Dilsiz Kaval Metodu [PDF]

Zitiervorschau

DİLSİZ KAVAL METODU

LEVENT CANIMOĞLU

MÜZİK EĞİTİMİ YAYINLARI NO.96 Türk Müziği Çalgıları Serisi No.01

Dilsiz Kaval Metodu / Levent Canımoğlu Elektronik Kitap – E-Book Yayın hakları © Müzik Eğitimi Yayınları ISBN 978-605-4957-49-1 Yayın Tarihi Publishing Date

: Mayıs − 2018 : May − 2018

Yayına Hazırlayan : Prof. Dr. Süleyman Tarman Publishing Prep. : Prof. Dr. Süleyman Tarman Nota Yazım-Dizgi Engraver

: Levent Canımoğlu : Levent Canımoğlu

Müzik Eğitimi Yayınları BilgeSistem Bilişim ve Yayıncılık Hizmetleri Ltd.Şti. Ceyhun Atıf Kansu Cad. 1245 Sok. 1/1 Çankaya 06530-Ankara-TR Tel: 0 .312.474 0070 • 0.532.635 4302 • Fax: 0.312.474 0071 www.muzikegitimi.net − [email protected] Online sipariş/Online order: MuzikKitaplari.com

Bu elektronik kitabın, her türlü yolla paylaşılması, çoğaltılması ve kopyalanması yasaktır. Aksi davranışta bulunanlar hakkında Telif Hakları Yasası gereğince işlem başlatılır. Lütfen satın alma yoluna gidiniz…

ÖNSÖZ

Dilsiz kaval, dünyanın birçok yerinde farklı çalış teknikleri ile kullanılmaktadır. Ülkemizde bu çalgı hakkında yeterli sayıda kaynak maalesef bulunmamaktadır. Elinizdeki metot dilsiz kaval öğrenmek isteyen kişilere bu çalgıyı tanıtma amacı taşımaktadır. Türk Halk Müziği’nin (THM) vazgeçilmez çalgılarından biri olan dilsiz kavalı öğretme amacı taşıyan bu kitap teorik ve pratik olmak üzere iki bölüme ayrılmıştır. Temel müzik bilgileri kısmında öğrencinin müzikte karşılaşabileceği önemli temel konuların yanı sıra ileriki aşamalarda işine yarayacak bilgilerde verilmeye çalışılmıştır. Uygulama kısmında ise; bazı yerlerde klasik müzik, popüler müzik ve halk müziğinin önemli eserlerinden faydalanmış, kimi yerlerde de kendi oluşturduğum ezgi ve etütlerden faydalanılmıştır. Uygulama bölümü için gerekli videoları internet üzerinden youtube kanalıma girerek online izleyebilir ya da bilgisayarınıza indirerek çalışabilirsiniz. Bu mütevazı çalışmanın faydalı olması umuduyla…

Levent CANIMOĞLU Müzik Öğretmeni

ÖZGEÇMİŞ 1979 yılında Hatay'ın İskenderun ilçesine bağlı Karaağaç köyünde doğdu. İlk ve Ortaokulu Şarkkonak'ta, liseyi ise İskenderun Barbaros lisesinde okudu. Yükseköğrenimine 1996 yılında Afyon Üniversitesi Turizm ve Otelcilik bölümünü kazanarak başladı fakat olumsuz ekonomik koşullar nedeniyle yarıda bıraktı. Daha sonra 1998 yılında Hacettepe Üniversitesi Almanca öğretmenliğini kazansa da yine aynı sebepten yarıda bırakmak zorunda kaldı. Son olarak 2000 yılında “Gaziantep Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuarı Temel Bilimler Üflemeli Çalgılar” bölümünü kazanarak dilsiz kaval eğitimi aldı ve 2006 yılında bu okuldan mezun oldu. Müzik deneyimi ilkokulda katıldığı korolarda başlamış; zaman içerisinde, Flüt, Kaval, Zurna, Mey, Ney, Bağlama, Piyano, Gitar, Ud vs. enstrümanları metotları inceleyerek kendi kendine öğrenmiştir. 2006 yılının yazında İstanbul'a yerleşti. Burada çeşitli kafe-barlar, müzik grupları ve sanatçılarla çalışmanın yanı sıra Maltepe Halk Eğitimi Merkezinde Gitar eğitmenliği yaptı. Tezsiz Yüksek Lisansını Yeditepe Üniversitesi'nde tamamladıktan sonra 2008 yılında MEB bünyesinde Müzik öğretmeni olarak atanarak göreve başladı. Bu görevini bugün de Kadıköy Halk Eğitimi Merkezi Akşam ve Sanat Okulu’nda Ud ve Gitar dersleri vererek sürdürmektedir. 2018 Şubat ayında “Savruluş” adlı ilk albümünü yayınlamıştır. Albümdeki tüm enstrümanlar kendisi tarafından icra edilmiştir. Devam eden albüm ve kitap projeleri vardır.

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

ÖNSÖZ ………………………………………………………….....

3

ÖZGEÇMİŞ.......................................................................................

4

İÇİNDEKİLER ……………………………………….…………...

5

I.

BÖLÜM

“DİLSİZ KAVAL METODU TEORİ BÖLÜMÜ” 1.1. Dilsiz Kavalın dünü, bugünü ve yarını ……………………...... 1.2. Dilsiz Kaval Ailesi……………………………………….….… 1.3. Dilsiz Kavalın Yapısal ve Teknik Özellikleri………………..... 1.4. Dilsiz Kavalın Ses Yapısı………………………………........... 1.5. Dilsiz Kavalın En, Boy ve Delik Ölçüleri……………….......... 1.6. Dilsiz Kavalda Tam, Yarım ve Çeyrek Sesler…………............ 1.7. Dilsiz Kavalın Bakımı ve Korunması………………………..... II.

BÖLÜM

2.1. Dilsiz Kavalda Ses Perdeleri………………………………….. 2.2. Dilsiz Kavalda Tutuş ve Çalınışa Hazırlık…………………… 2.3. Dilsiz Kavalda Üfleme ve Üfleme Tekniği…………………… 2.4. Dilsiz Kavalda Üflemenin Temel Öğeleri……………………. 2.5. Dilsiz Kavalda Üfleme Biçimleri ve Vibrasyon……………… 2.6. Dilsiz Kavalda Dil Vuruşları…………………………………. 2.7. Halk müziği ve Dilsiz Kavalın Olanakları…………………….. III.

8 9 10 12 13 15 32

33 34 35 36 37 39 41

BÖLÜM

3.1. Temel Müzik Bilgileri, Müzik, Ses, Anahtarlar, Notalar………. 3.2. Vuruş, Ritim, Usul, Yardımcı işaretler………………………… 3.3. Suslar, Dönüş işaretleri………………………………………… 3.4. Duraklar, Dolaplar, Ölçü işaretleri ve Uzatmalar………………. 3.5. Tempolar, Dinamikler, Artikülasyon ve Süslemeler…………… 3.6. Müzik terimleri, Değiştirici işaretler, Koma sesler…………….. 3.7. Ses dizleri, Gamlar, Hareket, Aksatım ve Nüanslar………...….. 5

43 44 47 49 51 53 57

IV.

BÖLÜM

4.1. Batı Müziği Ses Sistemi ve Dizileri………………………....... 4.2. Türk Sanat Müziği Ses Sistemi ve Dizileri…………..……...... 4.3. Türk Halk Müziği Ses Sistemi ve Dizileri……………............. 4.4. Tüm Dizilerin Karşılaştırılması…………………………..........

V.

59 65 70 72

BÖLÜM

“DİLSİZ KAVAL METODU UYGULAMA BÖLÜMÜ” 5.1. La tek sesi egzersizleri ve örnek eserler……………………….. 5.2. Si, Do, Re ve Mi sesleri egzersizleri ve örnek eserler………..... 5.3. Değiştirici işaret almayan, Çok sesli örnek eserler…………….. 5.4. Fa, Sol, İnce La ve Genel pozisyon egzersizleri……………...... 5.5.” Musette”,” Samanyolu”, “Uyku” eserleri,…………………..... 5.6. İnce Si, Do, Re, Mi ve Fa sesleri egzersizleri………………...... 5.7. “Yaramaz Kuş”, “Çığlık”, “Sınır” eserleri.……………………. VI.

73 75 77 80 83 85 86

BÖLÜM

6.1. Üç, Dört ve Beş dereceli atlama egzersizleri………………….... 6.2. Sol, La, Si, Do, Re, Mi ve Fa merkezli atlama egzersizleri……. 6.3. “Güney Gülleri Valsi”,“Hekimoğlu”, “Karahisar Kalesi” eserleri 6.4. “Fabrika Kızı”, “Altın Hızmav Mülayim” eserleri…...................

87 89 93 96

VII. BÖLÜM 7.1. Kromatik sesler ve Pentatonik dizi…………………………….. 7.2. “Deniz Üstü Köpürür” şarkısı ile Si bemol ve Do diyez egzersizleri 7.3. “Bitlis’te Beş Minare”,“Zülüf Dökülmüş Yüze” eserleri…….... 7.4. Tam, Yarım ve Çeyrek seslerde yürüyüş egzersizleri………….. 7.5. Si bemol iki ve Re bemol sesleri üfleme egzersizleri…………….. 7.6. “Kıyılı Halayı”,”Koşalma”,”Memal”,”Veysel Barı” eserleri…... 7.7. “Sasa Horonu”,”Atabar”,”Çeçen Kızı”,”Çiçek Halayı” eserleri.. 7.8. “Fatmalı”,“Azeri Oyun Havası” eserleri………….......................

6

99 100 102 104 106 107 108 110

VIII. BÖLÜM 8.1. “Ellik”, “Gelzeri”,”Fatoş Halayı”,”Karabağ” eserleri……......... 8.2. “Halay Havası”,”Kırklar Samahı”,”Köy Halayı” eserleri…….... 8.3. “Karşılama”,”Pamukçu Bengi Zeybeği” eserleri……………..... 8.4. “Tamara”,”Üç Ayak”,”Cirit Havası”,”Çorum Halayı” eserleri... 8.5. “Dillala”,”Dımıdan”,”Göynük Zeybeği” eserleri……………..... 8.6. “Halay”,”Karşılama”,”Kerimoğlu”,”Naz Barı” eserleri………. . 8.7. “Saz Havası”,”Sinsin”,”Söke Oyun Havası” eserleri……........... 8.8. “Tamzara”,”Tokat Oyun Havası”,”Trakya Karşılaması” eserleri IX.

111 114 116 118 121 123 126 128

BÖLÜM

9.1. “Tülbent Oyun Havası”,”Zeybek”,”Yayla Karşılaması” erleri… 9.2. “Yozgat Halayı”,”Abdurrahman Halayı” eserleri…………........ 9.3. “Balıkesir Zeybeği”,”Tavas Zeybeği”,”Halay” eserleri………... 9.4. “Taşköprü Zeybeği”,”Urfa Divan Ayağı” eserleri…………...... 9.5. KAYNAKÇA……………………………………………......... .

7

131 134 136 137 139

DİLSİZ KAVAL’IN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI Gerek teknik özellikleri, gerekse kültürel nitelikleri bakımından nefesli çalgılar arasında ayrı bir yeri ve önemi olan kaval; “içi boş” anlamına gelen “kav” kelimesinden türetilmiştir. Sümer, Çin, Orta Asya, Mezopotamya gibi uygarlığın beşiği olan coğrafyalarda eskiden beri kullanıldığına dair bulgular vardır. Çalgı biliminin son araştırmalarına göre günümüzden beş-altı bin yıl önce ilk insanlar vurmalı çalgılardan sonra; boru, kemik, kamış, ağaç gibi malzemelerden çalgılar yaparak, bu çalgıları günümüze dek kullanmışlardır. Dilsiz kaval bu anlamda ilk üflemeli çalgılardan olup; Flüt, Trompet, Zurna, Sipsi vb. çalgılara da öncülük etmiştir. Dilsiz kaval; genellikle şimşir, meşe, gürgen gibi sert ağaçlardan; kamıştan ve pirinç gibi madeni alaşımlardan yapılır. En makbul olanı erik ağacından yapılanıdır. Anadolu’da kaliteli kavallar, Tokat’ta Niksar ilçesinin Erikbelen köyünde yapılmaktadır. Türkiye’de kaval eğitimi 1981 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Devlet Konservatuarında başlamıştır. Türkiye coğrafyasında Anadolu insanı kavalı, çoban ve koyunlar ile bir bütün olarak görmüştür. Müzik aleti aracılığıyla hayvanlarla iletişim kurma mantığı, Anadolu’da çoban-kaval-koyun üçgeninde yer bulmuştur. Perde yapısı, ses sahasının genişliği ve halk ezgilerinin çoğunda kullanılabilme özelliği kavalın kullanım ve yayılma alanını genişletmiştir. Dilsiz kaval, çalgı topluluğu içinde solo olarak kullanılmasının yanı sıra, toplu seslendirmelerde ezgi çalabilir, eşlikte yer alabilir, dem tutabilir. Bir kaval grubuyla akor sesleri üretilmesi de olanaklıdır. Günümüzde üflemeli çalgılar, teknolojinin gelişmesiyle birlikte; kamış, kemik, ağaç, plastik, cam, metal gibi maddelerden yapılabilmektedir. Kavalın çifte kaval, çığırtma, dilli kaval, dilsiz (çoban) kavalı gibi türleri mevcuttur. Tarihi çok eskilere dayanan bu çalgıyı tek bir kültüre, ülkeye ya da halka aitmiş gibi göstermek bilimsel etiğe uygun değildir. Çünkü tarihe bakıldığında, sadece kaval değil diğer tüm çalgıların, çeşitli halk ve kültürlerin etkisiyle zaman içerisinde form değiştirerek günümüze dek geldiği görünmektedir. Kısacası bu çalgı; Çin, Sümer, Hint, Balkan, Türk, Arap, Kürt vs. daha başka halkların çalgısı olagelmiştir. Yurdumuzda çalgının gelişimine; Arif SAĞ, Sinan ÇELİK, Osman AKTAŞ, Cihan YURTÇU, Fedai TEKŞAHİN ve daha pek çok icracı-araştırmacı sanatçılar çok önemli katkılar sunmuşlardır.

8

DİLSİZ KAVAL AİLESİ Görüldüğü gibi dilsiz kaval ailesi çalınış esnasındaki ton ve boy biçimlerine göre üç ana grupta sınıflandırılır. 1) Büyük boy(Metot) kaval: Metot uygulamamızın temel öğretim çalgısıdır. Bu kavaldan sağlanan sesler piyanodaki karşılıkları gibi olup ülkemizdeki nota sistemine de tam bir uygunluk sağlar. Fakat kavalın boyu uzun, perde araları geniş olduğundan çalım açısından rahat değildir. Bu yüzden uygulamada kullanılan diğer boy kavallar metot kavalı gibi düşünülmelidir. 2) Orta boy kaval: Normal ses ve boyda olan kavallardır. Bağlamanın “Bozuk” akorduna piyano sesleri yönünden en uygun düşen kaval “Re” karar sesli olanıdır. “Do” karar sesli olan kaba kaval ise THM’nin ses, saz ve korolarında yaygın olarak kullanılmaktadır. 3) Küçük boy kaval: Bu kavalların sesleri ince, boyları da küçüktür. Halk dilinde “Cura” denilir. Uygulamada kadın ve çocuk seslerine uygun düşen kaval “Mi” karar sesli kaval ilköğretim müzik eğitiminde kolaylıkla kullanıla bilinir.

DO Sİ

LA

SOL

Küçük (Cura) boy Kavallar

FA

Mİ

RE

DO

Orta boy kavallar

Sİ

LA

Büyük (Kaba) boy kavallar

SES SINIRLARI Küçük (Cura) boy La kaval 8va………….

Orta boy Mi kaval

9

Büyük (Kaba) boy La kaval

SOL

DİLSİZ KAVAL’IN YAPISAL ÖZELLİKLERİ Dilsiz kaval; baş, orta ve son olmak üzere üç bölümden oluşur.

A- Baş kısım: Üst delik, NÇK (Nefes Çarpma Kısmı) ve ağız kısımlarından oluşur. Bu kısım dilsiz kavalda nefesin çarpmasıyla oluşan sesin üretildiği bölümdür.

B- Orta kısım: (Gövde kısmı) Baş ile son kısım arasında kalan gövde bölümüdür. Bu

kısımda; yedisi alt kısımda, biri üst kısımda olmak üzere toplam sekiz delik vardır. Baş kısma aktarılan sıcak nefes, nefes çarpma kısmından geçip iç gövdeye yayılarak titreşimler oluşturur. Perde deliklerini kapatıp açma hareketleri ile de ince ve kalın sesler elde edilir.

