF
NFOTFO
WBO
HFNFFOTDIBQ QFMJKLF
WPPS[JFOJOHFO
HFCSVJLNBLFO
%JU
[JKO
WBBL
TQFDJ¾FLF
EPFMHSPFQFO
EJF
PQ
CBTJT
WBO
CJKWPPSCFFME
MFFGUJKE
FO
HF[POEIFJE
FYUSB
SJTJDP
LVOOFO
MPQFO
PQ
JOGFDUJF[JFLUFO
)FU
HBBU
PN
EF
WPMHFOEF
BBOEBDIUTHFCJFEFO
LJOEFSPQWBOH
UBUPFqSFO

QJFSDFO
FO
QFSNBOFOUF
NBLFVQ
CBTJTTDIPMFO
HSPUF
FWFOFNFOUFO
QSPTUJUVUJFCFESJKWFO
FO
[PSH CPFSEFSJKFO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
WPFSU
PQ
EJF
MPDBUJFT
JOTQFDUJFT
VJU
FO
HFFGU
[P
OPEJH
BEWJF[FO
PN
IFU
SJTJDP
PQ
PWFSESBDIU
WBO
[JFLNBLFOEF
NJDSPPSHBOJTNFO
UF
CFQFS LFO
PG
UF
WPPSLPNFO
FO
PN
WFJMJHIFJETBTQFDUFO
UF
CFPPSEFMFO
.FEJTDIF
NJMJFVLVOEF ;BLFO
BM
TUBOL
HFMVJE
FFO
WPDIUJHF
XPOJOH
HFWBBSMJKLF
TUPGGFO
PG
CFFTUKF
IFCCFO
FFO
OFHBUJFG
FGGFDU
PQ
CFMFWJOH
WBO
HF[POEIFJE
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
TB NFO
NFU
NJMJFVHF[POEIFJETLVOEJHFO
BBO
BEWJTFSJOH
WBO
HFNFFOUFO
QBSUJDVMJFSFO
TDIPMFO
FO
XPOJOHCPVXDPSQPSBUJFT
PWFS
EF
NBOJFS
XBBSPQ
POHFXFOTUF
NJMJFVLVO EJHF
[BLFO
[P
WFFM
NPHFMJKL
LVOOFO
XPSEFO
WPPSLPNFO
FO
CFQFSLU
4PNT
LBO
FFO
WSBBH
NFUFFO
XPSEFO
CFBOUXPPSE
4PNT
JT
FFO
IVJTCF[PFL
OPEJH
PN
EF
TJUVBUJF
HPFE
UF
CFPPSEFMFO
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
PPL
TBNFO
NFU
QBSUJKFO
[PBMT
EF
HFNFFOUF
FO
EF
XPOJOHCPVXDPSQPSBUJF


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

101

0QFOCBSF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
PHH[

%F
PHH[
CJFEU
HFWSBBH
FO
POHFWSBBHE
IVMQ
BBO
NFOTFO
PWFS
XJF
NFO
[JDI
[PSHFO
NBBLU
FO
EJF
[FMG
HFFO
IVMQ
PG
POEFSTUFVOJOH
[PFLFO
PG
EF[F
NJKEFO
7BBL
HBBU
IFU
PN
DPN QMFYF
FO
MBOHEVSJHF
[PSHWSBHFO
0OHFWFFS
 
WBO
EF
/FEFSMBOETF
CFWPMLJOH
JT
FFO
[PHFOPFNEF
[PSHNJTTFS
PG
[PSHNJKEFS
4PNT
JT
FS
TQSBLF
WBO
PWFSMBTU
JO
IFU
XPPO
FO
MFFGLMJNBBU
WBO
EF
PNHFWJOH
PG
HFWBBS
WPPS
EF
QFSTPPO
[FMG
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
CJOOFO
EF
PHH[
MFHU
DPOUBDUFO
NFU
EF
BBOHFNFMEF
DMJqOU FO


CFNJEEFMU
FO
WFSXJKTU
EPPS
OBBS
EF
NFFTU
HFTDIJLUF
IVMQWFSMFOJOH
0OEFS
PHH[
WBMMFO
CFNPFJ[PSH
POHFWSBBHEF
[PSH
BBO
[PSHNJKEFOEF
CVSHFST


WBOHOFUGVODUJF
WPPS
JFEFSFFO
EJF
OJFU
EF
[PSH
LSJKHU
EJF
IJK
OPEJH
IFFGU
DPzSEJOFSFO
WBO
UBLFO
WBO
EF
CJK
EF
PHH[
CFUSPLLFO
LFUFOQBSUOFST
DP PSEJOBUJF
WBO
NFMEJOHFO
WBO
IVJTFMJKL
HFXFME
TJHOBMFSFO
FO
CFMFJETBEWJTFSJOH
0N
FFO
CFFME
UF
LSJKHFO
WBO
IFU
XFSL
FO
EF
CFOPEJHEF
DPNQFUFOUJFT
WBO
FFO
WFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
PQFOCBSF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
JT
FS
PQ
:PV5VCF
FFO
[FFS
JOGPSNBUJFG
¾MNQKF
UF
CFLJKLFO
PWFS
EF
PHH[
#JK
WFFM
((%µFO
XFSLFO
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO
TBNFO
JO
FFO
UFBN
NFU
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHFO
FO
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFST
TPNT
BBO HFWVME
NFU
NFEFXFSLFST
WBO
EF
QPMJUJF
FO
WBO
EF
HFNFFOUFMJKLF
TDIVMEIVMQWFSMFOJOH


6.2.3

Samenwerking

7FSQMFFHLVOEJHFO
CJK
EF
((%
IFCCFO
FFO
HSPUF
EJWFSTJUFJU
BBO
TBNFOXFSLJOHTQBSU OFST
BGIBOLFMJKL
WBO
IFU
UBBLWFME
XBBSJO
XPSEU
HFXFSLU
)VJTBSUTFO
[JKO
WBOVJU
EF
FFSTUF
MJKO
FFO
CFMBOHSJKLF
LFUFOQBSUOFS
;JK
LVOOFO
JOGFDUJF[JFLUFO
EJBHOPTUJDFSFO
FGGFDUFO
WBO
HFWBBSMJKLF
TUPGGFO
TMFDIUF
IZHJqOF
PG
[PSHNJKEFOE
HFESBH
TJHOBMFSFO
FO
EJU
NFMEFO
BBO
EF
((%
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
WBO
EF
((%
JT
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
CSPO
FO
DPOUBDUPQTQPSJOH
FO
EF
BEWJF[FO
HFSJDIU
PQ
QSFWFOUJF
WPPSBM
QSJNBJS
FO
TFDVOEBJS 
7PPS
EF
VJUFJOEFMJKLF
CFIBOEFMJOH
[BM
EF
QBUJqOU
OBBS
EF
IVJTBSUT
PG
OBBS
EF
UXFFEFMJKOT
TQFDJBMJTU
JO
IFU
[JFLFOIVJT
HBBO
&FO
JOGFDUJF[JFLUF
[PBMT
EF
WFUFSBOFO[JFLUF
WFSPPS[BBLU
EPPS
EF
MFHJPOFMMBCBDUFSJF
WSBBHU
PN
TBNFOXFSLJOH
NFU
FFO
XBUFSMFJEJOHCFESJKG
FO
NFU
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
*O GSBTUSVDUVVS
FO
.JMJFV
PG
OPH
QSFDJF[FS
NFU
EF
*OTQFDUJF
-FFGPNHFWJOH
FO
5SBOTQPSU
%F[F
MBBUTUF
CFNPOTUFSU
XBUFSMFJEJOHFO
PN
EF
FWFOUVFMF
CSPO
FFO
CFTNFUUJOH
WBO
FFO
MFJEJOH
NFU
EF
MFHJPOFMMBCBDUFSJF
UF
BDIUFSIBMFO
#JK
WPFETFMJOGFDUJFT
JT
TBNFO XFSLJOH
NFU
EF
/FEFSMBOETF
7PFETFM
FO
8BSFOBVUPSJUFJU
/78"
OPPE[BLFMJKL
BBO HF[JFO
[JK
BMT
JOTUBOUJF
WPFETFM
POEFS[PFLFO
PQ
CBDUFSJqO
FO
BOEFSF
[JFLUFWFSXFLLFST
%BBSOBBTU
[JKO
MBCPSBUPSJB
FO
IZHJqOJTUFO
JO
[JFLFOIVJ[FO
CFMBOHSJKLF
QBSUOFST
WPPS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
WBO
EF
((%
JFEFS
WBOVJU
IVO
FJHFO
SPM
JO
IFU
WFSQMFFHLVOEJHF
QSPDFT
WBO
BOBNOFTF
UPU
FO
NFU
FWBMVBUJF
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
NFU
BMT
XFSLHFCJFE
EF
TFLTVFMF
HF[POEIFJE
XFSLU
TBNFO
NFU
EFSNBUPMPHFO
FO
TFLTVPMPHFO
WBO
[JFLFOIVJ[FO
FO
3VUHFSTIVJ[FO
NFU
QSPGFTTJP OBMT
WBO
JOTUFMMJOHFO
WPPS
GZTJFL
FO
NFOUBBM
HFIBOEJDBQUFO
FO
NFU
EPDFOUFO
PQ
NJEEFMCBSF
TDIPMFO
FO
SPDµT
%F
SPEF
ESBBE
EPPS
EF[F
TBNFOXFSLJOH
WPSNU
TUFFET
EF
EPFMHSPFQ
IFU
SJTJDP
CJOOFO
EJF
EPFMHSPFQ
PQ
FFO
TFLTVFFM
PWFSESBBHCBSF
BBOEPFOJOH
PG
TFLTVFFM
NJTCSVJL
FO
IFU
BBOMFSFO
WBO
POHFXFOTU
TFLTVFFM
HFESBH


102

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

7PPS
EF
NFEJTDIF
NJMJFVLVOEF
HFMEFO
WPPSBM
EF
HFNFFOUFO
QSPWJODJFT
NJMJFVEJFO TUFO
XPOJOHCPVXWFSFOJHJOHFO
FO
IFU
3*7.
BMT
CFMBOHSJKLF
TBNFOXFSLJOHT
FO
LFUFO QBSUOFST
0WFS
FO
XFFS
LVOOFO
[JK
FMLBBS
BEWJFT
HFWFO
FO
WSBHFO
7PPS
EF
PQFOCBSF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
[JKO
PSHBOJTBUJFT
[PBMT
UIVJT[PSH
QPMJ UJF
KFVHE[PSH
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL
JOTUFMMJOHFO
JO
EF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
[JFLUFLPTUFOWFS[FLFSBBST
FO
JOTUFMMJOHFO
WPPS
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
PQWBOH
CFMBOH SJKLF
QBSUOFST
0Q
BM
EF[F
HFCJFEFO
ESBBJU
EF
TBNFOXFSLJOH
PN
FFO
JOUFHSBMF
BBOQBL
XBBSCJK
JFEFSF
QSPGFTTJPOBM
WFSBOUXPPSEFMJKL
JT
WPPS
[JKO
FJHFO
TUVL
JO
EF
LFUFO
FO
XBBSCJK
EF
((%
JO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
WBBL
FFO
SFHJFSPM
IFFGU 8BU
XPSEU
NFU
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
CFEPFME
*OTUFMMJOHFO
[JKO
QSJWBUF
PSHBOJ TBUJFT
FO
EBBSNFF
[FMG
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
IFU
MFWFSFO
WBO
WFSBOUXPPSEF
[PSH
FO
CJKWPPSCFFME
PPL
WPPS
IFU
NBOBHFO
WBO
VJUCSBLFO
WBO
JOGFDUJF[JFLUFO
FO
EFSHFMJKLF
&DIUFS
XJF
IFFGU
EF
SFHJF
BMT
FS
UJKEFOT
FFO
FWFOFNFOU
UJFOUBMMFO
NFOTFO
[JFL
XPSEFO
WBO
CFTNFU
ESJOLXBUFS
PG
WPFETFM
%F
((%
IFFGU
EBO
WBOVJU
IBBS
UBBL
JO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
EF
SFHJF
JO
CJKWPPSCFFME
EF
CSPO
FO
DPOUBDUPQTQPSJOH
nO
JO
TBNFO TQFM
NFU
EF
HFNFFOUF
JO
IFU
FMJNJOFSFO
WBO
EF
CSPO
EBU
JT
IFU
WFSTDIJM
UVTTFO
EF
JOUSBFYUSBNVSBMF
[PSH
FO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJE[PSH
%BBSOBBTU
[JKO
JO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
CFHSJQ
WBO
FO
LFOOJT
PWFS
TPDJBBM FDPOPNJTDIF
TUBUVT
4&4
WBO
HSPPU
CFMBOH
PNEBU
HF[POEIFJE
FO
TPDJBBMFDPOPNJTDIF
TUBUVT
OBVX
NFU
FMLBBS
TBNFOIBOHFO
FO
BBOHSJKQJOHTQVOUFO
CJFEFO
WPPS
IFU
WFSCFUF SFO
WBO
EF
HF[POEIFJETTJUVBUJF
EJU
JT
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
DPOUFYU
XBBSJO
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
6JUMFH
PWFS
4&4
JT
UF
WJOEFO
PQ
EF
TJUF
WBO
IFU
3*7.
FO
JO
IFU
/BUJPOBBM
,PNQBT
7PMLTHF[POEIFJE
&FO
BEWJFT
WBO
EF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
FO
WFS[PSHFOEFO
JO
/F EFSMBOE
77/
PWFS
EF
CFOPEJHEF
DPNQFUFOUJFT
WBO
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHFO
JO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
HBG
BBO
EBU
EF[F
WFSQMFFHLVOEJHFO
[PVEFO
NPFUFO
CFTDIJLLFO
PWFS …
LFOOJT
WBO
FQJEFNJPMPHJF
FO
TVSWFJMMBODF …
QPMJUJFL
FO
CFTUVVSMJKL
JO[JDIU …
LFOOJT
WBO
HFESBHTWFSBOEFSJOH
FO
WPPSMJDIUJOHTLVOEF …
LFOOJT
WBO
WFSQMFFHLVOEJH
POEFS[PFL …
LFOOJT
WBO
SFHJFWPFSJOH
FO
LFUFOTBNFOXFSLJOH …
LFOOJT
WBO
JOOPWBUJF
FO
NPEFSOF
DPNNVOJDBUJFNJEEFMFO …
QFSTPPOMJKLF
FGGFDUJWJUFJU

6.2.4

Praktijkvoorbeeld

Melding en diagnose &FO
MPOHBSUT
CFMU
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
UVCFSDVMPTF
WBO
EF
((%
NFU
FFO
NFM EJOH
WBO
FFO
MPOH
FO
FYUSBQVMNPOBMF
UVCFSDVMPTF
%F
QBUJqOUF
IFFGU
TJOET
KVMJ

IPFTULMBDIUFO
FO
JO¾MUSBUJFWF
BGXJKLJOHFO
JO
EF
MPOHFO
4JOET
KVMJ

JT
QBUJqOUF
FFO
QBBS
LFFS
CJK
EF
IVJTBSUT
HFXFFTU
FO
JO
TFQUFNCFS
EPPSHFTUVVSE
1BUJqOUF
JT

LJMP
BGHFWBMMFO
JT
NPF
IFFGU
CVJLQJKO
FO
HFFGU
WFFM
QJKO
BBO
JO
EF
SVH
%F
JOUFSOJTU
IFFGU


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

103

QBUJqOUF
WFSUFME
EBU
[F
QBT
NBH
TUBSUFO
NFU
IBBS
UCDNFEJDBUJF
BMT
EF
((%
JT
HFXFFTU
FO
EBU
[F
NPHFMJKL
CFTNFUUFMJKL
JT
HFXFFTU
)BBS
NBO
FO
LJOEFSFO
EJFOFO
PPL
UF
XPS EFO
OBHFLFLFO
NBBS
EJU
MPPQU
WJB
EF
((% %F
QBUJqOUF
JT
FFO
KBSJHF
WSPVX
BGLPNTUJH
VJU
4PNBMJq
;JK
JT
TJOET
KBOVBSJ

JO
/FEFSMBOE
FO
TQSFFLU
TMFDIU
/FEFSMBOET
;F
XPPOU
TBNFO
NFU
IBBS
FDIUHFOPPU
FO
ESJF
LJOEFSFO
WBO


FO

KBBS
PVE

Behandeling en begeleiding 0NEBU
EF
IVJTBSUT
IFU
HF[JO
BM
MBOHFS
LFOU
JOGPSNFFSU
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
CJK
IFN
IPF
IJK
IFU
[JFLUFJO[JDIU
JOTDIBU
FO
XBU
[JKO
NFOJOH
JT
PWFS
IFU
WPMCSFOHFO
WBO
EF
MBOHF
FO
[XBSF
NFEJDJKOFOLVVS
EPPS
QBUJqOUF
%F
IVJTBSUT
EFOLU
EBU
IFU
[JFLUF JO[JDIU
FS
[FLFS
OPH
OJFU
JT
FO
BDIU
%JSFDUMZ
0CTFSWFE
5IFSBQZ
%05
OPPE[BLFMJKL %F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
CF[PFLU
QBUJqOUF
FO
IFFGU
FFO
HFTQSFL
NFU
IBBS
NFU
CF IVMQ
WBO
FFO
4PNBMJTDIF
UPML
HFSFHFME
WJB
EF
UPMLFOUFMFGPPO
;F
QSPCFFSU
EPPS
EJU
HFTQSFL
JO[JDIU
UF
LSJKHFO
JO
EF
[JFLUFCFMFWJOH
FO
FFO
JOTDIBUUJOH
UF
NBLFO
WBO
EF
IPFTUIZHJqOF
FO
WBO
EF
UIFSBQJFUSPVX
;F
HFFGU
WPPSMJDIUJOH
PWFS
UVCFSDVMPTF
FO
CF TNFUUFMJKLIFJE
;F
CFTQSFFLU
NFU
EF
QBUJqOUF
EBU
FFO
WFS[PSHFOEF
WBO
EF
UIVJT[PSH
IBBS
EBHFMJKLT
[BM
LPNFO
IFMQFO
CJK
EF
NFEJDBUJFJOOBNF
.FWSPVX
WJOEU
EJU
QSJNB
5FWFOT
CFTQSFFLU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
XFMLF
DPOUBDUFO
QBUJqOUF
EF
MBBUTUF
NBBOEFO
IFFGU
HFIBE
JO
WFSCBOE
NFU
CSPO
FO
DPOUBDUPOEFS[PFL %F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
OBBS
BBOMFJEJOH
WBO
IFU
IVJTCF[PFL
JOHFTDIBU
EBU
EF[F
NFWSPVX
PQ
%05
NPFU
#JK
UCD
JT
IFU
CFMBOHSJKL
EBU
EF
LVVS
EBBEXFSLFMJKL
FO
WPM MFEJH
XPSEU
BGHFNBBLU
5FO
CBUF
WBO
EF
WPMLTHF[POEIFJE
NPFU
XPSEFO
WPPSLPNFO
EBU
JFNBOE
XFFS
CFTNFUUFMJKL
XPSEU
FO
EBO
XFMMJDIU
FFO
SFTJTUFOUJF
IFFGU
POUXJLLFME /B
IFU
IVJTCF[PFL
CFMU
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
IFU
USBOTGFSQVOU
JO
WFSCBOE
NFU
EF
%05
0PL
HBBU
[F
BDIUFS
EF
JOEJDBUJF
WBO
EF
TQFDJBMJTU
BBO
PNEBU
BOEFST
EF
UIVJT [PSH
OJFU
LBO
XPSEFO
JOHF[FU
[POEFS
JOEJDBUJF
WBO
EF
TQFDJBMJTU
LBO
EBU
OJFU  ;F
OFFNU
DPOUBDU
PQ
NFU
EF
UIVJT[PSH
PN
UF
JOGPSNFSFO
PG
IFU
NPHFMJKL
JT
EF
HFWSBBHEF
[PSH
UF
WFSMFOFO
FO
NBBLU
FFO
BGTQSBBL
PN
EF
DMJqOUF
TBNFO
UF
CF[PFLFO
%F
UIVJT[PSH
XJM
HSBBH
EBU
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
BBO
IFU
UIVJT[PSHUFBN
WPPSMJDIUJOH
LPNU
HFWFO
PWFS
UVCFSDVMPTF
;F
[JKO
POHFSVTU
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
[FHU
EJU
UPF
%F
BQPUIFFL
XPSEU
HFCFME
JO
WFSCBOE
NFU
IFU
MFWFSFO
WBO
EF
KVJTUF
NFEJDBUJF

Bron- en contactopsporing %F
NBO
FO
LJOEFSFO
WBO
EF
QBUJqOUF
XPSEFO
PQ
EF
((%
HFDPOUSPMFFSE
NFU
FFO
NBO UPVYUFTU
FO
WFSWPMHFOT
FFO
MPOHGPUP
%BBSVJU
CMJKLU
EBU
IBBS
UXFF
PVETUF
LJOEFSFO
PPL
UCD
IFCCFO
0PL
[JK
NPFUFO
TUBSUFO
NFU
CFIBOEFMJOH
)FU
KPOHTUF
LJOE
[BM
QSFWFOUJFG
XPSEFO
CFIBOEFME
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
PPL
WPPS
EF
LJOEFSFO
UIVJT[PSH
HFSFHFME
PNEBU
FS
OV
XFM
IFFM
WFFM
PQ
EJU
KPOHF
HF[JO
BGLPNU
)FU
VJUFJOEFMJKLF
EPFM
JT
EBU
EF
WBEFS
MFFSU
EF
NFEJDBUJF
DPSSFDU
UF
WFSTUSFLLFO %F
QFVUFSTQFFM[BBM
XBBS
EF
LJOEFSFO
LPNFO
CFMU
FO
IFFGU
WFFM
WSBHFO
&FO
UVCFSDVMPTFNFMEJOH
LBO
WFFM
POSVTU
UFXFFHCSFOHFO
POEFS
CVSHFST
0N
EF[F
SFEFO
TUFMU
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FFO
CFSJDIU
PQ
WPPS
IBBS
NBOBHFS
EJF
EJU
DPNNVOJDFFSU
NFU
EF
CFUSFGGFOEF
BNCUFOBBS
&FO
CF[PSHEF
PWFSCVVSWSPVX
CFMU
IBBS
LJOE
JT
CJK
IFU


104

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

CFUSFGGFOEF
HF[JO
HFXFFTU
FO
[BH
EBBS
JFNBOE
NFU
FFO
NPOELBQKF
MPQFO
%F
WFSQMFFH LVOEJHF
IFFGU
IBBS
UF
XPPSE
HFTUBBO %F
((%
IFFGU
BBOXJK[JOHFO
EBU
EF
CSPO
[JDI
[FFS
XBBSTDIJKOMJKL
JO
,FOJB
CFWJOEU


Vervolg begeleiding #JK
FFO
WFSWPMHIVJTCF[PFL
BBO
EF
QBUJqOUF
CMJKLU
EBU
[F
[XBOHFS
JT
%F
WFSQMFFHLVO EJHF
CFMU
NFU
IBBS
CFIBOEFMFOE
BSUT
JO
WFSCBOE
NFU
IFU
NFEJDBUJFHFCSVJL
FO
IFU
CSBLFO
WBO
NFWSPVX
;F
CMJKGU
IFU
HF[JO
FFO
IBMGKBBS
MBOH
NFU
IVJTCF[PFLFO
WPMHFO
FO
DPOUSPMFFSU
EBO
EF
NFEJDBUJF
XPSEFO
EF
KVJTUF
NFEJDJKOFO
PQ
IFU
KVJTUF
UJKETUJQ
JO HFOPNFO
FO
XPSEU
FS
PQ
UJKE
NFF
HFTUPQU
LJKLFOE
OBBS
IFU
SFTJTUFOUJFQBUSPPO
WBO
EF
CBDUFSJF
FO
JT
BMFSU
PQ
CJKXFSLJOHFO
%BBSOBBTU
IPVEU
[JK
DPOUBDU
NFU
EF
CFIBOEFMBBS
FO
NFU
EF
UIVJT[PSH
PWFS
EF
WFSMFFOEF
[PSH

6.2.5

Toekomst

0NEBU
FS
TUFFET
NFFS
[BM
XPSEFO
JOHF[FU
PQ
FFO
QSPHSBNNBUJTDIF
BBOQBL
WBO
EF
[PSH
BBO
DISPOJTDI
[JFLFO
[BM
QSFWFOUJF
NFFS
FO
NFFS
PQ
EF
BHFOEB
LPNFO
UF
TUBBO
WBO
BMMF
[PSHWFSMFOFST
)FU
TUSFWFO
JT
FFO
TMVJUFOEF
LFUFO
UF
LSJKHFO
WBO
WSPFHUJKEJHF
POEFSLFOOJOH
QSFWFOUJF
[FMGNBOBHFNFOU
FO
[PSH
%BBSNFF
CFHFWFO
[PSH
FO
XFM [JKOTQSPGFTTJPOBMT
[JDI
TUFFET
WFSEFS
PQ
FMLBBST
UFSSFJO
FO
[BM
EF
TBNFOIBOH
UVTTFO
[PSH
XFM[JKO
FO
QSFWFOUJF
WFSEFS
XPSEFO
WFSTUFSLU
%F
VJUEBHJOH
WBO
EF
UPFLPNTU
JT
PN
nDIU
JOUFHSBBM
UF
XFSLFO
MPT
WBO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
FJHFO
PSHBOJTBUJF
%F
TBNFO XFSLJOH
[BM
UFO
CBUF
WBO
FO
WBOVJU
EF
DMJqOU
JOHFSJDIU
NPFUFO
HBBO
XPSEFO
"MT
VJUWPFSEFS
WBO
EF
HFNFFOUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
LBO
EF
((%
JO
IFU
BMHFNFFO
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JO
IFU
CJK[POEFS
BMT
POBGIBOLFMJKLF
FO
WFSCJOEFOEF
QBSUJK
NFU
LFOOJT
WBO
FO
FSWBSJOH
JO
QSFWFOUJF
POEFSTUFVOFO
JO
EJU
QSPDFT
WBO
JOUFHSBMF
TBNFO XFSLJOH
%F
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
LBO
FFO
SPM
TQFMFO
JO
IFU
WFSCJOEFO
WBO
EF
QSF WFOUJFLFUFO
UVTTFO
EF
OVMEF
FO
EF
FFSTUF
MJKO
%F
WFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH
XFFU
BMT
HFFO
BOEFS
NFF
UF
CFXF HFO
NFU
NBBUTDIBQQFMJKLF
POUXJLLFMJOHFO
FO
UFHFNPFU
UF
LPNFO
BBO
EF
[PSHWSBHFO
EJF
FS
MFWFO
JO
EF
NBBUTDIBQQJK
)JK
LBO
[JKO
FYQFSUJTF
JO[FUUFO
JO
EF
PQMFJEJOHFO
FO
JO
EF
QSBLUJKL
PN
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
UF
CFHFMFJEFO
JO
EF
BEWJTFSJOH
FO
NPUJWFSJOH
WBO
MFFGTUJKMWFSBOEFSJOHFO %BBSOBBTU
TUBBU
CJOOFO
EF
QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH
IFU
CFHSJQ
HF[POEIFJE
JO
QMBBUT
WBO
[JFLUF
BM
WBO
PVETIFS
DFOUSBBM
EPPSEBU
EF
OBESVL
BMUJKE
BM
MBH
PQ
QSFWFOUJF
%JU
QBTU
CJK
EF
UFOEFOT
EBU
EF
PQWBUUJOHFO
PWFS
XBU
HF[POEIFJE
JT
BBO
IFU
WFSBOEFSFO
[JKO
)FU
CFHSJQ
HF[POEIFJE
XPSEU
NPNFOUFFM
OPH
TUFFET
HFEF¾OJFFSE
NFU
EF
8)0 EF¾OJUJF
VJU

´B
TUBUF
PG
DPNQMFUF
QIZTJDBM
NFOUBM
BOE
TPDJBM
XFMMCFJOH
BOE
OPU
NFSFMZ
UIF
BCTFODF
PG
EJTFBTF
PS
JO¾SNJUZµ
7PMHFOT
BSUT
FO
POEFS[PFLFS
.BDIUFME
)VCFS
JT
EF[F
EF¾OJUJF
FDIUFS
OJFU
NFFS
IPVECBBS
FO
[FLFS
OJFU
IBBMCBBS
*O
IBBS
VJUMFH
PWFS
IFU
OJFVXF
DPODFQU
WBO
HF[POEIFJE
WFSUFMU
[F
PWFS
EF
XBBSEF
WBO
EF[F
OJFVXF
EF¾OJUJF
WPPS
[PXFM
EF
QBUJqOU
BMT
EF
QSPGFTTJPOBM
%BBSJO
DPODMVEFFSU
[JK
EBU
HF[POEIFJE
LBO
XPSEFO
CFTDISFWFO
BMT
´UIF
BCJMJUZ
UP
BEBQU
BOE
UP
TFMG
NBOBHFµ
IFU


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

105

WFSNPHFO
[JDI
BBO
UF
QBTTFO
FO
FFO
FJHFO
SFHJF
UF
WPFSFO
JO
IFU
MJDIU
WBO
EF
GZTJFLF
FNPUJPOFMF
FO
TPDJBMF
VJUEBHJOHFO
WBO
IFU
MFWFO
&S
JT
CFXVTU
OJFU
HFLP[FO
WPPS
FFO
WBTUPNMJKOEF
EF¾OJUJF
NBBS
WPPS
FFO
QBSBQMVCFHSJQ
XBBSWBO
JFEFSFFO
XFFU
XBU
FS NFF
CFEPFME
XPSEU
%BBSOBBTU
POEFS[PFLU
FFO
OBUJPOBMF
EFOLUBOL
EF
DPOTFRVFOUJFT
WBO
EF[F
OJFVXF
EF¾OJUJF
WPPS
EF
[PSH
)JFSNFF
WFSTDIVJGU
EF
GPDVT
WBO
EF
[JFLUF
OBBS
IFU
WFSNPHFO
WBO
NFOTFO
PN
[JDI
BBO
UF
QBTTFO
BBO
IFU
MFWFO
NFU
FFO
[JFLUF
7FS QMFFHLVOEJHFO
[VMMFO
IFU
WFSNPHFO
UPU
[FMGNBOBHFNFOU
WBO
QBUJqOUFO
NFFS
FO
NFFS
NPFUFO
HBBO
POEFSTUFVOFO
*O
IFU
UFSVHESJOHFO
WBO
EF
WFSSFHBBOEF
NFEJDBMJTFSJOH
WBO
EF
IVJEJHF
HF[POEIFJET[PSH
LBO
EF
TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF
1(
FFO
WFSCJOEFOEF
SPM
TQFMFO
%F
QBSBEJHNBWFSTDIVJWJOH
WBO
[JFLUF
FO
[PSH
OBBS
HF[POEIFJE
FO
HFESBH
JT
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
PQ
IFU
MJKG
HFTDISFWFO

6.3

De arboverpleegkundige

Jeannette van Bussel

6.3.1

Inleiding

"SCPWFSQMFFHLVOEF
JT
FFO
TQFDJBMJTBUJF
WBO
WFSQMFFHLVOEF
CJOOFO
EF
NBBUTDIBQQF MJKLF
HF[POEIFJET[PSH
TQFDJ¾FL
HFSJDIU
PQ
WFJMJHIFJE
HF[POEIFJE
FO
XFM[JKO
BGHFLPSU
7(8
WBO
EF
NFOT
JO
SFMBUJF
UPU
BSCFJE
FO
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
%F
CFSPFQTVJU PFGFOJOH
LSJKHU
OJFU
BMMFFO
HFTUBMUF
JO
IFU
IFSLFOOFO
PQTQPSFO
BOBMZTFSFO
FO
EJBH OPTUJDFSFO
WBO
CFESFJHJOHFO
WPPS
IFU
HF[POEF
CFTUBBO
WBO
EF
XFSLFOEF
NFOT
NBBS
PPL
JO
IFU
BEWJTFSFO
CFuOWMPFEFO
WBO
PSHBOJTBUJFT
FO
NFOTFO
CJOOFO
PSHBOJTBUJFT
%PFMTUFMMJOH
IJFSCJK
JT
EBU
EF
HF[POEIFJE
WBO
XFSLOFNFST
JO
TUBOE
HFIPVEFO
PG
[FMGT
CFWPSEFSE
XPSEU
[PEBU
[JK
EVVS[BBN
JO[FUCBBS
[JKO
FO
CMJKWFO
WPPS
EF
BSCFJETNBSLU
%F
BSCPWFSQMFFHLVOEF
LBO
CJKESBHFO
BBO
EF
CFHFMFJEJOH
WBO
IFO
XJFS
GVODUJPOFSFO
JO
EF
BSCFJETTJUVBUJF
EPPS
FFO
ESFJHFOEF
TUPPSOJT
FFO
CFTUBBOEF
IBOEJDBQ
PG
EF
XFSL TJUVBUJF
[FMG
XPSEU
CFMFNNFSE

6.3.2

De fysieke werkomgeving

%F
GZTJFLF
XFSLPNHFWJOH
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
LBO
JFEFSF
NPHFMJKLF
QMBBUT
[JKO
XBBS
NFOTFO
XFSLFO
%JU
LBO
FFO
XFSLPNHFWJOH
[JKO
XBBS
CJOOFO
PG
CVJUFO
XPSEU
HFXFSLU
NFU
MBHF
PG
IPHF
BSCFJETSJTJDPµT
FFO
LBOUPPSPNHFWJOH
PG
FFO
QSPEVD UJFPNHFWJOH
FO[PWPPSU
%F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
CF[PFLU
IFU
CFESJKG
EF
PSHBOJTBUJF
PG
EF
TQFDJ¾FLF
XFSLQMFL
PG
XFSLU
PQ
EF
MPDBUJF
WBO
FFO
BSCPEJFOTU
PG
BMHFNFOF
TQSFFLVVSMPDBUJF
%F
XFSLOF NFS
LPNU
EBO
OBBS
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
UPF %F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
LBO
FFO
LMBOUSFMBUJF
IFCCFO
NFU
FFO
CFESJKG
PG
PSHBOJTBUJF
)JK
IFFGU
EBO
NFFTUBM
FFO
EJFOTUWFSCBOE
CJK
FFO
BSCPEJFOTU
PG
JT
XFSL[BBN
BMT
[FMG TUBOEJHF
[[QµFS 
)FU
JT
PPL
NPHFMJKL
EBU
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
JO
EJFOTU
JT
WBO
IFU


106

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

CFESJKG
PG
EF
PSHBOJTBUJF
XBBSWPPS
IJK
XFSL[BBN
JT
%JU
JT
WBBL
CJK
HSPUF
CFESJKWFO
IFU
HFWBM
*O
EF
QSBLUJKL
NBBLU
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
EBO
WBBL
EFFM
VJU
WBO
EF
BGEFMJOH
)VNBO
3FTPVSDF
.BOBHFNFOU
)3.
PG
1FSTPOFFM

0SHBOJTBUJF
10  "SCPWFSQMFFHLVOEJHFO
XFSLFO
WBBL
POEFS
BOEFSF
GVODUJFOBNFO
[PBMT
BSCPBEWJTFVS
BEWJTFVS
BSCFJE
FO
HF[POEIFJE
DBTFNBOBHFS
SFJOUFHSBUJFBEWJTFVS
WFS[VJNDPOTVMFOU
FO[PWPPSU )JFSEPPS
JT
PQ
EJU
NPNFOU
OJFU
QSFDJFT
CFLFOE
IPFWFFM
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
FS
JO
/FEFSMBOE
XFSL[BBN
[JKO

6.3.3

Doelgroep, inhoud, werkwijze

Doelgroep %F
EPFMHSPFQ
CFTUBBU
VJU
XFSLOFNFST
JO
EJWFSTF
BSCFJETTJUVBUJFT
FO
GVODUJPOBSJTTFO
EJF
VJU
IPPGEF
WBO
IVO
GVODUJF
JO
SFMBUJF
TUBBO
UPU
EF
XFSLOFNFST
[PBMT
MFJEJOHHFWFO EFO
)3BEWJTFVST
PS
MFEFO
QSFWFOUJFNFEFXFSLFST
BSCPDPzSEJOBUPSFO
MFEFO
WBO
IFU
IPHFSF
NBOBHFNFOU
FO
EF
EJSFDUJF

Inhoud %F
JOIPVE
WBO
IFU
XFSL
JT
WFFM[JKEJH
FO
PNWBU
ESJF
IPPGESJDIUJOHFO 
QSFWFOUJF
FO
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH 
WFS[VJN
FO
SFJOUFHSBUJFCFHFMFJEJOH 
LMBOUFOXFSWJOH
FO
POEFSIPVEFO
WBO
LMBOUSFMBUJFT
NFU
CFESJKWFO 1SFWFOUJF
FO
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH 8FSLOFNFST
LVOOFO
CJK
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
UFSFDIU
WPPS
FFO
QSFWFOUJFG
DPOTVMU
IFU
[PHFOPFNEF
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
PG
QSFWFOUJFTQSFFLVVS
*O
EJU
TQSFFLVVS
LVOOFO
XFSLOFNFST
BMMFSMFJ
WSBHFO
TUFMMFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
HF[POEIFJE
JO
IFU
BMHF NFFO
FO
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
JO
IFU
CJK[POEFS
0PL
JT
IFU
CJKWPPSCFFME
NPHFMJKL
PN
CMPFE
UF
MBUFO
QSJLLFO
PQ
HMVDPTF
PG
DIPMFTUFSPM
EF
CMPFEESVL
UF
MBUFO
NFUFO
EF
PSFO
UF
MBUFO
VJUTQVJUFO
&)#0
UF
POUWBOHFO
IFDIUJOHFO
UF
MBUFO
WFSXJKEFSFO
CF HFMFJEJOH
UF
LSJKHFO
CJK
BGWBMMFO
FO[PWPPSU
%F
JOTUFFL
EBBSCJK
JT
BMUJKE
HF[POEIFJE
CFWPSEFSFO
WFS[VJN
WPPSLPNFO )FU
WFSQMFFHLVOEJHF
BTQFDU
LPNU
WPPSBM
UFSVH
JO
EF
WFMF
TPPSUFO
LFVSJOHFO
EJF
EF
BS CPWFSQMFFHLVOEJHF
VJUWPFSU
%F
CFLFOETUF
LFVSJOH
JT
XFM
IFU
1SFWFOUJFG
.FEJTDI
0OEFS [PFL
1.0


FFO
WFSQMJDIUJOH
WPPS
XFSLHFWFST
WBOVJU
EF
"SCPXFUHFWJOH
&S
JT
OJFU
FDIU
FFO
TUBOEBBSE
1.0
%F
JOIPVE
XPSEU
CFQBBME
EPPS
EF
XFSLHFWFS
¾OBODJqMF
NPHFMJKL IFEFO


EF
CFESJKGTBSUT
FO
EF
PS
FO
JT
OBUVVSMJKL
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
BSCFJETSJTJDPµT
JO
EF
XFSLDPOUFYU
*O
EF
NFFTUF
1.0µT
LPNFO
EF
WPMHFOEF
POEFS[PFLFO
XFM
WPPS
NFEJTDIF
WSBHFOMJKTU
CMPFEBGOBNF
EPPS
WFOBQVODUJF
PG
WJOHFSQSJL
VSJOFPOEFS[PFL
HFXJDIU
MFOHUF
#.*
WFUQFSDFOUBHF
CMPFEESVL
FO
IBSUTMBH
WJTVTPOEFS[PFL

