Demetrio Chrisolara Cento Epistole a Manuele II Palaeologo [PDF]

Zitiervorschau

SPECULUM CONTRIBUTI

DI

FILOLOGIA

collana diretta da ANTONIO GARZYA

CLASSICA

DEMETRIO CRISOLORA

CENTO EPISTOLE A MANUELE II P ALEOLOGO Testo critico, introduzione, traduzione e commentario

a

cura

di

FERRUCCIO CONTI BIZZARRO

M. D'AURIA EDITORE IN NAPOLI

LAVORO ESEGUITO DEL

MINISTERO

DELLA

CON

IL CONTRIBUTO

PUBBLICA

ISTRUZIONE

© 1984 M. D'AURIA EDITORE della E.S.T. s.n.c. Calata Trinità Maggiore 52 I 80134 NAPOLI .

ABBREVIAZIONI BIBLIOGRAFICHE

Beck, Kirche = H.-G. BECK , Kirche und theologische Literatur im byzantinischen Reich ( Ι σώμα.τι) 21 2 Phil. Abr. 210 ιν 46, 23 C.-W. 4 συγγνώμης OBV: συγγώμης Ρ Ι χα.ίροις OBV: orn. Ρ 21 1 λόγοι.ς οό μόνον ΟΥ: οό μόνον λόγοι.ς Β 5 χα.ίροι.ς OBV: om. Ρ 22 19

Pel. ep.

ΙΙ

=

=

45

Epistolae

23.

'Άριστε βιχσιλευ, το μεν άγνόημιχ πά.ντως πΙΧλιχιοϊ:ς μέγιχ, εί μόνον άνέτρεχεν είς Θεόν' έγώ κιχ/. το βιχσιλέως ίσον λογίζομιχι τψ Θεψ, άλλ' ομως έκεϊ:νος κρεμά.μενος άφηκεν άμιχρτά.νουσιν α.πιχντιχι αφες κιχ/. συ νυν έμον έκείνου μιμητής ων. ΧΙΧίροις. 24.

5

'Άριστε βιχσιλευ, συ μεν ευγενες φυτον ων απιχσι νέους χιχ­ λους έξέφυσιχς τους κιχρπούς, οι κιχρύιμ πά.ντως πιχρόμοιοι φύσιν ένιχντίιχν τοϊ:ς αλλοις εχοντες έδωδίμιμ κιχ!. σπέρμιχτι διιχ­ φερόντων- ήμϊ:ν ovv ου το μικρον έκτος πικρον η στρυφνόν, άλλά. δος οσον άρετήν ιχίνίττετιχι μόνην, δ κιχί φίλον μεγά.λοις. ΧΙΧίροις. 25.

5

'Άριστε βιχσιλευ, σο/. μεν ε1}ος άποτρέπειν φορά.ν χιχκων έπι­ τρέπειν δε φορά.ν ολων άγιχ1}ων ολοις, ετι κελεύεις περιουσίιχν εινιχι πιχι.δείιχς πιχντοίων λόγων κιχ/. πιχντοίων σπλων οντων είς πόλεμον πά.ρεστι χιχί. τουμόν, κιχί. οίς αν έ1}ελήσης τά.ξον, ινιχ μή μόνος των σων εύρίσκωμιχι κιχλων πόρρω. ΧΙΧίροις. 26.

5

'Άριστε βιχσιλευ, συ μεν 'όργη ' πά.ντως ' ηπιος ' κολά.σει δε πράος ησ1}ιχ, πά.σχων ουκ άπειλεϊ:ς έπιβουλευόμενος άνέχη, άμιχρτά.νουσιν άνίιχτιχ ουκ άγιχνιχκτεϊ:ς κιχ/. νυν ήμάς ου μεγά.λΙΧ πτα.ίσιχντιχς προσδέχου σοφως κιχ/. τοϋτο μετά. των αλλων πεΠΟΙ'ημένος. ΧΙΧίροις. 23 23 23 24 24 24 25 25 25 26 26 26

4 cf. Dem. Chrysol. comp. 245, 13 3-4 cf. Isid. Pel. ep. Ι 142 PG LXXVIII 277c 4 έμον ΟΥ: έμοι Β Ι χαίροις OBV: om. Ρ 1-5 cf. Dem. Chrysol. comp. 225, 6-11 1-5 cf. Phil. Mos. ΙΙ 180 ιν 242, 1-10 C.-W. 3 inser. C. 4 στρυφνόν OBV: στρεφνόν Ρ 5 χαίροις OBV: om. Ρ 1-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 225, 15-19 1-2 cf. Phil. Mos. Ι 149 ιν 156, 13-14 C.-W. 5 χαίροις OBV: om. Ρ 1-2 cf. Dem. Chrysol. comp. 229, 3-4 1 Eur. Tro. 53 (όργάς Ι ήπίους) 1-2 cf. Isocr. ad Nicocl. 23 5 χαίροις OBV: om. Ρ =

=

=

.. 6

lJen1etrius (;hrysoloras

27.

'Άριστε βC1σιλεu, ί:διC1 XC1i. τά κοινά πεσόντC1 πολλάκις άνώρi}ωσC1ς ' XC1i. τά πάντC1 XC1lw; σοι πέπρC1ΚΤC1Ι XC1i. δΙΚC1Lως ηδη ΚC1τώρi}ωτC1Ι. έμε πεσόντC1 μόνον, ώς κελεύεις κειμενον, ΠC1ρ­ oρ�ς XC1i. πολλου i}ορύβοu πληΡΟLς, περί. ου τί σ.ν είποιμι; ΧC1Lροις. •

28.

5

'Άριστε βC1σιλεu, εί: τις γένοιτο λόγου XC1i. φρονήσεως έΡC1στής α.ρχων, άνάγκη τήν πόλιν άμεινονι βί� χρησi}C1Ι, ώς XC1i. των άρωμάτων οσον έκi}uμιώμενον άνC1πίμπλησιν εύωδίC1ς τους πλη­ σιάζονΤC1ς. έγω δε μέρος ων της πόλεως πάσχω όμοίως τ� είρκτοφύλC1ΚΙ τ� ΤΟLς πονηροις συζωντι. ΧC1ίροις. 29.

5

'Άριστε βC1σιλεu, σοί. μεν ό πλησιάζων λόγοις XC1i. δόγμC1σι ",,"ης φιλοσοφίC1ς άεί. νοui}ετεLΤC1Ι XC1i. ΠC1ντοίοις liYC1i}wv εί:δεσιν άριστην όδον άληi}είC1ς ΚC1ΡΠΟUΤC1Ι, ων C1ύτος άποστάς άνάγκη φέρεσi}C1Ι ΤΟLς ένC1ντίοις XC1i. το ΕγκλημC1 πάντως έμον ού του βC1σιλέως. ΧC1Lροις. 30.