C- Son kısım: (Uç kısım) Çalgının bu kısmında şeytan deliği ve alt delik bulunur. İçerde biriken nefes ve ağız suyu buradan dışarı atılır. Ağızlık yeri Hava tüneli

Üst delik A-Baş kısım

Ağız(Üfleme yeri) Nefes çarpma kısmı(NÇK) 2

1

Hava yolu kanalı

3

B-Orta kısım (Gövde kısmı)

4

5

Ses delikleri(Perdeler)

6

7

8

C-Son kısım (Uç kısım)

9

Akort deliği

Rezonans delikleri (Şeytan veya cin deliği) Alt delik(Hava çıkış holü)

10

DİLSİZ KAVAL’IN TEKNİK ÖZELLİKLERİ ADI:

Dilsiz kavalın ismi en kalın (yedinci perde) sesine göre düşünülmüş olsa da; uygulamada çalgının akort (altıncı perde) sesi göz önünde tutulmuştur. Bu bilgiye göre altıncı perde batı müziği ses sisteminde “Do” sesini veriyorsa “Do kavalı” olarak adlandırılır.

NOTASI:

İkinci çizgi sol anahtarı ile yazılır.

NORMAL ÇALINIŞ TONU:

En sevdiği ton, kendi tonu, yani karar sesinin yeridir. Altıncı perde karar sesinin yeridir.

DOĞAL SES DİZİSİ:

Doğal ses dizisi yereldir. Türk müziği ses sistemidir. Makamsaldır.

İNCE VE KALIN SESLERİ: Üfleme gürlüğü ile aynı perdelerden kalın seslerde (pp,p,mp) hafif; ince seslerde (mf,f,ff,fff) kuvvetli üfleme ile sağlanır. EN KALIN SESİ:

Tüm perdeler kapalı iken en alt üfleme derecesi ile sağlanır.

DUYULAN SESLER:

Piyanodaki gibi olup, çeyrek (koma) seslerde duyula bilinir.

SES RENGİ:

Tatlı, dinlendirici ve duygulandırıcı bir tınıya sahiptir.

SES GENİŞLİĞİ:

İki oktav ve minör yedili kadar olup uygulamada daha sınırlı kullanılmaktadır.

KULLANILAN SESLERİ:

Çalgının kalın, orta ve ince olmak üzere üç ayrı ses bölümü mevcuttur. En elverişli bölümü orta bölüm sesleridir.

Dilsiz kaval mevcut olan bu yapısıyla geleneksel halk müziğinin önemli bir unsuru konumundadır. Minör Yedili (12 yarım ses) İki oktav (iki tam sekizli) (24 yarım ses)

İnce bölüm (f,ff,fff) Orta bölüm (mp,mf)

Kalın bölüm (pp,p)

11

DİLSİZ KAVAL’IN SES YAPISI Dilsiz kavalın ses yapısını yukarıdan aşağıya belirli ve düzenli aralıklar ile sıralanmış sekiz doğal sesi meydana getiren perde delikleri oluşturur. Konuyu iki başlıkta ele alabiliriz. A- DİLSİZ KAVAL’IN SESLERİ: Farklı parmak basış pozisyonlarına göre ikiye ayrılır. 1) Tam sesler: Tam kapalı parmak pozisyonlarıyla sağlanan sekiz doğal sesi anlatır. Sekiz yarım iki tam ses vardır. 2) Değişimli sesler: Doğal seslerin dışında farklı parmak pozisyonlarıyla elde edilen iki çeşit sestir. a. Diyez ve Bemollü (yarım) sesler: Parmakların deliklere yarım basışlarıyla sağlanır. b. Koma birimli (çeyrek) sesler: Yardımcı parmak pozisyonlarıyla, çeyrek basışlarla sağlanır. B- DİLSİZ KAVAL’IN SES ARALIKLARI: Dilsiz kavalın ses dizisini altı yarım ve üç tam olmak üzere iki çeşit ses aralığı oluşturur. Bu ses aralıklarını şu şekilde gösterebiliriz. Birinci ile İkinci perde arası .………………............TAM aralık (büyük ikili aralığı) İkinci ile Üçüncü perde arası ……………………...YARIM aralık (küçük ikili aralığı) Üçüncü ile Dördüncü perde arası …………………. YARIM aralık (küçük ikili aralığı) Dördüncü ile Beşinci perde arası ……………......... YARIM aralık (küçük ikili aralığı) Beşinci ile Altıncı perde arası …………………...... YARIM aralık (küçük ikili aralığı) Altıncı ile Yedinci perde arası ……………………..YARIM aralık (küçük ikili aralığı) Yedinci ile Sekizinci perde arası …………………...YARIM aralık (küçük ikili aralığı) Sekizinci ile Dokuzuncu perde arası .……………...TAM aralık (büyük ikili aralığı) Birinci ile Dokuzuncu perde arası .………………....TAM aralık (büyük ikili aralığı)

Mİ bemol perdesi 2

1 3 4 5 6

FA perdesi RE perdesi DO diyez perdesi DO perdesi Sİ perdesi

7

LA diyez perdesi

8

LA perdesi

9

SOL perdesi 12

Mİ KAVAL ÖLÇÜLERİ

14,4 cm

15,8 cm

17,2 cm 19,8 cm

27,4 cm

2

1 22,7 cm

3

31,1 cm

4

5

25,1 cm

6

35 cm

7

8

13

DİLSİZ KAVAL ÖLÇÜLERİ

Ses deliği çapı 0 mm

Kavalın ses tonu

Sİ

DO

DO♯

RE

FA

Uzunluğu

81 cm 18

73,5 cm 18

72,5 cm 18

71 cm 16

57,5 cm 16

1. Ses deliği yeri

42,5

35,7

36

34,8

28,3

7

2. Ses deliği yeri

45,5

38,4

38,6

37,5

30,8

8

3. Ses deliği yeri

48,5

41,7

41,8

40,3

33,1

8

4. Ses deliği yeri

52

44,5

44,7

42,9

35,3

8

5. Ses deliği yeri

55,7

47,5

47,7

45,8

37,6

7

6. Ses deliği yeri

58,8

50,5

50,7

48,6

40,1

8

7. Ses deliği yeri

62,3

53,5

53,8

51,5

42,3

8

8. Arka ses deliği yeri

39

32,5

31

31,3

25

8

1. Dem deliği yeri

72,2

62

62

59,4

49

8

2. Dem deliği yeri

75

66,7

66

63,4

İç çapı 0 mm

14

8

DİLSİZ KAVALDA TAM; YARIM SESLER VE ARMONİKLER

1

1

1

1

1

1

1

1

2

2

2

2

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

3

3

3

3

3

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

4

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

5

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

6

7

7

7

7

7

7

7

7

7

7

7

7

7

7

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

8

5 4 3 2 1

5 4 3 2 1

1

1

1

1

1

1

1

1

2

2

2

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

3

3

4

4

4

4

4

4

5

5

5

5

5

6

6

6

6

7

7

7

8

8

8

Üfleme dereceleri 7 6 5 4 3 2 1

6 5 4 3 2 1

6 5 4 3 2 1

6 5 4 3 2 1

5 4 3 2 1

4 3 2 1

4 3 2 1

15

4 3 2 1

4

4

6

6

DİLSİZ KAVALDA ÇEYREK SESLER VE ARMONİKLER

1

1

1

1

1

1

1

1

2

2

2

2

2

2

2

2

3

3

3

3

3

3

3

4

4

4

4

4

4

5

5

5

5

5

6

6

6

6

6

7

7

7 8

8

1

1

1

1

2

2

2

2

3

3

3

4

4

4

4

4

4

5

5

5

5

5

5

5

6

6

6

6

6

6

6

6

7

7

7

7

7

7

7

7

7

8

8

8

8

8

8

8

8

8

3

Üfleme dereceleri 6 5 4 3 2 1

6 5 4 3 2 1

5 4 3 2 1

5 4 3 2 1

5 4 3 2 1

5 4 3 2 1

16

5 4 3 2 1

4 3 2 1

4 3 2 1

3 2 1

5 4 3 2 1

4 3 2 1

ÜFLEME DERECELERİ VE ARMONİKLER Müzikte ana seslerin; yani temel sesin üzerinde tınlayan seslerdir armonikler. Doğuşkan adı da verilmiştir. Armonikler ve üfleme dereceleri şu şekildedir:

7. Üfleme derecesi (Çok fazla kuvvetli; Molto fortissimo=”fff”) 6. Üfleme derecesi (Çok kuvvetli; fortissimo=”ff”) 5. Üfleme derecesi (Kuvvetli; forte=”f”) 4. Üfleme derecesi (Orta gürlükte; mezzo forte=”mf”) 3. Üfleme derecesi (Orta hafif; mezzo piano=“mp”) 2. Üfleme derecesi (Hafif; piano=”p”) 1. Üfleme derecesi (Çok hafif; pianissimo=“pp”)

Tablolar ile ilgili önemli noktalar: Açık delik Kapalı delik Yarı açık (½) Çeyrek açık (¼)

=

♯

=

♯ Bu sesler halk müziğimizde kullanılan çeyrek seslerdir.

Bu sesler halk müziğimizde kullanılan çeyrek seslerdir. (2,25) koma değerindedirler. (6,75) koma değerindedirler.

Böylece bir tam ses (9) komaya tamamlanmış olmaktadır…

17

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ SOL SESİ; 3. DERECE RE SESİ

1

Dördüncü Derece

2 3 4 5 6

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

7 8

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ LA SESİ; 3. DERECE Mİ SESİ

1

Dördüncü Derece

2 3 4 5 6 7 8

18

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ Sİ BEMOL (LA DİYEZ) SESİ; 3. DERECE FA SESİ

Dördüncü Derece

1 2 3 4 5

Birinci Derece

6

İkinci Üçüncü Derece Derece

7 8

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ Sİ SESİ; 3. DERECE SOL BEMOL SESİ

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

19

Dördüncü Derece (8.delik kapatılarak)

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ DO SESİ; 3. DERECE SOL SESİ

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

Dördüncü Derece (8. delik kapatılarak)

Birinci Derece

İkinci Derece

Üçüncü Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ RE BEMOL (DO DİYEZ) SESİ; 3. DERECE LA BEMOL SESİ

Dördüncü Derece

1 2 3 4 5 6 7 8

20

Birinci Derece

İkinci Derece

Üçüncü Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ RE SESİ; 3. DERECE LA SESİ

1

Dördüncü Derece

2 3 4 5 6

Birinci Derece

7

İkinci Üçüncü Derece Derece

8

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ Mİ BEMOL (RE DİYEZ) SESİ; 3. DERECE Sİ BEMOL SESİ

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

21

Bu tutuş pozisyonuyla da Mi bemol sesi elde edilebilir Dördüncü Derece

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2.-4. VE 6. ÜFLEME DERECELERİ FA SESİ; 3. DERECE DO SESİ

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

Altıncı üfleme derecesinde bu tutuş pozisyonuyla da Fa sesi elde edilebilir Dördüncü Derece

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1. VE 2. ÜFLEME DERECELERİ Mİ SESİ

2 3 4 5 6 7 8

22

Birinci Derece

İkinci Derece

4. ÜFLEME DERECESİ Mİ BEMOL (RE DİYEZ) SESİ

1 2

Dördüncü Derece

3 4 5 6 7 8

5. ÜFLEME DERECESİ Mİ SESİ

1 2 3 4 5 6 7 8

23

Beşinci Derece

6. ÜFLEME DERECESİ FA SESİ

1 2

Altıncı Derece

3 4 5 6 7 8

6. ÜFLEME DERECESİ SOL BEMOL (FA DİYEZ ) SESİ

1 2 3 4 5 5

6 7 8

24

Altıncı Derece

6. ÜFLEME DERECESİ SOL SESİ

1

Altıncı Derece

2 3 4 5 5

6 7 8

6. ÜFLEME DERECESİ LA BEMOL (SOL DİYEZ) SESİ

1 2 3 4 5 5

6 7 8

25

Altıncı Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ LA BEMOL (SOL DİYEZ) SESİ; 3. DERECE Mİ BEMOL SESİ

1 2

Dördüncü Derece

3 4 5 6 7

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ LA BEMOL 6 (SOL DİYEZ 2) SESİ; 3. DERECE Mİ BEMOL 6 SESİ

1 2

Dördüncü Derece

3 4 5 6 7

26

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ Sİ BEMOL 6 (LA DİYEZ 2) SESİ; 3. DERECE FA BEMOL 2 SESİ

1

Dördüncü Derece

2 3 4 5

Birinci Derece

6

İkinci Üçüncü Derece Derece

8

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ Sİ BEMOL 2 (LA DİYEZ 6) SESİ; 3. DERECE SOL BEMOL 6 SESİ

1

1

2

2

3

3

4

4

5

5

6

6

7

7

8

8

27

Daha kalın “Sİ bemol iki” sesi çıkar 8. delik kapatılırsa Dördüncü Derece

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ DO BEMOL2 (Sİ DİYEZ 2) SESİ; 3. DERECE SOL BEMOL 2 SESİ

1

Dördüncü Derece

2 3 4

6

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

7 8

1.- 2. VE 4. ÜFLEME DERECELERİ RE BEMOL6 (DO DİYEZ 2) SESİ; 3. DERECE LA BEMOL 6 SESİ

Dördüncü Derece

1 2 3

5 6 7 8

28

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4.ÜFLEME DERECELERİ RE BEMOL 2 (DO DİYEZ 6) SESİ; 3. DERECE LA BEMOL 2 SESİ

Dördüncü Derece

1 2

4 5 6

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

7 8

1.- 2. VE 4.ÜFLEME DERECELERİ Mİ BEMOL 6 (RE DİYEZ 2) SESİ; 3. DERECE Sİ BEMOL 6 SESİ

Dördüncü Derece

1

3 4 5 6 7 8

29

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1. VE 2. ÜFLEME DERECELERİ FA BEMOL 2 (Mİ DİYEZ 2); 3. DERECE DO BEMOL 2 SESİ

2 3 4 5 6 7

Birinci Derece

İkinci Derece

Üçüncü Derece

8

1.- 2. VE 4.ÜFLEME DERECELERİ RE BEMOL 6 (DO DİYEZ 2) SESİ; 3. DERECE LA BEMOL 6 SESİ

1

Dördüncü Derece

2 3 4 5 6 7 8

30

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

1.- 2. VE 4.ÜFLEME DERECELERİ LA BEMOL 2 (SOL DİYEZ 6) SESİ; 3. DERECE FA BEMOL 2 SESİ

Dördüncü Derece

1 2

4 5 6

Birinci Derece

İkinci Üçüncü Derece Derece

7 8

4. ÜFLEME DERECESİ RE BEMOL 6 (DO DİYEZ 2) SESİ

1 2 3 4 5 6 7 8

31

Dördüncü Derece

DİLSİZ KAVAL’IN BAKIMI VE KORUNMASI Dilsiz kavaldan, düzenli, sürekli bakım ve korumayla akustiği bol, sağlam ve temiz sesler elde edilebilir. Bu seslerin elde edilebilmesi için; 1) 2) 3) 4)

Çalgı; sıcak, soğuk ve nemli yerlerde bırakılmamalıdır. Çalgının; toz çubuğu ile iç gövdedeki ve dış gövdedeki tozları alınmalıdır. Çalgı ağaçtan yapılmışsa temizlendikten sonra yağlanmalıdır. Her çalıştan sonra kavalın içinde biriken ağız suyu(tükürük) ve diğer atıklar mutlaka temizlenmelidir.

