Chronica Hispana saeculi XII, Pars II:Chronica Naierensis [PDF]

Zitiervorschau

JESUIT-KRAUSS-MCCORMICK LIBRARY

MNA 3.9967 0

do sierto SN E

OS

cd Ñ

peoA

NO

a

=> a

e

a

-

ini

vingis

a

no”

eE

.

ABE

cio

a

Pur

asa e LA DR « $e ds

A O

pos

y

Es

2

NE

OS

edo]

ES

Pa ERRE,

Eo DA

UNE

ESUN-ARADVOIS-IM CURVA, LIBRARY

Digitized by the Internet Archive in 2024

https://archive.org/details/chronicanaierens0071unse

CORPVS

CHRISTIANORVM

Continuatio Mediaeualis

LXXIA

CORPVS

CHRISTIANORVM

Continuatio Mediaenalis

LXXIA

CHRONICA

HISPANA

SAECVLI XII PARS II

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMXCV

PONTIFICH

CHRONICA NAIERENSIS

CVRA

ET STVDIO

JuANn A. EsTÉVEZ SOLA

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI

BREPOLS

EDITORES

MCMXCV

PONTIFICII

SVMPTIBVS SVPPEDITANTE SVPREMO BELGARVM MAGISTRATV PVBLICAE INSTITVTIONI ATQVE OPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

RO 0

¿443 vol UA

O Brepols 1995 All rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording, or otherwise, without the prior permission of the publisher.

JESUIT - KRAUSS - MCCORMICK - LIBRARY 1100 EAST 55th STREET CHICAGO, ILLINOIS 60615

PARENTIBVS

OPTIMIS

VI

AGRADECIMIENTOS

Quede constancia desde estas líneas de mi más profunda gratitud al Dr. D. Juan Fernández Valverde, sin cuyo magisterio humano y académico este trabajo no habría visto la luz, y al Dr. D. Juan Gil Fernández por su disposición y por sus valiosas aportaciones, especialmente todo lo que se refiere a Pedro Coméstor. Igualmente es de justicia expresar mi agradecimiento al Ministerio de Educación y Ciencia por la Beca de Formación del Personal Investigador de la que disfruté durante el cuatrienio 1988-1992,

e igualmente dejar constancia de las ayudas conce-

didas por el Proyecto de Investigación PBg9o-0886 “Edición y Traducción de las Crónicas Hispano-Latinas de los siglo XI Y XIP” de la Dirección General de Investigación Científica y Técnica.

|

aBn a

A

ALGO card

pd

A en

|

de DU os

INTRODUCCIÓN

1. Los

MANUSCRITOS

La Crónica Najerense (*) se contiene en dos únicos manuscritos conservados en la Real Academia de la Historia con las signaturas 9/4922, antigua A-189, y 9/450, antigua G-I. Madrid, Biblioteca de la Real Academia de la Historia, 9/4922

Es el más antiguo de los dos manuscritos que nos han transmitido la CN (*). Está compuesto de dos partes. En la primera se

encuentran: I. ff. 1-64* La Crónica Najerense IL. ££. 64:-75* La Historia de Wamba escrita por San Julián: Liber de historia Gallie que temporibus diue memorie principis Bambe a domino IL. IV. condes

lIuliano Toletane sedis episcopo edita est (*). f£. 75-96" Los Gesta Roderici Campidocti (*). ff. 96-98" Genealogía de los reyes de Navarra y de los de Pallars, de Tolosa y de Gascuña (*).

(1) Citada de ahora en adelante como CN. (2) Descripciones y noticias de este manuscrito pueden verse en M. Risco, Iglesia de León y monasterios antiguos y modernos de la misma ciudad (Madrid 1792); J. Amador de los Ríos Historia Crítica de la Literatura Española vol. ll pág. 174 n. 2; T. Mommsen Mon. Germ. auct. antig. XI chron. min. Il págs. 260-261 y 402; W. Levison Mon. Germ. scrip. rer. mer. V p. 495-496; A. Blázquez, “Pelayo de Oviedo y el Silense” R.A.B.M. (1908) págs. 199-201; KR. Foulché-Delbosc, “Gesta Roderici Campidocti” R. H. XXI (1909) págs. 412-459; G. Cirot “La Chronique

Léonaise (Mss. A 189 et G 1 de la R. Academia de la Historia) B.H. 13 (1911) págs. 133-156; R. Menéndez Pidal, La España del Cid (Madrid 1929) págs. 901-902; A. Ubieto Crónica Najerense (Valencia 1966) págs. 6-8; Jan Prelog, Die Chronik Alfons'I1I. Untersuchung und kritische Edition der vier Redaktionen (Frankfurt am Main-Bern-Cirencester/U.K. 1980) pág. XXX. (3) Editada por W. Levison en Mon. Germ. scrip. rer. mer. V, págs. 486-535. Reimpresa luego en Corp. Christ. ser. lat. CXV, págs. 214-250. (4) Editó la obra recientemente E. Falque en Corp. Christ. cont. med. LXXI, págs. 3-98. (5) Estas genealogías fueron editadas por José María Lacarra en “Textos navarros del Códice de Roda” Estudios de Edad Media de la Corona de Aragón 1 (Zaragoza 1945) págs. 193-284.

X

INTRODUCCIÓN Las disputas sobre la fecha de escritura del manuscrito,

que

habían inclinado a los estudiosos hacia el s. XII o el s. XIH, quedaron resueltas cuando Vázquez de Parga demostró oportunamente que en Nájera había sido copiado hacia los años 1232-1233 (*%) un libro para el monasterio de San Zoilo de Carrión que sirvió como prueba para dirimir un pleito entre las diócesis de Toledo y Tarragona a propósito de la adscripción eclesiástica de la provincia de Valencia. La descripción de este libro coincide perfectamente con la de nuestro manuscrito en cuestión. Vázquez de Parga deja entrever que pueda tratarse efectivamente de I; Ubieto lo identifica y Prelog en cambio habla de un Deperditus Naierensis

y no lo identifica con 9/4922. Los

términos de dicha disputa y las declaraciones de los testigos pueden verse en el mencionado artículo de Vázquez de Parga y sobre todo en la llamada Ordinatio Ecclesiae Valentinae (7). La segunda parte del manuscrito la forma un cuaderno añadido del siglo XV que contiene el De preconiis ciuitatis Numantinae de Juan Gil de Zamora. Los folios de este cuaderno son de un tamaño algo menor que los del anterior y van desde el 99' al 136. El tamaño de estas hojas, la letra y su fecha de escritura, y la encuadernación no medieval hacen suponer en buena lógica a A. Ubieto que el manuscrito originario debió de acabar en el folio 98.

En 1782 lo descubrió Manuel Risco en el monasterio de San

Isidoro de León. Pasó luego a manos de Wilhelm Gotthold Heine, quien en 1846 lo trasladó a Berlín, de donde finalmente fue traído en el año 1852 a la biblioteca en que hoy en día está depositado (*). Generalmente se le llama con la letra I por proceder de la Biblioteca del Convento de San Isidoro de León. Así lo hicieron Menéndez Mommsen

Pidal, A. Bonilla y recientemente E. Falque (?). lo llama H en su edición de la Historia Gothorum,

Wandalorum et Sueborum de San Isidoro (*) y más adelante, en su edición del cronicón

del mismo

San Isidoro, lo señala con

el

(6) L. Vázquez de Parga, “Sobre la Crónica Najerense” Hispania l, 1941 págs. 108-109. (7) José Sánchez y Sivera, “Ordinatio Ecclesiae Valentinae” Anales del Instituto general y técnico de Valencia 9 (1923) págs. 343-344. (8) Una historia más completa de este manuscrito puede verse en A. Bonilla y San Martín, “Gestas del Cid Campeador (Crónica latina del siglo XI)” BRAH LIX (1911) págs. 161-257; especialmente págs. 162-165.

(9) Así lo hace en su edición de la Historia Roderici. Véase nota 4. (10) Véase Mon. Germ. auct. antig. XI chron. min. Il pág. 260.

INTRODUCCIÓN

XI

número 11 (**). Benito Sánchez Alonso también lo llama H en su edición de la Crónica del obispo Don Pelayo (2). N y 6 lo llama L. Vázquez de Parga en su edición de la División de Wamba ('3). Esta variedad también se aprecia en las ediciones que hasta ahora ha tenido la crónica. El primero en editarla, G. Cirot, señala este

manuscrito simplemente con la signatura antigua de la Academia y A. Ubieto, su segundo editor, lo hace con la letra M. C. Rodríguez Alonso, siguiendo a Mommsen lo llama también H (*). Jan Prelog, que editó la versión de la Crónica de Alfonso III que se contiene en la CN, lo llamó MP (*5). Este manuscrito ha sufrido algunas correcciones posteriores. La primera debió de ser obra del propio copista, quien al percatarse de los errores que iba cometiendo los corregía. Un caso, tal vez extremo, de este tipo de correcciones es el que se encuentra en [,211,1: defunctus sufrió dos correcciones de la misma mano. Ori-

ginariamente escribió defunt' (' =us). Posteriormente añadió una c sobre la n> defun“t”. Por último y tal vez al creer que no quedaría clara su primera corrección escribió una c encima de la £, una £ encima de ? y luego una nueva abreviatura de us. Ejemplos de este tipo pueden encontrarse exhaustivamente en el aparato crítico. De la misma mano del copista salieron otro tipo de correcciones hasta ahora no señaladas y que corresponderían a un somero repaso posterior al momento de la escritura. Son correcciones hechas de su mano, pero realizadas con una tinta cuya intensidad de color difiere de la del folio en el que figura la corrección. En cualquier caso la intensidad de la tinta de la corrección es igual a la que se ve unos folios más adelante. Esto sugiere la posibilidad de que nuestro copista cada cierto tiempo tornara su vista sobre los folios ya escritos para rectificar fallos no advertidos en el momento de escribir o introducir grafías a su juicio más adecuadas. Así ocurre en lg1,11 con la palabra coiunctos corregida con lo que parece la misma tinta de las páginas siguientes. Esto es mucho más evidente cuando corrige con la tinta roja con la que escribe las eras, generalmente añadidas poste-

(11) lb. pág. 402. (12) Crónica del obispo Don Pelayo, ed. B. Sánchez Alonso (Madrid 1924) pág. 26. (13) La División de Wamba, ed. Luis Vázquez de Parga (Madrid 1943) A dáa) C. Rodríguez Alonso, Las Historias de los Godos, Wándalos y Suevos de Isidoro de Sevilla, (León 1975) pág. 129. (15) Jan Prelog, Die Chronik Alfons'I1II. Untersuchung und kritische Edition der vier Redaktionen (Frankfurt am Maim-Bern-Cirencester/U.K. 1980) pág. CXCVI.

