Eugenii III romani pontificis epistolae et privilegia : accedunt Ulgerii andegavensis episcopi [and others] scripta quae supersunt [180] [PDF]

Zitiervorschau

J A M E S

W A L K E R

(Clase o f 1814) Preaident of Harvard

College

"Preferenee being given to w o r k l i n the I m c l l c c t u a l and Moral Science»"

PATROLOGLE CURSUS C O M P L E T U S SIVE M B I . I O T H E C A

U N I V E U S A L I S ,

I N T E C R A ,

U N I F O R M I S ,

C O M M O D A ,

O E C O N O M I C A ,

OMNIUM SS. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM QUI

AB JEVO

APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA FLORUKRUNT;

RECDSIO CHRONOLOGICA OMNIUM

Q U / EE X S T I T E R E

M O N U M E N T O R U M

CATIIOLIC/E

ECCLESIiE

IVlTk

nilTIIIMs

ACCt R A T I S S I M A S ,

INTER

SE CIIMQUR

FBRQUAM OPERIHUS

POsT

NONNUI.LIS

DILIGENTER

AHPLISSIMAS

EDITIONES

PARTICULARIBUS

ANAI.YTIClS,

H I S I INGI IKNTIUUS SUBJECTAMQUB OPERIRUS CUM DUBIIS T U I I

ECCI.ESIASTICAM PATRUM

SIVE

ACCUKATISSIMA,

C-ART*

! ALTERO

SUORUM

CiF-TERISQUE

OMNIBUS

INTEGRITAS

TEXTUS,

T l M N U M F . I l t S , FORMA

MATERIAM

E X QUO I.ECTORI

I N QUIBUS OPERUM

QIAI.ITAS,

TOMOS,

SIVE

AUCTORES

SIGNIFICANTIBUS,

ALICUJUS

HOMKNTI

TEXTUS

COMPERIRE

Q U O CONSUI.TO,

S I T OUVIUM QUIMAM

QUIUQUI»

AI.TRKO

PATRK»

SINGUl.ORIIM LIBKOKUM

COMMKNTATl

A.NTKPONENIlA,

PEHFECTIO

K E R U M ,

UNO INTUITU CONSPICItTUR ;

L O C I S SINGULOS

FACILE

ADORNATA;

IN ORUINE A U TRADITIONEM

AMPLIFICATA;

SCII.ICKT

I N QUOULIBET TIIKMA SCUIP8KRIT

SCIIIPTITt.C RIUTIO

D E B K N l I II AHSKLUTAS

llONATA ;

POLLINTIBUS,

l.OCUPI.ETATA

Sl.itlr' I I ll.T,SACK/K, ET

ILI.USTRATA ;

S.ttULIS

NOVISSIMIS

APOCKTPIIIS, ALIQUA VERO A U C T O R I T A T E

I N I H C I B U S G E N E R A I IRUS

UNUSQUiSQUK

COLLATAS.

I t l T F . D I S P O S I T I S , N E C N O N E T T I T U L I S S I N G U L A R U M P A G I N A I I U M MARGI.NEM 8 U P I R I O H R M

I N T R A IPSUM T E X T U M

ll-orrs

CODICIIIUS MANUSCRIPTIS

AICTA;

SINGULOS

SUUSEQUKNTIBIS, CiPITlTIS

1'MORA

CASTIGATA;

QU.C T R I B U S

DETECU3, INUICIBUS

P E RDUODECIM

COMMENTARIIS LKCTIONIBUSQUE VARIANTIIIUS C 0 N T 1 N B N T E R

WSSFHTATIONIRUS, OMMIiUS

TRADITIONIS

SiECUL.A,

SI.NT.

Sl PERPENIIANTUR

C O I I I : |- C T I O N I S ,

OPP.IIUM

! CIIARACTERIM

RECUSORUM

RITIDITAS,

TUM VAIIIKIAS

V O L U M I N U M l ' l ROUAM COMMODA S I R I Q U K I N T O T O O P E R I S U K C U R S U C O N S T A N H

I

S I M I I . I S . P R K T I I K t l l . U I T . V S , PR/ESEHTIMQUE I s T A C O L I . E C T I O , U N A , M E T I I U I I I C V E T CIIRONOI.OGICA, SEICF.NTOnUM PRIHUM

FRAGMKNTORUM

LOCOs,

I.INGUAs

VIIII.IOTBECA ,

FOIIMASQUK

CUA PRODKLNT A

H I C ILLIC

SPARSORUM ,

A D OMNES

* I AII s ,

PERTINENTIBUS ,

SEl.IES IN

IIACTKNUS

EX OPERIBU8

OPUSCULORUMQUK

1 N NOSTHA

AUTRM

PATKKS. GIIEGOBIO

SrXUNDA,

DOCTOBKS MAGNO

SCKIPTOIIKSIJUK

ECCLKSI/E

LATINiB

A DINNOCENTICM I I I .

ACCURANTE B I B L I O T H E C J E

COADUNATCRI1M.

J.-P. MIGNE, C L E H I

U B I V E R S - ,

tm CIRSULVI PATROI.OGIA MII.I.K

I N 8INGULOS

S C I E N T I -

ECCLESIASTIC.K

IIAUOS

EDITORB.

M N A E D I T I O N E TYPIS M A N D A T A EST, ALIA N E M P E L A T I N A , Al.lA GP._5CO-LATINA. — V K N E U N T

E TTHECENTIS

KTUII.I.K T I M

COMPLBTORUU

TltECKNTA

OIUKNTALES

FIIANCIS SEXAGINTA GI145CO-LATINA5.—

EQUIDEM

AMPLECTITUR

E TDUCKNTA MEHE LATINA ; 111 A U T E M ,

VOLUMIN A EDITIONIS L A T I N * ; UNIVEnSOS

AUCTOIIES

I.N E A , S O I . A

YEHSIONK

OCTINGKNTIS

T L M OCCIDENTALKS, LATINA

DOHANTUH.

PATROLOGIyE TOMUS GLXXX. E U G E N I I S

I I I , PONT.

H K R M A N N U S AR.NULFUS

A B B A S .

R O M . C L G E R I U S A L G I R I

D EBOERIIS.

EPISCOPUS.

CANONICUS.

IIENRICUS

EXCUDEBATUIt I.X V1A DICT.A PAMIlOtSE,

S

O G E R I U S

T E U L K U S

A B B A S .

MONACIIUS.

G U I L L E L M U S J O A N N E S

A B B A S .

M O N A C H U S .

S A L T E R I E N S I S .

E TVENIT APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

I'1'.OI'E P O R T A M I . U T E T I / E P A R I S I O R U M V U L G O VENFKtl SKU P K T I T - M O N T H O U G B . 1855

NOMINATAM,

P A N E G Y M Q U E X X V H I , SAINT PAUL, APOTRE.

6p\x\s6 1'admiration de M i l a n ; i l s en tagent la reconnaissance. ue puis-je aiouter, Messieurs, & T i d & q u e . s avez k present de saint Andre* A v e l i n ? ^feomme s u p e r i e u r a u ptJril de la c o n t a i ne sera«t-il pas s u p e r i e u r k la vicissijdes saisons?Se r e f u s e r a - t - i l a u x b e s o i n s 1 m a l h e u r e u x abandonne q u i , p a r m i les , >bres de la n u i t , expos6 a u x i n j u r e s de K attend sans ressourceque la m o r t vienne ^cher Je fil de ses j o u r s et de ses disgrAces? % n o n : r i e n ne peut m e t t r e obstacle a la •itti t o u j o u r s empressee d ' A v e l i n . Son istdre 1'appelle; i l u o u r t , i l vole o u v r i r yortes de V4ternit4 [Psal. X X I I I , 7-9) a u itien e x p i r a n t q u i rticlame son secours , t & n o i n de son z6le, de sa charitti, vous -5 hAtez de les r & o m p e n s e r . Une l u m i i r e '•ptirtJe g u i d e les pas d ' A v e l i n : inusitato ^%dore; et, comme une nutie favorable, le H inaccessibleaux vents, & la p l u i e , h l'o, q u i l v o i t , q u ' i l entend et dont i l est e r v t i . lnter effusissimos imbres nihil made is est. (/n Offic. S. Andr. Avelin., Brev. Ject. 5.) Une charitti, q u i o b t i e n t des icles p o u r les autres en m l r i t e p o u r elleie. v e l i u a f o u r n i sa carrifcre en a p d t r e ; i l dt l a t e r m i n e r e n saint. I I avait souhait6 p i r e r a u p i e d des a u t e l s ; ses v o e u i n t r e m p l i s . A u p i e d des a u t e l s l O u i , f r d r e s , les tichafauds, les btichers, sont t o m b e a u x des m a r t y r s : Tautel est Je j e a u d'unapdtre.... tionsumedefatigues, b l t i sous le poids des annties, |t$puisrevi vivens tempore, xiv,

intelligere

xxxv, 4), ideoqtte jitsto Dei j u -

X L V I I I , 2 I ) , imo noluit

(Psal.

ut bene ageret (Psat.

replelur

multis

miseriis

ccelo collocaret ? E l ubi esset quod d i c i t Apostoltts:

(Job

Quw communicalio

1), moriens infernalibos addticitur leuebris.

Quid ergo miser faciel? Quo se converlel?

v i , 14.)

luci ad tenebras? (UCor.

Uoc revera i m onvcitieiis esse omni santiin sapienti

Quomodo

p o l e r i l icsurgere seqtte de diaholi tiianti vel servilute

palet. Qtiapropter altqtiam satisfactiotieni

liherare ? Per se cerle surgere non potest.

bominem

ergo ad Domiutiiti et dicat : 0 Domine! servus

tuus,

et fitins ancillce

Clamet quia

CXLI, 8).

meis, Deus meus (Psul.

sub exemplo.

domino suo voluerit r e c o n c i l i a r i , p r i m m n o p o r t t t ut ex inlegro reddat quidquid ei a b s t u l i l , a u t si illud iion potesl reddere, reddnt quod tantumdent vaieat.

9

Sed qtiid faciel Doniiuiis Deus ? veriim est

Deinde

certe:

tamen facere

pro conttimaria et sttpcrbia, qua contra

etim rehcllavit, secuudum leges curiae suae e l j u d i -

votuit, fecit in ccelo et in terra

c x x x i v , 6) : n i h i l

Verbi g r a i i a . Sit rex a l i q u i s praepo-

B et rebellem ejiciat de regno suo. Si postea i l l i rcgi

LVIII, 2).

Conveniens fuit ut homo post peecatum non redimeretur nist cum aliqua satisfactione facta Deo.

(Psul.

Cujusvideamus

tcns, q u i unum ex p i iucipibus suis conltiinacem sibi

Eripe

CAPUT I I I .

q u i a omnia qucrcunque

oporlet

facere, qua possit Deum p l a c a r e .

inodi autein debeat e*?e ipsa satisfactio,

ego

c x v . 16K

tuce (PsaL

Kduc de earcere animam meam (PsaL me de inimicis

raiseri-

ciuin optiinattun suorum ei satisfaciat.

potcst vel

Qtiandiu

debet injttste. Et si praeceperil diabolo ut d i m i t t a t

enim rctinet et non reddit qtiod ei a b s t u l i t , nou est

eum cxire de inferuo, qtietn injuste et per i i i v i d i a m

convcnieus vel digua satisfactio, nec ad honoreiu regis. Si enim rex sua r e t i n e n l i i u d u i s e r i t , veniam-

seduxit, poterit ei diabolus respomlere: Verum q u i -

que donans i n regnum

dem est, D o i n i n e , quod per i n v i d i a m etim decepi;

dicent utique bomines

sed lamen si violenter eum m i h i absluleris, injuste me t r a c U b i s . Mon enim meum m i h i violenter

deret, m o r e r e t u r , ego ei d i x i qttod non i n o r e r e t i i r ;

permiserit,

ticqtie bujusmodi satisfactio vel reconciliatio,

d i d i qtioniatn per violentiatn n i h i l ei facere potuis suasi ei comedcre; l u ei praedixeras quod si come-

redire

emendare vel sibi eutn a l i t e r stihjicere n o n po u i i ,

sub-

sem. T u ei praicepisti de ligno non comedere, ego

suum

ideo eum iudulsisse, quia

fi

v i l i t a t e i n ac dcdecus, seu o p p r o b r i u m

flet

ad

regis.

S i m i l i t e r ergo bomo q u i pro culpa sua ejectus est de paradiso et relegatus i n inferuo, si Domino Deo

ipse autem magis crcdidit m i b i quain t i b i , et p r o -

vult reconciliari et g r a t i a m ejus recipere, p r i m u m

pter consiliutn meuui sponte despexit praeceptuin

oportet ut ex iutegro reddat quidquid ei a b s l u l i l

l u u m . Cum ergo eum violentcr pcccare non fecerim,

aut

sed tantummodo ut peccaret

qua Crealoris sui pracceptum coiitempsit et ejus

stiaseriui, injusluiii

quod tantumdem valeat.

Deinde p r o superbia,

certe e r i l si eutn m i h i violentor abslttleris. D i i n i t l e

bosli

potius eum congredi inecuro, et sicut sese sponte

satisfererit, satisfactio ejus non e r i t ad bonorem

adbaesit, ei salisfaciat. S i boc o r d i n e

non

m i b i stipposttit. ita si p o l u e r i t , eripiat se de i n a n i -

Dei. Videamus ergo q u i d Deo abstulit, quando de

bus meis. lsta certe posset Deo diabolus

iigno velito comedit.

objicere.

Qttanquatn etsi aliqua pietas vel misericordia (quod

CAPIIT IV. Quid homo Deo abslulit, auando de ligno comedit.

impossibile est) moveret diabolum erga b o i i i i u e u i , u i b i l tainen ejus pietas h o m i i i i proficeret. E l i a m s i

Deus certe, u t supradictum esl, ideo i l l u m crea-

Deo d i c e r c t : c Domine Deus,saturatus sum miseriis et poenis iufelicis

h o m i n i s , jamque

vetito

me pceiiitel D ' » ^ n e r e r u i u a u i restauraret supernas c i v i u t i s . D i c i t etiam beatus Gregorius, i u pmsfau quod eum per invidiani seduxerim, et concedo u t I l o m i l i a decem drachmarum, quod t a n t u m nume* educan eum de i n l e r n o , iroo etiaiu deprecor ut sicut r u i n credinius ad eam ascensurum electorum homip r o p o s u i s t i , c u m colloces c u m augelis i n ccelo, T

1

u l

e x

i , l i u s

n i b i l baec t o U ejus b o n i u s b o m i n i conlerret. Uomo

num,

e n i t n , si diligeuter suspiciatur, n i h i l dcbebat

dia-

angeloruui. Citm ergo praeceptum d i v i n u m traus-

consistebat.

grediens peccavit, tot utique animas Deo abstulit,

C».nua Deitm peccaverat, d u m praecepliini ejus u t -

quot ipse i u ccelum levare disposuerat cuuv angelis.

bolo, vel i u iiiatiu vcl potestale ejus

quanlum illic contigit remansisse

electorum

pote Doutini sui couleinpseral, ideoque Deus eum i n

Itaque si vult Deo reconciliari et ad paradisum re-

carcere suo, i d est i n inferno posuerat; justo tamen

v e r l i , ouortet u t p r i i n o solvat ci d a m n u m quod l n -

jttdicio i l l u m ei t o r l o r e m t r a d i d e r a t , cui ipse slultc

t u l i t , t o l scilicet homines, quot Deus disposuit i u

crediderat. S i Deo aliquo motlo recouciliari po s c i ,

coelum levare, et tam mundos atque ab omni pec-

ut Deus i l i i iraut suain indulgeret, et

peccatum

cato immunes, sicut ftiit Adaui anlequaiii peccasset.

quod feceral d i m i l t e r c l , tttiic, v c l l e l , nollei diabolus,

Aut si uon polest l o l homines mundos et iminacu-

facilc dc iuferuo cduci possel.

lalos reddere, »olvat qttod tanttimdein valcat, alio-

Ilacc autem

recon-

17

T H A C T A T U S DE INCARNATIONE C U R I S T L

48

qgin satisfactio ejus s i c u l d i c l u m esl, uon e r i i ad A (quod impossibile est), tnmen, utconcedamtrspossc bonoretn Dei. E l s i Deus, aniequain reddalur sibi valere, i l l u d certe patet quod, etsi valerei, non t a qood a b b t u m est, misericordia mottis homiui. pecmen i n pristinam dignitaleni n a i u r a humana per catino suum i n d n l s e r i l , eumque angelis in ccelo soejus sanguineut r c s t i t i i l a csset. Justum enim esset v

ciaverit, non e r i t certe justiiiac c o n g r u u m , ttt r a -

u t ei natura bumana subjiccretur et servirel

ptorcai suura, ftirem s u u m , boinicidam siitim, qui

quem se redemptam esse cognosceret: quod si l i e -

per

lotbontiiies sibi r a p t t i t , tot furaltis est, tot i u l e r f e -

r e t , j a m pristinne

rit, eoojungat l i l i i s suis, amicis suis, q u i seinper

Qunndo enim Adam faetus esl, n u l l i i i r s i seli Dco

sibi ac si dulcissimo p a t r i

snhjectiis esl, licet pro substantia coruis per David

serviemnt,

nunquani

drgurtati restiittta non esset.

eam oflenderunt, nunquam mandatum ejus praeter-

dicatur : Minuisti

ierunl.

v n i , 6 ) . Nunc atitem si :ilius esset cui subjiceretur,

Reddat

ergo bomo,

reddat Deo qtiod

ei

eum paulo minus ab angelis

(PsaL

a b s l u l i l , u t g r a t i a m ejus recipere possit. Sed q t i o -

j a m a p r i o r i dignitale i n f e r i o r ftcret, nec

modo r e d d e i ei tot bomines lales, quales fuit Adam

essel angelis, q u i nemhii subjecti s u n t , uisi soli

aequalis

aoteqnam peccasset? U t d e tot hominihus taceam,

Deo. Praeterea ille novus efc justus homo, qtiare mo-

unom c e r t e solum bomiiiem t a l e m , qitalis fttit Adam

. r e r e l t t r , q u i i m l l u m peccaiuin fceissct ? Mors enim

aittequatn peccassei i n toto genere suo, i d est i n tota B nou esl nisi poena peecati r et si Adam non peccasnatura h n m a o a , non inveniet. Quando enim pecca-

set, nunquain uiique moreretur. Novus itaque et

v i l A d a i n , innocentiain et m u n d i t i a m suam p e r d i -

sanctus ille homo, ab onvui peceato liber et i i i i m u -

d i t , peccatorqtie

Qualis

nis, non dcbet p u u i r i pro peccaiore, sed qnr pecca-

autem factus e s l , t a l e s l i t i q u e generavit, quia pec-

vit debel pccnam c l snpplicium subire peccati. Uoc

cator c t iiumttndus nonuisi peccatores et immundos

idem posset d i c i et cogitari t!a qttolibet angelo, si

generare p o l u i t : Quis

fierel

faeere mundum

et immundtis factus esU

e n i m , sicut Joh a i t , polext

de immundo

coneeptum

semine?

homo.

redimil,

(Job

Unde dicitur i u Psahno : Frater

redimet

komo

(Ptal.

XLvm,

8).

non

Fratrcs

humanae,

enim nostri angeli s u n t , quihtis secundum animain

non r e p e r i e t u r iintts homo sine pcccato, ncdnm tot

aeqoales stimtis, per quaiit ad itnaginem suani nos

xiv, 4 . ) aiiliium

I n lota ergo iiuea gcnerationis raullitudo.

c o n d i d i l Deus. Sed citm f r a l e r , i d est augelus Uim.

Pecator atitem homo, si semct-

ipsum i n m o r t c m p r o peccatis a l i q r u m ofleral Deo,

sanclus, tam gloriosus, nos redimere

nec

qnomodo redimet homo, de i m m u i i d o setuiiie c o n -

se s o l u m p o t e r i t justificare, nedum alios. Nam

cepttis et i n peccatis genitus ? Non dabit

nec Isaac sanctus et de sauctis parcntihus natus,

non pospft, placationem

si i n t e r manus patris, Dei pnecepto obedienlis, oc- q suam et pretium redemptionis anima suw (ibid.). Quid ergo faciel? Et laborabit in vternum (ibid. 9 ) . cisns fuisset, de iuferno se iiherare poluisset, sicul f

Patet ilaque quod nec ntigelus, ner novus aliquis

nec A b e l sanctiis et Dei voce laudaius. Quod ergo

homo, nedtim velus el p e c r a t o r , polcst buinnnirtii

Deo a b s t n l i t , n i i l l o genere reddere poiest.

gentis rcdiiuere. Quauiohrem nuMa o m n i n o crealura,

Sed n n n q u i d saltem quod lanlumdem valeat r e d dere p o t e r i l ? Non ntiqne. Nam licel i n lege a

neque toins miindus potest pro peccaio p r i m i b o -

Deo

per Moysen data sacrificia fieri j n b e a n l u r de hestiis

n i i u i s digne satisfacere.

et v o l a t i l i b u s , (amen, s i c u l a i l Aposloltis : / mposti-

gelus, vel homo vel tolus niuiidus facerc, Deits u l i -

btie erat sanguine tata (Hebr.

taurorum

et hircorum

auferri

pec-

x , 4 ) . Oiimes c n i m b i r c i vcl t a u r i , i m o

Sed quod

non poiest

ao-

qne q u i omnipotens est, possct faeere, qnia

omnia

quncunque

(PsuL

voluii,

fecit

in

ccelo et in terra

otnnes bestfce a g r i c l volalilia cop.li, e l , ut a * plius

c x x x i v , 6), Si ergo veilet, posset ulique nos r e d i -

dieam, totns mundus ciim sole et luua e l sideribus

utere, quod uec angelus, uec homo^ncque alia quae

non polesl coniparari n««i h o m i n i , l i c e l iiumuiido,

l i l e t creatura potest faccre.

lieet peccalori, uec valcl e u i n , quia ipse ad iniagi-

Sed j a m d i x i qttod pro peecalo non dehet m o r i

nem Dei factos est, qtiamvis peccaudo eam i n se e o r n t p e r i l . E l animam raiionafem haliet, el in fine

nisi illa nalura qtiac peccavil, Deus atiiem IIOII pecD

c n v i l , ideoque non dehel m o r i . Redemptioiiein

er^o

saeculi resuscitandtis et ad j u d i c i u m esl veniuriis,

islam non potest facere nisi Deus, nec debet Hlaui

posique i u aelernttm, l i c e l i n poenis, v i c i u r u s .

facere itisi homo. Qnoniam ilaque non potcsl i l l a m

oauinum ergo qnod Deo dem valeat,

Nec

i n t u l i l , nec quod l a n t u m -

potesl homo reddere de tolo mundo,

facere nisi Deus, nec dehel illam facere nisi h o u i o , necesse esl u l eam

facial Deus homo.

Complenlnr

vel de suo genere. Scd si Deus novum aliquem ho-

i g i l u r illnd Psalinistae : Redemptionem

minem j n s t u m et inunditm faceret, sicut fecil Adam,

nus populo

qtii se pro peccatis oniuitnn homiuiim i n sacrificium

m i i i a t u r , in terra iiou iuvenieiur. Unde rursuoi d i -

D'«» o f l e r r e t , posselne sufliciens hoslia esse? Ncqua-

c i t u r : Quia prospexit de excelso

quaui. Unus enim homo,

de cozlo i i i lerram

lalis qtialis f u i l

auiequam pcccassel, non valeret

Adain

nisi solum A d a m

rediinere, a u l i i n u m boininem, solum ei similero;

ditorum,

suo (Psal.

cx, 9);

aipexit,

ut soiveret

filios

misit

Domi-

nisi c u i m de coelo snncto suo,

Dominus

ul audiret gemitns interemptorum

compe

(Psal.

ci,

2 0 , 2 1 ) . Sed cum Deus conslet i n tribus personis

et sanguis unius talis bominis non valerel nisi ad

non lamen T r i u i t a t e m necesse est i n c a r n a r i , q u i ^

itdemptfOnem

Quaiiquam

qiKecttuque ex tribus personis incaruetur, Deus i n -

4tiamsi vateret ad redeinptionem omnium lioiniuum

c a m a b i t u r , qitoniaui unaquxque per se 6ingillaiiiu

unius solius

honiinis.

10

MARTIi [ T O R N A C . ABBATTS

HERMANrsl S.

pcrsona TCTUS est Dcus. Quaerendtim iiaqne esi cui

tO

Patri pro nobis, mortemque suscipiens v i l a i n soain*

persona? mngis conveniat incarnatio. De quo tamen

t r a d i d i t pro peccatis

non est opus d i u i i u s i m m o r a r i . Quia convenientius

in

nostris, nonne centies

millies

i n f i n i t u m plus valuit quod ipse reddrdrt p r o n o -

est u l F i l i u s se offeralPatri i n sncriOcimn p r o n o b r s

brs, quam vatuissent omnes i l i i bomines quos A d a m

et supplicet Palrr,

diximus

quam Pater F i l i o . P r x t e r e a

si

Pater i n c a r n a r e t u r et F i l i u s esset V i r g i n i s , tune

Deo

abstulisse, cttm peccavit?

Quomodo

itaqtte se Dens Pater conlinere posset, u t btimano

duo F i l i i essent i n T r i n i t a t e , F i l i u s scilicet Dei Pa-

generi peccattim suum non

tris et ipse Detis Pater, q o i

qnam non indulgerei paradisumque redderet, c u t n

esset fiHus V i r g i n i s .

Ac per lioc qtiacdam confusio sequerclur rum,

e t , dum dc

Filio

persona-

iraeiaretur, ditbilarelor

dimitteret, iram anti

F i t i t i m suum d i l e c t t i m , coaequalem n u n i , pro eis i n cruce

s i b i et coaeter-

pendeniein, manibus ad se

n t r u m de F i l i o Dei, an de filio V i r g i n i s esset loeulio.

extcnsis, l a n t a m sibi c e m e r e t solvere redemptionem ?

Idem etiam c o i i l i n g e r e t , si Spiriiirs sanctu? i n c a r -

Hinc et praefatus Apostolus m eadem Epistob : Qui

naretur. Multo c r g o aplius, m u i i o cst convenienlius

indiebnt,

nt FIIMIS i n c a r n e t u r , sitque una persoua

nd eum qui potsit

in Trini-

i n q u i t , carnit

sua> pretes f

tupplicationetque

iltnm salvwm facere a morte,

clamore vatido et tacrgmit

F i l i u s Dei c l filius V i r g i n i s : per boc quod e i Patre

tua reverentia (Hebr. v , 7). Solvit ergo mrsericorditer

genitns est, verus Dens permanens;

pro nobis, quod p r o se

per boc quod

de Virgine natus est, verus bomo exsistens.

Alio-

propheta D a v i d : Qum (Ptal.

ceret, ad nos oiiqne ejus natura non p c r l i u e r e t ,

propter

quia de natura i l l a

Huas peccaverat, natus non esset.

nottra ejus

peccata

exaudilns

%

non debebat, non rapui,

L X V I I I , 5 ) . I l i n c et

q u i n uisi se de nostro genere novtim bominem fancc p r o nobis m o r i deberet,

oferens

cum

tnte permanens sine aliqua cltibietatis confnsione,

nottra

: disciplina

pacis

sanati sumut

(Isai.

pro

dicens c u m

tunc

extoltebam

Isaias : Vutneratts

atlritut

9

eti

ett propter

notlrce

super eum

9

ett scelern

st

thore

L I I I , 5 ) . Disciplinam eniro»

Nonc

autcm

carnetn sumat

absque

m o r i i s et dolorum atque passionem, quam p r o pec-

peccato, qnia uon de v i r i f i s e m i n e , sed de S p i r i t u

catis nostris merueramtis, ipse pro nobis suscepiU

sancto conceptus et nattts est, licet ipse peccatuin

et per eam nos Deo P a l r i , sihique i p s i et S p i r i t u i

non

sancto, i d e*t sanctae T r i n i t a t i quae uuus Deus

cum

de carne A d a m veram

fecerit, nec inventus sit dolus i n ore ejus, ac

per hoc m o r i non mereattir, p r o p l e r c o n s o r l i u m t a -

est,

r e c o n c i l i a v i t ; pacemque i n t e r nos ct Deum i n san»

men et participationem humanitatis nostra?, recle

guine suo pius mediator r e l o m i a v i t . fpse est e n i i i i

e i convenienter poterit et debebit, si voluerit m o r i

sacerdos a quo et per quem reconciliatr sumos,

pro f r a l r i h u s suis, q u i ejusdcm generis, ejusdem

hostia qua reconcihaii sumos, rpse est Deus c u i r e -

suitt secum naturac. Uude et A p o s t o l u s :

conciiiati sumus.

enim,

i n q n i t , eum propter

omnia, qui mullot etorem

talutit

filios

eorum

quem omnia

in gloriam per

Unde debuit per omnia fralribut fieret ei fidelis pontifex

tiaret

deticta

dcbnit

populi (llebr.

per omnia

nioriuiiiur,

sed

adduxerat,

au-

consummnre.

attimilari, ad Deum,

ut ut

11,10, 17).

Deo condigna

satitfactio

per

incamatiouem.

Postquam ergo per ipsuin Dei et h o m i i i u m i n e -

mise-

diaiorem C h r i s t u m i e s u m , bumana natura feddidit

repropi-

Deo p r e t i u h i , quod m u l t o pius valebat, quam omnes

Dicens ergo non i l a

bomines quos ei abstulerat, videamus eiiam n u u c quomodo de conlitmacia e t c o i i t e m p t i i , quo ejus prae-

m o r i pro peccato sicul a l i i

ceptum transgressus est, saiisfaciai. Sic enim supe-

assimilari,

solummodo

pro misericordia

et

p a r l i c i p a t i o n e h n m a u i t a t i s noslrae. redemptio

ritis r e c t u m ordinem regiae satrsfaciionis proposuimus, ut princcps exptilsus e l reconciliandus p r i m i i m solveret

C A P U T V. Congrua et decent

CAPUT V I . Fit

boc

fralribut

i n l u l i l , quod debuerit

quem

pattionem

ricort

Decebat

et per

ipse

naturce

regi cx iiuegro

quod

ei abslulerat, a n t

aequipoliens; d e i i i d e p r o c o n t e m p t u regiae inajesuttis

humance.

Intueamur vero nunc q u a m congrue e l decenler sequatur redemptio bumanae naturae. Diximus supe-

ct

contumaciae

modum

consideremus.

Homineui

Deus, u t supra dictum est, ex duabus naturis c o t n -

r i u s quod humuua natura dehet p r i u i u m Deo red-

posuit, i d est ex spirituali et c o r p o r a l i : ex s p i r i t u a l i

dcre quod ei a b s t u l i l , id est l o l hotniiies quot ad e i -

secundum a n i i n a m , ex corporali secundum c a r n e m ,

vilatem

quae de terrae liino facta cst.

suam

restaurandam vel complendani

ne-

ccssarios esse disposuit, vel qtrod tauiumdein valcat.

Sed secimdiim a n i -

n i a m , quac et ralionalis est e l i m m o r l a l i s , factus est

exislcns,

homo ad imaginein et s i m i l i i i i d i n e m D e i ; secuuduin

nonne m e l r o r e s i quam non solum i l l i q u i a d superuae

earnem vero, quae de terra facta est, nou facttis est

c i v i l a t i s aedificium restauranduin erant

necessarii,

ad similitudinem D e i , quia Deus nec oculos, nec

v e r u m etiam omnes angeli et arcliangeli, imo u u i -

aures, nec nirquod m e m b r u m corporale babet, q u o -

Dei ergo F i l i u s , unus cum P a t r e

Deus

versa generaliter creatura totius u i u n d i ? Creator,

niam summus et incircumscriptus spiritus esi. E t

i n q u a m , omnis creaturae nonne

quod legittir i u Psalmis : Manut

m e l i o r cst

oiuiii

creatura? Deus omuipotens q u i oiiiuia soto jussu

runt me et ptatmaverunt

me (PtaL

tuw, Domine,

fecit, et, si p e r i r e n l , solo jussu i n momcnto omnia

que : Oculi Domini

reficeret, nonne inelior est e l plus valei oiniiibtis

ces eorum (Ptat.

quae fecil? Dum crgo se obtuiit i n sacrificium

simpliciter ad l i t t e r a m sunt accipienda, scd

Deo

tuper juttot

fece-

c x v m , 7 3 ) : rtemet auret ejus in

pre-

x x x m , 16), et s i m i l i a m u l t a . N o n fifum-

21

T R A C T A T U S DE I N C A R N A T I O N E C H R I S T I .

Hier inlelligenda : Uttera tivificmi (II

t t i , 6). A l i o q u i u ct ala* Deus b a -

Cor.

bebit, quia de illo l e g i t u r : Et atcendit bim $t votavit, votavit x v n , 11).

tuper

pennat

32

spiritus amem A liomo? Quia enim bomo slulte voluit esse Dcus, m i -

enim occidii,

tuper

cheru-

tenlorum

(PtaL

Anlbropomorphilae ergo baerelici, q u i

sericorditer Dcus facttis est homo. Hiuc et beattrs Apostolus : tioc , i n q u i t , tentite in vobis quod et in Christo

Jetu

9

qui

cum in forma

9

nam arbitratus

Dei esset. non

est esu se wqualem

rapin,

Deo (Philipp.

dicynt h o m i n e m secundum corpus faclum ad i m a -

6 ) . Ecce qtiam dislincte superbiam liominis et h u n i i -

gtiiem D e i , a u t oslendant homiiiem v o l a r e ,

l i t a l c m C b r i s t i notavit. Homo

Deus i e g i t u r

volasse, aut recognoscant

quia

fatuitaiem

enim per rapinam

conalus esl Deo esse aequalis, et hoc a r h i l r a i u s est

uittiia? s i m p l i c i t a t i s suae. Sola itaque rationalis crea-

se per

tura, aitgelica scilicet atqtte humana, s i m i l i t u d i n e m

Chrislus autem non r a p i n a , sed natura acqualis Deo

fructus v e t i t i comestiooem

posse asseqoi;

Dei i n se c o n t i n e t , quamvis angehts non legaltir

f u i L H o m o c u m i n forma servi, imo Dei servtts esset,

frclus ad i m a g i n e m

sttperbe se v o l u i t exlollere

t u r : Tu tignaculum

Dei. Sic e n i m per Isaiam d i c i timilitudinit,

plenut tapientia

et

Christus vero cum

(Ezech.

cxinanivit

x x v n i , 4 3 ) . Q n o d beatusGregorius exponens : « No-

hominum

perfeetut decore,

in deliciis Paradisi

Dei fuisti

in

formam faclut

ad similitudinem D e i :

forma

Dei esset in

9

et habituinventus

9

semetipsum

9

tervi accipient

timilitudinum

ui homo {ibid.

9

7).

tandum, i n q i i i t , quod non ad simililttdinem Dei ^ Adam sine aliqua necessilate praecepUtm Dei t r a n s factus, sed signaculum

similitudinis

d i c i t u r , u t quo

gressus esl, et obedienliam ejus servare c o n t e m p s i t ;

iu eo s u b i i l i o r est n a l u r a , eo i n i l l o iiuago Dei s u h t i -

Cbrisius vero dicens : iVon veni facere

lius vel s i m i l i u s insinuettir expressa. i Similius ergo

meam sed

io angelo q u i n i h i l babei corporale, sed spiritus e s i , i m a g o

Dei

solummodo

est expressa, quam i n ho

uune q u i c o r p i i s gestat tcrreslre, licet dicat bealus G r e g o r i u s i u Expositione

idem

Ezecbielis quod,

9

voiuntatem

v i , 38), per m u l -

ejus qiU me misit (Joan.

lartim tribulationum diflicullales et angustias, factus est obediens P a t r i , servavitque irrefragabiliter ejus obedientiam non ad tempus, sed usque ad m o r t e m . Nec ipsam j u c u n d a m aut suavem vel

bonorabilem

ad comparatioiiem sitmmi illius et i n c i r c u m s c r i p t i

m o r t e m , sed d u r a m et ignominiosam, niortem

spiritus q u i est Deus, eliam angeli corporei possttnt

licet crticis. Unde et ipse haec omnia sciens et pas-

dici. Secundum a n i m a m itaqtie homo factus est ad

sioni propinquans, c u m discipulos, imo totuin gcniis

sci-

imaginem D e i , et similis est angelis, i m o aequalis;

bumanum Deo P a t r i conimendans, oraret pro o i n n i -

Kcundtim c o r p u s vero inferior esi angclis, testante

bus : Et pro eis I n q u i l , sanctifico

Psahnisia q u i a i t : Minuisti

et ipti

gtti$(P$aL

eum paulo minus ab an-

in veriiate

v m , 6). Adam itaque per rationalem sibi ^ d i c e r e t : Pro eis oflero

iotelleciuni s i b i a Deo

meiptum,

9

tanctificuti

(Joan.

ut

sint

x v n , 49). Ac si

m e i p j u m , q u i plus valeo

d a u i m , d e b t i i l cognoscere

quam omnes homines quos t i l i abstulerunt, q u i pro

sese m i u o r e i u esse angelis; per superbiain conatus

eis, cum essem Deus, F i l i u s tuus u u i g c n i t u s , homo

est superior esse angelis, et Deo consimilis. Mulier

factus s u m , e l usque ad u i o r t e m tibi obediens s u m .

eteniin c r e J e n s serpenli dicenti : Scit in quocunque

die comederilis

Httri, et eritis

sicnt

dii

Deus

quod

Dirigatur

ergo pro eis oratio meu sicut incensum

ex eo aperientur

oculi

conspectu

I w o , et etevalio

scientes

9

bonum

et

malum

fecii pro eis sacrificium

vespertinum

(Gen. i u , 4 ) » ea intenlioue coinedil et v i r o comedere

u t dimissa o m n i peccali

suasit, quia speravit quod f u t u r i es*cnt d i i . Unde et

ipsi saKctificaii.

ipse Deus : Ecce

lacrymis

9

(actus est, tciens

i n q n i t , Adam quasi unus ex nobis bonum et matum

(ibid.

x x u ) . Ecce

quanln superbia qttod homo de terrae l i m o

factus

eonatur excellere angelos, e i p a r esse Deo c r e a t o r i iao! Ununi ergo ideuique est v i t i u m angeli et superbienlis

superbientis

hominis. Quamobrem

justo

9

exaudiius

peractoque sacrificio et emisil spiritum

clamore

vatido

est pro sua

et

reverentia

9

salisfaclioiie ad i n t e g r u m

complela : Consummatum capile

CXL, 2),

(Psal.

originalis macula, sint et

Sic ergo : Cum

offerens

in

i n cruce

manuum meatum

e$t,

(Joan.

inquii,

et

inctinaio

x i x , 30). Quodque nia-

gis m i r a u d u m est, et dulci memoria r e t i u e n d u i i i , jugique ruminatione venerandum : non solumniodo

Dei judicio parem culpam par pcena seqtiitur, qttia D sangtiinem s u u m , q u i majoris est p r e l i i quam tota Hle de ccelo, et hic ejicilur de paradiso. Sed i l l u m

creatura quae Deus uon est, P a t r i suo pro nohis

sine aliqua spe recuperationis lapsum c r e d i m u s ,

recompensavit,

qtiamvis legattir Origenem scripsisse quod Salvator

p r i m u s parens Deo absiulerat, ei ex iutegro reddidit

noster, sicut p e r d i t u i n bominein reparavit, ita qtio-

per v i r i t i t e m ejusdfjin sacrificii. D i c i l eniiit aposto-

sed etiam

que post rcsurreciionem prolapsum angelum peracto

lus quia quicunque

jiKlicio liberabit. Homo vero qtii j a m

in morte ipsius baptiznti

pcr media-

baptizati

oinnes homines,

sumus iit Christo

quos

Jesu

%

vt, 3;.

Habel

Calholica quod uuusquisque

fidelis

sumus (liom.

loremJesuin C h r i s t m n solvit Deoqtiod ei abslulerat,

namqiie

prciium scilicet sangtiiuis ejus- plus valentis qttam

baptizaUis ab omni peccato originalis inaculae s i l

fides

illudquod ei absiulerot, nttnc superesi u t pro c o n -

l i b e r ; el plcue mtindalusatque ptirgattts ejiisdemque

tQmacia et superbia, qua coutra euip l u n i u i l , digne

est m e r i t i , cujus Adain anlequam pcccarct.

ei satisfaciat.

aliqtiis quaerat qttare, dimisso peccato o r i g i u a l i , non

Quae ergo dignior vel convenientior potesi esse salisfartio pro conliunacia homiuis, q u i stiperhe v o l u i i tm

similis Deo, quam ut FiKus Dei h u i u i h l e r A t t

Hic si

d i m i t l i t u r , nec removetur, scd fixa r e l i u e i u r puena cjustlem

pcccali, i d c s i mors, hanc quxstioneni

healus Augustiiius iu l i l i r o De lihcro a i i u t r i o ita

23

HERMANNI

S.

M A R T I N I TORNAC. A B B A T I S

24

saltttis nostra? in A nis sui modo vel qualiiate, alios privata, alios p u blica, alios diutina pceniteniia fore resuscilandos. fitle est, qnia $tne fide impossibile esl placere Deo De his ergo omntbus m o r t i s generibns anima i n (Bebr. x t , 6). et ju$tu$ ex fide rkit (Rom.i, 17). > solvil : c O m n i t , i n q t i i t , somma

Est autem /Met, sicol dieit Apostolus : {tiebr.

sperandarum

baptismo l i b e r a t u r , e t ,

deposito

veteri

horaine,

apparentium

IMVVIIS homo et F i l i u s Dei periavacrum regenerationis

x i , I ) . Si ergo viderent J:utoci alque Pagani

efflcilur, ejusdemqtie munditiae elsanctitatisexistens»

substanlia

rerum,

argumentum

non

quoqoe baptizato* u l l r a non m o r i , i i t i q i i e n o n propter

ctijus f u i t A d a m anlequam

(ihristiaiiae fidei dilectioncm, sed propter devitandam

egreditiir. Quotquot

corporis m o r t e m , omnes currerent e t i a m non voeati

eispoieslatem

filios

peccaret,

aulem

de

receporunt

Dei fieri

bapiismo

eum

dedit

%

i , 12). Mors l a -

(Joan.

ad bop:ismum, sicque fldes p r o p r i u m perderet me-

men carnis r e t i n e t u r , ne non propter animae» sed

r i t n m . Cum itaque duae s i n t m o r i e s , p r i m a scilicet

p r o p t e r carnis mortem devilandam ad baptismiim

carnis et seeumla animae, unde d i e i t u r i n Apocalypsi: Qui ticerit.

non leedetur a morle

2);ntramque

secnnda (Apoc. x n ,

i n c u r r i t p r i m u s h o m o , dtim v e t i t u m

l i g n u m c o m e d i t ; rn pnesenti quidem m o r t e m car-

veniant. Veniet inimica

scilicet. C u m qui

atitem tempus quando

destruetur

noiissima

xv, 2G), i n resurrectione

(I Cor.

integro nnmero, colleciis o m n i b u s

ad complendam

perfecliouem

coeleslis

iliius

wis, i n ftituro vero mortem anitnae, i d esl damna- ^ gioriosae c i v i l a l i s Jerusaiem f u e r i n t necessarii, d a * tiouem. Veniens autem Redemptor nosler, simplam

b u n i n r singulis, non singulae, sed binae, slolae albae,

suam m o r t e m , i d est carnis, dnplae nostrae opposuit,

id

et per eam nos ab utraque l i h e r a v i t , d u m , per snam,

sieqne eorruptibile

nostrain d e s i r u x i t , dicens per Osee prophetam :

mortate

mors

ero

9

0

mors tua (Ose. x m , 14), quamvis si d i l i -

genter considerennis, e i i a m i n nnimasola duaemor-

est perfecla noslrum

$ermo qui scriptns

i m m o r t a l i l a s animae et nottrum induet

est : Absorpta

esi mors in

bimus quoniodo e r i t Deus omuia 28). Amen.

l i t o r i n eo a n i m a ; d i c i t namque beatus Augustinus

Deo

propter peeealom, m o r i t u r anima. lllumina

in omnibus

(ibid.

9

CAPUT VII. Quomodo

est. Egredienie antma m o r t t i u m remanet corpus, et recfdente

victoria

(I Cor. x v , 5 3 , 54), nosque perpetuo laelanles v i d e -

.es inveniantur, una i n praesenti, altera i n futuro.

P r o p t e r hanc mortem animae orabat D a v i d :

et

Deinde /ief

immortalitatem.

Quando enim faeit aliqois criminale peccatum, m o quod sicut v i t a corporis a n i m a , ita vita animae Deus

corporis;

induet incorruplioncm.

antiqui Paires ante legem, ef post deraverunt udventum incarnalioni$. 9

de$i-

Ecce ergo, fratres c h a r i s s i m i , j a m audivimtis q u a ratione Deus, bomo factus, operattis est salutem i u

in morte.

ne- ^ medio terrae : nunc vero, si plncel, audiamus q u o -

adversus

eum

n»odo a n t i q u i Patres, ante legem et sub lege i n e u m

x u , 4 , 5 ) . Quandiu e n i m reststimus adversario

credentes, ejus desideravernnl a d v e n l u m , quomodo

et pognamus contra e u m , cnjuscunque c r i m i n i s n o -

cum lacrymis u t eum viderent suspiravernnt, q u o -

bis teniationes i u f e r a t , non m o r i m u r propter eas,

modo m y s t e r i u m incarnationis ejus et verbis et fac-

ocnlos

meo8

ne unquam

9

qnando dicat inimicus (Piat.

obdormiam

meus : Pravalui

i m o coronam noiiis et salutem operantur. Si autem

tis praenuntiaverunt. Si quis enim diligcuter i i i s p i -

nobis cedentibus et devictis, p o t u i t dicere i n i m i c u s ,

cere v e l i t , quidquid nunc d i x i m u s de

incamatiotie

vivo

Domini in antiquis S c r i p t u r i s r e p e r i r e p o t e r i l . V e r u m

e t lascivo inortua jacet anima. Unde et Apostolus :

quia non omnia Scripturae divinae testimonia facile

Vidua, i n q i t i i , quas in deticiis

possttnt r e p l i c a r i , i l i u d certe qnod Moyses o i u n i u i u

prajvalui

adxersus eum, b e u ! ecce i n corpore est vivens moriua

est

(i Tim. v, 5 ) . Post hanc vero p r i m a m mortem animae

primuin

qtiae i i t i n

q u a e s u p r a d k t a s u n t : lnprincipio

pra s e n i i , sequiittr i n futuro secunda,

quoniam nisi

bic per pcenitentiam resurgat, b i n c

p o n i t , inspiciamus quomodo 9

ctvtum et terram

(Gen.

consonet b i s

i n q u i t , creavil

i , 1), coeii nomiiie

Deus

ccelestein

exeunlem r e c i p i t raors, i d est damnatio aeterna. Pro

c r e a t u r a m , i d est angeios; t c r n e v e r o ,

hac dsmnaiione

i d est bumanam volens i n l e l l i g i . Quia vero nou de

d i c i t n r i n Evangelio

m i u i s t r i s a r e g e : Mittite (Uatth.

de

reo i l l o

terrenam,

eum in tenebras exteriores \y angelis, sed de homine referre proposuerat,

xxii,i3).Qtiot»!am nisi hic qttisque, p e r p e c -

i n t e r i m dimisso, a d d i t : Terra

avtem erat

coelo

inanis

et

n ) : i d est humana n a t u r a , bene a Deo

catum incurrens caecitaiem mentis, decidat i n tene-

vacua (ibid.

bras interiores cordis, illuc post i n o r t e m , non m i t -

creata,

l i t u r i n leuebras

boni et vacua v i r t u i i b t i s ita facta cst, u t n i h i l i n ea

exteriores

inffrni.

Per

lenebras

9

proloplasti peccato prorsus i n a n i s , totius

e g> interiores deciditur i n t e n e h r a s e x t e r i o r e s , q u i a

p r i o r i s dignitatis vel munditiae i n v e n i r e t u r . Et

p r mortem peccali

brce erant snprn faciem abyn$i (ibid.).

infelix anima m o r t e m

incurrit

d m iat*oni>. Pro bac morte Dominus dicit i n Evan-

cor

gelio : Qui credit in me

Pravum

f

tel;

et omnit

qui vivit

tur i i t aylernum (Joan.

etiamsi et credit

mortuus

fueril.

in me non %

vi-

motie-

x i , 2 5 , 26). Pro hujus primae

htimanttm potest i n t e i l i g i , Jereuiia est cor hominis

scet iltud

ei inscrutabile

? (Jer. x v n , 9.)

9

finem

dicente :

quis

cogno-

Sicut c n i m profundnm

abyssi niiilus u o s t i u m peneirare vaiet nec

m o r t i s , i d cst peccalorum diversilale, tres m o r t u i a

tene-

Abyssi notnine

ad ejus

pertingere, sic et h u m a n i cordis a l i i l u d i n e m ,

Domino resuscitali legunitir i t i EvangeKo, puella i n

vel

cubiculo, juvenis extra p o r t a m , Lazarus q u a t r i d u a -

vel cognoscere possumus. Ita u t quem nobis magis

i n g e n i u m , aut versutias, non facile dijudicare

nus in scpulcro, significantes peccatores pro c r i m i -

blandiri exterius couspicimus, ab eo sit nobis n o n -

23

T R A C T A T U S l>E I N C A R N A T I O N E C H I U S T I .

2(3

n n m q u a m poiins cavendura i n i e r i t i s , duin dolos vel A quod clamabai a i l e r ad a l l e r u m , e l dicebanl astutias ejus non i n l e l l i j j r a u s . Tenebne

ergo

erant

abgssi, quia p >sl illud peccalum p r o -

tnpra faciem toplasti corda

Sanctus

etc.

9

v i , 3 ) . Quod e n i m

(Isa.

fulunim

prophelae praedixerunt, apostoli facluni esse praedi-

cogiiitionis tauta

caverunt. Sed tempore Dominif ae n a l i v i l a i i s , p r o phetis j a m ex majori parte defuiictis, prophetia pene

esse crederent sua opera vel figmenta, nec cur f a c t i ,

r e f r i g u e r a l , apostolornm

vel a quo facti essent homines, aiiquis pene eorum

i n t o n u e r a l , sicque

spiritus

divinac

9

m

contexit i g n o r a n t i a , u t e t i a i n , relicto Crentorc, deos

cognosceret. Et

bitmana

tus

$anc

Dei

ferebatur

super

aquas

vero praedioatio

i u t e r voces, mediura

uecdiim sileiitiuiu

intcrcesseral. A n l e adventum etiain C h r i s t i dicttim

(Cen. i , 2), per ora propheiarum q u i , S p i r i t u sancto

fuerat.

edocti, praenuntiabant per aquas hapiisinaiis redden-

nomen ejus (Psal.

Notus

in Judtra

Deus

9

in israel

L I X V , 2 ) ; eo antem

magnum

adve niente,

dain esse saiutem generi bumano. Ecce q u a m b r e -

nox i n suo cursu medium iter habebat, quia tanla

v i t e r descripsit, per inanitatem c l vacuitatem terne

noctis et tenebrarum, id est ignorantiae caligo excre-

et per tenebras abyssi, ignorantiam totius m u n d i :

v e r a l , ut nec

quae tanta erat, u t , exccptis paucis i n t r a Judaeam

nec geutilcs eum cognoscerent, sicut Joannes d i c i t :

hominibus vel prophetis, vix aliquis sciret cur natus

In

mundo

ipsi Judaci q u i prophetas

erat

et mundus per ipsum

9

ftierit. Sed c u m tencbrae ista?, j a m per quinque mif- B mundus eum non cognovit

legehant,

factus

: in propria

est et 9

venit, el sui

lia et eo amplius annos inundutn conlexissent, i l i u d -

eum non

que lempus advenisset de quo d i c i t David : Tu ex-

tenebrarum dcnsilale suhita l u x , de coelo refulgens,

surgens Domine,

misereberis

quia lempus m i -

Sion

9

ci, 14):

dixil

receperunt

i , i O , I I ) . I n tanla ergo

(Joan.

vcnit i l l u m i n a r e h i s q u i i n tcitehris et mortis sedchant,

i n umbra

ut compleretur i l l u d Isaiae:

serendiejns

quia venit lempus (Psal.

Deus : tiat

lux (Gen. i , 3). Quae est ista lux ? Nisi

pulus

F i l i u s Dei, Deus tie Deo, lumen de l u m i n e ; quae erat

gnam

quidem cum Patre, non f i c t a , sedgenita, e l videba-

orta est eis (Isa.

l u r ab angelis, qitos c l a r i t a l i s suae i l l u s l r a b a t aspec-

ille cereus quem

t u , sed ab bominihus videri non poterat, qttia oculos

pulcherrinio more sancta Ecclesia noviun facere et

9

eonim

tenebraruui densitas

qui

ambulabat

habitantibus

9

in

teuebris.

in regione

vidit

umbm

Po-

lucem

ma-

mortis

lus

9

i x , 2 ) . Ilanc luccra significat etiam singulis annis in vigilia P a s c b *

operuerat. Nain nec

acccndere consuevit. Unde et ipsi cereo i n s c r i b i t u r

caecus solem clare fiilgeulein videre potcst, quouiain

quotiis annus sit Dotninicae I n c a r n a i k m i s , qitateuns

non babet oculos quibus eum videat. Non ergo culpa

per hoc etiam pueri patenter i u l e l l i g a n l , ad

solis est, qtiod non

daliouem eitm

v i d e t u r , sed

culpa caeci.

Sic

fieri

recor-

illius novac lucis, quae do coolo

et bomines non poteraut videre luceui illara praeci- Q i n t c r r a r e f u l s i i . Nam e l ipsae lencbrae quae tribtis p u a m , quia visura i l l u m quo Deus v i d e t u r , ranU E r a l

amise-

diebus ante Pascha recoli j t i b e n t u r , easdem lenebras

facla

de qnibus locuti sumus, s i g n i l i c a n t : qtias Chrisltis

creatus,

veniens illttstravit. Et bene tribtis diebus fiunt, p r o -

itaqtte lux isla apud P a t r e m , sed

non e n r t , quia Filiits Dei nec sed t a n t u m a Patre esl

factu^, nec

homo

p t e r tria tempora quae ipsam luccm praecesscruni:

infixus i n liino profundi tantae altitiidiuis lucem v i -

P r i m u m lemptts ante l e g e m , secundutii sub lege,

dere non polerat, d i x i t D e u s : Fial

t e r t i u m sub gratia. A n l e

r e t : Qttouiam

genitns. Quia ergo

ir.iser homo,

pressus, non potest

lux.

Ac s i dice-

lenehraruin

legem a p r i n c i p i o m u n d i ,

caligiue

id esl ab Adain usquc ad Moysen ; sub lege a Moyse

videre lumen m i h i coaevnui et

usque ad Joannem, sic eniin ipse Dorainus i n E v a n -

coaequale, i d est F l i u m m e u m , volo u t F i l i u s metis

gelio d e t e r i n i u a i d i c e n s : Lex el prophcta*

per quera omnia facla s u n l , i l l i condesceiidens,

Joannem

fiat

9

et ex eo regnum

talis lux quam videre oculis corporeis possit, i d est

x v i , 16). Bene ergo etiam

i n c a r n e t u r et fiat hoiite. (Jt quia bomo non

jam

videre Deum, q u i spirittis est,

potest

Detis fiat homo, et

ab h o m i n e videatur u l hoino, quatenus hominem videndo et Detim bunc esse recognoscendo, per v i sionem

bominis paulatim

redeat

et ascendat

visionem Dei, Et facta est lux (ibid.)

9

caro

factum

Dum nox

est (Joan.

ergo medium

in suo cursu

i d est

medium

iter

usque

evangelizatur

tempore

ad (Luc

r

gratiae, licet

nato C b r i s t o , lenebne d u r a n t , quia ab

Ahel

justo usque ad passionem C h r i s i i , qttaniuincunqiie pie et juste viverent sancti, morienies iamen i n teD nebras e l i n inferuum ire cogcbantur, licet nequa-

ad

q u a m igne vel tormentis s i c u l i m p i i p u u i r e n t u r .

Verbum

l i i n c estquod sancta Ecclesia, qnamvis probatissiiui

i , 14). si'enlium

Dei

Paircs auie Christtim fuerint, de iiullo taiiien eoruin tenerent

omnia

haberet

omnipotens

9

et

q u i priusquam Christus paleretur m o r t u i suiit, diem agcre consttevil solemnem, excepto sancto Joauiie

sermo Dei de crnlis a regalibus sedibus v*nit (Sap. x v i i i ,

Bapiisma,

e l Inuocentihus , scptemque

fratrihus

14). Hoc Hcet de vindicta Dei quae facla est media

Machabaeis; quia omnes pariter ducehanlur

nocle i n i E g y p l o , q u a n d o o m u i a priniogenila occisa

f e m u i n . Quando enim fesuiin alicujus sancti c o l i -

s o n t , d i c t u m s i t , tamcn eliam de incarnatione Do*

mus, congaudemus ei iitique ct Deum

m i n i convrnienter i n t e l l i g i t u r . Duae quippe voccs i n

de eo quod animam ejus educlam dc corpore leva-

m u i i d o sonuerunt, p r i m o vox prophelarum vetttu-

v e r i l ad coelum. Q u o r u m autein animae ducebanlur

r u m C b r i s l u m praedicentium, secundo vox

ad i n f e r n u m , quoinoer Isaiam d i c a t u r : Si ego qui atiot nonpariam? rationem

dicit Dominut.

tribuo,

tterilit

parere feci

t

Et siego

qui aliit

ero ? ait Dominut

Deut

ipte genetuut

s c i l i c c l Aposiolus : Not

i n q u i t , proedicamut

Chri-

(Itai.

ttum

qnidem

genti-

slerilis f u i t , q u i quamvis omnia t t l Deus c r e a v e r i t ,

9

crucifixum,

bufautem que Grescit, (l Cor.

Judceit

tlullitiam;

iptit

Chrittum

tcandatnm

t

autem vocatit

Judait

Dei trirtutem et Dei

i , 2 3 , 24). Sed evigibins Noe,

ut-

tapienlium non ipsuui

L X V I , 9). Tamen

ante beatam Mariam quasi

nullum tamen eo m o d o , quopostea Ubi vero dicente Deo faciamut

filium

peperiu

ei adjutorium

timile

tibi, unigenito F i l i o suo caritem uostrain quasi spon*

t l l i u m q u i se deriserat, sed Cbanaan filium ejus ina-

sam i n tilero be-ttas Virgiuis lauquam i n tbalamo

l e d i x i t ; duos atilem q t i i se h o u o r a v c r a n t , benedixit.

s o c i a v i t ; et s i c u l d i x i l Adatn : Erunt dno in

Quht Christus resurgens ex m o r t u i s et ascendtns i u

una

ccelum , propbetas q u i d e m et aposiolos,

C h r i t t o copulavit. Iltico steriiitate remota Deus p a -

omuesqtte

q u i praedicatioiii eorum c r e d i d e r u u t , secum g i o r i f i -

(Gen.

rere ccepii illos

fiiios,

de quibus d i c i l Joannes :

c a v i t ; semen vero iucredultim p u u i r i pnecepit, sicul ry Quotquot autem receperant eum, in sitpradicto psalmo d i c i t u r : Et percussit tnos

i u posteriora

Ulis (Ptal.

t

opprobrium

sempilernum

inimicot dedit

L X X V I I , 6o). In posteriora quippe iniuiicos

filiot Dei

carne

n , 2 4 ) , ita Deum et bominein in ttno

fieri,

dedit eis

qui non ex tauguinibut

lunlate v t r i , ted ex Deo naii tunt (Joon.

potestatem

neque ex uoi , 12, 13).

Ecce ergo quam compelentcr de domina nosira d i -

suos p e r c u s s i l , quia i n posteros eorum q u i se c r u -

c i u m i m e i l i g i t u r , faciamut

c i f i x e m n l , et io pncsenti vita sententiam disper-

Deus e n i n i est Pater r e r u m c r c a l a r u m , et M a r i a

ei adjutorium

timile

tibi.

sionis et c a p t i v i t a t i s , et in futura jaculum aelenue

maier r c r u m recreaiaruni. Deus q u i de n i b i l o crea-

damnalionis intorsit. Sed quia de C h r i s i i i n c a r n a -

v i t o i n u i a , v o l u i l ea-corrupta reparare sine M a r i a .

tione et passione ntutla j a m dicta s u u l

tempusque

Deus omnia c r e a v i t , et Maria Deum generavit, e t

est tatn p r o t i x i sennonis t c r i i i i i i a u d i , ad domiiiam

quia Dci F i l i t i i u genuil M a r i a , spousa utique Dei

nosiram misericordiae i n a t r e m , i l e r u i n oculos v e r -

facta est Maria. Non tamen soluui Deutu Maria g e -

l a m u s ; e t ner cujus benedictuui f r u c t u m s u m u s , io ipsa iinem ioquendi faciamus.

salvali

n u i t , scd posl ilium ei per i l l u m uitiltos filios Dei g e u e r a v i l , q u i ci quotidie clament devote : qui et in cvtit

(Matih.

Pater

t

v i , 9). Illos filios non dedi-

guatur bonus filitis Mariae fratres appcllare dicens :

57

D E R E S T A U R A T I O N E ABBATI^B S. MARTLNI T O R N A C — M O N I T U M .

Narrnbo c l : lte

%

nomen luum fratribut nttntiaie

fralribu$

meit (P$al.

meit (Malth.

x x i , 2 5 ) ; A cat carnem meam et bibit

x x v m , 10).

manet et ego in eo (Joan.

tanguinem

58 meum\

in me

v i , 55) t l c r r c t nos tamen

Dentqtte nTins Mariae, fraler nosier e s l ; et conse-

m i i l t u m qitidam dc ihtpiferis ejus dicens : Qui

quenter etiain Maria mater noslra est. 0 q u i d M n -

ducat et bibit indigne

riae dcbemtis!

bit (Cor.

Fer Mariam Deus facltts est

%

Pntcr

judicium

tibi manducatet

man4»t-

x i , 2 9 ) . Scimus euim revera lauti m y s t e r i i

noster, q n i n per illain Dei F i l i u s factus e s t f r a t e r

nos prorsus fore indiguos, q u i i n mtiltis e i i m offen-

noster. Per M a r i a m Deus crealor noslcr factus cst

dimtts. Ideoqtte licet eum desideremus, tamen c o n -

Palcr no&lcr; per Mariaiu Detts j m l e x noster, factus

scicntia inlrinsecus g r a v i i c r r e m o d c n t e , eum sus-

est f r a t e r nosler. Quid j a m l i m e n d u m nobis

cipere formidamus. Sed ad te coufiigiciilcs, media-

qunndo j n d e x

est,

noster est frater noster; et jttdicis

i r i x uostra, quae e t t posl Dcttni sp> s sola, t i b i pec-

nostri m a t c r , est eliam noslra m n i e r ? Si propter

cata «poslra confiiemur : icque i u i e r uos et Deuut

neccata nostra nobis forte iratus est judex noster,

mediatricem et interventricem fieri exoramus. Sed

non despcremus, quia ipsius m a l e r est etiain nostra

q u i d miseri faciemus? Angttsliae nos p r e m u u t u n d i -

mater. Placet ergo pia mater p i u m filium reis

filiis;

quc. Cum eitiin Dei F i l i u m oOendimtis, utiqite eliaui

reconciliet bona mater i r a l i i m f r a l r c m fralribus m i -

matretn fejus qtiaiu ipse m u l l u m d i l i g i l , p a r i l e r of-

seris. Scripsit de ea quidem bonus servus ejus, ille ^ feudimus. Quomodo ergo F i l i o r c c o n c i l i a r i p e t i m t t f scilicel j a m supra ssepe i i i e m o r a t u s , doinnus Ansel-

per m a t r e n i , qui s i m i l i t e r olTeiidimus m a i r e m ? Sec

nitis, i n quadam orntioue ad eam facla, boc modo :

quia utrumque oflendimus, ad ulriusqtie misericor

c M e m i n i m u s , i n q t i i t , e l meminisse delectabile est,

diain r e c u r r a m u s , et alteri per alterum r e c o u c i l i a r i

qtiomodo appareus cuidam servo suo i n extremis

exoremus. Bona ergo m a l e r , reconcilia bono F i l i o

a g e n i i , c l interrogans u l r u m cognosceret, cum i l l e ,

tuo reos filios tuos. Bone f r a t c r , rcconcilia honaj

tremens responderet, qitam d u l -

m a t r i luae reos fratres tuos. Boiins t u , et bona t u ;

Minime,

domina,

citer ei Apud

dixisti :

qnam ergo

ealamitates qu:e

suas

meruisii

ptoris et

Ego

mitericordim

et

existere

nostri?

Te

maier.

dulcis t u et dulcis t u . Bone ergo Douilne, et bona

conlldenlius miseri

dcplorabtint,

mater

Judicis

$um

reciius

q t i a m l apnd cjitsdcm

domina , dulcis frater et dttlcis m a i e r , obsecraintis

te,

niisericordiam v e s l r a m , quateiius sic prse&eus fe-

Red^tn*

praBliguravit

stnm Natalis p i i fratris et partus pi;e m n i r i s , sic nos

ttna

rccolerc coucedatis, u i per iUud festtun ad asterna

illa a n r c a , i n qua Deo jubente posittim est m a n n a ,

festa nos perdticatis, ubi vos videamtis, videiites

panis scilicet a n g e W u m , quem per te mandticavit

gaudeamus,

buinana n a l u r a . Htinc ergo panem, pia mater por-

cula saeculorum. A m e n .

rige esurienlibtts filiis tttis, et u t i l l u m digne p e r c i -

Uic liber tanctce anno Incarnati getimo nono.

pere p o s s i n l , sana i n eis palatum i n t e r i o r i s bominis. Quamvis e n i m ipse Filius luus d i c a t : Qui

gaudentes collatidemus per o m n i i s.e-

mandu-

Marias de Cata Dei (i) verbi mitletimo centetimo

tcriptut quadru-

( I ) Ntinc Y i c o n i a , comobium ordinis Praemonstrntensis.

HERMANNI

ABBATIS

DE MIRACULIS S. MARI^l LAUDUNENSIS ET

D E GESTIS B A R T H O L O M i E I

LlBRl Vide Patroloqia?

EPISCOPI E T S.

TRES.

tom. C L Y I , col. 9 0 1 , Append. ad Guibertum

MONITUM IN OPUSCULUM (Dom. Lucas d'AcuEnv; Spicil.

NORBERTI

Novigentimtm.)

SUBSEQUENS.

edit, de la Barre, t o m . I I , pag. 888.)

N a r r a l i o n e m sive b i s t o r i a m reslauralionis Tornacensis monasterii S. M a r t i n i , pernntiqnae fundalionis o r d . S. B e n e d i c t i , quam damus i n lucein, accepiinus a longe eruditissimo e i a n l i q u a r u m reritm peritissiuto c a r m e l i u discaleeato Josepho Ignatio a S. Anlouio, ex iilustriss. familia toparcbarum de Rebec o r i u n d o ,

59

IIERMANM

S. M A R T l N l T O R N A C . A B B A T I S

40

q u i eam descripstl, et adnolalionculis, qu;e m u l l u m Iucis tuilii a l l u l e r e , a d o r n a v U ; iis voces aliqttot et varia loca in c o i i l e x l t i comprehettsa eliicidanlur. Auctor Hemiaiiiius semel p r o d i l iiioiiacliuin, post ahbatem Sancti M a r t i u i Tornaceusis, scribiique i n prologo caiisaui cur ad boc optts se a c c i u x e i i l ; et laietur iugenue, cum d i r u t a abbatia m u l l i s saculis p c r n i a i i s e i i t , sen varios casus p e r l u l e r i i e l vicisMiudines, s;cpiuscule i n illa narralione exaranda scse tencbris fuisse nbwiliiliiu», quippe q u i n i i i i i pene a n i i q u o n i m inonuiueiitorum r e p e r i l , quan.ioquidem nobiie iftttd asceleritnn aediliciis destructis plaue spoiialuui fuerit ornameiiiis p r e t i o s i s , c b a i t i s , reditibus, ac proinde uonnisi labore suuittio ad tiotitiam aliquam pervenire vaiueril aiiterioris ac vcicrisaevi, et p r i o r u r u P a i r u m qui coeiiubiuiti isltid incoiuere : alque ut historiae l i l u m texal et cluonolo^ia; ordinem observel, rebus inoiiaslicis poniifictiin, regum p r i n c i p m n et dyuaslaruin a d j i c i l aclus. Singularia bac i u n a r r a t i o n e nnimadverlet bnud dubie erttditus lector, ea poiissimuin qoae tanquam oculalus, auritusque testis a f f i r m a l l l e n n a m i u s suo lempore evenisse. N i h i l bic a t l e x o ; percurre„si l u b e l , adnoialiones udjecUs. Heriiiaiiuiis sui operis exordium sumit a SamsouC Remorum archiepiscono, et l u i i o t e n t i o I I Catbolicani Ecciesiam regente, dtim Roma3 agerel, quemadniodtiin ipse testatur i n p r * r a l i o t i e : Xe penitHt, i n f i l , tant longi temporii tuedio depereum in Lateranenti palalio, rettaurationit Eccletim notlrm ordinem tcribert aggredior, etc. l u his auteiu v e r b i s : Etex contortio eorum meliut ettel, quam ti teortim ettent teputti de-iifcse r e o r . Qux- porro sequuultir a iitituero 105 ad fiuem, alterius a r h i l r o r esse relalionem, quippe H e r u i a i m u i i i suiniua auimi deiuissioiie aiiisque v i r i u i i b u s p n e c l a r u n i , i u l o l sui laudes prorupisse m i u i m e fas estcredere. Coutiuualor ille suain relationeiu absolvit auno 1160» t

NARRATIO RESTAURATIONIS ADDATIJE

SANCTI MARTINI TORNACENSIS AUCTORE

HERMANNO.

PROLOGUS. Ddeclissimis d o m i n i s , Patribns, fratribtts, moiiacuis, Frater

IIERMANNUS ultiinus

ct

fiiiis

universis

eorum servuius, super

Beati

flumina

Martini

Tornacensis

cosnobii

Bahylonis supernae Siou j t i g i t e r

recordari. P i o dilectione, quami m i h i ab iiifanlia abbas vester essc voltti (2),

mea exhibuislis, p r o sincera ohedienlia, qtiam m i h i quandia

sine aliquo scrupulo seniper et

pnesenii e l absenii impendistis, D e o e t

emuibtis vobis gratias refero, utque vobis ipse Dominus pro me r e l r i b u a t , ejus inisericordiam exoro. Q n i * vero nonnulli v e s i r u m a m e p e t i e r u n t m u l l o t i e s u t modum constructionis, sive resUuratiouis ecciesiae nostrae Jilleris mandando l a m futuris quain praesentibus notificarem, ecce p e t i l i o n i e o r u m libenter salisfacere volo, sciens

p r i o r u m n o t i t i a m plerumque posleris profuisse, eorumque i g n o r a n t i a m saepeuumero non p a r v u m

d e t r i m e n t u m intulisse. Nostis autem ex quo adolescentulus f u i me idem facere voluisse e t e t i a m labulis a l i qtta impressisse, sed diun cousiderarem primos ecclesiae nostrae inceptores adhuc vivere, adulationis n o u m timttisse, si eorum actus viventibus ipsis viderer scribere, sicque ea qtiae inceperain delevisse. Nunc vero quia j a m duobus p r i m i s defunctis, ego tertiits abbas successi, ac de p r i o r i b u s monachis aut u u l l u m , a u t paucos superstites video, simul etiain j a m quinquage&imuin a n n u m reslauraiionis nostrae

trausisse non

ignoro, ecce securior p e t i l i o n i vestrae possum acquiescere. Si eniin ulterius differam, tempore praHcreuiite m u l l a possunl pauiatim oblivioni t r a d i , quae necesse fuisset describi. Quia ergo, sicut nostis, praeteriio nuper Natali D o u i i u i , c u m domino nostro Snmsone R e m o r u m archiepiscopo Roina rediens, litteras d o m i n i papae Knnoceniii Tornacum detuli, pnecipienies Tornacensibus u t p r o p r i u m sibi episcopum eligerent, et ab obedienlia Noviomensis episcopi o m n i i i o absoluti esseut, sicque electo ad episcopatum domno

Absalone

S. A m a n d i abbatc, s l a t i m pro eo Romam rogatus sum r e d i r e ; dumque d o m i n i papae responsum exspeclo, j a m ab ocUvis Paschae usque ad octavas Pentecostes me Romae demoralum esse conspicio, ne penitus tam iongi temporis tacdio deficiam, vei otio depeream

i n Laieranensi palatio, resUurationis Ecclesiae nostrae

(2) Ette votui. S r i l i c i t e t abdicavit munus ahbatiale a n . 1156, i n fine vel i n i t i o seq., cum praefuisset x fci ine annos, u t infra habeiur.

4!

b E REST AURATIONE ABBATIiC

o r d i n c m scribere aggredior, descriptumque

S. M A H T I N I

TORNAC.

vobis t r a n s m i i l e r e cupio, suromopere deprecans u t si

forte

( q o o d m u i t u m t i m e o ) , n i m i o c a l o r e ingravescente m o r i me Roroa? c o u t i g e r i i , servuli vestri aniroam Domino precibos

commendetis.

Duobus sane fraternitdient vestram Jugiter h o r t o r insistere, r e l i g i o n i scilicet

et

mutuae d i l e c t i o n i ; per haec eninl duo U m intrinsecus quam e i t r i n s e c u s j Deo favente, proficere p o t e r i t i s . Haec doo quoliescunqtie flrmiter tenuimus, exterius

saevientes m u n d i procellas deridendo

despeximuS;

et

despiciendo calcavimus : si quando vero ea vel ieviter i n t e r nos frigescere p e r m i s i m u s , exteriorero prdftper i t a i e m n i h i l nobis commodi

conferre

probavimus.

Sed

baec praemisisse j a m sufllciat, nunc subjongattir

relatio verissiina. kxpUctt

Protogui;

iNCIPIT

L\M&
cenlor et Uermannus prapositus fratres fiunt monachi. %

Crasiiuo i g i l u r summo mane, l i u i i o c a p i i u l o ad aliare S. M a r t i n i x u c l e r i c i e u n t , vestem clericalem

6*

S. Martini solitudini$ amore tocum $ed jn$$u episcopi redeunt.

deserunii

Domiius itaque Odo abbas faclus, c u m m o n a -

chis suis instiltita e l collaliones, seu Vilas Patruna assidue ccepil legere, et q u i d q u i d legissent i l l i c o vo» lebant opere adimplere. l l n d e facium est u t zelum Dei Iiabcnies, sed

forte

ndn sccimdiim

magnam

s c i e n i i a m , l e n i o adveulus sui anno conqueri i n c i -

deponunt, e i monaslicam c u m bcnedictionc e l i r i -

p c r c n l sc non i n bono loco remausisse, ubi clamorcs

duano 6iienlio per niauum abbatis H a i m e r i c i susci-

j u v e n u m , calitiJenas puelldrum audiebanl, u b i saecu-

p i u n l , ita u i c u m M a l u i i n o s c l P r i m a m r i t u clericali

l a r i u i u veslcs v i d e b a n l , quibus ab i n t c n t i o n e sna

caniasscnt, j a m T e r l i a m et omncs sequeutcs I l o r a s

p l u r i m u m atiimiis e o r u m

usque i n b o d i e r n u m d i e m monacborum more c a n -

poiius e x p e t e n d u m , ubi liberius aivina. possent v a -

t a v e r i u t . Nec

impedirelur;

desertum

fefellit m a g i s t r u m boni c o n s i l i i su

carc meditationi. Ilsec e l bis similia per dies s i n g u -

scepiio,

siquidem Sigcrus i l l e canonicorum p r *

los invicem conferentcs, e l m u l t o i i e s e x i n d e g r a v i t e r

cenior,

videns adolescenlem

filium

s u u m mo*ia- B suspiranles, tandem u n a n i m i acceplo consiiio, d u m retrabere

qiiadam nocte solito tempcrius Matiitiuos decanUs-

t e n t a v i t , sed ad perscvcranduiu vebemeiitcr accen-

s e n l , fiuitis i l l i s , vestes suas et libros plaustro i m -

c l i u m factum , nequaqtiam i l l u m dk,

itno ipaemet

praelerea

ultra

i m l n Dei

eompanctoa

pobunt,

sicque

ante

mediam

nociein

vacttam relibquentes praecedeute

m a n n o majoris ecclesia. praeposito, cujus ionge s u -

n u i l o c i v i t i m sciente, quahtocius de provincia e x i r e

perius m e n i i o n e n i iecimus, i n ccenobio nostro m o -

satagunt. Mane

nacbus est factus, et quinque altaria quae a l t e r i fiiio

S. M a r t i n i oraiionis gratia ex mbre adeUiites quod

sue, n o m i n e A d a m , canonico acquisierat, n o b i s d a r i

gesttim fuerat comperisseiil, i l l i c o quasi u r b i s i n t e -

vero faclo

abbate,

ecclesiani

r e i i c i i s mundanis d i v i t i i s , una c u m f r a t r e suo U e r -

c i i m cives

orones, ecciesiam

i m p e t r a v i t , quae nobis siugulis aunis plusquain x x x

rittis i m m i n e r e t , gemere, alter a l i e r i quod a u d i c r a u t

l i b r a r u m pecuuiam i c d d u i i t . Complcto ilaque t r i -

ctim mcerore

duano

quos

sortio fuissc p r o c l a m a r c , postremo ad ipsam eccle-

s i l c n l i o abbas Haiinericus monacbis

n u n t i a r e , 11011 se dignos eorum c o n -

u t j a m sibi abbateni eligcrciit consuluit.

siam c a t e r v a t i m c u r r e r e , ubi d d r m i e r a n t , ubi come-

Cunque magisier Odo u n u m de sociis suis eligere

derant, c u m lacrymis c i r c u i r e , universaeque regioui

c«.Vildl o n a r ve ituu•r ,, Vomues super e u m i r r u e n t e s u n a n i m i i e r I I I I J V . o w f v . v m w - • » u w . i » w » « « « « u i . . « a « w«

novam quaradota calamitatem stiperveiuuraro eju"i — —— • - —... _-

fecerat,

ipsuro e l i g u n i , electumque domno Uabodo episcopo

lando cce|>erunt p r o n u n t i a r e . I b i vero per s a n c t n

praesenUiit c o n f i r m a n d u m , consecratusque cst se-

ntobiaies quasdaiu, prope ecclcsiam

quenti

d l d i c e r i i u t cos N o v i o m u m i r e , quatenus a domno

Doroinica Tornaci i n ecclesia Sauclae M a -

coinmaneiites,

riae i v Nonas M a r l i i , anno t e r t i o conversionis suae.

Habodo

AdoJcscens

liceutiam p e i e r e u t , prOtinus evocalo EVerardo cp-

vero i i l e . q u e m

monacbus factus i n ccenobio

praediximus, A i u l f u s , nostro, a r m a r i i , scu

episcopo, q u i tunc i b i morabatur , abeundi

sicllano tolius regionis

illius p r i u c i p e , cuiictisqite

cantoris o f f k i u m X L V I I annis t e n u i t , oinnesque l i -

majoribus urbis i n itnum celeriter congregatis,

bros beati G r e g o r i i saepius relegens, i m i t a t u s Pate-

ceplo generali consilio ad episcopuiii fesliuato mise-

r i u m universas U m Vetcris qu.tro Novi

r u n i , mandpnles ei ut n u l l a m spem u l i e r i u s i u g r e d i

sentenUas

ab eo expositas excerpens,

TesUmenli tres

exinde

ac-

T o r n a c u m baberet, s i eis licentiam daret. Lcgatus

codices (20) c o m p o s u i t , el q u a r t u m de diversis et

ilaqiie eqtio veliemeuter

valde ittilibus sententiis s u p e r a d d i d i t , eisque

Gre-

cbos praevenit, episcopo rem gestam r e t u l i t , deinde

conversionis

principis ct c i v i u m verba s u h j u n x i t . P r o t i n u s episco-

suae anao i n bono proposito v i i a m t e r m i n a v i t . S i -

pus l a c r y m i s perfusus respondii hoc superfluo cives

g o r i a l i s itomcn i n d i d i t , sicqtie X L V I I I gerus

calcaribus faligato m o n a -

vero pater ejus c u m p r i r o u m faclus fuissei p mandasse, quouiam etiamsi ipsi rogarent u l m o n a -

monachits, quadam meridiana i n lecto v i d i t i u somnis u n u m

dormiens

chos abire p e r m i t t e r e t , ipse n u l i o modo super hoc

e x canonicis Sauctce Mariae

e's assensum praeberel. Continuo ergd i n \ i a q u a

ante plures annos defunctum sibi a p p a r e u t e i n , et

eos venturos sperabat, ipse exploraudi gratia

de d i v e r s i s . c o l i o q u e n t e m ; cumque i l l e m o n i s ejus

tum

non

corum pergit, vidensque eos onuies fere x x i pedites

imineroor interrogaret u t sibi

panderel q i i o -

dirigil;

eisque

lcga-

p r o p i n q u a n l i b u s i n occursum

m o d o . s e b a b e r c n i animae i n aiia v i t a , i i l e p r o i i n u s

Veuientes,

t e s p o u d i i ; « Domne Sigere, q u i d qttaeriUs de alia

desccndercnt, c t inouacbos ascendere facerent prae-

m i l i t i b u s e t clericis suis, u t de equis

Vita2 I n veritate d i c o vobis quod q u i p r o p i e r Dpum

cepit. Mona Statiru Sigcrus ad

eplscopum p c r v e n l u n t , e t i n medio portae N o v i o -

sui coiisolatipnem i d se vidisse inlcUexit, Dcumqtte

meiisis u r b i s pedibus ejus p f o s t r a i i , abeuhdi l i c e n -

super boc glorificans nobis p r o t i n u s e u a r r a v i t .

t i a m deposcuut. P r o l i n u s cpiscopUs c u m n i m i o fleta

(20) tres exinde codices. Exslant i n B i b i i o t b . S . M a r t i n i T o n i a c . i n qualuor voluminibus, in q u o Oim uiUmo i e g i t t i r :

MOJC de Cregorit qm traxit opuscuta tikris Gregorii precibu* in pacequie$cat Alulfus. Aiulfi opus edituiu est P u m i i * .

D E R E S T A U R A T I O N E A B B A T L f c S. M A R T I N I

69

79

TORNAC.

• conlra pedibns eorum p r o s i e r n i t n r , e i hoc se nulio A rogatus unde esset; cum de Sancto Martlno se esse f a c l u r u m j u r e j u r a n d o profitetur : sicque ad

respondisset, abbas protinus ilie percunctari c i e p i t ,

dorauui suam eos ducens, ac p r o tanti laboris leva-

ubi esset, et cujusmodi esset abbatia Sancti M a r t i u i

mine triduo secum retinens, liberaliterqiie reficiens,

Tornacensis. Cumqtie monachus prope eam esse, nec

ad uJlimuin eos obcdientiae vinculo constrictos T o r -

antiquam, sed novam, et ante v i g i n t i annos cons*

nacura r e d i r e coegit. Quod u b i civibus i n n o l u i t , i l -

I r u c t a m fuisse dixisset, abbas protinus s u b j u n x i t ,

raodo

lico qnasi post tenebras solera cernerenl redeuntem

c Yere, frater, plusquam trecenti anni sunt ex qtio

exsultant, et procul ab urbe eis occurrere praepa-

abbatia Sancti M a r i i n i Tornacensis

rant.Conifgit

autera eos redire i n Exaltatione sanctae

in ecclesia nostra adhuc scrvantur privilegia sancli

crucis (an.

1095), quando celebrera i i l a m proces-

facta est; nam

M a r t i n i Tornacensis, quae monachi ejus W a n d a l o r u m

sionem per c i r c u i t u m urbis snperius diximus i n s l i -

persecutionem

tutam a Rabpdo episcopo pro ignea peslilentia, Ca-

r c l i q u e r u n t . Ego

nonici i t a q u e q u i j a m urbe c u m s a i i c l o r n m pigno-

nam t e r r a r u m sit ccclesia Sancti M a r l i n i Tornacen-

ribus egressi f u e r a n l , u t eos r e v e r t i a u d i e r u n t , cum

sis, sed

tota processione fereLX m i i i i u m b o m i n u m eisobviam

abbatem sciscitante unde esset, abbatem de F e r r a r i i s

p e r g u n t , et c u m gaudiq ad S. M a r t i n i ecclesiara eos reducunt. 4 0 . E x i n d e ccepil Ecclesia

fugientes ad nos a l t u l e n t n l , et i b i ipse vero mulloties qtiacsivi ubU

hactenus scire n e q u i v i . > T u n c

monacho

ae esse respondit. Rogatus vero m t i i t u m u t T o r n a -

B

c u m veniret, non sibi vacare respondit. Monachus

nostra paulatim cum

rediens c u m hoc nobis reiulUset, illico rursus c u m

Dei adjutorio crescere et m u l l i p l i c a r i usque i n prae-

alio l i t l e r a r u m perito C o r t u r i a c u m sciscitandi p l e -

sentem d i e m . T u n c p r i m u m cives Tornacenses cer-

nius gralia r e m i l t i l u r ; sed abbas q u i j a m discesserat,

tiores f a c t i de eorum s t a b i l i t a l e , praefatum episco-

non i n v e n i t u r . Magnus nobis dolor, magna

pum adeunt, lerraruro a n t i q u a r t i m S. M a r t i n i , quae

e x o r i t u r u b i sit Ferrariensis Ecclesia;

quondam destructo coenobio i n manu episcopi deve-

sed discere nequivimus.

n e r a n t , et de manu episcopi i n beneficio tenebant, m e n t i o n e m f a c i u n t , ulqiie eas S. M a r i i n o u u a n i m i i e r deposcunt.

Ea

lempestate

qnaesiio

quaerimus,

4 2 . Post duos annos generale concilium a papa

redderet

Calixto Rcmis i n d i c i l u r , qui papa fraler erat Cle-

Balduinus

mentiae comitissac, q u i prius fuit Viennensis a r c h i -

ille advocatus Tornacensjs, ctijus superius n i c n l i o -

episcopus, et vocahatur Guido. Ibt spes aliquid au>

nem f e c i , j a m saeculo r e n u n t i a v e r a l , et i n coenohio

diendi nobis renascitur, negotii

Beccensi, quod i n Northmannia situro esl, sub venc-

m i h i i m p o n i t u r , cum diaconus.

scopo C a n l u a r i e n s i , monachus factus fuerat.

M.ariae, et i n l a n l o conveutii oppressus, cuicunque

dulfus vero germanus i n advocaiione c u m advocatione scepit.

Radulfum

episcopus

secrele

. . . Improbus.

accen-

i i l i s pauperibus p r o anima

sua

.

dirailteret,

audio, Deo gralias

inflammaturo

abbateinFerrariensem

hominis cst,

o m n i a respondit, et sine

uila

benigne

ad

dilatiooe terras illas

desideratam

sui a u c i o r i l a t e

abbati me

Martino

iiberas

reddidit.

Sed q u i a praeter i l l u d p r i v i l e g i u m n u l l u m anttquae scripturae nostra

habeinus t e s t i m o i i i u m ,

a n t i q t i i t u s abbatia

146.)

c i a m o , per clericos

papa

]„

n

soiumraodo

Parisienses

agnosco, protinus illura adire neqtteo. Tandent d i u

donaiito comedendi

liceiuinm,

conjungo; verha quae mouacho Sancli

M a r t i n i Tornacensis

quod ecclesia

f u e r i t , nisi

i , 145,

cupio, sed turba impedieute

episcopo r e d d i d i t ; episcopus vero eas privilegii (21) Sancto

vires

Tandem i n episcopattt Parisiensi F e r r a r i a s esse

r o g a v i l ; et, o incredibilis S p i r i l u s sancti clementia! i l l i c o cor

r e q u i r o , e l per

L a b o r omnia v i n c i t « . . .

( V I R G I L . Ceorg.

dere ccepit, et ad u i t i m u m u t easdem terras monachis

Sanctae

reddit m i h i ille versiculus :

in benelicio de manu episcopi s u -

H u n c itaque

ecclesiam

t r i d u u m n i h i l proficio. I n t e r d u m deficio, sed

tcrrasque Sancti M a r t i n i

convocans, suasoriis verbis ad cleemosynam

circumeo

monacho ohvio u b i sit F e r r a r i a s

ejus miles strenuissiinus ei

successit

die

indngaiio

r a b i i i abbate domno Anselmo postmodum archiepiRa-

Tola

hujus

necdutn, sicut p u t o , essem

aptid C o r l u r i a c u m antc

bien*

dixerat recolo, facile eum recordari gaudeo;

m

quid i n i l l i s privilegiis quae aptid se servari dixo-

quod c o n t i n e t u r i n V i t a sancti E l i g i i episcopi, q u i

rat conliuealur sciscitor.

m o r i e n s evocato Balderedo Tornacensi abhate, prae-

F r a n c o r u m esse privilegiura, sigillo ejus confirnta-

Respondlt

Caroii

regis

cepit e i ne a d suos T u r o n i s r e d i r e t , miiius confi-

i u m , et i n

denter

ranno comile de Castellandum rex Carolus dederit

eam

confirmans

abbatiam

fuisse;

fuerit

eo scriptum esse quod, petente

Ingel-

ergo i i e c n e , i l l u d fidenler asserimus domnum Odo-

Sancto M a r t i n o T o r n a c e n s i ,

n e m n i b i l i n ea invenisse. Quid etiam m i h i i n ado-

Supas (22) i n pago Parisiensi, cura

tescentia c o n t i g e r i t d i c a m .

pmnibus aquis, opportunttatithis, npposhis ita fine

4 1 . Q u i d a m ex monacbis nostris C o r t u r i a c u m ad

M

t

molendmis et

c s t i b u s , et die s i m u l ac loco donatiotiiat. Rogo Blud

C l e n t e h t i a m cornitisSam dircctiis, i n v e n i l i b i quem-

n u

dam a b b a i e m q i r i ad eamdeni venerat/A q u a i n t e r -

c

(81) Prhilegii; l d privilegKim refert D. -Egidius Duquesne P r i o r S. M a r t i u i Tornacensis in l l i s l o r i a ms. ejusdem ccenobii.

v i l l a i n quae vocatur

u

|,jj u

m

#

a r

j p n y a e g i u m , quoniain ipsi non e r a l p r b f i -

Respondct se non gratts fllud d a i t t r u m . P r o -

(22) Supdt G:vtl dioccsi Senonica.

$uppreM-$ur-Loin

[L

Snpt\

t

iu

71

HERMANNI

m i t t o ei c e n l u m s o l i d o s : d i e m

& MARTINI TORNAC. ABBATIS

71

m i h i p o n i l , quo ad A tenus jara agcretur o p u s ,

qno b e t t a

ptgnora

in

pergaro, u t scilicei

fiulbos GaUiae veneralioni babereulur, et q u o d s a l u t i

p r i m u m Parisius, deindeCastellandum, inde F e r r a -

t e n e r a n t i u m p l u r i t n u m patrocinaretof • M d t q u e d i -

eum t e n i a m , v i a m

docet qua

r i a s proflciscar. T o r n a c u m gaudens

vino infiammattis i n s t i n c t u , tnira efga sanctom ac-

redeo* audita

refero, pccuniam defero, Parisius transicns F e r r a -

census

rias v e n i o ,

c u m quanta r e t e r . n l i a excolendae essent reliqulae,

abbati

nummos

ostendo* priviletfium

m i h i dari p o s t u l o ; sed abbas sicut moifacbi

est d e t o l i o h e j

delnde

mente

pertractana

nec fas est eas sub modio Ia:ere, v i s u m est c i per

ejus

m i h i d i x e r i m l timens offendere m i l i t e m q u l t i i l a m

lioc praesUnlissimom

tenebat,

respondit p r i v i l e g i u m i l l u d se post conci-

fiequenlationem obtinere si t a l i loco reponerentur,

h o n o r e i n , atque potissimam

l i u m iiiveuire nequivisse. Acceplo tamen a me uno

quo roemoria alicujussancti haclerids m i n i m e habita

pretioso cingulo ad v i l l a m ipsam, q u * Supas d i c i t u r *

fuisSel, sed

et duobus raiUiaribus aberat me duci fecit, u b i visis

deinceps a populis freqiteutaretiir. I g i t p r uno den:e

solununodo pro sui e x i m i e u i e

locus

moiendinis et loci o p p o r l u n i t a t i b u s lacrjroas tencie

N o Y d m i i n ecclesia beatae Maria? fccondito, alterutn

n e q u i v i : ingressusque

T o r n a c i d e t u l i l . E r a l tunc i n i n t r o i t u ejiisdem c i v i -

ecclesiam,

unum telustissi-

m u i n codicem j a m pene dissoiutuin et putrefactum i n v e n i ; i u quo s c r i p t u m v i d i : lAber

Sancti

Martini

tatis ad plagam mertdiaftam mons e m i i i c i i t i s s i m i i t B silva o p e r t t i s , arbustis p o m i f e f i s

diversi

generis

cosnobii. Egrediens cuidam sCni et d e -

consltus, u b i sic segnis animus recreabatur, ac s i

c r e p i t o rustico obviavi,etiinque cujus esset illa villa

partem amoenitatis paradisi se occupasse g r a t u l a i e -

quaesivi. R e s p o n d i t : i Joscclini m i l i t i s , et a l i o r u m

l u r . I n boc dicebator a n t i q u i t u s beaius M a r t i n u s

Tornaceiuii

q u o r u m d a m . > Gui ego : c Quaeso, i n q u a m , pater,

corpore

d i c f i aliquando eam audisti alicujus sancli fuisse. >

periuslrando, mortuomque i b i soscila8$e,et i n n u m e -

couSedisse,

pnedicationis

gratia

Gallias

c Scimus, i n q u i t , omnes hanc v i l l a m fuissecujusdain

r i s i n f i r m i s molta s a n i t a i u m beneficia

abbatiae quae d i c i t u r Sancti M a r t i n i de Tornaco,sed

per quae non modicam l u r b a m g e u i i l i u m ad c u l i u m

nesciintis Ubi s i l ; et m i r a t n u r quid faciaut maledicti

Domiuicum

mouacbi illius abbatiac, q u i talem v i l l a m non

repe-

M a r t i n o praeelectum, et per stiant praesentiam sacra-

ego : c E t quomodo, i u q u a m , paler
l-AlluMllilt •_ I _1 _ mt I m _% « 11 __l __••___•«__ m _'-_»M_a«_-__tt__ __« _P_1 _S _# _ • __ mmmm,t _JI___- £ _ J __.__! _ .1 ^ _ _ 1 ibique v u l u e r a i u m ei__ I desperatum i um mmabbaiia illa cipere. Qui§f\mm nequaquam ohiitus sui desiderii desd-

mouachoin factum iuisse, sed postea sanatum r e -

u a t i o n e m , babitaiiones m o n a t b o r u m

diisse, et v i l l a m , suam

s t r u x i t . Y e r u m progredienie temporc, et crescente

per regero Garolum eidem

ibidem c o n -

abbatiae Sancti M a n i n i conflrmasse. > Haec atidieus,

pauluiuro devolione

sed n i h i l amplius facere valens, tristis reversus s u m ;

videns nonnullos aniinatos ad hoc quod d i u mente

fldelium

efga

ipsum l o c u m ,

super hoc laroen gaudensquod a l i q u a n l i i l u m c e f t i o r

t r a c l a v e r a t , scilicet ad serviendum Deo sub r e g u l a r l

f o i de abhaliae nostrae a n t i q u i i a t e .

norroa, atque communi vita viver^ paraios, ne prae-

m o m f a c l o m certissimom

Unde ceriissi-

reddit quod

alias

me

parata babitalio sine babitatoribus esset,

collegit

ibidem quamplures ex diversis genUbos taro servoa

legisse reoolo. 4 3 . Sanctus e n i m

Audoenus

Rothomagensium

m e t r o p o l i t a n u s , gesta B . E i i g i i clare

et

fideliter

qoam ingenoos,

abbaiemque ad cujus n o t o m peiK>

derettt, eis praefecit. Yitae vero i n s t i t o i i o n e m u m

describens, i n t e r caeiera r e f e r l ipsum p r i m i t u s a u -

i l i s t r i c t a m i n d i d i t , u t pene

rificem fuissc i n c u r i a L o t b a r i i , regis F r a i i c o r u m ,

elsdem

fiiii

T o n c ondiqoe nobiles i n i b i convenire coeperunt, aC

Chilperici q t i i ecclesiam Bealae Mariae

ceusis valde a m p l i a v i t , de quo ipsoque roganle

Torua

postea d i c e m u s , D

expcnsasque praebente

singularis f u e r i t v i i a

monacbis prae caeteris Galliae

menastenis.

oniversas

i n omuipotentis Dei famulaturo tradenies possessiones suas etiam haercditarias eidem loco dele-

8 6

t u m o l u m beati M a r t i n i T o r o n i s ex auro et lapidibus

gaverunt. Ipse quoque Eligius amplioribus praediis

pretiosis composuisse: qua occasione atqoe oppor-

i o c u r a i l l u m d i l a v i t , terras.redditus sufl-cienter deie-

t u n i t a t e , nec sine D o m i n i volonlate* o t postmodum

g a v i t , e t omniaquae essent monasterio necessaria, so-

c l a r u i t , factum est, u t duos dentes de maxilla sau-

l e r l i s a t i s c u r a p r o v i d i t : ex quibus nonnulla de episco-

cii

palibus redditibus possederat, quaedam pretio coropa-

dctraheret,

sibique

pro

reliquiis

retineret.

Quando post longum tempus septimo loco a beato

raveralquaedam

Eleutberio sortittis est d i g n i i a i e m cathedra? episco-

v e r o a b a l i i s p o t e n i i b u s g r a t u i u largitatedata suscepe»

exmunereregioperceperat.aiiquania

palis Tornacensis Ecclesiae, c t paslorali cura rcgen-

r a t . Regi namque Clodoveo, cujus i m p c r i i t e r t i o a n -

das suscepit

Novioma-

no pontiflcalein susceperal i n f t i l a m , et cunctis p r i -

genses anno Domini 649, quas r e x i t per x v n annos,

moribusejusproanleriorisfraternitatisconjunctione,

i d est usque ad annum Dominicum 665, qtio paucis

quamcuro eo i n palatio sitb patre suo Dagoberto atque

diebus sacerdoiio

a d m i n i s t r a l o p l a c u i l Dco q u i i l l i

a v o L o t h a r i o habuit i h t a n t u m charus e r a t , u t q u i d -

smjgesserat dentes'sancti a corpore scparare, qua-

qtiid ab eo postulassel, absquedUalroue i m p e t r a s a t l ;

plebes Toriiacenses atqtte

DC R E S T A U R A 7 I 0 N K ABB/ T I . E S. M A R T I N I

73

TORNAC.

74

qtndqaid vero adiplsci p o t e r a i cunela pnedicio loeo , i c o n s c r i b i , q u o r u i n u n u m ex

p r o p r i a tmpresstone

tribuebat, quem novissime i n flnibus Gailisc ftinda-

sigitli datoris sigiliatom Eccleshe, c u i tradttifr pos-

veral, post praeelara coenobia quae per diversa loca

sesbio, delegatttr;

consiruxeral. Unde factum est u t b r e v i etapso t e m -

Ecclesiae ubi sedes est episcopi, renmnet. Ita scripta

alterutn vero noti

sigillartttut

pore res ibhiein delegatae, usibus fratrutn i l l i c i>eo

i l t a r t i m possessionum

seroeatiain per onvnia s o f l k e r e n l . Qtianitn posscs-

pessedii, eodem modo canonicis sanctae Marire tra-

siorramtitb boc lempore Ecclesiae cellatarum exslant

dita fuisse iiqtiido patet.

monanienta i t s q i i e i n h o d i e r a i n n d k m , quac quomodo

quae aniiquitus haec Ecclesia

4 5 . N o s t r i s e t i a m temporibus bomines provectio-

ad noiidam nostrara p e r v e n e r i n i , boc loco inserere

ris x-tatis secus Scaldum clrca

dignuin d u x i m u s .

Genesium

44. In ecciesia Beatae Mariae Tornac-risis quidam

Helcin et Sancluur

f u e r u i i t , q u i sc ab

autecessoribtis

suis

audisse d i x e r u n t quod Ecclesia ista a n l i q u i l u s i n f r a

anffrieus, n o m i n e Krbaidus, e x s t i t i t , q u i ofliciunt

lines

tbesatirarH i n ea piuribus annis a d m i n i s t r a v i t , sed

ipsas veropossessiones dclerminanles dicebant, quod

inemoratos

praeclaros

redditus

possederil;

post -liqtianta a n n o r u m c u r r i c u l a lethalt i n f f r m i t a t e a l l a r i n v i l l a r u m m e m o r a l a r u m , p r a t a , neinora, t e r depressaS, ad B e a t i M a r t i u i confugtl a u x i i i u m . Cui ^ r a s arabiles, s c n o s , aucillas, et caeteros r e d d i l u s , argrolanti d u m quadam uie assisteremus, et de a n quos nunc i h i tenet episcopus, cauonici e l milites tiqoitate bujtis ecclesiae mutuo confabtilaremur, su

de episcopo. A i t a r i a quoque

biio.apgerut e r a t , l a l c m sermonibtts noMris res-

Henuiis monachis discedenlibns j u r i s s u i allodium

ponsionem

t i t t u U l , d i c e n s : r Vere,

elfecerunt, quia autem restaitratn est ipsa eeciesia,

Fratres, b i c locus abbatia dtidum f u i t , quoniam ego

e j i i s a n t i q u i t a l i s moniinenta idcirco uon detegttntttr,

conseqtieittem

de C u r t r a c o , et

de

iu vetusiissimi9 incnibrnnis i n f r a a m b i t u m ecciesiae

ne inter fliios ulriusqiie ecclesiae aiiqtiod dissidintn

Beafce Mariae repositis antiquas possessiones et r e d -

vel controversia o r i a t u r p r o repetendis

dilus hajfis ecclesia. descriptos

bus.Quod vero babcant privilegia ecclesiaram San-

saepissiutc legi, u b i

eti.tn servoruin ejus alque a i i c i t l a r u m non rninitno arollitu-o, c o n i i n e b a u t u r . > Quae vefba vei scrfpta .mUquiiaU ecclesiae testimonium r e d d u n l . Neniinem tamen ex servis ntit auciilis vel possessionibus u o miiuiiio i n d i c . i v i t , quoniam quae posierilates vel familiie hodie e x eis cxistant, \el quibus successoribii. in d o m i n i u i n uiiiic l e i i e u i i u m devencriut, pierdiulurnam exhjeredatiouem

non faclie

pro

edicere

valuii. Cttjtis v e r h a c u m cnnoiticis Bcatae Mariae r e ferimus, et

vcrilatem

nobis

aperiri, respondent n u l l u m

p k i i i u s sciscitamur

s c r i p u i m possessionum

nostrarum n o m i n a t i m toia bibiiotheca sua h a h e r i , s&l priscis t e i i i p o r i b u s evenire p o l u i i , u t alitpiae deleriainatianes finium n o s t r o n i i n c u m s c r i p i i s s u o r u m iotenni-ceteituir, quae j a m velustaie n i m i a deleta inisquatttapparent, sed et si qna f u e r u n t , quamliu kitegra n t a n s e r m i t , Erbaldus, cujns custodiae man • cipau erattt, saepe legendo reperire facile p o t u i t , qiod a l i i s n e q n a q u a m o c c n i r i l . Haec audientes, sed nihil p r o t k e r e vaientes dotemus ; lirmissime t a m - i i tenemns quod relatione ptttenta d i d i c i m u s , u t scilieet leitipore persecutioiiis Northmannicae n o n n u l l a de sopeHectili

ecclesiae iiosti_B, et possessionibtis

ctrm detite beati M e r t i n i , i n ettjus veneratione f u n -

cti Q i t i i i l i t i i dc foro, lieatique P e i r i

possessioni-

de media u r b e

i n qtiibus congregaiioiies Christo faimtlaiiiitim o l i m manserunt, et adhuc irrestatiraLs inanent, possessionesqtie e a n i m teneant, plenissime fatentor. 40. Sed et aliud testimoniitm ejus a n r i q u i l a i i s , qnodusqneinpraesens temptts permanet, nequaquani G silentio

tegendum

esse

a r b i t r o r . Mos

antiqnilus

institutiis ttiuc temporis servahatur i n ecclesiis, n t n o m i n a f r a t r u m c i r c u m adjacootitrm

ecclesiarum,

quibus se mutuas orationes debere vel

societatem

promisisse n o v e r a n t , super sanctum altare scripta pouerenliir, quatenns sacerdos missam cantantibiis norainaiim r e c i t a r e t , cutn ad i l l u m lociiia venisset, quo d i c i t u r : Memento, tarumque

luarum,

fidei, et dormiunt

Domine,

fnmnlornm

qui no$ prwce$ier.unt in $omno

famu

cum

$igno

paci$. T u n c eiiim tinu»

m i n i s i r o r u m allaris ei propinquans praeseniabal r e citanda. Hanc anliquos

aiilcm

conjunclionis f r a t e r n i u i e m

motiachos coenobii

Sancti A r m a n d i ^ s c r i p l u i i i namque

Heinonensis

bujns cum

monacbis

novimus

babuisse.

i l l u d , in quo nomina

fratrum

Sancti M a r t i n i c u m nominibus f r a t r u m ecciesiarum fiuilimarum

continebanttir,

usque ad nostra t e m -

pora i n eodemcoenobio Heluoneiisi perraansit; qnod

catam erat coenobitim m o n a c h o n i m a beato E l i g i o ,

etiam quidara n o s l r o r u m tnanibus tenuerunt et oeo-

in canonicortim Beatae Mariae d o m i n i u m l u n c deve-

. lis inspexerant. His iiaqtie testiiuoniis assumplis,

nirent, aut ad ctistodiendmn suscipientes, a u t aliqua

qnae aut scriptis aut successionibus cognovimus, l i -

mctoae v k i s s i l t i d i n i s g r a l i a j u r i suo m a n c i p a n t e s ;

denter antiquitus bunc focum abbaliara Aiisse c o n -

usqoe i n h o d i c r m i m e l e n i m

flrmamus;

Itaberi d i c i t n r , et per verba

diem apud eos

dens

subscripta dignoscitur.

neque U m praeclara testimonia superius

r e l a U i n vanum usque pra.sentem diem conservaia

Verba auteui E r b a l d i vera luissenon d u b i t a m u s , q n i a

fuissent; quanquam p r o l i t e a m u r uon oinuia notiliae

ntos qui i n c h a t l i s scrinendis hodie freqttentalitr,

nostrae occurrisse.

jant ab i l l i s lemporibus i n o l e v i i ; s i c u l euiin depos-

4 7 . ldem vero auctor noster beatus

EIigius,ut

«sskmibos et a l t a r i i s quoe hodie a principibus e l

i n gestis ejus legitur, s i m i l i modo in pago Metlenan •

eptscopis Ecclesiis dantur duo chirographa videmus

tense m u n i c i p i i T i n i a c e n s i s , quod vocatur S i c h -

PATROL •

CLXXX.

3

73

i l E R M A N N i S. M A R T I M

n i i t m ( f * ) , tuutulavit beatum Piatonem

TORNAC. ABBATIS

75

m a n y r e m , A P r u m i a m , T r e v c r i m , M e t i m ferro et igni devasta-

ecclesiam j a m a passione ejusdem m a r t y r i s constru-

v e r i u t . Qua tempestale Tornacus

ctam, j u x u

erat, et per ccc aute transactos annos iuinus x v i

f a c u l u t e m v i r i u m s u a r u i n , ampiiticans

Dei se oinnipolenlis c o m i t a n l e

sedes

episcopalis

a u x i i i o , ac oflicia

ipsam d i g n i u t e m comprobalur obtinuisse, q u i a ab

Domiuo famuiantium c l e i i c o r u m consiituens, sicut

anno D o m i n i 484 sanctus Eleutberius p o n t i f i c a t u m

usque impraesenUarum cernimus,sed nos Sicliniensi-

Hlius r e x i l , et ante paucis diebns praefuil Tbeodorus^

bus augmentationes finium s u o n i m monimentis t r a -

de quo nec ortus, uec o r d i n a t i o , aut qu.uituin t e m -

dere relinquentes,ad narraudum modum desolationis

poris pnefueril scitur : sed U n t u m quod spiculo d i -

primitivae ecclesiae nostrae calanium lemperemiis.

v i n o , i d est i c t u t o n i t r u i i n i e r e m p t u s s i l . m e r a o r a t u r .

48. P e r c e p u Tornacensis

civiias cognilioue

fidei

50. Exstat et alia chroiiograpbia dc hac infesla*

Domini noslri Jesu C b r i s t i a bcalo Piatoue amio iere

lione Northmannica, proprie

300 ab Incaruatione D o m i n i , cessante etiam perse-

monacho Marceniensi, q u i supradictae l e s t i m o n i n m

cutione atrocissima, quam Diocletianus i n Oriente,

dat, nomine tenus scribens Tornacum l u n c depopa-

et Maximianus Hercuiius i n Occidente

exercuerani,

sub qua idem m a r t y r passus fuerat, fundatis quo-

c o m p o s i U a quodam

latum esse, et ad n i b i l u m redactum ftiisse, addens quod E m m o Tornacensis

pontifex a N o r l h m a n n i s

que ecclesiis Bcaiae Mariae Sauclique M a r i i n i , atque R iitterfectiis sit anuo D o m i n i 860 ante hanc devastai n deifica pacc proficienlibus, tam interioribus quain

tioncm x x i annis. In quo opere idcm digestor t e m -

e x t e i i o r i b u s , coeperunt plebes Tornacenses crcsccre

porum praeclaro slylo digerit bella ac nrsetia, qtue

nomine, m u l l i p l i c a r i propagine, d i l a t a r i possessione,

Northmauni ob insatiabilem s i t i m fundendi h t i m a n u m

g l o r i a r i v a n i t a t e , j u c u n d a r i p r o s p e r i t a t e , epulari

sanguinem liahuerunt adversus Remenses, P a r i s i e n -

delicate, propriisque delecutionibus f f u i per annos

ses„ Aurelianenses,

sexceiilos minus x i x , i d e s l usque ad aiuiuni D o m i n i -

deceriaudo.

atque Compendieiiscs v i r i l i t e r

c u m 8 8 1 . Quibus deliciis non tantuto fcliciter u s i ,

5 1 . Ea tempesute monachi Sancii M a r l i n i de c i -

q u a n l u m infeliciter decepti s u n l ; v i t i i s n a m q u e c o n -

v i u t e Toruaco dispersi, unusquisque per loca o p p o r -

veraiu religiouem neglcxerunt, Deum

t t i n a , i n quibus se commoditis acitiros , vel a m p l i u s

offenderunl, ejusque i r a m i n c u r r e r u n t , c u m subito

profuturos sperabaut, et locutii p r o p r i u m , ct cives,

eisdem p r o s p e r i u t i s teiiiporibus a n i i u o . i l a l e i n d t i -

q u o r u m l u u m i n e dudum profecti fuerant, d i v i u o

rissimarunt gentium Deus commovit, i r a m offeusio-

auxilio r o b o r a t i , beneficio

nis suae contra populos diversnrum geniiuin v i n d i -

Uude quidam eorum cum essem dispersi per

cupisceiiUae

ampiiflcati r c l i q t i c r u t i t . am-

c a t u r u s ; tuncque m u l t i t t i d o N o r t l i m a n t i o r u u i p r o - £ plissima muiidi spatia, bonis quouue qtt:c tihi |ue repererunt j t i c u n d a l i , el consueiudine locortim q u u m pei ans truculenter, u t anno Dominicae liicarnatioiiis 455 Wandalos fecisse legimus lemporibus sanclis-

i n v c n e r u n l conleuti, ut i n u l l o r u m verha lestauttir,

simi Nicasii, Meroveo regnaute super F r a u c o s ; sub-

loca sua prius desitlerabilia, nunc iti p l a n i l i e m d e d t i -

vertit munitiones m u l t a r u m u r b i u n i , giadioque

c u ulterius repeiere neglexertiiit, neque

et

igui iuteremptis utriusque sexus progenitoribus c u m

laborem

volueruut, sed i l l i s

depopulare

in locisquo fugcraut praesentem vilam t e n n i n a v e r u n i ,

civitatis i u l e r caetera

possessiones suas baereditarias pro beneliciis acce-

i i l i i s , ac per t r i g i n u fere annos Galliam iiisistens, Tornacensis quoque

ipsas ruinas relevandi assumere

facinora sua destriixerunt u i u r o s , et aedificia tle-

pUs eisdcm

populati s u n l , cives et popuios desoiati sunt, pos-

Noiiiiulla vero pro penuria et i n c o m m o d i u t e n c c e s -

sessiones et

ecclesiis

sitaium stiarum accepto pretio v e n d i d e n n i l . Qtiae-

U i i i l i m i s , ac iiiliabitabilein penitus rcddiderunt.Qnod

dam vero tulore et defensore carentes, i u d o m i i i i t t m

supellectilia

universa cum

locis

perpetua

donatione

tradenies.

qualiier f a c t u m sit mandare scriptis, nolificare po-

laicarum potesiatum t r a u s i e n i n t . A d abbaUam v e r o

sicris dccrevimiis, q u a u i u m ex

quaeerat i n episcopatu Parisiensi

scriplis chronogra-

phortiiti vei dictis m o d e m o r u u i colligere possumiis.

Ferrarias

4 9 . I n cbroiiograpbia Sigeberti monachi Geinbla- D devotio major censis

reperitur quod, N o r t h m a n n i , adjunctis sibi

sita, i n

oppido

uominato, pars quaedain eorum q u i b u s i n Detim, et mens sanior inerat d i -

v e r t e r t t n i , deferenies sccum de supellecUli Ecclesiaa

Danis, amio Domiiii 8 8 1 , Frauciam et L o t b a r i n g i a m

suae pauca quaedaui, vel q t i ^ u l i l i o r a sihi fore

pervagantes, Atrebati**, A m b i a n i s , Corbciam, Canie-

b i t r a t i s u n t , c u m qua specialiler f u i s s e c b i r o g r a p h u m

r a c u m , Tarvennani, fines Menapiorunt Bracbaten-

villa? cujusdam

s i u m , omnemque

indiciis supra reiatis deprebendimus

circa Scaldum

flumen

terram,

illius regionis, quae d i c i l u r

Supas,

anno ferc x x

Tornacum sciiicet et ejus coufiuia, Gandavum, C u r -

secundae rcslaurationis. Hahebaiil eiiiin i n

t r a c u m , abbatiam Sancli A i n a n d i Heinonensis

quasi i u spatio dttaruin letigarum eamdein

in

Cocdaio supra r i p a m S c a l d i , sedem sibi poneiites

amplispossessionibits

p r i m o anno episcopatus i l e i d i l o n i s

r e d d e i i t e m , ad qtiain idcirco

Tornacensium

ar-

d i l a U I a m , reddims

proximo villam

copiosos

divertertuii, ut

ex

episcopi, monasteria Sancti W a l i a r i c i et R i c h a r i i ,

ejtis redditihus opporttiiiius s u s l e n t a r c n l u r , ipsisque

Leodiuin, Trajectum, T u u g r i s , C o l o n i a m , Bunnam

lustodieudis vigilantitis insislerent, qualenus

cum ardjacentibus casteUis, Aquis oppidura et Paia-

bus suis valentiores

t i u r a , mouasteria S u b u l a u s , M a l m u n d a r i u m . l n d a m ,

modo oossederiut, quia superius d i x i m u s , bic reca-

( i 3 ) SUIinium

vulgo Scclin en Mclanchois.

existere

ttsi-

possent. Quam q t t o -

DE R E S T A U R A T I O N E ABBATI/E S. M A R T I N I

77

pilolare soperfltuim d u x i m u s . Congregnlioni

73

TORNAC.

vero A diceniibns nohis S i c l i n i i relalum esse ad loca passionis suae; Carnotensibus e conlrario affirmantibus

i l l i idcirco se sociaverunl, u l voia labiorum suorum,

observantiain scilicel regulae, qua Deo e l beato c o u -

usqne i n praesentem diem apud se reservari. A d

fessort

rjiis M a r t i u o se noveraui devovisse, quia i n

quain l i t e m sedandam f a l e r i necesse est quod a ma-

loco quo quideni potuerunt p r o i n i t l e r e , nequaquam

joribus nostris accepimtis, u t scilicet relato apud

vaicbant persolvere,

nos corpore, pars aliqua i b i credenda sit remansisse;

sallem i n alio loco regulariuni

prasceptoruin integra observalione recoinpeiisarenu

apud S i c i i n i u m enim deiecta arca, qua corpus m a r -

5 i . Quo tempore credimus factum fuisse u t d e u -

t y r i s servabatur, anno Dominicae Incarnationis 1143

lem beati M a r t i n i cnm scriplis deciaratis et quibus-

poptilo demonsiratus est ( i i ) .

dam utensilibns bujus ecclesiaj tisttrparent canonici

dentem stiscipere

ecciesia. B. M a r i ; c ; quaedaui vero quae deferre non

Tornacensis, deinde p r i s l i n o loco restitulus magna

p o t u e r u n t , sttb l e r r a circa a m b i t u m Ecclesiae abs-

c u m custodia s e r v a l u r , gaudetque Ecclesia S i c l i n i i

conderiiut, s i c u l usque i n praeseniem

m a r t y r i s praesentia se non esse d e s t i l u l a m .

diem d i c i t u r .

De cujus

corpore

merueruui monacbi S.

Martini

Uude et i l l e tbesaurus q u i ad capui capellae B . Ma-

5 4 . I n populo Sicliniensi saeviebat pestilentia illa

riae ostenstis est i n somnis cuidam clerico n o m i n a l o

quae vulgo d i c i t u r ignis [ i n f e r n i , ] adeo u t quosdain

Bernartio, fllio V i l a l i s , de quo supra d i c t u m est, ^ n c n soium membris privaret, sed et v i t a u i eis auquem m u l t i iiostruiu noverunt,de hac ecclesia d i t u r fuisse. V i d i t enim assistere

srbi

cre-

quamdam

f e r r e t ; e quibus m u l t i ad beati m a r t y r i s basilicaui Sicliniieoiistitutam manibus aiienis s u n l d e l a i i . H i u r

puellam facie decoram, c r i u i t i s crinibus coinplam,

ecclesia

compositis vesUbus o r n a t a n i , et dicentem : « Re-

ntariyris suffrngiuin ab omnibus i n i p l o r a t u r . I n fe-

spice

r e l r o autem, quo

f e r e l r a , cruces, textus, pbylacteria, aliaque

ornameiita Ecclesiae, quae ad solem defero. • Quae

ciamoribus t u r b a t u r , Deique auxiliiitu e* conservabantur

beati i n a r l y r i s

reliquiae, sculptae erant x virgines evaiigelicae, v v i -

o m n i a c u m i i l e d i u i i u s intuitus esset, adjecil pueila

delicel prudentee

et a i t : « Vide u t neiuini dicas haeC t i b i fuisse os-

itaque omnes affectum m a r t y r i s Oftendentes, uiise-

e l v futua

(Matih.

x x v , 2 ) . Hae

tensa, quoniam si dixeris eC mandatura meum prae-

r o r u m dblorilius condolenttis, et Doraini voluntatem

t e r i e r i s , i n f r _ x x x dies m o r i e r i s . > S t a t i m i l l e e v i -

exsequenies,

giians, prae n i m i a cordis exbilaratione, quae viderat

i n quo facto summae v i r l u t i s p o t e n i i a , et beati mar-

ita

fldont

u l crederentur sensibies,

s i l e n t i o tegere n e q u i v i t ; sed plcnissime enarraiiS,

t y r i s Piatonis c l a r u i t praesentia, q u i sictti dum i n

s^cundum verba ptidLe ante diem x x x o b i i l , ita u t

corpore v i v e r e l , e l popolos ad fldem C h r i * t i a n a u i

cttm vespere sauus d o r m i t u m i r e t , mane invenlus Q cohortareiur, non solum lacrymarura copiam, sed essei m o r t u u s . Sed quia tbesaurum reveialuui uecp r o p r i u m - a d e x t r e m u m pro his] f u d i l sanguiuem, d u m videuius, somuium ejus verum fuisse non coni t a t u n c affeclus magnitudinem per subjectas de* f i r r a a m u s ; tamen per hoc quod ad diera x x x non

monstravit imagines. E x oculis namque p r u d e n t i u m

p e n r e n i t , faistim omnino non fuisse

gottae sanguinis emanabant, ex o c u l i s a o t e m a U a r u m

quod s o n u i l ,

c i a r c l . F o r t e enim itecdum venit lempus eura reve-

lacrymae velut aquae floebaot. Post hoc aotem m i r a -

t i u d t , a u t necduiu c u i reposilura est advenit. F u e r i t

colum d i v i n o m a o x i l i o m et raart/ris solatium inflrrai

ergo necne quod ei osteiisum est, nos tamen fre*

persentiont, et q u i m o r i p u t a b a n l u r , sanilati redo-

q u e n t i relatione antecessorum nostrorum didicimus

n a n t u r . His de praesentia corporis beali

copiosos thesauros circa a m b i t u m ecclesiae reposilos

a t q u e d e antiquitate abbatiae nostrae dictis, ad ea

b a b e r i , loca quoque u b i conservantur, nostris t e m -

onde digressi sumus redeamus.

Piatoms,

p o r i b o s quibusdam per somniuin revelata s u n l , e

5 5 . Cum crgo Domious Rabodus Ecclesiae nosine

qaibus una m a t r o u a r u m e x i s t i t , Hersendis nomine,

lerras antiquas reddidisset, veniens ad capittiluui

quae duo loca nobis designavil, dicens deinonstralum

consuluit abbati Odoni caeterisque fratribus ne s t b i -

sibi fuisse

melipsis uUerius crederent, nec qoaei onque iit V i t i t

i u imo puteiim hal>eri, atque in altero

Utesaortim conservari. Piiteuin quaesivimus i n loco D Patrum iegebam prolinus facere vellent, sed poiius desigiiato, et inveniinus n i m i u i u perspicnam aquam

aliquod coenobium

babeotem,

servarenU Placet consilium episcopi. E i i g i l u t coeno-

i n quo cltam rcperiinus vasa qu;edain

aerca nsibos Ecclc*i;e

salis congrua , lociim vero

tbesauri i n p r o x i m o versus

occidentalem

plagara

e l i g e r e n t , cujus coiisoetuuines

biuin Aqtticiuense quod xv anuis ante nostrura f o i t constrttctum, quodqoe soiura t u n c temporis i n pro-

oVstgnalo tiouduin effodiinus, ideoque si a l i q u i d ve-

vincia uosira religionem e t cousoetudines

r i l a t i s i n eo coiitineatur, ignoramus.

Cltiuiacensis ccenobii. Domnus itaque Odo

5 3 . I n praefata persecutione beatus Pialus S i c l i -

servabat abbas,

Abbatem Aqiiicinensem Haimericuiu expetit. et quia

niensis asporlalti» est Carnotum, ubi priusquain T o r -

tam se qiiain omnes suos monacnos ejos esse reco-

nacum veniret C b r i s t i nomeii praedicaverat; sed i l l i s

gnoscebat,

prxdicationeiu ejus non recipienlibus, Tornacum pe-

etiara qualiter vivere

liit, ihique fidcm D o m i i t i noslri defendit. De cujus cor-

n u i t religiosns abbas, statimque de suis monaehts

n o s t r a lempora liligatio graudis exstat

i n coenobio oostro priores instiiueus, ae de noatris

pneasquead

(S4I demoneiratut

e$L Per Simonem

episcopuniTornac.

utpote ab eo factos et benedictos,

ot

debeaot edoceat exorat. A n -

HERMANNl

79

80

S. M A U T I N ! TORNAC. A B B A T I S

A q u i c i i m m secum docens libenler nobis collaboral, A angelicam i i l a m salutationem ( 2 3 ) , qnae i n terris p r i i i c i p i u m m i b i laililiae e x s l i l i t , singulis diebus et ttm ipse quam fratres ejus cfliciunlur uobis i n m i b i sexagies r e p l i c a t ; e l vigies quidem prostrata ,

consilio ut patres, i n auxilio ut Iralres, i n famulaui u l servi. Uude prae caeteris provinciaNbns niajorem semper f a m i l i a r i l a t e m erga

vigies genibiis

ccenobii

flcxis,

habuimus, iia ut communia sint omnia noetra, t a m

loco « Ave , Maria,

iulrinsecus quain exlriusecus, et quidquid agimus

benedicta

p r o fralribus nostris vivis vel dcfunclis, boc

ventris t u i (Luc.

iilis nos agere concesserimus, idem pjeiproca

pro

gratia

plena , Dominut

tecum,

tu in mulieribu$

et benedictus

fructus

9

i , 2 8 ) , m i h i commemorat. > C u m

vero illae sanclic, iiislaniins multa rcplicanles, sese

vicis-

vindicari imporluue c x i g c r c n t , landcm sancta V i r g o

i i i u d i n e ab eis accipiamus.

sic eis r c s p o n d i t : * Rogo u l m i l i i ad pncsens dc bac

56. Cceperuut inlerea swculo renuntiantes q u a m plures utriusque sexus ad ecciesiam

ultione iudiicias d e l i s , et ego p r c m i t t o vobisquod v c -

nostram c o n -

n i e l teiupus quando de eo vobis j u s i i t i a m faciam, et

versionis gratia venire, nobisquede suis facoitaUbiis

conlra dominum Adam n i b i l delinquam. > Hocego i n

tradere. P r i m a ergo, q u a n l u m m i h i videtur, ad c o n -

pueritia mea audieus falsum esse c r e d i d i , postea vero

versionem vei>il Ida iila nobilis matrona, cujus superius memoriam feci, qua, fueral conjux Fastradi

B

advocati, qui magnopere restaurationem Ecclesiae nostrae videre desideravit, sed morte praeveutus v i dere nequivit. Haec nobis intercaetera unam d o m u m i n u r b e , e i inoiendinum inferius supra M a i r a m don a v i t , quae usque i n praesentem diem tenemus; et cuiu nobilissima, nunquam lajnen i n l e r alias

san-

ctimoniales nisi ullimae anciiiae ofQcium tenere v o l u i t , Haec f u i l germana Jnobilis iilius principis Theoderici de

vigies autem slando a u l i n

ecclesia aut i u cubiculo s u o , aut i n aliqno sccrclo

Aquioinenses

Avesniis, q u i eodem tempore

i n propria t e r r a

sua ccenobiuro Lesciense a fundamentis c o n s t r u x J i , omnibusque ofliciuis peractis monacbos i b i p o s u i l , c i tinde v i c t u m et vesiituni baberent

abundan(er>

p r o v i d i l : cnjtis quando menlio i n c i d i t , et aijus r e -

v

« P ' Siquiitcm ahhas uoslerOdo posl duodeciintiui fere conversiouis e

r

u

m

e s s

o l u i s s e

n

o

n

n

i

m

i

u

m

d u b i l a v i

suae anniim ad episcopalum (^ameracensis urhis fuisset p r o m o l u s , sanguiuei ejusdein Tbeotlcrici c o n t r i s t a t i * quod de coujuge sua prolein i on habeict, consanguin i l a l i s linca quarta eospropiuquos esse coram eodero episcopo accusaverunt,

et dio s l i i u t a j u r e j u r a i i t l o

c o i i f l r m a v e r u n t , sicque eccleiiasiico

jmhcio, cum

j a m plusquam x x annis simul mansiss-iil, coiijugiutu illud dissolvi fecerunl. V i x atitem dimiiLus annus i r a n s i e r a l , e l ecce prafalus Tbeodeiicus i n silvaui venatum pergens ab Isaac de Berlenmooie insidiis circumventus o c c i d i i u r , et ad ccenobium Lesciense quod aedificaveral r e l a t u s , in capilnlo anie sedem

abbatis sepelilur. Tuncque vulgatum est verum esse ferendi locus non e n l , quiddain de eo dicam unde r . «. . . . . ... L potutsse quod sohlarius se audissc d i x e r . t . sauclatn legenti cuihbet et i m i l a r i volenti uulitas possit Mariam p r o m i l t c n t e m quia eas v i u d i c a r e t , e l c o n l r a c o n f e r r i . Hic ilaque Theodericus v i r nobilis e l n i a dominam Adam j a m ab eo separalam nihil dclinquegnae poienliae, d u m contra comitem Montensem r e l . Eatlem vero d o m i n a , a m a r i l o suo d i s j u n c t a , Balduinum frequenler helluiu g e r e r e t , qtiadam die conliiiuo relicta saeculari pompa ad ccenobium pp;ccongregata non inodica i n i l i t i a , terram ejus v i o l e n f a t u m , quod cum viro suo c o n s t r u x e r a t , a h i i t , nec t e r i n t r a v i t , multamque praedam exiude abducens, tameu ex toto proprielatem d i m i s i t , sed aedificata i n t e r caetera quae i h i gessit etiam tltto niouastertat j u x t a ecclesiam sihi domo l a p i d e a , nolens gravare sancliinooialiont, SaMCta» scilicel W a l d e t rudts M o n E c c l e s i a m , de reddilihus stiisusque ad finem v i x i i , tensis, et Sanclae Aldegmidis Mallmdiensis, concre* frequenterque monachis quae necessaria erant t r i m a v i l , pro eo quod ibidem m i l i l e s sibi resistentes b t t i t , et quod relulimtis veruin fuissc multis n a r r a v i t . comes posuerau Iti taniuiii vero i d diffamalum esl, u l etiam Gosceu57. Eremila qttidam in p r o x i m a s i l v a , quae B r o ginus filius dominae Adae primae sanctimonialis n o s cberota vocatur, commanens s o l i t a r i u s , v i d i t , sicut

trae, q u i avunculo suo praefato Theoderico succes-

ipse referebai, non dormiendo, sed vigilando, media

s i t , easdem

salutaiiones

bealae Mariae

quoiidie

die sanctam Dei genitricem M a r i a m , i n coelo instar ^ replicaret, militibusque suis eas dicere suadeiot, reginae praecelso ihrono residentem, illasque duas Quamobrem et ipse licet m u l l a mala feceril^ tauieii praenominatas sanctas pedibus ejus se prosteruentes, bono fine vitam t e r m i n a v i l ; n a m senliens se valida e t de Theoderico Avesniensi, cambosserai

q u i ecclesias e a r u m

uitionem postulantes. Cumque

vehe-

aegritudine laborare, i n eodein cceuobio nionaclius f a c t u s , sicque defuucttis, j u x t a avunculum suum i n

menter ctmqtierentes acrius j u s t i l i a m e x p e t e r e n t ,

capitulo esl seputlus. Qui quoniam de Agnete c o u -

sancta-Virgo sic eis respondebat: t Parcite, quaeso,

juge sua, filia A i i s e l m i de Ribotmont, p r o l e m ^ n o n

mibique nolite esse luolestae, quia nolo ad praesens

h a b u i l , Galleruin o p t i m u m j u v e n e m , germani

eom gravare ; oxor euim ejus domiria Ada quoddam

Fastradi f i l i u m , successorem

s e r v i i i u m m i h i facit, quo me sibi sic

sui

sibi i n vita sua c o n s t i -

famitiarem

t u i t . Prdefala vero Agnes uxor ejus, doininam A d u n i

a s t r i n g i t , u i nec i p s i , nec m a r i t o ejus patl possim

i m i t a t a , relicta saecnlari pompa ad idem coenobititn

aliquid i a t e r r i gravaminis.

abiit, et de reddilibus suis vivcus, calices aureos,

Cumque

illae

sanctre

r e q u i r e r e n * , quod esset i l l u d s e r v i t i u m , respondebat (25) Saiutationem.

et

catidelabra, multaque alia pietiosa ornameutu

Nola Rosarium B . V i r g i n i s , vulgo Chapelet,

tunc u s i l a l u m .

DE R f i S T A U R A T l O N E A B B A T L E

8 i

S. M A R T I N l

TORNAC.

82

Ectfosias i l l i fecil c o m p o m . Fastradus atiiem i s t a , A ad Laetiense coenobtum delalus, et cum priorihus qoem nunc nominavi patrem W a l l e r i , Alius f o i t

suis sepulius, magno totius provinciae moerore, qoia

illius Idae priroae sanctimowialis nostrae, q u i etiam

pater paiiperum et Ecclesiarttm ab omnibus vocari

Fastradiis, c u m advocalus

solebat. Sed de bis ista sufficiant. Nunc vero ad

Tornacensis

pluribus

annis fiiisset, aegritodtne correptus i n nostro coeno-

duos illos m i l i t e s , W a i t e r u m e l Radulfum, quorum

btomosacbos est factns, sicque dcfunctus : cnjus

longe superius mentionem feci, veniendum est, bre-

vxor Ricbeldis iitiitata praefalam I d a m , m a r i t i sui

viterqtie ostendendum

niatrem, relicio saecuio, apud nos sanctimonialem

s o m n i u m , quo i n ecclesia Sancli M a r t i n i stare et

babiltwt suscepit, et, cum fuisset uobilissiina et d i -

parietes illins rcnovare visi sunt.

nssimo, ner XX. tamen annos o i b i l omnino superbte mter aiias osiendit, sieqtte

huniiUter degens

quam

verum

fuerit

illud

58. W a l t e r u s b4e, u t p r a e d i x i , vocabatnr

filitis

I l u b e r t i , eratque unus de polentioribtis Tornacensis

bono fine q u i e v i i . Gualterus vero ejus filius videns

pjoviociae optimatibus. Hic cum uxore sua ad con-

patretu suutn et m a t r e m apml nos sepultos esse, pro

versionem veuiens,

aoitnabas e o r u m et sna dedit nobis u m i m molendi-

super Mairam

Bum supra Ries Ouviolum, et quandiu v i x i l , quasi

de qua flt panis q u i i u coenobio c o m e d i l u r ;

dedil nobis molendinum

fluvioium,

illud

u b i tota annona m o l i t u r , tenebat

puter Ecclesiae nostrae nbiqtie fuit : d t i x t l aulem ^ e t i a m quamdam t e r r a m i n nemore de Pevela j u x u cotijugem I d a m filiam Everardi casteliani Tornacen»

T e m p l o v i u m , quam nobis

sts, ex qua p l u r e s ftlios et fliias genuit, omnesque

poterat,- qbia eam i n beneflcio tenebat de Roberto

aBlecessores suos potentia et opibus snperavit. F u i t

jiiuiore tiim

euitn primo advocattis Tornacensis, deinde

succe-

eHim taniam t e r r a m qttae de beneficio, vel feodo suo

dens patruo suo l e n t i i l castrum Avesniense, lotSm-

e r a t , gratis concedcre Ecclesiae uolebat. Cuni ergo

temporis

dare volebat, sed non

Flandrensi comite.

Comes

qoepene r e g i o n e m i i l a m , quae d i c i t u r Bracbantus.

u l Itoe comes concederet b i b o r a r e l u r , forle Rndnlfus

Voleasaatein paciflce vivere, et pcenitens m u l t o r a m

ille miles pruenominatus u n u m equum magni p r e t i i

qwe commiserat

mitigare

h a b c b a l , pro quo comes iile X L marcas darc vols-

comiles, et principes

b a t . Rogavit ergo comilem idem Radulfus u l eqtium

sceleriim , lentansqtie

bdla quae i n t e r Montenses

Avesniettses m u l t i s annis doraverant, sororem B a l -

i l l u m acciperet, et terram i l i a m p r o anrtiia sua i n

duini comitis Montensis fllio suo Tbeoderico, adol-

eieemosynnm Sancto M a r l i n o daret. Consensit

escenti m i l i t i , conjugio sociavit, sicque totam p r o -

mes, e l privilegii sui a u c l o r i u t e eaindcm t c r r a m

vinciani p a c i f i c a v i i .

ccenohio

Sed

i n i m i c u s generis huroani

co-

iiostro c o n f i r m a v i t ; sicqtie moiendiuuin

i diuthis paoem illam t o l e r a v i t ; Tbeodericus e n i m Q p t w u M m i c u m eadem terra plusquam inille Iroras iiobis postea reddidit. Jmn vero faclus utonachus iSe adolcscens nolens esse contenius paternis o p i btts, sed u n i q u e discurrens v e h i l eqitusr i n d o m i t o s ,

qnaiiter se h a b u e r i t , nullns facile explicabil, onm

noo roodo de p r o x i m i s , verom e t i a m de longinqtHs

uullo o p t i m a i u m regionis

regionibus, d e terra scilicet ducis Lovaniensis, epis*

rusticis se vUiorem e x h i b u i t . Ipse aquam ad coqui*

ropi Leodiensis

frequenter

rocpit adducere,

doncc qtiatlam die froqnetitihiis

praedas

et

captivos

nam

deferre,

f u e r i l inferior, ommbos

scoteUas et oiias abhiere, farinam

c r i b r a r e , clihanum succendere,

equorum

subuh

daiits v i c t o r i i s cum centum m i l i l i b t i s loiigitis p r o -

mitndare, limtim deferre, ceriientibus, et prae a d -

gretKens r e d i r e non p o t u i t , sed a peditibus undique

m i r a t i o n e plorantibiis m i l i t i h u s et cognatis

irraentibos occisus,

nunquam erubuit, mullosque exemplo suo conver*

et c u m

magno

peiiculo

ad

suis,

Laniense ooenobium super eqttos relatus, omnibiis

l i l . lpse ecclesiam novam de donationihus

amicis suis

incepit, et Deo favente, sicut hodie videtur, centum

raagntmi

lirnio mserore

luclum iuiulil.

Tnnc

percnteus, timensque diversos

paler for-

fidelium

tnonachis suflicieiitem consttinmavit.

lanaecasos, a t t e r i fllio suo Nicolao castrum A v e s -

59. A t vero Radnlfus duos germaitos mililes i u

niense et BRichantoni i n v i t a sua donavii, eiqtte

tirbe habebai, quoruui inajor T h e l h c r t i i s , alter ve-

fastelltim

quod dicitur Walecurlis

Tertio vero fiiio advocationem

superaddtdil. D cabatur Theodericus

Tornacensem

iradi-

nioitelarius : Tclbertus prae-

posiuis Rabodi episcopi e r a l , et fidelem se ei sicut

dit. Qttarto etiatn clerico facto Everardo dttos a r c b i -

dotnino suo exhibehal. Unde Fnstradus

tnacoitatus, Cameracensem sciiicct e l Torn.tcensein,

eontra eum iratus, qtioniam pauperes

necnen praeposittiratn Nivellensem, aliosque multos

scopi ubtqoe defendebat et ttiebainr, p r i m u m ilolose

bosore* eccJesiasticos acquisivit, e l quatuor

fllial

ei se f a m i l i a r e m fecit, ftliumque ejus i n bapiisnto

tlitiulMis inarhis dedit. Ipseqiie, s i c u t m i h i m o l i o -

sosciptcns eompater ei f u i t , sed post pnucos dies

Ues d i x i l , libenter monachus facttts fuisset, si con»

m b t l m a l i suspicantem,

jagis svoe l i c e m i a m habere potuisset. Praesenti vere

qtieNtein prosecutos,

venatuque

eumque

advoeatus

rnsticos epi-

lepores

utpote

inse-

compatreut

d u m apud

suum domsc osculatus, protinus i n festo sancti Bar-

Moatense castrtun i n auta eotmiis Bnldtimi contra

tbohimaei apostoli iucaiilum o c c i d i l , et de p r o v i n -

anao post festum O m n i o m Sanctorom, etim pro Troflwm

casteiio, q n o d e i ctfmes aoferre

cia statim fugtenft ad avuucuJum suum Theoderictim

volebal, p l a c i u r e t , suhiUnea ira percussus loquelaiu

Avesnicnscm

perdidu, «teinde a eomilissa i n lecto comilis positos,

niudi

secessil, e l cum co fere per

tetpienti nocte defunctus est. Indeque a filiis suis

nus Rabodus episcopus Hadulfo m i i i t i

inausii. luncque

advocationem

ejus

iriendom-

Noviomensi

83

H E R M A N N I S. M A R T I N I TORNAC.

81

ABBATIS.

dedit. Fastradumque omnino pro scelere cxhaereda- A protiniis respondens : « I n uomine D o m i n i , i n q m t , nenne m e r i t o possum c o n t r i . l a r i , c u m vos sciain

v i t . Quidam d i x e r u n t hoc De* voluntaie accidisse,

quoniam Radulfus iile novus advocatus terras San-

hodie pro me i n inferno demersum esse ?

c t i M a r i i n i , quas tenebat, peiente episcopo,

sicttt

audistis qnod q u i praebendas e m u n t , vel v e n d u u t ,

Nonne

supra dictuin e s i . facile reddidit, quas, u t Fastradus

excominunicati soiit ? Cerle videte q u i d de a n i m a

poatea m r i t o t i e s a s s e r u i t , si tunc tenuisset, nullo

vestra faciatis; nam me sciaiis c i l i u s de hac p r o v i n c i a

modo reddidisset. Sed cum j a m i n nltiouem hujus

egressorum quam de ea comesturum. > A d m i r a t u s

sceleris duo milites Faslradi occisi luissent, apparuit

super bis p a i e r : i F i l i , i n q u i l , ne amplius super boc

idem Tetbertus cuidam religioso c i v i T o r n a c e n s i ,

cotitristeris, quia tesior Deum te nunquam eam a m -

nomine

plius h a b i l u r u m .

Rainero,

non d o r m i e n t i , sed v i g i l a u t i .