"Αριστε βC1σιλεu, συ μεν έν μέσ� των liXC1vi}wv ρόδον Ο τους μεν ΠC1ρόνΤC1ς άνC1πίμπλησιν εύωδίC1ς τους δ ' άφισΤC1μένοuς ούδέ27 1-2 Dem. Chrysol. comp. 229, 11 (inter κοινα et πεσόν"tα add. πόλεων άνώρi}ωσε) 2-3 cf. Dem. Chrysol. comp. 229, 4-5 27 1-2 Phil. virt. 3 V 267, 6-7 C.-W. (inter ιδια et καΙ add. έκα.σ"tων inter κοινα et πεσόν"tα add. 'των πα"tρΙδων Ι άνώρi}ωσαν) 4 χαίροις OBV: om. Ρ 27 5 Dem. 1-4 Dem. Chrysol. comp. 233, 5-8 (ει τις ] α.ν Υα.ρ 'τις) 28 Chrysol. comp. 233, 8-9 (σvζων"tες) 1-4 cf. Phi1. somn. Ι 177-178 ΠΙ 243, 3-7 C.-W. 28 5 χαίροις OBV: om. Ρ 28 29 1-3 Dem. Chryso1. comp. 233, 15-17 (πλησια.ζον"tες Ι νοvi}ε"tοuνται Ι άληi}είας ] άΥαi}ων Ι καρποu"tαι ] Υε καρποuν"tαι) 29 1 cf. Phi1. spec. Π 61 V 101, 22 C.-W. 29 3-5 στας άνα.Υκη - χαίροις Ο: om. χ 30 1 Dem. Chryso1. comp. 233, 26-27 1 cf. Niceph. Basi1. or. ίη Adr. Comn. 5 29, 21-22 Gar. 30 =

=

=

-

=

47

Epistolαe

5

ποτε· όμοίως OL τη δυσωδί� συνόντες ά.π' ένα.ντία.ς εχουσι. τοις προτέροι.ς, ά.νάγκη γα.ρ ίνα. τι. σπωντα.ι μοχi}ηρία.ς (ίξι.ον, Ο κά.μοί γέγονεν ώς ά.ξί�. Χα.ίροι.ς. 31.

"Αρι.στε βα.σι.λεϋ, συ μεν ά.σπάζη την ήρεμία.ν ά.σφα.λεστέρα.ν ουσα.ν κι.νήσεως, φι.λεΙς δε την είρήνην ζημιούμενος μιiλλoν Τι συν κέρδει τον πόλεμον. έμε δε κα.ί μόνον είς πέλα.γος Ποντι.κΟν έπι.ρρίπτειν βουλεύη της τρικυμία.ς. Χα.ίροις. 32.

"Αρι.στε βα.σι.λεϋ, συ μεν ίσχυν κα.ί χρήμα.τα. κα.ί τι.μην έκ i}EoG λα.βών, τοις μεν ερει.σμα. τοις δε χρηστη δόξα. τοις δε i}η­ σα.υρΟς (ίσυλος ' έγένου, δι.α.i}είς Ο πέπονi}α.ς έπί τη χα.ρι.σα.μένου μι.μήσει.. έμε δε μόνον ώς ενα. των ά.λλότρίων πα.τεΙν πα.ρέχει.ς 'tQ βoυλoμέν� '. Χα.ίροι.ς. ι

ι

5

33.

5

'Άρι.στε βα.σι.λεϋ, είδώς τους έπί λύμη κα.ι ζημί� των ά.ν­ i}ρώπων ευρι.σκομένους ουκ (ίρχοντα.ς ά.λλ' έχi}ρους κα.ι δυνάστα.ς Οντα.ς, ώς τα. πολεμίων δρωντα.ς Τι φίλων, ά.εΙ φι.λεΙς δριiν έν τοις ύπηΧόοις Οσα. πρόσεστι. τη φι.λα.νi}ρωπίct κα.Ι i}EQ πάντως (ίρι.στα.. Χα.ίροι.ς.

4 cf. Agap. Diac. sched. reg. 29 = PG LXXXVI 1, 1173a 5 χαΙροις OBV: om. Ρ 30 31 1-3 Dem. Chrysol. comp. 234, 6-8 (άσπάζεται Ι την] μεν Ι άσφαλεστέραν ουσαν ίην. ord. Ι φιλεί) 1-2 cf. Arist. eth. Nicom. 1154b 27-28 31 4 χαΙροις OBV: om. Ρ 31 2-3 Niceph. Blemm. (= Georg. Gales. Georg. Oen. metaph.) stat. reg. 4 32 PG CXLII 624c 4-5 Synes. ep. 5 15, 17 Gar. (παρε"i:χε Ι βoυλoμέν� ] i}έλοντι) atque Soph. Αί. 1146 5 χαΙροις OBV: om. Ρ 32 33 1-3 Dem. Chrysol. comp. 224, 20-22 (inter τοΙΙς et έπι. add. δ' Ι των άνi}ρώπων εύρισκομένους ] τουτων οντας Ι οντας ] προσαΥορευτέον Ι inter δρων­ τας et 11 add. μάλλον) 33 1-3 cf. Phi1. spec. ιν 184 = V 251, 10-12 C.-W. 5 χαΙροις OBV: om. Ρ 33 =

Demetrius Chrysoloras

48

34.

Αριστε βασιλευ, ό μεν ποιητης ποιμένας λαων είω1}ε τους βασιλέας καλείν, ή δε φύσις τοίς άγα1}οίς κυριώτερον έπε­ φήμισεν ονομα, τους άστείους ήγεμόνας άποκαλουσα· συ δε τρίτ� καί. μείζονι τQ σοφίας χαίρεις, Φ συγγνώμην είς πταίοντας σ.νσ.γκαίον επεσ1}αι. Χαίροις. tI

5

35.

5

'Άριστε βασιλευ, φασί. τα.ς πόλεις μόνως αν οvτω πρός τό βέλτιον έπιδουναι, οταν φιλοσοφήσωσι βασιλείς 11 φιλόσοφοι βα­ σιλεύσωσι. σοι δ' έκ περιττου φαίνεται καί. τρίτον έξ άρετων, ου τί αν γένοιτο μείζον. έκάστ� γα.ρ αυτων ου συγγνώμη πλησιάζει καί. μόνον, άλλ' απαν άγα1}όν αμα ου κρείττον ουκ εστιν ευρείν έν βί�. Χαίροις. 36.