Dilsiz kavalı yağlama işlemi: Ağaç ve kamış kavallar gerekirse her gün kokusuz yağ (badem, susam, ayçiçeği, makine yağı vs.) ile yağlanmalıdır. Bu işlem iki şekilde yapılabilir. a) Bir bardağın yarısına yağ koyulur. Kavalın baş ağız kısmı aşağıya doğru daldırılır. Birkaç saat bu şekilde dik olarak bırakılır. Akşam koyulup sabaha hazır olması sağlanabilir. b) Kaval 45 derece açıyla baş ağız kısmı yukarı gelecek şekilde tutulur. Yavaş yavaş döndürülerek yağ ağızdan aşağıya doğru süzdürülür. Bu işlem diğerine göre daha pratiktir. Böylece kavaldan daha canlı ve net bir ses elde etme imkânımız olur. Dilsiz Kaval Temizleme Yöntemleri: 1) Toz çubuğu: Kavalın içine sokularak tozu alınır. Çaldıktan sonra aynı işlem yapılır. Bütün kavallar için uygulanabilir. Dilsiz kavalı temizlerken temizlemeye yarayan araçların kavalın dokusuna zarar vermemesine dikkat etmek gerekir. 2) Bez bağlama: Bir tel veya ipe, ufak, pamuklu bez parçası bağlanır. Kavalın baş ağız kısmından içine doğru geçirilip uç kısmından çıkarılarak temizlenmesi sağlanır. Bu işlem yapılırken kavalın yere düşmemesine dikkat etmek gerekir. Yere düştüğü oranda ses kalitesi de düşecektir. 3) Suya tutma: Plastik kavalın baş, ağız kısmı tazyikli suyun altına tutularak temizlenir. Pek sağlıklı bir yöntem değildir. Ağaç ve kamış kavallarda asla uygulanmamalıdır. Dilsiz kavalın korunması: Dilsiz kavalı dış çevreden gelecek olan darbeler veya zamanla içinde birikecek olan tozlara karşı korumak için kaval kılıfları yapılmıştır. Kaval kılıfı plastik olabileceği gibi bezden de yapılmış olabilir. Birden fazla kavalın taşınabilmesi için özel kaval çantaları da vardır.

32

DİLSİZ KAVAL’DA SES PERDELERİ (DELİKLER) TUTUŞ VE ÇALINIŞA HAZIRLIK Parmakların delikleri kapayan yerleri: Dilsiz kaval deliklerini kapatmak için sekiz parmak kullanılır. Delikler doğru tutuş pozisyonuyla hava almayacak şekilde aralık bırakılmadan tam olarak kapatılmalıdır. Aksi takdirde üflediğimizde ortaya çıkan ses temiz, net ve parlak çıkmayacaktır. Çalgıyı tutuş pozisyonları: 1) 2) 3) 4)

Parmaklar kavala paralel, dirsekler vücuda 45 derecelik açı yapacak şekilde olmalıdır. Kolların rahat, vücudun yumuşak ve dik olmasına dikkat edilmelidir. Parmaklar delikleri hava almayacak şekilde kapatmalıdır. Delikler ait oldukları parmaklarla kamburlaştırılmadan, tam şekilde kapatılmalıdır.

Çalınışa hazırlık: 1. Isınma hareketi: Kollar öne yumruk yapılarak, avuç içi yere bakacak şekilde ileri uzatılır. Önce yavaş, sonra hızlı şekilde, iki-üç dakika kadar eller sürekli açılıp kapatılarak çalıştırılır. 2. Isınma hareketi: Parmaklar doğru tutuş pozisyonuyla kaval deliklerini açıp kapayarak çalıştırılır. Beş dakika kadar aşağıdan yukarıya ve yukarıdan aşağıya olacak şekilde çalıştırılır. Kavalın notaları ezberlenmelidir. Delikler, doğru tutuş pozisyonu ile aralık bırakılmadan tam şekilde kapatılmalıdır. Aksi takdirde doğru, düzgün ve net olmayan sesler çıkacak; motivasyonunuz bu sebeple düşecektir. Lütfen dikkatli çalışınız… Aşağıdaki fotoğraflara bakarak aynanın karşısında kendinizi seyredip kontrol ederek çalışınız. Yanlış el tutuş ve duruş pozisyonunda olduğunuzu fark ettiğinizde; doğru tutuş ve duruşa geçmek için çabalayınız…

2 1 3 4 5

DO DİYEZ (Yüzük parmak) DO (İşaret parmak)

6

Sİ

(Orta parmak)

LA DİYEZ LA

(Yüzük parmak) (Serçe parmak)

7 8

Akort deliği

FA (Başparmak) Mİ BEMOL (İşaret parmak) RE (Orta parmak)

9

SOL 33

SOL EL

SAĞ EL

Fotoğrafta da görüldüğü gibi ben kavala başlarken sağ el üstte sol el altta şeklinde öğrenip devam ettiğimden buradaki fotoğraflarda ve youtubetaki videolarımda çalışmaları bu şekilde gösteriyorum. Dilsiz kaval için yanlış bir tutuş değildir bu tutuş şekli. Batı enstrümanı çalıyor olsaydık (Blok flüt, Yan Flüt, Klarnet vb.) o zaman yanlış olurdu. Kaval, Ney, Mey, Zurna vb. çalgılarda ellerin üstte veya altta olması çalışımızı engellemiyor. Vücudumuzun dik ve dengede olması son derece önemli. Başımız hafif eğik yana doğru. Sırtımızı ağrıtacak şekilde kambur tutmayınız. 34

SOL EL SAĞ EL ALT ÜST Büyük (Kaba) boy kavallar için parmaklar yukarıda gösterilen işaretli yerlerden basılmalıdır. Sağ el serçe parmağı kullanılmaz. Sol el başparmağı destek görevindedir. Orta boy kavallar için ise aşağıda gösterilen işaretli yerlerden basılmalıdır. Küçük (cura) kavallar içinse parmaklarımızın ilk boğumundaki orta yerinden basılabilir. Metodta parmak numaraları şu şekildedir: Sağ el için Başparmak:0 İşaret: 1 Orta: 2 Yüzük: 3 Sol el için İşaret: 4 Orta:5 Yüzük: 6 Serçe: 7

SOL EL ALT

SAĞ EL ÜST 35

DİLSİZ KAVAL’DA ÜFLEME VE ÜFLEME TEKNİĞİ Üfleme: Nefesin kurallara uygun olarak düzenli bir şekilde kavala aktarılmasıdır. Nefesin boşa harcanmadan gereken yer ve zamanda kullanılabilmesi önemlidir. Dilsiz kavalda doğru üfleme diyafram nefesi ile gerçekleştirilir. Bu nefes alma yöntemi çalgıya geç, düzenli ve istenilen güçte üfleme kazandırır. Nefes akciğerlerin alt kısmına depo edilerek çalgıya düzenli biçimde aktarılır. Diyafram; karın boşluğu ile göğüs boşluğu arasında yer alan yassı bir kas organımızdır. Görevi, üflemenin kontrolünü sağlamaktır. Diyafram nefes alırken alçalarak düzleşir, nefes verirken de ani refleks ile yükselerek karnı hafifçe içeri çöktürür. Diyafram nefesinin sağlanışında üflemenin hışırtısız olmasına özen göstermeli, nefes ağız ve burundan aynı anda, birlikte alınmalıdır. Dilsiz kaval çalan kişinin dişlerinin eksiksiz, dudaklarının düzgün ve kalın olması kaval çalımında önemli avantajlar sağlar. Üfleme Tekniği: Dilsiz kavala üfleme aynı hız ve gürlükte yapılmadır. Gırtlak, nefes alırken açık, verirken de kapalı pozisyondadır. Kavala “TU” diye dil vurulur veya normal şekilde üflenir. Ağız ve dudaklar su borusunun ağız kısmı şeklinde, öpüşür gibi yuvarlak yapılır. Önceleri ıslık çalarak yapılırsa öğrenmek daha kolay olur. Dilsiz kaval, gövde hizasında 45 derecelik bir açıyla eğilir, alt ve üst dudak arasına çok sert olmayacak şekilde yerleştirilir ve ıslık çalmaya devam edilir. Islık çalma yöntemi, ilk çalışmalar için gereklidir. Daha sonra yavaş yavaş normal üflemeye geçilir. Ses elde edilinceye kadar kavalın açıları ve dudak arasına yerleştirme şekli değiştirilir. Sesin çıktığı duyulunca o pozisyonun uygun olduğu bilinmeli ve uygun pozisyon korunmalıdır. Nefes alarak tekrar devam edilmelidir. Dilsiz kavalın başlangıç çalışmalarında nefes harcanması beyinde oksijeni azalttığından hafif derecede baş dönmeleri yaşanabilir. Bu yüzden oturarak ve ara verilerek çalışılmalıdır. Yukarıda anlattıklarımızdan da anlaşılacağı üzere, dilsiz kaval çalışmalarında esas olan nefes ve dudak hâkimiyetinin sağlanmasıdır. Bu nedenle sık sık üflemek gerekecektir. Özetleyecek olursak: a) Sesin elde edildiği açı; kolun, gövdenin ağızla açısı korunmalıdır. b) Sesin elde edildiği dudak pozisyonu korunmalıdır. c) Diyafram nefesi kullanılmalıdır.

36

DİLSİZ KAVAL’DA ÜFLEME BİÇİMLERİ Dilsiz kavala altı değişik şekilde üflenebilir: 1- Düz üfleme: (Nota değerince) Notaların değer ve sürelerine göre icra edilen temel üfleme biçimidir. 2- Bağlı üfleme: (Legato) Bir üfleme akımı içindeki birden fazla nota ya da nota grubunun bağ bitimine kadar, dil vurmadan ve nefes almadan icra edilen nefes alam biçimidir. 3- Kesik üfleme: (Staccato) Notaların altına veya üstüne konan (•) nokta işareti ile belirtilir.¼ ‘lik kısım kadar susulur.¾ ‘lük kısım kadar ise bağlı çalış icra edilir. Bu üfleme biçimine halk dilinde “döktürme” de denilmektedir. 4- Horlatma üfleme: Belirtilmiş olan notaların birinci üfleme derecesi ile ikinci üfleme derecesi arasında üflenip icra edilmesidir. Horlatma seslendirilirken perde sesleri alt oktavlarıyla birlikte duyulur. Yumuşak veya sert, nefes sesiyle karışık armonik bir tını ortaya çıkar. Metodumuzda (○) işareti ile gösterilmektedir. Horlatma üç biçimde üflenebilir. a) Düz üflemeli horlatma b) Bağlı üflemeli horlatma c) Kesik üflemeli horlatma 5- Dişleme üfleme: Belirtilen notaların birinci ve ikinci üfleme dereceleri arasında, kavalın ağız kısmının orta bölümü, dik olarak üst dudağa gelecek şekilde ağza yerleştirilerek alt dudağa yaslanıp, üst dudak ve ön dişler yardımıyla üflenerek icra edilmesidir. Ses yüksekliği ve teknik olarak kullanım alanı sınırlıdır. 37

ÜFLEME İŞARETLERİ Dilsiz kavalda üflemenin nerede, nasıl ve ne şekilde yapılacağı özel işaretlerle gösterilir. GÜRLÜK İŞARETLERİ

ÜFLEME BİÇİMLERİ

BELİRTKENLİK İŞARETLERİ

pp

(çok hafif)

tr.

˃

p

(hafif)

mp

mf

f

(tril) (bağlı çalış)

•

(orta hafif)

(kesik çalış)

(orta gürlükte)

˂ ͟ ˂˃

(horlatma çalış) ff

(çok kuvvetli)

fff

(çok fazla kuvvetli)

(dişleme çalış)

(crescendo) sesin giderek yükselmesi (yatık çizgi) ilgili sesin düz-vurgulu üflenmesi

(spiccato) kısa ve kopuk çalış)

(kuvvetli)

(decrescendo) sesin giderek düşmesi

(cresc-decresc) yaylandırma,yükselmedüşme (deyim,hece bağı) adları ve yükseklikleri değişik olan notaları birbirine bağlar

DİLSİZ KAVAL’DA ÜFLEMENİN TEMEL ÖĞELERİ Üflemenin dört temel öğesi vardır: 1-

23-

4-

SÜRE: Üflemenin sınırlarını gösterir. Seslerin ne kadar zaman için üfleneceği bir dörtlük temel birime göre belirlenir. Süre tutulmaz ise; bir dörtlük değer bir adet vuruş sayılır. GÜRLÜK: (Sonarite) Üflemenin gür (kuvvetli ya da hafif) yapılacağını gösterir. HIZ: Üflemenin yürüyüş temposunu gösterir. Herhangi bir eserin hızı önceden, metronom ile ölçülerek belirlenir. Metronom; herhangi bir müzik eserinin hızını, temposunu tespit etmeye yarayan araç. VURGU: (Belirtkenlik) Bazı seslerin daha belirgin olması isteniyorsa o ses vurgulu üflenecek demektir. 38

DİLSİZ KAVAL’DA VİBRASYON Vibrasyon: (titrek, dalgalı) Seslerin dalgalı izlenimi verecek şekilde çıkarılmasıdır. Telli çalgılarda elin bilekten salınımıyla, üflemeli çalgılarda ise dudakların salınımıyla gerçekleştirilir. Dilsiz kavalda vibrasyon iki şekilde sağlanır. 1- Diyafram nefesi alıp üfleyerek elde edilen vibrasyondur. Doğal titreşim. 2- Kavalın sağ ve sol elle dudak yönünde, yere doğru ileri-geri hafifçe ve ritmik şekilde sallanması ile elde edilen vibrasyondur. Bu yönteme halk arasında “sallama” da denmektedir. 3- Çene, dudak oynatma: Daha çok Klasik Türk Sanat müziği çalgılarından “Ney” de çalgı sabit durduğundan, el-kol yerine dudak ve çene sağa, sola, ileriye ve geriye doğru hareket ettirilerek yumuşak ve ritmik bir nüans elde edilir. Bu yöntem kavalda da kullanılabilir. 4- Baş sallama: Yine “Ney” çalgısına özgü bir vibrasyondur. Başın sağa-sola değil de ileri ve geri yönünde yumuşak ve hafif şekilde sallanmasıdır.

DİLSİZ KAVAL’DA DİL VURUŞLARI Dilsiz Kaval’a dil vururken; kalın sesler “Tu” “Du” “Gu” “Fu” veya “Ru” heceleriyle, ince sesler ise; “Tü” “Dü” “Gü” “Fü” veya “Rü” heceleriyle üflenerek ses elde edilir. 1- Düz üflemede dil vurma: Düz üflemede dil vurulmaz. Düz şekilde üflenir. “U” veya “Ü” sesli harfleriyle dil vurmadan, bağlı çalış şeklinde gerçekleştirilir. 2- Kesik üflemede dil vurma: Birinci üfleme derecesinde “Tu” “Du” “Gu” “Fu” “Ru” ; ikinci üfleme derecesinde “Tü” “Dü” “Gü” “Fü” “Rü” ; üçüncü üfleme derecesi ve diğerlerinde ise ikinci üfleme derecesindeki hecelerle üflenir. 3- Bağlı üflemede dil vurma: Bağlı üflemede dil vurulmaz. 4- Horlatma üflemede dil vurma: Düz, kesik ve bağlı çalış oluşuna göre değişmektedir. Eserin niteliğine göre “Tu, Tü, Du, Dü, Gu, Gü, Fu, Fü, Ru, Rü” veya “Tut, Tüt, Rut, Rüt” gibi değişik şekillerde dil vurulabilir. 5- Dişleme üflemede dil vurma: Bu üfleme şekli dil vurmaya uygun olmamakla birlikte dişleme üflemede az da olsa dil vurulabilir. Genellikle ön tavşan dişleri kullanılır. “Sss” şeklinde tıslamalar duyulur. Üst ve alt dudaklar kavalın ağızlığının dışında kalmalıdır. Dil yardımı ile nefes kavalın içine doğru gönderilir.