> D i x i t , slatimque episcopo r e -

Cumque ille nimis perterritus an ipse esset dominiis

mandavit u t de praebenda sua faceret qttod veliei

T e t b e r t u s , et qiiomodo se haberel i n q u i r e r e l , ipsuni

quoniam fllius stius eam hahere nollet.

se esse respondit, et ne timeret a d m o i i u i t , ac deiude

6*1. Eodcm anno Radulfus febre valitlissima usqoe

s u b j u n x i t ; « I n t o r m e n l i s quidem sum pro peccatis

ad nioriem pene correptus, ubi Deo v o l e n t e c o i i v a l u i i .

m e i s , et maxime prb eo quod post o b i t u m c o n -

quemdam inonachum, noniiiie W a l t e r t i m , conjugis

j u g i s roeae conciibiiiam babui ; sed misericordiam

su;e germanum v i r t i m prudentissimum secrete a d i i t ,

babebo, qtiia injtiste occisus sum p r o (idelilate d o u i i -

ct de salute animae suae consiilere his verbis r c e p i t :

ni mei episcopi, c t sauctus quoque Barluolomaeus,

« Ctim lidem Deo debeatis sicut nionacbus. et m i b i

i n cttjtis festo interfecliis sum adjuior m i b i e s l , pro

sicul sororis luae m a r i l o , per eaindem

eo qnod eum i n bora m o r t i s nieaR invocavi. Rogo

Deo e l m i h i debetis, vos obtestor u l m i h i quomodo

ergo le u t ad fraircs i n e o s , et fllios pei g a s ,

salvits fiam consolatis; nuper e n i m aegrotans,

ulqtie

fidem

quam et

p r o anima mea necein meam Fastrado i n d u l g e a n t ,

m o r i timens, consilium a canonicis Sanctae Mariae

nee me ulterius ulcisci quaerant ex parte mea depre-

quaesivi, ct i l l i n i i b i consniiierunt, n t veraciter c o n -

ceris, quoniam si hoe fecerint, raullum animne mene

fiierer

ad salutem promerendam proderit. >

saneto u n g e r e r , et saivoiu me

Respondente

vero Rainero se qtiidem mandata ejus eis d i c l u r u m ,

peccata mea, cor|His Domini acciperem, o i e o f o t u r u m secnrus

essem. Feci quod c o n s u l u e r t i n l : sed u b i c o n v a l t i i ,

sed illos sibi m i n i m e credimros, defunctus protiuus

rtirsus me peccatis seulio o b l i g a l u i n , et boc

ei i n t e r s i g n a , ouae unicuique diceret i n j u n x i t , sic-

non videtur vera

que d i s p a r u i t . I l l e vero ad germanos defuncti c t

peccata conflteri, quando convalesco peccaiis i i e r o m

milii

esse confessio, qttando i n f i r m o r

fiiios v e n i e n s , mandata ejos eis a p e r o i t , signa s u l i - g gordidari. Unde precor propter Deum u t m i h i q u i d j o n x i t , sicqne eos ad eoncordiara faciliores reddidit. agere delieam consiilatis. > E t respondil m o n a c b u a : Unde post aliquot annos Fastrados nodis pedibus « E t q u i d vobis proderit consilium iiieum a u d i r e , c o m amicis sois, pedibns eorum p r o v o l u l u s , et a m i -

c u m illud nolitis faceret — C o n s i l i u i n , i n q u i t i n i l e s ,

c i t i a m e o r u m , et haerediiatem suam ab

d i c i i e , e t s i iliud non fecero. non voliis i i i i p u l a b i t u r . >

eptscopo

recepit. Pro confirmatione vero amicitiae flliam suam

T u n c m o n a c h t i s : < I n v e r i t a i e , inqtiit, dico voWs

Sarram Gosceguino

quod qoaudiu i n saecitlo v i x e r i l i s sicitl Itactenus v i -

fiiio

Tbeoderici monetarii ( 2 6 )

q u i (ueral germanus T e t b e r l i , conjugio

sociavil.

xislis, non video qtiomodo salvari possitis, sed s i

V i g i u l i etiain libras n i i m m o r u m „ qttas ab eo p r o

revera

concordia acceperiml f r a t r e s o c c i s i , protiuus Sanclo

inonastieam v i l a m asstmiite. — Et quomodo, i n q u i t

M a r l i n o tledenmt.

salvus esse v u l t i s , saectilum r e l i n q u i i e ; et

liiiles, boc faciam sine licentia sororis vestrac c o n -

60. Post liaec Radulfus Tetberti g e r m a n u s , p o c l l a m quamdam conjngcin accepit Mainsendem,

de

jtigis meae?» T i i m m o n a c h u s : « Cum D u m i m i s , i n q u i l , i n Evangelio d i c a l : Si qnit

m i l i t i b u s provinciae genilaro, filiara scilicet Hermanni

odit pairem,

praeposiii Sancti A m a n d i HelnoueiisW, genuilque ex

nomen

ea ires filios, Tbeodericuin scilieet, W a l t e r u i n , et D (Lnc. H e r i n a n n u m , q u o r u m p r i m i i m Theodericuin q u i n quennem l i l t e r i s doeeudmu t r a d i d i t , "X i n

et matrem,

m e u m , non

venit nd me, et non

et uxorem,

poteU

meus

et

fiiioi

esse

propttr

discipulns

x i v , 2 6 ) , > uittiqmuii consulaiu vobis u t p r o

sorore niea animain vestram pcnlalis : l i c e n l i a n i

ecclesia

tantum ab ea quaeriie, quam si iiia n o l u e r i l d a r e ,

suadentibus

consulo u t ea r e l i c l a , parleque substnnliae vestrae e i

canonicis a!> ep scopo Rabodo petiit et i r o p e t r a v i t ,

d i m i s s a , ad Deura ftigialis. > His attdilis, miles g r a -

promissis ei propter eain x x x marcis a r g e n t i . Quod

t i a s e i agens, domoin r e v e r t i l u r , ingressnsque c o b i *

nbi puero a cauouicis congralulanlibus i n

culum et leciolo residens amarissime

S.

Mariae

praebriidam unani ei d a r i

nunciaturo esl, ille vcspere facto d o m u m

scbola reversus

flere

incipiu

Mainsendis superveniens eumque sic flenlem videns,

pater

q u i d novi accideril unde se ita cruciaret i n q u i r i l .

vero p u a n s eum pro more puerortim luisse verbera-

V u l t ilie celare, sed, illa nimis instante» omnia quae

t u m a inagistro, flnita ccena d u x i t eum a parte et

germanus ejus domnus Guaiterus, Sancti A m a n d i

qttid haberet curve t r i s t i s esset quaesivit. Cui puer

monachos et praeposilus, dixerat revolvit. T u m i l l a :

coenare n o i u i t , scd tristis ad roensam s e d i t ;

* ($&) MonetariL Eo quod praesidebat monetae, quam Philippus. Aug. i n urbe T o r n a c i n s t i t u e r a t . ItO Contuetudinet. Tornac. l

85

DE R E S T A U R A T I O N E A B B A T L E

«El

S. M A R T I N I

TORNAC.

quare p r o p l e r Itaec sic vos enicialis? — Quin, A plenni ad ecclesiam

itKjoit, nisi propter le d i m i t t e r e m , monacltus revera

SG

S. M a r i i n i pergit, e l exspeclat

donec missa cantala i u i i ; ptier vero ea ignorante se

quanlocins fierein. i Prolinus illa subjungens : « P r o -

clericis illis c o i i j u u x i t , et cum eis remansit. F i u i i a

p i e r rae, i n q u i t , bene agere non d i m i l l a t i s , qtiia

missa mitlier fllium stium i n l c r vicinns r e q u i r i l ; cre-

s i c i i t vos de a n i i n a vestra l i m e t i s , sic et ego de

dens vcro eum cum pucris iudere, doraiim r e v e r l i -

t n e i , et quacnnque die eaecuhiin r e l i q o e r i t i s , ego

t u r . Parato prandio puer q u . e r i i u r : maler d i c i t se-

s i n t i l i l e r r e l i n q u a i n , et in pnesenti, si v u l i i s . licen-

cum abiisse ad S. M a r t i n u m . Ntillus

t i a m vobts do, el me casle v i c l i t r a m p r o m i t t o . • Tunc

ejus

m i l e s : « E t q u i d , i n q n i t , faciemus

equum conscendit, ad d o m u m germani

de tribtts

flliis

suspicioiiem

hahehat;

conversioiiis

finilo prandio

miles

sui

Tlieo-

r o s t r i s ? — Non i n manu d i a b o l i , a i l m t i l i e r , r e l i n -

derici veniens, t a m ibt quam et i n caeteris domibus

q u a m o s , sed potiiis nobiscum eos Deo pnesenlemiis,

propiiiquorum

tfivties e n i m

hira signum de eo a u d i u Inde ad S. M a r t i n u m per-

sumtis, et quocunque voluerimus l i -

suortira

flliuin

siitim q u a e r i l ; n u l -

h e n t e r c u m eis suscipiemur. • E x h i l a r a t i i s super his

g i t , ahhalem Aquicinensem H a i m e r i c u m c u m abbate

verbis

Odone i n v e u i t , puerumquc coram eis sedentem, et

R a d u l f o s : « E t u h i , i n q u i t , lihi v i d e t u r t i t

eompeienler

cum eis

babiium

religionis accipia-

m n s ? » T i i n c lemporis magister Odo scholam

Tor-

eos c

atidientem conspicii.

M i l i t e m abbates

secum

scdere f a c i u n l , et de mandatis Dei libenter audien-

nctcenscm regebal, nullaqtie conversionis ejus m c n t i o

tem i n s t n i u n t . Vcspere propiuquante miles abeundi

e x s t i t e r a t . Quamobrein

liccntiam a b a h b a l i b u s petit e l a c c i p i t ;

m u l i e r qtto diverteret ne-

filioque

suo

a c i e n s : « A d Sancttim A m a n d t i m , inqtiit, m i h i vide-

ut sectim domuin r e d c a l praecipit. Tunc p r i m u r a

utr

puer voluntatera biiam npei iens : « V o s , i n q u i t , s i

quod

competenter

i r e posstuntis, quouiam

et

pater nietis itide ftiit pnepositus, et frater metis ei

vultis, domum r c d i t c , matreinqtie meara, et fratres

i u c c e s s i t ; sed e t e g o inde nata s u m , ibiqtie n n t r i t a . t

meos salutate, et ut pro

Concedit

enim nunquam amplius doinum vestram

Radulfns, statimque legato directo, prae-

f a l i i u i d o m n u m W a l t e r u i n moiiacbtnn mandat, quae

me orent eis d i c i t e ; ego ingrediar,

sed b i c cum pauperibus islis remanebo, nec p a t r e m ,

dicla sttttt e n a r r a t ; et sancto Amando per manuiii

aut m a t r e m me habcre cognosco nisi Deum et S.

e j o s n n a m m o l e n d i n u m prope T o r n a c u m s u p e r M a r -

Marlinum.» Tunc patcr adniirans, e l eum ludendo

vis

suam

hoc dicere c r e d e n s : t Veni, i n q u i t , quouiam non

a d v o c a n s : « Qui bene, i n q t i i t , v u l l agere non debel

fltiviolum

siinm

haberes hic quod hac nocte cotnedcres, vel Icctuut

«hfferre, quontam callidus diabolus sem|>er qunerit

in quo jaceres. > E l p t t e r : «Eisi non l i a b e n l , i u q t i i i ,

eeeasiones, quibos

donat.

Inde conjugein

servos Dei a

hono

proposito ^ quod manduceiit, ego tirbem circuiciis eleemosynas

sussit i m p e d i r e . Unde m i h i v i d e t u r ttt craslioa sine d i l a l i o n e saeculum

relinquamns.» Ttmc

die illa :

pelitas eis afferam, nocle vero super nudam h u m u i n quiescara.>

Ridenle palre, e l h;cc puerilia fore d i -

• l l o c , i n q u i t , domine, non l a m c i l o potest fleri; q u i d -

cente, ptierumque violenlcr reducere

dani e n i m secreti necdiitn dixer.tm vobis, qtiouiani

dem abbas

jaut roenses duo sunt ex qtio ine concepisse sensi,

raine,

i n q u i l , Radulfe, si i n i h i

et u t i q u e r a l i o n a b i l e non esset u t praegnans de sav

modo

nullam violentiam i u f e r e t i s ; d i t n i t t i t e eum

MIIO e x i r e m : praepareiniis ergo i n t e r i m omnia

n o b i s ; suftlcienter

ne-

voienle, l a u -

Haimericiis v i r prudentissimus : «

euim

credideris,

una nocte

providebimus

ressarta, qnatenus, postqtiam peperero, statim r e -

quae necessaria

utratieutns raundo. Verumtameii qtioniain j a m l i c e n -

voluntas venit, crastino n p p n r e b i t ; si vcro

liaai

fantia, uon cogatis

tledi

v o b i s , licet

nullus post

Dettni

testis

i m e r f i i e r i t , expedit uliqite u t j a m n i h i l m a r i l a l i s ,

Do-

puero

ei f u e r i u t : e l si quidera ex Deo isla ex i n -

c u m , quia sponle dotntira r c -

v e r t e t u r . > I l i s a u d i l i s , milcs acquicvit, domumque

* d cotijugalis operis itivicctn faeiatniis, sed c o n t i -

r e v e r s t i s , conjugi suae h;ec

nenier deinceps vivamus.» Posi haec, sicut ipsi m u l -

genibus

toties m i b i

« Grniias, i n q u i t , ago Deo, quia p r i m o g c n i l u m flliunt

r e l u l e n t n t , anno integro et d i m i d i o i n

flexis,

viia saeculari m a n s e m n i , i n uno lecto i m i i v i s i j a - D nietiin servitio suo o i e r u n i , nec tamen aliqnid carnale gesserunt, non Mta f o r l t i u d i n e , sed C b r i s t i gralia cos

rettilit. Protinus

illa

mamis e l oculos ad coelum levans.: m a n c i p a v i i . Videtur ergo, m i

domiue, qtiod Deus vult quod ecclesiolam iilaut ex

protegente.

fartihnte uostra icdidceinus; e l hoc signum divinaj

E r a l a u t e m Mainsendisjtivenilis aelalis, ita nt quando

voluiilalis habebimus, si puer i n iucepto persevera-

aaecohtm

annos

v e r i t , tiiuc c e r l i simus verum csse quod d i x i ; si vero

haberet. Nascittir ergo eis quarttis fllius, e i i n ba-

r e d i e r i i , tunc a l i u d vult Deus de nobis. > Mane facto

r e l i q u i t , nouuisi v i g i n t i q u a l i i o r

piismo v o c a i u r Radulfus. Eodem anno magisler

r u r s i i m miles eqtium conscendit, Sanctum M a r t i n u m Odo saeculo

r e n u n t i a l , et

r c p e t i t , puerum i n eo q u o d coeperat constantissime

cnm c l e r k i s s u i s , sictit supra n a r r a v i i n u s , eccle-

perseverantem

siam S. M a r l i u i i n t r a t . Mainsendis eos freqttentat,

manum suuin, caetcrosque propinquos suos accergit,

r e p e r i L Protinus Theodericum

midioiies eis stias transmiUens eleemosynas, nullo

filuira

latnen a d b u c i n t r a urbem scienle quie c i i m m a r i l o

legilima* .nelatis exislciilem

wo agere disposucrat. Quadaiu ergo Dominica inis-

nltari offert, ct cum co quatuor molendma quae super

Mnt eorom a t t d i t u r a , et processionem

Ries

visura curn

Alto SUQ Theoderico parvulo clcrico j a n i fcrc

se-

stitnn ulpote pueru u sepiennem

ger-

fluviolum

habebal,

necdumque

Sauclo Martino coraut

c o u f c r l . Postmodura

Ra-

dttlfus licel i n s.xcuto mauctis totam ilHus ccclo *

S7

HERMANNI

S. M A R T I N I

TORNAC. ABBATIS

*8

siolae ciiram suscepit, ncc ininus quae necessaria A tis : Probale tpiritm, n ex Deo tunt (cap. 58). Vaoe erant providens, quam si j a m moitachtis factus ergo et publice corani poptilo victum i n o m laborando fuisset. qua*re, aquam ad tahernas portando, ligna caedcndo, 62. Eocjem anno (1093) per nbbalem Haiinericuin,

equonim stabula mundando, et simiiia u b i opus v i -

sicot supra dicluin esl, clerici i l i i monaciialetn h u -

deris

b i l u m susceperunl. Tuncque idein pucr Tbeodericus

i i n p e r i u i n , omnique riibore proctil posiio viK&simis

cum eis factus est monacbus. Cum vero monachi,

se sttbmillit operibus. Videns boc Mainsendif, q u o n -

u t superius relatum e s l , ab ecclesia discedentes de-

dam ttxor ejus, nttlio timore t e r r e m r , sed, ascito

serta petere voluissenl, Tbeodericum

Theoderico Monetario, Ratlulli germano

ibidem r e l i n -

facieudo.

Exsequitur ille

libenter

abbatis

totiunque

qucre vo'' Post haec filios suos parvulos W a l t c -

matrouis qtiae baec videbant flentibus et per pedisse*

r n m el Hcrmannum sumens, et sursuin elevans, Dco

qtias suas copiam paoum cum ea ad Sanctttm M a r -

eos o b t u l i t et conunendavit. Quaiilus i h i o i h i i i u m

fi

l i u i i m

m

i

U

e

r

e

v o

l e i i i i b u s . Htijtismodi ergo fuit

con-

Itictus prae dulcedine fuit, cum vidissent q u a r t u m

verso Radulli et Mainsendis, cujus non credo p i u t u

fllium

Jesum posse oblivisci.

Radiilfum, ailiiuc l a c l e n l e m , cuin

cunabujo

n l l a i i t m , ct de cunis a patre e s i r a c t u m , sursuin l e -

Haec stuit vero quae ecclesiae noslra> c o i i l u l i t : q t t a -

valum Deoque commendattim. Sic ergo equo s t a l i m

l u o r moleudina stiper Ries, qnae Scaido nunt p r o conscenso, cuidam pauperi clerico Rainero, quem * p , i , q i o r a . Q u i n t t i m aulem super Scaldum h a b e b a t ; pro Deo secum per bienuitim teuuerat, lunc eliam seii (|uia auttimnali tempore, crescenle aqca S c a l d i , U

se relinqueie nolenli a l l e r u m equuin dedit, e l cum

facile

eo monachos celeriler seqtiens, antequam S i c l i n i u m

ilitid ex loto fecit d e s t r t t i : stipites U m e n i n testimo-

r e d u n d a n t i a ejus absorbebatur, postmoduui

v e u i r e u l eis sc s o c i n v i l : prostralus abbatis Odonis

uiiitn antiqui molendint j u s s i t r e l i n q u i et r e s e r v a r i ,

pedihus tit se coinitem peregrinationis

ob eam sokimmodo causam ne quis f u l u r o tempore

permilleret

postulavit.

suae esse lantum

aliquod molendinum sub iilis quatuor usqtte ad

hominis dWitis ardorem, monacbos q u i secum pedi-

A d m i r a t u s abbas

Scaldum posset aidificare, q u o n i a m , si c o n s i n i e r e -

tes ibant, convocavit,

i t t r , constaret non p a r v u n i d e t r i m e n l i i m eis

et de couversione

ejus s u -

niens i n i l i u m exhortatioitis : < E c c e , i u q u i l ,

nos

illud facile posse contingerc. Duo etiam

per

molendina

moiiachi aliquid nos fecisse pulahamus, ct lainen a D super Coslcnten nobts d e d i l cum adjacenti quae de paieruo j t i r e e i proveuerai,

c u m cis Noviomutn pergens. episcopo Rabodo v o -

u n a n curlem fecil c o n s l r u i . quae usque i n bodier-

hintnteni suam aperuit, Episcopus vero prae n i m i a

I I U I I I tliem p e r m a n e t : gregem etiam c q u a n i m nobis

admiralione iacrymas fundeus, eumque exosculaudo

d c d i l , ctijiis proles usqne i n bodiernum dient i n

k

super

terra.

saeculnri Zacha o publicauo v i c l i sumiis. > Sic ergo

qnam

in

pascuis ttosiris servntur, de quibus et quadrigas a d

m a i i u abbatis p o s c i l ; sicque s u b j u n x i l : < Dic nunc,

cxcolendam t e r r a m noslrain frequeiiier sninpsimnn,

bonc abba, c u r vis relinquere T o r n a c u m ; parumuo

ct cqnos ningni p r e i i i n u l r i v i m u s et v e n d i d i m i i s .

te p/ofecisse puias, q u i talem peccatorem

diaholo

Sicque i n diversis expensis Jam plusquam m i i l e l i -

ergo laelus

b r a r u n i coinmodum ex eis babnimus. De peciinta

et festinus, quoniam revera pcr bunc adhuc Dcus

vero, quam coujux ejus dedit, terras circa eeclesiaiti

lucrabittir a i i u m . Reversus ergo T o r n a c u m , c u m

siias r e d i m i m u s , et alias i n eadem regione e i n i m i i n ,

Deo gratias agetis, per manum comprchensum

a b s l u l i s t i , et Deo conjunxisti ? reverlere

rursus abbalis

proslratus pedibus u l susciperetur

quia quando ipse ad conversionem

v e u l t , non pas-

r o g a r e t : < Non te, i u q u i t abbas, suscipiam, doncc

s u m quidem terrjc arabilis adlmc babebamus. M o -

proberis secundum Regulam snncii Benedicti d i c c u -

lendinum vero u n u m super Marviz

habebat,

sed

S9

DE R E S T A U R A T I O N E A B B A T L E

S. M A R T I N I

TOUNAC.

90

p r i r o o m vohintatem habuU saeculo r e n u n - A bouiim esse ostendit. Maicr vero ejus Bertba tiaadi, sicut sopra dictiun est, Sancto Amando i l i u d dedtt, quia i n ejus coeoobio quod Helnonense

di-

c i u i r oionacbus fleri v o l u i l , qooniam nostri coenob i i necdoni

meatio

aiiqua apud

honiines

facta

fuerat. Helnonensis

venerabilis

abbas,

nomine

alque J u l i t t a , i n

et

sanciimonlaO

babilu niullis aunis irreprebensibiiiter viventes, et ipsae de labore j a i n aii requiem transierunt. 65. Post bunc vero Henricum videres m i r t i m i n roodtim

6 3 . Erat tunc lamporis ejusdem csenobii Sancti Amandi

sororcs Trasberga

v

jtivenes et virgines, senes c u m j u n i o r i b u s

de tota p r o v i n r i a saeculo relicto ad conversionem venientes, ita u t sicut io Actibus apostolorum legi-

Hugo, q u i ipsam ecclesiaiu Sancti A m a n d i ante p a u -

t u r , veudcnles ea qiue habebant, pretia r e r u m sua-

c o s a o n o s c a s u combustam a fttiidaroeutis/cnovan$,

r i u n domno ahbali Odoni deferrent,

decentissime cum clatistro e i t u r r i b u s et ofliciiiis,

ttinc abbas ille more abbatum hujus temporis pecu-

et si quidem

sicut bodie c e r n i t u r , aedificavit. Hic ilaque c l i a r i l a t i s

nias, et f a c u l u t c s sibi dalas voluisset retinere, et i n

dulcedine p l e n u s , videns

ecclesiae commodis expendere, uou paruui eam

Radulfuiii c u m uxorc et

po-

filits d i v i t e m Saiicii A i n a u d i ecclcsiam reliquisse et

tuissel, quantum pluribus videbatur,

ampliflcasse,

pauperculam Sancti M a r t i n i expetisse, convocatis

scd quia tunc tcinporis supra memoralus Everardtis

mooaciiis suis i n c a p i l u l o : « Ecce, i u q t i i i , fratres B Tornacensis caslellanus, conlra Roberlmn c o m i l e m Flandrensem rehtdiaus, magnam m i l i t i a r a lenehai, diJectissimi, sneculurts i i l c roiles Radulfus d i v i t i i s nostris p a u p e r u t e m Sancli M a r t i u i praelulit, el i n

et de lerra comitis m u t t o s , i a m divites quain p a u -

pauperlate ecclesia monacbus fieri voltiit. C l i a r i l a l i s

peres, frequenler capieus r e d i m i cogehnt, i i l i , coiu-

i u q u e viscera nos habere ilemoiislremiis, et molen-

pedihus et fame oppressi, ad abhalem Odonem

dini quod nobis dedit inedietatem pauperi ecclesiae

galim

c u r r e h a n t suisque miseriis

molen-

lacrymis exorahant.

diiti bcaltttn M a r t i i i u m ctim patrouo uostro

sancto.

compatiens, pccuuiam qiue sibi dcfcrebatur abuu-

participeui faciamus. > Conseiiserunt om-

iies, et ne tinus quidcm paternae c h a r i u t i s se degeuerem fore ostendit. Sicque prafattis domniis Ilugo T o r n a c u m veniens pauperum monachoruui

societa-

lem c t f r a t e m i i a t e i t i i u capilulo loto corpore s i n i t i i s e x p e i . i t e l accepit, medielatem

pro-

coruiu

flelibus

danler eiserogabat, sicque niullos redimebat. 6 6 . Eodem tempore quidain preshyier e l

raona-

clius religiosus, noniine Radulfus, genere N o r l h maiiiiiis, q u i uuus ex qiiiiique p r i m i s sociis abhatis Odonis fuerat, de lioris pulsandis jussu abbalis solii-

mo-

citudinem gerebal, et, sicttt ejtisdein ofllcii moris

paterua

est p r o c u r a t o r i b u s , in remotiori Ecclesias parle le*

visccra se super nos habere m o n s t r a v i t ; nam eliam

c t u l u m suum posucral, non pro ctisiodiendo ecctesi;e

leudiiii eis

illius

vero,

cuiu

Sancti M a r l i n i coiiferainus, sicque cju^sdem Amando

Ahbns

gre-

suhveniri

donavit, semperque deiuceps

quando inoiiachi cuiu domno Odoue deserla petere

thesauro, qui nulliis adhuc c r a t ; nam uec calicent

•olcnte.% u t siiperius dictura est, de ecclcsia Saucli

argeuletim. nec crucein, nec texinin abhas

M a r i i u i discesseruut, praefatus doronus Hugo abbas

volebat, sed solummodo pro pulsntione v i g i l i a i u m

habere

Saucti A i n a n d i quinque de monachis suis, ne eccle-

diligenter

sia Sancli M a r t i u i divino careret oflicio, illuc d i r e x i t ,

s i c u l idera R.tdulfus v i r veracissimus uobis mullolies

providenda. Cum ergo quadam

nocie,

victumque qiiotidianum eis dirigens, usqtie ad r e d i -

r e t u l i l , i u leciulo suo recubaiis, psalmis et o r a t i o u i -

l u m mottachorum Sancti M a r t i u i eos ibidem m o r a r i

bus pervigil iustsleret, attdivit iu choro quasi a l i -

prxcepit.

quam m u l l i i u d i u e m advenieutein, et modesla voce

64* Pcr

hiinc ergo Radiilfmn m u l t i

dc

Torna-

Responsoriuin iltud de fcancla T r i n i U t e caiilaulem :

censi u r b e co?periini ad couversionem venire, ejiis-

Benedicamus

que fervoris imitatores e x i s l e r e ; e quibus Heiiricits

Complelo vero Responsorio a u d i v i l duos ad altare

Palrem

et tilium

cum suuclo

vir dilissimus c u m ttxore stta, nomine Bertha, et

procedcntes, et Versinn Responsorii, id est

filio suo Joanne adliuc laclcnte, duabusqite

ctu$ et

flliabus

y

Domine,

Trasberga e l J u l i i t a eodem pene modo quo Radulftis Q protracln

raelodia

m

firmamento

Spirilu. Benedi-

coeli, dulcissima et

subjungeittes,

fiuiloqiie

Yersu,

repetisse,

sicque

ad ronversionein veuit. Pecuniam magnain, de qua

rtirsus chornm flnem Respousorii

d o r m i t o r i u i n c o n s l r u c l u m est, c u m aliis oflicinis, et

siiuisse. Cuni(|ue hoc aliquotics religiosus illc m o -

lerras quasdam ecciesiae d o n a v i t ; ipseque ptiblice

nachus audiens doinuo abbati Odoni et quibusdaiu

eleeinosynas peiere ab abbate jussus, et quod revera

spiriiualibus seniorihus secrete reiulisset, omnes i n

magoi fervoris csset probatus, sic landeni moiia-

cominune d i x e r u n l se dicere quod anima? bonoruni

chuscst faclus, phiribusqtie annis i n coenobio nostro

ibidem quiescentium essent, qua? de ecclesiohe illius

cellerarius existens, et boni exempli omnibus e x i -

reslauratione Deo gratias agerent.

stitns post X X I I fere annos conversiouis suae lauda-

6 7 . Praefatus itaque abbns, insiitiita ct doctrinam

bilem v i u m bono flne conciudcns, paschali tcmpore

aiitiquorum Patritm assidue legens, et etiain s ; t t u -

in die x v n Ralend. M a i i . Deo s p i r i t u m reddidit. F i -

laris illitis poetne versictiltiin recolens :

lius vero ejus Joannes cttm Radtilfo, Radulfl filio i n monachtco h a b i t u n u t r i l u s , otnnes ordines ecclesiasiicoi c u m eo suscepit, ei usqtte i n hodiernum diera tacerdoUli functus oflicio, l>ouae arboris sc fructutn

Dicite,

ponii/Ues : In tancto quid fadl (PERS., sat.

aurum?

vers. 6 9 . )

nou cruccs aurcas fabricarc cupiebat, sed oumeiu

°* RERMANNI S MAKTINI TORNAC. ARBATIS 68. Nam cuin omnes pccuin v i i l t ad Denm p e r t r a q u » slbi dcfercbatur pccnuiam cgcntihtts ct oppres- A here, b m t a m m u l t i t t i d i n e m m t i l i e r u m n o n solum sis erogabal. Omnes tameii ad eonversioneiu ve91

p i t i p e r u t n , seil el d i v i t t i m suscepit. u i eis scorsum

nientes reiinebat, senlentiani Domiiii ituitari stttdeiis diccntis : et eum qui venit ad me non foras

iJoan.

inonasleriuin ncc esset, nec v i d e r e m r posse c o n s i r t t i .

ejiciam

Quamobrem

v i , 57). N t i l l u m vero antcquam proba-

r e t u r recipere

cousiderans abbas dorriitm lapideam,

quae quondam

volebal, et i n ipsa probatione tanta

ftiernt praedicti Radulfl m i l i t i s ,

et

eis onera imponebat, u t omnes antiquorttm proba-

quam ei veniens ad conversionem conjtix ejus dede-

liones excedere v i d e r e l u r . N a m cuidam converti v o -

r a t , non parvnc esse a m p l i t u d i n i s , distinciis i n ea

lenli praecepit tit saxum enorme, quod vix a pluribus

p a r i e t i b u s , o r a t o r i u m , refectoriiim , d o r i i i i t o r i m i i

moveri possei, ultra urbem Tornacum solus duceret.

composuit, et i.x fere intilicres conversas ibidem i n -

Videres h o m i n e m , nunc bracbiis ac manibus, nunc

tromisit, sororemqiie stinm saiiclimonialem, nomine

toto corpore scse saxo totis v i r i h u s supponenteiu,

E r e i n b u r g i m , eis pneposttil (27). l u t e r carteras vero

rivttmqiie

mulieres,

fiidoiis

omni ex parie emiltentem,

et

A l i i s eliam prnecipiebal u t , plures dies ac uoctes sub stillicidiis domorum i i n m o b i l i t e r pcrmanentes,

etinm

Blainsendem

qiiondam Radttlplii

coiijugeui i h i manere praecepit, et i n alia

pro posse obedientiam magistri implere conanlem.

ejusdem

tirhis parte totidem n i h i l o m i i i u s conversas sub alia

B magislra c o n s t i l u i t . Mainsendis crgo jiost a l i q n o i

pluviaruin imbres ruentcs sustinerent; sed qttamvis

dies*gravissima aegriiudinc depressa, i n eadem q n o n -

eis tam dura e l imporlabilia oncra imponeret,

roiro

dam domo stia lectulo decumbere c o g i i t i r , seuliens

lamen modo m n l i o plures tunc ad conversioncm pro

autem se magis ac magis inflrmitate g r a v a r i , a p r a >

ecclesia n o s t r a , l a m mililes qnam c l e r i c i , vcnie-

fala magistra sua domni nbbnlis geriunna

bant, quam hodie venire videaiuus cuin j a m nullus

tit se faceret

probatur, imo tit veuiat mtiltis hlandiliis e l proniis-

cessitate, quia domns illa rcmotn erat ab ecclesia

sionibus demulcelur.

poposcif,

c o m m u n i c a r i . T i t n c pro i n s t a n l i n e -

Sancti M a r l i n i , concessit domutts nhhns u t a p r e -

Eo s i q u i i e i n temp:ire eliam ex rauonicis Sanctae

sbyiero Sancli P i a t i , q u i prope absolutionem

aegrotanies

mniiebal, v i a i i c u m

Mariae aliqiii ibidem couvcrsi s t i n l , domnus scilicel

el

convcr&rc ncciperer.t.

Amandus, q u i pluribus annis p r i o r a t m n Aquicinensis

Mandatus ergo domnus llellimispresbyter a magistra,

Ecclesiue temiit, deinde abbas Marcieuiensis eflectus,

ut Mainscudem

ecclesiam

illam pene dcstructam, l a m interius in

advenit, quia tn saeculari vita pnrochiann ejus ftiernt,

religione, quam exterius in d i v i t i i s renovando, cor-

c l nomiulla obsequia ah en susceperal. Venienle i t a -

ctim vintico v i s i l a r e l , libentisstroe

r e x i t . Domntis etinm Walbertus, q u i i n Ecclesia no- Q que presbytero, prnecepii magistra Mainseudi i t l non stra p n o r existens post multos annos i u Camera-

ei lo

f n i t , altare de V a i s . Tetbahhis Rothnacensis prae-

decanus T o r n a c e n s i s ,

qui

postea

dieo quod

de hoc anno cum bonore non cxibis.» D posilus, pater Radulfi Cameracensis

Episcopos,

sicttt cteperat,

manum

super

textuui

ad

conversionem

veniens dedit,

Walte-

episcopos

archidiaconi,

nobis allare de

Evaiigelicum posiiit, e l se innocentem de Simouia

Floresbecli, de Ormegniis e l de Balluel et de L i e r d a

j n r a n s , sectirus de concilio c x i v i t , et T o r n n c u m r c -

S. M a r t i n i , ad qttod nltare pertiuebat quaedam terra

d i i t . Post pattcos dics Brugis abity, et pro infirmilate

super Tenrnin fluvium, tthi pr:rfalits Radulfus p r a i -

stia m i n i i sangttine volens, dtim medicus exspecin-

posilus aedificavil tluodecimam

t t t r . ipse pro corporea necessilatc i u l e i i o r a cuhiculi

nioleudintim c o u s t r i t x i l . Dciude Mascelino L u i o s r n -

ingredittir, ubi cttm diutius m o r a r e t u r , untis ex m i -

sis Ecclesiae pra>|>osito ciim uxore stia Matnseude. et

c u r l e t n , et oplirainn

n i s t r i s eiim sectttus, v i d e l eiim c o r a m sede resupi-

filio suo Alexnndro nd conversioncm vcniente, n o -

nutn ceciiUsse, et c n m n i m i o exclainat dolore.

Pro-

hisque duo a l t a r i a , scilicct de Boveuiis e l dc B r a u -

inveniunt e u t n , paralysi

leniis dnnlc, praefatus Radiilfus i n iisdem parochiis

tiniis omiies

iutrogressi

dissoltttum, m e m b r o r u m simnl et lingun?. ofliciutit

Ires alias ctirles stt|icraddidit, stcquc q i i i n t u n i deci-

perdidisse. Ittter mantis levalum ad lectum deferuni,

muin n m n e n i m c o m p l e v i t : Sexlam decimam apud

e l posl prHicos dies deflent

morientem. Eo itaque

Toruacttm deportato, et i n ecclcsia

S T U C I O Mariae

Vesott, decimam sepiimara npud Merbiis, octnvatit dccimatn npnd T o r e l i i s , nonam dccimam n p u d F r o -

97

DE R E 9 T A U R A T 1 0 N E A B B A T I J E S. M A R T I N I T O R N A C .

ftg.

jaoaro, Tlceftimam v e r o prope Brugias in ecclesiola, A Radulfus o m i i i h u s supervenieutibus panperibus sic abmidanter t r i b u e r e , ut u u l l i o m n m o panis

qtiae S. T i u n o n i s d i c i t n r , aedificavit. 74. m

pago Noviomen&i

dicitur Torota

prope

( 2 9 ) ecciesioiara

caslrura

unaui, iu

quod bonore

stanliola

ac pauperciilain, u t non passuiu qtiidem lerrae, nec

c t i amandi ecclesiola

douiuiu, vel a l i q o i d ad victtttn pertinens i n v e n e r i t .

et f r e q u e n l e l u r ; j a m q t i e non solura do

Adamato

sed etiam de Compendio

iHiuum babitatione

retnoto accedens ad doinuutn

B a l d e r i c u t n , Noviomeiisera

episcopum, Ecclesiolam

usque

in

videbatur,

ita

bo-

ut

domus Dei nutu augmenlari

Sancti AmauOi c o i t s l r u c l a m , i i r v e n i t , sed ita vacuara

itaque loco ilto s o l i t a r i o , et longe ab

uega-

reUrr. Quanto vero plus erogabat, t a n t o raagi* s u b bodiernum diem praefata a vicinis

San-

muJium d i l i g a t u r noviomo,

aliisque propiitquioribus

l o c i s p l u r e s , tara v i r i quain m a l r o o o , ad

conver-

sionem venienies, eidera loco multa c o n f e r a n t ; f r a -

iliam nobis d a r i poposcil e l i i n p e l r a v i t . Inde conlra

tresque Tornacenses q u i c o n l r a Raduifum

Y o k i u t a t e t n m u l t o r u m nostri coenobii

situm prius i n u r i n u r a v e r a n t quod pecuniam de T o r -

monachomm,

praepo-

qtti dicebattl euin fruslra l a m p r o c u l et i n tanta

naco transmftteret, nunc gaudent

solitudine l a b o r a t u r u m , a domuo abhate Odone i m -

voluntati

p e t r a v i t ut ilktc i r e p e r m i t t e r e t quemdara

dominus Petrus, multoliesuobis f a m i l i a r i t e r loquens.

raoiiacliuur

el laudaitt q u o d

eoruin non c r e d i d e r i t . P r a f a l u s

auteiu

presbyterum, genere N o r l b m a n n u m , nomine R a d u i - I I dicebat se i n cathcdra Sancli P e i r i iiatuin e l b a p . couvenliis

l i z a l u m fuisse, et ad conversionem veuisse, addenr

sustinere uon p o t e r a l . t l u u c itaqtie illuc m i l l e n s ,

se credere quod in eodem festo itioriiurtiseKsct; quoc

nec t a m e u fodere aut ligone

e l c o u t i g i t ; nani i n cathedra Sancti P c t r i de iabore,

f u m , q u i p r o i n f i r i n i t a t e corpus laborem

siivam eradicare

co-

gens, sed de substantia et pecuuia ecclesftt nosiraeei

sicut credimus, ad requiem transiens, i u ciauslro

iribuens,

prope o s l i u m ecclesiae Sancli A m a n d i cum

sic

etimdem l o c u m Dei gratia

donaute

p r o v e x i t u t i n l r a breve tcmpus plures i b i Deo servire,

magiio

f r a l r u m et cum p r o v i n c i a l i t i m lucltt septiltus est. Ipse

g a u d e r t l , u b i p r i m o n i h i l praeter vacuam ecclesiolara

aulera praefatus p r i o r Sancti A m a u d i Raditlfus, qtiera

v e p r i b u s circuinseptam uivenemi.CatiOiiicisiquideui

genere Northraanuum fuisse diximus ,hahebat i n e o

Novionienses,

clesia nostra tres germanos magnae religionis v i r o s ,

l a r i e Deo

euiudem locum frequentatiies et s o l i -

servire voJautibus aptuiii cssc videuics,

p r i m o de suis rebus i b i conferre, deinde ad conver-

domnum scilicet G u i l l e l m u r a , Godefridum et g e r u r a , q u i cum domno

Odone abbatc

a

Roprimo

sioneiu venire, e i monachi l i e r i cceperuni, henedi-

tempore conversi fuerant, paupertatisque onus cura

eftioaem tameti menacltiprofiessione faeta in ecclesia

eo sustinuerant.

Sancti M a r i i n i ab abbatc accipientes, i n l e r q u o s q n i d a m , n o m i u e Petrus,

76. Unus ex bis stipra m e m o r a i i s ,

Godefridus,

aliorura canonicorum quasi G s c r i p l o r peritissiraus f u i t , multosque codices i n E c -

pater existens, t e l i c l o saeculo monacbus factus dttas

clesia noslra scriptos d i m i s i t , Moralia scilicet beati

o p i i m a s vineas Noviomi

Gregorii super Job **; ssx voluminibus d i v i s a ; h i s t o -

silas dedit, Lintaeque r e i i -

gionis ccepil esse, u t n o n soltiin ciericis et m i i i i i h u s ,

r i a m etiam o p t i m a r a , quae a Parabolis

v e r u m e t i a t n toiitis provinciae

iucipiens omnes prophetias et apostolorura

lein praeberel,

monacbis se i m i i a b i -

ita u t a m u l l i s freqiteuiaretur, et

Salomonis actus

atque epistolas c o n t i n e t ; missalem i n quo quotidie

qoasi d t v i n i t u s d a i u m cousilitimejus a u d i r e n i r ; ipse

ulraque misst i n convenlu c a n t a t u r , textum E v a n -

l a t a e o b u m i l i l a t i s esse cusios, nec ordinein presby-

geliorum, Augusiinum Decivitate Dci, el

t e r a l u s l i c e t a b abbate et f r n t r i l m s rogatus, s u s i i -

dion ejus, mullosque alios lihros ( 3 0 ) , q u i ex s i m i -

Enchiri-

priore

litudine pennae ab eo s c r i p t i fuisse facile possunt

l i c e o i i a l o q u i consensit; ipsttm a u i e i u p r i o r e m I r e -

a d v e r t i . Hic ergo Godefridus cuin adhtic i n j u v e n l i i t e

queoter dedeetnosyna pauperibus cotnmonebat.

positus, postplures codices scriptos doiuuum abba-

pere v o l u i t ; nec advenieatibus nisi accepta a

75.

Quodam leropore

cum iames niraia loinui

p r o v i a c i a m o p p r i m e r c i et p r a f a t u s p r i o r Radulfus %

tcm aegrotanlein sanus visitans ei collo^uerelur, s u hito ipse i n f i n n i l n t e coiuprehensiis

nobis

mirauti-

de f r a s r m u p e n u r i a soliicilus pauperibus i n o r e s o l i t o ^ h u s ad l c c i i i i n dcfertur, e l post l i i d i i u m oieo sanclo deemosynas erogare t r e p i d a r e t , domnus vero

Pe-

i i i i g i l u r . Cuiu vero aliis recedeutibus ego, q t i i d o i n -

trus n e a l i q u t d de consueto numero m i n u e r e t u r s u a -

no abhali serviebam, ctim eo remansissein et q u o -

deret, ecce s u b i t o pauperibus supervenietitibiis t u i -

modo se haheret qtiaererem, itle n i h i l omnino m a l i

nister panes defecisse respondit. Cui donmus P c t r u s :

vel doloris se sentire r e s p o n d i t ; suadenti vero m i h t

c f a d e , i n q i i i L , et quaere si forle aliquod f r u s t u m p a -

itt se supra ciliciura ad terrara depoui p e r m i l l e r e t ,

n i s i n area reiuanseril. » Curavero raiuister se eadein

quaienus exeroplo beati M a r t i n i eiiam

hera va«tuam arcam dnnisisse dieeret, iile v e r o ad

asperilatem terrae sentiret, i l l i c o libenler consensit.

quaerenduin i n s t i g a r e t , minister iustantia ejus f a i i -

Depositus ergo rogavit me u t ei fidem C a l h o l i c a m ,

gatus ad a r c a m r e d i i t , e t q t i a m paulo anle

id e&lQuicunque

vacuam

*ult

9

duritieui et

e t c , legerem, quo facto i n -

dtiniserat, usque ad suinmam superflciem rcplelam

t c r r o g a v i eum si veliet tahulam pttlsari, et conveit-

paaibus i n v e n i t . E x fide ergo ejus ccepil idem p r i o r

ttun pro atio e x i t u evocari. Respoitdit se n i h i l m a l i

(29) Torota. Prope Compendiuin; imle nobilis familia n o m c n t r n x i l , qtiae p r o d u x i l viros itlustrcs lago et i u f u l i s .

(30) IJbros. Nonntillos codices mss. ex his t r a i i s t t i l i t i n sttHni BihMothecnm illusiriss. D. Carolus lm T e l l i e r archiep. Reiuetis. auuo 1668.

99

IIERMANNI

S. M A R T I N I

TORNAC. ABBATIS

100

sentire, fratrcs lainen libenter velle videre. Protinus A Laudunensi c o n s t r u x i t , et per eas non parumeccieego currens tabtilam festinanter pulsavi. Conveniuut fratres, l i t a i i i a m circa aegrottim decanlant. Cumque genibus flexis, et aure o r i ejtis apposila interrogas-

siam nostram a m p l i a v i t . 78. A l i a m

etiatn c u r t e m i n pago

Suessionensi

c o n s t r u x i l i n nemore de P i n o u , e t p r i v i l e g i o d o m i n i

sem si fratres v i d e r e t , si ea q u x dicebanl a u d i r e t ,

L i s i a r d i Suessoriim episcopiconflrniari f e c i t ;

respondit se et fratres videre, et sanctorum nomina

qite situm W a l t e r u m

fllium-

ad construcndtim i n eodem

audire, n i b i l se doloris sentire, sed i n magna laetilia

loco posuit, ita u t ecclesiolam lapideam ex eleemo-

essc. Quo dicto statim s p i r i t m n e m i s i l , non sine l u -

synis fldelium i n honore sanctae Dei genitricis M a -

c t t i ct damno tolius Ecclesiae nostrae. Htijus socius

riae ibidem aediflcatani, a praefato episcopo conse-

i u scribendis l i b r i s fuit D. Gislebertus a I). abbate

c r a r i impetraverit.

Odone cum Theoderico

fllio

Raduifl praeposili in

79. l u his itaqtte donubus, sive, u t nsitatius d i -

schola n u t r i t u s , qtii et ipse scripsit historiain totitis

camtis, curtihtis,

Veteris Testamenli, necnon e l duos grandes et valde

Radulfus praeposiluscoiistrtixit,plus quam s e x a g i u l *

iitiles lihros amplissimae

carrucas posuit, sicque Deo j u v a i t t e , tatti ex

ac lucidae scripttirne, in

quihus continentur L e d i o n c s o m n i t i m D o m i n i c a r u m et feslivitaluin totius

quas i n diversis iocis

pracfalus agn-

c u l l u r a quam ex i i u l r i m e i i t i s pecortim t o l i conveit-

a n n i , q u o r u m , iiniis ucsti- H t u i ecciesiae uostne i n v i c t u et veslilu

nccessaria

valis, alter vocatur h i c m a l i s ; q u i o b i i t i n Puriflca-

provitlebat; snper quo

tioue beatae Ma*iae cuiu iiiaximo luctu lotlus nostri

gaudehat, e l Dco gralias agebat, quod sibi laleiu

conventtis.

domnus abhas Odo

v i r u m tledisset, qtti se a sollicitudiue et

7 7 . Ctim vidissel i g i t u r domnus Radulfus praepositus, a l i q u a n l u l u m sibi j u x l a v o t u m contigisse

de

valde

lumuliu

exteriori prorsus immuneni et liberuin esscfecerat : commissa

nanique ei toiius ecclesiae nostrae eura

ecciesiola Sancii A m a n d i i u pago Noviomeusi, etiam

e x t e r i o r i , ipse

Laiidiiiiensein regionetn expetiit, vidensqne

insistebat, u t multolies iiitegro uiense de c l uistro

i b i pro

religioni et sileutio t a m

ferventer

liello, quod erat i u i e r T h o m a i u d e Marla et Rogerum

noii exiret,

de Petrepoule, plures lerras ac villas vacuas

deso-

dis l i b r i s t o l u m sludium d a r e t ; s c r i p t o r u m qnippe

Rogero

copiam a Domino sibi dalain exsullabat, i t a u t si

latasque remausisse,

data pecunia

eidem

rogavit e u m , u t p r o salute aiiimae suae de

eadem

sed j u g i t e r iectioiii intentus, scriben-

claustrum ingrederens videres plennnque x u m o nachos juvenes, i n cathedris sedentes et super t a -

terra aliquiddaret Ecclebiae fnostrae, ubi posscmus bulasdiligenter e l artificiose compositas c u m s i l e n i i o laborantes proflcere.Statiiu Rogerus assensu E r m e n gardis conjugis su;e dedit nohis vacuam terram i n ^ scribentes; unde omncs l i b r o s H i e r o n y i i i i i n e x p l a r a n n o tuiic temporis Latidtiueiisi episcopo couflr-

loco qui d i c i l u r Canleliva, et coram domino Ingel-

nalione p r o p h e l a r u n i , omiics lihrns heati Gregorii, e l quoscunque i n v e u i r e p o l u i l R. A u g u s l i u i , A m b i o -

m a v i t . Nec

sii,

mora : Radulfus domuni tiiiam i h i con-

s l r u x i t , vidensque

t e r r a i n fertileui et stiflicientem,

i s i d o r i , Bedae, iiecnon eliam douiiiii Auselmi

tunc tempoiis abbatis Becceiisis, postea vero C a n -

quatuor carrucas ibidein posuit, ovibus ac hohus

tuariensisarcbiepiscopi, taui diligenter fecitdescribi,

replevit. Inde ad a l i u m p r i n c i p e m , qui

ttt vix i u aliqua vicitiaruin ecclesiariim

vocabalur

GerarJus de C b e r i s i , acccssit; dataque ei n o n m o -

simil.s i n -

v e n i r e t u r Bibiiotbcca, omnesque pro corrigendis l i -

dica peciinia r o g a v i l u t et ipse i m i l a n d o Rogerum

b r i s suis de nostra ecclesia petereiit

aliquid p.ro aiiimasiia daret ecclesia; Sancli M a r l i n i :

Magni n o m i n i s , magnaeque religionis tunc erat i n

tuiic ille lerras quas habebal apud L i v i r i e l Brau-

cceiiobiuiu n o s t r u m , qtiia

g i c u i i e m uobis dedit, et quia de feodo regis e r a n l ,

Remensi

per L u d o v i c u m regem F r a n c o r u m fecil c o n l i r m a r i ;

ec4.Iesiae, quae consueludines Clunniacenses

bocque f u i l p i i m i i u i p r i v i l e g i u m quod ecclesia nostra

r e n l , Acquicinensis scilicei, Haffligemiensiset nostra.

de regibus h a b u i i . Sic ergo Radtilfus unam cttrtem

Ciuniacense si quidem ccenobium tunc i n toto regno

apml L i v i r i , et alieram

eo lempore

i n loto

exemplaria.

nonnisi

archiepiscopalu

tres

inveniebantur scrva-

apud Braiigicurlem con- D Fraucoriiin erat exceHentissimae rcligiotiis, quoniam

s t r u x i l ; luolendinum e t i a m , quod prius deslructiim

iiondum germinaverat r i g o r Cisterci ensis, uec de

e r a l reparavil. Qnartam c l i a m c u r t e m non procul

domno.Norberto adhuc aliqua uientio e r a t .

ab aliis i n villa qtiae d i c i l u r Moncellis c o n s t r u x i t ; quaelamen non cx unius, sed ex lione e l

m u l l o r u m dona-

8 0 . Ea

lempeslate

donuius Lambertus

comobii

Sancti B e r l i n i abbas effectiis, ctim videret e i d e s i a m

a g r i c u l t u r a c o n s i s l i l . Post aliqtiod vero

suaiii prae n m i a dissoltitioue sic deslitulam, u t v i x

tempiis, cutu praefatus Thoinas de M a i i a videns cttr-

pauci monachi i n ea subsislere possenl, summa n e -

tem nostrani abuiidaulia pecorum repietam, c u p i -

cessitale coinpulsus domuutii Httgonem, praefali coe-

dilaie ductus, eam depraedattis fuisset, indeque

ex-

couiinuiiicattts absolvi deposceret, altare unuin i u

nobii

Cluniacensis

tuuc lemporis

a b b a i e m . e x p e l i i l , ejusque

faiiiosissimiim

magislerio seipsum c u m

villa quae d i c i t u r Foitnons p r o praedae restauratione

loia stta Ecclesia comtniuens, piofessionein

uobis dedit, e l privilegio episcopi

in ipso coeuobio fecit, sicque

susceptos ab eodeiii

domno Hugone

secuni reducens, et

quo i l l u d i u feodo

leuebat,

Laudunensis, de

confinuari l e c i l ;

sic

x i t nionachos

piiblice

iilius facti absoitiiioitem rccepit. Has ergo quatuor

ecclesiam Sancti B e r t i n i eis regendam

cuiies

i n t a n i u m brevi temporc gralia Dei j u v a n l e per cos

saepe dtctus Raduifus

praepositus i n pago

commitlens,

M l

DE R E S T A U R A T I O N E A B B A T L E S. M A R T I N I TORNAO.

IC2

p r o f e c i t , u t u b l prius v i x x n monachos invenisses, A propheliam Ezechiae regis : Eceein pace aman'i'do posimodum c e n t i i m quinquaginia o m n i abundantia tnea amaris$ima (I$a. x x x v m , 17). A m a r a namqiie r e f e r l o s reperisses. Quod cernetis inclylus comes fuit Ecclesiae a m a r i l u d o tempore m a r t y r u m a pagaFlandrensis Roberlus, quia j a m Jerusalem* capta i n

nis

l e r r a t i i suam r e d i e r a i , sumplos ex eodem ccenobio

amarissima i n pace C h r i s l i a n o r u m . Ilenricus n a m -

occisorum ,

amarior

Sancti B e r t i n i monachos in ecclesiam Saucti Vedasli

qtte imperalor non ferens

Atrehalensis

sanctiqtie P e l r i

tempore

haereticorum,

a u f e r r i sihi d i g n i l a t e m

Gamlensis

posuil,

aniecessorum

m u l i t t m q u e eas c o r r e x i t . Domntisque Odo

venera-

facere pro lihertate Ecclesiae, sed potius ut sub occa-

v

b i l i s abbas Sancti Remigii praefalo

abbate

Rcmensis susceptos

s u o r u m , ct dicens

papam

non hoc

a

sione el praetextu justiliae majorein possel pecuniam

Sancli Bertini monachos i n cceno-

congregare, a l i u m papameiegit, nomine G u i b e r t u m ,

bio sno p o s i i i t ; deinde Ludovicus rex F r a n c o r u i n

eumqtie q u i se excommunicaveral

videns

n i c a r i , e i conlra praeceptuin ejus i n reguo suo dlvU

alias ecclesias per

easdem

consuetudines

proficere, i n coeuobio Sancli Medardi Suessionensis eas

num olhVium cogit celebrari. Dehinc

violenter servari f e c i t ; sicqtie per g r a l i a m Dei

exercitu Romam

v i x j a m i u v e n i l u r i n F r a n c i a , vel F l a n d i i a aliquod coenobiuin i u quo non videas Cluniacenses consuet u d i n e s scrvari : sed cum ut praediclnm csl i n t e r v i c i n a s ecclesias bium nottrum

magna fama, prosperitate coenoflorerel;

ecce subito cecidit

corona

c a p i t s n c s t r i , et defecit gaudium cordis n o s l r i .

B

congregato

obsidet, tolamque provinciam de-

vastat. Gregorio papa m o r i e n l e , succedil Urbanus ( . 1095), et eadem quae anlecessor ejus slatuerat, an

coufirmat, alque i n l e r caelera quae i n Claromontensi coucilio decrevii, etiam Gualcherum Cameracensem episcopum pro eo quod episcopatum per pecuniam adeptus fuerat, et v i r g a m atque annulum de m a n i i

8 1 . Dominus siquidem Manasses Remortun a r c h i episcopus, ad c o n c i l i u m generaliier

facit e x c o m m u -

mandans alios

i m p e r a t o r i s stisceperat,

excommunicalionis gladio

p e r c u t i t , e l ab episcopali oflicio d e p o n i t ; iiie v i o -

abbaies,

inter alios n o m i n a t i m evocavit

Odonem

lentia regali fultus p l u r i b u s annis episcopatui s u -

abbatem

Sancti M a r l i u i Tornacensis, cumqiie ex-

pcrhc praesidet, et conlra papa? praecepium i n urbe

inde adniirantes qttid de concilio nobis attoniti

et stispeiisi exspeclaremus,

a u d i m u s ad Cameraceusis fuisse e l e c l u m , c l sine

referretur,

ecce

repenle

sedis episcopalum etim

mora ab arcliicpiscopo

et

comprovincialibus episcopis consecralum {an. 1105). Quis eo die luctus totiim

Caincracensi d i v i u i t m oflicium celobraii juhet. U r bauo pap;e m o r i e n l i Paschalis succedens, verare dolens, chiepiscopo

convenlum n o s l r u m re- ^ gregalis

p i e v e r i i , qttis singtillns peclora uostra concusserit, nullus facile explicare p o l e r i u V i x

lamen octo dies

missis l i t l e r i s Manassae Remensi a r -

apostolica auctoritate praecipit, u t c o u -

comprovincialibus episcopis

Ecclesiae episcopum et consecralur.

s o b t i o , qttoniam ipse, rcbellanle ac resUteiile^Gal-

Guaicherus

pacifice iugredi non valens Came-

racum u r b e n i , r u r s t i m nohis ab

archiepiscopo

re-

n i i i i i l u r , et per a n n i i m i n t e g r i i m nohiscum demorat u r . Quae autein ejusdem

rebellionis causa

Cameracensi

omissa dilaiione eli^at c: con-

secret. Sic ergo ahbas uoster domuus Odo e l i g i l u r

i r a u s i e r a n t , e l r u r s u m nobis quaedam r e d d i l u r c o n c-hero episcopo,

e l Gtial-

cherum i n d i u l i n a obstinatione pertinaciter perse-

Sed quia archiepiscopi

expelli non vnlet, abbas

auctorifate nosler Jatn

coiisecc4Uus nobis r e m i l l i t u r , et episcopnle quidein officium iibique g e r i t : ingressuiii veio u r b i s e t r e d ditus rcgales non b a b e l .

fueril,

83. Interea callidus papa H e n r i c u i n adolesceniem

paucis aperieiidum videlur, licet a coepla n a r r a l i o u e

flliutn

digrcdiamur.

c o n c i t a l , et ut Ecclesiae Dei a i i x i l i e t u r a d i i t o n e i ; ille

8 2 . I n v i l a beaji

Gregorii

legitur quod cum ad

l l e n r i c i imperatoris Hlteris atlvcrsus palrem

regni cttpidus, et gaudens sc compeieniem

apostolicae sedis regimen fuissel electus, et relucta-

sionem ex

r e i u r , Romaiii

patreru

asscnsum

M a u r i c i i imperatoris pe-

t i e r u n t , et per eum i n sede pontificali elecium

le-

ila

aposlolica

ftrociter

ocen-

auclorilnte iuveuisse, c o u t r *

a r m a t n r , eum(|ue regno p r o p e l l i l ,

u t praeler A u t b e i i u m Leodiensem

episcopum

v a v e r t i n t ; sed e l bealum E l i g i u m et sanctum A u - D nullum i n v e n i r e l q u i sihi adlncreret. Juvenis f r e n d o e n u m , a Dagoberto Francorura rege ad p o n t i f l dens eo quod contra voluntatera suam a praedicto c a t u m elecios et promolos fuisse l e g i m u s ; cumque episcopo paler suus i n urhe Leodiensi r e t i n e r e l i i r , i d e m e l i a m i n u l i i s aliis i u locis legatur, sanctos s c i -

exercitura

l i c e t viros a regibus ad pontificatum fuisse p r o m o -

Leoditim violenter i n l r a r e p n r a l . Praecedente i g i t n r

congregat, e l in die sancto Parasceves

tos, ecce sttbito l i e n r i c i seuioris imperatoris t e m -

feria qttinta c i i m episcopus, j a m vesperis fli i h , ex

porihiis papa

inore ecclesiastico

Romaiius, q u i p r i m u m vocatus

Ilildebrandus,

postea

vero

Gregorius

est

septimus,

coenam

pedes canonicorum lavaret,

Domiuicam celebraret,

el

ccce subito n i i n -

p r o b i b e l n e q u i s q u n m ab co eligalur, vcl promoven-

l i a l u r m i l i i c s juvenis regis c n s l r u m nuoti Visettim

t u r , e i o m n e s q u i ab eo p r o m o l i f u e r a n l , vel h a c u -

dicitur oblinnisse. E x s i l i u n t c n m iinpetu L e o d i c t i e s

l u m seti a i i n t i l u i u de mnnu ejus siisceperanl, excom-

et pnccedeiile

m u n i c a n l u r c l d e p o n i i u t u r ; i n loto e l i n m

libus ire feslinant. Eece autem dum m i l i t i a novi re-

rcguo

i

Nainurcensi comile ohvinm venien-

ejus, i u p a r t i b i i s d u n l a x a t Teiuonicis d i v i n u m o l h -

gis inconsulte e l praepropere pontein Mosellae

c i u m i n t e r d i c i l u r . F i l maxima sanctae Ecclesiae per-

nis conscendit, rcpenle pous fluminis f r a n g i t u r , et

tnrbalio, ila u l

quingenti fere milites l o r i c a t i ct a r m a l i c u m equls

raulli

dicerent

l i m c irapleri illaui

flumi-

UERMANNl

105

164

S. M A R T I N I T O R N A C . A B B A T I S

l u flumine corruentes necaniur. Sicque rex j u v e n i s , A papam cum o m n i b u s q u o s ceperat d i m i s i t , et i n l e r r a m suam, id est i n L o t b a r i n g i a m , r e d i i t , fliiamqne quod contra patrem tam solemni die pugnare voluisset, sero renitens, non sine magna retrocedere,

Moguntiam

redire

Henrici regis A n g l o r u m L e o d i i , sibi a patre

confusione

quia Jam toturo regninn excepto Leodlo n b t i i i u e r a t ,

divino tamen j u d i c i o non diutina prosperitate

rursuin resumptis viribus coutra patrein a r m a t t i r ,

stis cst, sed pra?faiam

donec paler omui p r i n c i p u m a u x i l i o deslilutus, in

relinqttens, regno simtil et

quodam

(an. 1125). Siquidem post discessum

castello ab eo

ctiin

mtiltis d i v i l i i s praesentatam, uxorem d u x i t (an. 1114),

c o m p e l l i t i i r , sed

i n c l u d i l t t r . Ex&tat quaedatu

T n m dirccta, i n qtia de fllio stio c o n q t i e r i t u r ; quam

et Aposlolicae proditioniseuro infamantes, paremqtie

si quis legerit, et non

Judae eum fofe dicentes, qni post oscttlum et

duri

in

ejtis ab tirbe

Roma

viietur mibi

pontifices

vita citius privatus est

episiola (51), ab eodem patre Philippo regi F r a n c o fleverit,

diversi

gavi-

reginam v i d u a m sine prole

u n u m conveniente»,

osculum i r a d i d i t D o m i n u m , p r i v i l e g i n m

esse cordis. 84. Mortuo ergo paire I l e n r i c i Henrico (au. 1106), n o n q u i d e m a r m i s sed

tristilia

per

quoque

seniore

illud qttod ei papa dederat, non p r i v i l e g i t i m sed

cordis,

pravilegium vocantes',

fllius ejus, j a m optato regno p o t i t n s , mandavit Cameracensibus u t Gualclienim excommuiilcatum ab

sentemia

anatbemaiiseum

percussertini, et q u i d q u i d doninus papa necessilate compcllente

B

urbe pellerent, d o m n u m Odonem reciperent. T t i n c -

dispensative fecerat,

i r r i t u m esse de-

que p r i m t u n doinutis Odo, urbem sedis suae paciflce

creverunl. 8 5 . Quidam

ingreiliens, praecepit nobis ut abbatem

eadem captionecapellanus imperatorisfuerat, videns

eligeremus,

clericus, nomine Norberttis, q u i i n

e l consilio ejusdomnum Segardum p r i o r e m n o s t n i m

tantam nequitiam d o m i n i sui regis,

eiegimtis, v i r u i n religiosum , jejutiiis et oralionibus

ctus pedibus d o m i n i papae se p r o s t r a v i t , et absolti-

deditum, qtti j a m a m u l l i s annis p r i o r a t u m Eccle»iae

tione ab eo suscepta

nostrae tetiuerat. Praefaltis

in

vero Henricus regiium

Franciam

poeniteniia d n -

saecularem vitam

v e n i t , et

i n episcopatu

relinquens, Laudunensi

adeptus, sed i n patris sui seuleiitia permanens, nec

locutn quemdam s o l i t a r i u m refierieiis qtti Pracmons-

autiquoruin rcgutn dignitate carere volens, q u i e p i -

tratus d i c i t u r , ibidem Deo sub regula sancti Augus-

scopos eligere consueverant,

congregato exercitn

t i n i , imo i n t i l t u m r i g i d i o r i et a r c t i o r i servire ccrpit,

Romaro t e n d i t , diceus se pro consecratione et coro-

sicque per Dei g r a l i a m brevi tempore profecit, n t

na de

manu d o m i n i papae suscipienda

Susceptus

nttllum post aposlolos videanius bodre tantum

ilhic i r e .

processione, venit ad Saneli

frtt^

ctttin in Ecclesia fecis3e; nam ctitn necduro conver-

itaque a Romanis cum magno gaudio et

P e t r i ecclesiam, ttbi j j sionis ejus tricesimus aunus sit, j a m fere c e i i t n m inonasleria a sequacibus ejus per diversas orbi» A t ubi ex v

dorcnus papa residens eum exspectabat. more

pedibus papae submissus ad osculum ejus le-

vatus est, p r o l i n u s proditionem et

perfidiam d i u

praeineditatam aperuit, voccque Teutonica

signum

parles c o n s l n i c l a a u d i v i m u s , ita ut eliani i n J e r n salero nsque regtila eorum s e r v e i u r ; uam ut de a l i i s taceam, i n urbe Laudunensi commissa inino Bartholomaeo

osculatus f u e r a t , c u m

ecclesia, i n honore sancli M a r i i n i constructa, i n qua

eum pro tam festiva

omnibus cardinalibus, q u i processione

violenier captum )n gua

circumdederant,

castra d u x i t , et custodiae

idem Norberius abbattim eis

episctpo

quaedam

esi ei a d o -

dans milltibus armatis domnum papam, quem j a i n

paupercula

paucos ex fratribus stiis ponens,

praefecit

v i r u m religiosum,

nomiae

mancipavit, pluresque Romanoruro q u i sibi resfislere

W a l t e r u m , ctti Deos tanlam g r a t i a m c o n l u l i l , u t

v o l u e r a n t , t r u c i d a v i t ; c u m exercitu e n i m

bodie i n ipsa ecclesia fere quingenti f r a t r e s degere

magno

venerat. I l l i autem ntillam doli suspicionero baben-

v i d e a n l t t r ; jamque ex ipsa x fere alia

tes, omnino ad bellum i m p a r a t i erant, ideoque non

processerunt. Ipse vero Norhertus,

miruro fuit si facile s u n l superati. Papa ergo videns

urhe Magdehurgensi archiepiscoptis f a c t u s , teropore

periculum non solum episcoporum e l c a r d i n a l i u m ,

L o l h a r i i imperaloris, qtti Henrico sticcessit, d c f u n -

qui

secum capti e r a n t , sed lotins regionis quam r > c t u s e s t . Sed nunc j a m ad

hostiliter, non ut imperato**, sed ut tyranuus de-

monasteria

postmodnm

in

n o s t m m ccenobium r c -

deainus.

magis voltrit

8 6 . Cum domuus Odo fsre x m annis illnd r e x i s -

sententiam ad lempus m u t a r e , quam his uon pro-

set, episcopos factus domuo Segardo p r i o r i nostro

videre q u o r u m cervicibus gladius i m r o i n e h a t ; con-

i l l u d regendiim

cessit itaque, r e g i , e t e t i a i n p r i v i l e g i i sui auctorilate

btitatio nobis snpervenit. Canoniri siqtiidem T o r n a -

c o n f l r m a v i t , utassensu ejus elecliones ponliflctim

censes, j a m domno

flerent,

quem

vaslabat, p r o

eJectis autem per virgam et annulum investi-

t u r a m faceret; fidejussionem ore

c u m vero rcx quaereret,

posuit. < Hoc,

trado loco roisi

i m m i n e n l i necessitate

btijus couccssiouis

papa e i corpus Domini i n

i n q u i e n s , corpus Domini

fldejussoris,

tibi

quod de iis quae tibi p r o -

n i h i l ulterius violabo.» Sic itaque rex laelus

(31) Epittola.

r e l i q n i t , qtio tempore maxiina I r i -

extraneum

coeperunt,

Odone episcopo i a c i o , ne a l i sepeliremus

dicentes ecclcsiam

nohis

inlerdicere

nostram non

este

abbatiam, sed potius Juris M i i capcllam, nec-nos i n ea remansuros, nisi quandiu ipsi v c l l e n t : unde d u e archidiaconi Caineracenses,

Anselmus scilicet

et

Radnlfus, lilius domini Tetbaldi monachi ntostrt, q n i

Edita a R e i n c r o Rcitieccio ad Vitam I l e u r i c i IV i n t e r ejus epistolas.

!9S

D L R E S T A U R A T I O N E A B B A T I J E S. M A R T I N t

TORNAC.

itj),

freqnentabant episcopunv s u u m , adhuc nobiscum A r a u l q u n m p r o periculo f r a t r u m q n i e k i A d e e i s i H l a - • commorantejn, Tornacensium

lali

contmdtctione

commoti,

verant. U n d e p r o t i n u s convocaiis

canbnicdrtim

t t t l u m , p r & c e p k Ut sequenli

clint i i l t e r i s dfcpretatoriiS

tminibus i b c a p i -

die

tbtus cdnvtrhluS

domhi Oduhis erjiscdpi RonMiri p e t i v t h m t , prlVile-

u n a n i m i t e r i n pane et a q u i jeJUnareti et sieut i i i

giuimjufc doirini t>aschalis j*a|*ac Hobis d e t u l e r u M :

ParaSceve nudis pedibus mnne surgentes post Prfc

in qtttt hObit confeedCbat u t omhes qtii aj^Ud nds

mam

scjieliri Vell^nt, niSi excoramuhicati eSsetil,

lihere

f a c e r e u t ; i l i capilulo etiam omncs generaliler disci*

adjutt-

phnas susclpcrcnt, cujus devotio quod Deo placuit

1

e i ausque ulia contradictione sepeliremus;

tertont etiariv, p l u r i m i s nostrum i g n o r a n t i b n s ,

t d t u m p s i l t e r l u m legerctit, e l prdceSsioneui

protinus efTectus m d n s i r a v i t .

ut

b b o r t t m nostrOrum, quos circa mdnaste-

89. Adhtic e n l m nobis l n capitulo scdeniibbS, ecce

Httm labor.tmtts, u l i e r i i i s nbn solveremus, q u o n i i m

SHbito E t e r a r d u S caateliaiius, tf tius reglonis p r i n -

a d o m n o pnpa nohis r e n i i t t e b a u t u r . Quod u t caltd-

cepsi

uicis i n n o t u i l ,

|ri*peratU*ostiUra e l i u s l r i p u l s a v i t ; et u t j h c a p i t u -

decimas

i l l i c o cdntra i n s u r g u n l , totumqne

brbem adversum

longe superius

mfcniroticm

fccimug,

tiim t e n i r e p e r m i t l e r e t u r r o g n v i l . Ingressus

nos i i i c l t a n t , incendllS et rnpinis

igiiur

c l i m qdibusd&m v i r i s SapientibUs : < Yalde; i n q u i t , .

Ecclestam hostram valde peVturbanl. Cumque ccenobft n o s i r i praepositus cssct frequenier

cujus

superius ine- '

E

d o m i i i i m e i , de restauraiione hUJus ecfclesiae graVHji

moratus Radulfus, canOnicorum vcrri GrinttJrus lilius

sbntuS, cujus c b m necdum

germani ejiJS, T e t b e r t i , d u m itlter se nbn sdltim

aniitis, j a m de ejus d e s l h i c i i o n e

t i c e S i i n u * comrJIeatur

ecetesiasticis, sed etirim saecularibus a r m l l deccrta-

cotitristanJur;

rent p a t r u u s e i nepbs, videbattir i n t e r duas Ecclesias

trdbis I n j u i t e (trohibeht sepulturaui c e n i i u qJii ndu

geri non sbinm c i v i l e , sUri etiam pltisquam clvile bel-

stint sui p a r o c b i i n i ; e l n i h i l o m i n u s vos eis iujdste

mm.

Domnus lamen pnpa nunquam a t i x i l i u m suum

decimassUas v u l t i s a u f e r r e ; Wtet e n i m lerras n o i l r t i

nobis impehilere d e s l i t i t ; sed ad se frequeuter redeun-

pro n d i m a r u m i i o s t r l r u m saiute dederiinus; dbciiuas

tibus pie c b t t s u l i t i t , unde e l i a m hujnsmodi litteras

tamen dmnlnab nostKe Sdnctae' Mariae vobis dare noa

n i b i t o m i n u s valde

Scimus eriim revera

qttod

clerJci

pbtulmus. Otidd ergo vobis dedlmus lenete; et San-

fe hhicoepiscopo uoslro i n l e r multas nlias tranSmisiii

£tae Mariae; vos

8 7 . Pascbalis episcopns, servus servorum Dei,vene-

ftncti

t i r i , n o l i t e a u i e r r c quod nos

rab.li f r a l r i Baldricd Novionlensi seu Tdrriacensi e p i -

^cccalOres ei ddbanius. Si vero ei j u s sutiin, q u o d

i e o p o , salutetn c l aposiolicnm behediliouem. F r a t e r -

Jam

n i t a t i tua* j a m sectindis l i l l e r a s m l s i m u s ; elc. VtV^

q u i d vdbiS p r b s i l saeculiirdtii vltaiu reiiquisse, q u o -

I n Paukali,

Petrologiatom.CLlUl,

episl.nnm.S5Z.

# 0

^I^LljnS ^ .^....... * P A . . > « A U M ^ A A 88. /ClCrici namque TornacenSes,

et o m n i a

quae dbmnus papa

Roma

revcrsi

eUs sibi protulsisse

t f i i e r a t praeiergressi, r u r s u m nos iucendiis devas-

quing^nlis ahnis l e n u i l , v u i l i s suferre;

- niam («t ^

nescid

salva gtratia vestra diCdm) cupidiorfes et

. I n l l . MMIM^M>N n * l . l k r a p i c i o r e s , atque pejores nobis esse 1v 2i oJ U^ Lb! i m. fi_n1i , q i l l

licet pauperibHS sua auferaraus, Dcb l i h i e t i

suat

decimas reddiraus. Umle precor Vos, dnlcisSiini do-

t a r e , n i i t t t i b u s e i i a m Ut nostrd d i r i p e r e n l , pecdiiiam

m i n i mei, q t i i t e n t i s ab incepta deftistentes* p e r t t n a i

ttare ccepCruiit; quadaui vero die adves]ierascente

c l a , pro singniari e l ihsolita llbertate p r o v i n c l i n l

srrvienles

hon

snos ad c u h e t u nbstram Dusioipethim

aV|»nedendam

transniiserunt. Qbod

cum

domuo

p e r t u r h e i i s , fted vibinarUm a b b a t i a r u m , quai

nntiquiore^

et d l t i o r e s Vobis Suni, morem sequa-

abbati Segardo nuniiaflim fuisset, praemlSit q u e m -

t n i n i , et nbs eantdem

dam

ipsi h a b e n t , vtilhit l i o l i n i c l e r i c l , faciemus

m o n a c h u m , rtbniine G e r u l f u n l , q t i i

saecalari Stivnuus iniles fuefa*t; gionis

cosjnatus e r i t ; ad

nptortini.

Iili

in vita

optlmitdthque* re*

reprimendam i u d a c i a m

auiehl curtl

arrnis tl

virnientes, c u r t e m depraedatl Sunt, ttbi reaistere voieiitem l a i n n j r t i i e r

hlulliludine roonathuotqnc

verberaverunl,

cognail

ejus vehementer

commoti,

vobis

c o n c g d i ; si verb* pfeclbus n o t t r i s acqbiescere n o l u e r i i i t , tUnb dtiqde edntra t o ^ e n t e m brachia t e n d i t i t ; ^ t t U h i i t t l nos n u l l o m o d d patMJhlur dbmiMai n o s t h d decimaS Suas a u f e r r i : Httic efgd jjraefHti

^riiictpis

o r i t i o n i conventus ndttCr iquiifsmlnS, t n a t i o n i ejus

at e u m i n leclulo ad CCclesiarri nosiram necesse esset D eesSlt; sitqu^f t l i i U t d referri. Unde

l i b e r t a t e m sepulturaB q u a m

tbbatibu*

did

mflltiscjue aliift

convenienlihiis ecdesiasticis

ticinit nersoois

post pancos dies eontra clericos et fautbres e o n t m

«irihque s t i t r i t u m e i t , e t c b i r o g r i p b o c o a f l r m a l a m

c o n v e n e n i n t ; i n i i o q u c belio ex servientlbus eoruilf

e t t , u t nos inore Soblo daremus decimas et de sC*

decem e t octo occitlerunt, q u o n t m d a n i vero pedibos

pultura

abseissis

conterierunt:

A m i n d i et caliiertt viciuls ecclesiis. F i n i l a itaqub

m i l i t i b u s se i n eodeiii

conedrdin, c l e r i c i q u i d i i d d m nos radicitus evertere

omnes p a r i t e r

i n fugam

Drxerunt etiam quidam e t

idem nobls liceret quod ecclesue S i n c t l

certamine v i d i s s e S . M a r t i n U m m aere, snper eqnum

eonflbanlUr, tanta n b l i i t h t r s u m conjdncti sunt i n i i ^

t i b n m sedentera

c t t i a , u i ipse nraefalus G o n t e r u t praeposilds v i r stre^

c t adversarios e t e r t o gladio effU-

g t t t t e m ; et c n m mefto major e b r u m nomeros quairi

nuissimus, nostris necessiiaiibus omrii ctfnpta sab^

hoStrornm fuisset, n o s t r l t tamen v i c l o f i a cetsit. De

v e t i i r e i , et m a l i qoae nohis t^mpdre dbtcordlab fece-

qna vfctoria videns domnuS Segardus abbas quosdaui

r a i , ndbis serviUis et a n i U l i s ditderd e't eraeiidarc

juveoura n o s t r o r u m e i s u l t a n t e s , ingrcssus ecctesiain

studeret. Tanta ergd

et f o r a r o

delncerjfs dilectid et f a m i l i a r i -

prostratus, vebeuientissime

flcre

tas i n t e r nos et ilios f u l t , tfl (>rae caeteris

co-pii, tam p r o animabus eoriitn q u i intclfeCti

fnc-

•Ecclesiis ad invicem i m o i is* vincttlo Coltjflrigeremur,

altari

r4TR0i.

CLXXX;

h

viciuis

HERBfANNl S. M A R T I X I T O U N A C . A B B A T I 9

161

4tt

Unde eliam i n negotio, qood postfactam concordiam A poenitucrunt, vidcntes quod scmel concesscrant se p r o t i n n s i n c e p e r u n t , quasi fratres et s o c i i e i s f u i Bius. Est autem bujusmodi negotium. 9 0 . Tornacensis

uherius non \m$ * mutare. 9i.)nViU

civitas o l i m p r o p r i u m habuit

s a n r l i Remigii

R e m o r u m pontiftcis

c o i u i n e t i i r quod lempore ejus Remensis Ecclesia roetropolis dtiodicem episco; os sub se habebat, scilice t

episcopnm. U n d e i n v i u sancti Medardi l e g i t t t r q u o d , c n m esset puer i n schola discens, praedixit Eleuihe-

Silvauectensem, CaUlaunensero, Ambianensem,Bef«

r i u m , querodam comparem suum^ summuin Dei p o n -

vacensem,

tificem i n urbe Tornaco f u t u r i l m a quod postea r e i

liquitiis non f u e r a t , sed ab ipso sancto

probavit eventus. Cum etfgo beatus Elentberius i n

institutus est

Suessionensem, Laudunensem ( q u i ai«-

t

Remigio

dans ei de suis rounicipiis c u m ipso

urbe Torhaco, sanctus vero Medardus i n T e r m a n -

Lauduno q u i de parocbia

densi factus fuisset episcopus, Ludovieus r e x F r a n -

viomensem, Atrebatensem, quero etiam p r i m u s o r d t *

c o r u m , quem baptizavit sanctus R e m i g i u s , T o r n a -

n a v i t (55), Cameracensero, Tornacensem, M o r i n e n -

c u m v e n i t , eumdem sanetum E l e u t h e r i u m (52) r o -

sem e t B o l o n i e n s e m .

g a v i l u t propeccato q u o d commiserat et conftteri

9 2 . Defuncto beato

enibescebat,Christi misericordiam i m p l o r a r e t : qnod

Remensi e x s l i t e r a t ) N o

Medardo,

atque

Suessionis

sepulio, L o t h a r i u s rex F r a n c o r u m fiiius supra d i c t i

v l r Dei facieus, ab angelo se"exauditum esse cogno- B L u d o v i c i ecclesiam super corpus ejus aedificavin v i t , ipsumque regi critnen s c r i p t u m attuHt. Unde Post aliquot vero annos idem rex moriens, et i n eor e x exbilaratus Deo, e t b e a t o ejus confessori gratias dero loco sepultus, q u a t u o r filios haeredes regni r e r e t u l i t , m u l u q u e dona e i

reiinquens ad p r o p r i a

l i q u i t Kareberturo, G u n l r a n n u m , Sigebertum, C b i l -

r e d i i t . Postea c o n t i g i t u t bealus Eleutherius T o r n a -

p e r i c u m , q u i regnuro i n t e r se dividenies, Kareberiua

censis episcopus, prae nimia senectute et infirroitate,

sedem sibi c o n s l i t u i t Parisius, Giintrannns A u r e l i a -

Caliganlibus ocnlis, offlcium episcopale implere non

n i s , Sigeberlus Remis, Cbilpericus Suessionis. C b i f -

posset; p r o antiqna ergo f a m i l i a r i l a t e rogavit san-

pericus d n x i i u x o r e m , nomine Audoveram, habens

c t u m Medardum Vermaiidensem

c o n c u l i i n a m , uomine Fredegundem. Quae Fredegun-

episcopiim u t se

j u v a r e t ad expiendos ordines sacros et consecrandas

dis Audoveram reginam tali fraude d e c e p i t : s u a s i l

ecclesias, caeteraque peragenda offlcia episeopaiia.

ei u t

Acquievit

sacro fonte, non alia suseipcret

ille, saepiusqtie visitans T o r n a c u m ,

et

v e r b u m Dei praedicans non modicum favorem adep-

quam ex Chilperico

habebat

ipsa d e

: quod illa

se-

ducta fecit. Quamobrem a m a r i t o suo s e p a r a u est
erio q n i

sciat l a m decettier incidere, et convetiienter

componere sicui te scire c o m p e r i ; itleoque deprecor

l i r e , t o u s q i i e vestes operire, donec m i n i s l r i , neces- B u t castis manibos tuis praeparetur; j u b e ergo finres feserare u t ad te pergere valeam, et q o i d operis tte silale compulsi, aliis vestibus i n d u t u m i n corio cerVino c o n s u e r u n l , sicque sepelierunt. Huic Futcbero

serio facere possimussimulinspiciamus. > l l l a gratt**

ftjccessil

labunda eiTecta de v i s i u t i o n e pontifieis, et dolos qiios

Hadutfos,

Hadulfo Lcudulfus, Leudulfo lempore

machinabatur prorsus ignorans, eontmuo ostia pate-

Hugonis C a p e t i : i n

facerepraecepit, ipsaqueei obviam proressit, etttsqne

q u o finita est posteritas regum Frauciae q u i fuerunt

ad ibahtmom suum eom perdueens consedere f e r i u

de slirpe i l l i u s Caroli

Cnmque

Rabodus,

Rabodo H a r d u i n u s . Hic

Roberti F r a n c o r u m

regis

filii

inclyti

fuil

regis, q u i pro niniia

aliquandtu s i m u l m u t u o sermocinati es-

probitate sua a Romanfe evocatus, coronatu9 est i n

sent, videns episcopus

regem, et Carotus, cognomento Magnus appellatns,

t a m , apparainm ad subvertendum habentem, qnae

i m p e r a v i i tam Romauis

facere disposuerat aperit dicciis : < Pro r a l u m n i i s e t

qnam Francis postea x i v

a n n i s , cujus haeredes per x i generationes

regnum

f a m i l i a m suani congrega-

injnriis quas v i r tuus et curiae meae* et civibns c r e -

F r a n c o r u m tenuerunt. Sed Hugo Capet c u m esset

b r o i n t u l i t , convenerunt isti adversus hanc

dua Parisiensis, prodilione et dolo Ascelini Laudo-

m eam dejiciam, cunctaque propugnacula ejus

arcem, soro

L a u d u n u m ingressits cum Q sternant, quamobrem egrediamur iHaesi, ne cunt ejus ruinis p a r i l e r invoivamtir et pereamus. > Rhv, m i i i t a r i m a n u , Carolum regeni cognatum s u u m , q o i his verbis p e r t e r r i u et vehit exantmis effecU, itt eogndminabattir infatnatns, i n t u r r e Laudunensi nensis

episeopi

nocte

cepit, t i n c t u m q u e catenis regno p r i v a v i t . Q n i p r i n -

verbisque suasoriis t f i s t e m demulcens, apprehendtt

diademate

mantim ejus, edocensque secum

coronatns, et rex F r a n c o r u m appellatus

e s t ; cujus filius praefatus Robertusy

sciens B a l d u i -

servavR i l t e s a m *

A t famuii episcopi conlinuo cireumquaque

ignem

n u m B a r b a t u m Flandrensinm comitem tunc tempo*

accendnnl, c t t n t l a aedificia evertunt, macbiitas

r i s magnae esse potenliae, filiam Adelam adhoc p n e l -

subvertendum undique i n s i r o u n i , immensam ejua

Inlam

altitudinem seio coaeqnani, de svmmo lapide nsqtte

filio

ejus adolescentulo Balduiuo

Insufano

desponsavit, patrique ejus n u i r i e n d a t n I r a d i d i t . 9 5 . Ea tempesute habebat

f

terra p r o c u b u i t , quam episcopus triande consolans,

cipatom adeptus, a Cerberto ftemensr arcbiepfscopo

idem Robertus rex

ad

ad i m o m e o m m m u e n i , deinde dotnum redenni. Qme siceversa

usque i n h o d i e n i u m diem irrrestaiirata

f u r r i m Noviomi s i u m infra lerminos ecclesiae Beatae

manet;

Dei geniirlcrs Mariae

ingentia* A u d i l o ergo rex quod acciderat, vehemen-

secus c u r i a m episcopi, per

qoam m u i t a maia ejusdem urbis populo

intulit;

signa tamen ejns apparent, saxa s c i l k e t

ter iratns est, et contra episcopum q u i

fideliutem

^miles e n i m , c u i a rege cusiodtenda t r a d i t a f u e r a i , D * o\rocbai,de perdttione domus suascortqoericcepit, satisfaclionem proditionis apertis qaerelis exigens t e r o c i s a n i m i existebat, adeo u t exaetiones episcopales j u r i suo mancipare v e l l e t ; cunctis placitis,

secandttm j u d i c i u m o p l i m a t a m s o o r u m . Cumque co>

causisque forensibus, quae i n curfa episcopi

r i a regis episcopuni de regno F r a n c o r o m expellen-

deter-

mmanda erant, p r i n c i p a r i volebal, n i b i l q u e episco-

dum,

pum constituere Hcebat, nisi quod ipse p r i o r dispo-

U l a u regis, sdensqne n u l l u m p r i n d p o m plus apod

suisseL Sic itaque episcopum et cives

regem posse qnam cotnitetn Flandrensem, B a l d u i *

exasperans,

et exsihum sftbire judicaret, veritus animosH

servitia ers ingerebat. Cum ergo longo

num scilicct B a r b a t u m * ad e u m c o n f u g i t . C u j o s f i l i u s

tempore i d ageret, nullisque exhorlatioirtbus r e l i -

j a m juveoitis aeUtis p r i m i s auspieiis pollens Adelam

giosorum resipiscere

filiam

nonnulia

vellet, u h r a

veeordiam ejtrs

Terre non valentes, episcopus cum clero e l populo valde afllicti proponnnt omnino resistere,

modum-

praedicti

regis ducere debebat u x o r e m ,

ui

dictum est; qnique etiam ecclesiam S. Petri fin o p pido Islensi aedificavit, et i n ea canotticos

posuit,

que quo ad effeclum perveniant, cceperunt e x q u i -

seqnc ibidem sepelrri mandavrt. Caosatn doloris snf

rere. Tandem eis videlur quod si t u r r i s eversa fuis-

episcopus apud u t r a m q n e exposuit, preces fudit u t

s c t ( q u x materia perthiaciae ejus erat) facile

de pnesenti discrimine ettm liberent, et i r a m regis,

pacem

«f5

DE RKSTAUftATIO.VE

AIIBATi.C

S/MAKTISI tORNAC.

m

qtwe j t i s m exarsU n t i t i g n r e sindeant, dona prapciara A d i t u r u m spopondit; sed aniequam de mnnihti* n i i h p o R k e t a r , s i regi et p r o p r i o solio e u m reeonciliatnm

l u m ea l e n c n i i u m libera

t e d d i d c r i n t , eneetomque pelitiorris eeleriler conse-

non i m p l e v i t quod propo9uerat. Ipse quoqne episen-

c n t u t faerft. Sciscitante • e r o c o m i t e , e t i n i e r r o g a n t e

pus non m t t l i o post longuiri tempus

q m esset reeompensetio u l i o n f s p r o legatione liujus

1095), qwod inceperat non terroittavit; sed ad a u -

fterent

ntorte

praevoiHus,

rooriens

(an,

aegotir, r e s p o n d l t episcopos i t Possideo i n regione

gmentum dostniclioni» cpiscopatus, lerras nrnbiles

F f a n d r e n s i , qaae d i i i o n i

opiscopi cirea T o r n a c u m Tbeodcrico m o n e i a r i o ,

vestrae

subjacet, altarla

et

filiis

aliis p r i n t o r i b u s liojus regionis vendidit. Nemus e!

T c s t r i s per tres generationes tenenda t r a d o ; q u a r t n

-silvam de l l e l e i n , et de Sancto Genesio d i s l r a x i t ,

aoamprara ex quibus x u locitplettdra vobis et

a u t e m r e r e r t a n t u r ad episcopnm. E l ne i n f o r successotes meos et posteros vestros exinde

tradens singulos bonarios ad redditum qualuor de-

aliqua oou-

r u n r i o r u m singulis annis sibi solvendorttm. I l i e inler

t r o v e r d i a o r i a t u r , teslaroentum conftrmationis vobis

caetera qme laudabililer fecit, etiam coenohiuro ne-

f a e i o , i n qoo tempus d e t e r m m a l i i m , et noroina a l -

slruro, quod a barbaris quondam destructuiii fuisse

" t a r t a m atque t e s t i u m curhe meae ac vestrae q u i i n -

ferehatur, restaurare c u m v i i anno Doininicae I n c a r -

t e r f u e n n i asseasumque p n e b u e r i n t , annotabo. Co •

nationis 1092. Rabodo successit Baldricus.

m c s e r g o , mercede effusus, regem soeerum l i l i i sui H

P7. Cutn ergo j a m per trecenios fere aiiuos Rc-

adiR, precem p r o eptscopo fudit, veuiam facile i i n -

clesia Tornacensis pasiore p r o p r i o v i d u a u

p e i r a v i t , eumque r e g i , et p r o p r i o solio cito recou-

lempore domui litigonis Cloniacensis abbatis, CUJMS

ftiitsel,

c i f i a t u m r e d d i d i t ; deinde aRaria sibt d e l e g a u t e n u i l ,

sttpcriiis menlioncin fecimus, a c c i d i l u l quidam R» -

q u o r u m haec sunt nomina : De C o r t n r i o c o , de P u t -

niensis Ecclcsiae canonicus roagnae probitatis v i r ,

t e n , de T u r p l t , d e A l d e n a r d i a , d e f l e n n i i s , d e H n l t e n ,

nomme

de Dunza, de N i v e l l n , de Rodenbruc,

cadein Cluniaccusi Ecciesia

de MaHenghjn, de Sclipies. Qoa

de Alenbrue,

roonachos

fierel.

Ctim-

domnus papa Gregoritis V I I c i d e m «IOIIHIO Hugoni

pelie-

obbati mandassct u t sibi aliquos de

i n beneflciuin, quae accepia

o p t i m a t e s m i l i t i b u s sibi servientibus rursns i n

v i i a m saccularem reliuqtierei, et in

que i b i per a l i q t i o l annos reiigiosissime vixisset, c t

donatiene ab e p i -

scopo faeta, optimates Flandrense* a coroite r u n t sibt ea concedi

Otk),

viros

feo-

roonaciiis

snpientes t f a n t m i t i e r e t , qoos

d u m d i s t r i b u e r u n t , sicque p a u l a t i m de j u r e p o n l i f l -

episcopos o n l i n a r e posset,

cali

caeteios praef.mim Otloneiu t r a a s m i s i l , qaein

penitns In j u s m H i t u m trans{erunt. Hoc ergo

si cpiscopos Tornacensis ad mettsam stiam sicut o l i m I;hera

posstderet, mtiltos exinde

panperes

refieere posset. Hardutno suceessit

Hugo,

seeum Hugoni

9 5 . Hujus Rabodi tempore c o m i t a t a m F l a n d r e n Robertus

fllius

r

papa

Oefuncto

papa Gregorio Victor s u c c e d i l ; post qtiem idem Otlo ad apoctolicae sedis n o i i l i f i c a t i i m eligitnr, et U r n a nus n n m t n a t n r . Q u i , quoniam i n Ecclesia

Remensi,

educalus fuerat, valde cnm saper aiias d i l i g e b a t , et

B a l d a m t t t , BaWuiuo Rabodus. sem tenebat

dovmtus Hugo ei inter

i n urhe Osiiensi episcopnm consecrnvil.

paeto Tomacensts Ecclesia x n aiiarta p e r d i d i t . Quae

suis

compcienter

B a l d u i n i I n s u l a n i , et

Adefct filiae regis, quibus data fuerant a l t a r i a .

Ve-

ut mitiqumii e i d i g a i t a t e u i x u episcoporom

reddere

possei uon p a r u m desiderabat. Cum ergo

SQperias

u i e m o i a i t i m G u a l U r u m Cameracensem

episcopum

o r a v i l etini

pro simouia i n concilio Claroroontensi e x c o m m u n i -

n t x n a l t a r i a qnae Harduinus de mensa Tornacentis

casset, p r o t i n i i s Atrebaiensibus mandavit u t s i b i

niens ergo ad etmt Rabodus episcopiis episctipi ' t u t e r a i , et

Baldtiino Barbato coroiti

ejns concesserai, Tornaccnsi

avo

Ecclesiae p r o atiima

sna r e d d e r e l , quoniam j a m temptis transiernt quo r e d d i l a esse debuisscnt; tres e n i m comites ca tenerc

p r o p r i u m eligerenl episeopum, p r i v i i e g i i sui a u t t o . r i i a t e u r l i e m Atrehatensem a Cameracensis

episcopi

subjectioiic iiberantdeinceps et i m m u n e m esse c o n .ccssii, et u t episcoptini p r o p r i n m semper

baberet

scilicei Balduinus

confirroavit. Maudavit etiam c l e r i c i s Tornacetisibus,

B a r b a t n s , nvns hujtis R o b e r t i , Baldiiiuus Insulnntis

n l ad cum i r e u l recepturi l i b e r l a j e r a p r o p r i i epitcopi.

debuerant q n i j a m decesserant,

p n t c r cjus, Bahltiimis Hasnoniensis f r a t e r ejusdcm I) Protiuus canonici duos nonorabiles vires de Bcciesia sua Romam utiseront, EiberUim sciUeei et GolR o b e r t i . Qnem citm episcoptis rogaret altaria reri • d e r e , d i l a i i o n e m postulavit, donec a matre sua jrer i t n i e i n hnjiis rei nudiret. C u m ergo mntrent snam • p n r f a t a m Adelam (54) super hnc consnluisset,

illn

clulfnui; sed papam C r b a n u m j a m deftMictum iuven e r u n l , et sine cfleciu r e d i c r i t n t . Crbano

snceessit

Reinarus,abbas Sanctt Pauli, et vocatns est Pastha-

utpote reJigiosa et timens Denm respondit: t V e r t i m

l i s ; ciijus tempore cuin c l e r i c i

e>t, i n q t i i t , fili, qitia j a m tempus transiit' qno a pa-

s;epius frequenUrent pro dissensione quae i n t e r itas

Romanain c i i r t a m

t r e t u o , et avo promissa

fuerant r e d d i . Qtiia ergo

e l i p s o s e r a l , Romani q u i semper novorunt iiegotie-

t i h i Deus hacreditniem ttlnm qtiam p e r d i r i i s t i , i d est

r u i n suni c u p i d i , coepcrunl nos inciiare :i«l r e p t t e o -

F l n n d r i n m , r e d d i d i t , magntiroque exinde honorcm

dtiro p r o p r i u m eiiiscoptim ; accidit a u t e m , ottni j a m

honorem

iiolriscutn coueordoli fnitsent, n t t l o m o u t Baldricns

ei facias, et SancUe Mariac m a t r i s ejtts altaria stia

episcoptts nosler, pro quadain causa commetits, nbs-

-eddas. > H i s comes compunclus episcopo se ca r c d -

que oroni audienlia e l j m l i c i o canonico, missis l i t

t i b i f e c i l , consnlo l i h i u t etiam super hoc

(34) AHelam.

Haec fumlnvit nbbnlinm monial. BLMicdiciiuarum, nomine Mcssincx propc Ipras.

f tl

HERMANNl S. MARTWl TQRNAC. ARBATfS

«t*

teris io urbe Tprnacensi divinum officium interdice- A convocat, diemqne siatnlt qna kimbertum cootercL Uode prapfalus Gonterus pnepositus canonico- crare debebat: ipso vcro d|e rex Ludovicus Ramis rum conveptum evocat, et ad repetendam antiqoam adveniens omnes episcopps advocai, et ut diiigcalar libertatem inciut. Continuo dno ex ipsis, Gaiterus deeodem negotio interse tracurent admoneL « 81 sciiicet qui postea abbas Sancti Martfni c|aruit, et enim, inquit, videritis magis ad Dei bonorem et aaiMovious praeceplor ecclet iae cum fitteris capiiuii marnm salutem competere ut Tornacensis Ecdesia (iotnam petnnt. et liiteras domni papae Pascbalis propriuro episcopum habeat, ego liben(er concedo, Tprpacum deferiint, praecipieutes clericis et abbati- quia nibil me in hoc perdere video,necvoiunUti D d , bus csetensque persqnis episcotpatus ut, remoia dila- vel animarum saluti in aliquoresistere valo; neqae tioue, propriuro sibi eligerent episcopum, alias quo- volo ut aliquis per roe dicat hoc bonuro remansisse, que domno Radulfo Remensi arcbiepiscopodetulernnl, vel se sub mea palliatione coram Qeo naret excopraecipientes ei ut eidem electioni efficaciier insiste- sare. > Cui domnus Joannes, Morinensis episcopus, ret, et electuin consecraret. Illis necdura reversis vir religiosus, responden» : t Yere, inquit, domine rex, boc dicto animam vestram liberastis. Nunc v i coutigit donroum Baldricum episcopum roori. 98. Nuviometises autero, scientes clericos Torna- deant dorani nostri episcopi qoid agere debeanL > censes Romam abiisse, caliide agentes Lamberlum & Archiepiscopus Umcn in eo quod cmperat pertevpTornacensemarobidiaconumsibi in episcppum elo- rans, praedkiuro Lambertum super utramque Ecciegerunt, scientes eum pecunia abundare, et per eam siam consecravit episcopum, multismirantibosqood confideuies proposilum Toraacensiumcassari posse. magis diligeret pecuniam reponere, quam Remensl Eieclus ergo Noviomi Larabertus Flandriam rediil, Ecclesiae antiquam digpiutem reddere, quod aiiqpa et apud Corturiacum congregatis abbatihus et per- facere potuisset facile, et regis pcrmittu e| auclotfsonis episcopatus, ut electioni suae faverentimpetra- Ute doroni papro. vit. Solus abbas nosier domnus Segardos, ut assensum Nic lamn, audaci Turno fiducia etttti. praeberet postulatus, respoodit non Cortnriaci, sed (Yiao. JSnaid. ix\ 1*6.) Tomaci in capitulo Sanctae Mariae, ubisedes episco- Quia Gootero pracposito cor uon defuit; quin potiqs paliserat, bujus rej assensum debere fieri, nec se atsumpto secnro dorono Segardo abbate noslro e\caliquid coocessurem nisi praesentes videret dccanum clum soom Herbertum Romam doxit, nqn perFranTornacensis EccJesiae et pcaepot ilum. Sic ergo com- ciam, quia timebat regem et arcbieptacopnm, acd motis adversus eum aliis personis Tornacum rediiL per Lotbaringiam ad probandam domni pappe conNec mora: legati cum litteris papae Roma redeuott Q stantiam. Lambertua quoque episcoput, jara consoabbati nostro de responso suo gratias agunt, ejus- cratus, contydeos in multiiuriine divitiarum suarum quecoasilib in capitulo soo unaniroiter omnibus Romam tendit, certus quod nbn roultoro sibi conaecongregatis degerunt sibi in episcopum quemdam cratio jam facU prodesset, $i papa Tornacensis EcMorinensis Ecclesia? archidiaconuro, noroine Her- clesiae ciectum coosecraret. Utriqye ergo cortm bertttm, liuerasque domni papae Joanni Morinensi papa conveniunt, et punc bis, nunc illis curia favet, episcopo deferentes, eumdem electuro suum sibi U- ad ulliroum (amen etiam Roraa immensiute ppcaberum tradi petienuit et impetraveronL Inde praefa- uiae superatur, nojens illam Sallustii sententiam faitum arcbiepiscopum Remensem adeuntes, ut eum tam esse qna dieitnr \Qmnia vcnai\a Romw. Sedne tacundum domni papae praeceptum contecrarel ex- ex toto papaj Tornacensibus, defuUsevideretur, roan-prarunL Sed Lambertus eos prarveiiiens, ut dicitur, davit eis per litterax ut archidi^conums\bidigerent, jam animom archiepiscopi pecunia corrnperat, adeo quoniaro Lamberpim arcfyidiaconum eonim aqdierat ut ejus conxibo etiam rex Lodovicns rauneratus, Noviomensis Ecc|esiae este episcopum consecraturo. daos emscopos, AureJianeasem scilicet et Parisien- Archiepiscopo etiam mamiavii ut ei {icciesias Tornacentif episcopatus ex toto intexdfcereL Archiepitem, pro cassanda Tornacenstnm electione Romam traaamitteret. CJcricis iuque Tornacensibus eiecti D scopusauteni videns insuhiiiutem et mqiabiliuiefi Romanam, in urbe Tornacensi Um c^ericis quam t u i contecrationem petentibus, respondit archiepimonachis interdixit divinum officium, nis^ recipere^t seopoa te nec Lambertum, iiee Herbertum consecraturum, donec legati regis duo episcopi, qoos pro Laroberturo episcopum. Laiubertus quoque experiri eodem negotio ad papam transmiserat, Qoroa redi- yolens utruro euro fusciperetit, Tornacuro venit; reni. l u utriusque decti consecratio suspensa et i n - quidam vero illusores eo veniente orones batillos ceru fluctuabat, cam ecce episcopi Roma redeunt, campanarum furati sunt, ut eis non sonantibus vilior litieras domni papae archiepiscopo deferunt, in qui- (ieret processio. Quod cernens episcopus, se sdlicet boa papa idem negotium in manu et provisione ar- sipe honpre susceptum fuisse a canonicis, civibus cbiepiscopi ponebat, dicens sibi archiepiscopum (nde conquestus, protinus urbeexih, et omnet Ecciesias Ura roqnachorqro quam clericorum quas in mandatse, qood si Tornacenses proprium episcopum haberent, et episcopalis dignitas plurimum vilesce- Fiandria habebant, inyasit«Gonterus iterura Roraam rediens, omnia haec papae rcttriit, et ab eo litteros ret, et Noviomensis Ecdesiae reddiius nequtquam episcopo ad necessaria soia suflicerent. His litteris arcbiepiscopo rctulit, in quibos de interdicto qjtod Ecclesiae Torna^ensi fecerat epm increptbat, tuscepiis, sibi subditos episconps. archiepiscopus

117

D E RESTAURATIONE ABBATIJE 6 . MARTtNl TORNAC.

i p s a m q a e i n t e r d i c t u m i r r i l u m esse praecipiebat; et A ne L a j n b e r t u s Ecclesiam Tornacensem raai.o

videns se proiem non habere, ecclesiam q u a m d a m ,

gravaret, i n

et t u i t i o n e sua eam suscipiebat.

418

4 0 1 . Interea qnidam Tornacensis, nomine Movinus i n honore sancti Medardi, prope T o r n a c o m s i t a m ,

His l i t t e r i s

* u s c e p i i s , arcbiepiscopus comprovinciales episcopos

de opibus suis a m p l i f i c a t : utque i n ea

ronvoeavit,

ciericos ponat a domno Simone

litterasque dulcissimas

et h i i m i l l i m a s

religiosos

episcopo postulat.

Tornacensibus m i t t e n s , eos ad concordiam eum c p i -

Cujus ille petitioni favens,

scopo sno vehementer c x h o r t a v i t , tandemque eos, quia

c a n o n i c u m , nomine Ogerum de monte Sancti E l i g i i ,

auxilia eis deerant, i n f l e x i t . Papa quoque eis per l i t -

i b i abbalem fecit, ipsamque ecclesiam

terae m a n d a v i t ne moleste ferrent quia p r o p t e r s c a n -

t r a d i t . Ille vero protinus auxilio Dei et c i v i o m I M

d a k i m r e g n i p r o tempore adbuc p a l i volebat ut No-

se

viomensisepiscopusetiam

angustnm

Tornacensem regeret e p i -

posse

proficere

conventui f r a l r u m

«ationem e x p e r t i quieverunt, sequepost

super

decessum

ibique

L a m b e r t i suam l i b e r t a t e m assequiposse speraveruiit. 99.

Lamberto

videns,

esse sciens

s c o p a t u m . Sic Tornacenses c l e r i c i Romanam tergiver-

quemdam

ei l i b e r a m

locum tamen i l h i m

p r o conslruendis

necessariis,

p l a n i t i e m Scaldi ecclesiam

reiigiosum

terram

fluminis

lapideam

in

offlcitiis quamdam

inferius honorem

emit, saneti

Nicolai c u m officinis congruentihus c o n s t r u x i t , p l u -

decedente Noviomenses canonici

q n e m i a m Simonem adolesceniem sibi in episcopum B resque t a m clericos quam laicos, necnon et mulieres elegerunt,

filium

Htigonis

comilis,

ibidem congregavit,

cognomento

Jerusalero profectus i n i t i n e r e m o r t u u s fnerat. Quia ergo i d e m

Simon

ipsamque

abbatiam appeilari

fecit Sancti Nicolai de Prato.

M a g n i , q u i c u m caeieris principibus ad accipiendam

102. Eo

tempore

fames vehementissima

totam

gerroanus e r a t Radulfi coroitis

p r o v i n c i a m oppressit, i t a u t plures fame i n t u m e s -

P e r o n e n s i s , et inclytus Carolus comes Fiandrensis

c e r e n t ; comesetiam Carolus per totam F l a n d r i a m

sororem ejus conjugem habebat, paler etiam prae-

pro avenae pentiria cervisiam componi p r o h i b e r e l ,

dictus Hugo

dicens meiius esse ut diviies aqtiam biberent quam

germanus

c o r u r n , cujus

filius

fuerat P h i l i p p i regis F r a n -

Ludovicus

tunc

regntim

ha-

pauperes faroe p e r i r e n l . Domnus etiam

abbas

no-

b e b a t , ideo c l e r i c i Noviomenses

propter f n i s l r a n -

sterSegardus,misericordia motns, calices argenteos,

dam

ad

ct alia quaedom ornaroento v e n d i d i t , et ex eis panem

spem

eiegerunt,

Tornacensium

euni

et Tornacenses p r o t i n n s

glorioso comite Carolo absque conseuseruni, c e n i

quod

si

episcopatnm intcrveniente

vellet

optime

_»

•__>

•_»

i!

_ _ _ • . _ . : _ _ _

.

i u f r a aetaiem et infra ordii.es Ecclesiasticos

erat,

altmoniam

pauperuro

eroit. Non

mnlto. post

defunclus est domnus Radulfus ille N o r i l i m a n n i c u s ,

Torna-

rensem Ecclesiam regere possei. Quia tamen ndhuc .

in

u l t r a contradictione

p r i o r S. Amandr ecciesiae nostrae, quae sita est i n c

pago Noviomensi, sepultusque est i n clauslro prope J ;

i

•

_

_

OTI

._

_

_ _ _

. . .

ostium ecclesiae a domno Theoderico abbate Sancti

archtrpiscoptts Remensis Radulfus sibi praQseutatum

Eligii Noviomensis, q u i eum p r o religione sua valde

consecrare t l i s t u l i i , donec ille Romam pctens gratiaro

diligebat : de cnjua obitu ctim domnus

papae o b l i n u i t , et n l r i q u e Ecclesiae prapfuit.

praepositus noster n i m i u m c o n t r i s t a r e t t i r , ipse qtto*

100. Interea Gonteros

praepositus,

duro

rtirsus

Romaro r e p e l i t , i n v i l l a quae d i c i t u r Sarracenas dhecesi

Lunensi

Radulfus

qtie non m u l t o post gravissima corporis i n f i r m i l n t e

in

ccepit f a t i g a r i ; cujus quanta dilectio esset circa Ec-

m o r i t u r , et i n ecclesia Sandae

clesiaro, et quam i n t e g r u m et sanum scnsum e l i a m

ado-

i n febris vaietudine haberet facile oronibus potuit

lescoos fiiius Tbeoderici p a t r i s s u i . Domnus quoqne

innotescere. Cum e n i m oleo sancto a domno abbaie,

Mariae s e p e l i t u r ; Odo, Caineracensis

succeditque ei Theodericus episcopus,

c u m germano

d o m o o Beiiedicto monacbo nostro e l petenti

aUare

de

Malda

ad

suo

eieemosynario

expensas p a t i p e r u m

totoque conventu

lacrymante, pemnctus

fuissel,

eumque quatuor filii sui ad terraro super c i i i c i u m deposuissent,

r o g a n t e s u t , j i i s t a exemplum saneti

canoue

M a r t i n i , i n cinere et cilicio tribus aut quatuor diebns

missar, de disputatione c o n t r a Judaeum, de origine

stiper t c r r a m jacere iibentqr p a t e r e t u r , Tneodoricns

dedisset,

et quosdam

libeiios, scilicel de

coinposuissel, i n f i r i n i t a t e corporis gravattis JJ germanus e j u s , v i r dives et saecularis, audiens apiscopatum reJiquit, seque A q u i c i n c t u i n i n leciica

sic i n f i r m a r i , p r o t i n u s visitandi gratia s u p e r v e n i t ,

d e p o r t a r i fecit. Quod domnus Segardus abhas nosler

eumqtie cum i n c i l i c i o jacentem videns

audiens, p r o t i n u s cum monachis stiis illux tendit,

fleret,

atqite se ad ecciesiatn Sancti M a r l i n i quam a funda-

dicens omnino parvipendendas m u n d i d i v i t i a s , quo-

m c n l i s c o n s t r u x e r a t , ubi priroo monachus, p r i m u s -

niaro si A d a m , i n q u i t , ab i n i t i o m u n d i usque i n hov

que Scd modo altbi

abbas abbas

exslfterat,

deferri

Aquicinensis

pas u r n m , deferretur.

ut

expetit.

sibi

infra

d i c r n u m diem i n d i v i t i i s v i x i s s e t , et bodie eum m o r i

nullo

contingerel, n i h i l ei prodesset quod tandiu eas Itsv-

Deus d e d e r a l ,

biiisset. l u t e r caetera etiam sic terraejacens i n t e r r o -

Aluisus d i c i t se

quem

Sicque

pertnitiai,

vehementer

i l l e e u m desaeculi contentptn e x h o r t a r i coepit,

octo

dies

idem

gavit

ubi comcs Carolos

esset, vei q u i d

faceret.

episcopus defunctus, i n ecclesia Aquicinensi coraro

Cui cum filii sui dicereut ne de talitras i n q u i r e r e t ,

crucifixo c u m

de

sed soluinmodo animae suae soHicitudinem h a b e r e t ,

sepulcrum

ille respondens : c V e r e , i n q u i t , de pace, et staiu

candtdo

magno

marroore

honore

imago

ejus s c u l p i t u r ; succeditque fiurchardus.

ejus

sepelitur : super

i n episcopatu

et

quidaro

tam boni principis omnino s o l l i c i l i esse d e b e m u s , qttoniatn i n pace iilius e r i t pax Ecclesiarnm, i n m t -

!lt

H E R l l A N N I S. M A R T I N I T O R N A C . A U B A T I S

{Miiione autem e)as etiaro Ecciesiae perttirbabunttf r ; 4 pulans, i l l u d ajiosiolicuro apud se reiraclaus : Sacularia judicia l i habueritis iuter vos, contemptibiies pnde e i vivens de eo sollicitus s n m , et etiaro posf qut jwnt in Ecciesia,

. r o o r l e i n mearo s { , Deo d o n n n t e , requiem h a l j e r e m ,

Utos constituite

ad

judicandum

l i b e n t e r p r o eo o r a r e m . > Cum vero post baec m o r -

(I (Jor. v i , i v ) . Necnon

fem jamjamque i m m i n e r e s e n t i r e t , a> quadam terra^

q u i iectiopi et o r a l i o n i i n v i g i l a n t , ipsi s u n i vasa

qqam

aurea e l argentea,

j n episcopatu

Laudun^nsi a Clarenbaldo de

et i l l u d B . Gregorii

quod

qqae per Moisem i n tabernacuio

^osep) nuper e i n e r a l . quae d i c i t u r Sparciacns, r o -

testimonii ad servilium, et ofliciuin-aliaris fieti jussa

fravit fratres clreiimslanfes ne ea,iu

supt. Porso.saga c i l i c i n a , quibus Uliqruaciiliiiu ope-

relinqueient,

sed diligeufer exeolere, ^ u d e r e i i t , quopiaro, mu|luin

r i t t t r , signilicanl eos q u j e x l e r i o r i b u s t n i e n t i , piuviis

preficere i b i possent,.

et i m b r i b u s Ycntpruiiiqtie patent impulsibus. Haec et bis similia inulta. divinae paginae secttm revolvcns,

liuuc ergo sermonera Domipica qute Ijjauje

fost

P o m i n i , i n eccles ja conventu Noclurnas decantante,

omissa o m n i d i l a t i o n e , uniYersum Ecclesiae d e b i l i i t q

circa inedjam, n o c t e m , ea pene hora qua sanctus

ex

Martinug (ransierat,

d q m n i Segardi abbnlis pedibus prostralqs,, s o m i i i i i m

peo

fldelis

serviu) ejus

et ipsi animam suam commendans,

fyidulfus ex

v e i l e t i n capitulo ante sedem suam sepelire,

prfpdiettira r e t u l i t , e l u l de p n r p o s i t q r a absolvere-

hec

roundq m i g r a v i t . Qticm c u m doninus Segardus abbas

iutegro s o j v i t ; sicque i n capitulum, veniens, c t

8

ideo

U.r p e i i i t , e| nimis insi$iens u i i p e l r a v i t ; postque more suo libris. scriliendis et ecplesiasticae nsalinodia.

p a r t i m ex suhstantta

infistere coepit, quopiam Deo doiiaule erat corpore

sua, parlim, laboxe et industria sua ex majore parte

sapus, et ad tolerandtim siletytiiiin claqsAri, Jabo-

Yidebarar

remque l a m nocturpae quam diurnae psalmodiaa uullo

maxime quoniam ecclesiam construxisse,

qoatuor

fi|ii

ejus. p r o h i -

b u e r u n t , et u | potius cura f r a t r i b u s §uis in, cteme-

penitus f r a t r u m i p f e r i o r , vel u r d i o r esse voIe{>at,

Jerio sepeljrelur petierunt, dicciitps superbiae vel ela-

sed nec ab aliquo scr{ptorum i n assiduitate, vel ve-

i i o n i ascribi posse si in capitulq s e p e l i r e t u r ; ipsum

Iqcitate scribendi se v i p c i p e r m i t t e b a t . S c r i p s i l e n i m

Yero l i u u i i l i i a i i potius quam elationi semper deser-

qqaUror brejvjarios, pluresque

yisse ; nam c u m x x x (ere annis praeposjtus ccc^es^e

Pro talibus studiis iqqUiini a domno Segardo abbato

fuisset

domnoque p e r b e r t q p r i o r e diiigebalur, i u u l e l i a m

t

nu^llps o m n i n o , pon dicam de m o i i a c h i s ,

Atigustini libros.

yel f r a l r i b u s , sed pec de famulis quidero inventus

ei coram s,e injungereni Domjnicis et festis diebaa

e s t , quem

sermoncs j u capitulp, fratr\bps p r q f e r r e , quoniarn

guem

s t u l t u m ve| faiuum. v o c a r i t , ve| super

iratus m a n u m mi&erit. S^c ilaque domnus

abbas, precibus e o n i m saiisfaciens, cura ip ccemej e r i o secus et prope capellam Sanf Ue Mariae, quam Jpse eodein anno c o n s t r u x e r a t , r e t r o scilicef a l u r e c u m m u i t i s iacrymis eadero Dominica anle P o m i n i sepelivit,

filioque

c u m caeteris aliis d o n i s , e i i a m iuieiiigentian. S c r i p r

t u r a r u m , et disertit\i,diiicm e^ quae sentiebat

profe-

repdi ei Dominus coiHu(cral. ^Qi.

Defuncto

eryo fladuifo prmppsilp, e t i a m

Natale

ctomqus Segardos abbas paqlatim ccepit d > b i l i t a r i ,

ejus Herimanno consjlio

et v\ribus deficere corporis. Eodem ergo anno longa

omnfum f r a i r u i n praeposituram coramisit. Maiusep-

i p f i r m i u t e gravatqs,

d i s vero quond^m ux;or ejus po$t mortero I^ad^ifi

s^equcntis Natalis Eiominj die cura raissant de luce

ijere x i | annis

, c^mpleti^que

ip |anc\imonia|i

Ipabilu plusquam x t annis praesen^tem v i u r a t e r r o i -

i d q m Lux fulgebit

evoluto unius a u n i ' soaiio, i n

cantasseraus» ipse prae niraia las-

styudine videps t e deficere, ante gradum pratsbyterii

p a v i i , et i n eodero cseroeterio sepu|^ est. ^deo verp,

se i n mnjori ecclesia fecil d e f e r r i , ibique oieq sancto

^ i i i eorum p a i r e m et roairem suan\ magis i n ccerae-

p e r u n c i p s , et Dotninici carppris perceptione

t e r i o q u a m i n c a p i t u l o , vel i n eccle^ta sepel|ri v o -

n i t u s nost P r i m a i i i p i canjtufum v e n i t , tolumque

l u e r u n t , qqohiam revera

ibidem bono-

conventum absolvit, seque. %b eo ahspjvi p e t i i t , iudo

r u m hotninum corpora esse sepitlla, e( ex copsorliq

ad lectulum r e d i i t , atquie pos,t paucos dies idem i u

credebant

e o n i m mejius il|is esse quaip si seqrsim esseqt sepuiti,

lialendas F e b r u a r i i s p i r i i ^ m r e d d i d i t die Domiiiica 0 anno

105. ( 3 f )

^ e r m a n n u s ergo

praepositus f a c t u s ,

coepit prp potse paternos mores i m i U r i , et maxime

mu-

Oorainicae

Incarnaliqnis 1127 iudictione v ,

epacta v i , coqcurrenle v . Pracfuit auteon huic occlcsiaj annis xx,i,.

n t i n habitu , (actisque suis b p m i l i u s potius quara

I p 5 . Eodem anno gloriosos comes Carolus F l a n -

superbia posset n o t a r i . Cumqiie a N a u i i Btomini

d r e n s i u m , i q ecclesia Sancti Dpnatiaiti, apud B n i -

usque ad Pascha praeposit^ram tenuisset, visum es^

gias a^ Miimicig suis clanculo interfecius f u i l . P o s l

ei i u somiiis quori ioqueretur cura, patre s u o , et aq

mortem ejus, legitimis haeredibus decedeutibus, d a -

ex iniegro r e p r i e m iiivenisset requireb^t. Cui pater

tus est c o m i i a t i U f landrensis a rege luudovico c u i -

si i n claus^fali v i u m a -

dam Mfilielmo j u v e n i , filio ^ o b e r l i Northinannorutu

nere roihi licuisset, ei praepositqra m(hi i u j u n c U non

respondehat j c V e r e ,

comitis. A d quein Simop episcoptts Tornacensinin

f u i s s c t , absque, p m n i debltp perfecta.m rcquiem i n -

yeniens interveiiiente eodem, rege cognato suo,

yenissein. > Pro^inus flermannus evigilans, e i h u -

iiotificavil quomodo Harduinus episcopus

^nsmodi somii^qin pro correctione sqa. se v|diase r e -

Barbato c o m i t i x u a l t a r i a , sicut ^tinertu^ r c l a t u m

(*o)

^qen^is

fili,

uon videsvur conscripta ab H e r i m a n n o , scd ab ^lip,.

ei

ftaiduino

m

V*L

ftESTAURATlONE

ABBATME

est, de mensa Tofnnccnsis episcopii ad temptrs c o n - A

S. M A R T I N I

TOttNAC.

tfe

107. Iiiterea piae memoriae religioso Segardo de*

ccssertt, e t q u i a j a n i tempus transierat, qno reddita

f a n e t o , atque i n capella Beatae iMariae ante altare

esse deboissent. rogavit

u t j a m uunc landem ea

s e p u l t o , supccssii e i i n regimine motiasterii l l e r i -

Ecdesiae T o m a c e n s i et sibi redderet. Comes verba

mannus t e r t i u s , flliua Raduro* prapppsiti. H i o c u r o

episcopi m t i i l o r u m testimonio vera esse cognqscens,

reliquis fratribits suis T l i e o d e r i c o ,

commonente

epjscopo

dulfo ad pedes m a g i s t r i Odardi littera|t scieo>i> ap-

r e d d i d i t , scque ei exinde iitiiram i l l a t u r u m

p r i m e e r u d i t t i s , d i v i u i verbi d a r u i | praedicator pta-

moiestiam spopon ! i t . Sed comes non diu cst pissns

x j m u s , egrepie Evangelifims e t affirmans t c s t i m p n t i *

Kbera

Flandrenses

rcge

protinus

ea praefalo

i i t sua con$igfere libertate , sed pati-

Waitero, Ra-

S c r i p t n r a r u m C b r i s u t m Dei v i r t n i e m , i n n m l i R e -

l a i h n coeptt eos opprintere, et seryiCntis legibus s t i b -

dumptorem et S a l v a t o r e m ,

jtcere.

p a l i i c r in^er priucipes loquebaiur sapientiaui. Cujns

Unde

illi

p e r t e r r i t i quasj j a t n

i n fyribus

e t lingoa ejus p r i n e i *

m o r t e m ndesae videnles • p r i i n o mussiiando, dcjude

tcmporibtts ecclesia nostra dedicata est a d o m n o

apertius colloqtiendo

Simpne episcopo apno Homiqicae Incarnatioais 1159,

i n c i p i u n t consulere

quomotlo

de Itqjtts novi Pbaraonis t a m i n j o l e r n b i l i j u g o colla

nb instanratione vero ejosdem ccenobH

saa poesiiit excotere. Quid moHa ? aqriiunt qtfefqdam

s i m q . I n admi|tistratiop,e autem monaaterii riecent

qaadrage*

adolescentem ex Theoderico d u c e , et roaterlcfa (36) * annift nondum cxpletis, grflvem quae paralvsis vpoat u r i u c u r r i t aegritudinem \ q o i p a n s n e t n d i n e niuria^

Caroii c o m i t i s geuituni i n A u x a t i a consistere, T l t e o qiiem

secrete accersentes post

et h u m i l i t a t e cordis polleqs. jux,ta exentpluin s u m m i

varios pngnartuu eventus

npud castellum quod d U

M a g i s i r i , q u i a i t : UsfiUe

dericum

nomiue,

a nu qu\a mltis «MIM. ei

x i , 3fy,

nemine prorsiw co*

c i t u r A l o s , a quodaiH pedite i n manu su,|> pollice

kumilis, carde (Hatth.

vuioeratus mertuqs est. QtiQ ^pud Sanclum B e r -

g e n t e , setl p r o p r i a v o h i p t a l e , et h u m i l i t a t e cu^ain

tinum sepulto, concedentc fjNSCoptis ejus

p > i i i t i a t u m totios Flandrjae

Tbcqriericus

obtinuit,

quem

sibi c o m m i s s a m ,

rege

roanu

Simon

r o g a v i t , u t sicut Wilielmu* prtedecessor gcclesia? jus suum

Tonia,eiisi

bsculiiroque suscepti regiroim> i n

r e d d i d i l n o b i l i bonoriflcoque

Simoni

%

Pet

graiia Toroacensiqm p o n t i f i c i .

recognoverat

108.

Post

quem Ecciesiae nostrae

gubcrnacitla

de s i i a k a r i b u s , qqae j a m autecessore* ejus (njuste

quartus suscepil Y f a l l e r u s ; e l b i c T o r n a c i

multia annis t e n u e r a n t , i|a ipse quoquc recqgnos-

n u t r i t u s , episcopii canonicus

c e r e t , e t redderet ca s l b i , sicut Wt|lelmus coram

secundum slbi a Deo datam sapientiam l e l n i u De\

rcge r e d d i d e r a l . T u n c comes eptscopo ea r e d d i d i l , et bbcra d i m i s i l , seque nunquam ei super eis m o -

habens, q u i restauralionem fl

einpratam

ro

nMjij*,

exstitit, v i r qiiideui ecciesiae nostne c o m -

snperius per omnia noscens , uipote,

Icsdani i ( i a i u r u m s p o p o n d i t ; sed p r o isiis recogni-

qui

liotiibos f o r o i t i i m iiondum optimates Flandriae q u i

ab ipso Odone primo, abbate r u j u s loci saepe admoA

ea i n beneficittm sicque ecclesiam ergo episcppns

acce|>eranl

reddcre

volueruut,

exhapredauim esse dolemtts. JJic

septciiuis erat oodem leropore

quo coepta est^

nitus est, o t lenociui,a m t m d i r d i n q t t e r e l , e t c a m coaevis suis filiis Rac\ulfi praeposjti h a b i t n m sacra?

longo tenipore p r t e f t r i t ; altaria r c -

reiigiouis accineret, sed c u m p e r d i e s smgulos h u -

cuperare n e q u i v i t , sed ea altaria qua> decedenlibtis

jusceinodi sernionibus animuro ejjos accendere c u -

personis s i b i r e m a n s e r u n l , ecclesiis t r a d i d i t , cuj[us

peret, et i l l e nequaquara

rdatione

dem diuturna a,riraonilione fatigalns abbat quasi l u -

reddiios

roultoniinqne

testirooiiio

cognovi

qnqd

episcopattis prxbendaruroqoe c a n o i i i c o r i i m

Eedesiae Tornacensis

singulis annis

fere ceiituin

m a r c h i s argenti adauxerit.

riendo

assensum prseberel, t a n -

praedixit e i q u o d , priusquam vitae corstim

t e n n i n a r e t , mon^chus S . M a r t i n i existeret. Sed qnia ueque qui plantat cu aliquid, nequequi ti§at\ nisi

106. De antiqua vero possessione a rege Chilperica

mentum

dedetit

tyus

incra-

(/ Cor. m , 7) eo tempore verw

tradita nsque i n prsesens tempus reiinent teldneum,

bum

et p o n ^ i n a g i u m , et f o r a g i o r o m S t t a m . p a r t e t n . Quibus

quadragima fere postea

prredkationis i n eo n o n convaViit, sed p e r nnnoa i n sceciilari v i t a ro*

t a quap a fidelibus eis quotidie d a n t u r conjongentes^ Ij> mansit. T u n c nainque eemen%Damiima opportanam prebeitdas i n s t i t n e n u t t raultum opiraas

%

d e quibus

^empus acQiuVA^e, quo prop^etia d o m t i l Odonis i m -

magnifice susteniantur. Totura e i i a m studium snum,

p l e r i d e b u i s t t i , percussit euw g

ad etnendas t e r r a ^ , et ad acquir^nda altaria c o n -

eorporis, e t totp siomocho deficiente, hatuo suo e x -

v e r t e r o n t : Unde faclum est ut ecdesiam B . Q u i n -

i r a x i t eum ab amore saecularis vitae, e t m coenobio

r a v i

mvaletudiue

l i n i d e F o r o , i n qua congregatio caponicorum olira

S. Amandi Helnonensis raonachus factus esL

m a u s t t , beattqite P e l r i de titedia urbe a sanctin\o-

qne i l l i c per b i e n n i u m laudabUiter v i x i s s e l , e l p r

Cum-

aialibus d p d u m i n h a b i l a l a i n , quae, u l praemisimus,

sua p r o b i t a i e p r i o r ibidem factus fuisset, p e t n j m t i N

a Fulcbero

euro uobis d a r i i n abbatem, et accepinms;

episcopo imbversae s u n t , cttm caeteris

stci|HO

ccdesiis parochianis i^peterent a m i l i t i b u s Noyio-

j j u x t a ] propheiiam doroni abbatis Odonis consuti

m e n s i b u s , quibus idera episcopus eas i n feorium

quia ex eo tenipore noii soltira inonachus S . M a r t K i i ,

t r a d i d i t , e l sui j t i r i s s u b d e r e n i , cutn t|uibus c l i a i n

sed etiaro provisor, et famulus totius domus e>us rc.

MMmoIlas possessiones e a r u m autiquas r c c e p e r u u t ;

dispensalor omniuro i n ca C l i r i s l o faniulantiuro f u i l ;

sicqae fioes suos p l u r i i u i i i n d i l a t a v e r u p i .

qui ordinaius est a domuo Simonc

(56)

Uaurtera.

Certruda

filia

Roberti

Scnioris F l a n d . comiti?.

auno Dominica^

HtS

UERMANNl

Is^raatioeis

1 1 3 8 , indicttotte x i v ,

MARTJ H T O R M A G . A R B A T I S

6.

coocur.

m,,

t p a c t . I T . Hic etiara apud saeculares unlae reveren-

1^4

E t post baec il|i eo ordine quo veneraat djscesserunU His ergo visis adolescens de ecstasi ad seipsum r e -

tf* eOui-tt, n t quaoam vice i n curia F i a n d r e n t i c u m

versus do terra surrex^it, et a d patris suj doroum,

r e a u i r e r e t u r a coraitissa

rediens to(a nocte lectulo infirrous decubuiL Mana

u t r u m de negotio

quod

v e u t i l a b a i u r auderet j u r a r e , rcspooderit praepositus

facto aqua b e n e d i c u se aspergi rogavit, sjcque. r e -

Brugtensis R o g e r i u s ,

crcaUis pa^rticulam yestis suaj c o i i i b u s u q t , et c a r -

v i r religiosus

et opiniouis

bonae, n o n Ua o p o r t e r e , i m o quod abbas Tornacen-

nero sub ea liquefacUm ostendit, et ex h i * quae v i -

sis solo verbo, boc ipse c u m omnibus Flandriae r e l i -

derat nonnulla r e t u l i t . Sequeuti (eria v i , accersito

giesi8 personis j u r e j u r a n d o auderet couflrinare. l u

sccrcle Guiilelino canonicoruin decano, q u i postea

bujus ergo d o m n i W a l l e r i diebus Toroacenseni

Ec-

abbas i n o n l i n e CUrevallensi c l a r u i t , pcccata sua

elesiam respexit Deus, reddens ei p r o p r i u m episco-

coufessus esl» acceptaque

p u m ac p r o p r i a m d i g n i u t e m tot aunis p e r d i U i n .

niientia i n j u i i c u ,

109. C u m domnus Simon j a m fere x x i v anuis pontiflcauire lenuisset, nullaroque oronino d i r o i n u -

roini

ab eo absolutione et p o >

proxiroa

Uomiuica corpus D o -

suscepit, q u o percepto

m i r u m dictu v i l a m

B. E l e u l b e r i i , quam a n u sex dies i n exsUsi legerat,

tiottis suspicionero haberet, c o u t i g i t u l q u i d a m ado-

inerooriae r e v o c a U m

lescens canouicus Beatae Mariae, uomine Henricus,

tianem D o m i n i c a m , corsira legere caepit. Ohstupe-

cunctis audieutibus ac si o r a -

pascbali tempore feria secunda x i K a l e n d . M a i i , ves-

f a c t i , r e i n o v i u t e percussi

pertina h o r a , j a m incurobente uocte, solus forte per

niulta ad invicem super u m m i r a b i l i visione c o u -

conveniinus (37),

novam fabricam ecclesiae Sanctae Mariae sine aliquo

f e r r e , et coiijicere

t i m o r e t r a n s i r e t , et ccce subito voces quasdam velut

adolescenUm

c u m impetu t e r r i b i l i advenientes magme m u l t i t u d i -

r e n t , hanc vitara potuisse componere,

n i s a u d i v i t ; t o r r e m etiam Aaroroeum

scientiae ejus n o n i g n a r i , c e r t i eramus

super se ve-

coepiinus. Licet

et

oniiu q u i d a m

d i c U n d i et versificandi p e r i i u m d i c e nos

Uinen

hujiHinodi

nieutem v i d i t , t U o t p a r t i c u l a m tuuicae suae ac c a r -

dictaminis nunquaro euiu assuettim fuisse, et qttaiH

nis sub ea de brachio j u x U pugnum conibusseril,

q u a m etsi eara composuisset,

Statiuique p e r t e r r i i u s i n t e r r a m cecidit, et contiuuo

cam sine l i b r o t a m cursira m e m o r i t e r , et cordc

quasi i n e x s u s i rapuis v i d i l quamplures ad se

uus lotain legere vaiuisset. Consilio

ve-

nullo modo

tamen

nientes, si|>ique coHoque.ntes : quos jaro defuuctos

religiosis v i r i s b a b i t o , doinno nostro Sanisoni

esee sciebat, qupsque viveqtes cognoverat.

m o r u m archiepiscopo,

Po&tea

te-

itaqtie c u m

domnoque Bernardo

e i v i s n m est quori esset i n campo r o s a r u m , e i l i l i o -

yallensi abbati, nec

r u m floribus lotiusque dulcedinis amcenilale repleto;

abbalibus pro audiendis et discutieudis i i h r i s m a -

i p quo consistens, et prae n i m i a s u a v i u u p r i o r i s '

g i s t r i P e t r i A b a i l a r d i i n octavis Pentecostes c u m

t e r r o r i s b o r r o r e effugato

rege F r a n c o r u m i n Scnonensi (38) urbe congregatis»

e x h i l a r a t u s , et velut totus

non ei aliis episcopis

Re-

Claieatqua

recreatus e l renovatus, v i d i l quatuor aibis vestibps

visioneoji tstain s c r i p U m t r a i i s i u i s i i n u s , et qtiid eia

indutos curo caiidelabris, ac i b u r i b u l i s ad se venien-

exinde agendura videatur, consuluimus. I l l i nobis

tes. Hos seqiiebantur tres houorabiles v i r i , episco?

piandaverunt u t divinae v o l u n l a l i s effectum deincepa

palibos induroeatis d e c o r a l i , baculos pontificalcs h i

exspeclaremus.

luanibus tenentes, m i t r a s aureas e t i a m i n capitibus

110. E i e c c e p o s t p a u c o s

p o r U n l e s , i n quibus cujusque iioroen s c r i p t u m c o n -

qu,ibbsdam sigiiis praenoscens

t i u e b a l u r ; u a m i n ejus m i i r a q u i medius incedebat

r u r s u m sibi mauifcsUudura, suinnio inane peccata

acripturo e r a t ; S. ELEUTHEatus EPISCOPTJS; J n ejus

sua cqnfessus,

roissam

q u i ad dexieram gradiebatur, S. ELIGIOS EPISCOPUS;

scepit. Deinde

s e c r e U r i u i n , i n quo sancti v i r i fere-

dies praefatus j u v e n i s beatum E l e u t h e r i u u i

a u d i v i t , corpus D o m i n i su*

i n ejaa q u i a d s i n i s t r a m s i a b a t , S. Acu.aitJS EPISCO-

i r t i m positum e r a t , o r a l u r u s cuui paucis i n g r e d i l u r ,

MS.

sequebatur domnus Gerardus

cqtn subito ad l e r r a m cecidisse (oris posilis u u n t i a -

preshyter, v i r religiosus, veste s a c e r d o u l i i u d n l u s ,

t u r . I n g r e d i u i i t u r q u a m p l u r e s ; c u m quibus et nos

Post aos vero

q u i ficlaiis proettraior eleemosyiiariae exsttierat. Beatus

Sanctae Mariac

i n g r e d i i n u r . Ingressi autem aum supra t e r r a m c l a u -

itaque E i e u i b c r u i s , j u v e n i p r o -

sis ocuiis ac si exanimem lacentem conspicinius,

ptaquans, quasi blandierolo m a n i p u l u m s m i m super

e t admirantes

a u m p r o j e c i t ; deinde l i b r u m vitae suae, quero i i i

paululum eum sancti E i e u t h e r i i clcvationem

mana sna g e s u b a t , e i eslendiL et c o r a m se legerc

audimua, et ad multa qtiae

praecepit; perlectamque

ab eo

recipiens

i n siuu

finein

r e i exspeclamus, el ecce post legere

ititerrogabamiis e u m

respondere a d m i r a m u r . De exslasi vero

reversus,

soo repoaait, et ad locuiu i n qoo p r i u s steterat r c -

ea quae legerat s c r i p s i t . Post hanc ilaque visionein

d i i t . Poataa bealus Eligius j n v e n i appropinquans l i -

quam videraraus,

b r u m vitas saae ei o b u i l i t , et jnvenis eum sibi satis

nullus i n t e r f u e r a t , i n commune Dcum

n o t a m esse dicens legere n o l n i L Sanctus quoquc

u t si ex ipso foret haec visio,

A c b a r i u s ei i n dextera sua scriptuin o s t e n d i t : In

tertio.

nomime DominiJesu per me mortuus resuscilaius csl. ( 3 7 ) Convcnimus. V i d e l u r conlintiator hujns htstoriae ftiisse canonicus, post inoii.tchuritate

accipit, i n quibtis

a t propter i n f i n i l a m m u l l i t u d i n e m populi p r o p f i u m

praecepit u t communicato religiosorum et discreto?

apostolica

aaberet episcopum edoclus, ex visione adolescenifo

r u m v i r o f u m consilio, remotis dilationibus episco-

snmpta o c c a s i o n e ,

p u m p r o p r i u m reliperent, electum autem Remensi

aggreditur

secrete

Simonem

episcopam proponensque ei periculuro t o t a n i r o a r u m

mctropolitano consecranduip

snb cura sua degontium, u t T o r n a c i p r o p r i u m e p i -

si ipse nollet perficere, ad suam praesentiam dticc-

praesentarent;

quqd

scopom o n l i n a r i benigne permitteret d u l c i t e r h o r -

rent. Has litteras domnus Herimanpus

U t n r . P r o t i n u s d u l c i exhortatione abbatis c o m p u n -

Tornacensibns, diem electioiii ponimus, et personas

ctns episcopus,

dioecesis convocamus.

consensil precihus ejus, eo U m e n

pae{q u t fle r e d d i t u Tornacensit EccYesiae partem

pnesentat

114. Initoque consilio c u m religiosis vivis Absa-

pecuniaB i p viia sqa liceret ei retinere. Sed N o v i o -

lonein abbatem Sancti A m a n d i v i r u m

roonses clerici

onanimiter nobis ineplscopum eligimus. Protlnus

sem disse

hoc

audito Radulfuin Vermanden-

adeqnt, et germanum s u u m episcopalura

suum Simonem vendl-

derogantes,

propositum

abbalis per eum evacuant et evertnnt. filium

superioris

Remensi

arcbiepiscopo

ipse d i c i t quod non auderet eom

notificatur;

sed

consecrare

pro

regis et (taduifi coraitis t i m o r e . Unde

1 1 5 . fer idem tentpus inter papam Innocepiium el regem ^ u d q v i c u m

electio

Ludoyici,

cogenie compellimur Rqmara

religios.m

necessitatc

remittere,

et

ipse

qnidera electus^ u t vfr sapiens, renuit i r e , veritus

cogiialosqne ejns supra memoratos, Sintonem s c i l i -

(quod ppstea accidit) pe Romana

cet episcqpum et Rqdulfum comitera lis exorta est.

niara a sententia fleeterettir, slcque sihj i n dedecus

curia

perpeca-

Pro qoa r e x c u m comile C h r i s l i a p i U t e privatus est,

verteretur, si repulsara pateretur. Clerici

et i n annttra l e n l i s u n t ; episcopus vero ab

officio

Tornacenses j u n c l o sibi domno Herimsn.no Roraam

episcopali per aliquod lempus sqspeqsus. Papa enim

proficiscuntur, litieras suas pro electione facta papae

d e r i p u m q u e m i b m , cognatum c a n c e l b r i i s u i , i n

osiendunt, et ab eo gratissime suscepti de dle i n

Bituncensem

archiepiscopum

coqsecravit;

quod q diem e^speclant

qqia r e x CQncedere n o l q i t , C|iristianiUte privalus

ejus terminale

aulem

mpojisum,

cum

subiio Simon episcopus, eos subsecatus adesse ram-

esl. Comes vero volens i n m a t r i m o n i u r o sibi cp-

tlatnr,

pulari

papae conqueritur super d e r i p l s Tornacensibus, q o i

fijermauaro

Alienorae,

regiqae F r a n c q n u n ,

ingressusqqe

palatiqin c u m

fideliutem

clericis snia

u x o r e m suam l e g i t i m a m de consftnguiniuiis linea

praetergressi

c a l n m n i a r i coepit. Sed quia absqqe j u d i c i o canonico

p r o i n i s e r a u l , electiopem

et obedientiam quam s i b i

ab ea separari non v a i u i t , praefalum Simonem ger-

se fecerant. Respondet papa a flileliute et obedien-

allerius episcopi

conlra

m a p u p i suom j u n c t i s aliis duobus episcopis, L a u d u -

tia qnam ei promiserant se eos

ncnsi scilicet atque Silvanectensi, fecit per sacra-

p r o p r i u m episcopum eligerent eis praecepisse, ideo-

roeitium,

que super his n i f i i l eos deliquisse. S u b j u n x i t quoqne

t e s u r i , sic se p r o p i n q u i t a t i s linea cum

absolvisse, et u l

ttxore sua conjupgi, ut fcedera matrimouialia a b i n -

domnus, Herimannus annuente sibi papa u t diccret

vicem deberent dissolvi. Quo juraraeuto corapleio,

clericos Tornaccnscs

n u l l a m contra episcopum S i -

ab ea se d i s j u n x i t , et gcrmanam reginae d u x i t . Quae

monem accusationem

coram papa detulisse, scd e i

anbae f u e r u n t filiac comitis P i c U v o r u m

et ducis

uipote n o b i l i v i r o e t laudabili bonum testiraoniuiii

propinquiorcs ei c r a n t .

ferre, ncc p r o aliqua maicvoientia aliura episcopttm

AqnJianortim : quas etiam

1*7

H E R U A $ N l S. M A R T I N I

TORNJ^C. A B B A T I S

ekg*sse, sqd «t non m f e r i o r i s m e r i t i b o n o M a r t i n o A Theodericus 4pseessei, eos tamen desideraro u t inater sua T o r n a -

12g

successor

cjus patrtii stii filitis, licot

Ecclesiae suae ferventissimi amatores e x s l i t e r i n t , et

ceosis Ecclesia p r i s t i n a m d i g n i l a i c m p r o p r i i episcopi

in

r e c i p e r a i ; t a n t a m autent necessjiatero b u j u s r c i esse,

digni f u e r u n l , u t per eos tanitim opus consummare-

u i c u m i n episcopatu Tornacensi plusquam DCCCC

t u r ; n a m et hic honor alii reposjtns e r a t .

mjilia populi diversi sexus, et aetatis c o n t i i i e r e n i u r ,

saecuiaribus satis polentes f u c r i n l , hoc

honore

. 1 5 . Cum ergo isli deftincti defiiissent, fllius so-

tcste ipso epi-

r o r i s Theoderici, nomine L e l b e r l t i s , ei i n praeposi-

scopo, n i o r l u i essenl infra decem annos plusquam

l u r a successil, cujiis inslinctu a l i u s L e t l m r t u s , cogno-

tameu propter absentiam epigcopi,

centum iuillia q u i noo fucrant consecrati oleo de

meitto B l a n d u s , q u i postea

manu cpiscopi, ptusqtiam e i i a r o , . . . . tam h o m i t i d i o

praecentor ecclcsiae Sanctae Mariae fuit, cum t i t l e r i s

cancellarios,

deind*

q i i a m aliis c r i m i n i b u s implicatos i b i esse, q u i nou

abhatis Clarevallensis Romam

suscepjssent poenHeutiam c r i m i n u m suorum ab c p i -

ncgoiinm Tornacensis Ecclesiae pandit, uiqiie

p e l i i t , Engenio pap.12

scopo. Cumque baec et alia multa i n praeseuiia cpi

dem debito flne opus qtiod sibi Deus

scopi domims Uerimannus relulisset, q u o r u m episco-

lerminare

ttit-

reservaverat

e l consuminare siudeal, suppliciier ex-

poscit. Volcnte papa ci iitteras darc, u t rursutti pus nUiii oegavii, papa stupcfactus electionein T o r nscensium coram pmnibus c o n f i r m a v i l , seque eam & Tomacenses elcctionem episcopi facerent, r c s p o i i perfeeturum p r o m i s i i , ac cardinales q u i c i r c u m se-

d i i ille se ntitiqtiam hujusmodi l i t t c r a s l a l u r u m ,

debant exuqrtaius, u t se exinde adjuvarent, de sede

scd si papa sihi consecralum manq sua traderel e p i -

sua s u r r e x i t , e t i n secretarium c u m eis

scbpum, ciiin ipso se r e v e r s i i r t i m , ciunque a T o r n a -

inlravit,

legatis nostris sperantibus catisam snam c i t i u s ter-

ccusibus ciiin

m i n a n d a m ; postea

multis m o r c r ? I u s l a n i i

eos plusqtiam xv diebns papa

honore

dehilo suscipieudum. Q u i d ejus petilione e i c o n s l a n i i

d e l i n u i t , donec domnus Simon quingentis marchis

perliuacia. flexus papa, q u x r i i ab eo quem velit i n

argenti pcr curiales d i s t r i b u i i s gratiam domni papaB

curia suj* eligere; ille u i sapicns juvenis c o n s i l i u m

recepil. Qui tamen eum i n secreiarium nobis p n r s c n -

siiuin

tibus evocans, coram cardinalibus praecepit ei sub

cardinaies, e l q u i d sibi super tauto

i n ore d o m n i p a p x ponit, Convocal ricgoiio

papa facien-

periculo o r d i u i s s u i u t nuliam omuino maicvolenliam

dura s i i , c o n s u l i i . Venerat liinc forle Roinara

i n faclo vel verbo Tornacensihus ostenderel, q u i

selinus abbas Sancti V i n c c n t i i Laudunensis, q u i ' i u

praecepto suo eleclionem episcopi feceraui. Sicque

ccenobio

iegatis nostiis cuin osculo rcconciliaiis, litteras ei

factus ftierat, sed faraa religionis et p r o b i i a i i s suae

d e d i l , i u quibus nobis maadavil quod de electione nostra voluntatem

nop

mutasset, sed ad

praesens

Sancii Medardi

> ubique praeconanle ' expetitus

abbas

Suessioncnsis

An-

raonachus

a inonachis Saucti V i n c c i t t i i

esl o r d i u a i u s . Qui etiam u i t i i i i s

p c r consilium differrcl, dqnec convocato episcoporum

annis itletit cocnobitira

e i metropoiitanorum cuuventu quod cceperat c o u l i r -

monachis cjus iemporc suo i u diversis ccenobiis d c -

lauriabililer r e x i t , ita u i cW

niaret, l n t e r i m autem praccipiehat i i l ei solitam obe •

cem abbales venerabiies e x s t i l e r i n t . H i c e r g o

d i e n l i a m exhiberemus.

diebits pro Ecclcsiae suae necessitaiibus Roumm v c -

Sic

ilaque Icgatos noslros

iHis

tristes d i m i i i e u s , et niultis male loquendi occasio-

nieus, et i n curia papae nolissimus, p r i m u m ab ipso

nem dans, sequenti anuo moriens Coelestinum h a -

papa n o m i u a i u r , statimqtic a Letberto et ejuv sociis

b u i t successorem. Qui infra unius anni s p a t i u m d e -

eligiiur, cl

functus, Gerardo canccllario, qui Lucius dictus est,

l u c l a l u r c l conlradicit dicens se valida i n f l f m i t a t e

apostolicam scdem d i m i s i l ; e o quoque s i m i l i t e r infra annum defuncto Eugenius succedit; q u i prirao

Rer-

papai consecrandus

praesenlniur; r e -

d e i e i i t u i n , et de morte poiius quam de episcopatu s o l l i c i l u m . Persistit papa

i n sua senlentia, ct obe-

uardus vocatus, i i i ccenobio Clarevallensi monaohus

dientiae vincuio coactura Dorainica Lcelarc,

fueral, dcinde ab Innoceniio papa

mouasterio

lem, s o l e m u i i c r consecrai, e i cousccratuni c u n i l i l -

SancUe Anaslasiae abbas Romaeordinatus fuCral, Ric

t e r a r u m stiarum auctoritaie novtim paslorem c i v i b o s

in

ergo cum ab omnibtis nobis n u n t i a r e i u r avidus pe- r> Tornacensihus

Jcru»u-

destinat, e l eos ab obedieulia

No-

cuniae non esse, per iuterntiiitios de negotio nostro'

vioineiisis episcopis a b s o l v i l , iilque semper haheaut

c i o c i u s , et q u i d eximie facere virilel r e q u i s i t u s ,

p r o p r i i i m episcopum aucloritaiC privilegif sui p r o -

respoqdit se facturura quidquid ahbas

mtilgavit.