5

'Άριστε βασιλευ, σοί. μεν ενεστι τό πα.σιν έκπορίζειν άγα1}όν απαν έξορίζειν δε τό κακόν καί. την μεν άδικίαν έκδιώκειν ωσπερ είκός, έφέλκεσ1}αι δέ τό δίκαιον ουκ άδίκως. έμέ τοίνυν ουκ άνιά­ τοις περιπεσόντα καί. υπέρ των σων ώς προσηκεν ήγωντ.σμένον πως αν λυπήσαις; άδύνατον καν απαντες είποιεν. Χαίροις. 37.

'Άριστε βασιλευ, λόγος ό των μεγάλων ορκου πιστότερος, Φ πρό των tί.λλων αυτός έκοσμήi}ης «τό δέ φιλείν τό φιλείσ1}αι 34 1-3 Dem. Chrysol. comp. 224, 27-225, 1 (inter μεν et ποιητης add. οvν) 3-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 225, 1-2 34 1-3 cf. Phil. prob. 30-31 νι 9, 11-13 C.-W. atque Hom. Il. ΙΙ 243 5 χαίροις ΟΒν: om. Ρ 34 1-3 cf. Dem. Chrysol. comp. 225, 2-6 35 1-3 d. PhίΙ Mos. ΙΙ 2 ιν 200, 9-13 C.-W. atque Plat. resp. ν 473cd 35 35 1 μόνως Bpc: μόνος ΟΥ 4 συγγνώμη ΟΒΡ: συγγώμη ν 6 χαίροις ΟΒν: om. Ρ 1-3 d. Dem. Chrysol. comp. 225, 13-15 3-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 36 227, 11 1-2 cf. Plat. symp. 197d 3 cf. Phil. det. 18 Ι 262, 20 C.-W. atque 36 Septuag. deut. 16, 20 5 χαίροις ΟΒν: om. Ρ 36 PG LXXVIII 604a 1-4 cf. Isid. Pel. ep. ΙΙ 148 37 =

=

=

49

Epistolae

5

YEVVfj. ». ουκουν ό μεν πιστεύεσ1}α.ι βουλόμενος κα.λως τον α.υτου βιοί βίον κα.ί τοίς αλλοις πιστεύειν έ1}έλει· αρα. κάμοί πίστευσον τίi> γεννησα.μέν� τον λόγον κα.ί ώς ά.πλότητι περιπεσόντα. 1}ερά­ πευσον. Χα.ίροις. 38.

5

'Άριστε βασιλευ, οΙ περί τους α1}λους άγωνιζόμενοι κα.ί γεν­ να.ίως πλήττοντες στεφα.νουντα.ι· οΙ δ' υπερ του Σωτηρος άνά­ πα.λιν, οΙ γα.ρ πληττόμενοι κα.ι υπομένοντες στεφα.νουντα.ι. συ ουν ώς Χριστου μα1}ητης ύπομένων κα.ι συγγνώμην τους πτα.ίοντα.ς άξιουν, μεγάλων τύχοις σ.ν έν oυρα.νίi> των στεφάνων. Χα.ίροις. 39.

5

'Άριστε βα.σιλευ, αμεινόν έστιν έκ πόνων εΙς α.να.πα.υσιν ιενα.ι η προς τιμωρία.ν έξ ήδονης ήμείς ουν άρχην ένετύχομεν άγα.1}οίς τίi> σίi> κράτει μεγίστοις είτα. δεινοίς έκ συμβάμα.τος τρα.πείσιν α.υ1}ις είς άγα.1}όν, ωσπερ ή του βα.σιλέως φύσις. εί γουν κα.ι νυν τοίς κα.κοίς ύπεκύψα.μεν, άνάγκη προσδοκάν άγα.1}ίΧ έκ των πονη­ ρων. Χα.ίροις. 40.

5

'Άριστε βα.σιλευ, πλάτων ό σος διδάσκα.λος εφη το πιστεύειν απα.σι κα.ί μηδενί κα.κα. μεν αμφω πλην το πρωτόν έστι κα.κΟν άσφα.λέστερον. συ ουν ολος άγα.1}Ος ων πιστεύειν ήμίν άνα.γκα.ίον ουκ άπιστείν- το μεν γα.ρ άφορία.ν το δε κα.ρπων ευπορία.ν αφ1}ονον βρί1}ει. ισ1}ι ουν ώς άγα.1}Ον ου κα.κΟν το ρημα.. Χα.ίροις.

6 χα.ίροις OBV: om. Ρ 1-3 cf. Isid. Pel. ep. ΠΙ 126 PG LXXVIII 828ab 4 συγγνώμην ΟΥ: συγγνώμης Β 5 χα.ίροις OBV: σω. Ρ 1-2 d. Isid. Pel. ep. ΙΙ 174 PG ιχχνΠΙ 625b 6 χα.ίροις OBV: σω. Ρ 5 άoyaiJ"Cx. Β: άoyaiJ"ov Ο άoyaiJ"wv Υ 4-5 d. Deffi. Chrysol. comp. 225, 7 1-3 d. Plat. Phaed. 89de necnon Man. Palaeol. praec. educ. reg. 19 CLVI 329cd 4-5 cf. Phil. σρ. 39. 40-41 Ι 12, 13. 20 C.-W. 40 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ 37 38 38 39 39 40 40

=

=

=

PG

Demetrius Chrysolorαs

50

41.

5

'Άριστε βασιλεσ, σύ μεν αύτοκράτωρ γενόμενος άγα1}ός, είδως οτι δεί τον αρχοντα προεστάναι των υπηκόων ώς πατέρα παίδων, ϊνα και αύτος υπο γνησίων υιων εχη τιμήν, πατ"ηρ εγένου παντι κοινός δια. τοστο κάγω τοσ κοινοσ πατρος δέομαι τυχείν είς το πταίσμα συγγνώμης. Χαίροις. 42.

'Άριστε βασιλεσ, τούμον είς το σον ϋψος ρήμα βουλήσεως ην ού ζητήσεως ού σκέψεως ού βουλής ού κρίσεως ού γνώμης ού δια,i}έσεως ού προαιρέσεως ούκ εκλογής ούχ όρμής ού χρήσεως, αρα συγγνώμης αξιον ού κολάσεως. Χαίροις. 43.