NFUFS
DN
DN
&$(
TQJSPNFUSJF
BVEJPNFUSJF
FO
JO
FFO
FOLFM
HFWBM
CJKWPPSCFFME
CJK
CSBOEXFFSNBOOFO
FO
EVJLFST
FFO
JOTQBOOJOHTFDH
&FO
1.0
JT
WBBL
EF
CBTJT
WPPS
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
FO
HF[POEIFJETWPPSMJDIUJOH
CJKWPPSCFFME
PWFS
MFFGTUJKMWFSCFUFSJOH
%F
BSCPWFSQMFFHLVO EJHF
WPFSU
EF
POEFS[PFLFO
VJU
FO
CFQBBMU
TBNFO
NFU
EF
CFESJKGTBSUT
BBO
EF
IBOE
WBO
EF


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

107

SFTVMUBUFO
IPF
EF
PQWPMHJOH
WPSN
[BM
LSJKHFO
&S
WJOEU
JOEJWJEVFMF
UFSVHLPQQFMJOH
WBO
EF
SFTVMUBUFO
QMBBUT
FO
PQ
CBTJT
EBBSWBO
BEWJTFSJOH
BBO
EF
XFSLOFNFS
QFS
HSPFQ


QFSTPOFO
WJOEU
FFO
HFBOPOJNJTFFSEF
HSPFQTUFSVHLPQQFMJOH
QMBBUT
BBO
EF
XFSLHFWFS
0PL
EF
XFSLHFWFS
LSJKHU
BEWJFT
NBBS
EBO
JO
EF
WPSN
WBO
FFO
CFMFJETBEWJFT &S
[JKO
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
PPL
SFJ[JHFSTBEWJTFSJOH
JO
IVO
UBLFOQBLLFU
IFC CFO
;JK
XFSLFO
WBBL
WPPS
HSPUF
JOUFSOBUJPOBMF
CFESJKWFO
EFOL
CJKWPPSCFFME
BBO
EF
PGGTIPSFJOEVTUSJF
;JK
HFWFO
EF
XFSLOFNFST
WPPSMJDIUJOH
PWFS
IFU
WPPSLPNFO
WBO
TQFDJ¾FLF
HF[POEIFJETSJTJDPµT
FO
[JFLUFO
EJF
UF
NBLFO
IFCCFO
NFU
XFSLFO
JO
IFU
CVJUFOMBOE
FO
JO
SJTJDPHFCJFEFO
0OEFS
FJOEWFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
FFO
CFESJKGT

BSUT
HFFGU
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
EF
CFOPEJHEF
SFJ[JHFSTWBDDJOBUJFT
FO
NBMBSJBNF EJDBUJF %F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
WPFSU
XFSLQMFLPOEFS[PFLFO
VJU
LMJNBBU
HFMVJET
FOPG
MJDIU POEFS[PFLFO
%JU
JT
IFU
UFSSFJO
XBBSWPPS
TQFDJ¾FLF
LFOOJT
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
BSCFJET SJTJDPµT
FO
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
OPEJH
JT %F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
HFFGU
EBBSOBBTU
WPPSMJDIUJOH
PWFS
BSCFJETSJTJDPµT
PWFS
UZQFO
IVMQNJEEFMFO
FO
IVO
HFCSVJL
FO
PWFS
EF
[PHFOPFNEF
QFSTPPOMJKLF
CFTDIFSNJOHT NJEEFMFO
1#.µT  %F
SJTJDPJOWFOUBSJTBUJF

FWBMVBUJF
3*&
JT
FFO
CJK[POEFS
POEFS[PFL
)FU
JT
XFUUFMJKL
WFSQMJDIU
WBOVJU
EF
"SCPXFUHFWJOH
WPPS
XFSLHFWFST
NFU
FFO
QFSTPOFFMTCFTUBOE
WBO
NFFS
EBO

XFSLOFNFST
%F
3*&
JT
FFO
HSPPU
POEFS[PFL
OBBS
BSCFJETSJTJDPµT
CJO OFO
FFO
CFQBBME
CFESJKG
.FU
WSBHFOMJKTUFO
JOTQFDUJFSPOEHBOHFO
FO
JOUFSWJFXT
XPS EFO
EF
BSCFJETSJTJDPµT
WBO
IFU
CFESJKG
JO
LBBSU
HFCSBDIU
#JK
JFEFS
BSCFJETSJTJDP
XPSEU
FFO
SJTJDPHSBEBUJF
CFQBBME
%F
SFTVMUBUFO
XPSEFO
HFSBQQPSUFFSE
BBO
EF
XFSLHFWFS
FO
BBO
EF
PS
FO
FS
XPSEU
BEWJFT
HFHFWFO
PWFS
NPHFMJKLF
PQMPTTJOHFO
"SCPWFSQMFFHLVO EJHFO
LVOOFO
FFO
EFSHFMJKL
QSPKFDU
PQ[FUUFO
FO
EJU
WFSWPMHFOT
MFJEFO
WBO
PGGFSUF
UPU
BBO
FJOESBQQPSUBHF
%F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
TDIBU
JO
XBOOFFS
[JKO
FJHFO
LFOOJT
UF LPSUTDIJFU
FO
FS
FFO
TQFDJBMJTUJTDI
EFTLVOEJHF
JO
CFFME
NPFU
LPNFO
[PBMT
FFO
NFFS
HFTQFDJBMJTFFSEF
WFJMJHIFJETLVOEJHF
PG
BSCFJETIZHJqOJTU
)FU
JT
EF
CFEPFMJOH
EBU
EF
XFSLHFWFS
BBO
EF
IBOE
WBO
IFU
SBQQPSU
FFO
1MBO
WBO
"BOQBL
NBBLU
0PL
IJFSCJK
LBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
POEFSTUFVOFOEF
SPM
TQFMFO
%F
XFSLHFWFS
JT
WFSQMJDIU
PN
EF
3*&
FO
IFU
CJKCFIPSFOEF
1MBO
WBO
"BOQBL
QBSBBU
UF
IFCCFO
XBOOFFS
CJKWPPSCFFME
EF
"SCFJETJOTQFDUJF
EBBSPN
WSBBHU
%BBSOBBTU
TQFMFO
EF[F
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
CJK
LXB MJUFJUTDFSUJ¾DFSJOHFO
[PBMT
EJF
WBO
EF
*OUFSOBUJPOBM
0SHBOJ[BUJPO
GPS
4UBOEBSEJ[BUJPO
*40
FO
0DDVQBUJPOBM
)FBMUI

4BGFUZ
"EWJTPSZ
4FSWJDFT
0)4"4  7FS[VJN
FO
SFJOUFHSBUJFCFHFMFJEJOH /BBTU
EF
CFESJKGTBSUT
IFFGU
PPL
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
FJHFO
TQSFFLVSFO
WPPS
[JFLF
XFSLOFNFST
%PFMTUFMMJOH
WBO
EF[F
TQSFFLVSFO
JT
PN
[JFLF
XFSLOFNFST
UFSVH
OBBS
XFSL
UF
CFHFMFJEFO
JO
IFU
LBEFS
WBO
EF
8FU
WFSCFUFSJOH
QPPSUXBDIUFS
FO
XFSLOFNFST
EJF
[JFL
ESFJHFO
UF
XPSEFO
UF
CFHFMFJEFO
[PEBU
WFS[VJN
XPSEU
WPPSLPNFO
*O
EF
TQSFFLVSFO
XPSEU
WFSWPMHFOT
FFO
BOBNOFTF
BGHFOPNFO
FO
XPSEU
EPPS
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
CFQBBME
PG
JOUFSWFOUJFT
FO
EPPSWFSXJK[JOH
OBBS
CJKWPPSCFFME
EF
CFESJKGT BSUT
FFO
GZTJPUIFSBQFVU
CFESJKGTNBBUTDIBQQFMJKL
XFSL
PG
FFO
QTZDIPMPPH
OPPE[B LFMJKL
[JKO
%F
XFSLHFWFS
LSJKHU
BEWJFT
PWFS
EF
CFQFSLJOHFO
WBO
EF
XFSLOFNFS
EF


108

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

JOHFTDIBUUF
QSPHOPTF
WBO
EF
BSCFJETPOHFTDIJLUIFJE
FO
EF
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
BBOHF QBTU
PG
FJHFO
XFSL *O
CJK[POEFSF
TJUVBUJFT
CJKWPPSCFFME
CJK
FFO
ESFJHFOE
BSCFJETDPO¿JDU
LBO
EF
BSCPWFS QMFFHLVOEJHF
FFO
CFNJEEFMFOEF
SPM
WFSWVMMFO
PN
CFJEF
QBSUJKFO
XFFS
PQMPTTJOHTHF SJDIU
NFU
FMLBBS
JO
HFTQSFL
UF
CSFOHFO %F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
DPBDIU
MFJEJOHHFWFOEFO
CJK
EF
WFS[VJN
FO
SFJOUFHSBUJFCF HFMFJEJOH
WBO
[JFLF
XFSLOFNFST
%BU
LBO
QSPDFTNBUJH
[JKO
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
8FU
WFSCFUFSJOH
QPPSUXBDIUFS
NBBS
PPL
JOIPVEFMJKL
CJK
NFEFXFSLFST
NFU
CJK[POEFSF
CF QFSLJOHFO
PG
BBOEPFOJOHFO %F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
TQFFMU
FFO
CJK[POEFSF
SPM
JO
IFU
[PHFOPFNEF
4PDJBBM
.FEJTDI
5FBN
*O
EJU
PWFSMFH
XPSEFO
WFS[VJNDJKGFST
WFS[VJNUSFOET
FO
EF
TUBOE
WBO
[BLFO
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
QSFWFOUJF
FO
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
CFTQSPLFO
FO
XPSEU
IFU
VJU
UF
[FUUFO
CFMFJE
CFQBBME
WPPS
FFO
LPNFOEF
QFSJPEF
%FFMOFNFST
BBO
EJU
PWFSMFH
[JKO
NFFTUBM
NBOBHFST
FO
MFJEJOHHFWFOEFO
)3BEWJTFVST
DBTFNBOBHFST
FO
BSCPWFSQMFFH LVOEJHF
FOPG
CFESJKGTBSUT ,MBOUFOXFSWJOH
FO
POEFSIPVEFO
WBO
LMBOUSFMBUJFT
NFU
CFESJKWFO )FU
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
WBL
CF[JU
PPL
FFO
EVJEFMJKL
[BLFMJKLF
LBOU
XBBSJO
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
HFWSBBHE
XPSEU
EBU
IJK
NFU
MFG
DSFBUJWJUFJU
FO
POEFSOFNFSTDIBQ
POEFSIBOEFMJOHFO
NFU
EF
XFSLHFWFS
LBO
BBOHBBO
)JK
NPFU
[JDI[FMG
LVOOFO
WFSLP QFO
FO
BEWJF[FO
HPFE
LVOOFO
POEFSCPVXFO
[PXFM
JOIPVEFMJKL
BMT
¾OBODJFFM
)FU
NBLFO
WBO
PGGFSUFT
FO
LPTUFOCBUFOBOBMZTFT
EF
BEWJTFSJOH
BBO
EJSFDUJF
NBOBHFST
MFJEJOHHFWFOEFO
FO
PS
[JKO
BMMFNBBM
POEFSEFFM
WBO
IFU
WBL
)JFSBBO
XPSEU
JO
EF
PQMFJ EJOH
SVJN
BBOEBDIU
HFTDIPOLFO "SCPWFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
BMT
[[QµFS
PG
JO
EJFOTU
WBO
FFO
BSCPEJFOTU
XFSLFO
CF[PF LFO
PPL
QPUFOUJqMF
OJFVXF
LMBOUFO
QSPTQFDUT


BMMFFO
PG
JO
UFBNWFSCBOE
#JK
HSPUFSF
CF ESJKWFO
WJOEFO
WBBL
BBOCFTUFEJOHTUSBKFDUFO
QMBBUT
%F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
QSPCFFSU
EBO
EPPS
QSFTFOUBUJFT
FO
IFU
CFBOUXPPSEFO
WBO
WSBHFO
EF
QSPTQFDU
FSWBO
UF
PWFSUVJ HFO
EBU
[JKO
[PSH
FO
SFTVMUBUFO
EF
CFTUF
[JKO
JO
EF
IPPQ
EBU
IJK
EJF
QSPTQFDU
XFMESB
BMT
OJFVXF
LMBOU
NBH
WFSXFMLPNFO

6.3.4

Samenwerking

%F
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
LBO
XFSL[BBN
[JKO
CJOOFO
FFO
NVMUJEJTDJQMJOBJS
UFBN
WBO
QSPGFTTJPOBMT
FO
JT
BMT
[PEBOJH
NFEFWFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
IFU
OJWFBV
WBO
BSCPEJFOTU WFSMFOJOH
WBO
IFU
UFBN
)FU
NVMUJEJTDJQMJOBJS
UFBN
LBO
JO
TBNFOTUFMMJOH
WFSTDIJMMFO
FO
LBO
CFTUBBO
VJU
CJKWPPSCFFME
EF
WPMHFOEF
GVODUJPOBSJTTFO
CFESJKGTBSUT
BSCFJETEFT LVOEJHF
WFJMJHIFJETLVOEJHF
FSHPOPPN
BSCFJETIZHJqOJTU
CFESJKGTNBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFS
QTZDIPMPPH
BSCFJET
FO
PSHBOJTBUJFEFTLVOEJHF
CFESJKGTGZTJPUIFSBQFVU
HF [POEIFJETNBOBHFS
FO
SFJOUFHSBUJFNBOBHFS
0Q
IFU
UFSSFJO
WBO
WFS[VJN
FO
SFJOUFHSBUJF
[BM
FFO
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
BMT
CFMBOH SJKLTUF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFS
EF
CFESJKGTBSUT
PG
BSCFJETEFTLVOEJHF
IFCCFO
&S
XPSEU
BMMFFO
TBNFOXFSLJOH
HF[PDIU
NFU
FFO
CFESJKGTNBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFS
QTZDIPMPPH
CFESJKGTGZTJPUIFSBQFVU
PG
SFJOUFHSBUJFNBOBHFS
XBOOFFS
EJU
WBO
UPFQBTTJOH
JT
JO
FFO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

109

DBTVT
0Q
IFU
WMBL
WBO
BSCPQSFWFOUJF
FO
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
XFSLU
EF
BSCPWFS QMFFHLVOEJHF
WPPSBM
TBNFO
NFU
TQFDJBMJTUFO
[PBMT
FFO
IPHFSF
WFJMJHIFJETLVOEJHF
FFO
FSHPOPPN
PG
FFO
BSCFJETIZHJqOJTU
NBBS
PPL
NFU
EF
QSFWFOUJFNFEFXFSLFST
FO
BSCPDPzSEJOBUPSFO
JO
IFU
CFESJKG
[FMG
0Q
IFU
HFCJFE
WBO
MFFGTUJKM
[BM
EF
BSCPWFSQMFFH LVOEJHF
NFFS
TBNFOXFSLFO
NFU
EF
CFESJKGTBSUT
FO
EF
HF[POEIFJETNBOBHFS
7PPS
CF MFJETNBUJHF
[BLFO
JT
EF
BSCFJET
FO
PSHBOJTBUJFEFTLVOEJHF
EF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFS
7FSEFS
XPSEU
PQ
EJU
WMBL
WPPSBM
HFXFSLU
NFU
EF
HF[POEIFJETNBOBHFS
)3BEWJTFVST
FO
NBOBHFST
FO
MFJEJOHHFWFOEFO
WBO
IFU
CFESJKG
[FMG %F
UFBNMFEFO
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
LVOOFO
FJHFO
DPMMFHBµT
[JKO
PG
TBNFOXFS LJOHTQBSUOFST
XFSL[BBN
CJK
WFSTDIJMMFOEF
CFESJKWFO
EJF
POEFSMJOH
NFU
FMLBBS
DPODVS SFSFO
)FU
MBBUTUF
WSBBHU
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
NFFS
[BLFMJKLF
CFOBEFSJOH
JO
EF
TBNFOXFSLJOH

6.3.5

Praktijkvoorbeeld

&FO
KBSJHF
NFEFXFSLTUFS
IFFGU
MBTU
WBO
TDIPVEFSLMBDIUFO
;F
XFSLU
GVMMUJNF
BMT
CPFLIPVELVOEJH
NFEFXFSLTUFS
FO
EPFU
EJU
XFSL
OV
[FT
KBBS
CJK
EF[F
XFSLHFWFS
)BBS
MFJEJOHHFWFOEF
JT
UPU
OV
UPF
UFWSFEFO
PWFS
IBBS
GVODUJPOFSFO
%F
NFEFXFSLTUFS
WFS [VJNU
OJFU
NBBS
IFFGU
XFM
TUFFET
NFFS
LMBDIUFO
HFEVSFOEF
EF
XFSLEBH
;F
JT
CBOH
EBU
[F
[JDI
[JFL
NPFU
HBBO
NFMEFO
BMT
FS
OJFUT
WFSBOEFSU
)BBS
MFJEJOHHFWFOEF
IFFGU
WPPS
IBBS
FFO
BGTQSBBL
HFNBBLU
CJK
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
NFU
EF
WSBBHTUFMMJOH
PG
WFS[VJN
UF
WPPSLPNFO
JT
FO
[P
KB
XBU
IJK[FMG
EBBS
BMT
XFSLHFWFS
JO
LBO
CFUFLFOFO

Het arboverpleegkundig spreekuur %F
NFEFXFSLTUFS
LPNU
WFSWPMHFOT
PQ
KPVX
TQSFFLVVS
+F
OFFNU
FFO
VJUHFCSFJEF
BOBN OFTF
BG
FO
WSBBHU
EJFQFS
EPPS
OBBS
EF
BBSE
FO
IFU
POUTUBBO
WBO
EF
TDIPVEFSLMBDIUFO
;JKO
FS
NPHFMJKLF
PPS[BLFO
BBOXJKTCBBS
QSJWn
FOPG
XFSLHFSFMBUFFSE
%F
NFEFXFSLTUFS
WFSUFMU
EBU
EF
QJKOLMBDIUFO
BBO
EF
SFDIUFSTDIPVEFS
FFO
QBBS
XFLFO
HFMFEFO
[JKO
CFHPOOFO
OB
FFO
UFOOJTMFT
XBBSJO
[F
EF
CPWFOIBOETF
TFSWJDF
IFFGU
HFPF GFOE
FO
EBU
EF[F
LMBDIUFO
HFMFJEFMJKL
FSHFS
[JKO
HFXPSEFO
7PPSBM
JO
EF
MPPQ
WBO
EF
XFSLEBH
TQFMFO
[F
PQ
&FO
BBOUBM
EBHFO
HFMFEFO
LSFFH
[F
EBBSCJK
UJOUFMJOHFO
JO
IBBS
SFDIUFS
POEFSBSN
FO
EF
WJOHFST
WBO
IBBS
SFDIUFSIBOE
)FU
MVLUF
IBBS
OJFU
PN
FFO
[XBSF
PSEOFS
NFU
IBBS
SFDIUFSIBOE
FO
BSN
UF
UJMMFO
.FEFXFSLTUFS
JT
SFDIUT
EPNJ OBOU
%F
LMBDIUFO
WFSPOUSVTUUFO
IBBS
FO
EBBSPN
IFFGU
[F
FFO
BGTQSBBL
CJK
EF
IVJTBSUT
HFNBBLU %F
IVJTBSUT
IFFGU
OB
IFU
BGOFNFO
WBO
EF
BOBNOFTF
FO
IFU
VJUWPFSFO
WBO
MJDIBNFMJKL
POEFS[PFL
EF
EJBHOPTF
TMJKNCFVSTPOUTUFLJOH
HFTUFME
FO
IFFGU
WPPS
UJFO
EBHFO
EF
NF EJDJKOFO
EJDMPGFOBD
FO
PNFQSB[PM
WPPSHFTDISFWFO
)JK
IFFGU
IBBS
HFBEWJTFFSE
IFU
XBU
SVTUJHFS
BBO
UF
HBBO
EPFO
.FEFXFSLTUFS
IPFGU
BMMFFO
UFSVH
UF
LPNFO
CJK
EF
IVJTBSUT
BMT
EF
NFEJDBUJF
POWPMEPFOEF
BBOTMBBU
FO
EF
LMBDIUFO
EVT
OJFU
WFSNJOEFSFO

Analyse %F
BOBNOFTF
MBBU
HFFO
BOEFSF
CJK[POEFSIFEFO
[JFO
EBO
EJF
UF
NBLFO
IFCCFO
NFU
EF
IVJEJHF
DBTVuTUJFL
[PBMT
WFSUFME
EPPS
EF
NFEFXFSLTUFS
)FU
CFUSFGU
FFO
CPFLIPVELVOEJH


110

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

NFEFXFSLTUFS
NFU
FFO
GVMMUJNF
EJFOTUWFSCBOE
EJF
OBBS
UFWSFEFOIFJE
GVODUJPOFFSU
;JK
WFSUFMU
EBU
[F
EF
IFMF
EBH
EPPS
CFFMETDIFSNXFSL
EPFU
HFHFWFOT
JOWPFSFO
EPPS
UF
UZ QFO
FO
WFFM
LMJLLFO
FO
TDSPMMFO
NFU
EF
NVJT
0PL
NPFU
[F
[XBSF
PSEOFST
VJU
EF
LBTU
IBMFO
FO
XFFS
UFSVH[FUUFO
TPNT
IPPH
CPWFO
IBBS
IPPGE
"OEFSF
UBLFO
[JKO
DPOUBDU
POEFSIPVEFO
NFU
LMBOUFO
PWFS
¾OBODJqMF
[BLFO
FO
NFU
EF
¾OBODJqMF
BGEFMJOH
PWFS
EF
GBDUVSFSJOH
%BBSOBBTU
IBOEFMU
[F
EBHFMJKLT
BM
IBBS
JOLPNFOEF
FNBJMT
BG
)FU
DPOUBDU
NFU
MFJEJOHHFWFOEF
FO
DPMMFHBµT
JT
HPFE
;F
WJOEU
IFU
XFSL
OPH
TUFFET
FSH
MFVL %F
NFEFXFSLTUFS
JT
OBBS
EF
IVJTBSUT
HFXFFTU
FO
EJF
IFFGU
EF
EJBHOPTF
TMJKNCFVSTPOUTUF LJOH
HFTUFME
&S
JT
DPOGPSN
EF
3JDIUMJKO
4DIPVEFSLMBDIUFO
WBO
EF
/FEFSMBOETF
7FSFOJHJOH
WPPS
"SCFJET
FO
#FESJKGTHFOFFTLVOEF
/7"#


FFO
BEFRVBUF
CFIBOEFMJOH
NFEJDBUJF
JOHF TUFME
EJF
NFEFXFSLTUFS
PQWPMHU
.FEFXFSLTUFS
JT
UJKEFMJKL
HFTUPQU
NFU
EF
UFOOJTMFTTFO
;JK
IFFGU
HFIPPS
HFHFWFO
BBO
EF
PQSPFQ
WPPS
IFU
TQSFFLVVS
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF %F
LMBDIUFO
[JKO
BDVVU
POUTUBBO
OB
EJF
TQFDJ¾FLF
UFOOJTMFT
.FEFXFSLTUFS
WPFSU
IFU
CPFLIPVELVOEJHF
XFSL
BM
KBSFO
VJU
FO
IFFGU
OPPJU
FFSEFS
LMBDIUFO
FSWBSFO
[P
[FHU
[JK
[FMG
0PL
VJU
EF
WPPSHFTDIJFEFOJT
JO
IFU
NFEJTDI
EPTTJFS
CMJKLU
EBU
[JK
[JDI
OPPJU
FFSEFS
NFU
EF[F
LMBDIUFO
[JFL
IFFGU
HFNFME
PG
JFUT
IFFGU
HFNFME
WBO
FFO
EFSHFMJKLF
BBSE
%F
LBOT
JT
EVT
[FFS
HSPPU
EBU
EF
PPS[BBL
MJHU
JO
EF
UFOOJTMFT
FO
OJFU
XFSLHFSFMBUFFSE
JT
;PV
EF
PPS[BBL
[VJWFS
XFSLHFSFMBUFFSE
[JKO
EBO
[PV
OBNFMJKL
FFO
NFMEJOH
CJK
IFU
/FEFSMBOET
$FOUSVN
WPPS
#FSPFQT[JFLUFO
/$W#
NPFUFO
XPSEFO
HFEBBO %F
LMBDIUFO
EJF
OV
JO
EF
MPPQ
WBO
EF
EBH
PQ
IFU
XFSL
POUTUBBO
[JKO
EVT
XFMJTXBBS
PWFSCF MBTUJOHTLMBDIUFO
NBBS
EJF
[JKO
OJFU
POUTUBBO
EPPS
IFU
XFSL
;F
XPSEFO
PQ
EJU
NPNFOU
XFM
JO
TUBOE
HFIPVEFO
EBO
XFM
WFSFSHFSE
EPPS
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
NFEFXFSLTUFS
;JK
HFFGU
QJKO
BBO
PQ
IFU
NPNFOU
EBU
KF
IBBS
EF
IBOE
JFUT
UF
IBSE
TDIVEU
FO
LBO
IFU
QJKOQVOU
PQ
IBBS
TDIPVEFS
QSFDJFT
EVJEFO
0Q
WFS[PFL
LBO
[F
IBBS
SFDIUFSBSN
WPPS
FO
[JKXBBSUT
NBBS

HSBEFO
PQUJMMFO
JO
QMBBUT
WBO
EF
OPSNBMF

.FU
IVMQ
WBO
EF
BOEFSF
BSN
LPNU
[F
XFM
UPU
IFMFNBBM
CPWFO
NBBS
[POEFS
IVMQ
MVLU
IFU
OJFU
FO
[PXFM
WFSCBBM
BMT
OPOWFSCBBM
JT
XBBSOFFNCBBS
EBU
EJU
PPL
QJKOMJKL
JT
)FU
HFCSVJL
WBO
EF
SFDIUFSBSN
FO
IBOE
UF
XFUFO
IFGGFO
FO
SFJLFO
UJMMFO
FO
ESBHFO
EVXFO
FO
USFLLFO
FO
IFU
NBLFO
WBO
TDISPFGCFXFHJOHFO
JT
[FFS
CFQFSLU
#PWFOBSNT
XFSLFO
NFU
EF
SFDIUFS BSN
FO
IFU
VJUWPFSFO
WBO
[XBBSEFSF
XFSL[BBNIFEFO
[JKO
OJFU
NPHFMJKL
0PL
UZQFO
FO
IFU
CFEJFOFO
WBO
EF
NVJT
NFU
EF
SFDIUFSIBOE
FO
BSN
[JKO
NBBS
CFQFSLU
NPHFMJKL


Conclusie &FO
NFEFXFSLTUFS
IFFGU
FFO
TMJKNCFVSTPOUTUFLJOH
XBBSWPPS
EF
IVJTBSUT
BEFRVBUF
CF IBOEFMJOH
IFFGU
JOHFTUFME
)FU
HFCSVJL
WBO
SFDIUFSIBOE
FO
BSN
JT
BBO[JFOMJKL
CFQFSLU
%F
QSPHOPTF
WPPS
EF
IFSTUFMGBTF
JT
ESJF
XFLFO
&FO
EFFM
WBO
IFU
FJHFO
XFSL
UPFUTFO CPSE
FO
NVJTHFCSVJL
[XBSF
PSEOFST
VJU
EF
LBTU
IBMFO
FO
XFFS
UFSVH[FUUFO
JT
UJKEFMJKL
OJFU
NPHFMJKL
FO
[BM
EVT
NPFUFO
XPSEFO
BBOHFQBTU
&S
JT
HFFO
EVVSCFQFSLJOH
EBU
XJM
[FHHFO
EBU
EF
NFEFXFSLTUFS
IBBS
DPOUSBDUVSFO
LBO
CMJKWFO
XFSLFO
PQ
WPPSXBBSEF
EBU
IFU
XFSL
JOIPVEFMJKL
JT
BBOHFQBTU
BBO
EF
IVJEJHF
NPHFMJKLIFEFO

Advies )FU
BEWJFT
BBO
EF
NFEFXFSLTUFS
MVJEU
nnO
UPU
UXFF
VVS
QFS
EBH
FNBJM
MF[FO
FO
BG IBOEFMFO
WFSTQSFJE
PWFS
EF
EBH
.VJ[FO
FO
UZQFO
NFU
EF
MJOLFSBSN
JO
FFO
MBHFS


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

111

XFSLUFNQP
%F
LPNFOEF
UXFF
XFLFO
HFFO
JOWPFSXFSL[BBNIFEFO
VJUWPFSFO
PQ
EF
DPNQVUFS
)FU
NFU
CFIVMQ
WBO
FFO
IFBETFU
POEFSIPVEFO
WBO
UFMFGPOJTDIF
DPOUBDUFO
NFU
LMBOUFO
FO
EF
¾OBODJqMF
BGEFMJOH
JT
XFM
QBTTFOE
FO
LBO
HFXPPO
XPSEFO
WPPSUHF [FU
$PMMFHBµT
LBO
HFWSBBHE
XPSEFO
PN
UJKEFMJKL
EF
[XBSF
PSEOFST
VJU
EF
LBTU
UF
IBMFO
FO
XFFS
UFSVH
UF
[FUUFO
(FBEWJTFFSE
XPSEU
FFO
XFSLQMFLPOEFS[PFL
UF
MBUFO
VJUWPFSFO
&FO
WFSWPMHDPOTVMU
[BM
PWFS
UXFF
XFLFO
QMBBUTWJOEFO )FU
BEWJFT
WBO
EF
IVJTBSUT
PN
IFU
SVTUJHFS
BBO
UF
EPFO
IFFGU
[JDI
EVT
WFSUBBME
JO
FFO
BBOQBTTJOH
WBO
IFU
XFSL
XBBSEPPS
EF
SFDIUFSBSN
FO
TDIPVEFS
XPSEFO
POUMBTU

Werkplekonderzoek *O
EF[F
DBTVuTUJFL
HB
JL
FSWBO
VJU
EBU
EF
PQESBDIU
WPPS
IFU
XFSLQMFLPOEFS[PFL
BBO
KPV
BMT
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
JT
HFHVOE
%BU
JT
OBNFMJKL
HFFO
WBO[FMGTQSFLFOEIFJE
8BOOFFS
KF
FFO
LMBOUSFMBUJF
NFU
EF
XFSLHFWFS
IFCU
JT
IFU
VJUWPFSFO
WBO
XFSLQMFLPO EFS[PFLFO
NFFTUBM
OJFU
JO
IFU
DPOUSBDU
HFSFHFME
%BU
CFUFLFOU
EBU
KF
PQ
WFS[PFL
WBO
EF
LMBOU
XFSLHFWFS
FFO
PGGFSUF
PQTUFMU
.PHFMJKL
NPFU
KF
OPH
JO
POEFSIBOEFMJOH
PWFS
EF
QSJKT
XBOU
KF
CFOU
OJFU
EF
FOJHF
TQFMFS
JO
IFU
WFME
BSCFJE
FO
HF[POEIFJE
EJF
FFO
XFSLQMFLPOEFS[PFL
LBO
VJUWPFSFO
8BOOFFS
KF
BMT
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
[FMG
PPL
JO
EJFOTU
CFOU
WBO
EF
XFSLHFWFS
IPFG
KF
NFFTUBM
HFFO
PGGFSUF
PQ
UF
TUFMMFO
*O
KF
GVODUJFPNTDISJKWJOH
TUBBU
EBO
EBU
KJK
EF
XFSLQMFLPOEFS[PFLFO
WPPS
IFU
CFESJKG
VJUWPFSU
FO
MFJEJOHHFWFOEFO
[JKO
EBBSWBO
PQ
EF
IPPHUF
5PDI
JT
IFU
PPL
EBO
SBBE[BBN
PN
FFO
BLLPPSE
DPNNJUNFOU
UF
WFSLSJK HFO
WBO
EF
MFJEJOHHFWFOEF
PN
NJTWFSTUBOEFO
UF
WPPSLPNFO
.PDIU
KF
UJKEFOT
IFU
XFSLQMFLPOEFS[PFL
OBNFMJKL
DPOTUBUFSFO
EBU
CFQBBMEF
NBUFSJBMFO
OJFU
EFVHFO
PG
POUCSFLFO
EBO
[BM
IFU
BBOQBTTFO
IJFSWBO
CFLPTUJHE
NPFUFO
XPSEFO
VJU
IFU
BGEF MJOHTCVEHFU
7PPSCFSFJEJOH *O
EF[F
DBTVT
IFC
KF
BM
EF
OPEJHF
JOGPSNBUJF
WFS[BNFME
WJB
IFU
DPOTVMU
EBU
KF
NFU
EF
NFEFXFSLTUFS
IFCU
HFIBE
.PDIU
EJU
OJFU
IFU
HFWBM
[JKO
EBO
TUBSU
KF
IFU
XFSLQMFL POEFS[PFL
NFU
IFU
TUFMMFO
WBO
WSBHFO
[PEBU
KF
UF
XFUFO
LPNU
XBBSPN
IFU
XFSLQMFL POEFS[PFL
XPSEU
BBOHFWSBBHE
FO
XBBSBBO
KF
EVT
TQFDJ¾FL
BBOEBDIU
NPFU
CFTUFEFO
&FO
XFSLQMFLPOEFS[PFL
EPF
KF
EVT
BMUJKE
PQ
EF
QMFL
XBBS
IFU
XFSL
XPSEU
VJUHFWPFSE
0NEBU
NFEFXFSLFST
NFFTUBM
OJFU
BMMFFO
JO
FFO
SVJNUF
XFSLFO
JT
IFU
CFMBOHSJKL
PN
FSPQ
UF
MFUUFO
EBU
EF
WFSUSPVXFMJKLIFJE
HFXBBSCPSHE
JT
4UFM
WSBHFO
WBO
WFSUSPVXFMJKLF
NFEJTDIF
BBSE
FWFOUVFFM
JO
FFO
BQBSUF
HFTQSFLTSVJNUF )FU
POEFS[PFL +F
CFHJOU
CJK
EF
JOTUFMMJOHFO
WBO
EF
CVSFBVTUPFM
#FMBOHSJKL
JT
EBU
EF
IPPHUF
FO
MFOHUF
WBO
EF
[JUUJOH
EF
IPPHUF
FO
CSFFEUF
WBO
EF
BSNTUFVOFO
FO
EF
IPPHUF
WBO
EF
MFOEFOTUFVO
XPSEFO
BGHFTUFME
PQ
EF
MJDIBBNTBGNFUJOHFO
WBO
EF
NFEFXFSLTUFS
)PF
KF
EJU
EPFU
MFFS
KF
[PXFM
JO
UIFPSJF
BMT
JO
EF
QSBLUJKL
JO
EF
FSHPOPNJFMFTTFO
PQ
EF
PQMFJEJOH
"BO
EF
IBOE
WBO
EF
JOHFTUFMEF
CVSFBVTUPFM
TUFM
KF
EF
CVSFBVIPPHUF
JO
FO
EF
IPPHUF
WBO
IFU
CFFMETDIFSN
0PL
EF
JOTUFMMJOHFO
WBO
IFU
UPFUTFOCPSE
FO
EF
NVJT
NPFUFO
XPSEFO
OBHFMPQFO
FO
PPL
IFU
HFCSVJL
WBO
EF
UFMFGPPO

112

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

0CTFSWBUJF ;FLFS
CJK
JFNBOE
NFU
LMBDIUFO
JT
IFU
CFMBOHSJKL
EBU
KF
EF
UJKE
OFFNU
PN
JFNBOET
XFSLIPVEJOH
FO
XFSLHFESBH
UF
PCTFSWFSFO
)JFSEPPS
[JF
KF
CJKWPPSCFFME
EBU
JFNBOE
NFU
HFTUSFLUF
BSNFO
HBBU
UZQFO
FOPG
NVJ[FO
[JKO
IPPGE
TDIFFG
IPVEU
PG
EF
UFMF GPPO
UVTTFO
OFL
FO
TDIPVEFS
WBTULMFNU
&S
[JKO
NFEFXFSLFST
EJF
WSFFNEF
DBQSJPMFO
NFU
IVO
NVJT
VJUIBMFO
PN
EF
TJNQFMF
SFEFO
EBU
IVO
IBOE
UF
HSPPU
JT
WPPS
IFU
UZQF
NVJT
FO
[F
BOEFST
EF
LOPQQFO
OJFU
LVOOFO
CFEJFOFO
&FO
BOEFS
CFMBOHSJKL
BTQFDU
JT
IFU
HF[JDIUTWFSNPHFO
.FEFXFSLFST
EJF
NPFJUF
IFCCFO
NFU
IFU
LJKLFO
PQ
IFU
CFFME TDIFSN
OFNFO
WBBL
FFO
UZQJTDIF
MJDIBBNTIPVEJOH
BBO
[F
EVXFO
IVO
LJO
OBBS
WPSFO
FO
TUSFLLFO
IVO
IPPGE
WwwS
EF
XFSWFMLPMPN
[PEBU
[F
NFU
IVO
PHFO
EJDIUFS
CJK
IFU
TDIFSN
[JUUFO
PG
[F
LJKLFO
EPPS
IFU
MFFTHFEFFMUF
WBO
IVO
CSJM
OBBS
IFU
CFFMETDIFSN
XBBSCJK
[F
IVO
IPPGE
OBBS
BDIUFS
CVJHFO
FO
JO
EF
OFL
MFHHFO 7PPSMJDIUJOH .JTTDIJFO
XFM
IFU
CFMBOHSJKLTUF
POEFSEFFM
WBO
IFU
XFSLQMFLPOEFS[PFL
[JKO
VJUMFH
FO
WPPSMJDIUJOH
)PF
TUFM
KF
[FMG
KF
XFSLQMFL
HPFE
JO
FO
XBBSPN
PQ
EJF
NBOJFS
8BBSWPPS
EJFOFO
EF
LOPQQFO
PQ
KF
CVSFBVTUPFM
XBBSWPPS
EJFOFO
EF
IVMQNJEEFMFO
8BU
HF CFVSU
FS
QSFDJFT
NFU
KF
MJDIBBN
BMT
KF
JFUT
PQ
FFO
CFQBBMEF
NBOJFS
EPFU
IPF
WPPSLPN
KF
LMBDIUFO
)FU
[JKO
BMMFNBBM
QVOUFO
EJF
CJK
EF
WPPSMJDIUJOH
BBO
CPE
NPFUFO
LPNFO

Terug naar de casus *O
EF
DBTVT
WBO
EF
NFEFXFSLTUFS
NFU
TDIPVEFSLMBDIUFO
MFU
KF
CFIBMWF
PQ
EF
BM
HF OPFNEF
QVOUFO
JO
IFU
CJK[POEFS
PQ
EF
BGTUFMMJOH
WBO
EF
BSNMFVOJOHFO
IFU
UZQ
FO
NVJTHFESBH
PG
FS
NFU
FFO
[PHFOPFNEF
MBOHF
MBTUBSN
XPSEU
HFXFSLU
VJUHFTUSFLUF
BSNFO
FO
PG
IFU
IPPGE
WBO
EF
XFSWFMLPMPN
XPSEU
HFUJME
%F[F
[BLFO
MFJEFO
OBNFMJKL
TUVL
WPPS
TUVL
UPU
PWFSCFMBTUJOH
WBO
EF
OFL
TDIPVEFS
FO
BSNTQJFSFO %PPS
EF
XFSLQMFL
BBO
UF
QBTTFO
EPPS
HPFEF
WPPSMJDIUJOH
UF
HFWFO
PWFS
XBU
FS
NFU
IFU
MJDIBBN
HFCFVSU
JO
FFO
CFQBBMEF
TJUVBUJF
FO
EPPS
EF
NFEFXFSLTUFS
[FMG
NFU
IBBS
IBOE
BBO
EF
OFL
TDIPVEFS
FO
BSN
EF
TQJFSTQBOOJOH
UF
MBUFO
WPFMFO
QSPCFFS
KF
UF
CF XFSLTUFMMJHFO
EBU
[F
IBBS
HFESBH
WFSBOEFSU
XBBSEPPS
EF
PWFSCFMBTUJOH
BGOFFNU
FO
FS
SVJNUF
JT
WPPS
IFSTUFM
PPL
BM
JT
[F
JOIPVEFMJKL
EFFMT
BBO
IFU
XFSL