Clarevalleu-

sis iude sibi per litteras mandasseL Cura itaque d u -

116. Regi vero F r a n c o r u i n Luriovico, q u i c l i . n n

b i i serraones iuter nos pro hac causa reuovarentur,

fuii

ecce subito Theodericus praepositus ecclesiae Sancta.

Eugenii papae ad cxpugnaiidos inimicos Chrislianae

thix A q n i l a i i o r u m , c i q u i ad a d m o n i l i o n e i u

Mariae i n f i r m i l a l e n i m i a g r a v a t u r , e t monachus factus

rciigionis i n Jerusaleui expedilionem paravit,

j n boc coenobio m o r i t u r , a que ante capituliim est

precatorias l i i t c r a s idem papa m i s i t , alias quocpie

de-

sepuIius.)Sequenti etiam anno elecius noster Absalou

c o m i t i Flaudrcnsium Theoderico, neciion e l c i v i -

abbas Sancli A m a n d i vitae lerroinuin f e c i t ; sicquc

bus Tornacensihus, i n quihus exorahat u t r p i s i o -

pobis

p u m , qttctn ad bonorein

ostensum e s t q u o l ncc ipse, nec I l e r b e r t u s

Dei,

et propter a u i m a -

Morinensis archidiaconus a Deo praedestinaius fuit

r t t m salulem

o r d i n a v e r a t , omncs

Ul fieret Tornacensis cpiscopus; aiii enim isiud otti-

conccderenl esse; c l redditus episcopattis

simul

bcnigne

ciuin seivabatur. Scd uecGuiiterus praeoositus, ucc

ipsi p c r s o l v c i c u l . Rex aulctii c u m comite et c i v t -

dciuceps

1*9 b u s , intervenienie

150 D E R E S T A l i R A T i O N E Aflfi TLfc S. M A R T I N I T O r i l \ C . i nuos qiinsque hominesqnnlenus jerusaieuiad t e r raiu religioso v i r o Aiviso AirebaquamChristussua praesentia saiiciificavit,pergereni.

tensi episcopo, p a u c i * inlerpositis. diebus papae a n nuii

et fines iiloa qtii a gentibus t o a c u l c a h a n t u r defen-

p e t i l i o n i . Sicqae p o t u m c^iscomiu* bt sede

derent, et d i t i o n i Christianorum suhderent.

pontificali recepiinus. Alias etiatn litteras episcopd Noviomensi legavit, i n quibus com exhortabatur u t

dax A q u i t a n o r u u , Cotiradus quoque

p a t i e n t e r f e r r e i Tornacenses p r o p r i u o j habere ept-

n u l l i s principibus, cuin niultis legionibus C h r i s t l a n d -

personam e i aliquam molestiam inferre pra?sumeret.

r u m itlnc propCraveront. Domnns etiam Heriatatmiat

H e t r o p o l i l a n o quoque Retnensi et e o i n p r o v i n c i a l l mandavit quatentis eum

quondam abbas n o s t e r c u m eisdem priucipibus g l o -

manutene-

riosum Domini Jesu C h r i s t i sepulcrum i n v i s e r e m u l i d

r e n l , e t i n omnibus j u v a r e n t , atque ab o m n i pfae-

ardore s i t i e n s , anno Dominicae Incaruationis, n i

sumptione episcopom NOviomensem desistere moug-

fallor

ront, e t c u m eo ad pacem concordanmt. Sed idein Simon mitissiiuus bomo

Romauoruin

i m p e r a t o r , et rex T e u t o n i c o r u m , j u n c t i s sibi n o n -

scopum, et ne v e l per se, v e l per sulijectain s i b i

bus episcOpis

Cujus

exhortattone a n i m a t i Ludovicus rex FrancOrum et

4447, Jerosorjrmam

religioso cum apparatu

i r e p e r r e x i t . I n Itlnere quid Cgerit, actum q u i d de eo

efnt, et malefactoribus

sit, n i h l l certl habemus; alil enim pro C h r i s i l n o m i -

mala r e t r i b u e r e nesciebat. Undd factom esi u t ne1

que v e r b o , vel facto c o n t n t prseceptinti papae fa-

neetpToXimi dfleclione m a r f y r i x a t d m , a l l l csptivuirt abddctum referuftt.

cere t e n t a r e t ; qtiod e t i a m a d n o b i l i l a t e m generis sdi p e r t i n e b a u Sic ergo Deus o r d i n a v i t n t Herber-

t

t n s , e t Absalon Tornaci eligerentur c t Anselmus

44$. Domno Anselmo dcfuncto atqtie i n ecciesi*

Sanctse Mariae ame majus altare sepulto, Gerardus

Romae consecraretur. Sic Deus permisit u t Pascha-

abbas Villariensis e i successit anuo Dominicae I f t -

lis e t Ittnocentius T o r n a c i juberent fieri electienem*

camsOonrs 1149, cujus temporibus d o n n o V a l t e r d

et Eugenius Romae faceret

consecrationem.

Deus disposuil u t Guntertis et Tlieodericus siti laborarent i n eleciione, e t Letbertus

Sie

abbate nostfo defuncto, ntque a tota

prucpo-

processione

sanctae Mariae et duobus episcopis, Toniacensi s c i l i -

gauderct

cet et Laudunensi horrorifice anie allare sanctiJoatt-

de f a c u coasecratiooe. A l i i ergo secunduin c v a n -

nis Baptistss sepaIto# domnas Ivo e i successit amto

aoticam senteaiiam laboraveront. e i Letbertus i u

Dominkae Incarnationis 4400, i a d k t i o n e v m , c o u -

leborca e o r u m i a t r o i v i t . A l t i seminaverunt, L e t b c r *

cur* v epacia f i .

taa measuiu Beoedictus Deus q u i presperum

f

fex.it

Additia olia

h e r ejos. Acta esi consecratio d o m n i A t u e i m i epJ* ssopi Romae amto y i c a r i t a t i V e r b i Dei 4 1 i O q u o

NecJn, q u i magnae religionts fnisse perbibetur. Isti

f

aano f a i t lames gravissimai t t a u t Torttaci v e i i d e -

mannttfipta*

140. Itjoni successit ddmuus Joannes, dlctus d q 1

Joanni saccessit

domnus M i i o ahbas Marciniensis,

r o t a r a t x t a r i u s t r i t i c i t v i solidis. Sicut ergo per

quondam moiiacbus SaassionensU,

sanctum Medardum

ejusdem monasterti sui« M i l o u i suocesstt

dOmane

JoaaneSf d i c l n s de Sobrenglen; Joanni

saccessit

dignhatem

propril

• c r d i d i f i i u s , dnm ipse curam episcofH

episcopi

Tornaceusls

mm) m j u n c t a m a clero et meJropolitano l e n u l t , i t a

et pqst

abbas

domnus AmandiiS} Amando stfccessit Radulfus) Ra*

etiaan p e r eomdem libertatem h o a l r a t f recepimnt,

dttifo soceessit domnus /Egidhis, diclus de C c l i a ;

aam Deas p r o p r t u m nobis pastorem restitaens mo-

i E g i d l o succeasit S h n o n , dictus B a r a s ; Sittnus n a v i m suatn per

v

boc m a r e magntini et spaiiosum

fiflu*

alteram m e d i f l a i e m Haimo flMus Sene-

cliildis de Firnritaie Bancmini, neenon et V e r r u i n e * . Eclienvilleruin a m e m derieruitt nobis iluo nobiletr vifi

Golfredus

et Iseubardus ffater

ejus P i l u e r i a

c u r r s n t e m , a vertiginibus unriarum, a vorticibus

o r i u n d i . Ecclesias de F i r m i t a t e Baudini Guido T r o a -

ioctaom, a

seilus

Qai e t i i

t u r b i u i b u s ventoram semper e r i p u i L

qnando d o r m i r e visus est, tamen lacryrais

(i)

hujus loci

uxore sual Adelairie, et

et precibus s e r t u l o r u m s u o r u m pulsatus evhjihrvit,

comite, et

fldelissimus,

cotteedentima

patre soo. Milooe

matre sua vicecomhissa*, quae

viteprasce-

ventis et m a r t u t cdnquiesceretit imperavit,- et o t

dente nocte per somninm viderat r a m n m oleagiiMmt

teinpestatem magnam magna t r a n q u i l l i t a s aeqnere-

se manu tenere. Nos antent ab ipsa aodientes

tur,

e r g o , o postert

n i n n i , omnes diximas competenter ad i d qood cte-

n o s t r i , cavete ab hostibus l a m iinmanibus, q u i non

menier et d i v i n i t u s ab eis nobis triboebatuf p e r t l n e -

traitsennt nobis transetuitibus, qni non d o n n i u n t

r e . Ecclesiam de Bovinis et l e r r a m et lacum dede-

grafia

sua

e i e c i i . Cavete

soat-

nobis d o r m i e n l i b o s , q u i nou m o r i u n t u r nobis m o - B m n t nobis doo fralres Goffriritts ct Beruardus,' Helia monacho nostro, eoruni consattgtiineo, eos ad hoc r i e n t i b u s . Numerositas autem tribulationum nostrar u m rreqoenthis occasiones accepit ex simultaie e h -

aninvanie. Ecclesiam S. Juliant, u b i antea

b a t n m et monachoram invicem invidentium,- i u v i -

abbatia s a n c t i m o n i a l i u m , deriit nobis Emmauricae

faerat

cem m o r d e n t i u i i i . A t q u i hostis maftignus, quo n i h i i

Stampehsis oppidanus, v l r egregios, fiKis suhr e t

est malignius, ex loco vulnus infiigit libentius, quo

u x o r e concerientlbiis : qoam

m o r t e m i n f e r t facilius. Uostis e n i m hostcm citius

data mulla peciinia volucrunt nohis subripere. E e -

volens exstinguere, non m a n u m aut pedem amputat,

clesiam de Guinevilla dedit nobis Bernodalius n o b i -

non aures aut nares t r u n c a t , non orbes e r o i t , non

lissimus de F i r m i t a t e , et u x o r ejus

alias corporis partes i m p e t i t , sed

gladio

nobis f c c i l t h i i r i b u l u m argenteum magrium, et c a l i -

caput a cervice rcscindit, et ita facile nno vulnere

cem s i m i l i t e r afgenteum deauralum, quae e l p r i m a

dmnia membra occidit. Sic et diabolus congregatio-

ecciesiae fundamina j e c i t , et i n afiquantam a l t i t u d i -

nem totam quaerens o c c i d e r e ,

abbaiem a congrega-

nem e d u x i t , et Lisiardus Flandrensis filios e o f u m ,

tione, qoasi caput a corpore, gladio discordiae sata-

q u i nobis vitream majorem i n capltio feciL E c d e -

cruento

g i t separare. Qtiomodo e n i m poterit corpus a n i m a n tis vivere sublato capite ? Hic facio flnem, ne quem scribendo fatigem.

niiriti monacbi c t i a m

M a t h i l d U , quae

siam S. Gefmani p r i m a m partem dedtt nobls noster Anselhts, secnndam C qtfafunt

fihi

Helias

pfaedictds, t e r t i a m e*

Albereae Urso et Arnaidus, q u H t t a v

(!) Forsan filius famori illius Miionis de Leherri-Moiile, et frater m i n o r Mitenis vieeeemftis sis. C F . Sugcrit V i t a m L u d o v i c i Grossi, cap. 8 .

Trecea

133

f E U L F I CHRONICON MAURlMACENSE. —

vel s e x U m

necdum

habebamns

scribebamus, sed quandoque nostrain r u t u r a m esse nen d u b i u b a m u s . Ecdesiam

U B . H.

Ot

tunc qnanrio i s U A dentes i u locam p r o i c e r e , emperunt

de Bona dedit

nobls

hKessere, et

calomnias quasdaro inferre facere. Q u o n t m a l i i sibi m i n a c i t e r expetebant f u r f u r s g w m , a l i i galHnagtum,

M i l o R a i n a r d i filius. Ecclesiam de Serni dedit nobis

a l i i tutamentura, quod vulgo

Bernodaktits P o t i n u s . Ecctesiam de Verres dedit n o -

M e a e s t , aiebat iste, v i a r i a . Ille |tetebat i U a ,

bis Engenulfus. Ecclesiam de Cesiaeo Eiizabeih

h t t a : et i u Daudulnnm n o s t r n m , et vere nostrmtn,

Maci, ecclcsiam

S. Ebrulfi Segoredtis.

de

Belouillnin

d i c i t u r tensainentum.

tribnlnbant vexatione c o n i i r t u a . I l l e p r o posse unus

dedit n o b i s Herbertiis Bornilis erga nos largissimiis,

vrtttltis Obsistebat,

enjus a n i m a m beaUficetCltrislds.Eeclesiasde

n i a m danrio, impetus i r r u e t l t i u t n t e f r i n g e b a t .

Sum-

Iste

et nuhc p l a c i u n d o , n u n c pecnIlac

Me-

necessiute coropulstts, tempore messis t o t a m ptope

eardt, d e d i t nobis r e x P h i l i p i m s , et l i t t e r i s regalibtis

Belsiam c i r c u i b a t , o b d u r a u fronte ab o m n i b u s an«

d a t i o n e m banc c o n f i r m a v i t , et Ludovico r c g i desi-

nonam p e t e b a t : de qua a l i q o a n U

gnato filio 900, u t Idipsum concederel pnecepii. Q u i

n i a , t y r a n n i d e m impetentiiim leniebat, et t e r r a m a

pis v e t e r i b u s , i d est S. M a f t i u i , S. A l b a n i , S.

conquisita p e c u -

Lodovictis.assumptis s e c n m E m m a u r i c o Monlisforti»

consnetadinariis gravaminibns

d o m i n o , et Simone Nealphae, i n c a p i t u l u m n o s i r n m

messis tempofe, curo n i m i o t i b i a r u m , s o r a r u m vel

v e n i t , p a r t i c i p i u m beneficiorum n o s t r o r n m h u m i l i l e r

pedttm dolore

petiit e t a c c e p i t , donum quod r e x paier suus nobis

i r e valeret, eo vehiculo qitod vulgo b i r o t t i m d i c i t u r ,

fecerat

concessit, et

s u m p u s in manibiis

fitieras

soper a l u r e posuit, et i u d o n u m p a i r i s c o n f i r m a v i h

circumferri

rdevnbat.

Quodam

l a b o r a r e t , et neqne pede neque equo

per Belsiam a d peiendani annonam p i d

frontosos non e r u h u i i , i m d erubescere quam coepu

Cor-

non perficere m a l u i t . Honio Unlae devotionis B a u -

b o i l o . V i l l a m quae d i c k u r Mesttns, U l i modo c o n -

duinus erga l o c u m htinc e x s t i t i i . Retrfibuat et Doua

qutsivimus, i m o non v i l l a m , sed d e s e r l u i n . T e r r a illa

quae bene, prpbe, fideliler gessit. Nec solum i l l i , sed

erat sanciimoniaUum S. E i i g i i , sed eain redegerat i n

et omnibus bujns loci e x s t f n c t o r i b u s , proveetoribus,

Ecclesiam de Bolreto dedit nobis A r r a u d u s de

desertum m u i t i l u d o i n v a s o r t i m , et iuctirsio crebra

t i t l o r i b u s , vel

praedonam. Nos autem abbatissae et caeleris s a n c t i -

roisereatnr

monialibtts data pecunia condigna, et annuo censu

d i c l a v i , qtii

d e n o m i n a t o , concedentibas

omnibus q u o r t i m com-

quocunque modo substantiatoribtts

Deus.

Mihi

quoque

nescio utruro

TeuIfo,qui

haee

a l i q u i d unquam huic

loco profecefiro, excepto quod

l o u i n biblioihecam

b e n t i a de u i s espetenda e r a i , t e r r a m praedicUm d i u

hanc a Genesi usque

i n c u i u m accepimus excolendam. Cnmque i n o m n i

A u g u s t i n u m de T r i n i l a t e D e i , D e v e r b i s D o m i n i s u p c f

congregalione nostra aliquem

Joaniiem, Moralia G r e g o r i i , et quosdam alios p r o u t

l a n t o labori a p i u m

ad u l t i m a m P a u l i Epistolaro,

quaereremus, et non inveuiremus, Baudtiinus i l l e , de

melius poltii emendavi, et accentibus d i s t i n x i .

q u o longe supra menlionem feci, quein et

d i u praecentor

n a s l e r i i , et

i n d o r m i t o r i i opere U i i i u m

n a r r a v i , n u n c quoque

adhuc laboris

in molaborasse

immensilaie

f u i , postea

tenlavi;sed i u

regere

Qui

vero p r i o r a t u m regere

u t dignum foret, partim

ignorantia, p a r t i m i n c n r i a , p a r t i m i n f i r m i u t e non

i m p e r t e r r i i u s , ultroueus sese o b i u l i t , e t p r o f r a t r u m

c o r p o r i s , sed m o r u m , pnppedientc, non p o l n i . Q u l

s u o r u m u t i l i u t e pondus pene iroportabfle insumpsit.

baec iegeris,

obtestor

Quibus verbis

D o m i n i mei

Jesu G b r i s t i , u l affectu

viri

bujus labores

re/eraro, quibus

te per

ritilcissiiuiim quo

nomen poteris

i i e r u m i n aedificatione villae laboravit? Credo quod

dicas : t 0 Deus n a l u r a misericors,

nec ipse q u i passus est facile referre posset. Loctiro

impendendo m i s e r a l o r , q u i o m n i u m misereris, p r e miserere f eulfo

roisericordiae

roisericordiam

d i u i n c u i l o m excoluit. Vepres et t r i b u l o s , silices e i

cor,

d a m o s , et caetera rtidera terrae visceribus inhaeren-

Quod si viscera

Ma, nuoc a r a t r o , nnnc ligonibus, nunc caeteris r u r i -

mearo surda aure trausieris, )n D e u m , q u i c h a n u S

c o t a r u m arrois eradicavit. Hospites oblatiarios pena

est, et i n me

tua a

tuae indigno.»

me clauseris, et

precem

peccabis.

o c t o g i t i u i n i b i congregavit. Qttidam v i r i iropii v i -

PROLOGUS U B R I SECUNDI.

L e g i l n r itt l i b r o q u i A c l u s apostofortini i n s c r i b i t u r ,

i eum sibi p a r l i c i p e m non asciscere i n subsiantia',

i n p r i m i t i v a Ecclesia U n t a m plehis devotionem fuisse,

' q u i particeps esset i n g r a i i a . Sic enim ;bi scripttint

et itapopuB C h r i s t i a n i fiornisse p r i m i t i a s , u t post

c s t : t Quotqudl possessores a g r o r u m atit do n o r u n i

aeoepum

e r a n t , vcridentes afferebant pretia eorum quae v e n -

ffdeni

nemo

proprium posaidcret

d o m u m , vel

a l i q u i d suum

: sed j h r e f r a t e n i i u t i s essent

debarit, e i pdnebant ante pcdes apostdhjfnm,

et

itlis omnia c o m m n n i a : scilicet t i t q u i eodem c o n -

dislribucbaftlur unictiique p r o u t optis erat ( A r r . i v ,

sortio religtdnis tencbnntnr, eodcm consortio f r u c -

54, 55). > Ethaec s i q u i d c m consueiudo per q u o r o m -

rentor et viiae. Nefas enim p u u b a n t reiigiosi

daro qXi i n Ecclcsia rciigiosiores erant, fcliccro stfc-

viii

m

TCIXFI

CUBtTMCON

MAUUNIACENSE. — LIB. I L

beati U r b a n i papa* c i A gemilti dicenduiii e s i , religtone carieaia, fpSL c o c cupiscentias suas elfiuereut. Caelertim ille q u i l e t u -

qyqirmem atqee a d . t e w p o r a

mapiyris « o a n a v i t , Sed v i r Deo pleaus, ei sanguini& totfiuienio sequens A g u u i n , u t i l i dispeusatione p r u T i d i t , v e i proviskroe

150

dispensavii,

t i t possesSieiies

pore Eliae seplem m i l l i a v i r o r u m s i b i r e l i q u i t q u i non cbrvaverunt genua sna ante Baa) (/// Rtg. X i x ,

trade-

1 8 , Jloro. x i , 4 ) , qtiaedam vasa miserieordlafe n o s t r i a

reniuTt quatentis b i q u i divinO servitio uiancipati

tcmperibns resQrvavit, v i r o s sciiicet bonbS e t r d -

n o u vendereiiittr, sed Ecclesiis

a Qdeiibus

J c j u r i i s e t oratktoibus vacabaot, Jaculutes baberent

liglOnis amaiores, q u i C h r i s t i p a u p e r U t i s e t b u m i l i -

uada s n s t a n u r i pourisseiit. A b , i l l o i g i t u r

tatis secutores muitos a d a d m i r a t i d n e m s d l i r a i u -

usqye ad n o s l r a m x U t e m

lerapore

t e r r e i i i s opiblls

rairabili-

tlpnemque p r o v o c a v e n i n L

A l i i verb

quidara*

qiii

tfer e s c r e v i l Ecclesia. C m n eriini, j u x t a vaticiniura

t a n i h m gratiae tnunus ridn lncrebariibr assequi, u t

l s a t a . ( & L V , 14), labor ^ g j p t i e t i i e g q t i a l i o i E l b i o -

sUiuereht psaliiiuui, tyrilpanum dabaiit, seminantea

piae, vjriqne

sublinies saeculi, videlicet istius p r i n -

cafnalia u t ro&erent s p i r i u l i a , de a u i *

feculuiihua

cipes, ad Ecdesiara v e n i r e n t , t o t tautisque posses-

et possessionibus

Sioniiia beneficus earn pef diversa loca lotius b u j u s

pauperibus libentiUs erogabant. l n t e r quos

a r b i s d i t a v e r u h t , u t hblia homiuuin roemoria u u l -

quidam annis et consilio strentius, r o l i g i o n d e t f a -

Idque seruione

valeat

Aiiselids

vero i u - & m U i a r i t a l e F l a t i a c e n s i u i n n w n a d i o r u m provocalns, p r i r o u m q u i d e m ecclesianl S t r i p i n i s c i , et quae h i Clodo-

coinprebeudl. I d

I r a Gailias p e r maxiroe

n o v i t i i s ecdesiisj e t q u a s i C b r M t

factam esL Naro

vens, q u i jJfimus F r a n c o r u u i r e i a beato Remigiti

Villa itta possidebat, m o n a d i i s

ttemensium

t u l i t , ac deinde Mauriniacehse p r a e d i u m , i n quo)

archiepisco(k> b a p t i t a l u s , l i l u l o

stiaaiutis uieruit aagps

i n s i g l i i r i : p h i r i m i q u e post ebro

liberalissima

fuadavere,

Gbri*

muuilkentia

vel

Ecclesiss

vei fuodatas a b a i i i s ipSisuis muneribus

FJuviaceosibus o b -

eccfesia i s u i n a o n o r e saucia* T r i u i u t i s f u n d a u e s v CbrisU g r a t i a praeeunte,

c o n t u l i t . E t qooniam p e -

ue o a l h i a , qua? a fimtkirocuto bojos Ec ciesiae usque

am|ttiOeare aiuduerunL Prooeres Vero regnl ejus-.

ad nostra tempofa d e c u c u r r e r u n t , a Teulio q u o d a m ,

derograitro cupienies

q u i juvenis

fieri

participes aliique o m *

n i u m generum v i r i ad U i o celeberfimum

opus p r o

i n eecJesia istst n u t r i t a s , t n abbatem

monasterii S a n c t o r u m C r i s p i n i e t C r i s p i n u n i a p o d

possibiUlate sua t o U m e n l i s alacritate cucurrerunt»

Suessouicam urbem p r o m o t u s est, siiperiore

Unde post aUquanto tempore

veraciter

facium

c s t a t paleae

quae i u t r a Ecclesiam e r a n t , diviUis intuutescefenl,

v i m u s pauca

e l n o s t r i etiam o r d i n i a professoresj

vimus p o s t e r i u t i transmilterd curaviuias.

quod n o n sine

Etplittt

libro

e d i u s u n t , eorutu qua» v i d i m u s et a u d i pnelibantes, qaae neccssaria

jadtc**

proUgu*.

iNCllPIT L I B E R SECUNDUS. Atlho incaritSti Verhi 1108; Pbilippus r e t Frafico C S n l t a t o r i s

fldvenium

eispectal.

Cohvcnieflte!

Ui

rufii iipud Miledunum c a s t r u m rchtis buiiiahis exem-

unuiu

p l u s , j u x u votum e l delibcrationem suaiu monaste-

consueUido r e q u i r i t , i r a c u n t e s i Teuifuhl i J I u m , d e

rto Plofiaco, qtiod i n bonore sancti Benedicti sriper

quo i n prologo fecimus m e u t i d n c t i i , hotninein bonaa'

fluvliihl

Ligcrim s i t u m

est, honorlfice

tbmulatur.

fratrcs e t de electionc,

sicut ecdesiasUca

faraae et salis liueratum^ ex p r i o r a t u p r o m o v e u t

fttit

bic t i r tuirae prudentiae, e t efga i s t u m loCuin,

in

qdi

stio teritpore ccepit,

dnm conturaellis etiin a h l c i u n l , e t anlequam

rounificeiitisshuus; procerum

c t bcnevoleniissimus e t

curaque videret abbatiam isLtm

stiorum

virorum

Stampensium

donis

abbaiemi Sed soliia facililate u s i e o r n i n q u i -

sCCfarelur,

a promotione d c j l d a a t . Cousilio

meil quorunldaro sapientium

acqiiicscens,

conv U-

voiutt-

supra spem excrescere, vir a l t i o r i s ingCnii u t eam

U t i b u s eortint et ipse cbusensiL

i n eleemosynam possideret, e m i l edtn ab Ebr.irdo,

sentienlibtiSj c u m de eligenda

de ctijus feodo peudebat, qtii riomiiius Piileoli liabe-

fis est, d i u sentenlia

b a l u r , et Jerusalem proficiseeoatuf. SuccesSit aUtem

cuidam Juveni satis eleganti, et post p r i m o r e s r c -

ei i n regnum L u d o v i c u s filius ejUs, homo simplicis

gionts

iinturae, magnaiiirous, ntque i n m i l i t i a

decreto se sripponunL Reffcm praeterca, q u i i d o n t -

praeclaius.

hujus claris

I g i t u r aliis aiial

persona, sicut roo^

titubasscl, tandem

naUlibus oriuudo, cotnmuiii

Qui i u dilectione e l amplificaUoiie hujus ecciesiae, t > f i i n o f i e r i prdhibuersft, dictis arobiguis htboni patrishonus

filius,

p e r oronia decessorem

Suum iraitatus est, nisi quod i n negotio quod i n t c r . nos e t canonicos

Stampenses h a b i t u m est,

ejus anno u Rainaldus,

refellcoies,

decturo suuin ad consecranduro Senones d u c u t a , ti per illius a m i c o r u m i n t e r t e n t u m rege

recowci-

q u o - l i a t o . abbatci p o t i u n l u r optalto. A t i l l e n o u d u m a n o i

r u m d a m cousiliodeiurbatus* aliquantisper a b e r r a v i t . Regui

Ilugoni

' c i r c u l o corapieto, contradiceiiUbtts s i b i e t aroicis e t 1

hujus loci p r i m u s

familiaribus, sponie suara Cl abbatiam riimiitit» o t

abbas, prtua, • « ! mutata persona, potest q t i i succedit i n f r a canonicum terroinum j t i s t i t i a m r e q n i -

B

terc

A l h e r t o , schoiis

rere* I b i monachis deficientibus, per Paganum S a n - '

i n ecclesia h a c m o n a c h u m

professtis f u e r a t , et Columbis per decennium

per-

sonae negligentia p r o p r i u m Jus ecclesia debet a m i t -

de q o o superiore l i b r o mentio facla e s t , aclate q u i

cti Yonii

viiae

d o r o i n o m , et H e n r i c n m , venerabilem de

ctaastrenst, et l i t t e r a r u m studio dedittis, demoratus

Longoponte

esU

bus, res ad hunc finem dedncta est, ut quod a m s s i u t

Benedictione

paulo post Epiphaniorum dies

reguUriter percepU,

p r i o r e m , p l u r i b u s coram positis t e s t i -

erat condonarettrr, et census uno quoqne anno r e d - -

magnis et fratrura suornm et

totina p o p u l i favoribus e x c i p i t u r . Satis namqne et

d e r e u i r , sicut i n titteris quae de hoc >factae sunt plc-

a m a b i l i s e t affabilis e r a l , et omnes q u i enm nove-

imvs c o n t k i e t u r . Sed de his hactenus. E o m m vertt

rant movebat

p i e u t e t n , qitod i n tantam vente-

qaae magna c o r a magnisque s n m p t i b n t i n d i g a e r n n i ,

bat p a n p e r t a t e m . Sic enim et temporis i m p o r t u n i u -

qnaetlam dicenda s t t n i . Ante illrus adventum amplis-

t e , e t a b b a t i s abscessione, orania teroporaiia bona de-

sJmam t e r r a m , quae Belotivilla d i c i t o r , miles q n i -

p e r i e r a n t , u t n i h i l e o r u r o seu panis, seu v i n i , seu pc-

d a m , Berbertus n o m i n e , veniens ad extrema htiie

cudura, seo a l i a r u m necessariarum r e r u i n penitns ha-

etclesiae [dederai. Sed renitente Goflredo qttodam.

ad

beretor. Magno reserat i n p c r i c u l o . M i r a r e , q u i legis

«ororem Herberti i n conjngio babebat, adhttc

r

haec, e t a n t i q u o r u m n o s t r o r u m lauda c o n s t a n t i a m , ^

l

q o i p e r t o t penurias, per t o t tribttlationes noc i n

b o n o n t m v i r o n i m consilio refocillatus est.

Primo

i g i t o r consecrathmis snac anno, i n ecclcsia

Beatae

Nartae S t a m p i s , d i v i n n m sermonem cnjus r c i m a x V n a m g r a t i a m habebat, fecit ad poptilum. Cui v i r magnifictja

Ansellus, dapifer

et consilTarius regts,

l

u

e

r

i

U

D a l l s

U u r

v

i

r

o

beneflcia

l i b r o superiore

commemo-

benefactorero,

q a i aliquantulum a dilectione nosira fepuerat, b l a n -

q a i d i n s t i l u i l . C h o m a s autem, intolerabili p a u p c r u t e

t e n U v i t . Sed se loci bujus monachuro recognoscens,

l

r a n t u r , excellentfissimuro i o c i isiius

r e x , n o n comes, non aliquis roagnatum h o r u m a l i expavft, ae

!

tot U n U q u c

cernis ex paoperum eleemosynis construxerunt. Non

deiode soiius fugae reroedium c o g i u n s , ahsccdere

c

b t t a r , sotldis q n a d r a g i n U , V t f l g r i n u m i l l u m , cujns

loco p e r s c v e r a v e n i n t , et aedificia omnia ha?c qtiae

r o m p e r U , p r i m u r a quidem vehementer

. *« denariorura l i b r i s de cem, u x o r i ejus, et n x o r i s s o r o r i , quae doroi nabcn

9

d i s sermonlbnt e x c i u v i t , et ad excoletidnm l e r r a t u u l t r a , si d i c i potest, qnam loci bujos f a c u l u s pater e t u r , sibi p l o r i m a s u b m i n i s t r a r i t . V u l g r i n u s vero totis nisibos rem aggreditur et magno sttmpin aedificia fabricevit,carntcas i n s t i t u f t , pectilium aggregavfit. Res erat i n augmento d u m scriberemus i s u , et roagnisexistimationibui,

n t a p a n i s p e n u r i a , quam ah

i n i l i o omnibus pene annis patiebamur, erucret nos.

c a m m u l t i s n o b i l i b u ^ et caslri proccribus, i n t e r f u i c ^ PMcebai aniroos nostros. lisdem fere temporibns comraonitns Qua occastone, famiUarilate illius pcrcepta, i n ne~ ~ ~** - a - fr r_a.t -r i bvu_ s , quatenus ,i n s o .l c i n LJ

m

c e a s i u t i b u s hujns ecclesiae et p r o v i d u m consiliarium

nitate benti M a r t i n i qnae hiemalis d i c i t u r , ad eccle-

f t o p t i r o u m a a x i l i a t o r e m multotics habuit. Nam Ro-

siara V e t e m m Siamparnm i n honorc ejusrieni co.i-

b e r t n m q o o q a e de Ocunvilla, malignum c t raptorcm

fessoris

a o m i n e m , q o i m a x i m a m p a r i e m terrae de Mesiins

praeceptoque

d e d i c a t a m , quam Philippns rex dederat,

c a h i m n t a h a i u r , hnjns auxiliodepulsnvit. I n quo sedu-

t9Tedeberet,acqitievtt. Scd canonicis reclamnnfibu*

l i u s e t i n s t a n t i a abbatis laudanda est veheroentcr,

atqiie rcbeUaniibns, argre reputsus est.

qai nec n o v i u i e sua, ncc paupertate deterittis c s l .

usus consilio t u r o u l m m d e v i t a v i t , c t qunm feslinnn-

firmnvernt,

pergeret, missnmqtte c n n Snpiemi

Sed c n m nec e t i a m p r o p r i u m equum haberet super

ter ad regem s e c o n t u l i t . Pnnriit i n j t i r i a m , moriust?

qaem

non prius a proposito deslitit

conqtteritiir, libenter e x a n d i t u r . I m p e i m t t l e n i q t i * .

q a a m , proceribtis bujns caslri saepius adunalis et nd

Anseltt dapiferi frettis atixitio, n t clerici S u m p i * itt

p t a e i u c o n d n c t i s , caluromatoreni a falsis

palaiio i n u n n m congregarenlur, donoqtte consetui-

sscenderet,

spebus

r e n t . Ipse qnoqtie r c x , quotl antca non fecerat, s c r i -

peniins e x n e r e t . V i a m t r i u m atque regnlcm quae I n t c r PATOOL.

CLXXX.

ecdcsiam

pto proprioqne

sigilto dontun confirraavit. Cujtit 5

15*

T E U L F I CIIRONICON MAURINIACENSE. — L I B . U.

140

vxemphim iufra seripium esL Sic de dono ecclc- A delicet raiioue ut canonici pnrtentet $uas juMttdiu vixerint i n pace teneant prabendat, ni$i forte remota s i a r u i n Velerum S u m p n r u m , q u a n l u i u ad regiain i»oiesiaiem pertinehal, d i f l i u i i u m est. Caetemm ab-

omni violentia Mauriniacensi akbati eas guirpirc cum-

lias ex lionis successibus audendi majora spem c o n -

sentiant. Pott obitum vero $ingutormn

•cipiens, Anscllo

benda transeanl in jut et dominium

mediaule regi s u p p l i c a t , u l ipse

S.»noue:i&eiu arciiiepiscopum

i n cujus dicecesi c c -

v

xrle&iae illae s u n l , r o g a r c l , qualeuiis

eleeinosytiani

tiutmfm pra-

9

abbatis. Salvo tamen jure

Hauriniacensis

Senonensis Eccleticeper

omnia, a primis per medium utque ad uttima. Data

suani latidarel atque confirinarcl. Pelilione lauriata,

Senonis men$e Januario, indiclione i, regnante Lu-

a u x i l i t i m p r o m i s i l e i u l se Miledunuiu s e q u e r e l u r ,

dovico rege anno i v . Daimbertus archiepiscopus sub-

t i l i i ei arcltiepiscopus occurrcbat, a d m o n u i l . Rege •

scripsit. Antellut archidiaconus tubtcriptit.

b a l luiii Scuoneusein Ecclesiam D a i i n b e r t u s , v i r

chidiaconus tubtcriptit.

« q u e uobilis alque sapiens, sed q u i i n dileclione

tcriptit. Girardus archidiaconut tubtcriptit.

httjiis Ecclesiae iiiiuiiue pcr otnnia praeriecessorein

dus archidiaconus tubtcriptit.

* i t t i u i R i c l i e r i u i n boiniuetn placidae inenlis i i i t i l a r e -

scripsit.

9

Bato a r -

Tetbaudus archidiaconus $ubBurchar-

Cirardus cuncellatius

t u r . Regis precibus audiiis, p r i m o quideui vehemen

E i donum quidein regis e i assfensus p a i r t i f l d * 4issime ccepit o b u i l i . Monacbos impetuosos atque B taliier babent. Quibtis ita prospere gesiis, abbas u t Ha?c Au- p i t i a nobis Divinilas mentes eorum sedavit, et non §u$tinu$. Solticitutigitur de tatule animce tua>, [ac ut m u l t u m post tempus insaniam itlam i n favillarn legatus iste toquendi tocum habeat, et suggere domino m u t a v i t . Miles etiam q u i d a m , Tetido n o m i n e , ve * nostro ut tam horrendo, tam pessimo mato medicinam ntens ad e x l r e m a , torcularis cujusdam medietaiein* prorideat. Uisereatur animarum earum quae $e petie- et pratuin quoddam (juxta b o r l u n i noslrtim, et l e r rulam. ante granchjam de Belioviderc sUam, qua> fiat adjuvari, el non potcrint adipi$ci. Mitereatur 9

9

9

%

9

%

1«

T K U L F I CHRONICON MAURINIACENSE. — U b \ I L

1«

t alde nobis ncceesaria c r a n l , buic dedit ecclesiae. A q u i de castellis suis occurrerant, devotissitne p r o c u r a l u r . E t abbas quidem tunc s i l u i t . Sed die pos* 2uae idco digna relatu j u d i e a m u s , quia boc velut in v e s t i t u r a m dedit terrae ac v i n e a r u m , quae circa

t e r a , quae Dominica f u i t , cum eum usque ad S a n c -

nroximam ecclesiam S. Gennani j a c e n t , totiusque

t u m A r n u l f u m do A q u i l i n a dcduxisset, i b i r u r s u s

l e r r i t o r i i quod infra parocbiam i l l a m t e n e b a t , si

eum cum processione susceptstet, audienlibus m u l t i s

unica parvuia fllia sine haerede m o r e r e t u r , q u a m

proceribus, q u i partibus e diversis illuc advencrant,

habebaL

abbas de Bonardo clamorem fecit, et ut sibi j t u i i -

lnslaurata quoque

secundo v i r o r u m

ac

vilreae

tiam faceret, rationis atque servitii couipedibus r e l i -

omnes bujus ecclesiae, simulque pons lapideus super

gaitun W i d o n e m coegit. Nec m o r a , die subsequenie,

muiierum fluvium,

Stampensium

confraternitate,

perfecta s u n t . A d boc cxcmplar et Rober-

apud Rupem-Forteni Bonardus ad j t i s t i t i a m dedu-

regio-

c i t u r , et praeseiiie atque anniteitte G u i d o n e , S i a m -

n e m de annona valde u t i l e m confrateriiitatem i n -

pensiuin vicecomite, Guidonis ilfius coguato, et loci

s t i t u i t . Necnon et Garsadonius, Anselli fundatoris

istius amicissiuio, abbas sibi quae nobis foris feceral

n o s t r i filius, p r i m t u n quidem Stampis coram m u l t i s

condonavit, et ipse ctiui uxore et ttliis suis c a l u u i -

p r i m a l i b u s illius l o c i , deinde vero c u m

u i a m quam lacicbat d i m i s i t , et eoruni o n i n i u m quat

tus quidam monachus noster, per v i c i n a m

Hierosoly-

mis i r e disponeret, i n capitulo nostro de G u m m a r - B nobis Garsadonius et pater ejus donaveraut coucesv i i b donum fecit, ut si i n via D e i , quod accidit,

sionem fecit. Post nimios i g i t u r labores, post L X X depulsis ei

m o r e r e t u r , nos eam (erat e n l m i n vadimonio) r e d i -

l i b r a r u m et eo amplius expensionetn,

meremus, et i n perpetuum possidendam baberemus.

aliis quorurodaro c a l u m n i i s , Gununarvilia a nobis

Quo m o r t u o , c u m validissimi calumnialores contra

pacifice possessa est. I n eodem confinio B u x c t u m

nos insurgerent, potius a Dei quam ab hominis nos

habemus,

eam accepisse dono, patientissimis i n d i c i i s declara*

noster

antiquilus c u m

l u m est. Adelais namque, Garsadonii mater, et i n

dedit.

Lisiardus

a l i i s e t i n b o c p r i m u m quidem dono nobis benevo-

nardus P e t r i filius, m i l i t e s Suropenses totius i l l i u *

leulissima, sed postea

m u l i e b r i levitate

routata,

cujus dimidietatem Ansellus in

fundator

Hispauiain

vero aliam

pergcret

diroidietaiein,

Bo-

l e r r i t o r i i dcciroaro dederunL Sic i b i roaximam pos

cmn de doroo cujusdam divitis pedes r e v c r t e r e t u r ,

sessionem Mauriniacensis

u b l de impedimento istius doni fuerat collocuta, i n

lialionis l a r g i t i o n i b u s a d e p u est. Sunt et alia dona

Ecclesia

diviuae p r o p i -

media plana v i a nnllo obstacolo posito c o r r u i t , e l

quae, quia roediocria sunt et alibi sc.ripu s u n t , s i -

slc pedero extorsit, quod i n o m n i v i u sua

lentio p r s l e r i r e decrevimus. Mordebat auiem ab-r

recu

ambulare non p o t u i t . Stephanus quidaro, q u i neptim Q baiis et a l i o r u m q u o r u m d a u i f r a t r u m cotiscientiam istius inulieris Lo conjngio habebat, H e r a r d i fiiius

%

vir

p o i e a l i s s i m n * , e l m a l i t i a ingeniosissimus

nitnquaro

perroittere,

rtationero

id

suam in villaro

quod

ac

deciinas

quasdam non solum d o u i s , verumctiam

autecessores

nosiri

ecclesias

pecuniis

acquisierant. Neque eniin t u n c , i n i n i t i o

scilicet

facere, se roooaehos interfieere furens adjorabaL

cons t i t u i i o a i s bujus Ecclesiae, questio de sirooiiia sic

At curo nulloruro precibus v i n c i , nec regiis

v e n t i l a u e r a i , s i c u l posieroruro diligeitiia f a c i u i u

roinis

potuisset m i t i g a r i , d i v i n o j u d i e i o percussus, e i ad

esi. Sed si q u i d ecclesiasticum a saecularibus h o m i -

extrema dedoctus, coram m u l t i s testibus et etaroo-

nibus eroereiur,

r r m d i r o i s i l et v i u r o aroisrt. Hostibus autein o m n i -

b a t u r . Sed eum d i u l i u s super hac re titubasseiit,

non eropiio, sed rederoplio

bns nequior milcs q u i d a m , nomine Bonardus, boroo

diviita

profanae roenlis, Garsadonii sororem conjogero h a -

Cono Prarnesiiuus tptscopus, et apostolicae

hcus, contra nos i n s n r r e x i t , et p r h n o q u i d e m v i l -

legatus, apud nos

lam

i i l a r o / d e i n d s granchiam d e M e s u n s ,

providcntia factutn est

voca-

u t rursus doronus

hospitandi gratia

sedis

divertisset,

posiea

habens secuin v e l u t auxiliatoretn ntagnum W i l l e l -

Tosehetum

m u m Caulaunensero episcopuro, q u i subiiiucs s c h o -

vocatur, domos quasdaro, et i n eis boves sex, oves

las r e x e r a t , et luuc zalum Dei habens super oroues

i n ioco q u i stiper Slripiniaeuro positus

v i g i n t i sex decies igne noctunto concrcniaviL I l a b i - r> episcopos totius Galliae, d i v i n a r u i n S c r r p t n r a r t t m u b a t vero i n l e r r a Guidonis, d o m i n i de R u p e - F o r t i ,

scieniia fulgebat. Ahbas i g i t u r i n roanu c a r d i n a l i s

qui l u u c llierosolymis e r a t , et ideo a u l v i x a u i n u u -

omiiia illa de quibus scrupuluro babcbat, r e d d i d i i ,

qiiam ad j u s i i t i a i n p o i e r a i a d d u c i . Cumquc u i m i i s

u t i n cjus dispositioue essel q u i d q u i d indo facere

d x m o n u m exagilationibus i n s a n i r c t , e l non sohtin

voluisset. Die subscqutnte, v i r i sapientes c t eccle-

nostra, sed etiaro ipsam i s u m ecciesiain, n i s i v i i -

siaslici dispensatores ante pneseuliani suain a b b a -

iam relinqueremus, se concremare jactasset, p r o -

tero vocavcrunt, et u t ea de roanu beati P c t r i a c c i -

pitianle Dco Guido, de Hierosolyinis redieus i m p r o -

p e r e l , secure i n abbatia Deo s e r v i r c t , per obedieu-

visus advenit. Cujus adventus percepto n u n t i o , fes-

tiain i i i j u n x e r u n l . Ilaec idcirco d i c U s u n t , u t p o s -

l i n u s abbas ei obvius o c c u r r i t . V i r o salutalo, aique

t e r i nostri e l de talihus p r o v i d e a u l , et de trausactis

Mcnt inos exigil,osculato, u l adnos b o s p i u n d i g r a -

timorein non baheant.

tia divcrieret, et se suscipi cum processione, quippe

intcrea defuiicto W i l l c l m o , Anselli dapiferi g e r -

de Hlcrosolyroa rediens, permitteret, abbas ab eo

n i a n o , Slepbanus

|Nisiitlavit et im|ieiraviL Honorificenlissime susci-

(ecimus mentioiiem, frater aniboruro, roajor regiae

p i t u r , a c u m his omnibus q u i sccum vcuerant, et

dorous cffcctus esi. Hoc rclroactis geiieratiouibus

cancellarius, dc quo

superius

153

TEULH

CIIRONICON M A U R l N i A C E N S E . — L I B . I I .

151

l u e r a t i n a u d i t u m , a t bomo q u i diaconatus fungeha- A niacenses i i i t r o m i t s i sttiit. Id vero quasi q u o d d t m roit u r ofBcio. militi-e simut posl regem duceret p r i n c i -

raculum nostri lemporis p e r m a x i n i u m f u i i . Ut e n l m

p a t n m . H k v i r i n d u s l r i u s , et sacculari praedilus sa-

i n pace hoc opus i r o p l c r e t u r , videliaiur iuipossibile.

p i e a u a , c u m malUs ecclesiatiicorum l i o n o r n i n r t d -

Sicque quod d i u niuliumque opiaveral Ecrlesia Mau»

d i i i t w s , l o m f a m i l i a r i l a t e regis, quam sic babebat,

riniacensis, Dei benevoleniia,

n t ei p o t i i i s a qnibusilam dicerclitr imperare quam

abbaiis

s e r v i r e , l e m p o r a l i fclicitate supra caeteros moriales

quieie possedii. A t

l i u m a n i generis i u i m i c u s , et

nostris temporibus efllorcbat.

omnium

Insiigator diabolus turpissuna

Tradita vero nepti

regis

i n d t t s i r i a , ecclesias Veierum roaloruro

roiinificeutia, Stamparum

sna i n coujugio A m a l r i c o de M o n t e - F o r l i , cura b o -

discordiaruro zizania nocte siiperseminavii, et d l -

Bore d e R u p c v F o r t i , q o i puellae de m a t r i m o n i o o b -

vino j u d i c i o p e r u i i i i e n t e , q u i d q u i d a doroino i u die

v e a e r a t , iiimefactua obJitusqoe s u i , Adelam r e g n a u t

mouastici t r i t i c i fueral iiUc j a c t a t u m , peue suflo-

freqoenilsshnis

c a v i t . Clarici quippe, quia per v i m mmiachot

molesUis

s i b i reddidit

infesiam,

ea-

e d i i s q u e crasceutibus, rege deniqoa t u r b a t o depo-

pellere non poterant, callidis i d faaere m a c i t i n a i i o -

sitos a b h o o o r e ,

nibus aggrediuntur. Cum euiro apud R e m i m , oobt-

polsaiur a c u r i a . I p t e vero v d u t i

quadam a r r e p t u t insaaia, regntun t n r b a r t t o t i t v i ribus euitltur,

e l v i r i i n arrois strenai, A r o t l r i c i

Ussimaro Galliae m e t r o p o l i i n , r e i Ludovious p r i m o g o B

iiittiro fllium suum Pbilippom u n g i faceret i n regem

diccs fretus a u x i l i i s , p a t r l a m banc belus acceudit.

secumque c o r o n a r i , et Thomas, loci htijiis abbas,

Scd c u m sttos aflecius deducere noa posset ad efle-

cuin Bariholoineo S. M a r l i u i p r i o r e , Imic U m cele-

l u s , reversus ad semetipsum, senescaJciais,

b r i i n u r e s s e t c o n v e n i u i , q u i d a m q u i prae caeieris

Jarapoasidere

se diccbat haerediUrio, d i m i s i t , et

c a m rege L u d o v i c o , lUius, q u i j a m

quam

rex

siroulque cum Philippo

filio

unctus erat, Adelaide regina

signifer odioruro e r a t , I l u g o itoinine, sacerdotis a t c a u l o r i s i u ecclcsU i l l a fungens o f f i c i o , cura qui» busdam suis cewpliclbus seducendi

nactus occa-

i n l e r v e n i e n t a , pacificatos esl, i l i t per excestum da

s i o n e m , q u o d d i c t u nefas e s t , tendiculas opposuii.

viro breviier

Hunc pecunia c o r r u p t u m , et unius p r a b e u d » p r o -

praelibalis, ea

praemlsimus, exsequarour.

q a o n i m gr.Hia floreret

uUa in

iiiissione, si monacbi t a i i i e r pouiisseat expeili, laj

a u b , e i Ulius posl regem cuncta pcnderent a r b i l r i d ,

ecclesiani i a i e a t t r i u l r o d u c u n t , ipsis i n c a r n a r i o ,

BosouU abbaiis S. BenedicU promissjouibusillectus,

q u i locus iufra s e p u occlesiae i i l i u s ossa coutiiiet

r r g e i u , cujus super omnes a secreUs e r a l , de eccle-

m o r t u o r u m , frauduleater absconditis, monaenum,

siis V e t e r u m Stamparum i n v a d i i , et suggerit p a l r a m

sicut mulloties consueverat (erat etutii senex, fatuus

s u u m , q u i apud S.

Dum regia

Benedictum sepullus est, de ^ aique

ecclesiis b i s i l l i n o b i l i loco p r i u s doutiro ieciste.

dissoluitis) solum cuia puero

quasi scelus i l l u d o p e r a n i e m ,

fabulantein

de l a t i h u l i s egressi

E t l i c e t c o r regis ad v o l u n U l e m suaro inclinare Uim

c o r r i p i u n l . I g i t u r horoines sic niente c o r r u p t i , u t

non

e i i a m iusanire v i d e r e n t u r , fugato butnanitatis r e -

p o s s e t , V u l g r i n u s laroeu i l i e faroiliarissirous

a m i c o r u m n o s t r o r u i n , q u i i n i b i praesens e r a l ; vehe-

speciu

m e n l e r i n d o l u i t , et concitus ad nos advolavii, rero-

piisque ecclesiae lintinnabulis populura c o n v o c a u t ,

qne s i c u t a u d i e r a l e n a r r a v i t . Stupefactus abbas, et

itifaiuiain tara iutolerabilein disseraiuant : caeierot

roonachuin

i l l i c o vcstibus e x s p o l i a i i i , a r r o -

hojus u m gravissiiuae quaestiouis iropulsut m o l e t i i a ,

orants rooiiachos U l c s esse meitdaciter exclamaitt,

cum

advenerat,

o w u i a c o i i l u r b a n i . Populus i n a u d i i i flagiUi u o v i u i e

preces inanes eCfudisset, ad regem sa velociier coa-

percussus v e r t i i u r i n a r o e n l i a m , domuroque utoua-

luliu

c h o r u i n cum maxirois claiuoribus invadenies, f u s i i -

apud

Stephanuui, qui Sumpas

Assumptisquc

securo

Guidone

vicecoroile,

V u l g r i n o q u e n o s i r o , i n clauslro Castelli-Fortis l a l i

bus a l i i , a l i i lapidibus n i i u n t u r effringere, nionacbos

eum a g g r e d i t u r o r a l i o n a : « Scio s i q u i d e u i , domina

i n ea comroaneutes obruere. Sed monacbis intra plo-

•rex, q u o d pietatis vestrae sereniuiero g r a v i l e r lettderim,

qui

rouniflcentiaB

vestrae velut

of-

ingrame

j a m d i u monacbos i n ecclesiis Veterum S u r o p a r u m D miserim.

Sed

nosira non negligentia, sad iaopia

rautibus e l

ad Deum vocifcrantibus, Cbristus a

somno s u r r e x i t , et naviculain periciitantein de p r o e r i p u i l , n i i l i t i b u s quibusdam loci iiiius coram o t i s , e t effreiieui iinpetum populi rcpeUeiuibus.

pepertt b n u c r e a t u m . Kec veco d i u boni b a j u s d i i a -

C o a t i g i l quoque I l t n r i c u i u Senoneuseiu archiepi&co-

l i o v e s t r a m crudescai i n iram» vira a i i a i fatics n o -

p u m per Vetcres Suropas hebdomada sequeoli t r a n s -

strasque p a u p e r i a t i s pro reverenlia vaslra o b h t u s ,

itum

de r e d d i U b u s noslris i n i b i vichiros raonacbos ponera

curiosius e x p l o r a n t , et per divcrsa loca vulgi sua-

dispouo.

> Hoc argumento rex i i i a q u e a t n s , quod

riunque m e r e i r i c u i n turiuas praeordiuant. Eo villaiu

o l i m admonuerat u t f i e r e t , dtcere ne fieret e r u b u i i ,

i l l a m i n g r e d i e u U , coufusus ciaraor e l auribus eiiaio

ei S i e p h a n u m , q u i tunc praesens aderal,

qualenus

fecisse.

Ilostes

n o s t r i poiiuitcis adveutuiu

uos roinus d i l i g e i i i i u i n fasiidiosus a l l o l l i i u r , mona-

Itoc o p u s coucederet e i l a u d a r e t , a d m o n u i t , iinpo-

cbosturpesel

i r a v i l q u e . I g i u r die Dominica quae p e *

siam suaiu restilucrct. l a i u superiores essc v i d e -

1

iusubat,

incestos expellerct, clericis ecchv

W t d o u e vicccoinite, roullisque aliis proceribtts .pagi

b a i i l i i r , ? c t a u x i l i i s quibusdam coafusi, quos

hujus coroitantibtis, i n ecciesia Beati M a r t i n i apud

ouiuia nobis fideies esse sperabarous, regero e i i l l i u s

Veieres S u r o p a s , l i c e i qbibusdam clericis m u r m u -

c u r i a m per

r a a i i b o s , e t pcue v i m facicntibus, inonacbi M a u r i -

c o r u i u vuta pcrducerel ad cffccuis. Dcuiquc apud

pccuiiiaui devinccre

ptv

coniciidimt, ut

ISS

T E U L F I CIIRONICON M A U R I N I A C E N S K . — L I B . I I .

Pfenlacum lii|er monndios etcanonicos i n praesentia A stea i n ahbaUa Coltiinbeiisi clarissima lampas m o regis

nasticas

dies placiti s t a t u i l u r . Res haec t u m propter

religionis e n i t u i t ,

loci hujus inopiatn, t u m propter iufaniiam i m p o r -

nalns, valefaciens

plus miiius i x

nunos

rebtis htniiaitis, ttostrae mililiaj

tahilis ahbati caeterisque f r a t r i b u s videbatur. Sed

sumpsit a r m a t u r a m . Tliomns, v c l u t i

medicus ille q u i sic est potens ut sit omnipolens,

p a r i e truncatus, vivere saecttlo non potuissei, cum

meliore

stti

q u i de veneno facere n o v i t a n t i d o t u m , etiam malis

diu

beue utens, comprehensis bis sapientibus i n astutia

ferre non possel, W a r i n i seqiiitur vestigia, gatiriciis

sua (ceciderunt quippe i n foveain qiiam ipsi parave-

i n ordine nostro homine pracvium, qucni sociiun

vagabundus animo v a r i o anxiae mcnlis aesln*

n m t ) , et eos vanis spcbus penitus exspoliavit, et nos

semper habueral. Cum igittir Alberltts, hac abbaiia

talihus tribiilationibus e x p t i r g a v i l . Abbas

namqiie

diiirissa, Columbis renieasset, cos secum abdiicen*

fioster j a m p r i d e m n m l l i s beueficiis archiepiscopiim

ex licenlia c a p i l u l i hujus i n i b i professionem r e l i g n -

nobis alligaverat, i i a u t etiam duin per Veleres

v i t . Thomas promotus i n abbatem n o s t r u m , et r e -

Stninpas t r a n s i t n m facerei, fureniis vulgi deiesta-

nteans ad nos, i l l u m suum uiianimem ad nos r e d n x i u

r e t n r errores atque clamores, et petie inprrrsentia-

E r a t sane W a r i u u s optimis moribus, atqtie m i t i s s i mus, et de mnndo lotitis peue l i b i d i n i s expers eva-

r m n ab eorum absiincret e i c o m m u u i c a t i o n e . Regem v e r o clericis redriiriil Infesttim e t e o r t i m perversitas, et abhaiis f a m i l i a r i l a s . Convocaiis ergo ab abbate

• e » L Monachi semitas ingressus, sobrietalis f e r v i dus amator f u i i , i i a cibo potuque parcus, u l cunctis

apuri Pissiacum lunc temporis honeslissimis aique

nostri teinporis m o n a d i i s incomparabilis baberetur.

faniosissiiiiis personis, Sugerio abbate S D i o n y s i i ,

Sttper hoc fundamentum caeterarum v i r l n t u i i i p e r -

B

q u i lunc etiain i n anla regia praeclarus et optimus

fectionem

caasidicus habebatur, Odone S. Remigii Remensis

sic e r e x i t , u t conscientia Dco, fama p r o x i m o c o n -

abhate, q u i noster professus erat, et de

servata, u e m i n i vel iniroico posset esse suspectus.

ecclesia

aedificaverat. Praeclara pudicitiae v c x i l l a

beatorum m a r t y r u m Crispini et C r i s p i n i a n i , qtiam

S i a i u r a procenis,

o p t i m e r e x e r a t , ad i l l a m celsiorem ecclesiam

per

nioderatus et incessu, quod interius erat e x t e r i u s

vultu

facieque

decorus,

verbo

Cononem legatum Rotnanae Eccleske iranslatus fue-

sine typo quodaroque naturali inodo demonstrans,

r u l ; Uitgone quoque S, G e r m a n i Partsiensis abbale,

seipsuin dabat omnibus exemplar

m u l t a circa regem procernm atque nrilitum r e s i -

verissima de eo dicerentur, nisi quia dum scriberc-

denle

caterva,

posiqtiam ad lucem j u d i c i i v e n i t ,

coepit expallere proditionis i m p i e t a s : et

corpora-

vivendi. M u l i a

mus baec, sua nos adbuc i l l u s i r a b a l praeseniia. I l u j u s tanti v i r i

fidelitali

alque f a m i l i a r i amicitiae

se

)em etiam incurrisset poenam, ubi sanctorum ca- ^ t o l u i n coroiiiiserat abbas. Nec i u i r u i n . Jam etrini tricesiinus volvebator anmis, ex quo m o n a c l i i i i n n o n u m restitisset auctoritas. l l l i tamen clerici professi fueranl, e i nulla iinquam i u t e r eos vel ad dico cnrceribus mancipaii suppliciler abbaiis i m ptoratit a u x i l i u m ,

cui nuper l a m sacure m i n i i a -

roomeiitum

interccsseral auinti dissensio. IIlo, s i c u t

bantur

e x i l i u m . Burgenses o m n t s l o i u m q u e |H>-

i n caeteris omnibus tribulaiioiiibiis, a ptisillaniiiiitate

pnlum

V e t e n i m Stamparum rex

abhaiem revocante, rursus regi Parisius se praeseu-

iratus Parisius

ad j u s t i i i a i n , spernns hinc se maximas

t a v i i , et pericula quibus laborabat, vulgique praeci-

pecunias a d e p t u r u m . Qnapropter ingens et i n t o l e -

pitis insanias cum lacrymis e n a r r a v i t . A t p r o p i l i a

rabile m t t r m t i r e x o r i t u r , monacltos maledicere atque

sapientia illa quae « a t l i n g i t a fine usque ad

deteslari, per abbatem qui versuius e r a t , et p r o p i e r

f o r t i t e r , e i disponit omnia suaviter (Sap. v m , I ) , i i n

eos hunc laborem p n t i , eos omnes, cum reverteren-

ciiju8 manu corda regum s i i n l , et quae

t u r , combustum i r i . In bis horrendis e i fotdissimis

roe reges regnant (Prov.

tempestaiibus, V u l g r i n u s noster

precibus illtus ad pietaiem

aubmonet

o b i i t , ej j u x t a

roatrem

extremttm

diem

suam i n claustro nosiro,

quod ipse j a m p r i d e m aedificaverat, tumulatus esl. Rex

a u i e m illius omnia et

elecmosynaro

riicit:

finein « Per

V I I I , 15), i Ludoviciis r e x

Vuigrinus reliquerat benigne

motus, et omuia quae d i m i s i t , et p o p u l t i i i i ;

quero i r a i u s evocaveral, pacificalus laetos ad p r o p r i a

ea etiam quae nobis i n D r e m i s i t . Sicqua, quod otnnibus impossibile v i d e b a t u r , dante Deo, c u i omnia possibilia s u n i , post h o r -

d e d e r a t , Iquoniam d c j familia ejus

o r t u s , et sine haerede m o r t u u s f t i e r a i , i n manibus

rida nubila tempestatis htijus, felix nobis serenitas

snis assumpsit. Has

i n t e r tantas impenetrabiliuin

prosparitatis a r r i s i t . Unde gralulanlibus anittiis i n

v e l u i i T h e r m o p y l a r u m angustias abbas tola menle

die soleroni, q u i post talia propriae c o n i i g i t f e s t i -

deficiens, disposuit abbatiam d i m i l t e r a , et ad q u i e -

v i t a i i s bujus Ecclesiae,

t i o r e m v i l a m i r a n s i r e . Sed optiriii et religiosissimi

costes, a domno Thoroa tunc temporis l o d i a t i u s

Bocii e l c o n s i l i a r i i sui G a r i n i p r i o r i s refocillatus est

abbate, assensu o m n i u m f r a t r u m , i n comniuni c n p i -

boc esl i n octavis

bae institutiones factae et

Petite-

e t c o n s i l i o e i a u x i l i o . H i c Sparnonis bonestiset n o b i -

tulo

libus p a r e n t i b u s f u i t oriunrius; crevere s i m u l abbas

I i i s t i l u t u m esi n l anniversarium regis P b i i i p p i s o -

confirmaiae s u n t .

at ille a p u e r i l i a comiies individui, et eflecti juvenes

lemniter annoalim celebretur, et p r i o r Stampensts

studendi gratia Stampas devenere. W a r i n t i s Alberto

ad refectionem f r a t r u m , ad pisces scilicet e m e t t d o s ,

l u m teroporis abbali hujus loci notits et familiaris

xx solidos illo die sine dilalione l a r g i n l n r . H i c e t e n i i n

eflectus, quem etiam consauguinilaie tangebat, i n s t i -

rex ecclesiae h u i c , quae suo tcmpore ftrodala f t t i t ,

gante o^ovjam suo p r i o r e , Rogerio nomine, q u i po-

rouitificus e x s t h l i . Earo namquc ab h b r a r d o i^uteost

157

CIIRONICON M A U R l f U A C E N S E . —

TEULFI

LIB. I I .

153

dotnino, de e u j u j feodo rea crat, c l i b r i s c m i i . Ec- A efficiebalur, e i t l i v i t i i s , possessionibus, h o n o r i b u t augmenlabatiir. l u l e r caeteram solwleni, cujus p l u clesias V e i e r u m Stampartim nobis d e d i l , et alia r i m a i m i l i i l i i d i i i e sextts utriusque a qtiibiisdaro A i t l i inulta regia muniOcentia largiius est. Similiter et de fundatoris loci

chrisius gtoriabatur, genitit bunc Petruro, de quo

n o s i r i , i n s i i t u t u m est. Et eo die p r i o r S t r i p i u i a c i

sermo nunc est, qui l i t l e r i s traditus, a qnibusdam

anniversario Anselli A r e n b e r i i x solidos persolvet.

filii,

Eodem modo et de Garsadouio

Anselli filio i n s t i i u t u m est. E t monacbus

Busxeti

Anticliristi

pracambulus

appellabalur.

Isie s i u d i i

gralia Gallias atqtie Parisius a d i i l , et cum r e p a l r i a -

die i l l o solidos x persolvet. S i m i l i t e r e l i a m de R a i -

r e l , apudCluniacuni ditissimura atque saticiissimuin

ttaldo loci

de

caenobiuin monacliilem b a b i l u m i n d i i i l . A l i q u a n l i s -

Mesuns solidos x persolvet. P r o V u l g r i n o e l i a m , q u i

per i n i b i regularibus i n s i i l u l i o i i i b n s iinbtttus, a papa

tuulta

istins p r i m o abbate. E i

nobis lieneficia

monachus

c o n t t t l i l , eadcm servabitur

Paschali I I patris admonitione r e t r a b i t i i r ad c u r i a i n ,

i n s t i l u t i o . E t monachus de Beloiivilla solidos x per-

c t cardinalis eflccttis

solvei. Rogavit etiam i n eodem capituio fratres et

eodem Grcgorio

Tbomas hujus cousuetudinis i n s l i l u l o r , u t sibi i l l u d

Belvacique

hJem concedereiur, sive abbas, sive ex-abbas more-

potenlissinia

terapore C a l i x t i papae, c u i n

legatus raissus ad Gaiiias, Carnoti

concilia celebravit. fratrura

suorum

Morttto

Ilonorio,

familiaeque

qtiaiu

r e t u r . Concessum et confirmatum est. E i inonacbus B maximae numerositaie fretus, ei Porlucnsis episcopi cujusdam l i t l e r a l i s s i m i , et sicut puiabatur religiode G u i l l a r - v i l l a iilo die solidos x persolvet. Eamdcm euim possessiouein c u m niultis aiiis

possessionibus

sissimi seuis impetii aiiimalus, ponUlicaltis culmen

nobis acquisivit et aedificavit. Posuit aoiem i n manu

a r r i p i l , c l c r i populique non parva consuetudiiie sibi

p r i o r i s totinsque c a p i i u l i , u t si aiiquis negligens vel

consentiente. l d in Ecclcsia Dei seminariuiu maxirai

coniumax i i i s t i t u t u m censuinad refeclionem f r a t r u m

scbisinalis erat, et u l saecularis ille hisloriograplius

diebus supradictis reddere dissimulaverit, nou

de aliis d i c i t (2) : R i s mala, spes m u l i o

ex-

spectato abbate, graviter c o r r i p i a i u r , et donec denarios persolval

clauslro

r e t i n e a l u r . Quisquis

aspcrior.

Gregorius atilem, qui j u x l a coiisitetudiuem praesula-

has

tus asstimpti Iniioceiitius appellalur, consiliis suo-

tenlaverit,

r u m acquiescens, liavimqite conscendeus, a Roma

anatbema sit I His ad eorum d o c i r i n a m , q u i post nos

discedens, Pisae i i t t o r i b u s n l l a b i t u r , e i mox ab ilia

futuri s u n i , e l i c i t i s , caetera texenda suut.

viciuisque civitntihtis lihentissime suscipiiur. Dinn

insiiiutiones ausu lemerario inlringere

Anno

Incaroationis

D o m i i i i nostri Jcsu Cbristi

1129, Honorius I I , q u i post Calixtuin papam super

baec i u Italia a g u n l u r , rex Lndovictis archiopiscopus Remensem, Seiionensem, B i l u r i c e n s e m ,

Turoneu-

sem, simulqtie episcopos regni sui et ahbates S t a i n -

cathedram P e l r i sederat, Romae i u ecclesia beati Andreae, quani apud c l i v u m j E r a i l i i Scauri beatus ^ pisconvocai,commuiiicatoqtie constlio l i i a o c e t i i i u m , quia et v i t a saociior, et fama raelior, et clectioiie ac prsccipuus doctor raagnus Gregorius suis s u i u p t i bns aediflcavit, defunctus esL Cardinales, qtii cura

superior appnrebat, c u m o m n i regno suo Roinanuiu

cancellario i n i b i aderani, et l l o n o r i o i u f i r m a n i i asse-

papam

d e r a n t , G r e g o r i u m quemdam

scenrienti cura Philippo fllio suo, apud F l o r i a c u m ,

scieniia ac religione

sibique

Patrem denuntiat. A d

Gailias de-

praeciarum s i b i praeficiunl, et n i m i s festinanter, ut a

Sancti videlicet Benedicti sttper L i g e r i i n s i t u m mo-

quibosdara d i c i t u r , pontificalibus indtiunt insignibus.

nasteriuro, supplex

l d iUius

roorera

gralia

dispensationis factum

dicuut, ut

P e t r u m quamdam, q u i saecularitec ad papatum vidc-

ritiro

ohviam

v c n i t , acciinis j u x i a

pedem osculatur, u t C h r i s i i Peirique

vica-

laeius veneraiur. Rex Angiiae Henricus, q n i

b a t u r aspirare, spe sua frustraceiti. F u i i bic Petrus

tunc i n N o r i h m a n u i a

P e t r i filius, filii Leonis. Leo yaro a Judaisrao pasclu

vocatus, ut eum videret Carnotum properat, et i l t u i n

faciena a d C b r i s l u i n , a Leotie

poparo suscipiens m a x i m i s muneribus bonorat. S t a -

bapUzari, et ejus

roorabaiur,

hoc exemplo p r o -

Domino m e r u i t iusignaxi. Hic v i r , qtiia scientissiiuus

t u t u m est i n c u r i a hinc ad p a t r i c i u m Roinaiioruiii

e r a t , i n c u r i a Rouiaua

Teiitonicorum

magnificus efleclus, geuuit

regem i t e r dirigere, et de Caruoto

inagnaequo p stauone p r i m a M a u r i i i i a c u m hospitati. Cuinque ab astantibus douriuis et aroicis nostris, l l e n r i c o a r c h i poteniiae post f u i n r u r a . Ea letnpesiaie i n i e r regem episcopo Seuoueiisi, et Gaufrido episcopo CarnoT e u t o n i c o r u m , q u i ex successione K a r o l i Magui tansi, ioci hiijus paupertas osteuderetur e i objicereR o m a n o r u m p a i r i c i u s erat, e i Ecclesiam Romauara ilium

n o m i n e Peirura,

uiagnae fama*

iHa t u r b u l e n t i s s i m a de i n v e s l i i u r i s orta est sediiio.

t u r , papa n o l u i l precaniibus acquiescere, et locura

i n q u a v i r i i l e i n t a n t u m armis sirenuus, consiiio

et abbatein affirinal se bene cognoscere. Ipse eniro

p r o v i d u s , et Ecclesiae Romanae fidclis e x s l i t i t , u t ei

eum

c u m caeteris i n u n i l i o n i b u s quat Romae s u n l , iliara

f u n g c i r i n t u r i n Gallia, hospitiuin sumpserat apud

suo i l l o adversario

Petro, quando

legatioue

q a o q u e quae iUius «rbis videtur oblinere s i m i l i t u d i -

nos, et diebus duobtis salis accurale fuerat p r o c u r a -

t t e m , t n r r i m dico Cresceitlii, quae a parte Galliarura

tus. Coutigit abbatera noslrura et Garintini p r i o r e m

l a c a p i t e T i b e r i u i pontis sita est, papa c o m m i i t e r c t ,

in Aqtiiiina ultra S. I^eoriegariura ad loctiltim q u o -

e t e u m prae cacieris familiarein habeiet. Hac occa-

rumdara

aione

ex

m i r a b i l i t e r excresceus quoiidie

*1) Sallust. Cali/tna, x x , i o .

sui

melior

eremitarum

insperato

t u m esse.

uuntiaio lanti

Fratres

pontificis

lurbatl

advcutu»

15*

TELLFI

CIIRONICON

M . U EMNIACENSE. —

LIB. I I .

UO

qtiippe q u i i m p o f t a b i t i * e&se v i d e b a t u r , t u n i / vcnsiiim, T t i r o i i o r i i i n atquc Ccuomnniiensiuiii. r u r sus per Atircliaiieitseiii Stniuptmscinque rediens quia i d u u p solo praecedenle die niaudaveral , p r o v i u t i a i n , sua prxsetttia Parisius illtistravit. i u t u m quia c u i n gravi atque niaxima niuititttdine superveniebat,

iiiittnnt

abbatem

gredienli tota civilas obviatn i v i l . Sic bomo i l l e et

festinel. Abbas autem

comilale vtiltus, e t affnbilitnle serutoiiis i i i l i t e n t t i i i i i

velociler

qui talia n m i t i e t , et venire

ad

prierque nocte illa alio i r e disposiierant, et c u m

mercabnttir beuevolenliain. A rege Ludovioo

ante lucem Mirrexisscnt, et per unam ieugam m i l i -

ejqs Pbilippo favorabiliter e x c i p i t u r , et

tasscitt, m i r a c u l u m f u i l , cum Dei providentia ipsi

ab urbe h o i i o r a b i l i t e r e t l u c i l u r . A s l , u i ille a i t ,

i t u i i l i o , noctis adliuc tenebris duraiilihu»,obviassenl.

Omnia laurf hominum lenui vtndentia /ilo.

Accurrunt velociter, e l j a m pene ingredieiitem M a u riniacum

domintim

papam

procurant solemniter.

Altera

siiscipiunt gaudenter,

Ittter e i i i m hnjiis lucidissimam prosperilatis s e r e n i -

vero die (nain biduo

tittein, subili fulguris inopitialtts castts OIHII i l t i r , q u i

supplex

corda o n i n i u m suae nimielatis borrore c o i i c i i u w t , e t

crtirifixinn

non iniiius sttiporis

voluissei,

alios inboneslis e l turpibus verbis, alios etinm ver-

r e n u i t H e n r i c u s , dicens q u i a sicut facU fueral re-

beribus nffiixerunL Demnus Macharius tunc R o m a m

g i i n i n i s per

profectus e r a t . A d qoem p r i o r tegalura d i r i g e n s ,

baculum acceperat, per libnira

fieret

per

reddere

cainbulae t r a d i l i o n e m siisccptio, i t a ejusdem reddilionem dimissio. Quod et

onmia p r o u t acta a clericis fuerant ei

intlmavil.

factiiro est. l l l o i u q u e a monasierii n o s t r i guberna-

Qui u t clericis maleficiorum

tione hora eadem e z d n s o , duo ez monachis n o s l r i s ,

peuitus a radice anferret, aposlolicunvsuper i H o r u n .

suoruro

eccasfonemf

q u i . i i i pracseiitia erant, Landricus scilicel et Rober-

ab i l l a

t u s , electionem

Uinere acquisivit,et ita eos, vellent nollent, sagaci-

de domno Machario factam a r c h i -

ecclesia

eiiroinatione priviiegiura i h i l l o

episcopo praesenlavertint. Q u o a u d i t o , archiepiscopus

ter e x p u l i l . Privileghira etiara de

i n risumnpplaudens dissolviiur. Cam Thomas, i n q u i l ,

f r a t e r n i u i i s secum a t t u f i L

usque

Henricus Senonensis archiepiscopus fiucm viLc s o r -

in hunc

diem

ratioue ulium eligere electionem,

Pater

vester

prasumpshtis

quam irritant

exstiterit,

qua

? Et nuuc

ipsttm

l i u i s est,

iitleras

iilius Eccbsia? p r x c e n t o r e .

apnd nos esse

per

institutione c o n -

I n illis quoqiie diebus

sticcedenle sibi Iiugone venerabili t u u c Tunc teroporis et a u i

m

TEULFJ tHRONICON

Ecclesia roediocriter malis

MAURINtACENSE.

—

LIB. III.

174

i b l t u r i t o n s i s sni pastoris defuncUone non A M o r s v e r o n e m i n i parcons t a n t n m p o n l i l c e m sepiiroo d e s o b u , gravis

roorbo

et

importuni

insolente concussa

schis-

esl. m U n t u m

infuhuionis sdae roense saecuio praematora

absira-

ctione c r i p u i L Quo ergastolo c s r n i s e x u l o . s u b t U -

v e r o discordiae hujus inainm processit. u t usque ad

lutus est i n papam L u c i u s , Girardos de SancU Cruce

npostolicum

penreniret. Q u i -

q u i et ipse strenuissimus e r a t ; sed et m o r t e o l t i u s

Ecclesiae clerfci, assentienle

praeoccupatus est. Hic diversarum Ecclesiarum s u -

et Francia? regem

d b m c n i m praedictae rege,

Cadurcuro

flcere.

Alters

Romani

quemdam

pors

canceilarH

i!lorom

sibi

voJebant prae-

Petro,

consobrino,

t n i coosolere volens, duos iegatos s iatere sao m i l -

Haimerici

tere c o r a v i t , A l b e r i c u m Ostiensem i n JFranciam,

praerogativam

H a i m e r o m Tusculanensem i n Angliaro. Q u i ea quas

illins h o n o r i s aflectabant. P.ipa vero canceilarium

perniciosa erant evellentes,et quae o t i l i a aedificantas,

diligens, r o n t r i h n l e m qnoque snum p r o ipso dilige-

i n v e n e m n t sbbatiaro beati Benedicti

bat.

s u t u posham, u m

Unde

et

ipsi consecrato

i n archiepiscopum

monachorum

inperntcioso

l e v i u t e , quam

soum integre a u x i l i u m impendebat. E t licet conlra

pastorum asscnso. Cupientes i g i t u r h u m i l i u t e pia*

regis T o i u n u t e m ipse praeficiendusesset. ipsum m i s i t

subveniione i n opportano lempore suffragarH abbaU

B i l n r i g e s , Gadurcum vero oroni ecdesiasttco honore

q n i i l l i praeerat ab

ipsis depesito» transtulerant

p r i v a v i t . Videns rex Yobiniatem suam ad eAlcaciaro ^ domnum Macharium ad i l l i u s s U l u m j u x U Clnniaci non potuisse p e r t i n g e r e , non modico f r e m i t u irae

consuetudinem v i r i l i t e r innormandunK Absolventes

cottcussus est, et quasi i n a u c t o r i u i e m aposlolici

ergo nos ab i l l i n s obedientia, Ucentiam nobis o t

volens indignationem concepiam retorqiiere, Petro

f a c u l u t e m Patris eligendi d e d e n i n L Nos vero s p i r i -

totius l e m e suie i n t r o i t u m i n l e r d i x i t . Innocentiiis

tus consilii, quam super boc nobis ailalerai, i a t i -

vero gladiuro ecclesiasticuro i n ultionero exerens,

mationem sequentes, elegiraus t h e v i n u m A r g e n -

per otnne oflk-ii

regis

dominium divini

i n t e r d i x i L Hujus antem

celebrationem

teoli p r i o r e m , roultimoda sapienUae laude famosum.

discordiae m a l u m

De quo sine mendacii a m b i g i i i u i e possum aMrroare

omnibus diebus vitae suae integre d u l c o r a r i non po-

quia i n o m n i tempore suo non est i n Francia

t o i L Unde et c o n l i g i t d o m n u m Macbarium causa

gantior et speciosior visa persdna. Hanc

p a d f i c a n d i Romam profectum, per c a r d i n a l i u m i n -

c u m rex et praedicU ewscopi confirmassent, domnus

lereessionem

p l u r i m a impetrasse, sed ad reconci-

liationis g r a t i l u d i n e m nec precibus nec muneribds a i t i n g e n s , reversus est. I n qua regressione d e t u l i t secum quoddam privilegioro, orohem a l i o r u m abbatum acquisitionem continens, ita u t i n i l l o pene s i n -

Tnoinus Senonas profectus, et a Gaufredo tensi episcopo, q u i archiepiscopo

de-

decUonem Carno-

abseate ejus i n

officii exsecuUone vicarius esse soiet, benedictione , s d e m n i subUmaius est.

¥

Praenominatus autero papa Lucius parvo Urapore,

g i h V i m c o n c u n u m e r a r e n l u r , quae majoris a u c t o r i -

quinto videHcat mensiura i n praelaUone expleto, res

u t i s erant.

sublunares inevitabilis passione eclipsis

Per b u n c Macbariuro m u l u ecclesiae nostrae bona

reliquiL

Cujus successionem obUnuit Eugenius, q u i et Ber-

evenisse c e r l u m est, e quibus aliqua bic interpolare

nardus Pisanus, tunc temporis Claraevallensis ntona-

dignnm d u x i m u s . I n p r i m a i g i t u r , de quod sanctus staurUius

i u t e i i d i t , viditque equites econtra

venientes.

185

JOANNIS MONACHl S. L A U R E N T H L E O O .

i&

esset q u i t a l l specie apparebat. Appropinquante eo A eodem i n t u i t u m d i r i g e r e , dihgcnlerque altcndere* Slabat itidera i n roedio ecclesiae ejusdetn pauper cura suis coroitibus, quorura non a t t e n d i t u u m e r u m ( s e i tamen out octo e s s e p o t i i c r u n t ) , factus est cer-

coeius u l r i u s q u e sexus, protensisque roanibus o r a r o

tissimus frater quod sanctus M a u r i l i u s esset. R e v e -

videbalur. Dicebai ergo nnus eorura erigens facieut

renlerque

et palrais complodens

accedens praesumpla

fiducia

d i x i i eis :

contra

aitare : c 0

sancte

c 0 qtianta f o r t i t u d o vobis erat i n tantae p r o c e r i i a t i s

M a u r i t i , magne m a r t y r , c u r me non adjuvas? C u r

et integrae j u v e n t u t i s corDoribus,

non vindicas de praedonibus q u i me rebus oronibus

queniam

roilites

viriiiter inimicis resiiiere,

Christi,

et v i c t o r i a m

exspoliaverunt,

nuduroque [capere

et

occidere

e x i d o i o l a t n s consequi potuissetis, si arrois materia-

quaerunt? > Cujus verbis sanctus occurrens, euro-

libus placttisset u t i ? > A d haec dux placidissimus :

que, quem

i Q u i d , f r a t e r , i n q u i l , nonne v i c t o r i a m de i n i m i c i s

liens respondit : c T u ipse pro

vitae sumus consecuti? nuila nobis v i c l o r i a c l a r i o r

mus es praedo e l socius f u r u m , n u l i u t n , u b i l i c e t ,

et laude dignior esse p o t u i t , quam i n i m i c t i m sua

omittens agere matum?

m a n u prosiernere, et m o r t e corporis vitaro animae

et ipu

acquirere. i

dormis

tenebat quasi ad altendendum coocu-

Vcetibi

quid precibus notlrtt

9

,

.

n

pessi*

qui pradaris

quia

9

> I t e m a l l e r i dicenti : c

prcedaberis.

^

posse tuo

aurem

Quid

tuam obctaudis ?

r

autemidem chlamyde c uE mr a ifrater d i u i n purpurea t u e r e l u r , indutus. a i l M a u rQuam itius:

Quare, o maxime nonhominibus, retpicis mttenas nos trat ? Ecce devastortancte a malis cum pecunia

c Hac veste, quam sic inspicis, militea n o s t r i t e m -

umillo

p o r i s discernebantur a

rita hcec paterit,

pallio

popularibus , nec

a u l p u r p u r a licebat

m y d c m i n t e r alios

milili

uisi

Homano

habere. > l o c i d i t

de

chla-

autem

cogi-

%

annonam ? > Beatus roarlyr s i i b i u t u l i t : c Memirumque

viv/i, fidetit fui$ti

cautce

in centu defraudalor

C u i cogitationi ipse placide respondens:c Scio, a i t ,

fugiens,

quod sisroonachus

venire

te terra

de*

9

detrahenda

sacritegus

9

, in omni dcbito servitii

et ideo tic omni hosti expotitus

9

detpicial

non

Dei, cujus tu es et de qua

in decima

9

tatio f r a t r i an eum B . M a u r i l i u s cognitum haberet. de patrocinio b/ali L a u r e n t i i ;

quod

9

glutit, qui nunquam

omnit sanctus.

subter-

ul tibi

$ub-

> Sic oronibus o b -

sed aliquid querelae habeo adversuin t e , quia t r a n s -

jiciebatquae fecerant, et inde miserias suas coacer-

acto anno cum praedium ubi ecclesioia n o i n i n i meo

vabant. Audiebal omnia fraler idem diligentissime,

aedificata est ( i ) , frequenter inviseres, t r i d u u m , vel

scieus propter se haec ostensa u t sciret quod n e -

a m p l i u s iliic faciens, nunquaro vel seroel

sciebat;

roissaruro

solemnia ceiebrasti, vel saltem d i v i n i s e r v i t i i boras ante altare memoriae meae ereclum

roirabaturque

taro

subito se i n o r a t o r i o

esse, cujus aedificiuro omne recognoscebat, et q u o d

decantasti. > ^ i a m promple a tanto m a r t y r e taiis ostensio

fiebat

Audiens boc i l l e , consciusque hoc v c r u m esse, quod

l n hac admiratione positus subito se v i d i t esse c u m

q u i d e m et ipse o l i m perpenderat, sed taedio quodam,

sanclo et comilibus ejus, u b i p r i m o fueral ei i o c u -

et quia animus non erat ei i n loco i l l o ,

tus

neglexeral,

culpae quara recognoscebat, obtendens excusationera

% V I I I . l l e r u m mirae dignationis

et

modestiaa

hanc sancto m a r l y r i reddidil satisfactionem : c Non

sancius per cogitationem sciscitanli ei plura d t x i t

pones i n animo, domine, hanc servuli t u i offensam,

qua? ad evitandaro i n v i d i a m et incredulitatem prae-

quod si perpendere digneris quara sustinui c o n t r a -

tcrmissa

dictionera, afilictioncm, et tentationem i n anima

rouro.

mea, c u m esset praedium i l i u d sub c u r a mea, non aggravabis cor t u u m super me ex bac ucgligenlia.> Placido

ergo v u l t u annuens B .

Mauriiins d i x i t :

suut, non quod u i i l i l a t i s habereitt p l t t r i -

Sensit frater idem

signura crucis super dolorero ederet. A d baec p b c i -

c Facile t i b i hujus offensae do v e n i a m , quia saiis

dissimus : c Nullum

superque islius piaculi exsolvisti ptenam. > Ac illc

hujus.

r e s p o n d i t : c Cum tara exigui o r a l o r i i

t u m de

i t a , u t attendas quae aguntur i l l i c ;

memoreris

roirabile

est cur D tem

pauperes colonos praedti ejusdem non p r o t e g i s ; cur iniroicis eoruro nou palam facis, quod curare digner i s ipsius l o c i . > Ad qtiod respondens beatus

dolere sibi pedes, p e i i i l q u e

huraiiiter p l u r i m u m u t benedictionera sibi d a r e l , et e$t,

i n q u i t , periculum

doloris

> Confirmaturo ergo benediclione et oblestasalulis s o l l i c i t u d i n e , reverecter

emisit

a se, et curo p a u l u l u m

adoran-

processisset,

disparuit. F r a t e r auiem s u b i t o a superis elapsus dieto c i l i u s

roar-

desccndil. Monslrabantur ei i n aere, q u i a daemo-

l y r : c N o n i n i m i c i s , i u q u i i , sed t i b i palam faciam

nibus pcrvagatur, cadavera j a c e n i i a , u b i v i d e r i p o -

quod nescis. >

terat humana miseria. Imaginabanlur i l l i c c o r p o r a

His diclis v i d i t se repcnte i n ipso o r a t o r i o l o cura

votuptuosorum suaviler v i v e n i i u m , et i n l u x u r i i a

sancto M a u r i i i o esse. Stabat autem sanctus M a u r i -

ea c n u t r i e n l i u r o : haec illic videbat projecta, a l i q u a

tius i n n i x u s lateri a l i a r i s , quod est versus

corrosa usque ad pectus, vel solum v e n t r e m

tenens ipsum f r a i r e m dextera

viam,

contra latus stium

quasi lactentem pucrura directa facie ad populum,

hus : i n s u l t a b a n t e i , quem per

q u i videbatur

falsa

per ecclesiam

stare, jttbens

frairi

( I ) Hoc esl i n Wasega pago, i n Namurcensi contitatq sjto^ u b i erat ecclesiola sub t i t u l o Saucti

relio

t u m . De aliquibus aliqua r a p l a b a n l u r a dacmonilinguam trahebant,

lestimonia , perjuria , caeleraqite

imprope-

M a u r i l i i , praedium istud adhuc nostrae Eccicsiaesubn ditur^

185

GUILLELMUS

A B B A S S.

THEODORICL —

PROLEGOMENA.

185

r a n l e s : q u e m per fauces, de n i m i o cibo e l potu ; A coepil sangninis fltixum, quo per l o t u m longissiroa q t i e m per oculos, de immtindo v i s u ; qtiem per m a u u s . d e i i l i c i l o opere. 0 quanti e r a n l v i r i et nae, qnoruin dilacerabanlur b o c videns

loca

genitalia!

non a d m i r a b i t u r ? quis

noctis spatium continue fluente mane similis mor>

femi-

audiens

tuo jacens, utpote sanguine vacuefactus, somno ci«

Quis

boque peire j a m septimo

non

die non usus, biduo per

vices paululum turbatus est, sensu intercepto

euiendabitur ?

c u i t a l i s simulacris. Danda

Tenebat f r a t e r i n memoria

g i l i i a t i , quae siccalo

quod oeatus p a t r o -

contra spem eorum q u i eum

hoc v e n l u m esset

ut c o r p u s i n t r a r c t , coeperunt se ostendere

c t corpore

v a r n o et

Diiigenter ergo c u s t o d i t u s , post b i d u u m ccepil,

u i se n o m i n a r e t ) i n j t i n x e r a t . Hac fiducia frelus, i n cum ad

cerebro

va-

humanae,fra-

sanguine non valet subsistere sine periculo viiae.

nus ejus r e v e r t e n t i (si de ducatu ejus quaereretur, l e r r i t u s t r a n s i b a t . Sed

esl venia

viderant, quasi r e v i -

viscere, tenuiterque somno ciboque

quaedam

u t i . Inde

per

dies convalescens ubi p r i m u r o p o t u i l , accito f r a t r e

thrae facies, personac l c r r i b i i e s , u n c i s m a n i b u s euro c o r r i p e r e conitentes. Quibus ipse in faciem nomen

uno,

sui d u c t o r i s , i d e s l : Laureniius

ne forte exciderent i l l i ; quae postea relegens scripto

inclamavit :

martyr,

t r a d i d i t addens h;ec n a r r a t i o n i : c Sicut roeae potes-

q u o d quasi fulmen de ccelo eos penitus d i s p u l i t , nec u l t r a apparuerunt i l l i .

Ipse autem

subito ncscio

q n o o r d i n e s c seusii i n corporc, et quasi roirans,

u b i e s s e t , unde v e n i s s e t ,

l a t i s uon fuit i n f i r m a r i , vivere,

B

fuit meuro videre et

evigilans

erecto capite per c u b i c u l u m coepit respicere,

ea quae viderat excipere euro fecit i n tabellis,

vel m o r i : i t a n o n

referre, per aercm ascendere

ad-

vel desceudere. U n u m est pro certo, quia nisi expor-»

aut q u i d vidis-

lus fiiissero, non timuissem, nisi vidissem, non r e -

set.

tulissem. Caeterum non praesumpsi subtrahere quod

§

I X . Secum

itaque

quod

viderat

f o r t e alicui p o t e r i t piodesse. A r b i t r i o vero Iegen-

revolvere

ccepii et abquibus fralrunt aiiqua r e l u I i L Sed c u m

t i u m j u d i c i u m subjacet suam adhibere

prae i n f l r m i t a t e d i u loqui nou posset, jussum esl u t

vel derogationem. Omnes tamen stabimus ante t r i -

vel

fidem

ficret ei quies donec levius baberet. Cum t r i d u o i n

bunal C b r i s t i , nec discutietur roerituro videndi sed

augmento languoris decubuissetquarto vesperascente

vivendi. >

die i u sudore positus m u l t u m de

naribus emittere

IHTRA

ANNUM

DOMINI

MCILVIII-MCLII

GUILLELMUS ABBAS S . T H E O D O R I C I P R O P E R E M O S

NOTITIA ' F A B R I C , Biblioth.

med.

et inf.

Lal.

t

toro. 111, pag. 1 6 7 . )

G u i l l e l r o u s , abbas S. T b e o d o r i c i , o r d . S. Bene- C et fratres taria

inde

circa 1137 i n g r a t i a m S. B e r n a r d i ,

roine

roonachus

vindicau

factus

arotci

sui ,

Cisterciensis

in

coenobio

de Monte

Dei

%

Carthusianos, de vita aofi-.

i u t e r S. B e r n a r d i Opera e l sttb Bernardi

d i c t i , i n Monte Aureo prope R e m o s , ab anno 1120,

no~

saepius prodierat : a Mabilionio verisiinilius Guigoni p r i o r i Carthus. et sub ejus n o -

S i g n i a c e n s i , diem o b i i t ante B e r n a r d u m , b . e. ante

roine i n tres t r i b u u libros exhibetur. Tissierium et

a n n u m 1153 ( 1 ) . De eo Bulaeus l o m . I I l l i s t . Aca-

jam

d e m . P a r i s . , pag. 7 4 3 , et Oudinus toro. I I , pag.

s c r i p t o r . eccles. et alios apud T r i i b e m i u m , u l G u i l -

S c r i p t a ejtis haec vulgata stinl a Berlrando Tissiesive T e x t o r e , l o m o I V Bibliotbecae Cistercien-

cap. 10

De

missus v o l u m i n i ex Guigonis et G u i l l e l m i constanti luciibratiouibtis, et ex ulriusque conlextus prologo, i n quo et a l i o r u m suoruro opusculorum facit G u i l l e l -

s i s , Bonofonte, 1 6 6 9 , l o l . 1 . T r a c t a t u s sive Epistola

Gandavensem

lelmo t r i b u e r e n t , p e r m o v i i prologus a l i b r a r i i s p r a v

1434 seq. rio,

pridem H e n r i c u m

ad Haimonem

priorem

mus mentionem.

(1) Eroendanduro quod apud praeslantiss. Caveum ad annuin 1140 l e g i t u r , Ordinem Cisterciensem I n duisse a n . 1153.

GUILLELMUS

187

A B B A S S. T I I E O B O R I C L A

2 . Specuhtm fidei. 3 . Mnigma

roentioin

fidei.

4 . Meditationum

tiber , edilus p r i d e m

bliethecis

P a t r u i n , u l i n L u g d . t o m . X X I I , pag.

1145-1159. Guiiielmus i p s e , M e d i u t i o n e s ,

Novitiis

appendicead Uemicuro

Gnndaveiisero,c.6.

Praeter haec a Tissierio v o l g a t a , e x s U t

Lovanii

1 5 4 6 , A n i w c r p . 1 5 5 0 , 1590 , atque recusus i u B i -

188

1 i • Commentarius in> Epistoiam aekRomanos, cujus

Guillelroi Commentaiius

divcrsus

ejusdem

a superiore t u

Cantica canticorum , et duplex q u i d e m , uuus ab c q collectus ex scriptis S. A m b r o s i i , ataue editus ad

ad orandum formandis spiritibus, non usquequaque

calcera Operum S. A m b r o s i i , t o m . I , e d i L

inuliles appelial. _

d i c t i n . , pag. 1545-1618. I n c i p . : Non

Bene-

hic faulitatis

itidem

incentiva, sed castilatis cetebrantur mgsteria. A l t e r

L o v a n . e t Antwerpiae alque i n Biblioibecis P a i r u m

ex l i b r i s S. Gregorii papae, quem i n t e r veteruin a i i -

et edit. L u g d . 1159-1165, nec non i u l e r S. Bernartli

quot Gailiae et Belgii

Opera, t o m . Y , edit. I f a b i i l o i i i i n a e , p a j . 2 5 6 .

vulgavit Casimirus Oudinus L u g d . B a t . , 1692 , 8 * .

5. De natura et dignitate amoris divini

9

6. De contempiando Deo / i 6 * r , i t i d e m i n l e r S. Reru a r d i Qpera, toro. V , p a g . 246. H i c e n i m est q u i i n codicibus quibusdam Liber Sotiloquiorum

Scriptorura opuscula sacra,,

I n c i p . : Potest per os Dei unigenitus Fitius

desi-

gnari. De Vita S. Bernardi Uber I , desincns i n a n n u m

Dernardi

B H 3 0 , apud S u r i u m , 2 0 A u g . , et cura S. B e r n a r d i

inscribitur. 7 . De natura corporis et animce l i b r i 11, ad T h e o -

Operibus saepius edilus. Opusculura Sententiarum (2) de /ide ex S. _ i n -

philum. 8 . Disputatio Catholicorum

Patrum

conlra

Petri

gustino

9

Tboroae Blampino u t i n appendice ad u l t i -

Abatardi dogmata , l i b r i I I I , ad Hugonera a r c h i e p i -

roum S. A u g u s t i n i loiiiuro e d e r e l ,

scopum Rotbomagensero, c u m praemissa epistola ad

n a r r a t Oudiuus l o m . I I , p a g . 1438. N i b i l aulero l a l o

tradidisse

se

Gaufridum Garnotensem episcopum et ad Bernar-

invsnio i n Augustino Benediciinoruro, nisi i n appen-

duro abbalem Glaraevallensem, qua eos ad oppugnan-

dice ad toroum sextum , pag. 782 seq, MisccHaneas

daro theologiam Abaelardi b o r t a l u r , quod et ambo

sententias incerti auctotis

fecerunt. HaecGuillelrai epistola, circa a n n u m C b r i s t i

ralis potius quaro dogroatici a r g u m e n t i .

f

Guiilelmus ipse praeterea scripsisse se t e s u t u r l i -

1139 d a U , eiiaro inter S. B e r n a r d i epislolas 3 9 1 (jn

edilionibus Mabillonianis 3 2 6 ) i e g i t u r , cuin

Bernardi r e s p o n s o r i a ,

qua i l l i u s c o n s i i i u m atque

beliura De sacramento altaris, quem memorat e t i a m T r i t b e m i u s cap. 583 , e l Carolus Viscbius pag. 1 3 7 B i b l . C i s t e r c . , q u i addit etiam l i b r u m contra erro-

operaro t e s u t u r s i b i p r o b a r i . 9. Deerroribus Cuiltelmi de Conchis

f

de quo supra Q res Citberti P o r r e t a n i . A d hunc GuiUelraum n o n modo plures

p a g . 138 seq., 144 seq. et lora. I , pag. 4 0 8 . 10. Expositio

opuscuiuro breve, et m o -

in Canlica canticorum

9

opere adversus Abaelardum suscepto

quod

alio

iinperfectura

epistolas

scripsit e t ab eo accepit S. B e r n a r d u s , sed e l i a u i illi

dicavit Apologiam

suam

adversus

mooacbos

r e l i q u i t , cura venisset ad vcrba u i , 3 : Num quem

Cluuiacenses, t o m . I edit. novae, pag. 5 3 1 , et l i -

dtligit anima m$a vidistis ? l n c i p . , Os sponsi, inspi-

b r u m p e graUa et a r b i t r i o , pag. 609.

f

ratio

Chrisli.

(2) Tritberoius quoque posl Guillelroi Speeutnm fidei, e t jEnigma tiarum fidei.

NOTITIA (Uistoire tittiraire

fidei

9

roemorat

ejus l i b r u m Senten^

A i T E R A IN GUILLELMUM.

de ta France par des retigieux binddiclint, t . X I I , p . 3 1 2 . Paris, 1763,4«.)

§ I . Histoire de sa vie. Guillaumc (2*), ne de parents nobles a L i e g e , v i n t faire ses eludes h Reims avec Simon son frere. L a v i e edifianle qu*on menait a Tabbaye de Sainl-Nicaise dans ia merae v i l l e , l e s a y a n l touches Tuu e t r a u t r e , ils y embrasserent 1'eiat monastique. L e u r m e r i t e perca b i e n i d i a travers le voile dont ils s^efiorcaient t l e le c o u v r i r . T o u s d e u x furent elus abbes l'an 1119 ( 3 ) , S i m o n , de Saint-Nicolas aux Bois dans le d i o c e s e de L a o n , Guillauine , de S a l n l T b i e r r i pres de Reims. Gelui-ci n ' e U i t encore que simple etudiant a S a i n t Nicaise , l o r s q u ' i l alla v o i r p o u r l a premiere fois S. B e r n a r d , et lia avec l u i cette e t r o i t e a r a i t i e q u i d a r a toute leur vie. Guillaume a u r a i t bieu soubaiie des lors p o u v o i r se fixer aupres du s a i n l ; mais la P r o y i d e n c e A l loujours nalire dcs obstacles a ce dessein, qu*il conserva dans le coeur tant q u ' i l en jugea 1'execution possible. L a dignile a b b a l i a l e , loin d'en aflaiblir les t r a c e s , ne servit q i f a les fortifier. Inseusible a u x distinctions, i l soupirait sans cesse p o u r e t r e decbarge d'un emploi q u ' i l n'avait acceptdqu'a regreL S o n elevaUon f u t de pres suivie d'une maladie iongue e l facbeuse. L a nouvelle e n e t a n l venue a S. B e r n a n l , i i l u i envoya son frere Gerard pour 1'inviter a veuir a Clairvaux (3*), avec assurance q u ' i l y serait p r o m p t c ment delivre de tous ses roaux, ou par la raort, ou p a r une guerison parfaite. P o u r une auie attacbee a l a (T)Gatl. Chr. n o v . , t . I X . p . 187 et 610. (3) B e r u . Opp. v o i . I I , ?98.

(3*) BcriL Opp. v o l . I I , |>. 108?.

1S9

FROLEGOMENA.

190

l e r r e 1'alternati ve aurajt eo sruisrionte qtielqtie cliose d'eflfrayanl. I I n'en f u l pas de meme de G u i i l a o m e . H e b e t l sans hesiler, v i n t a Clairvaux, et y recouvna la sante sous les yeux et par la p r u k e du s a i n t abbe. Geci arriya dans ie careroe de l*an 1120. La metne aunee, et pett aprcs son retour, i l a p p r i l qne s a i n t B e r n a r d etait ltti-meme attx portes de la tnort. II r e v i n t en diligence comrae pour rectieillir ses derniers aoopirs. Mais a son arrivee les symptdmes funestes avaient d i s p a r u . L a convalescence, q u i ne se fit p a s a t t e n d r e longtemps , acheva de riissiper ses alarmes. On peut juger combien elles fureut granries par l e zele extraorriitiaire qtTil temoignail en touie renconlre pour les inte>ets d cet illustre a m i . PIus j a l o u x «lesa r e p u t a t i o n qtie lui-meme, on ne pouvail y rionner alteinte sans i u i causer la plus vive riouieur. Les r e l i g i e u x de C l t i n i censuraienl en quelques poinis la conduiie du s a i n t , uotre abbe ne l u i donna p o i n l de repos qu*il n*eul mis la main a son Apologie contre leurs reproches (4). Cet aitachetnent rie Guillatime pour la personne de ce granri homme etait fonde sur la pltis haute idee de ses lumieres et de sa v e r t u . S a i n l Bernard faisaii reciproqiicmetil un grand cas du merite de 1'abbe de S a i n l - T b i e r r i . c Gominent, d c r i v a i t - i l a 1'abbe de Cuissi (ep. 79), vous etes-voiis avise de consuiier u n e personne aussi eloignee de vous que j e le suis, ayant a votre porte Guillaume, abhe de S a i n t - T b i e r r i , cet h o m m e excellent qui j o i n l a une rare priidence et a une egale habilete raffeclion la plus sincere pour v o l r e maison? i Oger, chanoine regulier, ayant voulu s'excuser aupres du saint cTavoir communiqiiri sans son o r d r e u n e c r i t dont i l l u i a v a i i f a i i conlidence : c E h ! pourquoi, repondil l*abbe de Clairvaux (ep. 8 8 ) , m o n petit l i v r e c r a i n d r a i l - i l les yeux d'une personne a qtti j e vourirais pouvoir decouvrir le fond de m o n coetir? Vous ne connaissez pas assez mes senlimenls pour 1'ahbd tle S a i n t - T h i e r r i . J*aurais mille biens a, vous d i r e de l u i , si ies Itornes t f u n e l e t t r e roe permettaient de nfeiendre sur son sujet. > 11 prie ensuite O g e r cTaller v o i r cet a m i commun afin d*examiuer ensemhle son ouvrage et ri'y corriger ce qu*ils j t i g e r a i e n i en avoir besoin. On remarque les meroes sentimenls d*esiime et de deference dans la lettre qu*i( e c r i v i t a G u i l l a u m e l u i - m e m e ( 5 ) , pour fengager a revoir son I r a i l d De la grdce et du libre arbitre. E n f i n , ai Toti vent v o i r les effusions de coeur les plus lendres d'un a m i p a r l a n l h un arai, i l faui l i r e l a l e i l r e (ep. 85) ou i l reponri aux plaintes que Guillaume l u i a v a i i faites sur 1'indifference q u ' i l l u i supposait a son e g a n l . T e l e t a i i lc retour dc s a i n i B e m a r r i envers l'abbd de S a i n t - T h i e r r i . ^ L ' a n 4130 |es Benedictins l i u r e n t leur premier chapitre general a S a i u l M e d a r d de Soissons. Guillauine, P u n des presidents de cette assemblee, signala son zele par les sagcs regleroenis q u ' i l y l l i i a i r e . On s ' i m a g i n e r a i t qu*a son r e i o u r i l ne s*occupa qu'a Jes faire observer dans sa roaison, cependant ce f u l alors q u l l pensa plus serieusemenl que jamais a se r e l i r e r a Clairvaux. I I en e c r i v i t a saint Beruard (ep. 8 6 ) . Mats la reponse ne fut nullement favorable a ses vues. L'abhe de Clairvaux l u i manria q u ' i l persistail dans l e roc^me sentimenl ou i l savait bien q u ' i l e i a i t ; que l ' u n et l'autre ils devaient prcferer la volontri divine h ta l e u r ; qu*il ne c o u r r a i t aucun risque en suivant ce c o n s r i l , au lieu q u ' i l s*exposerait beaucoup en s a c r i ftanl a son a i i r a i t particulier le soin des ames d o n i la Providence i ' a v a i l charge. Guillaume p a r u l se rendre a c e i a v i s , et se fit eflectivement violence durant les cinq annees suivantes pour s'y c o i i f o r t i i e r ; roais a Iq fin Pamour de la vie privee triompha daus son cceur. I I abriiqua l'an 1135, ei alla se conliner, non a C l a i r v a u x , ori i l prevoyaii bieu qtie sa demarcbe ne s e r a i l point approuvee, mais a Tabbaye rie Signi riu nicme o n l r e , a u riiocese tle Reims. L a , siiivant le terooignage d'un ecrivain domestique (6), i l parlagea t o u l sor, l o i s i r e n t r e Keiude et la coniemplation. Du fond de sa retraite i i ne cessa p o i n l de veiller aux inierets de ia r e l i g i o n . Persuade qu'un solitaire, p l u s que tout a u l r e , est oblige de la defendre snivant la mesure de ses t a l e n l s , i l employa les siens avec sticces pour repousser les assauts q i f u n e nouvelle meihode de raisonner eoinmeneaii a l u i l i v r e r . Ce fiii l u i q u i sonna 1'alarme conire les aitentats d ' A b a i l a r d , q u i le m i t aux prises avec 1'abbe de C l a i r v a u x , c l q u i tlans la suiie l u i porta lui-meine les derniers coups. I I exerca sou zele aussi heureusement coiitro fPautres novaleurs de son lemps, corome on le verra dans le delail tte ses ecrits. C e s i la qtie nous reservonn a prouver q i f i l v i v a i t encore cn 1148. On n'a rien de plus precis toiichani la dale de sa u i o r l , sinou q u ' c l l e prcceda ceile de saint B e r n a r d , arrivee le 20 aout de l'an 1153. La Chronique de Signi la rapporte e n ces l e r m e s : c Guillaume s ' e u n t saintement endormi daus le Seigneur, son corps fut eiiterre dans l o c t d l t r e , pres de la porle du chapilre. i Mais qualre-vingls ans apreg sa m o r i , Giiles, I X * abbe de Signi, flt t r a n s p o r t e r ses ossemenls dans l ' i n t e r i e u r de 1'oratoire, avec cetix d*Arnotri, abbe dc Saint-Nicaise, et de G e r a r d , abbe de Florenne, el les m i t dans un sepulcre honorable, t u quadam theca honorc debilo *epee

titit (7).

{ I I . Ses icrits. L a p l u m e de Guillaume a produit un grand nombrc d*ecrils presque tous exoellents, dont i l nous' a donnd l u i - m e m e )e catalogue, sans prejudice de ceux q u i sont venus depuis qu*il Fetit dresse. IIs o n l ete recueillis p o u r la plns gratide partie daus le IV* lome de la Bibliotheque de Citeaux, imprimee a Bonne-Foiiiaiiie T a n 1669. Nous suivrons en les ddtaillant 1'ordrequ'ilsgarrient entre eux danscettccolleciion, quoique differ e n t de celui qne Cauteur leur donne, e i ou i l p a r a i t les avoir publies. I . L e traite de la Vie soiilaire en forme de l e l l r e , adresse aux Charireux riu Mont-Dieu. Ce t r a i l e , d o n t les uns ont voulu faire hoiineiir a s a i u i Bernard, les auires au venerable Guigues, appariienl reellenieni a n o t r e auleur. Nous ne repeterons point i c i les inoyens q u i ont ete employes poiir etablir ce poiiit de c r i i i q u e . On a pareillement f a i i v o i r que la date de l*ouvrage ne peut devancer l'an 1144, puisque le p r o iogite s'adresse a i l a i m o n p r i e u r du Mont-Dieu, q u i succeda cetie annee a Geoffroi. Dans ce prologue, G u i l l a u m e dcclare q i f e n composant son ouvrage i l a eu inoins en vue le corps des s o l i u i r e s de cette u u i i s o n , t r o p e^claires, selou l u i , pour avoir besoiit de ses lumicres, qtte son frere Eiienne, l ' u n ri'eulre e u x , et saqs doute le plus jetine. I I fait eiisuite i^eutiroeration tles livres q t f i l avait composcs jusqu'alors et rioni i l l e u r conseille la leciure Cei a r i i c l e m a u q u e , a la vcrilri , dans quelques exemplaires m a n u s c r i t s ; mais corome i l se renconlre dans les plus anciens, rien ifoblige a lc rejeter a l i t r e de fotirrure. C e s t la r e roarqoe de D . M a h i l l o n , q u i a fait reparailre ce prologue eutier, avec ie t r a i i e , parroi ies ceuvres supposees l i e saint B e r n a r d (8). L e corps de fouvrage est partage, dans la Biblioth&que de Citeaux en trente-deux chapitres, que D . Maf

v

9

1

4) B e r n . Opp. v o l . I , n . 5 i 7 .

(7) Chron. Signiac.

5) lbid.

ifii t k r u . Opy. v o l . I I , p. 135-

9

p . 603.

( I I fait v o i r ensuite qu'une sociele naissaute ne saurait p r a t i q u e r ses devoirs avec t r o p de ferveur, parce q o e son exemple d o i t servir de regle a la poste>ite\ E n t r a n t dans le detail des ohligalions monastiques, i l dislingue t r o i s elats de la vie du clottre : P a n i m a l , le raisonnable et le s p i r i l u e l . Le premier est celui des commencanls; le second, de ceux qtii sont avances dans la v e r t u ; le troisieme, des parfaits. T o u t ce que d i l Guillaume sur chacun de ces etats, qni font lo partage de son l i v r e , est a d m i r a b l e , et perdrait t r o p a etre abrege. Nous renvoyons a 1'ouvrage metne les lectetirs curieux de s ' i n s l r u i r e et de s'edifier. En parlant de la forme des cellules, notre auteur fait tine sortie snr celles d u M o n l D i e u , t r o p somptuenses, a son gre, e l t r o p peti conformes a 1'esprit de pauvrele. I I conscille de les d e t r u i r e , o u . d e n changer l a destination, en les reservant p o u r loger les malades. Gerson, dans son sermon de la Cine, pense qu'on doit l i r e avec precaulion ce que Gttillatime avance touchanl la ressemblance de 1'homme jtiste avec Dieu. Mais on n'apercoit dans cet e m l r o i i que le langage coramun desroysliques, et i'on sait assez qne leurs expressions ue doivent pas loiijonrs etre prises a la l e i t r e . Ce traite se rencontre dans toutes les editions de saint Bernard. 11 est de plus a la tete dn V I * volome de la Bibliotheque de CUeaux. Enfin, on le voit a la suite de la Regle de s a i n l Benok avec Popuscnle d o Hugues de S a i n t - V i c l o r De modo orandi dans u n volume t n - 8 * , publie chez Bade Ascensius, a P a r i s , Pau 1521 (9). Pour le m e t l r e a la portee deceux q u i n'entendaient point la langue latine, on en donna, dea le siecle ineme de Pauleur, une traduction francaise, dont on conserve un exemplaire manuscrit dans l a hibliotheque des Jesuites du noviciat de Paris. M . Le Beuf en a ptiblie le commencement dans le X V I I * v o lume des Memoires de PAcademie des Belles-Letlres (p. 721). Gette t r a d u c t i o n est vratsemblableraent l a roeme que celle que D. Martene d i t avoir vue p a r m i les manuscrits de la Ghartreuse «tti Mont-Dieu ( 1 0 ) . Dans le dernier siecle le sieur L a m i fit une nouvelle t r a d u c l i o n de ce t r a i l e , q u i fut tres-bien a c c u e i l l i e , et dont i l y a deux editions a Paris, la premiere en 1 6 5 1 , chez A n l . V i l r e , la seconde en 1056, cbez P i e r r e le Petit. L'uoe et Pautre sont en u n volume t?i-12, q u i comprend de plus deux e c r i l s de saint B e r n a r d rois en francais par le meme t r a d u c t e u r ; savoir, celui de la Conversion des mceurs et le t r a i t d des Commande» ments et «4e la Dispense. Dans ttne disserlation q u i sert de preface a ce recueil, on s'eflbrce, mais s u r dea raisousfrivoles,de revendiquer Pouvragequi irousoccupeaPierrc,abbe deGelles,etdepuisevequedeGbaHresw I I . Un recueil de Miaitations, au nombre de douze, sur divers sujets de piete. Gnillanme, p a r i a n t l u i meme de ces Miditations dans le prologue d u precedent t r a i t e , d i l qu'elles sont utiles pour former Pesprit des moines a la priere. Ge jtigemeut ne d i t r i e n de t r o p : Pestime qtPon a totijours faite dc cet ouvrage est atlestee par la mulliplicite des e i i t i o n s . I I parut pour la pretniere fois a P a r i s , sous le nom de S. B e r n a r d , en U 9 9 , chez Gcorge M i t h e l i u s , en un volume i n - 8 * . Depttis i l ftit remis sous presse a L o u v a i n , t n - 1 6 , avec les Midiiations de Guigues, en 1546; a Anvers en 1 5 5 0 , 1589, 1 5 9 0 ; a Paris en 1600. Noovelles edilious dans toutes les grandes Bibtiothiques des Plrts, y compris celle de L y o n , au vingt-deuxidme lome de laquelle i l se trouve, sans parlei de la Bibliotfieque de CUeaux. Nous remarquerons encore qu'ellea o n l ete misescn francais par Jean G u i t o t , et publiees sous le n o m de S. B e r u a r d , a Rouen, Pan 1627, e n u n voluine t?t-16, a la suite des Miditations attribuees a S. Augustin et de celles de S. Anselrae. I I I . U n l i v r e De la maniere de eontempter Dieu. Les anciennes editions de S. B e r n a r d , d'apres quelqoea roanuscrits, le donnent a ce Pere sous le titre de Livre des sotiloques. L'oditeur de la Bibliotheque de C l leatix Pa reslitue le premier a Pabbe de S a i n t - T h i e r r i ; mais Prxemplaire sur leqtiel i l Pa publid n'etait p a a e m i e r . Dom Mabillon en a donne depuis une edition complete parrai les ceuvres supposees de S. B e r n a r d (10*). L'ouvrage est compose de div c h a p i t r e s , q u i roulent u n i q u e m e n l sur les caracteres de P a m o u r d i v i u . I / a u t c u r y debite une s p i r i l u a l i t e tres-deliee, et neanmoius tres-soiide. On v o i l q u ' i l a p r i s p o t i r inodele les Confessions e l les Solitoques de S. A u g u s l i n . Nous nous contenterons d'extraire de ce i i v r e les paroles stiivantes, oh Pon marque energiqtiement la difference des vertus du paganisme et de celles des chrdiiens. « Les philosophes, Seigneur, out aulrefois cultive la justice e l par u u raouvemeot d ' a m o u r et par la pratique des oeuvres qu'elle p r e s c r i t ; jusque-la qu'ils disaient eux-meines de ccs oenvrcs : Les, bons haissent le pichi par amour de la vertu. Cependant ils sont convaincus de n*avoir pas aime v e r i t a b l e tnent la j u s t i c e , parce qu'ils ne vous o n t p a s c o n n u , vous q u i etes la source et Porigine de la vraie j u s t i c e , vous a q u i elle doit etre rapponee comme a sa derniere fln, vous, en un m o t , sans leqnel toutes nos j u s l i ces sont comrae les choses les plus souillees. Ces horames, en effel, n'avaient point la foi q u i opere p a r la c h a r i t e , quoiqu'ils lisseut parade d'un certain amour du b i e n , et qtie quelques-unes de leurs oeuvres ftissent conformes attx loix de Phonnelete. Mais comrae elles ne p a r t a i c n l point d u principe de la v r a i e j u s t i c e , n i ne lendaient a la fin de cette uteme j u s l i c e , ces hoinmes s'egaraieut avec d'autant moins d e ressource qu'ils couraient avec plus d'ardeur bors de la voie. Car la voie u n i q u e , Pere t o u t - p u i s s a i i t , c'cst votre Christ q u i a d i t l u i - m c u i e : Je suis ta voie ia viritd et ta vie ( I I ) . $

f

y

(9) On voit a Pabbaye de la Coitture du Mans ttn exemplaire parfailemenl coufonne a c c i u i - c i , datc de Pan 1519. I I y a bien de Papparence qtPils u'apparlieunent point a deux edilions differenles. (10) Voy. / i / . , p. 115. (10*) B e r n . Opp , v o i . U. p. 233. (11) Philosophi iiiumli hitjus olira eam (juslifiant) coluertiiit, et affectu amoris et effeclu operis, i n lanluiuutdicereturabcisdeeis:

Qdcrunt peccare boni virtutis amore.

Sed convincuntur j u s t i t i a m non amasse q u l a non noverunt te, a quo fons et origo, et i n q u e m fiuis et recursus verae justitise, et sine quo omues justiliae b o m i n u m sicut pannus menstruatap. N o n e n i m habebant fidem quse per diieciioiieui o p e r a l t t r , licet affcctattim queradam amorera e t o p c r a q u c d a m haberent honestalis; quae quia a fonle verae justitias non p r o d i b a n l , et ad verae justiti.e llneni non i h a n t , tanto desperatius e r r a b a n l , quanto fortius e x t r a viam currebanl. Via e n i m , Pater, Christus ttius q u i

d i x i t : Ego sum via, veritas et rita.

195

PROLEGOME.NA.

104

IV. L e i r a h e de la nature et de la digniti de J'amonr. C e s l une suile de Pouvrage preceoent I I est riisiribne en v i n g l chapilres dans la Bibliothcque ds Citeaux, et en quinze daus la uouvelle eMilion de saint Bernard (12). L ' a u t e u r y montre en quelle nianiere et par quels degres on p e u l s'eiever jusqu'a la perfection de 1'amour en cetle vie. On ie rencontre aussi daus loutes les dditions de S. B e r n a r d , a commencer par Pedilion de Jean Tiraqueau. V. La phytique du corps et deVame, ou t r a i i e de la counaissance de soi-meme. Guillaume d i t lui-riieme q i f i l avail divisc cet e c r i l en deux parties sotis le nom rie Theophile. La premierc traite de la s l r u c t n r e du corps h u m a i n : c'est u n ahroge tranalomie assez superficiel. On y voit qtie les physiciens d*aIors c o m plaietil deux c e n l quaraute et uu os dans le corps de r h o m m e , sept paires de nerfs qui p a r t e n l du cerveau, l i t n t e et uue paires et un i m p a i r qtii pretiuent lettr racine daus la nuque du col. I/auietir, dans la seconde parlie q u i concerne la physique de Pame, dit que les heles semblent agir par iin mouvemeiit volonlaire, mais que la raison parfaite ne se reucontre qtie dans l'homme, que Pame differe des sens, qu'elle est tout eniiere en chaque partie dti c o r p s , qtfelle a ete creee a Pimage de D i e u , que les vices qui sont en elle n appartiennenl poiut a sa n.tliire p r i m i : i v e , quoiqu'ils formeut celle des betes; qtfelle est faite pour user des creaturcs ei j o u i r de Dieu seul. I I explique ce que c e s t que la reclitude ri*espril. II fait consisler la riifference de Patne heureiise e l de 1 ame malheureuse en cetle vie, dans la difference de son amour. I I finit par iine peinttire touchame riu bouheur ries saints e l des miseres des damnes. V I . L e Miroir de la foi. C e s t , a proprement parler, tin traite* ries Irois verlus theologales. Ces v e r l u s , dii Paule.ur, ne viennent poiut de nous; elles sonl 1'ouvrage de la grace. < Si donc vous voulez le bien, • 6 h o m m e ! et si vofts croyez comme i l f a u l , cela ne depend n i de votre volonle, n i de volre course, mais < de la inisciicorde de Dieu. II est vrai que si vous ne voulez p a s c r o i r e , vous ne croyez pas; e i que vous i croyez, si vous le voiricz : inais vous ne croirez j a m a i s , si la grace ne vous p r e v i e n t ; parce que persoune < ne vieut au F i l s , a moius que le Pere ne 1'allire. E t comment P a t l i r e - t - i l ? Eu c r e a n l en l u i cetle volonte < l i b r e par laquelle i l veut l i b r e m e n l ce q u ' i l v e u t ; ce q u i fait que le bien q i f i l veul appartient a sa vo-> < lonte (13).» V I I . VEnigme de la [oi. L'excellence et la simplicite de ia foi sont 1'objet de cel e c r i l . Guillaume avoue qne cette foi se trouve bieu plus berissee de d i f l k i i l i e s rians les ecrits des SS. docteurs que dans les divines K r r i l u r e s . < Je iie vois point dans celles-ci, d i t - i l , le noin de T r i u i l e ; j e i f y trouve point que le Pere, le Fils et ie Saint-Esprit ue font qti i i n , si ce n*est dans r e p l l r e de S. Jean, o i i i l est d i t : 11 yen a trois qni rendeni timoiguage dam le ciel, le Pere, le Verbe, et le Saint-Esprit; et ces trois ne font qiiun. Mais cela ne se renconire point dans l'ancieune version. Je ne parle au reste que ries noms, e l nullemenl ries cboses qu*ih> e x p r i m e n t , car les Ecritures attestent que Dieu le P e r e , Dieu le F i l s , e l Dieu le Sainl-Esprit, ne fout qu*un seul Dieu. Mais elles ne parlent point de trois personnes dans la DivinitC; elles ne f o n l pareillenient aucutte mention de leurs relations, n i du fameux Consubstaniiel, e l oVaulres semhlables mols qtie la necessite de repousser les nouveaules des heretiques a oblige ri'imaginer. Car j e suis bieu assore que saus cela les Peres s'en seraietit abstenus. Mais j e respecte et recois ces expressions coinine le signal de la f o i . » L Auteur coutinue daus Ja suile du l i v r e k discourir sur le myslere dc la T r i n i l e , q u ' i l explique d*une ntaniere fort orthodoxe, et beaucoup plus claire que Jes raisonnements subtiis ries scola9tiques de sou lemps s u r c e mystere. V I I I . Les livfes d'Abailard etant tombes enlre les mains de Guiliaume f a n 1139, fl fut exlremement cboque de la doctrine q i f i l s renfermaient, et p r i t aussilOl la plume pour les reftiter. I I ariressa son o u vrage a Geoflroi, eveque de Cbartres, et a S. B e r n a r d , par une lettre ecrile de ce style paihetique et veb e m e n t , q u i jainais n est mieux employe que pour la defeuse rie la religion. < C e s l , leur d i l - i l , avec tine r x t r e i n e coufusion que j e me vois force par votre siieuce et celtti de lous les a n l r e s , de vous patier d'uue aifaire importante qui iuteresse lous les lideles en c o m m u n . Etait-ce a un hominc de neant tei que j e le suis, a vous prevenir , vous q u i etes mes seigneurs et n.es Peres ?Mais d'un autre cdie , comment puis-je me t a i r e 4 la vue tles dangers que c o u r t , sans que personne s*y oppose, la foi rie nolre cominune esperance ; cette f o i , d i s - j e , que Jestis-Cbrist a scellee de son propre sang, pour la defeuse de laquelle les apdtres e l U s m a r i y r s o n l verse le l e u r , que les veilles et les travaux des SS. docteurs o n t irausmise pure et s a i u taclte au siecle malheureux oii nous vivons. O t i i , j e seche de riouleur au dedans de m o i - i i t e m e ; et le saisissement de mon coeur est l e l , qtie pour le soulager i l faul que j'eleve ma voix en faveur ri uue cause d o n t j e nfestimerais lieureux ri*etre la v i c t i m e , s*il e t a i i necessaire , et si 1'occasion s'en presentait. Ne vous imagiuez p a s q u ' i l soit question ici rie bagalelles : la foi rie la sa.me T r i u i l e , la personneriu Medialeur ceUe dti S a i n t - E s p r i t , la grace rie D i e u , le Sacrement rie nolre reriemplion , voila les objels q u i sout en p d r t l . P i e r r e A b a i l a r d recommence a enseigner c t a ecrire des nouveautes. Ses L i v r e s passenl les mers i l s v o n l au dela des Alpes, iis votent de province eu p r o v i n c e , de royaume en royaume. Partout ils sont v a n l e s avec enlbousiasme et defeurius i m p u n ^ m e n t , jusques-ia qu'ils sont eslimes , d i t - o n , a ia Cour do B o m e . Je vo is le dis donc a votis et a toote 1'Eglise, le silence ou vous demeurez peut devenir funeste. Elt q o o i ! nous comptons pour rien celle foi pour iat|uelle nous avons renonce a nous^memes. L a c r a i n i e d'offlenser un homme accredile b a n u i l de nos coeurs celle d*offenser Dieu. Je vous le r e p e t e , prevenez le m a l , landis q u i l ne fatt qtfeclore : car si vous le laissez c r o i t r e , votis ne serez plus en etal de le r c p r i m e r . I I esi temps de vous delaiiler les motifs de inon apprehensiou. » I I rapporte ensuile les e r r e u r s ri'Abailarri, qo*il partage en treize chefs, q u i sont ies memes que fouriroya ie couciie de Sens. I I proteste en iinissant qu*ii n ' e n veut qu'a ces e r r e u r s , et nullemenl a la personne de 1'auleur q u ' i l a aime ci-devant et q u ' i l v o o d r a i t encore pouvoir aimer ; Dilexi ego eum et diligere vellem, Deus testis est ; sed in causa hae nema umquam mihi proximus erit vel amicus. V i e n l aprcs cela ie t r a i l e dans lequel i i refute en particulier chacune de cea erreurs. I I a ponr t i l r e : Dispute des Peres catholiques contre les dogmes de Pierre Abaitard. Nous n'endonneronspointranalyse,parce que lesraisoiis q u ' i l r e n f e r m e o n l ete c k l e v a n t empioyees dans l'examen de la d o c t r i n e d'Abailard. f

f

La l e u r e de Guiliaume se trouve p a r m i celles de S. Bernard avec la rtiponse de ce saint, dans les editions (11) B e f n . Opp., v o l . I I , p . 2 i 3 . (13) Non ergo volentis neque currcntis, sed miserentisesl Dei quod beue vis, o homo! et quod credis. E

G U i L L E L M l ABBATIS

$15

S. THEODORIGl

2t6

A i u paradiso luo o l i m ine creasses, ipsuraque l i g m i t u

MEDITATIO IV. Orandi donum petu statum tuum priorem, ac ' timam soluudinem suam describU.

novit

%

viiae i n possessionem

m i b i j u r i s perpetui donasses,

voluisti vel permisisit, u t etiam ad f r u c l u m

M i s e r a l o r e l misericors, D o m i n e , patiens e l m u l -

ligni

scientiae b o u i et mali nianum miUerem (Gen. u , I U ) ,

t u u i misericors; suavjs e s , D o m i n c , u u i v e r s i s , et

I I | quasi b o u o r u m ineorum i n l c r i o r u m

iniserationes luae super omnia opera

(Ptal.

e x p e r i r e r , quid foris possem, Eva mea, carnc ntea,

C X L I V ) . Horlaris n o s , D o m i n e , et t u , et per tuos

iti boc conseulieiile. Gustavi, e l v i d i nou suavitateui

tua

perlaesus,

Spiritus sauc us t u u s , u t oremus et vigilemiis i n o r a -

ttiam, seri confusioiiem meam, u l viderem uie esse,

Uone. Hortaris n o s , et doces sicut p i u s , sicut mise-

cujus t u r p i l u d o velamento e g e r e l : ciijus nuditas a

sigiUum et aes coroparamus sapientiam divinam e t

Haec est nova novi tbeologi tbeologia de P a t r e et

polenUam, scilicet u t hoc sit iUa sapientia ad i l l a m

F i l i o , sanctam Ghristianae fidei s i m p l i c i l a t e m alte-

p o t e n t i a m , quod est aereum s i g i i i u m ad aes, o I s r a e i ,

nis vestiens

j a m Doroinus Deus tuus Deus unus non e s t , i n q u o

exuviis

reluctantein, e l

obscuriorem

elficiens, d u m n i l i t u r facere clariorero. Gum e t c n i i a

majus et roinus e s t , scilicet ejusroodi potentia a d

in

T r i n i i a t i s pro P a i r e et FiUo p r o d u c u n t u r

p o t e n t i a r o , F i l i u s ad P a t r e m , cujusmodi est ad t o -

nobis potentia gerendi ac discernendi, et de ea p o -

l u m aes, aes q u o d d a m , ad genus stium animal q u o d -

fide

tentia gerendi polentia discernendi, tanqnam

filius

d a m ; pars ad t o t t i m , materiaturo ad roaleriam. I l o c

de patre species de g e n e r e , m a t e r i a l u m de

roaie-

e n i m est quod d i c i t q u i a , curo sapieniia sit quaedani

r i a , quasi cacophaton v i d e i u r ingerere auribus fide-

p o i e n i i a , sicut aereum s i g i l l u m est aes

i i u m ipsa novitas tam v e r b o r u m quam sensuum, et,

Uquet profecto divinaro sapientiaro ex divina p o t e n -

quoddam,

tia esse suuro babere , ad eam videlicet s i m i l i t u d i b o n o r u m euphonia nominuro aroissa, ipsS quasi r e s i n e m , qua sigillum aereum ex aere esse d i c i t u r , quod l i l ab iutellectu, scilicet quia non suis agitur i n s l r u m e n t i s , et cotnmuni artificio subjici dedignatur D i n q u i t , < s i c u t ; dWina m a t e r i a . Haec, i n q u a m , sunt verba, et iste 1

e s l sensus

roagislri

Petri de generatione F i l i i D c i ,

u

u m ad aereum sigilluro q u a m ad alia se h a b e t ;

et

qui

animal U m ad b o m i n e m , quam ad a l i a ; sic et d i v i n a

d k e b a t : Generatioutm ejue gui$ enarrakit f (l$a.

potenUa t a m ad operandum q u a m ad disceruendu»

Ex utero, a i t Deus P a l e r , ante tueifemm geuui

se habet, > o t subaudiamus quod n o n babet sapien-

aic e n a r r a t eam q u a m inenarrabiiem potabat im.)

te (P$at. c i x ) . U t e r u m i l l u m bomines Dei ioquenles

Ua, quae non est nisi quaedam p o t e n t i a ,

i n sptritu Dei i n i e r p r c i a r i solebant i m p e r s c r u t a b i l e

discernendi. D i t i o r ergo esi Pater poientia q u a m

secretum Patris D e i , de quo ab aelerno genilus est

FUius sapientia, q u i d i c i l : c

FIUus Dei. Sed secretura i l l u d j a r o secretum n o n

P a l e r , mea sunt (Joan.

e s t ; qnod humanis rationibus t a m p e r v i u m f a c t u m est. M i r o r autem v e b e m e n t e r , h o m i n e m

aiiquid

videlieet

Oronia quae habet

xv). >

Deinde docens q u i d s i t quod significet i l l a F i l i i de P a t r e , et ipsam quippe

generatio

significativam

scientem, i n essentia summae ac simplicissimae u n i -

poUus quam r e a i e m ,

taUs genuset species, qnae non n i s i ex diflerenUbus

noroina gignentis et g e n i t i , boc est P a t r i s e t F i i i i ;

p n e d i c a n t u r , sive

subsequitur e l dicit : c Sicut aereum sigiUum da

roaicriam

et m a t c r i a j u m , quas

astruere n i t i u t r , sicut ipsa

157

DISPCTATIO A t

ipta aeris sobstantia v e l essenUa d i c i t u r esse, c u m

. AB.£LA11DL!I.

258

magis secondum

ipsum

c h a r i t a U i aJTectom, sive

esse videlicet tereura s i g i l l u m s i t e s s e aesquoddam;

efleclu, acctpienda est. C h a r i u s autero, teste bcato

etesse b o m i n e m , boc est aniroal ralionaie m o r t a l e ,

Gregorio, roinus q u a m i n t e r duds haberi non potest.

sitesse

Neroo e n i m , a i l , ad semeUpsum habere c h a r i u t e m

ammal

quoddain, i t a d i r i u a sapientia

de

s u b s u n t i a divinae potentiae d i c i t u r esse, curo videli»

d i c i t u r , sed dilecUone se i n a l t e r o m e x t e n d i t , u t

eet esse u m e o t i a m , boc est, p o t e n t i a » d i s c e r n e n -

ehariiasesse possit. Procodere ergo Dei est sese i o

d i , sSt esse poteatiam quamdaro. » Derade qoasi * coociudit, sed exinconcessis, e t d i c i t : t E t h o c e s t

aliquam r e m per aflectuin c h a r i u U s e x U n d e r e , u t eam

videlicet

quodammodo

diligat, ac se ei per

F i l i u m de s u b s u n t i a Patris esse, sive genituin esse,

amorem conjungat.

sicut d i c u n l p h i l o s o p h i , species ex genere g i g n i ,

Spiritus sanctus ex Patre s i t , hic quidem g e n i t u s ,

C u m i u q u e tam F i l i u s q t i a m

slve c r e a r i . > E x his omnibus q u i d j u d i c e n t a l i i , v i -

i l l e procetlens, diflert i n eo processio a generationc,

d e r i n t i p s i : sed nobis v i d e t u r qnoniam quod s u b -

qood is q u i gnneratur ex ipsa P a l r i s substantia est,

sisientes et plenas persooas, quas Graeci hyposuses

c u m i p s a , u i d i c l t n n e s t , sapientia ipsum esse ha

wwrrow

beat, u t sit qttaedain potentia : ipse vero c h a r i t a t i s

v o c a n t , coaequales sibi

per o r o n i a , et

consimiles e t c o n s u b s u n t i a l e s , i n potentiaro et se-

aflectus

mipotentiaro extenuare n i t i t u r , q u a n l u m ad destru-

poienliam

etionem personarum Sabellianum e s t ; q u a n t u m ad

potentia,

d i s s i m i l i t u d i u e m et i r o p a r i l i u t e r o , hoc i n senteiitiam

ex

A r i i pedibos i r e est. Sed

quamvis ejusdem sit substanUae c u m P a l r e et F i l i o ,

baereses istae antiquae et

ipsa

magis ad bcnignitalem a n i m i , quam ad attineat. Filius Patris

Uqde

ex P a t r e substantia

bene

sapieulia,

esse d i c i t u r , boc esse;

Spirilus

ex est,

vero,

vetostissimae veterum sunt. Quod autem bomo d i a -

e t i a m T r i u i t a s ipsa hotnousion

lecticus sic agit de

unins subsUntiae pracdicatur, m i n i m e tanien est ex

Deo

P a l r e ac F i l i o , sicut de

onoov*tov, i d est

materia et m a t e r i a t o , c u m liujusinodi ontnia longe

subsUnlia P a l r i s et F i l i i , quod esset ipsum ex P a l r a

ab i l l a s n b s u n l i a s i n t ; et quod F i l i u m ex

Patre,

F i l i o q u e g i g n i ; sed magis ab ipsis habel procedere :

quasispeciem praedicat ex g e n e r e , baec nova haere-

quod est Deuro se per cbaritatem ad alteruro cxten •

sis prorsus et p r o p r i a ejus e s t , et i n h o c , sicut de

dcre

Paulo dicebant Athenienses, i p s e , u t m i t i u s loqua-

esse p o t e s t ; sed a l l e r i . T u n c vero Deus q u i n u l l i u s

Nemo e n i m sibi ipsi beniguus

in

i n d i g e t , i n se per henignilatein r e r o a n e r e t , si s i b i

x v u ) . U b i enim j a m T r i n i u s Deus?Ubi

benignus esse p o s s e t , aUquod s i b i bcueficiuro i u i -

m u r , uovorum m u n d o (Act.

quodaroinodo.

deorum

annunliator

apparuit

personae gignentis et g e n i t i , et ab utroque procedent i s ? U b i u n i t a s , de qua d i c i t V e r i U s : Ego et uuum sumut f (Joan.

x.) E t e n i m destructio

pendcndo. >

Pater

Haecest tbeologia magistri P e t r i de S p i r i t u sanclo;

perso-

hoc de eo p r a e d i c a t : et u t i n a m non c o n l r a eurol A d

n a r u m , d e s t r u i t i n Deo T r i n i U t e m ; d i s i i m i l i l u d o

l i b i l u r o suum suntmae sibi essentiae f o r m a t efligiem;

m a j o r i s et m i n o r i s u n i u t e r o . Deus s c i e n t i a r u m ,

a f o r m a vero fidei ab apostolis t r a d i u , a S p t r i t u

l u d c x conscientiariim, t u scis, l u vides quod m a i l e m

sanclo per ipsos f o r m a u et omnibus

me i u verbis ejus e r r a r e quam ipsum i n fide, sed

fidelibos

commendaU

, aufert quae v u l t , apponit quae v u l t , o o v a

de verbis ejus, nisi alius me doceat, meo sensu sa-

faciens o m n i a , nova v e r b a , nova d o g r o a u , q u o r u m

u i d r e m inteiiectum nequeo eliqoare.

nonnisi ipse sibi aoctor est. Cavendom autem quod

CAPUT

quasi i m p r o p r i i s sublalis de fide sacris n o m i n i b u i

IV.