5

'Άριστε βασιλεσ, βούλησις μεν και επι των έφ' ήμίν ώς το σωφρονήσαι και μή, και έπι των ούκ εφ' ήμίν αυi}ις ώς το βασι­ λεσσαι και μη i}ανείν- οσα ουν αύτΊϊ γεννciσi}αι πέφυκε βουλής ού μετέχοντα και των παίδων και των εκγόνων αύτης ούδε κολάζεσi}αι δίκαιον. Χαίροις. 44.

5

'Άριστε βασιλεσ, και τα. βουλήσεως εκγονα κολάζεται μεν δικαίως, πλην οταν είς φως προέλi}οι και τοίς αλλοις διαδοi}ii και κατα. βασιλέως η χώρας φέρηται' οταν δε βραχύ των αλλων έφάπτηται, ού κολcίζεσi}αι δίκαιον, χα/. τοστο νόμος Θεοσ τοσ μεγάλης αρχοντος πόλεως. Χαίροις.

41 2-3 Dem. Chrysol. comp. 224, 16-18 (inter είδως et ΟΤΙ add. οuν Ι inter α.ύτΟς et tιπo add. ώς Ι εχη τιμήν ] άντιτιμα.τα.ι) 41 1-4 cf. Phil. spec. 1ν 184 V 251, 6-8 C.-W. 41 3 α.ύτΟς tιπo ΟΥ: α.ύτΟς ώς tιπo BpC Ι εχη τιμήν Β: εχη την τιμήν ΟΥ 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ 42 1-3 cf. 10. Dam. fid. orth. 36; ΙΙ 22 ΙΙ 90, 71-91, 83 Kott. 42 4 χα.ίροις OBV: om. Ρ 1-3 cf. 10. Dam. fid. orth. 36; ΙΙ 22 ΙΙ 90, 65-70 Kott. necnon Max. 43 opusc. 3 PG XC1 13c 3-5 cf. 10. Dam. parall. V 21 PG XCV 1560ab 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ 43 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ 44 =

=

=

=

=

51

Epistolae

45.

5

'Άριστε βασιλευ, σ.ν ΘεQ μη κολάζηται βούλησις, τίς σ.ν οϋτω γε τολμηρος δς σ.ν εϊπειε κoλασ�ηναι, δς και νόσοις ευά­ λωτος τοίς αυτοίς και της αυτης δεόμενος κρίσεως, των αυτων μέτοχος ων και της αυτης φύσεως; ουκ αρα κολάσεως αξιον οσον εΙς βούλησιν. Χαίροις. 46.

5

'Άριστε βασιλευ, Θεου τά. προς βούλησιν έπινοουμένου κο­ λάσαι, ουδεις σ.ν ό σωζόμενος εϊη, εΙ μή τις φαίη τά. βρέφη κάκείνα βεβαπτισμένων. διο και συ μιμούμενος ώς δεί τον Θεον άνάγκη τοίς έκ της βουλήσεως είναι συμπά.�ειαν και συγγνώμην, ου κόλασιν. Χαίροις. 47.

5

'Άριστε βασιλευ, οϋπω γεννησαμένης την βουλην της βου­ λήσεως, και την έκ δια�έσεως ουκ εχει χώραν ή του κριτου ψηφος, ϊνα μη τοίς αυτοίς και αυτος περιπέσοι και τοίς ϊσοις έντύχοι των άποφάνσεων ων διέ�ετo. διο και συγγνώμης αξια τά. ήμέτερα παρακαλω βασιλεί. Χαίροις. 48.

'Άριστε βασιλεσ, πάντες ουχ οίς λέγομεν ά.λλ' οίς πράττομεν προσέχουσιν· ουκουν χρη σύνδρομον τQ λόγ� τον βίον εχειν, ϊνα μη λόγ� νικωντες ήττώμε�α πράγμασιν. αυτος ουν ό πάντων άε� περιγενόμενος πράγματι, αυτQ και νυν έμε νίκησον. Χαίροις. =

2-3 cf. 1sid. Pel. ep. 1ν 145 PG LXXVII1 1225d 1 Θει7ι ΟΥ: i}Eou Β Ι αν2 ΟΥ: Offi. Β 2 εϊπειε Ο: ε1:ποιε ροις OBV: Offi. Ρ 46 2-3 cf. 10. Daffi. parall. Ι 13 PG XCV 1172b 46 5 χαίροις OBV: Offi. Ρ 3 cf. Man. Palaeo1. praec. educ. reg. 31 PG CLV1 340b 47 5 χαίροις OBV: Offi. Ρ 47 1-3 cf. 1sid. Pe1. ep. ΙΙ 180 PG LXXVII1 633b 48 4 χαίροις OBV: Offi. Ρ 48 45 45

=

=

=

χ

5 χαί-

Den1etrius Chrysoloras

52

, 49.

5

'Άριστε βασιλεσ, δυσχερες μεν φιλοσοφείν πράγματι, λόγ� δε παντι Ριiδιoν, ου-εν το μεν είς επαινον το δέ προς όνείδη τε­ λευτ�, και το μεν ραυ-υμίαν σ.ναστέλλειν οίδε το δε γέλωτα κινείν. συ ουν ό πράγμασιν σ.εΙ φιλοσοφων έν τ� βί� κάν τοίς εμοίς φιλοσόφησον πράγματι. Χαίροις. 50.

5

'Άριστε βασιλεσ, εΙ ταστ' εξεπίτηδες καΙ. σ.λαζoνί� γεννω, χαλεπον το πταίσμα και 1}άνατον σ.itάνατον οίδεν ώδίνειν ώς παρα. υ-έμιν σ.γαυ-οσ βασιλέως ά.πτόμενον, και υφέξω την δίκην εν κατ.p� πρέποντι, εχειν δέ υ-εραπείαν ομως την Θεοσ δύναμιν και την σήν, εΙ δ' ά.πλότητι φέρηται πάντως σ.νέγκλητον και Θε� και σ.νυ-ρώποις. Χαίροις. 51.

5

'Άριστε βασιλεσ, ή ραυ-υμία τη ανεσει νευρουμένη σ.μνημονεί και της φύσεως εΙ δέ τις σβέσειεν αvτήν, εvυ-υς όp� καί. βλα­ στάνοντας λογισμούς. ήμείς ουν ovx αν παραχωρήσαιμεν σ.γαυ-� βασιλεί τα. μη δέοντα, σ.λλ' εξαλείψομεν αvτά, δoυλεί� καί. υ-εpαπεί� το κάλλιστον. Χαίροις. 52.