6.3.6

Toekomst

Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 0Q
EF
IVJEJHF
BSCFJETNBSLU
[JKO
FS
NFFS
PVEFSF
EBO
KPOHFSF
XFSLOFNFST
XFSL [BBN
0N
EF
"08
JO
/FEFSMBOE
CFUBBMCBBS
UF
IPVEFO
IFFGU
EF
PWFSIFJE
EF
QFOTJPFOHFSFDIUJHEF
MFFGUJKE
BM
NFU
FOLFMF
KBSFO
WFSIPPHE
FO
[BM
[F
EF[F
JO
EF
UPF LPNTU
NPHFMJKL
OPH
WFSEFS
WFSIPHFO /BBSNBUF
NFOTFO
PVEFS
XPSEFO
OFFNU
EF
LBOT
PQ
[JFLUF
FO
PWFSCFMBTUJOH
UPF
%JU
JT
EFFMT
FFO
HFWPMH
WBO
IFU
PVEFS
XPSEFO
NBBS
EBBSOBBTU
PPL
WBO
EF
OBEFMJHF
HFWPMHFO
EJF
XFSLOFNFST
QBT
PQ
MBUFSF
MFFGUJKE
POEFSWJOEFO
WBO
MBOHEVSJHF
CMPPUTUFMMJOH
BBO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

113

TMFDIUF
BSCFJETPNTUBOEJHIFEFO
JO
IFU
WFSMFEFO
POEFS
NFFS
EPPSEBU
EF
LFOOJT
PWFS
BSCFJETSJTJDPµT
UPFO
OPH
CFQFSLU
XBT %F
GPDVT
CJOOFO
IFU
XFSLWFME
BSCFJE
FO
HF[POEIFJE
LPNU
EPPS
EF[F
POUXJLLFMJOHFO
NFFS
FO
NFFS
UF
MJHHFO
PQ
QSFWFOUJF
NFU
BMT
EPFMFO
EVVS[BNF
JO[FUCBBSIFJE
WBO
XFSLOFNFST
FO
LXBMJUFJU
WBO
BSCFJEMFWFO
#FESJKWFO
LJF[FO
TUFFET
WBLFS
WPPS
IFU
JOUFHSBBM
HF[POEIFJETNBOBHFNFOUTNPEFM
XBBSJO
OJFU
EF
BSCPEJFOTU
PG
EF
BSUT
NBBS
EF
MFJEJOHHFWFOEF
EF
SFHJF
IFFGU
PWFS
EF
[PSH
EJF
OPEJH
JT
PN
XFSLOFNFST
HF[POE
HFNPUJWFFSE
UPFHFSVTU
WPPS
IVO
UBBL
FO
CFUSPLLFO
UF
IPVEFO
0PL
[JFO
XF
BOEFSF
WPSNFO
WBO
BSCFJETSFMBUJFT
POUTUBBO
IFU
WBTUF
DPOUSBDU
LPNU
TUFFET
NFFS
PQ
MPTTF
TDISPFWFO
UF
TUBBO
0PL
NFOTFO
EJF
XFSLFO
JO
BOEFSF
BSCFJETSFMBUJFWPSNFO
NPFUFO
JO
EF
UPFLPNTU
UPFHBOH
LVOOFO
LSJKHFO
UPU
IFU
EPNFJO
BSCFJE
FO
[PSH
%JU
WSBBHU
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
SJDIUJOH
XFSLOF NFST
FFO
SPM
EJF
OPH
NFFS
PQ
IFU
WMBL
WBO
QSFWFOUJF
LPNU
UF
MJHHFO
3JDIUJOH
XFSLHF WFST
[BM
EF
SPM
NFFS
DPBDIFOE
[JKO

Ontwikkelingen binnen het werkveld arbeid en gezondheid *O
EF
KBSFO

XBT
FS
TQSBLF
WBO
FFO
XBSF
POUTMBHHPMG
POEFS
BSCPWFSQMFFH LVOEJHFO
%JU
XBT
IFU
HFWPMH
WBO
EF
POUXJLLFMJOHFO
JO
EF
BSCP[PSH
WBO
IFU
MBBUTUF
EFDFOOJVN
WBO
EF
LFV[F
WBO
CFESJKWFO
PN
[JDI
BBO
UF
TMVJUFO
CJK
FFO
BSCPEJFOTU
PG
UF
LJF[FO
WPPS
FFO
NBBUXFSLDPOTUSVDUJF
FO
WBO
IFU
OJFU
FSLFOE
XPSEFO
WBO
EF
BSCPWFS QMFFHLVOEF
BMT
LFSOEFTLVOEJHF
EJTDJQMJOF
3FDFOU

CFNFSLFO
XF
XFFS
FFO
WPPS[JDIUJHF
UPFOBNF
WBO
EF
WSBBH
OBBS
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
&S
[JKO
OPH
TUFFET
WFFM
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
OPPEHFEXPOHFO
XFSL[BBN
JO
BOEFSF
WFSQMFFHLVOEJHF
GVODUJFT
%F
LPNFOEF
WJKGUJFO
KBBS
HBBU

WBO
EF
CFESJKGTBSUTFO
NFU
QFOTJPFO
&S
JT
POEFS
NFEJTDI
TUVEFOUFO
OPH
HFFO
HSPUF
JOUFSFTTF
WPPS
IFU
TQFDJBMJTNF
BSCFJET
FO
CFESJKGT HFOFFTLVOEF
%F
4&3
OPFNU
JO
[JKO
BEWJFTSBQQPSU
4UFMTFM
WPPS
HF[POE
FO
WFJMJH
XFSLFO

EF
JO[FU
WBO
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
BMT
FFO
WBO
EF
NPHFMJKLF
PQMPTTJOHFO
WPPS
IFU
HSPFJFOEF
UFLPSU
BBO
CFESJKGTBSUTFO
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
7PMLTHF[POEIFJE
8FM[JKO
FO
4QPSU
784
JT
FFO
WPPSTUBOEFS
WBO
EF
UBBLIFSTDIJLLJOH
EJF
IJFSWPPS
OPEJH
JT
)FU
NJOJTUFSJF
WBO
4PDJBMF
;BLFO
FO
8FSLHFMFHFOIFJE
4;8
[PFLU
OBBS
OJFVXF
WPSNFO
WBO
BSCFJETHFSFMBUFFSEF
[PSH
EJF
UPFHBOLFMJKL
JT
WPPS
BMMF
NFOTFO
EJF
XFSLFO
PPL
JO
IFU
NJEEFO
FO
LMFJOCFESJKG
FO
BMT
[[QµFS
0PL
IJFS
XPSEU
EF
CMJL
PQ
EF
BSCPWFSQMFFH LVOEJHFO
HFSJDIU &FO
BOEFSF
HVOTUJHF
POUXJLLFMJOH
JT
EBU
JO

EF
FFSTUF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
HFTUBSU
[JKO
NFU
EF
PQMFJEJOH
UPU
WFSQMFFHLVOEJH
TQFDJBMJTU
%JU
WFSSVJNU
EF
DBS SJoSFNPHFMJKLIFEFO
WBO
BSCPWFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
JO
IVO
WBL
WFSEFS
XJMMFO
EPPS HSPFJFO /FU
BMT
CJK
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
[JFO
XF
PPL
JO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEF
FFO
IFS OJFVXEF
CFMBOHTUFMMJOH
WPPS
EJU
QSBDIUJHF
WBL
"SCPWFSQMFFHLVOEJHFO
IFCCFO
FFO
SVJNF
WFSQMFFHLVOEJHF
FSWBSJOH
[JKO
CSFFE
PQHFMFJE
FO
CMJKLFO
BMT
HFOFSBMJTU
JO
EF
BSCPXFSFME
WBO
BMMF
NBSLUFO
UIVJT
FO
PWFSBM
JO[FUCBBS

114

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

6.4

De jeugdverpleegkundige

Eveline Alberts

6.4.1

Inleiding

+FVHEHF[POEIFJET[PSH
+(;
[JF
"DUJ;
GFJUFO
FO
DJKGFST

JT
FFO
POEFSEFFM
WBO
EF
[PSH
WPPS
EF
KFVHE
FO
CFIFMTU
QSFWFOUJFWF
HFOFSBMJTUJTDIF
[PSH
WPPS
BMMF
KFVHE
6JU[POEFSJO HFO
EBBSPQ
[JKO
FDIUFS
KFVHE[PSH
KFVHEHH[
FO
KFVHE[PSH
WPPS
HFIBOEJDBQUF
LJOEF SFO
%F[F
DBUFHPSJFqO

SJDIUFO
[JDI
PQ
HFTQFDJBMJTFFSEF
[PSH
WPPS
LJOEFSFO
XBBSNFF
JFUT
BBO
EF
IBOE
JT
#JK
EF
+(;
XFSLFO
EF
WPMHFOEF
QSPGFTTJPOBMT
KFVHEWFSQMFFHLVOEJ HFO
KFVHEBSUTFO
EPLUFSTBTTJTUFOUFO
FO
DPOTVMUBUJFCVSFBVBTTJTUFOUFO %F
+(;
SJDIU
[JDI
PQ
IFU
HF[POE
FO
WFJMJH
PQHSPFJFO
WBO
BMMF
LJOEFSFO
FO
FFO
OPS NBMF
QPTJUJFWF
PQWPFEJOH
EPPS
PVEFST
%F
+(;
EPFU
EBU
EPPS
IFU
VJUWPFSFO
WBO
QFSJP EJFL
HF[POEIFJETPOEFS[PFL
JO
CSFEF
[JO
POEFSTUFVOJOH
WBO
EF
[FMGSFE[BBNIFJE
WBO
PVEFST
FO
LJOEFSFO
IFU
CFWPSEFSFO
WBO
FFO
HF[POEF
MFFGXJK[F
WBO
HF[JOOFO
FO
IFU
WSPFHUJKEJH
TJHOBMFSFO
FO
POEFSTUFVOJOH
CJFEFO
CJK
POEFS
BOEFSF
[JFLUF
FO
TPDJBMF
FNPUJPOFMF
FO
POUXJLLFMJOHTQSPCMFNFO
+BBSMJKLT
XPSEFO
JO
/FEFSMBOE
POHFWFFS

LJOEFSFO
HFCPSFO
%F
+(;
JT
VOJFL
JO
IBBS
BBOCPE
FO
XPSEU
HSBUJT
BDUJFG
BBOHFCPEFO
BBO
EF
PVEFST
WBO
DJSDB

NJMKPFO
LJOEFSFO
WBO

UPU

KBBS
%F
+(;
IFFGU
NFEF
IJFSEPPS
FFO
HSPPU
CFSFJL
[FLFS
JO
EF
MFFGUJKE
WBO

UPU

KBBS
"OEFSF
WFSLMBSJOHFO
WPPS
EF
IPHF
PQLPNTU
WBO
PVEFST
NFU
IVO
LJOEFSFO
CJK
IFU
DPOTVMUBUJFCVSFBV
[JKO
EF
DPNCJOBUJFT
WBO
NFEJTDIF
FO
QTZDIP TPDJBMF
[PSH
FO
PQWPFEJOHTPOEFSTUFVOJOH
0OHFWFFS

WBO
EF
QBTHFCPSFOFO
FO
[PµO

WBO
EF
QFVUFST
LPNU
CJK
IFU
DPOTVMUBUJFCVSFBV %F
+(;
LPTU
€

NJMKPFO
QFS
KBBS
FO
XPSEU
HF¾OBODJFSE
VJU
IFU
HFNFFOUFGPOET
FO
EF
"MHFNFOF
8FU
#JK[POEFSF
;JFLUFLPTUFO
"8#; 
+(;
LPTU
HFNJEEFME
€

QFS
LJOE
QFS
KBBS
6JU
EF
FGGFDUJWJUFJUTTUVEJF
WBO
7FSEPODL
,MPPTUFS

"TTPDJBUFT
VJU

%BN

CMJKLU
EBU
EF
+(;
HPFELPPQ
FO
FGGFDUJFG
JT
&MLF
FVSP
EJF
JO
+(;
XPSEU
HFuOWFTUFFSE
MFWFSU
€

XJOTU
PQ
FMEFST
JO
EF
[PSH
7BO
BMMF
POEFS[PDIUF
JOUFSWFOUJFT
MFWFSFO
EF
WBD DJOBUJFT
EF
HSPPUTUF
CJKESBHF
JO
[PXFM
HF[POEIFJETXJOTU
BMT
FDPOPNJTDIF
XJOTU

Organisatie van de JGZ *O

XFSE
JO
/FEFSMBOE
IFU
FFSTUF
DPOTVMUBUJFCVSFBV
HFPQFOE
%SJF
KBBS
MBUFS
JO

LXBN
EF
FFSTUF
TDIPPMBSUT
PQ
TDIPPM
%F
+(;
XPSEU
WBO
PVETIFS
VJUHFWPFSE
EPPS
EF
UIVJT[PSH
WPPSNBMJHF
LSVJTWFSFOJHJOHFO
WPPS
LJOEFSFO
WBO

KBBS
FO
EPPS
EF
((%
WPPS
TDIPPMHBBOEF
LJOEFSFO
4JOET
EF
PWFSHBOH
JO

WBO
EF
+(;

KBBS
WBO
EF
"8#;
OBBS
EF
8FU
QVCMJFLF
HF[POEIFJE
8QH


IFCCFO
HFNFFOUFO
EF
WSJKIFJE
PN
UF
CFTMJTTFO
PG
EF
+(;
XPSEU
VJUHFWPFSE
EPPS
FFO
((%
PG
EPPS
FFO
QSJWBUF
PSHBOJTBUJF
)JFSEPPS
WBSJFFSU
EF
PSHBOJTBUJFWPSN
WBO
VJUWPFSJOH
EPPS
[PSHPSHBOJTBUJF
FO
((%
TBNFO
EF
HFIFMF
VJUWPFSJOH
EPPS
FFO
((%
EF
HFIFMF
VJUWPFSJOH
EPPS
FFO
[PSHPSHB OJTBUJF
UPU
VJUWPFSJOH
EPPS
FFO
[FMGTUBOEJHF
+(;$+(PSHBOJTBUJF
EJF
[JDI
TUFFET
NFFS
SJDIU
PQ
LJOEFSFOKPOHFSFO
WBO

KBBS
"DUJ;
IFFGU
FFO
JOGPSNBUJFG
¾MNQKF
HFNBBLU
PWFS
IPOEFSE
KBBS
+(;

Geschiedenis en ontwikkelingen

115

116

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

Taken van de JGZ *O

JT
IFU
BBOCPE
+(;
[PBMT
EBU
BMUJKE
XFSE
VJUHFWPFSE
HFqWBMVFFSE
EPPS
EF
DPN NJTTJF%F
8JOUFS
.FU
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EF
IVJEJHF
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
784
FJOE
KVOJ

IFFGU
JOHFOPNFO
PWFS
IFU
BEWJFT
WBO
EF[F
DPNNJTTJF
[JKO
EF
DPOUPVSFO
WBO
IFU
OJFVXF
#BTJTQBLLFU
+(;
EVJEFMJKL
HFXPSEFO
1FS

KBOVBSJ

XPSEU
EJU
OJFVXF
#BTJTQBLLFU
WBO
LSBDIU

Centrum voor Jeugd en Gezin %F
+(;
FO
IFU
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL
[JKO
EF
LFSOQBSUOFST
WBO
IFU
$FOUSVN
WPPS
+FVHE
FO
(F[JO
$+(
JO
EF
KFVHELFUFO
NFU
LPSUF
MJKOFO
OBBS
EF
FFSTUFMJKOT
HF[POE IFJET[PSH
XFM[JKO
POEFSXJKT
FO
KFVHE[PSH
)FU
DPOTVMUBUJFCVSFBV
JT
FFO
WBO
EF
GZTJFLF
JOMPPQQVOUFO
WBO
IFU
$+(
OFU
[PBMT
EF
QFVUFSTQFFM[BMFO
EF
CVVSUIVJ[FO
FO
EF
CSFEF
TDIPMFO
7BOBG

[JKO
HFNFFOUFO
WFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
UPUBMF
[PSH
SPOEPN
KFVHE
%JU
CFUFLFOU
FFO
USBOTGPSNBUJF
WBO
EF
[PSH
[PBMT
EJF
UPU
EVTWFS
BMUJKE
XBT
HFSFHFME
1SPWJODJF
FO
PWFSIFJE
USFLLFO
[JDI
UFSVH
FO
HFNFFOUFO
XPSEFO
SFHJF WPFSEFS
FO
¾OBODJFS
/B
EF[F
TUFMTFMIFS[JFOJOH
JT
IFU
$+(XJKLUFBN
PG
CBTJTUFBN
EF
CBTJT
XBBSPQ
EF
HFTQFDJBMJTFFSEF
[PSH
WPPS
KFVHE
KFVHEHH[
KFVHE-7(
KFVHE[PSH
HBBU
MBOEFO
PG
FS
XPSEU
PQ
BOEFSF
XJK[FO
WPSNHFHFWFO
BBO
EF
BBOTMVJUJOH
UVTTFO
EF
LFSOQBSUOFST
FO
EF
TQFDJBMJTUJTDIF
[PSH
(FNFFOUFO
IFCCFO
IJFSJO
CFMFJETWSJKIFJE *O
EJU
OJFVXF
TUFMTFM
[JKO
LJOEFSFO
KPOHFSFO
FO
PVEFST
EF
PQESBDIUHFWFST
IFU
WFSUSFLQVOU
WBO
EF
IVMQ
EJF
OPEJH
JT
1SPGFTTJPOBMT
FO
WSJKXJMMJHFST
EJF
BDUJFG
[JKO
JO
EF
KFVHEIVMQ
XFS LFO
WBOVJU
EF
QSJODJQFT
WBO
FJHFO
LSBDIU
nnO
HF[JOnnO
QMBOnnO
SFHJTTFVS
VJUHBBOE
WBO
EF
CFIPFGUFO
FO
EF
MFFGXFSFME
WBO
PVEFST
FO
LJOEFSFO
%F
OBESVL
MJHU
PQ
OPSNBMJTFSFO
POUNFEJDBMJTFSFO
FO
FNQPXFSNFOU
WBO
PVEFST
FO
KPOHFSFO
UFS
WPPSLPNJOH
WBO
[XBBS EFSF
[PSH
%F[F
JOUFHSBMF
BBOQBL
JT
IFU
VJUHBOHTQVOU
WPPS
BMMF
WPSNFO
WBO
KFVHEIVMQ
JO
IFU
OJFVXF
TUFMTFM
%F
+(;
IFFGU
IJFSCJK
FFO
QVCMJFLF
QSFWFOUJFWF
SPM
JO
IFU
WPPSMJHHFOEF
WFME
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
POUXJLLFMU
[JDI
IJFSCJK
WFSEFS
BMT
HFOFSBMJTU
WBO
IFU
HF [POEF
OPSNBMF
LJOE
PQ
EF
WJOEQMBBUT
JO
IFU
WPPSMJHHFOEF
WFME
FO
EF
KFVHEBSUT
BMT
TPDJBBM NFEJTDI
TQFDJBMJTU
FO
UPFMFJEFS
OBBS
KFVHE[PSH
FO
QBSB NFEJTDIF
[PSH
45.(
 

6.4.2

Doelgroep, inhoud, werkwijze

+(;PSHBOJTBUJFT
XFSLFO
TBNFO
NFU
LJOEFSFO
PVEFST
FO
KPOHFSFO
BBO
IFU
HF[POE
FO
WFJMJH
LVOOFO
PQHSPFJFO
+(;QSPGFTTJPOBMT
XFSLFO
MBBHESFNQFMJH
TUBBO
EJDIU
CJK
IVO
EPFMHSPFQ
FO
TUFNNFO
IVO
XFSLXJK[F
FO
CFOBEFSJOH
DPOUJOV
BG
PQ
EF
CFIPFGUFO
WBO
IVO
EPFMHSPFQ
;F
QBTTFO
EF[F
BBO
EF
NPHFMJKLIFEFO
WBO
EF
IVJEJHF
UJKE
BBO
0Q
EJF
NBOJFS
XPSEU
EJBMPPHHFSJDIU
XFSLFO
JOUFHSBBM
POEFSEFFM
WBO
EF
KFVHEHF[POEIFJET [PSH
+(;QSPGFTTJPOBMT
SJDIUFO
[JDI
PQ
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
EF
FJHFO
LSBDIU
FO
[PFLFO
TBNFO
NFU
LJOEFSFO
PVEFST
FO
KPOHFSFO
OBBS
NPHFMJKLIFEFO
EJF
CJK
IFO
QBTTFO
;P
LJKLFO
[F
UFS
POEFSTUFVOJOH
PPL
OBBS
IFU
JOTDIBLFMFO
WBO
IFU
FJHFO
OFUXFSL
/$+
*OIPVE
#BTJTQBLLFU
XXXODKOM 
/$+
IFFGU
PPL
FFO
¾MNQKF
HFNBBLU
PWFS
IFU
XFSL
WBO
FFO
+(;WFSQMFFHLVOEJHF

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

117

%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
[JFU
LJOEFSFO
SFHFMNBUJH
FO
WPMHU
[F
UJKEFOT
IFU
PQ HSPFJFO
)JK
NPOJUPSU
HSPFJ
FO
POUXJLLFMJOH
EPFU
HF[POEIFJETPOEFS[PFL
FO
TDSFFOU
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
FFO
CSFEF
JOUFHSBMF
CFPPSEFMJOH
WBO
LJO EFSFO
JO
EF
DPOUFYU
WBO
HF[JO
FO
PNHFWJOH
FO
LJKLU
OBBS
IFU
JOEJWJEVFMF
LJOE
FO
EF
HF[POEIFJETUPFTUBOE
WBO
BMMF
LJOEFSFO
)JFSCJK
LPNFO
EF
WPMHFOEF
BTQFDUFO
BBO
EF
PSEF "OBNOFTF …
[PSHFO
FO
WSBHFO …
WPPSHFTDIJFEFOJT …
GBNJMJFBOBNOFTF #FPPSEFMFO
MJDIBNFMJKLF
WFSTDIJKOJOH
JODM
TJHOBMFO
LJOEFSNJTIBOEFMJOH  #FPPSEFMFO
GVODUJFT …
MJDIBNFMJKL
QTZDIJTDI
TPDJBBM
GVODUJPOFSFO …
[JOEFMJKLIFJE
FYDFTTJFG
IVJMHFESBH
TMBQFO …
SJTJDPGBDUPSFO
SJTJDPHSPFQFOBBOEPFOJOHFOIBOEJDBQ …
ESBBHLSBDIUESBBHMBTU …
POUWBOHFO
[PSH[PSHCFIPFGUF …
JOTDIBUUFO
WPPSMJDIUJOHTCFIPFGUF
 (SPFJ …
MFOHUF …
HFXJDIU …
IPPGEPNUSFL 0OUXJLLFMJOH …
QTZDIJTDITPDJBBMFNPUJPOFFM …
DPHOJUJFG …
NPUPSJFL …
TQSBBLUBBM
DPNNVOJDBUJF …
TFLTVFFM 4DSFFOJOH …
IJFMQSJL …
QFSDFQUJFG
HFIPPSWFSMJFT …
BBOHFCPSFO
IBSUBGXJKLJOHFO …
EZTQMBTUJTDIF
IFVQPOUXJLLFMJOH …
OJFUTDSPUBMF
UFTUJT …
PPHQBUIPMPHJF
FO
WJTVFMF
TUPPSOJTTFO …
TQSBBL
FO
UBBMTUPPSOJTTFO

118

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
TUFVOU
PVEFST
CJK
IFU
HF[POE
PQHSPFJFO
FO
PQWPFEFO
FO
HFFGU
QSFWFOUJFWF
WPPSMJDIUJOH
FO
BEWJTFSJOH
JOEJWJEVFFM
PG
JO
HSPFQFO 
;P
OPEJH
WPMHFO
JO
BBOTMVJUJOH
PQ
TJHOBMFSFO
FFO
PG
NFFS
FYUSB
HFTQSFLLFO
PN
PVEFST
FO
LJOE
HFSVTU
UF
TUFMMFO
EPPS
WPPSMJDIUJOH
BEWJFT
CFHFMFJEJOH
PG
JOTUSVDUJF
FO
PN
UF
CFPPSEF MFO
PG
FYUSB
POEFSTUFVOJOH
IVMQ
PG
[PSH
OPEJH
JT (F[POEIFJETCFWPSEFSJOH
FO
TJHOBMFSJOH …
HF[POEF
CPSTU WPFEJOH …
PWFSHFXJDIUPOEFSHFXJDIU …
WPFETFMPWFSHFWPFMJHIFJE …
WJUBNJOF
%
FO
, …
WFJMJH
TMBQFO …
WFJMJHIFJE …
WPPSLFVSTIPVEJOH …
NFF SPLFO …
HFCJU
FO
HFCJUTWFS[PSHJOH .JEEFMFOHFCSVJL
WPPSOBNFMJKL
CJK
BEPMFTDFOUFO  …
BMDPIPM …
SPLFO …
DBOOBCJTESVHT -FFGTUJKM
WPPSOBNFMJKL
CJK
BEPMFTDFOUFO  …
TQPSU
FO
CFXFHFO …
TFLTVFFM
HFESBH
TPBµT
BOUJDPODFQUJF  …
JOUFSOFUHFCSVJL #FWPSEFSFO
QTZDIPTPDJBMF
FO
FNPUJPOFMF
HF[POEIFJE
FO
WPPSLPNFO
WBO
PQWPFEQSP CMFNFO …
QTZDIPTPDJBMF
QSPCMFNFO
FO
PQWPFEWSBHFO
QWPFEQSPCMFNFO
FO
LJOEFSNJTIBOEFMJOH
7(7
WSPVXFMJKLF
HFOJUBMF
WFSNJOLJOH
…
P FO
TIBLFOCBCZTZOESPPN …
X
FFSCBBSIFJE
LJOEFSFO
FO
KPOHFSFO
UFHFO
POEFS
NFFS
QFTUFO
EJTDSJNJOBUJF
HFXFME
PB
TFLTVFMF
EXBOH  …
EFQSFTTJF

Vaccineren %F
+(;
WPFSU
IFU
3JKLTWBDDJOBUJFQSPHSBNNB
371
VJU
.FU
WSJKXJMMJHF
WBDDJOBUJF
XPSEU
JO
/FEFSMBOE
PPL
JOUFSOBUJPOBBM
HF[JFO
FFO
IPHF
WBDDJOBUJFHSBBE
CFSFJLU
%BU
JT
OP EJH
PN
[P
WFFM
NPHFMJKL
NFOTFO
JOEJWJEVFFM
UF
CFTDIFSNFO
7PPS
EF
NFFTUF
[JFLUFO
JO
IFU
3JKLTWBDDJOBUJFQSPHSBNNB
JT
IFU
FDIUFS
PPL
WBO
CFMBOH
PN
EF
CFWPMLJOH
BMT
HFIFFM
UF
CFTDIFSNFO
UFHFO
VJUCSBLFO
WBO
CJKWPPSCFFME
NB[FMFO
FO
QPMJP
%F
8)0 OPSN
JT
EF
NJOJNBMF
WBDDJOBUJFHSBBE
EJF
OPEJH
JT
PN
FFO
HPFEF
HSPFQTJNNVOJUFJU
PQ
UF
CPVXFO
45.(
 

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

Tabel 6.2

119

Vaccinatiegraad 2013 Zuigelingen, cohort 2010

Kleuters, cohort 2007

Schoolkinderen, cohort 2002

Adolescente meisjes, cohort 1998

DKTP

Hib

MenC

BMR

Pneu

DKTP

DTP

BMR

HPV

Nederland

95,5

96,1

96,0

96,1

95,1

92,3

93,1

92,9

58,1

WHO-norm

90,0

90,0

90,0

95,0

90,0

90,0

90,0

95,0

%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
LJKLU
OBBS
IFU
LJOE
BMT
HFIFFM
FO
CFUSFLU
IJFSCJK
EF
MJDIBNF MJKLF
QTZDIJTDIF
TPDJBMF
FO
DPHOJUJFWF
POUXJLLFMJOH
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
TJHOB MFFSU
CFWPSEFSFOEF
FO
CFESFJHFOEF
GBDUPSFO
JO
EF
PQWPFEJOH
JO
HF[JO
FO
PNHFWJOH
FO
[P
OPEJH
XPSEU
EBBSCJK
IVMQ
HFWSBBHE
PG
XPSEU
EPPSWFSXF[FO
%F
+(;
HSJKQU
JO
JO
TJUVB UJFT
EJF
EF
WFJMJHIFJE
WBO
IFU
LJOE
CFESFJHFO
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
WPMHU
IFU
LJOE
UJKEFOT
FO
OB
IVMQ
)VMQ
FSCJK
IBMFO
JOHSJKQFO
FO
EPPSWFSXJK[FO
LPNFO
WPPS
CJK …
E
JTCBMBOT
ESBBHLSBDIUESBBHMBTU
FO
POUWBOHFO
[PSH[PSHCFIPFGUF
CJK
LJOE
FO
HF[JO …
H
F[POEIFJETCFESFJHJOHFO
HF[JO
FO
PNHFWJOH
TPDJBBM
GZTJFL
QTZDIJTDI
QFEBHP HJTDI
NJMJFV  …
TDIPPM[JFLUFWFS[VJNTDIPPMVJUWBM

6.4.3

Overzicht collectieve activiteiten JGZ

Samenwerken /FUXFSLFO
PWFSMFH
FO
LFUFO TBNFOXFSLJOH
NFU
POEFSXJKT
LJOEFSDFOUSB
HF[POE IFJET[PSH
KFVHEIVMQ
CVVSUUFBNT
FO
BOEFSF
BBOQBMFOEF
TFDUPSFO
JO
EF
OVMEF
FFSTUF
FO
UXFFEF
MJKO

Onderzoek, beleidsinformatie en advies %PPSEBU
EF
+(;
BMMF
LJOEFSFO
JO
CFFME
IFFGU
LBO
[JK
LJOEFSFO
PQ
IFU
MJDIBNFMJKLF
QTZDIJTDIF
TPDJBMF
FO
DPHOJUJFWF
WMBL
JO
IVO
DPOUFYU
NPOJUPSFO
)JFSEPPS
POUTUBBU
FFO
HSPUF
EBUBCBTJTTFU
PQ
CBTJT
WBO
IFU
EJHJUBBM
LJOEEPTTJFS
EJF
LBO
XPSEFO
HFCSVJLU
PN
FQJEFNJPMPHJTDI
POEFS[PFL
UF
EPFO
#FMFJETBEWJTFSJOH
PGXFM
´BEWJTFSFO
UFO
CFIPFWF
WBO
DPMMFDUJFWF
NBBUSFHFMFOµ
JT
PO EFSEFFM
WBO
IFU
OJFVXF
#BTJTQBLLFU
+(;
)JFSCJK
JT
IFU
CFMBOHSJKL
PN
PQ
CBTJT
WBO
EF
JOGPSNBUJF
WFSLSFHFO
VJU
EF
JOEJWJEVFMF
DPOUBDUFO
PQ
DPMMFDUJFG
OJWFBV
UF
BEWJTFSFO
UFO
CFIPFWF
WBO
CFMFJETWPSNJOH
[PXFM
PQ
MPLBBM
BMT
PQ
MBOEFMJKL
OJWFBV

Positionering %F
+(;
JT
WBO
PVETIFS
CJK
WFMF
PVEFST
CFLFOE
WFSUSPVXE
FO
MBBHESFNQFMJH
FO
IFFGU
EBBS EPPS
FFO
HSPPU
CFSFJL
;JK
[JFU
WSJKXFM
BMMF
LJOEFSFO
FO
HF[JOOFO
%F
KFVHEWFSQMFFHLVO EJHF
LPNU
CJK
NFOTFO
UIVJT
PQ
TDIPMFO
FO
EVT
JO
EF
XJKL
0Q
KPOHF
MFFGUJKE
JT
FS
GSFRVFOU
DPOUBDU
XBBSEPPS
FFO
WFSUSPVXFOTCBOE
POUTUBBU
UVTTFO
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
FO
LJOE
FO
HF[JO
%F
GPDVT
MJHU
EBO
PQ
HF[POEIFJE
FO
PQWPFEJOH
0Q
PVEFSF
MFFGUJKE
WFSQMBBUTFO
EF
PHFO
FO
PSFO
WBO
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
[JDI
OBBS
BOEFSFO
[PBMT
MFFSLSBDIUFO
%F


120

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

DPOUBDUNPNFOUFO
WBOVJU
EF
+(;
LVOOFO
EBBSEPPS
PPL
NJOEFS
GSFRVFOU
[JKO
%F
GPDVT
WFSQMBBUTU
[JDI
NFFS
FO
NFFS
OBBS
MFFGTUJKM
FO
QTZDIPTPDJBMF
QSPCMFNBUJFL %F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
HFOFSBMJTUJTDI
NFU
JO
FML
HFWBM
WFSQMFFHLVOEJHF
nO
NFEJTDIF
FYQFSUJTF
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
JT
EF
CBTJT
nO
EF
GSPOUPG¾DF
WPPS
EF
[PSH
WPPS
EF
KFVHE
%BBSCJK
IFFGU
IJK
FFO
DSVDJBMF
GVODUJF
JO
IFU
OPSNBMJTFSFO
EF
USJ BHF
WBO
LJOEFSFO
EJF
FYUSB
TUFVO
OPEJH
IFCCFO
IFU
BBOCJFEFO
WBO
MJDIUF
IVMQ
IFU
JOTDIBLFMFO
WBO
FYUSB
IVMQ
FO
IFU
[P
OPEJH
EPPSWFSXJK[FO
OBBS
[XBBSEFSF
[PSH
BM MFFO
PG
NFU
FFO
UFBN 
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
LBO
EF
CFOPEJHEF
[PSH
DPzSEJOFSFO
FO
EBBSCJK
XFSLFO
WBOVJU
IFU
QSJODJQF
´nnO
HF[JO
nnO
QMBOµ 0Q
EJU
NPNFOU
CFTUBBU
FS
JO
WFFM
HFNFFOUFO
OPH
FFO
HSPPU
HBU
UVTTFO
QSFWFOUJF
FO
[XBSF
IVMQ
JO
EF
[PSH
WPPS
EF
KFVHE
%BU
HBU
JT
PQ
UF
WVMMFO
EPPS
WBOVJU
FFO
IFDIU
UFBN
VJUHBBOEF
WBO
IFU
QSJODJQF
WBO
TUFQQFE
DBSF
QBTTFOEF
POEFSTUFVOJOH
FO
IVMQ
UF
CJFEFO
BBO
LJOEFSFO
FO
HF[JOOFO
EJF
EBU
OPEJH
IFCCFO
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
LBO
FFO
DSVDJBMF
SPM
TQFMFO
JO
IFU
UPU
TUBOE
CSFOHFO
WBO
FFO
TBNFOIBOHFOEF
[PSH TUSVDUVVS
JO
HFNFFOUFO
&S
JT
XJOTU
UF
[JFO
JO
EF
USBOTJUJF
WBO
KFVHEHH[
KFVHE-7#
FO
KFVHE[PSH
)FU
XPSEU
OV
CFUFS
NPHFMJKL
PN
HF[JOOFO
FFSEFS
MJDIUFS
FO
EJDIUFSCJK
UF
POEFSTUFVOFO *O
/FEFSMBOE
JT
EF
[PSH
WPPS
EF
HF[POEIFJE
FO
IFU
XFM[JKO
WBO
FML
PQHSPFJFOE
LJOE
PQ
FFO
MBBHESFNQFMJHF
FO
CSFEF
NBOJFS
HFSFHFME
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
TQFFMU
JO
EJF
BBOQBL
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
"DUJ;
 

Samenwerkingspartners %F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
LFOU
FFO
EJWFSTJUFJU
BBO
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFST
OBBTU
EF
PVEFS T
FO
PPL
EF
FWFOUVFMF
QBSUOFS
FOPG
WFS[PSHFSPQWPFEFS
FO
EF
KFVHEJHF
Figuur 6.2 De JGZ in de keten Jeugd- en jongerenwerk Kinderopvang

Centrum voor Jeugd en Gezin

Eerstelijns gezondheidszorg

Jeugdgezondheidszorg

Fysiotherapie Ergotherapie Logopedie Huisarts Verloskunde Kraamzorg

Zorg- en Adviesteam (ZAT)

Onderwijs Zorg- en Adviesteam (ZAT)

Maatschappelijk werk

Werk & inkomen & Wonen

Medisch specialist

Justitiële keten Politie Raad voor de Kinderbescherming Kinderrechter Justitiële jeugdinrichtingen

Tweedelijns gezondheidszorg

Bureau Jeugdzorg AMK Jeugdreclassering Jeugdbescherming

Tweedelijnszorg voor de jeugd Jeugd-GGZ Jeugd-LVG Jeugdzorg

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

121


LJOEFSFO
FO
KPOHFSFO
WBO

KBBS


PPL
EF
FJHFO
+(;UFBNMFEFO
EF
FJHFO
PSHB OJTBUJF
FO
EF
OFUXFSLPSHBOJTBUJFT
[PBMT
NFU
EF
LPNTU
WBO
EF
$FOUSB
WPPS
+FVHE
FO
(F[JO
WBOBG
 
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
TBNFO
NFU
EF
WFMF
QSPGFTTJPOBMT
JO
EF
[PSH
WPPS
KFVHE
JO
IFU
TPDJBMF
EPNFJO
BMHFNFFOKFVHE
FO
TDIPPMNBBUTDIBQ QFMJKL
XFSL
TDIPMFO
KPOHFSFOXFSL
XFM[JKOTXFSL
WSJKXJMMJHFSTXFSL
FO
EF
FFSTUF
MJKO
IVJTBSUTFO
LSBBNWFS[PSHFOEFO
WFSMPTLVOEJHFO
GZTJPUIFSBQFVUFO
EJqUJTUFO
MPHPQFEJTUFO
FFSTUFMJKOTQTZDIPMPHFO


NBBS
PPL
JO
EF
[JFLFOIVJ[FO
FO
EF
KFVHE [PSH
KFVHEHFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
FO
[PSH
WPPS
KFVHE
NFU
FFO
MJDIUF
WFSTUBOEF MJKLF
CFQFSLJOH
-7# 
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
NBBLU
PPL
TUFFET
WBLFS
EFFM
VJU
WBO
[FMGTUBOEJHF
PG
[FMGTUVSFOEF
UFBNT
FO
LBO
POEFSEFFM
[JKO
WBO
TPDJBMF
XJKLUFBNT
%BBSNFF
XPSEU
IJK
EJSFDUF
HFTQSFLTQBSUOFS
WBO
EF
¾OBODJFS
EF
HFNFFOUF
EJF
BMT
PQESBDIUHFWFS
FFO
CFMBOHSJKLF
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFS
JT
*O
EF
UPFLPNTU
HFMEU
EBU
PPL
WPPS
EF
[PSHWFS[FLFSBBS
[JF
EF
GBDUTIFFU
´+FVHEHF[POEIFJET[PSH
OJFVXF
TUJKMµ
XXXBDUJ[OM 