Jaro ad S p i r i t u m sanctum v e n i a m u s , q u i n potius

Patris et F i l i i et Spiritus s a n c t i , credentes sibi p r i m o

fpse veniat i n n o s , nec de se aliena nos sapere p a -

i r r e U r e n i l i t u r ratioue n o m i n u m a l i o r u m , q u o r u m

t l a t u r , sed per omnia nos faciat consentire v e r i t a t i

quasi r a t i o n a b i l i conseqoentia inducat eos i n n o v i -

s p i r i l u s v e r i u t i s . De quo p l u r i m a quae d i c i t u l i n a m

l a t e m sensuum suoruro. Si e n i m secundum regulas

n o n d i c e r e l , u t i n a m saltero contra semetipsum n o n

et forman fidei, et evangelicam e l aposlolicam d i s c i -

a c r i b e r e t . I n eis siquidem quae praemissa s u n t , t a -

p l i n a m , agatur de Patre, et F i l i o , et S p i r i t u sancto,

m e t s i dicat saepe quod oflendit; u m e n aiiud et a l i u d

, quae nobis nomina ipsa V e r i U s d i c i a v i t c u m d i x i t :

d i c e o d o , dat

quodanunodo

i n t e l l i g i , n o n se

ex

c Baptizantes i n noroine P a l r i s et F i l i i , e t S p i r i t u s

d i f l i n i t o dicere quod d i c i t . Hic autem absque o m n i

sancti (Matth.

veiamenio

fides et intellectus u n i t a t i s uno v e r i u U s radio d i s s i -

simulationis U m

libere c u r r i t senten-

x x v m ) , > repenle i n d i v i n a essentia

t h , u t o m n i n o e t l a m defendere veiie videatur q u o d

pat o m n e m hanc undecunque

c f i c i t . D i c i t e r g o : t S p i r i t u s quasi a spirando d i c t u s .

e r r o r i s . Sicut e n i m j a m

U n d e et V e r i l a s d i c i t : S p i r i t u s u b i v u l t s p i r a t . E t

praedicamus P a t r e m , et F i l i u m , et

P r o p b e U convenienti m c U p h o r a s p i r i t u m D o m i n i

c t u m , expriroimus v e r i u t e r o T r i n i u U s , c u m vero

chsUnguens s p i r i t u m o r i s ejus ipsum appeiial

caUgtnem eum

Spirituro s a n -

a d j i c i m u s , Deos P a t e r , Deus F i l i u s , Deos S p i r i t u e

ex

aanctus, fldes i n d u b l u u d e l u t l s format i n cordibus

P a t r e e t FLUo, poiins qaam g i g n i , declaratur.

nostris v e r i u t e m sommae et i a d i v i d u a . a n i u t i s . N o l o

XXXJI ) ; Bao

{PeaL

coHecum

supra d i c t u m est,

ideoqoe ipso

iromine soo

procedere

Banigniiaa quippe i p s a , quae hoc n o m i n e d e c l a r a -

ergo recedere a nomine

t a r , n o n est i n Deo potenUa sive sapientta, c u m

s u m , i n qoo ChrisUanus sum designatus; nec p r o r -

videlicet

esse, non sit i n aliquo

sus l o q u i scio de Deo, sive a o d i r e , sive iutelligero

potenlem esse, sive saplentem, sed baec sjus b o n i u s

a l i q m d , nisi i n nomine P a t r i s , et F U i i , et S p i r i t u a

i p s u m benignom

bono,

i n quo

baptizatas

fS9

GUiLLELMl

A B B A T I S S.

m

THEODORlCI

sancti. De poleutia vero i n Deo, sivc sapientia, sive A d i v i r i i l a Patre e l F i l i o S p i r i t u m sanclum. Cum e n i m b e i i i g u i l a t e , boc t o l u m crcdo et certus s u m ,

quod

d i c i t quia benignilas Dei, quae sancli Spiritus n o *

oinnipotens Deus Pater, omnipotens F i i i u s , oranipo-

mine declaratur, non sit i n Deo potcntia a l i q u a ,

tens S p i r i t u s sanctus; et sicut ipse dicere

sicut ad plenam potentiam quac Pater est, FHiuf

solel,

dmnisapiens Pater, omnisapiens F i l i u s , omnisapiens

quaedam potentia est, q u i d boc est dicere, n i s i q u o d

Spiritus s a n c t u s , omnibenignus P a t e r , o m n i b e n i -

F i l i u s quidem ejusdem

gnus F i l i u s , omnibenignus S p i r i l u s s a n c t u s ; h i tres

quodammodo, quod S p i i i l u s sanctos n o n est u l l 6

u n u m s t i n l , unus p o i c n s , unus sr»r»iens, unus bonus

modo, q u i non polentia, sed benignitas esl? P a l r i a

Deus, qui cst bencdictus i n saccula. De scmipotentia

e n i m substantia potenlia tam gereudi quam discer-

c u m Patre substantiae s i l

r e r o i n D c o , quam ipse dicit csse i n F i l i o ; et nulla

nendi est, c u i F i l i u s sapientia, hoc est potcntia d i s -

p o l c n l i a , quain prardicat i n S p i r i l u s a n c t o , tam

cernendi, sicut semi-potentia

proctil semper s i t , quod d i c i t , a corde m e o , qtiam

manca qtiadam bealitudine, tamen utcunque c o n -

ad p o t e n l i a m ,

licet

p r o c u l esse conslat ab omuipotente Dco. U t ergo ad

substantialis est, Sanctus vero Spirilus c u m [ n u l l a

ea qure d i c i l de S p i r i t u sancto rcspondeamus quod

prorsus potentia s i t , a divinae gloria consubslanliali*

ipse dederit S p i r i l u s sanctus, p r i m o de ipso ejus

tatis penilus alienus est. Unde etiam sequitur e t

nomine dicamus : < S p i r i t u s , a i t , sanctus a spirando B d i c i t : i Sed bacc ejus bouitas magis secundum ipsum dictus est. Unde et Dominus dicit : < S p i r i t u s ubi c h a r i l a t i s affecturo sive eflcclum, accipienda. esL • v u l t spirat (Joan. n i ) . > Et propheta congruenti IIoc est dicere. Quia processio S p i r i t u s sancli, sive nielaphora s p i n l u m D o m i n i distinguens, s p i r i l u i n eum o r i s D o m i n i

appellat d i c e n s :

o r i s ejus omnis v i r t u s eorum (Ptal.

< E t spiritu

xxxn). >

Nos ergo dicimus quod a Pairious

potius Dei, qua secundum suae c h a r i t a l i s affectum, q u i S p i r i t u s sanctus est, i n creaturam suam procedit Deus, non l a m substatitialis est, q u a m

accepimus,

affectualis.

lude est quod s e q u i t u r : < Cbaritasautem, teste beato

tciiicet qttod a s u b t i i i o r i natura e l d i g n i o r i Deus s p i -

Gregorio, m i n u s quam i n l e r duos haberi non potest.

r i t u s dictus e s t , dicente Domiuo : < Deus spiritus

Nemo c n i m , > i n q u i t , < a d semetipsum c h a r i t a l e n i

e * l (Joan.

iv).> Cum ergo Paler eliam sit 6pirilus, e l

babere d i c i t u r , sed dilectione se i n alterum extenriit,

s a n c t u s ; F i l i u s quoque s p i r i t u s , e l sanclus, o p o r i u i t

u t charitas csse possil. Procedere ergo Dei est sese

censeri aliquo nomiue quod commune essel ambo-

i n aliqnam rem per affectum charitatis quodaminodo

r u i n , i p s u n i , q u i communis e s t , et commuiiitas est

extendere, u t eam d i l i g a t , ac se e i per o m o r e i n

a m b o r u m ; c t commune a m b o r u m , qtiidquid c o m -

conjungat. > Et post pauca : < Nemo, i i n q u i t , « s i b i

c l os- Q ipsi bcnignus esse potcst, sed a l l e r i . T u n c v e r o Dcus, qui nullius indiget, i n se per beiiignitatem c u l u i n , b o n i u s , suavilas et gaudiuin, et u t totum niune

est eorum ;

charilas,

amplexus

concluriam, cilviiiitas a m b o r u m . Quod non ego ex

r e m a n c r e t , si sibi benignus esse possct, aliquod s i h i

vue, scd bcatus Auguslinus boc d i c i l (50) : < Deus

beneliciuin impendendo. >

c t i a m , > i u q u i l , < spiritus est. Non d i x i l , S p i r i l u s Dei

Hic Theologus noster palam omnibus est quomodo

csJ, scd Dcus s p i r i l u s , u l ipsa deitas Patris c t F i l i i

carnem potius sapiatquam s p i r i t u m , h o m i n e m q u a m

hoc loco dictus sit Deus, quod est Spiritus sancluS. >

D e u m . Moveri enim affectu, sive i n a l i q u i d e x t e n d i ,

Congrua vero illa meUpbora oris Doinini non l a m , quam inconveniens sit i n c o m m u l a b i l i Deo, luce c l a sicut d i c i i , v a l e l ari dislingucndum i n t e r n a t i v i u t e m

r i u s esL Quod vero S p i i i t u m s a n c t u m q u a s i

i l l a m ac processionem, quam a d declarandam o m -

niens, benignitatem Dei i n creaturas, sive affectum,

itimoJam earum s i m i l i t u d i u c m . Ctijus eirim oris c t

d i c i t : si Spiritus sancius

legiiur et i u t e l l i g i t u r esse s p i r i l u s D o m i i r i , ejitsdem

Dei i n crealuras est, non j a m tam tertia i n T r i n i t a l e

affectus

defl-

seu benignitas

et Verbum D e i , ejusdem sapientia

Dei, quae d i c i t :

persona, quam qualitas quaedam Dei est, sicut de

< E g o e x ore A l i i s s i m i p r o d i i (Eccli.

x x i v ) . > De p r o -

F i l i o Dei sapieutia Dei d i c i l beatus Augustinus ( 3 1 ) .

cessione vero, ego, iuquit F i l i u s , < proccssi a Patre,

< S i , > i n q u i t , < Deus Pater ex ea sapienUa, q u a m

v i u ) . > S c q u i l u r theologus, et d i c i t : 0 ipse g c n u i t , sapiens e s t ; fliius qualitas ejus e s t , non proles. Super quo, quod beatus Gregorius (32) < B e u i g u i U t quae S p i r i t u s sancti nomine declaratur, de c b a r i u i e videlicct p r o x i m i , boroinis ad bominem non e s t i u D e o potentia, sive sapicnlia, c u m videlicet

c t veni (Joan.

ipaum benignum esse, non s i t i n aiiquo potentein

d i c i t , ipse ad Deum transfert, quasi ex boc probans,

esse, sive sapientein. > U b i m i r o r , quoroorio

roagit

quod c h a r i u t e m Deus ad semetipsum, sive i n s e -

.tapienlia inteiiigenda sitpotenUa discernendi quaro

meUpso non habeat, nec c b a r i u s Dei c h a r i u s s i t ,

benignilas potentia benevolendi. Esto u r o e n ipsuro

nisi per eam i n a l i u d aliquid Deus se e x t e n d a l . Sed

ipsius sensuro prosequamur, et invenierous quoniaro

inspectum i n semetipso summum bonuro intelligen-

aieut s a t i t superius c l a r u i t , quemadmoduro e t dis-

d i t m se praebet pie quaerentibus, non U r o secundum

simiUtudine essentiae e t inaequaUUte potentiae dissi-

affectum quem ad crealuras habeai, rpsum esse, seu

P a t r i c o n s t i l u i l F i l i u m , siraili

d i c i bonum sive benignum, quam secundum seroet-

u o d o , v e i potius vastiori dissinuUtudtuis intervaUo

ipsuro, c u m Deus bonum o m n i u m b o n o r u m , remotis

u i i l e m et inaequalem

A u g . De lide e l t y m b o i . C 9 . L i b . v i De T r i i r i t .

(32) Greg. b o m . 17, i n E v . dc dilcctionc b u m a n a l o q u i t u r , non de d t v i n a .

«6!

D I S P U T A T I O A [>V. A B i E L A I t D U M .

Mr

etiam v e l n e n exislentibus

omnibus bonis, q u i ex A procedunt i n c r e a t u r a m , e t , sicut j a m stipra dietuin eo b o n i , sive quae ex eo bona s u n i , non tameii i n est, Spiritos sanctus non tam l e r t i a j a m i n T r i u i t a i e telligendum s i l i n semetipso m i n u s esse bonum, boc persona, quam qualiias quacdam babitusve Dei ad

est m m o s esse quod est, sive e t i a m potentiam, sive

creaturam esL A m p l i u s . Si processio Dei, sive c i i a m

sapienliam, sive b e u i g n i i a t e m . N a m

Spiritus sancti, sicut ab eo d i f l i n i l u m est, i n c r e a t u -

miuibus quemquam

neque i n bo-

a r b i i r o r i n a l t e r u m posse esse

r a m tanturomodo e s l ; remota ergo creatura proccs-

b o n u m sive b e n i g n u m , quem n o n p r i m o i n seraet-

sio non est, et p l u r i m u m bonorum nostrorum eget

ipso secundum bonae mentis s t a t u m c o n s t i t e r i t esse

u t s i t , c u i proccdere esse est. Cogitari autcm potest

b o n u m . Maxime v e r o i n Deo charitas sive bouitas,

creaturam non essc, qucc aliquando non f u i t ; et i u

n o n i n eo quod procedit i n c r e a t u r a m , est, sed p r o -

a r b i t r i o Coiidiloris esi, quandiu s i t : cogilare

cedit i n c r e a t u r a m ex eo sive i n eo, quod est. Quod

S p i r i i u r o s a n c i u m non procedere, hoc cst csse,priina

vcro

d i c i t Deum ad c r c a t u r a m se extendere quodammodo,

f i o u l e biasphcmum esL Sed cst u i i q u e ; e l hccc pro-

hoc de Deo n u l l o cogitandum est modo, q u i i n o i m i i

cessio, qua procedit Deus pcr Spiriiuro sanctum i u

sua creatura est potius suo modo, quo scilicet modo

c r e a t u r a m ; csi a u t e m i n Deo non secundum affectus,

s i c u l Deus u b i q u e est. Quod d i c i t < quia cbaritas

sed secundum effectus, quibus s i i i n creaturaro, u t

Dei i n a i i u m t e n d i t , u l charitas esse possit, nec

po- P sit scilicet crealura

ipsa, sive

causali bonitaie ab ccterno

test Deos d i l i g c r e semeiipsum, » nos dicimus cum

u i bene s i t ; quia

i n ea proccssione v i l a

m a i t i m o d a sanctarum auctoritate S c r i p t u r a r u m , et

c»l, qua S p i r i l u s sanctus a Patrc

sevundum ipsam fldet r a i i o n e m , quia nusquam Deus

e i procedendo Spiritus sanctus esl. E s l auicin i b i

diligendo se extendit, q u i uon d i l i g i t uisi semetipsuiii.

pracscienUae v i r i u t e , et gratia pracdestinationis,

B i c u m se

autero i n tempore i n c r e a l u r a m , curo S p i r i t u s sauctus

d i l i g i t , hoc e s l , est quod e s t ; quoniam

flt

dilectio

u b i c i q u a n d o v u l l s p i r a t , E s i e n i m processio i n Dco

d i l i g i t h o m i n e m , hoc est dignum

aliera nalurae, altera gratiae. Quae iiatura esl, aetenia

etcot ipse s u u m b o n u m , sic est. C u m autem

proccdit et F i l i o ,

ipse sibi stia

er.m efficit c u i infundat dilectiotiem suam S p i r i t i i m

i b i c s t ; propria ejus

s a n c t u m , u l de ipso et i n ipso houiine Deus rectis-

F i i i o procedere est, eisi n u l i a sit oronino c r e a l u r n ,

est, c u i

seroper

a Patre

et

sime et misericordissime d i l i g a t semetipsum. I n quo

quae vero graiiae esi, e i ipsa i b i , s i c u l d i c i u m est,

fara s p i r i t u s hominis S p i r i t u i sancto a f l i c i t u r ; unus

aelerna est, et communis

chm eo spiritus efficitur, et i n eo ipso quod d i i i g i -

auteui per S p i r i i u m sanctum, non quasi per affectum, sed curo, secunduro effectus suos inodo quo

t u r , d i l i g i l , quia c u m Deus i n houiiue d i i i g i l se, hoc est quod boiuinem d i l i g i t i n se, hoc est quod homo d i l i g i i D e u m , et quod homo i n Deo est, et. Deus i n

lolius Trinitatis cst; s i i

(

d i c t u m esi, bouitas Dei sc exhibet

supra

i n c r c a t u r a . Illa

' est Spiritus sancius propria dc Paire e i F i l i o , ista

bomine. l n quo nequaquam Deus b o m i n i , sed homo

fli per S p i r i t u m sanctum cooperanie Patre ac F i l i o .

Deo a f l i c i t u r , c q m sicut d i c i t Aposlolus, i n hoc a Deo

I l l a siquidem Deus e s t ; haec auiem m i r i f l c u i n Dci

efficilur. < Qui e n i m , » a i l Apostolus, < i u hoc ipsum

opus est.

nos efficit Deus (// Cor. v ) . >

;

Non ergo Deus procedendo e x t e n d i l u r ad h o m i -

Deinde i n eis quae s e q u u n t u r , quando a r g u i l u r ,

et quaeritur ab eo undc hoc habeal quod c u m S p i -

r.em per benignitatis affectum, i d est per S p i r i t u m

r i t u m sanctum p a r i i e r nobiscuro de Patre et

sanctum, sed bene afleclus bomo i n S p i r i t u sancto

procedere

Filio

c o l h g i i u r et assumitur ad Deuin, et sit quod legitur.

ejus subsianiia : > quaerii ct ipse vicissim unde b a -

c o u f i t e a t u r ; a d j i c i t , < sed non ex

ipsa

< Quia D o m i n i est assumptio nostra (P$al. LXXXVIII).»

beamus e i nos quod ex

Sicut e n i m Verbuin Dei Patris non esi p r o l a t u m , sed

procedere praedicarous. U t i q u e ex eo quod tain nos

ipsa eorum sobstamia euro

natora, u t s i t q u i esl F i l i u s , sic non r e c e d i l , cuui p r o -

q u a m ipsc, euro ex P a i r e e i F i l i o procedere c o n f i -

eedit, q u i esl S p i r i l u s sanctus. Semper quippe F i l i u s

tcarour. E t euiiu procedere ex ipsis q u i d cst, n i s i

in P a t r e e s l , de quo nascendo e s t , seroper S p i r i i u s

procedere ex eo quod sunt? Quid e n i m sunt? Deus.

F i i i o , de quibus procedendo [ , Procedit ergo Deus de Deo, Spiritus sancius de P a l r e et F i i i o , unus cum eis Deus. Utique, a i t , sed est. S u n t i n Paire F i l i u s e t S p i f i t u s sanctus, i n q u a n non ex ipsa e o r u m substantia. E t recurrens ad p b i tum q u o d ille est, e l ipsi s u n t , s u n l de Patre, alier losophicum praesidium s u u m , t r i a , i n q u i t , s u n t i n nascendo, aller proceoeimo, i n quantum a Paire h a sanctus i n P a t r e c t

bent esse quod s u n t ; est Pater i n utroque, i n q u a n tum boc est, quod i l l i s u n l . Mic h u m i i i t e r ei erat pet e n d u m , u t acciperet, quaerendum pie u t i n v e n i r e t ; pulsandum, ut aperiretur e i . ipse vero t r a n s i i i t , et quasi ex sententia diffinit, ac d i c i t : « Procedere Dei

est

sese i n aliquam r e m per affectum c h a r i t a t i s exten dere. > Non ergo est processio Spiritus sancti, sed D e i ; qua agit Deus i n c r e a l u r a m per aflecturo charitatis suae, hoc est per S p i r i t u m sanctum. Non ergo est, c u i de Patre a c F i l i o procedere, esse c s l ; quia ooo ipse a Patre et F i l i o , sed potius per eum ipsi

aereo sigillo, aes^ s i g i i i u m , hoc est s i g i i i a b i i e , quasi apturo ad sigiUandum e l sigillans. S i g i l l u m auleut ex aere. est, ex ipsa aeris sobstantia, videlicel- q u i a

u t sigiilum sU,necesse est i n boc assumi ex acre acri» quiddaro. Sigillans vero ex aere et aereo sigUio proccd i t , et ab utroque habet esse, sed non ex ipsa eoruca s u b s t a n t i a ; ex

qua scUicet

n i h i i assuroilur, u t s i -

g i l i a n s s i L < Sic, > i n q u i t , < S p i r i l u s sanclus a P a l r e et F i l i o e s u verurotamcn non ex ipsa corum substani i a est, vel procedit. > SciUcet sicut assumitur aere, ex

ex

ipsa aeris subslanlia, aes quoddam, u l suo

E t a U b i : « S p i -

Uocinanie. > Dicendum ergo est inagistro

r i t u s q u i a Patre procedit (Joan.

x v ) . > Ulerqua

qaia sicut c u m U l i b u l aliqua igaorare vaide l u i a m

etiaro, sicui j a m saepe d i c t u m est, c t procedere, et

e s t ; sic i n ejusmodi inveniendis u l e s v e l l e praecc-

ex eodem ore procedere perhibetur. Porro n a t i v i u -

dere vanom n i m i s et oericuiosuro est.

tem F i i i i determinans beatus Augustinus, sicut nomo

quia nou frnstra U n U p e r e a sancUs P a t r i b u s

p o t u i t , d i c i t : < E r a t F i l i u s atque est, quia ab

eo

l i v i u s iUa et processio similesesse praemcataB s u n t ;

est, q u i i d quod est semper esl. A b eo autem boc

sed quia secundum m o d u m U m nascendi quam p r o -

esse, boc est a Patre quod est, naUvitas est» Esse

cedendi consimUes s o n L Quod aulem v i d e t u r esso

aulem seroper, ab eo q u i est semper, aeternius. >

aiiqua i n nominibus ipsis d i s s i r o i l i t u d o ; c u m

fc Quod etiam exceptis noroinibus n a t i v i t a i i s et p r o -

d u m placuerit Dco reveiare i n m u n d o , c u r vel q u o -

Petro,

Dicendum e i na-

neo

cessionis, s i m i i i t e r de S p i r i t u sancto praedicandum

modo boc s i t ; paUatur hoc interiro solos eos boc

esse palam cst, u t d i c a m u i . Erat S p i r i i u s sanctus

scire, quibus boc

perfecta

scire, esse esL

Quod

aique est, quia ab eo esl, qtii i d quod est semper D vero, sicut jaro supra d i c i u m e s l , q u e r i t u r nusquam est. A b eo aulem S p i r i t u i sancto esse, quod est, boc i n v e n i r i Spiriiuro sanctum procedere a Patre et F U i o est a P a l r e , processio est. Esse autem seniper, ab eo ex ipsa eorum s u b s U n t i a ; nos dicimus nusquam q u i est semper, j c t e n i i u s est. Unde etiam legiinus

potius i n v e n i r i noo procedare.

q u i a A r i a n i , c u m oUm principibus hujus saeculi pa-

eis, q u i d e s t ; nisi ex eo quod s u n t T Q u i n poUoa

t r o c m a n t i b u s sive faventibus, O r t h o d o x o r u m

procedcre S p i r i t u m sancium a Patre et F i l i o

fidei

Procedere e u i m e x cum

i u s u l u r e n t , de eo quod FiUum natum de s u b s U n -

d i c i i u r , p r o p r i a locuUo o s t : c u m v e r o d i c i t u r p r o -

t i a Patris praedicareni, urgcbant d i c e n t e s : SI de Dea

cedere S p i r i t u m l a n c t u m a Patre et F i l i o , et a d d i -

i i a t u s est, de I n t r a Deum. S i de i n l r a Deum non est,

t u r , ex ipsa e o r u m sultstanUa, j a m figuraUva l o c n l i o

de Deo n o n est. A t c o n t r a O r t b o d o x i dicebant. A b s i t l

est. P a t i a t u r ergo, obsecro, S p i r i t u m sanctam ststaa,

Mla e n i m natara neque extra neque i n t r a

babet,

i d est plenam et p t f e u c t a FUio a d Palreat D e u a

neqtie fides Catholica hoc babeL Sed credirous, p r o -

bjLbere e o g n a i i o o e m ; a qua

pter quod et l o q u i r o u r , F i l i u m genitum de patre,

prtejudicio aum proscripsit, cUcena et scribent < F i -

minus

phUosophico

lioc est, F i l i u m boc esse, quod Paicr est, e t a Patre

l i u m untae ad Patrem e t t e cognationis, u t n o n s o -

ttascando habcre hoc quod asL Quod exceptis no-

l u m ex eo a i t , et ax eo genitus s i t ; sed aUam

ex

D I S P U T A T I O ADV . AB_4&LARDUM.

*G5

966

ipsa ejus s u b s U n U a ; sanclus vero Spiritus ex eo s i t , A pra omnem s p i r i t u m quem creavit incoroparabiii d i s u m i a , quoinodo i d recte d i c i possel ? > l i e m : < Mact ex ipso p r o c e d a l , sed non ex ipsa ejus s u b s u n nichaei, q u i se Chrisiianos p u u n t , sive

tia. > £ l i n his omnibus a conlumeliis S p i r i i u s non esi f u r o r ejus aversus; sed

putari

vo-

l u n t , eo sunt philosophis gentiuro i n opinione animae

CAPUT V.

d e i e s u b i l i o r e s , quod auiroae naturara iUi a Dei na-

sancii

adhuc manus

t u r a d i s c e r n u n l , i s i i autera, curo a i i u d n i b i i dicant

ejus

esse animam quam ipsaro Dei subsUnUam, atque i d

e x i e n U . D i c i i e n i m a m m u m esse Deum, secundum

omnino quod Deus est, non trepidant eani u r o t u r -

Catooem ; S p i r i l u m s a n c l u m a n i t u a m esse m u n d i , se-

p i t e r cororouubilem dicere : u t nuUuro s\i berbae,

c u n d u m P i a l o n e m . Quod i n i r o r quo spiritu ipsc d i cat de S p i r i t u sancto, qua praesumptione, qua

seu v e r m i c u l i geuus, ubi earo non esse c o m m i s u m

fidu-

opineniur. >

d a , UnUm, tam insoliiam et i u a u d i u m rem de Deo d i -

liero ad E v o d i u m de T r i n i U l e et coluroba, d i c i t ,

cere, sive scribere praesumat; cum a n u i i o b o c p e n i t u s auctore habeat, nisi a semetipso, nec ab ipso

nuliaro omnino c r e a t u r a m i n u n i t a l e personae

Piatone, quem i n noc praecipue se habere auclorem

aliquando coaplatam, < praeter soiuro, > i n q u i t , < b o -

g i o r i a t u r . Bene, i n q u i t , c u m a n i m a i esse

Deo

roinem ex Virgiueassuroptum,qui quia propier ipsain

mundum

P i a l o d i x e r i t , i p s u m quoque inteliigentem boc e s t i uaiuraro liberandaiu ipsa omnia flebal, i n u n i u t e r a personae V e r b i Dei m i r a b i i i e t s i n g u l a r i susceptione rationale a n i m a l , esse p e r h i b u i t , secundum hoc scic o a p u t u s e s t ; perroanente tamen Verbo i u sua na* l i c e t , quod ejus anima quanto caBleris praesiautior 1

e x i s t i t , u n t o r a i i o n a b i l i u s i n eo c u n c u agit ac dis-

t u r a i n c o r o r a u u b i i i t e r , i n qua nihtJ compositi c u m

p o u i t ; quippe penes q u a m , sicut penes Deum, sunt

quo s u b s i s u t , uUa phantasia h u m a n i

eansae o m n i u m quae proveniunt, et

om-

canduuiest. > Adhue e t i a m , si anima m u n d i S p i r i t u s

n i u m n a l u r a r u m provideotia assignatur i n qua o m -

sauctus e s t , partero euro esse m u u d i c o n s U i , s i c u l

nia quae facta sont, v i u sunt, e t i a m quae mala sunt,

anima horoiuis pars boroinis est. Sed et

quae o p t i m e per bonitatemejus

S p i r i t u s sanctus uua curo mundo isio persona

divina e i

disponuntur. M u n -

animi suspi-

boc

modo esl;

d u m a u t e m d i c i t q u i d q u i d i n t r a se providentia Con-

e i c o i e u d u s j a m a nobis mundus est, et adorandus,

d i t o r i s i n d u d i l ; hoc est o m n e m o m n i n o c r e a t u r a m .

s i c u l i n Christo adoramus boininem i n u n i u t e perso-

De boc ergo mundo astruere n i i i l u r novus

uae Deo c o u j u n c t u n i , de quo s c r i p t u i n e s t : < Adorate

cus ex a u c t o r i u i e Piaionis, quoniam suum i n s t r u m e n u , quae eum

Piaioui-

praeler

scabeUuin pedum ejus, quoniam saiicturo est

sen-

x x v i u j . > Credimus cerie et confiieraur,

babere non necesse

(Psul.

quoniaro

s i t , c u m n u i l a e x i r a remaneant, ad quae i s u h a b e a u t ^_ < S p i r i t u s D o m i n i r e p l e v i l o r b e m i e r n i r u i n (Sap.i); o p p o r t u n i u t e m aliquam, per S p i r i t u m sanctum u n i vcrsa vis animae i n eo consuromelur.

Addii

adhuc

J

et s i c u i a

principio

superferri diclus

(Gen. l ) , sic j u g i t e r superfertur

est

fluiumi

»

aquis

creaturae;

m u i u , quae com ex S c r i o t u r i s sanctis non habeani

vel s i c u i babei v e r i o r

a u c t o r i u t e r o , et i n regulisfldei nuiiaro possinihabere

fovet e a m , s i c u l avisfovet pullos suos ; orauia c o n t i -

Scripturae

illius transialio,

valioiiem , ex hoc ipsoiacilioranohis sunt ad r e p r o -

neus u t siut, disponens ut beue s i n t , ordiues

b a n d u m . Sed sensuro h u n c d e anima m u u d i l e g i m u s

conservaudo, dans esse lapidibus, vivere a r b o r i b u s ,

j a m o i i m a beato Augustino reprobatum ; qui

suos

for-

seutire pecoribus, disceruere hoininibus. Sed sicut

silan expertus aiiquem talia seiitientero, dieit, ctnn

nusquani deest diviua praesenlia, et U i n e n a l i i e r est

de o r i g i n e animae t r a e t a r e t , i n l i b r o super Genesiro

i u hujusiuodi creaturis, a i i l e r i u sanctis s u i s ;

ad Uiteram : < Q u o d , i n q n i t , scripturo est quia stif-

eiiaro S p i r i t u s sanctus s p i r i l u s viue aliter eos v i v i -

flavit

ficai,de

Deus i n faciero bominis flatum vitae (Gen.

fc),

sic

quibus dicluiu e s t : < Spiritus est q u i v i v i f i c a l

de sabjecia sibi creaiura fecisse Deus animam i n t e i -

(Joan. v i ) , i aliiercaetera viveuUa; a l i t e r e o s q u i v i v u u t

ligendus est, i n eo quod sufflasse dictus e s i . Si ergo

de ipso,

a^ceremos Deuro tanquaro corporei hujus m u n d i a n i -

vutii i n seinetipsis

xubjacente sibi ex corpore

oinnis oinniuo creatura u m

et ipse v i u eorunt e s l ; aliter ea quae v i -

agenie i p s o , e l qualiscuuque m a m , e u m ipse mundus esset U n q u a m corpus unius { l aniuia eoruin i n eis est. Naro elsi i u aliquibus sanca n i m a n U s , recte non eum diceremus sufflando fei i s horoiuibus, s p i r i i u s eorum unus aliquaudo cuui eisse animaro horoiuis nisi c o r p o r e a m , de islo aero Deo efliciiur ex pai licipatione graiiae; p r o c u l u u i c n suo.

Nunc

vero quia

uon U n t u m m o d o m u n d i corpus Deo esse s u b d i i u m A c i m u s , sed i i l u m solum.esse supra

omnemcrea-

a naiurae divinae

cou-

sortio,; quaro ab u n i u t c persotiae curo Deo. CAPUT V I .

t u r a m , s i v e corpora(em,sive s p i r i t u a l e m ; nec de ipso,

< Quaeritur eiiaro, > i n q u i l , < u t r u m omnes h o m i -

nee d e corporeis eleroentis credendos est aniroam fe-

nes i u sola niisericordia Dei salventur, u l nuilus s i i

d s s e s u i l l a n d o . > I t e m : < ForUsse ex aere est anima.

q u i boiiam v o l u n U i e m

U a i c e l e m e n i o flatus c o m p e t i t . Sed noster, n o n Dei.

praeveuiente Dei, quae cor inoveai, e l b o n a m v o l u n l a -

babcre

possit, nisi gratia

Uode supra d i x i m u s boc potuisse congruenter p u -

tem i n s p i r e t , e t i n s p i r a u m m u l l i p l i c e i , m u l i i p i i c a t a m

U r i ; s i a n i m a m m u n d i u n q u a u t unius m a x i m i a n i -

conservel. Quod si ita esl, scilicet u l h o m o n i h i l e x se

maotia Deum c r e d e r e m u s ,

boni operari p o s s i l , u t aliquo modo ad d i v i u a m g r a -

u t i u earo

flaverit

de

aere c o r p o r i s s u i , s i c u t noslra de s u i . Cura v e r o Denm constet e s s c s u p r a orane m u u d i corpus et suP * T R O L CLXXX.

t i a m suscipiendaiu per i i b e r u m a r b i l r i u m sine a u x i l i o graUae, p r o u t d i c t u m est, se erigere non possit,

9

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

167

THEODORICI

non videtur r a t i o , quare si peccaverit, p u n i a l u r . Si A idem c n i m nou potesi ex se a l i q u i d facere b o n i , et

talis

doctor

m o u i t i o n e m , ubi

nonne si peccat, i m m u n i s est a peccato? Nunquid

dum

Deus q u i talem eum fecit,

ubi

de

tali

nibil

posse i u b o m i n e , seu ratiouis d i s c r e t i o n e m , seu c t i a m d o c a i l i s c o m -

factus est, u t p r o n i o r s i l ad malum quam ad b o n u m ; laudandus est

26*

dicilj,

praeveniens

a r b i t r i u m non

gratia ad

saoaverit

liberan-

d e l e c t a t i o n e m ; et

non dederit non soiuin volendi, sed

et perft-

creatione, et non potius culpandus ? • E t p o s l a l i -

cieodi v i r t u t e n i . Nec

quanta, bis s i m i l i a , subjuugit et d i c i t : < Sed quia

est a Deo bnmana natura ; sed i n hoc per peccatum

i t a non e s l , sed longe aliter ; dicendum est, p r o u t

est corrupta et dejecta , ut hominis a r b i i r i u r o

veritas se habet.

m a i u m lantummodo

Dicendum

esi i g i t u r quod

per rationem a Deo quidem datam gratiae

bomo

apposilae

bonum

s i c u t c a l u m n i a t u r , sic

b b e r u m s i t ; ad nulluiu

s i t , nisi iiberante g r a t i a . Ex

quo,

facia ad

vero sicut

cobaerere potest; nec Deus[plus facit isti q u i salvatur,

beatus Auguslinus dicit ( 3 4 ) , < inulta facil Deus i n

antequam cohaereat graliae, quam i i i i q u i non sai vatur.

bomiue bona, quae non facit h o m o :

Sed sicut q u i lapides pretlosos exponit

et

horao, quae non faciat Dcus, u t faciat homo. Justo

desiderium videntium e x c i u t ad e m e n d u m ; s i m i l i t e r

e n i i n j u d i c i o alieno oranes peccato tenemur, a q u o

Deus g r a t i a m suam apponit o m u i b u s , consuiit S c r i -

aliena i u iide i n baptismo liberamur per gratiara S a i -

p l u r i s , et exempiis

venales,

et

p r o v o c a t ; u l boraines per l i - B v a l o r i s ; quaravis i n poenaro peccati

berUiero a r b i t r i i quaut b a b e u t , gratiae

cobaereauL

nuiia

raaneat

facit

con,-

cupisceutia carnis, i n qua e r u d i a m u r . A qua iiento

Qui prudens est, per iibertalero a r b i t r i i sui cohaeret

potest esse l i b e r , nisi ab i u d e b i u gratia

gratiae; piger

contra quod nemo m u r m u r a i , nisi ad roorieni prao-

arbitriiira

ct c a r n a l i s , quarovis per l i b e r u m

possil, uegligit,

et

ideo negligilur

iiberalua :

a

deslinalus. » Haec oronia quac praeiuisimus, beati A u -

Deo. Quod autero sicut m o r t u u s Lazarus nou p o -

gustiui verba s u n l , ex l i b r o De Libero a r b i t r i o ad

l u i t reviviscere,

Bouifacittm Paparo.

nisi Deo s u s c i u n t e , sic ad beue

voienduin non posse surgere b o m i n e m , nisi gratia

I l e m i n l i b r o De s p i r i t u et l i t t e r a : < l l l i s , > i u q u i t ,

vivificante, d i c i t u r a u l c r e d i i u r ; ideo vivificalio isla

< acerriroe ac veberoenlissiine resi&ienduni est q u i

i r i b o l t u r gratiae ; quia r a t i o qua bomo d i s c e n i i t et

putant sine adjutorio Dei per seipsaro viro v o i u n t a t i a

ititeliigit a roaio abstinendum et bene agendura, est

bumanae vel j u s t i l i a m posse eflicere, vei ad eam l o -

a Deo. E t ideo boc inspirante Deo

agcre d i c i t u r ,

nendaro posse proficere. E t cuui

urgeri

croperint,

quia Deus per r a l i o n e m , quam dedit h o m i n i , f a c i i ,

QUO modo i d praesiimaiii asserere

eum peccatum ipsura agnoscere. > llaec plane Peia-

d i v i n a , r e p r i n i u i i t se, nec banc vocero audeut e r o i t -

g.ana baeresis est. Contra quam

quanlis l i b r o r u i n

fieri

sine

ope

t e r e ; quoniam v i d c n l , quam sit impia et non f e -

voluraiiiibus, quantis tractatibus a sanctis d o c t o r i -

reuda. Sed a i u i i t , ideo

itus Auguslino, H i e r o n y r a o , mullisque aliis pugua-

l i e r i , quia et homiueni creavil Peuscum libero a r b i -

t u m est, et quomodo j a m o l i i n ab

ista sine ope d i v i n a u o u

Ecclesiae i i m i n i -

t r i o voiuntatis, et daudo praecepu ipse docet, q u e m -

bus et Adeliura cordibus aiiatbematizata est, n e m i -

adroodum b o m i n i sit viveuduro : e l ideo u l i q u o

n e m a r b i t r o r iguorare

adjuvat quod docendo aufert i g n o r a n t i a m , u t sciai

q u i vei

leviter divinorura

i i b r o r u m farailiarera babuerit lcctionem. Sed q u i

bomo i n operibus suis q u i d v i u r e e t q u i d appeiero

hoc audet diccre, non ex aequo r e m cum Deo vide-

debeat;

t u r dividere. Deus e n i m , sicut ipse d i c i t , boroiuein

situro viam derooiistratam ingrediens,

euro facit rationalem : ipse quod ionge

j u s t e , et pie vivendo, ad beatam, earodemque aeter-

roelius

est,

quo

per libcruin a r b i t r i u m n a l u r a l i l e r i u cootinenter,

seroelipsum e f l k i l secundum rationero viventem vel

naro v i u m , pcrvenire

agentem. Contra quod Dominus d i c i l : < Sine me

mus, huroanam v o l u n u t e m sic d i v i i i i l u s a d j v r a r i a d

mereatur. Nos a u i c m d i d -

n i b i l poteslis facere (Joan. x v ) . > Augusliuus ( 3 3 ) :

faciendaro j u s t i t i a m , ut praeicr quair. quod creatua

< Q u i nilril d i x i t , n i b i i excepit. > Et Paulus : < Deus

esl homo c u m iibero v o l u u u t i s a r b i l r i o , e

esl q u i operatur i n vobis et velle et perficere,

d o c l r i n a m , qua ei praecipilur quemadroodum v i v e r e

pro

1

praeter

boua v o l u n u i e (Philipp. u ) . > Cujus e u i m esl D dcbeat, accipiat S p i r i t u m s a n c t u m , quo fial i n eo rationein dare, ipsius est datara i l l u m i n a r e . Y a delectatio , diiectioque suroroi i l l i u s atque i i t c o m uissimae mentis est, et n i m i u i u elongatae a Deo t e u mutabilis b o n i , quod Deus est, etiaro nunc curo per fiista

deuiarobuiatur, nonduro p e r s p e c i e i n , u t h a c s i b i a r r h a

praesumptio. < Nequaquara, > i u q u i l , < p l u s f a c i l D c u s

U t i o i s u ; superborum raente cordis

sui est

data g r a t u i t i uiuneris, inardescat inbaerere C r c a t o r i ,

ei.qnisalvaturab eoqui noo salvaiur ante cohaesionero

aique

gratiae. •

v e r i ili'«us i u m i n i s , ut ex illo ei bene sit, a quo babet

Quid ergo agit praedestinatio ? Quid vocatio ? A u gustinus : < Non potesl homo bene veile,

acccdere

ad

parlicipatiooem

u t s i t . Nam nequc liberum a r b i t r i u m q u i d q u a n i i i s i

ab

ad peccandum valet, si lateat via v e r i u t i s , et c u m

co q u i non polest roale velle. > Dicit quia dat Deus

i d quod agendum est, et quo nilenduro est, cceperit

untuminodo

r a t i o n e m , et provocat

nisi

infiaroroetur

cupidilatem.

non latere, nisi eliain deiectel et a m e t u r , non a g t l u r ,

Qui vero v i v i t de s p i r i t u vitae, certissime s c i l , quia

non suscipitur, nou bene v i v i t u r . U t e n i m d i l i g a t u r ,

certissiuio experimento senlit i n

charitas Dei diffunditur i n cordibus nostris, per S p t -

seuietipso,

(33* Vide Aug. ad E v o d i u n de T r i i i i l a t e .

sicut

(34) Aug. l i b . De a r b . ad B o n .

«69

DISPUTATIO ADV. ABJELARDUM.

270

r i t o m sanclum q u i d a t u r nobis, non per Uberum ar- A vei ipse per se adinvenit, quam quod nos

dociie-

i i i l r i u m . quod s u r g i t ex nobis. > I t e m i n E n c l i i r i d i o ,

r u n i q u i a Domino d i d i c e r u n l ? N u m sapientia e i

de Libero a r b i t r i o p r i m i bomiuis (cap. 103-107): < Sic oportebat p r i m o fieri hominero, u l et bene posset

profundior? N u m sensus aculior? Num vita sanctior? N o m auctoritas gravior? < Nobis, » a i t , < non vide-

velle et maie : nec gratis, si bene, nec impune, si

t u r . • Quid si ipsi sapientiae Dei hoc v i s u m est, s i

male... Qi.amvie sine gratia nec tunc u l l u m m e r i t u m

apostolo Paulo et caeteris apostolis hoc visum est?

esse potuisset, quia etsi peccatum i n solo erat libero

Nam i n ipsum Doroinum quasi i n v e b i t u r , ac d l c i t :

a r b i t r i o c o n s t i t u t u m , non lamen juslitioe reUnendae

< Qaae necessitas, quae r a t i o , q u i d opus fiiit, propter

s u f l k i e b a t i i b e r u m a r b l t r i n m , nisi participatione i n -

redemptionem

commotabifis boni d i v i n u m a d j u t o r i u m praeberetur.

tot et tantas inedias, opprobria, flagella, sputa, e t »

nostram F i l i u m Dei carne

sttscepta

Sicot e n i m m o r i esl i n bominis potestaie, c u m v e l i l ,

sicut paulo posl d i c i t , v i d e r i t ipse unde

uemo e n i m est q u i , u t n i h i l aliud d i c a m , non ve-

< spineam coronam c a p i t i ejus usque ad cerebrum

acceperit,

«jcendo, n o n possit seipsum occidere; ad tenendam

i m p r e s s a m , deiuque ipsam crucis asperriroam

v e r o v i t a m voiuntas non salis est,

si adjutoria a i i -

ignominiosam mortem susiinere, et c u m iniquis p a -

m e n l o r u m d e s i n t ; sic homo i n paradiso ad se occi-

t i b u l u m sustinere? » E l i n A p o s t o l u i n : < Quomodo,»

d e n d u m , j u s t i l i a m relinquendo, idoneus erat per ° i n q u i t , < Apostolus r e c o n c i l i a r i horoinem Deo v o l u n u t e r a : ot aatero ab eo teneretur vitae j u s t i t i a ,

et

per

m o r t e m d i c i t F i l i i Dei (flom. v ) , q u i tanto plus a d -

p a r u t n erat velle, nisi ille q u i euro fecerai, adjuva-

versus bominem

r e t . . . Sic ergo factus est horoo recius, u i et manere

mines i n cruciflgendo F i l i u m ejus deliqueruHt quam

i n eadem j u s t i l i a posset, non sine divioo a d j u t o r i o ;

i n transgrediendoejus praeceptum gtisiu unius poini?»

et suo fieri p e r v e r s u s . a r b i l r i o ; et utrurolibet h o r u m

E t p l u r i m a i n hunc m o d u m . E t huic h o m i n i q u i d

irasci debuit, quanto amplius h o -

«legisset, Dei voluntas fieret, aut etiam ab itio, aut

dicerous, q u i neque ipsi credit V e r U a t i , neque apo-

recte de iUo. Proinde voiuntas f a c u est Dei, de eo

siolis, neque docloribus apostohcis ? Possunt q-tidem

q u i suam m a l u i t facere voluntatem, quam D e i ; c u m

conira ea quae d i c i t m u l t a afferri ex Scripturis a u -

ex

eadem roassa p e r d i i i o n i s , quae de illius sUrpe

thenticis, i n quibus simplicibus liliis Dei credenti-

p r o f l t t x i t , f a c i i per graUaro a l i u d vas i n honorem,

bus, speranlibus, amantibus, de sacrameniis salutis

a l i u d i n coniumeliain per j t i d i c i u r o , u t nemo glorie-

htiinanae elucent testiroonia D o m i n i

fideiia,

t a r i n h o m i n e , ac p e r hoc, nec i n s e . »

t i a m praestantia p a r v u i i s ; jusUUae

Domini

sapienrectas

r e c u laetificantes corda, et j u d i c i a Dorouti vera j u

CAPUT V I L

stificata i n semetipsa: sed, sicut Apostoltis d i c i t do

Deinde i n g r e d i l t i r causam cum Deo bomo i n g r a t u s , et astruere velle v i d e i u r quod Gbristus graUs

(

sapientibus hujus m u n d i (/ Cor. u ) , baec omnia s t u l t i t i a sunt i l l i . Denique videle ad expugnandam v e r i -

m o r t u o s s i t . Quod et scholares ejus quasi ex senten-

latero undecunqtte congestarum aggerero caluronia*

l i a ejus s u b m u r m u r a n t , ex proposilis qiiaesiionum

r u i n , v i m e t saporem degusUte singularum quaesiio-

e a l u m n i i s dicentes, si auderet, non fuisse necessa-

n u m per o r d i n e m subsequeniiiiro, et sentietis de qua

r t u r n i n mundo G h r i s t i a d v e n i u m . S i c u l enim prae

radice prodeanL

m a n i b u s babeiis, et legere poiesiis, i n v a d i t sacra-

apud eum Christianae Odei simplicitas. Q n i u t i n a m

saenlum communis saiuUs, de passione

et

roorU

C h r i s U , et quanturo i n ipso est, destruens et exagi-

Erubescit Evangeliuro Dei, v i l u i t

vel ea benevolentia

iegeret Evangelium D e i , qua

Platoncm l e g i l . Plalonem c u m legit, ubi eum i n t e l -

U n s i l l u d , quasi dissipat et discerpit, et miuens i l -

i i g i t , sensum Sn eo philosopbicuro magnifice praedicat

m d i n venturo, g i a d i u m longe nudat post i l l u d . Si

et e x l o i l i t , ubi vero non i n l e l l i g i t , vei secuiidura

d u r i u s b i c loquor, ignoscite si durius geroo, u b l

s p i r i l u m bujus m u n d i sectis eum aliquid dicere de-

gravius doieo. < Sciendum, • a i t , < est, quod doctores

prehendit, i n meliorem semper partem i n t e r p r e u r i

u o s t r i post apostotds i n hoc conveniunt, quod diabo-

conatur. U i i n a m e i i n hoc i m i t a r e t u r Platonem,

i u s d o m i n i u m et p o t e s u t e m babebat super bomiuero, D quem amat, qnod i l l e cum de Deo agit, caute et e t j u r e eum possidebat, ideo scilicet, quod homo ex

prudeuter edicit, quod ipso revelante aesUmando de

i i b e r u t e a r b i t r i i q u a m habebat, sponte diabolo c o n -

creatura Creatorem, de eo ssntit vel i n l e l l i g i t , cae-

seosit. A i u n t namque quod si aliquis aliquem vice-

tera cum philosopbica reverentia patienter ignorans,

r i t , v i c t u s j u r e servus victoris consUluitur. Ideo,

inquirentes m i t t i t ad ideas, quas esse dicit i n inenta

sicut d i c u n t doctores, hac necessitate incarnatus est

summi Dei, i n qttibus o m n i i i m r e r u m originales spe-

F i h o s D e i , u i horoo q u i a l i i e r l i b e r a r " non p o i e r a l ,

cies et rationales causas d i c i t c o u t i n e r i p l u s illis

per m o r t e m mnocentis j u r e l i b e r a r e t u r a jtigo d i a -

deferens quam Petrus deferre v e l i t eis, ad qu«a

boU. Sed, n t nobis videiur, nec diabolus unquaro i n

Pauius nos

homine habuit j u s a l i q u o d , nisi forte Deo p e r m i t -

D e i , et incoroprehensibUibus j u d i c i i s ejus, et i n -

roiuit,

a i l i l u d i n i sapienthe et

scientiae

tente, sicut carcerarius, nec F i l i u s D e i , ut bominem

vestigabiiibus v i i s ejus (Rom. u ) ; sensui et consiiio

l i b e r a r e t , c a r n e m assumpsit. > U t nobis, i n q u i t , v i -

ejus, quaeoronia inypstlgare et dijudicare n i t i l u r per

d c t a r . Melius ergo ipse aliquid asseret nobis, quam

v i m humanae r a t i o n i s ! Credit Platoni? Scio q u i a

i n quo omhes doctores post apostoios

convenerunt

c r e d i u < Quae, > i n q u i t P l a t o , < fuit causa Dei m u n -

ct consenUunl? Meliusne a l i q u i d e i revelatum e s i ,

d u m faciendi? B o n i u s s u a . Quae, quia bonus, n u i U

27!

G U I L L E L I H A B B A T i S S.

i n v i d i t : fecil quam iieca de Piatone

rHEODOtUCi

27*

melius fieri p o l u i t . » Hoc Se- \ soli sub potestate ejus s u n l q u i seeundum v o l u n u tem ejus v i v u n t . Servitus autem haec servitus es*

Quod diceudo Plaio raUonabili cautcla e l philoso-

concupisceiiliarum, qua v i v i t homo secundum

vo-

phica prudenUa i n u n d u m appellans omnem oinnino

l u n u t e m seductoris, cui nemo valet

c r e a t u r a m , o m n i u m quae i n mundo f a c u sont b r e v i -

i n regno gratiae. Non autem est sub ejus v o l u u t a t e ,

ter reddit raUonem, scilicet bona esse, et bene fieri

i n quo quod v u l t , non potesl efiieere.

resistere, n i s i

omnia quaecunque fiunt a t a m bono Conditore. Dica-

Huic potesUti ante C b r i s t i advenlum totus p e n e

m u s et n o s : Quae fuit causa Deo, faciendi novam i n

mundus erat obnoxius, c u m servirent ei omnes i u -

C i i r i s t o crealuram? Bonitas sua. Ideosumme bonus

j u s t i , nec omnino immunes ab ea erant pauci, q n i

fecit eam, quam melius fieri o p o r t u i t . P r o quo sij i n

tunc e r a n l j u s t i ; c u m a diabolo immisso peccaio

sapienUa Dei c o p o r t u i t C h r i s t u m p a t i et resurgere,

originaii obnoxii omnes m u u d u m buuc i n g r e d i e b a n -

et i t a i n t r a r e i n g l o r i a m suam (Luc.

xiv), > quid i n

t u r , q u i de carne peccali nascebantur, migrantes a u -

hoc c a l u i n n i a r i potest huinanae rationis ingratitudo?

tem de saeculo Jusii, cum non essent i n

Propter quod d i c i t i n p r o p h e u : c Ego feci, ego

fe-

cum iojustis et c u m diabolo, non u m e n erant c u m

r a m , d i c i t Dominus (Ua. XLVI). > Q u i n i m o c u m m u l t i

Deo, i n q u a n t u m i n tenebris Deum non videndi d e -

tonnenUs

praesto essetil modi saivaiioiiis humanae, o m u i p o t e n t i B Unebantur. Quae vero sit j u s i i t i a i u sanguiiie C h r i s l i . et sapienti D e o ; c u r , slcut d i c i t beatus Augustiuus, qua j u s t i f i c a t u r homo apud Deum, et quomodo s i t bunc recusaret, imo cur non hunc polius prae caeteris horoinis rcconciliatio ad Deum per mortem F i l i i ejus, omnibus eiigeret, u b i de d i v i u i u t i s gloria u i b i l o i n -

diflicilis quaestio est, non a g i u n d a i n t o m u i i u , sed

n i n o est i m m i n u U u n , et de h u m i i i u t e e t

passione

pie et b i i m i l i t e r quaerenda i n s p i r i t u . Ipsum e t e n i m

Saivatoris t a i i t u m i n mundo bonum est effecluro ?

est sacrameotum, de quo Apostoius d i c i t : c E t c e r t a

AmplectereUir certe et h i c communis saiulis effe-

roagnum est p i e u t i s s a c r a m e n l u m ; quod

c t u m , nec U m teinere vel curiose s c r u u r e t u r sal-

turo cst i n carne, justificatum esi i n S p i r i l u (/ T i m .

vandi modos; s i credendo

roanifesu-

et amando U n l u m de-

m ) . > Hoc est quod factum esl i n carne D o m i u i J e s u ,

ferret Christo m u n d i S a l v a t o r i , q u a n t u m Plaio aesti-

sive v i s u , sive a u d i t u , manifesiuro factum est om>

tnando d c t u i i i Deo m u n d i C r e a t o r i . A i t beatus A u -

n i b u s : justiUa vero quae per fldero est i n sangaiue

gustinus : « P o t e s u t e m

ejus, uon nisi i n s p i r i t u apparet quibtisdain s p i r i l u a -

autem i n muudo diabolum

n i m i a m babuissc ante adventum C b r i s t i , i n passioue

libus. I n quo taroen q u i aroat non iaborat, quia ipso

ejus a m i t t e n d a m , ipse Dominus i n s u n t e bora pas-

ei aroor inieliecios e s l , q u i sensum Cliristi

habet

sioids suae t e s u i u s est dicens : Nunc j u d i c i u m est g (/ Cor. n ) , sicut Apostolus se d i c i t habere, q u i b o roundi;

nunc princeps hujus m u n d i ejicietur foras

n u m graUae jusUficanlis senliendo i n Cbristo Jesu, i u

x u ) . > Et i t e r u m : c Ecce venit princeps hujus

semeUpso etiam hoc ipsum meretur seutire, n e q u a -

i n u i i d i , et i n me non inveniet quidquaro (Joan. x i v ) . >

quaui Uiud valens sentire i n semelipso, nisi p r i u s

(Joan.

Nisi eniro diabolus potesUtem exercendo i n muudo

pleno illuminante fidei seusu senliat i n C h r i s l o . U n d o

esset, nequaquam dicerelur, c ejicietur foras. > E t

e i scriptuin e s t : c Hoc sentite i n vobis, qood c t i a

nequaquaiii i n Doiuino quidqtiam r e q o i r e r e l , si i n

Chrislo Jesu (Philipp.

caeteris uominibus n i l i i l habereL P o t e s u s auteni baec

quaro sicut Dominus d i c i t Petro, non revelat caro e t

11). > Ipsa quippe est

fides,

diaboli i n homine ab i l i o coepit, q u e i u p r i m o dece-

sanguis, sed Pater q u i est i n coelis (Matth.

p i i , non quod Deus diabolo i n hmiiine dederit pote-

et alibi d i c i l ad discipulos : c Sunt de hic s U n U b u s ,

x v i ) . Unda

s u t e t u , sed m o x , c u i o peccaniero Deus juste deseruit

q u i non gustabuiit m o r t e m , donec videant F i l i u m h o -

hoiniuein, seductor invasit peccaiorcro. Prirous s i -

roinis i n regno suo (ibid.).

quidem bomo curo coiiditiis esset i i b e r i a r b i l r i i , boc

i n u l t o r u m e s i ; videre autem i n hac v i u F i l i u m h o -

> S u r e quippe i n

fide,

est, liberuro babens si vellet perpetuam babere c u m

ininis i n regno suo, paucorum : quibus boc

i i t i m o r U l i U t e j u s t i l i a m , sponte couseiisil i n i n i i c o

natis oculis fidei reveiat, non caro et sanguis, sed

iliunti-

•uggereiiti, c u m nondum patereiur quod paUebalur D Pater, q u i est i n ccelis. Yidet autem e l i a m i n hac q u i d i c e b a t : c Condeiector eniro legi Dei, secunduro

v i u F i l i u m hontinis i n regno suo quicunque, r e g n u m

interiorem bominero, cartie auiem legi peccaii. Y i -

C b r i s t i effectus, e l Udei inlellectu et amoris affcctn,

deo autem aliam iegem repugnaitlem legi mentis

et viue eflectu inanens i n Christo, ipsumque habena

meae, et capUvum roe duceniero i u legero peccati,

iu se roanentem, secundum Apostoli praecepiuro, n o -

qttae est i n roerobris meis (Rom.

v n ) . > Sicque po-

v i t e u m sanciilicare i n corde suo. Haec fldes t e s t i m o -

t e s u s a diaboio est i u hominero non j u r e a c q u i s i u ,

niuro est i i l u d fidele, sapienliam praesuns p a r v u l i s ,

sed nequiter pracsumpu, et a Deo juste permissa,

coniempiaiis i n sacramentis suis j u s t i t i a s D o m i ^ i

qua bomo servus ejus facius est a quo superalus est,

rectas, r e c U c iaetificantes c o r d a ; praecepluro D o m i n i

et iilaqueaius laquets diaboli capiivatus est, sicut

luciduro, iUuminans oculos (Ptal.

Apostolus d i c i t , ab eo ad ejus voluntatem, subaudis

Doroini sanctum permaneniem i n saeculum saeculi;

x v i u ) ; > Uroorein

faciendam. Sic e n i m i b i s c r i p t u m e s t : c Ut r e s i p i -

c judicia Doroiui vera jusUficaU i n semctipsa (ibid.)

scanl a laqueis dtaboli, a quo capUvi tencntur ad

super omnia quae desiderantur desiderabilia, u t i i t -

9

•

u ) . > Cuui eniin aeque

l e l l i g a n t u r ; super omne quod dolce est d u l c i a , c u m

oiuucs persequatur, U m juslos qtiam injuslos, ipsi

iuteiliguntur. I n bac fide, c u m habclur oroui e a m

ejus v o l u n u i e m (//

Tim.

DISPUTATIO ADV. ABJELARDUM.

m

274 -

habenU, s i c u t Idera d i c i l Propbeta, c rectum est A et i r a t u s est ei Deus, et faclae sunt i u i m i c i t i a i i n t e r Deum et h o m i n e m . I r a Dci c u m tranquillitate omnia verbum D o m i n i , et omnia opera cjus (Psal. x x x n ) : • judicautis j u s t a v i n d i c l a f t i i l peccati immissa pcccanulla i n ea quaestio, nulla haesitatio, scd fruens l a n t u m affectus. P r o c u l scandalum crucis, sola ei gloria

t o r i ; inimicitiae i n Deum et hominem non aliae quam

i n cruce D o m i n i n o s t r i Jesu G b r i s t i , < q u i factus est

quae esse solent i n t e r j u s t i t i a m et peccatum.

nobis, > sicut Apostolus d i c i t , < j t i s l i t i a a Dco,

et

Cum autem v e n i t tempus miserendi,

ad

salvan-

sanctificatio, et redemptio, u t , quemadmodiim s c r i -

dum munduro m i s i t Deus F i l i u m s u u m , faciens curo

plnmest, < Qui gloriatur, in Dominoglorietur(f

homiitero propter salvandum h o m i n c m . Quem c u m

Cor.

i ) . > Ipsa i n t e t U g i t , quae sit j u s t i t i a i n sanguine

Salvalorcm m u n d i praedeslinassel,

Christi,

quod i n mundo occiderettir, et praedestinavil,

qnac bominis ad Deum reconciliaUo,

in

praescivil salus

etiam qtiid

q u a n i u m i n charilate c r u c i f i x i bomo i l i c unus cffici-

de ipsa i n o r l e ejus agerctur, scilicet

mtindi.

t u r s p i r i t u s cuin Deo. Haec sapieutiam hahens i n

VA enim cum peccali auclor peccalum ei persuadere

mysterio abscondilam, u t mauifcstuin s i l omnibus,

non posset, occidit c u m quanto p o l u i t c r u d c l i t i s ,

q u o n i a m res Dei est, non est i n persuasibilibus h u -

pcenam peccali infligensnon peccalori. Et Dominus

manae sapieniiae verbis, scd i n ostensione spirilus et

qui poteral, si vellet, non m o r i , quia non homo t a n -

v i r t u t i s , u l non sit i n sapientia b o m i n u m , sed i n

t u m , sed et Deuserat, et ab o m n i remotissimuspec-

v i r u u e Dei. V e r i t a s

cato, poenae peccati, hoc est, m o r l i n i h i l

est,

lux est, tenebras

odit,

debebat,

sponte v e n i t ad l u c c m . N i l propter eam s i m u l a n d u i v ,

sponte suscepil m o r l e m , qtiam violentcr se intulisse

ntl i n ea dissimulandum est. De prope spectari amat,

a r b i i r a t u s esl i n i m i c u s , et t r a u s t u l i t i n se

propius eam speclat q u i ptirius amat. Res

o m n i u m peccatorum i n ipso s p i r i l t i a l i t c r regenerau-

quippe

pcenam

Dei est, cujus p r o p r i u m esse a m a r i , i n hoc maxime

dorum,

dignoscitor, quod q u i d q u i d de eo e s l , amorc maxime

de ipso c a r n a l i l e r generandorum. Transfuditque i n

sictil Adam pcccavcrat i n poenam o m u i u m

m i e l i i g i t u r . Reconciliatio vero magistri P e t r i quam

omnem Christianae fidei posteriiatem originalem j u -

i n Dco, et i m p o n i t nobis, procul fiat ab ipso,

s t i i i a m per regenerantem g r a t i a m , sicut i n omnem

n c u t p r o c u l est a n o b i s ; lanquam bominis i r a t i et

posterilatem carnis peccati Adam transfuderat i n f i -

iuipiacabilis, nisi per m o r t e m innocentis F i l i i , c u m ,

c.entem tabem orginalis peccati per carnalem gene-

fingit

morte

r a t i o n e m , u t viverent aliena j u s t i l i a filii gratiae, s i -

uijusta innocenlis F i l i i sui q u a m p r o gustu unios

cut alieno m o r i e b a n t u r peccato filii irae. Sicque i n

p o m i . Sed Deus, i n quo non est i n i q u i t a s , i n quo

regno justiliae m a l u m non

sicut ipse d i c i i , inagis d e b o e r i l

irasci pro

remansit i n o r d i n a t u m ,

non est, est et n o n , sed est i n iUo est, q u i fecit ab Q cum i n eo q u i p r o peccatoribus mortuus esi, n u l l u m reinansit justificati h o m i n i s peccatum i m p u n i t u m , aeierno cuncta quae fulura s u n t , et q t i i d q u i d ab co factum cst i n ipso vita e s t ; cunque

fiant,

a

bona cuncta per q u c m -

seipso facienda

praedesUnavit:

q u o r t t m sicot bona o m n i a c o n c l u d u n t u r i n t r a m t a t e m praedestinaniis, sic mahi queunt o r d i n e m

nuila

bo-

effugerc

providentiae juste et recte ontnia

dlsponentis. Praedesiinavit ergo m u n d u m faciendum

Tantique v a l u i t p r e t i u m sanguinis i l l i u s innoceniis, . u t q u i c u n q u e e t i a m i n t e r f e c t o r u m ejtis per fidem Christo adbaererent, per i u d e b i l a i n ejus m o r t c m tcmporalem, aelernam debitam evaderenl. Ncc, sicut q u e r i t u r Petrus, sacer i l l e sanguis diabolo

quasi i n

p r e t i u m redemptionis pro homine d a t u r , sed appe-

bonitas C o n d i t o r i s , et h o m i n e m i n m u n d o , u t de

tenti malitiae est permissus, ut cum i n gaudiumejus

b o m i n e i n s t a u r a r e t r u i n a m angelicae praevaricatio-

funderetur, per jdslificationcm ejus innumera m u l -

cum

titudo praedestinatoriim, ne i n gaudittm ejus cum eo

l u t u r u s esset a r b i t r i i , et i u peccato ejus p c r i -

p e r i r e n l , ei l o l l e r e t i i r . Nec a Dco Patre quasi ad

uis. Quein c u i n sponte peccaturum prjesciret, fiberi

t u r u m genus h u m a n u m , r u r s u m praedestinavit tiendum

fa-

a l t e r u m bominem C b r i s t u m D o u i i n u m , q u i

peccare non posset, c u m et Deus futurus esset, et i n

satisfaciendum est requisitus, cum tamen ei plenissime satisfecerit oblatus. Nam i n coopcraiione

hu-

inanae salutis manifeste se declaravit u n i i a s T r i n i l a -

ipso praedeslinavit salvandtim et liberanduin de ge- D tis, quando, sicut Apostolus d i c i t , < Dcus erat i n Christo m u n d u m reconcilians sibi (// Cor. v ) , > et nere h u m a u o genus C h r i s i i a n u m . l p s i j u u t i l l i duo horoines, de quibus Apostolus d i c i t , a l t e r i u * d e b i t u m

Clirislus i n sanguine suo reconciliabat nos Deo, c u m

i n omnes processisse i n condemnationero; alterius

effundcretur sanguis ejus, q u i per S p i r i t u m sanctuin

v e r o j u s t i U a m i n omnes horoines i n justificationem

semctipsuro o b t u l i t immacutatum Deo, ad e m u n d a n -

viiae, n t < sicut per unius inobcdieiitiam

pcccatores

duro conscienliam nostram ab operibus m o r t u i s , ad

conaUtuU sunt rouiti, i l a et per unius obedientiam

serviendum Deo viventi (Hebr.

jusU c o n s t i t u e r e n l u r m u l l i (Rom.

slinatio qua hoc t o t u m ab aeterno praedestinalum est,

v ) . > Faciens au-

i x ) . Nam

et

praede-

l e m Deus p r i m u m hominero, l i b e r i c u m constituit

bonitas Dei, boc est S p i r i t u s sanctus e s i ,

a r b i t r i i , u t possel et bene velie et m a t e ; u t vel bona

communis Patris c t F i l i i , communis suavitas, coro-

ejua voluntas m e r i t u m apud Detiro

rounis g r a t i a , coromunis misericordia : quae,

haberet

gratia

m i s e r i c o r d i t e r adjuvante; vel si mala esset, m e r i t u m

ab antiquo, j t i g i t e r superfertur crcaturae

charitas sicul fluitanti,

et ipaa haberet malivolum gratia juste deserente, c t

non indiga v o l u n t a t e , sed proflua bonitate. Ipsa est

j u a t i i i a Dei m a l u m ejus i n pcenam ejus recte

ordi-

de saluleboroinisvoluntas P a l r i s , e i obcdienlia F i l i i ,

nante. Factus A d a m et positus in p i r a d i s o pcccavit,

dileclio Patris et F i l i i , c l divina bonitas ad e r e a t u -

275

C U I L L E L M I A B B A T I S 8 . THEODOBICI

276

r a m soam. Bonitas quippe Patris ad F i l i t i m e l ad A vero illius commiuationis effectom, ot pietas h o m i e r e a t u r a m , ipsa est i m p e r i u m Patris a d F i l i u m de

n i s i n illa b u m i l i t a l e exerceretur ac p r o b a r e t u r . H c

salute h u m a n a , eademque h o n i l a s - F i l i i ad Patrein,

et m o r t e m corporis et propter peccatum bominibus

q u i est S p i r i t u s sanctus, ipsa est Sn salvando

ho-

Deus i n f l i x i l ; et post peccatorum

remitfsionem p r o -

m i n e , modo quo i d fieri oportebal, C b r i s t i obe-

p t e r exercendam j u s t i i i a i n nonademit. > Haecbeatus

dientia.

Augustinus.

Cui perfecte affectus homo Christus, novam

per

Deinde magister Peirus propositas

quaestidnes,

eam o b i i n u i t j u s t i t i a m patiendo poenam peccati sine

steut iegere p o t e r i i i s , scrupulosas et plcuas

peccato : q u a m , cum etiam Deus esset omnipotens

dalis indiscussas praeteriens, et roulto studio effos-

scan-

et bonus, iargitus est Chrrsliano generi, cum huma-

sam foveam perditionis simplicioribus apertam

no genere m o r i e n t i i n peccato suo. E r a n t etenim et

linquens,quasi r e d i t a d sensnm Catbolicuro, t a n q u a m

re-

ipsi natura Ohi irae sicut et caeteri, natura c o r r u p t a

i m m u n e m se faciens, quicuuque cecideri: i n e a m .

contagione origkialis peccati. I n quibus postroodum

Cnro enim i n dispensatione Mediatoris t r i a praecipoe

r

originali j u s t l t i a per regenerauiem

graiiam, multo

inteiligenda sint fidelibus, scilicet saerameniuin

re-

d i g n i u s a c potentius o b t i n u i t regnum quam prius

demplionis et reconcilialionis o m n i u m , et ad

eos

per carnalis concupiscentiae generationem carnalem B q u i maxime per superbiam peribant,

xemplum h u -

regnasset i n eis veniens ab A d a m originale pecca-

m i l i u t i s ; et ad eos, q u o r u m amor i n terrenis c o m -

t u m , c u m , q u i filii iraeeranl, filii gratias effecti

in

p u t r u e r a t , provocatio c b a r i t a t i s : p r i m o l e v i t e r p e r -

sanguineCbrisli occuliiore m y g t e r i i v i r t u t e j u s t i f i -

s t r i c t o , secundo penitus neglecio, t e r l i o t o t u s i n c u m -

cati sunt, non sohiro ab o r i g i n a l i peccato, sed

b i t , dicens boc fuisse c o n s i l i u m , et hancesse causam

ab

oroni peccalo : et insuper accipere raerentur S p i r i -

incarnationis et passionis D o r o i n i . u l luce sapienluB

t u m adoplionis sanctum, testiroonium perbibenletn

suae roundum i i l u m i n a r e t , e l ad amorem

conscientiis eorum quod sunt filii D e i . Sic^ue s u b -

cenderet, tanquam possei provocari homo superbaa

suaro

ac-

l a t o , boc est dinysso, peccato, c u i j u s t i t i a i n i m i c a -

ad amorem Dei, nisi p r i m o h u r o i l i a r e t u r ab

b a t u r , plena f a c u esl Dei et hominuro reconcilialio,

s u i , et nisi prius sacramento redemptionia solvere-

e t finis irae, hoc est justae vindictae i n Deo.

Fit au-

t u r ligatus a conditione et v i n c u l o peccati. U b i c p m

tem finis viudictae, sed aeternae, eis q u i ad aeterniu-

t o l u m legeritis quod q u c r i l u r , q u o d s c r i b i t , q u o d

t e m regenerantur,manente sententia poenae tempora-

a s t r u i t , quod exaggerat, quod

l i s ad erudiendam

quod emeudal, vestri sit j u d i c i i , u t r u m

fidem

aelerniutis. Unde beatus

amore

solvit, quod dooet, secundum

Augustinus d i c i t i n l i b r o De baptismo p a r v u l o r u m :

praecepluro legis, foveam quam effodit, sic o p e n i e r i t ,

< Caro quae p r i m o facta c s l , non erat caro peccati,

u t si cujus bos aut asinus ceciderit in e a m , n o n j u r e

q o t n o l u i t bomo i n t e r delicias paradisi servare j u -

ab eo exigendum sit (Exod.

s l i l i a m . Unde s u t u i t Deus u t post

riculosa nimis ruina j a m delapsi sunt, q u i ex senteu-

ejus

peccatum

x x i ) . I n quam certe pe-

propagata caro peccati ad recipiendam j u s t i t i a m l a -

tia ejus aslruere n i l u n t u r , si plene audcreni, C b r i -

boribus et moiestiis r e n i t e r e t u r . Propter hoc eliam

stum Dominuro gratis

de paradiso demissus A d a m contra Eden h a b i U v i t ,

raundum.

Quibus uon est dissimuianduro; scd i n -

hoc est contra sedem d e l i c i a r u m , u t significarel

gerendum

p e r i c o l u m suuro e l ex verbis Apostoli

quotl i n laboribus, q u i sunt dellciis c o n t r a r i i , e r u -

saepius conveniendi sunt d i c e n t i s : < Yosroeiipsos ten-

dicnda essel caro p e c c a t i ; quae i n deliciis

passum, gralis venisse i a

obedien-

u t e . Si estis i n fide ipsi vos probale. A n non c o g n o -

t i a a non servavit, antequain essetcaropeccati. Sicut

scitis vosmetipsos, quia Jesus Cbristus est i n v o b i s ,

ergo i l l i p r i m i boroines postea juste v i x e r u n t , unde

nisi

roerito c r e d u n t u r per D o m i n i sanguinem a b e x i r e m o

eis Cbristus, quibus placet C h r i s t u s . Christus i U i

supplicio l i b e r a t i , nec u r o e n m e r u e r u n t i n illa v i t a

placet, q u l non n i s i i n fide C h r i s t i Jesu s i b i

ad paradisum r e v o c a r i : sic et caro p e c c a t i , etiamsi

Sed non oroniudi est

forlereprobi

estis?> (// Cor. x m . ) E s l a u i e m i n

fldes.

piacet.

Unde idem d i c i t A p o -

remissis peccatis bomo i n ea juste v i x e r i t , non con- D s t o l u s : < S i autemopertumesiEvangeUuro n o s t r u m . tinuo meretur eam mortem non perpeti quam

tra-

i n his q u i pereunt

est o p e r t u m : i n quibus

Deus

x l t de propagine peccati. Tale q u i d i n s i n u a l u m est

hujus saeculi excaecavit mentes i n f i d e l i u m , u t n o n

de p a t r i a r c h a David i n l i b r o Regnorum

fulgeat eis illuroinaUo Evangeiii gloriae C b r i s U , q u i

(//

Heg.

x n ) . A d quem c u m p r o p b e u missus esset, eique

est imago invisibilis Dei (// Cor. i v ) . > Necessarius

propter peccatum quod admiseral, ventura roala ex

v e r o i n mundo i n u n t u m fuit

iracundia Dei coraminaretur,

passio ejus, ut hoc singulariter modo servandus

confessidne

peccati

veniara m e r u i l , respondente p r o p b e u , quod ei

fia-

C b r i s l i adventus

sel m u n d u s : sed hoc isto potissiroum modo

ei es-

facien-

g i t i u m facinusque dimissum s i t , et U m e n consecula

d u m fuit, c u m isto poUssimum

sunt quae Deus fuerat m i n a t u s , u t sic b u m i l i a r e t u r

et eflicacius faciendum i n sapientia sua p r o v i d e n t i a

a filio. Unde et si bic d i c i l u r , — S i Deus propler pec-

Dei praeordinasset consilio, quod ipse n o v i u

catum iUud fuerat comroinatus,cur, dimisso peccato, quod f o e r a l minatus i m p l e v i t ? — rectissime respon-

modo

congrueutins

CAPUT VIII. I t e r u m d i c i t de persona Mediatoris, Deum ab

bo-

d e b i t n r , remissionem i l l a m pcccati factam, ne homo

roine secernens, sicut Nestorias : < Scienduro, > a i t ,

impediretur a pcrcipienda v i l a aeterna*

< est quod licet concedarous qood Christus l e r t i a s i t

secuturum

277

D I S P U T A T I O AD

persona In T r i u i U t e , non tamen

concedimus

. ABiELARDUM.

278

exaltavit, hoc esl, si d i c i fas est, hominem D o m i n i -

quod

haic persona, quae Christus e s l , s i l t e r t i a persona i n

c u m , (et dedit i l l i nomen quod est super omne

T r i n i t a t e . > Notanda insipientissima loquentisde Deo

m e n , u t i n noinine Jesu omne genu

p r o t e r v i a . < H o c > i n q u i t , < concedimus,

s t i u m t e r r e s t r i u m et i n f e r n o r u m (Philip.

i l l u d non

v

flectatur

no-

coele*

u ) , scilicet

concedimus, > tanquam dc C h r i s t o , sive i n Christo

u l ab oronibus U n q u a m

n i i s i t , vel esse possit, uisi quod iiie

inquarm, et nos, et omnis lingiia confltetur quia

concesserit.

Deus a d o r e t u r ) ; i p s u m , est

Deinde contra i l l u d P s a h n i : < i s r a e l , non e r i t i n te

m gloria Dci P a t r i s : quod non est afiud, qtiam quia

Deus recens (Ptat.

esl tertia persona i n

LXXX), > recentero nos i n

fide

roajesute

sumroae

Triniutis,

esse,

sed secundum hoc quod et ipse esl Dei F i l i u s , hoc est

quod a b aelerno non f u e r i t , p r o f i t e m u r . Haec haerc-

i n unilate personae coiijtinclus vel poiius u n i t u s F i l i o

nostra Deuro habere causatur, s i q u i d i n Deo

sis p r o p r i e A g n o i u r u r o est, qute o l i m tempore beati

Dei, sicut et Deum D e i F i l i u m

C r e g o r i i i n Ecciesia a p p a r u i t , de qua idem scribens

credimus, et passum, secundum eamdero personae u n i -

ad E u l o g i u m p a t r i a r c h a m A l e x a n d r i n u i n , sic i n l e r

U t e m , a b s q u e o m n i c a l u m n i a recentisin Deonovitaiis.

eaetera d i c i t : < Nemo potest esse A g n o i u ,

qui, Ne-

Propter quod etiam B . Aogusiinus i n l i b r o B e -

storianus non s i t . > Sicut eniro oliro Nestorius nisus fuerat astruere M a r i a m Oioroxov, hoc est m a l r e m

naturo temporaliter

t r a c u t i o n u m (cap. !

19) pcenitere se d i c i t , alicubi se

dixisse hoc quod e l nos paulo ante

manifesUndas

Dct, n o n fuisse, s i c e t i s t i , p r o eo quod i q Evangelio

rei causa d i x i m u s , hoc est, < Dominicum horoinem, >

d i c i t u r de die j u d i d i , quia

sciiicet inquiens, tanquam bomo ipse non sit Do-

d i e m i l l u m et h o r a m

< n e q u e a n g e i i , neque F i l i u s n o v i t (Marc. et q u i a Domious l e g i l u r venisse ad

xm); >

ficulneam,

rens i n ea f r u c t u m , et non i n v e n i l (Maith.

quae-

x x i ) ; et

quod requi6ivit d e L a s a r o , < Ubiposuistiseum

(Joan.

m i n u s ; q u i , s i c u l ipse aiibi d i c i t , ex quo ipse esse c s s p i t , Dominus audire refugit

et Deus esse coepit.

Ubi

sicut

tides C h r i s l i a n a i n ChristoDeo

et

homine personae divisionem , sic etiatn a b h o r r e t

i i ) , > m u l u dicehant fiiium h o m i n i s ignoravisse. Sed

divinae subsuntiae c u m buinana s u b s u n t i a confu-

sicut d i c i t i d e m doctor, diem j u d i c i i Pater solus d i -

sionein, sive comroistionem. Unde d i c i t B . A u g u s t i -

c i t u r scire, quia c o n s u b s u n t i a l i s ei F i l i u i ejus, ex

nus i n i i b r o De T r i n i t a t e et coiumba,

n a t n r a quae est super augelos, habet

supra p o s u i m u s : < Nec sonus i l l e vocis, quo d i c t u m

u t hoc sciat

sicut j a m

quod angeli i g n o r a n i . I n c a r n a i u s eniin Unigenilus

est : T a et Fitiut

D c i , factusque p r o nobis bomo perfeelus,

d e s i i t i i , c o a p u t u s est i n u n i u t e m personae P a t r i s ,

i n natura

meut

ditectut,

q u i conlinuo esso

q u i d e m d i v i n i t a l i s n o v i t diem et boram j u d i c i i , sed

nec iila species corporalis columbae (Luc.

taroen hunc non ex u a l u r a h o r o a n i u t i s n o v i t . Quod

a p t a u est i n u n i i a t e m personae S p i r i t u s sancti, sicut

ergo i n ipsa h u r o a n i u t e n o v i t , non ex

ipsa

novit,

neque i i i e ignis (Act.

m)

co-

u ) q u i eiimdem S p i r i l u m s a n -

qaia Deos bomo factus d i e m et h o r a m j u d i c i i non

cturo d e m o n s t r a v i l , et o f l k i o signiflcationis i m p l e t o

niaj per d i v i n i u t i s suae potentiam n o v i t . Unde et

roox

n o s s i m i l i t e r d i c i m u s , C h r i s t u m Fiiiuro horoinis i n

ipsam

ipsa n a l u r a buroanitaiis suae, sed non ex

se-

u n i u t e m personae V e r b i Dei m i r a b i l i et s i n g u l a r i

cunduro earo ouam c u m Dco habet unioneni, l e r i i a m

susceptione c o a p u t u s est, permanente tamen Verbo

esse i n T r i n i t a i e personam, quia sicut incaruatus

i n sua natura i n c o m m u t a b i l i t e r , i n qua n i h i l

Deus factus est filius bominis propter homiiiem us-

positi c u m quo subsistat ulla p b a n u s i a b u m a n i a n i -

ipsa,

esse destitit. Sed

solus h o m o , quia propter

n a l u r a m liberandam i i i a omnia

fiebant,

m

com-

s t i m p t u m , sic assuroptus homo factus esl F i l i u s Dei

m i suspicandum est. H o m o e u i r o Verbo accessii, non

p r o p i e r assumentem D e u m . Unde d i c i t idem doctor

V e r b u m i n b o m i n e m c o n v e r t i b i l i t e r decessit; atque

i u epistola s u a : < Diem e l h o r a m j u d i c i i s c i i Deus et

ita F i l i u s Dei s i m u i c u m noroine suscepto d i c i t u r .

h o m o , sed ideo homo,

quia Deus est ipse horoo.

.Scientiam vero, q u a m ex

h u m a n i u t i s natura non

h a b u i t , ex qoa c u m angelis creatora f u i t ; hanc

se

cnm angelisqui creatura sunt, baberedenegavit. > A d

Unde idero F i l i u s Dei

FiliusDei.sedincarnesoIa. > ltem menlero

Deus est, tres sunt personae quod ipse non

assumptum. Nec

d i c i t , et Christus Deus et bomo quod etiaro ipsuro n o n

una est

persona,

c o n t r a d i c i t : quam

Umen

atque

Leo(tp.il)papade

} C h r i s l o : < Totus, > i n q u i t , < Deusesl propler assu-

qood e t uos d i c i m u s , q u o n i a m s i i n T r i n i u t e , quae contra-

i n c o m m u u b i l i s est,

coaeternus P a t r i ; sed i n Verbo solo. E t sepultus est

Deum, totusque bomo umen

propter bominem

V e r b u m i n caroem, sive

caro i n V e r b u m rautata e s t ; sed u l r u m q u e manet i n utroqoe, et unus i n utroque Christus, nec diversilate

t e n i a m i n T r i n i U t e esse personam nuliatenus c o n -

divisus, nec commisiione confusus. Nec alter est ex

c e d i t ; j a m utique recentem ab eo Deum habemus,

Patre, alter esl ex m a t r e ; licet aliter s i l ex P a t r e ,

q u a r U m s d i i c e t i n Deo cum T r i n i u t e personam, et

aliter ex m a l r e : ex Patre ante omne p r i n c i p i u m , ex

fide nostra quaternitas potius q u a m T r i n i t a s

no-

sis p r o p o n i t u r adoranda. Sed sicut d i c i t beatus A u m s i t n u s ad E v o d i u m ( 3 5 ) , < assuropio bomine

ne-

i n a l r e i n fine saeculorum, u t esset roediator D d e h o m i n u m Jesus Christus, i n quo h a b i U r e t plenitudo diviniutis

corporaliter, quia non assumenlis

de-

auaquara personaruni numerus auctus est, sed ea-

jectio sed assumpti provectio est : quod Deus i i l u m

dero T r i n i t a s m a n s i t . i Nos vero, ipsiun quem Deus

exaltavit, et dedit iUi n o m c n , quod esl super omne

( 3 3 ) August. epist. 102.

979

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

TIIEODORICl

nomen, u t I n nomSnc Jesti omne genu flectatur, A Christtis Jesus. Ergo et illa divinitas hujus b u m a n i ccelestium, l e r r e s l r i u m , el i n f e r n o r u m : et omnis tatis noinen accepit. Item si quaeramus quisnam s i t lingua confiteatur quia Dominus Jesus Cbristus i n factiis obediens usque ad m o r l e m ; rectissime r e g l o r i a est Dei Patris (Philipp.

n ) . > IJbi iicet una

s p o n d e t u r : I l l e , q u i c u m i n forma Dei esset, non

persona sit Dei et h o r a i n i s , aliud tamen est, unde

rapinam arbitratus esl, esse se aequalem Deo.

c o m m u n i s g l o r i a , a l i u d unde communis est c o n t u -

ct ista bumanitas illius d i v i n i t a l i s noraen

m e l i a . S i c u t enim i n T r i n i t a t e Deus Pater et Dcus

Apparet tamen idem ipse

Filius unius subsUntiae, sed non unius personae, sic

subsunliae, secundura q u i d obediens,secundumquid

forma Mediaioris Dens et homo sunt unius per-

aequalis Deo, secundum q u i d filius b o m i n i s , sectin-

sonae, sed non unius substaniiae. < Nec interest, >

d u m q n i d F i l i u s Dei, secundum q u i d d i c i t : < Pater

m

Ergo

accepit.

Cbrislus geminae gigas

ait S. L e o < e i qua Christus substantia n o m i n e t u r ,

major me esl (Joan.

c u m inseparabiliter manente u n i u t e personae idem

et Pater unum sumus (Joan.

sit et totus bominis filius p r o p l e r carnem, et totus

nia

Dei F i l i u s propter unam c u m Patre substantiam. >

m a t r e m Dei, C h r i s t u m genuisse Deuin et h o m i n e m

t

Dicit ergo magister

Petros : < Non

concedimus

quod Cbristus baee persona, hoc est, Deus et homo,

n v ) : > secundum q u i d , < Ego v ) . > Propter bacc ora-

diciraus Mariara tbeotocon [OroroW], boc

est

unam personam; hominera, i n quantum ex ea esse B

tertia sit persona i n T r i n i t a l e . >

ccepit; Deum, i n quantum de ea Deus et homo esse ctppit. Sicque ipsam C h r i s t i personam terUam i n

Nos vero dicimus, secundum praemissas sententias

T r i n i t a t e falemur personam : Deum F i l i u m Dei, i n

P a t r u m , quia Cbristus Deus et bomo baec persona,

quantum una ipse substantia cum Paire et S p i r i t u

securidiim quod Deusest, terlia esl i n T r i n i U i e per-

sancto e s t ; bominem

sona. D i c e t : E r g o , non sectindum quod homo est.

ipse cum Deo Dei F i l i o una persona e s t : i l l n m q u i

filium

b o m i n i s , i n quantutn

U t i q u e , sed est i b i etiam homo, propter inseparabi-

ab aeterno natura Deus e s t ; i s t u m , q u i ex quo coepil

l e m u n i u t e m , qua una est persona c u m Deo. Absit

essc, non

autem u t per hoc recens aliquid asseramus in Deo,

divinae

c u m , sicot Leo papa sentit, et Augtistinus conscutit,

ChrisUanae p i e u t i s cauteia, propter v i u n d a m

b d m i n e m ab aelerno ad hoc praedestinattim, et i n

centis Dei suspicioncm, qna supra heatum A u g u s t i -

tempore beneplaciti Dei i n hoc gloriflcatum, simul

n u m meminiraus dixisse, perroanere seroper

dicimus ccepisse esse, et Deum esse, c u m non sit

b u m i n sua incororoutabilitalc, i n qua

solum h o m o , sed

etiam ex

coessenttae

beatiludine gralia Deus c s l , salva

lamea reVer-

u i b i l esse

coroposiii, curo quo subsislat, ulla phantasia h u m a n i nm unus Deusl Sed permanente divinitate F i l i i Dci ia sua n a t u r a , sicut d i c i t B . Augustinus, i n c o m m u - » animi suspicandum est. t a b i l i t e r , sine o m n i compositohumani pbantasmatis, eum q u o s u b s i s t a l , m i r a b i l i et incomparabili susce-

CAPUT I X . Jam ad alia transeamus. D i c i l etiam magistet

Pe-

ptione i n u n i u t e m personae bomo ei est apposilus,

tru3 de sacramenlo

altaris, substanlia panis e i v i h i

sive a p u t u s ; non prius creatus et postmodura as-

m u u t a i n s u b s u n t i a m c o r p o r i s e i sanguinis D o n i i n i

sumplus, sed s i m u l i n ipsa assumptione creatus. E t

adperagendum

sicut dietom est, simul coepit esse, et Deus esse, sed

prioris subsianiiae remanere i n aere. Obsecro, ut q u i d

gralia, non n a t u r a , nomine vel

non cs-

i n aere? Quid i b i factura s u n i ? Nobis vero v i d e i u r , s i

sentiali substaniia. Unde d i c i t Apostolus : < Dedil

vobis e i i a m videtur quod accidentia i l l a , sive p r i o r i s

persona,

sacramenti m y s l e r i u m ,

accidentia

n). >

forma subsUntiae, qua\ u t p u i o , non nisi consonus i u

E t B . Augustinus h i l i b r o conlra sermonem A r i a n o -

u n u m accidentium concursus est,si i b i e s i , i n corpore

r u m : < Hanc unitatem personae C h r i s t i Jesu Do-

Domini est, non formans i l l u d , sed v i r t u l e operantis

m i n i n o s t r i -sic ex n a t u r a ulraque c o n s u n t e m , u t

i n ea sapientiae Dei aptans i l l u d , et modificans, u t

qoaetibet

secundum

i l l i nomenquodest superomne nomen (Phitipp.

earum vocabolum

etiam suum impertiat

a l t e r i , et divina humanae, et humana divinae, beatus

r i i u m m y s t c r i i et modum

sacramcnti,

habile fiat et t r a c u b i l c , e i g u s u b i l e i n forma aliena,

ostendil Apostoios: i Hoc, inquiens, sentite m vobis, D quod non poteral esse i n p r o p r i a , agens exlerius u t t r a c U r i possit, e l sumi corporaiiter agente i n l e r i o r o quod et i n Christo J e s n ; q u i cum i n forma Dei esset, humiltavtt scmetipsum, etc. (ibid.).

>

g r a l i a , u t sumatur i n c o r r u p i i b i l i t e r , et credenti

C u m e r g o C h r i s t i nomen s i l ex eo quod u n x i t eum

sapiat, e l amaniem vivificei et n u i r i a t s p i r i t u a l i l e r .

Dens prae parlicipibns sttis oleo exsuIUtionis, hoc

l i i n c e l e n i i n d i c i l B . Auguslinus ( 3 6 ) : < Q u o d v i d e t i s i n

est quod

factus h n i n i l i a v i t semetipsum, de

a l U r i , panis est el caiix, quod vobis r e i i u n i i a n t o c u l i

ipso U m e n eodemque Christo d i c t u m est quia i n

veslri : quod aulem fides poslulal insiruenda, panis

forma Dei esset, antcquam ab iUo forma servi esset

corpus, calix vero sanguis est C h r i s l i . > De quibus

homo

accepla. Nondum quippe erat filius h o m i n i s , sed

eliam alibi d i c i t : < Quia et eadem sunt, ct i n a l i u d

F i l i u s D e i ; cui Patris aequalius non erat rapina, scd

commutantur, et quia quod i n eis exterius sensibus

n a t u r a . V e r u m , si quaeramus quis cst i l l e , qui c u m

subjacet, i n percipiendo c o n s u m i l u r . > Unde et d i c i t

i n i o r m a Dei esset, non rapinam arbitratus est esse

in l i b r o c o n t r a Faustum ( 3 7 ) : < Quid sunt aliud q u a q u e

se aequalem Deo, respondetur nobis voce apostolica : (36) Augutt.

Tomo p r i m o supplemcnli, p. 3D4.

c o r p o r a l i a s a c r a m e n u , nisi quscdamquasi verba v i s i (37) Auguit.

Contra Fausium l i b . x i x , cap. 1 6 .

D I S P U T A T I O kf>} \ A B J E L A R D U M .

tSl

2S*

q u i d e m , sed tamen m u t a b l l i a , et / , pra sufllclenlcr exposulsso d i x l m i t s beattim A u g u s t i nuro, culpa d l m i t l i t u r : pcena ad e x e r c i i i u n i vitae t e m p o r a l i a ? i I t e m a l i b i : < Si ad ipsas res visibiles, hujus m a n c l , quae est roors corporis et caeterae t r i qnibos sacramenta t r a c t a n t u r , a n i m u m conferamus,

b i l i a , sacrosancta

q o i s nesciat eas esse corruptibiles ? Si autem ad i d

bulationes vitae hujus.

q u o d per i l l a s a g i t u r , quis non videat non posse corrompi?»

CAPUT X I I .

Haec ergo sttnt quse nobis v i d e n t u r de

sacramentis d i v i n i s , diversis negligenUae sive ignorantias casibus e x p o s i t a , n o n

corpus D o m i n i , sicut

d i c i t magister

q u i d q u i d accidat

Petrus,

quod

in

b n j u s m o d i , remotissimum esse credendum est ab o m n i d i g n i t a t i s suae i n j u r i a .

roali, et i n contemptu Dei, quem habet bomo

in

consensu peccaU. E t e n i m ntillam conctipisceuliam, nullain

delectationem malam,

malam

d i c i t esse peccatum, sed n a t u r a m . < Con-

nullain

voluntatem

cupiscere, > i n q u i t , < alienam u x o r e m , sive c o n c u m -

CAPUT X . D e i o d e a l i a m m o v e l quaeslionem snggestione diaboli solet quaeri snggerere h o m i n i b u s , cum

Dicit n i i l l u i n esse peccatum, nisi i n solo consettsu

dicens : < De

quomodo

possit

nec verbis, nec slgnis

bere c u m alterius u x o r e , non est peccatum, scd solus i n hoc consensus et contemptus Del peccatum esl. > E t sicut i n concupisccnlia

et

delectatiotie

hoc faciat. < A d quod d i c i m u s , > a i t , < quia f a c i l baec

n u l l u m peccatum c o m r o i t i i , sic peccalum conaensus

per p h j s i c a m r e r u m , l a p i d u m , vel h e r b a r u m , quia

n i i l l o actu peccaii d i c i t augmentari.

sicnt i n natura quorumdam

lapidum est f e r r u m

CAPUT X I I I .

t r a b e r e , v e i l i b i d i n e m e x s t i n g u e r e / i t a quidam la-

Dicit per ignorantiam n u l l u m fieri peccalum. D i e i t

pides s u n t , vel herbae, quibus l i b i d o , i r a , et caetera

quoniam si ideo gentilis sive Judaeus contemnit fidem

v i t i a c x c i t a n t u r . Quando gerere a l i c u i

ergo diabolus v i i l t

l i b i d i n e m , vel

appouit ei lapidem i l l u m , t a l e m habere

sug-

C h r i s t i , q u i a c o n t r a r i a m eam credit Deo.non peccat.

i r a m , v c l alia v i l i a ,

D i c i t quia q u i ideo inartyres occiderunt, quia a r b i -

sive herbam, quam scit

v i r t u t e m . > Hoc

r i d i c u l u m est,

t r a t i sunt i n hoc obsequium se praestare

nec

peccaverunL < Propler

Deo, n o u

quod, > i n q u i l , < Judaei q u i

n i s i ad r i s u m movendum dixisse eum hoc aestimo,

Slepbanum lapidaverunt, et Dominuro c r u c i f i x e r u n %

vel scripsisse, c u m sancti doctores manifeste dicant

non peccaverunt; imo plus pcccavissent, si c o u t r i

q u i a a g i t boc spiritualis potius n e q u i t i a , s p i r i t u a l i

conscientiam

p o t e n l i a h o m i n i b u s incognita. Nec e n i m Judae Satanas l a p i d e m aliquem

sive h e r b a m

i n l u l i t , cum

c i p i t , i n q u i t , Doininus, patrero et m a t r e m

i n e u m i n l r o i v i t , noc est, sicut d i c i l B . Augustinus, t o t u m e u m j u r i suo

m a n c i p a v i u U b i etiam m i r o r

< c u m labore e l cerlamine bene a g i t u r , boc est qttod coronaro et praemium m e r e t u r : quod vero cum pace et delectatione,

vaa i n c l u d e n i i s . S u n l adhuc m u l t a , quae i n theologia

meretur.

> Hoc

docet, hoc

et incxpertus, q u i d s i t liberlas s p i r i i u s . Qui adhuc

praetermisi, quia nisi vos haec m o v e r i n i , nec

alia docet, et s c r i b i t quam p l u r i m a , tam i n s p i r i t u a -

iUa moverent. Nunc precor reverentiam vestram per

i i b u s , quam i n m o r a l i b u s , non minus reprehensibilia

sua speculatores et pastorcs

v e l periculosa, quae proscqui longum esset. A d r e -

voa e o n s t i t n i t , u t de bis i n t e r i m sic agat prudentia

probandam vero v e l destruendam ejus d o c l r i i i a m

v e s t r a , u l bis q u i i n bis scandalizaiitur salis Oat,

cui baec non sufliciunt, nulla sufllcient.

q u i laesi sunt i n iide c u r c n t t t r ; q u i i n Deo vos d i l i -

RESCRIPTUM B E R N A R D I A D

g u n t e l praedicant non crubescant i n vobis, sed dc 1

Libellum

contra

CAPUT X I . D i c i l e t i a m ab Adaro originaiis peccali trahere tios

uibii

s c r i b i t m o r a l i s magister, p a r u m sciens ut a r b i t r o r ,

v e l phiiosopbia m a g i s t r i P e t r i me roovent, sed p l u -

vobis i u Doroino g l o r i e n l u r .

odiendos

rous contra quod pugnemus. < Quod e n i m , • a i t ,

ad astruendum quod

aHerre de fabula Salomonis, djemones intra v i t r e u m

e u m , q o i i n Ecclesia

•

p r o p t e r Deuro, non occidendos, u t semper habea •

a f l c r t de aeris corporibus daemonum, auctoritatem

rima

pepercissent.

et deiectationem carnis non

esse l n nobis occidendam, sed odiendam, sicut p r a >

i m m i s i t J n c o r ejus, u t traderet D o m i n u m , vel cum

b o m i n e m a l i q u i d sapientem,

acstimationis suae ei

D i c i t concupiscentiam

GUILLELMUM.

Petrum Abalardum laudat, etc.

conseriptur

Guillelmo charissimo suo fraler Bernardus. Mo

pcenam, non c u l p a m . Ut q u i d ergo p a r v u l i baplizan-

t u m v c s l r u m , c i c . Vidc Opp.

t o r f Scd i u b a p t i s m o , sicut dicuut Patres, s i c u l s u -

5o3, episl. 3*27.

S. Bernardi,

l . I , coi

1

283

GLULELMl

A B B A T I S S. T Q E O D O R I C I

284

DISPUTATIQ CATHOLICORDI PATRUM ADVER8US

DOGMATA PETRI ABiELARDI. [Bibliotheca

Ci$tereienti$

9

t . I V , p . 238.)

MONITUM DOMNI TISSIERI. Hanc Dispuiaiioncm Audreas a Quercit, noster Manriqne, et a i i i , Guillelmo a S. Theodonco ( r i b u u n t (3S) V e r u m stipra G u i l l c l m i legitimiim partuin iinico lihro contentum p r o t u l i m u s , Gaufrido Carnotensi et S. B e r nardo s c r i p l u m , quo errores Abaelardi nondum eis cogniti declaranttir. Hoc autera a l t e m m opue t r i n u s l i b r i s distincturo et prasstili Rothoinagensi nuncupatom, e d i t u m est, poslquam S. Bernardus P e l r i Abaelardi errores insectatus e s t ; et bie se iuique a sancto Patre I m p e t i t u m i n Apologia adversus eumdem scripta mendaciier calumniaius est. l i i c ergo noster abbas anonymus beatum Bernardura t u e i u r , et deroonslrat verbis Ahaelardi adductis errores ei a sanctissinio Patre i m p t i U t o s , vere ab ipso traditos e l evulgatos. Horura autem abbaium, Guillelmi scilicel et anonymi htijus l c s i i m o n i i s , imo verhis Abaelardi, qua? ipsi r e f e m n t , r c f t i t a b i t u r calumnia eoruin qui B . Bernardura contra Petrura Abaelardum d i s p u U n l c r a , larvas d u n t a x a l e t chimaeras d i c u n l insectatum, non d o c t r i n a m , quaui ille t t i e r e l u r . Qttae injuria i n sedero apostolicam, et i n couciiiuin Scnoneuse, coram quibus capitula l i b r o r u m A b w l a r d i lecta s u n t , et ah eis damnata, rediindat. Qui tanta facililate S. Patrein ignorantiae d a n i u a n l , et Abaelardum absolvuiU, i n tara p r a v u m itidicitira forsau iuducti sunt ex lectione responsionis ejusdein Abaelardi, ante 30 annos c u m aliis quibusdam eius operibus ediiae, i u qita errores sibi scripios damuat, et stios esse i n f i c i a t u r . Verum responsio illa poiius iiiscribeuda cr.it, Retractatio errorum Petri Abarlardi, quam Respoiisio coittra caluinttias o b j e c l o m r o , c m n Gtiilieliuus, e i anoiiymiis abbas scnUntias ejusdem Abaelardi fuse refcrant, errores de qnibus a c i u s a h a l u r apenissime contineules. Mec nuemquaro moveal, quod in operibus Abaelardi nuper edilis non reperiantttr i i l i errores, nam l i h r i i l l i q u i hos continebant, non sunt typis excusi. l i l i enim caeteris operibus, q u i h u s admisti f u i s s e u l , perniciem cerlaro attulisseiit, P o r r o i n i l i u i n illius dispulalionis non edidimus. P r i m u s euiiii quateruio deesl exempJari, quod unicum w p e r i t u r , et i l l u d f u i l o l i m bibliothecae Claraevallis, atque i n ejus inUio ha»c verha j a i n o l i m scripia s u n l . Deesl uuus q u a l e r n u s , q u i h a b u e i i t obedientiam Hhrorum r e q u i r a i . A t non solum uon rcperliis esl iile q i t a t e r n u i , sed eliam codex ille e biblioibeca illa sublalus : qucro Andreas a Quercu viveus possedil, e l ego i l l u m ipsuin exscripsi. Adverte bunc anonyinum i n t e r l i o h u j u s operis l i b r o illaiu AbujJardi seiileuliain refeliere, qtia slaluebat omnibus g r a t i a m Dei o f i e r r i . V e m m haec iu>n Abxdardi propria cst, sed scholasticorum doctorum cotnrounis, imo et P a l r u n i ; quam i n t c r caeteros e^regie tuetur Pro^per Auguslini discipulus i n libris De v o c a i i o n e g e i i i i u r o : q u i etiatn iJlam ad parvulos sine baplisuto decedeiiles e x t e i i d i t . Saue nec Guiilelmus, nec S. Bernardus hanc senteiiliain in Abaeiardo damnar u n t ; iroo ipsi eam passiin doceui. Pelagiauisiui quidem Abaeiardum i n s i i n u l a r u u t , qnod diceret nos v i r i b u s i i b e r i a r b i t r i i posse bona agere, etc. Sed hac de re i t e r u i u i n a d u o u t i o n i b u s uostris infra. (38) II.

Et m e i i t o . Yide quae do hac t l i s p u u t i o n e disserunt auctores Galliae lillcrariae supra, c o l . 197,

X i V . E D I T . PATR.

LII3ER PRIMUS. (Dee$i priuciuitnn, ui jam mouuimue : in eo autem quod $upere$l refutatur dogma Abatlardi, potentiam Ptfiri, $upientiam Fiiio, benignilatem Spiritui sauclo haretico $en$u tribuentit,) %

$oii

< Si Uro evapgelica qttam apostolica dicla discu- A quia sapientiae cedit potentia i n discussione j u d i c i i , tiamus, j t t x l a ipsius loculionis proprietatem i n t e l l i -

i i b i aequitas roagis examinaiida esl,quam vis potentiae

ginnis, ea qtiae ad potenliam p e r t i n e n i , P a t r i specia*

exercenda. > E t infra : < U t ex supra positis j a m d u -

i i t e r ascribi, u t hiuc quoque aperte colligi possit,

dum specialiter nomine Patris divina potentia decla-

vocabulo Patris oronipotentia ipsa specialiter dcsi-

r a t u r ; sic nomine F i i i i sapienlia sigiiiflcatur. E s l

g n a r i . A i t quippe F i l i u s : Qna

autem divina sapientia quaedam, u t ita d i c a m , p o -

poteetate

(Act.

Paler

poeuit

in $ua

i ) , n o n , quae F i l i u s ct Spiritus san-

ctus. > E l infra

dc eodein : < Cuin a i l Apostolus,

ipsum a m o r i u i s resurrexisse

per g l o r i a m

Palris

teniia ipsius D e i . » E t infra de S p i r i t u sancto : < Bcnignitas ipsa, quae nomine S p i r i t u s sancti deroon s l r a i u r , non est aliqua i n Deo poieutia, sive sapien»

v i ) , i n n u i l u r , magis ad persouam Pairis per-

tia, u t videlicel ipsum benignuro esse, s i t esse p o -

l i n e r e , j u x t a ejus, u t d i c t u m esl, p r o p r i e t a i e m , ca

l e u l e m , vel sapientem : sed haec ejus b o n i u s magis

quae poientiae s u n l , ascribenda esse; sicut F i l i o , ea

secundiim ipsum charilaUs aflectura vel effectura a c -

(liom.

quae ad a n i m i raiionem vel sapienliam p e r l i n c n t , s i -

cipienda est. > Haec autera eodem ordtne verbis eis-

fcul jtidicare est, quod discretionis est. Unde s c r i -

d e t n , licet locis d i v e r s i s , sicut h i c posita s u n t , a b

p i i i n e s t : Pater omnejudictum

antiquo serpente oer eum i n diaboiogia illa e v o m i u

dedit Filio

(Joan. i v ) ;

$0

DISPUTATIO ALTERA ADVEHSUS ABiELARDUM. -

LIB. L

286

sunL Quis u n q u a m A r i u s , quis Eunomius, quisalitrs A F i i i u m ejns i n t e l l i g i m t i s , quaedam potenlia est

v

vel

h«restarcha de Deo u m male sensit, tam male s c r i -

facultas omnia disceriieiidt sive cogiiosceodi, ne p e r ,

psil? Qoid a g i t i s , o nostrates phitosopbi? Cur oculos

i g n o r a n i i a m errare p o s s i l ; sic amor ipsius, sive h e -

avertitls? 0 n o b i l i s s i m i j u v e n e s , o mundi flores, o

nignilas, q u a m S p i r i t u m sanctum dicimus, optima

aurea seienihc saecularis v a s a ; c u r talia discitis, c u r

est ejus v o l u n t a s , potius q u a m potestas. > E x p e r g i -

d i c i t t s , c u r scribitis? U t i n a m magistri vestri scripta

s c i m i o i , q u i d o r m i i i s i n lectis eburneis, et lasciviiis

vana u n t u m m o d o essetti, non U m perniciosa! Apo-

i n s t r a l i s vesiris, sapieiitiae ssecularis aroalores; c t

siolica sanciio est, ornne quod non e$t ex fide> pecca-

videie, quam caeca sit pra^sompiionis audacia. H i c

tum eat (Rom:

x i v ) . Quid esl ergo, quod destruit

aperte d i c i t , sapientiam

Dei, i d est, F i l i u m D e i ,

rentovenies

qnarodam Dei potenliam esse vei f a c u l u t e m , o m n i a

t n c u r r a m u s , relegamos superiora. D i c i t ,

scilicet discernendi v c l cognoscendi: U c e t faciondi,

qaod P a l e r esi o m n i p o i e n l i a . V e r u m est, h i c nulla

ne omnipoieniiam ascribat F i l i o , c u m s c r i p t u m s i t :

fidem ? Sed ne diatius otkliiiii ccenum naaseam

qajestio eat. A t quod epecialiter

adjnngit, suspectos

Omnia per ipeum faetu eunt (Joan.

i ) : e i amorem

m i b i faclas esl, veueiibm p o r U L V o l t e n i m , quod

Dei, sive b e n i g n i u i e r a Dei, i d cst S p i r i t u m s a n c t u u u

P a U r uabeal omuipoteaiiani q u a m d a i n , quam Fiiius

opUmam esse v o l u n U l e i n , non p o t e s u t e m . Quiti a n n

nan naboat, i d est, quod Pater poiesi esse a seipso, B plius quacrilis? P l a n u m e s i . D i c i i quidero : < P a i e r F i l i u s n o n polesi esse a seipso. A d banc fallaciain

e s l o m n i p o t c n t i a , F i l i u s quaedam potenlia, S p i r i t u s

vertdica

reverte-

sanctus nulla potentia. > Cur i g i i u r i n v e h i t u r pro ca-

D i c i l , q o o d saptenlia P a l r i s , quae esi F i i i u s ,

pitulis bis, v e l u i ab co factis, qiiem c r i m i n a l o r e m

rour.

responsione

denodandam

posiea

n o n est o m n i p o i e n i i a , sed a l i q u i d de Patre, i d e s i ,

suum appell.it, i n abbalcm? Nunc ergo, n o n voce

qeaedam potentia de omnipotentia Patris. I d pluries

Jadaroruni, sed o r t h o d o x o r u m j u d i c i o siroul omnes

replicat. D i c i l , quod benigniias ipsa, quae est S p i r i -

exciantemus : Reu$ e$t morti$ (Matlu.

tua sanctus, nou est aliqua i n Deo poleniia vel sa-

ber ille tortuosus modo refiexus i n gyros, modo se-

p i e n t i a ; quia airad est, benigoum esse; a l i u d , sa-

candum senteniiam j u d i c i s , gradieus supra p e c i u s ,

pieatem v e i polentem

xxvi). Alcolu-

esse: D i c i t , q u i a sapientiae

quanturo potesi erectus, laUbrosissimae a c o b s c u r i s -

t e d i t potesitia i n discussione j u d i c i i , u b i aequius

simae disputattouis a n t r u m i n g r e d i t n r , et veiut i n

magis exaroinanda est, quaro vis potentiae exercenda.

aliissiroa rupe Parroenidis sibttat t n a u d i t a ; per Apo»

D i c i t , q u o d Pater quaedaro posuit i n sua polesUte,

logiam sua^m theologiam irapejorat, novos veteribus

qoae-non posuit F t l i u s , vel S p i r i t n s sanctus. l i i s non

errores a d j u n g i t , et eos perimaciter et c o n u n t i o s e .

tam a r g u t i i s , qnam m e n d a c i i s , sicut ordo propesi- Q qood haereticuro horoinem facit, defeodere oontentionis r e q u i r i t , e l Deus, p r o quo et de qpo l o q u i m u r

d i l ; n o v i u t u m amatores, ac simpliccs

a d m i a i s t r a v e r i t , respondendum esL A c p r i m u m r e -

sophisUcis i r o p o r t u n i u t i b u s e l u d k ; abbatem hHtera-

auditores,

q n i r o r o r sanctae retigionis et magni nominis abba-

tissimum, et quod majus e s t , religiostsslroum, vocat

tdm i a s i m u l e t faisa

i n e x p e r l i i m a r t i s i l l i u s , quae roagistra est dfsserendi:

finxlsse;

quia i n tbeologia sua

s c r i p s e r i t , F i l i u m esse quarodam p o l e n t i a m , S p i r i -

qoasi non legisset i n Aposlolo q o o d eapientia

tam s a n c t u m n u l l a m . I d e n i m i n Apologia sua, quam

etultitia

c o n l r a abbatem Petrns ipse d i r i g i t , se dixisse dene-

roaxime

e$t apud

Deum

{ I Cor.

111). Sed

mundi et

iljua

de Apostolo, et i n eodem Apostolo : < V i *

g a t , scilicet quod divina sapienUa quaedam s i t p o -

dete ne quis vos spoliet per philosopbiam et inanein

l e n l i a P a i r i s , non F i l i u s ; et qnod amor Patris et

deceplionem,

F H i i , s l l nutla poteuUa, non Spiritos sancius,

se

secunduro elcmenta m u n d i , e i non secundum C h r i -

dixisse p r o f i t e t u r , et v e r u m esse p e r i i n a c i t e r c o n -

s t n m : i n quo inhabitat omnis pieniiudo d i v i o i u i i s

t e n d l L Sed vae contentiontbus h o m i n u m . Vere j u x t a

c o r p o m l i l e r (Colo$$.

Jenemiam stuhus est factus omois homo a scientia. M i r o r ego homuHutns qoidam famie tenuis, et scien-

secundum t r a d i i i o n e m h o m i n u m , et

u). >

l i i s i u q u e , p r o eo quod capitula illa abbatero xisse commemorat,

fin-

e x c u r s i s , j a m nuuc r a t i o nos

tiae n n l l i u s , U m e r u d i t u m , U r a celebrem magi- o cogit, u t ad praejacentia roendacia redeamus, et ea non v i r i b u s . n o s t r i s , sed sanctorum P a t r u m p a t r o c i s t r a m , u l i b o s narniis taro t u r p i t e r i n v o l u t u m fuisse. Mon

debuisse

nearum Uro sapienUa

vel

idiota q u i l i b e t

Dei

aeriarum

ara-

niis discutiamus. Cunclis v c r o

scientibus

iiquet,

enim

qood latet f a l s i u s sub v e r i u t e , et quia per se t u r p i i

est F i l i u s D e i , et e c o n v e r s o ; et

est, semper coniegi n i t i t u r sub i l l i u s u m b r a c u l o . Ve-

Aoccidis

cassibus

irretiri.

Si

a m o r P a t r i s et F i l i i e s l S p i r i t u s sanctus, et e c o n -

r u m est e n i m , oronipotentia pertinet ad P a i r e m , quia

v e r s o ; sapientiam Patris qiiamdaro polentiam esse,

Pater omnipotens est, et a nullo e s t : e t ut B. Diony

et F i l i u m non e s s e , et amorem

sius A r e o p a g i u i n l l i e r a r c b i a sua d i c i l : < Fons Dei-

Patris et

Filii

n u l l a m potentiam esse, et S n i r i t u m sanctum non

tatis esl P a l e r ; > Filios vero n a t u r a l i l > r esl de P a l r e

esse, p e r m e videre non possum. L i c e t e n i m non Pa-

suo, et S p i r i t u s sanctus de Patre et F i l i o : sed quod

l e r p e r F U i u m , sed F i l i u s per Patrem sapiens s i i ,

omnipoientiam sic proprie assignat P a i r i , u t eam

P a l e r e n i m a n u l l o , F i l i u s a Patre est. quidqnid e s t ;

vitet assignare F i i i o v e l S p i r i t u i saiicto, u t per i d

ipifi P e t r u s

lamen q u a i i t e r de sapienUa P a l r i s agat, scilicet d i s t i n c i i o n e m personarum faciat, P a t r i s per

m a x i i n e i n Apologia sua m a n i f e s u t , ubi super hoc

omnipotentiaro, F i l i i per sapieutiaro, i d est, secuu*

r a p i t u l u m i u d i c i t : < Sicut ergo sapientia, quam

dum se quarodam potentiam, S p i r i t u s sancii per

887

GUILLELMI

ABRAT S S. T I I E O D O R I J I

288

Uullam vel p o l e n t l a m , vel sapicntiam, quia per beni- , , et In qtiibus dumelis oplnionls novae se inferat, quantum Deus dat, intelligo. Profitens I n s u p e r i o r i gnitaiein solam, venenum est, e r r o r est, bacresis est; et u t verbis magistri s n i , de quo plus j u s t o g l o r i a t u r ,

bus quod verum

u t a r , fallacia esl. Neque enim babet aliquam o m n i -

omnipotens est, quantum ad operationis

esl, quia aequaliter P a t r i F i l i u s

potentiam Pater, quam non babeat F i l i u s ; quia q u i d -

idcirco u m e n specialiter omnipotentia P a t r i a t t r i -

q u i d babet Pater, habet et F i l i u s ; quia de omnipo-

b u i t u r , quia non est aeqtialiter ei FUius omnipotens

tcnte est F i l i u s omnipotens. A l i o q u i n v e r u m non est

modo quodam, i d est, quantum ad subsistendi m o -

effectum;

ilhtdevangelicum, ubi F i l i u s d i c i t a d P a t r e m : < Omnia

d u m . I d trahere v i d e l u r a quodara

mea tua s u n t ; et omnia tua mea sunt (Joan. x v u ) . >

puto Graecum fuisse, quem et Joanncs Scotus usqua.

M a i i m o , quem

j E q u a l i s enim c s l P a t r i per omnia F i l i u s secundum

ad haeresim i m i t a l u s est. Talibus hoc i n loco Petrus

d i v i n i u t e m ; licet quod esl, de eo s i t ; quia de Deo

verbis u U l u r : < Quidquid ad omnipotenliam atUnet,.

Deus natus est, quae ipse, non i p s e ; et ubi est n a l u -

non solum quantum ad operationfs effectum, v e r u m

ralis aeqtialius, i b i aequalis et naturalis esl potestas.

e t i a m quantum ad subsistendi m o d u m , P a l r i u n -

Yideainus si asscrtioni huic sanclorura P a t r u m c o n -

quam p r o p r i u m debet a t t r i b u i , u t u l e sit scilicet, quod Maximus d i x e r i t , quod Pater per

cinat auctorilas. Hilarius i l l e splendidissiraus Galliar u m sol, et haereseos Arianae praecipuuset validissiraus

1

ingeniUm

D e i u t e m omuipolens s i t . > Ac si apertc d i c a l : Per

oppressor, i n l i b r o v u De T r i n i u t e d i c i t : < Non a m b i -

hoc quod Deus est, et ingenitus, eum utroque m o d o

g i t u r , q n i n a?qtialitas n i h i l differat. j E q u a l i t a s vero

omnipotentem esse. Ergo et omnipotens est, q u a n -

nunqnam i h i esse com r a d i c i t u r , ubi unio est, nec Unien

ttim ad operationis effec.lum, sicut et F i l i u s , et S p i -

Illic reperitnr, ut diffcral. l u siinilitudinis acqualitas

ritus sanctus; et omnipolcns est qnantum ad s u b -

nec solitudinem habet, n e c d i v e r s i t a t e m ; quia o m n i s

sistendi m o d u m ; quod non possunl csse F i l i u s , nea

aequalitas ncc d i v e r s a , nec sola est. > Ct i n eodcm

Spiritus sanctus; quia Pater potest esse a seipso,

paulo p o s t : < Itaquc F i l i u s i n natura Patris eadem

quod F i l i u s non polest, nec Spiritus sanctus. D i v e r -

est, c u i omnia posse naturae est. > E t nosler A r i s t o -

sus ergo est, secundum t e , i n illa simplicl esseniia

ieles B. Auguslinus, s i m i l i t e r i n l i b r o v u De T r i n i -

subsistendi modos.

•ate: < Ergo et Paler ipse sapienlia est, e l i u d i c i t u r

u l habeat proprie hanc omnipotenliara, quam n o u

F i l i u s sapientia P a t r i s , i d est ut

quemadmodum

habeat F i l i u s , vel S p i r i t u s sanctus. Huic fatsiloquto

lomen de l u m i n e , et u t r u m q u e v e r u m l u m e n , aic

Senecae scitum a p l a r i p o t e s t : < Quidqttid adinveati-

SubsisUt enira Pater eo m o d o ,

intelligatur sapientia de sapienlia, et utraqne una

t i n m cst, fundamenU) caret. > Si enitn ita est, falKt

sapientia. Ergo et una essenlia, quia hoc est i b i

; vei f a l l i t u r , q u i d i c i l i n E v a n g e i i o : < Ego et P a l e r

esse, quod sapere. Quod enim est sapientiae taj>ere,

unum sumus (Joan. x).> Ego, et Pater, et sumus, a d

et potenUae posse, aeterniuti aeternum esse, justitiae

personamm proprietaiem, u n u m ad essentiae p c r -

j u s t u m esse. Pater i g i t u r et F i l i u s s i m u i una essen-

tinet u n i u t e m . Sed non f a l l i t , quia v e r i u s c s t ; nec

t i a , et una magniuido, et una v e r i u s , et una sapien-

f a l l i t u r , quia sapientia est, et orooipotenUa : non q u i

t i a , et nna omnipotenUa. > Yidetisnc, o Parisienscs

Pater, sed quod Patcr.

academici, quod p r o p r i e , i d est ad

p l i c i essentia diversus subsistendi modus ( 5 9 ) , u b i

personarum, omnipotenlia

soli P a t r i

distinctionem non debeat

ejusdem

Non est i g i t u r i n Hla t i m -

naturae e s t , qnidquid i b i e s t ; et t a n t u s

ascribi? Sed ne aliqua, vel parvissima d u b i u t i o n i s

Detts est solus Paler, quantus Pater e l F i l l u s

nebula remaneat, videte, qttid i n o c u v o

Spiritus sanctus; qtua unaquaeque persona s i g i l l a -

operis l i b r o magisler idem de re eadem

ejnsdem prosequa-

tiro perfectus

et

D e u s , et t o u s i m u l T r i n i u s n o n n i s i

t u r : < Ea, i i i q u i t , dicuntur proprie i n illa T r i n i t a l c

unus Deus. Augustinus i n l i b . v i De T r i n i u t e : < I n

d i s i i u c l e ad singulas personas p e n i n e n t i a , quae r e -

rebus, i n q u i t , cbrporeis non t a n t u m res u n a , q u a n -

lalive d i c u n t u r ad i n v i c e m , s i c u l Pater et F i l i u s , et

turo tres s h n u l ; et plus allquid sunt duae, q u a m o n a

utriusque donuin Spiritus sanctus. Non enira Pater

res. Gaeurum i n sumroa T r i n i u i e , qnae Deus est, T r i n i u s , aut F i l i u s T r i n i t a s , aut T r i n i t a s d o n o m . > U n t u m esl una, quanlum tres s i m u l ; tantum est u n a , Qnod vero ad se d i c u n t u r s i n g u l i , non debet d i c i quantum duae, et i n se i n f l n i u sunt. l t a et singnla p l u r a l i i c r , tres, sed una ipsa T r i n i u s , sicut Deus sunt i n singulis, et singula i n omnibos, et oronia i n Paler, Deus F i l i u s , Deus Spiritus sanctus; Detis

oronibus, et u n u m i n omnibus. Qui videt hoc v e l ex

Iwnus Pater, bonus F i l i u s , bontis Spiritus sanctus,

parte, vel per speculum et i n acnigmate, gaudeat

et omnipolens Pater, omnipotens F i l i u s , omnipotens

cognoscens Deum, et sic Deum honoret, et

S p i r i t u s ; nec Umen tres d i i , aut trcs b o n l , aut tres

agat. Qui aulem non videt, tendat a d videndum p o r

omni|H)lentes, sed unus Deus, b o n u s , omnipotens,

p i e u t e m , non per caeciutem ad calumniaodum e t i a n

quod est ipsa T r i n i u s . >

quia unus est Deus, sed taroen T r i n i u s . > Haec A u -

gratias

His attesutionibus sufficicnter, quantum a r b i t r o r ,

gustinus ad conterendos novos fldei Inimicos, et a d

ostensum est, qnod omnipotentia proprie P a t r i soli

ostendendam individuae u n i u t i s iiicomprehensibilcoa

n o n debct a s c r i h i . Sed video q u i d Petrus bic velit

s u b l i r o i u t e m , fortiler atque fldeliter disseruiL G l a -

( 5 9 ) Negat esse i n Deo diversum suhsistendi byposusis seu personae p r o p r i c U l e m n o U t .

roodum;

sed i b i subsittere

sumit pro existere,

non u t

DISPUTATIO ALTERA ADVERSUS ABiELARDUM.

— LIB. I .

290

rei i g i t u r , n l s i h i s q u i superbiae et contentionis spi- A F i l i o non ascrihi, scd quamdam p o t e n U a m ; S p i r i t u l ritu insipiens e t impcenitens cor habent, thesatirisancto n u l l a m , q u i a benignitatem solam. Stupeo, santes sibi i r a m i n dieirae et revelaiiouis j u s t i j u d i c i i dum haec scribo, et omnia viscera mea contremiscunt. D e i ; claret, i n q u a m , diversum subsislendi m o d u m ibi

Deum testor et angclos ejus, quoniam q u i mendacia

non esse, o b i principaliter e l ineffabililer u n u m

haec ob

et verum est esse. Denique n i h i i aliud est rei essentia,

eruditionem

legunt, nisi

resipiscant,

filii

perditionis s u n l : et eorum q u i fabricatores menda-

quam res i p s a ; e t , teste Augustino, Deus reia-

cii,

Uve n o n subsistit, sicut relative dominaUir. U t euiin

et cultores

perversorum

dogmatum f u e r u u t ,

sortem maledictionis elegerunt, et aeternae d a m n a -

in i i b . v u De T r i n i t a t e d i c i l : < Omnis res ad seipsam

tionis sibi a c q u i r u n t . Sed quoniam de

subsistit, quanlo magjs Deus, si d i g n u m est, u t d i -

hoc, quo suo supra dicto modo Petrus omnipoten-

c a t u r Deum subsistere. > Et quoniam i n Deo

nibil

liam Patri

falsiloqtiio

specialiter ascribit, piis l c c t o r i b u s , u t

allud est, sapieuiem essc vel poteniem esse quam

a r b i t r o r , s a t i s f a c i i i m e s t : fidei ct auctoritatis h i m i n e

esse, s i c u t i n superioribus et raiione, et latiti docto-

praeeunte inspiciamus e i reiiqua.

ris e r u d i t i o n e potcnter et palenter declaratum est, inconveniens

dictuin est de Deo, et Pater

Sequitur non m i n o r perversilas, nec m i n o r i s pe-

polest

stilentiae i n o r b u s , c u m velut ex saeculari fornace esse a s e i p s o : nam esl a seipso, quod F i l i u s nou esl, B j f f r e a m scoriam m i n i s t r a t , et quia FUius a Patre est. Videte quod t u r b a l u s , vel vaniiates evomit, i m o i n s a n i a s mendaces; menliens 8

C

u

o

i

a

s

l

I

c

s

g u i s

u r

U

t u r b a r e volens sit, q u i de re etiam non s i m p l i c i

de F i l i o Dei, i n quo est salus m i t u d i . D i c i t e n i m

d i c i l . Res ista poiest esse res ista. Sed ne verbosus

quod sapieuUa P a t r i s , quae est F i l i u s Dei, n o n e s t

sim,

e i p e r m e , praesertim talis i n talibus deficiam

omnipolentia, sed a l i q u i d de P a t r e , i d est quaedam

i n m e , ad praxellenUssimum doctorem, Angustinum

potentia de omnipotentia. Sed ut luce clarius intuea-

d i c o , revertor.

mur,

Homo

ille Dei s c r i b i t ad sanctum

E v o d i u m , q u i e u m de quibusdam rebus obscurissi-

quod pessima, quod detestanda doctrlna haer,

i m o faliacia, non doctrina s i l , superiore dispulalidne

mis epistoUs i n t e r r o g a v e r a t ; i n quibus, u t sibi v i -

dcbemus adjuvari, e i luminosis auctoritatibus e o r t i m

debatur, probaverat raUone, cogi Deum esse; et

qui

v d u i flumen repletum aquis i n secunda epistola

aeiernitates lucent, ad depellendas bas tenebras

ad

Deum vident, et cum eo regnantes i n perpeiitas ad-

eontdem E v o d i u m p r o r u p i t i n haec verba : < Habes,

j u v a r i . E s l etenim indissimilis et consubstantialis

i u q u i t , i n i i b r o De vera religioue quem si recoleres

P a t r i F i i i u s secundum d i v i n i l a t e m per o m n i a ; licet

atque prospiceres, nunquam t l b i v i d e r e l u r ratione

ex eo sit qtiod e s t : qttod n i h i l aliud est, quam na-

r o g i Deum esse, v e l ratiocinando e f l i c i , Deum esse ^ t u m esse u n u m de u n o , vertun de v e r o , t o t u m de d e b e r e : quandoqoidem i n ralione numerorura,quara toto, coaeternum de aeterno; et sic de ipso, quod sit certe i n usu quoUdiano babemus, si d i c i m u s , septem in ipso; u b i non est essentiae diversttas, sed pere i t r i a debent esse decem, minus considerate l o q u i -

sonae proprietas.

t u u r . Non enim decem debent esse, sed decem sunt.

potcnlia de

Non

est i g i t u r Filius

o m n i p o t e n t i a ; ,imo

quaedam

est omnipotentia

De q u i b u s itaque rebus recte dicatur, quod esse de-

de omnipolentia.

beant, sive j a m s i n t ; sive j a m non s i n t , satis, q u a n -

Palre, quia licet sit alius quam Pater, non

tum

est aliitd quam Pater. Hinc Hilarius i n l i b . v n De

acstimo, disputavimus i n eis l i b r i s , qaos c o m -

Non

est,

i n q i i a m , a l i q u i d de lamen

merooravi. Horoo eniro sapiens esse d e b e t : si est, u t

T r i n i i a t e : < D e u s , i n q u i t , F i l i u s qtti e s t , non est

m a n e a t ; si non est, u t flat. Deus autero sapiens non

alind qtiam Detis. N a m , cttm audio, et Deu$

esse debet, sed e s l . > S i m i l i i e r potens non esse de-

Verbum

(Joan.

erat

i ) , non d i c l u m soltim audio v e r b u m ,

b e l , sed e s t : sicque de omuihus. Omnia e n i m quae

sed demonstraturo inlelligo esse qiiod Deus e s l : et

in eo s u n t , n i b i i aiiud quam ipse s u n t ; sed bic roo-

res signilicaia a substantia est, c u m d i c i t u r , Deu$

d u s ioquendi noslrae congruit i n f i r r o i l a t i . H i n c H i l a -

erat. Esse e n i m non est accidens n o m e n , sed sttb-

rius De T r i n i t a t e : « Per i d quod habet Deus, ipsum

sistens verilas, e l manens causa, et naturalis generis

i l l u d significat habeodo; quia non liumano modo ex J J proprietas. > I d e m , i n l i b r o ejusdem operis t e r t i o : composiUs Deus est, ut i n eo aliud sit, quod ab eo

< Patrem autem i n F i l i o , et F i l i u m i n Patre esse,

h a b e t u r , et a l i u d sit ipse q u i habeat; sed

toturo

pleniludo d i v i n i t a t i s i n u l r o q u e perfecta est. Non

scilicet et abso-

enira diroinutio Patris est Filius, nec F i l i u s imperfec-

quod est, una est n a t u r a , perfecta

luta e t i n f i n i t a , et non ex disparibus constituta, sed

tus

vivens ipsa per toturo. > Haec Petrus non v i d i t , qtti

est ergo ab uno, neque praeter innascibilem Deuin

a Patre est. > Idem de eodem i u l i b r o i v : < Unus

confidens i n v i r i b u s i n g e n i i , et i n adinventionibue

inuascibilis Deus alius est; neque praeter u n i g e n i t u i n

suis s i b i placens (valde vero stulto h o m i n i placet,

Deuin unigenitus Deus quisquam est, ac sic uterque

qui

D e u s : cum i n t e r u n u m et u n u m , i d est ex

s l b i placet), sanctorum Pairuro per h u m i l i t a t i s

ac fidei seroilain g r a d i e n l i u m eiimatam

doctrinam

nno

u n u m , divinitatis aeternae non sit secnnda n a t u r a . >

c o n t e m p s i t : et ob i d juslo j u d i c i o Dei i n hujus

Et i n s e p l i m o : < Tenet itaque n a t i v i u s eam, ex qua

obscurissimae caUginis caecam foveam projectus est,

s u b s i s t i t , n a t u r a m ; et F i l i u s Dei non a l i u d quam

nt

quod Deus esi, s u b s i s t i t . i Sed et hoc apertius i n

s e n U r e i , doceret, scriberet, quatenus quoniam

P a l e r a seipso esse potest, quod F i l i u s non polest,

o c t a v o : < Hoc, i n q u i t , Ecclesia i u t e U i g i t . hoc S y n -

idco o i n o t p o t c n t i a m debcre P a t r i spccialiter a s c r i b i ;

ago E t i u

est, a u l Creator, aut crealura est. Si i g i t u r C r e a l o r

duodecimo : < Tua res est, F i l i u s tuus et unigenitus

est, omnipotens est, omnisapiens est, si i u d i c i p o -

:

psum t o l u m non secum nascendo

tuiis est, non p o r t i o , non proteusio, non secundum

test, et q u i d q u i d i n illa ineffabili simpliciqoe n a t u r a

eulcieniiarum opiniouem noroen aliquod i n a n e ; sed

intelligendum est; aeternus, i m m o r t a l i s , i n c o r r u p t i -

Filius ex te vero Deo Patre Deus verus, et a te i n

bilis, i m m u U b i l i s , v i v u s , sapiens, p o i e n s , sanctus,

naturae luae ingenilae genilus potestate. > Videtisne

justus, bonus, beatus, creator. Augustinus i n l i b . v

ergo, o purptirali j u v e n e s , vel vos saltem, o c u c u l -

De T r i n i i a t e : < S i , > i n q u i i , < quidquid i n se m a u e l ,

lati a m i c i , qtti llialaroi Salomonis secreta r i r o a r o i n i ,

et gignit et operatur a l i q u i d , p r i n c i p i u m est ejus r e i

videtis, i u q u a m , quam devius sit a vero, q u i sapien •

quam g i g n i t , vei ejus quam o p e r a l u r , non possumua

tiam Palris, i d est F i l i u m D e t , d i c i t , non o m n i p o -

negare S p i r i t u m sauctuin recle dici p r i n c i p i u m ; q u i a

t e n t i a m , sedquamdam potentiam de omnipotentia?

non eum separarous ab appellaiione C r e a t o r i a : ot

vel allqtiid ex Paire, cuiu touis loturo i d e i n s i l quod

scripiuro est de i i i o , quod o p e r a t u r , et utique i n se

Pater naturaliter et aeternaliler c u m

Patre,licet

D e u s F i l i u s natus sit ex Patre? Fides quae supra firrnam petram fundata esl, invadi q u i d e m , sed m o veri non polesl.

manens operalur. Non enim i n abqtiid eorum quae operatur, ipse m u t a i u r et v e r t i t u r . > E t expositis b i s , quae j u x u Apostolum o p e r a t u r , idero Augustinus concludit sic : < Quis U n i a poteat

Sed ne t a n l o r u m m u l l i p l i c i t a t e verboruro sermo

o p e r a r i , u i s i Deus? Sicut i g i t u r F i l i u s Dei semper

do

noster silvescat, et severis vilescal j u d i c i b u s , j a m

Deo natus seroper est D e u s ; sic et Spiritus sanctua

et nunc quod ejusdem perditionis praerupium teneat

dePatre et Filioseroperprocedens, semperest Deus. >

i t e r , de S p i r i t u sancto loquens, inexploratara non

Idem Augustinus i n libro eodem De T r i n i t a t e : < Sero-

reHnquaro. < B e n i g n i u s , > i n q u i t , < ipsa, quae est S p i -

per procedit Spiritus s a n c t u s , et n o n e x

r i l u s sauctus, non est l n Deo

scd ex aeterniuie p r o c e d i t : sed quia sic p r o c e d e b a t ,

aliqua potentia, vei

lempore,

sapientia; quia a i i u d est, benignum esse; aliitd est,

u t essei donahile, j a m donum e r a t , e t antequam eaaet

potentem esse; aliud sapientem esse. > Gur legilis

c u i donaretur. A l i t e r e n i m i n t e l l i g i l u r , c u m d i c i t u r

boc, o insani? Qu:s nisi delirus haereticus et a Deo

d o n u m , aliter c u m d i c i t u r d o o a t u m . N a m d o n u m

traditus i n reprobum sensum, audet lalia

dicere,

potest esse et antequam detur : donatum a u t e o i ,

praeserlitn dcfendere? Quis de consolalore o r p l i a n o -

nisi d a t u m fuerit, nullo modo esse poiesL > Et i n

rttm C l i r i s t i , quis de vero doctore apostoloruro G b r i -

l i b r o contra assertiones Arhroornm : < lude S p i r i t u f

s t i , quis de illuminatore sanctarum a n i m a r u m , quas

sanctus a u d i i , unde p r o c e d i l . Scit e n i m D t i V e r b u m

introducit i n omnoro verilaiera, laro impie mentitus

procedendo inde , unde nasciiur V e r b u m , i u u t s i t

est? < Qui d i x e r i t blaspheiniaro i n Pairem a u l F i l i u m ,

c o m m u n i t e r Spiritus e i

remittotur e i ; qtii autero d i x e r i t i u S p i r i l u r o s a n -

Hb. v i De T r i n i u u : < Quapropter etiam S p i r i u i a

cturo, non r e m i t t e t u r e i , neque i n hoc saeculo, neque

sanctus i n eadem u n i u t e et aequaliute substantia?

i n futuro (Matth.

x u ) . > A d Spirituro namque san-

consistit. Sive e n i m sit unitas amboruro , sive s a u -

c i i u n , quia donum est, pertinet proprie peccatorum

c t i u s , sive c h a r i u s ; sive i d e o u n i u s , quia c h a r t t a a ;

remissio. A t istud preprie

non est P e t r i , sed A u g u -

s l i t i i ; quia non est ad personae distinctionem, sed

P a i r i s et V e r b L > Et

in

et ideo c b a r i u s , quia sanctiUs : menifeslum

est,

quia aliquis duoruro non e s t , quo uterque c o n j u n -

a d ostensionem; quia quod Patcr et F i l i u s peccata

g a t u r , q u o genitus a gigneulc diligatur,genitoreroque

d i m i i t u n t , per suam b o n i u t e m , boc estj per S p i r i -

suum d i l i g a t ; sintque non parUcfpalione, sed

l u m sanctum d i m i t t u n t , i d est, non ex debiio, sed

sentia s u a , neque dono superioris aUcujus, sed suo

graittito dono. Apostoli vox e s t : * E x ipso, et per

p r o p r i o , servanies u n i l a t e u i S p i r i t u s i n vincalo pa-

i p s u m , et i n ipso sunt oronia (Rom.

x i ) . > Quasi d i -

es-

cis. I u sunt iUa t r i a , Deus u n u s , solus, m a g n u s ,

ceret. Ex Paire, per F i l i u m , i n S p i r t u saoclo. Eo-

> sapiens, sanclus, beaius, o m n i p o u o s , bentgnos. >

r u m enim et natura eadero est etoperatio. < Ex ipso, >

Et m f r a : < Spiritus sanctus cororoune est a h q u i d

naroque< et per ipsum, et i n ipso, > voces sunt unaro

P a i r i s , et F i l i i , quidquid i l i u d est. At ipsa

earodetnque

munio consubsianiiaux et coaeurna est.

subsUnliam signilicantes, quod

Apo-

com-

Quae st

stolus clausula subsequenti patentissime d e c l a r a v i t :

amiciiia

< Ipsi, i i i i q u i i , i non ipsis, gloria i n saecuiasaecotoruin.

aptfos elcater charitas. > Et S. i l i l a r i u s m b b r o X H

convenienter

dici possit,

d1calur; sed a

A m e n . » Emersit ab inferis nuper aUer Macedenius,

De T r i n i U t e : < Creaiurae

qui

S p i r i t u quidem luo p a U a r , ex te p r o f e c l o , e t per

callidis dispuUtiombns

intentus praedicaret,

S p i r i t o i u sancluro non esse Deuin. Si e u i m omnipo-

F i l i u m misso. > Sane san

tcus nou est, Deus non e s t : quia si Deus est, o m n i -

i n omniuro i n Ade

potens e s t ; quippe roi ubi v u l t spirat, q u i s c r u U t u r arcana D e i , q u i replet orbem t e r r a r u m , q u i apostolos i n e b r i a t , q u i Ecclesiam fecundat, q u i

peccau

relaxat, qui umis atque idero s p i r i l u s , dividens s i n guiis p r o u t v u l t , c b a r i s m a u dispensat. Haec non

commoni confessione,

nomen

ne

in

sancto

doctrina praeeuote saiis

S. T r i n i l a t i s

regeneralorum

raUonisque * i m u l et a u c t o r i -

U l i s a t t e s u t i b n e , liquido propalatum atque

conOr-

roatum est S p i r i t u m sanctura Deuro esse. At

Deum

esse, hoc est, unuro esse, simplex esse, v e r u m asae, i m o esse. Sic c n i m J l o y s i j u b e t u r : Bwc dicet

fliH

DISPUTATiO A L T E R A

293 leraet:

ADVERSUS A B J E H R D U M . -

LIB. I .

294

m ) . M e n l i t u r A e i pane hyperousio, i d esi supersubstantlaU

Qui est misit me ad vos (Exod. 9

t

cibo

ergo i n c a p u l s u u m , et jusiae sibi damiiationis p a r i t

videiicet

i n t e r i t u m , q u i i n i l l o aelernaliier, veraciter, s i m p l i -

p a s c u n l , u t quod (acere d i c i t u r una persona, factat

efangelico, q u i non p e r i t , animas sua§

c i t e r , ineffabiiiter uno e s s e , d i c i t aiiud benignum

simui t o i a T r i n i t a s sancta. Apostolus d i c i t , quod

esse, a l i d d

P a l e r c p r o p r i o F i l i o non p e p e r c i t , sed

sapientem

esse, aKud potenlem esse.

pro

nobis

Aogusiinos i n l i b r . v De T r i n i t a t e : < Hoc est Deb

o m n i b u s t r a d i d i t i l l u m (Rom.

esse, q u o d e s t , m a g n u m esse. » Eadem causa_nec

F i i i u s non t r a d i d i t seipsum ? T r a d i d i i piane.

tres magnos d i c i m u s , sed u n u m magnum ; quia nec

i d e m Aposioltis de F i l i o d i c i t : < Q u i d i l e x i t me , et

v i u ) . • N n n q u i d et Nam

participatione m a g n i t u d i n i s , sed seipso magnus e s t ;

tradtdit semetipsum

quia ipse est sua magnittido. i l o c et de b o n i t a t e , e i

F i l i u s d i c i i ad Judaeos : < Solviie iemplum hoc, et

pro me (Galat.

11). > Rursus

de « l e r u i l a l e , et de omnipolentia , et de sapientia

in. i r j d u o suscitabo illud (Joan.