39

DİLSİZ KAVALDA TEMEL DİL VURUŞLARI

   TU RU



  

 TÜ RÜT

TU TU RUT TUT

         TU TU TU RU TU TUT

TUU TU RUT TU

TÜ TÜ RÜT TÜT

   

TÜ TÜ TÜ RÜ TÜ TÜT

   

  

  

TÜÜ TÜ RÜT TÜ

TÜ TÜ TÜ TÜ RÜ TÜ TÜ TÜ

  

TU TUU RU TUU

   

TU TU TU RUT TU TU

   

TU TU TU TU RU TU TU TU

  

   

TÜ TÜ TÜ RÜT TÜ TÜ

   TU TUU TU RU TUU TU

TÜ TÜÜ TÜ RÜ TÜÜ TÜ

          TU TU TUT TUT RU TU TUT TUT

TÜ TÜÜ RÜ TÜÜ

  

TÜ TÜ TÜT TÜT RÜ TÜ TÜT TÜT

   TUT TÜT

















TUT TÜT

TU TÜ

TU TÜ

RUT RÜT

RUT RÜT

TU TÜ

TU TÜ

   TUT RUT

















TU TU

TU TU

TUT TUT

TÜT RÜT

TÜ TÜ

TÜ TÜ

TÜT TÜT

40

HALK MÜZİĞİ VE DİLSİZ KAVALIN OLANAKLARI Halk müziği; ilkel müziğin kendi iç evrimiyle şekillenerek, üst sanat ürünlerinden etkilenip, belli bir teknik ve estetiğe ulaşan yarı ilkel müziktir. Halk müziği; türküler, oyun havaları, maniler, koşmalar, tekerlemeler, seyirlik oyun müzikleri ile tören müzikleri gibi halkın günlük yaşamını konu edinen sözlü-sözsüz, oyunlu-danslı müzikleri kapsar. Halk müziğinde müziği yaratan kişiler çoğu kez belli değildir. Genelde anonimdir. Geleneği en fazla koruyan müziktir halk müziği. Bellek ve kulak yoluyla, usta ve çırak ilişkisi içerisinde asırlar boyu kuşaktan kuşağa yayılmıştır. Halk müziğinde ozan, türküsünü yakarken içinde sanat yapmak kaygısı ile hareket etmez. Çoğu zaman, hemen o andaki ruh haliyle, yaşanan güne, olaya ve zamana uygun olarak basit ve anlaşılır bir eser ortaya çıkar. Halk müziğinde kaderci ve mistik öğeler çok fazladır. İlkel toplumlardan kalma olması bunun önemli bir nedenidir. Tutucu olmakla birlikte birleştirici ve özgürleştirici değildir. Tam da bu yüzden halk müziği iyi çözümlenmeli, iyi örnekler alınıp işlenmelidir. Halka ait olan her şey iyi değildir. Halk müziğinin; ezgi, ritim, armoni, biçim, makam, ton, çalgı bakımından belli bir standardı bulunmamaktadır. Ayak; makam ve dizi anlamını içermekle birlikte, bölgesel müzik dilini de ifade eder. Ayaklara yerel şekilleri de diyebiliriz. (Kerem, Garip, Müstezat vs.) Varyant; aynı ezginin başka bir yörede değişik şekilde çalınış ve söylenişidir. Ağız; yöreden yöreye değişen söyleyiş farklılıklarıdır. (Eğin, Harput vs.) Tavır; yöreden yöreye değişen çalınış farklılıklarıdır. (Silifke, Konya vs.) Halk müziğinde ezgiler ikiye ayrılır: 1- Kırık havalar: Ölçüsü, ritim kalıbı ve belli bir ezgisi olan eserlerdir. Genelde; gurbet, ayrılık, sıla, hasret, doğum, sevgi, askere gidiş, yiğitlik, düğün, kına, çocuk sevgisi ve kız kaçırma gibi olaylar söz konusudur. 2- Uzun havalar: Belli bir ritim ve ölçü kalıbı içine girmeyen serbest ezgilerdir. Kerem, Hoyrat, Divan, Kesik, Yanık, Müstezat, Aydos, Eğin (Ela gözlü), Türkmeni, Ağıt, Kayabaşı, Yüksek hava, Dağ başı gibi çeşitleri vardır. Halk müziğinde; telli, nefesli, yaylı ve vurmalı çalgılar kullanılır. a) Telli çalgılar: Cura, Bağlama, Meydan veya Divan sazı, Bozuk, Şeşber, Şeşta, Tambura vb. b) Nefesli çalgılar: Kaval, Zurna, Mey, Ney, Sipsi, Düdük, Tulum vb. c) Yaylı çalgılar: Kemençe, Kabak kemane, Iklığ vb. d) Vurmalı çalgılar: Davul, Tef, Dümbelek, Darbuka, Kaşık, Fincan, zilli ve telli Tef, mutfak aletleri vb. e) Zaman zaman da; Keman, Gırnata (Klarnet), Ut, Cümbüş, Santur, Kanun gibi çalgılar kullanılmaktadır. Dilsiz kaval; geleneksel üflemeli çalgıların en eskilerindendir. Anadolu’daki geleneksel çalınışına “Çobanlama (pastoral) “ karşılığında “Horlatma” ya da “Sızlatma” denmektedir. Anadolu’da “Kuval, Gaval, Gavil” olarak ta adlandırılmaktadır.

41

Efsaneye göre; Çin İmparatoru Ti (MÖ 2697–2597), bakanlarından birini aynı büyüklükte bambu kamışları kesmeye yollamış. Bakan iki boğum arasında bir kamış kesmiş, üflediğinde “Huang Çong” adı verilen ses çıkmış. Derken iki Anka kuşu gelip bakanın omzuna konmuş, her biri altı değişik ses üflemiş. Bakan da bu sesleri elde etmek için ayrı uzunlukta kamışlar keserek on iki sesi bulmuş ve bugünkü kromatik dizinin karşılığı olan on iki Liu’yu ortaya çıkarmış. Yukarıdaki efsane bir yana, insanlar ilk önce deliksiz boruya üflemiş, ardından delik delmiş ve kavalı bugünkü standarda ulaştırmışlardır. Dilsiz kaval; sabit (durağan) akortlu bir sazdır. Diğer yaylı ve telli çalgılar gibi gevşetilerek veya sıkılarak akort edilmezler. Bu yüzden her ses için ayrı bir kaval kullanılmaktadır. Böylece on iki ton için on iki kaval kullanılır. Transpozeye pek gerek kalmaz. Birinci pozisyon ve ikinci pozisyon olmak üzere ikiye ayrılır. Birinci pozisyon kavalda tüm parmaklar kapalı olacak şekilde karar sesi verilir. Bazı eserler bu kavalla çalınır. İkinci pozisyon kavalda ise alt serçe parmağı açılarak karar sesi verilir. Bu kavalın kullanım alanı daha geniştir. Transpoze (aktarım, şed, nakletme, göçürtme, ornatma) Herhangi bir eseri yazılı bulunduğu ton yerine bir başka perde ya da ton üzerinden icra etmek (çalmak) tir. Transpoze, insan sesi ve çalgılarının belli sınırları olmasından kaynaklı zorluklara karşı bir kolaylık kazandırmıştır müziğe. Dilsiz kavalda transpoze, çalgıcıya genelde ters düşen, güç, yorucu bir çalma yöntemidir. Dilsiz kavalda tam, eksiksiz bir aktarım bugün için mümkün görünmüyor. Kavalın fiziksel yapısı buna uygun değil. Çeyrek seslerde transpoze için kavalın fiziki yapısının tümden değişmesi gerekir. Tam ve yarım seslerde belli derecede yapılabilse de çeyrek seslerde transpoze yapılamıyor. Yapmış olduğum denemelerde transpozeye olanak tanıyan üç dizi ile karşılaştım. Bu diziler; Kerem, Garip ve Müstezat dizileridir. Dikkat edilirse bu üç dizinin ortak yönü çeyrek seslerin olmayışı veya az oluşudur. Şeytan deliği (cin deliği) : Dilsiz kavalın uç kısmının kesim yerinden belli bir uzaklıkta, tiz seslerde nefesi kaval içerisinde tutmak için açılan ek deliktir. Özellikle ağaç kavallarda bulunur. Horlatma bir çalış tarzı ve üfleme biçimidir. Üçlü ve beşli sesler bir arada tınlar. Bu açıdan bakıldığında ilkel çok seslilik örneğidir. Detone ve Sürtone sesler aynı anda duyulur. Tiz ses alanında horlatma gerçekleşmez. Horlatma alanı bir oktav kadardır. Horlatma çalış tarzında genelde mi ve re karar sesli kavallar kullanılmaktadır. Dilsiz kavalda standart üflemeyi elde etmek yoğun bir çaba gerektirir. Nefes kontrolü sayesinde yarım ses tiz veya yarım ses pes ses elde etmek mümkündür. Fakat tiz ses alanında bu gerçekleşmemektedir. Türkülerin genel çalınış tarzı kavalda tavır olarak adlandırılabilir. Tril ve çarpmalar kavalın karakteristik özelliğidir.

42

TEMEL MÜZİK BİLGİLERİ Müzik: İnsanın doğayla ve toplumla ilişkilenişi sonucu biriktirdiklerini bilinciyle düzelterek oluşturduğu düzenlenmiş seslerdir. Genel olarak; sözlü (vokal) ve sözsüz (enstrümantal) olmak üzere iki türe ayrılır. Müziğin temel öğeleri ses, ritim ve armonidir. Bununla birlikte müzikte; biçim, teknik, estetik ve anlatım gibi öğeler çok önemlidir. Ayrıca müzik; sanat müziği, ilkel müzik, halk müziği, yerel (bölgesel, yöresel, dinsel, etnik) müzik, ulusal müzik ve evrensel müzik şeklinde sınıflandırılabilir. Ulusal olan aynı zamanda sanatsal, yerel olan aynı zamanda evrensel özellikler taşıyabilir. Ses: Cisimlerin titreşmesinden meydana gelen fiziksel bir olaydır. İnsan kulağı saniyede 20 ile 20000 mhz arasında titreşen sesleri duyabilir. Sesin özellikleri: a) Yükseklik: sesler arasındaki incelik-kalınlık farkıdır. Sesler kalınlaştıkça saniyedeki titreşim sayıları azalır, inceldikçe de fazlalaşır. b) Şiddet: Kuvvetlilik-hafiflilik özelliğidir. (ses yoğunluğu, volume, yeğinlik) c) Tını: Sesler arasındaki renk farkıdır. Ses güzelliği de denilebilir. d) Süre: Seslerin zaman içindeki devamlılığıdır. (uzam, süreklilik) e) İşlev: Sesin işlevi, sesin durucu ve yürüyücü özelliğidir. f) Sesin vurgusu: İfade ve yorum açısından seslerin vurgulanmasıdır. İnsan sesinin sınırlı oluşundan kaynaklı ses sınıflandırması ise şöyledir: Soprano: İnce kadın sesi Tenör: İnce erkek sesi Alto: Kalın kadın sesi Bas: Kalın erkek sesi Mezzosoprano: Orta kadın sesi Bariton: Orta erkek sesi Ayrıca; Kontralto, Bas Bariton gibi alt sınıflandırmalar da yapılmıştır. Hiçbir ses olayı durağan ya da mutlak değildir. Evren içerisinde ses; taşıdığı bütün özellikleriyle görelidir. Ritim: Ölçülü ve düzenli hareket demektir. Müzikte; seslerin belli bir ölçü içinde ve düzenli şekilde hareket etmesi demektir. Tartım veya düzüm de denilebilir. Bir müzik cümlesinde zayıf zamanın ardından kuvvetli zamanın gelerek; farklı şekillerde düzenli veya düzensiz hareketin devamından oluşur. Düzenli (aksak olmayan, simetrik) ritimler: 2, 3 ve 4 zamanlı ritimlerdir. Düzensiz ritimler (aksak olan, asimetrik) ritimler: 5/8, 7/8, 9/8 zamanlı ritimlerdir. Usûl: Eşit sayıda çeşitli vuruşlardan oluşan kalıplardır. Klasik Türk müziğinde kullanılan bir kavramdır. Usûllerin; 2 zamanlıdan 15 zamanlıya kadar olanlarına “küçük usûl”; 16 zamanlı ve daha fazla olanlarına “büyük usûl” adı verilmektedir. Diğer bir sınıflandırma ise şöyledir: Bu sınıflandırma Muzaffer Sarısözen tarafından yapılmıştır. 1) Ana (Basit) usûller: 2,3 ve 4 zamanlı usûller. 2) Birleşik usûller: 2, 3 ve ana usûllerin birleşmesiyle 10 zamanlıya kadar olan usûller. 3) Karma usûller: Ana ve birleşik usûllerden oluşan 10 zamanlıdan sonraki usûller.

43

Türk sanat müziği temel usûlleri 2/4’ lük Nim Sofyan ve 3/4’lük Semai usûlleridir. Diğer bütün usûller bu iki basit usûlün birleşiminden ve çeşitli şekillerinden oluşmuştur. A) Basit usûller: Genelde birinci vuruş kuvvetli, ikinci vuruş hafif vurulur. 1

1

2/4

3/4

3

2 İki zamanlı

2 Üç zamanlı

B) Bileşik ve Aksak usûller: Genelde birinci vuruş kuvvetli, ikinci vuruş hafif vurulur. 1 1 4/4

3

4

3

5/8

6/8

2 4

2

5

Dört zamanlı 1

3

Beş zamanlı

5

7/8

1 7

3

6

Altı zamanlı 5

7

9/8 9

2

4

6

2 4

Yedi zamanlı

6

8

Dokuz zamanlı

VURUŞ: Bir ölçünün eşit süreli değerlere bölünmesidir. Her usûlün ayrı bir vuruş şekli vardır. Yukarıda görülen usûl içindeki her bir rakam birim vuruşu simgelemektedir. Vuruşlar; el veya ayak ile aşağı, yukarı, sağa; sola hareket ettirilmek suretiyle yapılmaktadır. Geleneksel Türk Sanat müziğinde ise; Düm (sağ el veya sağ diz, kuvvetli) Tek (sol el veya sol diz, hafif) şeklinde vurmak suretiyle yapılmaktadır. Düm

Nim Sofyan

1

Düm

2

Semai

1

Tek

2 Tek

2/4; 2/8 2 vuruşlu 2 zamanlı

3/4; 3/8 3 vuruşlu 3 zamanlı

44

3 Tek

PORTE (DİZEK): Müzik dili alfabesinin temeli olan porte; üzerine notaların yazıldığı, dört eşit aralıklı, beş yatay çizgiden oluşan şekildir. 5. çizgi 4. çizgi 3. çizgi 2. çizgi

4. aralık 3. aralık 2. aralık 1. aralık

1. çizgi

NOTA: Müzik dili alfabesinde sesleri gösteren harf ve işaretlerdir. Notalar portedeki yerlerine göre adlandırılır. Porte üzerinde toplam on bir ses (nota) bulunur. Daha ince ve kalın sesler için ek (ilave) çizgileri kullanılır. Geçmişte Çinliler, Mısırlılar, Yunan ve Romalılar notaları harflerle göstermişlerdir. Günümüzde kullanılan nota isimleri Guido d’Arezzo (980-1050) tarafından bulunmuştur. Bu notaların isimleri aşağıdaki gibidir. Do Re Mi Fa Sol La Si Türkçedeki kullanım şekli C D E F G A B İngilizlerin kullanım şekli C D E F G A H Almanların kullanım şekli

RE

FA

LA

DO

Mİ

SOL

Mİ

ARALIK NOTALARI

SOL

Sİ

RE

FA

ÇİZGİ NOTALARI

İLAVE (EK) ÇİZGİLER: Porte üzerinde yazamadığımız notaları, yukarı ve aşağı yönde yazmamıza olanak sağlayan kısa çizgilerdir. Portenin diğer çizgilerine paralel ve çizgiler arasındaki aralık mesafesi eşit olacak şekilde çizilir. RE

Sİ

DO

SOL

ANAHTAR: Portenin sol baş tarafına konur ve notaları adlandırmaya yarar. Müzik alfabesinde üç çeşit anahtar vardır. Anahtarlar; notalar için bir nevi adres görevini üstlenirler. SOL anahtarı

DO anahtarı

FA anahtarı

45

ÖLÇÜ: Bir müzik eserinin eşit süreli bölümleridir. ÖLÇÜ ZAMANI: Ölçü içerisindeki eşit süreli bölümlerin her bir parçasıdır. ÖLÇÜ VURUŞU: Ölçü zamanının sıra ve süresini düzenli el hareketleriyle belirtmektir. ÖLÇÜ SAYISI: Portede anahtarlardan sonra yazılan, zamanı belirleyen rumuz veya rakamlardır. Payı zamanı; paydası ise nota değerini gösterir. ÖLÇÜ ÇİZGİSİ: Ölçüleri birbirinden ayıran dik çizgilerdir. Her ölçüde iki tane dörtlük nota değeri olacak demek istemektedir.

Ölçü zamanı

1

Ölçü

2

1

2

2 4 Ölçü sayısı

Birim vuruş. El aşağı ve yukarı hareket eder. Böylece dörtlük notanın zamanı vurulmuş olur.