Xu

INTRODUCCIÓN

riormente,

como

en 1,85,6, en donde escribió asiatiacum y para

corregirlo en asiaticum señaló la tercera a con un punto rojo debajo. El ejemplo con todo más claro de este tipo de correcciones lo representa un añadido en 1,183,6 que se sale incluso de la caja de escritura y está situado al final del folio: gladio extinguitur. Los caracteres son un poco más pequeños, pero la tinta negra es la misma que la de los folios siguientes. Pero lo realmente decisivo es que este añadido está enmarcado por una línea hecha con la misma tinta roja con que están escritas las eras. El propio copista introdujo un tipo especial de añadidos marginales escritos longitudinalmente. Se trata de una repetición de las eras mencionadas en cada folio dispuestas de tal manera, que el lector del libro con hacer un bisel del canto lateral de éste pudiera situarse cronológicamente. La gran mayoría de estas anotaciones han desaparecido tal vez por el guillotinado de alguna encuadernación. El segundo tipo de correcciones es el debido a la misma mano que escribió las anotaciones al margen. A decir de R. Menéndez Pidal debió de ser un lector del siglo XIV o XV. Las correcciones introducidas por este lector responden por lo general a un intento por mejorar el latín del manuscrito, generalmente en lo que afecta a la flexión nominal y verbal. Esto hizo suponer a J. Horrent (**) que se trataba de un latinista mejor que el de 1, pero que no conocía el original ni ninguna otra copia de la obra y que “las correcciones le son sugeridas por su solo contexto”. No le falta razón en decir que no debió de conocer el original o copia alguna de la obra y que se guiaba por el contexto, con mayor o menor

acierto, como

en Ill 9,11 donde

intenta una

corrección

para la frase deputati cementariis qui assidue operam dent tam dignissimo labori añadiendo una s a deputati. Otras veces sus añadidos resultan claramente innecesarios, como

es el caso de 1,140,11 en

donde añade in ante nullo sin justificación alguna. No obstante, sus correcciones son por lo general aceptables y pueden verse con exhaustividad en el aparato crítico. Por lo dicho hasta ahora todo conduce a pensar que Horrent está en lo cierto, pero sucede que a veces sus correcciones dan la impresión de un conocimiento previo de la materia que se trata, como en 1,170,12 al cambiar Martinim por el más correcto marti-

rum, tal vez guiado por la fuente de la que copia nuestro autor. E. Falque apunta también en este sentido al analizar el manuscrito (16) J. Horrent, Historia y poesía en torno al “Cantar del Cid” (Barcelona 1973) pág. 126.

INTRODUCCIÓN

XII

para su edición de la Historia Roderici ('?). Pero incluso en estos casos mantenemos nuestras reservas. En 1,66,5 corrige restituit por

restaurauit cuando lo correcto es la lectura original y el restaurauit no tiene apoyo, por lo que hemos podido comprobar, en manuscrito isidoriano alguno. Es más, para llegar a una afirmación total de la idea de un preconocimiento de la obra o de sus fuentes siempre tropezamos con ejemplos de incorrecciones evidentes y que nuestro anotador pasa por alto. Esto supone que o no supo, o no quiso corregir en todos los casos. Por otra parte sus anotaciones marginales se pueden resumir en simples acotaciones sobre el contenido de lo escrito. Ahí van algunos ejemplos: L157,1 a De Gottorum

laude añade quare dicti sunt goti

[170,7 a Goticis triumphis uicta subcubuit añade romani fuerunt serui

gotorum. L196,12

a Paulus quidam añade de Paulo contra Bamba

[,210,11/12 a Qui Rudericus ¡am suprafatus añade historia Roderici regis qui perdidit Hispania.

Incluso una de las notas es un refrán español. A propósito de las acciones de Ervigio (1,206,6/7) se comenta al margen: Ideo uulgariter dictum: cria el cuervo y sacarte ha el ojo. Otras anotaciones resultan ilegibles por lo desvaído de la tinta con la que fueron escritas.

Pueden rastrearse otras manos más recientes en los márgenes, pero sus noticias no revisten tampoco ningún interés. Madrid, Biblioteca de la Real Academia

de la Historia, 9/450

Este manuscrito (*'*) es de finales del s. XV o principios del s. XVI, como quiere R. Menéndez Pidal. Al menos eso se puede deducir de una fecha inserta en el propio manuscrito, a la que

(O Es A js (18) Descripciones y noticias de este manuscrito se pueden ver en W. Levison Mon. Germ. scrip. rer. mer. V págs. 495-496; G. Cirot “La chro-

nique léonaise (Mss. A 189 et G 1 de la R. Academia B.H.

13 (1911)

págs.133-156;

R.

Menéndez

Pidal

de la Historia)

La España

(Madrid 1929) pág. 902; A. Ubieto Crónica Najerense (Valencia 9; Jan Prelog, Die Chronik Alfons'I1I. Untersuchung und kritische vier Redaktionen (Frankfurt am Main-Bern-Cirencester/U.K. xxxXI y sobre todo en G. Cirot “Une Chronique Latine inedite Castille” (1236)(Ms. G 1 de la R. Academia de la Historia) B. H. págs. 30-46, especialmente págs. 30-43.

del Cid

1966) pág. Edition der 1980) pág. des rois de 14 (1912)

XIV

INTRODUCCIÓN

podemos remitir como término post quem: 13 de abril de 1495. Se

trata de la fecha de la carta de M. Ferno a Julio Pomponio Leto que sirve a modo de introducción de una de las obras contenidas en este manuscrito, el Epitoma de regno Apulie et Sicilie de Felino María Sandeo, editado por el propio M. Ferno. En el folio 125 podemos leer al final de la carta: idus Aprilis MCCCCXCV. Consta en principio este manuscrito de las mismas obras que el anterior, a saber: IL ff. 1-57" La Crónica Najerense

IT. f£. $8:-68" La Historia de Wamba escrita por San Julián: Liber de historia Gallie que temporibus diue memorie principis Bambe a domino luliano Toletane sedis episcopo edita est. IM. f£. 69:-86" Los Gesta Roderici” Campidocti IV. ff. 87-88" Genealogía de los reyes de Navarra y de los condes de Pallars, de Tolosa y de Gascuña. Además añade: V. ff. 89-122 La Crónica Latina de los Reyes de Castilla (*9) VI. ff. 124-152" Felini Sandei Epitoma de regno Apulie et Sicilie a Michele Ferno... VII ff. 153-280% Paralipomenon Hispanie de Juan Margarit, obispo de Gerona (*).

Perteneció este manuscrito a los fondos de la biblioteca de D. Luis de Salazar y Castro, quien a su muerte, acaecida en 1743, la

donó al monasterio benedictino de Monserrat en Madrid. Después de la Desamortización pasó a propiedad del Estado, por cuyas Cortes fue remitida a la biblioteca de la Real Academia de la Historia en 1850. T. Muñoz “redescubrió” el manuscrito entre

los mencionados libros de D. Luis de Salazar en 1852 (?”). Algunos editores (A. Bonilla, R. Menéndez Pidal, E. Falque) lo nombran con la letra S por el apellido del ilustre genealogista; con la letra G lo señalan G. Cirot, B. Sánchez Alonso, A. Ubieto

y). "Erclog: El latín de este manuscrito no es tan correcto como el del anterior y se pierden en él los esfuerzos que hizo el copista de I por reflejar incluso una mayor corrección en las grafías. En varios lugares resaltó G. Cirot la “effrayante incorrection” y “Pigno-

(19) La editó por primera vez G. Cirot entre 1912 y 1913, números 14

y 15 del B. H. También fue editada por María D. Cabanes Pecourt Crónica Latina de los Reyes de Castilla (Valencia 1964) y por último por L. Charlo Crónica Latina de los Reyes de Castilla (Cádiz 1984). (20) Véase Schott, Hispaniae Illustratae Ll, págs. 7-120. (21) De nuevo, para una historia más completa de este manuscrito, puede verse la obra de A. Bonilla citada en la nota 8.

INTRODUCCIÓN

XV

rance de son copiste” (*). Igualmente A. Bonilla también resaltó “la incorrección de G-1 y la extraordinaria ignorancia que revela en el copista respecto del latín” (*?), producto alguna que otra vez de estar escribiendo al dictado. No por ello el manuscrito carece totalmente de valor pues ofrece a menudo lecturas mejores que 1, como en 11,8,20 donde el existens de S es preferible a todas luces al

excitet de 1. El valor de, este manuscrito aumenta especialmente en dos casos. Por el primero reconstruimos en IIL,13,3/5 la redacción

originaria del reparto de los reinos que a su muerte hizo Fernando [, en la que la mano del margen de I había raspado y alterado a su sabor. Así donde podemos reconstruir por S: primogenitus Aldefonsus in Legione, Sancius medius in Castella, Garsias minimus in Portugale; Vrraca infantissa cum sorore sua Geluira apud Zamoram resedit, en

Í encontramos:

primogenitus Santius in Castella et Nauarra; Alfonsus medius, in Legionem et Asturias; Garsias minimus, in Portugale et Gallecia et Urraca infantissa dedit Zamoram et medietatem i¡llius terre quae uocatur Infantadgo. Eluire sorore sue dedit Tuarum (sic) cum alia medietate

de Infantadgo.

Parece que para la segunda mano de I lo que estaba en juego era la primogenitura entre los dos hijos mayores de Fernando l y por tanto la primacía entre ellos. En segundo lugar nos permite restituir en 111,16,31 el pacato raspado que sufrió I, probablemente a manos del anotador antes señalado, y que nos privaba de conocer las escatológicas circunstancias del magnicidio de Sancho Il: et rex de equo descendens et nature sederet neccessaria.

Además de los manuscritos utilizados existe otro del s. XVII en la misma Real Academia de la Historia con la signatura 9/3987 (antigua est. 21 gr. 3*, n*43) que pasa por ser copia fiel de

I y al que A. Bonilla llama M. Se encuentra en el tomo XXIl de la colección de Don Manuel Abad y Lasierra, abad de Santa María de Meyá y fue descubierto por D. Ignacio Olavide.