6.4.4

Praktijkvoorbeeld

&S
LPNU
FFO
NPFEFS
PQ
IFU
JOMPPQTQSFFLVVS
WBO
EF
+(;
NFU
IBBS
JONJEEFMT
WJKG
XF LFO
PVEF
CBCZ
FFO
NFJTKF
%JU
JT
IBBS
EFSEF
LJOEKF
;F
JT
WBO
.BSPLLBBOTF
BGLPNTU
FO
TQSFFLU
HPFE
/FEFSMBOET
%F
NPFEFS
UXJKGFMU
PG
EF
CBCZ
XFM
HPFE
HSPFJU
XBOU
[F
ESJOLU
NJOEFS
EBO
WPPSHBBOEF
XFLFO
JT
OPH
TUFFET
FSH
POSVTUJH
TMBBQU
IFFM
XFJOJH
FO
XJM
BMMFFO
HFESBHFO
XPSEFO
%F
CBCZ
XPSEU
HFXPHFO
FO
EF
HSPFJMJKO
HBBU
NPPJ
PNIPPH
#JK
IFU
EPPSWSBHFO
PWFS
EF
WPFEJOH
FO
IFU
SJUNF
WFSUFMU
NPFEFS
EBU
[F
WJB
EF
IVJTBSUT
CJK
EF
LJOEFSBSUT
JT
UFSFDIUHFLPNFO
FO
EBU
[JK
TQFDJBMF
IZQPBMMFSHFOF
WPF EJOH
IFFGU
HFLSFHFO
;FMG
NPFU
[JK
FFO
EJFFU
WPMHFO
PNEBU
[F
EBBSOBBTU
PPL
CPSTUWPF EJOH
HFFGU
;F
NPFU
OPH
FFO
BGTQSBBL
NBLFO
CJK
FFO
EJqUJTUF
0WFS
UXFF
XFLFO
IFFGU
[F
QBT
XFFS
FFO
BGTQSBBL
CJK
EF
LJOEFSBSUT
.PFEFS
JT
CBOH
EBU
IBBS
NFML
OJFU
NFFS
HPFE
JT
PNEBU
[F
FFO
EJFFU
WPMHU
;JK
EFOLU
[FMG
EBU
EF
CBCZ
IFMFNBBM
OJFU
BMMFSHJTDI
JT
NBBS
[F
XFFU
PPL
OJFU
XBBSPN
EF
CBCZ
OPH
TUFFET
[P
WFFM
IVJMU
*O
WFSCBOE
NFU
CFLLFOJOTUBCJMJUFJU
IFFGU
EF
GZTJPUIFSBQFVU
IBBS
UIVJT[PSH
HFBEWJTFFSE
NBBS
EJU
LBO
[JK
OJFU
CFUBMFO
0Q
EF
WSBBH
PG
NPFEFS
WPMEPFOEF
TUFVO
FSWBBSU
WBO
IBBS
PNHFWJOH
BOUXPPSEU
[F
OFF
[F
IFFGU
HFFO
GBNJMJF
PG
WSJFOEFO
JO
EF
CVVSU
FO
IBBS
NBO
XFSLU
GVMMUJNF
&JHFOMJKL
IFFGU
IJK
FFO
EVCCFMF
CBBO
PNEBU
[F
BOEFST
EF
LPTUFO
WBO
IFU
MFWFOTPOEFSIPVE
OJFU
LVOOFO
CFUBMFO
%F
NFOTFO
EJF
[JK
LFOU
XFSLFO
PG
IFCCFO
[FMG
LMFJOF
LJOEFSFO
FO
[JKO
BMMFNBBM
ESVL
%F
UXFF
HSPUFSF
LJOEFSFO
[JKO
PPL
IFU
IVJMFO
WBO
EF
CBCZ
[BU
7PPSBM
JO
EF
BWPOE
LVOOFO
[JK
NPFJMJKL
JOTMBQFO
XBOU
[F
[JKO
OPHBM
LMFJO
CFIVJTE
µT
0DIUFOET
NPFUFO
EF
LJOEFSFO
XFFS
WSPFH
PQ
FO
OBBS
TDIPPM
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
CJFEU
BBO
PN
CJK
NPFEFS
UIVJT
UF
LPNFO
[PEBU
[F
TBNFO
LVOOFO
LJKLFO
XBU
IBBS
LBO
IFMQFO
NFFS
[JDIU
UF
LSJKHFO
PQ
EF
NPFJMJKLIFEFO
EJF
[JK
FSWBBSU
FO
IJFS
TBNFO
WFSCFUFSJOHFO
JO
UF
SFBMJTFSFO
0PL
HFFGU
[JK
BBO
WBO
EF
GZTJPUIFSBQFVU
UF
XJMMFO
IPSFO
XBU
IFU
CFIBO EFMQMBO
JT
BBOHF[JFO
NPFEFS
EJU
[FMG
NPFJMJKL
LBO
WFSXPPSEFO
)FU
EPFM
IJFSWBO
JT
PN
EF
[PSH
BG
UF
TUFNNFO
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
XJM
EF
OJFVXF
BGTQSBLFO
WFSWPMHFOT
PPL
WFSEFS
BGTUFNNFO
NFU
EF
IVJTBSUT
FO
EF
LJOEFSBSUT


122

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

5JKEFOT
IFU
IVJTCF[PFL
PCTFSWFFSU
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
NPFEFS
FO
CBCZ
FO
BEWJ TFFSU
IBBS
IPF
[JK
NFU
IFU
IVJMFO
WBO
EF
CBCZ
LBO
PNHBBO
;JK
[JFU
EBU
IFU
IVJT
NFU
UXFF
TMBBQLBNFST
FSH
LMFJO
JT
WPPS
FFO
HF[JO
WBO
WJKG
QFSTPOFO
FO
EBU
FS
WFFM
TQBOOJOH
JT
UVTTFO
EF
PVETUF
LJOEFSFO
FO
NPFEFS
;JK
WSBBHU
NPFEFS
PG
[JK
POEFSTUFVOJOH
XJM
CJK
EF
PNHBOH
NFU
IBBS
PVETUF
UXFF
LJOEFSFO
)FU
JT
EVJEFMJKL
EBU
NPFEFS
POEFS TUFVOJOH
OPEJH
IFFGU
FO
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
SFHFMU
EF[F
WJB
UIVJTCFHFMFJEJOH
HF¾OBODJFSE
EPPS
EF
HFNFFOUF
FO
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL /B
IFU
CF[PFL
CFMFHU
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
PWFSMFH
NFU
WFSTDIJMMFOEF
IVMQWFS MFOFST
PN
TBNFO
FFO
QMBO
UF
NBLFO
UFS
POEFSTUFVOJOH
WBO
EF[F
PVEFST
%F
KFVHEWFS QMFFHLVOEJHF
IPVEU
[JDIU
PQ
EF
BGTQSBLFO
FO
JT
EF
SFHJTTFVS
;JK
CMJKGU
BBOTQSFFLQVOU
WPPS
IFU
HF[JO
[PEBU
EF
BGTQSBLFO
IFMEFS
CMJKWFO
FO
EF
PVEFST
XFUFO
CJK
XJF
[JK
UF SFDIULVOOFO
nnO
HF[JO
nnO
QMBO
nnO
SFHJTTFVS  /B
FFO
BBOUBM
XFLFO
JT
EF
CBCZ
SVTUJHFS
[F
SFBHFFSU
HPFE
PQ
EF
WPFEJOH
.PFEFS
IFSTUFMU
HPFE
FO
LBO
NFU
LMFJOF
TUBQKFT
EF
[PSH
WPPS
LJOEFSFO
FO
IVJTIPVEFO
XFFS
PWFSOFNFO
7JB
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL
JT
CJK
EF
XPOJOHCPVXWFSFOJHJOH
FFO
BBOWSBBH
HFEBBO
WPPS
FFO
HSPUFS
IVJT
FO
EBU
LBO
PQ
LPSUF
UFSNJKO
HFSFBMJTFFSE
XPSEFO
4DIPPM NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL
FO
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
POEFSTUFVOFO
IFU
HF[JO
JO
EF
P
QWPFEJOH
[PEBU
EF
SFMBUJF
UVTTFO
EF
PVEFST
FO
EF
PVEFSF
LJOEFSFO
[JDI
XFFS
OPS NBMJTFFSU
6JUFJOEFMJKL
LVOOFO
EF
WFSTDIJMMFOEF
IVMQWFSMFOFST
[JDI
UFSVHUSFLLFO
VJU
IFU
HF[JO
%F
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
CMJKGU
IFU
HF[JO
FDIUFS
WPMHFO
FO
IPVEU
DPOUBDU

6.4.5

Toekomst

7BOBG

[BM
EF
[PSH
SPOEPN
EF
KFVHE
FFO
POHFLFOEF
USBOTGPSNBUJF
FO
USBOTJUJF
IFCCFO
POEFSHBBO
&S
CFTUBBU
FFO
BBOUBM
XFUUFO
EJF
UF
NBLFO
IFCCFO
NFU
KFVHEJHFO


Figuur 6.3

Toelichting Basispakket JGZ als verbinder

Wpg

Jeugdwet Basispakket JGZ Passend onderwijs

Participatiewet

Zorgverzekeringswet

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

123

)PF
EF[F
XFUUFO
[JDI
UPU
FMLBBS
WFSIPVEFO
[JF
KF
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
/$+
)FU
#BTJT QBLLFU
+(;
WBMU
WBOBG

POEFS
EF
8FU
QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH …

8FU
QVCMJFLF
HF[POEIFJE
8QH 
*O
IFU
LBEFS
WBO
EF
8QH
JT
EF
HFNFFOUF
WFSBOUXPPS EFMJKL
WPPS
DPMMFDUJFWF
BDUJWJUFJUFO
[PBMT
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
FO
QSFOBUBMF
WPPSMJDIUJOH
HFSJDIU
PQ
EF
HFIFMF
CFWPMLJOH
EVT
PPL
PQ
EF
KFVHE
%F
8QH
PNWBU
QSFWFOUJF
WPPS
BMMF
LJOEFSFO …

+FVHEXFU
*O
EF
+FVHEXFU
XPSEU
KFVHEIVMQ
HFSFHFME
%F
+FVHEXFU
LFOU
FFO
ESJFEFMJOH
QSFWFOUJF
EFMFO
WBO
IFU
WSPFHFSF
+(;NBBUXFSL
XFM[JKO
FO
UIVJTCFHFMFJEJOH


KFVHE IVMQ
BMT
FS
JFUT
BBO
EF
IBOE
JT
NFU
FFO
LJOE
FO
IVMQ
JO
IFU
HFEXPOHFO
LBEFS
%F
+FVHEXFU
PNWBU
QSFWFOUJF
WPPS
HSPFQFO
FO
JOEJWJEVFO
CJK
XJF
SJTJDP
UF
WFSXBDIUFO
JT …

8FU
QBTTFOE
POEFSXJKT
%F
XFUHFWJOH
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
QBTTFOE
POEFSXJKT
JT
HFSJDIU
PQ
FFO
WFSTDIVJWJOH
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
FFO
NFFS
QSFWFOUJFWF
BBOQBL
EJBHOPTUJFL
HFSJDIU
PQ
IBOEFMJOH
XBU
IFFGU
EJU
LJOE
OV
OPEJH
FO
WFSTUFSLJOH
WBO
EF
JOUFHSBMF
FO
JOUFSTFDUPSBMF
CFOBEFSJOH
4UFFET
WBLFS
LSJKHFO
LJOEFSFO
NFU
VJUFFOMPQFOEF
QSPCMFNBUJFL
FFO
QMBBUT
JO
IFU
SFHVMJFSF
POEFSXJKT …

;PSHWFS[FLFSJOHTXFU
;WX 
+(;QSPGFTTJPOBMT
LVOOFO
PPL
FOLFMF
UBLFO
VJUWPFSFO
EJF
POEFS
EF
;WX
WBMMFO
[PBMT
MJDIUF
NFEJTDIF
[PSH
FO
SPPL QSFWFOUJFQSPHSBNNBµT
WPPS
KFVHEJHFO
%F
TUBBUTTFDSFUBSJT
WBO
784
IFFGU
IJFSWPPS
FYQMJDJFU
UPFTUFNNJOH
HFHFWFO
NFU
BMT
WPPSXBBSEF
EBU
IJFSPWFS
HPFEF
BGTQSBLFO
NFU
EF
[PSHWFS[FLFSBBST
XPSEFO
HFNBBLU
+FVHEBSUTFO
LVOOFO
NFU
JOHBOH
WBO

PPL
SFDIUTUSFFLT
WFSXJK[FO
OBBS
NFEJTDI
TQFDJBMJTUFO
%BOL[JK
EF[F
NBBUSFHFM
POUTUBBU
FS
FFO
WFSCJOEJOH
UVTTFO
IFU
TPDJBMF
EPNFJO
EF
UPFLPNTUJHF
+FVHEXFU
FO
IFU
NFEJTDIF
EPNFJO
;WX  …

1BSUJDJQBUJFXFU
)FU
LBCJOFU
XJM
EBU
BMMF
NFOTFO
KPOH
FO
PVE
JO
/FEFSMBOE
HFCPSFO
PG
WBO
WFS
LPNFOE
NFOTFO
NFU
PG
[POEFS
CFQFSLJOH
BMT
WPMXBBSEJHF
CVSHFST
LVOOFO
EFFMOFNFO
JO
PO[F
TBNFOMFWJOH
#JK
WPPSLFVS
WJB
FFO
SFHVMJFSF
CBBO
NBBS
BMT
EBU
OPH
FFO
CSVH
UF
WFS
JT
EPPS
PQ
FFO
BOEFSF
NBOJFS
UF
QBSUJDJQFSFO
JO
EF
TBNFOMFWJOH
%F
+(;
ESBBHU
JO
BMHFNFOF
[JO
CJK
BBO
IFU
GVODUJPOFSFO
WBO
LJOEFSFO
FO
KPOHFSFO
.FFS
TQFDJ¾FL
LBO
EF
+(;
EPPS
[JFLUFWFS[VJNCFHFMFJEJOH
WBO
MFFS MJOHFO
CJKESBHFO
BBO
EFFMOBNF
BBO
IFU
POEFSXJKT
FO
EPPS
CFSPFQTLFV[FBEWJTFSJOH
BBO
IFU
WJOEFO
WBO
FFO
QMFL
PQ
EF
BSCFJETNBSLU )FU
OJFVXF
#BTJTQBLLFU
CJFEU
NFFS
NPHFMJKLIFEFO
EBO
WPPSIFFO
PN
PQ
NBBU
UF
XFS LFO
0SHBOJTBUJFT
LVOOFO
¿FYJCFM
PNHBBO
NFU
DPOUBDUNPNFOUFO
FO
EF
JOWVMMJOH
IJFSWBO
/BBTU
SFHVMJFSF
DPOUBDUFO
POUTUBBO
NFFS
FO
BOEFSF
WPSNFO
WBO
POEFSTUFV OJOH
FO
QSFWFOUJF
XBBSCJK
EJHJUBMJTFSJOH
FO
TPDJBMF
NFEJB
FFO
SPM
HBBO
TQFMFO
&S
JT
FFO
LBOUFMJOH
OPEJH
EJF
VJUHBBU
WBO
EF
LSBDIU
WBO
PVEFST
FO
KPOHFSFO
[JK
HBBO
TUFFET
NFFS
IVO
FJHFO
EPTTJFS
CFIFSFO
FO
IVO
FJHFO
SFHJF
WPFSFO 7PPS
EF
UBLFO
WBO
EF
+(;
EJF
OJFU
POEFS
IFU
#BTJTQBLLFU
WBMMFO
NBBS
EJF
EF
KFVHEWFS QMFFHLVOEJHF
XFM
LBO
VJUWPFSFO
JT
EF
UPFLPNTU
BGIBOLFMJKL
WBO
FFO
BBOUBM
GBDUPSFO
%F[F
UBLFO
[JKO
OJFU
QFS
EF¾OJUJF
UPFHFLFOE
BBO
EF
+(;
XBBSEPPS
FS
DPODVSSFOUJF
LBO
POUTUBBO
NFU
BOEFS
EJTDJQMJOFT
FO
PSHBOJTBUJFT
%F
+(;
[BM
[JDI
JO
IPHF
NBUF
NPFUFO
QSP¾MFSFO
PN
PPL
FFO
BBOEFFM
JO
EF
BOEFSF
XFUHFWJOHFO
UF
LVOOFO
MFWFSFO %F
LFUFO
SPOEPN
KFVHE
HBBU
TUFFET
NFFS
TBNFOXFSLFO
*O
EF
JOUFOTJFWF
TBNFOXFS LJOH
JO
EF
XJKL
IFFGU
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
WBOVJU
FFO
MBBHESFNQFMJHF
CBTJT
FO


124

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

WBOVJU
IFU
DPOUBDU
NFU
EF
PVEFSTKPOHFSFO
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
JO
IFU
TJHOBMFSFO
OPS NBMJTFSFO
FO
PQ
UJKE
IVMQ
JOSPFQFO "DUJ;
IFFGU
FFO
WJTJFEPDVNFOU
POUXJLLFME
+FVHEHF[POEIFJET[PSH
OJFVXF
TUJKM
XXXBD UJ[OM 
)JFSJO
TUBBO
[FWFO
QJKMFST
XBBS
EF
+(;
[JDI
OBBSUPF
[BM
POUXJLLFMFO 
7FSTUFSL
FJHFO
LSBDIU 
0OUNFEJDBMJTFFS
FO
FSLFO
QSPCMFNFO
PQ
UJKE 
5PPO
EBBELSBDIU
FS
NFUFFO
PQ
BG 
7JOE
EPPSEBDIUF
CBMBOT
WBO
DPMMFDUJFG
FO
JOEJWJEVFFM 
8FSL
JOUFHSBBM 
8FSL
SFTVMUBBUHFSJDIU 
(FFG
SVJNUF
BBO
EF
QSPGFTTJPOBM 7BOVJU
IBBS
VJUHFCSFJEF
FYQFSUJTF
FO
PSHBOJTBUJFOFUXFSL
LBO
EF
+(;
JO
IFU
OJFVXF
TUFMTFM
IFU
WPPSQPSUBBM
PG
EF
CBTJT
WBO
EF
KFVHE[PSH
CMJKWFO
WPSNFO
*O
EF
UPFLPNTU
[BM
EF
+(;
FSUPF
JO
TUBBU
NPFUFO
[JKO
EF[F
SPM
UF
CMJKWFO
WFSWVMMFO
VJUHBBOEF
WBO
EF
QSJO DJQFT
WBO
IFU
+FVHETUFMTFM
(FNFFOUFO
FO
+(;
[VMMFO
TBNFO
LJKLFO
´IPFµ
EF[F
PQESBDIU
WFSWVME
XPSEU
XBU
EF
+(;
HFNFFOUFO
LBO
CJFEFO
NBBS
PPL
XBU
EF
+(;
OPEJH
IFFGU
PN
HFNFFOUFO
IVO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
HPFE
UF
LVOOFO
MBUFO
JOWVMMFO *O
EF
UPFLPNTU
[VMMFO
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
EF
¾OBODJFSJOH
QSPEVDUJFBGTQSBLFO
WFSBO EFSFO
JO
PVUDPNFBGTQSBLFO
PQ
CBTJT
WBO
JOEJDBUPSFO
&FO
PG
NFFS
BBOCJFEFST
LSJKHFO
EF
PQESBDIU
PN
CJOOFO
FFO
BGHFTQSPLFO
CVEHFU
WPPS
FFO
PNTDISFWFO
HSPFQ
CVSHFST
LJOEFSFOHF[JOOFO
CFQBBMEF
HF[POEIFJETVJULPNTUFO
UF
SFBMJTFSFO
HFEVSFOEF
FFO
MBOHFSF
QFSJPEF
)JFSCJK
JT
USBOTQBSBOUJF
OPEJH
XBBSCJK
PSHBOJTBUJFT
PQFO
[JKO
PWFS
XBU
[F
EPFO
XBU
EBU
LPTU
FO
NFU
XFMLF
LXBMJUFJU
IFU
XFSL
HFCFVSU
5SBOTQBSBOUJF
LBO
PPL
WPSN
LSJKHFO
JO
FFO
CF[PFL
WBO
FFO
BNCUFOBBS
PG
FFO
XFUIPV EFS
EJF
UFS
QMFLLF
LBO
DPOTUBUFSFO
IPF
EF
[PSH
XPSEU
HFCPEFO
IPF
FS
XPSEU
HFXFSLU
FO
XFMLF
DVMUVVS
FS
IFFSTU
XXXBDUJ[OM 
%F
UPFLPNTU
CJFEU
HF[JFO
BMMF
XJK[JHJOHFO
LBOTFO
FO
VJUEBHJOHFO
WPPS
EF
KFVHEWFS QMFFHLVOEJHF
PN
FFO
TUFWJH
GVOEBNFOU
UF
[JKO
JO
IFU
OJFVXF
+FVHETUFMTFM
%JU
WSBBHU
WBO
EF
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
EBU
IJK
[JDI
QSP¾MFFSU
FO
JO
HFTQSFL
CMJKGU
NFU
PVEFST
KPOHFSFO
HFNFFOUF
FO
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFST
[PEBU
EVJEFMJKL
JT
XBBS
EF
HSFO[FO
FO
NPHFMJKLIFEFO
WBO
EF
+(;
MJHHFO

6.5

De praktijkverpleegkundige

Drs. Marjan Verschuur-Veltman

6.5.1

Inleiding

1SBLUJKLPOEFSTUFVOFST
[POEFS
WFSQMFFHLVOEJHF
BDIUFSHSPOE
FO
QSBLUJKLWFSQMFFH LVOEJHFO
[JKO
IFU
BGHFMPQFO
EFDFOOJVN
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKLFO
FFO
WFSUSPVXEF


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

125

WFSTDIJKOJOH
HFXPSEFO
;JK
MFWFSFO
FFO
CFMBOHSJKLF
CJKESBHF
BBO
EF
HFQSPUPDPMMFFSEF
[PSH
WPPS
QBUJqOUFO
NFU
FFO
DISPOJTDIF
BBOEPFOJOH
[PBMT
EJBCFUFT
NFMMJUVT
%.


BTUNB$01%
PG
IBSU
FO
WBBU[JFLUFO
FO
BBO
EF
PVEFSFO[PSH
%F
LXBMJUFJU
WBO
EF[F
[PSH
JT
TJOET
EF
BBOWBOH
TUFSL
WFSCFUFSE
%F
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFSQSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
[JDI
WBO
POEFSTUFVOFS
WBO
EF
IVJTBSUT
POUXJLLFME
UPU
[FMGTUBOEJH
[PSHWFSMFOFS
WPPS
EF
QBUJqOU
*ONJEEFMT
NBBLU
JO
SVJN
ESJFLXBSU
WBO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKLFO
NJOJNBBM
nnO
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS
°
OBBTU
FFO
PG
NFFS
IVJTBSUTFO
FO
QSBLUJKLBTTJTUFOUFO
°
EFFM
VJU
WBO
IFU
UFBN
WBO
EF
IVJT BSUTFOQSBLUJKL
7PMHFOT
/*7&-
)VJTBSUTFOSFHJTUSBUJF
XFSLFO
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKLFO
SVJN

QSBLUJKLPOEFSTUFVOFST
FO
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
)FJMJHFST
 
%F
HSPFJFOEF
FO
WFSBOEFSFOEF
[PSHWSBBH
POUXJLLFMJOHFO
JO
EF
TBNFOMFWJOH
HF[POE IFJET[PSH
FO
¾OBODJqMF
WSBBHTUVLLFO
IFCCFO
JOWMPFE
PQ
EF
UBLFO
FO
GVODUJFT
WBO
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFST
FO
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
%F
LPNFOEF
KBSFO
XPSEFO
NFFS
FO
PPL
BOEFSF
[PSHUBLFO
WFSXBDIU
%F
DPNQMFYJUFJU
WBO
EF
[PSH
OFFNU
UPF
FO
EBBS NFF
PPL
EF
DPNQMFYJUFJU
WBO
EF
UBLFO
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
%F
IVJEJHF
GVODUJF
WBO
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS
POUXJLLFMU
[JDI
WFSEFS
OBBS
EJF
WBO
FFO
HFOFSBMJTUJ TDIF
ICPQSPGFTTJPOBM
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
NFU
FFO
CSFEFS
UBLFOQBLLFU
EBO
EF
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS
OV
IFFGU %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JT
XFSL[BBN
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
IFU
WFSQMFFHIVJT
IFU
WFS[PSHJOHTIVJT
EF
JOTUFMMJOH
WPPS
NFOTFO
NFU
FFO
WFSTUBOEFMJKLF
CFQFSLJOH
FO
IFU
BTJFM[PFLFSTDFOUSVN
)JK
HFFGU
HFOFSBMJTUJTDIF
QFSTPPOTHFSJDIUF
FO
DPOUJOVF
[PSH
FO
EF[F
LFSOXBBSEFO
IPSFO
POMPTNBLFMJKL
CJK
FMLBBS 0N
BEFRVBBU
BOUXPPSE
UF
LVOOFO
CMJKWFO
HFWFO
PQ
EF
[PSHWSBBH
FO
HPFEF
UPFHBOLF MJKLIFJE
UF
XBBSCPSHFO
WJOEFO
UBBLEFMFHBUJF
UBBLIFSTDIJLLJOH
FO
GVODUJFEJGGFSFOUJBUJF
QMBBUT
"SUT
BDBEFNJTDI
OJWFBV


QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
ICPOJWFBV
FO
QSBLUJKL BTTJT UFOUWFS[PSHFOEF
NCPOJWFBV
WPSNFO
OV
IFU
LFSOUFBN
JO
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
WFSQMFFH IVJT
BTJFM[PFLFSTDFOUSVN
FO
JOTUFMMJOH
WPPS
NFOTFO
NFU
FFO
WFSTUBOEFMJKLF
CFQFSLJOH


6.5.2

Doelgroep, inhoud, werkwijze

%F
IVJTBSUT
JT
HFOFSBMJTUJTDI
FO
SJDIU
[JDI
PQ
BMMF
LMBDIUFO
QSPCMFNFO
FO
WSBHFO
PWFS
HF[POEIFJE
FO
[JFLUF
WBO
BMMF
NFOTFO
)FU
HFOFSBMJTUJTDIF
VJUHBOHTQVOU
JT
OBVX
WFSCPOEFO
NFU
IFU
QFSTPPOTHFSJDIUF
LBSBLUFS
FO
EF
DPOUJOVuUFJU
WBO
EF
[PSH
%PPSEBU
QBUJqOUFO
HFEVSFOEF
MBOHFSF
UJKE
WPPS
WFSTDIJMMFOEF
WSBHFO
LMBDIUFO
[JFLUFO
FO
BBO EPFOJOHFO
CJK
EF[FMGEF
[PSHWFSMFOFS
LPNFO
JT
EF
BSUT
JO
TUBBU
PN
[JKO
NFEJTDIF
LFOOJT
UF
DPNCJOFSFO
NFU
[JKO
LFOOJT
PWFS
MFWFOTMPPQ
FO
NFEJTDIF
WPPSHFTDIJFEFOJT
FO
EF
MFFG
FO
XFSLPNHFWJOH
WBO
EF
QBUJqOU
%F
BSUT
JOWFTUFFSU
JO
FFO
EVVS[BNF
WFSUSPV XFOTSFMBUJF
NFU
EF
QBUJqOU
0PL
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JT
HFOFSBMJTUJTDI
PQHFMFJE
FO
WBO
IFN
XPSEU
WFSXBDIU
EBU
IJK
WFSTDIJMMFOEF
QBUJqOUFOHSPFQFO
NFU
HFEJGGFSFOUJ FFSEF
[PSHWSBHFO
LBO
POEFSTUFVOFO
FO
CFHFMFJEFO
%PPS
IFU
CFHFMFJEFO
WBO
QBUJqOUFO
CJK
WFSTDIJMMFOEF
BBOEPFOJOHFO
JO
WFSTDIJMMFOEF
MFWFOTGBTFO
FO
CJK
WPPSUTDISJKEFOEF
DPNQMFYFS
XPSEFOEF
QSPCMFNBUJFL
XPSEFO
DPOUJOVuUFJU
FO
QFSTPPOTHFSJDIUF
[PSH
HF CPEFO
FO
LBO
FFO
WFSUSPVXFOTSFMBUJF
POUTUBBO


126

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
GVODUJFJOIPVE
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JT
HFSJDIU
PQ …
C
FHFMFJEJOH
NPOJUPSJOH
FO
PNHBBO
NFU
HFWPMHFO
WBO
BBOEPFOJOHFO
FO
CFQFSLJOHFO …
W
PPSMJDIUJOH
FO
BEWJFT
OJFUNFEJDBNFOUFV[F
JOUFSWFOUJFT
QSFWFOUJF
JOEJWJEVFFM
FO
QPQVMBUJFHFCPOEFO
MFFGTUJKM
FO
HFESBHTCFuOWMPFEJOH …

NPOJUPSJOH
JO
FO
CJKTUFMMFO
WBO
NFEJDBUJF
POEFS
NFEJTDIF
FJOEWFSBOUXPPSEFMJKL IFJE
WBO
EF
IVJTBSUT %F
LFSOUBLFO
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
[JKO
PCTFSWFSFO
FO
TJHOBMFSFO
CF HFMFJEFO
POEFSTUFVOFO
JOGPSNFSFO
FO
BEWJTFSFO
QSFWFOUJF
FO
DPzSEJOFSFO
%F

QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
CFTDIJLU
PWFS
EF
LMJOJTDIF
FO
UFDIOJTDIF
WBBSEJHIFEFO
FO
QSPGFTTJPOFMF
BUUJUVEFT
EJF
OPEJH
[JKO
WPPS
QBUJqOUHFSJDIUF
[PSH
PQ
FYQFSUOJWFBV
#JO OFO
[JKO
UBBLHFCJFE
CFOVU
IJK
[JKO
DPNQFUFOUJFT
PN
EPFMHFSJDIU
JOGPSNBUJF
UF
WFS[B NFMFO
PN
PQ
CBTJT
WBO
LMJOJTDI
SFEFOFSFO
EF
KVJTUF
CFTMJTTJOHFO
UF
OFNFO
FO
PN
EJBHOPTUJTDIF
FO
UIFSBQFVUJTDIF
JOUFSWFOUJFT
VJU
UF
WPFSFO %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HBBU
NFU
[JKO
QBUJqOUFO
FFO
[FMGTUBOEJHF
CFIBOEFMSFMBUJF
BBO
)JK
EPFU
EJU
CJOOFO
EF
HSFO[FO
WBO
EF
QBUJqOUFODBUFHPSJF
PG
DBUFHPSJFqO
XBBSJO
IJK
EFTLVOEJH
JT
WBOVJU
[JKO
QFSTPPOMJKLF
CFLXBBNIFJE
EF
[PSHTFUUJOH
FO
EF
WPPS LFVSFO
FO
EF
MFFGTJUVBUJF
WBO
EF
QBUJqOU
%F
[PSH
EJF
IJK
WFSMFFOU
XPSEU
HFLFONFSLU
EPPS
FFO
FUIJTDI
FO
FDPOPNJTDI
WFSBOUXPPSEF
QSBLUJKLWPFSJOH
FO
EPPS
EPFMNBUJHF
DPNNVOJDBUJF
NFU
EF
QBUJqOU
FO
BMMFO
EJF
EJSFDU
PG
JOEJSFDU
CJK
EF
[PSH
WPPS
EF
QBUJqOU
CFUSPLLFO
[JKO %F
CFHFMFJEJOH
EPPS
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
EJFOU
FSPQ
UF
[JKO
HFSJDIU
EBU
EF
QBUJqOU
JO
TUBBU
JT
UPU
[FMGNBOBHFNFOU
"GIBOLFMJKL
WBO
EF

CFIBOEFMJOH
JT
IFU
[FMGNBOBHFNFOU
NFFS
PNWBUUFOE
FO
DPNQMFYFS
/BBSNBUF
EF
DPNQMFYJUFJU
UPFOFFNU
XPSEFO
DPOUBDUNPNFOUFO
JOUFOTJFWFS
%F
QSBLUJKLWFSQMFFH LVOEJHF
XBBLU
PWFS
EF
DPOUJOVuUFJU
WBO
EF
[PSH &OFS[JKET
CFUSFGGFO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
QBUJqOUFO
NFU
DISPOJTDIF
BBOEPFOJOHFO
XBBSWPPS
HFQSPUPDPMMFFSEF
[PSHQSPHSBNNBµT
CFTUBBO
FO
XBBSCJK
MFFGTUJKMCFuOWMPFEJOH
CFMBOHSJKL
JT
%JU
[JKO
XFSL[BBNIFEFO
EJF
NPNFOUFFM
EPPS
EF
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS
XPSEFO
VJUHFWPFSE
(FOFSBMJTUJTDI
XFSLFO
WBO
EF
QSBL UJKLWFSQMFFHLVOEJHF
CFUFLFOU
EBU
IJK
WFSTDIJMMFOEF
QBUJqOUFOHSPFQFO
NFU
FFO
DISPOJ TDIF
BBOEPFOJOH
LBO
CFHFMFJEFO
%F
CFHFMFJEJOH
SJDIU
[JDI
POEFS
NFFS
PQ
NPOJUPSJOH
FO
HFESBHTCFuOWMPFEJOH
FO
IFFGU
WPPS
WFSTDIJMMFOEF
DISPOJTDIF
BBOEPFOJOHFO
HFOF SJFLF
FMFNFOUFO
CFHFMFJEJOH
WBO
TUPQQFO
NFU
SPLFO
MFFGTUJKM
FO
WPFEJOH
CJK
FSOTUJH
PWFSHFXJDIU
FO
NPOJUPSFO
FO
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
OFUXFSL
CJK
GSBHJFMF
PVEFSFO "OEFS[JKET
CFUSFGGFO
EF
XFSL[BBNIFEFO
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
EF
OJFUHF QSPUPDPMMFFSEF
[PSH
WPPS
PVEFSFO
DPNQMFYF
[PSH
FO
PODPMPHJTDIF
OB[PSH
#JK
EF[F
[PSH
[JKO
[JFLUFNBOBHFNFOU
CJK
BBOEPFOJOHFO
JOUFHSBMF
[PSH
CJK
NVMUJNPSCJEJUFJU
FO
DBTFNBOBHFNFOU
CJK
LXFUTCBSF
QBUJqOUFO
WBO
CFMBOH
.FU
DPNQMFYF
[PSH
XPSEU
CFEPFME
EF
[PSH
WPPS
QBUJqOUFO
NFU
FFO
DPNCJOBUJF
WBO
POEFS
NFFS
DPHOJUJFWF
CFQFS LJOHFO
GVODUJPOFMF
CFQFSLJOHFO
NVMUJNPSCJEJUFJU
QTZDIPTPDJBMF
QSPCMFNBUJFL
FO PG
NBBUTDIBQQFMJKL
JTPMFNFOU 5PU
TMPU
XPSEU
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
QSPBDUJFWF
CFOBEFSJOH
WBO
TQFDJ¾FLF
EPFMHSPFQFO
WFSXBDIU
FO
EBBSOBBTU
FFO
SPM
CJK
QSFWFOUJF
7FSTDIVVS7FMUNBO
FU
BM
 

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

127

%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
LPNU
JO
CFFME
OB
FFO
EPPSWFSXJK[JOH
EPPS
EF
IVJBSUT
5JK EFOT
FFO
DPOTVMU
PQ
EF
QSBLUJKL
UJKEFOT
FFO
TQSFFLVVS
PG
UJKEFOT
FFO
WJTJUF
CJK
EF
QBUJqOU
UIVJT
WFSSJDIU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
BTTFTTNFOU
PPL
XFM
WPPSEJBHOPTUJFL
HFOPFNE
)JK
WSBBHU
HMPCBBM
EF
LMBDIUFO
VJU
OFFNU
FFO
WPMMFEJHF
BOBNOFTF
BG
WPFSU
FWFOUVFFM
MJDIBNFMJKL
POEFS[PFL
VJU
FO
OFFNU
WSBHFOMJKTUFO
BG
PWFS
CJKWPPSCFFME
EF
LXBMJUFJU
WBO
MFWFO
0Q
CBTJT
WBO
EF
CFWJOEJOHFO
IJFSVJU
JO
DPNCJOBUJF
NFU
XBU
EF
IVJTBSUT
CJOOFO
IFU
NFEJTDI
DPOTVMU
IFFGU
HFWPOEFO
XPSEU
FFO
EJBHOPTF
HFTUFME
%F
IVJTBSUT
WFSUFMU
EF
QBUJqOU
EF
EJBHOPTF
UJKEFOT
IFU
TDIBSOJFSDPOTVMU
7BO
EFS
4UBS

%FO
#PFS

FO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
OFFNU
EF
QBUJqOU
EBBSOB
CJK
EF
IBOE
FO
CFHF MFJEU
IFNIBBS
JO
IFU
[JFLUFQSPDFT
)PF
EJU
HFCFVSU
JT
FSH
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
EJBHOPTF
EF
LMBDIUFO
FO
EF
EPFMTUFMMJOHFO
EJF
EF
QBUJqOU
TBNFO
NFU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
GPSNVMFFSU
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HBBU
JO
FMLF
TFUUJOH
XBBS
IJK
XFSLU
FFO
MBOHEV SJHF
SFMBUJF
BBO
NFU
EF
DISPOJTDIF
[JFLF
PG
PVEFSF
QBUJqOU
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
[JFU
EF
QBUJqOU
SFHFMNBUJH
UFSVH
UJKEFOT
IFU
TQSFFLVVS
PG
EF
WJTJUF 1BUJqOUFO
NFU
EJBCFUFT
IBSU
FO
WBBU[JFLUFO
BTUNB$01%
FO
IZQFSUFOTJF
XPSEFO
TUSVDUVSFFM
CFHFMFJE
EPPS
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
%JU
WFSFJTU
WPMEPFOEF
LFOOJT
WBO
EF
HFOPFNEF
[JFLUFCFFMEFO
;JK
LPNFO
SFHFMNBUJH
PQ
IFU
TQSFFLVVS
WPPS
DPOUSP MFT
MFFGTUJKMBEWJTFSJOH
IFU
MFSFO
PNHBBO
NFU
FFO
DISPOJTDIF
[JFLUF
FO
IFU
CFTQSFLFO
WBO
IFU
JOEJWJEVFFM
[PSHQMBO
*O
TPNNJHF
QSBLUJKLFO
EPFU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVO EJHF
PPL
TQFDJBMF
WSPVXFOTQSFFLVSFO
CFHFMFJEJOH
WBO
PTUFPQPSPTFQBUJqOUFO
FOPG
CFHFMFJEJOH
WBO
BOEFSF
HSPFQFO
%F
MBBUTUF
KBSFO
LSJKHFO
EF
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFST
FO
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
PPL
TUFFET
NFFS
FFO
SPM
CJK
EF
[PSH
WPPS
LXFUTCBSF
PV EFSFO
.FU
CFIVMQ
WBO
CJKWPPSCFFME
EF
('*WSBHFOMJKTU
(SPOJOHFO
'SBJMUZ
*OEJDBUPS
4UFWFSJOL
FU
BM

XPSEU
UJKEFOT
FFO
IVJTCF[PFL
EF
[PSHCFIPFGUF
WBO
EF
PVEFSF
JO
LBBSU
HFCSBDIU
FO
XPSEU
FFO
[PSHQMBO
PQHFTUFME
%F
WFSXBDIUJOH
JT
EBU
EF
QSBLUJKLWFS QMFFHLVOEJHF
JO
JFEFS
HFWBM
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
[JDI
EF
LPNFOEF
KBSFO
PPL
HBBU
CF[JHIPVEFO
NFU
LBOLFSQBUJqOUFO
/)(
  .FU
CFUSFLLJOH
UPU
MFFGTUJKMBEWJTFSJOH
IFFGU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
CFMBOH SJKLF
SPM
CJK
HF[POEF
WPFEJOH
PPL
JO
SFMBUJF
NFU
IFU
[JFLUFCFFME