5

"Αριστε βασιλεσ, το στεφανοσσυ-αι και τ"ην σ.μοιβην σ.φέντες, ήμίν εργα πρέποντα υπέρ των σων ώς προσηκεν ήγωνισμένοις, οϊκτου νσν καί. συγγνώμης τυχείν δεόμευ-α, δι' ων έμάυ-ομεν ηδη γραμμάτων Λεοντάρη τοσ καλοσ, απερ ovx αν Επεμπε, σοσ μη κελεύσαντος και το λαμπρον ώυ-οσντες :{α1. δίκαιον σ.ναμένομεν ελεον. Χαίροις. 49 49 50 50 51 51

1-4 d. Isid. Pel. 5 χα.ίροις OBV: 2-5 d. Isid. Pel.

ep.

ΙΙ

om.

Ρ

183

=

=

PG LXXVIII 633d

ep. ΙΙ 187 PG LXXVIII 636d-637a 6 χα.ίροις OBV: om. Ρ 4 εχειν χ: εχει Ο 1-3 d. Isid. Pel. ep. ΙΙ 197 PG LXXVIII 644a 2-3 βλα.στάνοντα.ς ΟΒ: βλα.στάνοντα. Υ 3 πα.ρα.χωΡίΙσα.ιμεν Ο: πα.ρεχωρήσcιμεν χ 4 έξα.λείψομεν Β: έξα.λήψομεν ΟΥ 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ 52 1 στεφα.νοVσi}α.ι OBV: σi}εφα.νοVσ-D'α.ι Ρ 4 επεμπε ΟΒΡ: επεμπεμπε V 6 χα.ίροις OBV: om. Ρ =

53

Epistolαe

53.

5

'ΆρισΤΕ βασιλευ, συγγνώμην έν ά.μαρτάνουσιν εχεις τε και εξεις ά.εί, αν τοίς αυτοίς έπιμένης εΙ δε μεταβάλοιο χαι των ά.γαiJων ά.ποπαύσοιο, ουκ αν σε μ�νειν έν τούτοις Θεος έάσει πολυν αυτ@ δουλεύοντα χρόνον και ευαρεστουντα., εϊπερ τις ετερος. &ρα και τον εΙς ημας λαβείν στέφανον συν τοίς &λλοις μη κατ­ οκνήσης. Χαίροις. 54.

5

'Άριστε βασιλευ, ό μεν της φύσεως νόμος το μεν ουκ ευεργετείν ευεργέτας και τους έχυρους ουκ ά.μύνασ{}αι νομίζει �αυ­ τόν, ό δε του Θεου και τους έχ1Jρους έν ϊσf{.) τίiJεται, μιiλλoν δε και υπερ αυτων εuχεσiJαι κελεύει. δια. τοϋτο συ μιμούμενος αυτον ώς εΙκος συγγνώμην δίδου τοίς πταίουσι. Χαίροις. 55.

5

'Άριστε βασιλευ, Σολομων εφη παντι ρήματι πιστεύειν ά.γα­ iJov &νδρα, τον κακον &ρα πιστεύειν ουδενι δίκαιον- συ ουν ό παντι βίf{.) παντοίων ά.γαiJων εύρεiJε1.ς μέτοχος πίστευσον ήμίν τοίς γεννησαμένοις το ρημα καλον ου κακον εί,ρησ1Jαι τον τρόπονου γενομένου τιμ�ς μεν ά.ρχηγΟν έκείνον τον iJαuμαστόν, ήμιiς δε πόνων ά.παλλάττεις και λύπης. Xcι..ίpoις. 56.

5

'Άριστε βασιλευ, καπήλοις τε και έμπόροις και οϊτινες &λλοι τοιαύτην προαίρεσιν έπανήρηνται προστάττεις ζυγι:Χ. δίκαια και μέτρα και σταiJμία κατασκεuάζεσiJαι, μηδεν έπι. βλάβη των ώνου­ μένων κακοτεχνουντας. κέλευσον ουν και ήμίν οσον αν τη ση γνώμη δίκαιον ά.ναφανη. Χαίροις. =

4 cf. Paul. Rom. 53 1-3 cf. Isid. Pel. ep. ΙΙ 203 PG LXXVIII 645c 14, 18 53 2 μετα.βάλοιο OBV: μετα.βάλοις Ρ 4 δουλεύοντα. OBV: δουλεύον Ρ 6 χα.ίροις OBV: om. Ρ 1-4 cf. Isid. Pel. ep. ΙΙ 259 PG LXXVIII 693a 54 54 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ 1-2 cf. Septuag. prov. 14, 15 55 55 5 άρχηγον Garzya: άρχην codd. 6 χσ..ίροις; OBV: om. Ρ 1-4 cf. Phil. spec. ιν 194 V 253, 17-254, 1 C.-W. 56 56 5 χα.ίροις OBV: om. Ρ =

=

Demetrius Chrysoloras

54

57.

5

'Άριστε βασιλεσ, τήν παροσσαν απασσ.ν πόλιν οσον εικος ευνομίας τε και είρήνης άναπέπληκας, άγα1}ον ουδεν ύπεξελό­ μενος, πάντα δ' άφειδως και άταμιεύτως χαριζόμενος. έγω δε μέρος ων της πόλεως μόνος δή και λυποσμαι και τήν 1}εραπείάν άγνοω 01}εν σ.ν ευροιμι. Χαίροις. 58.

5

'Άριστε βασιλεσ, τοιοστος TiG1}a, ώς άνιστάμενος κείμενος βουλευόμενος ίππεύων έσ1}ίων πάντα ποιων, Gποuδάζεις νικιiν άλή1}ειαν και το δίκαιον- έμοσ δε βοωντος ώς το πλείστον άδικουμένου, τα. ωτα φράττεις ' ώς προς άλλότριον και της ήμων λύπης ουδέν σοι μέλει. Χαίροις. 59.

'Άριστε βασιλεσ, ωσπερ ό μετιων άρετήν έν ευπα1}είαις άναλογούσαις έξετάζεται ' και δυοίν αυτι'i) 1}άτερον άναγκα�oν είναι, Τι γα.ρ περιπεποίηται άγα1}ον Τι περιποιήσεται " οϋτω χαι ό λυπων αν1}ρωπον έντύχοι τοίς έναντίοις. ουκοσν 1}εράπευσον τήν είς ήμιiς νόσον, ινα και αυτος όμοίων τύχης ίάσεων Τι και μει­ ζόνων. Χαίροις. 60. •

•

5

5

'Άριστε βασιλεσ, τοίς μεν ευσεβέσιν ό καρπος έν τι'i) μέλ­ λοντι ώς χαι δυσσεβέσιν, ό παραπλήσιος ταμιεύεται γα.ρ τοίς μεν έπιτίμια τοίς δε γέρα. δια. τοστο δέον απαντι Xριστιανι'i) αν1}ρωπον ουδένα λυπείν, Ο μάλλον άρμόζει τι'i) βασιλεί των αλλων άπασων άρετων αρχοντι. Χαίροις.