Ölçü çizgisi

BAZI NOTALARIN PORTE ÜZERİNDEKİ YERLERİ VE ADLARI

SOL

LA

LA

Sİ

Sİ

DO

DO

RE

RE

Mİ

Mİ

FA SOL LA

FA

SOL

Sİ

DO RE

Mİ FA SOL

LA

Piyano, arp ve org için notalar iki porteye yazılır. Kalın sesler için 4. çizgideki Fa anahtarı ve sol el; ince sesler için de ikinci çizgideki Sol anahtarı ve sağ el kullanılır. Bu iki porteye yazılan notalar AKOLAT adı verilen çizgi ile birbirine bağlanır. AKOLAT

46

NOTA DEĞERLERİ: Müzikte kullanılan seslerin uzama ve kısalma sürelerini gösterir. SUS DEĞERLERİ: Müzikte kullanılan susların uzama ve kısalma sürelerini gösterir. Herhangi bir eseri icra ederken sus görülen yerde sessizlik var demektir. Yani; belirlenen yer ve süre içinde herhangi bir enstrüman çalmayacak anlamına geliyor. Müzikte süreler; nota veya susların biçimlerine göre belirlenir. NOTALAR

1’lik

16’lık

2’lik

32’lik

SUSLAR

İSİMLERİ

SÜRELERİ

BİRLİK

4 VURUŞ

İKİLİK

2 VURUŞ

DÖRTLÜK

1 VURUŞ

SEKİZLİK

1/2 VURUŞ

ON ALTILIK

1/4 VURUŞ

OTUZ İKİLİK

1/8 VURUŞ

ALTMIŞ DÖRTLÜK

1/16 VURUŞ

2’lik

4’lük

4’lük

8’lik

32’lik

64’lük

64’lük

128’lik

47

AÇIKLAMA İçi boş, sapı ve çengeli yok, 4 adet dörtlük değerden oluşuyor İçi boş, sapı var, çengeli yok, 2 adet dörtlük değerden oluşuyor İçi dolu, sapı var, çengeli yok, uygulamada temel birimdir İçi dolu, sapı ve bir çengeli var, dörtlük birimin yarısıdır İçi dolu, sapı ve iki çengeli var, dörtlük birimin çeyreğidir İçi dolu, sapı ve üç çengeli var, sekizlik birimin çeyreğidir İçi dolu, sapı ve dört çengeli var, on altılık birimin çeyreğidir

8’lik

16’lık

YARDIMCI İŞARETLER: Notaların çeşitli süre uzunluklarının yetmediği durumlar için kullanılan işaretlerdir. 1) Nokta (

): Önüne geldiği notayı değerinin yarısı kadar uzatır.

2) İki nokta (

): Önüne geldiği notayı değerinin 4/3’ü kadar uzatır.

3) Üçleme (Triole): Bir nota biçiminin üç eşit parçaya bölünmesidir. 3 3 3

4) Bağ ( ): İsimleri ve sesleri birbirlerinin aynı olan iki notanın sürelerini birbirine ekleyerek tek bir nota gibi okunmasını sağlayan işarettir.

yazılışı

okunuş veya çalınışı

yazılışı

okunuş veya çalınışı

DÖNÜŞ (TEKRAR) İŞARETLERİ: Notaların okunmasını kolaylaştıran işaretlerdir.

( ): Nefes alma işareti. Bulunduğu yerde nefes alınması gerektiğini belirtir. Puandorg : Uzatma işareti. Üzerine geldiği notayı değerinden fazla (istenildiği kadar) uzatır. Bu yüzden ölçü vuruşu yapılmaz.

Puandare : Uzatma işareti. Üzerine geldiği susu değerinden fazla ((istenildiği kadar) uzatır.

48

Bitiş çizgisi Röpriz : Tekrar işareti. İşaretin görüldüğü yere kadar olan kısım tekrarlanır.

2 4 Bu ölçü yeniden tekrar edilecek

Röpriz

Benzer : Tekrar işaretidir. İşaretin görüldüğü yerden önce gelen ölçü tekrarlanır.

2 4 Bu ölçü yeniden

buradaki ölçüde tekrar edilecek

Benzer : Tekrar işaretidir. İşaretin görüldüğü yerden önce gelen iki ölçü tekrarlanır. Bitişik iki ölçü tekrarıdır.

2 4 Bu iki ölçü yeniden

buradaki ölçülerde tekrar edilecek

Röpriz : Tekrar işaretidir. Yanyana iki ölçünün ikişerli tekrarlanmasıdır.

2 4 Bu ölçü iki defa tekrarlanır

49

Bu ölçü de iki defa tekrarlanır

Senyö: Bir müzik eserinin geniş bir bölümünün tekrar edileceğini gösterir. Bu işaretin bulunduğu yere dönülerek FİNE yazılan yerde eser bitirilir.

2 4 FİNE

Coda: Bir müzik eserinin belirli bir yere kadar tekrarından sonra, bitirilecek bölümün baş tarafı ile sonuna coda işareti konur. İki coda arası atlanarak FİNE yazılan yerde eser bitirilir. Senyö ile döndükten sonra atlanacak olan bölüm

2 4 FİNE Da Capo (D.C.): İşaretin bulunduğu yerden en başa dönülerek FİNE yazılan yerde eser bitirilir.

2 4 FİNE

D.C.

Dolap işareti: 1 yazılı olan kısım çalınıp dönüş yapıldıktan sonra bu kısım atlanarak 2 yazılı olan yer çalınır ve FİNE yazılan yerde eser bitirilir. 1

2

2 4 FİNE

50

GAM, ARALIK, HAREKET, NÜANSLAR, AKSATIM VE SÜS NOTALARI GAM (MOD, DİZİ): Herhangi bir notadan başlayıp, inici veya çıkıcı olarak sekiz komşu notanın hiç kopmadan sıralanmasıdır. Gamlar, kalın(pes) seslerden ince(tiz) seslere doğru sıralandığında çıkıcı; ince seslerden kalın seslere doğru sıralandığında inici gam olarak adlandırılırlar. Batı müziği ses sisteminde diyatonik (majör-minör), kromatik, pentatonik, tam perde dizisi olmak üzere dört dizi vardır. Diyatonik dizi; beş tam iki yarım sesten oluşurken; kromatik dizi on iki eşit yarım sesten oluşur. Diyatonik majör gam; iki tam, bir yarım, üç tam, bir yarım sesten oluşur. Diyatonik minör gam ise; bir tam, bir yarım, iki tam, bir yarım ve iki tam sesten oluşur. Majör mod; sert bir etki bırakır; minör modlar ise yumuşak bir etki bırakırlar. Yani marş türü eserler majör moda daha uygunken; duygusal, lirik eserler için minör moda daha uygundur. Gamın her notasına derece adı verilir. Gamın en kalın notası birinci derecedir. Dereceye basamak adı da verilmektedir. DO MAJÖR DİZİ

1.derece

2.derece 3.derece 4.derece 5.derece 6.derece 7.derece 8.derece

ARALIK: Sesler arasındaki incelik-kalınlık farkıdır. Diyatonik, kromatik; inici, çıkıcı; ezgisel, armonik; uyumlu (konsonans), uyumsuz (dissonans) aralık türleri vardır. Aralıklar adlandırılırken; ilgili sesten itibaren son sese kadar sayılır ve bulunur.

♯ Büyük ikili aralığı

Küçük ikili aralığı

Armonik Uyumlu aralık aralık

Uyumsuz aralık

♯ Diyatonik aralık

Kromatik aralık

DONANIM: Bir müzik eserinde anahtardan hemen sonra yerleştirilen ses değiştirme işaretlerinin bulunduğu kısımdır. Batı müziğinde diyezler bir arada, bemoller bir arada yerleştirilirken; Türk müziğinde bemol ve diyezler aynı yerde bulunabilmektedir.

♯ 2 4

♯

2 4

Batı müziğindeki donanım 51

♯2 4 Türk müziğindeki donanım

HAREKET (HIZ): Herhangi bir müzik eserinin karakterinin getirdiği çabukluk ya da ağırlık derecesidir. Hareket bildiren kavramlar İtalyanca olarak yazılmaktadırlar. HIZ BİRİMİ: Zaman veya süre birimi olarak alınan bir değerden bir dakika içerisinde kaç tane okunacağını veya vurulacağını gösteren sayıdır. Örneğin; Allegro (120) METRONOM: Herhangi bir müzik eserinin hızını (temposunu) tespit etmek için 19. asırda Maelzel (Metzel) tarafından bulunmuş araçtır. Genel olarak; 40’tan, 208’e kadar yazılmış yazılar vardır. Metronomların mekanik (sarkaçlı) ve elektronik çeşitleri vardır. DEĞİŞMEYEN BİR HIZI GÖSTEREN TERİMLER Terim Grave

Anlatım Ağır, çok ağır

Hız 1540

Terim Adagio

Largo

Çok ağır

4060 6066

Andante

Larghetto Biraz daha hareketli Ağır Lento Comodo

Agitato

A tempo

Rahat, yumuşak hareket Canlı ve coşkun

6066

İlk tempo gibi

Anlatım Derin bir rahatlık Ağırca

Hız 6676

Terim Allegretto

7684 8490

Allegro

Andantino Biraz daha hareketli Moderato Mutedil, 90orta 110 Canlı ve Animato hızlı Scherzo

Prime tempo

Alaycı ve oynak İlk hız

Anlatım İnce, zarif

Neşeli, şen Çok Vivace oynak, heyecanlı Hızlı, Presto çabuk Prestissimo Çok hızlı

Tranquilo

Hız 110120 120130 130168 168200 200500

Rahatça

DEĞİŞEN BİR HIZI GÖSTEREN TERİMLER Terim Animando

Anlatım Canlandırarak

Terim Anlatım Ritartando Geciktirerek

Accelerando Çabuklaştırarak Ritenuto Rallentando

Ağırlaştırarak

Slargando

Ab libitum

İsteğe göre

A piacere

52

Anlatım Daha ağır, daha yavaş Dallantando Yavaşlatarak Terim Plulento

Tutarak, ağırlaştırarak Genişleterek, Allargando yavaşlatarak Beğeniye Rubato göre veya Senza tempo

Genişleterek Özgürlükle

NÜANS (AYIRTI): Müzik eserlerinde istenilen seslerin ya da müzik tamlamalarının; kuvvetli, hafif ve vurgulu olarak çalınması veya okunmasıdır. Kısaltma ppp. pp. p.

Terim Pianissimo

Anlatım Çok hafif

Kısaltma fz.

Piano

Hafif

sf.

Terim Forzando, Con forza Sforzando

mp.

Mezzo Piano

Orta hafiflikte

cresc.

Crescendo

fp.

Forte Piano; Kuvvetliden Forte sonra hafif Possibile

decresc.

Decrescendo

Gittikçe hafifleyerek

mf.

Mezzo Forte Fortissimo

Orta kuvvetle

f.

Forte

Kuvvetli

Çok kuvvetli

fff.

Molto Fortissimo

Çok fazla kuvvetli

ff.

Anlatım Çok kuvvetli, vurgulu Birden belli ederek Gittikçe kuvvetlenerek

ANLATIM (İFADE): Müzik eserlerinde istenilen duygu, düşünce, tasarım ve izlenimlerin insanda uyandırdığı çeşitli tinsel ve duygusal dışavurumlardır. Terim Amabile; Con Amabilita Amoroso Animato, Con Anima

Anlatım Sevimli; sevimlilikle

Terim Calmato, Con Calma

Anlatım Hafif, hafiflikle

Terim Elegiaco

Anlatım Acılı, ağıtsal

Âşkla, Âşıkane Canlı, canlılıkla

Cantabile

Şarkı söyler gibi Heyecanlı

Energico, Con Energia Espressivo, Con Espressione

Comodo

Rahatlıkla

Deciso, Con Decisione

Kararlı

Feroce, Con Ferocita Fuocoso, Con Fuoco

Güç dolu, güçlü Anlamlı, ifadeli, duygulu, etkili Yırtıcı, vahşi

Delicato, Con Delicatezza Dolce, Con Dolcezza Doloroso, Con Dolore

Nazlı, incelikle, zarif Tatlı, tatlılıkla Hüzünlü, elemli, kederli

Appassionata Coşkulu, ihtirasla Sevecen, Affettuoso, sevecenlikle, Con Affetto müşfik, samimi Agitato, Con Acele, telaşlı Agitazione Barbaro

Sertlikle

Brillante

Parlak

Con Passione

53

Tutkulu, ateşli

Furioso, Con Furia

Hırslı, şiddetli

Gaiamente, Gaio Giocoso, Con Gioco

Neşeli, sevinçli Neşeli, güldürücü, espirili

Terim Gioviale, Con Giovialita Giusto, Con Giustezza

Anlatım Neşeli, sevinçli

Anlatım Üzünçlü

Grandioso, Con Grandezza Grazioso, Con Grazia İmpetueso

Soylu, görkemli Zarif, zarafetle Şiddetli ve kararlı

Terim Risoluto, Con Risoluzione Gizemli, Misterioso Scherzo, esrarlı Scherzando, Scherzoso Mormorando, Mırıldanır Semplice, gibi Mormoroso Con Semplicita Soylu, Nobile, Con Serio, incelikle Nobilita Serioso Konuşur gibi Spiritoso, Parlando, Parlante Con Spirito

Anlatım Kararlı

Patetica

Dokunaklı

Strepitoso

Şakacı, sevinç dolu, şakayla Saf, sade, yalın, yalınçlıkla Ciddi, ağırbaşlılıkla Espirili, neşeli, şakayla Gürültülü

Lamentando, Lamentoso Leggiero, Con Leggierezza Lieto

Üzünçlü Nazlı, incelikle

Pietoso, Con Pieta

Acılı, acı duyarak

Neşeli

Preciso, Con Precisione Religioso

Kesin, kesinlikle Dinsel, ağır ve dindar bir tavırla Sıkı, ciddiyetle

Tranquillo, Con Tranquillita Tumultuoso

Rahat, asude, hafif, hafiflikle Gürültülü

Lontano

Uzak, uzaktan

Vigoroso, Con Vigore

Etkili, güçlü

Maestoso, Con Maesta

Büyük, görkemli

Açık, kesinlikle

Terim Mesto, Mestoso

Rigoroso, Con Rigore

CYNCOPE (AKSATIM -SENKOP): Yunanca bir terim olan cyncope; sesin zayıf zaman ile başlayıp, kuvvetli zaman üzerinde devam etmesidir. Benzeşik iki nota bağ işaretiyle bağlanır. Bağ, zayıf zaman üzerinde olmalıdır. Eşit, eşit olmayan ve aksak senkop çeşitleri vardır. Eşit senkop Z K

Eşit olmayan senkop Z K

Aksak senkop Z K

2 4

CONTRETEMPS (KONTRTAN-KARŞI ZAMAN): Notalar ile hafif vuruş veya zamanların; suslar ile kuvvetli vuruş veya zamanların oluşmasıdır. Diğer bir deyişle; zayıf bir vuruş ya da zaman üzerinde başlayan, sonrasında gelen kuvvetli vuruş ya da zaman üzerinde devam etmeyen sestir.

54

2 4

ÜÇLEME (TRİOLE): Bir nota biçiminin eşit süre içinde üç parçaya bölünmesidir. Böldükten sonra altına veya üstüne “ 3 ” rakamı koyulmalıdır.

3

2 4

3

3

3

İki üçlemenin yan yana gelmesine; çift üçleme ya da altılama denir.

2 4

3

3

6

SÜS NOTALARI: Herhangi bir müzik eserinde deyiş ve anlam gücünü arttırmak amacıyla kullanılan küçük notalardır. APPOGİATURA (BASAMAK-ABANTI): Esas notanın bir tam veya yarım ses; aşağısında veya yukarısında, bağlandığı notadan değerini alarak; çarpma, yaslanma şeklinde icra edilen notalardır. ÇARPMA: Asıl sesin vurgulanması amacıyla, asıl sese gidilmeden önce çok kısa bir süreliğine başka bir sese çarpıp geri dönecek şekilde icra edilen notalardır.

Abantı

Yazılışı

Seslendirilişi

Çarpma

Yazılışı

Seslendirilişi

55

Çift Çarpma

Yazılışı

Seslendirilişi

MORDAN: Asıl ses ile komşu ses arasında yapılan gidip gelmelerdir. Aşağı ve yukarı olmak üzere iki türü vardır. Aşağı Mordan

Yukarı Mordan

Yazılışı

Seslendirilişi

Yazılışı

Seslendirilişi

KÜME (GRUPETTO): Esas notanın bir üst derecesi, esas nota, esas notanın bir alt derecesi ve son olarak yine esas notanın birleşmesinden oluşan küçük notalardır.

Yazılışı

Seslendirilişi

Yazılışı

Seslendirilişi

TRİL: Birbiri ile tam veya yarım ses aralığı bulunan iki bitişik notanın sıralı, hızlı, uzunca ve süratle tekrarlanmasıdır. “ tr ” harfleri ile gösterilir.

tr

Yazılışı

Seslendirilişi

TREMOLO: Birbiri ile tam veya yarım ses aralığı bulunan iki bitişik nota ile değil de; komşunun yanındaki ses ile yapılan sıralı, hızlı, uzunca ve süratle tekrarlamadır.

Yazılışı

Seslendirilişi

56

DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ VE KOMA SES KAVRAMI DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ (ARIZA-ALTERASYON) İSİM

İŞARET

Diyez

♯

KOMA DEĞERİ Önüne geldiği notayı yarım ses inceltir. (Tizleştirir)

Bemol

Önüne geldiği notayı yarım ses kalınlaştırır. (Pesleştirir)

Natürel (Doğal) (Bekâr)

Değişime uğramış notayı tabii hale getirir. Eski haline döndürür.