WPMEPFOEF
CFXF HFO
FO
TUPQQFO
NFU
SPLFO
.FU
NPUJWBUJPOBM
JOUFSWJFXJOH
XPSEU
[FMGNBOBHFNFOU
CJK
EF
[JFLF
PG
PVEFSF
HFTUJNVMFFSE
FO
XPSEU
HFTUSFFGE
OBBS
QFSTPPOTHFSJDIUF
[PSH %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
NBBLU
CJOOFO
[JKO
XFSL
HFCSVJL
WBO
EF
/)(TUBOEBBS EFO
[PSHTUBOEBBSEFO
-BOEFMJKLF
&FSTUFMJKOT
4BNFOXFSLJOHT
"GTQSBLFO
-&4"µT



[PSHNPEVMFT
FO
BOEFSF
SJDIUMJKOFO
FO
SFHJTUSFFSU
[JKO
XFSL[BBNIFEFO
JO
JOGPSNBUJF TZTUFNFO
[PBMT
IFU
)VJTBSUTJOGPSNBUJFTZTUFFN
)*4 

6.5.3

Samenwerking

%F
QBUJqOU
IFFGU
UF
NBLFO
NFU
FFO
IFSLFOCBBS
UFBN
%F
WFSBOUXPPSEFMJKLIFEFO
[JKO
BGHFTUFNE
[PEBU
EF
WFSTDIJMMFOEF
[PSHWSBHFO
PQ
EF
KVJTUF
UJKE
PQ
EF
KVJTUF
QMBBUT
FO
EPPS
EF
KVJTUF
[PSHWFSMFOFS
XPSEFO
CFBOUXPPSE %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
XFSLU
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
POEFS
SFHJF
WBO
EF
IVJT BSUT
JO
IFU
WFSQMFFHIVJT
POEFS
SFHJF
WBO
EF
TQFDJBMJTU
PVEFSFOHFOFFTLVOEF
FO
JO
EF
WH[
POEFS
SFHJF
WBO
EF
BSUT
WPPS
WFSTUBOEFMJKL
HFIBOEJDBQUFO

128

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
BSUT
JT
FJOEWFSBOUXPPSEFMJKL
WPPS
EF
HFOFFTLVOEJHF
[PSH
%BBS
XBBS
EF
LFSOUBBL
WBO
EF
BSUT
MJHU
PQ
IFU
UFSSFJO
WBO
IFU
EJBHOPTUJDFSFO
FO
CFIBOEFMFO
WBO
LMBDIUFO
[JFLUFO
FO
BBOEPFOJOHFO
MJHU
EF
LFSOUBBL
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
PQ
IFU
HFCJFE
WBO
POEFSTUFVOFO
FO
CFHFMFJEFO
WBO
QBUJqOUFO
CJK
IFU
PNHBBO
NFU
IVO
CFQFSLJOHFO
[JFL UFO
PG
BBOEPFOJOHFO
FO
IFU
WPPSLPNFO
WBO
DPNQMJDBUJFT
7PPS
EF
EPPS
IFN
HFMFWFSEF
[PSH
IFFGU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FFO
FJHFO
QSPGFTTJPOFMF
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE "SUT
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FO
QSBLUJKLBTTJTUFOUWFS[PSHFOEF
WPSNFO
TBNFO
IFU
LFSOUFBN
WBO
EF
QSBLUJKLJOTUFMMJOH
%F
GVODUJFT
WBO
BSUT
FO
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
[JKO
OBVX
NFU
FMLBBS
WFSCPOEFO
FO
EF
[PSH
WPPS
EF
QBUJqOU
[PV
BMT
FFO
DPOUJOVN
NPFUFO
XPSEFO
FSWBSFO
%JU
WFSFJTU
TQFDJ¾FLF
OBVXF
TBNFOXFSLJOH
7PPS
QBUJqOUFO
EJFOU
IFMEFS
UF
[JKO
XJF
WPPS
XFMLF
UBBL
WFSBOUXPPSEFMJKL
JT /BBTU
EF
TBNFOXFSLJOH
JO
EF
FJHFO
QSBLUJKL
PG
PQ
EF
BGEFMJOH
XFSLU
EF
QSBLUJKLWFS QMFFHLVOEJHF
PPL
WFFMWVMEJH
TBNFO
NFU
GZTJPUIFSBQFVUFO
EJqUJTUFO
TQFDJBMJTUJTDIF
WFSQMFFHLVOEJHFO
TQFDJBMJTUFO
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFST
8NPDPOTVMFOUFO
QPEP UIFSBQFVUFO
FO[PWPPSU
%F
TBNFOXFSLJOH
IFFGU
CFUSFLLJOH
PQ
EF
EPFMFO
EJF
EF
QB UJqOUPVEFSF
XJM
CFIBMFO
FO
JT
EVT
HFTJUVFFSE
SPOEPN
FFO
QBUJqOU %F
TBNFOXFSLJOH
WJOEU
WPPS
EJBCFUFT
FO
$01%QBUJqOUFO
EF
MBBUTUF
KBSFO
SFHFMNB UJH
QMBBUT
WJB
FFO
LFUFOEJBHOPTFCFIBOEFMJOHTDPNCJOBUJF
LFUFO%#$
4USVJKT
FU
BM
 
%F
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
JT
WFSCPOEFO
BBO
FFO
[PSHHSPFQ
EJF
NFU
EF
QSFGFSFOUF
[PSHWFS[FLFSBBS
BGTQSBLFO
NBBLU
PWFS
LXBMJUFJU
FO
LXBOUJUFJU
WBO
EF
[PSH

6.5.4

Praktijkvoorbeeld

.FOFFS
5BL
HFCPSFO
JO

JT
OJFVX
JO
EF
QSBLUJKL
)FU
EPTTJFS
WBO
EF
WPSJHF
IVJTBSUT
JT
JODPNQMFFU
PWFSHFESBHFO
#JK
IFU
LFOOJTNBLJOHTCF[PFL
IFFGU
EF
IVJTBSUT
WFSOPNFO
EBU
NFOFFS
EF
MBBUTUF
KBSFO
FFO
UPU
UXFFNBBM
QFS
KBBS
CSPODIJUJT
IFFGU
FO
EBU
IJK
XFM
FFOT
FFO
´HSPFOFµ
JOIBMBUPS
HFCSVJLU
/V
WSBBHU
NFOFFS
5BL
EF
IVJTBSUT
PN
EF
´HSPFOFµ
QVGGFS
FO
PN
DPEFuOFIPFTUUBCMFUKFT
%F
IVJTBSUT
TUFMU
FOLFMF
WSBHFO
PWFS
LMBDIUFO
FO
WFSTDIJKOTFMFO
JO
EF
KFVHE
FO
EF
KPOHWPMXBTTFOIFJE
WBO
EF
QBUJqOU
NBBS
LSJKHU
EBBS
HFFO
HPFE
CFFME
WBO
NPHFMJKL
PNEBU
NFOFFS
PQHSPFJEF
JO
EF
PPSMPH
FO
JO
EF
OBPPS MPHTF
KBSFO
.FOFFS
IFFGU
BMUJKE
HFSPPLU
IJK
OPFNU
[JKO
LMBDIUFO
[FMG
´DISPOJTDIF
CSPO DIJUJTµ
)JK
IFFGU
BMUJKE
HFUFOOJTU
EF
MBBUTUF
KBSFO
´EVCCFMUµ
IJK
NFU
[JKO
WSPVX
.FOFFS
5BL
TUFNU
JO
NFU
WFSEFS
POEFS[PFL
OBBS
[JKO
DISPOJTDIF
CSPODIJUJT
FO
EF
IVJT BSUT
WFSXJKTU
IFN
OBBS
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
WPPS
FFO
WFSEFS
BTTFTTNFOU %F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
IFFGU
FFO
BOBNOFTFWSBHFOMJKTU
JOHFWVME
EF
*OUBLF
BTUNB
FO PG
$01%
7BO
EFS
4UBS

%FO
#PFS



FO
FFO
MPOHGVODUJFPOEFS[PFL
TQJSPNFUSJF
VJU HFWPFSE
)JK
IFFGU
EF
#.*
CFQBBME
IFFGU
NFOFFS
FFO
LXBMJUFJUWBOMFWFOWSBHFOMJKTU
MBUFO
JOWVMMFO
FO
IFFGU
EF
[JFLUFMBTU
CFQBBME
PN
FSBDIUFS
UF
LPNFO
IPFWFFM
MBTU
NFOFFS
WBO
[JKO
LMBDIUFO
IFFGU
%BBSOBBTU
IFFGU
IJK
WJB
IFU
MBCPSBUPSJVN
FFO
BMMFSHJFUFTU
BBOHFWSBBHE
6JU
EF
POEFS[PFLFO
CMJKLU
EBU
NFOFFS
5BL
FFO
PCTUSVDUJFWF
NJMEF
SFTQJSBUPJSF
¿PXCFQFSLJOH
IFFGU
(0-%
 
;JKO
HFXJDIU
FO
WPFEJOHTUPFTUBOE
[JKO
HPFE
.FOFFS
CFXFFHU
WPMEPFOEF
5JKEFOT
FFO
TDIBSOJFSDPOTVMU
WFSUFMU
EF
BSUT
EF
EJBHOPTF
BBO
EF
QBUJqOU
FO
PPL
XBU
EF
QBUJqOU
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
LBO
WFSXBDIUFO
*O
EF
DPOTVMUFO
EJF
WPMHFO
MFHU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
BBO
IFN
VJU
XBU
EF
HFWPMHFO
WBO
EF
[JFLUF
[JKO
[PXFM


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

129

QBUIPMPHJTDI
GZTJPMPHJTDI
BMT
TPDJBBM


IPF
IFU
WFSXBDIUF
WFSMPPQ
[BM
[JKO
FO
XBU
IJK
FS
[FMG
BBO
LBO
EPFO
PN
EF
LMBDIUFO
UF
WFSNJOEFSFO
.FOFFS
LSJKHU
IFU
EXJOHFOEF
BEWJFT
PN
UF
TUPQQFO
NFU
SPLFO
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HFFGU
BBO
XFMLF
SPM
IJK
IJFSCJK
LBO
TQFMFO
"BOHF[JFO
NFOFFS
IFFGU
BBOHFHFWFO
CFIPPSMJKL
WFFM
MBTU
UF
IFCCFO
WBO
FFO
QJFQFOEF
BEFNIBMJOH
FO
µT
OBDIUT
FO
µT
NPSHFOT
WBBL
XBLLFS
UF
MJHHFO
XPSEFO
IJFSWPPS
FFSTU
EPFMTUFMMJOHFO
HFGPSNVMFFSE
JO
FFO
JOEJWJEVFFM
[PSHQMBO
%F
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
HFFGU
PPL
VJUMFH
PWFS
EF
XFSLJOH
WBO
EF
NFEJDBUJF
FO
IFU
EFWJDF
EJF
EF
IVJTBSUT
IFFGU
WPPSHFTDISFWFO
FO
LPNU
IJFS
JO
EF
WPMHFOEF
DPOTVMUFO
PPL
TUFFET
PQ
UFSVH
"MT
EF
LMBDIUFO
WBO
NFOFFS
5BL
POEFS
DPOUSPMF
[JKO
[BM
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
IFN
XBU
NJOEFS
WBBL
[JFO
&FO
KBBSMJKLTF
DPOUSPMF
FO
FFO
GSFRVFOUFS
PG
FFSEFS
CF[PFL
CJK
WFSFSHFSJOH
WBO
EF
LMBDIUFO
XPSEFO
FDIUFS
HFBEWJTFFSE

6.5.5

Toekomst

*O
IFU
CFHJO
WBO
EF[F
QBSBHSBBG
JT
CFTDISFWFO
EBU
[PXFM
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFST
BMT
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
XFSL[BBN
[JKO
*O
EF
BOEFSF
TFU UJOHT

XFSLFO
BMMFFO
NBBS
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
"BOHF[JFO
EF
DPNQMFYJUFJU
FO
EF
P
NWBOHSJKLIFJE
WBO
EF
[PSH
UPFOFNFO
IFCCFO
CFUSPLLFO
PSHBOJTBUJFT
1SBLUJKLWFSQMFFH LVOEJHFO
FO
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFST
/FEFSMBOET
)VJTBSUTFO
(FOPPUTDIBQ
/)(


-BOEF MJKLF
)VJTBSUTFO
7FSFOJHJOH
-)7


/FEFSMBOETF
7FSFOJHJOH
WPPS
1SBLUJKLPOEFSTUFVOFST
/7W10
FO
EF
HF[BNFOMJKLF
IPHFTDIPMFO
EJF
EF
10)4
BBOCJFEFO
HFBEWJTFFSE
PN
JO
EF
UPFLPNTU
BMMFFO
OPH
NBBS
ICPWHFTDIPPMEF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
UPF
UF
MBUFO
%JU
CFUFLFOU
EBU
EF
IVJEJHF
10)4PQMFJEJOHFO
[VMMFO
WFSEXJKOFO
FO
EBU
EF
QSBLUJKLWFSQMFFH LVOEJHF
PQMFJEJOH
JOEBBMU
JO
IFU
JOJUJqMF
POEFSXJKT
%F[F
POUXJLLFMJOH
JT
BM
HBBOEF %F[F
POUXJLLFMJOH
JO
EF
[PSHWSBBH
FO
JO
IFU
[PSHBBOCPE
IFFGU
[FT
IPPGEPPS[BLFO 

EFNPHSB¾TDIF
FO
QPMJUJFLF
POUXJLLFMJOHFO
EJF
MFJEFO
UPU
FFO
HSPFJFOE
BBOUBM
MBOHFS
[FMGTUBOEJH
XPOFOEF
PVEFSFO
NFFS
NFOTFO
NFU
FFO
[JFLUF
PG
FFO
CFQFS LJOH
FO
FFO
UPFOBNF
WBO
EF
DPNQMFYF
[PSH


FFO
TUJKHJOH
WBO
IFU
BBOUBM
QBUJqOUFO
NFU
FFO
DISPOJTDIF
[JFLUF
PG
QTZDIJTDIF
LMBDIUFO

NFFS
LFUFO[PSH
FO
NFFS
QSPHSBNNBUJTDIF
CFIBOEFMJOH
WBO
BBOEPFOJOHFO

UPFHFOPNFO
NPHFMJKLIFEFO
JO
EJBHOPTUJFL
FO
CFIBOEFMJOH 

NFFS
BBOEBDIU
WPPS
QSFWFOUJF
OV
EF
NBBUTDIBQQJK
OBBTU
JOEJWJEVFMF
QSFWFOUJF
PPL
PN
QPQVMBUJFHFSJDIUF
QSFWFOUJF
WSBBHU
EPPS
QSPBDUJFG
CFMFJE
HFSJDIU
PQ
EF
XJKL
FO
PQ
TQFDJ¾FLF
EPFMHSPFQFO

WFSQMBBUTJOH
WBO
[PSH
VJU
EF
UXFFEF
OBBS
EF
FFSTUF
MJKO %F
[PSHWSBBH
HSPFJU
IJFSEPPS
JO
WPMVNF
NBBS
PPL
JO
DPNQMFYJUFJU %F
8FSFMEHF[POEIFJETPSHBOJTBUJF
8)0
EF¾OJFFSEF
JO

HF[POEIFJE
BMT
´FFO
UPF TUBOE
WBO
WPMMFEJH
MJDIBNFMJKL
QTZDIJTDI
FO
TPDJBBM
XFMCFWJOEFOµ
*ONJEEFMT
XPSEU
FFO
BOEFSF
CFOBEFSJOH
WBO
HF[POEIFJE
CFQMFJU
´UIF
BCJMJUZ
UP
BEBQU
BOE
TFMGNBOBHF
JO
EF
GBDF
PG
TPDJBM
QIZTJDBM
BOE
FNPUJPOBM
DIBMMFOHFTµ
)JFSCJK
TUBBU
OJFU
EF
BBOEPF OJOH
PG
BGXF[JHIFJE
FSWBO
DFOUSBBM
NBBS
IFU
BBOQBTTJOHTWFSNPHFO
WBO
QFSTPOFO
FO


130

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

IFU
WFSNPHFO
UPU
[FMGNBOBHFNFOU
XBOOFFS
NFO
UF
NBLFO
LSJKHU
NFU
QSPCMFNFO
FO
VJUEBHJOHFO
PQ
TPDJBBM
MJDIBNFMJKL
FO
FNPUJPOFFM
HFCJFE
4DIVVSNBOT
FU
BM
 
%F[F
CFOBEFSJOH
WBO
HF[POEIFJE
IFFGU
PPL
JO
/FEFSMBOE
EF
BBOEBDIU
WFSTDIPWFO
WBO
[[
OBBS
HH
WBO
[PSH
FO
[JFLUF
OBBS
HFESBH
FO
HF[POEIFJE
;FMGNBOBHFNFOU
JT
EBBSCJK
FFO
CFMBOHSJKL
UIFNB
HFXPSEFO
FO
[BM
EF
OPEJHF
BBOEBDIU
FO
UJKE
PQFJTFO
WBO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF

6.6

De sociaalpsychiatrisch verpleegkundige

L. Hermanides-Willenborg Met een bijdrage van A. Blankestijn (praktijkvoorbeeld)

6.6.1

Inleiding

&S
[JKO
JO
/FEFSMBOE
OBBS
TDIBUUJOH
SVJN
ESJFEVJ[FOE
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFH LVOEJHFO
417µFO
XFSL[BBN
JO
HFuOUFHSFFSEF
HH[JOTUFMMJOHFO
EF
WFSTMBWJOHT[PSH
EF
WFSTUBOEFMJKL
HFIBOEJDBQUFO[PSH
WH[


EF
PQFOCBSF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
PHH[


EF
GPSFOTJTDIF
QTZDIJBUSJF
EF
KFVHE[PSH
EF
PVEFSFO[PSH
FO
EF
WFSQMFFHIVJT [PSH
%BBSOBBTU
TQFFMU
EF
417
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
JO
EF
NFFS
EBO
WJKGUJH
MBOEFMJKLF
DSJTJTEJFOTUFO
XBBS
IJK
TBNFO
NFU
EF
QTZDIJBUFS
FFO
TQJMGVODUJF
WFSWVMU
JO
IFU
TZTUF NJTDI
JOUFSWFOJqSFO
CJK
FO
CFIBOEFMFO
WBO
QBUJqOUFO
JO
DSJTJT 7FSEFS
XFSLFO
417µFO
JO
EF
IVJTBSUTFO[PSH
BMT
10)HH[
FO
BMT
417
JO
EF
XJKL
FO
JT
417
FFO
WBO
EF
LFSOEJTDJQMJOFT
JO
EF
OJFVXF
CBTJTHH[ %F
417
JT
FFO
[FMGTUBOEJHF
FO
CSFFE
HFTQFDJBMJTFFSEF
HH[WFSQMFFHLVOEJHF
NFU
FFO
EV BMF
QPTUICPPQMFJEJOH
EJF
XFSLU
WPPS
WFMF
EPFMHSPFQFO
NFU
FFO
QTZDIJBUSJTDIF
TUPPS OJT
FOPG
FFO
FSOTUJHF
WPSN
WBO
WFSTMBWJOH
%F
GPDVT
JT
EBBSCJK
HFSJDIU
PQ
IFU
TZTUFFN
FO
EF
TPDJBMF
FO
DVMUVSFMF
DPOUFYU
XBBSJO
EF
QBUJqOU
[JDI
CFWJOEU
/BBTU
FFO
ICPW EJQMPNB
JT
FFO
WBO
EF
FJTFO
WPPS
FFO
PQMFJEJOHTQMBBUT
EBU
EF
HH[WFSQMFFHLVOEJHF
EJFOU
UF
CFTDIJLLFO
PWFS
NJOJNBBM
UXFF
KBBS
XFSLFSWBSJOH
JO
EF
QTZDIJBUSJF %F
417
PSJqOUFFSU
[JDI
PQ
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
7BOVJU
EF
TPDJBBMQTZ DIJBUSJTDIF
WJTJF
[JFU
EF
417
IFU
BMT
FFO
NBBUTDIBQQFMJKLF
PQESBDIU
PN
HFFTUFMJKLF
HF [POEIFJETQSPCMFNFO
OJFU
BMT
FFO
JOEJWJEVFFM
QSPCMFFN
UF
[JFO
NBBS
BMT
FFO
HFHFWFO
EBU
[JDI
JO
FFO
TPDJBBMNBBUTDIBQQFMJKLF
DPOUFYU
POUXJLLFMU
)FU
QSJNBBU
WBO
EF
417
CFWJOEU
[JDI
JO
IFU
NBBUTDIBQQFMJKLF
EPNFJO
%BU
XJM
[FH HFO
EBU
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
OJFU
BMMFFO
JT
HFSJDIU
PQ
NFOTFO
NFU
LMBDIUFO
NBBS
PPL
PQ
TPDJBMF
FO
NBBUTDIBQQFMJKLF
TJUVBUJFT
XBBSJO
HFFTUFMJKLF
HF [POEIFJETQSPCMFNFO
[JDI
FFSEFS
LVOOFO
WPPSEPFO
BM
EBO
OJFU
JO
DPNCJOBUJF
NFU
TPNBUJTDIF
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
%JU
WSBBHU
PPL
PN
FFO
QPMJUJFL
CFXVTU[JKO
4P DJBBMNBBUTDIBQQFMJKLF
WSBBHTUVLLFO
[PBMT
BSNPFEF
TPDJBBMFDPOPNJTDIF
TUBUVT
4&4
FO
UPFOBNF
WBO
DSJNJOBMJUFJU
JO
XJKLFO
[JKO
WBO
JOWMPFE
PQ
POUTUBBO
FO
WPPSUCFTUBBO
WBO
QTZDIJTDIF
QSPCMFNBUJFL
%F
471
CJFEU
IVMQ
CJK
IFU
PQIFGGFO
WBO
CFMFNNFSJO HFO
EJF
NFOTFO
FSWBSFO
PG
MFFSU
IVO
BOEFST
PNHBBO
NFU
CFMFNNFSJOHFO
EJF
OJFU
PQ
UF
IFGGFO
[JKO
)FU
TUSFWFO
JT
EBU
DMJqOUFO
[JDI
LVOOFO
POUXPSTUFMFO
BBO
HFFTUFMJKLF


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

131

HF[POEIFJETQSPCMFNFO
FO
EF
SFHJF
PWFS
IVO
MFWFO
UFSVH
LVOOFO
OFNFO
JO
EF
FJHFO
PNHFWJOH
%F
BBOEBDIU
XPSEU
EBBSOBBTU
HFSJDIU
PQ
IFU
WFSTUFSLFO
WBO
IFU
[FMGSFHV MFSFOE
WFSNPHFO
FO
PQ
EF
FNBODJQBUJF
WBO
EF
JOEJWJEVFMF
DMJqOU
FO
WBO
HSPFQFO
PSHBOJTBUJFT
FO
POEFSEFMFO
WBO
EF
TBNFOMFWJOH
%FSLT
FU
BM
 

Korte historie *O

CFUSPL
QTZDIJBUFS
'4
.FJKFST

WFSQMFFHLVOEJHFO
CJK
IFU
DPOTVMUB UJFCVSFBV
WPPS
QTZDIJBUSJTDIF
QBUJqOUFO
%JU
MFJEEF
UPU
IFU
POUTUBBO
WBO
EF
CFSPFQT NBUJHF
FYUSBNVSBMF
QTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
PGXFM
EF
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
W
FSQMFFHLVOEF
JO
/FEFSMBOE
7BO
EFS
1BEU

#SPVOT
 
´#OB[PSH[VTUFSTµ
CPEFO
JO
EJFOTU
WBO
EF
(((%
FO
MBUFS
WBO
EF
4PDJBBM
1TZDIJBUSJTDIF
%JFOTU
POEFS TUFVOJOH
BBO
LXFUTCBSF
NFOTFO
JO
EF
TBNFOMFWJOH
%F
QTZDIJBUFS
2VFSJEP

NBBLUF
[JDI
TUFSL
WPPS
IFU
WPPSLPNFO
WBO
PQOBNFT
FO
IFU
UFHFOHBBO
WBO
´MFFLFO BOHTUµ
WPPS
NFOTFO
NFU
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
,FFT
5SJNCPT

IVMEJHEF
IFU
TUBOEQVOU
EBU
EF
´UFLPSUTDIJFUFOEF
NBBUTDIBQQFMJKLF
TUSVDUVSFOµ
BBO
EF
LBBL
NPFTUFO
XPSEFO
HFTUFME
0PTUFSIVJT
FU
BM
 
%F[F
MBBUTUF
PQWBUUJOH
LXBN
WPPSU
VJU
EF
CFXFHJOH
WBO
EF
BOUJQTZDIJBUSJF
%F
OBESVL
XFSE
HFMFHE
PQ
EF
XFEFS LFSJHIFJE
UVTTFO
EF
JSSBUJPOBMJUFJU
WBO
QTZDIPUJTDI
HFESBH
FO
EF
JSSBUJPOBMJUFJU
WBO
NBBUTDIBQQFMJKLF
WFSIPVEJOHFO
5SJNCPT
QMFJUUF
WPPS
FFO
TBNFOMFWJOH
EJF
SVJNUF
[PV
NBLFO
WPPS
IVNBOJTUJTDIF
JEFBMFO
JO
EF
WPSN
WBO
[FMGPOUQMPPJJOH
FO
[FMGPOU XJLLFMJOH
;JKO
TUSFWFO
IJOH
TBNFO
NFU
[JKO
PWFSUVJHJOH
EBU
FYUFSOF
GBDUPSFO
CJKESB HFO
BBO
EF
UPFOBNF
WBO
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
FO
IFU
TPDJBMF
JTPMFNFOU
XBBSJO
WFFM
QSPCMFFNHSPFQFO
WFSLFSFO
%F
/FEFSMBOETF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
WPPS
417µFO
XFSE
JO

PQHFSJDIU
%F[F
CFSPFQTWFSFOJHJOH
IFFGU
FS
NFEF
WPPS
HF[PSHE
EBU
FS
OPH
TUFFET
FFO
[FMGTUBOEJHF
417PQMFJEJOH
CFTUBBU
7BOXFHF
EF
JOWPFSJOH
WBO
EF
CBDIFMPSNBTUFSTUSVDUVVS
XFSE
EF
HFTVCTJEJFFSEF
417PQMFJEJOH
.(;((;
JO

PQHFIFWFO
%F
PQMFJEJOH
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJE[PSH
MFJEEF
WFSQMFFHLVOEJHFO
PQ
UPU
WFSQMFFHLVOEJHF
JO
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
%F
PQMFJEJOH
LFOEF
ESJF
VJUTUSPPNWBSJBOUFO
XJKLWFSQMFFHLVOEF
CFESJKGTWFSQMFFHLVOEF
FO
TPDJBBMQTZDIJ BUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
%F
IVJEJHF
QPTUICPPQMFJEJOH
417
LXBN
FSWPPS
JO
EF
QMBBUT
)FSNBOJEFT8JMMFOCPSH
 
&S
[JKO
WJKG
IPHFTDIPMFO
NFU
FFO
EPPS
EF
CFSPFQTWFS FOJHJOH
77/
FSLFOEF
QPTUICPPQMFJEJOH
417
)W"

)"/
"WBOT
;VZE
)PHFTDIPPM
FO
)BO[F
)PHFTDIPPM
7JB
77/
LVOOFO
417µFO
EJF
EF[F
PQMFJEJOH
IFCCFO
HFWPMHE
[JDI
SFHJTUSFSFO
CJOOFO
IFU
,XBMJUFJUTSFHJTUFS
7FSQMFFHLVOEJHFO
FO
7FS[PSHFOEFO
77
JO
IFU
EFTLVOEJHIFJETHFCJFE
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF #FHJO
KBSFO
UBDIUJH
XFSE
EF
417
BMT
LFSOEJTDJQMJOF
HFQPTJUJPOFFSE
CJOOFO
EF
3FHJP OBMF
*OTUFMMJOH
WPPS
"NCVMBOUF
(FFTUFMJKLF
(F[POEIFJET[PSH
3JBHH 
%F[F
PSHBOJTBUJF
CPPE
[PXFM
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
BMT
QTZDIPUIFSBQFVUJTDIF
CFIBOEFMJOH
FO
CFHFMFJ EJOH
EF
417
TDIPPMEF
[JDI
JO
QTZDIPUIFSBQFVUJTDIF
EFFMUFDIOJFLFO
%JU
MFJEEF
WPM HFOT
TPNNJHFO
WPPS
FFO
EFFM
UPU
´WFSUIFSBQFVUFSJTFSJOHµ
WBO
IFU
CFSPFQ
7BO
)PPG
FU
BM

,PFLLPFL
 
.FU
EF
LPNTU
WBO
EF
[PSHDPzSEJOBUJFQSPKFDUFO
CFHJO
KBSFO
OFHFOUJH
EFFE
EF
BNCVMBOUF
WFSQMFFHLVOEJHF
[JKO
JOUSFEF
JO
IFU
WFME
IJK
SJDIUUF
[JDI
WPPSBM
PQ
EF
SFIBCJMJUBUJF
WBO
EF
DISPOJTDIF
QTZDIJBUSJTDIF
QBUJqOU
5VTTFO
EF
417
FO
EF
BNCVMBOUF
WFSQMFFHLVOEJHF
XBT
FS
TQSBLF
WBO
FFO
IFMEFSF
GVODUJFEJGGFSFOUJBUJF


132

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

%F
WFSQMFFHLVOEJHFO
WBO
EF
UXFF
EFTLVOEJHIFJETOJWFBVT
XFSLFO
JO
IFU
"NTUFS EBNTF
QSPKFDU
TBNFO
WPMHFOT
IFU
NPEFM
´8PSLJOH
"QBSU
5PHFUIFSµ
 
%F
LFSO
WBO
EJU
TBNFOXFSLJOHTNPEFM
JT
EBU
NFO
FFO
BBOUBM
HF[BNFOMJKLF
UBLFO
FO
WFSBOUXPPSEF MJKLIFEFO
IFFGU
FO
EBBSOBBTU
FFO
BBOUBM
BQBSUF
UBLFO
TQFDJ¾FL
WPPS
IFU
CFUSFGGFOEF
EFTLVOEJHIFJETOJWFBV
%PPS
EF
CFNPFJ[PSH
)FOTFMNBOT
)



[PSHDPzSEJOBUJF
SFIBCJMJUBUJF
WFSNBBUTDIBQQFMJKLJOH
FO
BOEFSF
PSHBOJTBUJFWPSNFO
WPPS
NFOTFO
NFU
MBOHEVSJHF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
XFSEFO
UBLFO
FO
SPMMFO
WBO
EF
417
HF WBSJFFSEFS
)FU
XFSLWFME
WBO
EF
417
XFSE
VJUHFCSFJE
OBBS
BBOHSFO[FOEF
[PSHJOTUFMMJOHFO
PNEBU
PPL
EBBS
CFIPFGUF
XBT
BBO
FFO
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJH
BBOCPE
#FHJO
FFOFOUXJOUJHTUF
FFVX
POUTUPOEFO
JO
/FEFSMBOE
EJWFSTF
WPSNFO
WBO
'VODUJF
"TTFSUJWF
$PNNVOJUZ
5SFBUNFOU
'"$5
.VMEFS

,SPPO

7FOOFNBO
FU
BM



XBBSCJK
IFU
JO
[PSH
LSJKHFO
CFIBOEFMFO
FO
SFWBMJEFSFO
WBO
FFO
HSPFQ
QBUJqOUFO
NFU
FSOTUJHF
QTZDIJBUSJTDIF
BBOEPFOJOHFO
&1"
UPFWBMMFO
BBO
FFO
NVMUJEJTDJQMJOBJS
UFBN
NFU
nnO
HFEFFMEF
DBTFMPBE
BMMF
UFBNMFEFO
XFSLFO
NFU
FO
[JKO
CFUSPLLFO
CJK
EF
CFIBOEFMJOH
WBO
JFEFSF
QBUJqOU
/BBTU
EF
417
FO
EF
QTZDIJBUFS
NBLFO
PPL
41)
FSWBSJOHTXFSLFST
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSLFST
FO
EF
QTZDIPMPHJTDIF
EJTDJQMJOF
EFFM
VJU
WBO
FFO
EFSHFMJKL
UFBN
*O
EF
QSBLUJKLWPFSJOH
WBO
EF
'"$5UFBNT
LPNFO
°
EF
HFEFFMEF
DBTFMPBE
UFO
TQJKU
°
DSJTJTJOUFSWFOUJF
IPPHDPNQMFYF
QTZDIJBUSJTDIF
CFIBOEFMJOH
DR
TZTUFFNJOUFS WFOUJFT
DPOTVMUBUJF
FO
DPzSEJOBUJF
WBO
EF
IVMQWFSMFOFSTBDUJWJUFJUFO
WBBL
WPPS
SFLF OJOH
WBO
EF
CSFFE
HFTQFDJBMJTFFSEF
FO
QPTUICPPQHFMFJEF
417

SPV versterkt de eerstelijns gezondheidszorg .JEEFO
KBSFO
OFHFOUJH
WBO
EF
WPSJHF
FFVX
XFSEFO
EF
FFSTUF
TUBQQFO
HF[FU
UFS
WFS TUFSLJOH
WBO
EF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJE
JO
EF
FFSTUF
MJKO
417µFO
XFSEFO
WBOVJU
EF
UXFFEFMJKOT
HF[POEIFJET[PSH
HFEFUBDIFFSE
JO
IVJTBSUTFOQSBLUJKLFO
PN
EBBS
POEFS
BOEFSF
DPOTVMUBUJF
BEWJFT
EPPSWFSXJK[JOH
EJBHOPTUJFL
FO
LPSUEVSFOEF
CFIBOEFMJOH
UF
WFSSJDIUFO
CJK
DMJqOUFO
NFU
QTZDIJTDIF
LMBDIUFO
PG
QTZDIJBUSJTDIF
CFFMEFO
*O
KB OVBSJ

SJFQ
EF
-BOEFMJKLF
7FSFOJHJOH
(FPSHBOJTFFSEF
FFSTUF
MJKO
-7(
EF
GVODUJF
QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
10)HH[
JO
IFU
MFWFO
BOBMPPH
BBO
EF
GVODUJF
10)"(;
5SJBHF
EJBHOPTUJFL
LPSUEVSFOEF
CFIBOEFMJOH
FO
NPOJUPSFO
WBO
MBOHEVSJHF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJETQSPCMFNFO
CFIPSFO
UPU
EF
LFSOBDUJWJUFJUFO
WBO
EF[F
GVODUJF
%F
GVODUJF
10)HH[
XPSEU
WPPS

JOHFWVME
EPPS
417µFO
NBBS
PPL
GVODUJPOBSJTTFO
NFU
FFO
BOEFSF
PQMFJEJOHTBDIUFSHSPOE
[PBMT
CBTJTQTZDIPMPPH
NBBU TDIBQQFMJKL
XFSLFS
PG
ICPWµFS
LVOOFO
EF[F
GVODUJF
NFU
FOJHF
BBOWVMMFOEF
TDIPMJOH
WFSWVMMFO


6.6.2

Positionering

%F
EPFMHSPFQ
WBO
EF
417
JT
[FFS
HFWBSJFFSE
KPOHFSFO
WPMXBTTFOFO
FO
PVEFSFO
NFU
FSOTUJHF
QTZDIPTPDJBMF
FO
QTZDIJBUSJTDIF
LMBDIUFO
FOPG
WFSTMBWJOHTQSPCMFNFO
%F
417
CFXFFHU
[JDI
JO
FO
EPPS
EF
FFSTUF
UXFFEF
FO
EFSEFMJKOT[PSH
FO
WFSWVMU
OBBTU
[JKO
SPM
BMT
CFIBOEFMBBS
EF
SPM
WBO
HF[POEIFJETCFWPSEFSBBS
*O
[JKO
SPM
BMT
CFIBOEFMBBS
NBBLU
EF
417
HFCSVJL
WBO
NFFSWPVEJHF
XFUFOTDIBQQFMJKLF
LFOOJT
WBBSEJHIFEFO
FO
FFO


Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

133

QSPGFTTJPOFMF
IPVEJOH
PN
JO
EF
TPDJBMF
QTZDIJBUSJF
TZTUFFNHFSJDIUF
QBUJqOUFO[PSH
FO
PQ
JOEJDBUJF
DSJTJTJOUFSWFOUJF
UF
WFSMFOFO
7FFM
EPFMHSPFQFO
WBO
KPOH
UPU
PVE
LPNFO
JO
BBONFSLJOH
WPPS
417[PSH
CFIBOEFMJOH
QSFWFOUJF
PG
EJFOTUWFSMFOJOH
%F[F
EJ WFSTJUFJU
CSFOHU
NFU
[JDI
NFF
EBU
EF
417
JO
WFSTDIJMMFOEF
EPNFJOFO
JOTUFMMJOHFO
FO
FDIFMPOT
[JKO
XFSL[BBNIFEFO
WFSSJDIU
)JK
LBO
UF
HBTU
[JKO
CJK
NFOTFO
UIVJT
JO
FFO
XJKLDFOUSVN
PQ
FFO
QPMJUJFCVSFBV
PG
FFO
TDIPPM
PG
JO
FFO
WFSQMFFHIVJT
%F
SPM
WBO
EF
417
BMT
TBNFOXFSLJOHTQBSUOFS
JT
DSVDJBBM
WPPS
EF
VJUPFGFOJOH
WBO
IFU
CFSPFQ %F
417
HBBU
NFU
DMJqOUFO
FO
IVO
TZTUFFN
EF
QTZDIJBUFS
BOEFSF
QSPGFTTJPOFMF
[PSH WFSMFOFST
FO
NBOUFM[PSHFST
FFO
TBNFOXFSLJOHTSFMBUJF
BBO
EJF
BGIBOLFMJKL
WBO
EF
PN TUBOEJHIFEFO
FO
EF
[PSHWSBBH
BDVVU
LPSUEVSFOE
PG
MBOHEVSFOE
WBO
BBSE
LBO
[JKO
%F
417
TUFNU
[JKO
BDUJWJUFJUFO
BMUJKE
[PSHWVMEJH
BG
NFU
EF
MFFGPNHFWJOH
WBO
EF
DMJqOU
%F
PVUSFBDIFOEF
XFSLXJK[F
HFSJDIU
PQ
IFSTUFM
WBO
EF
NBBUTDIBQQFMJKLF
QTZDIJTDIF
FO
TPNBUJTDIF
HF[POEIFJE
CSFOHU
NFU
[JDI
NFF
EBU
FS
OJFU
EJSFDU
HFCSVJL
LBO
XPSEFO
HFNBBLU
WBO
DPMMFHJBBM
PWFSMFH
PG
POEFSTUFVOJOH
)JFSEPPS
XPSEU
FS
FFO
HSPPU
CFSPFQ
HFEBBO
PQ
EF
QSPGFTTJPOBMJUFJU
FO
FJHFO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
WBO
EF
417
%F
417
NPFU
JO
TUBBU
[JKO
UPU
[FMGTUBOEJH
EJBHOPTUJTDI
FO
UIFSBQFVUJTDI
IBOEFMFO
CFTMVJUWPSNJOH
FO
SJTJDPJOTDIBUUJOH
FO
NPFU
CFTDIJLLFO
PWFS
FFO
VJUTUFLFOE
SF¿FDUJFG
WFSNPHFO %F
417
FSLFOU
EBU
XFUFOTDIBQ
FO
QSBLUJKLWPFSJOH
NFU
FMLBBS
WFSCPOEFO
[JKO
FO
CB TFFSU
[JKO
IBOEFMFO
[P
WFFM
NPHFMJKL
PQ
XFUFOTDIBQQFMJKL
CFXJKT
)JK
XFSLU
OBVX
TB NFO
NFU
EF
QTZDIJBUFS
NBBS
PPL
NFU
FFO
TDBMB
WBO
BOEFSF
QSPGFTTJPOBMT
)JK
WPFSU
PWFSMFH
TUFNU
[PSH
BG
DPBDIU
BNCVMBOU
WFSQMFFHLVOEJHFO
FO
BOEFSF
IVMQWFSMFOFST
HFFGU
FO
WSBBHU
DPOTVMUBUJF
XJTTFMU
FSWBSJOHFO
VJU
FO
IFFGU
WBBL
FFO
SFHJFGVODUJF
JO
EF
DPzSEJOBUJF
FO
EF
DPOUJOVuUFJU
WBO
EF
BNCVMBOUF
[PSH
0Q
XFMLF
XJK[F
EF
WFSQMFFH LVOEJH
TQFDJBMJTU
HH[
BMT
IPPGECFIBOEFMBBS
FFO
QMFL
LSJKHU
JO
EF
CBTJTHH[
JT
OPH
OJFU
IFMEFS
POEFS
BOEFSF
EPPS
EF
POEVJEFMJKLF
PQTUFMMJOH
WBO
EF
[PSHWFS[FLFSBBST
UFO
BBO [JFO
WBO
EF
FSLFOOJOH
WBO
EF
WFSQMFFHLVOEJH
TQFDJBMJTUHH[
74HH[
BMT
IPPGECFIBO EFMBBS
%F
74HH[
UPU
OV
UPF
NFSFOEFFMT
XFSL[BBN
CJOOFO
HSPUF
HH[JOTUFMMJOHFO
FO
WBBL
WFSCPOEFO
BBO
nnO
[PSHQSPHSBNNB
XPSTUFMU
POEBOLT
XFUUFMJKLF
SFHFMJOHFO
FO
HPFEF
WPPSCFFMEFO
OPH
NFU
IFU
[JDIUCBBS
NBLFO
WBO
EF
NFEJTDIF
UBLFO
EJF
IJK
HFBDIU
XPSEU
UF
IFSTDIJLLFO
)FU
´#FTMVJU
UJKEFMJKL
SFHFMT
[FMGTUBOEJHF
CFWPFHEIFJE
74HH[µ
XPSEU
FJOE