(22) Así en G. Cirot, “La Chronique Léonaise (Mss. A 189 y G 1 de la R. Academia

de la Historia)”

B.H.

(23) A. Bonilla, op. cit. pág. 168.

13 (1911) pág.

135 y 439.

XVI

INTRODUCCIÓN

Se trata de un tomo sin numerar, en papel y las obras se separan por folios en blanco y por el tamaño de éstos, formando cuadernos independientes escritos por varias manos. La relación con el manuscrito 1 sólo se refiere a los Gesta Roderici Campidocti, en cuyo comienzo figura la anotación Ex vet. cod. mss Sí Ysidori Legionensis. Pero el resto de las obras que lo componen no tienen nada que ver con el mencionado manuscrito de San Isidoro de León. De la existencia posible de otros manuscritos anteriores y posteriores a éstos hemos de decir algunas palabras. W. Levison supone la existencia de un manuscrito, el que llama 1d*** derivado de S, que contendría las mismas obras que éste salvo los Gesta, las Genealogías, la Crónica latina de los Reyes de Castilla y la obra de Juan Margarit. Pero contendría el Chronicon Mundide Lucas de Tuy y la Historia Hispana de Rodrigo Sánchez de Arévalo. Por su descripción y la historia de este manuscrito no creemos que sea otro sino el mismo S reseñado durante su estancia en el monasterio de Monserrat de Madrid y aderezado con el contenido del manuscrito 9/451 (antiguo G-2) de la misma Real

Academia de la Historia, que es el que de hecho contiene las obras del Tudense y del obispo de Palencia y que fue escrito muy probablemente por la misma mano que escribió S con quien debió de formar una obra de conjunto (**). Ellose prueba atendiendo a la descripción de este supuesto nuevo manuscrito que se encuentra

en el volumen

9/5937

de la biblioteca

de la Real

Academia de la Historia. Se trata de un tomo titulado Varios Bibliográficos del siglo XVII, en papel, formado por cuadernillos de varios tamaños separados por hojas en blanco y escrito por varias manos. Este tomo es precisamente un conjunto de catálogos de manuscritos entre los que se encuentra el catálogo de los libros del monasterio de Monserrat de Madrid. Quien primero trató algo de este tomo de varios fue Ewald (**), pero su transcripción es a veces deficiente, razón por la que la hacemos a continuación. Apartado

En el f. 131 aparece escrito: F n* 444

Incip. Cronica a Beato Isidoro iuniore ispalensi episcopo edita. Incip. Horum imperatorum Romanorum temporibus in Xstianis persecutio facta est.

(24) Así también lo creyó G. Cirot en el artículo antes mencionado de 1912. (25) Ewald, P. Reise nach Spanien in Winter von 1878-1879 (Hannover 1881) págs. 338-339.

INTRODUCCIÓN

XVII

Prima sub nerone etc. Incip. Prologus Isidori iunioris super cronicis breviter anotatis. primus ex nostris Iulius Africanus. Desinit: haec omnia ita sperans se armi Romanae defensurum atque patris regimen spondens Augusto traditur. (en un índice de la mano de Zalazar donde se refiere todo lo contenido en este libro se dice: y no es la impresa en la Hispania Ilustrata).

no 445 Item incip. histroia Wandalorum Suevorum et Gotorum ab Isidoro Yspalensi episcopo in brevi collecta era CCCCXETITI. incip. ante bienium inruptionis Romanae urbis... Desinit: permansit CXII anorum a Guntico (sic) rege usque ad gelemiri interitum.Item incipit Historia Suevorum era CCCCXVI. Incip. Suevi principe Hermico cuam alanis et Wandalis. Desinit in gotis trasfertur quod mansisse CLXX anorum scripbitur. n” 446

Item de gotorum laude. Incip. gororum origo de Magog filio Jafet fuit. Desinit. Toletana gentium victrix ismahelitis (cis sup. l.) triumfis vita sucubuit. Item explicit lib. primus incip. liber 2" ita: mortuo vero Roderico rege gotorum vacau terra. desinit quantum ad presens potius sucinte et breuiter enarrare. Incipit lib. 3" In primis ergo sciendum quod Rex Semeno genuit Garciam Ximeni. Desinit in ecclesia S. Facundi et Primitivi honorifice est sepultus. S1 comparamos

estas breves líneas con el manuscrito

9/450

comprobaremos que las variantes observadas en esta descripción coinciden con las variantes que presenta nuestro manuscrito S. Por ejemplo, de la variante que aparece en 1,139,21 regnum I regimen S, la que aparece recogida es la de S. La fecha de entrada de los suevos en Hispania que aparece es la de S, era CCCCXVI, y no la de 1, era CCCCXLVT". E igualmente en el final del libro primero sigue a S cuando escribe ysmaelitis por ysmaeliticis. Parece claro, pues, que el manuscrito que se está describiendo en este catálogo de catálogos es el actualmente conservado en la biblioteca de la Real Academia de la Historia. Sobre las relaciones entre los dos manuscritos también hemos de decir algo. Todos los estudiosos que se han ocupado por algún u otro motivo (*%) de nuestros dos manuscritos han intentado delimitar de qué manera se relacionan ambos. Mommsen consi-

(26) Nuestro manuscrito, al contener una obra miscelánea como la CN, ha sido utilizado no sólo para editar esta última obra sino también para la edición de alguna de las obras que le sirven de fuente, desde el conjunto de la obra histórica de San Isidoro hasta la Historia Silense, el

Cronicón de Pelayo o la División de Wamba.

XVI

INTRODUCCIÓN

deró a S como apógrafo de I: apographum codicis factum saec. XV extat apud eandem academiam Est. 3 gr. 4* G 1 (7). R. Beer en su Handschriftenschátze Spaniens igualmente dice: “eine Abschrift dieser Handschrift s. XV wird gleichfalls in dieser Bibliothek Est. 3, gr. 4% G 1 aufbewahrt” (**%). También lo creyó así FoulchéDelbosc: “une copie du manuscrit léonais, faite au quinziéme siécle” (*). Pero a poco que observemos las variantes que nos ofrece S nos daremos cuenta, como

así observaron G. Cirot, R.

Menéndez Pidal, J. Horrent y A. Ubieto, de que no pueden proceder de I. En principio las mismas incorrecciones de S nos demuestran que no pudo estar copiando de /. Un ejemplo sintomático de este tipo de faltas es el poco conocimiento de las abreviaturas habituales que tenía S. Por ejemplo, resulta llamativo su desconocimiento de la abreviatura de etiam, a la que siempre confunde con ef. Con ejemplos del libro I bastará para demostrar esto último. Casos de abreviatura en Í de etiam y de abreviatura

de ef en S los tenemos

en: 9,3; 11,5; 22,14; 22,16;

27,12. Más ejemplos como éstos se pueden repetir ad nauseam en toda la obra. Pero fijémonos en 22,7 y 27,22. En estos casos I escribe abreviatura de etiam y S escribe la palabra entera. ¿Por qué? Probablemente porque el manuscrito del que copiaba S traía la palabra escrita entera y el copista del manuscrito Í, conocedor de la abreviatura, prefirió esta última. Otro ejemplo: en 27,12 l escribe etiam, pero S vuelve a escribir la abreviatura de et.

Se trata del caso contrario. Esta vez I quiso desarrollar la abreviatura del manuscrito de donde copiaba, pero S, que no sabe interpretarla, la escribió como si de ef se tratara. Por último en 66,6, donde I escribe la abreviatura de etiam y et (etiam et), S ha escrito et et, las dos como

abreviatura. Sólo con estos ejemplos podemos pensar que S no depende de 1, aunque todavía sea pronto para dirimir si ambos proceden o no de un mismo manuscrito o si se trata a su vez de dos copias independientes. Pero podemos seguir viendo otros ejemplos ilustrativos. La terminación verbal -iuit la confunde siempre con -ium. Así se ve en: L144,14 finiuit] finium S 11,21,47 exiuit] exium S

1L34,52 finiuit] finium S

(27) Vid. T. Mommsen op. cit. pág. 260. (28) R. Beer, Handschriftenschátze Spaniens (Amsterdam 313, reimp. del original vienés de 1894.

(29) R. Foulché-Delbosc,

op. cit. pág. 416

1970) pág.

INTRODUCCIÓN

XIX

137,27 finiuit] finium S 113,14 dormiuit] dormium S 113,27 insigniuit] insignium S

Otro ejemplo parecido es el de 11,23,90 subuerterunt] subuerterium S. Igualmente presenta S constantes malas lecturas de ? como abreviación de er y una casi permanente confusión de los finales en if, que aparecen siempre como ef. Ahí van unos ejemplos entresacados de los tres libros sin ánimo absoluto de exhaustividad: 1,144,8 [151,7 Mas 11,29,12 MS 11,39,20 IL, 1,16 112,25 I11,11,6 IM, 11,40 111,16,36

Pero no todas las diferencias entre Í y S se basan en desarrollos distintos de abreviaturas; otras veces son malas lecturas o groseros fallos cometidos incluso por [, aunque sea mejor latinista que S. Veamos un pequeño elenco sacado exclusivamente del libro 1 para no ser demasiado prolijo: 22,12 eneis] encas I 25,5 conditur| creditur I 31,11 uolauerint] ubi? lauerint I 33,1 urbs] ubrs 1 45,5 conditur] creditur 1

54,23 et pondera] coponderat 1 72,14 inmolando]

molando

1

91,13 familiaritatem)] simularitate 1 93,3 communem] cermunem 1 103,2 sexta] saxa 1 149,8/9 substituit] subsistuit I 176,10 saucius] sutius 1 187,40 episcopo] ipso 1 Los casos contrarios, es decir, aquéllos en los que / es preferible

a S son mucho más numerosos, razón por la cual no hacemos siquiera una pequeña lista. De todas formas sí es interesante resal-

EN

INTRODUCCIÓN

tar la cuestión de las omisiones.