Dei d i c t o m s i L Et i n v i : < I n Deo eadem booitas quae

Pater suscilavit F i l i u m ? Sed

sapieiiUa, et o m n i p o t e n i i a , et magniUido, et eadem

quod Pater susciiavii F i l i u i n . E t Peirus i n Actibus

v e r i i a s esl i i l a o m n i a ; et non est i b i aiiud beaium

aposioiorum d i c i l : Quotnodo < e u m Deus stiscitavit

i , a l i u d omnipoteniein esse, a u t m a g n u m esse,

n ) . » Nuuquid non Apostolus

lesialtir,

a m o r t o i s , solutis doloribus i i t f e r n i (Aci.

n). > E i

a u t sapieoteio esse, a u t verum aut bonum esse, aut B quod S p i r i t u s sanctus u b i v u h s p i r a t , non esi exo m n i n o esse. Nec

quoniam T r i n i t a s , ideo t r i p l e x

Iranetim a Patre et F i l i o ; qtiia qtiidquid S p i r i i o s

putandas est. > Haec ille ccelestis seminiverbius i n

sanclus p o t e s l , a P a l r e et F i l i o p o i e s l ;

l i b r i s i l l i s ; et i n a l i i s operibus suis m u l l i f a r i e p r o -

esse h a b e l , quod est. Quoruni i g i t u r una essenUa

a quibus

secutus est, qme nos b r e v i t a t i servientes praeieriinus

est, eorum una potesias esi, una voiuntas e i o p e r a -

ex i n d o s l r i a . Veruulamen ne videar invehi vehemens

t i o . Augustinus i n l t b . x m De T r i u i t a t e : < Otnnia

i n P e t r u m , c u i sirtctissima famiKaritate conjunctns

ergo, > i n q u K , < sitnul et Pater et Fitius e i a m b o r i m i

f u i , q u a m fcrreo

S p t r i i u s p a r i t e r concordiier

falsitatis cuneo v e r i t a l i s viscera

disseeare n i t a t u r , videatur. I n A p o i o g e i i c o , i d est excusatorio,

secundum se, secunttum qund v e r u m

o p e r u t i u i r . lioc

6de,

hoc o r l h o d o x o r u i n a t i c l o r i l a i e proclaniaio^ii e s u Sed

dicel,

qtiia Christus d r c i l i n

Evangeiib,

est, accasatono suo, v e n t i i a i isiam s e n t e n l i a m , de

qttod Jiem j u d i c i i neqtte augeli, neque F i l i u s hoiuinis

q u a l o q t t i m u r ,* bis verbis : Amor itaque Dei

inquil,

s c i t , s e d Pater solus (Matlh.

SSH bonitas,

optime

9

A r i a n o r u n i hiereiiconiui c a l u i n n i a , ne Ftlhts haberei

fa*

cum Paireaeqtialilatem, ctiin quo liou haberet aequa-

%

est optima

vel disponeudi,

ut diximus,

ciendi

vei dispouendi

nobis,

$ive in

potenlia,

Deo

esse;

uoti;

9

cum

non potentia

Nusquam

enim

t

vei benignitas

sive

debet

amare vei benignum

sa*pe hi qui magis

in dki

es$e

9

ditigunt

9

x x i v l . ht iuaxiina fuit

lem scienlraiu. Quorum D o n i i n i c i gregis

pastores

o p t i m i , qtii circa caulas o v i u m suaruut sagaciter ac f o r l i i e r excnbitbani, omnia cornua c o n f r e g e r u t i t , e i vesperliuortim luporttm ora v i r i l i t e r o h t u r a v e r t m i .

implere

quod

Sanclus Hilarius m t i k o s u b t i l i o r et acutior

ei minus $int potente$ , qui pius sunt

bene-

dispuiatoribus ecclesiaslicis i u l i b . i x De T r i i r i a i e

nobis

q u i u i r , de quibus bic pauca s u p p o s i t a . s t i f f i i i u n i .

benigniores

volunt,

amor

9

omnia

iiia.

cum nequuquam

sit patentem ve'

ejus volunlas faciendi

sunt,

minus

divites a/fcctu, pauperes

po$$int

hujus occasione quaeslionis

effectu.

A r r e p U U i verba sunt baec. Q u i d enint de

caeierls

multa p r o i i x i u s exse-

a d i l i a m eminentiam ? A n d i v i n i i a l i s incoinpreheni-

< Loquitur, inquit,

aibUis immensitas coniprehensihili creaiurae p a r v i -

Clamor Sotlomae e l Gomorriiae iniplelus est, et pee-

Deus ad A b r a b a m d i c e o s :

—

l a t e poterU i n c l u d i ? Sed bene, quod me non l a t e t ,

cata eortiut magna valde. Deseendam ergo e i

q u o d se non couiegiL Dicit a p e r t e : < Nusquam e n i m ,

debo (Gen.

vi-

x v u i ) , si secundunt ciaiiioreiu eoruin vc-

sive i n n o b i s , sive i n D e o , amor vei benigiiitas d i c i

nieniem

debet potentia.

> Quam absurdissimum s i i i d de

s c i a m . — Habes ergo nescieiitem Deum, qnod tameii

ad me consumhiabuoiur ; s i n a u h m i , u l

Deo s e n U r e , superiora p r o c l a m a n t , et alia quam

non nesciebat. Nam ctun peocata magna valde s c i a i

p l u r i m a , quae nunc huc inducerem , nisi laediiim j > e s s e , et r u r s u m desceudii, an consumiuaia s i t i i , e l l e c i o r i b u s ingerere pertimescerem.

Nutlus anteces-

s o r u m s u o r u m i a m miserabiJis pestiieutiae

morbo

si nondum consuntmata s t n t , u l s c i a t , m t e l l i g i m n s eum scire quae n e s c i v i t ; sed

tainen s c i r e ,

cum

b b o r a v i L Nee boc solum coutentus est, u i de divina

tempus sit ad agendum. Scire ergo D o m i n i . non e * l ,

m e n i i a t u r esseniia,

ignorantiae demutatio, sed teiuporis plemiutio

nisi et de operaUone T r i i i i i a t i s

E\

cjusdem n o x i i s i n v o i v a i u r e r r e r i b u s . Versalor circa

spectatur e n i m adhuc, u t sciaL E t c u m non possimt»:

i d e m , et saepius e b u l l t i , u l omnipotentia

i d de eo intelligere

specialiier

u t nesciat, cura lauien adhu*

a s c r i b a i u r P a t r i , quia quaedam Pater posuil i n sua

exspecteiur

poiestate, quaenon ipse F i l i u s , v e l . S p i r i t u s sanctus.

nescit, et nesciens scit, n i h i l aliud quam vel Joquendi

Hoc

trahere videtur a libro Aciuura

aposioiorum,

u b i i n t e r r o g a n t i b u s d i s c i p u l i s , quando

Dei

Filius

u l s c i a i , necesse e s t , u t q u o d

dispensatio s i t , vel agendi. > E t de eodein

scietts i n line

l i b r i ejusdem : t Non ergo quia nescire se diem et

resUiueret regaum i s r a e i , r e s p o n d i t : • Non est ve-

momentura F i l i u s d i c i t , nescire credendus est; sicut

a t r u m , nosse tempora vel momenta,.quae Pater posuit

neque c u m secundum h o m i n e m flet atit d o r m i i , aut

i o sua potestate (Act.

i ) : > qoasi divinae Scripturae

noo s i t eonsuetudo notisamva his q u i Deum elligunf,'

i r i B t i s e s t , Deos obuoxius esse aut i a c r y m i s , a u t t i m o r i , aut somno, confiteudus est. S e d , sicut salva

€295

G C I L L E L M I A B B A T I S S-

tJnigeniiiinscvcrilalesecundw« flclum,

I « P » » « cogil inlelligi. Dieeo* quoque solum P a l r e m i d nosse, i n Patre c o m p r e -

s o m n u m , i n e d i a m , s i t i m , lassiiodinem, me-

lum , p a t i ,

necesse e s i ;

THEODORICI

b e n d i t et F i l i u m . Omnis enim pater filii n o m e n e t i . »

sic secuitdtim l i o m i u i s

n a t u r a m , diei alque horae professus esse i n l e l l i g a t u r

H a r u m e r g o , post p r i m i t i a s , secundarum c o l u m n a -

i n s c i i i a m . > Et Ambrosius

r u m doctrinis et praesidiis, pura p u e r o r u m C h r i s t i

i n l i b r o De

fide,

ad

G r a t i a n u m imperatorera : E r g o , i n q u i t , c q u i fecit

fides

o m n i a quae futura stint, eo generc quo fiittira s u n t ,

sed ex providenlia et dispensalione salutis hnmanae

suffuha constanter a s s e r i l , non ex i g n o r a n t i a ,

cognoscit: si boc de saeculis, m u l i o magis de j u d i c i i

D o m i n u m Jesum d i x i s s e , quod diem j u d i c i i n e s c i -

credendum est d i e , eo quod cognitionem ejus h a -

rct.

beat Dei F i l i u s , u n q u a i i i a se j a m factae. Sed si

Ctira i g i t u r cssenliae ejusdem, potentiae ejnsdem ,

quaerimtis, qua ratione moinenla designare n o l u e r i t ,

sapicntiae ejnsdem, sint Pater et F i l i u s et S p i r i t n s

iuvenieinus non

sancttis, non Pater posuit quaedam i n sua potesUt>

ignorantiae esse, scd

sapieniiae.

9

Nobis enim scire non p r o d e r a l , u t d u m c c r t a i n Deo

quae F i l i u s c t Spiritns sanctus non posuerit ;

inomenta futura

non cst vera aliqua d i v e r s i l a s , u b i est et i n v d u n -

nescimus,

tanquam i n e x c u b i i s ,

late et i n p o t e s t a t e et i n operaiione

c o n s t i l u l i , c t i n quadara specula collocati peccandi

quia

vera u n i u s »

consuetudinem d e c i i n e m u s , ne nos inter vitia dies B Vitandus ergo, et a socieUU fidelium s e g r e g i n d u s . D o m i n i coinprebendat. > Augustinns i n l i b r o i

De

q u i tot et tanta fidei nostrae contraria d o g m a t i i a t *

Triniute

est

De

:

< Secundum

formam

servi

non

propositis

autera superioribus v a n i u t i b u a

ei

doctriua ejus, sed e j u s q u i m i s i t i l l u m ; et de die et

insaniis falsis r e s u t extreraum perversitatia i n c o m -

hora nemo scit nequo angeli

t n o d u m , quo d i c i t , quhvapientiae cedat potentia i n

i n coelo , nec F i l i u s ,

n i s i Pater. Hoc enim n e s c i t , quia nescientes

discussione j u d i c i i , u b i aequius magis examinanda

fecit,

i d est, quod noo i t a sciebat, ut l u n c discipulls i n d i -

esl, qnam vis potentiae exercenda.

caret, sicut d i c t u m est ad A b r a h a m , — N u n c cognovi,

tione u m profundo somno s o p o r a t u s , ac v e l u t i t e -

Hac i n d i s p u u -

qooniam t u tiraes Deum (Gen. x x n ) , — i d est, nuuc

tbargico morbo sepultus s t e t i t ; vel ego sic nescio

fcci, u t cognosceres; quia ipse, scilicet A b r a h a m i n

cuius imprecalionis i n f o r t u n i o fascinatos a t

illa

luattis suro u t quae s e n t i t , plene investigare

t e n u t i o n e probalus

i n n o t u i t . > Hieronymus

possim.

nutem illa et Itora nemo scit

catlorum

vocum n o v i u s est, u t h u i c calumniae nemo saucto-

solus : < I n quibusdam L a t i n i s codicibus

r u m doctorum rcspondisse per me valeat r e p e r i r i .

9

additum e s t ,

neque angeli

f

neque F i l i u s , ctim i n Graecis,

et ^

m a v i m e i n A d a m a n t i i et P i e r i i exemplaribus^hoc

Nec

roirum.

recens adinventio e t

uon

super Mattbaeum, x u , de .eodem capitulo : De die nisi Pater

Sic enim

infa-

N o n e n i m praecaverunt,

profaua

quod u n -

. quam e x o r i r i posset, q u i diceret i n discussione e x

uoii b a b e a t u r a s c r i p t u m . Sed quia i n n o n n u l l i s l e g i l u r ,

treroi j u d i c i i , i n Domino Jcsu Christo, q u i est s a -

v i d e t u r disserenduro. Gaudet enim A r i u s e l Euno-

p i e n t i a , et ipsa p o t e n t i a , et a e q u i u s , e t

HUUS, quasi ignorantia roagistri gioria discipulorum

quod sapieotiae potenlia cederet; quasi illa recede-

verius,

s i t ; et d i c u n t , — N o n potesl esse aequaiis, q u i n o v i t ,

r e i , e t i s t a succederel; e t q u o d i n i l l o j t i d i c i o majris

et q u i ignorat. — Sed c u i n o i n u i a U m p o r a fecerit Je-

aequius examinaretur, quam vis potentiae

sus, hoc est Verbum D c i : Omnia enim per ipsum

r e t u r . IJtrumque naroque i n j u d i c i o illius e r i l , i d

sunt

t

et sine ipso factum

facta

i ) ; in om-

est uihil (Joan.

ast aequitas exaroinabitur,

nibus autera teraporibus ctiaro dies j u d i c i i s i t , qua

dicam,

roanifestabitur,

consequeniia

de quo scriptum e s t :

vel u t magis

exereocatholice

et vis potentiae e x e r c e b i a i r , < Paravit

i n judicio tiironanr

totuin n o v e r i t T Denique roajor n o t i t i a P a t r i s , q u a m

suuro, et ipse j t t d i c a b i t orbem

terrae i n a e q u i u i e ,

d i e i j u d i c i i , et ipse FUius d i c i t : Orouia quae P a l r i s

j u d i c a b i t populos i n j u s t i t i a (Psai.

s u n t , m i h i t r a d i u sunt (Matth.

dicabit orbero lerrae i n a e q u i l a u ; et populos i n v o -

potesi ejus partero

ignorare,

cujus

x i ) . Si i g i l u r omnia

quae Patris s u n t , F i l i i sunt, qua ratione unius sibi

ritate sua (Psat.

ix). > E t :

c Ju-

x c v ) . > Non e n i m i n j u d i c i o sapien-

diei Pater n o t i t i a m reservavit, e i n o i u i t eam c o m - D tia D e l , vel scienlia p r o f i c i e t , c u m l i b r i s conscieo i n u n i c a r e F i l i o ? I g i l u r quia p r o b a v i r o u s ,

Fiiium

tiaruro

uniuscujusque apertis Uber

vitae

apertoa

non ignorare consummationis d i e m , causa reddenda

f u e r i t , i d cst d i v i n a praescientia, quae n o v i t oronia

est,

siroul ante constitulionero

c u r ignorare d i c a t u r . Apostolus super Salva-

tore s c r i b i t : / n quctomnes sunt sapientia thesauri

absconditi

(Goloss.

u).

et scienticc

S i i n t ergo orones

ibesaori i n Christo sapientiae et scientiae, sed

roundi.

I b i Deus b o m o ,

Deus v i r l u s et sapientia, m u n d u m j u d i c a b i t , justos curonans, reprobos

condemnabil. Annon erit i b i

abs-

p o U n t i a , quando q u i venit agnus i n p r i i n o , leo veniet

conditi sunL Quare absconditi ? Post resurreclionem

i n adventu secundo ? Leo r p g i e t , quis non expaves-

i.itcrrogatus ab apostolis de die, manifesiius respon-

cet? Leo

d i t : Non est vestrum,

c u i t agnus

nosse tempora

quce Pater posuit in sua potestate

(Act.

vel i).

momenta, Quando

rugiet i u pcccatorum discussidne, q u i u i n sua passione. < T a c u i , > i n q u i t per

Isaiaro , < semper

s i l u i , quasi p a r t u r i e u s l o q u a r

d i c i t : noa est vestrum scire, oslendit quod ipsesciat,

(Jsai.

sed quod non expediret ncsse aposlolig : u t seroper

ejus exardescet; et i n c i r c u i t u ejus Uropesias vaiida

rouiti [incerti?] deadveiitu judicis,sic quotidie v i v a n i ,

(Psalm.

puasi die alia mdicandi s i n t . Dcnique et consequens

est i n furore uteo, ct a r d c b i l ustjue ad i n f e r n i n o v i s -

XLII). > E t per

David : c Ignis i n conspeclu

xux). > EtperMoysen:

< Ignis suceenstis

c

DISPUTATIO A L T E U A ADVERSUS AB2ELARDUM. — LIB. I I .

897

29$

sinia ( D r u * . x x x u ) . > P r o fnrore islo d a m a b a i i r e - A d i c t i , i u ignem aeieriium, qtii paratus est diaboio et mebontlus i l l e i n psatmo, q u i i n s c r i b i t u r < P r o

oc-

t a v a : Domiiie, ne i n f u r o r e tuo arguas me(P cuin potenles

potenter

t o r m e n u p a t i e n l u r , c u m vermis eorum non m o r i e i n r , et ignis eorum non

exstinguetur; cum capnt

i n i q u o r u m , polesUte seducendi penitus eversa, snis

fiet

t o r m e n t i s subjectus perenniter i n c a r c e r a b i t u r , c u m

e x i r e m a discussio. N o n e t i i u i i n C h r i s l o Jestt sapien-

de damnatione i m p i o r u m electi p u r g a b u n t u r . Claret

t i a vel polentia accidentia stint, c u m ipse C l i r i s t u s

i g i l u r , quod i n j u d i c i o potenliae vis

s i t ipsa sapieutia, ipsa. p o l e n l i a , ipsa v e r i u s ,

Veraciter ergo potest c o n c l u d i , q n o n i a m q u i

a r q u i u t , v i u v i v o r u m , et

ipsa

rcsurrectio mortuorum.

cxercebilur. boc

c o n t r a d i c i i , m c n l i t u r . A t quoniam d i u est, quod

P o i e n t i a i g i l u r C b r i s t i , qtiam Pctrus removet a dis-

h a r u i n blaspbemiarum

cttssioue j u d i c t f , inaxima ttinc e r i t , c u m venerit

mus, relinquamus a r b i t r i o legentium, qtiae non per

C l i r i s l u s i n majestatc stia, et P a t r i s , et s a n c l o r i u n

nostram s c i e n t i o l a m , sed per

a n g e l o r t i m ; ctim v i r t u t e s ccelorum commovebuntur,

d o c t r i n a m disputala s u n t : si q u i d v e r u m d i x i n i n s ,

cuui cletneiiU

de Deo; sin secus, de nostro est.

calore solveulur, c u m oinnes asta-

contradictionibus

inhaesi-

sanctorum P a t r u m De e r r a t i s ergo

b t i i i l ante t r i b u u a l J u d i c i s , r e d d i t u r i rationem de co B nou timeamus r e p r e h e i i d i . Nulius c n i m reprchensor q n o d uniisquisque gessit per corpus, sive b o n i i i n ,

mciuciidus est veritatis amator. E t e n i m aut amicus

s i v e u u i u m ; c u m videbuut i n quem p u p u g e r u n t ,

aut i u i m i c i i s reprebensurus est. Si ergo i i i i m i c u a

c u m t o l i e i u r i m p i u s , ne v i d e a l

gloriam Dei, cum

i i i s i i l u t ferendusest. A m i c u s autem si e r r a i , docen-

p b n g c n t super se omncs t r i b u s lerrae, cuin dicent

d u s ; si docel, audiendus cst. Sed qtiae s e q u u n l u r ,

m o n t i b u s : < Cadite super n o s ; et coJlibus: Operite

ahcrius t o m i s u m a n i u r exordio.

tm^Lmc.

x x i u ) ; > c u m audient haedi: < l t e , male-

L I B E R SECUNDUS.

pro-

qua neque sol, neque l u n a , sed Christtis lucerna est:

f u n d u u t , et quam p r o x i m u m sit p r a e c i p i u t i o n i prae-

S c t o , P a t e r o p i i m e , quam

immane,

qnam

preiiosissiinis v i r l u i u m lapidibus Salvatoris h u m i l i -

d p i t i n m , e t qnod nuliatenus evadere possit i m p n -

Us

n i u s t u l t x praesumptionis audacia.Hoc et sapientitim

ecclesiastica

d o c t r i n t a , et a u t i q u o r u m exemplis

tracUtur, s d e n t i a

et praesentium

s l r a v i t . Ilaec idcirco d i x e r i r o , quoniaro

dum

sacrameuU t r a c u n i u r , duin de Platonis

et Aristotelis

eis

faliscit

satia e x c l a m a t u m esL Cumque sit semper et ubique

a r g u t i a , * i n f a t u a t u r o m i n u m p e r i t i a p r u d e n l i u m ad

n o x i a , i l l a Umen longe prae caeteris infestior habettir

i i l a m S c r i p i u r a m , cujus aJlitudine superbi i r r i d e n -

a l q u e d e i e s u b i l i o r , quae suis v i r i b u s n i t e n s , d e rebus

lur, profundiute attenti terrentur, v e r i u t e

dfrinis a b d i u

pascuntur, aflabilitate p a r v i n u t r i o n t u r . Hac duce

praesumit

i n q u i r e r e , et

saccularis

s d e n t h e fastu uon plena, sed l u m i d a , lumen

fidei

vera de Deo

n o v i t , q u i verc

roagni

crcdit. Argumentum

s e q u i , e t s a n c t o m m P a t r u m vestigia contemuit i t u i -

mihi

u r i . N o n e u i m p e r inanem pbilosophiam,

qtiidqtiid veritas d i c i i i n Prophela, i n Evangelio, i n

t e r r a est, u t t e s u t u r Apostolus (Cotoet.

quae de

n ) , sed per

est,

Aposiolo.

qnod

impulsione nulla n u t a r e

potest,

Vitans i g i i u r praesumpiioiiis p e r i c u l u m ,

e a m sapieiitiam,quae j u x l a Jacobum < destirsum est,

non i n bumanis adinventionibus, non i n meis

p r t i n u m quidem pudica, deinde paciftca (Jac.

bus flduciam h a b e o ; sed iucis i l l i u s d u c a t u regi volo,

iu),»

viri-

Cbristiaiiae r c l i g i o n i s , i d est v e r i l a t i s , referantur

de quo d i c i t u r : t L u c e r n a pedibus meis v e r b u m l u u r o ,

a r c a u a . Cujus sapienUae per S p i r i t u m sermo datus

Doroine (P$at. c x v m ) : > danle Deo, cujus s p i r i t u et

v e l o r i t e r c u r r i t , v i v u s e t eflicax, penetrabilior o m n i

f u n d a i a e t i l l u m i n a t a est. Concipiens e r g o e x snpra-

g b d i o , et simplicis credulitatis corusco v i b r a m i n e

dictorum

tcrrenam

tenebrosamque

dissecat

Dontino Deo meo fiduciam b a b e o , qtiia quod coepit

crromm;

non arUflcio bumano, sed p o t e i i l a t i i d i -

in nobis, p e r l i c i e l , solidabitque. E x b i b i t i o e n i m prae-

v i o o . Deus e n i m < superbis resistiL h u m i i i b u s aulein

t e r i t o r u i n f u t u r o r u m est c e r t i t u d o . Securior ergo et

dai g r a t i a m

(/

Petr.

v,

spissiiudinero

Jac. i v ) . A d

aperieudam

rcgiaro p a r a d i s i , n o n a u r e a m , 11011 a r g e n t e a m ,

sed

caiholica

prosecutione

bonam spent, i n

a l a c r i o r c r r o r u m latebras invadam : eteos non m c o seusn, sed d i v i u i s o r a c u l i s , i d est

orthodoxorum

ligtieam clavem sumroi f a b r i filitis maileis passionuin

verbis < refellam. > Vox e n i m h o m i n i s , qnod Seneca

in cmcis

d i c i t , de Deo vera loquentis d i v i n u m oraculuro e s t ;

incude f a b r i c a v i i . V i a r o , quae sota est iti«

n c r a n i i b u s i n Jerusalem cmlestem, quae surstim est,

ac per hoc pesliferos errores

quae est roaUr n o s t r a , quae aedificalur i n i d i p s m n ;

l i t e r expediam,

i a qna u o n a u d i t u r malleus vel s e c u r i s ; i n quaro non

c t t i m . Nec i d faciam eo o r d i n e quo i>ositi s u n t ; sed

' i t i g r e d t t u r h o s t i s ; de qua non p e r e g r i n a t u r c i v i s ; i u

eo quem m i b i suggerere d i g n a b i t u r divina propiUa-

PSTBOL.

CLXXX.

et improbandos

fide-

si dederit effectum, q u i dedit affe-

10

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

299

30G

THEODORICI

t i o . Post t r a c t a t u m i g i l u r sanctae et individuae T r i - A hamata clilamyde c o l u h r t i m p o r l a l , suum qco supen i i a t i s , i n qua summa nostra beatitudo est, qualiter

rius usus e s t , < proprie > non o h l i v i s c i t u r : per q u o d

de incarnatione d i v i n i Yerhi Petrus sentiat, ipsius

cislernas bas, i n q u i b u s n o n aquam,sed solum l u t u i n

verbis aperiam

est, apcrial'; et i n quas stulla ac devia

: per quam solam,

incarnalionem

cadanlani-

C h r i s t i dico, reconciliali i n sanguine F i l i i D e i , ac-

malia, et m o r i a n l u r . Haec siquidem i l l i consuetudo

cessum habemus

no-

est, u t i n propositioue aliquid quod novum et v e i u t

s t r u m , et Patrem l u m i n u m . De ea i n Tbeologia sua

acutum sit, apponat; quo concesso, velut a d n t i i a -

sic

bilis et incomparahilis artifex ecclesiaslicae

ad Patrem s u u m , et Patrem

a g l l per haec eadein verba : < H o m o ,

iuquil,

l u b i l i s est.

Dcus vero nec

membris constat, homo,

corporea

lotu-

tionis usum destruat. S i c u l e n i m superiori d i s p u -

res c o r p o r e a , et m e m b r i s composita est et disso-

talione per

res est, nec

hoc < pro|irie > omuipotentiam P a t r i ,

sapientiam F i l i o , beniguilatem S p i r i t u i saocto a s c r i -

u t dissolvi possit. Deus ergo nec

b i t , ut per haec vocahu!a,quae i b i substantialia s i i n i ,

nec caro p r o p r i e dicendus e s l / A l i o q u i n et

bomo e converso proprie Deus esset dicendus. Unde

personarum faciat distinctionem, quod i n i n m e

a l i q u i d c r e a t u m , vel quod non semper f u i l , concedi

p o t e s t : sic et h i c , c n m d i c i l , bomo non esl p r o p ie

;

ficri

Deus diceudus, quia j a m e converso proprie d i c e r e -

oporteret Deum esse, c u m videlicet consiet, h o m i -

B i u r Detis l i o m o , laqueum p a r a t , quem fratid£ c o t i -

n e m creaturara esse, alque habere i n i t i u r a . > baereseos

tegit. Y i d e t u r namqtte servare n a t u r a r u m p r / i p r i c -

involutus e r r o r e , quod Jesus Christus, secundum

t a t e m , quod bonum est; quia nec divinitas i n b j m a -

quod homo est, non est i n T r i n i t a t e persona; quia

nilatera, nec

j a m a l i q u i d c r e a t u m , vel quod non semper f u i t , con-

Sed eos,qui illuminatos cordis oculos habent l u m i i i e ,

P r o l i t e t u r b i c ore profano, Nestorianae

humanitas versa est i n d i v i n i t a i c i n .

cum constet houiiiiem

m quo videtur lumen : (qui enim F i l i u m v i d e l , v i d e t

c r e a l u r a m esse, et habere i n i t i u m . A b h o r r e t ergo,

et Patrem) non faHit. N i t i l u r eniui ad boc, t i t p e r

homiiiem

suum

cedi oporterct esse D e u m ;

habet

illum

Deum esse, quia creatura est, et

i n i t i u m . Nam si i n T r i n i t a t e non est, Deus

< p r o p r i e > concludat,

secundum quod

homo est,

quia Chrislus Jesus i u T r i n i t a t e nou sit :

non est. Sicut enim quidquid est i n T r i n i t a t e , Deus

quod esse falsissimuro sequens sermo

est, quud n i h i l e s t a i i u d dicere, quam Deum T r i n i -

Non nesciiis

suro, quantum aliter, quia s a p i e n t c r ,

tatem esse, vel T r i n i t a t e m Deum essc; sic quidquid

hoc vocabulo

< proprie > beatus u t a t u r A u g u s l i n u s

i n t r i n i l a t e non est, Deus non esl. < Unus autem, >

i n tractalu De T r i n i t a ' e . Duodecimo eniin l i b r o sic

u t Apostolus pracdical, < Deus > Pater, < ex quo o m -

d i c i t : < Sicut ergo u n i c i i m Dei Yerbum proprie v o -

n i a ; » et iiniis Dominus Jestts Christus, < pcr qttem g camus nomine sapienliae, omnia

(/ Cor. v u i ) ; et umis S p i r i t u s sanctus < d i -

declarabiL

c u m sit uuiversaliier e i

S p i r i t u s sanctus et Pater ipse sapienlia; ita S p i r i l u s

v'deussingulisproutvult(f?om.xi), > spirausubi v u l l ,

proprie nuncupatur vocahulo

}utroducens sanctos i n omnem v e r i t a t e m , quomodo

Pater et F i l i u s universaliter charitas. > Quam

charitatis cuui s i t

v u l t . Hic est rex-saeculorum, i m m o r i a l i s , i u v i s i b i l i s ,

cumspecte

solus Deus,

isla Augustinus d i c i l t Yeraciler

cirdicere

ttterna.

Quisqtiis aliquhJ praeter

potest

h u u c c o l i t vel adorat, eo

c u l t u , q u i apud Graecos

non c a r n a l i a , sed potentia Deo , ad destructionejn

l a l r i a (larpiLa) d i c i l u r , idololalra esl, serviens crea*

m u n i t i o n t i i n , e i oiunero a h i l u d i n e m e x i o l l c n i e n i se

rurae potius qtiam C r e a t o r i , q u i esl beuediclus i n

adversus scienliaiu Dci (// Cor. x ) . > Cum euiro d t -

vita

cum Apostolo : Nam < arma iniliiiae n o s l n e

saccula. Si i g i t u r Petrus lotura C h r i s t u n i adorat, i d

xisset sapientiae noniine F i i i u r o , c h a r i t a t i s vero p r o -

est, et secuudum quod homo est, et secundura quod

prie S p i r i i u i n sancturo n u n c u p a r i , ue per i d d i s i i u -

Deus e s t ; quia C h r i s t u s , quem P e t r u s s i b i

ciionero

fiugit,

personaruin fecisse v i d e r e t u r ,

solerter

secuuduin quod boroo est, i n T r i n i t a t e non e s t : q u i

adjungit quod universaliter dicatur sapieutia et c h a -

taiem adorat, quoniaro

ritas, Pater et F i l i u s et S p i r i t u s sanctus, hoc cst

creaturaro a d o r a l ,

Petrus

idoiolatra est. Si toUim C b r i s t u m non adorat, i d est, et secundum quod bomo est, et secunduro quod Deus D

ipsa sancta et una T r i n i t a s , et t r i n a u n i t a s . His itaque d i c t i s , ne suum < p r o p r i e > r e l i n q i t e -

est, Petrus Chrisiianus uon est. Christus e n i m d i v i -

remus indiscttssum : j a m nunc ad pcrforandam

sus uon est, et s c r i p t u m e s t : < Adorate scabelluro

tcntein putredinem et v i r u s e x p r i u i e i i d u i n , v t i l n e r i

pedum ejus, quoniam sanctum est (Ptal.

stylus,

i d est l e r r a m , i d est carnem ejus. Sed

xcvui), >

immoderaio

feror i m p e t u , e t n i i n i s praeceps s u m . Hacc enim paulo post

invesligatione

diligentiori

perscrutabirour.

la-

animus, manus apponeuda sunt. I n A p o l o -

getico suo responsioue

sua super hoc c a p i t u l u i n

furiis exagitatus Petrus i n s a n i l , et sic n i m i s i i . l e m peranter i n v e h i l u r i n hominem

Dei, u t n o n e u u i

Oporlet e n i m p r i u s impietatis bujus v i r u s ctlriosius

loqui quae l o q u i t u r , s e d per eura S a t a n a m , q u i t r a n s -

e x p r i m e r e , ct post ex gaxophylaciis eorum q u i ex-

f o r m a l sc

spectant roortero, quasi eflbdientes thesattrum, gau-

venerabiiis abbatis e x p r o b r a t i o n e m , per baec eadeui

dcutque

verha, quod gestabat i n pcctore venenum e f f u d i t :

veheroeiiter, cttin sepulcruro i n v c u e i i n t ,

i n angeium

lucis, asseveret. I b i

post

«iitidotum apponere. Scd anlequaui veniaro ad ex-

< Cum

pressioncm i l l a m , p e d i c a m , quaro roore stto pracieu-

Deus et homo

>dit,si potero, relaxabo. Praelerea enim amicitia f a m i -

tenter te id sentire profileris. Quod q t i a u t u i n sanat

l i a r i s suac a r t i s disscreiidi, quac j u x t a Marciauura sub

fidei

ine arguis, i u q u i i , quod non d i c o ,

quia

Una suul i n T r i n i t a l e persona, p a -

c o u l r a r i u m s i t , volo t u m n e r r o r e m

recogno-

DISFUTATIO ALTERA ADVERSUS AB.ELARDUM. — LIB. I I .

901 acere. N o n

301

e n i m Deus e l liotno duae istae naturac, A ttlrmn E t i i i f r a . t Non i g i t u r homo

alter ex Patre, alter ex m a t r e ; idem ante p r i n c i p i u m ,

ille a Y e r b o assumptiis aliqua de t r i h u s illis i n illa

idem in flne saeculoriim. > S i c f u i t ab aeterno i u Dei

uon permistione confusus,

nec

acternilate pcrsonis diccndus e s l ; sed Y e r b u m i p s u m ,

praeseienlia

cui est u n l t u s . Si aulem de Deo et homiue singulis

faceret, et q u a l i l e r faceret; et quando per i n o r t e m

non est d i c e n d u i n , quod

unigeniti F i l i i sui e u m reficeret, hoc est, i n

s i n l i b i aliqua

persoua,

anlequam

mundum faceret,

quando aeierno

m u l l o m i n u s de i l l i s d u a b u s siniul n a t n r i s d i c i con-

Yerho suo c r a t aeternaliter, quando et qitaliter Yer-

v c n i t . Non e n i m illac duae nattirae a l i q u i d aclernuin

bum h o m i n i , ethomo Yerbo unirelur temporaliler,

possuitl esse, cum una earum careal aelernilato. >

ita ut Deus veraciter et catbolice dici posset i i o m o ,

Et i n f r a : t l d solum, qtiod semel fuit i u illa T r i n i -

et homo D e u s , non h u m a u i t a l e i n d i v i n i t a t e m c o n -

tate, semper i n cadem

s u m p t a , sed

permanet pcrsona, et

nihil

a d i v i n i t a t e personaliter

assumpla;

novuin i n eamdein T r i n i l a t e m i n c i d i t , quia nec r e -

p r o p r i e , i d est p r o p r i a locutione d i c i possel, q t i i a

c c i i t e m Deum fas esl e x i s t i m a r i . > llaec pluries r e -

noii phantastica opinione, sed

p l i c a l , et verha m u l l i p l i c a l usque ad taedium. E l se

Ecclesia sancta

cordc

veraci

crederet

confessione,

ad j u s t i t i a n i , orc

j u d i c e superior, duin p u e r i l i t e r i n s u l t a t , non cavet R a u t e m conflterctur ad salutem, et

praedicaret

ad

p n e c i p i t i u n : . Denique dttm epilogat, uon celat l i m o -

prjedestiiiatorum

r e m , p r o p t e r quem irreligiose pavidus i n c i d i t i n er-

et honio est, c t homo

r o r e i n . Sic e n i m d i c i t : < Modis omnibus cavendum

d i v i d i uon potest, una i n T r i n i t a t e persona est. Ye-

est, ne l a l e q u i d i b i astniamus esse. quod

u t i l i l a i e m , quia Christus c t Deus et Deus c s t ; et lotus quia

semper

r u m e s t e n i i n , quod ille homo fecit coeluin et t e r r a m ,

i b i n o u f u c r i t ; ncc a l i q u i d leinporale i u illa c o n s t i -

qui pepcudit i n ligno, et m o r t u u s esl i n l i g n o ; et

tiiaiuus esse,quod semper i b i iion f u e r i t ; nec aliquid

v e r u m est, quia Dei

leiuporale i n illa coiistituamus aelernitate, nec a l i -

c o t t t c r n u s , pependit i n i i g n o e t m o r t u u s est i n l i g u o .

filius,

de Deo Deus, e l P a t r i

q u i d coinposiium i n illa s i m p l i c i l a l c , nec a l i q u i d

llaec est fi rma e l ab ipso Christo laudala P e l r i c o n -

c o r p o r e u m i n illa i n c o r p o r a l i t a t e , nec aliquid n o v u m

fessio : T u e s , i n q u i t , C h r i s t u s F i l i u s Dei v i v i (Matth.^

i n iUa a i i t i q u i t a t c . > Ecce i n q u a u t a m perfidiae

x v i ) . > E t Centurio c l a m a l ante c r u c e m . < Yere F i -

vo-

r a g i u e i n d u c t u suae f a m i l i a r i s i n praeceps a b i i t : q u i

lius Dei erat isle (Matth.

l i c i u C b r i s t o videt n a t u r a r u i n . p r o p r i e l a t e m , u t non

boc i n l i b r o De T r i n i t a l c : < Aposlolus

atiettdat personae u n i t a t e i i i ; et Nestoriauam faecem

c i t : Si

coguovissent,

x x v n ) . > Auguslinus de

titinquaui

Paulus d i -

D o i n i n u i n glorias

sequens, sic d i v i d i t C h r i s t u i n , tit secuiidum i d solum ^ crucifixissent (/ Cor. u ) . Ergo secundum _j 4_____ m% . I ___ m *\ i u TTWr Ii InI iI tI aA ItAe s_* i» •t , secundum id

_»_-.*«.._ II ABLnitn I quod V c r b u m est,

• •*

quod h o m o n u l l o uiodo s i t . llaec

est illa

buecularis a l i i t u d o , exlollens se adversus

scientiae

_ _. ^__ ?

f /V

._

_

__*, _ _.

_.

I " \ _.

*

._

fonuain * ___.

_w __._ _

servi crucifixus est , et tanicn Dominus gioriac c r u cifixus cst. Talis e n i m e r a i illa susceplio, qtiae Dcura

humilem

faceret h o m i n e m , et hominem Deum. > Quid laraen,

s c i e n t i a m Dei : quae a n n i s non carnalibus, sed po-

p r o p l c r q u i d , et sccundum qtiid d i c a t u r , Deo ] u -

leuUbus Deo destrueiur, c t praecipitabitur i n p r o -

v a n t e , prudens et diligens e l pius lector i n l e l l i g a t .

f u u d u m i n f e n i i . De talibus s c r i p l u m e s t : < E t d i -

tiomo

l u U i t eos secundum desideria

quod P c l r u s dicere reformidat. A d

i n adiuveniionibus suis (Psal.

cordis e o r u m , i b u n t

igilur

Deus, e l Deus

honio est

dicendus,

hoc e n i m Dcus

LXXX). Est enira non

homo factus est, u t homo Deus fierel. Sic c n i m n o -

solum v a n a , sed eUam prolana nova haec adinven-

sler magislcr d i c i t , quod talis illa suscepiio f u i t , quae

t i o , ac fundatissiinara catholicam fidera p r o posse

Deum hominem faceret, et horainera Deuni. Vcrbura

sao p e n i l u s everUl, q o i d i c i t : < Christus, secundum

enira caro factum est, u t q u i erat i u v e r i t a l c d i v i -

quod b o m o , non est i n T r i n i i a t e ; > quod non est

nitatis sine lempore, idem esset i n verilate huma

a i i u d , n i s i , secunduut quod boino est, non est i n

nitatis i u tempore, totus una i n T r i n i t a t e per$ona,

Deitaie. N i b i l est e u i m illa suuniia T r i n i t a s , nisi

quia tolus ex duabus et i n duabus naturis una s u b -

vera

Deitas, et i l l a

vera Deitas, nisi iila suinma D stantia. Non e n i m propter scandalura i n f i r m o r u m ,

T r i u i i a s . T o l u s ergo C h r i s t u s , quia d i v i d i non po-

e l minus locutionis ecclesiasticae modos i n l e l l i g e n -

test, i n Hla T r i n i i a l e , quae Deus esl, una persona

t i u m audeo d i c e r e ,

est : sed modus considerandus e s t ; i d est non m u -

[Deest aliqua

taUone naturae, sed unione

hens i n thesauris domus D o m i n i , ubi j u x t a

Nec

personae.

a l i q u i d n o v i accidit Deo Chrislo : quod i n

qttod h i c H i c r o n y m u s d i c i t , s u b s l a n t i a , scd oculos h a -

particula]

prophe-

l a m , saltts noslra est, d o c t r i u i s dico sanclorum Pa-

seipso aetemaliter hahitit, i n seipso temporaliter ex-

i r u m , q u a l i t e r ipsi sequentes intelligihilein D a v i d ,

bibuil, etquando

hosles

v o l u i t , e l quomodo v o l u i t . Deus

fidei

fuudae lapidibus o b r u a n l , d i l i g e n l i u s

enira scmper f u i l , uec quod erat m i n t i i l , d u m quod

explorabo. i l i l a r i u s ille

n o n e r a t , se fecit. Neque est

tiain

alius

hominis

filius

alius Dei F i l i t i s , et

: licet a l i u d s i l , secundum i d

catholicae

fidei

rairabiiis,

q u i ob constan-

a Conslautio Augusto uiagni

Coiistaiitiui liiio ariauissimo imperalore, apud P h r y -

quotl F i l i u j j Dei e s t ; et a l i u d sectindum i d quod l i -

giam

l i u s b o i n i u i s e s t . IJittcLeo papa Magnus ad Julianum

et post canonicam S c r i p t u r a m utilitatis i n c o m p a r a -

eptscopunt c o n t r a Eutychen : < Nec

bilis

u i c a r n c i n , iicc

i n V e r b u m caro

Verbuin i g i t u r

muUrta e s t ; sed

exsilio relegatus f u i t , s u b t i l i t a t i s immensae, libros diiodecim

De T r i n i l a t e composuit, i u

qttibus vchU nosti a pcriculosa tempora p r o s p k i c n s ,

rS03

GUILLLLMI

A B B A T I S S. THEODORICi

304

m u f u decaitsa hac, quam icneinus i n m a n i b u s , c o - A Dcum b o m i i i e i n , c i bomincm racerei D e u m . D i c i i u r piosissime d i s s e r u i l , sed u l de abundanlia d i v i n i

i g i i u r , quod et Deus bomo est, et bomo Deus. U n d e

d o n i i s illius nestra r e l d c i l l e i u r i n o p i a , pauca bic

idem i n l i b r o i v De T r i n i t a t e : < i l a sane factum e s t ,

•excipienda snuL

u t ihi sit non t a u l i i m Verbum Dei bominis caro, sed

-

I n l i b r o i x operis illius sic d i c i i : < Verbum caro

eiiam rationabilis boiuinis a n i m a ; atque hoc t o i o m

/actum Deus e l bomo Jesus Chrislus Dominux ma-

et Deus d i c a t u r propter D e i u n , e i homo p r o p i e r b o -

j e s u t i s , mediator ipse i n se a d sakiiem Ecclcsiae

n i i n e m . > Idem i n E n c b i r d i o n : < G r a t i a , i n q u i l , D e i

Idcm de eodem i n i i b r o e o d e m :

lius Dei fieret, ullis m e r i t i s est assecutus; sed e x

« Non assumplio nosira Deo profectus esl, sed c o n -

quo homo esse coepit, ex i l l o est etiam Deus. > I d e m

iumeliae suae volnntas aosira provenlio est, d u m nec

in

a i n i t i i l ille quod Deus est, e i h o m i n i a c q u i r i t , u l

quippe ostendit esse personara i n utraqne n a t u r a ,

quod Deus esi, s i l homo. Natus esl i g i i u r uuigeiiitus

ne si duas

l i b r o contra asscrtiones A r i a n o r u m : < U n a i u faciat, quaieriiitas incipiat esse, u o u

Deus ex V i r g i n e , horao secunduin pieniiudinein lera- B X r i n i l a s . » llaec i l l e . I g i t u r c u r sophisiice

loqne-

j i o r u m i n seoietipso provecturus i n Deiini h o m i n e m ,

r i s b i c , o belle magisli r ? Si i g i t u r , non q i i a i e r u i t a s ,

Jocuius et gerens homo universa quae Dei s u n t ;

sed T r i n i t a s i n Deo est, tp>ia Deus

.oqueii* deiude et gcrens Deus universa quae b o i u i -

persoua i n Chrislo e s t , ergo Pater e l F i i u s totus, i d

uis s u n l . llaec aulera jara ante c o n s l i l u i i o n e i n m u u d i

est Deus et borao, et S p i r i t u s sanclus, una T r i u i i a s

et bouio u n a

sacramenta sttnt ccelestium m y s t e r i o r u m c o n s t i t u t a ;

e s l . Idem l a l i b r o eodem : < S i quaeramus, i n q o i i ,

u i unigenitus Deus bomo nasci veliet, mansuro Deo

quis cst Ule, q u i c u m i n forma Dei essct, uon r a -

•in homine i n aeternum. > Item : « Confessio iiaque

p i n a m a r b i l r a t u s e s i , esse se aeqtialem Deo

haec e r i t , Jesum i n gloria P a t r i s , et natuui b o n i i -

11), respondetur

(Vkili».

voce apostoiica, Christus Jcsus.

i.em j a m non i n i n l i r m i l a t e n o s l r i corporis manere,

E r g o et iUa d i v i n i t a s hujus bumaiiitatis nomcn a c -

* e d i n Dei g l o r i a : e t h o c omnis lingua confllebilur.»

cepit. I t e m s i quaeramus qitisnam

l i o r u m v e r b o r u m attestaiioiribiis planura est, quod

diens P a t r i usque ad m o r i c i n , m o r l e m aulem c r u c s

s i i facius o l t c -

D o m i n u s J e s u s , sccundum etiain quod bomo esi

(iftirf.), rectissitne respoiideiiir, i l l e , q u i < c u m i u

i i n i l u s Verbo, i n T r i n i t a t e e s l : 11011 assumpia, s i c -

/orma Dei esset, non rapinam a r b i t r a t u s e s i , esse

u i superius d i c l u t n e s l , naiura i n naiurara, sed as- ^ se acqualein Deo. Ergo e l ista bumauitas d i v i i i i t a i i a ~i~

«n. imiiniAm nAMAnm ! n f_ai s_.....-.««. u i n p u pcr u n i u i e m personae i n Dei g lfflnrifim oriam. X Am u dt iitlae ,

nomen accepil. > Sic affccitis, sic acerrirae u l i b u s

quotnodo idipsum sermo scquens e x p l i c c i . Idem i n

i n t e n i u s e s i , u t Nestoriauain jngulaits p e r f l d i a u i ,

codem : < Deo naiurale est, quod v i v i t ; et per i d nos

Eutycbeiis

4:orpori

insaniam. Nestorius enira ditas i n Christo pcrsonas,

nostro m o r i o p o r t e l , u t Deo vivamus i n

Christo Jesu, q u i peccati

nostri

corpus

-^. _ „

_~_~...:«

. c:_ ..ir.._..._

videalur j u v a r e

r

improvidis

.„1:1

lectoribus

assumens

Eulyches autcm unam praedicabal n a t u r a m : d i v e r -

totus j a m Deo v i v i t , nalurae nosirae socieUte i n

sis haeresibus incousutilein veslem C h r i s l i , p r o t i l

•coinmunioiie diviuae i i u m o r l a l i i a l i s u n i l a . > E t i u -

i n ipsis e r a l , dividenles. I n Ubro v D e T r i t i i t a t e , q u o d

/ra i n eodein : < Suiuma dispuiaiiouis haec erat, u t

opus, u t ipse t e s U l t i r , j u v e u i s inccepit, et senex

totus nuno F i l i u s , boine scihcet et Deus, p e r i n d u l -

edidit, a d expressionem

,gciiUam pateruae voiuntaiis o n i u t i paternae naturae

i n C b r i s t o , verbo commislionis

inessel; et q u i maucbat i n v i r l u t e naturae, maneret

raodo

quoque i n genere naiurae. I d e n i m h o m i u i a c q u i r e -

usquc ad m o r i e m carnis accessit; quia u o u c a m

b a t u r u t Deus

deseruit i n v i d u s , sed quia v o l u i t , quando

esset, sed maiiere i n Dei unitate

assumptus homo nuUo modo p o i c r a t , nisi per u u i -

ex duabus iiaturis unionia ciiaiu uUtur boc

: < S p i r i l u s uiediaioris nulla pcena

qtioinodo

v o l u i t : quippe

voluil,

Dei verbo ad u n i u t e m

Xatem Verbi i n u n i t a i e m Dei naiuralis e v a d e r c i ; ^ coiumistus. i i i n c a i t : < Poicslaiem 4 i t per boc quod i n ttaiura erat Deus V e r b u m , V e r -

peccati

babeo ponctidt

a n i m a m meam, e t i t e r u m suuiendi eani (Jtxta. x ) . »

b u m q n o q u e caro factum r u r s u m i n Dei natura i u -

E l i n Epistola ad Volusianum : < S i c u l i n u n i u t e per-

esset^-^Silc i l l e . Sufficieiiter

inveni quod q u x r e -

sonae anima u t i l u r corpore u t homo s i i , i u i u u n i u i e

i ^ m : hoiuinem n o s l r u m i n Christo Deum esse, et

personae Deus u t i t u r boiuine, u i Cbrisius s i l . I n ilbt

u u U u m Dei Verbo u n a m T r i i i i u t i s i n T r i n i u t e pcr-

vero persoua mistnra est auiinae et c o r p o r i s ; i u hac

sonam esse.

persona mistura est Dei et h o i u i u i s . > Sed vide q u a m

Sed quouiara legis et Evangciii tcslimoniis sanci-

media et t r i u via g r a d i a l u r , c t calholicae provideat

t u i n est, quod i n o r e d u o r u i n vel t r i u m tesiiuui s t a i

doctrinae. S u b j u n g i l : < S i tainen, i u q u i t , rcced »i

o i n n e v e r b u m , q u i d eodeiu s p i r i t u repleli seuliunt

a u d i l o r a consuetudine

a l i i , inquirendura est. Augusiiuus iile Domjni g a l -

liquores ita m i s c e r i , u t neuler servet i n i e g r t u t e n i

lus succinctus; alis contemplationis e l aciiouis cor-

suam, quanquam et i n ipsis corporibus

pusculuin pcrcuiieus, opUine canorus ad cffugan-

i n c o r r u p u misceaiur. > E t H i l a r i u s i u l i b r o u De

c o r p o r u i n , q u o solent d u o aeri [lux

dos iiocturnos lemures, s i c u l j a m superius pncliba-

T r i n i u u : < Deus homo factus ex Virgine i i a t u r a n i i n

turo e s l , d i c i l , quod i i i a susccpUo

se c a n i i s accepit, u t pcr hujus adtuisUonis

a

lalis f u i l , quac

socieu-

505

D i S P U T A T I O A L T E R A A D V E U S U S A B J . L A R D U t t . — L I B . 11.

306-

tetn sanclificntum u n i f e r s i generis h u m a n i corpus A tes aique C h a r i b d i u , n t nec Nestorianae haereseos n a e x i s t e r e l . A s l haec, u t ex his ipsis verbis piis leclo-

vem impingat i n p e r i c u i u m , iiec Euiychianae perfidia»

r i b u s elucet, admistio, vel c o m m i s t i o , u o n est n a -

i n c u r r a t naufragitnn,ex u l r i s q u e e i i n utrisqiie n a l u -

t u r a r u m c o n f n s i o ; sed e t ipsis naturis vera i n C h r i -

r i s unitate personae commendata, et i u ipsa unione

s t o persoiialis

personae utriiisque substantiae veritale

unitio,

vcl eliam

u n i o . Inde c a n i l

EccJesia : < Deus homo factus est, non c o m m i s i i o n e m passus,

nequc

d i v i s l o n e m . > Commistionem

Jam vero nunc alius, i d est est. Sanclus

t c m p o r i s pra?videns

tantis v i r i s , q u o r u m doctriua fulget Ecclesia-, u t sole luna, nostro Abaelardo responsum non est, q u i cri»

c o n t r a E u t y c h e n , divisionem c o n t r a N e s i o r i u m . mittendus

confirmata.

M i r a c u l u m m i b i est quod a tam longo lempore et a

t e r t i u s tcstis, i n t r o -

Hieronymus v e l u t i n o s t r i

argutias, nescio si d i c a m , vel

m i n a t u r abbatem, quod dicat Demn et assumplumr a D e o b o m i n e m unam esse i n T r i n i U l e c u m homo res corporea,

personam,

et merobris coinposita, et

m

dissolubilis s i t ; Deus vero nec corporea res s i t , nec

bac causa, c t commistiouem n o m i n a t , et hominem

ineinbris consUns, u t dissolvi possit. Unde nec Deus

inepUas, caeUris

o m n i b u s auctoribus audacior

iUura i n C h r i s l o Deo coaeternum i n u n i t a t c personae

boroo, ncc boino Deus dicendus esl, ne a l i q u i d se-

c o n f i r m a t . V e r b a i l l i u s i n Sermone de Assumplione

c u n d u m se creaturo vel quod non semper f u i l conccdt*

B . Mariae, q u i e s t : < Cogitis me, o Paula, e l Eusto- B oporteret Deum esse. Unde i n f e r l , ilias duas naturass. c h i u m , > baec eadero sunt : < Hoc, i n q u i t , V e r b u m

nec singuias, ncc shnul junctas, unant esse i u TriinV

q u o d e r a t i n p r i n c i p i o , et apud Deum e r a t , et Deus

tate persouam.

erat v e r b u m , ipsuro

Verbum genuit nobis b e a U et

Quaenam roens unqttam roeditari,quae lingua l o q n i , .

glorioaa V i r g o M a r i a , e x se carnem f a c t u m . i E i paulo

quae manus scribere U n t u m nefas pottiitfQtiae lerra
Chritti,.

Dei?

(Colott.

I I . ) S i Christus Deus et homo non est una i n T r i n i -

u t r a q u e n a t u r a . t E t a d b u c : < Constat tempus IIOII

u t c persona, Chrislus non est una p e r s o n a ; quia s i

praejudicasse sacraroenttiro u n i t i Dei et b o m i n i s , l l a

Christus est una persciia, Christus c s i una i n T r i -

nt j a m esset i n i l l o per u n i l a t e m personae ab i n i t i o Q n i u t e persona. Sed Christus Deus et homo una persaeculi, q u i necdum erat naius ex Maria v i r g i n e : quod

sona est. L i c c t ex duabus vel i n duabus n a t u r i s s i t ,

m u l t i s Scripturae declaralur locis. > I d d u m diutius

una lamem res est, i u u t j u x l a H i e r o n y m u r o , m i a

t c s t i m o n i i s S c r i p t n r a r u m approbavit, slc c o n c l u d i t :

s u b s U n t i a s i t , i d esi u n u m q u i d individuaie per so

t E i i d e o CbrisUis j a m erat i n F i l i o , q u i populum

stibsistens, p r o p u r unionero, quae i b i et non a l i b f

educebal, et Christus i n eo t e n t a b a l u r ; quoniam

U l i s est. Q u i d eniro est persona,

semper per sacramenU u n i u t e m i n Deo fuisse non

individualis snbstantia? U b i i l l a e s i , non d e e s i ; et

d u b i i a t u r . A l i o q u i nisi ita c r c d i d e r i s , aut Cbristus

u b i est, t o u est.

Dens n o n e r i t o m n i n o , aut contra p r o p b e U m , Deus

Sicut autem Deus de Deo, Christus c u m eo,

recens esse v i d e b i t u r . i l d e r a posi pauca : < U n u s s i -

unus, sed u i i u m e s t ; sic e converso Deus unilus h o -

nisi ratioiialis c t

Si enim divisa est, illa non est. e i noi».

q u i . l e m C b r i s i u s i n carne sua, unus i n s p i r i t u , unus i n

m i n i , unus q u i d o m , sed

sacramento est; nec a d m i t t i t o m n i n o , u l aliusfilius ho-

e t . b o m o e s t ; et quia u n u s e s t , nuila potestdivisioite

m i u i s , alius F i l i u s Dei intelHgatur, q u i nec lempore

sejungi. D i c e r g o , dura Cbristus m o r e r e t u r i n c r u c e .

praescribiiur, nec passione s e p a r a t u r ;

erat c u m eo Deus, aut non

sed lotus i n

C b r i s l o m , et Christus i n Deum t r a n s i l , n t q u i d q u i d Dei F i i i u s est,

non u n u m est, quia Deus

e r a t . S i non e r a t , c u r .

ergo d i c i l u r Dominus gloriae cruciflxus ab Apostolo ?

Cbristus d i c a t u r ; et q u i d q u i d i n D Sed e r a t . S i ergo D e u s e r a t i n boroine

carne Cbristus p e r l u l i i , i d Deus pertulisse c r e d a t u r ;

morieoU,.

morte crucis reconcilians s i b i m u n d u m , et praevari-

q u a p r o p i c r nec nos horoinem seorsuin colimus, quod

cationis

fas n o n est, nec a d o r a m u s ; quia n i h i l i n se p r o as-

aerias amplificans, qaia non potest d i v i d i , c u r n o n *

suroplo h o m i n e c s l a d a u c i u s ; n i b i l q u e quod V e r b u m

idem ipse homo q u i

caro f a c t u m est, i m m i n u l u s vel immuutus.» A m -

n o s t r a , et resurrexerat ex v i r t u u Dei u n i t u s Verbo»

plius idera de eodem : < Gratia D e i . est i n C b r i s t o

Dei, non e r i t i n gloria D e i , p r o p t e r

Jcso, i n quo est Deus et

q u i a > o n potest dividi? Quis e n i m alias ast f r u c t u s .

bomo sic unitus i n una

c h i r o g r a p h u m affigens roorluus

cruci,

poteslatea^

fuerat ex i n f i r m i u u * earodemxausam,.

eademque persona, u t legatur q u a m saepe i n d i v i n i s

passionis, n l s i per g l o r i a m resorroeUonis et ascen*

i i l t e r i s bomo Deo coaeternus propler unionem sub-

sionis, beala et i m m o r u U a exaelionUa deificatioiiis ?

stantiae : ac deinde Dens videatur hotuini

A l i o q u i n a b a l i u est promissio, e x i n a n i u est Ades

compas-

sits, c u m nec i n i n i l i a b i l i s s i t boino, uec pass b i l i s

n o s t r a , fallax est apostolica Sed quis cst,

( J C I L L E L M i AOCATIS S T H E O D O K I C I 508 ascenditct descendii,qui vereest, nisi in liomine as- A ventionis confregit et c o m u i i m t i t , contra E u t y c b e n sumpto, u n i t o , clarificaio, deilicaio? C i manifeste, u t scribens i n hunc moduro : < Quamvis uuus s i i D o ipse d i c i t ad Tiinotheuni,< roagnum esi pieiatis sacra-

miuus Jesus Christus, et verae d i v i n i i a i i s , e i

roenlum,

liuiiianiiaiis i n ipso una eadenique persoiia s i i , u e -

quod manifesiatum est i n carnc, vivificatum

veraa

iu s p i r j i u ; apparuitangeiis,praedicaium estgentibus,

quc hujus uniouis solidiias itlla

c r e d i l u n i cst mundo, assumptum esl i n g l o r i a ( / T i m .

s e j u u g i ; e x a l u i i o u e iamen qtia illuro e x a l i a v i l Deus.

I I I ) . > Dicat et ipse, qua gloria : < C h r i s l u s , i n q u i t ,

e l d o n a v i i i l l i iiomen quod esi super omne n o m e n ,

factus est pro nobis obediens usque ad

possil

divisione

morlem,

ad eam i n i e l l i g i u i u s periinere f o r i n a m , qttae d i i a n d a

roortein autem crucis. Propter quod e l D e u s c x a l u v i t

c r a i glorificaiiouis augmento. F o n n a namque s e r v i ,

illuui,

stiper

per q u a m impassibilis Deitas sacrainetilum magiia.

fleciaiur

pielalis i m p l e v i t , humana bumilitas esl, et i n g l o -

et

donavit

illi

noinen

quod

est

oiiiue nomen, u l i n noinine i e s u omne geuu coelestium,

t e r r c s i r i i i m et

i n f e r n o r u t n . Ct omnis

r i a i u diviuae pictalis iuuncta est, i n tanta unitate a b

lingua confilealur, quia Dominus Jesus Christus i n

ipso

gloria esi

uexa, ut uec sinc hoiniiie divitta, nec siue Deo

Dei Patris (Philip.

u ) . > l d d i c i de

Do-

roino Jesu, secunduin boc qttod homo est, aposlolica

conceptu V i r g i n i s Deilalc c l b u m a n i l a l e c o n age-

r e n i u r 'jumana. P i o p l c r quodsicut Dominus majesta-

probat haec assertio. Nam secundum quod Deus est, ^ tis d i c i l u r crucifixus, ita q u i cx coaeiernitaU

aequa-

c r a t i n gloria Dei P a t r i s ante mundi c o n s t i l u t i o n e m .

lis est Dco, d i c i t u r exaltatus. Nec interest, ex

Dndc et i n Epfslola ad Uebracos : < E u m , i n q u i t , q u i

subslaniia n o m i p c l u r C h r i s l u s , c u m inseparahililer

inodico quam angeli uiiiioraius e s i , videuius Jesuro

manente unitaie pcrsonac idem sit et toius b o m i n i s

p i o p l e r passionem crucis gloria et bonore

l i l i u s , propter c n r n c m , e i t o l u s s i t Dei F i l i u s , p r o -

corona-

qun

t u r o , ita ut graiia Dei pro oiuiiibus guslaret inortem

p t e r unam c u m P a l i e Deitalem. > Llem i n serrooue

n ) . i E i infra : < l l i c aulein unam pro peccalis

dc j e j i t u i o s c p l i m i niensis : < Veri Dei F i l i u s D e i t i

(llebr.

oflereus hosiiaro, i n sempiiernum non sedel i u dex-

verus, unitatein et aequaliutem bahens c u m P a l r e e t

lera Dei (llebr.

x ) . > De qua gloria sermo s i l , ipse

ciiiu S p i r i i u sanclo, i d c m verus homo essc dignattis

C h r b l i i s prpteslatur i n Evaiigeiio Joqueus ad Patrem

cst, sic htiinanitatem sihi unicns, u l Dcus i n c o m m u -

sic : Ciarifica mc, Pater, clarilate qiiam habtii, ante-

l a t i l i t e r permauci e l ;

q u a m mundus essel, apud le (Joan.

tiens.ut

x v u ) . > Scd meiius

sic dciUlero

honiiiii i m p a r -

eum glorilicatioue non consuinerel, sed

i d sanctortim Patrutn vet bis, quam meis, explanabb.

augerct. > Idcro i n Sermone de Asce.isioue D o i i t i n i :

U i l a r i u s i n l i h r o i x De T r i u i u i e : < Filius hominis

< A d sananda i n l i d e h u m c o r d i u m vulnera, c l a v o r u i n

g l o r i f i c a l u r , e l g l o r i l i i a t u r i n eo Dcus, c t Deus g l o - Q e l lanceae e r a n i s e r v a u vesiigia, u t 11011 dubia rificatuni Deuro i u bomine glorificavit

i n sese. >

fide,

»ed coristantissima scieniia l e n e r e t u r , earo n a l u r a m

l l e m i n eodem : < Cbrisluro ualutn hominem

Deus

in Dei Pairis consessurain t b r o n o , qux- jacuerat i n

glorificavit i n sese. Nunquid extra se e s t ,

quod

sepulcro. > Et i n l r a : < l l u m a n i gencris n a l u r a , i n

glorificat i u sesc? > Idem i n x i : < Quia glorificatus

Cbristo ultra archattgeiorum a l i i l u d i n e i n e l e v a u e s t ,

in

nullis s u b l i m i u t i b u s modum suac provecliouis b a b i -

Chrisio Deus esl,

ideo g l o r i f i c a v i i euro i n sese

Deus, u t quia jaro regnat i n gloria, quae Dei gloria

l u r a , nisi aeierni P a l r i s rccepla conscssu, i l l i u s g l o -

est, ipse exinde i n g l o r i a m Dei iraiiseat. I n se eniiu

riae sociareiur i n Ibrono cujus n a i u n e c o p u l a b a l u r

e u m Deus g l o r i l i c a v i t , i d est i n ea n a i u r a , q u a Deus

i n F i l i o . > E i i n a!io sennone : < Nauirae nosirae b u -

esl i d quod est, u l sit Deus omnia i u o r o n i b u s , et

m i l i u s i n C h r i s l o super oninein cueli n i i l i t i a i n , s u p r a

toto jaro Christo i n Deo ex

omnes ordiues angeloruro, e l u l l r a o m n i u m a l i i t u -

ea dispensatioue

qua

bomo est, roaitsuro. > Dorrois, an vigiias h i c , optime

dineui potestaluiu ad Dei Patris esl p r o v e c u

o P c t r e ? S i dorrois, evigila, quia bora c s t j a m nos

sessum. > Idem i n scrmoiic de Pentecoste: < D o n i i -

con-

de somno H u r g e r e . Jam t e r t i a n i nostri vino deifica-

nus supra outneiu cceloruro altitudinero ad d c x t e r a n i

l i o n i s i u e b r i a n t u r , ab uberiaie domus D c i , e l l o r r e n l c

Dei P a i i i s coiisessurus

asccudit. > H i c r o n y m t i s a d

v o l u p u t i s ejus p o u t i rerutn n o v i U i e , slupido roundo D Uedihiam : < iVo/t me tangerej

noudum.emm

atcen

magnalia Dei i o q u u n u i r . S i vigilas,|iiueulis auribus

di

q u i d coeiesie souei o r a c u l u m , a u s c u l u . < Ipse C b r i -

Qucm roorluum quaens, viveutcni tangcre uon

tus horoo ex ea dispensaiione

r c r i s . Si iiccdum roe ptuas a>icndisso ad P a t r e i u ,

i n Dco uxrsJ*

qua hoino cst, lotos

i Non ego, sed I l i l a r i u s e s i , cujus haec

ad Palrem

meum \Joan.

x x ) ; c l est

sensus : me-

sed boniinuro fraudc suldaiuro, meo u c t u i n d i g n a

coiuroiia, doctor

cs. Hoc autero dicebat, uon u t studiuro quaeretiiis

insigiiis.liaereseon oppressor, verboruiu conturoclias,

o b i u n d e r e i , sed utdispcusaiionero c a m i s assumpLu

verba s o t i l , Ecclcsiae

firroissiroa

iniroicitias r e g u m , exsUii squalores et vincola pro

i u d i v i u i u t i s gloriaro sciret esse m u u u r o . > Et A u -

C h r i s t o passus, fidei, sanctitatis, doctrinae praeroga-

gusUnus contra

t i v a praecipuus. Hoc solo m o l a r i lapide t o U tuae a r l i s

i n q u i l . uuus esl Chrislus ct Dci F i l i u s n a l u r a , e t

asseriioncs

Arianorum:
perfectio de-

vero de proposita sententia i n

signetnr. I n gcneraiione namque illa n i h i l lemporalo

Tbeologia sua verba sunt baec, brevia q u i d e m , sed

est, quia n i h i l p r i u s aut posterius, n i h i l majus

magnum pondus b a b e n t i a : < l n boc, i n q u i t , quod

niinus, n i h i l diversuro. P r i u s ac posterius e x c l u d i l

anl

p e r Propbelaro d i c i t u r : < Cgo hodie genui te (Psa/.

aeternilas, diversum idenlitas, i d est

11), > ostenditur F i l i u r o Dei semper de Patre nasci,

iitas, quod est Graece opovo-eo*. Non i g i t u r sempcr g i -

consiibstaotia-

et semper n a t u m esse. > A c p r i m u m quidem quae

g n i t u r F i l i u s , quia sj semper g i g n i t u r F i i i u s , niodo

convenientia possit esse verboruro h o r u r o , seroper

g i g n i l o r F i l i u s . Si modo g i g n i t u r F i l i u s , ergo t e n t -

nasci, et earodem

poralilatis et imperfectionis

r e m semper, i d est ab aeterno,

non evadit angustias.

n a t a m esse, non video. Non e n i m idem est n a s c i , et

Sed inlemporalis et perfectus s i r u t Pater, de

qoo

naturo esse, quod beati Augustini attestatione

est, F i i i u s est. Semper ergo, i d est ab aetcrno,

boe

l i u s i n consequentibus

me-

ostendetur. Nec taroen ne- g *** *

i n e

p r i n c i p i o , sine line est, quia senipcr genitoa

scius s u m , plerosque viros magni nominis et esse,

est. I l o c est e n i m genitum esse, quod F i l i u m

et fuisse, q u i quod Dei F i l i u s semper nasceretur sen-

quod Deuin esse, quod semper de P a i r c csse. Sed u t

s e r u n l , e l suis s c r i p l i s r e l i q u e r u n l . Sed

sermonis hojua r a l i o

quia s i m -

p l i c i t e r g r a d i e b a n t u r , et non ingrediebantur pompa-

firinior

s i i , j a m nunc a u d i a -

mus q u i d h i n c divina fpraedicent oracula. H i i a r i u a

roa-

r x l e r i s excellenlior i n talibus, i n l i b r o u De T r i n i -

erant

t a t e : < Deus, i n q u i t , Dominus noater lesus C b r i s i u s ,

p r o Ghrislo g r a v i t e r excussorum. E t , u t Augustinus

tion ab a i i q u o , neque per a l i q u i d Deus est, sed De?is

t i c e d o m u m D o m i n i , non sunt excussi a greroio t r i s Ecclesiae, quia ttiii et baeredes sanctoram

i n l i b r o De haeresibus ad Quodvultdeum diacouum

natus c s t ; et q u i ex

Cartbagineusem

Deus est, non post n a t i v i u t e r o i n Deum per causaui

d i c i l , < e r r o r non facit h o m i n e m

perfecU generaiione

perfectus

haereticum. s e d e r r o r i s delensio. > Quod a u i e m ita de

p r o f i c i t ; sed i n eo quod natus est, n f h i l aliud nascen-

F i l i o Dei sensenint vel s e n t i u n t , r e o r ex hoc acci-

d o , q u a m Deus. > Idero i n ejusdem operis l i b r o x u ,

disse, quia vera fidei confessio p r o f i t e t u r , q u o d i l l a

< A b aeterno Patre aeterna nalivitas est. Deus a u t e m

j u x l a Isaiam inenarrabilis filii Dei d e P a t r e g e n e r a t i o

quod seroper est, e l i a m aeiernum; sed tamen

neccoepit esse, nee d e s i i t ( / * a . L I I I ) ; q u i a nec habuit

omne quod aetemum est, iunaturo e s t ; quia quod a b

non

C aeterno n a t u m est, habet aeternum esse, quod n a l u m

i n i i i u m , nec finem h a b e b i i . Hujus occasione senieiitiae A r i a n i s p i r i t u superbiae

est. Quod e n i m ex aetcrno n a i u m e s i , i d si non aeter-

et

n u m n a t u m est, j a m non e r i t et Pater aelernus. I t e r a ,

quasi eos cornibus ventiiantes, impingebant i n eos,

si semper P a t r i p r o p r i u m est, quod seraper est Pa-

damnabiliter excaecati

Catholicos

in/eslabant,

l i i s utenles a r g u t i i s : St Dei F i l i i de Deo Paire ge-

t e r , necesse semper est F i l i o p r o p r i u m esse, q u o d

n e r a t i o , secundum vos, nec i n i i i u m h a b u i t , nec

finem

seroper est F i l i u s . > H i n c securus i n f e r o : Ergo p r o -

Imbebit, ergo Pater semper gignit F i l i u m . S i

sem-

p r i u m est F i l i o , quod semper est n a t u s . Hoc e t i a m

4

p e r F i i i u m g l g n i t , semper a Patre F i l i u s g i g n i t u r .

i n eodem l i b r o e x p l a n a l : < Q u i , i n q u i t , ab aeterno

8 i a e m p e r a Patre F i l i u a g i g n i t u r , adhuc a Patre

et semper f u i t , necesse est sme n a i i v i i a i e non fuis •

F i l i u s g i g u h u r . S i semper a P a l r e F i i i u s g i g n i t u r ,

s e ; d u m et semper fuisse snpra lempus est, et n a -

imperfeclus est F i l i u s , q u i adhuc a Patre g i g u i t u r .

l u m semper esse, n a t i v i u t e m est sempiternam esse.

Quod e a i m adhuc g i g n i t u r , imperfectum esse non

N a t u m itaque

d u b i u t u r . A d boc namque omnis e o r u m e r r o r i n -

aetcrna lenipora confiiemur. > E t e g o : Ergo et l u ,

tandebat, ut F i l i u s P a t r i non esset coaeiernus, sed

et socii t u i , i n qtiibus est C h r i s t u s u i i u s , nac r a -

u n i g e n i t u m Deuro, sed natum a n l o

perfeetissima o m n l u m c r e a i u r a r u m c r e a u i r a , d e non ^ ccns, nec confusus, nec divisus,qoibus esi cor u a o m qpsuntibus faclos, non de Deo

genilus. Indissoiu

bilis certe prorsus hjec Et ego;

se faclus esseL Nihii enim creaium per se factum

Dei. Nam qui sempcr nascitur, nunquam natua e r i i ;

igkur adhuc aascitur Filiua

asL Cam ergo d i c i l u r : Cbristi generalio nec ccepil

semper ergo imperfectus erit. At imperfectua nosi

313

DISPUTATlO A L T E R A ADVERSUS AB/ELARDUM. —

LIB. III.

314

e s i . Natnra e n l m F H i i , natura Patris est. Hinc Leo A mitem A r i a n t i m , sic d i c i t : < Quid e r g o d i c i m u s ? papa

d i c i t : < Nalura U n i g e n i l i natura est

Patris,

natus est F i l i u s Dei de

Si

Patre, j a m Pater destitit

i Et H i l a r i u s i n Jibro i t

giguere. E t si d e s t i t i i , ccepit. S i aulem

De T r i n i l le : < Unigenitus Deus habet

gnere, fuit aliquando sine F i l i o . Sed nunquam fuit

r a m Dei omnipotentis, d u m natus ex

in se n a l u Deo est,

ccepit

gi-

et

sine F i l i o ; quia F i l i u s sapientia ejus est,qune candor

p e i f e t t i bominis absohuionem, dum ei est partus ex

esl lucis aeieruae. Ergo seniper giguit Paler, et sem-

V i r g i n e , et cum v e r i u t e corporis subsistens i n nauira

p e r n a s c i i u r F i l i u s . > A u d i s , i n q u i u n i , quia conclu*

D e i ; et c u m Dei naiura mauens i n corporig veritate. >

d i t e l d i c i t : Ergo semper g i g n i t Paier et semper

Habes i g i l u r hic quod natura Dei n a t u r a m homiuis

n a s c i t u r F i l i u s . Quid i g i t u r habes r e i u e d i i , q u i F i l i u m

accepit;quia est t o i a m

perfectam

absoiutam

hoininis absolutionem, i d

Dei negas semper uasci?Ast

aliter est. Qui taliter

hoininis n a l u r a m . U h i sunt

namque setiUunt, non s u h t i l i t e r intuentcs qnod d i -

ergo, q u i m a g i s t r u m e r r o r i s seqtteiites, perblrepunt

c i t u r , q u a l i i e r d i c i l u r , o b s c u r a verborum coroplcxioue

iu

falluntur.

scholis dicentes : non n a l u r a persona.n, quod

v e r o m e s t ; nec persona personam, quod ilem veruui e s t ; nec natura n a t u r a m , quod falsuni

esi,su*ce-

Et p r i m u m quidem oportuisset Itomines

eductos

de fornace ferrea /Egypti, et euntes ad civitatem

p i t : T o t a e n i m natura d i v i n i l a t i s i n F i l i o Dei e s l , & babitalionis absque dubitatione senUre v i r u m hunc et totus Dei F i i i u s t o t u m bominem suscepit.

Tota

t a t n a c r i s a c praeclari i n g e n i i , tam e m d i t i ac s p i r i -

i g i t u r n a m r a d i v i n i t a l i s t o i a m suscepii n a t u r a m h u -

lualis a n i m i , l a m c a i h o l i c i pectoris, pnesertiro do

m a u i i a t i s . Solus tamen F i i i u s i n c a r n a t u s est, et i n

causa Dei, n u n q u a i u posse sibi dissenUre.

solo F i l i o tota pleniiudo d i v i n i t a l i o babitat corpora-

Arianae perfidiae fallaciam, et sapientiaro rescriben-

Deinde

l i i e r . A d hojus rei maiiiresUiiionenihaberemu«eliam

t i s a u i m a d v e i l e . N o n e i i i m i l l a t i o baee : E r g o

alios tesies, nisi viiaremns fastidium. I g t l u r u t r e -

per gignit Paler, et semper g i g n i t u r F i l i u s , a c o n -

deamus ad r e m , qui de Deo loto toltis Deus alioquin

cessis o b o r i u i r , sed ab adversario, quasi roalo v e r -

uon

csset Deus,

uaiu3 est

ab aelemo, sempcr cst

nalus.

sem-

b o r i i m auctipatore j a c u l a t u r . Nuiius euiin catholictis et eruditus scriba i n regno Dei primae consequeniiae

Hilarius

conseiitit.Falsissimaenim est, qnae d i c i t : Si natusest

c o n c l u d i t sic : < U i i g i l u r P a i r i p r o p r i u m est sine

F i l i u s Dei de P a t r c , jaro Paier desfliitgignere. Scieuti-

n a t i v i i a t e esse, ita F i l i o p r o p r i u m cst per n a l i v i t a i e m

bus l o q u o r , e t c a l l e n i i b n s a r i e i n disserendi.Clamavi-

ease : hoc est p r o p r i u m , qtiod facit

mus i n scholis,adhuc etiam p u e r i ; c l a r o a n t e t a l i i , u t

A d httjus assertiouis confirroationem S.

distinclionem

a r b i t r o r , nunc quoque, v e r u i n est antecedens, et f a l p c r s o n a r u i n . > Haec H i l a r i u s , et beatus Aiigustiitus , „. —O £ > ^ » * ' catbolicae fidei i o r o dedttciitir i n bunc sensum. Sic sumconsequens. V e r u m e s t e n i m , q u o d n a t u s e s i F i l i u s d i c i t i n l i b r o De T r i n i u t e nono : < In Deo Dei de P a t r e ; et falsum est, quod Pater desUtitgignere. n i h i l q u i d e m secundum accidens d i c i t t i r , quia n i b i l Non eniro tinquam destitit, q u i nunquam cofcpii,sicut i n eo rontabile; nec taroen orane quod d i c i i u r , secuni n superioribus dilucide fuit r a t i o c i n a t u m . Quas e r g o d o m substaiitiani d i c i t u r . D i c i l u r enim ad aUquid, s e q u u n t u r : si d e s t i t i t , coepit; fuit aliquando P a i e r s i c u t Pater ad F i l i t i m , e i F i l i u s ad Patrem. Qtiod sine F i i i o , telae aranearum baereticae pravitatis f a l n o n est accideits; quta et ille semper Pater, et ille laciis intexuntitr. Assumptio vero quae sequitur, sed semper F i l i u s ; et non ita seinper, quasi ex quo nunquam fuit Pater sine F i l i o , quia F i i i u s ejtis s a w

n a i u s est F i l i t i s , aut ex

eo quod nunqtiam desinat

eaae F i l i t t s , Pater non desinat esse Pater, sed ex

eo

q u o d seiuper est, natitsest F i l i u s . > Gravi siqui lem somno temporanei

nostri p r e m u n t u r , si verbis

his

e x c i l a t i non evigilaverint, i n quibus B. Augusiinus

pientia ejus est, quae candor est lucis aeternae, v e rissima est. Sed e u i m . i d i m p o n i t u r , u t f a l s i u s baee i u f e r a t u r : Semper ergo gignit Pater, et semper g i g n i l u r F i l i u s ; quod

roinime

procedit, quia illa

neratio non f u i t , nec est actio. A d hoc e n i m

genite-

paternitatis et

filialiotiis omnem c x c l u d i i c o r p o r a l i b a n l u r A r i a n i , u t p r o b a r c n t D o m i n u m Jesum, vet U t e m , et d i c i l , quia ideo semper natus est F i l i u s , p non semper iialuro, e l ideo P a l r i non coaeiemum. q u i aliquando nasci ccepisset et desilsset; vel si quia sicut semper, i d est ab aeterno Pater esi, i i a et

F i l i t i s seroper, i d est ab aeterno est

Filius. Igiiur

natus semper essei, semper nascereiur, et ideo im->

a u t perfecturo genuit Pater F i l i u r o , aukimperlectiini.

perfectus

S i i m p e r f e c t u m , ergo aut n o l u i t , aut non p o i u i i g e -

jusdaro

nerare perfecttim. Si

eemper

n o l u i t , invidus e s l ; si 11011

videreinr.

Per

umper

aciionis iotelligebant hic non

nominat continuaiionero

tempora-

lero,

Semper ergo perfeclus est, et semper natus est. Qui

aeternitatem,

seroper natus cst, non fuit F i l i n s ante vel natus.

finem. F a l l o n t u r ergo, q u i B . A u g u s t i n i p u t a n i bane

I g i l u r non

esse conclusionem : hoc ipse declarat

v i d e r e t u r , si semper nasceretur. Non m i h i tamen arobiguum

est, quod s i n t quidam divinae

eUam amatores,

leciionis

q u i puient B. AugusUnum

huic

interoporalem

cu-

p o t n i t , omnipoiens non est. Perfecttim ergo gemiit.

semper nascitur, quia imperfectus esse

sed

e n i m , quasi

continiiaUonem. Sed

sempiterniuteni, id

est

quae nec h a b u i t i n i l i u m , nec habebit

iiiterpreUtionesequenii,sicinqniens:

versu

sivo

< Hoc rtirsua

timenduro est, ne p u t e t u r imperfecta generatio, si non dicamus n a t u m esse;, sed nasci. > Sed q u a r a

sentcntiae concessisse, qtiod F i l i u s Dei semper n a -

non vibrarous piluro, quod U n d i u tenerons roanu»

scatnr de P a t r e . Scribeus

quod roagister hic fabricavit et eUmavit, « t o r a c o n -

e n i m ad Pasccntium c o -

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

515

THCODOBIGI

516

i r n d i c e n i i n m oppilavit? Iste namquc sanctus v i r i n - A < S i i l l u d solum quod f a c i l Deus, fieri ab eo b o i i u m r.omparabilis prudenliac e l egregiaesimplicitalis, j a m

esl, profccto i l l u d solum quod f a c i l , facere potest,

senio fractus, et stia Simamiiide calefactus, libros

q t i i facere n i h i l potest, nisi qtiod ab eo fieri bonnm

siios r e t r a c t a \ i t , ct tractavit i b i diligentissiine sen-

est. Hac itaque ratione i d solum posse facere vide-

tentiam is:am his v c r b i s : < Cst e l i n t e r iila quae s c r i -

t u r Deus, quod facit ; vel d i m i l t e r e , quod d i m i i i i t :

psimus

c u m videiicel i n singitlis faciendis

v

qttodd&m p r o l i x u m opus, qui tamcn unus

deput.itur I.ber, cujtis e s t l i l u l u s : Dc

diversisquae-

rationabilem

habeal

vel d i m i l t e n d i s

causam, c u r ab eo fiaut vel

sttonibns octoginta quitiquc. > Ct paulo p o s t : < Has

d i t n i i l a i i i u r ; ne ipse q u i d q u a m , q u i summa

j a m episcoptis collogi, ct unurn ex cis l i b n i m feci.

est, conlra i d quod r a l i o u i c o n g r u i t , a u l velle, a u t

rttio

Hartiin vero trigesim;». scplima csi, cr.i litulus

est:

agcre debeal. > A c deinde: < Cx h i s , i n q u i t , t a m

De scmpcr uaio. > Seulcntia vcro, quam p i l u m stt-

de ratione quam de scriplo collalis, coustat, i d s o -

pcrius appcllavi, ct quar subsequilur, bis

luin posse facere Deum,

eisdem

quod aliquando faciat. >

natus ,

Dein ingenii s u i , non E i e c h i c l i s sartaginem positis

q t i a m q u i sempcr nascitur, Qtiia q u i semper nasci-

opponit, et q u & f a b r i c a v e r a l , quasi n i i i l u r et v i d e -

vcrhis exprimittu* : < Melior cst

sempcr

t u r , nomlum est naius, ct nunquain natus est, a t i i

t u r obruerc, ea calliditaie u t rurstis ea melius c o n -

nuiiqtiam e r i t , si s c m p t r nascilur. A l i u d est erom

' firmet, omnibus aunullalis, quae p r i o r i b u s v i d e b a i t -

nasci, aliud natuin esse: ac per l.oc n u n q u a m F i l i u s ,

l u r obviare. Sic

si nunquani nalus. F i l i u s auiem quia nalus, sempei

tioiiibtis vei objeclorum solutionibus liquere o m n i b :s

F i l i u s , scmper i g i t u r nattis. > H u i c i g i t t t r asscriioui

reor, ea solummodo Deum possc facere, vel d i m i i -

o b n i t i , homiuis est qui?

sui j u r i s , et c u i d i c i l u r : < Si

contenliosus c s t ,

nos lalem

nou liabcmus, neque Ecclesia

consucludinein

Dci (/ Cvt. x i ) . > A d -

datur e l i a i i i l e r t i u s tcslis, q u i tam vcns feslis u t i i t i r verlus, ut ei dcbeal c o n s c n i i r i . Gregonus

c i mani-

o m u i subjcclione

iilc magiiiis, qui j u x t a n e m i -

cnhn c o n c l t i d i t : < Praediclis r a -

i e r c , quaecuitqtic facit vel d i m i l t i i , et eo motlo qtto facil vel d i m i t i i t , e i i l l o tcinpore quo f a c i l t a n t u m , non

aJio. > A t i n Apologia sua m u i i o vebemeiitius

s p i r i t u vertiginis a b d u c i t u r , ac infelicitis a e g r o u t . Diligenliore siquidem

nis sui p r o p r i e i a l e i n vigiiavit i u C l i r i s i o , et n o b i l i -

quilur,

i a t e , scienlia,

e r r o r i s confirmationem

fide,

sant i i t a ! e , scde aliis c m t n u i t ,

t r a c l a i u , et quasi v i r i b n s i u

u n u m collectis boc capitulum caeieris diffusius exscet ad hujus novae adinventionis, i m o n o x i i toltis i u c u i n b i t . Ponit e n i m

vicesimiim uouum i i b r u m De n.oralibus, sic i n c i p i l :

i n ccelum os s u u m , et ad divinae i n c o m m u U b i l i u t i s

< Doinitms noster Jesus Cbristus, i n eo quod

altitudinem I r a n s c e n d i i , et voluiitatein Dei ac

sa-

po-

picntia c l virttts esl, de P a i i e anie tempora n a t u s Q lestatem idem essc osteadit, dicens : < G c n e r a l i i e r , nec ccepit csse, nec desiit, d i -

i n q u i t , et indubitanter teuendiim est, quod q u i d q u i d

camus verius, seinper naltis. Non c n i m possemus

est. Vel potius, quia

boni Deus i n se habeat, nullateiius i n ipso vel c r e -

dicere, scmpr r nascilur,iieimperfccluscssevideatur.

scere vel m i n u i potest. C u i profecto sicttt p o t e n t i a

A t v e i o ut aeternus designari valeat ct pcrfectus, et

ejus vcl sapientia coaelcrna est, ita volunlas q u a m

natus, et sempcr, clicamus : quatenus ct nalus ad

habet

perfeclionein pertiueat, et sctnper ad a e t c m i u t c m ,

ipsi coaeterna esl. > V e r t i m

i n qitibusciinque faciendis vel dicii,

disponendis,

sed et iaqueunt

u t quoquomcdo illa essentia siue lempore iemporali

more suo pneteudit. < Non esi enim i n Deo a l i u d

valeat designari scrmonc, quamvis hoc ipsuin, quod

poteutem esse, a l i u d bene volentcm

esse, cui est

perfct i i i m dicimus, m u l l u m ab illius verilatis per-

id ipsiim esse, et Deum esse, quod

snperiora de-

fcctioiie d c v i a m u s ; quia quod factum non est, non

c l a r a n i ; et voIunUs ejus e i polentia ejus n i b i l a l i u d

poiest dic . pcrfectum. < T a u t o r u m v i r o r u m taiibus

esl qua.a p3e. > Atignstiniis i n sepiimo l i b r o

asscriionibus o h n i i i , non esi e o r u m

fessionum : < Non cogeris,

;

quibus Deus

Con-

i n q u i i , i u v i l u s ad a l i -

dexterant suam notam fccit, et per eum e r u d i i u m

q u i d , quia voluntas tua non est major quam p o l e n -

cor iiabeni i u sapienlia. E l quoniam salis ostensum

lia tua. Csset autem major, si teipso I n ipse m a j o r

c s l , quod F i l i u s Dei sempc: natus sit, nec seinper 0 esses. V o l u n U s enim e i p o t e n t i a Dei Deus ipse esl.» Ecce quam vera Petrtts p r o p o n i t ; sed i n boc v i i a n nascalur de Paire, i i n m i i i e i u t discutiamus q u i d nam sit quod Petrus d i c i t , quod Deus non

potest

dus est, quod ex veris

falsa concludit. Sic e n i m

facere, nisi qttod facit, nec aiio tempore. Sed p r i u s

d i c i l : t Si ergo i d solum facere polest, quod

s i c u i consuevimus, ipsius verba ponenda

facere seu vellc convenit, profecto id solum facere,

s u n l , ac

post f a L i t a t i verilas opponenda.

eum

aique velle facere potesi, quod quamloquc f a c i l ; e t

Uis verbis i n Theologia sua, verae s i m p t i c i u t i s ac

e o m o d o U n t u m , e t e o tempore s i m i l i t e r , q u o f a c i t ;

simplicisveriiaiisoppressor i n s a n i t : < S i q u o d facit,

quia videlicet nec alio modo nec alio tempore c o u -

i n q u i t , Dcus, eum facere o p o r l e t , j u s t u m est ulique

venit, vel hoc eum f a c e r e , vel velle etiam facerc. >

* u t faciat q u i d q u i d facit, aut sine d u b i o , q u i d q u i d

Hoc i n c u l c a l , hoc longa v e r b o s i u t i s prosecutione,

Quod si debet, non potest profecio

i m o curiositaie m u l l i p i i c a l . Sed q u i d agis, o i n f e l i x

d i m i t t e r e q t i i n faciat. Oinne quippe quod j u s t u m

anima mea? Ergo sic intemperanter exaestuas? C u r

esl, injustuin esl d i m i i i i . C i quisquis hoc non f a c i i ,

iectionis et orationis tempora perdis ? Cur U l i a

quod

dilando tahescis?

facere dcbet.

ratio e x i g i t , aeque d e i i n q u i t , ac si i d faciat

quod r a t i o n i m i u i m e concordaL > E i pauio post :

Cur quantulurocunque

me-

acumen

ingcnii v c l u i ad saxum clidcns grossescere facis?

547

D15PUTATI0 ALTEHA ADVERSUS ABJELARDUM. — LIB. H L

318

Qais A u g u s t i n u s , QVIS Gregorins, vei aliquis l a l i u m A cocli et t e r r a ; et ideo major est voluiitns Dei, q i i a m in

horum

ruderum lierrendam

spissitudinem

le

coelum et t e r r a . Qui autem d i c i t : Qnare voluit Deus

p r o j i c i l ? N u l l u s eorum hoc dicere ausus f u i t : Dcus

faccrc

IIAII polesi facere, n;si quod facit. Si l i o c e t i a m ve>

quam esl voiunlas Dei. N i h i l autem majus i n v e n i r i

r u m cssel, mcliiis c r a t u t laceretur, quam d i c e r e t u r ,

polest. Gompescat ergo se liumana l e n i e r i t a s , el i d

ncdum s c r i b e r e t u r . modo agit de voluniaie D e i ; modo

sccuudum i d quod c s i ; niodo sccuiidiim id quo se l l a e r , u t a r b i t r o r , m i r a b i l i s i l l e pliilosopbos non lcgcrat.

Si c n i i n haee legisset, sentire non audeo

quod postea t a l m , tam nova, tain noxia

docnisset.

Dicit euim quod i n faciendis vel d i m i t l e n d i s r a t i o n a b i l c m habcat

Deus caiisam, c u r ab eo llanf, vel d i -

M.ii s i t i g i t u r incommutabUis i u se d u n i c o i n i i i u i a -

i i i i t t a n t u r . Sed, Augustino

L i l i a f a c c r c t ; manet sempcr i n c o m m u t a b i l i s , rcgens

et d i c i l , quia i n rebus agendis vel d i m i l l e n d i s vo-

fa< ens universa. Non c i a l i q u i d novi accidit, q u o - B i u n i a t e n i a i n non ea q u i a s u n t , n o v i l ; sed ideo s c n t , quia

leste, r a t i o c o n t r a d i c i t ,

Dei nulla causa superior s i t ; c t e r r a t q n i

supcriorem q u a j r i l . Potens i g i t n r est Deus de rehns

n o v i t ; nec se, quia iumen "hicircumscriplum est, i n

i m i l i a facere, quaj n o u f a c i i . N e c a c c e p i t , nec acci-

creatura

p i t Dctts a rebus causam, quando

stia c o n c l u s i l . I n F i l i o quippe suo

lotus

n a t u r a l i t e r i n e s l ; quia non eum fecit, sed cx genuit aeiernaiiier. < E x r u m genui te (Ptat.

fa-

ccret, vel disponeret, v c l eas g t i b e r n a r e i ; quia ipse

u l e r o , i n q u i t , ante Lucife-

cst causa o m n i u m , u t s i n t , e l i n se babet scientiam

c i x ) , > i d e s l , ex mea substan-

tia ante i n i t i u m , boc

vel quomodo

se

c i potentiam, q u a l i l c r

outnia ordinata

s i n l . Ipse

crealura

naimpic est c l C r c a l o r , et guberuaior, et o r d i n a t o r

v e r o sua uon i u e s t ; quia non eam de se g c n u i i , scd

o m n i t i m , iion solum b o n o r u m , qttae o m u i a ab i l l o

eam

est sine i n i t i o . I n

de n i b i l o fccit. E x t r a eum i g i t u r sunt omuia

quae f e c i t ;

quia I k e t

ex ipso, et pcr i p s u m , e l i n

sunt, scd c i m a l o r u m , quae o m n i n o ab i l l o non s c n t eiidco nec verc s u n t ; qtiia non res, sed r e r u m p r U

ipso s i n t , ipse tamen est super o m n i a , et non i n -

v a l i o n c s ; vcl si nielins d i c i l u r , corruptiones s u n t ;

c l u d i t t i r i n aliqua creatura, licet i n h a b i i e t i n san-

e l s i i n l iu u a i i i r a ex n a l u r a . Nulla enim inala s u n t ,

c i s angeiis, et i n electis suis, non per n a t t i r a m ,

nisi i n bonis, quamvis m u l t a houa

sed per g r a t i a m . Aiiguslinus ad Dardanum (epist,

Dc talibus iion dtibiUuit, q n i suinini noslri disputa-

5 7 ) : < Deus ergo uhique praesens, et uhique tolus ^ toris, A u g i i s l i t i i d i c o , praesens est,

nec tamen

ubique liabitans, sed i n

templo sno, c u i per gratiam benignus ac propitius

quia m u i t a

verbis e x e r c i l a i i s i u l . Quae

sunt l m i c assertioni

^ratia b r e v i l a l i s

s i n l sine m a l i s .

fidem

facientia,

pnelereo. A«J hoc anlem hoc l o l o

est. > E t infra : < Ideo eniin ubiqtte essc d i c i t u r ,

labore d e s u d a l i i r ,

quia u u l l i p a r t i r e n i m absens est. Idco l o l u s , quia

voiunias Dci, vcl ejus p o i e u t i a , legi creaturae sup-

non

posila, vel i n ea inclusa non s i i : e i ideo Dcus de ca

parli

r e r u m partem suam praeceiitera p r x b c l ,

ul

vcracitcr osiendalur,

qujil

et a i l e r i p a r t i aJleram p a r i e m , acquaies aequalibus,

iiiulta polcsl facere, quae nou f a c i t . M e n l i t u r i g i t u r ,

minori

q u i bacc d i c i t , quod non possil. Cuin ergo d i c i l u r :

vero m i n o r e m ,

m a j o r i m a j o r e m . Sed non

soium u n i v e r s i t a t i c r e a l u r a r i i m , v e r u n i eiiara c u i l i -

Dei voluiitas vcl poleslas augeri v ; l i i i i m t i

bei p a r t i ejus l o l u s adesl. > U i i g i t u r magni

i e s l ; vcrtim d i c i l , quia sectindum esseitliam d i c i t u r ,

docto-

nou po-

ris bujus p r o b a l assertio, Dcus pracseos est univer-

qtuc Dcus c s l , quac augeri vel niutari non polcst.

s i i a t i r e r u m , nec concluditur vel i n parte u n i v e r s i - .

cum d i c i l u r : Deus m a i u m facerc uon potesi, v c r u m

t a i i s r e n i m , vcl

d i c i l u r , quia inalum n i h i l c s i : non enim res, s e l

i u u n i v c r s i l a t e . Major crgo IIOII

m o l e , sed potentia, scd sapieniia, sed bonitate, sed

i c i corrttpiio c s i ;

el

Deus q u i i n c o m m i i t a b i l i s e s l ,

a f l c m i t a t e , Detts universitate r e r u m . E x c c d i t igitttr p imn boiius esse non poiest. E t hacc ejus e t voluntas ejus et potenlia ejtis, quae n i h i l

aliud

Ei

impoleniia

oinnipotentia c s l . A i cum d i c i l u r : Dcus non potcst

a n n t quam esscniia ejus, u n i v e r s i l a l e m r e r t i m . Men-

plucre, nisi qtiando p l i t i l , vel de

dax est i g i i u r , e l fallax, q u i volunlatera D e i , vel po-

cere, nisi qtiod facit, fallacia est. Non e i i i i n j a m do

tesiatem ejus, id esi Deura, i n t r a creaturam i n c l u -

voluutale a u l potestate

d i t s i c u t iiie f a c i t , q u i d i c i l Deum de crealura sua

a g i l u r , i d esl s i i n p l i c i t c r , i d cst secuiidiim esseniiam,

non

quod esl

posse facere, nisi quod f a c i t ; c u m

volunlas

crealura

stta fa-

Dei, eo modo quo snpcriiis

secundtim i d qttod e s i ; sed e i i a m secun-

Dei s i t anle universitalem r e r u m , e l causa s i i t i n i -

dum aciionem,

versitatis r e r u m . H i n c idein docior

Genesi

quod esl socunduui i d quod se haliet atl a l i q u i d , hoc

Dei causa

cst, Creator ad c r e a t u r a m . Creator e n i m crcalurae

conlra

super

Manichacos : « Volunlas, i n q u i i ,

esi o m u i u i n quae s u n i .

Si e n i m bahel causam vo-

h.nlas D e i , est a l i q u i d quod antecedat v o l u n t a l e m D c i , quod nefas est

credere. Quisquis

ergo d i c i t ,

i d esi secundum eOeclum

reruni,

Creator est, et creatura Creatoris crealura est. F.laliter inlelligiiiuts et l o q t i i m i i r de r e , sccundum i d quod e s t ; a l i i c r i i i l e l l i g i m t i s ac loqttimitr de

re,

quare fecit Deum coelum et l e r r a m , rcspondendum

sccundtim i d quodse ad aliud hahet, licet res eadem

est i l l i , quia

s i l . Hoc

v o i u i i . Volunlas e u i m

Dei causa est

ille A i islotclcs acuiissiuius pra>iicauicuto-

319

320

G U I L L E L M I A B B A T I S S. T H C O D O R I C I

r u m inventor, dispositor i c d i s p u i a t o r , diligenter A et ego non i n d n c a m super eam m a h i m , qtiod loettlegentibtis et sapienter iiiielligentibus ostendit, q u i

lus s u m , d i c i l Dominus (Jer.

de singulis praedicametitis agens, e o r u m

Chaldaeisdestrtieretur i e r u s a i e i n , si mtitasset b o n i -

proprieia-

x v i u ) . » Non e n i m at

tes s u b i i l i t e r ac sigillatiin exposuit. Quia i g i l u r u n i -

tate m a i i t i a m . Nain Deus manens m c o m m u u b i t t s im

versitas r e r u m subdita est C r e a l o r i , e i ejns v o l u n t a t i

se, mutasset e t i a m ipse

damnationis iUius s e t t t e n -

vel

liam.

Dcus quod facere p o t n i l ;

potcstati resistere nou potest,

ea m u l l a facere, volunlatem

potest

Deus de

c Omnia

eniin

que v o l u i t , i n ecelo et i n t e r r a facit (Psat.

igitur

conlra

qtiia nec se creattine angustiis, nec l i b e r u i n a r b t i r i u r o lege necessitaiis a s i r i n x i L Quod vero irar e j u s

cxxxiv)»»

Aiif/usiinus i n G t t c l i i r i d i o : < C t u b i est

fecit

quaecnn-

quae non f a c i l , q u i n i h i l

suam facit.

Nou

potentia,

resisti non polesl, secundtim

siiperiorein c a n s a m

est, sicut r u r s u m ad ipsum i e r e r o i a m d i c l u m e a t :

quat i n coelo et i n t e r r a o m n i a quaecunque v o l u i t ,

< T u crgo uoli orare pro populo hoc, et itoii a s s u -

f e c i i , si colligere Alios i e r u s a l e m v o l u i i , et non fe-

mere p r o eo lautlem et orationero, quia non e x a u -

c i t ? A n potius et illa quidem ab i l l o filios suoscolligi

diaro te (Jer.

n o l u i t ; sed, ea quoque n o l e n t e , filios ejos coliegit

Sainucl c o r a m me, n o n esl aniroa mea ad p o p u l u m

ipse, quos

isttiin (Jer.

voluit? Quia

i n coelo et i n l e r r a non

v n ) . Ct rursus : S i steterU Moyses c i x v ) . > Defixum

ergo e r a l apud i p s o m

quaedam v o l u i l e l f e c i l ; quaedam vero v o l u i t et non B u t ierusalem et populus ejus destruerelur. E l q t t o d l e c i l ; sed oronia quaecunque v o l u i t , f e c i l .

» CUJII

apud eum defixuro erat u t Aeret, secundum s u p e -

Dei idero s i n t i n eo,

riorera causam necesse erat u t A e r e t ; quia prae-

diverso lamen modo se babet r e r u m eflectus; quia

scientia ejus f a l l i n o n poterat. E t q u i d laceret d e -

m u l t a potest facere, quae facere nou v u l l , q u i fitcU

Jerusalem, ipse ante saecula

i n coelo et i n l e r r a quaecunque facere v u l t . Poiens

inferiorero v e r o causam necesse non e r a t ; q u i a s i

ergo et voluntas et poteslas

noverat.

Secundum

est e i i i m de lapidibus istis suscilare filios Abrahae,

illa mulasset n i a l i t i a r o , e i iUe sententiaro.

i d est< de

c n i m illa i n se, u t boc facere posset, si veilet. S e t l

vasis irae facere vasa misericordiae; et

Habebat

l a m c n d e o m n i b u s non f a c i l . Sed c u r de ; i l i i s faciat,

et ipse

de i l l i s non faciat, secreiuro

cst penes ipsum e s i ,

t l l a n o l l e t . > l d e m doctor i n codem opere l i b . x n ,

abyssus e s t . t Judicia e n i m Dei abyssus m u l t a (P*a/.

i n expositione sententiae illius : < C o n s t i t t i i s t i l e r -

x x x v ) . » E t q u o n i a m , u t Augustinus i n l i b r o super

minos e j u s , q u i praeteriri non p o i e r u n t (Job

Genesi

< S u t u t u m est quoqiie, i u q u i t , b o m i n i , q u a n u i i u i n

ad

litterain

longiuscule

disserit,

bipar-

U t u m est opus divinae providentiae : quaedam

nam-

noverat ante constitutionem m u n d i , q n o d

ipsa vita m o r t a l i v i v a t . Nam etsi annos

xiv).»

qnindecim

qtte causae sunt i n Deb aeternales et i n c o m m u u b i l e s , Q Exechiae regi ad v i u m a d d i d i t oronipotens Deus, nnaMiain vvero i t m rebus r * h m insilae i n t i L i * st iui nn ti originaUter, n r i « i n & i i i nprr ii . tunc n e r m iissiitl ,. c u m eum a u m nraesctvit lunc e u m m o r i p praescivit esao quaedam Nec

propheu

igitur

quia

m c r d i a l i l e r , causaliler, ab eo q u i v i v i t i n aelerntira :

moriturum.

et j u x t a p r o p h e i a m , < c r e a v i t omnia s i m u l ( E c c t i .

tempus m o r t i s i n n o t u i t , qoo v i r i l i e m o r i mereha •

mendax,

XVIII) ;»secundum superiores inconvulsum est, q u i d -

t u r ; nec Dominica sUtuta convulsa s o n t , quia

q u i d s t a u t u r a e s t ; secundum inferiores

cx l a r g i u u Dei a n u i viiae crescerent,

roulu

pos-

sunt fieri et non fieri, quae c o n t i i i g i t fieri vel non

quod a n i e

saecula

fieri.Secundnro

vitae quod

inopinate

inferiores de uva vinuro e x p r i m i t u r ,

etde farina panis e f f i c i t u r ; aqua

secundum

superiores

i n v i n u m m u u t u r , et n u n c qninque

I i o m i n u m q u i n q u e panibiis s a l u r a n l u r n u n c q u a i u o r m i l l i a sepiem

millia

groenlo

praeflxum f u i l , foris

ot

boc quoqtie

aique

a d d i l u m est

spatiem sine

au-

praescientiae f u i t i n t u s sUtutum. > Sic iUe.

P a l e t i g i t u r bis q n i contenlionis s p i r i t u m

non

bordeaceis,

h a b c n t , quod secundum i n f e r i o r e m causaro d i c i u n t

panibtis triUceis, p c r

e s t : < Diepone d o m t i i tuae, quia m o r i e r i s l u , e l u o n

e u m , q u i veUris ac Novi T e s U m e n U pabftlo reflcit

vives (7»ai. x x x v u i ) ] , quia sic

esurientes

a d d i t i sunt secundum siiperiorem c a u s a r a ,

ac sitientes j u s U t i a m . Sed

d i t i s s i m i ac dulcissimi doctoris

melius e r u -

B . G r e g o r i i verbis

dum

m e r u e r a t : et a n u i secuu-

q u a m v e r u m erat, necesse est Jerusalero a

hujus p r o f u n d i u i i s sinus explicabo. Sic e n i m d i e i l D Chahlaeis d e s t r u i ; secuiidum i n f e r i o r e m non c r a t in libro i x MoraUum, d u m capitulum illud e x p o n i l :

v e n i m , necesse est Jerusalem a Chaldaeis d e s t r u i ,

< Deus, cujus irae nemo potest resistere (Job

vera est e n i m baec bypothetica. Si praescilum est a

M i r u m , i n q u i t , valde est, quod sistere

ix). >

irae D e i nemo r e -

d i c i u i r , c u m m u l l o s IndignaUoni

supernae

Dco Jerusalem a Chaldaeis d e s t r o i , tunc necesse est Jerusaiem

a Chaldaeis d e s t r u i . Omne eniro quod a

animadversionis obviasse d o q u i a d i v i n a teslentor. >

Deo praesciium est, u t flat, necesse est

E t t f a c u mcntione de Moyse, et A a r o n ,

praescientia ejns

et P b i -

nees, David et g t i a , post a l i q u a n u sic c o n c i u d i l :

Nec U m e n ideo vera

< Irae i g i l u r Dei resisU

Necesse esl Jerusalem a Chaldaeis

p o t e i t , quando

ipse q u i

i r a s c i t u r o p i t u l a t u r ; et resisti oronino non potest,

fieri;

aUoqoin

f a l l e r e l u r ; q a o d abborret a v e r o . est baec categorica per

ae.

d e s t r u i . Posset

e n i m Jerusalem m u l a r e m a l i i i a m , si veilet, et i l l a m ,

qnaudo se e t a d nlUonem e x c i i a t , et ipse precem,quae

quae sub condiiione posiia e r a l , m u U r e t s e n i e n t i a m .

ei f u n o i l u r , n o n aspirat. Quod ergo irae Dei resisii

De natura i g i l u r Dei loquor secundum soperiorem

poiest, secundum inferiorem

causam

dicuim est,

c a u s a m ; de natura v c r o r e r u m sectutdum i i t f e r i o -

sicut sermo d i v i u u s d i c i t ad Jcreuiiain : < Si anlem

r e r o ; v e l n t i c u m dico : Si DavicJ et P c l r u s

m u t a v e r i i gcns illa aut regnum iUud maliUaro s u a r o ;

destinati sunt ad v i t a m aelcrnam, Davhi et P c t r u s

prac-

921

DiSPUTATIO ALTCRA ADVCRSUS AB£LARDUM. - - L I B . I I I .

322

d a m n a r i n e n p o s s u n t : sed hoc non ab ipsis, sed A quia Doniinus nosier Jesus. Chrislus rex opcraiiis ab ipso Deo e s i , cnjus praedestinaUo falli non p o -

est salulem i n medio lerrae.» Quod aiitem l c m p o -

t e s L l t e m v e r u m e s l , si David i n a d u l l e r i o , Peirus

r a l i t a l i s bujns cursnm vocat i n v o l u c r u i u , Joanuem

i n negatidue m o r e r e n l u r , quod bene secundum i n -

Scotuin sequitar, q u i frequentius hoc i o u s i u t o v o -

feriorem causam coiitingere posset, David et Pelrus

cabulo usus, et ipse p r o sua s u b t i l i t a t e de haercsi

d a m i i a r e n l u r : sed hoc non a Deo, sed ab ipsis est.

notatus esL

Rebus i g i t u r n o n i n c u m b i t necessitas, sed relatio derebusad

Cuuctis aulem haec legentibus e l vera

p r o v i d e n i i a m facit conditionaletn ne-

l i q u e t , quod ex philosophica

cessitatem. E t de boc luculeniissimus ac acutissi-

mundi

mns doctor Boctins i n v i De consolatione philoso-

animam

sanctum d i c i t ; c u m secunduiii

ipsos pbilosophos anima m u n d i m u l t i i m differat a

phiae : e t nos, quamvis maxime a d hoc n i b i l i simus, m tractata

Spiritiun

scientibus

disciplina

Creatore et mcnle d i v i n a , quam vovv appellaut; c t

De rebas aniversalibus ad magistruin

secundiim veram fidem et ecclesiasticam d o c t r i n a m

T h e o d o r i c u m , p r o modolo nostro diffusius egimus. Univeraitas i g i l u r reruin-, u t r a t i o probat et aucto-

idem S p i r i l u s sanctus P a l r i et F i l i o consubslaniialis

rilas approbat, v o l u n l a l i Creatoris subdita est, a q u o

s i i , c t i n nullo differal, e t coaelernos s i t ambobus.

de n i h i l o racta est. E t ideo ipse de illa secundum

D i c i t itaque g r a t i a m D e i , q u a m S p i r i t u m sanctum

B

i u f e r i o r e i n causam m u l t a facere potest, quae noo f a c i i , q u i tamen contra i d quod apud ipsum fixum

est n i b i l f a c i L E t h i c e s t diversns

prae-

iutelli-

geudi respecius, e t diversus loquendi modus, i d est, secundum D e i v o l u n u t e m , potestatem,

providen-

vocat, omnibas esse coinmuniter o b l a U m . i n A p o logia vero sua p r i m u r a quidem se strenue defendit, et Pelagianam

anathematizans

haeresim, de g r a t i a

Dci catholice senlit et s c r i b i t : sed posiea m o r e suo subiilis, ac velut alter Proieus,

lubricus .elabitur,

t i a m , h o c est, ejos essentiam : (non enim aliod est

et r e v e r l i t u r i n i d i p s u m . Verba illius hoc melius

ejus essentla, a l i u d i n eo i l l a ) ; et secundum i d quod

probabunt. Uaec p r i m a s u n t : < Ego, i n q u i t , g r a t i a m

se, nescio s i d i c a m , habet vei babent ad n a t u r a n i

Dei v o c o , q u i d q u i d ad salutem bominis de ipso

rerum,

Deus disponit, v e l ei coiifert quod ipse non merue-

v e i effectus

earum.

De q n o conjunctim

agens n o v i u t u m a m a l o r , ac subtilissimus teraporis

r i t . A i t quippe Apostolus

academicus, pedicam

i l e c t i o n e m gratiae salvae faclae sunt (Rom. x i ) . » S i

t e n d i l ad capiendas animulas

: < Reliquiae

secundum

v a n i u t i d e d i u s , m i n u s lcgeules, et miiras quae Dei

autem ex g r a t i a , j a m n o n ex o p e r i b u s ,

sout inleUigeiites. A t contra hanc adinveiitioneio

gratia jara non est g r a t i a . I g i t u r Dei est i n electis

qoae i l e Deo male loquebatur, naec dicta s i n t . De , — „ ^ , proposilis i g i i u r r e s U l e x t r e m u r a , quod videuduiu

alioqui

snis, qtiod eos ab aetcrno praedestinaveril, quod e t — — „ F

fidein

R

eis i n s p i r a v e r i t , quae utique nostra praeceduiit

cst, et U U fine finietur boc opos. Petrtis h i c Abae-

i n e r i u , et sine quibus eum diligere non valemus,

i a r d u s , contra cujus corainentitia .figmeiiia s c r i b i -

u t salvari mereainur. Ipsa e n i m d i l e c t i o , q u a m ipse

mus,

vestris orationibus et praecepto

vcstrae

saiictitaiis

per ea, quae d i c U sunt p r i m o i n uobis efficii, effe-

roboraU, Paler optime H u g o , quibusdaiu

ctus ipsius D e i , sive donum ejus e s t : et ejus i m -

v i r i s u o u i l i u t e , studio, scienUa fulgenlibus, et i n l e r

pnlanda est gratiae, anlequara

UIos a l i i s magis euriosis quam siudiosis, per vanam

possimus p r o i n e r e r i . Unde et Aposiolus : < Q u i d , »

et

i n q u i t , < babes, quod n o n accepisti? (/ Cor. i v . ) »

i u a i t e i n pbilosophiam placeus, de b i s quae a d

D e u m perUnent u o n u m caiholice q u a m

pbiloso-

eiiam n i b i l satuiis

Haec a Paulo d i c u de Dei g r a t i a , magis

veriutis

phice t r a c t a v i t ; ac per boc longe factus a populo,

quam Petri verba

de q u o l e g i t u r : < I n populo g r a v i laudabo U

(Ptal.

cliraalius, q u i d salubrius d i c i potest? Sed sta b i e ,

x x x i v ) , v e n u s u b U l i U t i s e r r a v i t , nostrae fidei s i m -

quaeso m e c u m . F a m i l i a r i s l i b i f u i , q u a n l u m p o t u i .

phciuti

l u r p i l e r obvius, e t v e r i u i i daninabiliier

c o n l r a r i o s . I n foniace k

naraque

iEgypiia

operum

vivium a o m m i Regis i n t r o d u x i t . Sic e n i m Plalonem maxiiue

sequens i n Ibeoiogia sua d i c i t : < Nunc

qoid

U t fralernae dilecUonis norraa j u b e t , boininem n o n persequor, sed errorera. Nisi m e fallas, istius ipsiua

vascula fabricavit, ac pbUosophos Plaionera, y> asserUonis V i r g U i u m , M a c r o b i u m , iutoiisos et iUoUs a d con-

s u n t . Quid enim verins,

tuae funibos aUigatus es. Dicis e n i m ,

quod graUa Dei e s l , q u i d q u i d ad salutem b o m i n i s Deus d i s p o n i t , quod secundum Apostolum

elecUo

cx gratia est, a l i o q u i graUa j a m non est gratia, quod

verba Plalotiis de anima m u u d i diligenter c x c u t i a -

per eain electos suos a b aeterno

mus, u l i n eis iniegerrime

quod p e r e a m fidem eis i n s p i r a v e r i l , quod ipsa d i -

S p i r i t u m sanctuiii de-

praedestinaverii;

s i g n a t u m esse agnoscamus. » E t infra : < l l l u d q u o -

leciio, quam ipse i n nobis efficil et sine qua ueino

q u e , q u o d a i t Piato a n i m a m l o c a u m esse a Deo i n

potesl salvari, graliae Dei impulanda e s l . Secuiidum

m e d i e u i e mundi,;earaque per omnera globuro toUus

i g i l u r hanc ipsam l u a m definiUonem loquor lecuro

o r b i s arqualiler p o r r i g i , pulcbre designat gratiaro

de gratia Dei. Dic, o r o te, gratia sic accepla cstne

Dei o o n i b u s coromuniier oblaUm, j u x t a i l l u d , S p i -

cominuiiis orouibus bomiiiibus? Praedestinat

ritus D o m i u i r e p U v i t orbem

orones honiines ad s a l u l e m , i n s p i r a t i n oinuibus

t e r r a r u i u (Sap. i , 7 ) .

I l a i c e t i a m i n v o l u c r o , de posilione sciiicet

animae

fidem,et

Deus

c a m , per quam salventur, dilectionem ? S u b -

i n medio m u n d i locatae, hoc est de g i a t i a Dei o m -

tilissime, fainosissime, lepidissiinc

uibas c o m m u u i t e r oblata divina f a c U

u i e ; s i uou iusauis, respoudebis, Non esl. N o u est

concordant;

roagisier,

erudi

3*3

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

3il

THEODOBICI

i g i l u r baec g r a i i a communis omnibus (40). N a m , si A communia s u n l e i eleciis e i reprobis. Obloqueris, e i esset, omnes s a l v a r e n i u r , quod m i u i m e concedes :

sopbisticus es, non slc

alioquin Dei disposilio, prcedesiinalio, lidei e i ipsius

vebeinentior efficitur

agebamus de g r a i i a . Sed

i u seqiientibus. N n n d i c i t :

dileclionis i n s p i r a t i o , falleretur, Dei donum f r u s l r a -

< Cum i g i t u r Domintis l a m electis

r e i u r : quod de Deo seniire, sacrilegum esl. Si a u -

raiioiiem t r i b u a l , et viam osiendat, qua

t e m (quod m i n i m e credo), rcspondebis : E s i ; a r g u i i

duiu s i t a d b e a i i t u d i n e m : e l ad hauc p e r c i p i e m j u m ,

te r a l i o , calholica praedicatio, auctoriias

Palrum,

quam omnibus o f f e r t , praecepiis e i e x h q r l a t i o n bus

r e r u m . Uaec e n i m gratia nunquam iuanis

suis nos j u g i i e r i n v i t e t ; alii super haec eum a u d i u u l ,

effcclus

quam

reprobis

peryenieii-

esse potest,quae de corde lapideo cor carneum facit,

et praeceptis obtemperant, beue v i v e n d o , u l o l l a i a

de animali s p i r i l u a l e , de caeco i l l u m i n a t u m , de i n -

percipiaut praemia; a l i i c o n t e m n u n i , e i i n sua

flrmo sanuiu. Per banc Spiritus sanclus non o m n c s ,

manenies ignavia, obedientiae

scd

quas v u l t , animas i n a r r b a t . Hanc solain prae*

re-

laborem r c f u g i u n i . *

M i r o r , si vigilabat q u i talia s c r i b e l i a l , t a m s i b i

dicator egregius gratiam a p p e i l a t ; banc i u Episiolis

dissentiens de re eadem peue loco eodem. E n

suis, e t m a x i m e i n ea qirae est ad Homanos,

validus concionator,ct divinae gratiae defensor, c i t i u s

defen-

d i t et praedicai. Per banc de blasphemo et persecu tore et i n j u r i o s o , bcnignus,

raiiis,

Deus

vocal

quam sperabain, e v a n u i l , et contcmpto dispuiationis

discipulus effe- ^ ordine legitirao, t r i l a s f a m i l i a r i s suae seraitas

t t u s esl, de lupo agnus, de Saulo Paulus. Per

quo

d*e

banc

r u i t . Ponit namque rete m c n d a c i i , dum asserit quod

quosdani electos ante conslilutionem

ad percipiendain b e a l i l u d i n e m , quam secuiiduiii se

m u i i d i , q u o r u m cerlus est numerus, q u i perire non

offert omnibus iDeus, praeceptis

possunl, quod non ex ipsis, sed ex Deo est; quia

omnes i n v i i e L

praescivit ilios, ct prjcdestiuavii

conformcs

et e x h o r l a l i o n i b u s ,

ficri

Transco de pueris recens n a t U , t a m de gentibus

imaginis F i l i i s u i , u t sit ipse p r i n i o g e i i i l u s i n m u i t i s

quam de Chrislianis pareulibus procrca l i s , non baptiza-

f r a t r i b u s . A l i c r a i n nou n o v i t Paulus, de alia non

l i s , et morte praeventis; transco de pluribus i n p l u r i -

disputat A u g u s i i n u s . Licet ex

bus locis nunc degentibus, q u i prevlicut onem C h r i s l i

dono Dei sit, quod

s u m u s , quod v i v i m u s , imo q u i d q u i d i n n o b i s j e t

non a u d i e r u n t , sinc qua nemo potcst pcrvei.ire a d

i n orani c r e a i u r a est. Quod e n i i n omnis

verara bealitudiiiein.Hespondeat si potest de g c n l i h u s

creaiura

cst, e i q u i d q u i d l * m i i n ca esl, ex dono Dei, i d e s l

i u n u i n c r i s ante Salvaloris adveiituui pene toto o r b e

cx boniiate eju& e>i. Scd quia Peiagianisiae haeretici

cullui

oppugnaiores

i u Judaca Deus (P$al.

d i v n a : gratia» ad haec

cenfugiebant.

idoloiatriaededilis: noius e n i i u l a i i t u m e r a l LXXV). Cur, 6icui legitur

in

e i quod inodo supia dicto verum est, dona nalurae Q Aciis aposioloruni, p e r m i s i i illas Deus iugredi v i a * D t i g r a i i a i u vocah-.nl, bciic, s u b t i l i l c r , u l i l i l e r

a

suas (Acl.

x i v ) ; quasi diceret, vias eorura, non vias

calholicis t r a c t a i o r i b i i s d i s l i i i c i i i i u e s l i n t c r dona

mandatorum Dei, ne p e r v e n i r e n l ad salulein, n i s i

naturae et dona g r a u * ; quia dona nalurac c o m m u n i a

o c c u l i o , sed nunquaiii injusto judicio? quacrit j a m

sunt c t clectis et repiobis : dona vero gratiae o u i i i i -

nunc quia sic placel c i , q u i philosophiae abyssi p u -

bus e l c c t i s , rcprobi» n u l l i s . Sicque g r a t i a i n e c d e -

teos e x h a u s i t , e l modo

siasticae consuetudinis usu v o c a v c r u u i illius eleclio-

ne

uis effectura, per quae i l i e q u i

(Eccli.

babet v e n t i l a b r u m

i a n i a n u sua, et purgat areani s u a m , scparal graua a paleis, et ea m i i t i t i n l i o r r c u i i i s u u i n . A l

Peirus

quaesieris,

IIOII

et majora

a u d i e n s : « A l i i o r a te

le ne

scrulatus fueris

i n ) , u i s c r u u b i l i a Dei j u d i c i a temerarius i n v e -

s t i g a l o r c u m P o r p b y r i o pbilosopho; quaerit, i u q u a m , cmn Juiiano Augusto apostata (qui

i n cxpcdiiioue

b r e v i u i u t a t vultus suos, et a d solita rediens, uobis

contra Evangelia

elUcitur aiieuus. Adjuvate

fralres;

Deus C b r i s t i a i i o r u m , q u i secuiidum eos m u n d i S a l -

f o r t i s cst, viucula d i r u m p i i . magistcrio f u l g e t , euiu

v a i o r erat, i n novissimis lemporibus ortus est, e t

nunc , quaeso,

CbrisU libros scripsit o c t o , ) c u r

r c t i u e r e non possum. D i c i l utillis i i i t c r p o s i i i s , quod

iiniumerahilibus j a m damnalis i n iuferno i a m l a r d e

m i h i inagni m i r a c u i i res est.

saluteui operatus esl. A u d i a t a Propheta : « Judicia

< E r g o , j n q u i t , et

ipsum i i b e r u m a r b i t r i u m quia b o i i u i n c s l , diviuae D ^ c i abyssus m u l i a (P$al. g r a t i x cst donura : c t

ipsn

r a l i o , i u qua ipsuui

xxxv>. > A u d i a t ab A p o -

s l o I o . / O a l t i i i i d o d i v i l i a m m sapienliae e i scienliae

c o n s i s l i i . > V e r u i n est, scd a l i t e r agis. Nara et l i -

Dei, quam inscrutabilia s u n i j u d i c i a ejus, et

herura a r b i l r i u m , e i

stigabiles viae ejtis! > (Rom.

r a l i o i n qua i i l u d consistit,

(40) ilaec sententia non cst tenenda, nec Ahaelardus oppositam scquens recie i n hoc a r g u i t u r . Katio q i i o q u e , q u a m auclor offert, ineilicax est e i .fallax. Nam cx eo quod non oinnibus reprohis collaia suul omnia dona quae gralia uominc appellari possuut, male infert non omnibus g r a l i a m d a r i sou offei r i ; sic enim eiiam i n f e r r e l n u l l u m habeie Dei doua, quia nullus habet oir.nia. Suflicil ergo aliquam g r a t i a m reprobis concedi, qtia si bene utereutur, ad uiajoreiu e l majorem peiisaiira p r o m o v e r e i u u r , et U i i d e m ad salutem p e r v e n i r e t i l . Certe Palres r e probis g r a l i a m c o i t c e d t i n l ; et i n t e r hos S. Prosper, q u i eiiara i l l a i u aborlivis uon ncgari censel. Quia

inve-

x i . ) Quid ergo r e s U t , n i s i

auteni i l l o r u m verba a l i b i a d d u x i , boc loco non est neccsse ea referre. ideo uec Guillelmus hanc seut e u l i a m Abaelardi n o l a v i t , qtiera tamen Pelagianismi d a m t i a v i i , quod boipinem solis viribtis naturae b o n u m posse agere senserii. Notanda e l i a m hic fraus Abaelardi, q u i cum Pelagianis g r a t i a m Dei i n lcge et i u lihero a r h i l r i o c o i i s t i i t i e b a i . Dcnique cx u i r o q u e auctoi e, Gui.hdmo scilicel et islo anoiiyiiio, c o u s i a l illos e r r a i e q u i Abaelardum p u l a n l l i o e r u m a r b i I r i u t n ncgasse, cuui potius de gralia male s e u s e i i t , u l l i b c r i i m staiueret a r b i i r i t i m , ut ex praediciis a u cloriuus oinnino sit manifehtuiu.

925

DISPUTATIO ALTKRA ADVERSUS AB/ELVRDUM.

— L I B . UL

326

u i a u t t o t tauusque testibus d e c r e d a l , el Chrisiiaiius \ confirmetur, ne i i b e r u m destruatur a r b i t r i u m . A u aou s : t ; a u t si c r e d i l , s c r u t a r i desinat i u s c r u t a b i l i a ,

guslinus i n epist. i ad V a l e n l i n u m abbatero r i D b m i n u s

e l q t i i e i u s s i t ? De bac laiuen proftinditaie q u i

fide-

Jesus, i n q u t l , non prius v e n i l u l j u d i c a r e t m u n d u m ,

l i t c r i u q u i r e r e v o l u e r i t , legai secuiidum c a p i t u l u m ,

sed ut salvaretur m u n d u s p e r i p s t i m ; poslea j u d i c a -

qttotl

est dc lempore Chri&liame

religionis

ttlitts,

quem cotiiposuit B . Augustinus

libclli

(epist.

bii

ipse m u n d u m quando v e n t u n i s est j u d i c a r e v i -

40,

vos et inortuos. Si ergo non est Dei g r a t i a , quomodo

quacsl. u ) ad p r e s b y l e r u m , qui vocabatur Deo gratias.

salval mundum? ct si non est l i b e r u m a r b i l r i u m , quo-

A t P e l r u s d o m i c u m Jacob babiiare simplex dedi-

modo j u d i c a t m u n d u m ? > Et infra i n eadem: < Cavete

g i . a U i r ; sed f o r i i s venator u i Esau silvas i n g r e d i t u r

ergo, quod tantus Apostolus tam l e r r i b i h l e r d i c i t ,

u i u b r o s a s ; e l ex arcu p e r v e r s o q u c m

e i ubi sentitis non vos i n t e l l i g e r e , i n t c r i m d i v i n i s

d i u t i u s extcn-

d e r a i , c o n d i i i o u i s bujus toxicatam sagittam e m i l l i i .

eloquiis

Sic c u i m , i n q u i t < ad bene vivendum reprobos prae-

c o n v e r i i potest ad D e u m , nec

parari,

s i c u l electos, i d v i d c i i c e l dicendo e l adino-

idem i n epist. 2 ad e u m d e m : < Fides catliolica l i b e r u m

u e n d o , e t facultatem praebendo u t nulia j a m supersil

A r b i t r i u m non n c g a i , sive i n roalum, sive i n b o n u m ;

excusatio.» E t ioquens c u m adversariis

nequc t a i i i u m ei

diceus:

< Sed

adjungil,

credile,

quia

et

i i b e r u m a r b i l r i u m nec proficere i n Deo .>

t r i b u i t , ut sine

Dei gratia valeat

dicis quia Deus bonaro voluiitatein B a l i q t i i d , sive u t ex malo c o n v e r i a t u r ad b o n u m , sive

i n r e p r o b i s non f c c i l , sicut i n electis. > E t q u i c a l b o -

u l i n bono perseveranier p r o f i c i a l , sive ut ad b o u u m

Ikae

sempiteruuin perveniat. > Idem

firrailudinis

fuudameniura modis oiuuibus de-

ad Juiianam : < L i -

a t r u i t , e t m o r e suo de suo loquens sic d e s t r u i t : E t i n l i b r o

sicut e l e c t i :

Dcverbis

a

cuiu ad r e c l i l u d i u e m vilae iUis s i t ili.t

negata g r a i i a , siue qua recie vivere nuUaienus pos-

Domiui: < 0

Dei j u v e t n r , uec

raalum

ipsa

liberura a r b i i r i u m ,

nisi Dei g r a i i a j u v e t u r . > E t ad O p t a l u m : < M e r i t o

s u n i . > Ilaec est vetusti3sima Pelagianoriini baere-

viderctur i n j u s t u m quod fiunl vasa irae ad p e r d i u o -

t i c o r u m arguUo

nera, si uon essei ipsa massa

: bac

machina

gratiae singularis

uuiversa

ex

Adam

cxceUentiam oppugnabaul, sed non expuguabant. E l

damnata. Quod ergo fiunt nascendo vasa irae, p e r l i -

ad h o c

n c i ad debitam poeuani; quod autem l i u n t renascendo

usque

qnateiius

baec falsa benevolenlia cos irahebat,

infantes

siue o r i g i n a l i peccato nasci per-

h i b e r e n t , et siuc baptistno ingrcdi Uiei

praedicarent.

i n reguo coelorum

eos

Sed q u a n t u m isla faisa siut,

n e m i n e m q u i catholica d o c l r i n a , et

roaxiinc

beati vcrbis A u g t i s t i n i eruditus s i l . Peirus ergo, q t i i Miperius Pelagtanain

beresin anatberoaiizaverai,

o u i i r a earo forUter, veraciler, nunc talibus obligaiionibus

et

cathohcedispulaverat, erroris

involvilur, u l

vasa

misericordiae,

perliuei

ad indebitam

g>a-

l i a m . > l i e m ad eumdem : < Non solum j u s i u s , sed et misericors

figtilus

alia

vasa i n honorem

dum g r a t i a m , non secunduro d e b i l u r o ,

sectin-

facit, d u n i

ct parvulis subvenil, quoruro n u l l a m e r i t a d i c i poss i i u t ; et majores praeveuit, ut habere aliqua m e r i t a possinl. > Idem

i n l i b r o De civttale Dei : < D i c i t u r

etiaiu voluutas Dei, quam f a c i l i n cordibus obedieti-

p^teiit r asserat, ad i l l a m suam c o m m u n i t e r o n m i -

t i u m mandalis ejus : de qua d i c i t Aposiolus : < Deus

i u s , i d ebi, c t electis e i r e p r o b i s , o b l a t a m g r a t i a m ,

est e n i i n , q u i o p e r a i u r

n n i l a m cordis a DeopraeparaUonem fore necessariam;

Ubi cst ergo Peirus et sequeuies ejtis, q u i c o n f i d ; u -

sed hanc

i n vobis veile (1'hilip.

ex

libero

a r b i i r i o o m n i b u s inesse, quod

t e s i n v i r t u t e sua, c i

eam quisque

potest

recipere e l quod

s u o r u m , d i c e b a n l : non est

voluniaiero

Deus boiiaro

non Jaciai h i eleciis suis, sicut nec i n

v e p r o b i s : q u i lamen si i d faceret i u eleclis, e i non

cordis praeparaiio

u.) >

i n simulacris ineiidacioruiii

a Deo;

b o m i i i i b u s necessaria non

f a c i t Deus

bonam

voluiitaiem i u electis suis. Resisiiiisne adbuc? A u -

s i m i U i e r f a c e r t i i u reprobis, beuede reciitudine viiae

d i l e , q u i d g r a l i a faciat

r e p r o b i se posseut excusare. Ecce ad quantas faeces

E n c h i r i d i o : t Sola gratia

h b e r i defensor a r b i l r i i delapsus esl, cum Apostoius

concreaverat i n eadem massa perditionis ducta a b

i n h o i n i n e . Augusliniis i n seceriiil a p e r d i l i s , qtioa

d i c a t : < Deus est q u i operatur i u nobis et velle e i j j origiue causa c o m m u n i s . > E t i n l i b r o De perficere (P/i/ip. u ) ;

> quia illa g r a l i a , qtiaro prae-

ne justitiae h o m i n i s . < Si per seipsum

perfectio-

potest

d i c a u i u s , lalis est u t faciat h o u i i n e m , quod nolebal,

homo sine peccato, ergo Cbrislus gratis

csse

moriutis

bene v e i l e ; c t q u o d non poterat, posse. Non e n i i n sic

esl. Non aulero g r a l i s

collata e s i , u t vacans s i l , qtiia diviuae propiliationis

i g i l u r potesi homo siue peccato csse, etiarosi v e l i t ,

m s p i r a t i o est, et e r i g i t jaceiites, e i caecos i l l u m i n a t ,

n i s i adjuveiur gratia

et i n f i r m o s fories f a c i i , el inorluos suscilat, e l quos-

m i i i u m n o s t r u m . > E i i n l i b r o Dc ualura et g r a i i a :

cunque

praedesiiiiavit, ad v i t a u i aetemam p e r d u c i t .

Chrislus mortttus e s t . h o u

Dei per Jesuro C h r i s i u m

Do-

< S i c u l ociiius corporis e t i a m plenissirae sanus, n i s i

Non csl iinpoieus, non f a i l i l , nou esi oinnibus c o m -

camlore

n i o u i s . E o r u m praecordiis a Deo i i t f u n d i l u r , q u o r u i u

homo eiiam perfectissime j u s l i l i c a i u s , nisi

certus est u u m e r u s , qtioruro nenio p e r i l , quia ncmd

luce justiliae d i v i n i l u s

potest r.:pere oves C h r i s l i de roanu Patris C h r i s t i .

vivere. > I t e m i n eodem : < Charitas Dei diffusa esl

t

l l o c assertionis Pairum

icstirooniis

nostiae m u n i i n e n t u m sanctorum firnianduui

est, u t sic l i b e r u i u

p r a n i i c c l u r a r b i t r i u m , ne graiia uegelur, e t s i c gratia

lucis adjuvelur, non potesi c e r n e r c ; sic e i a d j t i v e l u r , recle non

aeterna potest

in cordibus nostris, non

nalurae possibilitaie, itec

l i b c r o a r b i l r i o , quod esl

nobis;

sed per S p i i i l u m

sancturo, q u i datus est uobis. > A u d i t e , quod et uiu

527

G U I L L E L M l A B B A T I S S. T H E O D O R I U

30*

volunlas a Domlno p n e p a r a l t i r . Attgustinus i n l i b r o \ r a n t , els l o q u i t u r i n bunc moclum : < Opraviseimaram De correplioiie et gratia : < Nam quis i g n o r a t tunc

u i e u t i u m perversa

fuisse p e r i t u r a m fittem P e t r i , si ea, qujc fidetis e r a i ,

p r i m u m bominem

voiunias deficeret; et p e r m a n s u r a i t i , si eadein

d o c t r i n a 1 A d v e r t e Undem quod liberUs ipsa iU decepit, u t d u m

indulgenlius frenis ejus u t i u i r , i u

vo-

prevaricatfonem

luntas inaneret ? Sed quia sicut s c r i p t u m est, < p n e -

praesuinpiione c o n c i J e r i t , nec ex bac

paratur

nisi ei per p r o v i d e n t i a m regcneraiionis s u t u m p r i -

voluutas a

Domino

Dco, i

idco pro

iilo

possil e r u i ,

stinae libertatis C b r i s t i D o m i n i reformaret adventus.»

C h r i s t i non p o t u i t esse inanis o r a l i o . i

Videte, q u i legilis et i n t e l l i g i l l s si d i s l r i c t i u s dictiira

Item aodite, quod gratia bonain voluntatem faciat

est a l i c u b i a B . Augusiino, s i c u i bic ab I n n o c e n i i o ,

i n honiinc. Aiigustinus i n l i b r o De gratia et

libero

a r b i i r i o : < Semper est i n nobis voluntas

libera,

ad q a i d valeat

libera,

g r a t i a D e i . C u m enim, u t Augustinus d k i t i n E n -

sed non semper est bona. A u t e n i m a j u s t i t i a

Uberias a r b i t r i i ,

si non adjuvetur

quando servit peccato, et tunc esl m a l a ; aut a pcccato

c h i r i d i o , < P r i i n u s bomo peceavit, et se, et l i b e r u m

libera est, quando servit JusUliae, et tnnc est bona.

p e r d i d i t a r b i t r i u m . A l i l e r e n i m habuit l i b e r u m a r b i -

Gratia vero Dei semper est b o n a ; et per hanc fit u t

t r i u m ante peccaium, a l i t e r post peccaium ; a l i i e r

sit homo voluntatis bonae, q u i prius f u i t voluntatis'

per

g r a t i a m , a l i t e r habebii, c u m

habebit

vitam

matai. A u d i t e , quod gratia inanis non s i t . Praedesii- B aHernam. A n l e peccatum sic l i b e r u m b a b u i t , u t i n natio e n i m , u t Augustinus d e f i n i l , < esl gratiae prae-

bono s u r e possei, si v e l l e i ; |»osl peccatum sic de-

paratio, gralia vero esl praedestinatioiiis effeclus.

»

b i l i u t u m , u t de m a l o per se nunquam surgere pos-

Praedeslinatio vero falli non potest, nec gratia f r u -

s i t , sed per graUam uon coraniuniler omnibus o b i a -

s t r a r i , quae non solum b o n u m

i n f u n d i t , sed

Um,

eliam

sed UnUmmodo i n cordibus clectorum

per

p r i i u i t u s m a l u m e x p e l l i l . Augustinus ad Prosperum

S p i r i t u m sanctam diffusam sic m e i i o r a l u m , u t b o -

et H i k a r i u u i , q u i e u m suis epistolis de u U b u s

u u m agere at v e i i t , c t poasii.» Sed alterios t e m p o -

inter-

rogaverant, i n l i b r o De praedestinatione sanctorum :

r i s baec d i s p u u U o

< Haec graUa, qoae occnlte bumaiiis cordibus d i v i n a

baec eadem c o n f i r m a t , dicens i u l i o r o x x v u

l a r g i u i e t r i h u i l u r , a n n l l o d u r o corde respuitur.

r a U u m : < Dura ergo prasdicatores s a u c l i e t

ldeo qiiippe t r i b u i l u r ,

cor

Mo-

vocauxvi);

isUnc occultarura mensurarura Unea d u c u e s t , b i n c reducu. lllinc

lapideum, e l dat

l e n d i l u r , u t Macedouia i n t r a sanctax

eor carneum. » Audite quod gratia communis non

Ecclesiae spatia coUigatur;

s i t . Augiistinns ad eosdem i n eoilem l i b r o : < Non

fines fidei A s i a

o m n i u m est fides, c u m fidera posse habere s i t o m -

Gregoriua

l u r ad Macedoiiiam et ab Asia prohibentur [Act.

u t cordis duriUa p r i m i t n s

auferatur. Quando ergo Pater intus a u d i t u r et docet u t veniatur ad F i l i u m , auferl

est. Bealus denique

hiuc a t l r a h i t u r , u l ad

r e l i n q u a t u r . ; E t infra i n eodem :

n i u m . Non autem ait Apostolus, q u i d aolem potes

menaurae et linoas o c c u l t o r u m j u d i c i o r u m D e i tendebaniur, c u m sicut legimus i n Evangelio, aUua

C

1

, 8 t a e

habere, quod non accepisti, u t possis babere : sed

secuturum se p r o m i t t U et

a i j : < Quid auiem babes, quod non accepisti T » ( / Cor.

d u m se p o s t u l a l , et retinetur.» E t i n x x i x cjusdem

i v . ) Proinde posse habere

operis : < Quia omnipoteus

fidem,

sicut posse h a -

r e p e i l i t u r , alius r e l a x a n Dens sauctos suos de

bere c b a r i u t e m , naturae est o m n i u m h o m i n u m ; h a -

i m p i i s e & g i t , et quammuhoseleciosadbuc

bere autem

v o r u m v i i a m repositos babeat, n o v i l apte i n nive

fidem,

quemadmodum babere c h a r i u -

intrapravel

»Jdem ad Valentinum i n

grandine thesauros habere se p c r h i o e t . Thesauri q u i p -

l i b r o De graUa ct libero a r b i t r i o : < Hoc e l i a m P d a -

pecVira TOV StVt or, i d est a posiUoue n o m i n a n l u r , et p i e -

g i a n i ausi sunt dicere, g r a t i a m esse ipsam n a t u r a m

rosque i n vite frigida d i u laleiiies r e s p i c i i , quos ad m e -

i e m , graUae est

fidelium.

i n qua creati stimus, u t babearaus mentem rationa-

d i u i n c u m j u b e t p r o d u c i t ; jusUiiae u i t o r c i n candidua

l e m , qua inteUigere

per supernam g r a t i a i u faciu » E t baec c a t h o l i c o r u m

possimus,

facti ad iraaginem

D c i . S e d non est haecgratia, q u a m c o m m e n d a i A p o -

d i s p u u r o r u m de gratia testimonia sufficianL S c r i p s i l

sioius per fidem Jesu C h r i s t i . Hanc e n i m n a t u r a m

autem i d e m

Pctrus al.ud opusculum, quod < S c i l o

eUam c u m i m p i i s et infidelibus c e r t u m est nobis r> teipsum» i n t i t u l a v i t ; et suam, n i fallor, E t b i c a m esse coraraunem. Gratia vero Jesu CbrisU eorura

appeilavit. l u eo, sicut et i n supradictis sua vocnax

Untummodo est, q u o r u m est ipsa fides, i d est, electo-

acceptione n o v i u t i s incude vaua e l a n i m a r u m s a l a l i

r u m : non enini oroniuro est

fides.»ldem

de eodem

super psalmum LXXVII : < C u m essent, i n q u i i , a n t i quis patribus comraunia omnia s a c r a m e n u ,

non

noxia cudeus, p l u r i m a de moribus conlra ecclesiasticum

dispuUviL

A t u t ei

aliis r e l i n q u i m u s , q u i d i g n i u i e

nroreaa

coniradicaal,

i o c i , e i acrimonia

coinrauuis e r a l omnibus g r a t i a , quae sacramentorum

ingenii et labore s t u d i i , et fervore b c l l i , n i i b i

v i r t u s e s t ; sicut et nunc j a m r e v e l a u fide, quae tunc

c i o i n doiito Dei m c i , nieique s h i i i h b u s , i u c o m p a r a -

abje*

velabatur, omnibus i n nomine Patris et F i l i i et S p i -

b i l i i e r praeferuntur. Caelerum, quoniam p r o p i t i a d i -

r i i u s sanctibaptizatis commune est lavacrum rege-

vinilate

n e r a t i o n i s : sed ipsa g r a U a , cujus ipsa sunt sacra-

i n c o l u m i uave, n o i i ingcniolo iiieo, sed s a u c t o r u m

m e n u , qua membra corporis C b r i s l i c u m suo capile

P a l r u m r e m i i evasi; stylo tbeca reposito, quielo l e -

profuridissimaruin qiiaestioiiuin

uaiifragia

regnaiura s u n t , non communis est oronibus. > Sen-

clionis < t oratiouis p o r t u heius ac securus e x c i p i o r ,

t i t idem sancius Innocenlius papa, et P e t r i cathe-

Christo Deo meo, vesiraeqoe excelleuiiae graies a c c u -

d r a m defendens ab e r r o r e , ad eumdem e i caeteros

mulaiissiinas ageiis; q u o r u m , il.ius scilicet i u s p i r a -

Afros episcopos, q u i de conciiio Milevitano scripse-

Uoue, vcstraqnc jussioue, pracsens opus exp!evi.

blSPfcTATlO ALTERA

329

ADVERSUS A & E L A R D U M .