HFqWBMVFFSE .FU
EF
UPFOBNF
WBO
IFU
BBOUBM
IVMQWFSMFOFST
JO
IFU
BNCVMBOUF
WFME
MJKLU
IFU
WBO
XF [FOMJKL
CFMBOH
PN
UFO
BBO[JFO
WBO
FFO
PQUJNBMF
JOIPVEFMJKLF
FO
¾OBODJFFM
FG¾DJqOUF
[PSHWFSMFOJOH
JO
BMMF
MJKOFO
FFO
HPFEF
WFSUJDBMF
FO
IPSJ[POUBMF
GVODUJFEJGGFSFOUJBUJF
BBO
UF
CSFOHFO
UVTTFO
EF
WFSQMFFHLVOEJHFO
POEFSMJOH
ICPW
417
FO
74HH[


NBBS
PPL
NFU
EF
NFEJTDIF
BHPHJTDIF
FO
QTZDIPMPHJTDIF
EJTDJQMJOFT
)FU
HFWBBS
ESFJHU
EBU
EF
QBUJqOU
OJFU
EF
CFMPPGEF
LXBMJUFJUT[PSH
LSJKHU
NBBS
WFFM
WFSTOJQQFSEF
[PSH
FO
EBU
FS
WFFM
UJKE
FO
HFME
WFSMPSFO
[BM
HBBO
BBO
POEFSMJOHF
DPzSEJOBUJF
EPPSWFSXJK[JOH
FO
PWFSMFH


6.6.3

Praktijkvoorbeeld

&FO
KBSJHF
WSPVX
JT
EPPS
EF
IVJTBSUT
BBOHFNFME
CJK
EF
417
&S
[JKO
TUFNNJOHT XJTTFMJOHFO
TPNCFSIFJE
HFWPFMFOT
WBO
MFFHUF
FO
FNPUJPOFMF
POUSFEEFSJOH
OB
FFO


134

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

WFSCSPLFO
SFMBUJF
&S
JT
FFO
WFSNPFEFO
WBO
FFO
QPTUUSBVNBUJTDIF
TUSFTTTUPPSOJT
1544
FO
FFO
"T
**QFSTPPOMJKLIFJETTUPPSOJT
"T
**
JO
DPNCJOBUJF
NFU
NJEEFMFOHFCSVJL
[FMG CFTDIBEJHJOH
TVuDJEBMF
HFEBDIUFO
FO
JEFBUJFT
)BBS
PVEFST
[JKO
HFTDIFJEFO
FO
XPOFO
WFS
CJK
IVO
EPDIUFS
WBOEBBO
.PFEFS
JT
BMDPIPMJTUF
IBBS
WFSTMBWJOH
JT
HFEFFMUFMJKL
JO
SFNJTTJF
7BEFS
IFFGU
FFO
IPHF
NBOBHFNFOUGVODUJF
XBBSWPPS
IJK
WFFM
JO
IFU
CVJUFO MBOE
JT
%F
EZOBNJFL
JO
IFU
HF[JO
LFONFSLU
[JDI
EPPS
GZTJFLF
FO
FNPUJPOFMF
BGXF[JH IFJE
WBO
CFJEF
PVEFST
XBBSCJK
FS
WFFMWVMEJH
FTDBMBUJFT
[JKO
UVTTFO
CFJEF
PVEFST
PPL
JO
SFMBUJF
UPU
QBUJqOUF
EJF
FOJH
LJOE
JT
7PPSBGHBBOE
BBO
EF
JOUBLF
XJOU
EF
417
WFSEFSF
JOGPSNBUJF
JO
CJK
EF
IVJTBSUT
NFU
CF USFLLJOH
UPU
TPNBUJFL
FO
NFEJDBUJFHFCSVJL
%F
PVEFST
[JKO
OJFU
BBOXF[JH
CJK
EF
JOUBLF
.FU
UPFTUFNNJOH
WBO
QBUJqOUF
XPSEU
UFMFGPOJTDI
FFO
IFUFSPBOBNOFTF
BGHFOPNFO
)FU
BM
CFTUBBOEF
CFFME
PWFS
QBUJqOUF
FO
PWFS
EF
TZTUFFNEZOBNJFL
XPSEU
CFWFTUJHE
%F
JOUBLF
XPSEU
WBOXFHF
EF
MBCJMJUFJU
FO
XFFSTUBOE
WBO
QBUJqOUF
PQ
UXFF
NPNFOUFO
BGHF OPNFO
;JK
WVMU
WPPSBGHBBOE
BBO
EF
JOUBLF
EF
30.TDSFFOJOHTJOTUSVNFOUFO
02
0VU DPNF
2VFTUJPOOBJSF
FO
4*11
4DSFFOJOH
*OWFOUPSZ
PG
1TZDIPTPDJBM
1SPCMFNT
JO
%F
VJULPNTUFO
OB
JOUBLF
XPSEFO
JO
EF
JOEJDBUJFTUBG
WBO
POT
DFOUSVN
CFTQSPLFO
0Q
CBTJT
WBO
IFU
CFFME
FO
IFU
NPFJ[BNF
DPOUBDU
NFU
QBUJqOUF
FO
IBBS
PVEFST
XPSEU
HFLP[FO
WPPS
417HFTQSFLTDPOUBDUFO
&OLFMF
QTZDIPMPHJTDIF
UFTUT
XPSEFO
BGHFOPNFO
FO
PQ
CB TJT
WBO
EF
VJULPNTUFO
XPSEFO
EF
WPPSMPQJHF
EJBHOPTFT
"T
**
FO
1544
BBOHFIPVEFO
*O
EF
BDIU
HFTQSFLLFO
EJF
WPMHFO
TUBBO
IFU
PQCPVXFO
WBO
FFO
CFIBOEFMSFMBUJF
FO
FFO
WFSEFSF
PSJqOUBUJF
PQ
EF
LMBDIUFO
DFOUSBBM
*O
EF
FFSTUF
GBTF
MJHU
EF
GPDVT
PQ
TUBCJMJTB UJF
HFSFMBUFFSE
BBO
IFU
WFSNJOEFSFO
WBO
TVuDJEBMJUFJU
UFS
DPOUSPMF
XPSEU
NFFSEFSF
L
FSFO
EF
TVuDJEFDIFDLMJTU
BGHFOPNFO


IFU
[P
WFS
NPHFMJKL
UFSVHESJOHFO
WBO
NJEEF MFOHFCSVJL
FO
IFU
CFPPSEFMFO
WBO
EF
OPPE[BBL
UPU
IFU
HFCSVJL
WBO
QTZDIPGBSNBDB
0PL
TUBBO
EF
MFFGPNTUBOEJHIFEFO
QBUJqOUF
XPPOU
BMMFFO
JO
FFO
WBLBOUJFWFSCMJKG
IFFGU
FFO
VJULFSJOH
HFFO
[JOHFWFOEF
EBHCFTUFEJOH
CFUBMJOHTBDIUFSTUBOEFO
QSPCMFNFO
NFU
WFS[FLFSJOHFO
FO
EFSHFMJKLF
PQ
EF
WPPSHSPOE
%BBSOBBTU
XPSEU
FS
WFFM
BBOEBDIU
HFTDIPOLFO
BBO
QTZDIPFEVDBUJF
SPOE
QFSTPPOMJKLIFJETQSPCMFNBUJFL
FO
USBVNB
1B UJqOUF
XPSEU
OB
EF
TFSJF
HFTQSFLLFO
JO
DPOTVMU
HF[JFO
EPPS
FFO
WBO
EF
QTZDIJBUFST
EJF
IBBS
FFO
MJDIUF
EPTFSJOH
TFEBUJWB
FO
FFO
443*
WPPSTDISJKGU
7FSWPMHFOT
XPSEU
NFU
CFIVMQ
WBO
NPUJWFSFOEF
HFTQSFLTWPFSJOH
PQMPTTJOHTHFSJDIUF
UFDIOJFLFO
FO
FFO
&IFBMUIQSPHSBNNB
IFU
DBOOBCJTHFCSVJL
WFSNJOEFSE
5FWFOT
XPSEU
&IFBMUI
JOHF[FU
PQ
WFSTDIJMMFOEF
BOEFSF
NPNFOUFO
UFS
POEFSTUFVOJOH
WBO
EF
JOEJWJEVFMF
HFTQSFLTDPOUBDUFO
%FOL
EBBSCJK
BBO
QTZDIPFEVDBUJF
SFMBYBUJFUFDI OJFLFO
FO
IFU
HFCSVJL
WBO
PQ
DPHOJUJFWF
HFESBHTUIFSBQJF
HFCBTFFSEF
EBHCPFLGVOD UJFT
&S
JT
JOUFSDPMMFHJBBM
DPOUBDU
NFU
#SJKEFS
7FSTMBWJOHT[PSH
FO
PPL
NFU
FOLFMF
EBHCFTUFEJOHTWPPS[JFOJOHFO
XPOJOHCPVXDPzQFSBUJFT
EF
4PDJBMF
%JFOTU
FO
EF
[PSH WFS[FLFSBBS
XBBSCJK
QBUJqOUF
XPSEU
WFSXF[FO
OBBS
NBBUTDIBQQFMJKL
XFSL
7BOVJU
EF
T
ZTUFFNCFOBEFSJOH
[JKO
FS
WFSTDIFJEFOF
HFTQSFLLFO
NFU
QBUJqOUF
FO
IBBS
PVEFST
FO
XPSEU
QBSUJDJQBUJF
WBOVJU
IFU
OFUXFSL
WBO
EF
GBNJMJF
HFBDUJWFFSE
5FWFOT
LSJKHFO
[JK
OFUXFSL
FO
GBNJMJF
FFO
SPM
JO
IFU
TJHOBMFSJOHT
FO
DSJTJTQMBO
#PWFOEJFO
XPSEU
FS
NFU
QBUJqOUF
FFO
DSJTJTLJU
HFNBBLU
.FU
NJOEGVMOFTTPFGFOJOHFO
BBO
IFU
CFHJO
WBO
EF
HFTQSFLTDPOUBDUFO
XPSEU
QBUJqOUF
HFIPMQFO
PN
JO
IFU
IJFS
FO
OV
UF
CMJKWFO
FO
[P
IFU
EJTTPDJqSFO
NFFS
POEFS
DPOUSPMF
UF
LSJKHFO

Special verpleegkundige beroepsgroepen maatschappij en gezondheid

135

1BUJqOUF
XPSEU
OB
WJFS
NBBOEFO
WFSEFS
QTZDIPMPHJTDI
POEFS[PDIU
XBBSCJK
EF
IPPGEEJ BHOPTF
CPSEFSMJOF
QFSTPPOMJKLIFJETTUPPSOJT
XPSEU
CFWFTUJHE
1BUJqOUF
OFFNU
EFFM
BBO
FFO
HSPFQTUSBJOJOH
DSJTJTWBBSEJHIFEFO
EJF
EF
417
WFS[PSHU
*O
EF
JOEJWJEVFMF
HFTQSFL LFO
XPSEU
SVJNUF
HFNBBLU
WPPS
IFU
XFSLFO
BBO
FNPUJF
FO
BHSFTTJFSFHVMBUJFWBBSEJHIF EFO
&S
XPSEU
HFTUBSU
NFU
FFO
QSFUSFBUNFOUCFIBOEFMJOH
EJBMFDUJTDIF
HFESBHTUIFSBQJF
%(5
XBBS
QBUJqOUF
EF
417
PPL
BMT
WBBSEJHIFJETUSBJOFS
[BM
POUNPFUFO
*O
EF
MPPQ
WBO
EF
CFIBOEFMJOH
WJOEU
FFO
IFSPSJqOUBUJF
WBO
IFU
OFUXFSL
QMBBUT
PN
IBBS
JO
EF
UPFLPNTU
NFFS
UF
LVOOFO
POEFSTUFVOFO
*O
PWFSMFH
NFU
EF
GBNJMJF
WFSIVJTU
QBUJqOUF
OBBS
FFO
BOEFSF
SFHJP
EJDIUFS
CJK
FOLFMF
GBNJMJFMFEFO
%BBS
SPOEU
[JK
NFU
TVDDFT
EF
%(5CFIBO EFMJOH
BG
XBBSOB
[JK
OPH
FFO
WFSEFSF
CFIBOEFMJOH
WBO
IBBS
USBVNBLMBDIUFO
PWFSXFFHU
FO
FS
HFXFSLU
LBO
XPSEFO
BBO
FFO
WFSCFUFSJOH
WBO
IBBS
TPDJBBMNBBUTDIBQQFMJKL
GVOD UJPOFSFO
)FU
NJEEFMFOHFCSVJL
JT
EBO
[FT
NBBOEFO
JO
SFNJTTJF

6.6.4

Toekomst

*O
IFU
#FTUVVSMJKL
BLLPPSE
UPFLPNTU
((;

IFCCFO
PWFSIFJE
WFS[FLFSBBST
FO
((; /FEFSMBOE
BGTQSBLFO
HFNBBLU
PWFS
FFO
ESBTUJTDIF
JOLSJNQJOH
WBO
EF
JOUSBNVSBMF
[PSH
FO
TVCTUJUVUJF
WBO
EF
BGCPVX
NFU
BNCVMBOUF
[PSH
'8(
 
*O

[PV
FS
FFO
SFEVDUJF
WBO

WBO
EF
CFEEFODBQBDJUFJU
UFO
PQ[JDIUF
WBO

HFSFBMJTFFSE
NPFUFO
[JKO
&FO
CFMBOHSJKLF
SFEFO
JT
EF
LPTUFOTUJKHJOH
WBO
EF
HH[
FFO
IBMU
UPF
UF
SPFQFO
CF [VJOJHJOHFO
EPPS
UF
WPFSFO
FO
EF
[PSH
EJDIUFS
CJK
IVJT
UF
MFWFSFO
0G
EF
CFPPHEF
CF[VJ OJHJOHFO
EPPS
EF
HSPUF
USBOTJUJF
WBO
[PSHUBLFO
OBBS
EF
HFNFFOUF
PPL
[VMMFO
XPSEFO
HFIBBME
JT
EF
WSBBH
EF
BBOOBNFT
TUPFMFO
OPH
UF
XFJOJH
PQ
FGGFDUJWJUFJUTPOEFS[PFL
&FO
CFMBOHSJKLF
USBOTJUJF
JT
EJF
OBBS
FFO
CFUFSF
POEFSTUFVOJOH
WBO
EF
IVJTBSUT
BMT
QPPSUXBDIUFS
WBO
IFU
/FEFSMBOETF
[PSHTUFMTFM
1BUJqOUFO
NFU
MJDIUFSF
PG
NJEEFM[XBSF
Q
TZDIJTDIF
QSPCMFNFO
EJFOFO
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
PG
JO
EF
CBTJTHH[
UF
XPSEFO
CFIBOEFME
FO
CFHFMFJE
PN
[P
WFSXJK[JOHFO
OBBS
EF
UXFFEFMJKOTHH[
ESBTUJTDI
UF
WFS NJOEFSFO
5FHFMJKLFSUJKE
QSPQBHFFSU
EF
PWFSIFJE
EF
POUXJLLFMJOH
WBO
FFO
QBSUJDJQBUJF NBBUTDIBQQJK
XBBSJO
EF
SPM
WBO
EF
CVSHFS
JO
SFMBUJF
UPU
[JKO
FJHFO
HF[POEIFJE
WFSBOEFSU
JO
EJF
WBO
FFO
[FMGCFXVTUF
FO
LSJUJTDIF
DPOTVNFOU
NFU
FJHFO
WFSBOUXPPSEFMJKLIFJE
[FMGSFE[BBNIFJE
FO
JOGPSNFMF
OFUXFSLFO
WPPS
FWFOUVFMF
POEFSTUFVOJOH
JO
EF
PNHBOH
NFU
[JFLUF
.BOUFM[PSHFST
VJU
EF
GBNJMJFLSJOH
[VMMFO
WBOXFHF
XFSL
FO
PQWPFEJOHTUBLFO
TMFDIUT
CFQFSLU
JO[FUCBBS
[JKO

WBO
EF
XFSLFOEF
NBOUFM[PSHFST
WJOEU
EF[F
DPNCJOB UJF
MBTUJH
%F
QPTJUJF
WBO
EF
QBUJqOU
XPSEU
WFSTUFSLU
POEFS
NFFS
EPPS
FFO
HSPUFSF
JOWMPFE
WBO
QBUJqOUFOPSHBOJTBUJFT
PQ
IFU
QPMJUJFLF
CFMFJE
%BBSOBBTU
[PSHFO
OJFVXF
XFUUFO
[PBMT
EF
8FU
LXBMJUFJU
LMBDIUFO
FO
HFTDIJMMFO
JO
EF
[PSH
FSWPPS
EBU
EF
DMJqOU
SFDIU
IFFGU
PQ
[PSH
WBO
HPFEF
LXBMJUFJU
FO
IPPH
OJWFBV
0PL
TUJNVMFFSU
EF
PWFSIFJE
EF
CVSHFS
PN
FS
FFO
HF[POEF
MFFGTUJKM
PQ
OB
UF
IPVEFO
FO
OFFNU
QSFWFOUJF
FFO
QSPNJOFOUF
QMFL
JO
CJK
IFU
WPPSLPNFO
WBO
[JFLUFO
CJKWPPSCFFME
EPPS
NJEEFM
WBO
FFO
QSFWFOUJFDPOTVMU &FO
BOEFSF
CFMBOHSJKLF
POUXJLLFMJOH
JO
EF
HF[POEIFJET[PSH
JT
EF
JO[FU
WBO
EJWFSTF
WPSNFO
WBO
&IFBMUI
FO
EPNPUJDB
IVJTBVUPNBUJTFSJOH 
IFU
3JKLTJOTUJUVVU
WPPS
7PMLT HF[POEIFJE
FO
.JMJFV
3*7.
QMFJU
FDIUFS
WPPS
IFU
CFUFS
JO
LBBSU
CSFOHFO
WBO
EF
VJU
POEFS[PFL
HFCMFLFO
SJTJDPµT
PQ
POCFEPFMEF
HFWPMHFO
WPPS
EF
QBUJqOU
WBO
EF
UFDIOPMP HJF
[FMG
FO
WBO
EF
PSHBOJTBUJFT
EJF
&IFBMUI
JO[FUUFO


136

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

*O
EF
CFIBOEFMJOH
FO
CFHFMFJEJOH
WBO
[JFLUF
PG
EF
HFWPMHFO
EBBSWBO
[BM
EF
QBUJqOU
TUFFET
NFFS
HFTUJNVMFFSE
XPSEFO
FFO
QBSUOFSTDIBQ
BBO
UF
HBBO
NFU
[JKO
[PSHWFSMFOFS T 
%JU
TUBBU
CFLFOE
BMT
TIBSFE
EFDJTJPO
NBLJOH
4%. 
7BOVJU
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFH LVOEJHF
PQUJFL
WSBBHU
EJU
PN
FFO
CBTJTIPVEJOH
WBO
´NFFS[JKEJHF
QBSUJKEJHIFJEµ
)FU
HBBU
PN
SFTQFDUWPMMF
CFUSPLLFOIFJE
QFSTQFDUJFGXJTTFMJOH
FO
EF
CFSFJEIFJE
PN
EF
CF MBOHFO
WBO
FMLF
CFUSPLLFO
QBSUJK
POEFS
PHFO
UF
[JFO
PN
[P
UPU
FFO
LXBMJUBUJFG
HPFE
[PSHQMBO
UF
LPNFO
%JU
CFMFJE
WBO
4%.
MJKLU
PWFSJHFOT
JO
EF
TQSFFLLBNFS
WBO
EF
IVJTBSUT
PG
EF
TQFDJBMJTU
FO
JO
EF
[PSH
WPPS
LXFUTCBSF
HH[DMJqOUFO
OPH
OJFU
[P
HFNBLLFMJKL
UF
SFBMJTFSFO
%PPS
IVO
LXFUTCBSF
QPTJUJF
NBBS
PPL
EPPS
FFO
HFCSFL
BBO
LFOOJT
FO
[FMGWFSUSPVXFO
[JKO
MBOH
OJFU
BMMF
QBUJqOUFO
JO
TUBBU
PN
[FMG
EF
SFHJF
UF
WPFSFO
PWFS
IVO
CFIBOEFMJOH 5FHFMJKL
TUFMMFO
CVSHFST
NFFS
FJTFO
BBO
EF
[PSH
CFIBOEFMNPHFMJKLIFEFO
UFDIOPMP HJF
NFEJDBUJF
JOGPSNBUJFWPPS[JFOJOH
FO
DPNNVOJDBUJF
SPOE
[PSH
%F
[PSHWSBBH
WBO
PVEFSFO
[BM
OJFU
BMMFFO
JO
WPMVNF
UPFOFNFO
NBBS
PPL
WBO
BBSE
WFSBOEFSFO
NFFS
QTZDIJBUSJF
JO
DPNCJOBUJF
NFU
TPNBUJTDIF
BBOEPFOJOHFO %F
417CFSPFQTHSPFQ
EPFU
WJB
EF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
77/
NFF
JO
EF
QSPDFEVSF
PN
BMT
DBUFHPSJF
WBO
HFTQFDJBMJTFFSEF
WFSQMFFHLVOEJHFO
UF
XPSEFO
NFFHFOPNFO
JO
EF
NJOJTUFSJqMF
SFHFMJOH
XBBSJO
WPPSTDISJKGCFWPFHEIFJE
CJOOFO
FFO
TQFDJ¾FL
EFTLVOEJH IFJETHFCJFE
CJK
XFU
XPSEU
HFSFHFME
&FO
BBOUBM
BDUJWJUFJUFO
EJF
EF
417
NFU
CFUSFLLJOH
UPU
NFEJDBUJF
OV
BM
JO
EF
EBHFMJKLTF
QSBLUJKL
VJUWPFSU
[BM
EBO
OB
BBOQBTTJOH
WBO
IFU
DVSSJDVMVN
WBO
EF
QPTUICPPQMFJEJOH
417
XPSEFO
HFMFHJUJNFFSE *O
BMMF
ESJF
EF
OPH
VJU
UF
LSJTUBMMJTFSFO
[PSHLFUFOT
IVJTBSUTFO[PSH
FO
10)HH[
HFOFSB MJTUJTDIF
CBTJTHH[
FO
HFTQFDJBMJTFFSEF
HH[
[BM
EF
417
NFU
[JKO
CSFEF
DPNQFUFOUJFBSTF OBBM
FFO
CFMBOHSJKLF
LFSOEJTDJQMJOF
[JKO
%F
417
[BM
JO
EF
GVODUJF
WBO
10)HH[
EJBHOPTUJFL
DPOTVMUBUJF
USJBHF
FO
LPSUEVSFOEF
CFIBOEFMJOH
LVOOFO
MFWFSFO
BBO
EF
DMJqOUFO
JO
EF
IVJTBSUTFO[PSH
%F
UPFHFWPFHEF
XBBSEF
WBO
FFO
417
JO
EF
IVJTBSUTFO[PSH
JT
EBU
IJK
HPFE
LBO
JOTDIBUUFO
XBU
FFO
OPS NBMF
SFBDUJF
JT
WBO
JFNBOE
EJF
JO
CJK[POEFSF
PNTUBOEJHIFEFO
WFSLFFSU
EJF
WFFM
TUSFTT
PQMFWFSFO
FO
XBBS
EF
LBOUFMJOH
[JU
OBBS
QTZDIJTDIF
LMBDIUFO
PQMPQFOE
OBBS
FFO
QTZ DIJBUSJTDIF
TUPPSOJT
FO
FFO
DISPOJTDI
WFSMPPQ *O
EF
CBTJTHH[
EJF
OPH
WPMPQ
JO
POUXJLLFMJOH
JT
LBO
EF
417
BMT
HFFO
BOEFSF
EJTDJQMJOF
[JKO
FYQFSUJTF
JO[FUUFO
BMT
EFTLVOEJHF
JO
IFU
CFIBOEFMFO
FO
CFHFMFJEFO
WBO
DMJqOUFO
NFU
QTZDIJTDIF
FO
QTZDIJBUSJTDIF
QSPCMFNBUJFL
%JU
CFUFLFOU
EBU
EF
417
PQ
BMMF
WJFS
EF
QSFTUBUJFT
WBO
EF
CBTJTHH[
,PSU
.JEEFM
*OUFOTJFG
FO
$ISPOJTDI
LBO
XPSEFO
JO HF[FU
*O
XF[FO
JT
EF
417
JO
EF
CBTJTHH[
EF
FWFOLOJF
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
&O
XJF
XFFU
IFFGU
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
WBO
OV
CFIPFGUF
BBO
FFO
WFSWPMHPQMFJEJOH
PN
CFUFS
UPFHFSVTU
UF
[JKO
PQ
EF
WFSFJTUF
DPNQFUFOUJFT
FO
XPSEU
FS
JO
EF
OBCJKF
UPFLPNTU
JO
TBNFOXFSLJOH
NFU
IFU
QMBUGPSN
QPTUICP417
FFO
HF[BNFOMJKLF
PQMFJEJOH
NBBU TDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
NFU
NFFSEFSF
VJUTUSPPNWBSJBOUFO
POUXJLLFME
4BNFOWBUUFOE
[BM
EF
QPTUICPPQHFMFJEF
CSFFE
JO[FUCBSF
417
JO
BMMF
MJKOFO
FFO
CFMBOH SJKLF
FO
SFMBUJFG
HPFELPQF
LSBDIU
[JKO
PN
TBNFO
NFU
EF
QTZDIJBUFS
WFSQMFFHLVOEJHFO
FO
BOEFSF
EJTDJQMJOFT
EF
CFOPEJHEF
CFIBOEFMJOH
FO
[PSH
BBO
QBUJqOUFO
FO
TZTUFNFO
UF
CJFEFO
NFU
WPPSUEVSFOE
PPH
WPPS
EF
EZOBNJFL
WBO
EF
TPDJBMF
FO
DVMUVSFMF
DPOUFYU


Literatuur

Inleiding -BNCSFHUT
+
(SPUFOEPSTU
"
SFE 
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU
7FSQMFFHLVOEJHFO
FO
7FS[PSHFOEFO

)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 -BNCSFHUT
+
0QMFJEFO
WFSQMFFHLVOEJHFO
.BBUTDIBQQJK
FO
(F[POEIFJE
PQ
XFH
OBBS

TUBQ QFOQMBO
3PUUFSEBN
#VSFBV
-BNCSFDIUT


Hoofdstuk 1 #PPN
)$*
WBO
EFS
1IJMJQTFO
)
4UFWFOT
'
&FO
TDIFUT
WBO
EF
QSPGFTTJPOBMJTFSJOH
WBO
EF
XJKLWFS QMFHJOH
JO
/FEFSMBOE
JO
EF
MBBUTUF
WJKGUJH
KBBS
 
8JKLWFSQMFHJOH

FFO
VOJFL
/FEFS MBOET
WFSTDIJKOTFM
EF
BVUPOPNJF
WBO
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
(FXJOB
   )PVXBBSU
&
%F
IZHJqOJTUFO
"SUTFO
TUBBU
FO
WPMLTHF[POEIFJE
JO
/FEFSMBOE

(SPOJO HFO
)JTUPSJTDIF
6JUHFWFSJK
 ,PSTU
+,
WBO
EFS
0N
MJKG
FO
MFWFO
(F[POEIFJET[PSH
FO
HFOFFTLVOTU
JO
/FEFSMBOE
DJSDB

6USFDIU"OUXFSQFO
#PIO
4DIFMUFNB

)PMLFNB

 -JOUTFO
8
(F[POEIFJE
FO
PQFOCBSF
IZHJqOF
8BUFSTUBBU
FO
JOGSBTUSVDUVVS
1BQJFS
ESVL
FO
DPN NVOJDBUJF
*O
(FTDIJFEFOJT
WBO
EF
UFDIOJFL
JO
/FEFSMBOE
%F
XPSEJOH
WBO
FFO
NPEFSOF
TBNFOMFWJOH

%FFM
**
;VUQIFO
8BMCVSH
1FST
 .BDLFOCBDI
+1
/FEFSMBOETF
TUFNNFO
JO
FFO
&VSPQFFT
WFSIBBM
%F
POUXJLLFMJOH
WBO
EF
BDBEF NJTDIF
QVCMJD
IFBMUI
JO
/FEFSMBOE
*O
.BDLFOCBDI
+1
SFE 
5SFOET
JO
WPMLTHF[POEIFJE
FO
WPMLTHF[POEIFJET[PSH
"NTUFSEBN
&MTFWJFS
HF[POEIFJET[PSH
 1PQQFM
'
WBO
.BOEFNBLFST
,
4PDJBBMFDPOPNJTDIF
WFSTDIJMMFO
JO
[VJHFMJOHFO
FO
LJOEFSTUFSGUF
JO
/FEFSMBOE

#FWPMLJOH
FO
(F[JO
   8BSUFOB
#
)
(PFNBO
#PSHFTJVT
 
7BEFS
WBO
EF
WFS[PSHJOHTTUBBU
&FO
IBMWF
FFVX
MJCF SBMF
FO
TPDJBMF
QPMJUJFL
JO
/FEFSMBOE
"NTUFSEBN
"LTBOU


Hoofdstuk 2 #VMFDIFL
(.
#VUDIFS
),
.D$MPTLFZ
%PDIUFSNBO
+
7FSQMFFHLVOEJHF
JOUFSWFOUJFT
"NTUFSEBN
3FFE
#VTJOFTT
 (PSEPO
.
.BOVBM
PG
OVSTJOH
EJBHOPTJT
UI
FE
#PTUPO
+POFT

#BSUMFUU
 (PSEPO
.
7FSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTUJFL
QSPDFT
FO
UPFQBTTJOH
6USFDIU
%F
5JKETUSPPN
 (SBBG8BBS
)*
EF
)5
4QFLTOJKEFS
SFE 
/"/%"
*OUFSOBUJPOBM
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTFT
FO
DMBTTJ¾DBUJFT

)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 )FOEFSTPO
7
5IF
OBUVSF
PG
OVSTJOH
*O
(FPSHF
+
&E 
/VSTJOH
UIFPSJFT
UIF
CBTF
GPS
QSPGFTTJPOBM
OVSTJOH
QSBDUJDF
/PSXBML
$POOFDUJDVU
"QQMFUPO

-BOHF


H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

138

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

)FOEFSTPO
7
5IF
OBUVSF
PG
OVSTJOH
3F¿FDUJPOT
BGUFS

ZFBST
*O
.D&XFO
.
8JMMT
&
&ET 5IFP SFUJDBM
CBTJT
GPS
OVSTJOH
64"
-JQQJODPUU
8JMMJBNT

8JMLJOT
 )FSENBO
5)
)FBUI
$)
-VOOFZ
.
4DSPHHJOT
-
7BTTBMMP
#
/"/%"
*OUFSOBUJPOBM
/VSTJOH
%JBH OPTJT
%F¾OJUJPOT

$MBTTJ¾DBUJPO



)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 +PIOTPO
%
5IFPSZ
JO
OVSTJOH
CPSSPXFE
BOE
VOJRVF
/VSTJOH
3FT
   +POH
+
EF
4BMFOUJKO
$
SFE 
7FSQMFFHLVOEF
JO
QFSTQFDUJFG
5IFPSJFWPSNJOH
NPEFMMFO
FO
UIFP SJFqO
QSBLUJTDIF
UPFQBTTJOHFO
)PVUFO;BWFOUFN
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 ,JOH
*.
"
UIFPSZ
PG
OVSTJOH
TZTUFNT
DPODFQUT
QSPDFTT
/FX
:PSL
+PIO
8JMFZ
 ,JOH
*.
5PXBSE
B
UIFPSZ
PG
OVSTJOH
HFOFSBM
DPODFQUT
PG
IVNBO
CFIBWJPVS
/FX
:PSL
+PIO
8JMFZ
 -BMPOEF
.
"
OFX
QFSTQFDUJWF
PO
UIF
IFBMUI
PG
$BOBEJBOT
"
XPSLJOH
EPDVNFOU
0UUBXB
(PWFSO NFOU
PG
$BOBEB
 -FJOJOHFS
.
-FJOJOHFST
UIFPSZ
PG
OVSTJOH
DVMUVSBM
DBSF
EJWFSTJUZ
BOE
VOJWFSTBMJUZ
/VST
4DJ
2
   .PPSIFBE
4
+PIOTPO
.
.BBT
.-
4XBOTPO
&
SFE
7FSQMFFHLVOEJHF
[PSHSFTVMUBUFO
"NTUFSEBN
3FFE
#VTJOFTT
 /FVNBO
#
:PVOH
3
"
NPEFM
GPS
UFBDIJOH
UPUBM
QFSTPO
BQQSPBDI
UP
QBUJFOU
QSPCMFNT
/VSTJOH
3FT
 /JHIUJOHBMF
'
/PUFT
PO
OVSTJOH
8IBU
JU
JT
BOE
XIBU
JU
JT
OPU
/FX
:PSL
%
"QQMFUPO
BOE
$PN QBOZ
 0SFN
%
/VSTJOH
DPODFQUT
PG
QSBDUJDF
/FX
:PSL
.D(SBX
)JMM
 0SMBOEP
*
5IF
EZOBNJD
OVSTFQBUJFOU
SFMBUJPOTIJQ
GVODUJPO
QSPDFTT
BOE
QSJODJQMFT
/FX
:PSL
1VUOBN
 1FQMBV
)
*OUFSQFSTPOBM
SFMBUJPOT
JO
OVSTJOH
/FX
:PSL
1VUOBNµT
4POT
 3JFIM4JTDB
+
$PODFQUVBM
NPEFMT
GPS
OVSTJOH
QSBDUJDF
UI
FE
/PSXBML
"QQMFUPO

-BOHF
 3*7.
*OUFSOBUJPOBM
$MBTTJ¾DBUJPO
PG
'VODUJPOJOH
%JTBCJMJUZ
BOE
)FBMUI
8)0
(FOoWF
)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 3PHFST
.
"O
JOUSPEVDUJPO
UP
UIF
UIFPSFUJDBM
CBTJT
PG
OVSTJOH
1IJMBEFMQIJB
'"
%BWJT
 3PQFS
/
-PHBO
88
5JFSOFZ
"+
5IF
FMFNFOUT
PG
OVSTJOH
-POEPO
$IVSDIJMM
-JWJOHTUPOF
 3PZ
$
"EBQUBUJPO
B
DPODFQUVBM
GSBNFXPSL
GPS
OVSTJOH
/VSTJOH
0VUMPPL
 3PZ
$
*OUSPEVDUJPO
UP
OVSTJOH
BO
BEBQUBUJPO
NPEFM
&OHMFXPPE
$MJGGT
1SFOUJDF
)BMM
 5PQB[
.
(PMGFOTIUFJO
.
#PXMFT
,)
5IF
0NBIB
4ZTUFN
B
TZTUFNBUJD
SFWJFX
PG
UIF
SFDFOU
MJUFSB UVSF
+
"N
.FE
*OGPSN
"TTPD
 8BUTPO
+
/VSTJOH
)VNBO
TDJFODF
BOE
IVNBO
DBSF
"
UIFPSZ
PG
OVSTJOH
OE
QSJOUJOH 
/FX
:PSL
/BUJPOBM
-FBHVF
GPS
/VSTJOH

0SJHJOBM
XPSL
QVCMJTIFE
JO


Hoofdstuk 4 #VMFDIFL
(.
#VUDIFS
),
.D$MPTLFZ
%PDIUFSNBO
+
7FSQMFFHLVOEJHF
JOUFSWFOUJFT
"NTUFSEBN
3FFE
#VTJOFTT
 $JOHFM
$+.
WBO
EFS
,MJOJTDI
SFEFOFSFO
.FUIPEJFL
WPPS
QSPGFTTJPOFFM
IBOEFMFO
EPPS
WFS QMFFHLVOEJHFO
[PSHLVOEJHFO
FO
WFS[PSHFOEFO
)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 (SZQEPODL
.
;FMGNBOBHFNFOU
*O
#SJOL
3
WBO
EFO
5JNNFSNBOT
)
)BWFST
+
7FFOFOEBBM
)
WBO
SFE 
3VJNUF
WPPS
SFHJF
%FWFOUFS
,MVXFS

 )VCFS
.
+"
,OPUUOFSVT
-
(SFFO
FU
BM
)PX
TIPVME
XF
EF¾OF
IFBMUI
#.+
E -BMPOEF
.
"
OFX
QFSTQFDUJWF
PO
UIF
IFBMUI
PG
$BOBEJBOT
"
XPSLJOH
EPDVNFOU
0UUBXB
(PWFSO NFOU
PG
$BOBEB
 -BNCSFHUT
+
(SPUFOEPSTU
"
SFE 
-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTU
7FSQMFFHLVOEJHFO
FO
7FS[PSHFOEFO

)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 -JOHF
3
WBO
*OOPWFSFO
JO
EF
HF[POEIFJET[PSH
UIFPSJF
QSBLUJKL
FO
POEFS[PFL
"NTUFSEBN
3FFE
#VTJOFTT
 .PPSIFBE
4
+PIOTPO
.
.BBT
.-
4XBOTPO
&
SFE
7FSQMFFHLVOEJHF
[PSHSFTVMUBUFO
"NTUFSEBN
3FFE
#VTJOFTT
 0EFOCSFJU
.
.MMFS4UBVC
.
#SPLFM
+.
FU
BM
7FSQMFFHLVOEJHF
DMBTTJ¾DBUJFT
DSJUFSJB
FO
FWBMV BUJF
*O
%F
(SBBG8BBS
)*
4QFLTOJKEFS
)5
SFE
/"/%"
*OUFSOBUJPOBM
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBH OPTFT
FO
DMBTTJ¾DBUJFT