Çift Diyez

Önüne geldiği notayı bir tam ses inceltir.

Çift Bemol

Önüne geldiği notayı bir tam ses kalınlaştırır.

Koma Diyezi

♯

Önüne geldiği notayı (2,25) koma değerinde kalınlaştırır.

Koma Bemolü Koma Diyezi Koma Bemolü

Önüne geldiği notayı (2,25) koma değerinde inceltir.

♯

Önüne geldiği notayı (6,75) koma değerinde inceltir. Önüne geldiği notayı (6,75) koma değerinde kalınlaştırır.

KOMA SES KAVRAMI: Batı müziğinde koma ses kural olarak kullanılmamakla birlikte uzun zamandır bazı çalgılarda bazı müzisyenler koma ses kullanmışlardır. Terim olarak dilimize Yunancadan girmiştir. Koma; insan kulağının ayırt edebileceği en küçük ses birimidir. Normal koşullarda insan kulağının ayırt edebildiği en küçük ses birimi iki-üç komadır. Bir komalık değer ancak çalgılar akortlarınken hissedilerek fark edilebilir. Bir tam ses dokuz koma birim değerinden oluşur. Bir müzik eserinde veya bir halkın müzik anlayışında koma seslerin olması ya da olmaması asla bir zenginlik anlayışı olarak anlaşılmamalıdır. Günümüzde batı müziği belli bir standarda, sisteme ulaşmıştır. Batı müziği ses sisteminde, diğer adıyla tamperaman sistemde; tam ve yarım sesler olmak üzere 12 ses kullanılmakta iken; Türk müziğinde 24 ses sistemi kullanılmaktadır. Hint müziğinde ise 22 ses kullanılmaktadır. Aşağıdaki şemaları ses sistemlerinin oranlarını göstermektedir. Kanaatimce; batı müziği ses sistemi esas alınarak sesler tam, yarım ve çeyrek olarak bölünürse hem ezgisel hem de armonik olarak bütünlük sağlanmış olacaktır. Buna göre bir sekizliği hesapladığımızda 19 perdeli ses sistemi oluşmaktadır. Zaten bu ses sistemi 17 perdeli olan; Türk halk müziği ses sisteminde mi-fa ve si-do aralıkların da çeyrek sesler olarak eklenmesiyle sağlanmış oluyor. 57

BATI MÜZİĞİNDEKİ TAM, YARIM VE ÇEYREK SESLER 9 koma (tam ses) LA

La ♯

Si

4,5 koma (yarım ses)

2,25 2,25 koma koma (çeyrek) (çeyrek) ses ses

Sİ LA ♯

LA

Mİ

2 koma (çeyrek)

2 koma (çeyrek)

Sİ

DİLSİZ KAVAL İÇİN KOMA DEĞERLERİ

FA

Kapalı delik (tam kapalı) 9 koma tam ses Yarı açık (½) (yarı açık) 4,5 koma yarım ses

4 koma (yarım)

Sİ

Sİ

6,75 koma (üç çeyrek)

2 koma (çeyrek)

Do Si ♯

Si La ♯

2,25 2,25 koma koma (çeyrek) (çeyrek) ses ses

Sİ LA ♯

6,75 koma (üç çeyrek) Fa Mi ♯

Si La ♯

Sİ

LA 4,5 koma (yarım ses)

Si La ♯

Çeyrek açık (¼) (çeyrek açık) 2,25 koma çeyrek ses DO

2 koma (çeyrek)

4 koma (yarım) Bu değerlerin; Dilsiz kavalda doğru ve düzgün parmak pozisyonlarıyla, temiz bir üfleme ile elde edebilmesi için uzun süre, sabır ile çalışmak gerektiği unutulmamalıdır. Ayrıca bu değerler; hesaplamalarım sonucunda kendi tespitlerime dayanmaktadır. 58

BATI MÜZİĞİ SES SİSTEMİ VE SES DİZİLERİ (GAMLAR) Dizi (Gam-Scala): Merdiven anlamına gelen; porte içerisinde sekiz sesin ardı ardına sıralanmasıdır. Diyatonik dizi batı müziğinin temel dizisidir. Batı müziğinde tampere sistem, yani yedirimli ton sistemi kullanılır. Eserlerin tonlarını bulmak için şu yöntemler kullanılabilir. a) Majör tonun ilgili minörü için 1,5 ses (küçük üçlü) aşağı, pese inilir. b) Diyezli majör tonlarda son diyezden yarım ses (küçük ikili) yukarı, tize çıkılır. c) Bemolü majör tonlarda sondan bir önceki bemoldür. d) Eğer bulunduğumuz ton, majör tonun “1-3-5-8”sesleriyle başlamıyorsa; ilgili minörün “1-3-5-8” sesleriyle başlıyorsa ton minördür. e) Çember tespitinde (beşliler çemberi), diyezli seslerde, tam beşli, yani üç buçuk ses yukarı, tize; bemollü seslerde, tam dörtlü, yani iki buçuk ses aşağı, pese inilir. ARALIK: İki nota arasındaki ses açıklığıdır. İçlerindeki derece sayılarına göre isimlendirilirler. Bir sekizli genişliği içindeki aralıklara “Basit Aralıklar” denir. Bir sekizli genişliğini aşan aralıklar ise “Katlı Aralıklar” olarak adlandırılır. Ayrıca; inici, çıkıcı, armonik, uyumlu (konsonan), uyumsuz (dissonan) olarak adlandırılırlar kullanıldığı yere göre.

NİTELİĞİ Küçük ikili aralığı Büyük ikili aralığı Küçük üçlü aralığı Büyük üçlü aralığı Tam dörtlü aralığı Eksik dörtlü aralığı Artık dörtlü aralığı Tam beşli aralığı Eksik beşli aralığı Artık beşli aralığı Küçük altılı aralığı Büyük altılı aralığı Artık altılı aralığı Küçük yedili aralığı Büyük yedili aralığı Sekizli aralığı (unison-oktav)

#

ARALIK ADI K2 B2 K3 B3 T4 E4 A4 T5 E5 A5 K6 B6 A6 K7 B7 8’li

0,5 1 1,5 2 2,5 2 3 3,5 3 4 4 4,5 5 5 5,5 6

NİCELİĞİ İki bitişik notadan oluşur. Yarım ses İki yarım aralıktan oluşur. Tam ses Bir tam ve bir yarım aralıktan oluşur İki tam aralıktan oluşur İki tam, bir yarım aralık Bir tam ve iki yarım aralık Üç tam aralıktan oluşur Üç tam ve bir yarım aralıktan oluşur İki tam ve iki yarım aralıktan oluşur Dört tam aralıktan oluşur Üç tam ve iki yarım aralıktan oluşur Dört tam ve bir yarım aralıktan oluşur Dört tam ve iki yarım aralıktan oluşur Dört tam ve iki yarım aralıktan oluşur Beş tam ve bir yarım aralıktan oluşur Beş tam ve iki yarım aralıktan oluşur

♯

K2 aralığı K2 aralığı (Kromatik yarım aralık) Sesdeş notalar B2 (Anakronik sesler) (Diyatonik yarım aralık)

A4

T5

E5

A5

K6

59

A6

K3

B6

B3

K7

T4

E4

B7

8’li

DO MAJÖR GAMI DIŞINDAKİ DİYEZLİ MAJÖR GAMLAR

DO MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

SOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

RE MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

C

G

D LA MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

A Mİ MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Sİ MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

E

B

60

FA ♯ MAJÖR DİZİ

DO ♯ MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

F♯ AKOR

ŞİFRE

C♯ LA MİNÖR GAMI DIŞINDAKİ DİYEZLİ MİNÖR GAMLAR LA MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Am Mİ MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Sİ MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Em

FA ♯ MİNÖR DİZİ

Bm AKOR

ŞİFRE

F♯ m

61

DO ♯ MİNÖR DİZİ

SOL ♯ MİNÖR DİZİ

RE ♯ MİNÖR DİZİ

LA ♯ MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

C♯ m AKOR

ŞİFRE

G♯ m AKOR

ŞİFRE

D♯m AKOR

ŞİFRE

A♯m BEMOLLÜ MAJÖR GAMLAR FA MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

F Sİ BEMOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

B 62

Mİ BEMOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

E LA BEMOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

RE BEMOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

SOL BEMOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

DO BEMOL MAJÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

A

D

G

C

BEMOLLÜ MİNÖR GAMLAR RE MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Dm

63

SOL MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

DO MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Gm

Cm FA MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

Fm Sİ BEMOL MİNÖR DİZİ

AKOR

Mİ BEMOL MİNÖR DİZİ

AKOR

LA BEMOL MİNÖR DİZİ

AKOR

ŞİFRE

B m ŞİFRE

Em ŞİFRE

Am Bemollü majör gamların sırası şöyledir: Si-Mi-La-Re-Sol-Do-Fa Diyezli majör gamların sırası şöyledir: Fa-Do-Sol-Re-La-Mi-Si Do majör ve La minör doğal gamları dışında; yedi diyez majör, yedi diyez minör, yedi bemol majör ve yedi bemol minör gam vardır.

64

TÜRK SANAT MÜZİĞİ SES SİSTEMİ VE SES DİZİLERİ (MAKAMLAR) Makam; bir dizide, durak ve güçlü arasındaki ilişkiyi belirtecek şekilde nağmeler meydana getirmektir. Seyir; dizide makam meydana getirmek üzere gezinmektir. Makam üzerinde seyir yaparken; tam, yarım ve asma kararlardan (kalışlardan) biri veya hepsi kullanılır. Seyir karakteristiklerine göre; çıkıcı, inici, çıkıcı-inici olmak üzere üçe ayrılırlar. Makamın unsurları; nitelikleri, seyir karakteristikleri, karar perdeleri, dizileri, güçlüleri, dereceleri, aralıkları, formülleri, genişleme alanları, donanımları, yedenleri ve seyirleridir. Makamlar niteliklerine göre; basit, şed, özel birleşik ve birleşik olmak üzere dörde ayrılırlar. Makamlarda; simetrik (nazari) genişleme, yeniden dizi oluşturma, ödünç alma şeklinde genişleme alanları kullanılır. Türk müziğinde toplam 6000 makam olduğu söylenmekle birlikte; 590 makam tespit edilmiştir. Ancak bunların birçoğu bugün kullanılmamaktadır. Teorikleştirilmiş 256 tane makam vardır. Günümüzde 150 kadar makam kullanılsa da çoğunlukla eser verilen makam sayısı 40 civarındadır. Eser sayısı olarak ortalama; hicaz 1500, uşşak 1400, nihavent 1300, hüzzam 1200, kürdilihicazkâr 1100, hüseyni 1000, segâh 600 eser vardır. Türk musikisi dörtlü ve beşli dizilerin birleşmesinden oluşur. Makamlarda güçlüler; tam dörtlüler ile tam beşlilerin kesişme, birleşme yerlerindedir. Arel, Ezgi ve Uzdilek 24 perde ses sistemine göre tablolar aşağıda gösterilmiştir. Sİ

LA 9

DO 4

RE 9

Mİ 9

FA 4

SOL 9

LA 9

BİR OKTAV İÇERİSİNDE 53 KOMA SES Sİ

LA 1

4

5

8

9

LA 9

8

5

4

1

Sİ

BİR TAM SES İÇİNDEKİ KOMA SES DEĞERLERİ TÜRK SANAT MÜZİĞİ DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ GENEL TABLOSU ADI

KOMA DEĞERİ

DİYEZ

BEMOL RUMUZ

Koma (Fazla)

1

F

Bakiyye

4

B

Küçük Mücenneb

5

S

Büyük Mücenneb

8

K

Tanini

9

T

12/13

A

Artık ikili (Artık ses)

65

TAM DÖRTLÜLER VE TAM BEŞLİLER LİSTESİ İSİMLER

FORMÜL

KOMA TOPLAM DEĞERİ KOMA TTB 994 22 Çargâh 4’lüsü TTBT 9949 31 Çargâh 5’lisi TBT 949 22 Buselik 4’lüsü TBTT 9499 31 Buselik 5’lisi BTT 499 22 Kürdi 4’lüsü BTTT 4999 31 Kürdi 5’lisi TKS 985 22 Rast 4’lüsü TKST 9859 31 Rast 5’lisi KST 859 22 Uşşak 4’lüsü KSTT 8599 31 Hüseyni 5’lisi SAS / BAS 5125 / 4135 22 Hicaz 4’lüsü SAST / BAST 51259 / 41359 31 Hicaz 5’lisi TSA 9512 26 Nikriz 4’lüsü (artık dörtlü) TSAS 95125 31 Nikriz 5’lisi KSS 855 18 Saba 4’lüsü (eksik dörtlü) STK 598 22 Segâh 4’lüsü STKT 5989 31 Segâh 5’lisi Tablodan da anlaşılacağı üzere; tam beşliler tam dörtlülerin tiz tarafına bir tanini eklenmesiyle elde edilmektedir. Fakat istisnai durumlar vardır. Örneğin; uşşak 4’lüsü, hüseyni 5’lisi adını alarak değişikliğe uğramıştır. BASİT MAKAMLAR Kürdi 4’lüsü ÇARGÂH

Çargâh 4’lüsü

BUSELİK

Buselik 5’lisi Çargâh 5’lisi

Yeden

Yeden Rast 4’lüsü

KÜRDİ

RAST

Buselik 5’lisi Kürdi 4’lüsü

Rast 5’lisi

Yeden Buselik 5’lisi

UŞŞAK

Uşşak 4’lüsü

Yeden Uşşak 4’lüsü

HÜSEYNİ

Hüseyni 5’lisi

Yeden

66

Yeden

Hicaz 5’lisi

Rast 5’lisi

KARCIĞAR

NEVA

Uşşak 4’lüsü

Uşşak 4’lüsü

Yeden Rast 5’lisi

Buselik 5’lisi HİCAZ HÜMAYUN

HİCAZ

Hicaz 4’lüsü

Hicaz 4’lüsü

Yeden Uşşak 4’lüsü

ZİRGÜLELİ HİCAZ

HİCAZ UZZAL

Hicaz 5’lisi

Yeden

Yeden

Yeden Hicaz 4’lüsü

Hicaz 5’lisi

Hicaz 4’lüsü SÜZİNAK

MUHAYYER Uşşak 4’lüsü

Rast 5’lisi

Yeden

Yeden

Hüseyni 5’lisi

Buselik 5’lisi BAYATİ

ŞEHNAZ BUSELİK Hicaz 4’lüsü

Uşşak 4’lüsü

Yeden

Yeden

Buselik 5’lisi TAHİR

Isfahan makamı Bayati makamının hemen hemen aynısıdır. Gülizar makamı da Hüseyni makamı ile Muhayyer makamı arasında bir makamdır. Böylece basit makamlar on yedi çeşit olarak karşımıza çıkmaktadır.