RESPONSIO

— L I B . IR.

33«

P E T R l AB^ELARDI

GONTRA C A L U M N I A S

OBJECTORUM.

Barc responsio potias inscribenda fuH : R e l r a c t a t i o catamnlosa e r r o r u m P e l r i Abatfardi. Constat inint ex ditputationibus supra reiatis Guiilelmi awbatis S. Theodorici et alteriut abbatit anonymi, ertoret, qui in huc respansioue damnauiur a Petro Abwtardo fuisse propugnatos et tcriptot, ut ex iptiutmet verbit quat itti auctoret reluterunt manifettnm est. Quod ti nihit horuirn docuittet, quid ex ejus librit t h coucilio Senonensi hctis, ut in Vita S. Bernardi habetnr, decerpi poluittet qnod auret proftatorum icederet? Curibi non probavit sa nihil eorum, qua» objiciebantur, docuisse, aui in scriptis suis reperiri posse? Catumniosa ergo esl hare respons i o , et vers docuit errores Abastardus qui hic sive ab ipso sive ab ai\o ejus nomhte damnantuu t

t

t

%

f

Universis

sanctae Ecclesiae

t

t

ftiiis,

t

PETMJS ex eis , i integre Cnncta quae r e c i p i i t respuere, quae r e s p u i t ;

o n u s , sed i n eis m i n i m o s . Notum quud

non

hec me nnquam v e r i l a t e m fidei scidisse, c u m i r a *

p r o v e r b i u m est,

nihit

possit depravari

: et n t m e m i n i t beatus

H i e r o n y m n s , qui muhot

scribit

tam

iibros

t

p a r s i m cseteris morura q u a i l t a t e . Qood m i h i i g i t u r

b*nedkt*m

t

muttos

per m a l i t i a m aut per e r r o r e m i m p o s i t u m e s t ; quod de Deo

tumit

Ego quoque c n m scripserim paoca vel ad

juiices.

t

s c r i p s e r i r a , quia Pater est phma poten-

l i a , F i l i u s quaedara

p o t e n t i a , S p i r i l u s sanclns n u i l a

c o m p a r a t i o n e m a l i o r u m n u l l a , reprehensionis notam

potentia : hacc ego verba, non t a m humana q u a m

cffogere n o n p o t u i : cum tamen I n i i s , de quibus

diabolica, sicut j u s t i s s i m u m est, abhorreo, detestori

graviter accusor,

nuHam, sciat Deos* meam reco-

et ea c u m auciore suo p a r i t e r damno : quae si quia

gnoscam c u l p a m ; nec, sl qua f u i t , procaciter defen-

i n meis reperiat scriptis, non solom me haereticum,

d a m . S c r i p s i fortassis aliqint per e r r o r e m , quae non

sed c t i a m haeresiarchare profiteor. T a m F i l i u n i q u a m

o p o r t u i l : sed iDeum testcm atque j u d i c e m i n a n i -

Spiritura sancturo ex Patre profiteor esse, ut ejusdem

m a m m e a m invoco

sint cnro Patre substanthe, ejusdero voluniattspanitroJ

t

quia de i i s , de quibus accusor,

n i b i l p e r superbiam > a u t per m a l i t i a m preestimpsi.

atque poientiae; quia q n o r u m est eadem

Malta

nofla potest vel voluntatis diversitas esse, vel

i n scholis m u l t i s locotus s u m ; nec a q u a m

f u n i v a m , vel panem absconditnm habuit d o c t r i n a mea. P a l a m firmorum,

' lenliae inaequaiitas* Quisquis

locuuis sum ad aedificalionem Adei i n -

asserit, quod

qood m i b i salubrius visum est. E t quae-

ctmqoe s c r i p s i , omnibus libenter e x p o s u r ;

autem me

po*

scripsisse

de substantia Patris et F i l i i S p i r i t u s

e t i a m sanctus non Bit* maliliae

u t eos

essenthi,

maxiroae l u i u Solum

id vel ignorantiae

F i i l u m Dei i n c a r n a t u m p r o f i -

j o d i c e s , n o n disciputos baberem. Quod si uspiam

teor, u t a servitute peccati et

per m u i l i i o q u i u m excessi, u t s c r i p t u m e s t : in mu/-

l i b e r a r e t , et supernae aditum viiae morte sua nobis*

tdoquio

non

effugies

peccatum

u n p o r t u n a dcfensio

(Prov.

x ) , nunquam

reseraret.

me fecit m e r e t i c u m , p a r a t u m

a jugo diaboli

noa

Ipsum C h r i s t u m sicut v e r u m et iinicUm

Dei F i l i u m ex substaiitia Patris ante saecula genitum*

semper de male d i c t i s meis corrigendis, sive deien^

ita i n T r i n i t a l e t e r t i a m p e r s o n a m , S p i r i l u m quoque

dis. I n q u o certe proposito usque i n finem perseve-

sanctum tam ab ipso F i l i o quam a Patre prOcedeniem,

rabo. Sed sicot maie dicta mea, si qua s u n t , vellem

et credens assero, et asserens credo; C r a t i a m Dei

c o r r i g e r e ; sic c r i m i n a non recte m i b i objecta p r o -

ita otnnibus necessariam d i c o , t t l nec naturae facul-

palsare m e c o n v e n i t . C u m e n i m dicat beatus A t i g u -

tas, nec a r b i t r i i l i b e n a s , sine illa sufficere possit ad

swras t c C r u d c l i s est, q u i famam suam n e g l i g i t ; >

saluiem. Ipsa quippe gratia nos praevenit, u t

veli-

*c j t r x t a T n t t t t r m : < T a c i t u r n R a s confessionem i m i -

rons;

con-

tatur;

scrvat, u t perseveremus.

> conscriplis

contra me capitulis aequum

d a x i respondere : ea v i d e l k e t ratione servata, quam : errca d e t r a h e n t i u m Bnguas beatus 6 r e g o r i u s

ipsa subsequilur, u t possiinus; ipsa nos Denm

ea sohmimodo f a -

cere credo, quae ipsum facere convenit, et quod

fideles

inulta facere posset, quae n o n facit. Multa quoque

b U i p s t i i u i t vcrbis : < SciCndum est, quia linguas

per i g n o r a n t i a m facta cttipae sunt ascribenda^ m a x t -

d e t r a b e u t i u m sicnt nostro studio non dehemus ex-

me cum negligentia nostra c o n l i n g i t uos

t h a r e , n e ipat p e r e a n t : i t a per m a l i t i a m suam e i -

quod nobis necessariuro

erat

ignorare

nosse : qualis il!e

r i t a t a s debemus aequauimlter toterare, u t nobis me-

f u i i , de quo P s a l m i s i a : t N o i u i l intciligere, u t bet.a

r i i u m crescat : aliquando a u t c m c o m p e s c c r e , ne

agercl (Psal.

d a m m a l a de nobis disseminant, eorum q u i a u d i r c

dire fateor, qula non soluro efleclum

nosadbona

p n e v e n i l , ne quod v o l t i n t , possint, veruin etiara v o -

pant.

p o t e r a n l , corda i n n o c e n l i u m c o t r u m -

i A g n o s c a t ergo i r a l e r n a c h a r i t a s , mc q u a -

lemcunque l i l i u m Ecclesinc, c u m ipsa mc recipere PATUOL.

CLXXX.

#

x v x v ) . > Mala Denro frcotieiiter irope«» roaligitaniitint

l u n l a t e m c o r u m i r o r o u l a t , u t a m a i o , quod c o g i u v a ^ r u n l , penitns desislant. Ex A d a i n , i n qtto orones i i

331

GUILLELMI ABOAtlS

peccavimus, l a m

cu.pam quam pcenam

traxisse

assero,

quia

omnium

peccalorum

i l l i u s peccatum origo

S. f HEGDOftlCI

332

nos con- A dummodobcne opcrandi acqualem vola iiaiem habcat. nostroriun

e x s t i t i t aique

causa.

Dsutn Patrem aeque sapieutem, e l F i t i u m aeque ben i g n u m , u l S p i r i l u m sancium c o n f i t c o r ; quia i n

CniciAxores C h r i s t i i n ejus crucifixione gravissimum

nulla boni plei.itudine, i n niilla d i g n i l a l i s gloria dif-

peccalum fateor

ferre una pcrsona potest ab alla. A d v e n t u m F i i i i in

commisisse. M u l t a de C h r i s t o

di-

c u n t u r , quae non tam secundum ipsum caput, quam

fine

secundtim corpus ipsins, quod est Bcclesia,

Deus, i n mentem meam

sunt

accipienda : ut ille s p i r i l u s t i m o r i s , qui esl i n i l i u i n

saeculi

possc

a t t r i b u i P a l r i , n u n q u a m , sciat venit, ncc

se verbis

meis

itisertiit. Sic anitnam C h r i s t i tton per se ad inferos

sapientiae, quem videlicei t i m o r c m perfecta chariias

descendisse, scd per potetitiam, o m n i i i o a meis ver-

f o r a s n i i l i i i . Hujus s p i r i l u m l i m o r i s i n anima C h r i s t i ,

bis c t scnsu r e m o l u m esi. Novissiimun capi ulunt

quae perfectissimam

scripsissa c r i m i u o r , quod neque opus, ncquc volmi-

b a b u i t c h a r i t a t e m , nunquam

fuisse credendtim e s t : q u i lamen inembris non decst.

Tanlae qtiippe

inferioribus ejtts perfectionis c t

ias, ncque concupiscentia, neqiie

dcleclalio,

m o v e l eam, peccatum s i t ; nec debemus eam minus a meis

quas velle

tautae sccuriiatis aiiimo illa e x s l i l i i per ipsam V c r b i

cxsliuguiji.ee

uirionem, t i i sciret, n i h i l omnino posse eommitlere,

alicnum cst. Quod auiem cap.fula contra me scr p a

diciis quam scriplts

undc poenas i n c u r r e r e t , vei Deirm offcnderet. Castum ^ lali fine amicus noster concluserit, u l d i c e r e i : < lla-c ergo l i m o r e m i n saeculuin saeculi permanentem, q u i

capiiula p a r i i m i n l i b r o thcologiae, p a r l i m i n l i b r o

p r o p r i e rcvereutia c h a r i l a t i s d i c i l u r , i a m i p s i q u i -

Senieniiarum ejusdcm, p a r l i m i n l i b r o , c u i i i i u l u s :

dem a n i m a e C h r i s t i , q u a m e l e c t i s angelis ejus semper

Scito teipsum

recognosco. Unde de supernis

maxima

spirilibus scriptum

reperta

t

sunl, > nonsine admiralione

s u s c c p i : c u m nuuquain aliquis l i b e r , q u i

est: < T r c m u n l potestaies. > Potestatem ligandi aique

Senietttiarum d i c a t u r , a me scripius reperiatur. Sed

selvendi oinnibus sticcessoribus

s i c u i caetera c o n t r a me c a p i t u l a , ita c t boc

aposiolorum, aeque

quoqse

u t ipsis apostolis, concessam esse profileor : e i lain

per m a l i i i a m et i g n o r a n l i a m p r o i a i u m . Si q u i d igi»

dignis quam indignis episcopis, quandiu eos Eccle-

t u r coiisolationis i n C b r i s i o J e s u , s i qua

sia r c c i p i l . O i n n e s i n dilectione D e i e l p r o x i m i aequa-

pietatis, fraternam

cbaritatein vestram

vijcera

e x o r o , ut

les, aequaliter honos prefiteor, e l m e r i i o pares : nec

i n i i o c e n t i a m , quam a culpa veriias l i b c r a t , iufamias

quidqtiam apud Detim m e r i t i perit, si bonae v o l u u k i t l s

veneno respergendo, non d e l i u q u a i , c h a r i t a t i s q u i p p e

affectus i n suo praepediatur effectu» Non enim ange-

est, o p p r e b r i u m non accipere adversus p r o x i m u i u ;

l u s , cutn a Deo missus, quod facere v u l t , impleve*

et quce dubia s u n i , i n melioretn partem i n l e r p r e i a r i ;

r i t ; aut insa anima C h r i s t i melior eflicitur, c u m suae ^ et i l l a m seinper Dominicae pieiatis senieiuiain a t i c n voluntali effectum a d d i d i t : sed aeque quilibet bonus

dere : < Nolite j u d i c a r e , e i non j u d i c a b i m i n i ; noiite*

permanet, sive tempus operandi habeat,

condeinuare, et non condeiiiuabimini (Luc.

sive non^

vi). >

Prwciara eit hrnc fidei prejestio, hoc excepto quod Abwlardu* oppositos errores $e docutsse aut scripsiue iu/iciatur, et S. Bernardum, aliosque,' qui proedictos erroresei ohjecerunt. ignorantia?, autmalitim insimulat. Lt antem magis cowoincantur qui hoc mendacio Abmlardi persuati sunt ut dicerent sahctum Patrem et atwu sapientissimos viros contta tarvas pugnasse, Abajlardam impugnantes, drtputationi abbatis anongmi adtersus eumdem Abcctardum attexere visum esi testimonium unius ex disciputit ejutdem. Uic ett Caufridus olim S. Bernardi noiarius, et qui tres ultimos Vitat ejus tibros scriosit, eique in regimine successit, quarto loco* Ctaraivailensis abbas creatus, qui pritis discipulus et auditor Pelri Abaiardi fuerat. Is unum ejus errorem occatione materias quam tractabat, verbis sequentibus refetliu %

Gaufridus

sermone 8, de Resurreclione

9

Domini, in itlud:

< Expurgate

vetus (ermentum,

> elc.

n Jam vero i u his paschalihusepulis non nobis est praetereundum, quod ejusdetn agni c a p u l cum pedibos e i hilesiiiiis vorare praecipimiir; uec r i i e pascha celebrai, q u i isla ohinia noh v o r a l . Pedes ejtis i t o t r iucoiivenienler accipiflius opeiom exempla : quos fideliter v o r a l , q o i efileaciter eadetn h n i i a t u r . IniesUn» ejtis afleclio intimae c b a r i l a i i s , quam nobis i a u i a m e x h i b u i t , u t aniinatn poneret pro ^micis. I i i f e f i x n i m i t t m , qtii illa non v o r a t , c u i illa non s a p i u n t ; q u i non r e f i c i l u r , non s a t i a l u r , non saginaiur, r u m i n a n d o e i redamando. Caeterum, ego m i h i afiquando magistrum fuisse r e c o r d o r , q u i c u m pedibus et i n t e s i i n i s m l ampliiis de agno paschah a u i ipse voratis, aut discipolis exhibens, et se p a r i t e r e l suos n o n modica e j u s parte fraudabai. Siquidem p r e i i u m redempiionre evacuans, n i l aliud nobis i u sacrilicio Dominica? passioois coiiimcudabat, nisi v i r t u t i s exemplum, et inceutivum amoris. Quod enim Scripturae perbibent de potesiate diaboli preiioso sanguine humaiiuiu geuus esse redemptum, i n eo solo conslare dicebat, quod e x e m p l u m nobis exbijbitum est usque ad niorteiu pro j u s i i i i a e t veriiate ccriaudr, e l a d h i b i t u m velut q u o d d a u t i n c e n t i v i i m a m o r i s , c u m pro impenso amore occasio dala est red i m a u d i . E t quidem magna haec et v e r a v sed non sola. Benedictus Domiuus, q u i m i h i siiuul e t vobis m a g i s l r u i u posiea d e d i i m e i i o r e m , p c r q u e t n p r t o r t s r e d a r g u i t i g n o r a n t i a m , insoleniiam c o n f u t a v i i . Ille eiitui tanquam v e m s Hebracus avide p r o r s u s vorabal, et voranduin nohis sollicile commendabal c a p u i c u m pedibus e i inieslinis : sic i m i t a n d u m p n e d i cans Domititim p a t i e n i e m , sic redamauduin a m a i i l e m , u t p r i n c i p a l e m hujus s a c r i l i c i i causam v e l u l A g n i caput redemptionem i n eo profiteretiir et a u v » a r e i h u m a n a m . • Hlec Gaufridus i n praedicio s e n n o n e , p r o p t e r quae a l i q u i e x i s t i n i a r u i i l eum scripsisse l i b r u i n adversus P e t r u m Abaelardum; ex quo sumplo siut praedicla «ius verba* Sed n i h i l aliud scripsii i u e i i m , uisi verbu relaia i u scrmoue pracdiclo

ott

4>E E R R O R I B U S C. D E CONCHIS.

531

DE E R R O R I B U S G U I L L E L M I D E CONCHIS A D SANCTUM

BERNARDUM.

(Bibiiotkecm Cuterciemis, t o m . I V , pag. 1 » . )

b o m i n o BERNARDO abbati ClaraevaUis, frater Cuft,- A tatera. • Deinde quasi eam e n a r f a t u f t i s : t Vereor mullum

moiestus esse vobis* et m u t -

t i p l i c i b u s occupationibus v e s t r i s ; maxime cunt to^ ties

vobis

sim

propheta

maius

Palefi

i n q u i t , genuit F i l i u n v , hoc est divina potentia sa-

LELMOS c l a r i l a i e m aeiernae visionis.

et

importunus,

annunUans v a s t i l a i c m . Ecce eniro de radice

co-

p i e n t t a m , cjuando proVidit quomodo

res crearet,

et creatas disponeret. E t quia hoc ante saecula p r o * v i d i t , ab aeterno sapientiam g e n u i t , et coaeterna ei esl sua sapientia. E t b o c e s t , quod ex se et non eX

Vobri ascendit reguras, obscuri quidem n o r o i n i s ,

alio potentia sapientiam gSnuit; quia non alterius do*

et nullius anctoritaUs;

c t r i n a , neque usus experfentia, sed ex p r o p r i a n a -

fero

ipsum aerem

u i i u post de

tamen

veneno p e s l i tle^

tura hoc s c i r t f h a b u i t . Sanctum v e f o S p i r i t u m n i h i t

Gnillelmus

esl aliud a Palre Filioque procedere, qtiam d i v i n a m

c o m m u n e m . corrumpens.

Ibeologiam

Conchis

sed

novain

Petri affert

AbaeWdi,

philosopbiam,

eonfir-

mans et m u l t i p l i c a n s quaecunque i l l e d i x i t , et i m -

voluntatem se ex potentia creationem

sapientiaquc usque

r e r u m extendcre.

> Ecce

ad

excogiiatus

p u d e n t i u s addenis adhuc de suo p l u r i m a , quae i(le

D e u i , sicut ipsi d i c u n t , Denm Cxcogilasse a n i m a m

toon d i x i t . Cujus n o v k a t u m vanitates. l i c e l a p u d

i h u n d i : ecce fides l i c u qoam reprobat

o m n e s q u i eum n o v e n i n t , viles faciat et despicabiles

dicens : E i fide non ficta \l

m b o m i n e i l l o nota i e v i t a t i s ; qufa tamen non

om- "

Apostolus,

Titn. i ) . Vera a u t e m

feclamal fides de cofde in qtid Cst, ad e u m , a

quo

nibus nota est persona, ad quos per ea quae s c r i b i l ,

e s t . e t d i c i t : < Domine , Vim p a t i o r , responde p r o

p e r v e n i t ejus d o c t r i n a , adducenda

roe [ha.

i n m e d i d m est

ipsa d b c l r i o a ejus. V e n i l e n i m nuper ad nos f r a t e r

x x x v m ) . • Doce ine ^ u l d respondeam

con-

tradictoribus meis h i s ; da m i h i ihtellectum luuro dd

q u i d a m fugiens de saeculo, et Deum quaerens : i n t e r

fe, quem per iliunrinantera gVatiam f o r m a t v e f i u s

caeteros libros quos habebat o n u m deferens b o m i -

t u a , e l a m o r tuus i u r a l i o n e h o m i n i s , quam confor^

nis iUius , cujns tituius erat : Summa philosophiae.

inat s i b i , ut i u ipso intelligam , quam nulius s i t i n -

U b i m a g n i promissor biatus p r o m i t t e n s se d o c l u r u m

tellectus omnis humanus , q\iem de te per se hu^

de o m n i b u s quae s u n i , et non v i d e n t u r , p r i n c i p i u m

mana ratio format s i b i .

faciens a Deo, philosophalur de eo sicut legere p o -

.

t e s t i s : < 1n T r i n i u t e , a i t , omnia gubernante d i x e r u n t

solum sanae fidei, sed et sanorum i n fide v e r b o r u n i

U t autem c u m de

Deo I o q u i m u r , f o r m a m nort

esse pbilosopbi potenliam g u b e r n a n d i , sapientiam

teneamus,

e t v o l u n t a t e m . Si enim p o t u i t et h e s c i v i i , quomodo

ex philosophis s u i s ; sic et nos l o q u a p i u r q u i d q u i d

sicut philosophus h i c nosler loqui a m a t

t a m p u i c b r a fecit? Si eienira nolens f e c i t , a u t i g t i o -

loquemiirex Palribus,et doctoribusetductoribus no*

rans, a u t coactns. Sed q u i d ignoraret, q u i s c i t e t i a m ^ 6 l r r s , i p s i s c o r u m verbis sensus eoruro afferentes, vo» cogitationes h o m i n u m ? E t quis cogeret O i n n i p o i e n -

slfgiis eoruro inbaerenles, n i l de nobispraesumehtes.

lemTEst

ergo i n d i v i n i l a t e pdtentia , sapientia e l

Periculosum enim nimis esl audere i n lalibus, b i s i u b i

v o l u u t a s . Has tres sancti personas vocant, vocabula

Vel evidens l u e t u r a u c t o r i t a s , vel manifesta d u c i t

Hlis a v u l g a r i p r o p l e r aflinitatem quamdam irahsfe-

r a t i o fidei. Ralio

r e u i e s , potentiam appeUantes Patrem» sapientiam

humanara fidei postpbnere, vel i n obseqUium

F i i i u m , voiunlatem S p i r i t u m sanctum. Potenlia d i -

captivatam

c i t u r P a l e r , quia c u n c U creavit, et paterno

posuerunt patres n o s t r i , non ignorafe, n e c i n aliquo

regit

autem fidei esl oronent raUoneid

redigere;

terminos

fidei

fidei

ipsius, q u o i

a f l c c t u . Sapientia d i c i t u r F i l i u s ante saecula gcnitus;

eos p n e t e r i r e . Hic autem

q u U , s i c u t F i l i u s t e m p o r a l i t e r esl a Patre, ita sa-

prxmissa sunt, c t Petrus Abaelafdus , quanluro

pientia coaelernaliter et consubsUntialitcr esl a po-

scfhptis eorum potesl a d v e r t i i e l modo loquendi et

t e n t i a . VoJonUs verd

h o m o , cnjus sunt quaS ct

divina d i c i t u r S p i r i t u s . Est

s i m i l i l n d i n e e r r a n d i unius spilHtus s u n l , eodem s p i -

e a h u p r o p r U sj>iriius anhelitns. Sed quia i n s p i r i t u

r i t u ambutant, eisdenl Vestigiis; s p i r i t u i graUae Cf^nT-

vel anbeUtu saepe voluntas h o m i n i s d e p r e h e n d i i u r ;

tumeliam facienlcs , cum s p i f i t u hujus m u n d i s c r u ^

aliter quippe s p i r a t laetus, aliter i r a t u s : divinam vp»

lantur

a l u Dei. Idem sa^piuni, idem d i c u h t ; n i s i

l u n u t e m v o c a v e r u n t S p i r i t u m , sed

antonoihasiice D quod atter alterum , d u m h e s c i t , p r o d i t ; cuin a t i s a a c t u m . i De generalione vero divina < quod, ihquil> quando a l l e r d i s s i m d l a i , a l l e r praecipltai, qtiod propbeta d i c i t , generationem ejus qiiis e n a r r a b i t ? uterque sentit. V i d e a n t e r i l m . q u i l e g t i n l t b t d m cdh>

{ / « . L I U ) d i f f i c u l u t e m ostendtt, u o n i m p o s s i b i i i -

Uxtum

fidei

h o m i n i s i s t i u s , e l «yhilosophiani d d

G U I L L E L H l A B B A T I S S.

335

Dea» quara assumpsil pcr os soum, si q u i d i n ea vel ^ s a n c i u s ; omnino sanum, vel uon omnino s i l msanttm alque

338

TftEODOftlrt

et tameit non trcs d i i , sed nnus Deus.

Potens sive potenlia Patef, polenlia F i l i u s , potentia

hacreticum. Iiisnper orat ieciores suos, u t si q u i d i b i

Spiritus sanctus : et lamen non tres potentes, sive

I n v e n i l u r quod hitbi s c r i p t u h i nmt s f t , hetl eenti*

tres potcntiae, sed una potentia, et unus potens. SiS

nuo hacresis j u d i c e t u r . t Non e n i m , i n q u i i , quia aiibi

eiiam de sapientia, de bonitale, de v e r i i a i e , de c h a -

non e s t , ideo haeresis e s t , sed si contra

rltflte, inielligehdura est; e l de o m n i b u s , quae, sicut

fidem est. > Paulus vero d i c i t : < Sed Ilcet n o s , a u i

d i c l u m est , cssentialiter de Deo P a t r e , et F i i i o , e l

angelus de coelo evaugelicaveril vobfs prietcYtujam

S p i r i t u sancto et ad t e j praedicantur. EssenUa ergo i u

quod evangelizavimus vobis, anaibema sit (Ga/«M).>

natura d i v i n i i a t i s , et nomina haec o m n i a , quae, sicut

scriptum

E t i t e r u m , u i i i e r a t i o esset et c o n f i r m a l i o : « Sicul,1n-

o l c n r m e s t , de Patre et F i l i o et S p i r i t u sanclo es-

q u i l , prjcdiximus vobis, et

sentialiter e l ad se d i c u u t a r , nonnisi siniplicissi-

cvangeiizaveril

nunc dico : Si quis

vobis j>rjclerqiiam quod accepistis,

mam p r a f e r u i i t

t i n i l a t e m ; relallo vero Patris a d

aoaihcma siL> Et q u i d , obsecro, magis analliemali*

F i l i t n n , F i l i i ad Patrem , S p i r i l u s sancti ad u t f d m -

zandum, quid magis, non dicara baereticum,

sed

que, et utfiusqtie ad ipsum , ipsaquej nomina rela-

e U i n i c u m , auam publica professione verbo negare

l i v a , ipsa sunt quae m u l l i p l i c a n t T r i n i t a t c h i . F r u -

e l s c r i p l o , P a t r e m , e l F i l i u m , e l S p i r i t u m sanclum? B stra ergo i b i quaerituf f rinitaS, obi non e s t , Nunquid enim boc noii estuegare Patrem e l F i l i u m ,

simplcx

i b i u n i i a s est.

Qunpropter

sed

nequaqnam

e t S p i r i t u m sanctum velle asserere, eos non veritale

quasi ad cohficiendahl T r i n i l a l e m i n Deo , potentia

aaturaeesse hoc quod dicuntur,sednuncupative boc

ejus , sapientia et voluntas proponcnda s o n l : quae

d i c i ? Hoc i n antiquis orlhodoxorura P a l r u m conciliif,

secundum

i n traciatibus e o r u m , i n gesiis et scriplis c o r u m ,

licei pSuraliter in tribiis personis

quanta auctoriiaiis censura j a m o l i m damnatuui sit

sini,

ct auaUiematizaium, ncinincm poiest latere, qui cc-

est posse quod sapere, sapere quod v e l l e , untim

clesiasticarum

scripluraruin uoiiiiaiu

pramissarti regtilam fldei, et r a t i o n e m ,

i n summa

tamen

p r o n u n t i a f i pos-

e l i n illa n a t u r a , ubi hoc*

aliquatenus

s u n l . Quae autehi i h d i v i n i l a t e secundum caiholicam

ussecutus s i i . Ubi braitio roierim gravera c t Sabel-

fidera T r i n i t a s praedicarida s i t , bedtus r i i e r o u j m t t i

lianae baeresis iiotam , quam

in bunc moduin scribit ad Daroasuth pa(>am (4$) i

ipse s i b i

i n caput

suuui c o n i r a b i l , cum de Deo dicturus Paire et F i l i o

< Coiirundeiites, intiwit, A r i u i n , unani

e i S p i r i t u sancio Deuin pro eis potentem, sapieniein

Siibstanliam

Triniiatis

dicimus.

eanidemqug

Impietateinqne

voientemque c o i i s t i i u i t : quod Deuin qui i n senieti-

Sabellii declitianies,

pso e l ex semetipso esl, quod est, ad creaiuram dicit

proprietate disiinguiidus. Non ehim nomina lantilrit»

esse totutn, quod e s i ; ad ca quae proposuil venia- ^ sed etiam m u s . Docturus bumanuin nenus, quod

riomiiiiim

tres personns

expressas sub

proprietates, i d est personas,

bacieuus

sive, u i Graeci e x p r i u t u i i t , hypostases, hoc est s n b -

n e s c i v i i , e i quasi a fide ad intelleciuiu o m i i i u n i per-

sistenlias, conflteinuf. > E t beaius Augustiuus ipsaa

duclurus, allissimum itlud i n Deo mysleriuin t r i o i -

persouas suis designans nominibus (43) : t

Certis-

t a l i s , propouit i n d i v i n i l a t e p o i e n t i a n i , sapientiam

sime, i n q o i t , e l de S c r i p l u r i s cognosciltir,

ei

et v o l u n l a t e n i , ex quibus f riuiiatem b e u m conficiai.

credendum

pie

esi, et aipecltis meiitis i n hoc i n d u b l - '

Et haec qitidera t r i a i u d i v i n i t a l e c s s e , maiiifesluin

tata percepiiohe p e r s l f i n g i i u f , et Patrem esse, et

csi. ^ed c u m et aiia quamplurima bis similia c o n -

F i l i u m esse, e l S p i r i i u r a sanciuro esse : nec

slet esse i n I ) e o , queuiadmodum t r i a haec : tribtis

dem^esse F i l i u m , q u i P a t e r e s t ; nec SpirilUin , q u l

iiis at) couficiendnm, u i dicium' est, T r i n i l a t e m , qiiat

Pater e s i , vel F i l i u s ; unius tamen essenliae, uoiv

eum-

Deus est, a s s u m p i i s , m i r o praejutlicio cactera o u i n i a

t r i u m , P a l r e m , e i F i I i u r o , e t S p i r i t u m sanctum. >

ejusdem

Ei

iti

divinilaie

condiiionis e x c l u d u n l u r a

cousortto iantae d i g n i l a l i s . Sed agamus serio de

fe

tam seriau Quaeramus

subiilins adhuc de esseriUa e l relaitone dlsse^

r e n s : < N u l l u i n , i n q u i t , essenikile i n Debnoroen est, quod sic uuius persohae s i t , u t non conveniat

quomodo sint i n bco noa somin po~ ry i r i h u s . Nulluin sic I r i b u s c o n v c n i t , n t non i n suro-

t e i i l i a , saplentia e l v o l u n t a s ; sed et v i r t u s Dei, ve-

nta uiium s i t . > l u eis autem quae relative de

r i t a s , charitas , b o n i i a s , j u s l i t i a , e i caelera his s i -

d i c u n i u r , nequaquam sic una persona

m i l i a . Nempe sicull>ealus Aiigustinus d i c i t : < Q u i d -

d i c i t u r , u t non ad alteram ipso sud noroine refera-

Deo

Singuiariter

q u i d , i u q u i l , i i i Deo est Deus esl. ifcl adhuc expres-

tur.

s h i s i n l i b r o D e T r i n i t a r e ( 4 1 ) : N i h i l eniin

Et i n hunc scnsum consonare v i d e t u r , q u i d q u i d p r o -

falsiinr putandum es| i n sacrificio v e r i t a l i s , vei s i c u l

posilutn vel assumptuuj est i n sentenlia i l l a d e

roa-

magoruro praestigiis, ubi delusione q u a d a m f a i -

a e r i a sacrificii saucti. Quod i i t r u n j correcUotie i n d i -

l u n t u r o c u i i , u t videalur i l l u d esse quod non est

geat, vestro legentiumque j u d i c i o derelLnquo. Nutio

fitin

fuit

iiiium e s l , quod precor charitatem v e s t r a i n , per i p -

i n pane, ipsa facta praeter s u b s U n l i a m suaro, quo-

sum qui est { c h a r i l a s ; ne me quasj de i n t e g r i u i o

p r o n i n o ; sed veraspecies visibiiis p a n i s , quae

daromodo i n aliena p e r e g r i n a l u r , coniineiiie eam

fidci vcstrae d u b i u n t e r o , quod longe s i i a corde roeo P e i couscientia m c a , aestimetis i u opus s l u d i i v e s t r i

q u i fecit eam, e l ad suum transferenie corpus. eo

quasi cei\soriam tulisse sentenUam jacjubuuda q u a -

modo est ad iUud, quomodo accidens ad subslaniiaiii;

dam l e m e r i i a l d ; sed fraterna c b a r i u t e e l sollicitu-.

Quae tamen traqsiata ad corpus D o m i n i , non

corpus D o r o i n i , q u a n i u i n i n sua subslanlia ,

dine a u i i c a , leste Deo, loquor p r o vobis s o l l i c i t u s ,

nec albura efficil albedo i l l a , nec r o i u n d u i n r o i u n d i -

sic veliem e i hoc et omne opus studii v e s i r i e i l a -

t a s i l i a ; sicque de reliquis. Sed q u i a , s i c u t d i c i |

boris exquisittiin esse et c i r c u m s p e c i u m , p r i u s q u a i n

B. Augustinus, visibiliter necesse esi celebrari, quoul

e x i r c i i n manus e o r u m , q u i foris sunt, u t q u i rodere

taraen necesse esi i n v i s i b i i i t e r intelligi : ad quod

iUud velici, n o n i n v e n i r e l , ubi deniera possei i n f i g e r e ;

iiecessaria

e i u i sincerura vas uuilus posset i o c r u s U r e . Valetc.

quia

est species illa ad m y s i e r i i r i l u m , ad

(In utroque codice manuscripto^ qui prtemnnibus e$t, hasc verba prardictam epi$tolam $equuntur: fpi$toia domini Guilletmi, quondam abbatis S. Theodorici; $ed prcs nimio desiderio perfectionie, et puupertatiSt ad ullimum monachi Signiacensis). > Jncipit

proiogus

D. Guitletmi

ad abbatem Ctarxvatlis

S.

< iVtml exoptatm

Bernardum.

Charissimo suo eleclo ex m i l l t b i i s , stius i l l e scipsum. Cutu nuper, rc ipsa exigenle, cuidain f r a t r i h r c y i |ei inanenlem (Joan. v i ) .

visibilis i n sacramento a k a r i s . Nec magis noc est

Oportet

i g i t n r itos carnem C h r i s t i manducare. s i

m i r a n d o m , quotl praeter substaniiam

facit

Deus

v i i a m i n nobis manentem vohimus babcre. N a m

subsistere

accidentia, quam boc quod ipse est s u b -

caro ejns vere est cibns, sanguis ejus vere est potus.

s i a n t i a , nulla recipiens a c c i d e n i i a , q u i d q u i J e s t ,

Quod e n i m cibo et potu appetitur, i n hoc solo cibo

s u b s U n t i a l i t e r existens;

praesiatur; scilicet, o t n l t r a non esnriatur. E t sicut

qtiantitale m a g m i s , sine toco ubique praesens, n i -

c o m m u n i cibo i d appetittir ut v i v a t u r , slc ad eam

hilque paticns, et sic de r e i i q n i s .

v i t a m q u a vere v i v i t u r , solummodo per hunc c i b u m p e r v e n i t u r . Cibus enim bic ad v i t a m aelernam animac B

CAPUT I V . Quid in tacrificio

cotiferendam collatus e s t ; non ad r u i n a s sostenUndas hujns miserae vitae, quae vapor

eti ad

nobis e s t a d salutem e t v i i a i n praesentia

tecundum naluram

naiuram, til.

quid

tupra

Scd Ubet de communi et naturaU, et sccundum n a - •

modicum

parcnt (Jac. i v ) . Hic ergo modus est, quo necessaria

sine qualitate bonus, siae

t u r a m possibili, n a t u r a r u m vel f o r m a r n m t r a i i s m u u -

corporis

tione, subtilios aliquid indagare, u t vidcamus et i n -

ejus, v i d e l i c e t u t manducettir a nobis factns panis

telligamus q u i d i n sacrificio sancto secundum n a l u -

aoster q i i o t i d i a n u s . Oportebat autem, ttt sicut c u m

ram,

necesaaria

nobis fuit visibilis ejus praeseutia, i n v i s i -

Creator Deus. B o e t i u s : t Sola quippe n i u t a r i i r a n s -

bile i n suis, visibile factum est i n nostris Verbum

formarique i n se possunt, quae hiihent unius m a t e -

q u i d snpra n a l u r a m faciat i i a u i r a m m oronium

earo f a c t u r o ; sic ctiro res exigit salutis nostrae, u t

riae comroune s u b j c c l u m . > Nec haec o m n i a , ml ea

manducetur caro ejus, quod n o n est ipsa caro i n

quae i n se e t facere et pati possont. I d vero p r o b a t u r

natura s u a , flat i n a l i e n a , mandiicabilis

scilicet.

hoc modo. Neque eniro potest aes i n lapiilcm p e r -

Quod i n n o l l i s rebus aptius fleri p o t u i t , quam i n

i n n t a r i , nec vero »dero i n herhara, nee qtiodliliet

eis, quae i n t e r omuia bumani corporis v i c i u a l i a

aliud corpus i n quodlibet aliud transfigitrari potcst,

quodamroodo

nisi et eadem sit materia reruro i n se t r a n s t u n t i u m ;

tenent p r i n c i p a t u m : qttac sunt panis

et v i n u m . Naro e t i a m ad l i t t e r a m prae eunctis cibis ^ et a se facere et pati possint, u t c u m v i m i m et aqua

panis c o r bominis confirmat, et vinmn ketificat. Qoa fgitur dignatione et pielate dignatus est iu b u nteros suos levare ovem perditam, id esl, in uniutem personae suae assumere corruplam naturam nostram : eadem nunc terrenam stibstantiam panis suscipiens, in virtttle divinae polentiae, ctii in omnibos, et per omnia subest curo voluerit posse, iransarout in veriiatein carnis suae. . tpecie in tacramento

pasaio-

litas a v i n i q u a l i u t e a l i q u i d p a t i ; potest i t c i n v i n i ab aquae qualitate mulluin

aliqtiid p a t i . Atque

idcirco s i

fuerit aquae, v i n i vero p a u l u l u m , noti t l l -

cuntur i m r o i s u ; sed alieruro alierius quaiilate c o r r u m p i l u r . S i quis e n i m v i n u m fundat i n roarc, n o n n i i s i n m est m a r i v i n i t n i , sed i n mare c o r r u p t u m : idcirco quoniam q u a l i u s aquae mulUttidhie s u i c o r -

CAPUT I I I . De titibili

misceniur, utraque sunt Uiia, quae actum

nemque sibi c o m i n u n i c c n t . Poiest e n i m aquae qua-

corporit

Chrittt

Cum vero tnuUI naturam in naturam, subsuiiUam in stibstantiam, corpus in corpus, boc solum de eo quod muUluin est facit superesse, quod res

p o r i s n i h i l passa est a q u a l i u t e v i u i ; sed poiius ht se ipsam v i n i qtialiiatem propria mulUtodhte c o m muUviL S i vero sint

roediocres,

sibique aeqoales,

vel paulo inaequales naturae, quae a se facere a l i q u i d

exigebat, sciHcet n t c u m panis substanlia i n illara ^ a u t p a t i possunt; illae m i s c e n t u r , e t mediocribus i n t a r I r a n s i e r i t substantiam, quae sedet i n dextera P a l r i s ,

se q u a l i u t i b i i s temperantur.

de q u a l i t a t e p r i o r i s subsiantiae hoc sibi vindicet, u t

c o r p o r i b u s ; neque b i s omnibus, sed u n t u m qttro

Alque bacc qtiidem i n

secunduin m y s l e r i j r i t u m t r a c u b i l e fiai et gustabile

a se, u t d t e i u m e s t , e t facere

ex i l l a n a u i r a , quod n o n erat ex sua. Sed contra

communi

omnein saecularis p h i l o s o p h i x rationem e t i u t e l l e -

e n i m corpus, quod i n generatione

atqtte eadem maieria

et pati

posaunt,

subjecu.

Omne

et corniptidne

ctum m u i a i a panis subsUniia i n aliam suhstaiiliam,

subsisiit, comrouiiero videtur habere m a t e r i a m ; sed

ad quoddaro raysterii obsequium quaedam accideutia

non

qune i l l i

vel nati poiest.

i n h x r e b a n l , sic transiulit non l n t i u t a , u t

eorpns D o m i i i i , l i c c t a d s i l albedo, non fiai a l b u m ; nec r o t u n d i t a s r o t u m l u m , sed bujusniodi omnia sic

omne ab o m n i vel i n o r o n i , vei facerc a i i q u i d

Corpora vero i n incorporea

nulla ratione p o i e -

r u n t p e r m u u r i ; quoniam nuila comrouui utateria

reservavit u t , l i c e t vero h u m a n i i a t i s ejus c o r p o r i

s u b j e c u p a r t i c i p a n t , quae susceptis qualiiatibus iii

adsmt, n o n t a m e n i n s i n t : non Uroen i l l u d i n f i c i a a t ,

a l t e r o t r a m p e r m u l e t u r . Corpus autem Domini c u m

tfel a ftciant s i c u t accidentia subsUntiam c u i accidunl,

pane unius babct commune materiae subjectum, i n -

stsf e x t e r i u s servicntia ad corpus Dopiitii a^tiodaro

q^uantum cnim corpus Doroini et generari p o i u i t e t

n

AWATIS S.

GUILLELMI

THE0B0R1CI

S52

» T o r i , . e a » w n i t o m e n m pane islo terreno videtur A p^rioribus creaiurai s u » s o r i i r i roaierium. I n q u a n i u n i vero panis c u m cor. pore C b r i s i i eoroinuneui babel maleriaro, possibile

parlibns supcremineiis, subdiios erexit ad seipsam l n iuferioribus e n i m ardificavil sibi humilero domuot de l i m o n o s i r o : per

habet i n i l l u d I r a n s r a u i a r i ; nee c u m hoc fit, a n a -

quaro subdendos deprimeret a seipsis, et ad se t r a j i -

l u r a usqueqnaque

r e r e l , finiens t i r o o r e m , et n u i r i c n s a m o i e r a ,

maris

roodicam

recedilur. Si enira m u l t i i u d i n i

ne

fiducia sui progrederentur longius, sed potius i n f l r -

v i n i g u i i a m i n suam Iransmiiiare

naiurara, i n i a n i u m u t de ea n i b i l penilns videatur

roarentur,

residuuro, esi possibfie; m u l t i t o d i n i v d m a g n i l u d i u i

nitatero ex participaljpne tunicae peliiceae nostrae, e t

videntes ante pedes suos i n f i r m a t a m d i v i -

v i r l u l i s C h r i a t i , qua c n m Dso Patre unura est bomo

lassi proslornerenjqr

Cbrisius Jesus, oranipotenti Crealoris

levaret ees. Q u i d eoiro faceretmiser

. obedientissima

creauirae passione

actione, e i

panero

Dei per Jesnro

traiismutMre corpus e r i t iropossibile ? Et c u i crearc

quibusdaro i n i n i m e , a pio Redeinptore nostro pos-

e

r

o

consortio

Filius Dei nobis fieri dignatus esi a m i c u s , u t D e u i u agnosceremus siiniiem quodammodo nobis f a c t u m , ejusque fiducia reljnqueremus hosjyero n p s l r u m ; c t

CAPUT V. mauducatione

io

Hnens pro oraqibus g p s U v i t morlero : e l l i b e r a v i t eos, q u i per totara v i u r a i i m o r e m o r i i s o b -

n o x i i erajit s e r v j t u t i . Sicque io mortis

panem

i s t u m , boc esi transmutat i n corpus suum. De spirituali

C b r i s l u m Dominuro nostrura?

esi chirographura, quod erat c o n l r a r i u m nobis. I l l e v

• aibUe faetum est nobis, pie et sancta et vere corpus nobis benedicit

surgens

liomo?quis

quaro morte d i g n u m , occidit eura; e i sic evacuaium

erit

difficiie? Sic iiaque, ut dictum esi, ad m y s l e r i i r i fum, ad gusius s u f l r a g i u m , quibusdam m u u t i s ,

quoties

auiem

quo curo princeps roundi hujus n o a i n v e n i r e t q u i d -

de n i h i i o e t fbrmatum et fonnam f u i l f a c i l e , n i u l a r e

qfus m a n d u c a r e ,

Uia

euro Uberaret de corpore m o r t i s h j i j u s , nisi graUa

i n sunro

f o r r o a t u m , et conservare forroam, quomodo

i n ea;

corporit

fugeremus

Christi.

lum

6ed c u m horoini a n i m a l i , q u i non p e r c i p i t ea quae

ad Redemptorem n o s i r u m . > Qui i n u u r

descendit

ad sublevandum nos, u i neque hoc

abhorrerel a nobis pro nobis suscipere, i n quo roa-

• Dei sunt, absurduro etailenum b o r r o r i s videatur, ut dominuro s u u m , oroni diligentia

j o r e m et digniorem n o s i r a n a l u r a inimicus se g l o r i a -

iionsiderandum nobis est quomodo ad veram v i t a m

b a i u r exislere. Cedendo e u i m i i l i i n passionibus, e t

servus

roanducct

• talis cibus sic nobis necessarius sit, u t sine hoc ad

rooricpdo,

• iUam pervenire impossibile s i l . Modus etiaro

Slaticis angelis, quia m o r i p o i u i t ; i l l i q u i m o r i n o n

roan-

paulo minus m i n o r a r i vjsus ab ipsis a p o -

ducandi subtilius discuiiendus v i d e t u r , ne oronis

poterat impo|eus apparuit, e i non forinidabiiis. S i c

q u i c o r p o r a l i l e r v i d e i u r mandueare, confidat se v i -

eniro, l i l a i i propheia Osec, aiirahendi erarous i u

lam

i n semelipso maneniem

habere.

{

vinctiiis c h a r i U t i s (Oseat

Sed j a m d i -

se aroabant

usque

x t ) . Sic curandi c r a u t ,

c t a r a est, quae s i t ipsa v i t a : ad quatn qos vivificet

qui

ad conieroptum

iste cibus. Qaod e n i m per bnnc vila poiius animae

discerent Deum amare usque ad contemptum s u i .

Dei, ut

quaeratur q u a m corporis, n u i l i esi dubiuro. L i q u e t

Iloc e n i m uon p r o p i e r se, sed propler nos provoca-

^tiaro omnjbus, quod s i c u i v i t a corporis est a n i m a :

bai i n nobis, quod p r o p i c r ipsos n o 3 i n seipso e x h i -

ilaanimae Deus. < Deus autem est charitas

bebal n o b i s , vidclicet u t disceremus

|v). >

V i l p ergo auimae

raUonalis est

(IJoan.

etiro a m a r o

usque ad conteropium n o s t r i , qui nps p r i o r a m a v i i

chariias

psque ad coniempluro qqodaimuojio suj

Dei.

Salvo enim aiio redeinptjouis no^irae sacraineuui,

U i i g i t u r Ule ametur, q u i est ipsa aroor suus, e t q u i babetur a b i aroatur, ad boc e n u t r i r e nos debet

hujtis rei gralia carncpi s u s c e p i l ,

cibus iste. Quidquid e n i m

in

uecessiutibus naiurae injurjisque c i passiouibus e x -

utiquefecil, u i amareiur a

posuit, fecitque vel d i x i i quidqtiid per carnein vei

carne f e c i i , ob boc

Redemptor

nosler

suscepUniqno

nobis, non quod egerel ipse nostro a m o r e , q u i bo-

in carne fecit

n e r u m nostrorum non indtgel, per orania sufliciens

amandi se t a u U i n i u g e r i t i n a l e r i a m , inagnain

vel d i x i i . C i i i n ergo de carue

sua et

ipse s i b i , sed q u i a qaos baatos ipse facere susce- D roirificam animabus uostris vitae aUrooniam m i n i Strat. Quaro tqnc avidis faucibtis s.iiniimus, c u m p e r a l , nisi euro aroando non poterant esse beati. Heoqae non solnmmodo

amore,

quo nos

d i i k i t e r recoiligiuius, et i n v e n i r e menioriae r e c o n -

prior

fUlexii, sed omniroodis amoris obsequUs, n t amare*

dimus quaecunque

tur a nobis quodammodo elaborahal m e r e r i , i n f i r r o a

Chrisius. E l lioc est conviviuin de carne Jcsu e t

BOatra curando, rooriua susciiando, ignobilia roundi

sanguine : cui q u i contrauuicat, habel v i u m i u se

eilgendo,

ioriia

o d i u r o , coelesihim

ejus

confundendo,

amorem

passus

maneniem. Tuno autem comrounicamus, cura

terrenorum

commendando.

pro pobis fecii vel

est

fiiio

Ideo

ardeule quae per dilectionem o p e r a i u r , r e p o n i m u j

quippe desceiidcral ad nos, u t amorem noslruin i n

in raeusa Doraiui quaiia iude suinpsimus, videlicet

t e r r e i d s dispersum et autjefaciuro beneflcia |iieiatis

u l s i c u i ille se pracbuit pro saluie nostra, nulia

exhibendo i n se recolligeret,

necessiuie;

reformaret,

e| i n noviiatem vitae

exhibearotis necessiute salutis nostra?. I n boc eniro

et absiracitun e i emundatam a faece

earum r e r u m , q u a e curo ipso p a r i i e r a m a r i

non

sua,

sic uos totos fidei ejus et c h a r i t a l i

r

c o n v i v i o quicuuque saginatur, nescit panein sutun

possttnt, secum levaret s u r s u m . Augustinus, i n l i h r o

otiosus coroedere, sed sollicite cuni u i u l i e r e l o r t i

r o n f e s s i o n u m ; t Sic enini illa s u m ^ a *naiestas s q -

de uocte litqtis saeculi consurgii

m a i e i i i s sicut eas i n v e u i t ; sic C h r i s t i gratia q u a n -

De carne e n i m ilia p r i o r i , quae crucilixa est, haec

tum i n ipso est, uno m o d o s e i n omnes i i i f u u d i l ,

ahera p r o c e d i L

sed diversos inveniehs auiinos diverse i n eis opera-

E t secuadum

Deus pauem de t e r r a (PtaL

Psalmisiam

educit

c i u ) : c u m a lerreni

l u r , huiic i n amorera sul misericorditer entolllens,

corports agro quem a nobis asstiiupsiti mysteriunt

illoin juste non niiserando indurarrs. Nam cui

profert coelestis paais ac poculi salularis, quo r e f i -

miteretur,

(Rom.

IX). A u g u -

c i t u r Eeclesia. E i sicut corpns D o m i n i quod m o r -

s t i n u s : < Talrs fuit Judas i n convivid

Salvaloris,

tuum est, ht Evangelio g r a n u m f r u m e i t t i

cui

cailefis i n l e r r a m , 6tc i n psalmo vocator

vocatur

adeps f r u m e n t i

ilia mystica caro, ad quam Dorainus h o r -

tans dtscipulos d i e e b a t : i V i i i mandueaveritis i , tt biberiiis

meum

in vobit manentem

tanguinem, (Joan.

non

earnem

fuit

et qiiem venenum

vult

obdurat

bucceHa

Domintca,

tuk

quam

de

raanu ejus s u s c e p i t : q u a m cum accepil * i n i m i c i i s in eum i n t r a v i i ; non quia m a l u m , sed qoia bonanf male malus accepit. t De uno paneet Judaa accepii

habebitis

et P e i r u s ; sed tamen quae pars fldeli c u m infldeli?

v i ) . Et i n sacramen*

Pelrus enim accepit ad v i t a m ; Judas ad m o r t e u v

ua c o r p o s Doraini facil sanctae Eccieshe fldes, cujus

Itaque secundum diversum intellectum, e t d r v e r s u m

genesaitter est ipsura s a c r i f i c i u m , cujascunque sit

eflectum , c u m unus sit panis C h r i s l i , aller U t n e n

sseriti per quem fit: spiritvalem vero i l l a m carnem

quodammodo quem sumpsit Petrus, alter i l l e q u e m

|er

snmpsit J u d a s ; alterque potest sumi sine altero.

g r a t i a m Dei vilae m e r i i u m eflicit et

aflectus

n i e a t i u m i u cordibus m i n i s l r a n t h i r a vel p e r c i p i e n tium. Unde FUH

i l l u d : Ut nobis fiat corpus. et

sanguis

tui ( 4 9 ; . Mobis, i n q u i t , ftau FR e n i m procul

CAPUT De corporaii Sed

mandncatione

j a m de spirituali

,

VIII. corporit

Domint.

raandoeatione

spiritualio

ddbto corptts D o m i u i i n meosa a l t a r i s semper, c u m

c a m i s C h r i s t i satis, o t p o t o , d i c t u m e s t : quat u t

sofeutite i l i u d ceiebratur m y s l e r i u m r i l u quo d e b e t ;

multa breviter concludam, non est aHud quam p # -

scd n o n semper eis fil, per quos flL

nere eorda i h v i r t u t e e j u s , et rem dncere hv o p a t

CAPUT VH, Quod nmum carput Domini sumatur sefpe sine

et ettectum; jamque ipse rei ordo v i d e i u r exigere* attero* fj u t etiam de corpdrnli aliqua disseramus* Corporalis

C u m q u e bac rattone dupliciter haec caro i n t e l l i -

aulem inanducatio est corpus D o m i n i c o r p o r a l i t e t

gatur, s i c u t aitera i n i e i l i g i potest sine a l i e r a , sie

percipare, sive digne

c t i a m maifdacatar altera sine s l i e r a . Unde

sive ad n i o r t e m . Licet mnm

Hlud

Rcm i n caitone : i U t q u o t q o o i ex nac a l t a r i s p a r ttripatidne

Mcrosanctum F i l i i t u i corpus et sangui-

aeui sumpserimns, orani Iienedictiotie coelestit

et

gratia repleamur. > Non e n i m oihiies q u i c o r p o r a -

f

sive Indigne, sive ad vKant

#

Hla stiflicial, si stc i n -

evitabile cogai necessarinm, tamen et haec non est omittenda. Sufficit e n i m illa perse,- quia n u l i i est aliquatenus ambigenduni; lune uiraniquemqtte Hum corperis

sangttnisqne

Dominici

fide-

parikipem

h t e r m a n d o c a n t , s|iiriiuaiiter iHa benedictioiie coa-

fieri^

lesti, e t g r a l i a replentur. Unde est ilhtd : < U t quod

Christi efficitur; nec alienari ab iilius panis c a l i -

lemporaliter gerlmcm, aetentis gaudiisconsequamur. >

cisque consortio, etiamsi anlequam camedat paiieui

quando i n baplisraate m e m b r u m

corp E t m u l u i n

cotpoTis C h r i a t i constiiutus abscedaL Sacraiuenti

(40) I u canone missae.

fcUlLLfcDfl

ABBAtlS S. TIIEODOBICI

qiiippc Htius parttetpattone ac beneficio non p r r r a - A in corpore t n r , qnando

ipse,

hoc

qnod

ilhid

earnis suw per mortem

i , ; qu

ct a b i e m n l reiro(t6t Idem panis, idem polus. P e t r a Gbristusin signo ; verus C b r i s t u s i n carue ct Verbo. < i l i c est ergo pauis de creio descendens, u l sf quis «x boc manducaverii, non m o r i a t u r (Joah. v i ) ; > sed quod p e r l i n e t ad

v i r t u t e r o sacramenti, non quod

perUnet ad visibile sacramenturo. Qui

remaiieainus i h carue Salvatoris, n o n

solum non vivificarnur a S p i r i i t i , sed nec i n l e i l i -

llcaTil manna ; hunc pattetn significat a l u r e Dei. > Sacramenia

tit de eacra-

Cum ergo sic se habeal res sacramenti, res, s i c u t

sopra salis exposttum esL Ejusdem etiam r e i manoa tjaum gessit, et simURadinem

quomodo cogilandum mentit.

roauducat

i a i n s , n o n f o r i s ; q u i roanducat corde, non q u i pre» m i t dente. < Panis, i u q u i l , quein ego dabo, caro roea

parliculas de corpore sno, et dalurus iiiis ad m a n ducandum. Debemus ergo illnd corpus

Doinini s p i -

r i l u a l i i e r el divino quodam modo c o g i U r e , h u m i l i terque d i j u d i c a r e , i d esl a b a l i i s o m n bus cibis d i versdm c o g i u r e , et spiriiualem carhem Jesu s p i r i tualitCr manducare, i n sacramento verae ejus c a r n i s , qjiae i n mensa aliaris percipitur. Rursuroque

cre-

dere debcmus, ipsam carneni crucifixam et s e p u l u m sub suo itein sacramento

lion occidi a nobis, non

d i s c e r p i , non devorari more communis c a r u i s ; sed sub spccie panis i n c o r r u p i i b i l i i e r t r a c t a r i , i n c d r ruptibiliter

frangi e l i m i n o l a r i , ei nunqiiaro c o n -

s u m i . Ndn enim a nobis iropie o c c i d i t u r , sed pie*

sacrificaiur ; el hoc roodo roorlem D o m i n i aimut» Hoc quando caperet caro, g ciamus dohec veniat. quod d i x i l panero carnem ? Vocatur caro quod non Hoc enim hic per eum huroiliter agimus i n larrisv capit c a r o : et ideo magis n o n c a p i t c a r o , ouia quod pro nobis ipse polenter, sicut F i l i u s p r o sua vocalur caro. reverentia exaudiendus, agit i n c.celis, u b i apud PaEadem etiam s i m i l i l u d i n i s ratione idem corpue t r e m pro nobis quasi advocatus i u l e r v e n i i . Cui esl e s t p r o m u n d i v i t a (ibid.).*

G b r i s i i , quod dc terra s u m p l m n est, et sacramentum ejns visibihs illa species, sacramenU sunt a l l e r i u s r o r p o r i s C h r i s t i , quod est Ecclesia, cujus caput est C h r i s i u s . Qnod e n i m est i n corpore

diversitas

pro nobis intervenire : carnem de

nobis s u m p s i t ,

quain pro nobis et

Deo P a t r i

riobis ingerere. Sacrificamus dum certa fidei p i e U t e

quodaminodo

prd

ergo corpus Cbrisli^

sancium i l l u d

credinius et

m e u t b r o r u m , boc i n Ecclesia d i v e r s i u s g r a l i a r u m ;

sanctificans, et banc

Hlamque et i s u r o d i v e r s i u t e m

ejus, ex quo < qui sanclificat Ci q u i sanciificantiir^

a n i u i e m . Sicut e n i m

charius redigii in

diversa i n corpore

membra

cx uno omnes (Hebr.

fidem

oflerimds ad bonoretn

u ) . > Morfem enim C b r i s t i n o d

subserrieitdo, et subroinislrando, et cohaerendo s i b i

opus est i t e r a r i ; quia

i u v i c e m , o n i u t e m corporis e f i k i o n t ; sic et Ecclesiae

salutem sempilernam. Chrislus e n i m semel inorititta

capiti suo et sub ipso invicem sibi colwe-

semet facia

polens est ad

est, et facttis est dblalfo pro peccatis nostris. Quiof

r e o l i a , pulcherriroam s u i c o r p o r i s efflciunt u n i u t e m . D g o nos ? Nonne pef siugulos dies oflerimus ? OffeRursoroqne cousidera species i l l a s , i n quibus v o l n i t r i m u s u l i q u e , sed ad recordatiouem mortis e j u s ; D o m i n o s commetidare corpus et sanguinem suuin. e i tina est hostia, nOn multae. Quomodo una, et non e r

I n ets e n i m rebus, quae ad n n u m aliquid ex m u l i i s

niullae ? Quia semel oblatus est Christus. Hoc adtem

r e d i g u n t u r . Naroque

sacriflcium eteroplum

pania ex m u l t i s granis u n u m

e f i d i u r ; vinoro auiero ex

rouitis

aciuis i n unuiu

illius est. Idipsum semper,

idipsum proinde hoc est sacriflcium. A l i o q u i quo-

cooBoii. Quod ejusdem r e i est sacramenlum. E t curo

niam i n multis locis offertur, m u l t i C h r i s i i s u n i 1

boe s i r a i l i i u d i n i s sacramento i n i l l o sancto m j s t e r i o

Nequaquam, sed unus ubique C h r i s i u s ; e i hic ple-

s i m u s , roagis taroen per i l l a m reciprocatn n a t u r a r u m

nus existens, et illic plenus. Sicut e n i m quod ubique

c o m m u n i o n e r o ; quia factus hoc qtiod eramus

nos,

oflertur u n u m corpus est, et non i r i u l u corpora : i t a

feeii nos quod erat i|>se, capul nostruro Christus

et o n u m sacrificium. Pontifex adlem ille est, qui bo*

lesua. Sic e n i m per u n i u t e m naturae, per atnorem

stiam mundantem nos o b l u l i i . Ipsam offeriraus e i i a m

Spirttua, abicunque i l l e esl, et nos s o m u s ; c t c o r -

nunc, quae tunc oblata quidem consumi non poiest.

pus ejus e i pleniiudo ejus effecti,

Qood nos facitnus, i n cotnmemorationem fit ejus qtiod

hoc quod sumus

ab eo accipimos, dura corpus ejus manducamus.

faetuut est. < Hoc facite, i n q u i t , i u iueaui coinme-

CDlLLELMI ABfcAtlS m o r a u o n c u l (/ Cor. x i ) . i

S. THEODOIUCI

iM

Non a l i u d sacrificium ; A vKamJum tamen p r a v u m legenliom inteilectttm, al#-

sed ipsum semper oflerimns. Magis auiem sacriftcii

ter qnam d i x e r a t , se dixisso debuisse.

recordalionera operamur ; eique dona ejus i n nobis,

potest, qtii libros RetracUtfontira ejtis legerit, a l i o s -

nosque ipsos vovemus et reddimus ; et beneflciorum

qne ouos i l l e s c r i p s e r i t . Q u i n e l i a m

ejtts solemnibus

de sacramentis scilicet, praedicto

sacraninsque

fesiis e l diebus s l a i u i i s dicamus

memoriam,

ne volumine

temporum

rt.

simile quid

videiur aecidisse. Sed q u i e r r a r e v o h , vel e r r o r e n t malo inlellectn depmvare. N a m o t alia nnne o m t l -

CAPUT X I . tam ootcurw

snper hac

viro

d o c e r e ; n i h i l est U m bcne d i c t u m , q u o d non possft

ingrata subrepal oblivio.

Cur

Quod sctre

tententim invtniantur trum de taeramenlit.

in librit

Pa-

lam ; quis credere possit v i r u m e r u riitssinrain c d l disse i n scriptis snis, quod

am poslquam ex coufragosis locis utcunque eva-

ignavns q u i l i b e t «

scri-

p«isset, priraa se facie respuendum et couspuenchim

simus, considerare libel atteutius, cur super bac re

non dubitaret? Qnid e n i m niogis ignavum q o a m tttto

in saiictoriim P a t r o m tractatibus r e p e r i u u t i i r taui

i n loco c o n l r a r i a sibi edere ? Nam c u m

diihine scntentiae, e l lair. scrupulosae, c l quae etiam

i r a c u r e t honagesiinum o c l a v u m : t De c a m e , i u q u i t ,

sibl iuvicem n o i i n u i i q u a u i coulrarhc

Maria? carnem accepil, c t i n ipsa carne bic a m b u l a -

iion soltim q u i coulendeiidi gaut,

materlam i u cis

v i d e a n l u r ; tit

psalmum

intentione illas congre- B v i l ; e l ipsam carnem nonis manducandam ad s a l u -

i i i v e u i a n l e r r a n d i ; scd e l

qui eis aslruere v e l i n t (idein catholicam, uon se queant expetlire. t O p o r l e t ,

inquil

facile

Aposloius,

haeresesesse, ut probali iuanifcsti fiatil (ibid.).

i Quod

i u lioc dvidentissime comprobaltir. Jam e n i m obscurissimam de T r i u i l a l e sciitentiam claram

omiiibus

tem detilt. i S u t i r a q i t e post panca : < N o n , i n q a i t . Iioc corpus, quod

videtis

mandacaturi e s i i s ; nec

b i b i t u r i i l t o m sangtrineni, quem eiTosuri s u a t , q u i ine crucifigent. » Q u i d magis

c o n i r a r i u m ? Sed prodens

q n i ea benevolentia ecclesiastlca

tegit,

lector, e t

qua a ssecu-

cflcceriiiit A r i a n o r u m conlentioncs, et disputalioiies

laribus saecularia l e g u n i u r , i n i e r

subrilissiui.e : j a i n de l i i c a r n a t i o n c Domiin graveset

l a u d a i u r i l l e , q u i quemlibet auctorem do< ere p o t o e -

quos p l u r i m u m

pcrplexas qiicestioiics, A p o l l i n a r i s , Neslorii e l E u l i -

r i t , mclius dixisse ; non ambigens, quad ipse pathta

Chctrs, n n i l t o r u m q u e a l i o r u m li;creticorum errores

errare dicetur, si perstiadere

d a r a s c t cvidentcs

q u o e r r a r e i q u i sic, i n q u a m , l e g i i ecclesiasticidocto-»

fcccruut i n Ecclesia Dci : quod

v o l t i e r i i , i l l u m i n aK-

nisi coegisset nccessitas dc re de qtia quaerebatur,

ris l i b r u m , si q u i d i n eo qnasi d u b t u m et acrupu-

viros sanctos e i crudiios altius aliquid scutire et p r o -

losum iirveiiit, non s l a t t m i l i u d exsecrando i n v a d i i *

i e r r c , scmper timidae liomiiiuin mcntcs obscurum.

1

habuissenl A sed i n s p i c i t et d i s c u i i t et r e t r a c U t ex leciionis c i r -

Undc quia ab i n i i i o sanclae

Ecclcsiue

iisquc ad nostra pene tempora b;ec ab omnibus quae-

c t r m s u n t i a , et ex allisscripifoejosdem

ancloris : e i

ad i i l t i i n i i m p r i u s eligit c o i i l i t e r i se ignorare, vei n o a

siio iuiacla relicta c s l , saucti Palies quod nou iUi-

intelligere, qtiam i l l i noiam e r r o r i s impingere. SiC

pugiiabalur non dcJeiidebant, nisi quod

aliquando

atitem illtid B. A n g u s t i u i inteiligendum esi, q u i a e t i p -

pioferebant, quod res

sum cst corpus, et non ipsttm. Ipsutn quidero esi m a -

|K>stuIabai, qua* i u i i u n i b i i s halicbalur. Quod quia

l e r i a l i e s s e n l i a , non ipsumautem visibili forma. Qttod

iu tractatibus suis boc

iude

quaeslionibus non respondebai, qtta» noiidum e r a n l ;

autem B. Augostino

parum inodo sufiiccrc videtur ad eas cura c x s u r g u n t

saucto Hieronyato de Origenistis et eisdem P d a g i a -

compesceiidas.

i t i s . et a l i i s docioribtis de aliis accidisse baeresibus».

Contra quas quia i u n c non vigilabat i u t c n i i o co-

acciefisse d i x i m u s , hoc e t i a a i

iioti potest ignorare, qnicunqne ecoiesiasiicae b t h l i o -

r u i i i ; pluriuia dc sacraiacutis sanctis i n scriplis suis

thecae laribus famiKarias

r c l i q t i c r u u l i quae suo loco, stto sensu bcne d i c t a , ah

sicttii j a i n d i c l o m est, i n U r omnes haeresum d i v e r s i -

cis q u i conrtcnderc vel c r r a r c amant, e r u l a de locis

u t e s , quae singulae suo teropore impttgnaverunt pe-

suis aliud pcr sc v i d c n t u r souare, quara i b i soneiit,

traro stiper petrain aedificaUm, et quae i n s o l i d i u t d

tiude s u m p U sunt, et qitain senserit, q t i i s c r i p s i i . 0 sua permanente

f u e r i t obversatus. P o r r o i

p e t r s , eeittsae i u i l l a m , u t loiea

Sed c t niulta de cadeui re ab eis r e l i c u s u n t : qtuu

vasa snixx confraciae, bujus quaestionts nec

bcuc d i c t a , scd obscurius, ulpote ab cis, q u i u t bo-

f a r u esl, nisi i n Nesioriana haeresi sola.

tuincs veuturas oraiics c r r o r u r a calumnias non pote-

seriores ejus i n persona

r . u i pruevidere ; male i n t e i l e c u

nis peiiiios sepanuiies^ Mariam Scatoxev, i d est D e i

vel conicudendi

roateriam

crrandi

p c r d i i i s v i d e n t u r praestarc. Quod

beato AugustiiiO i u roultis accidissc qui l i b r o r u m ejus leclioncro

non

ignoral,

familiarero babei. A n -

gcuilriceni roatrero

meutio

I n qua a s -

C h r i s l i divina ab

liama*

penitus n e g a n i e s , sed soiius h o m i n i a

esse aflirraanies, ctnn r e q u i r e r e i i t i i r corpua

quod de mensa C b r i s t i s u u i i m u s , ctijits rsse p r o t i t e -

teqiiam enitn Pelagiana b x r e s i s exsurgerei, i n l i b r i s

r e n i u r , haeretica t e r o e r i u t e ad stratn e r r o r o m

quos j a m ediderat non pauca posuerat, quae exsur-

lorquebant verha D o m i n i dicentis : < N i s i m a n d a c a -

gens illa

v e r i l i s carnem F i l i i botttiais (Joan.

haeresis

sic sunrosii ad patrociniuin sui

dV

v i ) , > e i reBqaa^

e r r o r i s , u t etiam securo paria senlire j a c u r e i v i r u r a

Ex bis verbis aslruere conaiiantur, ojuod i b i sorm*-

peromira

IINIS, carnem esse U t t u i m F i l i i horoinis, sciKcet n e

uu

cathofictiin. Unde i l l i neccssiias

irapor-

c s i , plures poslca Iibros conlra pcstein

e d e r e ; et confiteri c r e b r o ,

illuni

bcne diola sua, ad de-

si illud Doiuini corpus confiierenUir esic, c o n t r a se lotpiercntur^

coiiseniicnies i n Christo

Dea et l i o -

D E SACRAMENVO A L T A R I S .

56T

mine u n i t a t e m esse p c i w i i » . D k c b a n t c r g o c a n i c m

deftirfiioiiem

caniis

vei

corperis

illam esse viri«6ancliftcati, et Verbo conjiincit ae-

ejus, quam supra, non praesumptioue ntea a d i n v e u l ,

cundum d i g n i t a t i s uniUUro, aut sicut d i v i n a m

oec roeo sensu f o r m a v i , sed p r o t o t i ex P a t r a m s e n -

pos-

sidentis b a b i t a t i o n e m . Contra quos Coelestino papa

tentiis u t videat et disceruat, scilieet

et Cyrilio Alexandrino adniteniibus celebrala

est

d u m iliic agalur de corpore seu de carne J e s u ; sic-

quemadmo-

Epbesina synodus, una de q u a t u o r , quat B . Grego-

que a d scriptoris sensuin, suum forinet i n t e l l e c t u m .

rias i n suroroo c u i i n i n e a u c t o r i l a t i s i o s i i t u i t . I n q n a

A l i t e r enim cogitanda est caro i l l a , vel corpus,quod

coatra p e s t i f e n i m e r r o r e m d e l i r n n i i u m e p i s c o p i b i i b i

pependit i n l i g u o , et sacrificatur i n a l t a r i : a l i l e r

congregatL Nestorio hujus mali r c p e r t o r i sic

inve-

caro ejus, vei corpus, quod q u i m a n d u c a v e r i i , ha-

myslicas

bet i n s e v i u m maneuiero, aliter caro v e l c o r p u s e j u s

aiuntur scribere ( 5 1 ) : t A d benedictiones

acccdiinus e l sanctificamur, participes sancti corpo-

quod esl Ecclesia. Naro et Ecclesia caro Christi d i d -

ris et p r e t i o s i sanguinis effecli;

t u r , u i i b i : < Hoc nunc os ex ossibus i n c i s : e t c a r o de

non i l coromunem

carnetn percipieiites ; quod a b s i t ! nec u t v i r i sanctt-

earnemea (Gen. n ) . i — < Sacramentum hoc, > i n q u i t

ficali e l Verbo cottjuncti secuudum dignitatis u n i t a -

Apostolus, < maguuin esl. Ego autein dico iit C h r i s i o et i n Ecclesia (Epkes.

tem, aut s i c u t divinaro possidentis babitationem; sed v e r e v i v i f i c a t r i c e i n , e t i p s i u s V e r b i p r o p r i a m faclam.

8

v ) . i Non quod

nobis Christus descrihatur, sicut

tricorpor a

de Geryone i l i o

V i u e n i m n a t u r a l i t e r ut Deus existens, q u i proprhn

f e r u n l fabulae, cum u n u m esse corpus C h r i s i i

carni u n i t u s e s t ; vivificatricem eam

est

t n r Apostoios; sed quodam fidei respeclu intellectus

aroen

vel affectus f a c i t d i v e r s i u t c m banc. Bes vero ipaa

professus

esse. E i ideo quamvis d i c a l ad nos : Amen dico v o b i s : nisi

roanducaveritis

carnem F i l i i h o m i -

nis, et b i b e r i i i s ejus sanguinem, non

lamen earo

caruem horoinis unius ex nobis aestimarc Qoomodo e n i m botninis caro

lesie-

s i m p l i c i u t i s suae p u r a m obtinet v e r i i a t e m . Haecenim t r i n i t a s corporis D o m i n i non est

aliud intelligend.i

debemus.

qttara ipsum D o m i n i corpos, cogitandum secunduia

j u x t a n a i u r a m suani

essentiaro, secundum u n i u t e m , seeundum etTectunt.

vivificatrix esse poterit? Sed u t vere p r o p r i a m ejus

Nam c o r p u s C h r i s t i , q u a n t u m i n se est, oinnibus se

f a c U m , q u i propter nos filius hominis et faclus est

praebet cibuin vitae aeternae, et fldeliter se

et v o c a t u s . • E t circa finem c o n c i l i i : < Si quis n o n

u n u m vivere sccum

confitetur carnem D o m i n i

ipsius consortio naturae, caput existens corporis E c -

vivificatricem esse, et

sumentcs

eflicir, et amore s p i r i l u s , e i

p r o p r i a m ipsius V e r b i Dei P a i r i s , sed velut alterius

clesiae. Praeterea c u m i n S c r i p t u r i s , sicut supra

per i p s u m c o n j u n c l i eidem per dignitatem, aotquasi

verbis B. Atigustini d i x i m u s , sjepe sacramentum ea-

divinam habenlis h a b i u t i o n e m . et non potius v i v i - Q r u m r e r u m nomina s o r t i a t i i r , q u a r u m ficatricem esse, quia facU esl propria V e r b i vivtficare

valentis, analhema sit. i CAPUT

sacrainen-

t u m e s t : visibile i s i u d , quod oculis praesto

esi,

in

sacraroento corporis D o m i n i , nonnunquam i n S c r i -

XII.

De trino corpore

ex

Domini.

Qnisquis ergo in sanclorum Patruro IracUtibus se exercetis, in bis etsimilibus inoflenso vult pede incedere; priroas sibi intellecius lineas de hujusmodi fidei pooat simpiiciutero : quam cum cathoiicos Patres modo obscurius, modoaperlius in omuibus cotistet praedicare; curo i n fidei couvenientiam eon t m videril concurrere senteiitias, gaudeal de i n veatidtte veriuti*; cumroiniroeid ei claruerit, ilioruui veneretur sensum, suum veroaccuset Urdiuiis.

p t u r i s appellatur corpus C h r i s t i ; ct i n aliis h u j u s m o d i , hoc prudens lector, et q u i rudis uon e r i t i n leclione divina h o r u m l i b r o n i u i , p m d e n t e r nat, quem

discor-

singnla r e q u i r a n t intellectum : i n quo

q u i d agendum p u u v c r i t , indifferenter videat,

quo-

modo se expediat de sententiis Patruro quas suhjecimus, multisque aliis, qnae i n bunc modum passim per omnes earum tractalus i n v e n i u n t u r . Disersw sententim tanctorum

Patrum

de corpore

Do-

minu A u g u s t i n u s : < Donec saeculum

finialur,

sursunt

est Doroinas; sed U m e n ejt hic nobiscum est verilas P o r r o o p i n i o n u m suaruro r a t i o n e m , qualemcunque ^ „ . . . . . . speciem p r i i u a fronte p r a f e r a n t , s i exitus earum D ^ * Corpus e n i m D o m i n i i n quo r e s u r r e x i t , i n nno loco esse oporlebat, verilas aatein ejus ubiqoe praescriptas fidei l i n e a s i i i v e n i u n t u r vel non implera, est diffusa. i Arobrosius i n epistolam ad Hebraeoa : v d excedcre, pienas esse non d u b i u t e r r o r i s , quaa < Uuus ubique est Christus, et bic plenus existens, v c r i u t i c o n s u t non convenire. C u m euim per apoet illic pietius : sicut enimquod ubique offerlur u t t u m stolos e t apostoiicos viros oronem v e r i u t e m j a m corpus est, et non roulu corpora, ita et unuui a a e r i o l i m nos d o c u c r i t Spiritus v e r i t a l i s , n o n j a m ad exaficiuro. • August. De doctrina C h r i s t i a n a : t N i s i uien r a i i o n u i n fides, sed ad exaroen fidei c o r r i g e n manducaveritis carnero F i l i i horoinis, etc. F i g u r a dae r a i i o n e s s u n t , e t secundum apostolicum praeceest, praecipiens passioni D o m i n i esse c o m m u n i c a n p u m destruenda est oronis altitudo exlollens se d u m , e l suaviter atque u t i l i i e r recondendum i n roe* advetsus scienliain D e i ; et i n c a p t i v i t a U m redigenrooria, quod pro nobis caro ejus crucifixa sit et dus o m n i s inteliectus i n obsequiuin C h r i s l i . s e p u l u . i I t e m , De civitale D e i : < Non suat diceudi Ubicunque ergo prudens leclor i n l i b r i s a l i q u i d manducare corpus G b r i s l i , qtti non in m c m b r i s c o m u v e n e r i i de eanie vel corpore Dei Jesu, r e c u r r a t ad o n i l l , u 8

( 5 1 ) Conc. Ephesin., epist. ad Nestor. PATROL.

CLXXX.

12

Itt

G U I L L E L W A B B A T I S S. TUEODORICI

361

p o u n l u r C h r i s i i . Deuiqne ipse d i c i i : Q u i mandocai A e d a l , «ss csse corrupiibHes? S i antem n d i d quod per iiias a g i t u r , quis non j u d i c a t , noa poase corcnniero meain, c.ic Tanquam d i c c r e i : Q n i non i n roe m a u e i , n o n se d i c a i a u i exislimet nianthicare

ruiupi?> I l e m de

corpus m e u i i i . > IJicronymus in episiola ad Ephe-

ct v i n i i n fide et ceariiaie sancla Eccleeia per u n i -

s i o s : < Dupliciler i n l e l l i g i i u r c a r o C h r i s l i ; vel s p i -

versunt orbem lerrae oflerre

r i t u a l i s illa alque d i v i n a , de qua ipse d i x i t :

sermone de s a c r a m . : < Commendavii nobks io i s i o

Caro

fideadPelram:
l i e m i n

mea vere est c i b u s ; vel caro i l l a , quae crucifixa est

sacramenlo corpus e l sanguinem s u u m , qaod

et scpulta. > Uem super isaiam : c Secundum tropo-

fecit et nos ipsos. N a m et nos corpus ejus

logiam possiimus dicere, omnes amatores

etiam sumas,

volupu-

et per misericordiam ejus, qood acciptmus nos i p r f

t u m magis quam Dci sanctificari i n bortis et i n i t -

sumus. Hecordamiui, et vos non fuistis, e l creati

m i u i b u s ; quia mysleria v e r i u i i s n o n v a l e n l i n t r o i r e ,

estis; ad aream Dominioam comparati e s t i s ;

e l comedere cibos pietatis, dum uon suut sancti

ribus boam, i d esl arinuntianliura Evangelium, t r i -

labo-

corpore et spiritu ; nec comeduiii carnem Jesu, nec

l o r a t i eslis, quando catecbumeni diflerebamini, i n

b i h t i n l sanguiuem, de quo ipse l o q u i h i r . Qui m a n -

horrea s e r v a b a m i n i ; munera vesira dcdistis, cepi-

ducat carneiu meam, e l b i b i t sanguinein, > etc. I l e m

stis majora, et ex p o r t i d n i i s posiea ad aquam c o n -

iu Aggaeum : « Sancium qttidem est, qtiod ofiertar B venistis, et c u m s p i r i i u ejus estis, et panis D o m i n i in a l l a r i ; sed ubn u i u s a n c t i l i c a r i s e x h o s l i i s , q u a m ex eo quod i n convaliibus b a b i u s , et interes

mor-

cus facti estis. Ecce qucd accepistis. Quomodb ergo unum videtis esse, quod facium s i i , tmum eslote vos

tuis operibus, poJiueris. > h e m i n psal. c u i : < U t

diligendo, et tenendo unam fidem, unam spem,

educas panem de l e r r a , et v i n u m Letificet cor

bo-

dividuam c h a r i u t e m , s i c u i u n u m i n m u l t i s racemis

agro, quem a nobis as-

f u i i , e i modo v i n u m esL Uniis esi i n s u a v i u t e calix

n i i i i i s . A terreni corporis

in-

sumpsit, proferens m y s i e r i u m coelestis pauis ac

po-

post pressuram u r c u i a r i s . E t vos posi illa jejonia

culi Salvaioris, quo r e f i c i t u r Ecclesia. > l l e m

in

i n vase Ghristi u n q u a m ad caiicem veuisiis; et i b i

adipes

vos esiis, et nos vobiscum : s i m u l eiiim uos sumus,

Isaiam : < Cibavii ex adipe f r u m e n i i : q u i

caro, ad

non a l i u d iutelligendi s u n l , qnam mystica

quam Dominus i n v i t a i discipulos suos dicens : Nisi

boc siraul b i b i m u s , q u i a simnf nos viviuius. >

Item

ad Bouifacium : < Saepe i u l o q u i m u r , ut Pascha a p -

nianducaveritis carnem meaui, e i c Unde et i n valle

propinquanle, dicamus crastiham vel pereiidinaia

Gethsemani traditus est, quod significat vailem a r o -

esse Domini passionem, c u m ilie ante u m

matum adipeain. > Aiigustiuus super Joannera: < S p i -

annos passus s i t , nec omnino nisi serael passio

r i t u a l i s virtus sacramenli i u es' u l h i x , ei ab i i i u -

f a c u s i t . Nerope ipso die Dominico d i c i m u s : Hodie

minandis pura e x c i p i t u r , e i si per immundos i r a n s -

Doroinus resurrexit, c u m e x quo r e s u r r e x i t , i o i antti

eat, non

t r a n s i e r i n t ; taroen nemo Ura iueptus est, ut uos i u

i n q u i u a t u r . E l i a m q u i f u e r i l superbus

multos illa

minister cum zabulo compuUtur, sed non couUmi-

ioquentes arguat esse roenlitos, videlicet quia istos

n a i u r . > H i e r o i t y m . i u S o p h o n . : «Sacerdoles

dies, secundura illoruni quibus baec g e s u sunt, s i m i -

quo-

que q u i eticharistiae serviunt, e i sanguinem Domini

liiudinein nuncupamus : u l dicatur ipse est dies, q u i

popuiis ejus d i v i d u n t , impie agunt i n legem C h r i s t i ,

non est ipse; sed revolulione

puUutes eucharistiam imprecaiuis facere

ejus : et dicantur illo die

nou v i u m ; e i necessariam

esse U u i u m

verba,

soiemnem

fieri,

temporis similis esi propter sacrameiiti

celebraiionem, quae non i l l o die, sed j a m o l i m

facta

oraiionem, et non sacerdolum m e r i i u m . > A u g u s i i -

sunL Nonne s e m d iromolaius est C b r i s l u s i n seipso,

nus super J o a n n e m : < Judas cum sauciis discipulis

et Uraen i n sacramento non solum per omnes

suis i n i r a b a i et exibat, ad ipsam coenam

scbaedies, sed o m n i die populis imniolatur? ncc

cam pariter accessit: de uno pane e l Judas ai P e t r u s ; s e d P e t r u s a d v i u m ,

Dominiaccepit

eiJudasadmorlem.t

ulique roentitur, q u i inlerrogatus, euro

Pa-

responderii

iroroolarL Si enim sacraroenta quarodam s i m i l i t u d i -

l l e m de poenileutia : < Buccella Doininica f u i t Judae

nem r e r u m earuro, quaruro sacranieuu sunt, noii v e n e n u m ; quam c u m accepit, inimicus i n eum i n - j \ haberent, orauino sacraraenu non essent. E x hac t r a v i t . Non quia m a l o m , sed q u i a male.bonum masimilitudinCplerumque etiara ipsarura r e r u m n«>lus accepit. > l t e m : < Yivent corda eoruin i n saecumina a c c i p i u n t u r . Sicut ergo secimdum quemdatu l u m saeculi. Nam cibus i l l e c o r d i s est, non veniris.>

modura sacraroenlum corporis Cbristi corpus C h r i -

A m b r o s i u s : « Non est ista esca corporalis. > l i e m :

sti

i Non esi iste panis, q u i i n cerpus v a d i t . > A u g u s i i -

C b r i s i i est, i u et sacrameniuin fid«ti, fides esL > l i e m

nus, De c i v i u t e D e i : « Q a i manducat carnem meam,

super Joannem : «Caro vas f u i u Quod habebai, a l -

esi;

sacramentum sanguiuis C b r i s i i , sanguis

e t c Ostendit quid s i t , non sacramento tenus, sed

teude; non quod e r a i . Accedai spiritus ad caroero,

revera corpus Cbrisli manducare. Hoc enim i n C b r i -

sicut c b a r i U s ad scienliaro, e i prodest

sto manere e s t ; u t i n ilio maneal e t C b r i s i u s . > Itein

Hieronyrous i n epist. ad E p h e s . ; < Quomodo

conira Faustum : « Quid s u n i aiiud corporalia sacra-

caput i n animalibus babet roembra sibi s u b j e c u , c x

m e n u , uisi quaedam quasi verba visibilia sacrificii,

quibus nonnulla viiiosa et debilia, i u e i

sed u m e n m u u b i l i a ei iemporalia ? > l i e m de une

noster Jesus Christus curo sit Ecdesiae c a p u t , babet

piurimum.> eoiin

Dominus

baplismo : < Si ad ipsas res v i s i b i l i i e r , quibus sa-

roerobra subjecta eos orones q u i i n Ecclesia congre-

cramenla i r a c t a n l u r , animum conferamus, quis ne-

g a n t u r tam sanctos videlicet, quam peccatores; sed

SPECULUS FIDEL

5*5

560

tanetos v o t a n u t e , peccatores vero t i b i necessiute A CLXV : Dat eseam etttrtentmus : Putat quis, qood tafajeetos. Atque i u fit u t i n i m i c i etiam subjecti panem coelesiem de mysteriis dicat. E t de boc q u i smt pedibus ejus. t Item i n O s e e . : < Super t r i t i c o dcm a c c i p i m u s ; quia vere caro Christi esL Caetoet v i n o falsis m y s i e r i i s corporis et sanguinis C h r i -

r u m d i c a i n a s a l i t e r , panis Cbristus, caro ejussermo

s t i naereltci c o n c i d u n t u r , et diversa s i b i c o n s t i t u u n i

divinus est, et doctrina cceleslis,

u b e r n a c t t l a , et eversi sunt i n nibHum : si e n i m ve-

s t r a m reflcit. •

ritas

Deusest,

quidquid est c o n t r a r i u m v e r i u t i ,

nxeodacium est, e t nihH n o m i n a t u r . • I t e m i n psaL

Explicit

quae animam

Hber domni Guillelmi de eorpore et Domini (54).

no-

snnmtine

( 5 t ) E x eodicibits majiuscriptis.

SPECULUM F I D E I . (Bibliolheco

Citterc.

I t i l e r omnia s a l u U r i a Dei salularium n o s l r o r u m ,

n b i sttpra, p . 7 9 . )

dem

et r e m se habere, sicut d i c i t u r , atque

i u si

qiwe Deus noster, Deus salvos faciendi (55), boniint

videre p o l u e r i t , se esse v i s u r a m , sanari U m e n

ad saliitem suam proposnit observanda,

posse desperet, nonne se prorsus abjicit atque con

A p o s t o l u s ( f Cor. x m ) , < manent apes, c b a r i u s , »

sicut d i c i t

t r i a haec,

fides,

maxime observanda ' salvandis

t e m n i l , nec pnaeceptis roedici obteroperat,

se

praeser-

t i m quia praecepu ipsa necesse est ut morbus dura

m o r u l i b o s . Hanc enira t r i n i u t e m c o n s t i t u i l T r i n i u s

seutiai? Ergo fidei spes adjicienda est. Quid s i , et

s a n c u i n m e n t e f i d e l i , a d iniaginem e l siraililudinein

credat i u se babere omnia, et se speret posse sa-

s u a m , q u a renovarour ad imaginem ejus q u i

nos

n a r i , ipsam U m e n quae p r o m i t t i t u r Iucem non a m e l ,

c r e a v i i , i n bomine nostro i n t e r i o r i ; et ipsa est m a -

uoii desiderel: suisque lenebris, quae j a m ei i u c o n -

c b i o a i l l a salutis humanae, c u i aedificandae ac c o n -

suetudine jucundae s u n l , se a r b i t r e t u r debere esse

stniendae i n cordibus fideliuin i n v i g i l a l omuis S c r i -

c o n t e n u m : nonne

p t o r a d i v i u i i u s i n s p i r a u . A flde enim i n c i p i t bomo.

Ergo t e r t i a c b a r i u s

l u t e r i m quippe dum peregrinamur a Domino, non

necessarium. I g i i u r sine tribus istis a n i m a nulia sa-

aos f a l l i t Apostolus, q u i d i c i t (Ephet.

i u ) , Cbrisluro

per fidem b a b i u r e i n cordibus nostris. Sed et spes p e r e g r i n a t i o n i nostrae necessaria

est. Ipsa euiin esi

n i b i l o m i n u s inedicum respuit ? necessaria

est, et n i h i l U i r

natur. u t possil Deum videre, hoc est

inteiligere.

Cum ergo sanos habuerit oculos, r e s u t u t aspicial. Aspeclus autem animae ratio cst. Sed quia non se-

quae c o u s o l a i u r i i i via. Tolle etiim v i a l o r i spetu per-

q u i t u r u l omnis qui aspicit, v i d e a t : aspecius

v e n i e n d i , f r a n g u n t u r vires ambulandi. Cum auteiii

atque perfectus, id est quero visio sequitur, v i r t u s

rectus

v c n e r i m u s quo lendiraus, j a m non c r i t fides. N u n -

vocatur. Y i r t u s naroque est r e c u vel perfecta

q n i d e n i m dicetur nobis, Crede ? Non u l i q u e , quia

Sed et ipse aspectus, quamvis j a m sanos oculos c o n -

v i d e u i m u s D e u m , et coutemplabiraur eum. Sed

verlere i n lucem non potest, nisi i r i a iila p e r i u a -

que spes j a r a e r i l necessaria,

ne-

quando e r i t res. Quod

e n i i u v i d e l q u i s , q u i d sperat? (Rom.

v m . ) Nec t a -

ralio.

n e a n i ; fides, qua c r e d i l u r ita l e m se habere, ad quaro

m e u fides et spes peribunt, sed i n res suat t r a n s i -

spes, qua curo bene aspexerii, se

t r o u t : c u m , quod credebalur, v i d e b i t u r ; habebitur,

prdesumat; c b a r i u s , qua vidare perfruique deside-

q u o d sperabatur. Charitas vero non l a n t u m e r i i , s e d

ret.

p e r f e c u e r i t : curo, quod nunc d i l i g i t u r credendo et s p e r a n d o , Iiiieriiu

vero

Uinc diligetur videndo boroini

et

i n i l l o d luroen

lenendo. incircuin-

s c r i p t u m iuiendere cupieuti quaro necessaria sint t r i a naec, facile esl

adverUre. T r i a

naroque h a -

beat necesse est oculus, quibus j a i n bene u t i possit, u t aspiciat et videat. Oculus vero aniroae mens sive r a t i o est, ab o i u u i malo pura atque p u r g a t a : quod ei p r i m o n i b i l a l i u d praesut quam fides. Si eniin non credat

se v i s u r a m quod adhuc

demonstrari

non

potest aegroUnti, quia nequit videre nisi sana, non d a l o p e r a i u suae s a i i i u t i . Sed q u i d , si credal q u i -

'

convertendus est a s p e c t u 8 , u t visa faciat b e a t u i n ; v i s u r u m esse

Jamque aspectum sequiiur iila visio Dei, quae est ficis aspecius; non quo jaro non s i i , s e d q u o n i b i l aroplius babeat quo se i n i e n d a t : e t baec est perfecu

vere

v i r t u s , r a i i o perveniens ad finem s u u m ,

q u a m b e a u v i u cousequiiur. Ipsa

auiein visio i u -

teileclus ille est, q u i esl i n aniroa,cum aniroae i n l e l ligere, hoc est Deum v i d e r e , contigerit. I l a curo justus ex

fide

vivat (Rom> i ) ,

roanent

utique ad

formandaro v i u r o fideliuro tria h.-ec. Hinc naroqiie fil ut pares c u m eis mores non habeani inttdeles, qui h;ec tria cum

fidelihus

paria non habent. Qui

e i i i i n a fidelibus aiia credit, a l i a s p e r a t , aiia d i l i g i i ,

(53) Quaedam ex margine codicis i n lextura videntur irrepsisse quae sensura c o i i i u r b a n l .

'

567

G U I L L E L M I A B B A T I S S. TIIEODORICI

5toT

necesse est ut etiam aliter vivat. Nam etsi usus qua- A est, quantum ad v i r l u l i s subsiafiliam quedaromodo consubslantiales licet videantur habere secnnditm rumdam rerura similis esse nobis cum gentibus v i formain diflerentis aflectus, quasi diflerentias quas-

rietur, longe taraen aliter bis rebus u t i m n r , q u i ad alium flnem usuin earum referirous, aiiter de eis

dam personales. Hationalis quippe aniuii v i r t o a ge-

gratias agendo,de quo prava et falsanon credimus;

aerali? est recta - a t i o , cujus t o t suul species quot

c t easdem res non ad eundem finem referendo, sed

ralionalis borainis dicuntur v i r t u i e s . Nara et t r i n m v i r t u t u m b a r u m , fldei, spei et c b a -

a d finem d i v i n i legitimique praecepli, charitatem de ficta.

r i t a i i s , una v i r t n t i s forma, quia tota a flde proficisei*

Nam ct iioino fide, spe et charitate subuixus, eaque

t u r , i n hac vita, i n qua credimus, speramus, aroa-

corde puro, et coiiscientia bona, et fide non

inconcusse retineus, non indiget S c r i p t u r i s , itisi ad

inus quod non viderous, fldet est, et fltles n o m l n a -

alios forte inslruendos. Ila m u l l i per haec t r i a etiain

t t i r . p e r quara hic a m b u i a i n u s , quandhi a Doraino

i n solitudine sine codicihus v i v u n i . Unde et i n illis

p e r e g r i n a m u r : tota

a r b i t r o r j a m impletura esse quod dictum est, quo-

futura v i t a , e t gratia nominis et merito perfeciionis;

niam t sive prophetiae evacuabuntur; sive linguae

curo fide et spe non pereuntibus, sed i n res suaa

cessabunl;

—

sive scientia destruetur (/ Cor. x u i ) . >

* —

Quibus lamen quasi machinis tanta i n eis fidei, spei et charitatis surrexit itistructio, u t perfecluin

n u

fidem,

iranseuntibus, videbitur et h a b e b i t u r , quod uunc

' ^

creditur et speralur. N a m et i n hac v i i a , i n quan tum aliquando proficitur i n idipsum summae v e r i t a tis, per affectum sentiendi de Domino in bonilate,

sin»» iilis apprebendanl, quale potest esse perfectuin vitae hujus, quod per

futura et dicenda charitas i n

fides et spes n o n n u n q u a m , non tam c h a r i t a t i c o u -

spem et charilatem,

formantur, quam u u i u n l u r : adeo u t tribus ipsis i n

amprehendi potest. hujus vitae non alia est quam

lumitie vultus Dei proficiendo ambulantibus, licet

per fidem, spcin et charilatem, perfecte quae retro

suae unicuique maneat species proprietaiis, saepe

Perfectio namque

s u u l oblivisci, et i n ea extendi quas ante sunt. Nain

tamen i n tribus non nisi una sit seu appareat facics

e i Aposlolus boc d i c i t : < Quotquot, > i n q u i t , < per-

cbaritalis. Ascendentibus enimde valle l a c r y m a r u m

(Phitip.

m ) . > Quicunque

ad supernarunicelsitudiuemproroissionutn, cbaritas

ergo vere quaeruut Deuro T r i n i t a t e m , triuro v i r t u -

haec, seu dilectio, seu aroor b i c a b i n i t i o lidei incbo-

tum baruro affecteni i u semetipsis babere t r i n i l a t e m ,

a t u r , ubi horoini priroitus ab infldeliiatis tenebris

et conforroare se studeant ad earuro

disciplinam.

progredienti contintio sol istejustitise e x o r i t u r ; c u m

Conscientia earum paradisus voluptatis est, pollens

aon solum credi i n c i p i t et sperariquod uon v i d e l u r ;

fei l i sumus, hoc sapiautus

v i r t u l u m ; ubi homo incoia paradisi ipsius cum Deo conversatur; e l saepe eum videt, semper ab eo v i -

sed etiam d i l i g i t u r i n quanium c r e d i i u r et speratur, — o — — — r • quamvis i n hac vila dileeiionis ipsius pleuittido scu perfectio nulii prorsus, cujuscunque profectus fue*

aUluenlia g r a t i a r u i n , et castis sanctarum „

, —

deliciis

—

p

detur, saepe cum eo l o q u i t u r . Tres autem cardinales

r i l , speranda

istae virtutes uhi suut, ad aliquam similitudinero

videntium facie ad faciein tota e r i t beatitudo h a -

T r i n i l a t i s Dei sic sibi invicem connexae sunt et cou-

bere qtiod d i l i g e t u r , et omnis v i r t u s diligere quod

s i l , quousque

illuc perveniaiur u b i

junctae, u l sint singulae i n ouiuibus, et omnes i n s i n -

habcbitur. Interim vero ambulantium per fidem est,

guiis; u t quod, et quantum, et quomodo, quis c r e d i l ;

eo n i t i , eo suspirare, ubi a fatigatione viae, ettaedio

hoc etiaro, et l a n t u m , et eo modo speret et a m e t :

peregrinalionis, sperant respirare. Species namqtte

sic etiam sperel, quod creditet a m a t ; sicamet,quod

surnmi boui ad amorem sui et cognitionem n a t u r a -

c r e d i t e t s p e r a t . Fides eiiiro nomen v i r t u t i s est,

liter semper suscitat et t r a h i t omnem

niagnae et eximiae

et

ralionaiero

v i r t u t i s . Sed fldes quae spera et

intellecium, quo mundiorem, eo j a m sibi p r o p i u -

charitalero nou habet, virtus noii est. Sic eniro et

q u i o r e m , eo ardehtiorem ad videudum, quod viden-

daeroones credunt, et horoines, q u i sicut daeroones

dutn beatis mundicordibus p r o m i t t i t u r : quod nonnisi

creduut (Jac. u ) , nisi quod pejores esse videutur

inundis cordibus v i d e l u r ; ad quod videndum, IIOII

ipsis daemonibus bomines quidam, i n eo quod h o r a i - p nisi iide corda raundantur. Cui suspirat, quicunque nes nec liroent, ubi daeinones conlreroiscunl (ibid.). affectal diligere Dominum D e u i n s u u m e x totoconle Certamque esse fidetn oportet, u t certa sit spes, suo, et ex tola anima sua, et ex o m n i mente sua ; certa charilas. S i c u l enim sine spe, nec

recte credi

uon polesl

e t p r o x i m u m suum i u quanium praevalet, adjuvat i u

sperari nisi praecedente fide, sic uec

h o c i p s u m , quem d i l i g i t s i c u l s e m e t i p s u m . Sedquan-

alterius formae spesesse poteslquam fides. Creditum

diu ex peccalo p r i m i hominis,et poena peccati ejus,

quippe bonum sumn Spei format appetilum, cuui

i n filiis camis ejus, q u i eiiain sunt filii gratia*, l i t

credlla bonitas c r e d i t i dal

quod d i c i t Aposlolus de seipso, < Condelector, • i n -

fiduciam

spcrandi. A d

siniilitudinem ergo suminaeTrinitatis sicut fidcs spein

qniens, t legi Dei secunduro interiorein

gignit, sic charitas ab utroque,hoc esl a

fideetspe

video autem aliam legera i u raerabris meis r e p u -

procedit, c u m nou potest non amari quod creditur

gnanlem legi mentis raea?, el caplivum me duceiitero

homhiein,

e l s p e r a t u r ; et eodem utique modo aioari, quo c r e -

i n legem peccati, q u x est i n merobris meis

d i i u r e t speratur. S i c u l euiin i b i tres persouae coae-

T I I ) ; e l caro concupiscit adversus s p i r i t u m , et spi

ternae sibi sunt ct consubstanliales, i t a et hic

r i l t i s adversus carnem (Galul.

fldes,

spes, cbaritas, non tempore alia p r i o r , aKa posterior

(Rom.

v) : > quandiu sic esl

Iroroo, oalaro ontnibus est, quaro nou diligat D o m i -

369

SPECULUM F I D E I .

370

nnro Detim s m i m , sicut debilor e s t ; scilicet ex loio A ficantur eliani sibi in conseiciilia sua, i n quarrtuin quod hoiuo est, quod v i v i l ; q u i loties tam m u l t a ,

invocant nomen D o m i n i ; et tesiiinonium reddil S p i -

tam c a r u a l i i e r e x i r a

ritus sanctus conscienlhc eorum, quod sunt filii D e i ;

Deum concupiscit. Quaudiii

enim hic v i v i t u r , carnalis concupiscentia i n i u u i po-

noti etiam fiunt hominihus, i n q u a n t u m disceduut

test, f r e n a r i

ab iniquitale prae caeteris hominibus. Sed i n magna

p o t e s l ; exstingui vero ut penitus non

s i t , non potest.

domo non solum sunt vasa aurea et argentea, sed e l

Quapropter perfccla illa dileclio qnae ex l o t o esl,

lignea ac

fictilia;

e l alia quidem sunt in honorem,

q u * secundum praeceplum legis Domino Deo debe-

alia vero i n contumeliam (// Tim.

l a r , praecipitur i n hac v i i a , sed nequaquam a quo-

s i l , vel quontodo s i t , a r b i l e r est figulus : qui babet

quam p e r f i c i t u r . P r e c i p i t t i r tamen, ut quo nos ex-

poteslatem ex e o d e m j u i o

tendere debcamns, non ignoretur. Quje i n qttantum

in honorem, stoe i n conlumeliam. Nec

p r o f i d t i n uobis, i n t a u t u m concupiscenlias

per hoc rcspondere (igmeutum

carnis

u ) . Quod qtiare

facere qtiod v u l t , figulo,

sive

habel suhomo

Deo,.

m i n u i necesse est, donec i b i perficiatur, u b i extra

l u t u m plasmanti, creatura Creatori suo : qui ctim»

Denm j a m nulla concupiscentia est. I n quo bic p r o -

faciat omnia cansa

ficere,

eum sit Dominus oronittm, libere de omnihus, quod

per

fidem

ambulare est. I n qtio qiiicunqtie

v e l ratioue, qna ipse

novit,

proficiens i n v e n i e t u r exiens de hac v i t a , indubitan- B bonnm est i n oculis ejus f a c i t ; et certe bonus beneperficien-

omnia faciL In quo s i t u t huinilitas credentis certis-

dum e u m i n futura v i t a . De fide autetn non rectam

simum est signum ovis D o m i n i , quae poneuda csl a

fidem h a b e m u s ; s i non i i i l e l l i g i m u s

ante

dextris ; sic superba qua-stio nou credentis, signnio

o m n i a , cujus donum s i t . Est atitem fides res l i b e r l

est baedi ponendi a siuislris. Nam apud Deiim nullits,

ter de eo credendum est e t sperandum,

fideliter

l i b e r a l i a g r a t i a . Nequaquam enim l i -

nisi humilis spiritu s a l v a l t t r ; in ostiuui fidei, nisi

berum polest esse a r b t t r i u m bominis venundati sub

htimiliato capile, nulliis ingreditiir. Foramen acus est

peccato, nisi liberante eo, de quo d i c i t t i r : < Si vos

fides;

filius l i b e r a v e r i t M u n c vere l i b e r i eritis (Joan.

vm).>

et tortuosus, nisi ad h u m i l i t a l e m e l s i m p l i c i t a i e m

Ad peccatum t a n t u m per se l i b e r u m e s t : qua l i -

C h r i s l i atlenuaius fuerit et dircctus. Venit enim ad

bertate peccant omnes,

quictinque delel.tatione vel

ostium fidei superbus et eiatus, e l dum vocatur a d

amore peccati peccant. Sed hac liberlate servi facli

creden-!um, i n v i l a t u r ad iiigredieiulum, stal et d i -

sunl peccati, l i b e r i justitiae; nullum f r o c l u m justiliae

sputal contra ostiarinm ctir, alio admisso, alius c x -

l i b e r u m habentes vel velle vel perficere, nisi l i b e -

c l u d a t u r ; donec justo j u d i c i o o s l i a r i i clauditur c i

a r b i i r i i , sed

non potesl per eam iutrare camelus eiioriuis

rante g r a t i a l i b e r a r i a peccato servi J a c t i fuerint

o s l i u m , e l de admissis et exchisis disceptans, ipse

X__» __.* 11 - M _ la-tA A *m _M • V A A i i . r t l >!_••_« _t*a» ***-*_%_»-_. justiliae. IInMquo i n Mfiliis Adae venienlibus ex massa

A V A I m%«A i> _>•«•*>% ? • _ • __. _T\ ______ I __ _. — . J __I __. iinn tl Ae trt exciusos i n v e n i t u r . Dicit enim ad singula quce

damnationis aniiquae, quem v u i t juste deserendo

non c a p i l : i Ditms est hic sermo (Joan.

indnrat debita j u s t i t i a : cujus v u l t subveniendo m i -

r i o r i p s e : et ahiens et conversus r e t r o , in eis qunc

serelur indebita misericordia. U b i offert bouam et

r e t r o sunl o r d i n a l u r . Pauper vero s p i r i l u , q u a l i u m

fiberam

est rcgnum Dei, cum timore et tremore

v o i u n l a t e m , et accipit fidem adjtitus, j a c l a t

salulem

quaestionem, et meretur damuatiouem desenus et

stiam operans, nec ponens i n coelum os s u u m , venit

reprobatus. D i c i t enim : < Quid adhuc quaeritur ?

ac p l o r a t ; et ut a d m i t t a t u r , o r a t ; et cum a d m i t t i t u r ,

V o l u n u t i . e n i m e j u s q u i s resistit? > (Rom. i x . ) Tremat

adoral ; Quorum ergo

videt, timens vero scrutari quae non debet. Non ergo

est? < F u n d a m e n t u m Dei, » a i t , < s t a t : habens s i -

volentis, neque c u r r e n t i s , sed miserentis esl Dei

gnacnlum hoc. N o v i t D o m i n n s , q u i sunt ejus: et, p (Rom discedantab i n i q u i t a t e omnes qtti invocant

nomen

i x ) , et qtiod bene vis, o horoo, et quod credis.

Eqnidem si non vts credere, non credis; credis a u -

D o m i n i (// T i m . u ) . > Quicunque enim ab aeterno

t c m , si v i s : sed non vis, uisi a gratia praeveniaris :

i a praescienlia Dei sunt praecogniti, ipsi sunt qui

quia nemo venit ad F i l i u m , nisi Paler t r a x e r i t euro

m d i d e r u n t , q u i credunt, q u i sunt c r e d i t n r i . Ipsi

(Joan.

sont, et e x l r a eos uultus, oves D o m i n i , oves pascuae

spirando ei liberam v o l n n t a t e m , qua libere v u l t i d

ejus, quae vocem ejns atidiunt (Joan. x ) , quas nemo

quod v u l t , hoc est, ut volunlatis ejus s i t , quod hene

r a p i t de inanu e j t i s ; populus ejus,

v u l t . Deo enim inspirante fit i n nobis voinntaritts

scienles q u o -

v i ) . Quomodo? Utique creando i n eo, et i n -

n i a m Dominus ipse est Deus. Ipsi sunt vere creden-

roentis

tes, v e r i adoratores i n spiritu e t v e r i i a t e : ab aeterno

creditur ad justitiaro, ore antem confessio fit afd sa-

praesciti, c u m non essent; praedestinati, u l aliquid

iuiem (Rom.

easent; v o c a t i , cum aversi esseni; j u s t i f i c a t i ,

e s t : Si vis credis, sed non vis, nisi a Patre t r a h a r i s ;

peeeatores

essenl;

curo

g l o r i f i c a n d i , c u m imroorlales

fienu 1

v i ) ; > du-

N o i i ergo e l pnecogniti i n Dei pnescienlia, n o t i -

assensns i n bis quae de ipso s u n t , et corde x ) ; e l ipsa est fides. Sic ergo d i c t u m

e l si vis, ideo utiqtie vis, qttia a Patre iraheris. Ideo < vosmeiipsos, > a i i Aposiolus, < l e n i a t e ; si e s t i s i n fidc, ipsi vos probate. A u non cognoscilis

vosmel-

371

G U I L L C L M I A B B A T I S S.

THEODOIUCI

37*

Ipsos, quia C l n istus i n vobis est? Nisi forte reprobi A credit. Nec ngvas ipse sibi fides confmgenao, sapit estis (// Cor. x m ) . > Quomodo autcm est Christus

ea, qu;e quasi carnafi ejus sensui magis conveniunt;

Jesus i n nobis? Uliqne per bonam voluntalem, quia

sed semper ea sapere a p p e t i l , qtiae vera sunt, ipsb)

pax hontinibus bonae v o l u i i l a l i s : volendo scilicet, u t

rationetn conquirens, et doctrinam c o a p u n s ;

babitet Christus per fidem i n cordibus nostris. V o -

de eis haesitans humana ea ratione dijudicando, sed

luntas eniin haec aliquantus j a m amor Christi est,

certa habens, fide et amore inhaerendo. I n quo l a -

sine quo fides i n Christum omnino esse non potest.

men l i t aliquando, u t sint q u i ftdem habeaht, q u a

Pia

namque fides sine spe et charilate esse non

potest.

Omnimoda

ergo bonne v o l o n u t i s

majorem

sigtium est omniir.oda? reprobationrs, et

obduratae

i n f i d e l i u t i s , s i c u l bona ejus conscientia

testimo-

tiemo habere possit; i n confessione ejus

parati dare animas suas, sicut Domino

absentia

majorem

nee

atlesUnte

nemo charitatem habet, quam u t a n i m a m

sctam ponat quis pro amicis suis (Joon.

xv): qui

i n credendo tamen, hoc est in c o g i u n d o ea quae fidei

n i u m est Domini fidele, quod sumus filii Dei et g r a liat adopUntis. C u r enim nou credis, o inffdeIis?,Uti-

sont, caiigant et laborant. Humani autem haec a n i m i

que quia non diligis. Non credis, qtiia non d i l i g i s ;

gravitas, et gravis i n f i r m i t a s , et m i r a caeciUs e a i . F a c i l l i m u m quippe et optabile etiam saepe muftis e s l .

non diligis, quia non credis. Neque enim alterum esse potest siue a f t e r o ; quia alterum pendet ex a l -

B

si necessitas vel occasio i n g r u e r i l , m o r i etiam p r o -

l e r o . Incipe diligere, boc est, age u t v e i i s ; et inci

pter fidem : quibus i n credendo, hoc est de eis quae

ples credere ; et U n l u m credes, quanttiin voles, boc

fidei sunt cogiiando, non facile est iosius fidei asse-

est, quantum diliges. V o l u n u s enim i u i t i u m amoris

qui p u r i u t e m .

4

est. A m o r siquidem vehemens voluntas cst. E t amor

Nec m i r t i m , cuin saepe etiain promptissime

c r e d i t i , suggerit f a c u l u t e m credendi. A carnali af-

mo-

r i a n t u r propter (Idero; quibus difticile nimis est v i -

fectioue accipe situilitudinem ad Patrem Deuro.

vere secundum fidero. Hiirc namque est, quod c u m

Credit se hoino majonnn a u c t o r i t a i i , et quod nnllo

ea quae fidei sunt i n S c r i p t u r i s , seu bistorialiler a u -

d i d i c i t experimento, patris et m a t r i s suae fflium se

d i u n t u r , seu moraliter a sanctis doctoribus t r a d u i i -

esse indubitanter t e n e t ; quia crediti patris et m a t r i s

l u r , seu i n mysteriis quibusque vel

sacramenlis

U n l i apud eum est a u c t o r i u s , u t eam nec refellere

t r a c u n t u r , nonnunquam quidem non

consentlente

v e l i t , q u i a d i l i g u n t u r ; nec possit, quia digni habenlur

sensu, nonnunquam vero etiam errante consensu, at

i n j u d i c i o diligcntis, quibus absque d u b i u t i o n e c r e -

pierisque etiam fidelibus t a m dilficulter et t a m s c r o *

dendttm videatur. Aroplcctere et t u gratiam clivinac

pulose accipiuntur, ea quae d i c u n t u r . I n f i r m i quippe

acroptionis, haeres Dei c l cohaeres C h r i s l i . Flecte

i u g e n i i , sed i n f i r m i o r i s fidei horoines animales, n o n

genua lua ad Patrero Doroini nostri Jesu C h r i s t i , ^ percipicntes, aut v i x percipientes ea quae Dei s u n t . < a quo omnis paternilas i n coeio c t i n l e r r a n o m i -

licet repiignante ratione fidei rationi et consuetudini

n a t i i r , > u t det t i b i < secunduni divitias gloriae snae,

humanae; saepe etiam nolentes,

virlutero corroborari per s p i r i t u i n ejus i n i n t e r i o r i

divinae potentiae m e t i u n t u r de i n f i r m i u t e senstts b u -

quasi i n f i n i u t e n x

i n corde*

roani, scu fidei suae, quasi suggerente natura bumana

(Ephe$. i n ) > l u o , et agnosce generis t u i d i g n i t a t e m ,

et sensti ejus, Deuro n i i posse, vel esse, vel agere,

ne degeiierero te comprobes pcr i n c r e d u i i u t c m .

nisi quod homo de eo v i d e i u r sibi posse intelligere,

Naro etsecundum generationem carnalem, abnegare

sacramenta fidei, sanclarum mysteria S c r i p l u r a r u m

pareiites gravis nalurae injuria est. Agnosce m a t r e m

figmenta

g r a t i a r o ; palieuter sustine u t te n u t r i a t i n sinu au-

fidei et v i r t u t i s , qtiicunque ille fticrit ad v i l a m prae-

ctoriiatis lacte simplicis hisioriae, e l i n h i a uberibus

destinatus, praeveutus a gratia, et sicut Paulus m i -

u t cito crescas. Crescere, proficere; decrescere vero,

sericordiain consecutns,

deficere est. Nec nasci, nec crescere secundum car-

elsi aliquando i n eis quae fidei sunt p a t i t u r aliquem

bomine,

habitare

Cbrisluro per

fidem

i n boc filia gratiae est. C r a t i a generat, g r a t i a lactat, gratia n u t r i t ac pro-

u t sit fidelis (/ T t m . i ) ,

carnis suae sensuin, nulluro prorsus praebet

nero, v o l u n u t i s e s t ; spiritualis vero n a t i v i u s et i n c r e i i i e n U spiritualia voluntalis s u n t . V o l u n U s vero

esse buroanaruro adinventionum. Porro v i r

D

assen*

suro, sed, s i c u l divinae a u c t o r i u t i s fideie ntancipiuro priroo o m n i siudio a n i m i subjicit se disciplinae fidei ejusquaediscilur; deinde o m n i pieiatis affectu a m b i t

v e b i t , et ad peffectum usque p e r d u c i t ; hac esl, u t

ad eam quae donatur : printo ad eam qitamjrevelat

c h a r i U s , i d est roagna et bene affecla'voluntas

caro et sanguis; deinde ad eam quaro non

fiat;

revelat

c b a r i u t e vero operante m u l t o dulcius o m n i affeclu

nisi Pater q u i est in coelis : p r i m o ad

carnali et multo certius, praesto fil S p i r i t u s ad t e s t i -

quam nox nocti i n d i c a t ; deinde ad verbum q u o d

m o n i u m perhibendum

filii

dies diei e r u c U t : satagitque discere non solum quod

D e i , qnam natura filiis h o m i n u m , quod s i n t fiiii pa-

creditur, sed etiam quibus contra inimicos fidei fidea

r e n t u m soorum. Qui vero c r e d i l , scire debet, q u i d

ipsa m u n i a t u r ; quo fiat fides ipsa u b i non est,

c r e d a t ; quo auctore, quo docente, quod c r e d i l cre-

firmeiur

filiis

gratiae, quod sint

scientiam,

coo-

u b i e s t : v i t a m etiam moresque c o a p u o s ,

dat. Q u i enim vere fidclis est et bonae voluntatis

ut quod c r e d i i u r , non solum credatur, sed et spere-

circa fidem, nequaquaro i n eis quae fidei sunt, q u i d

t u r et d i l i g a t u r ; et diligendo intelligaUir, et i n t e l l i -

credat e l i g i t ; sed sine o m n i r e i r a c u t i o n e et haesiu-

gendo d i l i g a t u r . Sic enim crcdiUis c u m Deo s p i r i t u s

tione, quidouid credendum i n d i c i t divina auctoritas,

rocretur

Spiriluro sancluro, gratia

gratiam,

Aijes

572

SPECULLM FIDEI.

374

i n i e l l e c i u m et afleclum pietalis, et iulellecujin anto- A rederaptionis; u t , sicat d i c i i Aposloliis, fiat ei Jesus ris, i n c a p t i v i i a t e m redigeutem omnein inicllectum

Christusa Deo Patre j u s t i t i a , sapienlia,et sanctincs-

i n obsequium C b r i s t i (// Cor. x ) , ut seciindum quod

t i o et rederaptio (/ Cor. 1). E h m i m tuuc Jam bena

scriptum e s t ,

itilelligelis

creditur, tunc de fide digne fidci cogitatur, quanivia

(/soi. v i ) , > q u i credit, amando inielligere mereaiur

non jaro laro cogilatur, quaro a g t l t i r ; quia quidquid

quod

fidei

crediL

c uisi

credideritis non

S i c u l c n i m o l i m priusquam v e n i r e l

fides, sub lege cuslodiebamur conclusi in eam

est, Spiritus sanclits i n anima illa actualiter-

fidera,

quodammodo operatur, cum aflectus fldei fervel i n

quae reveianda e r a l , et l u x paedagogus nosler f u i l i n

conscientia; i n inleUectu vero fulget illuminans gra-

C b r i s l o Jesu, u t ex fide justificaremur (Galat.

tia, et aflectus boni operis resplendet i n v i i a

i;i) :

at ubi v e n i l fides, j a m non sumus sub paedagogo, sed recepta adoplioue

l i i i o r u m inventi surous filii Dai,

Hclicla v e r o i n i n i t i o credendi auctoritaie duce» necesse esi perire de via justa ambulanles i n scnsu*

accepto i n cordibus nostris S p i r i t u Dei, i n quo cla-

carnis suae;

m a m n s : Abba, Pater (Rom.

l i u m saepius offendere : q u i etsi nou sic oflendunt u t

VHI) : sic etiam i n ipso

nonnullos vero. etiaro de numero lide-

teropore graliae, priusquain splendescere i u c i p i a i i n

cadant, non lamen sine aliquo vifae discrimins ev

cordibus nostris illtiminatio Evangelii glori.e C b r i s t i ,

sancti i n flde profectus detrimento, i n v e n i u n l u r per»

custodiri ei concludi babeiuus sub auctoritate ejus- ^ transitre. « Dicit enim insipiens in corde s u o : Nou dem Evangelii i n gratiam revelandam nobis tempore est Deus (Pia*. x m ) . > Alius vero d i c i t : « Quomodo i l l u m i n a n t i s nos misericordiac D sed

renunliantes a u c t o r i t a t i , dicimus e i ,

quod

et forsilan

susurrantes. F o r s i t a n , i n q u i u n t ^

m u l i e r i Samarilanae dicebant concives stii : « Quia

forsiian

jaro non propler tuam loquelain c r e d i m u s : ipsi enim

sic e s t ; forsitan non est. Forsitan a l i l e r f u i t , a l i t e r

audivimus, et scimus, quia hic est vere

s c r i p t u m e s t ; propter aliquid q u o d s c r i p t u m uon est.

niundi (Joan.

Salvaior

• I n t e r i m vero dum praeparalur ^ E t respicienle rationis j u d i c i o disparent o m n i a ,

et

i d est i n his quae fidei sunt cogitamlo,

integra quidem licel inveniatur fidei vestis, veilicata

intellectui locus suus agatur necesse est, u t i n cogi-

tameu sentilur e l coucussa. Siquidem et ratio vide-

credendo,

latione delur auctoritati magnus locus. I n eo efgo

t u r esse quae i m p u g n a t , e l ratio qttae repugnat: illn

quod nec sensu concipi, nec ulla valct ratione i n -

animalis et carnaliter sapiens, haec autem spiriiualis

terim investigari, obcdientissiine cedalur et credatur

et s p i r i t u a l i t e r dijudicaus o m n i a ; illa quasi de i n -

divinae a u c t o r i l a t i , sicuti est de Salvalore humanae

expertis haesitando, ba?c vero auctoritaii omnia sub-

dispensatioiiis evangeliea h i s l o r i a , et gestorum ejus,

dendo : insuper aegre ferendo i n aliqua sui parie

quae eis q u i lunc f u e r u n l , lunc facta sunt ad v i d e n -

aliquatenus sibi r c m venire i n d u b i u m ; cui ex au-

duro et ad credendum quod non videbant'; nobis a u -

cloritate divina et fide non ficta, non dubium t r i -

lem credenda indicuntur, quia sic facia sint, et per

b u i t assensum. Sed quid faciat creditus cum

ea credendum est quod et i l l i credebanL

Sed etsi

spiritus? Legit sibi evangelica t a m verba D o m i n i

i n corde ebuihre incipiunt sensutim carnalium l e n -

quam miracula, et i n omnibus veneratur et adorat

tationes, scandala fidei, trisles haesitaliones, et quae-

veritalis sancta vestigia. Requisitus Odera: c T u e s , *

stiones tenebrosae, quibus non l a m ex placito v o l u n -

i n q u i t , t Cbristus F i l i u s Dei (Malth.

Deo-

x v i ) ; > requisitus

l a l i s , quam ex incuria neglectae mentis, vel levitalc D a m e r e m : « T u scis, > inquit,«quia amo t e ; e l a n i m a u i naturalis de rationalitate fervoris, fidelis etiam a n i -

meam pono p r o le (Joan.

mos nonnunquam caligare s o l e l ; nullr melius a n i -

fidei

x x i ) . > E t cum cuncta qu;e

mus regendum se c r e d i l ct c o m r o i l t i t , quaro divinae

autem coiiflteatur ad s a i u t e m , ex regula auciorita •

sunt intrepido corde credat ad j u s t i l i a m , o r o

a u c t o r i t a t i ; scilicet qtiam divinitas i n tam eroinenli

t i s ; ab aure tamen cordis excutere non potest

c u l m i n e dignitalis c o u s t i i u i t ; et quaro verbo et s c r i -

tan et forsitan,

pto, et v i t a et morte sua nohis commendaverunt tot

cens s i b i , sed molestissime ferens ab aKquo animar

forsi-

susurrium tenlationis, non illud d i -

et l a n l i boroines Dei. I n qua cum pie e i h u m i l i t e r

sttae sensu dici s i b i . Gemit ergo ad verba A u o s l o l i ,

acqoiescilur, bene i b i e l quasi i n tuto requiescitur,

e t n i m i u m ipsesuspectusestsibi*« Vosmetipsos, > i i t -

donec per operatioiiem sancli Spirilus ipsa, sicut d i -

q u i l , < tenlaie si eslis i n fide; ipsi vosprobate. Annoii

inielleclum incipiat dare

cognoscitis vos ipsos, quia Christus Jesus in vobis

donec obliiteat fides, u l res

est, nisi forte reprobi estis?» (// Cor. x m . ) Et a l i b i :

c i l p r o p h c l a , experienlia a o d i i u i (Itai.

xxvm);

cajos praecessit fides, credentis illucescat auectui, u t

«Nemo loquens i n S p i r i l u satieto, dicitanathema Jesu

de fide Jesu C h r i s t i fiai i n corde ejus et cxempltim

(/ Cor. xn).>Cui cousiantisbimeripse subjtrogit: clino,

boinilitalis, c t inccolivuiii amoris, et sarramentiim

si quis non dili°it Domiiium Jesum C h r i s t u i n , sit ana-

575

376

G U I L L E L M I A B B A T I S S. THEODOBICI

leema niaranaiba (ICer.

x v i ) . » E i tamen i n o m n i b n s A quori ex parte esl, ctim lamen ratioclnalioni a n c t o -

bis ab occulto uescio quo conscieniiae excutere uon

r i t a i e m , et firiem ititerim scientiae Jubetur anlepo-

|K>lestactileutii m o r t i s , non quitlem transpungentero,

nere, tanquain c e r l i t u d i n i opinionem, et sapientiae

sed tameit pungentem; nonnunquam veronecpungeu-

hujos m u n d i s t u l t u m D e i : haesilat nonnnnquam e t

t e m , nec tamen recedentem. Mnltumque veretur, ne

p a l p i t a l , sed non usqne ad contradictionem; qjiia

Cbristus iesus i n aliqua sui parte non s i t , si q u i d sit

non tam ratio voluntatem, quam voluntas trahere

i n aliqua parte conscientiac suae, quod contra eum

videtur rationem ad fidem. Sicque a g i i n r , donec,

s i t : cum haec ipsa l i m o r i s et doloris anxietas verae

i l h i m i n a n l e gratia, incipiat aliquando boni sui fldea

fidei manifestum argumentum s i t . Non s e n t i l hoc,

capere inlellectum, spes appetiltim, cbaritas sensum.

nisi q u i p u g n a t ; et qui j a m quod credit a m a i , et t i -

I n t e r i i n vero fiunt haec i n homine atl i n a n i f e s u t t c -

met perdere quod jara t e n e t , q u i spiritualiter exa-

nctn i n f i r m i t a l i sure, u l ostendat et ipse se s i b i ; s i -

m i n a t u r : eui uou sufiicit comraunis cum m u l l i s con-

m u l eliam ut peccato vitiala natura ei nirais prona

soetudo assentienrii, e l professio confilendi : q u i

in senstira carnis suae a scrvilule carnis l i b e r e t u r ,

cxperfus j a m a l i q u i d , incipK scire quid desit s i b i .

et, operante

Quid autem tiraet i n hujtismodi, quid a u x i a i u r , q u i d

paulatim cogitandis

S p i r i t u sancto, per exercitia

pielatis

spiritualihus rebus et divinia

dolet nisi lides? S t a l u i t ergo se contra s e b o r a o D e i ; B conformctnr. Magni quippe exercitii esl, nec et ipse semetipsum spiritualiter examinans

dicit:

Quid est, o a n i m a , i n quo conturbas me? Non

sine

magno auxilio graliae Dei eflici potest, non accepta

fide

ralione, ahsque haesilatione, quod credendttm i n d i -

stas? Non credis? E t doo haec proponendo sibi c o n -

c i t u r , credere et araare, et atnore crediii ipsum c r e -

rerens, et agens secum, de utroque sibi respondeat

dere a m a r e : i n l a n t u m u l magnitudo amoris t o l l a t

cor s u u m . D i s c u t i l utrumque quid s i t , et invenit quia

scropulum suspicionis, cum i n flde eliam certa, s i -

fides voluntarius esl assensus menlis i n eis quae fidei

cut certa esse poiest fides, qttanriiu fides est, n o n

s u n t ; credcre vero cum assensu de eis

cogitare.

possit csse cognitio c e r t a ; nec alia, quam de q u a

Omnesque terminos fidei suae circumspiciens, et p u -

Apostoltis dicit : « Nunc cognosco ex parte (/

r a m sibi voluntalem i n corde, et assensum i n oris

x i u ) . » I n quo qui non r e c i p i l disciplinam, p e r i t c i t o

confessione, opera etiam Odei inveniens i n propo-

tle via graihc, et reducittir i n viam corruptar nalorae,

sito et

ad m a r t y r i i et mortis

e l efficitur animalis, qtii non percipit ea quae Dei

iiecessitatem, si forte ingrtteret; i u t e i i m de fide bene

sunt, et i n c i p i t male credere, i d est de firie male c o -

respondet s i b i . Cogitans deiude menlis suae s t a l u m ,

gitare. Cujtts cogitationibus, c u m arimiscet se is q u i

professione usque

Car.

q u a l i s s i t , cura rie fidc cogitat, invenit certuin q u i - Q leutat, aiifcrt noonunquam etiara fidem de cordo dem i n ea i i b e r i a r b i l r i i assensum i n lide, aliquid ejtis, et a b i l r e l r o , et fiunt novissima hominis i l i i u s u r o e n i n c o g i u t i o u e contra assensum. Idipsum vero pejora p r i o r i b u s . Eidem elenim i n servo Dei a d penes se discutiens q u i d s i t , quori sibi v e l i t , invenit

vexandum vel c r i h r a n d u m , vel etiara , si potest, a d

rationem ex obedientia Adei s i m p l i c i l e r ire i n assen-

perimendum, maxime i i n p e t i l i n i m i c u s ; quia noa

s u r o , et oroissa i n dubiis n a l u r a l i via ratiocinandi,

ignotum h a b e t , dcvoiam Deo conscieniiam in n u l l o

per viam gralia» incedentem oronia subdere aucto-

se pcriculosius d e j i c e r e , vel gravius

ritati.

qtiam i n eo quod faciei Dei faciem ejtis c o n c i i i a t ; i u

conlristare,

Comque mens a b d u c u a via naturae in viam gratiae

quo viara ad Denro habet devolio servi s u i , et v i a m

per aliam viaiti m i r a i u r se reduci i n regionein suain,

ad cor hominis coiisolatio vel gratia Doiniui Dei s u i ;

a p u n s tamcn se ad credenduro,

ex quo incentivuin ei fit otnnium bonorum s u o r u m ;

boc est de rebus

fidei curo siroplici assensu c o g i u n d u r o , v i m illico

in quo ei est consolaiio unica iaborum ac d o i o r u m

p a t i t u r recurrentis naturae,et scire volens ubi suum

suorom.

coromodet assensum, etiain contra voluntatem,rarioc i n a t u r contra a u c t o r i u t e m : licet e n i m simpliciter

Prirous siquidem accessus ad Deum est fides, d i cente Apostoio : c Accedenies ad Deum

irae, quo j u b e t u r a s s e i i t i i , laroen rationem respiciens, D oportel, quia e s l ; et

credere

inquircntibus se remunerator

quasi consuetam sibi v i a m r e q u i r i t . Nam etsi possi-

sit (Bebr.

b i l e est r a t i o n i i n cogitando de fide libramine j u d i c i i

turo, et fundaroentum nonorora operum. Nec v i r t u s

x i ) . » Fides enim radix est omniuro v i r t u -

omuia subdere a n c t o r i u t i , U m e n r a t i o n a l i t a t i e r i p i

est, quae non est ex fide; nec aediticaiio sed r u i n a ,

n o n potest vis vei motus naturalis r a t i o c i n a n d i .

exira fidei lundamentum. Propter quod antiqui ser-

Menti siquidero ad inquisitionem v e r i u t i s naturaliter

pentis malitia p r i m o bancradicero

semper tendenli, sicut finis solet esse qutercndi, i n -

hoc fundaraenlura seroper aggreditur

ventio ipsa v e r i u t i s , ad quam t e n d i t u r ; sic via ad

agens, si potest, u t fides vel o m n i n o non s i t , vel i m -

inveniendum solel esse ratiocinatio, qua v e r i u s i n -

p e r f e c u s i t , vel u t obscuretur i n ea sensus gratiae

v e a i t u r . Curo ergo fides ei i n d i c i t u r per a u c t o r i u -

illurainantis, vel subducatur ei adeps pinguediuis

i n t t c e r e ; prirao labefacure,

l e m , e t a fine se differri videt, quem sperabat, et

spiritualis. Ideo blaspbemus i l l e coluber e t i a m nunc

viaro i n t e r c l u d i , per quam incedere soiebaL

paradiso Dei non t i m e t i r r e p e r e ,

nisi

fideliura

menies

quod per banc dilalionem p r o m i t t i s i b i gauriel super

auentare, insibilara blasphemiaa, varias i n fide s u -

eminentem

certissiroe

spidones i n c a n u r e . Sed q u i j a m i n fide p r o f i c i t ,

inventuraro credens quod perfectum cst, cvacuato

sciat n o x i u m ejus capat, seroper meiius despicieiido.

scientiae c h a r i u t e m : i b i se

577

SPECIJLUM F I D E L

578

e s s e eonterendutn, q n n n i ari singnla e i respoiioenrio A men v i i l o suum adhibendum esl a n t l d o t u m .

Non

ipsa consnetudine colloqttii improbac malitiae robur

enim omnihus membris una coiiveuit medicina. Nou

addendum; quia non effugiel contagium veneni m o r -

sanat pedem, quod sanal c a p u i ; non vitia carnis,

t i f e r i , si n o n venenari oris pestiferum a se penitus

quod vitia animap. Tentatio enim carnis a&ictiones

renioverit aflflaliim. S n n l etenim duae i n bomine len-

carnis r e q u i r i t , et corporales labores; tenlatio vcro

u t i o n e s , seu v i t i a ex poBtia peccaii ipsi concreta n a -

animae, orationis, lectionis, medilationis,

lurae, concupiscentia

c a r n i s , hlasphemia S p i r i i u t ,

a u x i l i u m ; e l si qua s i i n i alia studi spiriiuahs. Pra^-

exposcii

e r quo p r i m o p r i m i s parentibus gcneris humani i n -

cipue autem fidei p u r i l a t e m non assequiiiir, nisi vera

t m i l a u est a serpcnte v e t i t i c i b i concupiscentia, et

e l profunda humilitas cordis, et rievotio pia, e l per-

blasphemia i n Detim, dicente iffo ad mulierem:«Cur

vigilis inslantia orationis. Oranrium ergo sa*pe est,

pnecepit vobis Deiis ne comederctis de l i g n o , quod

ac dicendnm : « Domine,

e s l i n medio paradisi ? Sciebat e n l m , quia qua die

x v i i ) . > Nam saepe etiam q u i i n ea p r o f i c i i , si nou

comederitis,

babeat arijuvantem g r a l i a m , moleslam p a t i t u r natti-

e r i l i s sicut d i i (Cen.

111). > His enim

auge nohis lidem

(Luc.

verbis e l credenti m u l i e r i , Deum i n liominem fttisse

r a m . Ralionalitas

i n v i d u m , facile persuasnm e s l ; et mttlier per serpen-

inquiela et improba, ubi raiiocinandi hahel facuha-

e n i m , sicut riictum est, in seipsa

t e m , e l v i r p e r mtilierem ad riivinj praecepli t r a n s - I * t e m , fidem saepius aggreditur, etsi non sttidio congressionem per concupiscentiam cibi v e l i l i impulstis

I r a d i c e n d i ; non u l i l l i velit occurrere sed quasi illam

e s i . I n quibus cum tota lunc esset, tota peccavit h u -

sibi occurrere. Nam sicutsoletagerein rebtts httmanis

mana n a t o r a . E t idcirco ex lunc concttpiscente carne

bumana r a t i o , quasi per mediam credettrii necessita-

adversus s p i r i t u m , et s p i r i t u adverstis carnem, factus

lem i r r u m p e r e u i t i t u r in r e r u m d i v i n a r u m cognitio-

est impoiens sui homo venundattis sttb peccalo, con-

n e m : sed Ianquamaiiundeascendens,offeiidiI,

eupisceus saepe qtiae non v u h , etcogitans etiam saepe

g i i , l a b i i o r , donec revertatur ad ositum (idei; ad eum

impin-

de Deo, quae non v u l t ; m a x i m e incentoribus malorum

q u i d i x i l , « Ego s u m o s i i u m (Joan.

b o r u m s p i r i t u blasphemiae

sub j u g o divinae auctorilatis, quanto humifitts, lanlo

et s p i r i t u fornicaliotiis

intniinetitibus. F o r n i c a t i o vero et blasphemia

inter

x ) : i et humiliata

securius i n g r e d i a t u r . Sed i n aliis non s e n l i l t e n l a -

o m n e s l e n t a t i o n t i m pesles hoc insigne mali habere

lionem ncghgemiae magniludo, i n aliis ralionis lie-

v i d e o i u r , u t raiionis tantum j t i d i c i o , et cogitationis

belttdo, i n aliis illtiminatae llriei concepta certiltido.

e x e r c i t i o rcluctaiitibtts fortius oblucteiilur et i m m i -

Negligenli enim et hebeti snfllcit i n t e r i m flries a

n e a n t , factlius vcl effugiantur a fngientibus, vel a

carne e l sanguine reveiata, nec t e u t a l u r , qnia nec

conlemnentibtts superenttir. Unde Aposiolus : « F u - ^ spiritualiler e x a m i n a t u r ; ouando stiflicit ei vel congite, a i l , ibrnicaiionem (/ Cor. v i ) . > Fugienda enim

suetudo assentienrii, vel professio confitendi,, n e -

e s i , vei coniemnenda omnis omnino ejus

scienli uliqtie q u i d sit fides : quoJ si sciret, daret

memoria,

o i i n e saliem sub occasione reluctanlis polltialur con-

certe operam

scientia recordautis, cum ad cogitatus vel levissimi

riem est fldes, quam revelat caro et sanguis; altera,

e o n t a c i u m s t a i i m moveatur naturalis ille carnis p r u -

quam revelat Paier qitr esi i n ccelis. A l i e r a , e i non

riius.

De blasphemia v e r o t e n t a n i i diaboioac d i c e n l i :

« l l a r e omnia t i b i d a b o , si procidens adoraveris (Maitk.

me

i v ) , > nonnisi scutum veritalis vel auclorila-

allera.

inlelligere quod c r e d i l . Altera s i q u i -

Eadem

fides,

seri aller affectus. l l l a docei

quid s i i c r e r i e n d u m ; ista firiei suum suggerit

iulel-

lectum, et plenam iniellectus eiymologiam, cum q u i

tts doctor verilalis opposuil, dicens : « S c r i p i u m e s t :

credii intus in affectu cordis legit quod credit. Hla

D o m i n o m Deum t u u m adorabis, et i l l i soli servies

paedagogus e s t , i u i o r vel aucior humanae

( i t i d . ) . > Sed e i i n libro Hegum

t a t i s ; ista vero ipsa esl hsereditas et perfectio l i b e r -

cum

blasphema-

iuflrmi-

r c o l D o m i n u m ptieri regts A s s y r i o n u n , mandavit stiis

l a t i s . Illa v e r o t o l e r a t negligentes, nec e x c l u i l i i he-

Ezeehias, dicens : « Ne

beies,

respondeaiis

eis (/

Heg.

formarn

omnibus praeferens v e r i i a t i s ;

ista

non stiscipil nisi s p i r i t u ferventes, Domtito servien-

XVIIf). >

N o n enitn respondendum esl aliquateuns s p i r i l u i ry ies, habentes illuminatos ocolos cordis. Non aiitem hebetes hos dicimus, siinplices fiiios Dei, cttin qttibus vel cohoquendum cum eo, sed t a i i l u m

bbsphemiae,

scntum ei ildei opponendum : cujusviruleitta malitia

c r e b r o cjus sermociualio s i l : q t i o n i m p r o p r i t i m esi

q u i d q u i d a t i u l e r i s , polluere n i l i i u r ; nec agit ut r e -

m e r i t a m et singularis g r a l i a , q u i fidem accipere me-

sponriendo ei s a t i s f l a i : ad boc t a n t u m a m h i l , u i vel

r e n i u r reveianle Deo; non eam soiam quam revdat

eoetrtstei conscientiam credeniis, vei c o r r u i i i p a i i n

caro et sanguis, sed i l i a m e l i a m ouain revelat Pater

aliqoo fidei p u r i l a l e m .

q u i esi i n ccelis: docibiles Dei et absque o m n i verbn-

G e m i n o r u m v e r o m a l o r u m h o r u m alterum s i i m u -

r u m , s i v e c o g i l a i i o n u m discepiantiamsirepitu a san-

ids c a r n i s est, alterum animae; u t r u m q u e circa d e -

cto S p i r i i u disceules.-ad qtioddocenduin, si non adsil

sidesquasi

ipse S p i r i l u s et

naturale c o m m o n i l o r i u m , ab eo, sicut

otetom est, trahens o r i g i n e t n , q u i ex

incantalione

strepeiites

docenti et

raiionum

riiscenli,

rieflciunl

ratiocinaiiones,

per-

Htijusinorii

eolobri a n t i q u i esse s i c u l Deus c o n c u p i v i i ; slatimqtie

eniin non negligeuies, sed s i m p i i c i i e r et s i n g i i l a r i t e r

I r a d i t u s i n concupisceniiain carnis suae, semetipsum

strenui sunt i n fide et prudentes : nec

e r o b u i i , legens eas corporis paries qtias

tegmine

non cgentes benc creaverat q u i creavit. U t r i q u e t a -

i n silentio

suo liebetes atstimandi s u n l , sed i n eo qoori acceperunl

singulariter sapicntes : quia scntiunt de Do-

1

379

G U I L L E L M I ABUATLS S. THEODORICI

389

m i i i o in bonitaie, et s e n l i u n l scnsu amoris quidquid A per cogiiiiionem o r i a i u r , e l fides iiidem i n a m o r e per coguitionem s o l i d e l u r : i n u n t u m n t , s i c u l j a i u ile Deo c r e d i i n i ; e i sapii eis quod s e n i i u n i : e i u b i lassescunl e l defic.iuni ratiocinationes, ipsi c u r r u n l ;

supra d i c l u m est, fidei cognitio, et snes, e i atuor,

ei quia ambulaui simpliciter, a m b u l a n l confidenler.

licet i n l e l l i g a n t u r iria quaedajn i n ipsa fide dividua,

Non euim i n c u r r i b u s iiigeniorum suorura, vel i n eqtiis

i n v i r i u t e iamen fidei ipsius quodaro conjuncliouis

liduciae

hiimanae, sed i n nomine Doroinj. Non i n

l i t c r a t u r a : i n poienliis D o m i n i , et i t i j u s i i l i a

ejus

argumenlo ex Iribus una fial, i n scnsu credcnlis, sperandaruro r e r u m substanlia i n d i v i d u a , cum quod

soiius. N i b i i enim dijudicantes i n fide, n i b i l discer-

crediiur

neuies, omne raliouis suas j u d i c i u m S p i r i l u sancio

c o g n o s c i t u r , ex cogniiionC boni sui s p e r a t u r ; e l

credendo eiiam c o g n o s c i t u r ; quod vero

j u g i t e r i l l u m i n a n d u m oflerenies, e i dirigeuies o m -

speratum e l cogniiuro a m a i u r . Quod de lide, spe, et

nem suum sensum i n fidei assensuro; spirituales ejns

cbaritate, seroper debet esse fideli auitiiae i n flde,

fruclus d u l c i l e r c a p i u n l e i confidenier. Senliuniqoe

u r a e n j p s i nonseroper essepossil i u i m e l l e c t u . Islae

de Domino i u bonitaie (Sap.

enim

speciales

cordis quaerunt i i l u m ; e i i u v e n i i u r ab bis, qtiia non

robur

ejus

t e i i l a n l i l l u m ; apparet autem eis, quouiam fidem habenl in i i l i i m ; impleiurque i n eis quod p r o d i s c i -

crebrius PsalmisU

i ) , quia siroplicitaie

sunt

aniutau v i r t u l e s , i n quibus

orone consisliL

Ilaec ossa,

dequibus

coramemorat; quae < cusiodit

ptilis P a l r c i n orans d i c i t Dorainus icsus Cbrislus.