)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN


Literatuur

139

1PPM
"
1PPM5SPNQ
$
7FMUNBO7BO
7VHU
'
7PHFM
4
.FU
IFU
PPH
PQ
EF
UPFLPNTU
#FSPFQTDPNQF UFOUJFT
WBO
EF
ICPWFSQMFFHLVOEJHF
6USFDIU
7JMBOT
 3PTFOEBM
)
%PSTU
+
WBO
7BLCFLXBBN
JOEJDFSFO
&FO
IBOESFJLJOH
WPPS
XJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 3PTFOEBM
)
&SWF
3
WBO
IFU
8JKLWFSQMFHJOH
EF
HFFTU
JT
VJU
EF
¿FT
57;
 4DIVVSNBOT
.
&FO
OJFVXF
LJKL
PQ
WFSQMFFHLVOEF
*O
-BNCSFHUT
+
(SPUFOEPSTU
"
SFE 
-F SFO
WBO
EF
UPFLPNTU
7FSQMFFHLVOEJHFO
FO
7FS[PSHFOEFO

)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN

 5JNNFSNBOT
)
1PTNB
&
)BWFST
+
;FMGNBOBHFNFOU
WPMPQ
JO
CFXFHJOH
,XBMJUFJU
JO
[PSH
 ;XJFS
.
#SJOL
3
WBO
EFO
&SWBSJOHFO
WBO
QBUJqOUFO
*O
#SJOL
3
WBO
EFO
5JNNFSNBOT
)
)BWFST
+
7FFOFOEBBM
)
WBO
SFE 
3VJNUF
WPPS
SFHJF
%FWFOUFS
,MVXFS



Hoofdstuk 6 6.1 (SBBG8BBS
)*
EF
)5
4QFLTOJKEFS
SFE 
/"/%"
*OUFSOBUJPOBM
WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTFT
FO
DMBTTJ¾DBUJFT

)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 1FQMBV
)
*OUFSQFSTPOBM
SFMBUJPOT
JO
OVSTJOH
/FX
:PSL
1VUOBNµT
4POT
 77/
BGEFMJOH
+FVHE
&YQFSUJTFHFCJFE
KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF
6USFDIU
77/


6.2 )PPOEFSU
,
0PTUFOEPSQ
+
7FSQMFFHLVOEF
JO
EF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH
#BBSO
)#
VJUHFWFST
 7BBOESBHFS
-
%SJFTTFO
.BSFFVX
'
WBO
EFO
FU
BM
%F
LFOOJTJOGSBTUSVDUVVS
WBO
EF
PQFOCBSF
HF [POEIFJET[PSH
%FO
)BBH
;PO.X


6.3 #BLLFS
#
(BBMFO.VMEFS
/
WBO
)BBOTWBO
;VOEFSU
*
0VEF
/JKIVJT
4
3FOT
5
#FSPFQTEFFMQSP¾FM
"SCPWFSQMFFHLVOEJHF
6USFDIU
"777
 #PTUSzN
"
$PSJO
)
$PSF
$VSSJDVMVN
0DDVQBUJPOBM
)FBMUI
/VSTFT
$PQFOIBHFO
'0)/&6
 #VJKTF
".
%F
KVSJEJTDIF
QPTJUJF
WBO
EF
BSCPWFSQMFFHLVOEJHF
6USFDIU
-&77
 'PMLFSTNB
1
0VEF
/JKIVJT
4
5JNNFSNBOT
,
7FSIBHF
.
1SPGFTTJPOFFM
TUBUVVU
"SCPWFSQMFFHLVO EJHF
(SPOJOHFO
#FSPFQTPSHBOJTBUJF
"SCPWFSQMFFHLVOEF
 4&3
$PNNJTTJF
"SCFJETPNTUBOEJHIFEFO
"3#0 
4UFMTFM
WPPS
HF[POE
FO
WFJMJH
XFSLFO
%FO
)BBH
.J OJTUFSJF
WBO
4PDJBMF
;BLFO
FO
8FSLHFMFHFOIFJE

5F
EPXOMPBEFO
WJB
XXXTFSOM

6.4 "$5*;
+(;
MBBHESFNQFMJH
FO
EJDIUCJK

XXXBDUJ[OM+FVHEHF[POEIFJET[PSH %BN
1
,PTUFOFGGFDUJWJUFJU
WBO
EF
KFVHEHF[POEIFJET[PSH
;PFUFSNFFS
7FSEPODL
,MPPTUFS

"T TPDJBUFT
#7
 45.(
+BBSWFSTMBH

#FNNFM
4UJDIUJOH
5IVJT[PSH
.JEEFO(FMEFSMBOE


6.5 )FJMJHFST
1+.
/PPSENBO
+
,PSFWBBS
+$
%PSTNBO
4
)JOHTUNBO
-
7BO
%VMNFO
".
FU
BM
,FOOJT WSBBH
1SBLUJKLPOEFSTUFVOFST
JO
EF
IVJTBSUTQSBLUJKL
10)µT


LMBBS
WPPS
EF
UPFLPNTU
6USFDIU
/JWFM


140

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

/)(
4UBOEQVOU
PODPMPHJTDIF
[PSH
JO
EF
IVJTBSUTFOQSBLUJKL
6USFDIU
/)(
 4DIVVSNBOT
.
-BNCSFHUT
+
(SPUFOEPSTU
"
SFE 
77

#FSPFQTQSP¾FM
WFSQMFFHLVOEJHF
%FFM

6USFDIU
77/
 4UBS
+(
WBO
EFS
#PFS
+,8
EFO
1SPUPDPMMBJSF
$01%
[PSH
6USFDIU
/)(
 4UFWFSJOL
/
4MBFUT
+1+
4DIVVSNBOT
)
-JT
.
WBO
.FBTVSJOH
GSBJMUZ
EFWFMPQNFOU
BOE
UFTUJOH
PG
UIF
(SPOJOHFO
'SBJMUZ
*OEJDBUPS
('* 
(FSPOUPMPHJTU
 TQFDJBM
JTTVF
  4USVJKT
+/
5JM
+5
WBO
#BBO
$"
&YQFSJNFOUFSFO
NFU
EF
LFUFOECD
EJBCFUFT
#JMUIPWFO
3*7.
 7FSTDIVVS7FMUNBO
.
(SVJKUFST
/
.PTTFMNBO
*
&YQFSUJTFHFCJFE
QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF
6USFDIU
77/


6.6 #SPVOT
(1.'
4PDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
1SPFGTDISJGU
.BBTUSJDIU
6OJWFSTJUFJU
WBO
.BBTUSJDIU
 %FSLT
+
1BEU
*
WBO
EFS
#PPO
+
&YQFSUJTFHFCJFE
TPDJBBMQTZDIJBUSJTDIF
WFSQMFFHLVOEF
6USFDIU
77/
 '8(
5SFOESBQQPSU

%F
[PSH
UFSVH
OBBS
EF
UFLFOUBGFM
6USFDIU
'8(
 )FOTFMNBOT
)
#FNPFJ[PSH
0OHFWSBBHEF
IVMQ
WPPS
QTZDIPUJTDIF
QBUJqOUFO
%FMGU
&CVSPO
 )FSNBOJEFT8JMMFOCPSH
-
%FLLFS
+
/VTTFMEFS
)
$PzSEJOFSFO
FO
SFWBMJEFSFO
FFO
QSPKFDU
.BBOECMBE
(FFTUFMJKLF
7PMLTHF[POEIFJE
   )PPG
'
WBO
8PMG
+
#FSPFQ
417
&FO
POEFS[PFL
OBBS
XFSL
FO
UPFLPNTUQFSTQFDUJFWFO
WBO
TPDJBBM QTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHFO
6USFDIU
/D7H
 ,PFLLPFL
#
.FJKFM
#
WBO
4DIFOF
"
)VUTDIFNBFLFST
(
4PDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHFO
JO
/FEFSMBOE
FFO
FORVFUF
4PDJBMF
1TZDIJBUSJF
 .VMEFS
/
,SPPO
)
"TTFSUJWF
DPNNVOJUZ
USFBUNFOU
#FNPFJ[PSH
WPPS
QBUJqOUFO
NFU
DPNQMFYF
QSPCMFNFO
"NTUFSEBN
#PPN
 0PTUFSIVJT
)
(JKTXJKU)PGTUSB
.
7FSXBSE
WBO
HFFTU
FO
BOEFS
POHFSJFG
1TZDIJBUSJF
JO
/FEFSMBOE
 
)PVUFO
#PIO
4UB¿FV
WBO
-PHIVN
 1BEU
WBO
EFS
*
)PPQWPM
CF[PSHE
&JOEIPWFO
/7417
 7FOOFNBO
#
0OEFSXBUFS
,
#PPO
4
4NJUT
.
((;
JO
EF
XJKL
8JKLWFSQMFFHLVOEJHF
((;
EF
WFS CJOEFOEF
TDIBLFM

IUUQXXXOWTQWOMBGEFMJOHTQWBMWBMWOPUJUJFHH[JOEFXJKL KVMJQEG 

Leidraad opdrachten hoofdstuk 5

)JFSPOEFS
XPSEU
QFS
PQESBDIU
VJU
IPPGETUVL

BBOHFHFWFO
IPF
KF
EF[F
[PV
LVOOFO
BBO QBLLFO
)JFS
FO
EBBS
XPSEFO
BBOXJK[JOHFO
HFHFWFO
WPPS
WJOEQMBBUTFO
FO
IFU
MFHHFO
WBO
WFSCBOEFO
%F[F
MFJESBBE
JT
OJFU
CFEPFME
PN
KF
EF
BOUXPPSEFO
UF
HFWFO
InU
BOUXPPSE
CFTUBBU
MBOH
OJFU
BMUJKE


NBBS
PN
KF
PQ
XFH
UF
IFMQFO
CJK
IFU
NBLFO
WBO
EF
PQESBDIUFO

5.1

Competenties en rollen


&
S
[JKO
WFSTDIJMMFOEF
EF¾OJUJFT
WBO
DPNQFUFOUJFT
*O
EJU
MFFSXFSLCPFL
TUBBU
FS
nnO
;PFL
FS
NFFS
PQ
FO
CFTDISJKG
EF
LFONFSLFO
;JKO
FS
WFSTDIJMMFO
UVTTFO
EF
EJWFSTF
EF¾OJUJFT 

#FTDISJKG
FFO
DBTVT
VJU
KF
FJHFO
FSWBSJOH
#FTDISJKG
XFMLF
DPNQFUFOUJFT
KF
EBBSCJK
OPEJH
IBE
FO
PG
IFU
EBBSCJK
WPPSBM
HJOH
PN
LFOOJT
PN
BUUJUVEF
PG
PN
FSWBSJOH 

;PFL
EF
EF¾OJUJF
PQ
WBO
´SPMµ
FO
CFTDISJKG
IPF
EBU
WPSN
LSJKHU
JO
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO 
/PFN
[F
BMMF
[FWFO
FO
MFFS
[F
VJU
KF
IPPGE 
(B
IJFSCJK
CJKWPPSCFFME
VJU
WBO
FFO
CFTUBBOEF
MJFGTU
DPNQMFYF
DBTVT 

%FOL
FFOT
HPFE
OB
PWFS
XBU
WBO
CFMBOH
JT
WPPS
IFU
CFSPFQ
FO
XFMLF
BTQFDUFO
EBBSWBO
KJK
QFSTPPOMJKL
CFMBOHSJKL
WJOEU 
.
PHFMJKL
WJOE
KF
EF
[FWFO
SPMMFO
OJFU
DPNQMFFU
FO
[PV
FS
OPH
FFOUKF
CJK
NPFUFO
#FEFOL
EJU
FWFOUVFFM
JO
FFO
HSPFQKF
.BBS
NJTTDIJFO
WJOE
KF
[FWFO
PPL
XFM
UF
WFFM
FO
LBO
FS
WPMHFOT
KPV
XFM
XBU
WBOBG 
;
JKO
BMMF
WFSQMFFHLVOEJHFO
IFU[FMGEF
8PSEU
FS
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
JO
IFU
[JFLFOIVJT
XFSLFO
JFUT
BOEFST
WFSXBDIU
EBO
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
"MT
KF
IFU
OJFU
XFFU
LVO
KF
IFU
PPL
BBO
EF[F
NFOTFO
[FMG
WSBHFO
+F
EPDFOU
IFFGU
WBTU
XFM
OBNFO
WBO
WFSQMFFHLVOEJHFO
EJF
KF
LVOU
CFOBEFSFO


5.2

Determinanten



(F[POEIFJE
XPSEU
CFQBBME
EPPS
WFFM
GBDUPSFO
´EFUFSNJOBOUFOµ 
;FLFS
WPPS
FFO
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
UF
CFHSJKQFO


H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

142

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid




(
B
FFOT
LJKLFO
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
3*7.
%BBS
JT
WFFM
UF
WJOEFO
PWFS
EF[F
EFUFSNJOBOUFO 

)FU
LBO
IFMQFO
PN
IJFSCJK
VJU
UF
HBBO
WBO
FFO
CFTUBBOEF
DBTVT
*FNBOE
EJF
KF
JO
EF
QSBLUJKL
PG
UJKEFOT
KF
TUBHF
IFCU
NFFHFNBBLU
-PPQ
EBBSCJK
BMMF
EFUFSNJOBOUFO
WBO
IFU
NPEFM
BG
[PBMT
EBU
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
3*7.
JT
UF
WJOEFO
8BU
[PV
EF
JOWMPFE
EBBSWBO
LVOOFO
[JKO
PQ
HF[POEIFJE 

(B
WFSEFS
NFU
KF
BOUXPPSE FO
PQ
WSBBH

&O
CFEFOL
IPF
KJK
EJU
[PV
XJMMFO
BBOQBLLFO
FO
NFU
XJF
%FOL
WPPSBM
CSFFE 
)
PVE
CJK
EF[F
PQESBDIU
JO
JFEFS
HFWBM
EF
EFUFSNJOBOUFO
VJU
EF
WPSJHF
WSBHFO
JO
KF
IPPGE
*O
IPFWFSSF
TQFMFO
EJF
IJFS
FFO
SPM 

%F[F
PQESBDIU
TMVJU
BBO
CJK
EF
WPSJHF
#FEFOL
XFMLF
EFUFSNJOBOUFO
KJK
[PV
XJMMFO
BBOQBLLFO
&O
HFFG
EBO
PPL
BBO
IPF
KF
EBU
[PV
EPFO

(
FCSVJL
EF
BOEFSFO
PN
UF
UPFUTFO
PG
KF
PQ
FFO
HPFE
TQPPS
[JU
-VJTUFS
LSJUJTDI
OBBS
IFO
FO
QSPCFFS
PWFSFFOTUFNNJOH
NFU
FMLBBS
UF
CFSFJLFO
PWFS
FFO
NPHFMJKLF
BBOQBL
%JF
BBOQBL
LBO
CFUSFLLJOH
IFCCFO
PQ
NFFSEFSF
EFUFSNJ OBOUFO


5.3

Zorgverlener


+
F
IFCU
EF
PNTDISJKWJOH
WBO
[PSHWFSMFOFS
JONJEEFMT
HFMF[FO
&O
KF
IFCU
[FMG
PPL
JO
NFFSEFSF
PG
NJOEFSF
NBUF
FSWBSJOH
JO
EF
QSBLUJKL
#FEFOL
PQ
CBTJT
WBO
EJF
LFOOJT
FO
FSWBSJOH
XBU
KJK
JO
EF[F
SPM
IFU
CFMBOHSJKLTU
WJOEU
;P
MBOH
KF
EJU
HPFE
CFBSHV NFOUFFSU
[JKO
FS
HFFO
GPVUF
BOUXPPSEFO 

%JU
MFFSXFSLCPFL
IFFGU
OJFU
EF
BNCJUJF
WPMMFEJH
UF
[JKO
)FU
JT
HPFE
NPHFMJKL
EBU
FS
WBBSEJHIFEFO
OJFU
BBO
EF
PSEF
[JKO
HFLPNFO
EJF
KJK
XnM
WBO
CFMBOH
WJOEU
#FEFOL
FS
NJOJNBBM
nnO
FO
HFFG
BSHVNFOUFO 
$
VMUVVS
JT
WBO
HSPUF
JOWMPFE
PQ
HF[POEIFJE
FO
PQ
[PSH
-FFT
EF
WJFS
DBTFT
FO
CFTDISJKG
EF
JOWMPFE
EJF
DVMUVVS
IFFGU
PQ
IFU
IBOEFMFO
;PFL
IJFSWPPS
PPL
FFOT
PQ
XBU
-FJOJOHFS
IJFSPWFS
IFFGU
HFTDISFWFO
#JFEU
EBU
IBOEWBUUFO


5.4

Communicator


&
S
JT
WFFM
HFTDISFWFO
PWFS
DPNNVOJDFSFO
FO
[BLFO
EJF
EBBSCJK
WBO
CFMBOH
[JKO
4PNNJHF
BTQFDUFO
WJOE
KF
°
BM
EBO
OJFU
EPPS
QSBLUJKLFSWBSJOH
°
CFMBOHSJKLFS
EBO
BOEFSF
8FMLF
[JKO
EBU
FO
CFBSHVNFOUFFS
XBBSPN
KJK
EF[F
BTQFDUFO
[P
CFMBOHSJKL
WJOEU


.BBL
CJK
IFU
[PFLFO
HFCSVJL
WBO
JOUFSOFU
.PHFMJKL
IFC
KF
OPH
UPFHBOH
UPU
EF
EBUBCBTFT
WBO
FFO
IPHFTDIPPM
,JFT
EBO
EF
KVJTUF
USFGXPPSEFO
FO
[PFL
PQ
EF
NFFTU
SFDFOUF
QVCMJDBUJFT
(FFG
BBO
XBU
EF
JOIPVE
WBO
EJF
QVCMJDBUJFT
CFUFLFOU
WPPS
KPVX
IBOEFMFO
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE

(
B
IJFSCJK
WPPSBM
VJU
WBO
KF
FSWBSJOH
JO
EF
QSBLUJKL
PG
UJKEFOT
KF
TUBHF
(PFE
DPNNV OJDFSFO
JT
OJFU
BMUJKE
HFNBLLFMJKL
8FFT
CJK
IFU
CFBOUXPPSEFO
WBO
EF[F
WSBBH
[P


Leidraad opdrachten hoofdstuk 5

143

FFSMJKL
NPHFMJKL
#FTFG
EBU
OJFU
JFEFSFFO
BMMFT
WBO
OBUVSF
NFUFFO
HPFE
LBO
EPFO
#JK
EF[F
PQESBDIU
IFMQU
IFU
PN
KPVX
BOUXPPSEFO
WPPS
UF
MFHHFO
BBO
BOEFSFO
JO
KF
HSPFQ KF 
+F
[VMU
[JFO
EBU
EJF
FS
WFFM
WBO
IFSLFOOFO
FO
EBU
[JK
XFMMJDIU
PPL
CSVJL CBSF
UJQT
IFCCFO 

+F
IFCU
EF
WJFS
DBTFT
JONJEEFMT
BM
FFO
LFFS
EPPSHFMF[FO
%PF
EBU
OV
OPH
FFO
LFFS
NBBS
MFFT
EBO
BMMFT
WBOVJU
EF
JOWBMTIPFL
WBO
DPNNVOJDBUJF
8BU
[JF
KF
UVTTFO
NFOTFO
HFCFVSFO
FO
XBU
WJOE
KF
EBBSWBO 
0
PL
CJK
EF[F
WSBBH
JT
IFU
WBO
CFMBOH
PN
FFSMJKL
UF
[JKO
/JFNBOE
JT
QFSGFDU
)FU
HBBU
FSPN
EBU
KF
XFFU
XBBS
KF
HPFE
FO
XBBS
KF
NJOEFS
HPFE
JO
CFOU
1BT
EBO
LVO
KF
HSPFJFO


5.5

Samenwerker


#
FEFOL
IJFSCJK
PPL
FFOT
FFO
WPPSCFFME
CVJUFO
IFU
CFSPFQ
#JKWPPSCFFME
WBO
TDIPPM
UIVJT
PG
TQPSU
#FTDISJKG
[P
[PSHWVMEJH
NPHFMJKL
XBBSPN
KF
TBNFOXFSLFO
MFVL
WJOEU


4BNFOXFSLFO
IFFGU
TPNT
PPL
NJOEFS
MFVLF
LBOUFO
#FEFOL
XBBS
KF
EBU
IFCU
FSWBSFO
FO
XBU
EBU
WPPS
KPV
CFUFLFOEF

*
ONJEEFMT
IFC
KF
NFFS
[JDIU
HFLSFHFO
PQ
KPVX
FJHFO
TUFSLF
FO
[XBLLF
QVOUFO
&FO
WBO
EF
CFTUF
NBOJFSFO
PN
IJFSNFF
WFSEFS
UF
LPNFO
JT
EJU
UF
CFTQSFLFO
NFU
BOEFSFO
+F
[VMU
[JFO
EBU
EBU
WFFM
LBO
PQMFWFSFO

%
F[F
PQESBDIU
TQSFFLU
WPPS
[JDI
5JQ
HFCSVJL
WPPSBM
EF
GFFECBDL
EJF
KJK
CJK
EF
WPPS HBBOEF
PQESBDIUFO
WBO
BOEFSFO
IFCU
POUWBOHFO 

%F[F
WSBBH
JT
NJTTDIJFO
FFO
PQFO
EFVS
OBUVVSMJKL
JT
TBNFOXFSLFO
OJFU
BMUJKE
CFUFS
1SPCFFS
IJFS
FFO
DPODSFFU
WPPSCFFME
VJU
KF
FJHFO
FSWBSJOH
UF
CFTDISJKWFO
FO
MFH
VJU
,JKL
PPL
FFOT
JO
EF
MJUFSBUVVS
JOUFSOFU
EBUBCBTFT
FO
HB
PQ
[PFL
OBBS
WPPSCFFMEFO
XBBSCJK
TBNFOXFSLFO
EVJEFMJKL
CFUFS
FO
WPPSCFFMEFO
XBBSCJK
TBNFOXFSLFO
KVJTU
OJFU
CFUFS
JT
#FTQSFFL
EF[F
NFU
FMLBBS 
/
FFN
EF
DBTVT
EJF
KF
IFU
NFFTU
BBOTQSFFLU
%FOL
KF
JO
EBU
KJK
EF
WFSQMFFHLVO EJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
CFOU
JO
EJF
DBTVT
&O
CFTDISJKG
IPF
FO
NFU
XJF
FO
XBBSPN
KF
XJMU
TBNFOXFSLFO
;JKO
FS
NFFS
JO
KF
HSPFQ
NFU
EF[FMGEF
DBTVT
#FTQSFFL
EBO
BDIUFSBG
KVMMJF
CFWJOEJOHFO


#JK
EF[F
PQESBDIU
LBO
IFU
IFMQFO
PN
OBBTU
EF[F
DBTVT
PPL
EF
TQFDJBMT
BBO
IFU
FJOEF
WBO
IFU
MFFSXFSLCPFL
PWFS
EF
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
FO
EF
QSBLUJKLWFSQMFFH LVOEJHF
EPPS
UF
OFNFO
*O
IPFWFSSF
OPFNFO
[JK
FMLBBS
)PF
[PV
EJU
LPNFO
&O
IPF
[PV
EJU
WFSCFUFSE
LVOOFO
XPSEFO


5.6

Reflectieve professional


(FCSVJL
KF
CBTJTCPFLFO
FO
JOUFSOFU
8FFT
[P
WPMMFEJH
NPHFMJKL 
.
BBL
IJFSCJK
POEFSTDIFJE
UVTTFO
´JTUµ
FO
´TPMMµ
.FU
BOEFSF
XPPSEFO
IPF
JT
EJU
OV
JO
EF
QSBLUJKL
FO
IPF
[PV
IFU
NPFUFO

144

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid



(FCSVJL
CJK
WPPSLFVS
FFO
QSBLUJKLWPPSCFFME
%BU
LBO
OJFU
IFFM
NPFJMJKL
[JKO
PNEBU
IFU
BBOUBM
SJDIUMJKOFO
OPH
CFQFSLU
JT
#FEFOL
WFSWPMHFOT
IPF
KF
LVOU
BBOUPOFO
EBU
KF
POEBOLT
IFU
POUCSFLFO
WBO
FFO
SJDIUMJKO
UPDI
HPFEF
[PSH
LVOU
MFWFSFO 
1
BL
IJFSWPPS
´-FSFO
WBO
EF
UPFLPNTUµ
FS
FFOT
CJK
%F
CSPOWFSNFMEJOH
TUBBU
JO
IFU
MFFSXFSLCPFL
0G
FFO
WBO
EF
EBBSOB
WFSTDIFOFO
FYQFSUJTFHFCJFEFO
0Q
EF
XFCTJUF
WBO
77/
JT
IJFS
WFFM
PWFS
UF
WJOEFO

1
SPCFFS
IJFS
FFOT
´PVU
PG
UIF
CPYµ
UF
EFOLFO
4UBOEBBSEBOUXPPSEFO
[JKO
UF
HFNBL LFMJKL

1
SPCFFS
EF[F
DBTVT
OPH
FFOT
UF
MF[FO
NFU
BOEFSF
PHFO
EBO
WPPSIFFO
OV
NFU
EF
PHFO
WBO
EF
SF¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM
+F
[VMU
[JFO
EBU
KF
BOEFSF
EJOHFO
PQWBMMFO 
&O
EBU[FMGEF
HFMEU
WPPS
FFO
BOEFSF
DBTVT 

%F
WFSTDIJMMFOEF
DBTFT
[JKO
KF
JONJEEFMT
CFLFOE
#FEFOL
XBBS
CJK
EF[F
DBTFT


FFO
SPM
TQFFMU
FO
MFH
VJU
XBBSPN

5.7

Gezondheidsbevorderaar


0
Q
JOUFSOFU
JT
IJFSPWFS
IFU
OPEJHF
UF
WJOEFO
7FSUBBM
EBU
JO
KF
FJHFO
XPPSEFO
PG
OBBS
FFO
DPODSFUF
[PSHTJUVBUJF


#FOPFN
CJK
EF[F
DBTVT
XBU
KF
BBO
´[[µ
[JFU
FO
XBU
BBO
´HHµ
8BBS
[PV
FFO
WFSTDIVJ WJOH
IJFSUVTTFO
XFOTFMJKL
FO
NPHFMJKL
[JKO


/FFN
IJFS
FFO
BOEFSF
DBTVT
VJU
IFU
MFFSXFSLCPFL
-FFT
EF[F
OPH
FFOT
[PSHWVMEJH
EPPS
FO
HFFG
BBO
XBBS
KF
EFOLFO
FO
IBOEFMFO
[JFU
EBU
[JDI
WPPSBM
JO
EF
´[[IPFLµ
CFWJOEU
(FFG
PPL
BBO
XFMLF
NPHFMJKLIFEFO
KF
[JFU
PN
EBU
NFFS
JO
EF
SJDIUJOH
WBO
´HHµ
UF
MBUFO
CFXFHFO 

(FCSVJL
PPL
IJFS
IFU
JOUFSOFU
PN
JOGPSNBUJF
UF
WJOEFO
/FFN
EBBSOB
EF
UJKE
PN
UF
CFEFOLFO
XBU
KrK
FJHFOMJKL
WJOEU
FO
CFTQSFFL
EBU
JO
KF
HSPFQ KF  

+F
LVOU
EJU
[FMG
XBBSTDIJKOMJKL
WPPS
FFO
HSPPU
EFFM
CFEFOLFO
.PPJFS
[PV
[JKO
BMT
KF
IFU
WSBBHU
BBO
EF[F
WFSQMFFHLVOEJHFO
%BU
LPTU
XBU
FYUSB
UJKE
NBBS
MFWFSU
WFFM
NFFS
PQ
0WFSMFH
FFOT
NFU
KF
EPDFOU
FO
NFU
KF
HSPFQTMFEFO
IPF
KF
EJU
[PV
LVOOFO
PSHBOJTFSFO 

0Q
JOUFSOFU
JT
IJFS
WFFM
PWFS
UF
WJOEFO
,JKL
PPL
FFOT
PQ
EF
XFCTJUFT
WBO
IFU
7BO
,MFFG
*OTUJUVVU
FO
WBO
7JMBOT
3BBEQMFFH
PPL
IFU
7"".
IUUQXXXOJWFMOM
WSBBHBBOCPEBOBMZTFNPOJUPSFFSTUFMJKO 
#FTDISJKG
EBBSOB
IPF
KrK
EJU
[PV
BBOQBLLFO 

%FOL
IJFSCJK
OJFU
BMMFFO
BBO
EF
TBMBSJTLPTUFO
FO
IFU
BBOUBM
VSFO
IPFWFFM
VSFO
CFO
KF
FS
EFOL
KF
NFF
CF[JH


NBBS
PPL
BBO
EF
JOEJSFDUF
LPTUFO


&FO
XJKLTDBO
MFWFSU
FFO
HSPUF
IPFWFFMIFJE
BBO
JOGPSNBUJF
PQ
8FMLF
JOGPSNBUJF
[PV
KJK
WPPSBM
XJMMFO
HFCSVJLFO
FO
XBU
[PV
KF
EBBSNFF
XJMMFOLVOOFO
EPFO
"MT
KF
FS
OJFU
HPFE
VJU
LPNU
LVO
KF
IFU
PPL
WSBHFO
BBO
FFO
XJKLWFSQMFFHLVOEJHF
VJU
EF
QSBLUJKL 

#JK
EF
WPSJHF
PQESBDIUFO
IFC
KF
OBHFEBDIU
PWFS
HFME
FO
PWFS
EF
PQCSFOHTUFO
WBO
FFO
XJKLTDBO
#FEFOL
OV
FFOT
XFMLF
BOEFSF
NFOTFOQSPGFTTJPOBMT
KF
IJFSCJK
OPEJH
[PV
LVOOFO
IFCCFO
&O
XFMLF
DPNQFUFOUJFT
KJK[FMG
OPEJH
IFCU
PN
EJU
UF
LVOOFO
VJUWPFSFO

Leidraad opdrachten hoofdstuk 5

145



0WFS
EJU
CFHSJQ
JT
WFFM
UF
WJOEFO
PQ
JOUFSOFU
,JKL
PPL
FFOT
WFSEFS
EBO
/FEFSMBOE
8PSEU
FS
JO
IFU
CVJUFOMBOE
BOEFST
BBOHFLFLFO
UFHFO
[FMGNBOBHFNFOU


8FUFO
XBU
[FMGNBOBHFNFOU
JT
JT
nnO
EJOH
8FUFO
IPF
KF
IJFSNFF
BBO
EF
TMBH
LVOU
HBBO
JT
FDIUFS
JFUT
IFFM
BOEFST
*T
EBBS
XBU
PWFS
CFLFOE
&O
LVO
KF
FWFOUVFFM
[FMG
JFUT
CFEFOLFO 
#
FUFLFOU
[FMGNBOBHFNFOU
JO
BMMF
DVMUVSFO
IFU[FMGEF
1BL
FWFOUVFFM
EF
UIFPSJF
WBO
-FJOJOHFS
FS
FFOT
CJK
PN
EF[F
PQESBDIU
VJU
UF
WPFSFO 

)JFSWPPS
NPFU
KF
FFSTU
XFUFO
XBU
HF[POEIFJETCFWPSEFSJOH
FJHFOMJKL
JT
-FFT
[PESB
KF
EBU
IFMEFS
IFCU
EF
DBTVT
WBO
.BOEZ
OPH
FFOT
EPPS
8BU
[JF
KJK
IJFS
BBO
HF[POEIFJET CFWPSEFSJOH
7JOE
KF
EBU
EJU
HPFE
HBBU
PG
EBU
IFU
CFUFS
[PV
LVOOFO



%JU
JT
FFO[FMGEF
PQESBDIU
BMT
PQESBDIU

BMMFFO
CJK
FFO
BOEFSF
DBTVT
)FU
LBO
WFFM
PQMFWFSFO
BMT
KF
OB
B¿PPQ
KF
CFWJOEJOHFO
NFU
BOEFSFO
EPPSTQSFFLU
FO
OBHBBU
XBBS
EF
PWFSFFOLPNTUFO
FO
EF
WFSTDIJMMFO
[JUUFO
JO
KVMMJF
CFWJOEJOHFO

5.8

Organisator



0Q
EJU
HFCJFE
[JKO
FS
CFIPPSMJKL
WFFM
XFUUFO
#F[PFL
IJFSWPPS
NBBS
FFOT
EF
XFCTJUF
WBO
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
784
8FUUFO
XBBS
KF
[FLFS
WFFM
WBO
NPFU
XFUFO
[JKO
EF
;WX
EF
8M[
FO
EF
8NP
.BBS
PQ
IFU
EPNFJO
WBO
KFVHE
FO
QBSUJDJQBUJF
JT
PPL
WFFM
CFMBOHSJKLT
UF
WJOEFO
7FSWPMHFOT
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
KF
CFHSJKQU
XBU
EJF
XFUUFO
CFUFLFOFO
WPPS
KPVX
QSPGFTTJPOFMF
IBOEFMFO
/FFN
WPMEPFOEF
UJKE
WPPS
EF
VJUXFS LJOH
IJFSWBO
FO
CSFOH
EJU
EBBSOB
NFU
FMLBBS
JO
CFFME 

(FME
TUVVSU
;PFL
WPPS
KF
FJHFO
EPNFJO
VJU
PQ
XFMLF
XJK[F
EF[F
[PSH
XPSEU
CFLPT UJHE
#FOBEFS
IJFSWPPS
FWFOUVFFM
JFNBOE
VJU
EF
QSBLUJKL 
;
PFL
PQ
EF
XFCTJUF
WBO
784
FFOT
OBBS
%F
[PSH
IPFWFFM
FYUSB
JT
IFU
POT
XBBSE
IUUQ XXXSJKLTPWFSIFJEOMEPDVNFOUFOFOQVCMJDBUJFTSBQQPSUFOSBQQPSU EF[PSHIPFWFFMFYUSBJTIFUPOTXBBSEIUNM 
%BBS
WJOE
KF
FFO
NPPJ
PWFS[JDIU
WBO
[PSHVJUHBWFO
FO
WBO
NPHFMJKLIFEFO
WPPS
CF[VJOJHJOH 

%F[F
PQESBDIU
JT
OJFU
FFOWPVEJH
8FSL
EJU
HPFE
EPPS
CJK
WPPSLFVS
JO
LMFJOF
HSPFQKFT
-FH
WFSWPMHFOT
EF
VJULPNTUFO
BBO
BOEFSFO
WPPS
[PEBU
EJF
FSPQ
LVOOFO
SFBHFSFO
-FJEU
EBU
UPU
BBOQBTTJOH
WBO
KF
TVHHFTUJFT 

&S
[JKO
WFFM
NPEFMMFO
PQ
EJU
HFCJFE
,JKL
[FLFS
PPL
FFOT
OBBS
IFU
$BOWBTNPEFM
IUUQTXXXZPVUVCFDPNXBUDI W;FTM'M8UH  
%
F[F
PQESBDIU
[BM
OJFU
NFFWBMMFO
"MMFSFFSTU
JT
IFU
OJFU
FFOWPVEJH
PN
WPPS
nnO
DBTVT
FFO
CVTJOFTTDBTF
UF
NBLFO
.BBS
TUFM
OV
EBU
FS
WBBL
EF[FMGEF
QSPCMFNBUJFL
WPPSLPNU
JO
KPVX
QSBLUJKL
%BO
XPSEU
IFU
NJTTDIJFO
FFO
BOEFS
WFSIBBM

0
SHBOJTFSFO
LFOU
WFFM
BTQFDUFO
FO
WFSFJTU
EF
OPEJHF
WBBSEJHIFEFO
#FEFOL
XFMLF
ESJF
KrK
IFU
CFMBOHSJKLTU
WJOEU
FO
CFTDISJKG
XBBSPN 

+F
CFOU
JONJEEFMT
CFLFOE
NFU
BMMF
DBTFT
VJU
EJU
MFFSXFSLCPFL
,JKL
IJFS
OV
OPH
FFOT
OBBS
NFU
EF
CSJM
WBO
´PSHBOJTBUPSµ
PQ
FO
MFU
OV
WPPSBM
PQ
XBU
FS
QMBBUTWJOEU
UVTTFO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
FO
EF
DMJqOU
)PF
HPFE
HBBU
EBU
HF[BNFOMJKL
PSHBOJTFSFO 

0N
EF[F
WSBBH
UF
LVOOFO
CFBOUXPPSEFO
NPFU
KF
FFSTU
XFUFO
XBU
XJKL
FO
QSBL UJKLWFSQMFFHLVOEJHFO
[PBM
EPFO
+F
LVOU
EF[F
JOGPSNBUJF
WJOEFO
PQ
EF
XFCTJUF
WBO


146

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

77/
.BBS
PPL
EF
TQFDJBMT
BDIUFS
JO
IFU
MFFSXFSLCPFL
LVOOFO
EBBSCJK
CFIVMQ [BBN
[JKO
(B
EBBSOB
NFU
FMLBBS
JO
EJTDVTTJF
PWFS
EF
DBTVT
WBO
NFWSPVX
7FFOTUSB
8BU
HBBU
EBBS
°
JO
EF
PSHBOJTBUJF
°
HPFE
FO
XBU
OJFU


#JK
EF[F
PQESBDIU
LPNFO
WFFM
BTQFDUFO
VJU
WPPSHBBOEF
WSBHFO
CJK
FMLBBS
+F
NPFU
JFUT
XFUFO
PWFS
EF
PSHBOJTBUJF
WBO
[PSH
FO
PWFS
EF
CFLPTUJHJOH
FSWBO
)PF
[PV
KJK
EJU
XJMMFO
PSHBOJTFSFO
;JKO
EF
BOEFSFO
IFU
NFU
KF
FFOT

5.9

Professional en kwaliteitsbevorderaar


%
F
CFSPFQTDPEF
JT
UF
WJOEFO
PQ
JOUFSOFU
FO
JT
TOFM
EPPS
UF
MF[FO
%PF
EBU
LSJUJTDI
FO
CFEFOL
XBU
KrK
WBO
CFMBOH
WJOEU
#FTQSFFL
EBU
NFU
EF
BOEFSFO
,PNFO
EF[FMGEF
BTQFDUFO
OBBS
WPSFO

.
PHFMJKL
WJOE
KF
EF
CFSPFQTDPEF
OJFU
WPMMFEJH
FO
JT
FS
FFO
POEFSXFSQ
XBBSWBO
KJK
WJOEU
EBU
IFU
[FLFS
FFO
QMFL
[PV
NPFUFO
IFCCFO
JO
EF
CFSPFQTDPEF
(FFG
EBBS
XFM
HPFEF
BSHVNFOUFO
CJK 

;PFL
PQ
JOUFSOFU
OBBS
EF
WFSTDIJMMFOEF
EF¾OJUJFT
FO
LJFT
EF
EF¾OJUJF
EJF
WPPS
KPV
IFU
CFTU
PNTDISJKGU
XBU
[PSHJOOPWBUJF
JT 

&S
[JKO
WFFM
TUBQQFOQMBOOFO
UF
WJOEFO
8FML
LJFT
KJK
FO
XBBSPN
&O
XBU
LJF[FO
EF
BOEFSFO 
8
FMMJDIU
JT
IFU
IBOEJH
PN
FFSTU
FFO
WPPSCFFME
WBO
[PSHJOOPWBUJF
UF
CFTDISJKWFO
FO
WFSWPMHFOT
EF
EBBSCJK
CFOPEJHEF
DPNQFUFOUJFT
BBO
UF
HFWFO
#FEFOL
IJFSCJK
EBU
FS
WFSTDIJM
JT
UVTTFO
POUXJLLFMJOH
FO
JNQMFNFOUBUJF