Podemos

encontrar

omisiones

comunes a ambos manuscritos. Éstas han sido subsanadas siempre que ha sido posible y, sobre todo, necesario para la comprensión del texto. Estas omisiones comunes son un indicativo válido de

que el texto del que copian I y S era a su vez una copia. Hay omisiones, pocas a decir verdad palabra, en el manuscrito 1:

y normalmente

de una

sola

1,1129,1 annos lÍ [130,7 quam I [192,8 magna lI I1,20,2

eius I

1,21,40 sunt I 11,31,47 ripam I Ml,1,17 Almancor IIl,20,11 Dauar 111,23,8 uero I

1 I

En cambio las que sí son más graves, por omitir varias palabras, y más

frecuentes

son

las de S. Y sobre

todo

tienen

la

particularidad de encontrarse en los libros II y III. Las escasas omisiones del libro I son a lo sumo de una palabra, como también se dan casos de palabras aisladas en los otros dos libros. Las omisiones son las siguientes: 11,1,8/9

Post quem Alhaccam regnauit annis XXVI, menses VI (salto de igual a igual)

1,4,3/4

uero Oppa episcopus, in tumulo ascendens

11,20,28 11,20,91 I1,21,9 1,33,5/6

in solium regni Legione perunctus mortis appropinquante, Ordonius Sublantium, quod nunc a populis et se de illis comitibus uendicare (posible salto de

igual a igual) 134,11/12

11,34,37/40

111,3,17/18

11,6,16/17

MESAS MI,10,57/58

Aldefonsus

Ordonii,

Pelagius

Ordonii,

Sanctius

Ordonii Quidam autem ex ciuibus Legionis lenauerunt corpus Sancti Froylani episcopi infra Pireneos montes in ualle Cesari et posuerunt eum super altare Sancti lohannis Baptiste (salto de igual a igual) quod, si imminens bellum Deo (salto de igual a igual) humiliauit. Set quoniam fastidiosum uidebatur uillulas et crebra bar- (la omisión debió coincidir exactamente con un fin de línea) hec uisio procederet, ut ad laudem terre solum ter percuciens locum, in quo sanctus thesaurus latitabat (salto de igual a igual)

INTRODUCCIÓN IMl,ro,85/86

11,15,14

Il 15,18/19 IM,15,25/26 MI,18,15 [I[,20,13/14 I1,22,14/16

XXI

-que balsami rore, perfunderet. Corpus autem beatum ligneo (salto de igual a igual si consideramos que la enclítica que estaría separada de nectareo) meam

mille militibus,

lanceam

(salto de igual a

igual) uel ad minus cum X (salto de igual a igual) campum obtinentibus Aldefonsus rex Legionensis a Castellanis (salto de igual a igual) toletanum, sub tali conditione -tum, Metinam, Secouiam, Yscar, Collar. Inter hec era MCXXI" (se rompe la palabra Vlmetum) XI” kalendas octobris, et Geloyram que obiit era

I1,22,17/18

MCXXXVII*, XVII regis Hyspalensis, que baptizata Helysabeth (salto de igual a igual)

11,23,27

non per iuncturas set

I,23,28/29

usque in eam horam dominice diei (salto de igual a igual)

Una posible explicación de este hecho singular, esto es, de que las omisiones, sean o no producto de saltos de igual a igual, se den a partir del libro II la intentaremos más adelante. Por ahora podemos decir que, dada la longitud de éstas, bien pudiera sospecharse (así también lo hace G. Cirot) que el manuscrito del que copia S debió de estar escrito en dos columnas, que ocuparían unos 20 caracteres por línea de columna. De hecho las omisiones más largas responden al doble de ese cómputo: unos 40-45 carac-

teres. Algunas omisiones por salto de igual a igual también pueden reducirse a este esquema. Perfilada así la relación entre 1 y S se descarta totalmente la, creída por algunos, dependencia de S con respecto a I. Por tanto hemos de suponer, como antes hemos insinuado, que ambos copian de otro u otros manuscritos, que a su vez por los defectos que se observan debieron de ser copias. Pero pensar como hace A. Bonilla que tanto [ como S copian de dos manuscritos distintos, a su vez copias de un tercero común (no hay otra forma de salvar el escollo de las omisiones comunes y los errores comunes), nos parece reduplicar los problemas sin necesidad. Al menos las variantes entre I y S son explicables con hacerlos depender de un prototipo común. O de otra forma: a partir de las variantes observadas no se puede deducir necesariamente y con seguridad otras copias intermedias. Luego el stemma quedaría como lo propusieron R. Menéndez Pidal, G. Cirot, A. Ubieto y E. Falque:

ST

INTRODUCCIÓN (0)

x (copia perdida con errores)

S Una variante de este stemma es el propuesto por Prelog. El códice identificado por Vázquez de Parga, que sirviera como prueba para dirimir el pleito de la adscripción eclesiástica de Valencia y que Prelog llama Deperditus Naierensis, encubriría la antes mencionada copia intermedia con errores, de la que es de suponer que, según él, derivaría S (G en su nomenclatura), pero sin descartar la posibilidad de que S derivara de otro paso intermedio anterior al Deperditus Naierensis. Su stemma queda por tanto así: S

(Deperditus Naierensis) NP

INTRODUCCIÓN

Sea como

XXI

fuere, tanto si hacemos coincidir a I con el códice

identificado por Vázquez de Parga -así lo hizo Ubieto-, como si mutatis mutandis lo hacemos con la copia intermedia con errores,

según el stemma de Prelog, hemos de convenir que en un momento de la transmisión hubo una copia con errores de la que derivaron ambos manuscritos conocidos. Averiguar la existencia de otros eslabones intermedios nos parece tarea poco menos que imposible. De hecho, por las mismas razones aducidas por Prelog (99), el eslabón señalado con - puede ser reduplicado cuantas veces se quiera, siempre que nos sirva para marcar un punto de contacto entre los dos manuscritos conocidos.

2. La CRÓNICA

NAJERENSE Y LOS MANUSCRITOS

DE SUS FUENTES

La CN, centón de crónicas cosidas unas a otras con desigual fortuna, nos ofrece la posibilidad de considerar algunas de sus

partes como auténticos manuscritos de las obras parciales que la componen (**). En este capítulo intentaremos averiguar con la ayuda de los demás manuscritos de estas obras cómo se relaciona la CN con ellas, de manera que podamos saber de qué familia de manuscritos proceden aquéllos de los que se sirvió el autor de la CN para componer su obra. Para llevar a cabo esta tarea Oo, por mejor decir, para intentar llevar a cabo esta tarea, hemos estudiado los manuscritos de dichas obras directamente, aunque en ocasiones nos hayamos servido necesariamente de los aparatos críticos de las ediciones de las obras que vamos a tratar de señalar. A pesar de la limitación que esto pueda suponer en algunos casos, estaremos siempre en mejor posición, como poco, para dar cuenta de las faltas, de los añadidos y de las omisiones de nuestra

crónica. 2.1 La CN y la Chronica de San Isidoro

Es ciertamente complicado con los datos que hemos podido recabar aproximarnos con seguridad a los manuscritos más directos de los que está sacada la versión de la crónica universal de San Isidoro contenida en la Najerense. De todas formas se pueden avanzar algunas consideraciones generales al respecto, que nos permitan apoyar algunas peculiaridades del texto isidoriano en versión najerense.

(30) No da ninguna. (31) Véase la nota 26.

XXIV

INTRODUCCIÓN

En un principio podemos emparentar la CN con un grupo de manuscritos isidorianos que van generalmente unidos. Son los que Mommsen llama BPSF (*?). El principal motivo para establecer este vínculo se basa en el hecho de que el manuscrito isidoriano que debió de manejar el autor de la CN contenía algunos añadidos que son propios de este grupo de manuscritos. Veamos algunos ejemplos. El capítulo 6*, recogido por BFPS, se corresponde a nuestro

1,6,3/7:

Per idem tempus Cayn primus ante diluuium cinitatem condidit quam de sola multitudine sue posteritatis impleutt.

Otros ejemplos, sin ánimo de total exhaustividad, de este tipo de concordancia son los siguientes: 1,14,4/7 MZA L,27,5/8

TO PBQORBESA JILTBEBSYS 46? BFPSV

1,38,1/2

93 BFPS

142,2 /5

106 BCFPSVYZ

L,50,1/3

126 BCFKPSVZ

1,53,2/ 3

134% BEKMPS

1,83,6/14

2322 BCEFPS

1,84,7/12

233*-234? BFPS

1,85,4/10 1,86,8/11 1,87,2/3 [,89,2/9 L90,2/6 [106,2 /3 1,106,3 /4

INS DIES 238% BEPS 241 BFPS 246** BEPS 250*b BFPS 300* BEFKPSVY 300 BEFPSY

Se comprueba así por tanto la estrecha relación que debió de mantener el manuscrito del que copió el compilador de la CN con este grupo de manuscritos, entre los que se repiten con machacona

insistencia los nombres

de BFPS.

Con todo, hemos

de hacer aún alguna que otra observación. La conexión de nuestra versión con estos manuscritos puede verse debilitada por el hecho de que no siempre que este grupo de manuscritos realiza un añadido importante a la crónica de San Isidoro éste aparece

(32) La relación de los manuscritos de la Chronica de San Isidoro que se van a citar de ahora en adelante se puede ver en Mon. Germ. auct. antiq. XI chron. min. Il págs. 396-407. Como es lógico, para una mejor identificación hacemos uso de las mismas siglas con las que son nombrados por Momumsen.

INTRODUCCIÓN

XXV

recogido expresamente por nuestra obra. Así ocurre con los capítulos 32a, 46, 642, 772, 140%, 169a-b, 182?, 210*, 264?, 2652D, 273?,

270% 291289 1200 RÓS 3205, 1220 70,1320,:134% 399% 3448, 347%, 3862, 389%, 394%, 397%, 399*

Portuguese Papers, Belfast,

1979, págs. 173-181.

Plumpton,J. E., An historical study of the legend of Garci Fernández. Univ

of St. Andrews,

1962.

Prelog, J., Die Chronik Alfons'III. Untersuchung und kritische Edition der vier Redaktionen (Frankfurt am Maim-BernCirencester/U.K.

1980)

Reig, C., El cantar de Sancho el fuerte y el cerco de Zamora, Madrid

1947,págs. 31-71 Rodríguez

Alonso, C., Las historias de los Godos, Vándalos y Suevos de San Isidoro de Sevilla (León 1975).

Ruiz Asencio, J.M., “La inclusión del « Chronicon » de Sampiro

en la « Historia Silense »” Archivos Leoneses XXVII (1973) págs. 279-286.