Doroinus i n s a n d i s suis (Ptalm. x x x m ) . i Quae cuiu ad invjcem coojungiintur fit ex eis t unuro os, quod

c Et l i i coguoverunt vere, quia a te e x i v i .

non conlerelur (Exod.

(Joan.

x v n ) . > Quomodo cognoverunt? Seqtiitur. < £ t credi-

x n ; Nnm.

t x ; Joan. x i x ) . >

Ilaccest perfeciio fidci i n bac v i u , de quo a l i b i d i c i i :

d c r u i i i , quia l u me m i s i s t i . > Utique ideo cogooverunt

c Non esl occuliatum os ineuin a ie, quod fecisti i i t

v e r e , quia

occitlto (Ptaim.

credideruut vere. Hebeies vero sunt

c x x x v i u ) . > Divisa vero ab i n v i c e t i i

qoi n a i u r a l i i e r nec i n i e l l i g u n i ,

facile c o i i i i i r b a n i u r , e i aoimani c o i i l u r b a n i vaide ;

nec intelligere possunt: alii quos ad inielligendtim fa-

c l vel c o i i f r i n g u n l u r , e t e x p r o b r a n t nobis i n i m i c i

circa iidero a l i i ,

c i l i u t i comparandae d i g n u m pigetoperam dare, cura

n o s t r i : vel dissipaniur, et secus infernuni nos c o u -

possint. Nequaqtiam vero simplicem simpliciier cre-

s l i l u u n L Quilnis

tientem exlollimus, qnasi ad depressionem spiritualis

caeterae animae aflecliones; e l ipsae ab ossibus r o b u r ,

cum

adliaereul

carnes,

id

est

e x a r o i n a l o r i s : q u i si non sit scrutalor roajesutis, sed

et ossa ab eis t r a l i u i i l salubris succum pinguedinis;

aemuiator pielatis.et i m i u i o r s i m p l i c i u t i s , lentaUo-

et fil eucrasis, id ebi bona complexio auimae. St

num laqueoi non soium illaesus evadit, sed etiam i

vero solvuniur ab iuvicem. et carnes defluenles i n

g n i f i c e i n e i s e r u d i l u s p r o f i c i l . Quorum aiia g r a i i a e s i . Q semetipsis Ubescunt, e i morieniia o*sa, fides sine operibus, spes sine consolatione d i l a i i o n i s , c b a r i u s A i i u d eniin esi babere siroplicero fidero, e i fruc ius

ejus

simpiiciter i n corde capere s u a v i l a i e r o :

a i i u d inieliigere

quod c r e d i l u r , et paratuin esse

sine dulcedine pietalis, i n semeiipsis s i c u l c r e m i u m arescunl. Cum ergo carnes ossibus adbaerenl, bene c t

r a l i o u e m . Siroplex

cnm ossibus, et cum caruibus a g i t u r , quia et carnes

fides sapii, scd nou i u c e t ; et est a t e n u t i o n i b n s

ex ossium robore solidanlur, c i jssaa carnibus n u -

seroper ad reddeuduin de

fide

rerootior. Haec auiem etsi nonnunquaro cura labore

I r i u n l u r . Quod si o s c a r n i adbaerel, sicut qtiodam loco

sapii, lucel u r o e n , et est eonlra tentaiiones t u t i o r .

idem prophela deploral dicens, < Adbaesii os inetim

L i c e t enim pedeienlim. i u fide proficiat, habitantem

carni meae (Paalm.

per fidem gereus i u corde C h r i s t u m , quaecunque

lotum caro h l . Hoc est, si fidei conformantur affec-

c i ) ; > mollescit

i n caniero, et

fidei sunt, ceria leneiscienlia acclainanle conscien^

tiones aniuiae, bomo ilie s p i r i t u v i v i t , s p i r i l u

t i a , et eam

ambulat, e l quasi ioltis spiriitis e s i ; si vero s p i r i -

fideio

firmissimo

fovei ampiexu qitatn

et

ei revelavit caro et sanguis, et ad eam suspirai, c t

iuales illae virttites resolvuntur i n affeciiones

c n m ei datur, suaviter i n ea r e s p i r a l , quaro revelal

nales, l o i u m caro fll, et

car-

Paler q u i est i n coelis. E i licet sanclae siinplicitaiis

c Non perinancbtt spiriius meus i n liomine i s t o ,

d i c i l u r . de illo homiue,

coropendio saepe a siroplici praevenilur, ipse u r o e u 0 quia caro esl (Genet. vi) Nulrienda ergo est suis ahmemis fides, s p i r i l u a l i a fonte gratiae, q u i omnibus paiet, non r e p e l i i i u r . Aliquando eniin de

roaledictione

Adae i u doloribus

huic e x a m i n a i o r i , et anie oronia s p i r i l u h u i n i l i l a t t s

laborans s i b i , i n spinis ct i r i b u i i s terrae suae, i n

Deo aflicienda, donec piae dovoiioui apparere i n c i -

t e n u t i o n i b u s corruptae nauraesuae, i n sudore ' u l -

piat jpsa speratarum suhsUiilia r e r u i n : u t f e r v o r

tus suJ vescitur pane s u o ;

aliquando d u m nescit,

sicutJacob invenit benedictiones

D o m i n i i n agro

r a i u r a l i s rationalilaUs, s i c u i j a m d i c t u m est, operanle gralia v e r U l u r i n fervorem amoris, et i m p o r -

cordis s u i . Non enim inanis esse potesl labor e x e r -

tuna raliocinaiio efliciatur pia coniempiatio, scientia

c i t i i spiriiualis in fide fideliter expensus : nec doior

i n v e n t i , gaudiuro fruendi. Interitn vero dum exerce-

dilaiionis suo pdtest defraudari prsemio pietaii i m -

t u r , dum e r u d i i u r n a l u r a , et doceiur qnid valeai

pensus. Saepe enim adest Adei laboranti i l l u m i n a n s

sine g r a t i a , e l si raiione raiionalitaiis

g r a t i a ; et sic quasi i n transpuncio i n f e r i ei i n v i s i -

naiuralem, ne tisque ad contradicuonem e b u i l i a i ,

fervomn

b i l i u m cognitiouem et spem, et i n cognHione c t spe

cobibetnus, u t iamen non ferveat quod fervel, v i x

amorem, u t sine ullo lemporis intervallo et senstts

eflicimus, u i seientiae naturalis appetilus scrupulose

distinclioiie, continuo c l amor cx fidc, spe mpdianie,

aliquatcnus non suspiciat ad crcdendum, qtio a t t i i i -

5S1

rtm.

SPECULUM

7M>

gere e i n o i i Heet sensn aKqtto vel ratienisvet c o r - A d l u s p i r i t n a i l Intelfefiii ipso S p i r i l u sancto pr;cduce poris a d dtseotiendum. Sed

ne t i m e a s , serve D e i ;

investiganda ; de q u i b u s . d i c i t Apostolus. < Ut n o i u m

non m o v e a n t u r pedes t o i , non effundantur gressus.

facerei nobis sacramenium voluutaiissuae (Ephes. i ) »

sapieniiam r e -

Occnltnm e n i m vohintatis Dci et altissimum e s t , e i

q u i r o n t . T u v e r o amplectere C h r i s t u m c r u c i f i x u m ,

InOdeles signa p e t u n t ; baesiUntes

o m i i i i t m sacramentorum sacramentum; quod nptuti:

predestinatis ad r u i n a m scandalum, sapientibus i n

facit seciindum bontim p l a c i l t t m suum , quihus v n t t ,

oculis suis s t n l t i t i a m , sed vocalis omnibus et j u s l i -

et sicut v u l t : quod sicut

fleandis,

qnodamdivino revelat ei q u i dohanie ipso digntis est.

Dei s a p i e n t i a m , et

Dei v i r t u i e m ; quia

divintim esi, sic

modo

quod s l u l l u m est Dei, sapieniins, et quod i n f i r m u m ,

Quin potins non d i v i n u m , sed Deus e s l , quia

fortios est omnibus bominibus (/ Cor.

esl Spirflus s a n c l u s , q n i snbstantialis Dei voluntas

i ) . Si sen-

ipse

sum c a r n i s consulis, s t u l t u m v i d e t u r et i n f i r m o m :

est. Haec e n i m est voluntas D c i , qua facit omnia

si autem c n m Apostolo sensum

Christi habueris,

quae v u l t Detis, de qno s c r i p t u m est. < Omnia qnae-

iutelliges V e r b u m Dei summam

esse s a p i e n t i a m ,

crmqne voluit Domiuus fecit (Psal.

voltintas ei i n quo fit i n n o t e s c i l , nec innotescil a l i b i

n t quia carnales quique per carnis prudentiam per t i n g e r e non valebanl ad sapientiam Dei, per s t u l i i -

cxxxiv). »Ipse

ergo Spirittis s a n c t u s , ei c u i se i n f u n d i t , ipsa Dei

sed s t u l i i t r a m bujus sapientiae esse carnem V e r b i ;

De

sacramento

quoque

(Joan.

corporis et sangui-

Temporalibus

enim assueli,

temporalibus

sumus

nis s u i scandalizatis, < Spiritus e s i , i u q u i t , q u i v i -

p u r g a n d i ; nec p u r g a t i m e r e b i m u r aeiernorum c o n -

v r f i c a t : caro autem non prodest quidquam

templalionem, nisi purgandi temporalibus adhibue-

(Joan.

rimus

S p i r i i u s , s i c u t v u l t ; consliluens sacramenU

sunt, et U m e n per p r i m i t i a s Spiritus praeferunt p r i -

fidei,

fidem.

Temporalia vero haec et t r a n s i i o r i a

v i ) . » Omnia e n i m haec operatur unus atque idem t l i a u t s i n t sacrae r e i signa corporalia et visibilia ,

mitias aeternorum : e l u i r i q u e c o n g r u u n t , et p r o -

sicut m b a p t i s m o , sicui i n sacramento

corporis et

m i t t e n t i fidei, et implcndae v e r i u t i , c i m o r l a l i l a i i

sanguinis Domini ; aiia ut sint i a n l u m sacra recou-

nostric, et x t e r n i l a t i futurcc. Quod potissimum in pcr-

s

C I L L E L M l A B B A T I S S.

m

THEODORICI

984

sou* inediatoris elucet nobis, qoi in seipto manent A gatl» tervierunt, ei saerameau etrum servluat, et Deus aeieruus, i u teinpore esl bomo f a c t u s , u t per

fldes ipsa ad aeternorum scilicet

lemporalem e l aeteruum a lemporalibus ad aeterna

Porro iramunda aniraa, i m p u r a conscieutia,

trauseamus. I d e o , t i c u i dietum e s i

corpns D o m i n i

busanirous, curipsa j a c l a n t i a , merito ab i n q u i t i l i o a o

inandnaamus , et sanguinem bibimus c o r p o r a l i l e r ,

divinorum tacramentorum vel m y s i e r i o r u m a r c e t u r

sed reficimur s p i r i t u a l i t e r ; corporaliier i a b a p t i t m o

quia S p i r i l u t ditciplinae eflugiei fictura, nec

l a v a m t i r , sed s p i r i l i i i i l i t e r p u r i t i c a m u r . Sm e n i m

U b i t i n cerpore t u b d i i o peccaiis, et i n inalivorant

9

contempiatieoeiu. super-

babi-

quibusdaru Cbrisliauae p i e u t i s rudimentis p a u l a i l m

aniroam non i n t r o t n i t sapientia (Sap. i.)

erudiendus e r a l fldei nostras assensus: i n quo c u m

auiem p i e u s , fidelis amor, et pura conscienlla, t i m -

nou tenianiits Dominum Deum n o s t r u m , sed s i m -

plices

pliciter et fldeliter credimus c u m eo s p i r i t u m n o -

reuler f u g i u n t , provocantur a S p i r i u i saucto;

s t r u m , e l ipse i n c i p i l nobis credere seipsam, u t

quodammodo a l l r u h u n l u r ad baec requirenda. A m a n t

j a m uon simus de i i l i s , de quibus l e g i i u r i n E v a a -

• l e u i m , et ideo qaaerunt c u m qaaerunt; et ut ara-

gelio

pliut aroent,

9

quia credebant

credebai eis (Joan.

i n J e s u m , ipse v e r o non se

u) : abusive quippe d i c i u m de

ma,

filii

Baroilia

Dci et pauperes s p i r i i u , et cum r e v e -

cum

quaerunt. T u e r g o , o

in

fide

tua

naturae

fidelit

et

aai-

trepidanli

innon

illis e s i , quia credebaut i u e u m , quem non dilige»

geruutur occultiora m y s l e r i a ;

aude et d i c ,

sequendi. Quomodo

bant. Creriere enim i n eutp, amando i n eum ire est.

studio o c c t i r r e n d i , sed amore

l l i i vero C b r i s i u m euin esse c r e d e b a n t , sed non

fiunl

Sicut C b r i t t u m diligebani. Nec

i s u f Quaestio t u a , o r a t i o tua s i t , a m o r s i t ,

ipse eis se crede-

pielas s i t , et buroile d e t i d e r i u i n ; non i n soblimibiie

bat q u o r u m mierioribua o c o l i t Judicio quo no*

acmlaiia Dei majesutero, sed i n salularibut Dei

v e r a i ipse, i n ea f o r m a , i n qua nequaquam

potetl

s a l u u r i u m nostrorum quaerens s a l u i e m : el r e t p o n -

non

appa-

debat tibi

omni

Paracletus, quem ego m i t U r o vobis a P a i r e ; i l i o

diligi a

rebaL

Primo

q u i b u t potest ergo

retractatione vel r u m debemut

fidei

v i d e r i , non

i n rcbus Dei

haesitatione,

abtque

t i m p l i c e m et

po-

assensum : deinde ad i n l e l l i -

genda quae c r e d i m u t cum o m n i obtervatione obetlieniia

mandaiorum

Dei

credere

et

deberous

m a g n i c o n t i l i i angelut. t Cum v e n c r i i

suggerel vobis omnia , et docebit vos onitiem v e r i tatem (Joan.

i i v . ) » Nemo eniro < scit, quae sirot b o -

m i n i s , nisi spirilus hoiniuis q u i i n ipso e s l ; i U e t quae sunt D e i ,

ueino c o g n o v i t , nisi Spiritus Dei

S p i r i i u i sancto totitro spirituro nostrum et i n l e l -

(/ Cor. I I . ) > Festina ergo particept esse S p i r i l u s

l e c t u m ; non tara arobietitis conatu r a i i o u i s , qtiam

sancti. Adest cuui i n v o c a l u r ; nec nisi jaro a d s i t .

affeclu p i i ac siroplicis arooris. Sicque plus studiis Q iuvocatur. Cumque invocatut v e n i l , i n abundauiia humillimae p i e u i i s , quaro viribus poronlis i n g e u i i ,

v e n i l beuediclionis Dei. F l u m i n i s iropelus est, be-

promerebintur, u l i n c i p i a l se credere nobis Jesut,

iificans civitateni Dei. E t c u m venerit, si te i n v o -

cum illuminanie graiia inieiieciuro rationis,

nerit hnmilero et q u i e t u m , et irementem

terroonea

D e i , requiescet super t e ; et revelabit

tibi, quod

fidei

assensus eflicielur amoris s e n s u t ; q u i ad sacramentum

cognoscendttro

vobinUlis,

aufert Deut Pater a sapientibut e t p r u d e n l i b u t b u -

exlcrioribus

sacramenlis.

j u s taecoli; et iilucest:ere i i b i iitcipient ea quae p o -

Quorum lamen sarrosancu reJigione

Jaro non babeal

opus

inurnae

Dei

quandiu b i c

t u i sapieniia discipulis i n terra d i c e r e ; sed i l l i n o o

v i v i m r , reiigantur exteriora nostra, e i per ea i n i e -

poterant portare, donec veniret Spiritus v e r i u t i s ,

riora noslra, ne i n aliena d i f l l u a n l ; propter quod

qui doceret eos omnem

et religio a religando nomen accepit.

pienda vel discenda, frustra lioc exspecutur ab o r e

v e r i u t e m . I n qua p e r c i -

sacramenlo-

cujusvis bominis, qtiod percipi non p o t u i t , vel d i s c i ,

r o m formis cohibendi eramus et c o m i n e n d i , et cor-

ex lingua ipsius v e r i u t i s . Sicut euim ipsa V e r i t a e

poralium

dicit < Spiriius est Deus (Joan.

Naro i n corpore posili corporalibtis sacramentoruro

corporalibus formis

obedienlia instituenlis sapienliae Dei

ex

commouenrik

iv). >

E t sicut nece&se est eot q u i adoram

eum,

in

e i ad interiorero eorum g r a l i a m , et siguificala i n t e - 0 s p i r i i u et veritaie a d o r a r e ; sic scire eum vel c o gnoscere desideraniibus, nonnisi i n S p i r i t u sattcio r i o r a , exlerioribus eorum significaiionibut re\ocandi. i C g r o t i quippe sumus, de corruptione na-

intelleclum fidei, e i ptirae ac ntidae illitis v e r i u t i a

lurae languentes, et sanilalem desiderare

sensuro expedil quaerere. I n lenebris enim et i g n o -

debemtis.

i E g r i i u d o noslra m i i t a b i l i u s noslrae morlalitatis esi;

ranlia vitae bujus, pauperibus s p i r i l u ipse esl Ittiuen

medicina qua biuc illuc I r a n s i l u r , mediaioris

i l l u m i n a n s ; ipse

est.

trabens c h a r i u s ; ipse

afficiens

Fi«les aulcro inaxiroe est reruro temporaliter pro

suavitas; ipse hominis ad Deum accessus;

nobis geslarum, per quam corda nostra itiundaulur,

amor a m a n t i s ; ipse d e v o l i o ;

ipse nietas. Ipse ex

u t ad aeterna non credenda, sed

fide in fidem revelat

Dei j u s l i l i a m ; c t i m

intelligenda, ido-

nea invenianinr. In qua si lideliter nos aginius, et fides

meretur v e r i u i e r o : et inuiabililas i r a n s i l ad

fidelihus

ipse

pro gratia dal g r a l i a m , pro fide audilus fidetn i l l u m i n a u m . Sttnt, a i t A|tosiolus, quidam < forroam

creditae rei incouirouiabilem aeierniutem. Hic ergo

quidem pieiatis habenies; v i r t u i e m vero

quandiu purgamur, suam sacramenlrs

tes. i (// T i m . m . ) Forma quidem fldei, quae v e r b i s

damus reverentiara, ipsis vero r e b u t

rerura r e d fidem,

u t bis

purgati ei adjmi proficiamtis ad ea, qttibus c l

res

abnegan-

et ecclesiasticae disciplinae instiiutis tradi potesi h o m i n i b t i t ab bominibus, i n a t t e n t u bonae voluntatia

585

SPEOJUJM

FIDEL

586

pnesloesi emntbus homtnibos: cum adhuc Yidct i n A bens gratiani ad amicos, patienliam eom bentgnispecotdet bomo;

i n aenigraate,

e l i n imagme p e r t r a i i s i t

i n speculo, a quo e r u d i m u r ; et i n obscu-

r i d r e aenigtiiate, i t i qtto e x e r c e m u r ;

e l i n simplici

l a t e ad inimieos, ad qaoscunque

quod s i b i

vero pielas, ipsa veritas, nonnisi a S p i r i l u sanclo

i n q o a n i u m potesl,

t r a d i i u r ant d o c e l u r ; nec nisi digito Dei iiietiti i n -

fieri.

s c r i b i t u r . Credo ergo i n d u b i t a n t e r sanctam T r i n i Patrem, el Filium e l

S p i r i l u m sanctum,

fieri

n o i u e r i t , omnibusque faceve v u l l , quaecunque

ab aliis s i b i vult qaam

Rursumque ex bae sapientia scienUanV,

s e r e r m i i t i sapienie suo sutuina sapiemia, non e a m ,

unius substantiae, iuseparabili aequalilate d i v i n n m

quae vana bttjus m u n d i s e c l a l u r ;

habere u n i l a t e m : ideoqtie, non tres esse deo9, sed

fidei,

unum

filiorum

D e t u n ; Deum atitem factum homiiiem p r o

benelietm-

iegem Hlam naturaiein, qtta n e m i n i facere vult,

e i e v i d e n t i imagine, i t i qua dulcius a f f i c i m u r : ipsa

talem,

potest

t i a m , ad omnes omnino bomines benevoleuiiam, et

sed quae servR

in qtia stamus, e l g l o r i a m u r i n spe Dei. Scienlia

gloriae

vero baec modus qtiidam est

nobis a d sanandum stipcrbiae noslrae t u m o r e i n s i i m -

vel habittis meutis, ad sitscipienda ea, quae proprie

m u m m e d i c a m e n i u m , ad redempiionem noslram et

Adei s u i i i ; eas

solvenda

inferuntur per sensus suos, sive alienos, vel stti sen»

cisse

peccata

noslra a l l u m s a c r a m e n t t i i n , fe-

m i r a c u l a , et a m o r t u i s surrexisse.

scihcet res quae sensibiliter

maiti

Si sejs B t i e n t i s , vel alterius i i a r r a m i s sive seribeiitis, s i c u t

q u i d s i t oniiiipotenlia , crede de o m n i p o l f n l e , quia

s u n l facla Domiui temporalia, ltisloricn cogniiiona

p o t a i l ; si sapis quid sit s u m m u i n b o n u n i , suinina

i l l a l a ; uativitas e'»us, passio, r e s u r r e c t i o , ascensio

bonttas, u b i lanta ftril necessilas p e r d i t o r u m , crede

ejus, pairata i n t e r homiues m i r a c u l a . O u o r i i m co-

de

gitiiioiieni non invenit r a l i o hoinini» penes se, sieat

suiiiiito bouo, qoia v o l u i t • si

potes

cogiiare,

q u i d i n muitdo egeril huiniliala d i v i n i t a s , s e u l i de

tiivenii divina quaelihet e i aeterna : s.td quolihet ge*

D o m i n o i u bonitale, qtiomodo Deum suutn boc optts

nere discendi suscipit, seu videudo, seti audieiido,

d e c u i t . P r i t n o , c i i m i u cattsa salulis humanas P a i e r

seu legettdo, qtiasi alinnde a d v e u l i i i a . Sleiili * i q u i -

F i l i o , v e l ipse sibi F i l i u s nou pepercit, i u forma sua

dem ad aeteniiialem creatae, u l ejus per i n i e l l i ^ e n -

s u i n m u m bonum mundo i i i u o t u i l , e l Deum

diligere

liam s i l capax, per f r u i l i o n e m paniceps, qtiali n a -

s i c u l diligendus est, h o m i u e m perdocuit.

DiligenS

t u r a l i qttadam aflinitale conjuncta

v i d e u t u r , quae

e n i m homiiietn qttodaminodo usque ad cotitemptuin

aelerna sutu ac d i v i u a , i n l a i i i i i u i , u i elsi siotidior

s u i , d o c u i i hominein Deum d i l i g e i e usque ad c o n -

fitcu

t e i u p t u m s u i , q u i nesciebat

p r i v e i n r appetitii. Nam eisi invisibil a forte t ogilare

miser diiigere

nisi

se-

forle

fuerit ex v i i i o , iitiiiqtiam tamen e o r n m

metipsum etiam usque ad conlemptum Dei. E l haec Q non p o t e r i l , sic lanien eorum c o g i j i i o r a i i o u i h u est pietas, liic est proprius Dei c u l i u s , quo a crea-

manae concreta est, u t a boni et p u l c h r i , hea i ud ni§

tura

et i m m u t a h i l i l a l i s amore seti dVlectaiione

spa

colendus est

Deus.

Haec esi sapientia ,

m*qua-

creans

quam aliqnando recedai, nisi cum i n appeiitti, vei

i n ea t o t gloriosos martyres, i o l saectiti suiqtie p c r -

amore b o n i , falso fyono d e c i p i i u r . In quibus t n n e l s i

fectos contemptores. Haec esi enim sapientia

babet

q u a m a l t t i l i l i n mttndum suitima sapientia,

Dei,

natura appetitum ex

graiia

cre.rine,

uoo

qua sapit Deus s a p i e n t i ; v i v e n t i de s p i r i t n vitae ejus

lamen ea perfecte digitoscit, uisi ex gratia i l i u m i -

usque

n a n t e ; nec apprebendii, nisi Deo d o n a n l e .

ad sensiim a m o r i s e j u s ; a m a n l i usque

ad

i m i u U o n e m s i m i l i l u d i u i s ejus; i n temporalibus senlienU i n se ipso, quod et i n Cbristo Jesu

domino

n o s i r o ; i u aeternis vero e l ad D e u m , eum

Cum ergo r e m i n i s c i l u r q u i c o i i v e r i i i u r a d ' D o i n i n u m , faciie i n v e n i t quod n o t u m est D e i , iusidena

habenti

n a t u r a l i t e r m e n t i suae vel r a t i o n i . Qoae vero t e m -

sensum, de quo dicit quidam sapiens: < Scire e n i m

poralia temporaliier discuntur, e i quasi adve . t i t i a

t e , sensus esl consummaius (Sap.

aliunde per sensus i n f e r u n i u r , non ea faciiiiaie a d -

e n i m i n fonna

medialoris

vi). i

Proprie

resplendei a n l i q u a iHa

haerenl m e n l i , donec fitre proiiciente, ei ^raiia i l l u -

sa|iieiiliae d i f l h i i l i o , qua d e t e r m i n a t u r r e r u m h u m a -

m i i i a n l e , scienlia lemporalium tram>formeiur i n sa-

r u m d i v i n a r u m q n e cognitio, u t i n t e l l i g a t u r , v d po- D pietiUam aeiernorom, et rea lempotis imluaiii g r a tius b e n l i a l u r , sicut j a m supradiclttm esl, usqtte a d

iiara aelerniutis, cum Christus Jesus i n c i p i i j a u t

saporetn a m a n d i , ad aflectum

non secundum carttein agnos«:i, e i seciiuduiii ipstnn

i m i l a n d i : « Cum i n

fonna Dei essel, non rapittSm a r b i i r a t u s aequalem

facta ejus i n t e l l i g i , et operu aeslituarii Natit secun-

se esse Dco,» Dominus nosier Jesus C h r i s t u s ; c u m

dum Prophelaui q u i d i c i l : < A i i n u u t i a v e r i i i i i oppra

humiliavil

Dei, et facU ejus intellexeruni

« semeiipsum

osqtte ad m o r i e i n crticis »

formam servi a c c i p i e n s ,

(Philip.

n):

quis, q u i d ,

(P$al.

LXIII), »

non

est magnum annttntiari opera Dei, si facta ejus non

comine-

inteliiguntur. Omuia enim f a c U Verhi verha no.,i&

m o r a n d o , intelltgcndo, et amando, conformis factus,

suot, i n quibus nobis l o q u i t u r , semetipsum itidh-aos

p r o quihus f e c i l . I n quo stimmae sapientiae

deducii sapieutiairt

nobis i n faclis suis bene intellecUs. Iniell g u i h u r

Deum coiendi s i c u l Deum ; qua etiam v i t a m , mores,

aiitem non soltiin per inyMlicas iinerprelaliones i n

sapieus D e i , ex ea

quamdam

actusque suos, et otiinia s u a , divino quodam sapore

r o g i u t i o n e vel sermone scientiae, sed m u l t o Julcius

condit ad omnes hoinines, et oleo quodara

e l efflcacius

laetifi-

per p i i affectiones

autoris i n i n c t l i u -

bona

tione vei seiuione sapieniiai. Hiuc est, quod d i c i t

opera ejus, glorificent P a t r e m , q u i i n cceli» est, h a -

Apostolus, a l i i d a r i per S p i r i l u r a serutoueii. sapieti*

cantis gratiae a H i n i t , u t videntes

homines

587

G U I L L E L M l A B B A H S 8. THEODORICK

588

IMB; sM\ sctmaom scieote (I Car. xu). Jnierim A pm eo plusquam paii poiesi ioJirma bumaaiu** Bec vero clonec

formelar

Cbrisius i n tiobis, fides, q u i t

seicniiae res esl, quasi n a l u r a l i l e r scire

appelit,

autein

fit,

cum

secundum

praecepiuin

Aaoaioii

sanotificat bomo fidelis D o m i n u m i e s u m C h r i s i u m

quidquid ei credendom i n d i c i t u r , e i cunt non potesi,

i n cordesuo (/ Peir.

t u r b a i a r . Scienua vero baec, sive modus suseipiendi

c a l stuneiipsum i n eo (Jaan.

i u ) ; et ipse Douiinus sajtctifi-

ea quae fidei sunt, bic esi ordinanie c u m sumtna

nara oraoes assequerentur, q u i p r o f i t e n t u r ! omnes ba-

sapienlia i n suscipienlis conscienlia. Primo ex obe-

berent, q u i i n numero fidelium se ceuseri g l o r i a n i u r !

x v u ) . Hanc fidera u l i -

dienlia D o m i n i d i c e n l i s : « Qui c r e d i d e r i t , salvus

Non e n i m a r b i i r a n d u m e s t ,

erit;

qai

Deum babere fidera, quicumque saeculo buic adbuc

(Uate.

x v i ) , > rebus, sicut j a m d i c l u m est, exirinsecus

vero

non c r e d i d e r i t ,

condemnabilur

quod possit hanc ati

p r o b a i u r servare fitlem. Propter quod d i c i t aposto-

t e n i e n t i b u s ex praecipieulis obedientia per simplicem

lus, quia < bonara conscieniiara quidam repellentes,

assensumquasibospitalisgratianonnegatur.

circa fidera naufragaverunl (/ Tim

Deinde

vero per bonae v o l u n l a l i s f a m i l i a r i i a i e m , quasi i u

conscienlia

tociie

i ) . > Maia etiira

p a t i i u r n a u f r a g i u m ; uec probe,

j u s civiie et socialis vitae c o n s o r t i u m , i n comrau-

n*c probabiiiier liabere se potest circa

uione ejusdem panis aique ejusdem calicis susci-

concupiscentia carnis vel saeculi c o r r u p U m habue-

p i u n l u r . Postmodum vero quasi per mutua c o n i i u - & r i t m e n i e m . Unde item d i c i t Apostolus

fidem; de

qui

quibos-

bia j u n g u n t u r affectus; cura ex sensibilibus i n l e l -

daro. < C o r r u p t i menie,

ksctis i u t e l l i g i b i l i a , e l ex inteJligibilibus c o m m e n -

T i m . i u ) . > Si quis vcro vere fidelis est, s i c o l ad l e -

daotur sensibiiia, cura quasi sibi,

de quibus

iuvicem

conferunt

a b u i i d a n l ; lemporalibus

Deum

r e p r o b i eirca

fideui

(//

vissimam cordis vel cerebri laesionem, vcl e a r u m i u c o r p o r e p a r l i u m , i n quibus v i u c o n i i n e t u r , l o u r e -

commendaniibus, c t i i i t e l l i g i b i l e m facienlibus o m -

pente slupescit natura ; s i c a d p u l s u m fidei vei levis-

nipolentera Dei b o n i l a t e i n : b o n i u t e vero et poten-

s i m u m , t o u i n eo contremiscit bonae v o l u n u i i s sub-

lia Doraini aslruenlibus leiiiporaliura

fidera;

quia

bontis et potens v o l u i t , et polens p o t u i t facere p r o saiute buuiaua, quod v i x

stantia, et sicut prudeniia serpentis objicere solet p r o capite

tuendo,

t o t u m corptts

i n qno v i u ejus

credere s u f l k i l n a l u r a

c o n t i n e t u r , sic bomo fidelis i n l agere vel pati recu-

humana. Invisibilia e n i m Dei i n boc inaxime < pcr

sat, d u m iidei suae sua seroper roaneat sanitas i m -

ea quae f a c u s u n l h i t e i l e c u couspiciuntur ( f k r o . u ) , >

p e r t u r b a i a . Orandus ergo nobis est assidue Pater

c u m bene credita lemporalis dispensalio

noster q u i est i n cceiis, u t fidera noslram etsi p r o -

Mediaio-

r i s per Udem, vel eam quat fidei est s c i a n t i a m , c r u -

bandaro, aliquando usque

ad t e n u t i o n e m p a t i l u r

d i t el e u u l r i l ad aeterna capienda cor credentis, et g perduci, non quasi reprobantlam patiatur i n d u c i * bene c o g i u u aeterna f a c i u n i temporalium testi sed praestet c u m tentatione p r o v e n t u m , u t possiuiouia credibiba n i m i s . Magniiudinero siquidem rous susiiuere. O m n i b u s e t i a m studtis p i e u t i s contra diviuae b o n i l a l i s i n corde diiigenlis l e s U i u r d i g n i u s

sensom carnis et fervorem naturae quaerenduro

operis, e l i u l e l l e c t u m aliquatenus suramuiq b o n u m

auxiliuro g r a i i a e ; ne fides faiiscat, ne d e f i c i a t ; sed

cst

i i i sensu amoris constituit d i g n u m Deo opus s u u m .

fruoluro afferat i n patientia , donec pauiaiiro g r a i i a

i u hoc euiro de regno c b a r i u i i s , quod est i u s u t u

S p i r i i u s sancti lotam i i l a m naturae trepidaniis effL

aeterniutis, i l l u x i l nobis aamroa sapieniia secundum

giem

roirificet

posse doui s u i , supra posse captus n o s l r i , c u m q u i

fidei;

perficiens i n ea quod David precatur. < A m -

e r a i i u forroa Dei factus est i n forma s e r v i , d o c u i t

puta o p p r o b r i u m

inielligetites per ea quae fecit, q u i d b o u i s i t , quod

(Ptal. c x v i u ) . > Adsciscat sibi prudens animus m u -

i n subsUnliaro quaiudam perfeciae meuro,

quod

suspicatus sum

uos inaneat i n itia regione suromi b o n i . Quod q u i -

n i m e n i u m fidei, ad confirmaudum

dem temporaliter esl facium ; sed i n eo q u i i n p r i u -

nandam fide conscientiam, magna Ecclesiae l u m i n a -

ciplo e r a l apud Deum (Joan.

r i a ; sumroos viros spiritualis scientiae, suiuroaesa-

s u u i n , et aeternaliur erat

v i u erat

optis

apud Deura. E x

quo

i);

cor, ad

illuuii-

pientiae, s a n c t i u t i s probatae, doctrinas et

scripia

profluxit i u roundum nova sapieutia, sapienlia s u - D e o r u m , o p e r a e o r u m e l r a a r t y r i a , d i c a l q u e s i b i c o u l r a per oroiiero sapieiitiaro m u n d i hujus, et s t u l U m

motus t e n u t i o n u m suarum : T u n c istis melior e s t ,

cam facieus, httelligentiura et s a p i e u t i u m , s i u l u

aut sapienlior, sanctior, aot perspicacior,

e t inflrma Dei fortiora esse omnibos h o r o i n i b u s ;

i a mundo docuerunt quod a Deo d i d i c e r u n t , m a g u i -

sapieniiuro suavi

roentis

sapore h u m i l i u t e m

filii

q u i hoc

fice praedicavernnt, luculenter d e s c r i p u ad nos transv

usque ad m o r i e m , rooriem auiero c r u c i s , passiones

n i i s e r u n t , v i u et m i r a c u l i s conflrmavertint,

paiienlis pro nobis, i r r i s i o n c s , alapas, s p u i a , fla •

et

gella, spinas et ciavos, e i caetera, quae anima v u l -

c o g i u i i o n e s , roenliuuique n u u t i o n e s et haesiutiones

roartyrio

sacrav%runt?

roorte

Hujusmodi auiem

ftdei

n e r a U c h a r i u u vix aliquando poiesi recordari prae

c o g i u t i o n u m , m a x i m e circa h u m a n i u i e m Salvato-

pondere d o l o r i s ; nunquam vero oblivisci eam p a l i t u r

r i s a g i U n t u r , et ea fidei mysteria quae nobis i n

affeclus

reveianlur. Nain de Deo utrura s i t , u t r u m a g a n t u r

amoris. E x quo

fiunl

temporalia Doraiui

opera i n corde ftdeli aelernitatis m i r a qttaedam sacra-

orania per ejus p r o v i d e n l i a m , quae c r e a U

n i e n U , et ad i m i u t i o n e r o earunideni passiouum i n -

c o n d i u per

ea

sunt et

ejus orouipotentiara, ad oronera c o u -

ceniiva m i r i f i c a , u t aiuaus quauturo potesl, ardeat

scieutiam, quae r a t i o n i s esi capax, sic n a t u r a l i t e r

amare plusqtiam poiest humaua i n f i r i i i i t a s , et p a t i

se dcroonsirat veritas suinmae esscntiae, et m a u i -

5*9

SPECtjLMI

fesUmsefacii,utnonsil,

qtii a Dco

?,90

FIDEL

sc esse non \ g i u r e nisi carnaliler. Nisi euim

M t e h t g a t , q u i de seipso scit quoJ s i t ;

i n tantum

adjttvet i n f l r m i t a t e m etiam

u i uec ipse tasipiens audeat dicere nisi i n corde

Spirftus

sanctus

fidelium

pie qtraeren-

t i u m , h u m i l i t e r petentium, religiose

pulsantium ;

s u o : < N o n est Deus (Pto/. x i u ) ; > i n corde s c i l i -

facilius multo est

c e t insipienU et fatuo. I n nullo enim Itominum qtiis

quam vel divina i n horoine,

a a t i s s i t eotapos menUssuae, sie i n v e n i t u r depravata

c o g i i a r e ; donec ipso S p i r i t u adjuvanie, et

h u m a n i u s , u t n o n inlelligat ouuiis creaturae c r e a i o -

JesuCbrislo

r e t n esse D e a n t ; q u i sit super

sanctificante, illuminatae fidei apparere incipiat i n

in qaantum

ab ipso omuis

omnetn creattiram,

h o m i n i de

semetipsuro

Deo vel

seutire divina

humana i n

i n cordibus

Deo

Domino

credentiiim

creatiira e s t ;

extra

una eademque persona mediatoris, et divinitas, quae

aputl eum n u l l u m e s t ;

extra

s u n l humanitatis clariflcans in roajestate sua e i h u -

etouero l o c u m , q u i apnd eum nullus est, q u i i m m u -

manilas, quae d i v i n i l a t i s s u n l clarificans iu b u m i l i -

o m n e tempus

quod

tabtiis m o v e l o m n i a : pcnes quem auclorem o m i i i u m

late sua, fiat i n eis, quod ipse Dominns

e t m o t u u m et

aliquando orans prodiscipulis suis : < Nunc c l a r i f i -

m o i i i l i u m , indubitanter aestimandum

est esse immobiiein

poiestatetn,

et

causalem r a -

dicebat

catus est filius hominis, et Deus clarificalus est i n

t i o n e i n o m n i u m , et creandorum et movendorum.

eo. Si Deus clarificatus est i n eo, et Deus ciarificavit

Q u i cnro ab arterno certis et immobilibus causis B euro i n seroetipso (Joan. x m ) . > Eienim secunduro oronia quae fulara sunt praedestinavii, jaro secundum roodnm vel profectum p u r i t a l i s interioris i n c o r d i p r o p b c U i n , oronia quae t u t o r a sunt, lecit. Haec o m bus credenliuin, et glorificalur Christus i n p u l c h r i nia libere de Deo c o g i u r e

paucorum

esl;

omnem

tudine glorificatae humanitatis, et i u gloria d i v i n i u -

t a m e n h o m i n e m raiionalem penes se haec habere

tis apparet

n a i u r a l i i e r , humaaae r a i i o u i s est. Propter

enim o m n i u m est, nec omnibus

quod ex

piae

fidei

i n affeciibus

eorum.

conceditur

Non i n bac

imagine suiuroae v e r i l u l i s ac sumroi boni ab o m n i -

v i t a , quod speciali quadam praerogativa gratiae a l i -

bus h o m i n i b n s veritas etiam non c o g n i U d i l i g i t u r ,

quibus i n Evangefio Dominus r e p r o m i t t i t ,

e t n o n n i s i quod creditur vel i n l c l l i g i u i r , bonuni a p -

< Sunt de bic stantibus, q u i non guslabunt m o r l e m ,

p e t i t u r , aeteruius et i n c o m i p t i b i l i u s amatur. Q t i a -

donecvideant filium noininis i n regno suo

p r o p i e r si quis sibi i n boc

x v i ) . i A l i l e r eum v i d i l Stephanus i n ipso a r t i c u i o

moverit

quaesiidiiein,

cito i n v e n i t penes semetipsum quo compescal r a t i o -

m a r t y r i i s u i , cum < intuens

ctaationem luroulluantero, vel

aperlos, et Jesum s u n t e m a dextris Dei (Act.

se accusans

tardi-

u U s , o c r n l u m veneretur v e r i u t e m . De b u m a n i u t e

aliter eum videbat,

dicens. (Matth.

i n coelum v i d i t ccelos

cui ipse post

v u ); >

resorreciionein

veroSalvatoris non aliud docere, non aliudab hoiniue, Q suam dicebat. < Noli me taugere : noudum euim asneqne per hoiuinem possumus discere, q u a u i , < q u i ccndi ad Patrem meum (Joan. x x ) . > Qtiem eliam c r e d i d e r i : , salvus e r i t ; q u i vero non c r e d i d e r i l , c o n aliter videut per fidem cogitaudo, q u i d i g n i s u n t , demnabitur (Mare. x v i ) . > Deum quippe facere vel cuin soli sibi s u n l ; a l i l e r , c u m p e r alficieutem g r a potuisse, vei debuisse, quae fecisse eum a s t r u i t tiam ipse est i n ipsis per affectum devotionis. Cuin evangelica praedicatio, praeslo suut roultae et roultienim speculatur gloriam Doinini- anima siUens a d jriices, et ipsa causa digaissiroae r a l i o n e s ; fecisse Deuin v i v u m , ducente gratia, offendit i u Mediatorem vero, e x t r a aticloritateiu evaugeiicam apud pias Dei ct hominuro, horainem e l Deum, imaginero D e i quidem aures et uientes gravissiroam et revereoi n v i s i b i l i s , Doroinum Jesum C h r i s t u m . Quae c u m ex dissimaro, apud infideles sive haesitanies, quas aflemagnitudine bonitatis qua p r o nobis bomo factus remus raliones? Nec ipsuro, sicut d i c u n l o r e , subcst, et v i r t u l e majestatis qua Deus est s e i u i i i n m o r m u r a n t corde, necopera ejus v i d e r t m l , q u i d i x i l : scipsa spleudoreiii gratiae Dei, et figuraui subsUuliae < Si m i b i n o n c r e d i l i s , vei operibus credite (Joan. ejus fit quod d i c j i A p o s i o i u s : < Nos, i n q u i l , revex . ) > N o n v i d e r u n t apostoios i n n o m i n e ejus facieiitee l a u facie gloriam D o m i n i speculantes, i n eamdem n t i r a c u i a ; non eos, q u i per eos c r e d i d e r u n i , sigtta imaginem iraiisformamur a c l a r i u t e i u c l a r i u i e m , s a q u e u t i a ; de quibus ipse d i x i t . < Signa eos qui u n q u a m a Domini S p i r i t u (U Qor. m ) . > A m a t c r e d i d e r i n t , baec sequenlur (Mare. x v i ) . > Quarovis eniro, et amor suus sensus suus est, quo seniit eum usque bodie non desint signa et miracula i n Eccleq u e i n s e n l i t ; et qnodaroroodo transforraetur i n i d sia D e i . et publica et p r i v a u ; sed fiant suis idcis, quodseuUi, non eitira eura sentit, nisi i n e u m t r a n s * sutsqne t e m p o r i b u s ; non ad voluntatem baesiunl o r i n e t u r , boc est nisi ipse i n ipsa, et ipsa i n ipso s i L t i u m , v e i ad quaestiones i n c r e d u l o r u m , sed i n a d j u E i e n i m sicut se baiiei senstis e x i e r i o r corporis t o r i u m fidelium et coHSOlalionein pro flde vei i n ad corpora et corporalia, sic esi i n t e r i o r ad s i r a i fidelaborantiuro, quae vei i n i l l i s , vel per i l L s lia s i b i , i d est, raUonabUia ac divina, vel s p i r i l u a l i a . tiunt, n o n u t credant, sed quia credunt. Sed errare I n t e r i o r vero anirme sensus inteliecius ejus esL amant i n c r e d u l i , habentes aroores quos nolunt v i n Major uunen et dignior sensos ejtis, et p u r i o r i u cere, e t per iUos missi i n errores, a quibus non i n lellecnis, amor esl, si f u e r i t ipse purus. Hoc e n i m v e n i u n i qua r e d i r e . Sed et sensus i n eis c a r n i s , q u i sensu ipse Crealor a creatura seutLuir, iiitelleciu etiam de s p i r i t u a i i b a s nescit eogitare, nisi corporai n l e l l t g i i u r q u a n l u m senUri vei tuteiligi potesta l i i e r , m u l t o m i n n s de i i s , quae bumanae dispensatiocreatura Deus. Sensus euim vel aniroa houiinis aia sant i n Dmnino Jesu C h r i s l o , scit vel potest eoD

3*1

GUILLELMI ABBATIS

cuin se

i n u i a l u r a Leali populi scientit jubilatlonero, i n l u m i n e v u l t u t

inovei ad senUendutn tenliendo

i u i d quod t e i i l i t : alioqtii non esl sciisus, u i p u U t i c u l physici a u t u m a n l , vis v i t i b i l i t a cerebro radios oculonuo egressa

5W

S. THEODORICI

9

Dei a m b u l a n t i t i n nomiiieejus e x s u l u n i i s : quibus

per

exaltalionit j u s U l i a Deus est; et gloria v i r l u U s eo-

ofleuriit i n formain vel

r u m i p t e est. Ilaee eniro astumptio D o u t i n i , et s t n c t i

colores visibiiiutn : quas cuui uieuti r e i i u i i l i a t c o n -

I t r a e l r e g i t n o t t r i ; cutn tenUrout de eo i n b o o i u t e ,

f o i u i a t u r eis men* ipsa, et fil v i s u t . Non e n i r a a l i -

qui siroilit factut est u o b i s ; et seuUinus i n nobis,

ler v i d e r e i videus. Quod aequc de caeteris tensibua

quod et i n Cbristo Jesu Doraino uostro, cuai s i -

iiiielligeiiduiu est. Sic nicns p r o j e n t u babet

y

inlel-

roilesefficimureigraunter

couipatiendo n u n c , post-

lectum, eo seniil q u i q u i d s e i i t i t . C u i i i t e n l i l r a i i o o a -

roodmn simiies ei f u t u r i

conregnaudo. Nec

biiia,

r a t i o i n ea p r o g r c d i l u r : qua r e n u n l i a u t e ,

roajor potest esse s u a v i l a t h o m i u i i n hac v i u , qoam

niens i u ea Iransforuiatur, et fit iutellcclus. I u eis

curo i n imagine conditoris i n similitudiueni b o o i t n -

vero quae s u u i ad Deuui, sensus meniis amor

esi;

lis ejus iuveuit se bene affrcla conscientia.

euiiu

Hanc

ipso seniit, q u i q u i d de Deo secundum s p i r i i u m v i -

quicuuque desiderat s u a v i i a i e m , nequaqtiam onero-

lae s e i u i i . Spiritus autem vitae Spiritus sanclus est,.

saro habeat i n exerciiio Adei laboriosam iiecessita*

de quo ainai quicunqiie amalqnod vere amaiidun e s l .

tein : qttoniaiu < t r i b u l a l i o paiientiaiu operatur, pa-

Cum enim u i l i i i ametur, ntsi quia bonuui est, aut B Uentiaprobationem, probaiio vero spem :spesauiem bonuro p u l a t u r , d a l u r i n i e l l i g i , qiiouiaui soli sumuio

non coufundit

bouo oiunis amordcbetur, e l totus a r o o r : e l ad i p -

riiuunditur

suin r e c t i r r i t seinper, bi non capUvus ac vinctus

sanclura o r d i n a t u r sua piae m e i i i i t u a v i u t , et fit e i

alicubi teneiur, ubi falso bono decipitur.

(Rom. v ) ; i quia post

probaUonani

i n corde c h a r i u s : et raox per S p i r i t u m

m h o c c r c b r a v i s i l a t i o Dei, c u s t o d i e n t , t i c u t d i c i t

A r o o r i vero noslro, aflectui noslro i l l i

sanctut Job (Job x ) , spirilura t e r v i s u i . Quae e n i m

nalurali,

sic esi anior Dei, sicut c o i p o r i nosiro anima sua

potesi esse v i s i i a i i o d u l c i o r , coiitoiatio major, ha-

est. Si i n ipso est, v i v i t ; sin a u l e m , nomiisi m o r i i c i -

men d i v i n i u t

nttin quoddam est, quod 11011 s c i i l i l , quod seniien-

laboranUbus

duro est. Curo auteui v i v i i honio, e i seniiens per

fulguris gratiac iiluminaiilis oculis eordis aUquanrio

euro quod ^enlieiiduin est s c u t i t , i n id qtiod sentit

aliquaienus videre demonsirauiein, sentire p r o m i t -

speranUbus, filiis

i u tenebris hujus vitae

lucis, qiiam vel i n trauscursu

transformatur, plus i n hoc valente aroautis affectu,

teutein, et q u i d apud Dominum inisericordiae et c o -

quam vel sensu in corporibus, vel i n ratioualibus

piosac rederoplionis, quhJ p r o p i l i a i i d n i s s i l , i n i e U i -

ititelleclu e l unus spirilus efficilur homo cuin

Deo,

g e r e ; laboranlibus i n regione maU quid i n regiooe

copu-

boui p r o m i i l i l u r suspicere; anle revelatam facieiu

c u i afficitur. Habel cnitu volunias animae ad

laudas res etiam corporeas v i u i U n l a m , u l scnsibus C graiiae

icvelatam oflerre faciem

bonae c o u t c i e i i -

eas admovens ianta nonnunquam i n i e n i i o i i e seiisos

Uae ! 0 ergo quicumque desirierat et aflecUt

ipsos i n eis formatos detineat, u l v o l i n i u s ipsa ef-

bere i u fide l u a , i n v i l a isla, gattriitun,

ficialur

culum Dotuini Dei t u i e s u n o n dubius, non l*ae-

amor, vel cupiditas, vel l i b i d o : ferventiore

intentiouis vehemeiilia i t i l a n l u n i

s i u n t , sed

rebus seusis i u -

ha-

boc d i u s -

certissimus arbiter cordis t u i . Haba

hians, u l de eis ipsum corpus inhiantis vel a t n a u -

i n fide c c r t a gaudiuro c e r i u m i n fundaroenio

lis sic afliciat vei inficial, u t aliquanrio illud i u t i -

fundaturo cttm conscienlia bona ; el hoc tuura e r i t ,

niilero vel

et neroo l o l l e l illud a l e . Deiude poslquaro cmperis

hoc

latuil

speciem

vel

colorein iransfutidal. Non

patriarcham

meiito

xxx), qui

videre, t a U g e u t c r e b r i u t v i d e a t ; efiicaciut sentias,

et naturali inacbina-

u t i n c i p i a t cogroscere. Ex hoc eniro fiddi suo j a i u

Jacob

cofores quos volebal a r l i f i c i a i i

auo,

(Cen.

peciidibus nasciluris i n d i d i l , ne

b a r b a r i uequitia laboris sul mercede

illucescere incipiet nova

bominit

quaedam

fidei

facies i n

cogiiiiione Dei, p r o m i t t e n t se taiituro i n bac

riefrauriare-

viu,

pleiiitsiroe vero se datura i n futura v i u , de q u a

tur.

orans D o m i n u t pro d i t c i p u l i s , dicebal ad P a t r e m :

Qttod niulto potentius digniusque a g i t u r , curo ipse q u i est s u b s u n i i a l i s volunlas

Patris e l F i l i i , •

S p i r i i u s santius, voiuiiUtero boroinis sic sibi a f l i c i i a i Detim amans aniroa, e l amaitdo seutiens, tota r e -

(

< Haec est v i u aeterua, u t cogiioscant

te v e n i m

Deum,etquem roisisii Jesunt|Cbristuro(Joiia. x v u ) . i CogniUo autero haec Dei alia fidei esl, alia a i a o r i s

peule transiiiuleiur non quidero i n n a l u r a m d i v i u i -

vel c h a r i t a t i t . Quae ttdei e s t , l i u j u t vitae e s t ;

i a i i s , sed tamcn in quamdaro supra h u m a n a m , c i i r a

vero c b a r i u U t , viiae aeternae : vel p o t i u t , s i i u t

quae

d i v i n a n i , forinaui beaUttidinis, in gaudiuiu i l l u u i i -

Doroinus d i c i t , < baec est v i i a alerna. » A l i u d q u i p p e

naniis gratiae, e i seuttiin illuminaiae coiiscientiae:

est cogiioscere Deum sicul cognoscit v i r a m i c u i n

h i u m u i i i ut spiriius bominis q u i paulo anle v i x i n

suuin , aliud cognotcere eam

S p i r i t u Siincto p o t e r a i dicere, « Doiuinus Jesus,»

seroeUpturo. CogniUocominunis e s t c o g u i t i b u i u i u i s ,

j a m iitter filios adoptionit conttdenter clamet < Abba

scu cognitae

Pater (I Cor. x u ; Rom.

penes t e i n memoria babere phaiitasiam , qua

v m ) : > nec l a n t u m s p i r i -

tus, aed el caro ejus protnissae incorruptioiiis e t g l o -

sicuc ipse cogtioscit

r e i , ex aliquanta visioue c o n c e p U m rea

ipsa vel abtens c o g t t a i u r , vel praesens cogooscilur.

suaejam aliquas seutiens p r i m i l i a t , g r a -

Ilaec cognilio i n Deo, lidei a t l ; non quod s i l s i m i l i -

U u t e r abneget se s i b i , alacriter currens post s p i r i -

tudo aliqua p b a n u t u i a l i t , ted aliquis afleclut p i e -

t u m suum, t i c u t ille p o t t Deuiu. Et hasc esl j u b i i a t i o

t a t i s : q u i ex fidei forma conceptut et coiitmcadaius

rihcaiionit

4

303

SPECULUM FIDEI.

394

memor;ae, quoiies r e d i i a d experieniiam recordantis, a et illuminans , et calorc suo trahens eas atl se v i s u a v i l c r alilcit conscientiatn cogitantis. Ea vero co-

qtiatlam n a l u r a l i , u t phivias inde subminislret t e r n e

g n i t i o qnae m u t t i a est Palris et F i l i i , ipsa est unitas

s i t i e n t i , i n ioco et tempore miscricordiae D e i ;

a i i i b o r u t i i , q u i est S p i r i l u s s a n c t u s ; nec aliud eis

amor Dei a m o r i fidelis sui s u p e r f c r l u r aspirando

est cognitio, qua se mutuo coguoscunt et sunstaiitia

benefaciendo rapiens etnn ad se n a t u r a l i quodam

qua sunt i n quod sont. Hac vero cognitione < nemo

appetitu se sequentem, et instar ignis v i m babeutem

sic et

n o v i l Patrera, nisi FiHus ; et nemo novit F i l i u m , n i s i

naturalem surstim t e u d e n d i ; et unit eum s i b i , u t

P a i e r , vel c u i ipsi v o l u e r i n l revelare (Matth.

creditus cum Deo uuus cuiu eo fiat spiriius hominis

xi). >

V e r b a liacc D o m i n i s t i n l . Aliquibtis ergo revelant,

et credentis. Quoriqiie c o m m u i i i t e r vochnlur P a i c r

scilicet quibus v o l u n t , qnibtis i n n o t e s c u u t , hoc e s l ,

et F i l i u s , < Spiritus enitn est

quibns l a r g i u n l u r S p i r i l u m sancium , q u i comniunis

quodque proprie v o c a i i o p o r l u i t S p i r i t u m sanctiun,

n o t i t i a , vei coinmunis voluntas est • m b o r u m . Q u i -

qtii non tam est iiuitis e o r i i m , quara i n quo apparet

iv), >

bus ergo revelal Paler et F i l i u s , h i c o g n o s c i i n i ,

communitas

s i c u t Paier et Filiits se cognoscunt, quia habeiit i u

cominunical horaiui ipse Spiritus g a n c i u s , u t se-

sciuetipsis n o l i t i a i n m u l u a m

cttnrium Apostohun { I Cor. v i ) ,

e o r u m , quia

babetit

amhornra,

Deus (Joan.

ipsum vocabulura

spiritii*

sit bomo Dei c u u i

cn semetipsis uuilatem a m b o n n n , et voluntatem vel B Deo nntis s p i r i i u s , et gratia n o m i n i s , e l affectu v i r a m o r e t n , qnod lotttin Spiritus sancius est. Sed a l i t e r

t u i i s : non unus t a n t u m b o m o , sed

hoc cst i n divina s u b s l a n t i a , i n qua curo Patre e l

cor

F i l i o consithstaiitialiter ipse unuin est, aliter i t i i n -

dcrivatione illius stimraae c h a r i t a t i s , i n cujus foute

feriore

e s t , qtiod csi unilas T r i n i U l i s .

inaleria ; aliter i n C r e a t o r e , aliter i n crea-

t n r a ; a l i t e r i n propria u a t t i r a , aliter i n g r a t i a ; a i i t e r

roulti

magna g r a t i a , incogitabilis b o n i u s , pia

tatis i n c o m m u t a b i i i u t e ,

ad Creatorem

temporali

ex

E l baec esl raira Creaioris ad c r e a l o r a m d i g n a t i o ,

in d o n a n i e , aliter i n accipiente ; a l i l e r i n aeiernialiter i n

homincs

u n n m habentes i n ipso et animam uuam

per-

fiducia,

creaiurae

duicis accessus, bonae c o n -

m t i U t i o u e . I b i e n i m mutua c b a r i u s , u n i l a s , s i r o i l i -

scienliae s u a v i t a s , i n amplexu et osculo Patris c t

t o d o , cognitio, et q u i d q n i d coromune est a m b o b u s ,

F i l i i , q u i S p i r i l u s sanclus e s t ,

l u t u r a l i t c r c l consttbstaiitialitet Spiritus sanctus ;

morio

liit- auteni facil illud in eo i n quo fit, et faciendo per

u n i r i , qua P a i e r e t F i l i u s u n u m s u u i , i u ipso s a n -

gratiam

i u ipso c s i . l b i mutua cognilio Palris e l sua :

< Siuiilcs ei e r i m u s , quoniani videbimus eum siculi est (1 Joan.

m). >

roedium,

c t i f l c a r i , q u i s a n c i i u s est

F i l i i u n i u s e s t , bic hoininis ad Deum s i r o i l i t u d o , de qua d i c i t aposiolus Joannes i n Epistola

invenire se

boroinem

quodam-

et ipsa cbaritale Deo amborum.

Hujus boui

sensus, et s u a v i u s experientiae, quanta potesl es*o (

1

i n hac misera v i u et falsa, j a m quamvis non plena, vera lamen est v i u , et vere b e a u ; i n fitturo fuiura

• plena et plene beata, et i n c o m m u t a b i l i i e r a t t e r n a ;

Siiuilero cniro i b i esse Deo, videre D e u m , sive

scilicet

cum

coguoscet Paulus sicut et

cognitus

cognoscere e r i t : quem i n U n l u m v i d e b i t , sive co-

est (/ Cor. X I I I ) , cnm evacuabilur qtiod ex p a r t e e s t ,

g n o s c e t , q u i cognoscet vei

et veniel quod perfecium e s t , cum v i d e h i t n r Deus

v i d e b i t , fin quantutn

stinilis e r i t : i n U n t u m e r i t ei s i m i l i s , i n q u a n l u i n

sicuti est. In hac enim v i i a cognitionis

e u m coguoscel vel v i d e b i l . Videre naraque

t u d i n e m p r o m i t t e r e pcriculosa pncsumptio e s t ;

cogtioscere Detira, siniilem est esse Deo;

i b i seu

etsimilero

c i r c a itiieUigcuria

l i o perfccla vita e r i t aetc rna , gauriium quori neino

interiro aucioritas fidem , vcritas

enim

et

i n btijusmodi sicut circa crerienria i n f i r i e i i l a s , sic

ei c s s e , viricre seu coguosccre euro esL Haec cognit o l l c t h a b e n t i . Neqnaqttnm

hujus p l e n i -

t e m e r i u s cavenria esl. Seri regat intelligenliaro.

Interira eleuim eisi non potest Deus v i d e r i , vel

hic plenuro esse

p o t c s t , quod non nisi i n plena Dei cognilione

iro-

cognosci s i c u i i e s t , non p a r u m proficit p r o f i c i e n s ,

p l e r i potest, quia qitae de Deo bic s c i u n i i i r vel

co-

si n i l p r o Deo suscipil quotl ipse non e s i , u t q u i d -

rogitosci,

quiri corporeuin locale o c c u r r c r i t , quiriquid alicujus

g n o s c u n t i i r , nequaquam s c i r i possunt vel

s k u t i n vita i l l a , u b i v i d e b i i u r facie ad faciero , et Q praelulerit f o r m a m q u a l i u t i s vel

riimensionem

s l c u i i c s t . Qui cognitionis roorius non est hic exspe-

t i u t i s , respuai inens fidelis e i i m p r o b e t :

cianrius ab ore

v e i ilatem sicut |>oluerit c o g i t e i , et cerlissime

alictijus h o r o i n i s , quia oon

poiuit

quan-

ipsamque eam

aritlisci cx o r e ipsitts V e r i t a t i s . Non quod Doroinus

cogiioscal et a m e l ; quae quam vera s i t , ex hoc e v i -

nqn p o i n e r i t d o c e r e , sed humana i n f l r m i t a s non

deuter d i g u o s c i l u r , quia e l i a m non c o g n i u a m a l u r .

possct p o r u r e . Nec lainen hic omnino etiro attfert

HOJC v e r i u s Deus e s t , qui est quod e s i ; et e i

a dileclis dilectoribus suis, u t sciaut quiri desit s i b i .

et

quo,

per q u e i n , et i n q u o , est omne quod e s i :

hoc

E t e n i m pauperum spiritti a m o r i indigo et egeuo, ct

ipsuro s u m m u m bouuro e s l , ex q u o , e l i n q u o , et

ad i d q u o d a m a n t anxio, sttperfertur S p i r i t u s saticttis

per quem est b o n u n i , b o i i u u i quodcunque esL

a i n o r D e i , hoc est facit opera sua i n eis, iion per

roove

indigeniiae

cx

neccssiutcm,

sed

graiia? c t beneficeiitia? suae. Iloc superfcrebatur

pcr

abuitdanliain

s i g n i f i c a b a l , cutn

supcr aquas (Cen.

i),

quaecunque

PxrnoL.CLXXX.

bono boua

ex

veriute

s u n l ; ipsamque

eas

Re-

v e r a , quaecunqae veritatem,

ipsuro

lionuro c o g i u , si potes. Quis c o g i u t , ct uon aroat ? N i m i n i m Deus e s l idipsuin e s t , quod c o g i u r e et ainare idipsum est. Ipsiiin d i c o , nou rie ipso.

l u e r i n t a q u x illae. Sicut ciiiro sot siipcrfertur nquis calefacicns

quaecunque

ipso e n i m

roulii

c o g i u i i i , q u i non a m a n t ,

43

De

ipsum

595

G U I L L E L M I A B B A T I S S. T I I E O D O R I C l

auieu. ueiuo c c g i l a t , et

'

596

non amat. Semper vero A locuios patribns i n propbetis, novissime tlielius isiie

i n b i a n d u m est, u t q u a n t u m d a t u m f u e r i t , gnstelur

loqueretur nobis i n F i l i o (Hebr.

q u a m suavis est D o m i n u s , c u m vero mens p i a ,

t e r , sicut in ipso Verbo suo, quia quod i e u i p o r a l i l e r

mens I m u i i l i s , a d m i t l i non meretur i n illam p u r i -

ct corporaliter i n eo

l a l e m , propter suam i m p t i r i l a t e m , vel si a d m i t l i l t t r

manibus lidei porrigebat

ad g u s t a n d u m ,

fruendum

p e r q u o d facia s u n l o u m i a , per corporalia e i l e m -

non stiflicit

slare

ad

fiebal,

i ) : boc est eQicaci-

qttasi ad suscipieiidiiin

: ipsum autem

Verbum,

propter suam i m b e c i l l i t a i e m , non sine g e m i l u amoris

poralia purgandis p r o m i l t e b a t : et purgaiis i n r t e r n a

e l lacrymis d o l o r i s , inde p e i l a t u r , et aniplectattir

b c a l i i i i d i n e p l e n i u s c o u i e m p l a n d u m et habciidiim r e -

bonitatem D o m i n i ad discipiinam : bonitatem io eo

scrvabal. Ubi s i c u i Christus uon secundiim h o m i i i e i i i

quod indigna a d m i l t i l u r ; d i s c i p l i n a m , quod repulsa

cognoscelur ; sic e l hic a dcsideraiilihus aliqttaiemis

e r u d i l u r ; feratque

patienter, quandiu mundatur,

eum supra boininem cognoscere verbis qtia: de eo

et dignam se faciat quae crebrius a d m i t t a i u r , d i u t i u s

suni nou niniis itihaereaiur, s e d e i s quasi navigio a

i m m o r e t u r : u b i et aliquando i n aeternum babitare

lide ad speciem traiiHeaiur. C u m enim d i c i l u r , q u i a

m e r e a t u r , u t possit esse i n C i i r i s i o , u b i ipse

est;

i n Patre esse c u m ilk>, i n quo ipse est. Quod non est

< Pater iu F i l i o , e i Filius io Paire csi (Joan.

svii), »

e t ipsi i n n o b i s , et nos i n i p s i s , si verboleuus haec

hujtis vitae, sed ejus i n qua v i d e b i l u r sicuti est : v i - B inieUigimus, q u i d nisi idolum i u cordibus

nostris

debitur, cognosceiur, non credetur. U t i n a i n i n t e l l i -

fabricamus ? Cum enira locus sit tiuicuique u b i e s t ,

geremus quae d i c i m u s . V i d e t haec, i n t e l l i g i t haec

si ex bis verbis cogitainus locum vei iocale q u i d i n

bealus popuius, q u i scit j o b i l a t i o n e m , q q i ambulat

Deo , longe a v e r i i a i e abcrramus. Sicut i g i t u r j a u i

i n l u m i n e v u l t u s Dei. Non vero verba j a c i a m u s ,

d i c l u m est sive i n v e r b i s , sive i n verborum

verbis i n v o l v i m u r , et i m p e d i m u r ab eo qwod nullis

non p a r u m p r o l i c i t u r , si n j l i n corde cogilatum p r o

verbis exprirai p o t e s t : et tamen non nisi verbis

de

formis

Deo r e c i p i l u r , quod ipse uon est, quandiu IIOII potest

eo a l i q u i d d i c i potest. Sitas enitn formas verba

ha-

cogitari Deus,

bent

eas

a l i u s F i l i u s , hoc est esse Patrera i n F i l i o , i d e s s e

i n signiflcandis

rebus

i m a g i n a n t i n loquenlis

i n l o c t t i i o n e ; et

vel andienlis cogfcatione.

E i c u m significaut formas e i f o r m a t a , meutem

ab

sicitti esi. Sed cum alitts s i l P a t e r ,

quod est F i l i t i s ; hoc esse F i i i u r a i n P a i r e , i d esse quod Paler est. Nqs vero sumus i n eis pcr p i a t u

i n i e r i o r i b u s suis foras t r a h u n t ad rcs, qitarum ipsa

aflectionem,

signa s u n t . Cura vero r e r u m s p i r i t u a l i u t n vel cH-

m a m pietatis ejus operaiionero.

v i n a r u m signa s u n t , intus quidein nos

D o r o i n i , ct baec noslra i l l a

raittunt,

sed

i n t r o non n i s i irapediunt, et oculis mentis caligiuem

ipsi vero i n oofris per m i s c r i r o r d r a s i Sed et ilia verha

cxponentia usu vei ra -

tione docuirous dicere os nostruro , et cogiiare c o r

o h d u c u n t . Sic e n i m mentem admissa i n f i c i u n l iroa- ^ nostrum quoiies voiuiiius, quae lamcn non aliquando -ginationibits s u i s , u t v i x siue eis cogitari possint

i i i i e l l i g i m u s , nisi per aflectus experientiam , et i u -

spiriiualia vel d i v i n a , quarura nuHac penilus forirae

teriorem sensuin araoris j l l u m i n a t i , e:si n i u i t u m velitiius. Ideo ipse Doininus apparcns in carne b o -

Tel imagines s u n i . g r a i i a , Deus quid esi ? Noraeu i i r a o r i s .

m i u i s , s i c u l de mundo a b s t u i i i vanii-jiein i i l o l o r u i u ,

Doiniuus quid esi ? Nonten polestatis. Si rei ipsius

sic dum cogitalionibus Deum proposuil i n T r i n i l a t e

noroen

u i i i i a i e m , T r i n i l a l e m i n unitate, fuiguraus corusca-

Verbi

(Exod.

requiris,

< Ego suro ,

i n q u k ^ q u i stun

i n ) . » l l o c n o m e n , sicut ipse d i c i t , e i est ab

i n i t i o , quia ad signiflcandam r e r o , n u l l u m ei a l i -

l i o divinitatis omnein l u l i t a cogitatioue

lidei> dc

Deo vanitaiem imaginationis. Cum e n i m d i v i n i l a l i j

quando verbum p r o p i u s accessit. Non tamen sicut

iiilellecimn d o c u i i esse supra i i o m i n e s , suo inde

est e x p r i m i i , quia p e r t r a n s i l , quod autem significat,

modo d o c u i i cogiiaro

est aeternuro, nec plene i l l u d significat, nisi verburo

vel verba V e r b i Dei u n u m nobis verbum s u n i ; o m n i a

coaeternuro. Deipso ergo uiulta m u l t i s edicere

fas

quaede eo legimus, audimus, l o q u i m u r , u i e d i i a n i u r ,

e s t , ipsum autera c u i praeter ipsuin ? A m o r tamen ,

sive provocando amorero, sive incuiieitdo t i n i o r e i n .

homines.

Omuia ergo

facla

amor i l l u m i n a t u s , q u i iutus Deo l o q n i t u r , melius p ad u i i u m nos v o c a n l , ad u n u m nos m i t l u n t , de q u o pieias

i n u l l a d i c u n i u r , e l n i b i l d i c i l u r , quia ad i d q u o d

e s i , accessus o r a i i o , i n v e n t i o , vel i n i e l i e c i u s , ipsa

esl, non p e r v e u i l t i r , nisi o c c u r r a l ipse q u i quaeritur,

hoc a g i l ; e i h u m i l i s d e v o i i o , cttjus couatus

r e i f r u i t i o nbi coHoquiiur affecius et gratia, respoii-

e l i l l u m i n e t v u i t u m suum super n o s ,

dent sibi fides et inteilecius : spes e i res c o i i v e n i u u i ,

faciem s i i a m , u i i t i l u m i n e vultus ejussciamus q u a

ei illustret

misericordia e i verilas obviaut s i b i , j u s i i t i a e l pax

g r a d i a m u r . V u l l u s ejus setisui a i n a n i i s

se osculauiur. Sed quia fides i i u t r i t ainorem , quac

voluulas ejus e s t , facies ejus cognilio veriiatis ejus.

sanat ad baec octilum roentis, qtiod i n i e l l i g i m u s , sine

Nec unquaro bene de Deo s e n i i l u r , nisi ctun Deus

obscurilate capiamus, quod non i n i e l l i g i i n u s , siue

facie hac f o r m a i u r ,

ambigtiilate credamus nec a verbis omnino receda-

scnsus de Deo seutientis : nec de sensis bene j t i d i -

rous,

qnandiu nescieniibus eoruin m i u i s i e r i o inge-

vel

fcicici

buic

innotescens

conformaior

c a t u r , nisi de v u i l u ilio prodeai j u d i c i u m j u d i c a m i s ;

r i l o r nobis quod verbis nobis percipienduin e s l , et

nec bene quid a g i l u r , nec hene

tameii sine o i u n i v e r b o n i u i forma credendtim

j i i s i iude formentur aclus vel jvita, secutiduni Deum

est

aliquando v i v i t u r ,

nobis. Nam et ideo Verbtnn Dei i n I b m i a hoininis

vivere v o l e u l i s ; ncc inde q u a e r i i u r , nec inde a c c i -

apparuit, u l m u l t i f a r i a i n muldsqtie modis o i i m Deus

piiur

nisi ex dono graiiac omne

roeriium

praeve-

397 nieutis. 0

m

A M G M A FIDfil.

e r g o , quem netuo quaeril v e r c , et non A c n r r e n i i s , sed ttti miserenti*, T u p t i o r t n s p i r a , u l ipsa veritas te qtiaerendi i n

credamus ; t u conforta , u t speremus ; t u provoca

couscienlia quaereniis non suspectum j a m habeat

i n v e n i t , quippe

cnm

c t accende, itt a m e m u s ; totumque de ncbis t u o m

respoiisuni aliquatenus iuveutae v e r i t a t i s ; inveni

s i t , nt bene nobts i n te s i t , i n quo v i v i m u s , move*

nos, u t iuveniatnus t e ; veni i u uos, u t eamtt* i n t e ,

inur c t sumns.

ct vivamus i n le, quia vere nou est vofentis , neaue

iENIGMA (Bivfiofheca

FIDEI.

CiHereientke

Uumattae i u f i r m i t a l i s religiosa confessio est,

t . 1Y, p . 93.)

de B bac vita m o r t a l i a m o r t a l i homine potesi v i d e r i Deus,

Deo boc t a l i n n uosse, quotl Deus est. Gaeterum es-

respondemus, p o t e s t : sed non corporeis oculis, sic-

s e n t i a m ejtis vel o a i u r a m , ct secreta illa imperscru-

u t videmus hunc s o l e m ; vet mentis obtutu, sicut

t a b i l i s j u d i c i i cjus decreta investigare qtiidem

unusqtiisque semetipsum

et

videt aliquid quaerentcm

p e r s c r u t a r i p i u m e s t : quae tamen cum mens terrena

aut s c i e n t e m ; sed fide, quae canonicartim S c r i p t u -

nofi p e n e t r e l , inscriitabilia et

r a r u m auctorilate m u n i a i u r .

investigabilia esse

coofitenduiu cst. Quorum a l t e n i m religiosae v o l u n -

Visus est U m e n a Patribus ea specie qtiam vo-

U t i s e s t , alterum impcrscriitabiiis n a t u n e . Uhde e l

l u n U s elegit, non natura formavit ( A o c epist. 112).

A p o s t o i u s , cujtts fidem homo saecttli non c a p i t , et

c Deuro e n i m nemo v i d i t u n q u a m , > a i t evangelisU

c u j u s sensiis dicia alius prarterquam ipsius verba

Joannes

u o n e x p l i c a n t , perscnitando et investigando ea s t u -

quae visibilia d i c u n t o r . Propter quod et continuo

(Joan.

i ) ; utique

sicut videntur

isla,

p e t : e l d i c i t : c 0 a l l i l u d o d i v i t i a m m sapieutiae et

s a b j u n x i t : < Unigenitus q u i est i n sina Patris, ipse

scienliae Dei : quam incomprehensibilia sunt j u d i c i a

n a r r a v i t . > Deum e u i m corporeis oculis istis neroo

ejiis, et invesiigabiles

viae ejus (Rom.

n). > Ubi

aaquam v i d i t ; sed n a r r a n l e Unigenito, qui est i n

ergo t a n U forliiurio ircpidat, bumanae

verecundiae

siuu P a t r i s , narratioue ineffabili, creatnra r a i i o n a -

i n o d u m teligiosa omnipoteittiae fides concluriat, ne- G Ks munda et s a n c u iroplelur de visione i n e f f a b i l i : quae sic potesl intelligere n a r r a n t e m , sictiti verbuni que se i u f i r m i i a s ittleliigeniiae nostrae ad perscrutanda ea quae perspicieudi natiiram non liabent, ex-

n o n sonus auribus strepens, sed iroago nientibus i n -

tendat. Si eniro cerneutibus solis claritalem v i r t u s

notescens, u t illud ei iiiterna e i mauifesta luce clares*

r o t i l u e n t i s v i r l u l e luniinis obstupescit, i n U i i t u m , n t

cat, q u o d d i c t u m e s i a D o i n i n o : < Philippe, q u i vidcu

s i quando causam radianlis lucis sollicilius acies c u -

ine, videi et Patrero (Joan. x i v ) . > DesideriHin eniui

riosae coniemplaiionis i n q u i r n t , usque ad e m o r l u u m

veraciter p i o r u m , quo videre Deuro c u p i u n t , uon, ut

videndi scnstim ociilorum natura revoceiur, accidat-

o p i n o r , i n eam speciem

que roagis uitendo videre ne v i d e a t : q u i d nobis i n

qiiaudo v u l t , s i c u i v t i l t , apparet quod ipse non est,

flagrai

contuendam, qua

Dei r e b t i s e t sole justitiae exspeclanrium esl ? Nonne

sed i n eam s u b s u n t i a m , qua ipse est i d qood est.

v o l e i i t i sttpersapere i n c u m b e t s i u l i i t i a ? Nonneipsum

Videri e n i m hic mundo corrie potesl, coroprehendi

acre intelligendi lumen siupor hebeiis

desipientiae

non potest. Sed i n hac quaestione Deom virienrii,

occupabit? Non enim causa i n f e r i o r causam naiurae

plus m i h i videtitr valere vivenrii moriiis, quam t e -

p o t i o r i s i u i e l l i g i i , nec subjacei bumanae conceptidni

quenrii. Nam q u i didicerit a Doinino Jesu Gbristo

r a t i o cceleslis. Nam

i n t r a condilionero

i n f i r m i u t i s ^ m i t i s esse et h u m i l i s corde, plus i t i hoc cogiiando et

e r i l , quidquiri i n f i r m i h o m i n i s conscientiae

subde-

orando proficiet, quam legendo vei audiendo, q u a m

t u r . Sed i n qtianturo r a i i o ccelestis se p e r m i t t i t i n -

vis tionnunquam et legendo et audiendo proflcia .

i e l l r g i , i n u n t u m expelenda e s i ; n e s i coutenti ejus

Neroo aotem se dicat velle Deuro videre, q u i m i m -

iiiditlgculiae moderamine non snmus, a m i i u m u s i n -

riando c o r d i curaro untae rei diguam noluerit i r o -

d u l u . Estne ergo i n Dco, quod percipi possil? tist

pendere. Nemo e n i m valet Deuro vhiere e i

p l a n e , si morio boc velis, quod possis. Gaeterum si

quia necesse est a t t r a h i ab bac v i t a meutero, quae

vivere;

u l l r a q u a m potes, speres, i d quoque quod p o t u i s l i ,

in illius visioniS ineffabiiiuiem assuroilur. A l i e r i u s

n o n p o t e r i s . Visio namque facie ad faciem, et plena

namque et potioris vitae esi visio iUa, quae i n futuro

c o g n i t i o n e m i i i i bie d a l u r , sed pro merito fidei, qtia

p r o n i i i t i i u r , sed j a m hic i n cunctis filiis gratiae i n -

credimus bic qtiod non videmus, i n futuro p r o m i l t i -

choatur.

Uiiigenilus ergo F i l i u s Deitalis n a t n r a m atque bonorura lumen i u fidc : i n qua i a n q u a m per specultim et * stibstantiam insonabilUer narrans dignis idoneisqtte oculis U n t o conspectui, etiam i n hac v i u i u i n aenigtuate felicium r e r u m , et f u t t i r o r u m bonorum l u r . Ifabetnus enira i n t e r i m Iiic promissorum

i m a g i u c m i n l u e m u r . S i eniin quaeritur, u t r u i i i in

v i s i b i l i i e r m o n s t r a t : et q u i potest Deom iavlaibUi*

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

390

400

THEODORICI

l e r x i d e r e , polest etiam et i n v i s i b i l i i e r adhaerere. A n a l i u m , serenissima incommutabilis veritatis luee p o l i a t u r , et menie pcnitus a cousuctudine vilae h u Deus e u i m invisibilis et i n c o r n t p t i b i l i s , < q u i solus habel i m m o r t a l i i a t e m , et lucem habitat inaccessihi-

j u s alienata, i l i i consianter et indeclinabiliter bae-

l e m , quem nemo h o m i n u m v i d e t , vel videre potest

r e a l ; nequaquam q u i d qtiacrat, i u i e U i g i l . A l t e r i i s

(4 Tim. v i ) , i per id quod videt nomo corporeus cor-

c i i i m vilae lioc e s l ; et qtiisquis omnia quae i b i h a -

pora, per hoc ab bominibus videri nou potesL Qtii

benda sunl vult bic habere, oslendit se fiilem nou

si et menlibus piorurn esset inaccessibilis, non d i -

hahere. Sed crcdenli

ceretur : < Accedite ad

r e d d i t u r pracmium.

eum,

et

iiwminamiiii

c o l l i g i l u r u i e r i t u i n , videnti

x x x i n ) . > E t si mentibus p i o r u m essel invist-

Credai ergo potius sublimi a u c t o r i t a l i miniineqiie

b i l i s , uoii diceretur, < quia vhiebimus emn s i c u l i

faiiaci, quandiu sumus i n corpore, peregriiiari nos

esl (/

a Douiitio, et ambulare nos per fidem, non per spe-

(Psal.

Joun.

I I I ). > Perspiciamus

Epistolam Joannis.

totam

ipsam

D i l e c t i s s i m i , i n q u i t , < iiuuc

F i l i i Del sunius, et nondum apparuit q u i d e r i m u s .

ciem (/ Cor. v ) ; ac sic perseveranier

reiiitens a i -

qtte cuslotliens lidem, spem et c b a r i t a t e m , inteitriat

Scimus a u l e m , quoniam c u m apparuerit, similes ei

in specicm, ex pignore Spiritus sancti, quod acce-

e r i m u s , quoniam videbimus eum sicuii esl (ibid.).

p i m u s ; q u i nos tlocebit omnem

>

veriiatem,

cii.n

l n t a n t u m ergo eum videbimus, i n quantum similes B Ocus q t i i suscitavit Dominum Jesum C h r i s t u m a ci erimus : et inde eum videbimus, unde similcs c i

m o r l u i s , v i v i f i c a b i l et m o r t a l i a corpora nostra per

e r i m u s , iuente s c i l i c e t : quia et nunc i n l a n t u m n o n

inhabitantem S p i r i l u m ejus i n nohis. Pritis auietn

videmus, inojuantum dissimiles ab eo sumus. Quis

quam vivificetur, boc qiiod m o r t u u m esi propter

uuiem vel demciilissimus d i x e r i l , corpore nos s i m i -

peccatum, procul dubio c o r r u p t i b i l e est,

ies Deo fore ? I n i n l e r i o r e ergo hoiiiiue siniilitudo

vat a i i i m a m . Quae quando atljuta excedil hanc uebu-

ct aggra-

i n tliem in

l a m q i i a tegitur omnis terra, i d esl bauc carnalciu

a g L i t i o n e b e i , secundum jmaginem ejtts q u i creavit

caliginein qua l e g i l u r omnis v i l a terrena, l a n q u a i u

ista est, qtia reuovatur houio de die

euni : ubi tanto ei eflicininr similiores, quaulo i n a -

rapida coruscatione p e r s t r i n g i i u r , et i n suam i n f i r -

gis i n ejus cognitionem c b a r i i a i c m q u e p r o f i c i m u s ;

m i t a t e m r e d i t , viveuie desiderio quo nirsus e r i g a -

c t lUtantutn eum propinquius ac famiharius

vide-

t u r , nec

suflicienie m u n d i t i a , qua quisqtie

niagis potest,

figalur.

Quod

i n u s , i n q u a n l u m cognoscendo eum ac diligendo ef-

quanto

lanto major

l i c i m u r ei similiores. I n quo

quaniuscunque hic

quauto autem m i n u s , lanto m i i i o r . Si atitem n i h i l

est;

profectus f u e r i t , longe est ab i i l a perfectione, qtia

adhuc tale niens bominis experta e.tl, i n qua tam u

Deus v i d e b i t u r sicuti est facie ad faciem : u b i laula

habiiat C b r i s t u s p e r h\lem, insistenduiu est iiiinueti-

e r i t excellenlia, u l niulto plus adipiscalur c b a r i l a s , ^ dis et morlificandis conciipiscentiis caruis et oculoquam vel fides c r e d i d i l , vel spes d e s i d e r a v i t : pltis

r u m , et superbiae vitae l n j u ; e t c m n m o r a l s

inveniat adeptio, q u a m formabat cogitatio.

Regio

lioiie v i r t u t i s o m n i studio fidei r o b u r adtieiidum,

ac-

•namque est illa v i v e n l i u m ac videiitiuro, inteiiec-

qttoadusque perfecte m o r t i l i c a l o s ea moitede qua

•tuahuin et i u t e l l i g i b i l i u m , u b i sine ulla corporis s i -

dictuiu esl Moysi : < Non e n i n i videbit ine homo e i

i n i i i t u d i n e verilas e e r n i t n r , nullis opinionum falsa-

vivet (Exod.

r u m nebulis offuscalur. l b i e n i m sicut i n T r i u i i a l e

qua i i e m Dominus d i c i l , oraus Deum Patrem

quae Deus cst, m u l u o se v i d e n l Pater et F i l i u s , et

discipulis suis : < Ilaec est autem vita aelerna, ut c-

mutuo se videre, u u u m eos esse est, et hoc alterum

giioscani te Deum v e r i i i u , et quem m i s i s t i Jesuui

esse, quod aller e s t ; sic q u i ad hoc praetlestinati

C b r i s i u m (Joan.

s u n l , e t i n hoc assumpti f u e r i n t , videbunl Deum sic-

x x x i u ) ; > i n c i p i a i vivere ea v i t a , de pro

xvn). >

In quo q u i e v i g i l a v i l j a m i n D e u m , S p i r i t u s sancti

u t i est, e i videndo efllcieniur sicut ipse esl, similes

calore excitatus, atque i n ejus amore coram se ipse

e i . Ubi etiam sicut i n Patre et F i l i o , quae visio, ipsa

v i l u i l s i b i ; volensque i n l r a r e ad eum nec

unitas e s t ; sic i n Deo et bomiue, quae visio,

eoque lucenle sibi atiendit i u s e ;

ipsa

valeus,

inveuitque se

el

siroilitudo futura est. S p i r i l u s sanctus unitas Patris ry suam aegritudiuein iliius miiiiriilkje cottlemperari non et F i l i i , ipse eiiam ebaritas et siinilitudo Dei et ho-

posse: flere dulce habei, et euiu p r e c a r i , ut eiiatn

n i i u i s ; sed aiiter i t i summa essentia, aliter i n iufe-

atque etiam miserealur, donec e x u a l l o i a i u

r i o r e u a t u r a . i b i enim v i d e b i l u r claritas D o u i i n i ,

r i a t n , e l precari cuni fiducia j a i n g r a l u i l o pigttore

iion per visioncm signilicautem, sive corporalem,

salutis acceplo per ejtis u u i c u m Salvatorem

sicut vi*a est i n monte Sina (Exod.

num et i l l u m i n a t o r e m . Huuc vero ita egenlem

ttiaiem sicut v i d i t Isaias (Itai.

I I I ) , sive s p i r i -

mise hoiuiet

v i ) , vel Joaiines i u

riolentein scientia non i n f i a t , quia cbarilas aeriificat.

Apocalypsi (Apoc. i ) , sed per speciem; uon perspe-

Praeposuit e u i m scieutiam scieulias; piaeposuil scire

culuiu et i n aeiiigmate, s i c u t b i c videttir ab b o u t i i i i -

i n f i r m i t a l e m suam, magis qttam scire m u n d i roaenia,

bus q n i digni suut hac visioue, quantuni eam pere

polest meus

humana sccimdum

ca-

assiimeiitss

fundaroeuta t c r r a r u m e i fasligia c o e l o r u m ; et hauc apponendo

scieiiliain apposuil d o i o r e m ,

doiorem

g r a l i a r h , sed facie ad faciem. Quod quisquis a r b i -

percgrinaiionis suae ex desiderio patriae stiae,

t r a i u r h o m i n i v i i a m islam mortalem adhuc agenti

Conditoris ejus beati Dei s u i . I n hoc gencrc b o m i -

posse coiitingere, scilicet u t dimoto atque discusso

nuro, i n f a m i l i a C h r i s t i t u i , Doroine Deus roeus, si

" o m u i uubilo phantasiarum corporaiium atque car-

iuter pauperes tuos gemo pauper, da i u i h i de pana

et

401

A I N I G M A FKDEL

l i i o : et qnaereniem

40*

v u l t u m t u u m , D o m i n e ; r e q u i - A plevit Ecclesias, ut p l u r i m i eti&m ex ipsis sapienti-

reatem et esurieatem et s i u e n l e m j u s l i U a m tuam

bus saeculi;

i n coniemplatione v u l l u s t u i ; da m i l i i s a t i a r i de.ve-

C b r i s t i , ea

quibus

viriebatur ignoroiniosa c r u x

i n fronte s i g i i e n i u r ; e i de qtia erube-

r i i a t e t u a , n o n de phantaaroate cordis m e i ; ne r c -

scenduro putabant, eam i n arce pudoris constituant.

peilendo

Cum ergo aegrotaret iotus m i i m l u s , hoc modo venit

t u a i n v e r i t a i e m , resiliam et recidam in

ramtatetn figmcnta

meam.

Ego certe sentio q u a m

miilta

p a r i a t c o r h u m a n u m . Q u i d enira est r o r

m e t i m , n i s i c o r bttmantim? Sed c o n l i s m e i , u t n i h i i ex his

hoc o r o

figmentis,

te

Deum

m i h i p r o so-

ad eos Verbutn Dei carne

v e l a t u m , ad sananduro

eum de i n l e r i t i o n i b u s suis, manibus suis medicainenia conficiens, e l spargens ea super morbos orbis t e r r a r u i i i , Evangelium regni qtiori praedicanriuro c r a t

i i d o v e r o iiibaereat; sed inde veniat m i h i l u m e n ve-

i n universo

r i l a t i s tuae, uiide m i h i quamvis projecto a facie o c u -

T e s l a m e n t i , qtiae rie ipso esl. Tanlamque ef

l o r t t m t n o r u m , et de longinquo redire conanti per

auctoritatem in universo mundo, quanlam habere

v i a m q u a m s t r a v i s t i nohis humanitate U n i g e n i t i t u i ,

oporiebat r e m per quam Deus iiinoiescere vcllet bo-

a u r a v e r i t a t i s ejas aspergilur : q u a m i n t a n l u m , l i c e l

roinilMis,

m u i a b i i e m , gratanter h a u r i o , inquanturo i n ea u i l

hitroiiiter credunt horoines, et creriendo ei

nsutabtie v i d e o ; nec locis e l lemporibus sicut c o r p o r a ; nec soiis temporibus, et quasi locis, sicut s p i -

rouiirio,

et S c r i p t u r a m Veleris et Novi rieriit

et ab bominibus credi s i h i . Cui curo

se

subji-

^ c i t i n t u r ; ipsa est lides per q t i a m roundantur beati inundo c o n l e , qttilms hoc p r o m i t l i t u r videnritim, v i -

r i t i i u m n o s t r o r u m cogitatioiies, necsolis lemporibus,

s n r i uonnisi per fiJeni t n t i n d a n l i i r . Quia enim

e t nuUa vel imagine l o c o r i i i n , sicutquaeriam m e n t i n m

aeterna capessenda irionei non erarous, sorriesque

itoslraruiii

r a i i o c i i i a t i m i c s . Oinnino euiin essentia

peccatoruro nos praegravabant

ad

leroporalium r e n i m

t t t a , qua es quod es, u i h i l hahei m u l a b i l e , nec i n

ainore contractae, et de propagine m o r t a l i i a t i s t a n -

aeieraitale, nec i n veritate, ucc i n v o l i m t a t e ; quia

qtiaro n a t n r a l i l e r iuoliiae, purgandi eramus. P u r g a t i

seterna i b i est veriias, et vera i b i est c h a r i l a s , vera

autero u l contemperarerour

aeterniias, et chara i b i est aeternilas, chara

teroporalia p o l e r a m u s ; quamlibet Jaro conieroperaii

veritas.

I d c i r c o n a i n q u e , quoniam exsulaviinus ah i n c o m -

aeiernis, nonnisi per

tenebamur.

m t t t a b i l i gaudio, nec tamen iiule, praecisi sumus vel

Quia e n i m

i n temporalia devenimus, et eorum

a b r u p t i , u t non etiam i n istis mutabilibus e l lenipo-

amore ah aeternis i m p e d i m u r , fftiaedam nos

raJibus aelerniiaieui, v e r i l a t e m , b e a t i i u d i n e m , quae-

ralis medicina stiscipil curanrios; quae n o n scienies,

r a m o s : uec m o r i e i i i m , nec f a i l i , nec p e r t u r b a r i v o -

seri crerientes ari salulem vocat, non naturae excel-

iempo-

missa congrua

lentia, seri temporis o r d i n e p r i o r . Nam i u quem lo-

peregrinationi nosirae, quibus ariinoneremur, non

cum quisque c e c i i l e r i i , i h i dehei incumbere e i i n n i t i

h t m u s ; missa

suut nobis

riivutilus,

h i c esse, quori quaerirous; scri i l l u c ah isia esse r e d -

u t resurgat. Formae caruales amore suo nos d e t i -

e o M d u m ; uude nisi penderemiis, liic ea non quaere-

n e n t , i n quem per consensuro peccati

retiKis. < G u i n i cnim« v e n i l pleniiudo t e i n p o r i s m i s i i

ipsis i n n i t e n d u m e s l , ut sttrgamus. Idcirco F i l i u s

Deos F U i u m s i i u m , factum est niuliere, faClum sub

Dei q u i i n forma

lege (Galat. i v ) : i usque adeo p a r v u m , u l f a c t u r o ;

f o r m a m servi accipiens, u l homines i n homine Deum

et eo u i i q u e i i i i s s u m , quo factum. Vetiit roira rio-

credenrio recipienies, accepta potestate, efiicerentur

cens

et

n i i r a b i l i i e r ea homiitibus persuarieus :

couiempuiiu

eonim

quae v i r i e u t u r , prae

aroore

filii

Dei e r a l , e x i n a n i v i i

cecuiimtis, semetipsum

D e i . N o u e n i m ari enm q u i ubique praesens esl,

locis m o v e m u r ; seri bono sludio bonisqtie m o r i b u s .

eoram

quae non v i r i e n t u r ; conteinpluin s u i , prae

Quod non possemus, nisi ipsa sapientia

amqre

Dei.

i i r r o i t a t i nostrae congruere

Venit

incredibilia faciens,

et

incre-

tanlae i n -

dignaretur, et vivendi

h o m i n i b u s credenda coutradens. H u m i -

r»obis pr.cberet exeroplum, non a l i i e r quam i n h o -

fiatas e u i m esi Dominus Jesus Gbristus, u i nos h i i -

n i i n e , quoniam et nos homines sumiis. Sed quia

miles esse tlocerei. Conceptns esl conUnens oronia,

nos curo ad i l l a i n venirous, sapientcr f a c i m u s ; ipsa

dibiUas ea

nattts est gigueus orouia, m o r t u u s est vivificans o m - f) cum ad nos v e n i i ab hominibus superbis quasi stulte fecisse putatur. E t q u o u i a m nos cum ad i l l a m v e n n i a . P o s i t r i d i i u m r e s u r r e x i t et ascendit i n ccelum, :

et h u m a i i a m c a m e m quam assumpserat ad

Patris

inus, convalescimus; ipsa cum ad n o s v e n i i , quasi

Mirabile itoc e s t : sed m u l t o

iiifirmaia esi. Sed quod s l u l i u m esl Dei, sapienlius

m i r a b i l i t t s est t o l u m muuduro reut l a m iucredibilero

est quam h o m i n e s ; et qtiod i n f i r m u m , foriius quara

crediilisse.

bomines. Ciini ergo oronibus modis medeatur anirois

dexteram

collocaviL

Q a o J e t si ipse modus consideretur a nobis, qtio c r e d i d i t rouodus, etiam ipse vere diviuus a d v e r i i i u r et valde

roirabilis

i n v e n i t u r . i n e r u d i t o s naroque l i -

beralibus d i s c i p l i u i s , e l oronino q u a n t u m ad d o c t r i nas saeculi p e r l i n e t , i n i p o i i i o s bomines, non perilos graroroatica,

IIOII

armaios

dialeciica,

piscalorcs

C h r i i t u s c u m reiihus fitlei ad mare saeculi paucissiroos o i i s i t , duodeciui, ex quibus unus a b i i l r e l r o r sam. E t t a m c n sic per eos o n m i gencre piscium r e -

Deus pro temporum o p p o r i u u i t a i i b u s , qtiae m i r a sapienlia ab ipso o r d i u a i i i u r , iiullo modo

heneliccit^

l i u s cousultiit generi b u m a n o , quam cum ipsa Dei sapieniia, i d est unicus F i l i u s consubstantialis P a t r i e l coaelerutis,

toiuro horoinem

suscipere

dignata

e s l , Verbiim caro factum est, e i habitavit i n nobis. lta e i i i m derooustravil c a r n a l i b t i s , e i non v a l e u t i bus i u t u e r i nieiile, veritalem, corporcisque

sensi-

bus riediiis, quaiu cxcclsuro iocuiu inter creaiuras-

403

CUILLELMI

ABBA f l S S. THEODORIC1

404

habeat huinana n a t u r a ; quod non solum v i s i b i l i t e r , J i t u m . E t v i s i b i l i u m quidein rerimt p n e t e r k a n i m , quat n a m i d poteFat

et HI aliquo aeihereo corpore

nostrorutn aspectutim tolerantiam temperato,

letiiporaliier transierunt, sola fides e s t ;

ad

qtiouiam

non aribuc videnda sperantur, sed facla et transacta

sed

hominibus i n vero homine apparoit. Ipsa e n i m n a -

c r e d u n i u r , sicut est i l i u d , quod Chrisius semel p r o

t u r a suscipienda e r a t , quae l i b e r a n d a : et

ne qois

peccaiis uostrU inortuus est et r e s u r r e x i t ; quod jain»

se contemptnm p u t a r e l ,

non speratttr f u t i i r u m , sed t a n t u m d i l i g i t u r taetuat.

v i r u m suseepii, natus ex femina est. N i h i l c g l l v i ,

Ea vero qnae nondum s u n L setl ftitura s u n l , i i a c r e -

sed omnia suadendo et moneudo.

d u n l u r , u t etiain vitlenda sperentur, et e l i a m d i l i -

forte sexus a suoCreatore

g a u t i i r ; sicut est s p i r i t u a l i u m corporuut n o s i r o r u m

Vetere quippe servitiite traiisacta, lempiis novae l i b e r t a l i s i l h i x e r a t , et opportune j a m h o m i i i i snarie-

r e s u r r e c l i o , licet osteudi morio nullo possint mothi*

balur

Qtiae vero ita sunt, u t neqae p r a t e r e a n t , neqne w -

atque salubriter, quam libero creatus esset

a r b i t r i o . Miraculis conciliavit fldetn Deo, q u i ipse

l u r a s i n l , sed aeteroa p e r i n a u e a n t ; partint sant i n -

e r a t ; passione b o m i n i , quem gerebat. Satellites vo-

visibifia, sicut snpienlia e t j u s t i t i a ; p a r t i m v|smt-

luptatttm divitias pernieiose

l i a , s i c n t C b r i s t i j a m i m m o r t a l e corpua. Sed i n v i s i -

populi

appetebaiit;

bilia .intellecta conspiciuntur, ac per boc e t

pauper esse v o l u i l . Honoribus et i m p e r i i s i n l i i a b a n l : Hex

esse n o l u i t . Camales filios

p u t a b a n t ; tale conjugium

ipso

magnum bonum * ntodo quodam s i b i congruo v i d e i r t u r ; et c u m . v i d e n ]

prtriemque contempsit.

t u r , mnito certiora s u n i , q u a m ea quae c o r p o r i s

Contumelias superbissime b o r r e h a n t ; omne genus

senstis a t t i n g i t . Sed ideo t l i r o n t u r i n v i s i b i l i a , q u i a

c o n t u m e l i a n i m s u s t i n u i t . Injurias intoierabiles esse

octilis istis carnalibtts v i d e r i o m n i n o non possimi.

a r b i l r a b a n l u r : quae major i u j t i r i a , quam j n s l u i n i n -

A t illa qaae visibiiia sunt permanentia, posiuitt, s i

noceiitemque damnari? Dolores corporis bantur;

flagellalus

exsecra-

ostendantur, e i i a m his c o r p o r a l i b u s o c u l i s o s l e n d i ;

atque craciaius est. M o r i me-,

sicut Dominus seinetipsum discipulis post resurretv

t u e b a n t ; morte mullatus est. Ignominiosum geniis

tionem ostendit (Maiik.

m o r t i s c r u r e i n p n l a b a n t ; cruciflxtis est. Omnia qme

sionetn

habere cupientes non recte vivebamus, carendo v i -

diacono (Aci.

Paulo apostolo

x x v i u ) ; et post asoen* (/

v u ) . Proinde

Cor.

x v ) et

Stepbano

ista visibilio p e r m a -

lefecit. Omnia quae v i t n r e cupienles a pietatis s t u -

nentia ita credimus, u t , etiainsi non detnoiistreiiiur,

dio deviabamus, perpetiendo dejecit. N u l l u m e n i m

speremtisea nos quandoque v i s n r o s ;

peccatum c o m m i t t i potest, nisi dum appetunlur e a ,

m u r ratione intellectuque coniprebendere, uisi u t ea

quae. ille c o n t e m p s i t ; aut f u g i u n t u r , quae ille s u s l i -

quia visibilia s u n t , a b invisibilihus quasi distiuetiua

nec ea cone-

n u i l . Tota i g i t u r v i t a ejus i n t e r r i s , per hoiuinem ^ . cogiteinus, cogilatione ea sicut o c c u r r e r i n t i m a g i quein suscipere dignatus c s i , disciplina m o r u m fuit. nantes, eom saepius a l i i e r sint, q u a m quomodo ea Quae cum inctinctanier c r e d u n t u r , et c u m firie cogii m a g i n a m u r . J u s t i l i a m vero et sopieutiam, et q u i d tantiir ari diligendum quod c r e d i t u r , et videnrinm

q u i d ejosmodi e s t , i i o n aliter i i n a g i n a i m i r ; a t t t a r

sicut c r e d i t u r , q u i d nisi mundalur cor, ad videurium

c o n t u e m i i r ; sed baec invisibilia mentis atque r a l i o -

quori muuriis cordibus p r o m i t t i t u r ?

nis i n l e n t i o n e intellecta conspicimus sine ullis f o r -

Qtiouiam vero riivina providentia non solum s i n -

mis vel molibus c o r p o r a l i b u s ; siue ulhs

figurislt-

gulis hominibus quasi p r i v a t i m , sed e l universo h u -

ncamenllsque m e m b r o r u i n , siue ullis localibus

maiio generi tanquam pubtice c o n s u l i t ; q u i d c u m

btts, sive spatiis infinitis.

fiai-

singulis agatur, ipse Deus scit, q u i agit, alqtie ipsi

S i m i l i t e r contueinur et himen i p s u m , quo cancta

c u m quibus a g i t u r s c i u n t ; q u i d autem agatur c u m

ista disceraimus, speciem scilicet aeternae r a t i o n i s : t n

genere bumano per b i s l o r i a m commendari v o l n i l ,

qtta nobis satis apparet, q u i d creriamus i u c o g n i t u m ,

et per p r o p h e t i a m , et ad u t r u m q u e fldes habettria

qttitl cognitum leneamus : quam formam sensa c o r -

e s t , t i t unusquisque h o m i n u m

eo

poris recordeniiir, quant cogitalione l i i t g a m o s ; q o h l

quod singulariter a Deo accepit, et ex eo quod c u m

corporis sensns a l t i n g a t , q u i d imagittetur animua

g e i e r e hiimano, credat fideiiter c u m Deo s p i r i l n m j

simfile c o r p o r i , q u i d c e r l t i m e t o m n i u m corporuaa

s u u m . T e m p o r a l i u m autem r e r a m fides, sive v i s i b i -

d b s i m i l l i m u m inteliigentia c o i i i e m p l e t u r . Hoc e u i t u

fidelium,

et ex

l i t t m , sive i n v i s i b i l i u m , mngis credendo quam i n -

lumen, i i b i

telligendo v a l c t ; ubi nisi credattir quod d i c i l u r ,

sicut httjus solis et cujtisque c o r p o r e i h i m i u i s f u l -

i u i l l a prorsns ratione i d persunderi potest. Hujus

gor,

ergo religionis seclaudae caput est historia et p r o -

menleroque noslraro quasi v i s i b i l i splendore coHo-

plietia temporalis dispeiisationis divhiae p r o v i r i e n -

s t r a t ; sed invisibiliter et ineffimiliier, et tamen i n -

tiae, pro salute generis humani i n aeternam v i t a m

t e l l i g i b i l i t e r , l u c e t : tamque nobis c e r t u m est, quara

haec cuncta d i j u d i c a n i u r , non o t i q t i e ,

per localia spatia circoroqoaque d i f l u t i d i t u r ,

reformandi atqtte reparanrii. Quae cum crediia ftie-

nobis effieit certa, quat secundum

r i n t , mentem purgabit viiae modos divinis praeceptis

coiispicitnus.

ipsum

cuacta

conciliaius, et exemplis c o i i f o r m a t u s ; et idoneam

Cum auiem tria s i n t r e r n m geoera>qam v i d o n t u r ,

faciet spiritualibus percipiendis, quae nec praeterita

iiuum corporeum, sicut hoc ceelum et t e r r a i s t a , e t

siiut nec f t i t u r a ; sed eodem modo semper m a n e n -

qtiidquid i n eis corporeos sensuscernit et l a n a i t ;

t i a , et n u l l i m u t a b i l i t a l i o b n o x i a ; i d esl, untitn i p -

a h e n i m simtle corporalibos, sicut s u n t e a q u a e s p i -

sum D e u m , P a l r e m , el F i l i u m , c l S p i r i l u m sanc-

r i t u cogitata itnaginamur, sive recordala vel o b i a i a

405

/ENIGMA F I D E I .

quast corpora conluemur : unde s u n l eiiam visioncs A quae i n somnis vel

i n aliquo mentis excesso his

406

Sed tanta vis esi amorfs ut ea qnae c u i n amore d i u cogitaverit biimanus a n i m u s , eisqtie curae g l u -

quasi localibus quantitatibus i n g e r u n l u r ; t e r t i u m

liue iiihaerescit, a t t r a h a t secuin, etiam cum vel ad

ab u t r o q u e discretum, quod neque sit corpus, neque

seipsum r e d i t , sive ad eam quae supra rpsum est,

habeal

s i m i l i t u d i n e m corporis, siculi est

n a l u r a m d i v i n i t a t i s : et quia illa corpora s t i n l , qnae

sapientia, quae mente intellecta c o n s p i c i t u r , et i n

foris per senstis corporis adamavit, eoruraqne d i u -

aliquam

cujus luce de his omnibus veraciter j u d i c a t u r : i n

turna quadam familiaritate implicatus esl, nec secitut

qno istoruin genenim

potesl i n t r o r s u m lanquani i n regionem corporeae na-

credemla

est,

quam

nosse

v o l u m u s , T r i n i l a s Deus? Profecto aut i n a l i q u o ,

tttrae ea i u f e r r e ; imagines

a u t i n n u l l o . Si i n aliquo, eo u l i q u e quod est

semetipsttm vel n a l u r a m , u l d i c i u m est, d i v i n i l a t i s ,

aliis

eorum seciim t r a b i i , v i r

d o o b u s praestanlius, s i c u t c s t sapientia. Quod si do-

aliud esse imaginans,qtiam i d , sinequo eara cogitare-

n o m ejus i n nobis est, et minus est quam illa sum-

uon polesl. Ilaec enim est maledictio, Domine Deus,.

ma et incommtitabilis sapienlia, quae Dei sapientia

qua maledixisii t e r r a m in opere A d a m

d k i t u r ; puto quod non debemus dono suo inferius

e j u s : quam cum operati f u e r i n l , non r e d d i l f r u c l u m

c o g i l a r e doitantem. Si autetn aliqnis splendor ejus

suutn, sed spinas ac Iribuios g e r m i n a i e i s , u t i n

et

flliorum

esl i n nebts, qua? nostra sapienlia d i c i t u r , q u a n t i i m - B sudore vultus sui comedant panem suutn (Gen.

m).

c u n q u e ejus per spectthtin et in aenigmate capere

E i q u i d facieni pttsilli i u i , filii h o m i n i s , non tatu d e

possumus, o p o r t e l ut ctitii et ab omnibus c o r p o r i -

t e r r a terreni , quara de ceelo coelesiis, v i r i dexterae

b u a , et ab omnibus corporalibus

tuae quera

S i atiiem i n n u l l o generum

secernamus.

h o r u m pronunlianda

esi esse ista T r i n i l a s , e l sic esl i n v i s i b i l i s , u t

nec

confirmasti t i b i , j a m p r i m i t i a s spiritus

habentes, e t e x ipsis exspectantes redemptionein corporis sui ? Nam e i ipsi i n t r a se i n g e m i s c u n t , f a m

m e n i e v i d e a l u r , m u l t o minus de i l l a o p i n i o n e m h u -

olira a peccato l i b e r a t i , sed nondum a pcena

jusmodi

c a i i ; ex poena p r i m i peccatoris eunteset

liabere debemus,

bus,

vel

csse

credamus. Non

ut eam rebus c o r p o r a l i -

corporaliutn r e r u m imaginibus

similem

e n i m corpora p u l c h r i t u d i n e

pec-

flenles

mitleiites semina sua ; e l licet viventes de

et

mensa

tua ; vix tamen aliquando nisi post lacrymosos stt-

a u t m o l i s inngnitudiue sttperat, sed dissimiiitudine

dores et spinosas compuncliones

ac d i s p a r i l i l a l e tiaturae, etsi discreta esl a compa-

t i d i a n n m accipientes de manu t u a . Panis enim vivus

pane suum q u o -

raiidfte b o n o r o m a n i m i n o s l r i , qualia sunt j u s t i t i a ,

et vivificans eis est meraoria abundanliae suavitatis

sapieuiia, charitas, et caetera talia : quae certe non

luae, g r a i i a v i s i i a t i o n i s , et alicujus visionis tuae;

p e n d i m u s mole c o r p o r i s , nec eorum quasi corporeas

gaudiura i n sensu araoris t u i e l bouitatis lu;e. I l u t i d o

tbrmas cogitatione f i g u r a m u s ; sed ea,

naraque g a t i d c n l e , ipsos p e r m i i l i s flere ac lugere ,

quandorecte

ea i n i e l | i g i m u s , sine aliqua corpulenlia vel s i n t i l i -

illis desolalioneni,

l u d i n e corpulentiae i n luce mentis aspicimns, q u a n -

netn : vis eos

isiis vero promiliens consolatio-

Utra est ab o m n i u m comparalidne q u a n l i l a l u m et

aeiernatu s a i i e i a i c m .

esurire ac

s i t i r e , sed p r o m i t t i s eis

Sed facis dilationem ad exer-

lamen eatn oranino ab

c i i i t u n a m o r i s , rursumque nonnuuquam visitaiionis -

i n i e t l e c l u nostro abhorrere, Aposlolus teslis e s l , n b i

ac visionis luae aliquara eis copiain facis ad solatium .

a i i : < l n v t s i b i l i a ejus per ea quae facta s n n t , i n t e l -

d i l a l i o n i s . E l ubi per praeveiiientera gratiam purant

q n a f i t a i u m d i s c r e t i o r ? Nec

c o n s p i c i t i t i i u r ; serapilerna quoqtie ejus v i r t u s

Inu

ac i l i v i n i l a s (Rom.

i ) . » Quapropter

licet cara, i n

his qtiae n o s t r i s adjaceut settsibtis corporalibus, vel qtMwf

nos ipsi i n i n l e r i o r e homine

itostro sumus,

invenis voluuiatein et i n t e n t i o n e m , t u i n hora illa * visitationis iuae, v i r t u l e praesentiae graiiae tuae,

puritas pro captu suo meretur visiouem , sed sicut >

scientia comprebendere laboreinus, nec sufBciamus;

Apostolus

non t a m e u impudenier i n ea quae supra uos s u n t ,

aenigmate (/ Cor. x m ) . »

divina et ineffabilia, pietas fidelis i r . a r d e s c i l : quam

et abumlaulia

perlicis i n mente fideli p u r i t a i e m ; c t

d i c i t , < ex p a r t e ; per s p e c u l u m , et i n

Quandiu enira percgrinantur i n carne a le Domino

v i r i u m stiarum arrogantia i n f l a t ; sed gralia e l D Deo s u o , nequaquara videndi le facullalera habent desiderium flammat.

ipsius Conditoris ac

Redempioris

iu-

A t t e n d a t a u i e m bomo iittellectu suo quo

nisi ex p a r t e , inquantuin v i v i i i n eis adbucex p a r t c , quod ad vivendum le facie ad f a c i e m , et s i c u l i es , .

Dcum capere desiderat, n i l i n iialura sua esse me-

perfecle

l i a s ; e t videat u t r u m i b i videat ulla litteainenla f o r -

testatur Domintis loquens ad M o y s e n : < Non e n i m , »

m a r u m , nitores c o l o r u m , spaiio^am

grandiiatem,

iendenlibus,

prius

m o r l i t i c a n d u i h esse

i n q i i i l , < videbit me homo et vivet (Kxod.

XXXIII). >-

p a n i u m distanliara, raolis distensionem, aliquas per

Quod qttid e s l , nisi corpus rn nobis peccati n a l u r a -

locorum

l i l e r c o u c r e l a r u m nobis conciipiscentiamtn carttis ? *

i n t e r v a l l a motiones, vel q u i d hujusinodi.

N i l c e r t e taie inveninius i n eo, quo i n natura nostra

l l i n c iiamque lain auxie et lacrymabiliter l i b e r a r i

n i h i l m e l i u s i n v e n i r a t i s ; hoc est i n iotellectu itostro,

deposcehal, q u i diccbat : < Infelix ego b o m o , qttis

qao s a p t e n i i a m ipsaro capimus, inquantum ejus ca-

ine l i b e r a b i l de corpore

paces s u u u j s . Qnod ergo non invenimus i n meliore

p?r Douiiiitnn n o s l n i m Jesuro C b r i s t u m (Rom.

n o s t r o , itequaqiiaiti adroittere debemus i n cogilan-

Qui eniiii hoc d i c e b a l , iiequaqiiaro per i m p a l i e n i i a m

do, i i l qtjod tara i n c o m p a r a b i i i i e r roeiius est oroui

hujtis viuc desiderabai corporaliier m o r i ; sed a v i -

mdiofe

veutibus adhuc i n eo aliquibus coitcupisccniiis c a n i i a

nosiro.

m o r t i s hujus? Gralia Dei • VII). >

408

G U I L L E L M I A B B A T I S S. THEODORICI

407

l i b e r a r i , a quibus nemo l i b e r a i , oisi gratia Dei per A pecuuia c o m p a r a r e , nec dare manus i E g y p t o et AsDomiuum nostrum Jesum C h r i s l u m , c h a r i t a l e m s u a m

s y r i i s , t i l saturemur pane (Thren.

dimindeiido i n cordihtis nostris per S p i r u u m s a n c l u m ,

omiiia accipimus.

quetu dat nohis (Rom.

aucioritas, c u i

VIII). lpsa iiamqtte est

lex,

v);

sed

gratis

Praesto i b i esl omuibus diviua

contradicere

uefas e s t ,

dicens :

spirilus vilae, l i u c r a n s , sicut dicit idem A p o s l o l u s ,

< Crede t a u l u m , et s a l v u s e r i s ; et omnia possibilia

a lege peccati

credeuti (Marc.

e l moriis : concupisceniiis

scilicet

v ) . > Audientes ergo i b i , Domiue

c a m i s , qua3 sicut sordes i n i e r i o r i s oculi hominis ,

Detis noster,

impedientes euin a vidcndo eo, quod nonnisi miindo

oinnes genies i n nomine P a t r i s , et F i l i i , et S p i r i t u s

corde videlur : e l a vita aeternn, de qua

sancti (Maiih.

Domiuus

d i c i t : < Ha?c cst aulem vita «Tierna , u l coguoscant le

dicentem veritalem : < Ite, baptisate x x v m ) : > s l a t i m credimus i n

te.

P a t r e m , F i l i u m et S p i r i t u m sanctum.

Deuui v e r u m , e l quein misisti Jesiim C h r i s t t i m

Ncque eniin Yeritas hoc d i c e r e l , nisi lioc essetis.

x v n ) . • U l enim ibi videat oculus interior ad

Nec baptizari nos j u b e r e s , Domine Deus, i n ejus n o -

videndum Dciim f a c l u s , hic mundaliir , ubi inchoa-

m i n e , q u i uon esset Dominus Deus. Nec i n n o m i n e . s c d

(Joan.

tnr visio,

quae i h i p e r i i c i i u r . Inchoatiir eiiim hic

iu n o m i i i i b o s , nisi v o s , Paler, e l F i l i u s , et S p i r i i t t s

sauctilate v i t ; e , e l usu diviiue coulemplalionis; ubi

s a n c t u s , essetis unus beus. Non enim dicerelur vocc

amor merelur visionem, ctim c r c d i l u r , speratur ac °

divina

d i l i g i t i i r , quo.l uon videltir : perficlenda

i b i , tihi

IIIIUS est (Deut. v i ) , > nisi unus Deus essetis, q u i

visio pascel a m o r e m ; cum omnis virtus e r i t , diligere

P a i e r , et F i l i u s , e l S p i r i t t i s sauclus estis. E t b\ t u

< A u d i , I s r a e l , Dominus Detts t u u s , Deus

quod h a h e b i i u r , et tola bealitudo, hahere qttod d i -

Deus P a t e r , ipse esses F i l i u s t u u s , Yerbum

l i g e l u r . Idcirco dicebat, q u i sic e r a t ; et dicunt q u i

Chrisins ; et ipse esses donum t i t u i n , et donum F i l i i

tnum

sic sunt : < Cupio t l i s s o l v i , et esse cum Christo :

t u i Spiritus sanctus, non legeremus i n l i t i e r i s v e r i -

niulto enim nieliits (//

tatis : < M i s i l D e i i s F i l i u m s u u m ; > nec t u , U u i g e n i i e ,

Cor. v ) . > Sic aulein s u n t ,

q u i per ftdem a m b u l a n t e s , e l si perfecti sunt v i a -

diceres de S p i r i l u s a n c l o , q u i a Palre et a te p r o -

l o r e s , nooduni lamen

c e d i t : < Quem

sunt perventores : p e r i e c l i ,

m i l t e l Paler i n noinine meo

(Joan.

inquantum ea quae retro s u n l o h l i t i , i n i i i t c r i o r a se

x i x ) ; > e t : < Quem ego m i t i a m vohis a Patre

(Joan.

e x t e n d u n l ; viatores , iiiquantnin adhuc iu via suut.

x v ) . > Non ergo ipse P a t e r , q u i F i l i u s ; non i p s e

Domine Deus cordis i n e i , et pars mea i n aeteruum,

Filiusr, q u i S p i r i t u s sanctus. A d banc regulam

finis omnis desiderii m e i , et destinalum i i i l e u i i o t i i s ;

dirigens omnem intcntionem meam , qiiaiiltim posse

, i n t e r b o 3 , quamvis longe infra eos, e i d i s s i m i l i t e r

me facies, qoaeram, D o i n i u e , vttlluiii l u u m ; v u l l n i i i

ab e i s , j a m o l i m aggressus viam nd le per

fidem

m u m , D o m i i i e , r e q u i r a m scmper.Doniiue

fidei

Deusmeus

amhuhtndi ad recle vivciidum , e l disciplinam cordrs

unaspes mea, e x a u d i , ue fatigatus n o l i m l e q u a e r c r r ,

muudandi ad videndum te e l c o n t e m p l a n d u m ; i n

sed quaeram le semper ardenter. Da qtiaerendi v i r e s ,

boc c o u s e n u i , et nondiim ccepi.

q u i voluntalem d e d i s l i ; e l q i i a i i i u m s a l e r i l , adatigo

Saepius autetn cogitanli m i h i de c o m m u n i

fide

uosira in l e , sine qua impossibile est placere

lihi

Domirto Deo n o s t r o , et

in qua

vohintalem qtiam dedisii. Meminerim semper t u i , i u iclligam l e , diligam i c ,

donec

fideliler

reminis-

salutem o m n i u m

ceniem t u i , et sobrie i i i l e i l i g c i i l e m l e , e l v e r a c i l e r

c o n s t i t u i s t i ; et ideo o n u i i u m esse d c b e t , l a m p u -

diligeniem t e , o T r i n i t a s D C I I S , j u x t a p l c n i l u d i n c m

sillorum i n Ecclesia D e i , quam m a g n o r u m ; qtto-

quam

m o d o , cutn qtiaeritur apud sanctos doclores scientia

qiiam m e c r e a s l i . T o t u m ergo hic habeo dc D o m i n o

l u scis, reformes

nie ad imaginem l u a m , a d

ejus l a n l i s invenitur qiiaestionum perplexilalibus i n -

Deo m e o , quod i u l e r i i n quacrebatn, sine l o r m e n i i s

v o i u t a , taiitis dispulaiionum aeiiigmatibusobscurata,

qicestionttm , siue .sophisinalum i n s i d i i s , siue s t r e -

u l v i x a paucissimis hominihus ptiritas cjtis

queat

p i l t i d i s p u l a l i o i i u m : scilicel qttotl s i l , qnod P a l e r ,

appreitendi, visum est aliquando ad felicissima i l l a

e l . F i i i u s , et S p i r i l u s sancius s i i . H;ec

c t aurea

mea fides; quia ipsa est calholica liries. Credo e i t i n t

evangelicae simplicilatis lempora

prima

de Deo est

recurrere , et ad p r o p r i u m i l l i i m stylum S p i r i l u s t j quori lego vel a u d i o , quia u l c r e d e r e , et hoc ipsitra saucti l i t i , quo per m i m s i e r i u m e o n i i n , q u i uiuge-

praecepii, q u i veriiaiem se tiomiuavit. D i x i i e n i m :

nitura tuiiin Salvaiorem noslrum v e n i u r t i m in carne

« Qui c r e d i d e r i l , saivtis e r i l ; q u i vero non cre»Ii-

poiueruut praevidere , seti q u i venieiitem merueruttt

ricrit,

viriere, p r i m o coepil inscribi lex spiritus vitae i n

si non c r e r i i i u r v e r i l a t i ?

condemnabilur (Marc.

xvi). > E t c u i creditur,

labulis cordis carnalibns credentium. Ubi c u m piana

Ipsc est Dominus Jesus Chrislus : c u i q u i c r e d e r e ,

omnia i n v e n i o , e i rem commuuem l a m sapienlibu»

et i u eum credere, l i o h i e r i t , non est C h r i s t i a n u s .

qtiatn s i m p i i c i b u s , et qttae sic fories e x e r c e a t , u l

Ego

inflrmos qtmsque a se 11011 a b s t e r r e a t ; redit ad me-

credo;

inoriam exprobralio

hahiturum

illa prophetica i n popultim J t i -

daeoruro, quod coiitempserunl aquas Siloe domesiicas, in

riecurretiles

viam

cum silentio

(/*/?. v i u ) ; i e r u i i t

i E g y p t i hibere aqnas turbidas

i E g y p t i t (Jerem.

fltimiiiis

C h r i s l i a n u m me p r o f i t e o r ;

crerio ei i n

quem

e l crerio S c r i p t u r i s , i n quibus v i t a m conflrio. Hoc e n i m fuiidanienturo

me est,

quod sapienlia Dei o r r i i n a v i t ; Yerburo Dei d i c t a v i l ; apostoli slcut sapieutes

architecti posuernnt : c u i

qtticunque superaeriitlcare v o l u e r i t , virieat q u i d

su«

n ) . N o n e n i m sictii per a l i u i n p r o

per.edificet;de funriamento autem securtts siL F u n d a -

phetam quidamdeplorant, c o g i m u r i b i aquas nosiras

mcniuro enim s t a b i t : quod autcm supcraeriificabiiur

4611

/CNIGMA F i D E L

410

i g i t U p r o b a b i t (/ Cor. 111). De coin|M>silione atilem A oomen boroooosion i n e o q o o d q u i P n t e r , e i F i l i u s , fundautenti v i d e r i l i p s e , q u i contposuil. Q u i d enint et S p i r i u i s sancius dicebaniur unus D e u s , a l t e r u m i n i b i quaerere? Quod i n b a c v i u s c i r i non p o t e t l ? secunriam quod a l t e r u t r u i n s u n t ; a l l e r u m seciinduin V e r b i g r a t i a , q u i d ntibi quaerere quotnodo T r i n i U s

quod ad se s u n l , e l untim snnt.

i b i u u i u s s i l , vel t r c s b n u t n ; c u m Dominus et apo-

P r i u s e n i m qtutra i n Ecclesia exsnrgerel Sabellins,

s l o l i , et anle eos prophetae, sic esse de Doinino Dco

ipsum praedicans esse Patrera, q u i F i l i u s e s t ; ipsum

n o s t r o d o c u e r u i i t , nec amplius a l i q u i d auMidertiiit ?

S p i r i l u i n s a n c t n m , q u i Pater est vel F i l i u s , prae-

Qoxxl si Y e r b u m e l Sapientia Dei i n bac

dicalio fidei de.Patre et F i l i o et S p i r i l u sancio, non

vita nos

scire v o l u i s s e l , neino melius quam ipse per s e m e l -

inriigebat nomine T r i n i i a i i s . Quod ttbi in causa

i p s u m , seu per apostolos

suos i n munrio hoc d o -

susceptum e s l , et tres coeperunl d i c i , Paler, F i l i u s

c u i s s e i . Nain et sancti Palres n o s t r i doctores Eccle-

e i S p i r i t u s s a n c t u s , et quaeri c c e p i i , q n i d i r e s ; nec

flriei

s i m , p o s l aposlolos , conOtlenier dico , si licuissei,

l u n c , nec usqtie nunc i n v e n i u m e s t , q u i d respon-

u i l a m p l i i t s d i x i s s e n l ; nec quaudiu p o t u e r t m l , stipcr

d e r e i u r , sicut o p o r u r e t , e i secondnm

hoc a l i q u i d addere volueruut. Percurramus o m i i e m

habet. Quod eniro d i c i t u r ,

sericut

est. De quo postmodum dicetur.

caitonicarum

S c r i p t u r a r u m , 'tara

Yeleris

q u a m Novi T c s u m e n t i ; nusquam quatitura ad noraen B T r i n i U t i s , T r i u i U S Deus l e g i i u r ; nusquam sallein t r e s esse , P a l r c r o , et F i l i u m , et Spiritura s a n c t u m , invctiilur

nisi

i n Epistola Joauiiis, u b i d i c i l u r

:

< T r e s s t i n t , q u i tcstiinouiuiii perbibent i n ccelo , P a l e . , V e r h u m , et Sp.ritus s a n c t u s : et b i tres u i i u m s u n t (/

Joau.

\). t Quod et ipsora i n a u t i q u a traus-

Jaiione n o u h a b e l u r .

Sic et priusquam insurgeret A r i u s , q u i inaequal i t a l e i u ac dissimiiituriinem a s t r u e n d o , conatus iiohis ingerere tttrbain d e o r u m , noroen raiio lidei i g n o r a b a t , haberel

U n t t i m hoc dico ,

iicet sensum

i n c o g n i t u m , quod ab

Nunquiri eniro

ignorare

uoininis non

inilio

poteranl

est

borooousiou praedicabai.

fldeles

temporis

i l l i u s , quod Doroinus d i x i t : < Ego et Pater u n u m suniiis ? • (Joan.

De u o m i n e u m e n et numero

qiiod res so

ires personae, alia r a t i o

x.)

l l o c e n i m est

borooousion,

nihil aiiud.

n o n de sensu seu intellecui T r i u i t a t i s . S i c u l e u i i i i

N o r o e n e n i m , s i c u i jaro d i x i r o n s , novum e s i , et

j a m dictutu e s t , Deuin P a t r e i n , e t D c u m F i l i u m , et

in praedicalione fidei pro lem|M>re necessariuin ; sed

Deum

S p i r i t u m s a i i c l t i r a , omnes illac Scripturae

reseadein esi. S i c u l crgo contra Sabelliuro adroissum

c l a m a u t i i n u m esse D e u m . Nusquam vero i b i praerii-

est i u caitsa fidei nomen T r i n i u t i s , sic contra A r i u n i

c a r t u r i n d i v i u i u t e tres personae; nusquam relaliva

horooousioii

oppositum est nomen consubstantiali-

e a r u r o praedicatio; nusquaro faniosuin i l l u d homoou- Q latis. Sicque n u m e r u s , si lamen n u m e r u s , inventus s i o n noroen c o u s u b s t a n t i a l i u t i s , vel saltem

nomeii

cst vel assumptus i n illa natura creatrice o m n i u n i ,

s i m p i i c i s subsUnliae, nusquam ad a l i q u i d , e l si qua

qua? pondus eiiam , et roensuram, et nuroerum crea-

s n i t l h i s s i m i l i a . Sed curo cceperunt i n Ecclesia boe-

v i i , i u quibtis disponit c a n c U quae c r e a v i l .

reaes

augustias buiuanae ralronis. Hujusroodi eniro c u m

coeperis,

s i u t c o m m u n i s rationis instrunienta circa res c o m -

litiineraveris noii poies res|M>ndere. Singnlus quisque

m u n e s ; curo iit causa scaadala

fidei

a s s u i n u i i t i i r , nounisi

s u n t , si nou r a t i o n i

fidei

fideliier

coap-

incipis n n m e r a r e ; u b i numeraveris, q u i d

i b i Deils esl. Ntini tres que

riii?Absit!

Singuhts q u i s -

omnipoteiis. Nunquid tres sunt

oronipotentes?

l e a i u r . Nec r e n o i t magnas Dominus e l sapienlia ejus

Miniroo. Non suiit tres d i i , non tres

omnipoienies,

cujns n o n est n u m e r u s , n u m e r o r u m nomen T r i n t -

noti tres sapienliae, non ires saptentes,

U t i s i n eo q u o d sintpliciter d i c e b a l u r , Deus Paier ,

u i a g n i , nee ires magnilotliiies. Substantialiter e u i m

Dcus F t l i u s , Dctts Spiritus sanclus : nec novutn

h;rc oumia i n D c o d i c u n t u r . E i u n t a est vis surom»

non tres

4H

GUILLELMI

A B B A T I S S. T I I E O D O R t C I

i l . i u s substanthe i n P a l r e , e t F i l i o , et S p i r i t u sancto, A rere, quis Deus ut qiiiriquid de singulis ad seipsns d i c i t u r , non plttr a l i t e r i n summa, sed

412 cum n o n s i t nisi untis Deus, R a i e r ,

f

et F i i i u s , et Spiritus sanctus : Pater ergo e l F i l i u s ,

singiiiariter a c c i p i a l u r . D i -

non unutn est, sicut riicit Sabellius, sed u n u m s u n t ,

Deus P a l e r , Dens F i l i u s , Deus S p i r i t u s

sicut d i c i t Douiiims. Sanclus qtioque S p i r i t u s u i s i

saitctu*, sed in summa uoa iresdicimus deos, sed u n u m .

esset Deus homoousios, boc est ejusdem subsuntiae

ciintis enim

v

E t haec generalis est regiila

o t n n i u m , non solum

cum P a t r e et F i l i o , neqiiaquam Dominus diceret :

quuj, u t d i c t u m est, subslantialiter de Deo d i c i i n t u r ;

< S p i r i l u s est Deus {Joan.

setl e o n u n e t i a m quae ad creatitram, s i c u i c u m d i -

s p i r i i u Dei ejicio daemonia (Luc.

c i l u r Creaior, Dominus, et cselera talia. Hitjusmodi

sit me Dominus, et

e n i m , sictit sunt niagnilurio, boniias, et

omnes i n hoc

caetera,

i v ) . i E l alibi : < S i i n x i ) . i Itein : < M t -

S p i r i t u s ejus (lta.

XLVIII). »

Et

conveniunt Scripturae, u n n m esse

prottl i n rebus sttiil, accirientia s t i u l ; non autem i n

Deum cum Patre et F i i i o S p i r i t u m sancittin. Et haec

Peo. I n Deo e n i m c u m baec d i c u n l u r , intelligendus

est t i n a , vel hoc est u n u m ,

ost inqtiantum possuuius siue qualiiate bonus, sine

Ddviri,

q u a n l i i a t e magnus, sine

Domino

sine

< Unampetii a Domino, hancrequiram (P*o/.xxvi).>

sitti praesens, sine habitu oontineus, sine loco u b i -

U n u m autem hoc-non numero unum est, sed n a t u r a ,

que totus, sine lempore

indigeutia Creator,

quod p e l i t a

ac r e q n i r i t ari contemplandutn , dicens :

sempiiertius, sine sui m u - ' videlicet solidum i d i p s t i m , non habens partes, se*l

tatione m u t a b i l i a facieus, crgo

CUIII

i n o m n i quod est vel habet, habens i n t e g r u m l o t i i i n

quaeritur de Patre, et F i l i o , et S p i r i l u sancto

s u u m ; si lamen omne, vei t o t u m , vel i n t e g r u m d i c i

q u i d tres s i u t , non

nihilque paliens.

hoc quaerilur i n e6 quod ad a i -

l e r u i r u m sunt, sed i n eo quod s u n i ; nec magis ires

potest, u b i partee

nullae s u n t . U b i c u n q u e autem i n

Sc.ripturis piura aliqua unuin d i c u n t u r , et uon a d d i -

b o u i , seu tres m a g n i , vel a l i q u i d bujusmodi, q u a m

l u r q u i d u n u m , sicut a d d i l u r u b i d i c i t u r , cor u n u m

tres d i i tlici possunt, secuudiim supradictam regulain

et anima una (Acl.

substantialiuiii n o m i n u m i u Deo. Sed instat h u m a -

similis vel dissentiens s i g n i f i c a t u r . I n q u a n t u n i e r g o

na i n f i r u t i i a s , n i i m e r o r i t m et oonsuetudine i n f e c t a ; e l

IV) : eadem natura i n ntillo d i s -

r e r u m nuitierabiiitim

tria aiiqua sic s u n t , i n U n t u m u n u m s u n t . Sed v e r e

Omne quori r d a i i v e

sic t r i a aliqua esse, solius est T r i n i t a t i s i l l i u s , quae

riicit:

ari a l i q u i d d i c i t u r , est e l i a m a l i q u i d ad se, praeler

Deus est.

i d q u o d relalive ad

Verbi g r a t i a ,

ejusdein naiurae, ejusdemqtie v o l t i n t a l i s vel c o n s e n -

tres homines suiit paler et fiiius, et q u i l i b c t amicus

sus, certe tres bomiues Ires semper bomines s u n t ;

e o r u m . l u eo quori a r i s e s u u i , tres

et si aliquanrio i n aliquibus c o n s e n l i u n i , i n m u l i i s

ahquid

riicilur.

boinines s u n t ;

Nam elsi

sunt

aliquando tres h o m i n e s

eo qtiod ad invicem, pater, e l l i l i u s , et amicus ^ dissentiunt. I n T r i n i U t e vero quae Deus est, qui sunt. Nisi id quod ad se s u u t , essent; quod ad i n v i cem s u i i t , esse non possenl.

T r i a ergo a l i q u a , seu

s u n l verissime u n u m s u n t ; et non tres d i i , sed i i i i u s Deus sunt, unius naiurue, ejusdem

essenliae. U n i u s

t r e s a l i q u i ad s e s u n t ; q u i P a t e r , et F i l i u s , et S p i r i -

enim essentiae praedicatio perfectam

tus saucliis adinvicem

u t e m . Cum

s u n l . Q u i d tres? Q u i d t r i a ?

ergo

quaeritur de

concluriit u n i -

Patre, e t F i l i o ,

et

H i c nisi respoiideatur, o b l i n u i t Sabellius i d , p r o quo

S p i r i t u saucto, si tres, q u i d tres? ex a u c l o r i u t e D o •

liaereticus

m i u i , et secunriuin rationem

riicittir.

v i u i u t i s omnem

Excedit vero supereminentia d i communis d o q u i i

facullatem. S i

e n i m r e m sicut esl perpendimus, p r o c u l dubio est

firiei,

n i l melius

convenientius v e r i t a t i respondeiur , qnam

seo

unum.

Piacoit latnen Patribus propter disputanrii uecessi-

Pater, est F i l i u s , est S p i r i t u s sanclus ; nec ipse cst

tatem, seu tractandi vel colloquendi difflcultatem,

F i l i u s q u i Paler,* nec

exceptis

ipse est S p i r i t u s sanctus, qtii

Pater et F i l i u s . Tres ergo s u n l . tres esseniiae? A b s i l ! N a m regiilam

Dices : N u n q u i d

secundtim s u p r a r i i c u m

n o m i n u m d i v i n o r u m , essentia

est P a t e r ,

essentia Filiiis/essenltaSpirilus sanctus; sed U m e i i

relativis nominibus, p l u r a l e m n u m e r t i i n

a r i i n i t t e r e : et

u t uno noinine respondeattir

quid

t r i a , dicere ires personas: sic l a m e n , u l nuilae i b i moles, uulla

intervalla

c o g i i e n l n r , nulla distantia

cujuscunque d i s s i i n i l i t u d i n i s , ntilla separabilis d i s -

noti ires esseniiae, sed.una essentia. Ergo qtiid tres? D t i n c t i o seu personalis confusio. Non pars i b i cogiVerbiconfugiainus.

tetur vel t o l u m ; non majus a l i q u i d T r i n i u s q u a m

C u m e n i m loqueretur Dominus Judaeis de semeiipso,

una persona, n o n m i n u s persona q u a m T r i n i U s t o l a .

e t de Patre suo, d i x e r u n t : < U b i est Pater tuus ? >

Licet eniro a se invicem d e l e r n i i n a r i v i d e a n t u r , u -

Deficiunt bumana v e r b a a d v e r b a

(Jpan. Pairem

v i t i . ) Ac si d i c e r e n i : Duos essedicis, l e et t u u m ; te videmus, a b i est Pater tuus? Re-

roeii sictit fide i n t e l l i g i potest, i n f i n i u

ht se i n r e l l i -

genda s u n l t r i a i i l a , quae tres personae d i c u n t n r ; o t

(Joan.

singtila esse i n singulis, et singuia i n omnibns ;

\). t A c si d i c e r e t : U n o m , qnia unus sum c u m Pa-

e t o m n i a i n o m n i b u s , et omnia u n o m . Cum e n i m

spondit D o m i m i s : < Ego et Pater u n t i m sumus

ineffabile hoc quod ex sensibus et verbis sanctorum

i r e Deus, sumus, quta ego e i P a t e r d u o sumtts. Sieut ergo requisitus Dominus se et Patrem d i c i t

P a t r u m pene ineffabiliter f a r i conali sumus, cona-

esse u n u r o ; s i c e t nos ab eo edocti de T r i n i u t e qoae

r e t u r htimana inopia loquendo proferre ad

Deus est, r e q u i r e n t i q u i d t r i a , q u i d tres,

hominuro, i n q u a n i u m illud i n s e c r e u r i o

responde-

raus, iraiiro. Si iinprobus e s l , et arihuc pergit r e r e , q u i d u n a m , d i c i m u s , unus Deus. Nec

sensum

meniis p r o

quae-

capiu tenebai, de Domino Deo suo, sive per piaro

lame i

Udero, sive per qualemcunque i u l d l i g e n l i a r o , l i m u i t

i a i p r c b u s e r i t , si bomo fiddis est, ut apponat quae-

catholica

pielas

diccre t r c s esseulias, ne i n iUa

4IS

iF.NIGMA F1DLL

s*mma

aequalitate*

414

ubn imclHgcretur

tliversitas. K proprietatc d i s t i i i c t a s ; n o n i t o m i n a inutiiiumorio, scd Certfcstme quippe c i de S c r i p t t i r i s cognoscilttr, c t ct uominutii prcprietatcs, iri est pcrsou.i£, sivc u t pie credemluui est, e t i n hoc e t i a m aspectus meiitia Cneci t l i c r t t l , hypostascs, h o c c s t subsistentins. r t n r s i r i n g t t u r , esse et emn q t i i Paier esi, et etitn q u i

Nec Patcr F i l i i a u t S p i r i t i i s s n i t c t i aliqtiainlo personnm

F t l i t t s o s t , e i eunt q n i S p i r i l u s s&nclus e s t ; nec

cxcluriit : ncc rursus F i l i u s

e u t n d c m esse P a t r e m , qtti F i l i u s c s t ; neqtte ipstmi

Patris nomcn pcrsoiiamquc r e c i p i t ; *eri Paier scmpcr

nut Spirilus

csse S p i r t t n i n s a m i i u o , q o i F i l i u s aut Pater est.