%F[F
PQESBDIU
IPVEU
JO
EBU
KF
BBOHFFGU
IPF
JFUT
CFUFS
[PV
LVOOFO
'PSNVMFFS
IJFSWPPS
FFO
TNBSU EPFM
FO
NBBL
FFO
TUBQQFOQMBO
WPPS
JNQMFNFOUBUJF
(FCSVJL
IFU
TUBQQFOQMBO
EBU
KF
CJK

IFCU
HFLP[FO 
%JU
XPSEU
WBBL
WFSHFUFO
)PF
[PV
KJK
EJU
XJMMFO
PQQBLLFO


)JFSWPPS
JT
OPEJH
EBU
KF
XFFU
XBU
KPVX
CFEBDIUF
WFSOJFVXJOH
HBBU
LPTUFO
)FC
KF
EBU
JO
CFFME
7FSWPMHFOT
NPFU
KF
OBHBBO
XJF
EBBSWPPS
XJMLBO
CFUBMFO
;JKO
FS
NPHFMJKL
SFHFMJOHFO
FOPG
GPOETFO
PQ
EJU
HFCJFE
;PFL
EBU
VJU
FO
HB
OB
JO
IPFWFSSF
KF
EJF
LVOU
HFCSVJLFO
WPPS
KPVX
WFSOJFVXJOH


+F
LFOU
OV
EF
WJFS
DBTFT
#FTDISJKG
QFS
DBTVT
JO
IPFWFSSF
KJK
EBBS
WPSNFO
WBO
QSPGFT TJPOFMF
LXBMJUFJUTCFWPSEFSJOH
[JFU
#JK
XFMLF
DBTVT
WJOE
KF
EBU
EBU
HPFE
HBBU
&O
XBBS
[PV
EBU
CFUFS
LVOOFO
)PF
EBO


5.10

Algemeen



;PFL
WPPS
EF[F
PQESBDIU
FFSTU
FFOT
VJU
XBU
PO CFXVTU
PO CFLXBBN
JT
(B
EBO
CJK
KF[FMG
°
QFS
SPM
°
OB
JO
IPFWFSSF
KJK
PO CFXVTU
PO CFLXBBN
CFOU
%BU
JT
OJFU
FFOWPVEJH
FO
WSBBHU
IFU
OPEJHF
BBO
FFSMJKLIFJE
FO
SF¿FDUJFG
WFSNPHFO
-FH
EJU
WFSWPMHFOT
FFOT
WPPS
BBO
EF
BOEFSFO
JO
KF
HSPFQ KF
FO
WSBBH
IFO
PN

GFFECBDL
&O
CFEFOL
EBU
FS
NBBS
IFFM
XFJOJH
WFSQMFFHLVOEJHFO
[VMMFO
[JKO
EJF
UFO
BBO[JFO
WBO
BMMF
[FWFO
$BO.&%4SPMMFO
CFXVTU
CFLXBBN
[JKO

Leidraad opdrachten hoofdstuk 5

147



%F
EJBMPPH
JT
DSVDJBBM
WPPS
BMMFT
XBU
KF
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EPFU
,JKL
FFOT
LSJUJTDI
OBBS
EF
DBTFT
VJU
EJU
CPFL
FO
MFU
EBBSCJK
PQ
EF
EJBMPPH
UVTTFO
[PSHQSPGFTTJPOBM
FO
DMJqOU
*O
IPFWFSSF
WJOE
KF
EBU
EBU
HPFE
HBBU


#FTUVEFFS
FFSTU
IFU
FMGTUBQQFOQMBO
VJU
IPPGETUVL

FO
MFFT
EF
CFTDISJKWJOH
WBO
EF
TUBQQFO
OPH
FFOT
HPFE
EPPS
,JKL
EBO
FFOT
JO
IPFWFSSF
KF
EJF
TUBQQFO
UFSVH[JFU
JO
EF
WJFS
DBTFT
#FTDISJKG
QFS
TUBQ
PG
KF
EJF
IFSLFOU
JO
EF
DBTVT
FO
XBU
KF
EBBSWBO
[JFU
(FFG
PPL
BBO
PG
FS
WPMHFOT
KPV
TUBQQFO
[JKO
PWFSHFTMBHFO
1SPCFFS
EBBSCJK
QFS
TUBQ
BBO
UF
HFWFO
XBU
KrK
[PV
EPFO
FO
XBU
KF
EBBSWPPS
OPEJH
IFCU
BBO
DPNQFUFOUJFT
%JU
JT
FFO
PQESBDIU
EJF
[FLFS
EF
OPEJHF
UJKE
[BM
LPTUFO 

#FEFOL
EBU
KF
PQESBDIU

EVT
WJFS
LFFS
VJUWPFSU
WPPS
BMMF
DBTFT
JO
IPPGETUVL

0N
FS
[P
WFFM
NPHFMJKL
WBO
UF
MFSFO
JT
IFU
HPFE
PN
KF
CFWJOEJOHFO
NFU
FFO
HSPFQKF
UF
CFTQSFLFO
FO
OB
UF
HBBO
XBBS
FS
WFSTDIJMMFO
JO
BBOQBL
[JUUFO


Docentenhandleiding

%JU
CPFL
JT
FFO
MFFSXFSLCPFL
%BU
IPVEU
JO
EBU
IFU
[PXFM
LFOOJT
CJFEU
BMT
NBUFSJBBM
PN
IJFS NFF
UF
PFGFOFO
)FU
PFGFONBUFSJBBM
CFTUBBU
POEFS
BOEFSF
VJU
PQESBDIUFO
PN
IFU
HFMFFSEF
UPF
UF
QBTTFO
PG
PN
FSPQ
UF
SF¿FDUFSFO
6JUFJOEFMJKL
XPSEU
WFFM
HFMFFSE
JO
EF
QSBLUJKL
FO
[BM
FFO
CPFL
BMT
EJU
WPPSBM
EJFOFO
BMT
WPPSCFSFJEJOH
EBBSPQ
%PPS
PQ
FFO
CFQBBMEF
NBOJFS
UF
MFSFO
EFOLFO
FO
IBOEFMFO
%PPS
DSVDJBMF
[BLFO
PQ
FFO
HPFEF
NBOJFS
NFU
FMLBBS
UF
WFSCJOEFO
%PPS
DMJqOUFO
NFU
FFO
PQFO
FO
CSFEF
CMJL
UFHFNPFU
UF
USFEFO
&O
EPPS
IFU
CFTFG
UF
POUXJLLFMFO
EBU
IFU
PN
NFOTFOXFSL
HBBU
XBBSCJK
KF
[FMG
IFU
CFMBOHSJKLTUF
JOTUSVNFOU
CFOU
%BU
[JKO
EF
EJOHFO
XBBSBBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
FFO
CJKESBHF
XJM
MFWFSFO 0N
UF
CFHSJKQFO
XBU
FS
BBO
LFOOJT
WBBSEJHIFEFO
FO
BUUJUVEF
OPEJH
JT
XPSEU
BBOCFWP MFO
IFU
HFIFMF
CPFL
EPPS
UF
XFSLFO
(FTUBSU
XPSEU
NFU
EF
HFTDIJFEFOJT
FO
EF
BMHFNFOF
POUXJLLFMJOHFO
)JFSOB
XPSEU
EJU
WFSUBBME
OBBS
EF
CFOPEJHEF
DPNQFUFOUJFT
XBBSCJK
HFCSVJL
XPSEU
HFNBBLU
WBO
EF
$BO.&%4PNTDISJKWJOHFO
"BOHF[JFO
MF[FO
BMMFFO
OJFU
WPMEPFOEF
JT
PN
[JDI
EJU
FJHFO
UF
NBLFO
[JKO
FS
WFFM
FO
WFFM
WFSTDIJMMFOEF
PQESBDI UFO
JO
IFU
CPFL
PQHFOPNFO
)FU
NBUFSJBBM
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
CJFEU
EPDFOUFO
FO
TUV EFOUFO
WPMEPFOEF
WSJKIFJE
PN
POEFSXFSQFO
UF
TFMFDUFSFO
EJF
PQ
FFO
CFQBBME
NPNFOU
WBO
CFMBOH
[JKO
%F
PQESBDIUFO
LVOOFO
[PXFM
JOEJWJEVFFM
BMT
HSPFQTHFXJKT
XPSEFO
CFIBOEFME
7PPS
EPDFOUFO
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
FS
EPPSMPQFOE
XPSEU
HFPFGFOE
NFU
IFU
WFSUBMFO
WBO
EF
TUPG
OBBS
EF
QSBLUJKL
FO
EBU
FS
LSJUJTDI
XPSEU
OBHFEBDIU
PWFS
IFU
FJHFO
IBOEFMFO
WBO
EF
TUVEFOU )FU
EPFM
WBO
EJU
CPFL
JT
PN
EF
TUVEFOUWFSQMFFHLVOEJHF
UFO
BBO[JFO
WBO
EF[F
SPM MFO
UF
POEFSTUFVOFO
JO
IFU
CFSFJLFO
WBO
´CFXVTUF
CFLXBBNIFJEµ
7FMFO
[JKO
CJK
BBOWBOH
´POCFXVTU
POCFLXBBNµ
BOEFSFO
´CFXVTU
POCFLXBBNµ
%BU
LBO
QFS
QFS TPPO
°
FO
QFS
SPM

°
WBSJqSFO
%F
TUBQ
WBO
´POCFXVTU
POCFLXBBNµ
OBBS
´CFXVTU
POCFLXBBNµ
MPPQU
WJB
CFXVTUXPSEJOH
%PPS
NFU
IFU
NBUFSJBBM
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
UF
PFGFOFO
FO
IJFSPQ
JOUFOTJFG
UF
SF¿FDUFSFO
XPSEU
EF
TUVEFOU
[JDI
IJFSWBO
CFXVTU
%F
EPDFOU
IFFGU
IJFSCJK
FFO
CFMBOHSJKLF
SPM
EJF
JO
EF[F
GBTF
WPPSBM
JT
HFSJDIU
PQ
IFU
HFWFO
WBO
QFSTPPOMJKLF
GFFECBDL
"MT
EF
TUVEFOU
[JDI
CFXVTU
JT
WBO
[JKO
POCF LXBBNIFJE
BM
EBO
OJFU
PQ
POEFSEFMFO


LBO
EF
TUBQ
XPSEFO
HF[FU
OBBS
´CFXVTUF
CFLXBBNIFJEµ
WJB
CFLXBNJOH
%F
EPDFOU
JT
FS
JO
EF[F
GBTF
WPPSBM
PQ
HFSJDIU
TBNFO


H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

150

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

NFU
EF
TUVEFOU FO
EF
PQESBDIUFO
VJU
UF
XFSLFO
EF
TUVEFOUFO
UF
MBUFO
PFGFOFO
NFU
IFU
NBUFSJBBM
FO
IFO
FFO
POEFSCPVXEF
FO
USBOTQBSBOUF
IBOEFMXJK[F
UF
MBUFO
BBO MFSFO
%F[F
GBTFO
JO
TDIFNB onbewust onbekwaam 
ding

Figuur 1

bewust onbekwaam

bewust bekwaam


 



en en bijlen

Van onbewust onbekwaam naar bewust bekwaam

)FU
HFIFMF
USBKFDU
JO
EF[F
¾HVVS
JT
WPPSBM
WBO
UPFQBTTJOH
PQ
IFU
JOJUJqMF
POEFSXJKT
ICPW  /V
JT
IFU
NBUFSJBBM
VJU
EJU
CPFL
PPL
HFTDIJLU
WPPS
WFSQMFFHLVOEJHFO
JO
EF
QSBLUJKL
&FO
EFFM
WBO
IFO
LBO
[JDI
WJB
FFO
WFSHFMJKLCBBS
USBKFDU
CFXVTU
XPSEFO
WBO
IVO
POCF LXBBNIFJE
PQ
CFQBBMEF
BTQFDUFO
*NNFST
OJFU
BMMFT
XBU
OPEJH
JT
IFFGU
NFO
LVOOFO
WFSXFSWFO
UJKEFOT
EF
PPSTQSPOLFMJKLF
PQMFJEJOH
PG
JO
EF
QSBLUJKL
)FU
[JDI
´CFXVTU
POCFLXBBNµ
XFUFO
JO
CFQBBMEF
DPNQFUFOUJFT
CJFEU
EBO
EF
NPHFMJKLIFJE
[JDI
BMTOPH
UF
CFLXBNFO &FO
BOEFS
EFFM
WBO
EF
JO
EF
QSBLUJKL
XFSL[BNF
WFSQMFFHLVOEJHFO
IFFGU
NPHFMJKL
EF
CFOPEJHEF
WBBSEJHIFEFO
HBBOEFXFH
BM
JO
EF
QSBLUJKL
WFSXPSWFO
NBBS
JT
[JDI
EBBS
POWPMEPFOEF
PG
OJFU
WBO
CFXVTU
;JK
[JKO
EBO
´POCFXVTU
CFLXBBNµ
%PPS
CFXVTUXPS EJOH
LVOOFO
EF[F
QSPGFTTJPOBMT
[JDI
WFSEFS
POUXJLLFMFO
FO
[JDI
TUFWJHFS
QSP¾MFSFO
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
*O
TDIFNB

onbewust bekwaam

bewust bekwaam


ding

Figuur 2


en en bijleren

Van onbewust bekwaam naar bewust bekwaam

*O
CFJEF
HFWBMMFO
CMJKGU
EBBSOB
IFU
´DIFDLFO
FO
CJKMFSFOµ
WBO
HSPPU
CFMBOH
BBOHF[JFO
CJK
´CFXVTU
CFLXBNFOµ
BMUJKE
IFU
HFWBBS
PQ
EF
MPFS
MJHU
EBU
NFO
WFSWBMU
JO
BVUPNB UJTDI
SPVUJOFNBUJH
IBOEFMFO
XBBSEPPS
FS
WPPS
EF
JOEJWJEVFMF
DMJqOU
SFMFWBOUF
[B LFO
XPSEFO
HFNJTU
'FJUFMJKL
LPNU
EF
[PSHQSPGFTTJPOBM
PQ
EBU
NPNFOU
XFFS
JO
FFO
TJUVBUJF
WBO
POCFXVTUF
POCFLXBBNIFJE
FO
EBO
JT
IFU
WBO
CFMBOH
EBU
IFU
XFSL
[P
JT
HFPSHBOJTFFSE
EBU
FS
QSJLLFMT
[JKO
WPPS
CFXVTUXPSEJOH
FO
WFSWPMHFOT
XFFS
WPPS
CF LXBNJOH
%JU
NBBLU
PPL
FYQMJDJFU
POEFSEFFM
VJU
WBO
EF
SPM
WBO
QSPGFTTJPOBM
FO
LXBMJ UFJUTCFWPSEFSBBS
[JF
IPPGETUVL

WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL


Docentenhandleiding

151

#FEFOL
EBU
EF
NBUF
WBO
´SPMCFLXBBNIFJEµ
QFS
JOEJWJEV
[BM
WBSJqSFO
)FU
JT
WBO
CF MBOH
EBU
EF
TUVEFOUWFSQMFFHLVOEJHF
QFS
SPM
IFMEFS
IFFGU
JO
IPFWFSSF
IJK
CFXVTU
FO
CFLXBBN
JT
%F
EPDFOU
LBO
IJFSBBO
FFO
CFMBOHSJKLF
CJKESBHF
MFWFSFO
&FO
IBOEJH
IVMQ NJEEFM
IJFSCJK
JT
EF
EPPS
EF
4UJDIUJOH
#FWPSEFSJOH
8JKLWFSQMFFHLVOEF
4#8
POUXJL LFMEF
DIFDLMJTU
WPPS
IFU
JO
LBBSU
CSFOHFO
WBO
EF[F
´SPMCFLXBBNIFJEµ
%F[F
DIFDLMJTU
JT
PQHFOPNFO
JO
CJKMBHF

WBO
EF[F
EPDFOUFOIBOEMFJEJOH
)FU
VJUFJOEFMJKLF
EPFM
JT
FFO
WFSQMFFHLVOEJHF
NBBUTDIBQQJK
FO
HF[POEIFJE
EJF
BMT
WPM XBBSEJHF
QSPGFTTJPOBM
BMMF
$BO.&%4 SPMMFO
CFXVTU
CFLXBBN
VJUWPFSU
FO
EJU
DPOUJOV
DIFDLU
FO
IFSJKLU
%F
NPHFMJKLF
QMBBUT
WBO
EJU
MFFSXFSLCPFL
JO
EF
CBDIFMPSPQMFJEJOH
ICPW
JT
HMPCBBM
XFFSHFHFWFO
JO
POEFSTUBBOEF
UBCFM Tabel 1

De plaats van dit leer-werkboek in het hbo-v

Fase

Bekend veronderstelde basiskennis en -vaardigheden basiskennis verpleegkunde verpleegtechnische vaardigheden

bachelor-basis

verpleegkundige theorieën classificatiesystemen CanMEDS-rollen (Leren van de toekomst, V&V 2020) verpleegkundige M&G leer-werkboek 2020

bachelor-uitstroom MGZ

diverse expertisegebieden (wijkverpleegkundige, jeugdverpleegkundige enzovoort)

post-hbo

afhankelijk van behoefte

%F
NFFTUF
CBDIFMPSPQMFJEJOHFO
ICPW
LFOOFO
JO
EF
MBBUTUF
UXFF
KBBS
FFO
VJUTUSPPN WBSJBOU
.(;
.BBUTDIBQQFMJKLF
(F[POEIFJET[PSH 
5VTTFO
EF
EJWFSTF
PQMFJEJOHFO
JO
/FEFSMBOE
CFTUBBU
XFM
FOJHF
WBSJBUJF
JO
OBBNHFWJOH
JOIPVE
FO
EVVS
WBO
EF[F
VJU TUSPPNWBSJBOU
%JU
MFFSXFSLCPFL
JT
QSJNBJS
CFEPFME
PN
EBBSCJOOFO
UF
XPSEFO
HF CSVJLU
%BBSOBBTU
LBO
IFU
XPSEFO
HFCSVJLU
JO
QPTUICPPQMFJEJOHFO
FO
JO
EF
EBHF MJKLTF
QSBLUJKL
CJKWPPSCFFME
BMT
PFGFONBUFSJBBM
)FU
XFSLFO
NFU
EJU
MFFSXFSLCPFL
WFSFJTU
WPPS
EPDFOUFO
WFSEFS
HFFO
TQFDJ¾FLF
WPPS CFSFJEJOH
7BO[FMGTQSFLFOE
XPSEU
FSWBO
VJUHFHBBO
EBU
EF
EPDFOU
EF
SFMFWBOUF
WFS QMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
CFIFFSTU
FO
EF[F
JO
EF
QSBLUJKL
LBO
UPFQBTTFO
7FSEFS
JT
IFU
CFTDIJLLFO
PWFS
FFO
¿JOLF
IPFWFFMIFJE
QSBLUJKLFSWBSJOH
WPPS
EPDFOUFO
FFO
QSF 8JK
BEWJTFSFO
EJU
CPFL
QFS
POEFSEFFM
UF
CFIBOEFMFO
%BU
CFUFLFOU
TUBSUFO
NFU
EF
HF TDIJFEFOJT
FO
BMHFNFOF
POUXJLLFMJOHFO
FO
WFSWPMHFOT
JOHBBO
PQ
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
FO
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
8BU
JO
EF
QSBLUJKL
HPFE
XFSLU
JT
TUVEFOUFO
[FMG
FFO
UIFPSJF
UF
MBUFO
´VJU[PFLFOµ
FO
EJF
WFSWPMHFOT
BBO
EF
BOEFSFO
UF
MBUFO
QSFTFOUFSFO
)FU[FMGEF
HFMEU
WPPS
EF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
/BBTU
EF
JO
EJU
MFFSXFSLCPFL
HFOPFNEF
CSPOOFO
JT
FS
WFFM
JOGPSNBUJF
UF
WJOEFO
PQ
IFU
JOUFSOFU
7PPS
HSPFQFO
EJF
BM
XBU
WFSEFS
[JKO
JT
IFU
BBO
UF
CFWFMFO
PN
DBTFT
WBOVJU
WFSTDIJMMFOEF
UIFPSJFqO
UF
MBUFO
VJUXFSLFO
%F
WJFS
DBTFT
EJF
JO
EJU
CPFL
[JKO
PQHFOPNFO
[JKO
IJFSWPPS
[FFS
HFTDIJLU
%JU
MFWFSU


152

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

WBBL
WFSSBTTFOEF
FO
VJUFFOMPQFOEF
JO[JDIUFO
PQ
PWFS
XBU
FS
BBO
EF
IBOE
JT
FO
PWFS
XBU
WFSQMFFHLVOEJHFO
[PVEFO
LVOOFO
EPFO
8BU
EF
$BO.&%4SPMMFO
CFUSFGU
LBO
FS
QFS
CJKFFOLPNTU
XPSEFO
JOHBBO
PQ
nnO
SPM
UFHFMJKLFSUJKE
HFWPMHE
EPPS
IFU
VJUWPFSFO
WBO
EF
CJKCFIPSFOEF
PQESBDIUFO
%F[F
PQ ESBDIUFO
IFCCFO
WPPS
FFO
EFFM
CFUSFLLJOH
PQ
EF
JO
EJU
CPFL
PQHFOPNFO
DBTFT
FO
CFWJOEFO
[JDI
JO
IPPGETUVL

"BOCFWPMFO
XPSEU
PN
TUVEFOUFODVSTJTUFO
BBO
IFU
FJOE
WBO
EF
NPEVMFNJOPS
UF
MBUFO
XFSLFO
BBO
EF
HMPCBMF
BGTMVJUFOEF
PQESBDIUFO
%F[F
[JKO
PQHFOPNFO
BMT
TMPUPQESBDIU FO
QFS
SPM
JO
IPPGETUVL

%PPS
EF[F
PQESBDIUFO
XPSEFO
BMMF
SPMMFO
HFuOUFHSFFSE
FO
JO
WFSCBOE
HFCSBDIU
NFU
IFU
WFSQMFFHLVOEJH
SF EFOFSFO
%F
WFSXBDIUJOH
JT
EBU
IFU
CPFL
PQ
EJF
NBOJFS
JO
NJOJNBBM
UXFF
GVMMUJNF
UPU
NBYJNBBM
[FT
NBBOEFO
QBSUUJNF
LBO
XPSEFO
CFIBOEFME
)FU
QBTU
EBBSNFF
HPFE
CJOOFO
EF
NFFTUF
NJOPST
/BUVVSMJKL
JT
IFU
PPL
NPHFMJKL
PN
BMMFFO
CFQBBMEF
EFMFO
VJU
EJU
MFFSXFSLCPFL
UF
CFIBOEFMFO 5PU
TMPU
CFTDISJKWFO
XF
IJFSOB
WBO
ESJF
IPPGETUVLLFO
EF
NPHFMJKLF
MFFSEPFMFO
"MMF
PQESBDIUFO
JO
IPPGETUVL

[JKO
FSPQ
HFSJDIU
PN
BBO
EF[F
EPFMFO
UF
XFSLFO

Hoofdstuk 1: Geschiedenis en ontwikkelingen %F
TUVEFOU …

IFFGU
[JDIU
PQ
EF
CFMBOHSJKLTUF
POUXJLLFMJOHFO
JO
EF
FFSTUFMJKOT[PSH
WBO
EF
BGHF MPQFO
FFVX …

LBO
EF
IVJEJHF
POUXJLLFMJOHFO
CFOPFNFO
FO
LBO
EF
MJOL
MFHHFO
OBBS
IFU
WFSMFEFO …

LBO
BBOHFWFO
XBU
EF
CFNPFJFOJT
WBO
EF
PWFSIFJE
JT
HFXFFTU
NFU
FFSTUFMJKOT[PSH …

CFHSJKQU
GFOPNFOFO
BMT
QSPGFTTJPOBMJTFSJOH
TDIBBMWFSHSPUJOH
FO
CVSFBVDSBUJTFSJOH
FO
LBO
EF[F
PNTDISJKWFO …
L
BO
PQ
CBTJT
WBO
POUXJLLFMJOHFO
VJU
IFU
WFSMFEFO
POEFSCPVXE
BBOHFWFO
XBU
NPHF MJKLF
USFOET
[VMMFO
[JKO

Hoofdstuk 2: Theorieën en classificatiesystemen %F
TUVEFOU …
LFOU
EF
VJUHBOHTQVOUFO
WBO
CFMBOHSJKLF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO …
LBO
EJF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO
WFSUBMFO
OBBS
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
QSBLUJKL …
J
T
JO
TUBBU
PN
WBOVJU
WFSTDIJMMFOEF
QFSTQFDUJFWFOUIFPSJFqO
OBBS
FFO
DBTVT
UF
LJKLFO …
LBO
POEFSCPVXE
CFBSHVNFOUFSFO
XBBSPN
IJK
WPPS
FFO
CFQBBMEF
UIFPSJF
LJFTU …
LFOU
EF
CFMBOHSJKLF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO …

LBO
EF
POEFSMJOHF
WFSTDIJMMFO
UVTTFO
EJF
DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO
WFSXPPSEFO
FO
IVO
UPFQBTTJOH
CFTDISJKWFO

Hoofdstuk 4 en 5: CanMEDS-rollen %F
TUVEFOU …
LFOU
EF
OJFVXF
EF¾OJUJF
WBO
HF[POEIFJE …
XFFU
XBU
[FMGNBOBHFNFOU
FO
[FMGNBOBHFNFOUPOEFSTUFVOJOH
JOIPVEFO

Docentenhandleiding

153

…
LFOU
IFU
QSJNBJSF
EPFM
WBO
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO …
LFOU
EF
UXFF
QJKMFST
WBO
WFSQMFFHLVOEJH
IBOEFMFO …
LBO
WFSXPPSEFO
XBBSPN
EF[F
UXFF
QJKMFST
[P
CFMBOHSJKL
[JKO …
CFHSJKQU
IFU
WFSCBOE
UVTTFO
EF[F
UXFF
QJKMFST
FO
EF
WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO …
LFOU
EF
FMG
TUBQQFO
WBO
IFU
WFSQMFFHQSPDFT …
LBO
QFS
TUBQ
EF
CFOPEJHEF
BDUJWJUFJUFO
CFOPFNFO …
JT
JO
TUBBU
EF[F
FMG
TUBQQFO
PQ
FFO
DBTVT
UPF
UF
QBTTFO …
LFOU
BMMF
[FWFO
$BO.&%4SPMMFO …
XFFU
WBO
[JDI[FMG
JO
IPFWFSSF
IJK
QFS
SPM
PO CFXVTU
PO CFLXBBN
JT
BO
IFU
CFMBOH
WBO
EF
$BO.&%4SPMMFO
BBO
EF
IBOE
WBO
EF
WJFS
DBTFT
JO
EJU
CPFL
…
L WFSXPPSEFO …
JT
JO
TUBBU
BMMF
SPMMFO
NFU
FMLBBS
JO
WFSCBOE
UF
CSFOHFO

Bijlage 1: SBW-checklist CanMEDS-rollen

XXXPQMFJEJOHXJKLWFSQMFFHLVOEJHFOM

Naam: Rollen

Datum: Aspecten

Kennis

Vaardigheid

Attitude

Ervaring

theorieën anamnese afnemen diagnosticeren Zorgverlener

indiceren onderbouwen vastleggen in zorgplan sturen op outcome individueel systeem multidisciplinair

Communicator

financiers mondeling schriftelijk ondersteunende middelen met cliënt met systeem in ketens

Samenwerker

heb een visie op ... benader partijen creëer verbanden neem bewuste positie in

H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

156

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

ben kritisch op mezelf doe aan intervisie Reflectieve beroepsbeoefenaar

ben verwonderd onderscheid eigen kader houd vakliteratuur bij evidence-based practice organiseer kennisdeling ken mijn wijk maak wijkscans

Gezondheidsbevorderaar

stel wijkdiagnose determinanten zelfmanagement verbeterplan basisprincipes organiseren/coördineren financiering zorg

Organisator kosten-batenanalyse leiderschap tonen eindverantwoordelijk beroepscode stel grenzen Professional en kwaliteitsbevorderaar

verleg deze onderbouwd richtlijnen vak doorontwikkelen collega’s aanspreken

5PFMJDIUJOH Aspect

Omschrijving

Kennis

kent de (eventuele) basisprincipes, achterliggende modellen enzovoort

Vaardigheid

kan dit (aantoonbaar) toepassen

Attitude

doet dit met overtuiging

Ervaring

doet dit al geruime tijd (meer dan 2 jaar)

)PF
JO
UF
WVMMFO Jouw mening Ik denk goed/voldoende Ik twijfel/weet niet zeker Ik heb op dit gebied nog wat te leren

Invullen met + +/– –

Dankwoord

&FO
CPFL
BMT
EJU
LBO
BMMFFO
NBBS
UPU
TUBOE
LPNFO
NFU
IVMQ
WBO
WFMF
NFOTFO
*O
EF
FFS TUF
QMBBUT
EPPSEBU
IFU
JOEJSFDU
EF
SFTVMUBOUF
JT
WBO
BMMF
FSWBSJOH
EJF
JL
EBOL[JK
BOEFSFO
IFC
NPHFO
PQEPFO
JO
EF
[PSH
IFU
PWFSIFJET CFMFJE
FO
IFU
POEFSXJKT
5FO
UXFFEF
PN EBU
WFMFO
EJSFDU
CFUSPLLFO
[JKO
HFXFFTU
CJK
EF
UPUTUBOELPNJOH
WBO
EJU
CPFL
.FOTFO
EJF
[POEFS
BBS[FMFO
IFCCFO
UPFHF[FHE
TUVLLFO
UFLTU
BBO
UF
MFWFSFO
PG
EJF
[JDI
MJFUFO
JOUFSWJFXFO
)JFSCJK
XJM
JL
&WFMJOF
"MCFSUT
'SBOL
#BMUVT
"OESn
#MBOLFTUJKO
+FBOOFUUF
WBO
#VTTFM
+PTn
WBO
%PSTU
1FUSB
%JKLTUSB
-FPOPPS
)FSNBOJEFT8JMMFOCPSH
,BSMJKO
)PPOEFSU
1VTIQB
)PQQFOFS
NFEJTDI
KPVSOBMJTU
"MJqUUF
+POLFST
*OHF
4FQ
:WPOOF
4UFSLFO
%JBOOF
7FSIVMTU
.BSKBO
7FSTDIVVS7FMUNBO
FO
:WPOOF
7FVMJOHT
EBOLFO
WPPS
IVO
XBBSEFWPMMF
CJKESBHFO
BBO
EJU
CPFL *O
IFU
CJK[POEFS
EBOL
JL
3PC
WBO
EFS
4BOEF
[PXFM
WPPS
IFU
TDISJKWFO
WBO
FFO
IJTUP SJTDI
IPPGETUVL
BMT
WPPS
IFU
BDUJFG
NFFEFOLFO
FO
EPPSMPQFOE
HFWFO
WBO
DPOTUSVDUJFWF
GFFECBDL
PQ
NJKO
UFLTUFO (SBBH
EBOL
JL
IJFSCJK
PPL
EF
PSHBOJTBUJFT
EJF
EF
BGHFMPQFO
KBSFO
HF[BNFOMJKL
IFU
MFDUPSBBU
8JKL[PSH
NPHFMJKL
IFCCFO
HFNBBLU
IFU
,FOOJTDFOUSVN
;PSHJOOPWBUJF
WBO
)PHFTDIPPM
3PUUFSEBN
5IVJT[PSH
3PUUFSEBN
IFU
(FSBSE
WBO
,MFFG
'POET
FO
EF
4UJDIUJOH
#FWPSEFSJOH
.BBUTDIBQQFMJKLF
%JFOTUWFSMFOJOH
3PUUFSEBN
/BOOJF
8JFH NBO
WBO
IFU
'MPSFODF
/JHIUJOHBMF
JOTUJUVVU
CFEBOL
JL
WPPS
IFU
CFTDIJLCBBS
TUFMMFO
WBO
CFFMENBUFSJBBM 5FO
TMPUUF
XJM
JL
EF
VJUHFWFS
'SBODJTDP
5JKTTF
,MBTFO
WBO
3FFE
#VTJOFTT
&EVDBUJPO
EBO LFO
WPPS
[JKO
POEFSTUFVOJOH
FO
WPPSBM
WPPS
[JKO
HFEVME
FO
WPMIBSEJOH
*L
IPPQ
EBU
EJU
CPFL
FFO
QMFL
[BM
LSJKHFO
JO
EF
PQMFJEJOHFO
FO
JO
EF
QSBLUJKL
FO
EBU
IFU
EBBSEPPS
FFO
CJKESBHF
LBO
MFWFSFO
BBO
CFUFSF
[PSH )FOL
3PTFOEBM


H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Over de auteur

%S
)FOL
3PTFOEBM

JT
HF[POEIFJETXFUFOTDIBQQFS
FO
XFSE
PPSTQSPOLFMJKL
PQHF MFJE
BMT
WFSQMFFHLVOEJHF
"
FO
# 
)JK
IFFGU
KBSFOMBOHF
FSWBSJOH
JO
[PXFM
EF
JOUSB
BMT
EF
FYUSBNVSBMF
[PSH
FO
XBT
XFSL[BBN
CJK
IFU
NJOJTUFSJF
WBO
784
5/0
FO
EF
-BOEFMJKLF
7FSFOJHJOH
WPPS
5IVJT[PSH
*O

QSPNPWFFSEF
IJK
PQ
EF
FGGFDUJWJUFJU
WBO
USBOTNV SBMF
[PSH
7BO

UPU

XBT
)FOL
MFDUPS
.FOTFO
NFU
$ISPOJTDIF
;JFLUFO
CJK
)PHFTDIPPM
-FJEFO
FO
WBO

UPU
IFEFO
MFDUPS
8JKL[PSH
CJK
)PHFTDIPPM
3PUUFSEBN
7BO

UPU
CFHJO

XBT
IJK
WPPS[JUUFS
WBO
EF
BGEFMJOH
&FSTUFMJKOTWFSQMFFHLVOEJHFO
CJK
EF
CFSPFQTWFSFOJHJOH
77/
)JK
XBT
JO

FFO
WBO
EF
PQSJDIUFST
WBO
EF
4UJDIUJOH
#F WPSEFSJOH
8JKLWFSQMFFHLVOEF
XBBSWBO
IJK
UFWFOT
WPPS[JUUFS
JT
)FOL
IFFGU
WFMF
BSUJLFMFO
FO
EJWFSTF
CPFLFO
PQ
[JKO
OBBN
TUBBO
;P
XBT
IJK
TBNFOTUFM MFS
FO
SFEBDUFVS
WBO
IFU
CPFL
,FUFO[PSH
QSBLUJKL
JO
QFSTQFDUJFG
3FFE
#VTJOFTT
&EVDBUJPO

FO
TDISFFG
IJK
TBNFO
NFU
-BVTBOOF
.JFT
IFU
CPFL
*OUFHSBMF
[PSH
WPPS
NFOTFO
NFU
FFO
DISPOJTDIF
[JFLUF
3FFE
#VTJOFTT
&EVDBUJPO
 

H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

Register

BOBNOFTF

 BSCPWFSQMFFHLVOEJHF



FDMFDUJTDIF
UIFPSJFqO


 FWJEFODFCBTFE
QSBDUJDF





CBTJT((;

 #BTJTQBLLFU
+(;

 CFSPFQTQSP¾FM



'BSS
8JMMJBN



$BO.&%4

 $BO.&%4SPMMFO

 DPNNVOJDBUPS

 HF[POEIFJETCFWPSEFSBBS

 PSHBOJTBUPS

 QSPGFTTJPOBM
FO
LXBMJUFJUTCFWPSEF SBBS

 SF¿FDUJFWF
QSPGFTTJPOBM

 TBNFOXFSLFS

 [PSHWFSMFOFS

 DBTFNBOBHFS

 $FOUSVN
*OEJDBUJFTUFMMJOH
;PSH
$*;

 $FOUSVN
WPPS
+FVHE
FO
(F[JO
$+(

 DMBTTJ¾DBUJFTZTUFNFO

 DPNQFUFOUJF

 DPNQFUFOUJFHFCJFEFO

 DPOTVMUBUJFCVSFBV

 EFUFSNJOBOUFO


 EFUFSNJOBOUFONPEFM


 EJBHOPTF WFSQMFFHLVOEJHF

 EJBMPPH

 LFONFSLFO

 EPFMFO
GPSNVMFSFO

 EPPSWFSXJK[FO



HFESBHTDPEF

 HF[JOT[PSH

 HF[POEIFJE
EF¾OJUJF


 ((%

 (PSEPO
.BSKPSZ

 IZHJqOJTUFO

 JNQMFNFOUFSFO

 JOEJDFSFO

 JOGFDUJF[JFLUFCFTUSJKEJOH

 *OUFSOBUJPOBM
$MBTTJ¾DBUJPO
PG
'VODUJP OJOH
%JTBCJMJUZ
BOE
)FBMUI
*$'

 KFVHEHF[POEIFJET[PSH
+(;

 KFVHEWFSQMFFHLVOEJHF

 +FVHEXFU

 LMJOJTDI
SFEFOFSFO

 -BMPOEF
.BSD


 NFEJTDIF
NJMJFVLVOEF

 NPUJWBUJPOBM
JOUFSWJFXJOH


 /"/%"


 HF[POEIFJETEPNFJOFO

 ///



H. Rosendal, Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid, DOI 10.1007/978-90-368-1499-7, © 2017 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media

162

Leerboek verpleegkunde maatschappij en gezondheid

/VSTJOH
*OUFSWFOUJPO
$MBTTJ¾DBUJPO
/*$


 /VSTJOH
0VUDPNF
$MBTTJ¾DBUJPO
/0$


 0NBIB

 POUXJLLFMJOHTUIFPSJFqO

 PQFOCBSF
HFFTUFMJKLF
HF[POEIFJET[PSH
PHH[

 PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH

 1BSUJDJQBUJFXFU

 QBTTFOE
POEFSXJKT

 1FOO
+BDPCVT

 1&4TUSVDUVVS

 QSBLUJKLPOEFSTUFVOFS

 QSBLUJKLWFSQMFFHLVOEJHF


 1SFWFOUJFG
.FEJTDI
0OEFS[PFL
1.0

 QVCMJFLF
HF[POEIFJET[PSH

;JF
PQFOCBSF
HF[POEIFJET[PSH 3FHJPOBMF
*OTUFMMJOH
WPPS
"NCVMBOUF
(FFTUFMJKLF
(F[POEIFJET[PSH
3*"((

 SFJ[JHFSTBEWJTFSJOH

 SJDIUMJKOFO

 3JKLTWBDDJOBUJFQSPHSBNNB


 SJTJDPJOWFOUBSJTBUJF

FWBMVBUJF
3*&

 SPMMFO

 36.#"SFHFM



TDIBBMWFSHSPUJOH

 TFLTVFMF
HF[POEIFJE

 4."35SFHFM

 TPDJBBMQTZDIJBUSJTDI
WFSQMFFHLVOEJHF


 TPDJBBM
WFSQMFFHLVOEJHF

 TPDJBBM
XJKLUFBN

 TZTUFFNUIFPSJFqO

 UFDIOJTDIF
IZHJqOF[PSH

 UIVJT[PSH

 WBDDJOBUJFT


 WFSQMFFHLVOEJHF
EJBHOPTF

 WFSQMFFHLVOEJHF
UIFPSJFqO

 WFSQMFFHLVOEJH
SFEFOFSFO




 WFSQMFFHQSPDFT


 WFSXJK[FO

 XFSLQMFLPOEFS[PFL

 8FU
QVCMJFLF
HF[POEIFJE
8QH

 XJKLWFSQMFFHLVOEJHF

 IVJEJHF
SPM

 PQMFJEJOH

 XJUUF
XPFEF

 [FMGNBOBHFNFOU


 [FMGSFE[BBNIFJE

 [PSHQMBO

 ;PSHWFS[FLFSJOHTXFU
;WX