Russell, J.C., “Chroniclers of Medieval Spain”, Hispanic Review VI (1938) págs. 218-235.

Salvador Martínez, H.,El “poema de Almería” y la épica románica (Madrid 1975) “Tres leyendas heroicas de la Najerense y sus relaciones con la épica castellana” Anuario de Letras IX ye)

(1973), págs.

TIS-177-

dl

“Alfonso VI: hero in search ofa poet” La Corónica 15 (1986) págs. 1-16. Sánchez-Albornoz, C., “Los jueces de Castilla” Cuadernos de Historia de España X (1948) págs. 75-104.

Shepard, W.P., “Two assumed epic legends in spanish” Modern Language Notes XXIII (1908) págs. 146-147. Smith,

7

C., Estudios Cidianos

(Madrid

1977).

“Epics and chronicles: a repley to Armistead”, Hispanic Review,

s1 (1983), págs. 409-428.

XCVII

$

INTRODUCCIÓN

“Leyendas de Cardeña”, Boletín de la Real Academia de la Historia

179 (1982) págs. 485-523.

y

“History as Myth in Medieval France and Spain” Proceeding of the Leeds Philosophical and Literary Society. Literary and Historical Section 18:1 (1982). Ubieto, A., “Notas sobre historiografía leonesa del siglo X”, Archivos Leoneses

39-40

(1966) págs. 157-162.

Vázquez de Parga, L., “Sobre la Crónica Najerense” Hispania 1 (1941) págs. 108-109

“Notas sobre la obra histórica de San Isidoro” Isidoriana (León 1961) Walsh, J.K., “Religious motifs in the early spanish epic”, Revista >

Hispánica Moderna,

36 (1970-1971)

págs. 165-172

West, G.R.., “History as celebration: Castilian and Hispano-latin Epics and histories, 1080-1210 A.D. Tesis de la Univ. de Londres.197S5. 6.2 Fuentes

Ann.

Anales Compostelanos E.S. XXI!

loh. Bicl. Chron.

Chron. Adef. 111

ed. H. Florez en

págs. 318-325.

Juan de Bíclara Chronica ed. YT.Mommsen en Mon. Germ. auct. antig. XI chron. min. II, págs. 211-220. Crónica de Alfonso IU, ed. J. Gil en Crónicas Asturianas (Oviedo 1985) págs. 43-188.

Chron. Adef. III ex Pelag. uers.

Chron Byz-Arab.

Chron. Irien.

Chronica Adefonsi III ex Pelagii uersione ed. Prelog J., Die Chronik Alfons” III.

Untersuchung und kritische Edition der vier Redaktionen (Frankfurt am Maim-BernCirencester/U.K. 1980) p. 69-108. Chronica Byzantia-Arabica, ed. I. Gil en Corpus Scriptorum Muzarabicorum l, págs.

7-14. “El Cronicón Iriense. Estudio preliminar, edición crítica y notas históricas”, ed. M. Rubén García Alvarez Memorial Histórico

Chron. Pelag. Chron. Sampir.

Español L (Madrid 1953). Crónica del Obispo Don Pelayo, ed. B. Sanchez Alonso (Madrid 1924). Sampiro. Su crónica y la monarquía leonesa enelicsiglon edo] Pérez de Urbel (Madrid

1952).

INTRODUCCIÓN

Petr. Comestor

Hier.

Chron.

Hist. Sil. Isid. Chron.

XCIX

Historia Scholastica P.L. 1053-1722. Eusebius Werke. Die Chronik

198

col.

des Hiero-

nymus. Hieronymi Chronicon, ed. R. Helm (Berlin 1984). Historia Silense, ed.J.Pérez de Urbel y A. G. Ruiz-Zorrilla (Madrid 1959). San Isidoro, Chronica, ed. T. Mommsen

en Mon. Germ. auct. antig. XI chron. min. Isid. Goth.

II, págs. 424-481. San Isidoro, Historia

Gothorum,

ed. T.

Mommsen en Mon. Germ. auct. antiq. XI chron. min. II, págs. 268-295. Isid. Sueb.

San

Isidoro,

Historia

Sueborum,

ed. T.

Mommsen en Mon. Germ. auct. antiq. XI chron. min. II, págs. 300-303. Isid.

Vand.

San Isidoro, Historia

Wandalorum,

ed T.

Mommsen en Mon. Germ. auct. antig. XI chron. min. II, págs. 295-300. Wamb.

Diui.

La División de Wamba, ed. L. Vázquez de Parga (Madrid 1943).

o = ñ

O

sÚ plan bi el

An. qe

1

a Mal» Mah va Dd Maz Mi, mA MATAS TO

10

pi

de

e

"1318 '

ING

Curas Ara A

e»

Ñ

1104

A

É

e

lina

Su

«de e

AMP

Sá

sd A

a "LN

e A TE

JN

his

viv

de ME

MU les

nda.

a '

+A

0h

> we

al

>

Morla

NS

¿Se )

mE

a

EN

pe

|

2...

ad

AE

A

"ad!

AT

E e

NS eN

ies

CHRONICA

NAIERENSIS

SIGLA

Matritensis Matritensis

R.A.H. R.A.H.

9/4922 s. XIII 9/450 s. XV exeuntis uel s. XVI

uerba inclusa quae addenda esse uidentur uerba inclusa quae secludenda

esse uidentur

ineuntis

(LIBER ID I. Incipit cronica a Beato Ysidoro luniore Hyspalensi episcopo edita. Horum imperatorum Romanorum temporibus in Christianis persecutio facta est: prima sub Nerone, secunda sub Domitiano,

tercia sub Trayano, quarta sub Antoniano, IO

quinta sub Seuero, sexta sub Maximiano,

septima sub Decio, octaua

sub Aureliano,

nona sub Valeriano decima sub Diocletiano et Maximiano.

IO

2. Incipit prologus Ysidori lunioris super cronicis breuiter annotacis. Primus ex nostris lulius Affricanus sub imperatore Marco Aurelio Antonio simplici hystorie stilo elicuit, dehinc Eusebius Cesariensis episcopus atque sancte memorie Iheronimus presbiter cronicorum canonum multiplicem ediderunt historiam regnis simul ac temporibus ordinatam. Post hos alii inter quos precipue Victor Tonnonnensis (ecclesie episcopus recensitis predictorum historiis gesta sequentium>) etatum usque ad consulatum lustini lunioris explicuit. Horum nos temporum summam ab exordio

1, 3/14

Horum...Maximiano]

Cin. XVII, 2, 3/14

cfr. Ms.

Primus...cognoscatur]

Isid. Chron.

1, 1 cronica] historia del. et scrip. a. m. 1 Traiano

Rot.

78 RAH f. 193". Cfr. etiam

S

2, 1 cronitis S

8 Antonino

S

1-2

Yspalensi S

14 Maximó

2 annotatis S

1 4 istorie S stillo S addiderunt S hystoriam S 1, 6

10 sumam

6 Domiciano S

7

S

3 a. Primus add. breuem temporum

generationes et regna (seriem t. p. g. €. r. 5.10.31.34.

Chron.

Aug.

s2.

Mommsen)

Isid. Chron.

per 1,

6 cronicorum] rronicorum a. corr. 1 ediderunt] 8 Tonnominensis S 8/9 suppleui ex Isid. S

4

LIBER

I

mundi usque ad Augusti Eraclii uel Sisebuti regis principatum quanta potuimus breuitate notauimus adicientes e latere descen= dentem (lineam>) temporum, cuius inditio summa preteriti seculi cognoscatur. Explicit prefatio. 3. Incipit cronica Ysidori rerum

omnium

creaturarum.

Primo die condidit lucem; secundo firmamentum

celi; tercio

speciem maris et terre; quarto sydera; quinto pisces et uolucres; sexto bestias atque iumenta; nouissime ad similitudinem suam hominem primum Adam.

(ESOS

4. Adam

annorum

(C)CXXX

genuit Sed, quí pro Abel natus est interpretaturque resurrectio, quia in 1pso resuscitatum est semen 1ustum, quod est stirpis filiorum Del.

CCCCAOEXV

5. Sed annorum (C)CV genuit Enos, qui primus cepit inuocare nomen Domini.

DCXXV

6. Enos annorum (C>LXXXX genuit Chaynan, cuius nomen interpretatur natura Dei. Per idem tempus Cayn primus ante dilu-

ulum ciuitatem condidit quam de sola multitudine sue posteritatis impleuit.

3, 2/5 Primo...Adam]

4, Isid. Chron.

4

S, Isid. Chron.

5

6, Isid. Chron.

6-6*

11 Eradii S 3,

Tincipiunt

[

Isid. Chron.

3, 1-6

13 suppleui ex lsid. Chron. a. rerum add. de I

2, 3

creatarum S

indicio

S

3 speciem] spenem

S

sidera S 4, 1 suppleui ex lsid. Chron. 4, 1 $,

1 Sem

S

6, 1 Ennos impleuit

addidi

2 Sem $

4/5 lustum] istud S

addidi

S

addidi

1 sed e. m.

1 exp.

2 Caynam

S

4/5

dilulium

a. corr.

S

7

LIBER

1

S)

DCCLXXXXV

7. Caynan annorum CLXX genuit Malalehel, cuius nomen dicitur plantatio Del.

DECCECCLX

8. Malalehel

annorum

CLXV

genuit laret, qui interpretatur descendens

siue roboratus.

MCXXII

9. laret annorum CLXII genuit Enoc, qui translatus est a Deo quique etiam nonnulla scripsisse fertur, set ob antiquitatem suscepte fidei a patribus refutata sunt.

(MCCLXXXVII>

10. Enoc annorum CLXV genuit Matusalem, qui iuxta annorum seriem

uixisse XIIII

annos

post

diluuium repperitur, propter quod eum nonnulli cum patre suo Enoc, qui translatus fuerat, aliquantulum fuisse, donec

diluuium

preteriret,

falsam opinionem existimant. Ha[n]c generatione concupierunt fili Dei filias hominum.

IO

FMCCCCLVII+

7, Isid. Chron.

7

8, Isid. Chron.

8

o, Isid. Chron.

9

11. Matusalem annorum CLXXVII genuit Lamech. Hac generatione gigantes nati sunt. Hac quoque

10, Isid. Chron.

10-11

11, lsid. Chron.