Rast 5’lisi Yeden

67

Uşşak 4’lüsü

ŞED (GÖÇÜRÜLMÜŞ-TRANSPOZE EDİLMİŞ) MAKAMLAR

ACEMAŞİRAN

MAHUR Çargâh 4’lüsü

Çargâh 4’lüsü Çargâh 5’lisi

Yeden

Yeden

Kürdi 4’lüsü NİHAVEND

Çargâh 5’lisi

SULTANİ YEGÂH Buselik 5’lisi Hicaz 4’lüsü

Buselik 5’lisi

Yeden

Yeden

HİCAZKÂR

KÜRDİLİ HİCAZKÂR

Hicaz 4’lüsü Yeden

Buselik 5’lisi Hicaz 5’lisi

Yeden

Kürdi 4’lüsü

Çargâh makamı şedleri: Mahur ve Acem aşiran makamlarıdır. Buselik makamı şedleri: Nihavend, Sultani Yegâh ve Ruhnüvaz makamlarıdır. Ruhnüvaz makamı; Buselik makamının Hüseyni Aşiran (mi) üzerine göçürülmesidir. Kürdi makamı şedleri: Kürdili Hicazkâr, Ferahnüma ve Aşk’efza makamlarıdır. Ferahnüma makamı; Kürdi makamının Yegâh (re) üzerine; Aşk’efza makamı ise; Hüseyni Aşiran (mi) üzerine göçürülmesidir. Zirgüleli Hicaz makamı şedleri: Hicazkâr makamı vardır. Zirgüleli Hicaz makamı; Rast üzerine göçürülürse Zirgüleli Süznak; Irak perdesi (fa#) üzerine göçürülürse Evcara; Hüseyni aşiran üzerine göçürülürse Suz-i Dil; Yegâh üzerine göçürülürse Şeddi Araban (Şedaraban) makamları elde edilir. Nev’eser şeddi: Nev’eser makamının Acemaşiran (fa) üzerine göçürülmesinden Reng-i Dil makamı oluşur. BİLEŞİK (MÜREKKEB) VE GEÇKİ MAKAMLAR Buselik perdesi kararlılar: Nişabur makamıdır. Segâh perdesi kararlılar: Segâh, Müstear, Hüzzam vs. makamlarıdır. Dügâh perdesi kararlılar: Acem, Acem kürdi, Dügâh, Saba, Hisar, vs. makamlarıdır. Rast perdesi kararlılar: Nikriz, Nev’eser, Suz-i Dilara, Pençgâh vs. makamlarıdır. Irak perdesi kararlılar: Irak, Eviç, Bestenigâr, Ferahnak, Dilkeşhaveran vs. makamlarıdır. Acem aşiran perdesi kararlılar: Şevk’efza, Şevk-i Tarab, Tarz-ı Cedid vs. makamlarıdır. Hüseyni aşiran perdesi kararlılar: Hüseyni Aşiran, Zirefkend, Can-feza vs. makamlarıdır. Yegâh perdesi kararlılar: Ferahfeza, Yegâh, Sultan-i Segâh, Lalegül, vs. makamlarıdır. 68

NİŞABUR

SEGÂH

Çargâh 4’lüsü Hicaz 4’lüsü Nişabur 5’lisi

Segâh 5’lisi

Yeden

Yeden DÜGÂH

HÜZZAM Yegâh’ta Nev’eser dizisi

Saba 4’lüsü

Hicaz 4’lüsü Hüzzam 5’lisi

Yeden

Yeden

SABA

ŞEHNAZ Hüseyni’de Hümayun dizisi Yeden

Çargâh’ta Zirgüleli hicaz Hicaz 5’lisi

Yeden

Hicaz 5’lisi

NİKRİZ

NEV’ESER

Rast 4’lüsü Nikriz 5’lisi

Hicaz 4’lüsü Nikriz 5’lisi

Yeden

ŞEVK’EFZA Rast 5’lisi

IRAK Hicaz 4’lüsü Uşşak 4’lüsü Segâh 4’lüsü

Yeden

Yeden

Yeden

HÜSEYNİ AŞİRAN

YEGÂH

Hüseyni 5’lisi

Rast 4’lüsü Uşşak 4’lüsü

Rast 5’lisi

Yeden

Yeden

69

TÜRK HALK MÜZİĞİ SES SİSTEMİ VE SES DİZİLERİ (AYAKLAR) Ayak; Türk halk müziğinde bazı ezgilerde bulunan belirli dizi ve seyir kalıplarıdır. Makamlarda katı bir seyir kuralı varken ayaklarda katı seyir kuralları yoktur. Ayrıca bazı makamların birebir örtüştüğü ayaklar vardır. Toplamda 12 ayak mevcuttur. Aşağıda gösterilenler dışında; Hüseyni ayağının çeşitleri olan İbrahimi (Engin Hüseyni) ve Lavik (Dağ havası) çalgısal uzun hava ayakları ile Karasevda ayağının bir çeşidi olan Çubuk Uzun (Çiçek Dağı) uzun havalı oyun havası ayakları da mevcuttur. Türk halk müziği ses sistemi 17 perdeden oluşmaktadır.

BİR OKTAV İÇERİSİNDEKİ 17 SES Sİ

LA

DO#

DO

Sİ

DO#

Sİ

RE

BİR TAM SES İÇİNDEKİ KOMA SES DEĞERLERİ

İSİM Diyez

TÜRK HALK MÜZİĞİ DEĞİŞTİRME İŞARETLERİ İŞARET KOMA DEĞERİ

♯

Önüne geldiği notayı yarım ses inceltir. (Tizleştirir)

Bemol

Önüne geldiği notayı yarım ses kalınlaştırır. (Pesleştirir)

Natürel (Doğal) (Bekâr)

Değişime uğramış notayı tabii hale getirir. Eski haline döndürür.

Çift Diyez

Önüne geldiği notayı bir tam ses inceltir.

Çift Bemol

Önüne geldiği notayı bir tam ses kalınlaştırır.

Koma Diyezi Koma Bemolü

♯

Önüne geldiği notayı ( 3 ) koma değerinde inceltir. Önüne geldiği notayı ( 2 ) koma değerinde kalınlaştırır. 70

TÜRK HALK MÜZİĞİ AYAKLARI

HÜSEYNİ

MAYA Maya 5’lisi

Maya 4’lüsü Maya 4’lüsü

Maya 5’lisi

GARİP

KEREM

Geçici olarak (FA#) alıyor KALENDERİ ( DERBEDER)

Sİ

ve LA

geçici olarak alır

ABDAL (BOZLAK)

(FA#) kullanılırsa “Abdal Aydos” ayağı olur

MÜSTEZAT

AZERİ

Yeden YÖRÜK (YANIK-KESİK KEREM)

KARASEVDA (HİSARLI GARİP)

Sİ, DO ve FA sesleri geçici Natürel almaktadır MİSKET (KARANFİL)

RE alıyor geçici olarak FİDAYDA (HÜDAYDA)

71

DİZİLERİN KARŞILAŞTIRILMASI BATI MÜZİĞİ (GAM) Majör

Minör Majör Majör-Minör Minör-Majör

TÜRK SANAT MÜZİĞİ (MAKAM) Çargâh, Rast, Buselik, Mahur, Acemaşiran, Nihavend, Nikriz, Sultaniyegâh vs. Hüseyni, Karcığar, Neva, Uşşak, Bayati vs. Hicaz ve çeşitleri, Suzidil vs. Hüzzam, Segâh, Ferahnak vs. Saba vs.

TÜRK HALK MÜZİĞİ (AYAK) Müstezat ve türleri

Kerem ve türleri Garip Misket ve türleri Kalenderi

Bu tablodaki karşılaştırmalar ve benzeri karşılaştırma yapan tablolar genel olarak tutarsızlıklar göstermektedir. Fikir vermesi açısından önemli gördüğüm için buraya aktarmakta fayda gördüm. Unutulmamalıdır ki makamların değiştirici işaretleri, seyir karakteristikleri, ayaklar ile karşılaştırıldığında önemli farklılıklar oluşmaktadır. Birbirlerine benzerlikleri aşikârdır. Fakat aynı olmadıklarını da bir kenara not etmek gereklidir. DİLSİZ KAVAL İLE İLGİLİ YAYINLANMIŞ ALBÜM VE KİTAPLAR “Kaval ile Oyun Havaları” “Kaval Soloları” “Kaval, Anadolu’dan Ezgiler” “Mozaik 1” “Mozaik 2” “Kaval, Açışlar, Doğaçlamalar” “Turkısh Authentıc Kaval” “Ana” “İnceden İnce”

Kalite Plak Mega Müzik Duygu Müzik Duygu Müzik Duygu Müzik Duygu Müzik Mega Müzik Kalan Müzik Kalan Müzik

Sinan ÇELİK Sinan ÇELİK Sinan ÇELİK Sinan ÇELİK Sinan ÇELİK Sinan ÇELİK Muhsin ÖZDEMİR Osman AKTAŞ Osman AKTAŞ

Ülkemizdeki bu müzisyenler dışında Bulgar kaval müzisyeni Theodosii Spassov dördü solo olmak üzere tüm dünyada pazarlaması yapılan 15 albüm çıkardı. Bir FransızBulgar ortak yapımı olan 1993 yapımlı Granitza filminin müziği de dahil olmak üzere çok sayıda film müziği besteledi. Dilsiz kaval ile ilgili yazılmış metodlar aşağıda sıralanmıştır. “Ortaöğretim için Kaval metodu” “Dilsiz Kaval Metodu” “Dilsiz Kaval Metodu”

Seç Yayın Dağıtım Do-Re Saz Evi Müzik Yayınları

72

Burhan TARLABAŞI Adnan ÇAĞ Fedai TEKŞAHİN

LA SESİ

   6

6



6

6





Dağ

lar

dağ

lar



6



6

6





oy

dağ

lar

LA SESİ TARTIMI 6



 

Pa

ra

yı

  

6

6

6



6



6





 

ve

ren

dü

dü

ğü



6



6

6





ça

lar

6

6

LA SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 60

    6

6





6

6

 6

6



6





6



6

6





6



6



6

6

6









6



6









SOL SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 60

    6

7





7

6

6

7



6





7



 7

6

7





6

7





6



7





7





6

    7

6



7



7



6

6

7





6





6



7



7





6





73







 Levent CANIMOĞLU

6

6

6

7

EMEK

 : 90



6

6



7



6



7



7

6





7







AĞUSTOS BÖCEĞİ

 : 80

Tekerleme

   



7





De De

dim di

o ba

7

6





aç boş

ka dur

pı ma



6

6

6

7

6





na na

va çal

rın ma

7

6





yı ça

ka lış

rın bi





6

6

7



ca saz

7



ca raz

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. İlk çalışmalarda yazılan parmak numaraları sağ el üstte; sol el altta olacak şekilde düzenlenmiştir. Sağ elde: Baş parmak 0; işaret parmağı 1; orta parmak 2; yüzük parmak 3 olarak kullanılmıştır. Sol elde: İşaret parmağı 4; orta parmak 5; yüzük parmak 6; serçe parmak 7 olarak kullanılmıştır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

74



Sİ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 60

    4

6



4

6





4

7



4



4

4

4



6



4



4





A

lay

lı

bu

lay

lı

7

6



7

6



4



4



6



Yan

dım

sa

na

sa

ray

lı



4





6

7

6

4

6

7

6

4



4







6

6

       



Tekerleme

7

6



maş 7



al

dat





7

6



4



4





ra

ba

sı

ka

lay

lı

6

7

6



4



4





ma

sı

ko

lay

mı





6



6

SIKINTI

 : 80

Levent CANIMOĞLU

   



6

ALAYLI

   







 : 96



7

7





6



4

6



6

4



4



7

7

6



6







7

7



6







4

6





4



4



4





6



4



4









DO SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ : 60

    3



 3

4



4



6







3

3

7



4



 3

6

7





4



75

        6

4

6



3

4

6

 3

7

6

4



MERDİVEN

 : 90

Levent CANIMOĞLU

        3

 : 60

4

3

4



3

7

7

7

6

7

6



     

4

6

     



1



4



1



1







3

1

4

6

4

3

3

3

4

       

6



7



4

4

3

3



1

3

4

6







6



6

1

SULTANDERE İÇİNDE





Sul Sul

tan tan





bir gü

in zel

3



3

3

1

4

6



6





3

1

7



de de

4

6





4

6



7



4

7



çi la

6





cik kar

6

i kız

7



6





re re

ce ba



4

3



de rı

7



çay can





6



6



a ya



7



kar kar

Mİ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 60

   



0



3



1

 : 108

  

7

RE SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

    

   

6

 0

1

4



7







0



0

6



1

 3

4





 3

1

76

        6

7

4



6

4

3

 0

1

0

1



OKUL ŞARKISI

 : 80

W.A.MOZART

    7

Da Çi

7



ha çek

    7











 1

 3

 3



4



4

6





dün li

an bah

ne çe

mi mi

zin zin

kol yol

la la

rın rın

da da

ya ko

şar şar

4



1

1

0

0



4

1



 1

 3

 3

4



4





Şim

di

o

kul

lu

ol

duk

1

 1

7



se

7



vinç

7

3

4

1

 3

 3

4



4





Sı

nıf

la

rı

dol

dur

duk



 1



4

3





 1

 3

 3

4



4



6





li

yiz

he

pi

miz

ya

şa

sın

o

ku

lu

4



0



4

1

3



6

6

4

7



muz

7





6

6



0







1

ken ken





1

 7







7

 1

6

6

6







6



4



3













SAĞLIK

 : 80

ÇEK ŞARKISI

    7

Kim Sı

    7

7

















er ca

ken ğı

ya çok

tar sev

sa me

vak so

tin ğuk

de tan

kal da

kar kaç

7

7

7

4

4









4

7









4



1



1

0

3



77

0

3

0

3

0

3

1



 



 

Pis Ter

lik te

ten miz

hiç dir

hoş a

lan çık

maz ha

sa va

çok en

u i

zun yi

ya i

şar laç



 



6





6

7

7



4

7



6



6



6



6

7

3



 0

 3

4



6

3

3



 1

4



6



6



 3



4







6



7







OH NE GÜZEL

 : 80

Levent CANIMOĞLU

   















   































  

  





















 





























ANNE

: 70

   

  

   





  













Levent CANIMOĞLU



  





  





 78







 





 

 











 

 

DİNGİN

 : 70

  

     

  

  







  

















  



 





Levent CANIMOĞLU





  

  











 





  

  

  



























Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

79





 

POZİSYON EGZERSİZİ 1

 : 40-60 Largo

    6



7

       0

1

3

4

6





6

7

6

4

6

3

0

3

7

4

1

7

3

1

0



6















 















FA SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

    

 









 







        





İNCE SOL SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 70

   



      

0

       

6



 : 70



1

POZİSYON EGZERSİZİ 2

    

7

3









4





 : 40-60 Largo



6

























80

       







İNCE LA SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 70

   









  













        







POZİSYON EGZERSİZİ 3

 : 70

 



 













       



























POZİSYON EGZERSİZİ 4 : 70

  













 



 









GENEL POZİSYON EGZERSİZİ 5

: 108

 

  

 





 





















 : 96

   















81





























 





    





















































































    

    

    

    













































         

      

      



      

      

      







      





































































































































































 









 82









MUSETTE

 : 108-120 Moderato

  

   

J.S.BACH

    

        











       

1.



2.









SAMANYOLU

 : 120

Metin BÜKE C

G



 

Sen Sen

kal ru

bi min hu mun

   

   

F

    meh ta bı vaz ge çil

sın mez

G7

C

gü ne şi bir e şi

sin sin





                                 

 C

Bir

 şar

  

kı

sın sen

       Em



ö mür bo

yu sü re



cek

                        Am





du

dak

F

  

Dm

G7

C

      







                         la

rım dan

yıl lar ca

2 Ruhum senin kalbim senin ömrüm senin Yıllar geçse ölmeyecek bende sevgin

düş me ye

cek

3 Uzaklara kaçabilsek seninle biz Birgün elbet göze gelir bu sevgimiz

83

UYKU

 : 45 Largo

Levent CANIMOĞLU

            

     





         









                

           









          

          

















Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

84











 

İNCE Sİ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

  







   

        

























İNCE DO SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

  







   

        

İNCE RE SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80   

 : 80   







   

        

İNCE Mİ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ







   

   

İNCE FA SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80  







   

          

85





YARAMAZ KUŞ

: 92 Andante

Levent CANIMOĞLU

    

    

    

    



 

  

 









      

    

     

    





     

    

    

    



     

 : 50 Largo

 

 



ÇIĞLIK Levent CANIMOĞLU



  



    

    

 





   

  



    

    







  

SINIR

: 50 Largo

Levent CANIMOĞLU

                 1.         

    



  



  

86



 









2.