2 cf. Dem. Chryso1. comp. 233, 24-25 1-3 cf. Phίl. spec. ΙΙ 22 V 91, 1-2 C.-W. 5 χαίροις OBV: σω. Ρ 3 πάντα δ' ά,φειδως ΟΥ: πάντ' άφειδως Β 4 Septuag. prov. 21, 13 1-2 cf. Phίl. det. 113 Ι 284, 1-2 C.-W. (φράσσει τα ώτα) 5 χαίροις OBV: σω. Ρ 58 1-3 Phi1. det. 120 Ι 285, 19-20 C.-W. (ό ] (5 γε Ι άγα1}ον ] τά,γαΜν) 59 4 έντύχοι Ο: έντύχοις Υ έν τύχαις Β Ι τοίς 59 2 αύτc7> ΟΥ: αύτων Β έναντίοις ΟΥ: ταίς έναντίαις Β 6 χαίροις OBV: σω. Ρ 1-3 cf. Phi1. praem. 3 V 337, 2 C.-W. 60 60 5 χαΙροις OBV: σω. Ρ 57 57 57 58

=

=

=

=

55

Epistolae

61.

'Άριστε βασιλευ, το γένος οσον άγαυ-ον είναι πέφυκεν έν τQ βίιμ, άριυ-μQ μέν έστιν όλίγον δυνάμει δε πολύ τε καί μέ­ γιστον, ώς μηδ' απαντα γης τον κύκλον αυτο χωρείν δύνασυ-αι άλλ' είς ουρανον φv-άνειν Ό σύ ουν είς α,κρον ερωτα υ-είον έλυ-ων δίδου συγγνώμην άμαρτάνουσι. Χαίροις. •

5

62.

5

'Άριστε βασιλευ, τα σα των καλων οίδε φυ-άνειν είς ουρα­ νούς και τα πέρατα κόσμου 11 μάλλον είπείν είς υπερκόσμιον δύναμιν, αυτον ηδη τον υ-εόν- έμου δε και μικρου και μικρον ευρισκόμενον εγκλημα κάν τη γη κείμενον πως αν δύναιτο φυ-άσαι τα σα και νικαν ουράνια οντα; αρα δίκαιον κάν τούτιμ πάντας ήμας νικασυ-α.ι. Χαίροις. 63.

5

'Άριστε βασιλευ, δ νους κέκληται και λογισμός, τούτιμ μόνιμ προσχρώμενος εί, και διδακτικην εχων απασα.ν άρετην είς τελείωσιν α,υ-λων ηκεις πίστει τη προς υ-εόν, τα Gαυτου κοσμων απαντα. τον δε τοιουτον άνάγκη ουχ άγανακτείν άνυ-ρώπων τοίς πταίσμασιν άλλ' ευμενως φέρεσυ-αι προς αυτά και γενναίως. Χαίροις. 64.

'Άριστε βασιλευ, πολλούς σώζεις τούς υπηκόους γνώσει, άλλ' ουκ αν αυτούς όμοίως διέσωζες, ου καλQ κυβερνήτη βοηυ-ού­ μενος τQ υ-εQ. ωσπερ ουν έκείνος τα πάντων ίαται πταίσματα =

61 2-4 Phil. praem. 26 V 341, 17-19 C.-W. (om. τε Ι γης τον κυκλον τον της γης κύκλον Ι άλλ' είς oόρcινoν φ�ά.νειν ] φ�ά.νειν δ' ει.ς oόρcινόν) 61 1 άγcιMν χ: άγσ..�ων Ο 5 χcιίρoις OBV: om. Ρ 1-3 cf. Phil. praem. 26 V 341, 19 C.-W. app 62 6 χcιίρoις OBV: om. Ρ 62 1-3 cf. Phil. praem. 26-27 V 341, 23-342, 1 C.-W. 63 63 2 προσχρώμενος ΟΒΡ: προσχρώμενοι V 5 πτcιί:rμcισιν ΟΒΡ: πτcιίμcισιν V 6 χcιίρoις OBV: om. Ρ 64 3 cf. Septuag. deut. 30, 3 =

=

56

DemetriLlS Chrysoloras

προίκα; μηδεν ώς δίκα;ιον άπα.ιτών, οϋτω κα;ι συ 1}εράπευσον πτα;ίσμα;τα;. Χα;ίροις.

5

65.

'Άριστε βα;σιλευ, τών δωρεών του 1}εου βα;σιλεύων α.πα;σι τα. πρεποντα; χορηγείς, ουδεν οϋτε πα;ροράν οϋτε πα;ρα;κούειν ύπο­ μένεις ' καν βρα;χύτα;τον η. έμου δε το εγκλημα; πώς ου κελεύεις τυχείν συγγνώμης άλλα. τα;ρα;χης ου μικράς κα;ι 1}ορύβου πα;ντός πληροίς; Χα;ίροις. •

5

66.

"Αριστε βα;σιλευ, οίς μεν ευ έπεπόν1}εις, πλουσίως άμειβό­ μενος τα. κα;λα. φα;ίνπ οίς δε μη τουτο, προίκα; πα;ρεχόμενος πάντα; εΙ αν γουν τό πρώτον ήμίν άνάξιον, το δεύτερον αν έφα;ρμόσειΕ. προσηκόντως εί. δε μηδέτερον, φα;νερώς άδικουμα;ι. Χα;ίροις. 67.

'Άριστε βα;σιλευ, χρήμα;σιν οί.κείοις σίτον α.φ1}ονον είς κα;ιρον τα;μιεύεις ένδεία;ς, δια;νέμων έκάσΤf+\ δεομένων οσον άνάγκης χρεί� κα;ι χορηγών α.πα;σιν άφ1}ονία;ν έκ του λιμου. εχων δε κα;ι πλη1}ος άγα;1}ών νοημάτων, χάρισον ήμίν εν έπι 1}εpα;πεί� του τρα;ύμα;τος. Χα;ίροις.

5

68.