12-14

9, 1 MCXXII

scripsi: MCCLXXXVH

I MCCCCLXXXVIS

Areth I

Enoch S traslatus S 3 etiam] et S 4 set] sed S ut solet suspecte a. m. corr. [ suspectae Mommsen (susceptae BFLM Mommsen) 10, 1 suppleui ex Isid. Chron. Chron.

dilubium

10, 2: senem

S

IS

8 falsa I

10,

ulisse S

2 iusta S

1

4 dilubium S

11 deleui

2

suscepte]

3 seriem scripsi ex Isid. 6 aliquatunlum S

7

Ó

LIBER

I

etate lubal ex genere Cayn artem musicam repperit, cuius etiam frater Tubalcayn eris ferrique arte inuentor fuit. (MDCXLV>

12. Lamech annorum CLXXXVIIH genuit Noe, qui diuino oraculo archam edificare iubetur anno etatis sue quingentessimo. His temporibus, ut refert losephus, scientes illi homines quod aut igne aut aquis perire poterant, in duabus columpnis ex latere et lapide factis studia sua conscripserunt, ne memoria delerentur que sapienter inuenerant. Quarum lapidea columpna fertur diluuium euasisse et actenus in Syria permanere.

MMCCXLV

13. Noe anno DCro factum legitur diluuium,

cuius archam

lose-

phus sedisse refert in montes Armenie quí uocantur Ararat. Fuerunt autem Noe filii tres, ex quibus LXX due gentes sunt orte, id est, quindecim de lapheth, XXX de

Cham, XXVII de Sem. Finit prima etas per annos MMCCXLV.

12, Isid. Chron.

15-16

13, 1/8 Noe...Sem] 11, 4 Caym S corr.

I

Isid. Chron. 5 reperit S

7 inuentorum

12, 1 suppleui 3arcamS om. S 5 refert] fert S

17-18 etiam] et S

6 Tubalcaym S

eris] erris a.

S

hedificare S 4 quingentessimo] D'"w” T 10 deleretur S 12 euasise S

13, I anno] anorum S DCS finit] finiuit S 9 annos] ante

S

3 sedisse] dedisse S MCCXV S

7 laphet S

His 8

LIBER 1 MMCCXLVII

7

14. Sem

anno

diluuium,

cum

secundo

post

esset annorum

C,

genuit Arfaxat, a quo Caldei nuncupati sunt. Iste Sem fertur fuisse Melchisedech, qui primus post diluuium

condidit

urbem

Salem,

que nunc uocatur Iherusalem. MMCCCLXXXII

15. Arphaxath annorum CXXXV genuit Sale, a quo antiqui Samarite uel Indi.

MMDXII

16. Sale annorum CXXX genuit Eber, a quo Ebrei nuncupati sunt.

MMDCXLVI

17. Heber

annorum

CXXXITII

genuit Falech. Huius tempore turris edificata est factaque est linguarum diuisio. Huius turris altitudo quinque milia CLX XII dicitur tenere passuum, paulatim altioribus in angustiis coartata, ut pondus eminens sustentaret facilius. Describuntur 1b1 templa marmorea lapidibus preciosis auroque dis-

14, 1/2 Sem...diluuium] Mon.

Germ.

Chron.

auct.

19, 1-2 20

16, Isid. Chron.

21

17, lsid. Chron.

22

15,

1 MMCCCLXXXII!]

MMCCCLXXX

F Mommsen

3 genuit...Caldei]

Isid. Chron.

Isid.

19*

(cum centum

duo esset annorum

I sed UM sup. l. e. m.

F

—Arfaxat S

S

1 MMDCXLXVIS

Haber S

altioribus] a latioribus Mommsen

tiis] gustiis S

2 cum...C] cfr. ms.

1, p. 429

esset annorum C] om. Mommsen 4 fuise S

16, 2 Hebrei 17,

19, 1 min.

4/7 Iste..Iherusalem]

15, Isid. Chron.

14, 2 cum Mommsen)

Isid. Chron.

antig. X1, chron.

9 ibi] in S

3 hedificata S

(altioribus LMNTX*Y

4 turis S Mommsen)

6/7 7 angus-

LIBER

I

tincta et multa alia que uidentur incredibilia. Hanc turrem Nembroth gigas construxit, qui post confusionem linguarum migrauit inde ad Persas eosque ignem colere docuit.

18. Falech annorum

MMDCCLXXVI

genuit Reu.

C et XXX

His temporibus pri-

mum templa constructa sunt et quidam principes gentium tanquam dii adorari ceperunt.

MMDCCCCMVII

19. Reu annorum CXXXII genuit Saruch, sub quo Scitharum regnum exortum est, ubi primus regnauit Tanus.

MMMXXX

20. Saruch annorum C et XXX Egyptiorum Nachor. genuit ium, ubi princip regnum sumpsit Mineus uel Zoeas primus regnauit illis diebus In LXX. annis rex Saruch Belus Nembrotides rex Babilonis, qui intrauit Assiriam set parum obtinuit in ea. Quo mortuo filius eius Ninus totam obtinuit Assyriam et ciuitatem ubi regni

VIII

18, Isid. Chron.

23-24

19, Isid. Chron.

25-26

Comestor

Hist. Schol.

18, 1 annorum] 19,

1 Reu]

1089 D-1090

12 turem

11 uident S anno

rex S

27-28

Isid. Chron.

20, 1/4 Saruch...Zoeas]

S

14 confusionem]

4 quedam

S

5 adorare

Schol. Siriam

confionem

S

S

S

5 rex] regnauit S 20, 2 Nacor S Egiptiorum S illis] fort. illi(u)s om. Petr. Comestor Hist. Schol. 1089D S

Petr.

A

S

2 citharum

5/27 In...ampliationem]

annis: a. I anis S 6 Nembrocides

7 a. intrauit add. quia fuit alter Belus rex Grecie, Petr. Comestor Hist. 10 Assyriam] 8 ea] ei a. corr. I intrauit] increauit S 1089 DS

LIBER 1

9

caput erat itinere dierum trium ampliauit et a suo nomine Niniuem dixit. Inde est quod quedam hystorie dicunt regnum Assyriorum IS

cepisse ab antiquo

Belo,

uerum

ad initium,

est quantum

quod

quia ab anno XXV Seruch proaui Abrahe usque ad annum VII Ozie regis luda currit per annum MCCC et Il per reges XXXVII

20

usque ad ultimum Sardanapalum, post quem regnum Assyriorum ad Medos translatum est ut subiecta docent. Alie hystorie dicunt regnum Assyriorum cepisse a Nino, quod uerum est quantum ad ampliationem propter hoc, quod sub eo primum in exteras gentes

25

dE. MMMCX VII

21, Isid. Chron.

21. Nachor annorum LXXVIIMNMI genuit Tara. Sub quo regnum Assyriorum Syciniorumque exoritur. Set primus in Assyriis regnauit Belus annorum LXII, quem quidam Saturnum existimant, primusque in Sicciniis Agialeus, a quo Agialea nuncupata est, que in actenus Pelopensis uocatur.

29-30

II p. caput iter. regni I

Bello S

16 inicium S

Sardanampalum S

25

Asiriorum

Schol. 21,

S

1090 A

1 Nacor

Bellus S

22 Assiriorum S

27

regni

29 lacunam

S

13/14 ystorie S

S

IS

20 M et CCCS

21

23 translatus I

a. ampliationem

add. Petr.

24 istorie S

Comestor

Hist.

4 Asiriis S

5

statui

3 Assiriorum

7 Siciniis S

14 Assiriorum

17 proaui] pro auui S

S

Siciniorumque

S

IO

LIBER

MMMCLXXXVII

I

22. Tara annorum LXX genuit Abraham. Per idem tempus Ninus rex Assyriorum regnauit annis LII, qui primus bella instituit et armorum instrumenta inuenit. Culus uxor Semiramis Babilonie muros instaurauit. Ninus etiam bello et *X vyicit Cham, qui adhuc uiuebat et regnabat in Braccia et dicebatur Zoroastres, id est, inuentor magice arcis, qui et VII liberales

artes in

XIMI columpnis scripsit, VI eneis et VII latericiis, contra utrumque diluuium. Ninus etiam libros suos combussit et ab eodem orta sunt ydola sic. Sub quo etiam Zoroastres, magice arcis inuentor,

a Nino

rege occiditur murique Babilonie a Semiramide

regina

Assyriorum

edificantur. Finit secunda etas per annos MMMCLXXXVII. MMMCCLXXXVII

23. Abraham annorum C genuit Yssac ex Sarra libera, nam primum ex ancilla Agar genuerat Ysmahel, a quo Ysmahelitarum genus, qui postea Agaren1, ad ultimum Sarraceni sunt dictl.

22, 1/5 Tara...inuenit] Isid. Chron.

31-31*

5/7 Cuius...instaurauit]

Chron. 33 7/16 Ninus...sic] Petr. Comestor Hist. Schol. Sub...edificantur] Isid. Chron. 32-33 23, Isid. Chron. 2

a DarrataicoráS

2 Abrahan S

scripsi ex Petr. Comest Hist. Schol. Petr. Comest. Hist. Schol.

S

3 Assiriorum S

23.1 5 AbraanS

16/20

AS

Abraccia S

14 etiam] et S

19 Assiriorum 3 Ismahel

8 lacunam statui

1090 A: uie I uic/ham S

1090 A: ad hec I ad hoc S

1090 A: et IS

12 eneis] encas / TIRALS

cfr. Isid.

34

uicit scripsi ex Petr. Comestor Hist. Schol.

artis S

1090 A

S

S

6 adhuc 9 in scripsi ex

10 Zoastres S

15 eode S

TI

16 etiam] et

TIBERST

MMMCCCXLVII

II

24. Ysaac annorum LX genuit geminos, quorum primus Esau, a

quo Ydumei, secundus lacob, qui cognominatus est Israhel, a quo et Israhelite sunt nuncupati. Hoc tem-

pore regnum Grecorum inchoatum, ubi primus regnauit (Inachus», cuius filius fuit Foroneus rex, qui primus in Grecia leges 1uditiaque conscripsit. His temporibus apud locum Tritonidem Minerua in specie uirginali apparuisse scribitur.

IO

MMMCCCCXXXVII

25. lacob annorum LX(XXX> genuit loseph. His temporibus Serapis loseph filius Egiptium rex moriens in deos transfertur et Menphis ciuitas in Egipto conditur.

