Kitle Psikolojisi [1 ed.] [PDF]

Zitiervorschau

KiTLE

PSiKOLOJISI

BOZAK YAYIN LARI PSiKOLOJi DiZiSi

1. Baskı

:

:

13 9

EYLÜL 1 975 : Cavit Bozak Dizgi ve Baskı: B o z a k Matbaası :

Kapak Düzeni

-

SI G M U N D FRE U D

KİTLE PSİKOLOJiSİ

Türkçesi

Kamuran Şipal

bozak yayınları

ISTAN B UL BOZAK Matbaası Koll.

Şti.

İÇİNDEKİLER !.

BÖLÜM Giriş

11: BÖLÜM 5

Le Bon'un kitle ruhu tanımı

BÖLÜM

ili.

Kollektif ruh yaşamına i lişkin diğer bazı görüşler

BÖLÜM

iV.

25

Telkin ve libido

V.

BÖLÜM İki yapay kitle:

Kil ise ve ordu

.•.••.

............ .

33

BÖLÜM

V!.

Daha başka ödevler ve ça l ı şma doğrultuları

43

BÖLÜM

VI/.

49

Özdeşleşme

Vlll.

BÖLÜM Tutkunluk

ve

ipnoz

60

BÖLÜM

IX.

Sürü içgüdüsü

X.

17

69

BÖLÜM Sürü ve ilk insan topluluğu

XI.

BÖLÜM Ben'de bir basamak

Xll.

77

85

BÖLÜM Ekler Dip notları

93 109

I.

BÖLÜM

Gİ R İŞ Bireysel psikolojiyle toplum. ya da kitle psikolOjisi

arasında varolup, ilk bakışta bize pek önemli görü­

ırebilecek ik.arş�tlık, konuyu biraz derinliğine ele al­ dı ğımi z

zaman,

enikonu yitirir sivriliğini·. Gerçi bi­

reysel psikoloji tek insan üzerine eğilir ve onun iç­

güdüsel gereksinmelerine

hangi yollardan doyum sağlamaya çalıştığını araştini. Ama btinu y aparken ,

bireJ>in öbür bireylerle ilişkilerini

nt

ancak

seyrek, .ya­

ayrık koşuHa�da gözden 'lizak tutar. Bireyin ·ruh­

sal y aşamında baş kala rı'nın

m odel,

obj e ,

yardımcı

dôst ya da 'dü§man kişiler olarak her vakit rol oy­

n ad ı ğı

görülür.

geni.ş, ama

Dolayısıyla, bireysel psikoloji hu

düpedüz ha:klı nedenlere

ge ni�letilmi.ş anlamd·a daha b aşından

dayanıfa:rak

beri toplum

kiiiıliğini taşır. Bireyin· anne v� babasına,

katdeŞlerine. sevi

şimdiye kadar

araşti'tilarmıi'ı

psikolojisi

sine, öğretmenfne ve hekimine ·karşı tutumu,

psikanaliz

fü:erine eğildiği · ilişkiler,

obje­

k1Mtıa

ooellikle

kendilerine tofjlUmsal fe­

n om enler olarak b'ir yıiklaşımı

gerektirir ve

bu ba­

knndan, bizim be'nsevisel (tıarSistik) diye adlandir­

dığımi.z olaylara karşıt bir nitelik' taşır; Çünkü adı

g�çen olaylarda içgüdüsel doyum, başkaların·n etki­

sinden bağıthsızlık içetisinde getçekl�ştitilir. ya da

bu etk i de yoksunluğa

yor 'ki.. toplumsal

katlanılabilir.

·ve bensevisel,

Buradan görülü belki Bleute�in

kullanacağı bir deyimle (otistik) benyöneliK. ı'Uhsal 1

eylemler arasındaki karşıtlık, bireysel

psikolojiyi

toplumsal- ya da kitle psikolojisinden ayırmak için bir ölçüt olarak kullanılmaya elverişli değildir. Anne-babaya, kardeşlere, bir kız ya da kadın sevgi­ liye ya da bir dosta karşı beslenecek

yukarıda sözü

edilen ilişkilerde, birey, tek kişinin

ya da kendisi

için alabildiğine önem kazanmış

kişilerden oluşan

küçük bir topluluğun etkisi altındadır. Oysa, bilin­ diği gibi, toplum-ya da kitle psikolojisi deyince öte­ den beri dikkate alınmaz bu ilişkiler

ve aralarında

bir ortaklığın bulunduğu çok sayı.da kişi tarafından bireyin etkilenişi, bu psikolojinin

inceleme konusu

diye gösterilir. Yani kitle psikolojisi tek insanı, bir kabilenin, bir ulusun, bir kast'ın, bir sınıfın, bir ku­ rumun üyesi ya da belli bir zamanda bir arc.ya gelip bir amaç için kitlesel örgütlenmeye giden bir insan

yığınının

parçası olarak

ele alır. Doğal bir bağ

söz

konusu edilemeyeceğine göre, . bu özel koşullar al­ tında kendini açığa vuran olayları, başka kaynaklara

dayandıramayacağımız

içgüdünün, yani başka durumlarda cak toplum

götürüp daha

içgüdüsünün

ayrı bir

karşılaşılmaya­

-herd iııstinct,

group

mind-, dışavurumları diye görmek akla yakın bir davranıştır. Ancak, burada, sayı. faktörüne fazla ö­ nem verip, bu

faktörün insanın

genellikle etkinlik

ruhsal yaşamında

göstermeyen yeni bir içgüdüyü

tek başına uyandırabileceğini doğrusu kolay benim­ seyemeyeceğiz. Bu da bizi daha başka iki olasılığı dikkate almak, aynı işi bu olasılıklardan beklemek gibi bir davranışa götürür. Olasılıklardan biri, kitle içgüdüsünün daha başka öğelere ayrılmaz ilksel bir karakter taşımadığı, ikincisi adı geçen içgüdünün doğuşunu hazırlayan ilk adımlara daha dar bir çev-

2

rede, örneğin bir aile ortamında

rastlayabileceği­

mizdir. Ancak gelişiminin başlangıç evresinde bulunmasına rağmen kitle psikolojisi henüz başı sonu görülmedik bir sorunlar kalabalığını içermekte,

araştırıcıların

karşısına şöyle doğru dürüst bir ayırım

işleminden

bile geçirilmemiş ödevler çıkarmaktadır. Kitle olu­ şumunda

karşılaş•lan değişik

biçimlerin

yalnız

gruplandırılması ve bu:rılarda kendilerini ar;ığ