"Αριστε βα;σιλευ, τοίς μεν άν1}ρώπων την ευνοια;ν α.λλοις το- φιλείν δεικνύεις κα;ι τοίς μεν άει ψηφίζη τα.ς χάριτα;ς α.λλοις δ' α.λλα;· κα;ι πα;ντι κοινον οφελος άλη1}ώς μόνος εΙ φιλόκα;λον •

5 χαΙροις OBV: Offi. Ρ 2-3 Phil. ebr. 158 ΙΙ 200, 16-17 C.-W. (υπομένει) 4 cf. Phil. dec. 86 ιν 288, 11 C.-W. 65 3 11 ΟΥ: ε'l: Β 5 χαΙροις OBV: Offi. Ρ 66 1-2 άμειβόμενος Ο: άμοιβόμενος χ 4 χαίροις OBV: Offi. Ρ 130, 21-23 Wink. necnon Themίst. 67 1-3 cf. Euseb. vit. Const. ιν 28, 1 or. 15, 192d Ι 278, 16-17 Down. 67 5 χαίροις OBV: Offi. Ρ 3-4 Phil. Mos. Ι 47 ιν 131, 5 C.-W. 68 68 2 άεl. ΟΥ: α.ν Β 3 άλη�ως ΟΥ: Offi. Β 64 65

=

=

=

=

=

57

Epistolae

5

ηi}ος ' εχων και μισοπσνηρον '. ουκουν χρω και πρός ήμιiς τοίς αυτοίς, ίνα μή μσνοι τό κακως πάσχειν αΙτίαν εχοιμεν. Χαίροις. 69.

5

'Άριστε βασιλευ, συ μεν ου του δοκείν έφιέμενος ησi}α ά.λλά. της ά.ληi}είας αυτης, ουδε γά.ρ 'τό ϊδιον λυσιτελες μσνον i}ηρώ­ μενος των αλλων uπερορ(tς ', ά.λλά. των καλων ζηλος ά.γαi}ων πσi}ος κακων ά.ναίρεσις βίος α.παντι ζηλωτσς. ουκουν και τουμόν i}εράπεuσον ώς εΙκός πταίσμα. Χαίροις. 70.

'Άριστε βασιλευ, τον κοινον κλύδωνά τε και σάλον, ον κα­ ταρραγεν σφοδρόν πνευμα πολλάκις τε κακίας αΙφνίδιον llγειρεν, έπιστήμαις και σοφίq. γνώσεως επαυσας ήμίν δ' ά.νέμ� περιπε­ σουσι δεινG) ου συγχωρείς ευδίαν έπιδιδσναι. Χαίροις. 71.

5

'Άριστε βασιλευ, τοσούτων και τοιούτων ά.γαi}ων ευπορείς, 'ων ουδ' ά.ριi}μόν εϋπορον ευρείν ' ανi}ρωπον· παρά σοι γά.ρ μικρός μέγας πένης πλούσιος γυνή παιδίον· και πιiς άπλως ου α.ν εϊη τυχων δεσμενος ά.πήει χαίρων. έγω δε μσνος ζητων ά.ποκρούομαι και μένω κενσς. Χαίροτ.ς. 72.

'Άρτ.στε βασιλευ, του χαίρειν άει i}EG) τί α.ν ώφελιμώτερον η ευδαιμονέστερον η σεμνστερον αν τις έπινοήσειεν; πάντως ου5 χαίροl.ς OBV: om. Ρ 69 1-2 d. Phil. migr. 12 Π 271, 1 C.-W. necnon Isid. Pe1. ep. ΠΙ 79 PG LXXVIII 785c 2-3 Phil. deus 19 Π 60, 5-6 C.-W. (i}ηρώμενοl. Ι ύπερορωσιν) 69 2 το ΟΥ: Offi. Β 2-3 i)-ηρώμενος Β: i)-ηρρώμενος Ο i}ηρρόμενος Υ 5 χαίροl.ς OBV: om. Ρ 1-4 cf. Phi1. deus 26 Π 61, 18-21 C.-\YJ. 70 2 αίφνίδιον 70 1 τον ΟΥ: om. Β 1-2 καταρραγεν Β: καταραγεν ΟΥ C.: έφνήδιον ΟΥ αί.φνήδιον Β 4 χαίροl.ς OBV: Offi. Ρ 2 Phi1. spec. Ι 163 V 39, 18 C.-W. (:::ϋπορον εUΡciν inv. ord.) 71 5 χαΙροις OBV: Offi. Ρ 71 1-2 d. Phi1. praem. 27 V 342, 5-6 C.-W. 72 =

=

=

=

=

=

5S

Demetrius Chrysoloras

δέν- ουκουν ευτυχης ευδαίμων καΙ. τρισμακάριος ' εΙ έμε δε πώς αν έflν λυπούμενον δύναιο έπί μικρφ πταίσματι; Χαίροις. •

73.

5

'Άριστε βασιλευ, ην1}ησε πλΊϊ1}ος ποτε σοφών έν Έλλά.δι καΙ. γένος αλλο Περσίδι καΙ. λόγους γεννq. λόγων έφίεται λόγοις χαίρει, λόγοι λόγοι σοι βίος απας πότε δε καΙ. προς τίνας; οτε μflλλον ην1}ησεν άλογία καΙ. προς ώφέλειαν απαντα. ουκουν αυτών άπάντων κρατών καΙ. πταίσματος έμου βασιλεύειν άνάγκη. Χαίροις. 75.

5

'Άριστε βασιλευ, μαρτυρεί τοίς είρημένοις πλΊϊ1}ος διαφόρων επιστολών άρμονίq. πολλη χα), τέχνη 1}αυμαζομένων, κεφάλαια δε τας έπιστολας υπερβαίνοντα χαί λόγοι πολλοί καΙ. μεγάλοι. αμα. τοιαύτη ουν συζών τη xαpq. σοφίας καΙ. τους σους αύτη κοινωνείν επίνευσον. Χαίροις. =

3 Phil. praem. 30 V 342, 23 C.-W. 4 χαίροις OBV: om. Ρ 72 73 1-3 cf. Dem. Chrysol. comp. 232, 1-5 73 1-2 cf. Phil. prob. 73-74 νι 21, 9-19 C.-W. 3 cf. Phil. dec. 52 ιν 280, 20 C.-W. 5 χαί1 ΟΥ: om. Β 73 2 inser. C. Dem. Chrysol. coll. χαίροις OBV: om. Ρ 74 1-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 232, 7-10 1-2 cf. Synes. ep. 1 = 3, 1 Gar. necnon Man. Palaeol. ep. 44 121, 74 85-86 Denn. 74 2 έφίεται OBV: άφίεται Ρ Ι λόγοι λόγοι σοι ΟΥ: λόγοι σοι Β 5 χαίροις OBV: om. Ρ 1-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 232, 10-14 75 75 3 λόγοι ΟΥ: λόγον Β 5 χαίροις OBV: om. Ρ =

=

=

59

Epistolae

76.