MMMDXLVII

26. loseph annorum CX. Hoc tempore Grecia Argo regnante habere segetes cepit delatis aliunde seminibus.

MMMDCXCI

27. Ebreorum seruitus in Egyptum annorum CX(L>MIL. His tem-

24, Isid. Chron.

35-38,2

25, lsid. Chron.

39-41

26, Isid. Chron.

42-43

27, 1/5 Ebreorum...homines]

Isid. Chron.

24, 5/6 tempore] alt.e sup. l. e. m. S

Chron.

36, 2 38, 1

25,

S

lannum

Memphis

S

Tritronidemdem

addidi

2 anum

7 suppleui ex Isid.

9 iudiciaque S S

12 scribur

11 locum] lacum S

2 loseph] losep S louis Isid. Chron.

40, 1

4/5

5 conditur] creditur 1

26, 1 MMMDXVIS 43, 1: ade IS 27,

6/7 inchoatus ]

8 Soroneus a. corr. S

Isid. Chron.

44-45

S

addidi

losep S

annum S

3 habere scripsi ex Isid. Chron.

12

LIBER

I

poribus Prometheus fuisse scribitur, quem

41. Hely sacerdos annorum XL. Archa testamenti ab alienigenis capitur regnumque Siciniorum finitur.

MMMMCXX

42. Samuel et Saul annorum

VII

XL.

Per idem tempus Lacedomoniorum regnum exoritur atque Homerus (poeta? primus in Grecia fuisse putatur. Finit tercia etas per annos

MMMMCLXVII

43.

MMMMCXXVII.

Dauid

regnauit annorum

XL.

Codrus Atheniensium rex sponte se hostibus offerens interimitur et Carthago a Didone edificatur prophetantibus in ludea Gad, Natan et Asaph. MMMMCCVII

44.

Salomon

regnauit

annorum

XL. Iste M9) regni sui anno tem-

40, Isid. Chron.

98-100

41, Isid. Chron.

101-103

42, 1/5 Samuel...putatur] 43, lsid. Chron.

107/110

44, Isid. Chron.

111-112

40,

1 MMMMXLVI

1/2 Escanius S etiam 27, 7)

1 anorum

S

43,2 Ateniensium S

interinititur S 44, 2 X S

104-106

scripsi: MMMLXXXVII

IS

Sanson

S

annum S

3sirenarum scripsi ex Isid. Chron. 100, 1: sirenatum 4 ficte dubitanter scripsi: facte IS sed cfr. 31,2; 32,4

41, 1 lacunam suppleui 42,

Isid. Chron.

HeliS

XL] decem

IS (cfr.

XS S

4 suppleui ex Isid. Chron.

106, 1

3 interimitur scripsi ex Isid. Chron. 108, 2: intermittitur /

5 Natam

S

deleui ex Isid. Chron.

6 Assap S 112

regni] regnaui

a. corr. S

LIBER 1

17

plum Hierusolimis edificauit consumauitque anno VIII.

(MMMMCCXXIV)

45. Roboan regnauit annorum XVII, sub quo decem tribus a duabus separate sunt et reges in Samaria habere ceperunt. Hac etate Samus conditur. Sibilla Eritrea 1llustris habetur.

MMMMCCXXVII

46. Abias

regnauit

annorum

III,

sub quo Ebreorum pontifex maximus Abimelech [in] insignis est habitus. MMMMCCLX VI!N

47.

Asa

regnauit

Prophetabant

annorum

in ludeam

XLI.

Agias,

Geu, lohel et Azarias.

48. losaphat regnauit annis XX(V).

MMMMCCLXXX XIII

Prophetabant (Helias et Heliseus, Abdias, Azarias et Micheas» MMMMCCCI

49. «loram

regnauit

annis VIII.

Prophetabant> Helyas et Helyseus et Abdias. 45, Isid. Chron.

113-116

46, Isid. Chron.

117-118

47, Isid. Chron.

119-120

48, Isid. Chron.

121-122

49, Isid. Chron.

123-124

3 hedificauit

S

45, 1 lacunam suppleui

annis S

5 conditur] creditur /

46, I annis S

3 deleui

SAS

2 Agias] Ozias S

48,

1 MMMMCCLXXXXIII scripsi: MMMMCCLVIN Chron. 121 2/3 suppleui ex Isid. Chron. 122, 1-2

49,

1 MMMMCCCI

Helias

S

Heliseus

om.

S

S

6 illustras /

IS — addidi ex

1/2 suppleui ex Isid. Chron.

123-124,

1

Isid.

2

I8

LIBER

1

MMMMCCCII

50. Ocozias regnauit anno l. Elyas rapitur, cuius septem insignia miracula numerantur.

MMMMCCCIX

51. Atalia regnauit annorum Ilonadab,

filius Recab,

VII.

sacerdos

clarus habetur et loiade pontifex, qui solus post Moysen u1xisse annos CXXX perhibetur. Sub quo quasi terminata est monarchia Assiriorum. Nam Sardanapalus ultimus monarchus uictus ab Arbace prefecto suo, qui Mediam procurauit, semetipsum concremauit et tunc Arbaces monarchiam ad Medium transtulit spe, nondum re. Hec enim fecit Darius occiso Baltra, qui fuit V post Nabuchodonosor. Fuerunt tamen reges Assirii, set non monarchi, tamen pocentes, usque ad euersionem Niniue. MMMMCCCXLIX

52. loas regnauit annis XL. Zacha-

rias propheta interficitur et Elyseus moritur cuius uirtutes quatuordecim predicantur. Ligurgus quoque legislator Apollonis insignis habetur. so, Isid. Chron.

125-126

$1, 1/5 Atalia...perhibetur]

Isid. Chron.

Petr. Comestor Hist. Schol. 1403 D Hist. Schol. 1403 D

52, Isid. Chron.

130-133

50, I annorum

Il

127-128

6/13

terminata...Baltra]

14/17 Fuerunt...Niniue] Petr. Comestor

Elias S

$1, T annis S 4 annorum 5 quasi] quod S 8 a Barbace S Barbaces S Medium] Medos Petr. Comestor Hist. Schol. 1403 D nondum] non de S 13 Baltra] Balthasar Petr. Comestor Hist. 1403D 14 Nabuchdonosor S 15 Asirii S 1Ó potentes S

52, 1 MMMMCCCXIX S lonis S 5/6 habeter S

2 Eliseus S

4 quoque om. S

11

12 Schol.

5 Appol-

LIBER 1 MMMMCCCLXXVII

19

53. Amasias regnauit annis XXIX.

Carchaginem hoc tempore quidam dicunt conditam. MMMMCCCCXXX

54. Ozias regnauit annis LIT. Huius VII anno Sardanapalus rex incen-

dio concrematur. Caldei tamen partem regni penes se retinere, quia Babilonem sibi aduersus Medos uendicauerunt. Ita Babilonie potestas apud Medos, proprietas apud Caldeos fuit. Caldei autem propter antiquam regie urbis digniIO

tatem non illam suam, set se illius

IS

uocare maluerunt. Vnde factum est ut Nabuchodonosor ceterique post eum usque ad Cirum reges, quamuis Caldeorum uiribus potentes et B(abilonie) nomine clari legantur, in numero

tamen

et cardine

regum non habentur illustrium. Assiriorumque regnum in Medos transfertur usque in annum XIX transmigrationis Babilonis; cucurrit per annos CCLVIMMI: ¡Tune Exodus poeta claruit atque Sydomargius mensuras et pondera repperit. Per idem tempus Olimpias

20

prima a Grecis constituitur Hose, Jonas, Amos, Ysaias et Tema in

25

ludea prophetantibus. Vbi primum $3, Isid. Chron.

134-134*

$4, 1/3 Ozias...concrematur] Isid. Chron. Oros.

Hist. 2,2,6-8

135-136

3/17 Caldei...illustrium]

21/27 Tunc...prophetantibus]

Isid. Chron.

138-141

27/44 Vbi...XXXV] cfr. Hier. Chron. 834 11-12; 852 4; 874 17; 902 19; 9la 21-22;

95a 9; 96a 22; 99a 9-10. $4, 4 regni] regnaui S I Caldei] Caldi S

IS

15 addidi ex Oros.

illustrum 1 tionem 1S 23/24

5 aduerssus S 11 inuocare S

reperit S

Melos I 8 Caldeos] e sup. l. e. m. 12 Nabucdonosor S 13 Cirus

Hist. 2,2,8: B. I beati

S

nomine]

unde S

17

18 Medios I 20 transmigrationis scripsi, cfr. 63,12 transmigra22/23 Sidomargius S 23 et pondera] coponderat I 26 Ysayas

S

Tema

propheta ¡gnotus

20

LIBER

I

regnauit: Arbaces XXVIII, Sosarmus XXX, Medidus XL, Cardiceas XIII,

Deioces

[uel Diocles] regnauit

LIMIT annos, Fraortes XXIIII,

35

Arsaces

XXXII,

Astiages XXXV. Isti sunt reges qui post Sardanapallum Assyriis regnasse creduntur sicut Scriptura Diuina refert: Teglatfalnasar,

40

Salmanasar, Sennacherib,

Eseraddon. MMMMCCCCXLVI

55. Finit regnum

MI Medorum.

lonathan regnauit annis XVI. Remus Romulusque nascuntur prophetantibus in ludea Osee et lohel, Isaia et Michea.

MMMMCCCCLXI

56. Achaz regnauit annis XVI. Huius MIT” anno Romulus Romam condidit, et Sennacherib Assyriorum rex decem tribus in Mediis transtulit atque in ludeam Samaritas accolas misit.

ss, 2/5 lonathan...Michea] $6, Isid. Chron.

Asiriis

Cyaxares]

S

142-144

145-147

28 regnauit] regnum

Arsaces]

Isid. Chron.

Hier.

regnase S

S

33 seclusi cfr. 82,3;110,1

Chron.

96a 22

38/39

41 Tegalt Falnasar S

55, 1 MMMMCCCCXVIS finiuit S transp. S 5 Ysaya S

35 XIMMI S

Sardanapaluum

44 Eser Addon

S

36

39

S

1/2 lonathan r. a. XVI. Finit r. MI

Medorum

56, 1 MMMMCECCCLXIM S XVI ann. transp. S accolas scripsi ex Isid. Chron. 147,2: occolas IS

3 Sesnacherib S

6

LIBER

MMMMCCCCLX(XXX>I57.