 





 : 40-60 Largo     













































































































 

ÜÇ DERECELİ SES ATLAMA EGZERSİZİ

  











































 







 





















































































































DÖRT DERECELİ SES ATLAMA EGZERSİZİ

: 40-60 Largo

  





 87



























BEŞ DERECELİ SES ATLAMA EGZERSİZİ

 : 40-60 Largo  











  

 







 

















































































 





















Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

88

 











 

SOL SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ

 : 40-60 Largo  











 



 

   



  

















  



 

 







 









 

 















  





 



    















  



 













 

 

 

  





LA SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ

 : 40-60 Largo    











 















 













 











    

  

89







 









 









































 





  



Sİ SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ

 : 40-60 Largo    

    

  



 







  

 

 



 

 

  













 











 









 

  

  

 

 



 





 







 

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

90







 







 

  



DO SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ

: 40-60 Largo   













 







    

    



 

  







 



























: 40-60 Largo    



 











 







 



  

  

 

  









 





 









 





















 





RE SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ

  





















 







 













 





 

  

91

     















  



























 



 



 : 40-60 Largo    

    

 



 



 

  

Mİ SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ

  







 











 







 













 



  

  

     





 













 

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

92









 











     

: 40-60 Largo     





 

  





FA SESİ MERKEZLİ ATLAMA EGZERSİZİ







   







 















 





























 











G



   

G

    C

F

G

   

  

G

    C





C







      

G

93



  

 Johann STRAUSS 1825-1899

   

F





 

























































GÜNEY GÜLLERİ VALSİ

 : 160

C









F





G



G

F

 F

    C

 

  

 : 60

HEKİMOĞLU

     

     

   



C



 



Hekim oğ

ler

be

 



lu

der

  





           

G

F

Ay

G

na lı mar

 

tin

yap tır dım da nar i



 



nim

as

lı

ma

   





 : 60



F

G

nim

ken

di







nes

C

li

 

 

me

   

4 3 Konaklar yaptırdım mermer direkli Konaklar yaptırdım döşeyemedim Hekimoğlu geliyor da narinim Ünye de Fatsa bir oldu da narinim Aslan yürekli Baş edemedim

2 Hekimoğlu derler bir ufak uşak Bir omuzdan bir omuza narinim On arma fişek

KARAHİSAR KALESİ Afyon Em

       





C

                     

 



G

        

 

 

            

F



Ordu

 

  Ka ra

 









hi

sar

ka

le









 

Am



si





   

Em

yı

kı



Em

         

G

Kah

kü lü

lür

 

Am



boy

nu



na

dö

kü





94

lır

ge

lir







    ge



lir



   

F

      dö

kü

lür



ge

        

   

 

Em



   

lir

    



Em

 



Am

Yay

la dan

gel

al

 



Em

yay la



dan



kes me ü mi ver e li ni



Am

di kar



G

ni lı

ka dir mev la dağ lar a şa



lı



                 

G

      



dan lım

ge

 F

Em

   ka bay

dir mev la dan ram la şa lım

    

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

95

lin

 : 100 Am       

FABRİKA KIZI







Söz-Müzik : ALPAY Düzenleme : Levent CANIMOĞLU

G













 

                              F



   





 

Am



ken

F

   



kö şe

Am



  

F

















ka

da

nüp kay

tü tün

      de

ha yal

    

2 Bir evi olsun ister Bir de içmeyen kocası Tanrı ne verirse geçinir gider Yeter ki mutlu olsun yuvası

 

bir





   





 

bo lur

  



  

 G









 

3 Dışarda bir yağmur başlar Yüreğinde derin sızı Gözlerinden yaşlar akar Ağlar fabrika kızı

96

de

pım dan

  

      i

gun

çer

 

gi

    

  

    



san

lar

     4 Oysa yatağında bile Bir gün uyku göremez İhtiyar anası gibi Kadınlığını bilemez

ca

    



di



  



yor

   

bü tün in



ka

 

şı ön

 



 

  

san ki ken

E

 

ku rar

ge çer

  

ba

  sa rar

kız



 

E

 

  

    

sa rar ken

 

  

 

 

G

sa bah

      Fab ri



yi dö



her

    





    

 



                          

Gün do ğar









E

bi



  

gi

bi

    

5 Makinalar diken gibi Batar herdün kalbine Yün örecek o elleri Her gün ekmek derdinde

ALTUN HIZMAV MÜLAYİM

 : 190

C

         F

 

G

C

          

Al

mü

G



tun

F

C



se

 

hak



G

     



tan



la

      di



 



yim

le



yim







                          

C

G

Yaz gü

nü

F

      sen



 



  

ter

tem

muz

da

G

C

                 

le

men

si

le



yim

                          

C

F

mav



ni

 



hız

  

  



     

           

C







                    





     

Kerkük

G

G

Gün gör

düm

  

se

ni

 gör

gün

      düm

97

G

  

ler

gör

düm C

      şad

ol

dum





Sİ BEMOL SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

   

 

       

 

 





 





 















DO DİYEZ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

  

 

       

 

RE DİYEZ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ



: 80

  

 

        

 

FA DİYEZ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

   

 

       

 



SOL DİYEZ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ



: 80

   

 

       

98

 

 

 : 80   

  









 

KROMATİK YÜRÜYÜŞ EGZERSİZİ



  

 









  





 





  

 

 

 

 



 

 

   

 

  

 





  

   









 



  



PENTATONİK YÜRÜYÜŞ EGZERSİZİ

 : 80    

   

   















   







   







Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız. 99



DENİZ ÜSTÜ KÖPÜRÜR

 : 88

Muğla

     De    





niz

üs

tü

kö



     

hey



           





Ge mi le re



ya



bin



rim



sem

rin



gö



rür





       





pü













tü

na

nay



rür



rin

na



rin



na

nay

       hey



ya



rim

1 Deniz üstü köpürür hey canım rinna nay rinna rinna nay Gemilere binsem götürür hey canım hey Benim de bu dünyaya gelişim hey canım rinna nay rinna rinna nay Bir güzelden ötürü hey canım hey 2 Arabaya taş koydum hey canım rinna nay rinna rinna nay Gül yastığa baş koydum hey canım hey Seni gelecek diye hey canım rinna nay rinna rinna nay Sol yanımı boş koydum hey canım hey

100

  

hey



 

 

Sİ BEMOL SESİ YÜRÜYÜŞ EGZERSİZİ

 : 80  







































































































































































































 































 

          : 80      

       

       

Sİ BEMOL VE DO DİYEZ SESİ YÜRÜYÜŞ EGZERSİZİ

       

       

       

       

       

       

       

       

       

101



       

       

       



       

       

       

 



 













Bit İs Tü Dok



















Bitlis

    

 





BİTLİSTE BEŞ MİNARE

 : 120

 





lis te fe san







te rem ğim do

beş ya do kuz

mi nan lu ya









be be be be

ri ri ri ri

gel gel gel gel

oğ oğ oğ oğ

 



be be be be

re bim ze ya

 ri ri ri ri

gel gel gel gel



ca ca ca ca

do yok ben da





nan nan nan nan



102





 

ri ri ri ri





lu on den sen



be be be be



na ge saç ram



be be be be



ğim de lim ra





lan lan lan lan





Yü Ce Gü Bir







ya pa kaç aç





ri ri ri ri

re lem ma var



 gel gel gel gel





re re ma ma



gel gel gel gel



 : 84    



 

                    

 

        

 

                             

 

        

 

 

 

 

 

ZÜLÜF DÖKÜLMÜŞ YÜZE

   

  Zü Bu



lüf el





  dö ler









ya bol

  



na na





     

    

müş gez

a a

mış yaz

 

man man

yü gay

ze rı

  

man man

            

kış da





  

           

kül de

lar ti



           

 

             kaş ka

    



Kırşehir

gö gay

ze rı

a a

    

U san Bir kaz

man man

      dım ma

bu al

             

   

          

ca nım bir kü

der me

le ge rı mı

  ze kaz

ge gay

da na re ka



man na man na

 ze rı



man man



   103

di za

     





Sİ BEMOL İKİ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

 2  

 

 

  

       





 













2 















2











2 











2 







 2 

2   

 

   







TAM-YARIM VE ÇEYREK SESLERDE YÜRÜYÜŞ EGZERSİZİ

 : 80







  

FA DİYEZ İKİ SESİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80 2    



             

 : 80 2 2    

 

 

  2 

2 

 

 

   

    



   



 2  

2   

 

Sİ BEMOL İKİ VE FA DİYEZ İKİ SESLERİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZLERİ

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

2      

   

   

   

   

 2 2

2

104



    2   2

   

   

   

   

2    

   

   

   

   



2

 2  2

2  2





   







   







   







   







   

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

105

 

Sİ BEMOL İKİ VE RE BEMOL SESLERİ DÜZ ÜFLEME EGZERSİZİ

 : 80

 2  

   

   

   

   

   

 2 

   

   

   

   

   

 2 

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

   

  2

 2   2 







 2     







   







   

106







   









   



 : 76        2           2  2  2

     

KIYILI HALAYI Yozgat



        

   

                    

 





          

 

            



KOŞALMA

 : 96

Tunceli

     2   

    

     

    

 2

    

    

    

    

 2

    

    

     

    

    2     : 96       2        2



  

     

MEMAL (HALAY HAVASI)

             

       

       

    



Ankara

        

       

VEYSEL BARI

 : 88                    2     107

Bayburt

   



SASA HORONU

 : 108

Artvin

  2          2

       

        

              

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

108

ATABAR

 : 108

   

  2  

           2  

     

     

    

     



Artvin



 

ÇEÇEN KIZI

 : 108              

Şavşat

              

                                

ÇİÇEK HALAYI

 : 76           

 

      

                 

      

     



       



109

Tokat

              

       

FATMALI

 : 69 Orta

    

  2        2



 2



     







  







 : 108 Çok hızlı            2     2

     

   



  



 : 104 Hızlı       

 



 

Elazığ

   

      

 



                

   

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

110





AZERİ OYUN HAVASI

 : 120       

        

 



        

 

 

  

 

 

     

  

     

    

         

           

 





    



   





 

           

              

 

           

    

 

 

         

Azerbeycan

     











      





ELLİK

 : 112

     







        

      



Sivas

       

                     

111



GELZERİ

 : 96

 2    2

  

     

    



     

     



  

   



Elazığ

    



       

FATOŞ

: 120   2          

     

      

 2

      

 2

        

 2



       Edirne

       

      

                 

                        HALAY

 : 120

Erzincan

 2     

  

 2

        

 2



 

 

  

     

  

112



       

    

 

      

 

  



KARABAĞ

 : 120      

    



    

    

Artvin

  

     



   



  



    



   

    



  

     



    

   

    

     

 

    

     









    

     



      

    

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

113



 

HALAY HAVASI

 : 108

  2       



Elazığ

            

   

                      

 2

 

 2

          

 2

  

 2

            

           



         





           

 

KIRKLAR SAMAHI

 : 108

        2       2 

         

 : 108   2         

 

 

 

 

114

  



           



         



 : 88          2        

    

Erzincan

 : 60 Ağırlama            

 



     

KÖY HALAYI

                 





      



                 

      

       

              



Sivas

 : 120

  

Hoplatma

   

           

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

115



KARŞILAMA

 : 120

Giresun

 2    2





 













 

 2

 











 2

























 













 







 



 







 

 



 

 



PAMUKÇU BENGİ ZEYBEĞİ

 : 108

Balıkesir

             

             

                                        

             



            

              



           



 : 108-120       2    2



  

     

             

    

116





          

SİVAS OYUN HAVASI

 : 108     2        2  2

           

            

 





Sivas



      

    



    

 2

                   

 2

 

   



     



      

 

 

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

117



           





TAMARA

 : 108

                                                                  : 120

    

    





  

    

1.                          

  



 

     2.

ÜÇ AYAK

 : 76 Elazığ                            2     

 2





 2

 2



                                                                                                     

118

CİRİT HAVASI

 : 108                  

Kayseri

          



                        

      

                            

 



 

                        

 

             

      

            

                         





  

 

      





                         

 : 120              





       

                               

119

ÇORUM HALAYI

 : 72



                               2             2        

           

                     

 2



 2

         

 2

        

 2

     

 2

              3   

 2

      

 

 

 İkileme           2



       

 

     

 

 

         

 

 

    

             

                

 



 

 



  





                          

 2



 2

   





 

           

: 108 Hoplatma

    



 

        2                          120

 :108       2    

DİLLALA

       

Çorum





 2

            

             

 2

                            

 2

                          

 2

                            

   

        



         



 

 

  

    

        

         

         

 

 

Burdur

        

 



  



DIMIDAN

 : 176             



         

SON

 

  

    

   

 

 

 

 

       

    

121

        

 

 

 

  

 

   

     



GÖYNÜK ZEYBEĞİ

 : 120

 2

 2

 2

Göynük

             

 

    



           





SON

           

              



Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

122

HALAY

 : 108

Yozgat

   2                            

 2   2

    



         





    



            

                           

 2



                       

 2  2

  

     

 

  

     

2











     



           

 

 

 

İşaretli kısım hızlanarak devam eder

KARŞILAMA

 : 96

           

       



         

       

Rumeli

             

                                 

        123

     

 

KERİMOĞLU

 : 50

                                2     

Muğla



 2

                                           



 2

                              



Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

124

NAZ BARI

 : 69

Azeri

                         

                

          

                

          

                

      



 



 

     

             



   

 

    

 

       

 

    

     

 

    

    

 



 



 

   

 



              

                      

  

125







  



   



        



 

 

SAZ HAVASI

 : 108

                           2        

2

             

          

 

                               

 2

                              

2

 2











 : 108           2     















 

SİNSİN Bünyan

        



 2

                              

 2

              

 2

   

SON











     

                        126

SÖKE OYUN HAVASI

 : 108                  

Söke

        

                 

        

           

          

           

           



Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

127

 

SON



TAMZARA

 : 108    2        

  

            

      

  

            

  2

 2

 2

Erzurum

             

           



 

SON



             

TOKAT OYUN HAVASI Tokat

 : 96

            2              2  2   2

 

                                      

   

    2

   2

NOT: Eser gittikçe hızlanır

128

      2      



TRAKYA KARŞILAMASI

 : 112

  2              

        



 2

                             

 2

                              

 2

                           

 2









 2









 2



 2







              

          









                          

        

        

 2

           

 2

   

 2

        

 2

   











           



                         





   





       129

 2

                                 

 2

              

 

2

 

2

 2









             



                          







  



 

        



 2

               

 2

               

 2

         

            



       

                       

 2

              

 2

                        

130

          

 : 120            

   



   

 

  



 

 2



2



  

    

  

  



 



  





 

  

Trakya

     

              





   



 2  





 











    



 











    



 





 

         







   131









   

ZEYBEK

     

   2 

          

            

 2   2 



 : 76  2     

TÜLBENT OYUN HAVASI

Ege

 



 

  







 



 

 





 2

       

 2

      



  





     



  

   

 



   

              

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

132



   

YAYLA KARŞILAMASI

 : 120

Kırklareli

          



1.                 

                     



     



      



                           



                            

    

2.





            

1.

SON

2.

             

           



                                                                    

 





1.             

133



     

            2.        

YOZGAT HALAYI (Ağırlama)

 : 60

     2                      

Yozgat

  

       

  

 2

              

 2

        

 2

                              

 2

     

 2

        

 2

                     

 2



   

  

     

 2

         

                   

   

     



         

                   

   

 134





 



 





ABDURRAHMAN HALAYI (Ağırlama)

 : 60 Sivas                                          

                               



                              



 2                      

  



                                   

                                  

                                  : 120 Hoplatma

Çalışmaya başlamadan önce 5 dakika kadar hafif el ve kol egzersizi yapılmalıdır. İlk çalışmaları yaparken ve sonraki çalışmalarda mutlaka metronom ile çalışılmalıdır. Üfleme ve parmak basışlarına dikkat edilerek; doğru ve temiz seslerin elde edilmesine çalışılmalıdır. Etütler çalışılırken sabırlı, düzenli ve disiplinli olacak şekilde hareket edilmelidir. Metot çalışılırken; kolaydan zora doğru, basitten karmaşığa doğru yazıldığı unutulmamalı ve buna göre hareket edilmelidir. En kolay ezgilerin bile unutulmaması için gereken tekrar mutlaka yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki; şarkıların çalınması önemli oduğu kadar, müzik teorisi de önemlidir. Çalışma sonunda enstrümanınızı temizlemeyi unutmayınız.

135

BALIKESİR ZEYBEĞİ

 : 88

                                         Balıkesir



               







                              



                                                                 













 : 56

              

               











             









 

TAVAS ZEYBEĞİ

                              

 

                        



                        136







SON



HALAY

 : 108

Sivas

                                 

SON

2

 2

                                         

 2

                                         

 2































TAŞKÖPRÜ ZEYBEĞİ

 : 56               







              Kastamonu



                             

                                  

137

URFA DİVAN AYAĞI

 : 108

   2 

 

         

     



Urfa

 

 2

                                    

 2

                    

 2

               

 2

       

 2

                           

 2

               

                    





   



              

            

                       2   2

     

   

                               

 2

                       

 2

               138

SON             

KAYNAKÇA Salih AYDOĞAN-A.Aydın İLİK, Blok Flüt ile Müzik Eğitimi, Arkadaş Yayınları, ANKARA, 2002 Selçuk YILDIRIM-Besim AKKUŞ, Halk ezgileriyle Blok Flüt Metodu 1–2, Ezgi Yayıncılık, ANKARA, 1999 Yrd. Doç. Burhan TARLABAŞI, Ortaöğretim için Kaval Metodu, Seç Yayın Dağıtım, İSTANBUL, 1990 Mehmet KAYGISIZ, Müzik Tarihi, Kaynak Yayınları, İSTANBUL, 1999 Ahmet SAY, Müzik Sözlüğü, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, ANKARA, 2002 Otto KAROLYİ, Müziğe Giriş, Pan Yayınları, İSTANBUL, 2005 Cafer AÇIN, Enstrüman Bilimi (Organoloji), Eser sahibinin kendi yayını, 1994 Vildan TABAKOĞLU, Bona ve müzik teorisi notları, Kıvılcım Yayınları, Yrd. Doç. Dr. Turan SAĞER, Temel Müzik Teorisi, Bemol Müzik Yayınları, 2004

139