5

'Άριστε βασιλευ, των σων και νοημάτων και λέξεων ή ευ­ σέβεια τέλος, τούτου δε του γέρως έν τοίς ουσιν ουκ εστι μείζον εύρείν άγαι}όν- ταυτα δε πάντα στέφανόν σοι παρέχει φιλοσο­ φίας 6:ίδιον, ουκουν και τον εμον εν τοίς αλλοις λα.βε και τοίς σοίς με κοινώνησον. Χαίροις. 77.

5

'Άριστε βασιλευ, οτε πρωτον ορον εφυασας ευδαιμονίας, τί;> κράτει λόγων εστέφου μάλλον η ταινίq. και διαδήματι, λέγων­ «εϊ τις δεόμενος, ϊτω προς με και των άδιχουμένων δς αν εϊη προσίτω μοι ». έμε δε πως δε6μενον ουχ όρq.ς ουδ" άνοίγεις κρούοντι ' υύραν; Χαίροις. 78.

5

'Άριστε βασιλευ, τοίς μεν αοικουσιν άει δίκαιον ύπολαμ­ βάνεις ευχεσυαι, τοίς διώκουσι δε βουλεύεσitαι κάλλιστα· οϋτω καλά τά πάντα. συλλαβων είς εν εχεις και ου μόνον αρχεις , άνεπιλήπτως άλλά κα1. λίαν επαινετως '. εμε δε μηδεν η μικρον ήδικηκότα κολάζεις, οπερ ου δίκαιον. Χαίροις.

1-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 232, 19-22 1-2 cf. Phi1. cont. 88 νι 70, 11-12 C.-W. 2-3 cf. Phil. praem. 88 V 355, 19 C.-W. 5 χαίροις OBV: om. Ρ 76 1-4 cf. Dem. Chrysol. comp. 232, 23-28 77 77 3-4 cf. Phi1. Mos. ΙΙ 168 ιν 239, 10-13 C.-W. atque Septuag. ex. 4-5 Matth. 7, 8 (άνοιγήσΕται Ι κρούοντι ] τί;> κρούοντι) 32, 26 77 2 ϊCΡάτει λόγων ΟΥ: κράτει των λόγων Β 4 δεόμενον Ο: δεόμενος χ 5 χαίροις OBV: om. Ρ 1-3 cf. Dem. Chrysol. comp. 232, 28-233, 2 78 4 Phil. Mos. ΙΙ 1 ιν 200, 4-5 C.-W. (λίαν ] σφόδρα) 78 78 1 άεί ΟΥ: om. Β 5 χαίροις OBV: om. Ρ 76 76

=

=

εο

Demetrius Chrysoloras

79.

''Αρι.στε βα.σι.λεσ, δι.ά μν-ημης αν α.πα.σι.ν εϊη τά σά κα.ι υπό πάντων είς πεϊ:ρα.ν έλύ"όντων έπα.ι.νούμενα. δι.α.τελέσει.ε ' κα.ι πα.ν­ τα.χόσε μεν α.υτά δι.α.γγέλλετα.ι., ώς υφ' ένός εκα.στος ώφελοϊ:το μόνου. πέμψον ουν κα.ι ήμϊ:ν ώς φι.λοσσι.ν Οφελος. Χα.ίροι.ς.
EvapEcr'"toc; '"ti;> 9E0; Herm., mando XII 3, 1 p. 43,25 Whitt. In particolare per l'imperatore oouÀoc:; frEou cfr. Agap. Diac., schedo reg. 8 . 68 PC LXXXVI I, 1168a. 1184cd; Basi!. Imp., exhort. cap. PC CVII, XXXlIIbc; Man. Palaeol., praec. educo reg. 7 PC CLVI 324b. =

=

=

=

54. Nell'ep. II 259 PC LXXVIII 693a 7tcx.pà (..lÈ\I a\lfrpW7tOLC; rcro\l EL\lcx.L OOXEL '"tò EVEPYÉ.'"tcx.C; [(..l'h] CL(..lEL�Ecrfrcx.L, xcx.i. È:Xfrpoùc:; [(.L'h] ri(..lV\IEcrfrcx.L. Ilcx.pà oÈ '"tTI frd� cpLÀOcrOCPL� '"tò (..lÈ\I èqJ.d�Ecrfrcx.L '"t00c; EVEPYÉ.'tcx.C; XPC1.'"tEL · '"tò oÈ a(..lV\lEcr1}cx.L '"tOùC; È:XfrpoùC; OVXL' riÀÀà. itcx.\I'"tL (..lÈ\I '"tP01t(� '"tò ri\lE�LXcx.XEi\l, EL o' OLO\l '"tE, Xcx.L EVEPyE'"tEL\I, qui imitata da Crisolora, Isidoro commenta Matth., 5,43s. e contrappone all'inse­ gnamento pagano (Arch., Ir. 126 West; Aesch., Choeph. 123; Plat., resp. I 332a-335a; Crit. 49a S8.; Themist., or. 7, 95a I 143,8-10 Down.) per cui occorre beneficare gli amici e vendicarsi dei nemici, quello cristiano che ammonisce ad amare i nemici =

=

Demetrio Crisolora

94

e a pregare per loro (cfr. tra l'altro homo Clem. 26 in Matth. 5) 46-48 110 XII 1, 60 Klost.-B.).

PC II 321c; Orig., comm.

=

55. 1:oÀ.o!J.W\I ..... O�X(l.LO\l: vedo «Introduzione

»,

§ 3.

56. In Phil., spec. IV 194 V 253, 17-254, 1 c.-W., brano trascritto quasi integralmente da Crisolora, sono presi in esame i doveri dei commercianti, principal­ mente quello di avere pesi e misure giusti e di non frodare i clienti (ved. già Sep­ tuag., Lev. 19,35-36; deut. 25,13-16 e Arist., Ath. poI. 10; oec. 1350b 9). =

57. '"L""Ìj\l 7tcx.POVCTcx.\I ..... XaPLsO!J.E\lOe;: questo elogio dell'imperatore ha la sua fonte in Phil., spec. II 22 V 91, ls. c.-W. 'tOLycx.pOV\I 'ttl.e; 7t6À.ELe; EÙV-1)\ltcx.e;, EÙ7tOp�cx.e;, EÙ\lO!J.�cx.e;, EÌ.p1}\l1)e; ci\lt1..7tE7tÀ.1} xcx.CTL\I, ò:.ycx.V-Ò\I !J.È\I oùoÈ\I V7tESEÀ.6!J.E\lOL, mx.\I'tcx. o' ci