Paler est, F i l i u s seutper F i l i u s , S p i r i l u s

Cum l a n t e n ttoii autleret tres essentias dicere, qtiae-

sciiipcr S p i r i t u s saucttis. Ilaquc

sfrU, q u i d sine

offaatlicnlo diceret,

et

riixil

tres

s u n t , pcrsouis nc liomiiiibtis

pertoaas. Qutbiis iiominibus non diversitateni i n i e l -

cst mca

firies;

sanclus saiicius

subst.iiitia tiiiitm

riisiiiijfiiiiiiiur.

E t liacc

qtiia baec cst cnlltolica fnles dc Do

ligt vofaii, scri s m g u h r i t a l e m u o l u i l , ne quasi s i u -

m i n o Dco nostro. P a t r e , F i l i o , ct S p i r i l u sancto :

gnbts m t e l l i g e r e t u r D c u s , sciltcei u t nonsolutn i b i i n -

cnjits

teftigatur

lecitis csscpotcst, nd coguitioncm

n n i l a s e x eo q u o d d i c u n t t i r trcs personac :

qnod e i s i latneu

res sicat est, iton

riiceretur,

l a c c r c l u r , c u m quaereretur,

non o m n i n o

quid respondereiur. baec n o m i n a t r i i i t n

ct i b i coguilio

qttid t r h t , v d

qtikl i r e s : sed c o i n m u n i etiatn modo loqucndi a l i Non solum attlem, sed c t per

crctlcnriis

caulius i n i m i c i s , babel sano-

n i m v e r b o r u m ; et ad tractanduni vel

ritsputauthim

qtialis

iiilhkiitnlc

riitbitnnrio,

ricinricrio

riiibitando,

dciudc d c

l c t i i c r i t . t t c dcfinicmlo , postiuo-

d u m voro

v c r i l n t i c u m a p p a r t i c r i t , lirielitcr et a r -

rieiilissimc

iiihaer6f>rio.

T r i b i i s eitiui

et a d s u b t i l i u s i n q i i i r e n d u m dc Deo, et coiiferendiim oam a m i c i s : c t confessio fidei formam

iiitlla

iiilclligcndis iittlLt

adelibus fanrii de ineflabili copia copiosior, et c o m -

riiviniutis,

csse potcst. p e r i c i i r i i t i i r , pritr.o rie

* iiiiclligcnt:is tiulla iiifirielitate

personartiiii facta est omnibus

peoriiosior, e l a d responriendum

i n i e l l c c t u , qtialis i n liujtisinodi relnis i u t c l -

i u l c l l i g c i i t h c grnriiluis p r o h c e r t n l

firiei ascondciiriiim cst ari Deiiui, e l ari cognitioneiii cjus.

P i i i n u s graritis cst,

riiligeuler

illvesliga^nm

apUtm verbt i n s l r u m e n t u n i .

secuuriiis, quomorio dc co quod r e t i e c i c t l i t u r , recte

D i f f i n i t u r autem persona

a

riiflmicniibus

tluobtie

n i b i l o m i m i s c t cogiUiiriuui sit c t l o q u c t i t l u i t i ; t c r t i t i s ,

modis : aive, raltdnnlis naturae indivtriua s t i b s u i i t i a :

ipsa j a m r e r u i n expcrientia

stva. cujus p r o sui forma certa s i t a g n i i i o . P r i i u a

m i n o i n houilatc, s i c n l sentiuitt q u i s i m p l i c i u i o

d t f l l n i l i o nomeu substatttiae praefcrens, quose oflcrat,

cordis quaerunt i l l u m . Primtis tam facilis est asccn-

non ambigutis iuiellectus e s l : vidclicet

rienli,

a d cousor-

quaui crcriere facile

est i n setiiiciido rie D o -

e s l v o l c n i i , seti c u i d a -

ttum n o m i n u n i eorum quae substantialitcr ad se de ^, t u m e s L Sicut c i i i m Apostolus Deo d i c o n t u r : u t sicut

d i d t u r Dens Pater,

Deus

4

e s l fitlcs (// Tkct*.

riicii,

< IIOII o m n i u u i

I I I ) . > SecHnrius c o

riifiVirtor,

FiHus, Detts Spirtttis s a n c t u s ; e l tan.en non ires d i i ,

quo a ualura r c r u n i r c m o l i o r , eornin est, q u i , sicut

sed units est Deus: sic si de Deo persotia pncdicetur,

ideui t i i d t Apostolus p r o r o i i s u c i n i l i i i c < c x c r c i t a t o s

d k a t u r persoua Paler, persona F i l i u s , persona S p i -

habeiu scnsus ari d i s c r e i i o n c i i i boni c t m a l i (l/ri>r.

r i t u s sanctus, i n aiimma vero uua persona. E t se-

v ) , > quaiuvis et a curiosis

c u o d u m faanc diflinitionein o o n inagts i b i fas est rii-

pcrfectorum

cere tres personas, quam tres deos. P o r r o j u x t a a l -

anima snn, c t c x o.nni inentc sun, a l l c i i a i u dtligere

praesumatur. T e r t i t i s

est, tpii rie loto coruti s;io, ric t o t n

l c r a m d t f l m i t i o n e i n requisiti quiri ires, rcspoiitlemus

DominuiH

i r c s personas : cuui singulae

S p i r i l u s habciucs, qtioil sint F i l i i

c a r m i i ex forma p r o -

DcJ. I t c i u p r i n n i s

g r a d u s i n a u c t o r i u t c fiiiidattis, tiriei t^sl, b a b c t i s h i r -

*ive

S p i r i l u s sancti,

matii u)dei urobalae auctoritalis probabilibtts testi-

aguitionem ; ad responricn-

m o n i i s f i i n d a l a m . Sccutiritis rationis e s i , non r a t i o -

persona F i l i i ,

sive

persona

9

d u m q u t d tres, aiiqtiam habeatii facultatem. Hcspon-

nis hnmamc, setl cjttsqnae propria firiei e s i ; babens

detur e n i m et d i e i l n r , tres personae c o m m u i i i n o -

c t i|>se forraam

m i n e , s i c u t ires

1

Deuni sutim : p r i u t i t i a s j a m c l pigttus

ismHiatJonis suae, qua d i c i t u r , sive persmtn Palris, e e r t a t i i sui praelerentes

,

hahcn», q u i d sibi de Domiuo Deosuo s i l c r e r i e n r i u m ;

saporum i u lidc v e r b o r u u i d i v i m c

homines sive tres persottac, quasi ) a u c t o r i u t i pcr oiimia c o i i c o r d c m . Uujiis cst s c i r c ,

t r i a p r o p r i a r d a l i v a , nt inteltigaittur persona Palris,

IMHI sohiin c o g i u r e

persotta F i l i i , persona Spiritus sancti. E l cuin p r o -

scctnidum

prttim s i t P a t r i s q u o d g e u u i l ; p r o p r i u m F i l i i , quoil

catlciu iiat u b i non e s i , u u t r i a t u r n mljuvetur u b i

c t loqui de Deo r a t i o n a l i i l i i e r

ratioiMjm l i d c i ; seri c t quouioilo

ftdcs

g e t t i l n s e s l ; p r o p r i u i n S p i r i l u s s a n c l i , quoil ab u t r o -

cst, c l q u a l i l c r contra i u i m i c o s dcfcitdaiur. T e r t i u s

qpoeprocoriit: i i t h i f t p r o p r i i * i m l b m l e t l u n l u r na-

j a m gratiae

ittrae separatio, t e d quaedam p e r s o n a l i s a g i i i l i o . Haec

Ihleut, scu potius bcatificans i n a i n o r e r a a

de i i o m i u e pcrsoitiL», quod i n causa

»|MX'icin t r a n s m i t l c t i s , iuchoaiido c o g i n t t o n c i n i i o n

e l r a l i o n e liiiei

i l l u i u i i i a i i l i s c l bcalihcauiis osi, r

a ssnetis Patribus appositum cst. Nou eniin injnsmm

eam (htm ffdci cst, et ciiui

Ttsuin est Ecciesiae Det, in ordiuando

hoiniiie firieii, sctl dc qua Apostolus

riogmale

liriei

fide

finieits hde ad

Inc m c i p i i cssc i n riicil:

< Niinc

sancios Patrcs mngiiaui habere ridicre a t i c i o r i t a i e m ,

t o-nosco ex p a r t c ; tunc autem cognoscam. srctii e t

qoi uia-niiiii

titgiiitus sum (/ Cor. x i n > . > l l l a enim c s l , q u a i u p c r -

ad

p r o liric p c r l t i l c n i i i t l a b o r c m , tisqira

rflii»ioiietn

saugtiiiiis

stii,

et morlificniioneiii

fecui charilas iuchoat i u hac vita |»erticiembra i n

c o t p t t t i t m > o o r i i i n . C r c i t o c r g o c l conlilcor tinuiii i u

ftitHra. Il.cc

tribus pcrsotiis D c t i m , tres pcr*ona* cspressas sub

scti |M>iius ipsa firics c>i, pcr quaui Dcu> coguo3Citur

vcro praesciitis iciuporis fiifei r e s e s t , f

^15

GUILLELMI

A D B A T I S S.

TIIEODOBICI

418

steut per fldem cognosci

p o t c s t ; et i n q i i a n t i i u i c r e - A riigiiani tlare operani tlissiiiuilai, non solum d i t u r , i i i t a n l u m cognoscitur. Ilaec e n i m i n p r i m o Deuin iguorantiae Dei reus j u d i c a t u r , sed etiam i n inleiligetitiae gradu liabet e x o r d i u m ; i n secundo |npoeuam nieritis suis d e b i u m o r d i n a l u r , u t bic q u i

c r c m e n t u m , i n t e r l i o quoilainmodo deficiendo p e r -

scire vei agere*curu p o t u i l , n o l u i t , cnm v o l u e r i t , noa

flcitur;

c u m t r a n s i t u r a fide credcntis et sperantis

po s i t . Sctl et i n eis qnae iieglecto Deo curioaa s e c u -

i n cogiiitionem e l g n i d i i i i n habeniis et f r u e n t i s , seu

l u r , i n praesenti a t H i g i t u r ; i n futuro vero m i l i i u i r

habere et f r u i

i n c i p i e n l i s . Duac euim istae cogni-

i n lenebras exteriores, quaecuaqne illa* s i n t , de q u i -

liones tantiim ab i n v i c e m s u n l riiflereiites, q u a u l u u i

bus i u Evangelio l e g i l u r . Semel ergo iiigressi v i a m

d i f l e r l a Deo i n eo quod ipse i n senietipso est q u i d -

Deuin quaerendi, non lacescamus, uon

q u i d homo secundiini bominem rie Deo seu cogilan-

fidelis

v

d o seu loquenrio seniire polest. De Deo vero melius

venietis (Luc.

posse hominem cogitare quam

comprebeiidatis (/

l o q u i , ipsum autem

Ipnge aliter essc, quam possit homo de eo sive l o q u i , otnnibus vcl l e n u i t e r de

Deo

cogitare' sentienti-

riesisUmus;

e s t , q u i r e p r o m i s i t d i c e n s : < Quaerite et i n x i ) . > Et A p o s t o i a s : • Sic c u r r i t e , u t Cor. i x ) . > E t

de

seiuetipso:

< F r a l r e s , i n q u i t , ego me non a r b i t r o r coo.prebeodisse. U n u m a u t e m , quae r e l r o sant o b l i i u s , ad ea

b u s manifestum est. E i tamen p r i m a haec ad Deum

vero quae sunt anleriora extendens m e i p s u m , a«l c o g n i t i o est, r a t i o n a b i l i t e r secundtim ratiouem fidei ^ dcstinatum perseqiior, ad pahaam stipemae vocalioscire de Deo vel cogitare, vel l o q u i . Quod c u i n n i s ; i n Cbristo Jesu Domino n o s t r o . i E t a d d i d i t : multis non sicut oporteret credenlibus saepe magis

< Quotquot ergo perfecti

i n promptti s i t , quam pluribtis vere

Q u i d t Scilicet, < q u a n d i u peregrinamur a D o m i n o ,

lidelibus, recte

quiriem credeniibus, sed i d quod c r e d i i u t disceriiere

per

non suulcienlibus, manifeste d a l u r i n t e l l i g i , neqiia-

esse, non pervenlores.

q u a m hanc esse perfectam

cognitionem

veritatis,

qnac pneteriens aliquanrio v e r i l a t i s vcrissimos amatores, non se negat

fidem

s u m u s , hoc sapiamus. >

ambulantes (Philipp. I I I ) , > viatores

nos

E t i n via firiei s l r e n u u m esse

v i a t o r e m , perfectio vitae hujus est. Perveutio a u t e m , alterius vitae est.

m u l t i s amatoribus v a n i u t i s .

Pie ergo et h t i m i l i t e r i n via hac qua ambuiamus,

enitn bujusmorii m i i h a sciunt de Deo, vel

praecedeutiura P a t r u m vestigia venerantes proceila-

s c i r e s t u d e n t ; seti u t t a n t u i n sciaut, curiose agentes

i n u s : et primae i n t e r i m cognitionis D e i , q u t e p c r l i d e i u

sen u t scire vel

est, aenigmau aiteoUnies, ipsum invoceraos,qui posuit

Mulli

videantur

suam quaerenies, e l nou

vel

sciantur, gloriam

Dei. Ipsa enim est scieniia

tenehras l a t i b u l u m s u u m ; non u t non videalur, sed u t

de Deo, de qua Psalmi&ta d i c i t , quia nox eam i n d i -

diligentius qtiaeratur, e t q u o diligentius fuerit quaesi-

•cal nocti (Psgl. XLIV), hoc est homo h o m i n i caro et Q tua, eo dulciusametur, c u m f u e r i i i n vcntus. A m b i a m u s saiiguis c a r n i et s a n g u i u i , inflrielis noniiunquam etagaiuus,ipsoarijuvaiite et docente, t i t i n t e r i r o q u a i i iuflrieli, longe riistans a sapienlia i l l a , et verbo i l l o ,

t u m ipse dederil,per

quori dies d i c i , s e u s p i r i u l i s homo s p i r i t u a l i h o m i a i ,

ipstus etiam gratiae e r i t , u t de fide ad speciem t r a n s -

apu ipse per se Spiritus sanctus sancti cnjusque l i o -

earous. Cognitionis ergo diviuae quae per fidein e s i ,

raiais spirjtui non i n d i c a t , sed e r u c t a t , noc est, c u m

qua per fidem cognoscitur

aensu quodam d i v i n i t a t i s e t sapore summae

elementa nomina d i v i n a , quibus apud homines n o -

tiae, o c c t i l u aliqua

sapien-

fideineiim

cognoscamus: rietnde

Detts, quasi printa s u n t

inspiratione i n s i n u a t . Quae u -

i n i n a t u r Detts, e l congrua eis forma sanoruro i u fitle

ipen cum ad e x e r c i l i u m p i e u t i s p l u r i m u m necessa-

v e r h o r u m . Naro et a n o l i t i a noroina d i c u n t u r . U t

r i a s i i , si studiis pietatis d e l e g a u

e u i m g r a d a t i m , sicut j a m supra p n d i b a v i i n u s , s e -

pie t r a c t e t t t r ,

oinnibus omuino hominibus appetenda est, et cum

cundum recturo o r d i n e m ad Deuro proOciendi, p r o -

o m n i studio amplectenda;

c c d a m u s , p r i m o cognoscendum

non

i n u t i l i s futura

in

est de re c o g n o -

profectu fidei, si sobrie et secundum r a i i d n e m fidei

scerola, q u i d s i t , quod n o o n U i nomine aliquo

dispensetnr.

gnatur : deinde quale vei q u a l i t e r s i t , u t sicut r e a

Sicut e n i m

i u bis quae rie Deo s u n l ,

desi-

a l t a sapere periculosum n i m i s e s t ; sic sapere ad

est, sic de ipsa ftdes captetnr. S i c u t e n i m secnndom s i quis non modo D rationem liiieraturae p r i m a e i e m e n u c o l l i g u n t u r i u d e q i t i o vel scripto, sed vel sola c o g i u t i o n e aggresyliabas, syllabae i n d i c t i o n e s ; iliaeque copulaue a d

a o b r i e i a t e m , laudabile. Scilicet

dtmnluin p u u v e r i t omitem de summa et

incomma-

legentis; sic nomina

«teut compescendus omnino ac

d i c i t u r Deus, c o a p U U sibi secundum f o r m a m sano-

refrenandos est o m -

riivina,

quibus sptid homittea

nis aniinus bumanos a l a m i m m a n i e l inani prae-

r u m i n fide v e r b o r u m et rationem (iriei, circa o c c t i l -

eompiione.

t u m i l l u d d i v i n i u t i s i n corde credenlis

A d perscrulanda u m e a ea

dunUvat,

q t m r n m facuitas h o m i a i non negatur, v e l qnae

fide-

fidei

eincinnt i n u U e c t u m . i l i n c Paulus

aliqoeiii apostohts

l o m hominem prorsus ignorare non Hcetadjuvandiis

dilectum discipulum i n fide, de quibus o p o r t e b a t ,

potias, et e x h o r u n d u s esl s p i r i t u s hominis

e r u d i e n s : < F o r m a m , i n q u i t , habens sanoruiit v e r -

fldelis,

non exsiinguendus. 1

a r b i t r i u n i copulatis sensuin aliquem efliciunt i n c o r d e

t a b i l i et imperscrutabili n a l u r a p e r t r a c u r e quaeslio-

Etenim sicut non posse seire de Domino

borura, quae a me audisti i n fide et i u c h a r i u i e ; i n Deo

Christo Jesu. Bonum depositum costotU (//

Tim.

Crealore i t o t t r o , qood supra hominem est, non r e -

l ) . > E x quo d i s c i m u s , ad custodiendum deposituai

p a u t u r i n peccatom; sic e l q n i c u m posset scire

lidei et fermam ejus, f o r m a i n saaorum i n ea v e r b o - ,

aiiqua, non studet, vel q u i nondum potest, ut possii,

r u n i p l u r t m u m obscrvanriara. Est quippe forma

fidei^,

417

iCNIGMA F I D E I .

41$

e i est ferma e a n o r u m i n ea v e r b o r o m . Forma flrioi A l e m , sapientiam, potentiam, et atHt i u boitc modojn e&i, de P a l r e , et F i b o , e l S p i r i l a i sanclo, sicut j a t n

quaiiipluribus nominibus.

saepe dVcluni e s i , Deom Pairem esse, Deam F i l i u r a , Deam

Quihus c n m etiam hoinines plemmque nuociipen-

S p i r i l a n i s a n c i u m ; e i lamen noa tres dcos

t u r , d i c u n t u r e n i m et ipsi sapientes

ease. seu n n u m D e u m . F o r m a v e r o sanorum i n hMe

et potentcs;

nemo tamen dtcitiir sapientia sive potentia, vel a l i -

verboruru e s i , p r o p r i u s q u i d a i n modns loquendi de

q u i d h u j o s m o d i ; quia nemo eo

Doo, secandura

potens e s l , quomodo

biec ipsa qtue praemisimus: qtiem

modo sapiens sive

Deus; cura hoc s i l Deo esse,

e x a a c i o r i i a i e C h r i s i i D o m i n i , et apostolornm et

qnod sapere. quori posse; e i ipse sua sapientia, ipse

apoatolicoruin d o c t o r u m , j a m o l i n i usus Christianae

sua potentia s i i . Sic de veriiale, de c b a r i u i e , et aliis

pietatis o b i i i m i t circa nomina d i v i n a , et ea quae i n

bujusmodi nomiuibus inlelligendum est, scilicel q u i -

eoaJessiooe

bus s u b s u n l i a l i t e r Dcus dici polest. D i v i u o r u m e n i m

fidei

d i c u n t u r de Patre, et F i i i o , e l

S p u i t i i sancto. Modns autem h i c loquetidi de Deo

n o m i n u m non u n i l o r m i s ratio est. A l i a enim de Deo

p r o p r t a m quamdara babet

subsunlialiter

disciplinam regulis ac

riicuntur;

alia aliter. Nam i n rebus

termitiis fidei m u n i u m ; ad docendum loqui de Deo

quoque omne quod est, aut subjectura, aut i n subje-

r a u o n a b i l i t e r secunduin rationem fidei, et prarpa-

cto est, hoc est aut subsianlia, aut accidcns.

Non

raudos b o m i i i e s ad c o g i u n d u i n ac senuenrium inef- B u m e n sic esi i n Deo. Nunquam enim rie Dco d i c i t u r b b t h t e r de i n e f l a b i h . hieirco autem d i c i m u s , secuiid u m r a t i o u e m fidei, qnia

aliquid secunrium accidens, seri neque sempcr secundtiro subsianliam. D i c i t u r euim et ari a l i quiri.

modus hic loquendi rie

Deo l i a h e l quaedara propria verba, ralionabilia q u i dettt, sed n o n i u t e i l i g i b i l i a , nisi i n ralione fidci, nou

Ubi p r i m o scienduro est quoniaro

auiein i n ratione sensus b u m a n i . Quod enim nauio

praedicamenla

hitjusinorii aliena a natura firiei s u n t , sicut suhsiau-

auie d i x i m u s , quia t Deus est P a i e r , Deus F i l i u s ,

lia ct acciriens, et quod d i c i t u r ad a l i q u i d , e i getitis,

Deus S p i r i t u s sanctus, et u m e n non tres d i i , seri

et species, e l caeiera t a l i a . I n s t n i m e n i a qujppe stttM

> eat Deus,» utcunque capitur, secundnm r a t i o -

haec comintinia e l vulgaria r a l i o n i s el artis.htimanw

i sensus b u m a n i . I n rebus e n i m buiuauh» humana

ari riiscernenrias res commuues; rebus auiero

l a i i o p a r a t sibi fidem : i n dtvinis vero pr*eceriit fides,

riiviui*

prorsus inriigna, e i a forma sanoruro i n fide verbo-

deutde ipsa soi generis f o r m a l s i b i ratiooeiii. Sicut

n i m alieua. I t a t i o tainen fldei quasi morem gerens

eatm res est, sic de ea fidem c a p u r e , e l locuiiouis

humanae r a i i o n i i l i a l a sibi ab hominibus non respuil o m n i n o vel a b j i c i t ; sed assumit ea s i b i , et confor-

forsaara fidci coapUndam esse, reclissima r a t i o est.

mando singula suis regulis et coaptando, i n obse-

A m a t a u t e m iocutio sive inquisitio de Deo, hurailes

t

ac suupliccs i a p a u p e r u t e s p i r i l u s Deum quaerentes,

' q u i n m Griei ac s c r v i t u t e m c a p i i v a l u m quoriaromorio

qaoa ad i a q u i r e n d u m non curiosiUs agit, sed

pieus

r e d i g i l eorum intellecttim. I l i n c est, quod lam

roiilla

t r a h i i . A r o a t l o q u i , non verbis pnecipitationis et alie-

nomina, quae i n rebus comrounibus nomina

rerom

u i s ; sed ipsis qoibus serociipsura et Patrem et S p i -

accidentiuro sunt, transiata ad Deum, u b i secundum

r i u u a sanctum m a n i f e s u v i i inundo Verbuin Dei ipso

rationem fidei non a d m i n i t u r a l i q u i d secuiirium ac-

loculionis charactere, quo fidem T r i u i u i i s propaga-

cidens, praedicari substaniialiter i n v e n i u n t u r . Verbr

v e r u o l i u m u n d o botuines Dei. Odit conteutiones,

g r a t i a , cuin

amnsosiiales, n o v i u i e s , pugnasque verbohnii et i n a -

sine q u a l i u t e bonus, quid i n l e l l i g i i u r , nisi qtiod ea

riicitur

Deus sine q u a n t i u t e magutis,

a i t t m t o r m e n U quaestionum; ipsa magis experieulia

quae bujiisroorii s u n t , secundum

doeeus credemes, e t i n f o r m a n s per m e r i l u r o et usum

sunt, non a d i n i l i u n l t i r , e i tamen a d m i U u n t u r , e l se-

quod accirienlia

fidei perveoire ad praeroiuracroiiemplationis. Nomina

ctinduro hoc quod n a t u r a l i t e r i n Deo stint, quoinodo»

a a t e m , quae p r i m a ejus e l e m e u u esse dixiraus, sunt,

nusqnain alibi s u n t , subslanlialiier praedicaniur?

sive q i i i b u s per semeiipsam ipsa se d i v i n i u s revela-

Sed e i ubi accidens non e s i , neque subsiautia est.

v i i i n m u n d o , scilicet P a t r i s , et F i i i i , et S p i r i t u *

nec essc p o t e s i , quae nullis accirientibus subest, v e l

sive quibus ex diversa

cousideratioiie sui rj subesse polesi. N u l l o r u m vero prorsus accideniiuni

diverso se moiio apud homines nouiiiiari fecit. Il.h

susceptrix esse potest summa illa divinae

» m i s i q u h i e i i i condilo ad iinaginem D e i , naiuralis

fimplicitas : quae si susciperet, s i m p i i c i u s non esseU

nalune

iaest appetiius cognilionis Dei e i propriae originis.

llla nerope natura siroplex vere dicenda e s l , cai not»

£ x eo e n i m qaod nullas est anirous humaatis q n a n -

s i t a l i q u i d bal>ere qttod possit a m i t l e r e : quod sive

iMRtvis r a t i o n i s capax, quem natura ipsa dubiiare

accedendo, sive decedendo, v i d e r i possit m u u h i l e ,

p e r a i i i a l , q u i n D e u s s i i ; q u i n s i l Creator o m n i u m ,

id quod i i n n i u t a b i l e , sive quae non aliud s l t haliens,

c t o m o i o r o poteslas et providentia penes ipsum s i i ;

aliutlque quod habet. C i secunduin lioc suroroa i l l a

satagit e t i a m et a m b i t semper quasi n a l u r a i i i e r h u -

natura vere simplex e s l , e o quod non a i i u d est i n ea

aaana et p i e u s e t coriositas aliqualenos suspicere de

q t i a l i u s vei q u a u i i l a s , a l i u d s u h s l a n l i a ; aec aliena

eo, q u i d s t t . Qttapropler seu invrstbilia Dei per ea

p a r t i d p a t i o n e est i d quod est, sive potens, sive sa-

quae i a c u s u n t htielhgeoda, seu per naiuraletn s e u -

piens, sive beata.

aem r a i i d t i i s , seu per donutu gratiae reveiantis, q t i o i

Melius ergo essentia d i c i t u r quam subsUntia, s i c u i

de Oeo homiiies consideraiiones habtierunl, t o l etira

i n sequentibus pleuius apparehil. E l tamen ipso usu

•sHimmibus n u o c u p a v e r u n l , sciiicei potcntem, sapicu-

I o q u e n d i , c r e b r i u s i n Deo noroiiie s u b s l a i i t i x a b u i i -

4H> m*r.

G I I I . L G I . M 1 A M U T f S S. T I I E O D O R I C I P»tcst Utitett forsitau iietncn lioc sccimrium A nccrpiamr. Propter qttod ct nouiina omnia qn.o h u u i iiiieHigalur

jtismotli s n t i l , cotnmuiiia riictiulur. Dtcitor crgo Dens

qnasi pcr seiiteiipsutti subststciis, sive quod qoasi

P.itcr, Detts F i l i u s , Dcos S p i r i l u s sancttis; c t tamcN

aliam consiileraiioiiciii in Deo

riici,

solisu omnibtis quae s n n i , sicnt p r i i i c i p i u m c t causa

noii s u n l trcs d i i , scri unns Dcus. Magnus

et r s i i o sobsiftcnrii. Alias a t i l c m , t m p r o p r i c omnino

ningiius Fifins, ntagnus Spirittts sanctus; et tartm»

Patcr,

d i r t t u r snltstanlia i n Dco. Dniu c r g o rie Dco agcn-

non tres mngnf, sed unus magtius. Sicque de p o t e o -

cst, iioii setnpcr scciindnin stihstniitiain, IIUII-

t i n , tfa saprcntia, ric charitate, rie v e r i t a t e , et de o m -

qnam v c r o sccttnduiii nccidcns, csi agcudtim : ucc

nihus nominihus diviuis scntiendnm est : qoibtHt,

rium

c t i a m cttm d i c i t u r ad n l i q t i i d , sicut c u m

«liciiur

slctil

riictttm

cst, ad se ct s i t b s t a n t h l i i e r d i c i t u r

Pater ari F i t i n m , FHius ari P n i r c m , nri i i t r u m q i i c

divina majesta*. Qaae r t i m quoritibct hortrru d i c i t u r ,

S p i r i t u s sancttis, nequaquam seciinriiun acciricns i n -

non qtinlis s i l , seri qniri s i t , p r o n n n i f a l t i r . P r o p r i a

tclligeiirititu cst. Ntinquam cttim accessil ;etcruo ac

v c r o seit singularia quomodo ad i i i v i c e m r e f e r i t i i i t t r ,

s t n j p l t c r i t o P a l r i F i l i u s , u l Palcr ficrcl, quori quasi

inaniicsittm e s t : Poter scilicel ad F R i u m , FHitts a d

non fttcrit prittx, c u m stmmer fwcnt, vcf potfns sem-

P a t r c m , P a f e r e t F m t r s a d T p i i i l n m iiaatssany e& a d

per sit P a t c r ; scmpcrque dc actcrno P a i r e

ipsos ipse. Hoc

consub-

siniiiialis ei et coaMcrnus sit F i l i u s scmpcr dc Palre '

ergo niodo et ea smnmae esseniiae

«omiiMt, q t t » ad se s a n t ; et ea T r i t i i t a t i s , q t t i b u s

et F i l i o c o x l c r u u s eis ct cousubstantialis S p i r i t u s

tres ad invicem s u n l ; c t praedicant u n i t t i t e m , et u o n

sancttis.

tacent T r i n i U t e m , suo inodo singula. Itia e n i m i n

Scd iicquc sccitntlum gentis et speciem inlelligenda

eo quori tribus communia stint, personalern quod i n summa

mon-

alrquatetius cst T r i n i t a s D e u s ; licet hoc a l i q u i con-

strant T r i n i t a t e i n ; i n eo

eemper

fingniit p c r v c r s c d c Dco setuientes : qtii tres perso-

tinura sunt, coiisubsiaiitialem nniiatem : haec a u i e m

nns quasi tres essc spccies uuins essentiae astruerc

i n eo quod singulortim propria sunt smgola, T r r a i -

inOfiuntur, c n m ct ratio firiei profiteatur, et veritas

latis v e r i t a t e t n ; i n eo autem qttod ad iuvicem s u m ,

c l n m c t , nec

et se a l t e r u m ari a l t e r a m

refelli o m n i n o possit, essentiam

ipsam

n i t . i l aliutl csse qttam tres personas, et tres persouas

ipso s i n g u l a r i u t i s sttaB

nomine referri ostendunt, s u b s t a n l i * u n i u t e m .

ipsum cssc cssentiam. Non ergo secundum genus e l

Nunc de esseiitia Dci et ejus nominibns proseqna-

spccieni eogitari debet T r i n i t a s Deus. Seri neque re-

m u r : scilicet quae ab ipsa essen ra fssenualia d i c a n -

lative o i n n i n o , n i s i sectindum lidei mensuram. Reia-

l u r . Quornm p r i i i c i p i t u n ex eo est, quod Deus f a m o -

l i o quippe tiuius Dei, noit.inagts quam uitius hominis

lo suo Moysi sciscitanti nomeii s u u m : • Ego i

cst. Relatio lamcri i h i est Pairis ad F i l i u i n , F i l i i ad Q i n q i i i l . q u i suin (Exod.

111.) i Sic, a i l : Dices fHirs

P a l r e m , Spiritus saucti ad irtruinque, faciens T r i -

I s r a e l : « Qui est, m i s i t rae ad

i t i t a l c m . c u m extra omnem regulam relativortim una

e n i m ex eo quori est snbsislere, substantta

vos ( i t w L ) . »

Sicut riidtar,

substatiiia suam verissimam ac solidissiinatn teneat

sic ah eo quod est esse, efsentin. Suhstantta e n t m

t i n i i a t c m . S e r v i a n l ergo qbae hujusmodi sttnt i n r e -

quomorio non conveniat Deo, Ircet ho? nomine sarpe

bus D e i ; quoniam aon semper inuifiia i n v e n i u n t u r ,

Scripturae a b i i t a n t u r , j a m

si rationabiliter secundum

qiiatn verine ac dignius cotiveniai

rationem

fidei

adhibita

snpra d i c t u m esi. C u i es i , e l nomen Creatoris de

est,

maiiifcslaret

no

c r c a t u r a esseiiliale Deo esi, i n eo quod Deus omuis

men Pairis h o m i n i b u s , c t c h a r i t a t e m Dei diffunde*

Creatone principalis essetuta

r e i i n corriibus noslris per S p i r i i u i n sanctum

e s i ; et noinen crea-

r e l a i i v u m esi, i n q u a n l u i n ab

riedil

i p * o c r e a l u r a ipsa esi. l i u d e tpiidqniri diximiiK co

firiei,

spcclai,

rios

iurae ad Creaiorem

u t l i c c l nomina

t r c a i i . i a j ad

Crealorem

nobis (Rom.

v).

Denique hoc est

quem

aenigma

t e r r i b i i e i m p i i s , ad deterreudos cos e l fugana facie

D o m i u i ; blandum p i i s , ad excilandos

r r l a t i v e d t c n t i l i i r ; iioiiiina lamen Crealoris a d c r e a - p eos e i provocandos quaerere facieiu ejus semper t u r a i n iion rtriaiive accideitti?, sed principaleui i u

quod sicut jaui sa?pe riiclum est, riicimus Deuni

Deo essetitiam ctcalurae siguilicantia i u t e l l i g a i i l u r :

treiit, Deum F i l i u m , Dcum S p i r i t u m s a n c t u m , oui/

p r o p t e r quod secumltini regtilatn o m n i u u i essentia-

trcs Deos, sed u n u m Deum.

hutn i u Dco i i o m i i i u m , ipsa cliaitt p r o n u u t i u n l u r ,

In

qtto quicunque

noliUam

aiiquam

Pa-

Trinitaiis

cniit d t c i l u r , crcator P a t e r , creaior FiJius, cieator .

scu rerum d i v i n a r u i n investigans

N j i i r i i u s sahctus> e i tamen IIOII I r e s stiul creatores ,

nim,

scri unns C i e a l o r . S i m i l i t e r rie notuiiie Domiui sive

iton scrutator majestaiis opprimenrius a g i o r i a , sed

l a b y r i n t h u m divinac

per signa v c r b o -

revelatioitis i u g r e t l i l u r ,

p r i n c i p i i , sive omnibus nomlnibtis, qttibus Deus ari

pauper s p i r i t u , cui p r o x i m a seinper est misericor-

c r e a i u r a n i riichur , iulelMgenrium est. Itae ergo r a -

riia, scire riebet a l i u m esse ordinem disceMdi i u r e -

l i o n e h=s e t i a m i i o m i i i i b u s t|u4bus nri c r e a i u r a m d i -

bus h u n t a n i s , propter

c i t n r D e o s , cunt eis nomiiiihus c o n i u i t a i i s , quibus

qttaectinque sunt verba repcrla s u u t ; a l i u m i n

eMeiiiiaUier e i a r i s e d i c t i u r , ariielaliva iranseamus:

uis, quibus significandis iiulla prorsus verba idonea

quas siguificandas

cuncta riivi-

t|ntbus i u T r i n i i a t c qttae Deus c s l , ari iuvicem rela-

s u n i . I n i l i i s enitn p r i m o siudio discendi quaeronda

uve d k u t i i u r P a t c r , F i i i u s , S p i r i l u s sanclus. liVius

est notivia verborum , per q u a m ad n o t i i i a m r e r u u t

PATROI

CLXXX.

V27

G U I L L E L M I A B B A T I S S. T I I E O D O H I C l

4it

p e r v e n i n t o r ; i n b h autem econtrarlo non l a m d i s - A ullns est, u b i n i b i l babet Deus, nisi quod esl. Etbacc ciplinae alicujns stndio quam fidei pietate el fervore

sunt, quae u t capiantur ab h o r o i n i b u s , proferenua

ainoris ad inteilectum et sensum

ad homines vestiuntur nomine T r i n i u U s seu Iriuin

r e r u m aiiquem

p r i m o ambiendum esl, et contiiiuo verborum quibus

persooarum, sea m u t u a m m ad invicem reiaUonum,

de rebus a g i t u r , n o t i t i a offerel se proflcienli. V e r b i

u i quocunque modo ab bomiuibus capiatur^ qood de

gratia f n q u i r e n l i de

relativis i n Deo,

primo

se

Deo pene ineffabiliter praedicatur. R e r u m e n k i d i -

offerunt nomina illa seu verba p r o p r i a singula s i n -

vinaruro i n i e l l e c i u s , q u a r u m hoec signa

g n l i s , et ad invicem r e l a l i v a , • Pater, F i l i u s , S p i r i -

esse, non laro per baec d a t t i r , quaro a d inteUigen-

tus

tlutn de Beo qitod cupimtis, forroa bac sanornm i n

s a n c t u s ; gigttens, e l procedens. i Haec autem

videoUir

sic suscipienda s u n l nobis, sicut ad inveniendum

flde verborum

Deum divina quaedam insirument» per bomincs Dei

jam de reiativis qtiod coepimus

Deo pienos a Deo nobis iransmissa , sed tamen re-

cuntur ad i n v i c e m tres personae relative * sed extra

rum

inforroarour et n u l r i m u r . U l ergo proeequamar, d i -

n o t i t i a m , q u a r u m signa sunt, m i n i m e implela.

regulam e t ortlinem relaUvoranif quia non sccun-

Qtiae quandiu ad profectum cognilionis Oei nos a d -

ditin accidens. D i c u n t u r etiiin ad a l i q u i d , s i c u l Pa-

j u v a n i , quanturo nos verba adjuvare p o s s u n l , vene-

ter ari F U i u m , et F i l i u s ad P a l r e m .

•rauda et amplectenda nobis s u n t ; u b i vero deficiunt 1

Quod neqiiaquam

i n Deo secundum accidens i u -

verba, sicut v e r b a , cum gratia ejus q u i noroinatur

l e l l i g i t t i r . Quod euim Pater d i e i l u r P a t e r , et F i l i u s

e t benedictiona, •pertranseunda

d i c i t u r F i l i t t s , aeternum eis et Htcomrouubile

sunt. Gum

enim

esL

d i c i t u r c gignens, genilus, et ab utroque procedens;

Semper eniro P a t e r Pater est, et F i l i u s semper

Pater , F i l i u s , Spiritus sanctus, » verba

F i l i u s est. E t non ita esse semper, quasi ex

s u n l seu

quo

iromina divinae veritatis plena; sed i n ea qued etiaro

natus esl F i i i u s , vel ex eo q u o d Pater nunquam esse

*reruro bumauaruin ahquara praetendunt significatio-

desinat

i i e n i , a terrenis et bumanis parum nos sublevaniia,

l i u s ; sed ex eo quod semper natus est FHius> nec

•nisi cum illa d i c u n l u r , quaeiidei sunt inhis cogiten-

Pater ahquando ccepit esse Pater> nec F i l i t i s coepit

tur

; scilicet

Pater, et F i l i u s nuquam deainai esse F i -

i n generatione et n a t i v i t a i e iHa, et

esse F i l i u s . Quod si aliquando ccepissent esse , a u t

processione, n i l i i l esse a c t i v u m , n i b i l passivum, n i l

desinerent, secundum accideas diceretur. E t t a m c n

t e m p o r a l e , n i l i o c a l e , n i l diflerens vel separabile;

relaUve d i c u n t u r non solum Pater ad F i i i u m , et

sed idipsum ct u n u m Deuro. A l t e r u m e n i m i b i esse

F i l i u s ad Pairero ; sed et Spirittis saurttis a d Pa -

tte

nltero, a l i i nativitas, a l i i processro e s t : aeter-

1111111 esse de aeteruo, coaeternitas triuro ; e t alterius ab alteroseu aeterna n a t i v i u s , seu aeterna processio

i r o m e t F i l i t i r o , et i l l i ad i p s i i m , iropiaiiiuiu e o r n m (

SpiriUis e s t ;

et ipsc prpcedil nb e i s , el i p s i e n n i

e m i i t u n l . Quod e t i a m j a i n supra breviter p c r s l r i t i x i -

est. U b i cum F i l i u s nascendo a Patre g i g n i t u r , et

inus> liic pfenitis dtceiidtiro est

S p i r i h i s sanclus, a Patre et F i l i o p r o c e d i t , neqtta-

de luqusmodi ju.licare potest, qtiam sit c o n t r a o m -

judicet o r o n i s q t u

quam alter ab altero recedit. /Eternaliter eniiu et

nent rationem, Ct ustim o m u i a i n r e i a t i v o r u i n , q u o d

'iucomuiuiabtiiter est Paler i u F i i i o , e l F i l i u s i n

dicirous. Ointiis essentia

qtiae relative d i c i l u r ,

est

•Palre, S p i r i t u s sancttts i n Palre et F i l i o , et ipsi i n

eiiaut a l i q t i i d , exueplo r e l i l i v o suo, sicut h o m o

do-

ipso, veritate unius divinae essenliae; et est F i l i u s

roinus, et equus j u m e n t u m . Horoo eniin et e q u u s a d

de Patre, et de

se d i c u n i u r , e i essentiae s u i i t ; doroinus et j i t r o e n -

veritate

Patre et FiUo e l S p i r i t u s sanclus,

TriniUtis

et

personarum

singularitate.

d k i l u r ,

s i c u t « V e r b u m > F i l i o s ad dicenlem, sic et«donuro > a d donantent inseparabiliter r e f e r t u r . S c i e n d u m e t i a m de relaiivis, quia c u m noroina

visus

igne, i n quoruro specie

apparuisse. Cujus r e i exemplum nuUum i n

creaiuris potesl

i n v e n i r i ; q u i a excepla T r i n i u t e ,

quae Domious Deus est naturaUter, nuUa est n a t u r a quae possit i n se babere tres inseparabiles

personas.

Sic ergo dna* i s t e praedicationes, essentiaiis et r e l a t i v a , de Deo P a t r e , e i F i l i o , et Spiriiu-sancto, c u m akera se babeat circa ea quae ad se s u n i , servando ubique u n i u t e m ; altera circa i d quod ad i n v i c c m sunt, praedicando*TriniUtero, videntur. Sed

contrariae sibi esse

i n boc magis conveniunl et amica

c b a r i t a t e i n u n i u t e pacis illius quae exsuperat o m iiem sensum se compleclunlur, c u m et

esseniialis

praedicaiio u n u m Deuro d i c i t , et tres personas n o n c o n t r a d i c i t ; et relatio tres personas relalive se babenies ad invicem d i c i t , sed> tres.deos d i c i omnino c o n i r a d i c i t . Sicque semper onaquaeque sine i n j u r i a aUerius praedicat quod suum est, a t neque i d qnod suum est deserat, neque i n l e r t u r b e t i n aliquo quod nlterius e s t ; e l

cx u l r o q u e conslet, quod caiholica»

fidei est, sciUcet

r a t i o fidei, ipsani praedicans u n i -

l a t e i n , quain T r i n i u t c m ; ipsaro T r i n i U t e r o , quam u u i u t e r o ; u n u m Deum. S u n t autero et alia noraina relativa, quibus relative

d i c i t u r D e u s , sicut curo

Dcus Pater p r i n c i p i u m d i v i n i U t i s reiaUve p r i n c i p i u m d i c i t u r ad F i l i u m , q u i de ipso e s t ; et s i m u l cum F i l i o ad S p i r i l u m sanctam, q u i de ipsis esL U n u m enim s u n l p r i n c i p i u m S p i r i t u s sancti, Pater et F i l i u s , sed

p r i i i c i p a l i i e r P a t e r , quoniaro et

iioc F i l i u s a P a l r e nascendo accepit, u t c u m Patre u n u m et ipse principiaro Spiritus sancli sit. U b i vero p r i n c i p a l i i e r hoc esse d i c i l u r Pater, non a n l e -

P a i r t s , e t F i l i i , et S p i r i i u s saucti p r o p r i a eorum

r i u s leroporis, non praecessio seu gradus intelligen-

s i n t n o m i n a , singulorum s i n g u l a : et propriae e l i a m

dus est d i g n i u U s , nou m a j o r i u s

• m t qoaedam s i n g u l o r u m operaiiones, sicut Patris

majesUIis ; sed i n n u i t u r quis de quo s i t , seu quis

q u m l g e u o i i , F i l i i quod genitus est, Spiritus sancti

ad quero, et q u i d ad q u i d , i n natura illa consubsUn-

q u o d ab a t r o q n e procedit, et alia bis s i m i l i a ; iu bis

Ualis T r i n i U t i s . Pater cniro ex n u i l o originem d u *

seu

ininoriias

l'A

GUILLF.LMI

A B B A T I S S. T I I E O D O U i a

cens,6rigo d i v i n i t a t i s c s t . De i p s o v e r o habet F i l i u s , ^to qimri nascenilo ab co accepit,

u l n a t u r a l i essenlia

4"*

quod tres s u n t ; et nna eortim operatlo esl, i i

qtianltitn untini stinl. U m l e e t D o m i n u s i a Evangelid

iiiiiiin cum ipso s i l . A h ipso eliain e l a F i l i o , sed

riicit

priucipalilcr, u l diciuni est, ab ipso Patreest S p i r i -

nisi qiiod v i d e r i i Patreut

tn« sancliis : qtti procedendo ab u l r o q u e , commttne

enim Paier facit, haec et F i l i u s f a c i u Pater entm

halcttum

diligit F i l i t u n et demonstrat e i omnia

titioque u l s i t , quod i l l i stint. D i c i i t t r

: < Non potest F i l i u m a se facere

qujdquata,

facientem.

Qaaecttnqus quaeciiitqiie

r i i a n Filius relaiive^ Verbuin» Pairis d i c e n t i s s a n -

facil (Joan.

clu% qiioquc Spiritus < donum » Dei donanlis. U b i ,

esse, qttotl iHe e s t ; videre operanieui,

sic ut ciiiu d i c i i u r < Palcr et F i l i u s , i nequaquam co-

est. Item : < Otnnia per ipstim, > hoc est, per Vcr

flitamia

btim,< facia sunt (Joan.

f

est posieritas

ricrivaliva

gignemis et geniti,

v ) . • Viderc eniin F i l i o Patrem, hoc cst coopeisri

i).> Uhi sicul cooperaiio i . i -

s«d a-leritin nativilalis s e c r e t u n i ; sic nec c u m d i -

t e l i i g i t t i r , in eo qitori P a t c r e t

c i t u r < Verbunv» Dei,

esl verbum p r o -

sit simplcx i n t e l l i g i l t i r operatio, t n eo qtiod d i c i t u r

ttstitnaiidum

V e r h u m riuo s u n l ;

l a t i v i t m , sed consuhstatitiale d i c c n l i et conctenium;

Denm omnia lecisse per Verbtim stium, boc est, per

sic nec ciim d t c i l o r Spirilus sanctus < donum » Pa-

i r i q u o d u n u i n s t i n i , ipse et

Iris c l F i l i i , cogitamla

lamen i i i l e U i g m i l u m esl, rie eo quori

riomimuio

riantiiim,

esl quasi conditio d a l i , c t

Verbum suuiii.

Quod

Ht.velqood

seri concordia d a t i e i d a n t i u m . B factum csi, hoc est de creatura, quae vei dt ab eo, u l sil qttae non erat ; vel aliquid tit circa eam, u t

Singularis ei:im relalionis illius ratio est, u i l i c e i inaequalcs ibi vitleantnr rciationes, s i c u i Pairis ad

facia

Filimii,

Deo nott fli, seri e s t ; seciinduin aesiimationem crea-

dicentis ad Verbum, doni ari d o n a u i e m ;

stihsisiat. Qtiori enim i n Crealore o m n i u m

stimma tumcn ihi sequalilas s i t . cum unum s i n l , a l -

turae hnhendum

lcr

ct qtti ile altero est, et uuus q u i rie duohtis, et

Filius non f a c i l ; genitus esl F i l i u s , qirod non facit

riuo

de quibus unus est. Uhi cum a rccte rie Deo

Paier, qui g e n u i l . Seri hoc non est f a c l u r a , seri fa-

esi. Scilicet genuii P a l e r , qttod

scientihtis e l pie cogiiantibus, illuri u n t i m , rie quo

cienlis omnia

Dominus riicit: < Ego e l Pater u u u m sumus (Joan. x ) , >

Verbum

nulltis invenialur priutus, vel medius, vel

fecit, iri qtiod soluin Verbum factum

mus;

novissi-

riivinilalis

essemia.

Nam e t , ctttii

caro facltnn est, iota T r i n i t a s

cooperanrio est, carnctti

oportel tamcn u l i b i ires distincte dicautur ;

scilicel, quae facta, a solo verbo i n n n i l a l e personaa

quos etiaut neccsse est p r o n t i u l i a r i suo ordiue, u t

assutupia esl, i n quo temporaliler faciuui d i c i t u r

quis de quo sit i n l e l i i g a t u r . Primoque loco ponitur

Verhum, qtiod Deus apuri Detiro esl. Setl et v o r e m

Paler qui genuit, secundo F i l i u s qui genittis

Palris,

est,

t e r i i o Spirittis saiiclus q u i nh tilroque procedit. Quori etiam iu operatioue

tlivinitalis^ seu

T r i t i i t a l i s , qua» ctim relatione

cooperalione

quae stqier

Dotniiitim attdtta

< l l i c esl Filius uieus riilectus (Matth. niias

est.dieetiH;

m ) , t lota T r . -

fecil, quamvis a solo Palre inso m i t , et

n».

t r i i i n i pcrsonaruin

ltimham in qua sttper Dmimim Spiritus sancttts

innguam vitleiilur haberc coguatioiicm, provirieiitis-

a p p a r u i l . Haec e i i i m o.iuiia lemporaliler facta s u n i ;

siitie aiiimatlverteuriiitn est, sicul v e i b i gralia i n eo

nec a l i i c r tle eis aesiimanilum esl, qitani g«cnl suttU

quori Apostohi** tlicit : < Ex quo emuia, per qucin

Diximus quae poltttmtts, rie nou inibtis riivinis, q;iae

o u u i i a , i n q i i o c m u i n , ipsi gloria in satttil.i saeculo*

sive sectiiKliim s u h s i a i i t i n u i , sive relativc i n Doo

r u i n , aiucii (Itom. x i ) . > Uhi ciim a PaUe per F i l i u m

riiciinlur;

iu S p i r i i t i saticto coiuliia omuia commcmorari v i -

ipsorum proprietatein nri invicem

ricaiiiur,

tamcn iit tliversis prumositionum appo»i-

et F i l i u s , et Spirilus sanctus, haurienics qtiapctiti-

lionihus tiufia intclli^curia est ilrversiias operatioiiis,

que riiximus, nou rie fonlihtts nostris, seri de fonjt -

seri simptex roopcratio. i£f|«ic enim cx Patrc e l ex

bus Salvntoris, ex S c r i p l u r i s sanctis, ct cerlissitnis

ct t!e relationc ipsn, qua j u x t a n o n i i n u r o riicunttir

Patcr,

S p i r i l u sa^cto s i i u l omtiia, sictit cx nalura o m i i i u m

atictoritatibiis snnctorum

c i c a l r i c e , aeqne per Patrem

et per F i l m m , el per

qiiam rcruin cognilioncm ex inriiciis n o m i i H i m s u o -

Spirituiti saiicltim, s i c u l per Deum o m n i i i m opilk-

r t n n . Nominn autetn ipsa recenti.i qoidem sunt a p u d

c e m ; aetpte i n P a l r e e t F i i i o et S p i i i l u sauclo, aicul j> homines i n praftlicatiotic In htijustiiorii vero posilionibus t r i u m persoiiaruin, v c l pracposflioniiin apposilionibus esl persoualis

fldei;

iiivcstiganies

aN-

nominn, inquam ,

non res i i o m i i i u m . Bcs enim noroinuiit b o r u m , non

i u Deo omiiin contiiictitc.

telligeuda

talrum,

tanluminorio i n -

adnolaiio T r i u i i a t i s ; sic

tam coariernae Deo, qtiaro Deus sunt. Nam et i p s u m nomen Dei, quiri e s t , vel unrie d i c t u m

eslTAul

quis boc uomcn imposttii Deo ? I n f c r i o r i e u i i n , a b

Inmen ut omnia recolligantur ad inlelligenriam i n

eo qui stipra ipsiim cst, solei i m p o n i i i o m c n . Q u i t l

Tiinitale

ergo est, quod sumnia illa majesias tam coiitrotini

verilalem

divime

u n i l a l i s , subjuiigente

coiitimio Aposlolo ac riicenie : < tysi, i n q u i t , non,

usu et generali o m t i i u m senteiitia ab oiunibus p r o r -

ipsis.» Quae iainen siugula singulis

sus hominibtis d i c i l u r Deus ?

dislribtitiutur,

cum ex Patre dicuutiir csse o m n i n , ex qtto p r i u c i paJiter est omnis

c i e a i u r a ; e l per

Verbum

Vox quaeriam est n.ituralis i u homine

timoris, ad

quo

Fiimmam essentiam qua ntcunqtte rie ca edictt, q u o d

i p s e r i i x i l , et oniuia facla s u n t ; ei iu S p i r i t u sancto,

sit, volcns ncc valcus edicere, quid s i l . Nant el a G n c c o

qui Pairis e i F i l i i bonitas est, conlinens omnia. Nam

quotl riieittir 0 primo < ad intaghicm e l simililuriincHi suatn

Iuin noraen apltim esi, potius quodam

buinamc vo-

cis usu, quam aiiqtia nomiiiamli proprietate

(Gen. i ) ; > rieinric v r r o « iuspirav.il ia faciein eju»

titcuii-

>pria 0 A m o r , a quo omnis amor cognomina-

c r e d i l u r ; sic omuino nen potesi. non a m a r i , si vere

edicens: « Osculetur,

t n r , e t i a m caraalis ac degener, A m o r sancie et san-

c r e d i l u r , vel s p e r a i u r , vel s c i t u r . Cella vero v i i i a r i a

c i i f i c a n s , caste et castificans, et v i u

sapientia e s t ; ipsa est et pieias, qua cultus De. de-

aperi nobis sanctum Canlicum

vivificans,

t u u m , revela osculi ^ signatur; e i a n i m i ereciio ab i m i s a d superiora, non a i u sapiendo, sed pie a m a i i d o ; i d est c i i m s p i r i i t i a

i n i m y s t e r i n m , venasque s u s u r r i t u i , quibus v i r i u -

tem t o a m e l suavilalis luae delicias incantas c o r d i -

hominis i n ea, quae i n spiriluaiibus excelsiora s u n t ,

bus O l i o r u m t u o r u m . Doce nos occullos nutus I i t o s ,

se e r i g i t , ut aeternara Dei i n c o t n m u u b i l i u t e m , i n -

cfttibus te parlicipibus tuis i u s i n u a s ; quos, u t l u i

q i i a n t u m m u u b i l i h o m h i i fas est, i u c o m m u u b i l i i e r '

m e r e a n t u r esse capaces, p r i m o emundas a sordibus

sapiat, et incommutabiles ejus raliones ad d i j u d i -

earum r e r u m , ctun q u a r u m concupiscenlia vel dele-

canda mutaiiiiia apprebendat: Quae quamvis sttpra

c u i i o n e t u b a b i u r e non dignaris, nec debes; c u m

hominem s i n l , Uroen ab huuianae rationis natura

vero

nonoroninoeasesse alienas ex hoc digiioscitur, quia

Doce nos ingredi i n locum i l l u i h

non nisi de i l l i s vera et j u s U nonnuoquaui discer-

labernaculi admirabitis usque ad domum D e i , i n

u u n l et j u d i c a n t , etiain q u i prave vivendo coittr^

voce e x s u l u t i o n i s et confessionis

eas i r e i u o l i u u t u r . Quidquid e u i m r a t i o huuiana re-

Ui «Jesursum

sis,

omoia deoraum.

et

sursum t r a h a s , illa

soni e p u l a n t i s : m

eam m e n i i s s U t u m , de quo processit hic sonus e p u -

cte agit vel s e n l i t , non n i s i de iiiis forutant vel sci-

i a a t i s , vel potius epulas vebementius

esurienlis;

entiain d u c i t , ex quibus c o n s U n i oinnia, e l i n q u i -

«eseuletor me osculo oris s u i . > Conjicere enim licet

bus c o n s i s l u n t , etorouiuro quae s u n t , ad i l l a s c o n *

cx o r d i n e gestorum sequenlium e l forma verboruro, D versio est. S i c u l etiam scieniiae est e l l i d e i , agerc sicut i£gyptia ilia venit aiiquando ad Salomonero,

vel seniire de C h r i s t o , secundum ea quae sunt h u -

sic a n h n a m peccairiccm conversam venitse ad C h r i -

manae dispensaiionis; sic sapientiae e t ainoris csi

s l u m ; et i n Sponsam, solemniter e x c e p u m , l i b e r a -

sapere et contemplari gloriain i n ipso divinae

Uter d o i a u m , et i u cellaria i n t r o d u c t a m , u b i regiae

jestaiis,

diviiiae conlinebaniur, ibtque oberibus Sponsi lacta^

operationis

u m , e t perfusain odore u n g u e n l o r u m , revelatum er

quod scieniiae vel r a i i o n i esi i n a c t u ; noc sapien-

vei

etiam

v i r i u t e m . Qiiatitiiin vero

nomen Sponsi et m y s t e r i u m n o m i n i s ; deinde S p o n -

liaeest eiiara

sum quasi araoris igne i n corde Sponsae succeuso

aon

repente exisse e i abiisse; et cutn eo omneiu g r a t i a m

r u m congregatarum

ma

i n humaui6 rebus riivinae eju» ad uiores

r

i u affectu. Qougregat s c i e n l i a , sed

s i b i ; melliflcat

u t apes, sed a l i i , quia quidam exlerior

re-

ei usus per-

et g l o r i a m c d l a r i o r u r a ; et sicut d i c i t u r de Jtidaeis,

m i t t i t u r ; sapor vero earum i n l e r i o r alii et alibi re-

subirabetido ei prxsentiam

servatur. Scientiae bujus studiom socialis vilae d i s c i -

graliae suae vultusque

laetitiara, abiisseet abscondisse se ab ea (Joan.

vm).

p l i n a m desiderat;

perfeciio vero sapienliae

soiiia-

Noti autem praetereundum regiarutn d i v i t i a r u m vei

r i u m secretum, vel cor eliam i u m i i l t i t u d i n e s o l i U *

dcxiciarum regis no? i r i aooihecas i n cetlariis c o n l i -

r i u m . l n cellaria vero i n i r o d u c u Sponsa, m u i u da.

GUILLELMl ABBATIS S. THEODORICI

4 U

», nMtka difiiclt dc seipsa. Ubi quaecunque ci A vsrsi ad Dominum in noviute viiae ambttJaid. Quoedilala sunl priino accessu ad Sponsum, irrilamen

r u m aflectuin vitamquc totam sibi d i v i d u n t oolor

amorii ei g r a i i a f u i l t r a b e n t i s ; bic uberura, f r a -

ipse et

granlia unguentorum, nominis Sponsi cognilio et

gaudiuin de praesentia; et perpeUium de

effusio ungiieiiii ejus. Deinde vero actus eam

bujus gaudiiim unica eorum exspectatio

cipit p u r g a i o r i t i s , exercendam, iisquequaque

eunte Sponso vulneraia charitate desiderio

absentia, visione esi.

Hoc

enim apud eos non semel, vel uno m o d o ; sed saepe,

ab-

multisqtie ac variis modis fil, oinnisque bic sancti

absentis

e x e r c i l i i labor i n corde araantis, vcl v i i a p r o f i c i e n t i t ,

Egresso enira ei

deserendam.

ex-

p u r g a n d a m , non

boc g a u d i u r a ; dolor de Sponsi

gusiu

non tinius tliei e s t ; sed m u l t i temporis; multtpiex,

desliluta ac derelicla

varitts, seciindum pietatera diversorum affeciuam,

sibi, jara cellaria ipsa quasi inania ac deserta fasti-

et provenium profectaum. Quaudiu enim dicis a d

«esluans, sanclae n o v i U l i s suavilale a f f e c U , bono i u n o v a i a , et repente

diens, scientiam sciiicet absente Sponso non nisi

Sponsam : « Vado et veuio (Joan.

imlaram apaeaaaiem, sicui enim scriptum e s t : « Q u i

cuut ea i n aeternum, o castarum Sponse a n i m a r u m ,

x i v ) , i nec manea

i ) : > co-

taudiu exsulaotibus i n terra non lua flliis t u i s , o

m i i a n i i b u s adolescentulis, quas in gratts caUariorura

Pater o r p h a n o r u m , provido consiiio sspientiae tuta

t p p o n i t scienlram aafuaatt daioffem (Eccle.

aiiquatenus consortes habuerat, i a odorem fugieams B sinis eos noununquam i n desiderii sui dolore, qua»i ssmaaciusos a le aflligi, e l tabescere amore a m o r i s e x c u r r i t . Et ab aeslu desiderii sui sancto Gantico l u i , mmidana aaa i u cainiuo paoperiatis suae, ipsa

priitcipium impoiiens clamat e l d i c i t : CAPUT

diflicultaie suscipieodi f a t t i u s eos trahens ad u \

PBIMUM.

Nonuunquam vero ex dulcedioa graliae tuae spouie

« Osculelur me osculo oris suL > V i d i , i n q u i i , s n -

aperis ptisiliis l u i s , nec repellis pcrveaaaaias usque

per me faciem ejus i l l u i n i n a i a m , coocepi v u l i u s ejus

ad t e ; et cubare eos sinis, et piorare i n sinu feaa»

l a t t i i i a m , sensi diffusam gratiaro i n l a b i i s e j u s . Nemo

ubi plorautes nolunt c o n s o b r i , u t non plorent t i b i ,

i n l e r v e n i a t , n i l i i l i n t e r c u r r a t , ipse me oscuielur

a quo hoc ipsum p r o summo dono liabent, u t plorent

osculo oris s u i ; quia j a m u l l r a nou suslineo, non

t i b i , quia optiraum ac ditlce babenl plorare coram l o

suscipio spiritutn osculi alieni. Caetera m i b i omnia

Doraino Deo suo/qui fecisti eos; et u t pioreut t i b i

pravum q u i d o l e u l , sponsi vero osculura d i v i n u m

i n boc ipsura eflicis eos. Cumque t u dignaris tergero

q u i d redolet. Osciiltun atnica qiiacdara et e i t e r i o r

lacrymas fluenles, ipsae magis fluunl, et quia mauus

coiijunciio corporum esl, inlerioris conjuuctionis t i -

ipsa icrgeniis causa eis efliciiur suavis

gnum et i n c e o i i v u m . Quod oris m i i i i s t e r i o e x l i i b e t u r ,

doloris aflicieutis, biandienlis, et i n eo quod vebe-

u t non taiiluin c o r p o r t i m , sed ex mutuo contaciu etiain s p i r i l u u m conjtinclio fiat. Sponsus vero C h r i -

mentius d o l e n l , velienteiiiius ex bouae spei conscteolia se consoiantit. Eienira e i flttroinis iue impetus

stus Sponsae suac Ecclesiae, quasi osculura de coelo

laetificans manifeste

p o r r c x i i , cum Verbum caro factuin i n lanlura ei ap-

t u a m , et incolatus filiorura l u o r u m i u terra aiiena

propinquavit, u t se ei conjuiigeret;

intantum con-

j u n x i t u l u n i r c t , u t Deus boino. homo Deus

fierei.

...

cu]asdam »

deiimiiiat adesse praescntiam

non potesi oblivisci peregrinaiionem s u a m ; et d u m siiuui se inveniunt illud gaudiiun et iiie dolor, suaves

ipsum etiam osculum fideli aniiuae sponsae suae p o r -

illas ac dulces lacrymas faciunt eflluere : lacrytnas,

r i g i t et i m p r i r a i t , cum de memoria

quia d o i o r i s ; suaves, quia araoris et araoris t u i , o

communium

bouorura p r i v a t u m ei et p r o p r i u m coinmendans g a u -

A r o o r ; cui dolere magnuin gaudium est, c u i

d i u m , gratiara ei sui araoris i n f u n d i t ; s p i r i t u m ejus

magna consolaiio esl, i n quo gaudere summa b e a l i -

sibi atirahens, et suum infundens e i , u t invicem

tudo esi. Hanc suavilaieni consolaniis ac doleniis,

iinus spiritus s i n t . Hoc

osculo abeunlis

Sponsi

trahentis et c u r r e n t i s , alloquentis et

flete

respondentis,

Sponsa ex parte i n oellariis accepto, ad perfectionem

blandienlis et amanlis, coutinet loU Cantici hujus

suavitatem : De qua Dor

Ura verborum quara geslorura prosecutio. F i i a u i c m

ejus et pleuam exarserat

minus ad Palrem orans pro d i s c i p u l i s : « Volo, > i n - p j u g i l e r i n conscienlia et corde Sponsae, quaecuuquo q u i i , « Pater, u i sicut ego et t u u n u m sumus, i u e l illa esl, effundentis coram Doroiuo Deo suo a n i n u i u x v u ) , > u t dileciio

suam, et curo gaudio audienlis, q u i d loquaiur i n ea

qua diiextsii me i n eis s i l , e l ego i n eis. Qtiid? nisi

ipsi i n nobis u n u m s t u l (Joan,

Dontuius Deus. Collocutio autem Sponsi et Spoosas

quae de plenitudine ejus acceperat, et gratiara p r o

testimoiiium est, ac devotio coascientiae bene afle-

gratia (Jaan.

ciae; c u m testiflcaiuin Sponsae Sponsus i n conscieo-

fidei,

i ) , boc est gratiam amoris pro gratia

ipsam j a m pleniludinem dosiderabat, p l e u i u i -

dinem Spiritus s a n c l i , q u i u n i u s est et dilectio

l i a sua m e r i l u m s u u m , et Sponsat devotio non i n g r a U reddit Sponso debiUim p i e u t i s aflectum.

Patris et F i l i i , plenumque i n eo gaudium, quod nemo

Egressa ergo Sponsa a ceilariis Regis, quo f t i e r a l

toilat ab ea? Dissolvi voiebat, e i esse ctiin Cnrisio%

i n l r o d u c u ad contempianda Sponsi amabilia, et a

post suraroi boni gustum permaiiere sibi i n carne

bonorum eorum guslu e i jucunda experientia, j a m

non arbitrans esse necessarium (Pkilipp.

0 . Discant

non nisi ipsum desiderans amabilom, quein sua c o m -

q u i non d i d i c e r u n l : c o n v e r u n t u r ad videnduin,

mendant amabiiia, accepto pigtiore S p i r i t u s , d e l i -

fiant

ciens m saluUre D c i . Tacdet, i n q u i t , i u a u i u m , a b -

curiosi ad experienduin quomodo actitentur

hacc i n conversatione

vei conscieniia

eorum q u i

sentc Sponso, ccliariorum h o r u r a , q o o i i d i a u a i t u u

EXPOSlTtO ALTERA IM CANTTC. promrasionum harom, sscramcntoram invoiuiarutn A bornm, parabolaram ac proverbtorum horum, specali ct aenigmatis, Mysteriom regni Dei deakiero, palam mihi annunliari de Patre tlepotco; faciem ad faciem, oculum ad oculum, osculum ad osculum: • Otcoletur me osculo oris stii. > Quare aniem « oscnletur, > lanquam de absente, et non potius « oscularet i Videtur in cellariis tnulttim eam adnisam ftcio ad facietn, et sicuti est eum videre ac cognoscere, sicut ipsa est cognita ab eo: quod est oscu* lum perfectionis. Spotisum vero per prophelarum, srve apostolorum, caeterorurave doctorum minisieria, per scientiam Scrhplurarum, varia et quasi oseula grathe sote porrexisse, sicque quasi saiisfacto ei (115) recessisse, et abiisse; illam vero jam qaaal

aeterukaiis oscuio pte iaflnaiutt* hottmnat coaditidne sponsa deicit, circa baec se aficit, et ad oa iilud tuum non perdagens, os suum reuectil ad ubera toa, et in eis requtescil dicens, « quia meiiora sunt ubera tua vino. > Sitnul etiam nola, in pelilione osculi, supremum in oraiione faumanae possibililalis affectum in iumen illud vulius Dei suum dtrexisse aspectum, sed, rcverberanie cbaritatis illius claritate, mox ad ea quae communiora sunl reflexum et in eis semetipstim exercentem, cum dicit, « quia meliora «int ubera lua vino, fragrantia imgueniis optimis. Oleum effusum itomen luum. > Mox, imxuit, ut veni ad te, nadasti miat tnssrs amoadutis tats, piinta tnttawma* gratiae tuae, et ex diricedine suavhatis tuae et conscientiae bono, meliora super q m m de absente eonqoeri, iamulistttuqau post eum cla- B -jnum sapientiae saecularis, vei laeiiiiam carnalis vo« Oscoletnr me osculo orissui. > Ac hiptatis, fragrantia unguentit oplimis, donis septisi dicst : Quoasque, mihi aliena oscula scieniiae, formis Spiritus. Dona enim ipsa, cum le operante, appouelis doiorem ? E u i non mereor osculum iilud ordine suo venireut in me, primo tiinor ttius appreperfectionis, vel aliquod mibi, priusquam a ine re- hendit me, severius urgens ad le (Job xxvui). Secedat, indulgeat osculum oris- sui. Bonum quidem cnndo loco occurrit pieus, suaviur excipiens me in est osculum transmissum, sed gratiae suae non ple- te. Quascum, sicut scripiutn esl, cultus luus sit; nam retinere videtur virtuiem, de vase in vas trans- pieus enim, ah Job, cultus Dei est, cum docerei mo fasum. Inuotescit quod infert minister ejus»; sed coiere le, docuit me dicers in Spirilu sancto, « Dosapit quod inspirat spiritus oris vei osculi ejus: minus Jesus (/ Cor. xu). > Et mox in odorem suaviquod tunc sapiet ad pkenum, cum in ipso erit gaa- u t i s et virtntem saniuiis, effusum est a te, et i n dhim pienum; deinde inlnilu quo polesi prosequens fusum est in me, oleum ipstus nominis tui emolliens sbeuoiem, ct dulce babens alioqui, etiam jam nou omnia dura mea, ieniens aspera, sauatts infirma. exaudientem,« quia, > inquil, « meliora sunt ubera Computruit jugum antiqttae capiivilatis meae, a facio taa vino. > Quasi euim inlerrogau, unde u m festiua olei nominis htijus; jogum.autem tuum, Doreine, praesompiio, u m fidcns osculi exaclio; ab uberibus, C feclum est mibi suave, et onus leve. Autiito enim iaquit, Dotnine, consoiationis tuae (l$a. L X V I ) , « quia nomine tuo, sive Dominr, sive Jesu, sive Cbrisli, maliora sunt ubera lua vino. • Dulciora ad sugendum, continuo auditui meo datum est gaudium et laetitia polenliora adlaeiiUcandum,facilioraad inebriai. dum; (P$al. L ) . Qaia mox ut nomen sonuerit in auditu, iis e n u l r i u sum ad oscuhim desiderandum, inebriaU mysteriuro etiam nominis effulget in corde, amor in ad praesumendum. Quandiu enim bic vivitur, quan- aflecttt, suggerens ad Dominttni devoUm servitutem, diu bic laboratur, quarcunque charismalum dona, ad Salvatorem, quod sonat Jesus, pieuiem et amoqaaecunque consolaiionum genera filiis gratiae do- rem, adCbristom regem, obedientiam ac timorem. nantur, in gratiarum distributione, in profeciuum Merito enim, Domine Jesu, in omni nomine tuo omno proventu vel virtulum successu, in spleadoribus d i - genu flectilur, coelesiium, lerreslrium et infernorum vinae illuroinationis, in affectibus piae compunctionis, (Pkilipp. n); quia nullo nomine nominaris, nisi aliiu cxeessibus divinae contemplatioois, o aelerna Sa- qua ad nos relalione : nec ulla est aiicujus nominis pieotia, ubera lua suni, nutrientia sancum parvu- tui relatio, quae non sit aliqua alicujus boni tui ad lorum tuorum infantiam, et tesUutia usque ad cou- nos delatio, quia Dominus dotninaris iiencfaciendo. summationem saecuii tuam eis non deesse praesen- Q Jesus salvas, Clirisius, id est unctus rex vel secerttam. Absit autem ut in tempore suo, in tempore dos, regis vel propitiaris. Nam et iila relatio Filii ad beeepiaciti t u i , ora eorum indigna reputentur ad Patrem, qua praedestinatus et faclus es Filius Dei osculajMium os tuum in plenimdinem perfectae co- in vlnule, noverunt qui in Spiritu sanclo clamare gnitiouis tuae, quibus in tempore palieniiae ac susii- didicerunt: « Abba, Pater; > quiqtie per boc ipsum netitiae suae per media ubera baec iacundum praebes flfios Dei fratresque tuos se factos inlelligunt, cujus pectas tuum in nutrimeniom spiritualis scientiae et et quanU nobis facla sit olei effusio : qui in hoc ipsum nos redemisti, o Frater bone, qui nisi rediprolecttira perfectiouis toae! Nam et si virulentum aitqutd aUquando aliunde suxerunt, necesse est sa- meres, non redimeret bomo, non angelus, non creatura aliqua. Veniens quippe Filius unicus noloisti nari ea ac mundari ad conuctum sacrorura uberum boram, et virtatem et odorem salubrium unguento- esseunus; sed mulios fllios adduxisti in gloriam, qnos non eonfunderis fratres vocare, dicens : « Nunrum luorara. tiabo noraen tuura fratribus raeis (ttcbr. n). > Cum ergo a perenni illa ac beaia conjnncUone et ( I i 5 ) Id est, quasi satisfactum esset ei.

JCT

GUILLCLHI AfiBATIS S. THHMftOfttCl

\4fo, aril Sponsa, propier uberum leonim suavi- A neafcm, vide aasiaoiem; niedo iUi, mooo de iilo i o q u i t u r . Non sufficit a m a n t i una via ad i d quod

tatem, propter nomiuis et oiei t u l s a n i u t e m , meoam etiam c adelesctmtttiae dilexerunt te, i

a m a l : unde propenslus adhuc i n

novellae i n

contemplaUonem

senritate tua plantatiottes, novelhe auimte, innovatae

j a m absentis suspiraus, < RecU, > i n q u i t , « d i l i g u u t

s p i r i i u mentis stiae, i n nevitate s p i r i l u s ambulantes,

l e . > Omuia auiinalia n a t u r a l i t e r i u ventrem e l i n

asceusioiies i : i corde suo disponentes, et de v i r t u t e

t e r r a m c u r v a n l u r . Solus bomo recUludine

i u \ i r l u t e m eunles, profictenies a ciaritate i n cJari-

i n ccelnm e r i g t t u r , monsirante i n boc

talcm

siugiilac,

quid eum commune babere cuin ccelesUbus.« RecU >

« T r a l i e iue post t e ; > dicentes p a r i l c r , c i n odorein

e r g o , i n q u i l , c d i l i g u n t te, > i d est b o m i u e s , quia

sicul a Douiini s p i r i l u ;

dicentes

iingiietiLorum luoriun curreintts. > Odor unguento-

q u i diligendo te rectus non est,

r u m ad proficienies adoiescenlubs est fragrans i n

pecus esl. Pensanda sunt t r i a luec et

cor|ioris

natura aU-

non

bomo,

sed

suis u i s i i u -

Sponso v i r t u t u u i o p i n i o ; tractus, ebaritatis p r o v e -

ctionibus d i g e r e u d a , prolala de ceUariis Regis, uea

catio. Unctio vero docens dc otnnibus Sponsam m a -

digna c e l a r i , memoria acceproruin

n e l . E l i i u e r i l l t i m odorem, et i n i e r i s u m n n c t i o -

f u l u r o r u m , e i pro utroque

rectitudo dilectionis. « E x . u l t a b i m u s , > i u q u i t ,

n e m , magna d i s u m i a esL Exclusa tamen a cellariis, et d e s e r u

a Spoiiso, j a m pene catn adolesceit-

B

tuKs paris conditionis e s t , cuta non nisi odore Sponsi

pascilur.

Unde

cum

v i d e t u r , c i n odorein

illis at ipsa

b o n o r u o i , spes

i u g r a t i a r u m aciioucm

t i u m est : c R e c l i diUgunt te. > Memoria

dicere

et

« laetabiuiur i u ' t e : > boc de f u t u r o ; de p r x t e r u o vero, « memores, > a i t , c uberum t u o r u m . > T e r praeteri-

t o r u m adbaeremus Domino Deo nostro ; spes de f u -

unguentorum t u o r u m c u r -

remus. > T r a b i t u r autem currens quae provocatur

t u r o continet nos, ue ab eo receJere v e l i m u s ; recta

voleus;

diicctio

et duui ei gratia odoris v i r t u t e m aspirat

c o n f i r n i a l , ne possimus. Quod

autein a b -

u n c l i o n i s , nulla i n spiritiialium cursu profectuum

eunie Spouso recordatur c e i l a r i o r u i u , a d m o u c i

mora vei difficulus esl. Prosequiturque

Spousi s u b t r a c u s i b i gratia spirilualiscoiisoJatioitia

fugienletii

filios

suo-

refugiendura esse ad cousoiaiiouem S c r i p i u r a r u n u

r u m , ubertmi scilicei et u n g u e n t o r i u n , odoris et

S i c u i e n i m quae Sponsa esi, cum menie excedii Doo«

o l c i efiusi, quia o p t i m u m et ralionabile est oraadi

A g n u m q u e scquens quocunque i e r i t , u u i n se e x b i -

cotifessione

et commeinoraiione beneficiorum

genus, gratumque Deo, et efiicax

bet i u aXfectu. S i c , cum sobria fit s i b i , l o U m se c o l -

ad obiinenda l u -

t u r a beneficia, non i n g r a u recordalio p r a t u r i i o r u m *

ligere debet i a

Deinde,

f r o c t u mentem pascere f e r i a u m ; et redeundum

« T r a b e me

post te, >

ait

Sponsa,« i n

o d t r e m uuguetitorum t u o r u m c u r r e m u s . > V i d e j a m —

— »

«

est ad m e m o r i a m c e l l a r i o r u m et

u b e r u m ; boe -

>

—

ei esl —

eam t r a b i l

sicut d i c t u m esi, refiigieuduiu ad coiisoiatiotietat Scripturarura, u b i duo T e s u t u e n u duo ei s u u t

currere f a c i l . Unde et d i c i i , c i n odorem u u -

Sponsi ubera, ex quibus iac sugiiur o m u i u i n s a c r a -

odor ejus, qtieio j a m non videt, et

-

—

l a m a m et deficieniem et egentem i r a b i ; nisi quod

i n t e i l e c l i i , et spiritualis scieniiam

adbuc

u

g u e n i o r u m l u o r u m c u r r e m u s , > A c si d i c a i : Etsi i n -

m e n t o r u m , pro salute nostra

t c r i m n o n mereor gaudium v u l l u s t u i , vei osculi

g e s u r u m , u l perveniatur ad c i b u m , quod e s l v e r -

oris l u i , saliem

odorem

mibi

ne

sablrabas

g u e n i o i u m l u o r u r a . Spousi enira praeseniia, aflecu

tle ip&o memoria

vulttts ejus

iliuminau,

unbene

est, et mens, i u iuraiue et

u n c t i o S p i r i i u s saocti

aeterna

temporaiiter

b u m Dei, D e u s a p u d Deura. H u m i l i s e n i m G h r i s t u a lac n o s i r u i n e s l ; qualis Deo Deus cibus noster Lac n u t r i t ,

cibus pascit. S u g u u U r autein

esU ubera

baec i n c c l i a r i i s ; quia i i i t e i l i g u n t u r raysieria i s U i n

eo

S c r i p t u r i s . Ubsra suxit sponsa, cura p r i m o i u i e l i e -

a b e u n t i a m , sensus quidam esi adhuc memoriae i n -

x i t ; fii memor u b e r u m , c u i n n i e d i u t u r d e u i t e l l e e -

doceus de o n m i b u s ;

odor unguentoruiu c u m

luerens abeunUs s u a v i u U s , e i tiotiis

fesiiva

cousolaUoois.

memoria

de

i u reUquiis

cogiu-

Us. Ubi sua c o r p o r i e x s u l u t i o , sua m e u i i l e t i i i a

recordaUone

habitae

comparalur;

i n odorera e r g o , a i i , ungueutorum

i u o r u m c u r r e m u s ; quo

perseverante

c u m corpori i n c o r r u p t i o de i n c o r r u p *

lione, w e i i i i vero visio Dei p r o i u i u i i u r , c i i u d i l e e -

et trabenie ^ lione Dei sua rectitudo o r d i n a t u r . Sed

iios, perseveramus c u r r e r e , et ipso deficienie,

nos

eUam deficere necesse e s i .

sicut

abeunie uocteui subsequi necesse e s t , sic a b c u u t e ac moram faciente Sponso, i n c i p i t Spousa

Propter quod subjtingit, beneficia

accepu

com-

unai

a m i t i e r e decorera, e l i n se ipsa

prk*ii-

deiiigrmvi,

«ueiiioraiis e i d i c i i : « l u i r o d u i i t me Rtjx i u caUaria

p r i v a r i q u e graUa sua omuia opera e j u s : u i

sua. > P r i m o d e i e c u t Regem appdJarc a

nec prbiUnus coior sit i n corde, nec coior i u o p e r e .

quo rcgi

jam

debideral, sicut dicit m S p i r i l u sanclo, « Dominus

Sicut e n i m iux i s u e x t e r i o r regina quaedam est cx>-

Jesus [1 Cor.

l o r u m o r a n i u m , siue qua n i b i l decoris, n i b i l h a b e n t

x u ) > quem

servire

delecUI,

qui

inei.leiu et voiuntaiem suara sono vocis e a u n i i a L

v i r t u U s ; sic graUa i l l u m i n a n s v i r t u s est

Deinde ex boc ipso spem coacipieus i a r g i o r e u i ,

v i r t u t u m , et Jsx bouormn o p e r u m ; ttttc qua

et

ex spe ipsa i u amorem abeuntis recaiesceiis ma|o-

omnium nee

viriutes suos effiectus, nec opera boua sttos poestatM

r e n i , e i quasi post abeuniem rursus ocuios conver-

babere provenlus.

l e n s ; « e x s u l u b i m u s , > i n q u i i , c e i I-eiabimur i u le,

bere,

memores,

oleum laiitiae, noii uiictioneni doceiitcm, non g u s t u m

ubcrum i u o r u m , > q u o r u m l a c t e n u i r i i a

suin, d e l i n i u ungtteiilis, odorc confortata. Vide co-

uon

Vel si utcunque

vigeat, non iaelificani,

vidcntur non

Lm-

babent

divinae suavitatis, non odorem a e i e r u i u i i s , u o u

ofL-

4*9

EXPOSlTlO ALTfittA

eacem j t p i r i t t n l i u m sensuum

experienliam.

IN CANTIC.

490

Unde A nibus praeesse; s i v e f i l i i matrisniea_Ecclesiae t u l e r n n t

efulteseens s i b i , metuens autem eis, quibus i m i u t i o

rae m i b i , et posuerunt praesse s i b i , et pro nutriendis

ni esse soJebat et a d m i r a t i o n i , t N i g r a s u m , > i n -

gaudiis carnis suae ctistodem me posuerunt exterioris

quit, c sed forniosa, flfiae Jerusalem ; s i c u t

Uber-

pacis suae, c u i , cum attentins i n v i g i l o , negtigens f a c u

pius

snm i n t e r i o r u m gandiorum m e o r u m i n neglectu i n t e -

naeula C e d a r , sicot pelles Salomonis; i quae

Ttdentur babere o t i l i t a t l s q u a m decoris* Ac si d i c a i :

r i o r i s p a c i s raeae. Sic decoloravit

Forma

color

tudo m i h i fraternae c b a r i t a t i s occupationum s u a r u m

immuUtus, qnia c s p i r i t u s q u l d e m p r o m p t n s e s l , caro

caligine obscnravit i n t e r i o r i s speciem p u r i t a t i s . I n t e l -

autem i n f i r m a (Matth. x x v i ) ; > s u b i l i s fides, sed obs-

Hgendumest Sponsam, d o m c i r c u m d u c i t u r et d o c e -

quidem

mihi

integra est,

quamvis

mesol;dumsoUici-

earatua i n t e l l e c t u s ; eadem v o l u n u s , sed debilitaius

t o r , et v a r i i s tentationibus eruditOr,

affecttts. Conftietur se n i g r a m ob caliginera

etiara incurrisse praelationis : i n qua c u m d i v i d i t u r

turbatae

ceostieniiae, licet formosam non diffilealur per

necessitalem

ad m u l u , non sufflcil ad singula ; et c u m circa aiie-

fidei

v e e t i i u d i n e m ; sciens, sicut i n c e l l a r i i s r e g i s e n u t r i i a ,

nos profectus s o l l i c i t i u s i n v i g i l a t , deflcit

non h u m i i i u U s esse, sed i i n p i e t a l i s ,

et circa p r i v a u dsmna sua t u r b a t u r , i n conscientia

fidem

negare.

Ron soium e n i m fidem, sed etiain spem et v o l u n t a t e m sicut non

baberc

roortiferum

sua.

botiara est, slc

B

V i d e sibi derelictam, n u t a n t e m ,

i n suis : flucluantem.

V u l t o r a r e , nec sufficit, m e d i t a r i secitm, et d e f l c i t ;

quippe

l o q u i t u r ad praesentem quasi ad absentera ; ad a b -

secundum r e c u m fidei forraam, et p u r i u t e m i n t e n -

sentem quasi ad praesenlem. E t U m e n s i c u l regio-

t i o u i s e t devolionem

rura c e l l a r i o r u m a i u m n a , non negligit apostoli c o n -

fcabium

negare

criminosum.

Formosam

v o l u n U t i s , Sponsa semper se

i n v e n i t , q u a n d i u Sponsa esse non desinit qoam d i f f i t e t u r ; licet nonnunquam peecatorum

ex

nec

s i l i u m d i c e n t i s ; c Confltemini a i t e r u i r u r a peccata

un-

vestra

conscieniia

praeteritorum vei impugnatione

n u u , v d humanae ignoranUae caecitate,

conscieniiae,

ubemacula

vel

r e d i i t ad oraUonem dicens.

intel-

c Indica m i h i , o quera d i l i g i l

ralionis caligantis;

vero vel pelles

oflkiunt,

mea,

ubi

m a m g r a t i a m . Cum post confessioneni v e n i t ad ora-

m e n t i s : quae

contemplando

anima

pascis, u b i cubas i n m e r i d i e . > E t vide evidenlissi»

ubernaculorum

insubiliutem

qaantum interno lumini

dum

damna

l a t e n l i a , cura d i c i t . c Nigra sura, sed formosa, filiae

Per C e d a r , quod tenebrce I n t e r p r e U t u r , v u i t

circumferuniur,

> i n tribulationibus teiiiationum

Jerusalem. > Unde et post confessionem ardeiitior

« S i e o t u b e r n a c u l a Cedar, sicut peiles Salomonis. >

per

v):

sodalibus revelare non baesiut conscieutiae

nigredinem

soam b u m i l i t e r confiteatur.

Kgi tenebras

(Jac.

suarum non erobescens v i r t u t e m confessionis,

vitio-

c

Uonetn, repente Sponsum,

quem quaerii, m e r e i u r

m s n i i e s t u m est. Quae U m e n tunc Salomonis, i d est

i n v e n i r e ; quern toto c b a r i t a t i s amplexu

attrahens

v e r i pacificl s u n t , c u m fraternae miiitiae, vei

i n cor suura, e l quasi os ad osculum ei

porrigens,

eccle-

siaetieae paci deserviunt. Seroper lamen c a v e r e s t u -

c 0 , > i n q o i t , c quem d i l i g i t aniraa mea. i N a r a j u x t a

det pia c h a r i U s , ne quemquam laedat InCauU ejus

sensum h i s t o r i c u m , a m a n t i et quaerenti se o b t u l i t

bumilitas;

Sponsus,

ne

confessio

suae fiat e x e m p l o m ,

vel

reatns

vel

inflrmiutis

occasio fratemae

i d e o snbjangit et d i c i t : c Nolite

ruinae.

considerare

me,

sed adbnc quasi

avertens et

excutiens

se sb ea, et probans eam i n abscondito tempestatis, i n osculo c o n t r a d i c t i o n i s . Quero i l l a ardenti amore

q u o n i a m fusca s u m , quia decoloravit me sol. > Non

aggrediens, c 0 > i n q u i t , c q u e m d i l i g i t anima mea. >

sic s u m fusca

i n quo p r i m o m a n i f e s l u m e s l , S p i r i t u m sanctura j a m

beam mihi

oculos iunten

t i t sint caeca, ratidnis; gratiae

Unqnam

non

ha-

sed sol jusUtiae s u b t r a x i l

suae,

sine

quo

omnis

infirmitatera orantis a d j u v a r e ; qitta S p i r i i u s sanclus

ocu-

ipsadUectio est, de qua d i c i t Sponsa, o quein d i l i g i t

cotor

anima mea. c Qtiem, > i n q t t i t , c d i l i g i t anima m e a . i

nunc a t i -

Totos quippe pene honio anima e s t ; m i n i m a ejus

t e m desolatos. Candai quandiu i n igne f u i , calefa-

p o r i i o corpusest. Ideo c u m d i l i g i t te, Domine Jesu,

lua f r u s t r a patet, nuilus color

viget, omnis

f r i g e t . Carbo, i n q u i t , f u i desolatorius;

e t i l l u r o i n a n s ; recedenle igne denigrata s m n . 0 s n i i c a Spousae tuae T a m e n integraiu semper

ad

imitanduin

propono

corpore,

neglecto et quasi j a m abjecto

t o u sequitur te

desiderans p r o p t e r

te

quia etsi

mortificari tota die; et amans perdere semctipsam i n

a m o r i a a me decor recessit, sed substanUa r e m a n -

hoc m u n d o , u t i n v i u aeterna possideatse i n le. E t

siu

certe nequaquam d u b i U n d u m est ipsam p u l c b r i t u d i -

v o b i s f o r m a m meam,

licet

decoloraum,

U n d e ne m i r e m i n i , qnia i n absentia

e t i a m pubiica prscda facla

s u m . Nam e t «

Sponsi fllii

ma-

nis tuae faciem aliquando ei illuxisse, quae sic d i i i g i t

> Quomodo?

te s p i r i t u oris t u i aliquatehus a f l l a U m , quae sic sus-

« P o s u e r u n t me custodem i n v i n e i s ; vineam ineam

p i r a t s d t e ; e x p e r U m s u a v i u t e m amplexuum t u o -

tris

meae

pugnaverunt

contra me.

non c u s t o d i v i . > U s i u t u m i n S c r i p i u r t s esl gaudium

r u m , quae U m f a m i l i a r i l e r resolvitur i n le. D i l i g i t

per v i n u m i n t e l l i g i , quod cor h o m i n i s laetiflcal. S i *

enira l e , non nisi de te, q n i es ipsa diiecUo, qua d i -

cut e m m

l i g i t t e ; et i n t a n t u m d i l i g i t te i n se, ut se

v i n i m a t e r vinea est, stc pax saeculi,

sae-

c u l a r i s g a u d i i ; pax vero s p i r i t o a l i s , spiritualis gaud i i m a i e r est. S i v e ergo videiicet humanae

filii

originaies

inatris

meae, naturae

concupiscentiae,

pu-

gaantes c o n t r a m e , e g e r o n l i n m e . u t veilcm h o m i PATBOL.

CLXXX.

ipsam i n

nullo diligat nisi i n te. Si enim p u l c h m m d i l i g i t u r , tu putohritudo cs omnis p u l c h r i ; si b o n u m , t u es bonum omnis b o n i , si u t i l e , te u l i t u r

omnis

homo

etiam q u i o d i t ; f r u i t u r vcro oranis q u i d i l i g i l . « I n 16

G U I L L E L M I A B B A T I S S.

m

THEODORICI

diea i c r g o , a i t , c m i h i , o q u e m d i l i g i t a n i m a m e a , n b i A est,quem i n hac vita tanlopcre anxia r e q o i r i l Spo*>qno

sa, Sponsi meridianus accubiius m e r i d i a n i l u m i n i s

Sponsam provebat v i r t u s e l h u m i l i t a s confessionis,

i n cognitione, m e r i d i a n i fervoris i n a m o r e , i n qno

q u o c u m superius osculuin peteret, et oscuio Sponsi

c u m a m o r unde v e n i i , eo regflecutur, Sponsas et pa-

se compararet, n e c a s p i r a r e p o t u i t s u b i i m i t a s contem-

scit et pascitur. U t r u m q u e e u i m sonat boc v e r b u m

pascis, u b i cubas i n i n e r i d i e . > N o t a n d u m ,

p l a t i o n i s ; adcubandum scilicet i n s i n u Jesu, s i c u t a l i -

pascit. Vei s i , i n q u i l , indignam me repuiaa oscuio

quando cubabat diiectus i l l e discipnlus concipiens

seu Verbo tuo, seu S p i r i t u o r i s t u i , ostende miiii

inde summum p r i n c i p i u m et i n p r i n c i p i o V e r b u m , et

saitem aliquem bominem t o u m , i n quo i n v e n i a i u ,

V e r b u m apud D e u m . c I n d i c a , > a i t , c m i h i . > i u l i i s ,

non m a t u t i n u m ac n o v i t i u m , non vesperiinum

a i l , i n corde, dic m i b i , u t senliam i n memetipsa per

reniissutn, sed m e r i d i a n u m ac s u b i i e m , e l l u m i n o -

sensum

sum fervorem

certissimae experientiae;

inspira m i b i , u t

requiescas,

sciam per experimentum f r u e n t i s conscieniiae: quo

ae

a m o r i s t u i , i n cujus corde cobes de

et

quo pascas m e , cum docebil m a

v i v e n d i geuere, quo s u t u animae, q u o mentis h a -

quod a te d i d i c e r i t . Vel desideratailici Sponso Spouaa

b i t u , quo dono gratiae, i n affeciu e j u s q u e m d i g n u m

et deficil, v u i i exhilarare cor l u l u m e n v u i t u s ejos,

facis, to q u i misereris cujus misereris (neque e n k n

et i n semetipsa

hoc volcntis est, vel c u r r e n t i s , sed t u i m i s e r e n t i s ) ; B interius seipsam

teuebresciL E t c u m non componere

praevaiet

a d desideratam

ctionem, non habens pacem

tuae, de m u l i i t u d i n e dulcedinis tuae, ejusque t i b i sa-

exire a semetipsa i n a l i q u a m affectiouis ipsius e x t o -

cras m e m o r i a m , i n qua cubes j u g i t e r ac d e l e c l a b i l i -

r i o r e m a c t i o i i e m , i n q u a bona conscientia a m a u i i s

t e r ; ipse ei existens m e r i d i a n u i n et ridiani fieri

amoris

Sponsum inveniat vel pascentem

cauma

suum

scire

n o t u m s i b i posiulat

desiderabal,

q u i d i c e h a t : c mdica

mibi,

o

meridie. >

sciat q n i d desit s i b i . E t i n consoiationem m u i a b i i i U t i s suse revelari s i b i o r a t d i e m a e i e r n i u t i s ; non et

eam, vel c u m c a

quem d i l i g i t anima mea, u b i c u b a s , u b i psscis i a

in tribulatione exercitii s u i , ut

q u i i n c i p i t a mane

gestit

accubantem. H o r u m ergo a i i q u i d , sive haec o m u i a

r e f r i g e r i u m . Splendor l u m i u i s m e -

et u m b r a c u l u m . V e l

finem

ardentis et

i n semeiipsa,

afle-

pascis amantis i n t e l l e c t u m de cogniiione v e r i u i i s

< Ne vagari i n c i p i a m post gregem sodalium t u o -

desinit i n vesperam,

sed

r u m . > Nondum vagatur, ssd vagari UmeL

semper m a n e l i n meridiano caloris e l l u m i u i s ,

sa-

adbuc amal,praeler Sponsum; s i e n k n a l i u m a m a r e t ,

pientiae et intellectus, ainoris et beaue f r u i t i o n i s ;

Sponsa non esseU Q u a n i u m enim ad a n i m o m , antoro

u b i Sabbatismus datur popuio Dei, u l cubet et r e -

movemur quocunque m o v e m u r : ideo q u i o n o m aaxet,

quiescat ab operibus suis, s i c u l a suis D e u s ; aeternabeaiitudine pascit de

ubi i n

seipso t a m angelorum

non m o v e i u r , non vagatur. Sed C

Nuhunt

et q u i una et recta

t i a g r a d i l u r quo pervenire desiderai, non v a g a t u r .

q u a m sanctorum h o m i n u m societatem, semper ple-

non e r r a l , sed arliquando p e r v e n i l ad fincm, exeunCi

n a m ob

vero de via campus e r r o r i s p a i e t , q u i non habet fi-

perfectionem b e a t i t u d i n i s ; semperqite

in

eum respicere desiderantem, ob p i e u i e m et dulcedi-

n e m . E r r o r autem e t t falsa p r o veris

n e m a m o r i s . V e l , o quem

A g i U I u r quidem adhuc i n cogitaliimihus suis, s i c u t

diligenti el

d i l i g i t anima

animse meae, per

iuspiraniem

inspiraUm experientiam,

m e n i i s , quae fruentis,

suavitas

mea,

gratiam

quis i l l e s i t sialus

sentientis, quod

c u m diiigenti te

dic

fidei,

gaudium

q u a n t u m polest

diligere fides, insintiatur ipsa, q u a n U i n bac v i u moruii

i n s i n u a r i p o t e s t , species; et

fit

approbare.

u b e r n a c u l a Cedar, s i c u t pelles Salomouis, quae c i r cumferri

s o i e n t ; et i m p u g n a t u r a concupiscentiis

suis, s i c u i d i c i t , c F i i i i m a t r i s nieae pugnaverunt c o n t r a m e . > Sed s u n s adbuc i n loco soo j u d i c i u m a m o r i s non movetur, sed i i i u m i n a r i deposcit, et c o n f o r -

in dili-

U r i desideraL A m o , i n q u i t , vel potius desidero, q u i a

genie, quod de ipso aliquando d i x i s t i . < Qui d i l i g i t

t u r b a l o oculo uientis ex i n s U i i t i a conciipiscentiae de

m e , d i l i g e t u r a P a t r e meo : e l ego d i l i g a m e u m , et

variarum

m a n i f e s u b o ei meipsum(Joati. x i v ) . > Cum e n i m a l i -

quem a m o ; ratione sopita non inleiiigo quod desi-

phanUsmtte

cogiutiomim,

non

quando sic diiigando collegerit s i b i m e r i t u m d i g n i o - £ dero. E t ideo etiam n u t o , et instabilis fio i n r i s a l i q u a u t u i n gratiae, i n c i p i l diligens etiam

diligi.

H i n c d i l e c l i o n i s d i l i g e n l i s se Sponsi amicas

soavi-

per diversa abeundo; sicqueetiam i n noc i n s U b i l w efiicior, non noiendo et

c i u s Sponsa i n c i p i t e x p e r i r i , et fit i u ea quod Apos-

stabiiiter et s i n g u l a r i u r voio, viam

tolus d i c i L c C h a r i u s Dei dJJIusa est i n cordibus

r e m et aptiorem

n o s t r i s per S p i r i l u m s a n c t u m , q u i dalus

semper sum v o i u n u t i s ; sed donec bona

(Ronu v ) . > Jam e n i m i n c i p i t cognoscere, s i c u l p r i o r

amore

meo, non eum deserendo, sed ipso ad finem s n u m

U l e s per i l l u m i n a i i sensum a m o r i s l a r g i u s ac d u i -

esi nobis

video

v o l e n d o : sed ad i d q u o d

m i h i quserendo.

compendiosioEjusdem

enim

voluntas,

bona meiis fiat, semper desidero, non autem semper

c o g n i u e s t ; et i n q u a n t u m cognoscilur diligere, s i -

amare m i h i videor, i n q u a n t u m , s i c u i d i c t u m est, i n

c u t p r i o r dilecta est. P r i o r e n i m Sponsi ad Sponsam

affectu non semper m i b i praesio est quod

desidero.

cognitio divinae f u i t sapientiaedonatio; p r i o r diiectio

Nam alius est a m o r desiderantis, alius

fruemis.

sancti S p i r i t u s g r a t u i t a i n f u s i o ; cognilio vero Sponsas

A m o r quippe desiderii etiam i n lenebris a r d e t , sed

ad Sponsuin et amor i d e m e s l ; quoniam i n hac re amor

non

ipse inteliectus est. Hoc c u m abundantiore g r a l i a i n

quia f r u i t i o ipsa l u x amanlis est. Q u i d m u I u T S p o n -

corde Sponsae a g i t u r a d b o r a m , ad tempus, ipse

sa, quae ad videndom

l u c e t ; amor vero fruentis tolus i n luce est, Deum anbeiat, m u n d a m cor»

115

EXPOSlTlO A L T E R A IN GANTlC.

494

m u n d a m conscleniiam destderat; m n n d i t m sensum, A dere, > non esl consiiiom a m i c i , sed qnasi p e r u . i s i i n t e l I e c t u m , m u n d a o m n i a . V i r t u t e m quippe

sio i r a t i . < S i , > i n q u i l , < ignoras te, egredere, > lioe

aasoris p e r t o r b a r e non potest ignis aut g l a d i u s , a u t

esi ideo a temeiipsa egrederis, quia ignoras te. Sed

o l l u m p e r i c u l u m ; sed deliciarum ejus f r u i t i o pacera

cognosce te, qoia imago mea es, et sic poieris nosse

«iordis deaiderat et serenum m e n t i s , « Ne, > i i r a u i t ,

m e , cujus imago es, et penes te inveuies me. I n

« vagari i n c i p i a m post grtges sodalium t a o r u m . >

mente t u a , si fueris m e c u m , i b i cubabo t e c u m , et

Scitirit q o i n o n e r r a n t qtiantos sibi greges i n m u n d o

inde pascam te. Quaere ergo Deum i n s i m p l i c i t a i e ,

e f r o r fecerit, m d r t e m sibi p r o v i t a eligentittm, m i *

senti de eo

s e r i a m p r o beatituolne amplectentium, Denm n e g l i -

i n memoria* et amando intelligere, et intelligendo

g e n t t a m , seipsos a m a n t i u m , t r i l a s hojiis saeculi vias

a m a r e ; et i n sensu bonitatis ejus percipies sensum

g n d T e n t i u m , et gregalim e u n t i a m i n i n f e r n u m , e t

aeterailatis ejus, viiae m o d u m , statum mentisbonee.

i n bouiiate, satage eum j u g i t e r habcre

sua p o s t se vesti|ia r e l i n q u e n t i u m multoruro h o m i -

« Si ignoras te* egredere. > Quo egrediar, Domine 1

n u m , m u l t o r u m p o p u l o r u m . T r a h i t e n i m eos

postse

Egressam vel ejedam a facie tua sicut Cain q u i c u n -

princeps spirhnalis neqtiiliee, q u i operaior i n flliis

qne p r i o r invenerit me, o c t i d e t m e ( ( * . n . i v ) . < E g r a -

mffidcrrti-e; q n i sodatein se facfens Sponso

dixit:

« E r o stmrlis A l i i t s i m o ( l i a . xiv).» Ipse est princeps m u n d i hujus, et q u i m o n d u m vel steculuin qoasi

ex

dere et abL > A c si d i c a t : A b i a me, a siroiliiudiuc B

mea, i n iocum d i s s i m i l i t u d i n i s ; a te vero i n devia concupiseenthe

vei curiositatis. A b i ergo, a i i , < et

aeqno c t t m Sponso p a r t i r i v i d e t u r ; sed molto plures

pasce haedos tuos, > q u i ad sinistram depulantur.

ac dettsiores sibi errantitim greges facere i n v e n i t u r .

lascivos

S e d e t i n corde etiam ejns, quae Sponsa Jam esse

te. < A b i , posl vesligia gregum > pereuniis m u l t i u i -

ttmruhj, nonnunquam i n t u i t o m mentis ab unius v o

d i n i s , i n pascitis semetipsos pascentiom; semeiipsos

r i l a t i s Inquisitione deflcienle,

amantium,

circa tabernacula e o r u i n , q u o r u m i a -

bernacala

i n progenie ef progenie : q u i < vocave-

s t a t i m excipit c o g i -

tatidnttm m n i t i p i e x diversitas t i n quam divisus a n i u i u s , evagari

inctpiens per t o t e r r o r u m vias, a

seipso al>docilur, p e r q u o t

cogitationum pbanias-

scilicet motus luos, i n eis quae sunt e x t r a

r u n t nomina sua, > sicut d i c i l Psalmista, < i n t e r r i s suis (P$al. X L V I I I ) , i nec habent ea scripla i n ccelis.

mata a b intentione boni rectitudine dissipatur. Ipsae

Sed non sic, o Sponsa C h r i s t i : q u i n potius cogno-

nempe cogiiatiottes variae magnos et varios de se

sce temeiipsam :praesto t i b i esto ad discernendam

greges facieiites, qoasi

temetipsam. S i v i s , u l concupiscat r c x

Sponsi se sodaies faciunt,

r n m Sponsae meutein c u m eosibi dividentes, sttis v i -

Dominua

Deus tuus doeorem l u u m , accedens ad eum o b l i v i -

d b o R ^ u i s t e n i p o r i b u s . s i b i e a i n d e s e m r e c o m p e l h i o t . Q scere popolum t u u m , et domum patris t u i ; corpora S e q u i t u r : < S i ignoras t e , o pulcbra inter m u -

quibus per sensus corporis assuefacta

e s , c t dele-

lieres, egredere et abi post vestigia gregum. > Ac

ctationes e o r u m q u i b u s per araorem adhaesisti; i m s -

si d i c a t : Quae i n d i c a r i t i b i petis a me, non ignoras,

gines e o r u m , quas fruendi cupiditale roemoriae a l -

igiiorare

tios impressisii. Per haec e n i m aiemetipsa egredlenp

n t e : q u i a ignoras t e . Ideo ignoras te, quia egressa

abiisti a te, per aflectum i n vestigia i n t e n t i o n u m

sed te t g n o r a s : idcirco e n i m videris t i b i

es a t e . Sed p r i m o notanda sunt utrinqtie ainatoria

l u a r u m , sic ea impressa habens memoriae,ut etiam

b b n d i m s n t a . < 0 , > a i t Sponsa, < quem d i l i g i t anima

cum

Bsea. > Sponsus v e r o : < 0 pulchra iuter mulieres,

c u m cessant a c l u s , non cessent

o a m i c a mea. > Cuicunque i n l e n t i o n i * fervore, i n

c u m voses silent, perstrepaot earura signiflcaliones.

v e r i l a t e conscjeniiae suae sonare videnUir reciproca

Munda l e , exerce temetipsam ad pietaiem, et i n t r a

absunt corpora, noo absint eorum imagines, eorum aflectus;

haec n o m i n a amoriset laudis, non sunt signa deserti,

te invenies

vel desereiitis. Beala conscientia, quae q u i d q u i d i n -

digniiaiem t o a r o ; refulgeat i n le aucioris efligies.

regnum Dei. 0 iroago D e i , recognosce

c u r r e r i l , q u i d q u i d i n g r u e r i t , semper eodem s p i r i t u

T u t i b i viUs es, sed preUosa res es. Q u a n i u m ab eo

defecisti cujus imago es, tantum aiienis imaginibus d i c i t , « Dominus Jesns; > eadem pielate profltetur, « o q u e m d i l i g i t anima m e a ; > et cnjus fldes, q u i d - D infecta es. Sed curo i n Id quod creata es, respirare qaid accidat, sub lestimonio veritatis nulluro p a t i -

cceperis, si I b r t i t e r apprehenderis disciplinam, s u -

tur damnumpulchritudinissaaevel laudis. < Pulcbra.>

perductos a d u l t e r a r u m imaginura fucos, nec satis

inqnit,« i n t e r mnlieres, > f o r i i s inter molles : a

inhaerentes, c i t o excuties, cilo effugies. Adesto ergo

ntuiliiie quippe m u l i e r d i c i t t i r ; y i r g o i n i e r praegnan-

tota t i b i , et

tes, q u i b u s a Doroino vae denunUalur, c u m d i c i t :

cujus imago s i s , ad discernendum et intelligenduin

< Vae prtegnanUbus etnutrientibus i n die i l l a X I I I ; IJUC.

(Marc.

tota te uiere ad cognoscendum l e , e t

q n i d sis, q u i d possis i n eo cujus iroago es. Sia h i grsdu t u o , ne succumbas, ne degeneres. V i r t u s a u -

XXI). >

« P u l c h r a , > a i t , q u i a f o n n o s a ; formosa vero, i n

tem est stationis tuae cognitio gratiae; s i i n g r a i a

q o a n t u m graUa te i n hoc fbrmanle, d i l i g i t me a n i -

non es, quod pnescila es, quod praedeslinata, quod

rca t o a : quamvis subnigra, i n q u a n t u m destituta ab

praeeiecta, quod cognita. Praescienlia

Uinminante g r a t i a . < S i , > i n q u i l , < ignoras

te, ejus circa le b o n i t a s e s t ; pradestinaiio j a m ope-

te, o

enim Dei de

pulchra i n t e r mulieres, egredere. > Polest eUam v i -

rans bonitas, electio opus i p s u m , cogniiio signacu-

deri p u l c h r i t u d i n i s

negleciae

i u m gratiae, de quo Apostolus d i c i l . < F u n d a m e n t u m

p u i c h r i t o d i n i s exprobraiio, sicut c u m d i c i t , « e g r e -

Dei stat, habens signaculum h o c : Novit D o m i n u s

ista commeraoratio

m

4t*

C U I L L E L M I A B B A T I S S. THEODORICI

qtti sunt ejus (// Tim. n ) . > Si cognoscis, scito A r e v o c a r e ; e i i n quo p l u r i m o m sapere sibi videtor, amplioris earo redarguit insipientiae. p e r i w l a n i e i quia praecognita e s ; si eligis, scito qnia eiecta e s , vilae denunlians et a m o r i s detriroentum ; eojus d i si credis, i n hoc es c r e a t a ; si amas, i n hoc es f o r inata. Guroque i n boc

v i i i a s soluromodo

te Sponsus efflcit, cnbat i n

t e ; cum i n hoc te ahTcit, accumhis c u m eo, et ipse pascit te. Ibique te docet experientia

r e q u i r i l , et refugit exerc i i i u m .

Soiet quippe baec mentis i n c u r i a t e n e r o s et incaotoa i n c i p i e n t i u m animos

i u m i n i s et

involvere, et a fine perfeciio-

m e r i d i a n i , c u m i n l u m i n e Dei vfdetur l u -

ais praepedire ; quia cutn vel leviier degiisiare cox-

m e n ; c u m de magnitudine ac p u r i t a t e amoris t e s t i -

p e r i i i t n o v a s c o n t e m p l a t i o n i s suavitales, et dulcioree

fervoris

moniuro perbibet conscientiae hominis S p i r i l u s san-

experieniias, conlinuo decertandi c u m vitiis c a r n i s

ctus, quod sit filius Dei. < Nemo enin novit P a t r e m ,

et animae omnes se e x i s i i m a n l evasisse necessiutes.

nisi

Cumque v i r t u t u m n a t u r a l i l e r per seinas d d e c i a n -

F i l i u s , et

c u l ipse v o l u e r i t reveiare

(Matth, boc;

l i u m sola somniant oblectainenla, firmaro et c e r t a m

sensus viiae, de s p i r i l u vitae indicat h o c ; gratia p r o

negligunt earum possessiouem, d u m r e f u g i u n t n e -

graliajmagna fruitiosuromibonipropraeroioroagni

cessaria

desiderii. Nec unquam anima se cognoscit, q u i d s i t .

cedinis, quae miserentis potius Dei est quam v o l e n -

x i ) . > Solum etenim luinen vultus Dei docet

q a i d possit,nisi cum i n his se i n v e n i l ; nec l i b e t e a m aliquo egredi

B

a se, quandiu i n his d a l u r frui se.

e a r u m e x e r c i t i a , e i fiducia degusutae d u l -

tis et c u r r e n l i s , negligunt pericula gravia, m i l i U n t i a i n seipsos de seipsis. Ideo posi m a n i f e s i a u m p u r i -

Bealus v i r ct jucundus homo, q u i g l o r i a m hanc et

Ulis

divitias hujus graliae habet i n domo cordis s u i , i n

l i b e r u t i s , subjungit e t

v i a m , post apertam

januam

contemplaiivae

d i c i t : < E q u i u t u i meo i n

ihesatiro conscientiae suae. C o n f i n n a i u m est cor ejus,

c u r r i b u s Pharaonis assimiiavi te, o amica

IIOII commovebitur, h o c e s l non e g r e d i e t u r a d a l i e -

Etsi sis amica, et quantumvis a m i c a , U m e n

mea. >

n a , concupiscendo, seu curiosa agendo, domi dives,

adhuc et equitandum t i b i et c u r r e n d u m esse, l a -

sctas

et paceni babens, et p i e u t e m c u m sufficientia i n

borandumque ac p u g n a n d u i n ; ideo U m e n n o n . m i -

conscienlia

nus areica. Cavenduro quidem l i b i est v i t i u m c u r t o -

bona. Divitiae istae pauperum s p i r i t u

s u n i , i n s i m p l i c i u t a cordis Deum quaerentitim, c o n -

s i i a i i s , e i semper c o i n i u n l i s eam

s u n t e r agentium quod praecipilur, f o r i i ftde exspe-

saecularis vel carnalis ; n o n U m e n seit p r o u m e t i p s a ,

ctaniium

quod p r o m i i t i t u r ,

c e r t i i u d i n e spei j a m

praelibaniium quod e x s p e c u t u r , et ideo sentieniiuni

concuptscentiae

seu pro fratribus est recusandus acius n e c e s s i u t i s , v e l necessius c b a r i t a t i s . S e q u i t u r .

de eo i n bonitate, non a i u sapientium, sed b u m i l i -

< Pulchrae s u n l genae tuae sicut l u r t u r i s . > Geiiaa

bus consentienlium, j u g u m D o m i n i non recusantium,

Sponsae, e t a d Sponsum semper nuda facies, sancta

ncc contra stimnlum disciptinae ejus c a l c i t r a n t i u m .

conscientia

Procul

poenilenlia est et pia reverentia ad arguentem. F i -

hinc spiritus hujus m u n d i , et nugigerula

est;

verecundia

i n facte,

affectuosa

ejus sapientia, sensus magnus Assyrioruro, phalera-

delis quippe a n i m a , quandiu vei i n lenialionibus i a -

U eloqueutia.

b o r a l , q u i d i n seipsa agalnr, i g n o r a i ; saepe, et cutxi

Ipsi sunt e q u i u t u s tuus, o q u i regis k r a e l , non

nescit, p r o f i c i l ; et a p p r o b a t u r , cum se r e p r o b a r i

equis superbiae et c u r r i b u s v a n i u i i s , sed i u nomine

aestimaL A i l l i c u etenim h i i m i l i a t u r , h u m i l i a u p u r -

Domini velocitale c u r r e n l i s S p i r i t u s et

g a t u r ; e l d u m i n i r a semetipsam deponit eam

fbrtitudine

as-

amoris t u i . Scienles enhn ereptos se per te ab ex>

s u m p u b u m i l i t a s , i n roulliplicilale d o l o r u m , non a h

t e r m i n a i o r e , quod sonat nomen Pharaonis, a regione

ipsa, sed u r o e n i n ipsa f o r m a t u r s a n c u illa s i m p i i -

tetiebrarum, quod est .Egyplus, i n eiTusione sangui-

c i u s , de qua s c r i p l u m est : < I n s i m p l i c i u t e c o r d i s 1). > E i c u m seroeiipsam d i -

nis et sacramento agni pascnalis, Hebraei, i d esl

quaeriu i l l u m (Sap.

< transeuntes, > pbase, quod est < transitus Domini,»

gnam habct, quae a r g u i m e r u e r i t e l a f l l i g i , ad a r -

l>eraguni festiuautes, transeunies a v i t i i s ad v i r -

guentem se indttit pia conscienlia sanciam q u a m d a m

tutes, a temporalibus ad aeterna, a t e r r a ad coelum,

e i benepiacentein faciem verecundiae, per quaro v e -

a scnietipsis ad Deum, i n aquis rubentibus de san- D gutne A g n i submersis, persequcntibus peccalis ac

* - «i» p r o c a c i u t e emendata audire m e r e i u r : < Pulchrae sunt geuae tuae sicut i u r t u r i s . > E t vide

l e r i

fi

u

v i t i i s ; i n adversis quasi i n t i m o r e nocturno lumen

quomodo i n ipsa, quasi c r i i i c a accessione t e n u i i o -

habentes,

S p i r i t u s sancti

n i s , repente adesi r e m c d i u m divinae c o n s o l a t i o n i s ;

quasi coiumnam i g n i s ; i n prosperis vero l a n q u a m

et secundiim m u l t i t u d i n e m d o i o r u m i n c o r d e ejus,

i n luce d i e i , obumbrantem eos quasi nubem v i r t u -

adsunt

tem

ipsius. Sicut enim i n tempore aversionis mens

ignem et

fortitudinem

A l t i s s i m i , ideo sequiiur ac d i c i i : < E q i i i t a l u i

meo i n c u r r i b u s Pharaonis assimilavi t e , o

amica

consoiationes

Douiini laetiiicanles a n i m a m af-

f e c u c a r n i , c a r o peccalo, faciem i n ea foruiaverunt

inea. > Nec praetereundum quod p r i m o p u l c h r a m

v u l t u r i s , sic i n bora visilanlis graliae mens aflectu

vocat inter mulieres, poslmodum veroamicatn suant,

_Deo, caro i n e n i i , faciem i n ea f o r m a v e r u m l u r t u r i s

i n hoc videlicet omnia concludens, u i i n t e i h g a t u r

praefereutem b i i i n i l i u t e m , c a s t i u t e m , etsanctae g r a -

sscundum p u l c h r i t u d i n i s q u a n t i u t e m futuruin esse

tiam s i m p i i c i u i i s . N a m quemadroodum conscieutia

amicilha roodum. I n eo etiaro quod d i c i t , < e q u i t s i u i

ipsa sibi verissima inlerpres est aflicientis gratiae,

meo assimilavi te, o amica mea, > a d d i l adhuc pia

sic facies exterior lestis esse solet ad homines bene

Sponsi

affectae conscieiitiae, q u i n etiam pudor i u facie appa-

sapientia e g r e d i e t i u m a s e S p o n s a i u

adse

197

m

E X P O S I T K ) A L T E R A 1 N CANTIG.

reas, i n d i c i u r o esse s o k t boni alicujus U t e n t i s i n A slve r o t u n d i t a s , omnia i n a u r i sobslantia fundaneorde. N a m c n m qnod videre cogitur anima, vel i n -

t u r , quia nulla boni perseverantia, nulla perfeclio,

cngnam r e p u t a t n t videat, vel indignam se quai v i -

nuila pulcbritudo vel u t i l i t a s , n i s i i n sapientia, i d

deat, s i c u t a i u n t p h y s i c i , r e f u g i l i n i r o , obduciosibi

est i n amore Dei et s p i r i t u a l i sensu solidatur. Sed

a a t a r a l i velamiue sanguinis, q u i i n ipsa bora vere-

< faciemus,i i n q u i l . Quis, vel q u i ? Utique q u i d i x i t

condlae i n facie rubere v i d e t u r , contestans i n t e r h v

de diiectore suo. < A d eum veniemus, et mansionem

r e m p u d i c i t i a m s u a m , vel odium babere oblati de-

apud euro faciemus (Joan.

decoris, v e l b u m i i i t a i e m seu reverentiam oblati bo-

Jesus Chrislus, et Deus Pater, e t S p i r i t u s sanctus.

n o r i s . E t apte satis Sponsa t u r t u r i comparatur, quae

Vel ego, i n q u i t , faciam angelico m i b i i n hoc

a dolore amissi eomparis a l i u m non requirens, solo

sterio deserviente. Congaudet etenim angelica pieias

x i v ) . » Dominus scilicet raini-

se g e m i t u consslalur. Jamque probata et digna r e -

bonis b o m i n u m , et i n salutis c o r u m ministeriis d a -

perta, i l i d m i n a n i e g r a t i a , laudibus Sponsi propeii-

servire a m a n t , quoruro sanctis i n reiigione studiis

sius a t t o l l i t i i r , hoc est Sponsi laude dignis m u n e r i -

semper praesto s u u t , licet non scmper

bus a c c u i n u l a t u r . Unde subjungit et d i c i t : < Colluin

U n d e e t i a m cum repenie ab aliquibus aliquando v i -

t a u m s i c u t roonilia. i C o l l u m Sponsae saucla i n t e u -

d e o t u r , apparere d i c u n t u r , quod proprie d i c i t u r de

Uo est,

appareant.

qua capitt suo, quod est Cbristus, t o t u m ° re praesenle, sed iatente, et repente semetipsara v i -

operis corpus c o n j i i n g i t n r ; de quo idera csput n o -

s i b i l e m exhibente. Habet enira facullaiem quamdam

strura d i c i t : < Si oculus tuus, i d est operis i n t e n i i o ,

naturalera, sicut sibi i n v i c e m , sic etiam s p i r i t i b u s

siatplex f u e r i t , totuin

h o m i n u m quaelibet suggerendt vel i n s i n u a n d i , ange

(Mauh.

corpus

t u u m lucidum e r i t

v i ) . • S i c u i vero ruoiiilia ornaraenta collis

lorura spiritualis p o l e n t i a , 4e

quo per Propbetara

strat, sic bonae i n t e n i i o n i s sauctaruni insignia v i r t u -

d i c i t u r : < Egressus est angeius,qui loquebatur i n rae

t a m . C o l l u m vero Sponsae sicut mouiiia est, quo-

(Zach.

n i a m c u m m o n i l i i i m sit collutn o r n a r e ,

luto. C u r r e et annuntia puero buic (ibid.)

econirario

11), i et < d i x i t unus angelus ad a l t e r u m ange• Quorum

c o l l u m Spoasae omnes o r n a t v i r i u t e s suas; qnae n i s i

occulios nutus, quibus suggerenda

ex

boni angeii i n b o n u m , Deo v o l e u l e ; sive m a i i angeli

recta intentione dependeant, nec decos s u u m ,

insinuani, sive

aec d e c o r e m , sed iieque ipsum comprobantar b a -

i n m a i u r o , Deo p e r m i t t e n t e : Apostoius linguas a n -

bere nomen v i r l a t u m . Vel coiii Sponsae o r n a m e n -

geiorum appeJIare v i d e t u r , u b i d i c i t : < Si loquar

t u m , a m o r Spousi e s t , absque quo omnis i n l e n t i o

linguis a n g e l o r u m , qbariiaiera aiitein non habeam,

foeda ac perversa est. C u m vero i n t e n l i o t r a n s i t i n

n i b i l sum (/ Cor. x u i ) . i Sanctis ergo proGcieniium

affectum, efficilur coilum Sponsae sicut mouile suuin. Q siudiis et cohoriando et cooperando semper adsunt Deinde quasi sua ei imponens ornamenta : < M u -

angeii Dei, lanto devoiius congaudentes spiritualibus

r e n u l a s , i n q u i t , aureas faciemus t i b i , vermiculaias

Sponsae ornamentis, q u a n l o verius i n eis recogno-

a r g e n t o . t I n auro sapieniia i n t e l i i g i t u r , q u i a , sicut

seunt opera d i g i t o r u i n Dei, et arlificiura S p i r i i u s

Apostolus d i c i t , < Cbristus factus est nobis sapien-

saiicii. Noo soluin autera, sed et doctores sancli i n

Ua (/ Cor.

Ecciesia

i ) , i vel eo lempore, quo i n s i m i l i t u d i n e m

hosninom factus, h a b i t u inventus est u t bomo, et i n firmum

Dei i n sponsaiibiis ornaraeutis Sponso i n -

teiligendi sunt cooperati. g e q u i t u r :

ejtis f o r t i u s , c l stuitum ejus sapientius a p -

< Dura esset rex i n accnbitu suo, nardus mea de-

p a r u i t omnibus h o m i n i b o s ; vel ex qao ei baerere

d i t odorem suura. i A i u n t q u i sagittandi babent pe-

iueepimos, u t i n iiio sapiamus. Ipseergo collo Spoo-

r i l i a r a sensum quemdam inesse m a u u i sagiitantis,

sar aitrea ornamenta iroponit, duro sanctae intentioni

per quem ssepe non latet etiam non videniem, cura

suae g r a t i a m sapientiae adjicit, u t tendai non solum

non i n v a n u m a b i i t sagitta de roanu m i t l e n l i s . E o -

a r d e u l e r , sed et sapienler. Quae vermiculatae sunt

dem modo quemdam pielatis sensum nonnunquam

a r g e n t o , c o m ad praedicandam g l o r i a m Sponsi, ac-

conslat inesse

i g r a t i a luculente et sonorae praedicalionis, d i s -

fideli

fideiiter

o r a n t i , per quem non

eum latet, c u m sua ad Deum pervenit o r a t i o , et ex

p o n i t sermones suos i n j u d i c i o . Murenulae a u t e m , D responso iilurainantis gratiae, et sensu bonae cona k f i t p e r a r g e n t u m , u t dicturo est, nitorem eloquenttae, sic i n opere bono

peiseverantiaelonganiroiiatem

d e s i g n a n l ; perfectionem

vero i n r o t u n d i t a t e . Sed

scientiae, nulla remanet dubitaUo exauditionis. I l u n c ergo Sponsa, discipliuae corripieniis magislerio e r u d i t a ac sapienUae dote glorificata, induens affeclum,

q u a r e vermicuiatae? Ut per figuram v e r m i u m admo-

incipitjaro

uita eJoquentia, caveat v i t i u m jaclanUae. Sicut e n i m

intelligere ac discernere q u i d i n t r a semetipsam aga-

rel

i i g u o r u m vei f r u c t u u m quaeiibet materia pro-

perfeciius semeiipsam

cognoscere,

et

t u r . Jamque indicante Sponso, hoc est iUuminanta

babet v e r m e r o , quasi n a l u r a i e m

g r a i i a , incipiens penes se i n v e n i r e , quod quasi a i i b i

i n i m i c u m sospitatis sme, sic oronis v i r t u s , seu bona

quaerebat cum dicebat: Duobus ad

roodis

accumbitur, vel

consortium carnalis voluptatis; v e l a d percep-

apod

fessio peceatorum. Hinc est e n h u de quo eupra di-> c e b a t : < Nigra s u m , sed formosa. > Inde eat a h h a t t r u m ongoentl nardi pistici vei spicati

pretieei,

tionem c i b i . U t r u m q u e , sed s p i r i t u a i i t e r r e q u i r e b a t ,

qood m i s i t i n corpus Jesu h u m i t i t devotio molleris,

quae supra interrogando d i x e r a t : Indica m i b i u b i

praeveniens i l l u d ungere i n sepukuram (Maith. x x r t ;

pascis, u b i cubas i n meridie* Locus vero cubKus v d

Marc. x r v ) . Unde et de odore horniKs n a r d i , boc est

accubitus Sponsi ac Sponsae memoria est, inteltectos

piae confessionis, illic subditur, < et domus repteta

et amor. I n bis autem accurobunt Sponsus et Spon-

est ex odore ungueuti (Joan. xn).v Qoa.rebam

s a : i l i e gratiam infundendo, iiia pie

mamorando,

ait Sponsa, e x t r a m e , qnaai absentem, qaem i n t r a

b u m i l i t e r intelligendo, ardenter amando. Hunc lo-

m e j a m babebam aocubantem ae pascentem: cufoa

c n m Deo anxia pietaie quaerebat, q u i d i c e b a t : < S i

accobitum i n corde meo m a n i f e s u b a l pietas bonae

ego,

dedero tomnuro oculis meis, et palpebris meis dor- B v o l o h t a t i t , pastum vero interius operaatis gratiat mitationem, donec invenlam locum D o m m o , Ubere r u c u U o placita» Deo conjessionis. Sed u b i pascenaculum Deo Jacob (Pio/. c x x x i ) . > Cujus c o r , in r e t , a b i cubaret, nesciebara qnia lieet- haee omnia l u quantum i n boc sanctodesiderioaestoabat, i n t a n t u m

me agerentur bono assensu v o h m u t i s ac j o d i d o

Jam profocto loeus Dei e r a t ; sed stare ad fruen-

raiionis, sensum u m e n spiritaaiis affectos, quo p r a >

d u m , seu stabiliter f r u i desiderabat. Memoriam j a m

sentiae ejus t u a v i u s s o n t i l u r , non habebam.

implebat, et plenissime possidebat crocians v o l u n -

Deinde tpirituaWt aecabitns gratiam sobtiHus de-

tas, v d desiderium, boc eU vehemens v o l u n t a t . Sed

scribens, primoque adjiciens m g r a t i a r u m actlovta

quia i n t e l l e c t u i deerat lumen suum, amor i n frueo-

delidas snas accumulave

do nequaquam poterat invenire gaudium s u u m . de

h t q a i t , myrrbae d i l e c t o t meus m i b i ; ia medio uhc-

quo postroodum d i c t t : < Adorabimus

r u m m e o r u m c o m m o r a b i t u r ; > ocuiamque s p t r i t o a -

i n Eoco u b i

memoriae,

< Fascicoltta,

steterunt pedes e}us (ibio).). i Qui enim Deum quem

Ws ifttellectus l u m i n i graliae apetiens. < Botrus a i t ,

o r a t praesentem

G y p r i , dilectut meas m t h i ; > et sensui amoris t u a m

non s e p t i t , s i c u l tentiendus est,

anxie o r a t ; q u i vero praesentero

tenet, praesente

c o n t r a h e n s s u a v i u u m , < i n vineis, i n q u i i , E n g a d d L *

f r u i t u r , graianter adoraL Ideo Sponsa eum Sponsi

Benellciis etenim Dei non i n g r a u memoria

reminisceretur, vel cum cogitaret ad intelligendum,

t p i r i t u a l i s intellectus gaudium mereiur : q u i e t i a m

absentem a r b i t r a b a t u r , quandiu non inteliigebat ad

continno i n snavea quasdam

amandum. Sed bona vohiutas j a m initiuro

delecUbiUterpotius quam scisnter resolvhnr I n t e i -

amoris

amoris

cito

experienlfas

e s i . Vehemens autem voiuntas. vel quasi ad absen-

lectus etenim s p t r i l a a l t s , eum

t e m , desiderium e s i ; vel aflecu circa

praesenlera

sbundantiore gratia S p i r h u s saitcti, u n t o d i u ^ r e n -

amor est, cum a m a n t i i d q u o d amat i n inteliectu

ttos operatur i n aniraa huraana ab inteilectn h u v

praesto est. A m o r quippe Dei ipse intelleclus ejus

mano, qnanto snblimius s natura ipsius aniraae d i f »

e s t : q u i non nisi amatus i n t e U i g i i u r , nec nisi i n lellectus

amatur,

et utique Untum

i H u m i n a r i co_perk

fert natura lurainis inoircumscripti. Quod e n i m n a -

rateUigitur

i n r a l i inlellectu i n l e l l i g t t anhna, capit, IHo a u t e n i

q u a n t u m a m a t u r , tautumque aroaiur quantnm in-

intellectu non taro capit quam c a p i t i i r . Quod e n t m

telUgitur. A c c u m b i t

ergo Sponsus

Sponsaa, cum

naturaliter intelligendo c a p i t , rationabiHter discet*

p r i m o i n ea gratuita gratia l i b e r i a r b i t r i i t i b i san-

n i t ; quod vero non sufllcil percernere, non prtevalet

cUQcat sssensum, pon autem ei accumbere sibi vr-

discernerc. Sanctus etenim Spiritns sicnt u b i v n t t

d e t u r Sponsa,

splrat, sic qnando v u l t , etquomodo v u l l , et io q u a u -

quandiu inteHectus ejus i n amove

amorque fruendi i n a_fectu non invenit gaudium fy t u m v u l t , homo vero vocem ejtts audit, hoc est gra> s u u m , quandiu psaliit s p i r i t u , sed non psallft t l a m sentit operantis, sed nescit unde veniat atst meote (/ Cor. i v ) : et spiritus ejus psalHl vel

orat,

mens vero psalleutis vel orantis sine fructo est. Et

quovadat

(Joan.

m ) , cujus p o t e s u i i v d

arttitrto

non subjacet, seo p r i n c i p i o m , sen finis, seu tnodos

j a m poleqier i n ea operalur o c c u l u g r a t i a , sed iHa,

ipsius operalionrs. Nescit unde v e n i a t , sot qoo va»

donec facienii perfecie afficiatur, cubanti

dat : c u i sensibile quiddam

nequa-

fit

divini

cujusdam

q u a m sibi accubare v i d e t u r . Ideo d i c i t : < D u m esset

gaudii, et iHuminanUt ac beatiflcanUs gratise, q n o d

rex i n accubilu suo, n a n l u s

sohis amor IHuminatus sentire p e r m i t t i t u r ; s u a v i -

mea

dedit

odorem

i n u m . i I n a c c u b i t u , i n q u i t , < suo, i non nostro,

tas quaedam, q o a m

hoc est i n quo Sponsa a Sponso efficitur, sed non-

operatur, q u s m nescit nsitatns inleHectus, sed i

d u m slcut v u l t , ei afficitur, sicut postraodum

t i t affectus;

tubstanlra solidissima r e m m

speratv

< Nardus

mea

d a r u m , argomentum non a p p a r e n t i u m ; fidd C b r h

s u n m . > Nardus bumilis herba

est,

stianae testimoniura Domini fidele, sapientiam pra>

Jecto d k i t , lectus ooster dedit odorem

de

mevetur a t n o r , e t ipse

floridus.

eomas vel spicas habens u b e r e s : per quam s i g n i h -

s u n s parvulis. Sapit enim gusUntl

S*mr h u r a i U u s fecunda

s u a v i u s , i n t a n t u m , u t quaecunque sqnt

virtutibut.

Calida

est,

gustata

Dd

•M

E X P G S I T I O A L T E R A 1N C A N T I C .

50«

«jue c a r n i s , qoaesaecuti, v c l creaturae o m n l s , c u n c t s A d i c i t u r , u t a filiis Sponsi lac imle sacrorura

nutri

m e n l o r u m fugatur. Duo e n i m haec uhera Sponsae,

e i desipiant, u t libeat i m m o r i , d u m iiceat i m m o r a r i . Cumque s e n l i t qnod ttescit, orat quod ignorat, q u i a

sapientia

Sptritus est q o i p r o eo postulat secondum D e u m ,

d i c i t : < A l i i d a t u r per s p i r i t u m sermo

et scientia

sunt, de

quibus

Apostolus sapientiae,

n o n secundum h o m i n e m ; q u i sentire eum ac p o s l u -

atii sermo scieniia? (1 Cor. x n . ) > Ex his etenim i r a -

lare e t desiderare

sentiendo

h u n t filii Sponsi verae vitae s u b s i d i u m , hoc est amo-

s e n t i l . Solus enim q u i s c r u -

rem Dei. Conditi sane ad imaginem et s i m i l i l u d i -

t s t o r c o r , scit q u i d desideral S p i r i t u s , hoc est quod

nem Creatoris cecideramus a Deo i n nos per pecca-

f a c i t , idipsum quod

n e s c i t , ac nesciendo

hoc

t u m , e t a n t b i s i n f r a nos, i n tantum p r o f u n d i i m

e t i m ea, vel i n sa aninta quae Sponss esse m e r u i t ,

dissimililudinis, u t nulla esset spes. Sed v e n i l F i -

c n m e x e i s , dequibus Dominns d i j . i t , < et

quidem

fius D e i , aeterna sapientia, et i n c l i n a v i t coelos suos

x x n ) , > sci-

et desccndit, et fecit de semetipso quiddam i n nobls

desiderare

f a c k desiderantem.

A g i t u r autem

es q t t s . d e me sunt, finem habent (Luc.

I k e t de dispensatione Dominicae h u m a n i t a t i s , et ex

quod simile esset nobis, quod

m u i t i p i i c i b u s beneficiis, quae exiude nobis profiuxe-

et simile sibi per quod

rtrat,

conlinua

symbohim

fidei

quasi

quemdam

colligens

memoria

apprehenderemtis;

levaremur : cujus m y s t e r i i

conlinua

esset medicina.

Et

fascicuiom myrrhae, locum ei praebet i n medio ube- B fasciculus myrrhae esl quod apprehendimus, botrus r u m s u o r u m , i n corde, i n sede certa memoriae

ct

tcnerittjdhie bene affectae conscientiae, quo nec fa-

vero C y p r i , p e r quod l e v a i n u r . De quo subdit et d i c i l . < Botrus C y p r i diiectus meus

m i h i , i n vineis

eile accessnm habeat i n i m i c a tentatio, nec laesionem

E n g a d d i . i Quos eniro a m a r i l u d o myrrhae c o n t r i s t a t ,

v e l m t n i m s m fidei p a t i possit ipsa amoris t e n e r i -

v i n u m hetiflcat. I n m y r r h a enim i n t c l l i g i t u r ama-

t n d o . M y r r h a quippe m o r t u o m m corpora c o n d i o n -

r i t i i d o passidnis; i n vino b o t r i laelilia resurrectionis;

t u r , et a m s r i saporis est secundum a m a r i t u d i i i e m

i n fascicuto myrrhae per

passidnis qoam passus est Doroinus propier nos, et

cunque fuerunt i n C h r i s l o humanae passibilitatis et

edoris est boni secnndum

suavitstem s m o r i s quo

d i i e x i t nos. E t vide spiritualis amoris jucandas

de-

m o r t a l i t a t i s ; i n v i n o b o t r i per spem et i n l e l l c c t u m

Keias. Posi moniiia et murenotas, post donnm sa-

gaddi et baisamo sancto,

•ifactotioiuin

additur

pectori afitgendum, ad

quasi

aflicieiidam

j u g i s s u a v i u t e odoris devoiam Sponsae m e m o r i a m ,

m e m o r i a m quae-

gaudium de v i r t u t e r e s u r r e c t i o n i s ; i n vineis E n -

pteniiae,

post g r a t i a m eloquentiae,

fidelem

et

per

amorem

Spiritos u n c t i o a

gaudium i n S p i r i t u

sancto.

Cyprus

autem insula maris et Engnddi tocus Judeae longe ab invicem

disparantur, l a m locorum

diversitate

passionum D o m i n i ac m o r t i s j u g i t e r spirans c h a r i - ^ quam generosae f e r t i i i t a l t s dtssimilitudine. C y p r u m . — . - A — ....--i.e l e n i m insignem r e d d i l fertilitas v i n e a r u r o ; E n t_.._-__ a i e m . *u„_ Nain o«_:_..-, t i a m secundum physicain .myrrhae v i r t u l e m , gustus ejus v i m memoriae confortare d i -

gaddi vero balsaroi nobilitas. Sed conjunguntur i n

c U u r . Fasciculus autero, non fascis, quia toturo Do-

unum pietatis sacraroenlum, u t a m a r i t u d i n e m m y r -

miaicae passionis fascero nuila posset humana v i r t u s

rhae de dolore passionis temperet botrus C y p r i

suflerre.

v i n u m laetificans, ob v i r t u t e m et hetitiam resurrec-

Fasciculus

quippe

deliciaruin e s t ;

nec

d e p r i m i t , sed subievat p o r t a n l e m pie c o u i m e m o r a r i

t i o n i s ; balsamuroque, ei conjungilur Engaddi

e t recogitare d o l c i i e r bonitatem et caosaro patientis

omnis consummalionis perfeclionisque

e t a m o r i a ejos s u a v i t a t e m ; sacramentum

finem

et ad per

redem-

infusionem S p i r i t u s sancti. Fasciculus ergo myrrhaa

p t i o o i s , exemplum h o m i l i t a t i s , provocalionero c h a -

et botrus C y p r i i n medio u b e r u m Sponsae comroo-

r i t a t i s ac resurrectionis v i r t u t e r o . S i v e r o , sicnt

r a t u r , c u m de Sponso aflecta

dicit Apostoius,

saiutem

hoc est de m y r r h a h u m i l i a l u r ; de altero, hoc est

(Bebr. u ) , i et i n j u d i c i o c r u c i f i x i , c r u c i s , e t passio-

de bolro s u b i e v a t u r : n e u t r u m lamen n i s i i n balsa-

< tantam

neglexerimus

tnemoria, de a l t e r o ,

n i s e t conculcati ejus sanguinis e x i g i m u r r a t i o n e m ,

mo Engaddi, hoc est nisi visitanle Spiritns sancti

D o m i n e , Domine, quis sustinebit? < T e r r i b i l i s i l l a

gratia, et memoria afficiatur, et inteiiecius i l l u n i i -

ast exspeciatio j u d i e i i , quae consuinpiura est a d - p netur, et amor accendatur. B o i r u s e i i a m i n m e m o versarios (Hebr.

x ) . i Sed et q u i geminae i n Cbristo

r i a Spensi ob m u l l i l u d i n e m acinoruro

u a t u n e altissimum m y s t e r i u m per v i m naturaiis

Cyprusvero

i n g e u i i penetrare se confidens aitiora se r e q u i s i e r i t ,

rum:

v e l protuiserit, gravem super se t u i i t fascero, et c u i

digniusque

euro succiirobere necesse s i t . M a g n u m e t e n i m

rouiliplicem,

insignem designat m a t e r i a m

balsamum

autetn Eugaddi

omni vino,

roajus

gaudioaliquid

hoc est o m n i vitae hujus

iiltid

gaudio, oleum scilicet loMiliae, et unctionero S p i r i t u s

sicut Apostolus

sancti, quo ipsuro etiaro Sponsum Deum u n x i t Pater

d i c i t , etsi manifestatoro est i n carne, non j u s t i f i c a -

Deiis prae participibussuis. Quaeenim ex fide et spe,

l u r n i s i i n s p i r i l u (/ T t m . m ) , hoc est justitiae

ex memoria et inteilectu sunt, aliquem amoris

i n G b r i s t o pietalis sacramenlum,

qu»

per fidem est, nulla h o m i n i seu per horainem r a i i o

gaudii videntur habere a f l e c t u m ;

reddi potest d i g n i l a l i r e i sufliciens, n i s i c u i S p i r i t u s

i n S p i r i l u sancio,

s a n d u s dignatus f u e r i t reveiare.

eminentem

faciettlo

Sponsa

vero sub

suo non l a b o r a t , q u i a a m a t . N a m

qui

gaudium

et

vero

i n plenitodine a m o r i s , i n super-

o m n i gaudio

quemdam

beatitudinis

proficit effectum: q u i i n eo p c r f i c i l u r , quod oculus

a m a t , n o n laborat. Sed et ideo i n medio u b e r u m

non v i d i t , nec auris a u d i v i t , nec i n cor

Sponsae m e m o r i a Sponsi

ascendii, i n civitate i i i a Dei, de qua i n Psaimo i e -

coiiocari et

commorari

bominis

50&

GUILLELMi

ABBATKS S.

m

THEODORICI

g r t u r : < Sicut laetantium o m n i u m babitatio esl bt A esse sicut ipse esL i n hoe ergo s u i u seu h a b i t u mentis Sponsus Sponsam i n v e n i e n s : « Ecce, > t n te (Psal. LXXXVI). » Sicut laeUniium, a i t quia nou q u i t , « t u pulcbra es, amica mea, ecce t u p u l c b r a , > solum k e t a n t i u m , sed et plusquam laetantium, Non Jaetitia, vei

Recoloratum namque e r a t i n p u l c b r i t u d i n e Spoaaax

plusquam laetitia, A d quod e t i a m boc a s t i p u l a r i v i -

a sole justitiae q u i d q u i d fuerat d e c