I

21

Ezechias

regnauit

XX VIINMI

annos. Sub quo prophetabant salas et. ¡Osee; Hoc; temipore Romulus primum milites et populo sumpsit centumque a populo nobilissimos uiros elegit, qui ob etatem senatores, ob curam

ac sollicitudinem rei publice patres uocati sunt. MMMMDXLVI

58. Manasses regnauit annos LV. Per idem tempus Romanis prefuit Numa Pompilius, qui primus Vestales uirgines instituit duosque menses lanuarium ac Febroarium decem mensibus anni adiecit. Tunc quoque Sibilla Samia claruit.

MMMMDL

59. Amon

VIII

regnauit

annos

XII.

Huius temporibus Tullius Hostilius prior in re publica censum egit primusque purpura et fascibus usus est. MMMMDLXXXX

60. loas regnauit annos XXXII. Tales Misesius primus fisicus clarus

habetur prophetantibus in ludea Hieremia, Olda et Sophonia. $7, Isid. Chron.

148-150

58, Isid. Chron.

151-154

s9, Isid. Chron.

155-156

60, Isid. Chron.

157-159

$7, 1 addidi

2 annos om. Í

3 Ysayas S

P Mommsen) 8 solicitudinem

6 popullo I S rey S

nobalisimos S

$8, 1 MMMMDXVI S leiunarium S 6 ani S

3 Numera

59,

1 MMMMDVIII

2 Hostilis /

60,

1 MMMMDLXXXX

S

4 Iheremia

S

S

/

3/4 Vestales] uestigales 1

5

3 egit] exegit S

scripsi: MMMMDVII

Olda] Esdar S

4 et] ex Isid. Chron. 150. 1 (et

7 etatem] ttatem a. corr. 1

IS

Sofonia S

annum

S

2 Misenus

22

LIBER

MMMMDCI

I

61. loachim Huius

regnauit annos

tertio anno

XI.

Nabuchodono-

sor rex ludeam captam tributariam fecit. Iste Nabuchodonosor regnauit annos XLIM. Tunc Daniel, Ananias, Azarias, Misael in Babilo-

nia claruerunt. [Nota quod dum Nabuchodonosor cum bestiis agri moraretur

VII Hulimadar

ei suc-

cessit]. Isti sunt reges Caldeorum

IO

qui quamuis gestis insignes tamen in numero regum illustrium non computantur: Merodach, Nabuchodonosor, Hulimadar, iterum Nabuchodonosor, Euil Merodach, Egressar, Labosordach, Balthasar. Post hunc Nabuchodonosor in Caldea, Nabuchodonosor, Euil Merodach, Egressar, Labosordach,

20

Balthasar regnauerunt. MMMMDCXI

62. Sedechias regnauit annos

XI.

Hunc rex Babilonie secundo ueniens ad Hierusalem cum populo

(captiuum) ducit templo incenso anno edificationis CCCCLIMII. Per

61, 1/4 loachim...fecit] Chron. 162 62, 1/8

Sedechias...dedit]

61 1 loachin S ut solet

S

Isid. Chron.

Isid. Chron.

annumS

XI S

suscessit S 62, 2 Babilone S

17 iterum] iter S

5/7 Tunc...claruerunt]

Isid.

162-166

2/3 Nabucdonosor aut Nabuchdonosor

4/5 regnauit] regnat S

nota ex margine inclusa uidetur

160-161

5 annum

8 agri] agi I

S

7/10 seclusi eo quod

9 Hulmadar

S

25 Baltasar S

4 suppleui ex Isid. Chron. 164, 2

5 hedificationis S

9/10

LIBER

I

23

idem tempus Sapho mulier in diuerso poemate claruit. Solon leges Atteniensibus dedit. Finit MIT etas per annos MMMMDCXII.

(MMMMDCLXXXII>

63. Incipit V*. Hebreorum captiuitas fuit annis LXX, in quibus ignis ab altario Dei sublatus et absconditus in puteum, postea septuagesimo regressionis anno assummitur inuentus umuus. Finis Medorum et initium Persarum anno XXX” primo

captiuitatis,

nam

subuerso

Astriage rege Medorum ad Persas translatum est. Regnum Persarum, sub Cyro pro rege exortum, ab anno XXXI” transmigrationis cucurrit per annos CCXXIX. Per idem tempus captiuitatis ludith hystoria conscribitur. Pittagoras quoque philosophus et arithmetice artis inuentor clarus habetur. Post hec regnum Persarum ad Macedonios translatum est Dario Arsami filio interfecto ab Alexandro Magno, Philippi filio, rege Macedoniorum anno VII imperi

IO

IS

20

Alexandri;

qui, cum

post mortem

Dari V annis monarchiam tenuisset, decessit anno imperi sui XII. Post quem quattuor principes elus

25

63, 1/6 Chron.

Hebreorum...uiuus] 102a,17-18

7 Salon S 63, 1 suppleui

S

9 annum

8/9

Isid. Chron.

subuerso...rege]

Hier.

168-169

S

167, 2 (Dei BFPS Mommsen) 4 7 inicium S IO traslatum S pro] fort. primo cfr. 175, 1 et Beda Chron. 175 13 CC et

14 ludith] Dith S 21

167

4/5 septuagessimo S

11 Cyro] Tiro S facto

Chron.

3 Dei om. Isid. Chron.

imputeum S

XXIX S

Isid.

13/17 Per...habetur]

Filipi S

15 conscribur

23 Alexaddri

S

25 decessit] dicessit a. corr. I]decesit S

S

Pitagoras S

24 anis S

24/25

20 intertenuiset

26 post quem] postquam S

LIBER

I

regnare ceperunt, sicut ipse els diuiserat regna, scilicet Ptolomaeus in Egypto, Seleucus Syria et Babilone,

30

Antigonus

in Asya

Minor,

Philippus, qui et Arideus, in Macedonia. Exhinc in Egipto regnum obtinuerunt qui uoca(n)tur Lagide siue Ptholomei per annos CCXCVI usque ad XV annum Augusti Cesaris. 64. Darius regnauit annis XX XIIII. Huius secundo anno ludeorum est resoluta captiuitas, a quo tempore in Hierusalem non reges, set prin-

MMMMDCCXVI

cipes fuerunt usque ad Aristobolum. Tunc Romani pulsis regibus consules habere ceperunt. MMMMDCCXXXVI

65. Xerxes annis

XX.

filius Darii regnauit Escilus,

Pignarus,

Sophocles et Euripides tragediarum scriptores celebrantur insignes. Herodotus quoque hystoriarum scriptor et Zeosis agnoscitur pictor. MMMMDCCLXXVI

66. Artarserses, qui et Longimanus, regnauit annos XL. Eo regnante Ezdras sacerdos legem

28/32 Scilicet...Macedonia] cfr. Beda Chron. 202 (Hier. In Dan. IL, vii; viii) 64, Isid. Chron.

170-172

65, Isid. Chron.

173-175

66, Isid. Chron.

176-180

S

28 Ptholomeus S 31/32 Macedomia

64,

1 MMMMDCCXII

OST

EXCISEst

66, 3 Esdras S

29 Egipto S Siria S 30 Asia S 31 Philipus S 33 addidi, cfr. 72, 55 34 Tholomei S

S

2 Estilius S

3 Sophlocles 1 (cfr. infra 66, 7)

LIBER 1

25

renouauit. Neemias muros Hierusolimorum restituit. Aristarchus etiam et Aristophanes atque Sophocles traguediarum scriptores

S

(clari) habiti sunt. Ypocras quoque medicus ac Socratas philosophus et Democritus claruerunt.

IO

MMMMDCCXCV

67. Darius, qui et Notus, regnauit

annos XVIII. Huius primo regni anno missis ab eo suis proconsulibus Ptholomone et Bruto Toletum in Hyspaniis edificatur et anno VII consumata. De III" primis litteris primi et duabus ultimis secundi uocabulum traxit.

5

MMMMDCCCXXXV

68. Arthaxerses regnauit annos (XL). Huius tempore Hester hystoria docetur esse expleta. Plato quoque et Exsonofon Socratici insignes habentur.

MMMMDCCCLXI

69. Arthaxerses,

5

quí

et

Ocus,

regnauit annos XXVI. Demostenes orator agnoscitur. Aristotelis philosophus predicatur. Plato moritur. 67, 1/2 Darius... X VIMI] Isid. Chron. 181 ISS

O

ES

AAN

68, Isid. Chron.

183-185

69, Isid. Chron.

186-189

2/8 Huius...traxit] cfr. Pelayo BN

UE

5 restituit] restaurauit s. l. a. m. I 6 etiam] et S 8 suppleui ex Ilsid. Chron. 179, 2 — habitu 1

tragediarum S Socrates

S

3 suis ab eo transp. S 67, 2 anos S regni] regnaui S iS 5 Hispaniis S hedificatur S 6/7 literis S 68, I annum doceretur 69,

7 Sophodes S 9 meditus S

S

S

2 suppleui ex Isid. Chron.

1

2/3 istoria S

3

explecta S

1 MMMMDCCCLXI

Demosthenes S

183,

4 Tholomone

scripsi: MMMMDCCCCLXI

3 erator S

IS

Hocus

S

Aristotelis] Aristoti I les add. sup. l. a. m.

2)

26

LIBER

1

MMMMDCCCLXV

70. Xerses Hoci filius regnauit annos TIM. Exenogrates philosophus illustris habetur.

MMMMDCCCLXXI

71. Darius regnauit annos VI. Allexander llliricos et Traces supperans dehinc Hierusolimam capit atque templum ingressus Deo hostias immolauit. Hucusque Persarum regnum extitit: dehinc reges Grecorum incipiunt.

MMMMDCCCLXXVI

72. Alexander Macedo regnauit annos V. Huius enim quinque anni postremi in ordine numerantur, quibus monarchiam obtinuit orbis: nam septem elus priores in Persarum regibus subputantur. Hic cum uenisset ad montes Caspios, miserunt ad eum filii captiuitatis X tribuum,

ex edidcyto enim

teneban-

tur egredi non licere, postulantes ab eo egrediendi licenciam. Cumque quesisset causam captiuitatis, accepit cos

recessisse

aperte

ra Deo

Israelis uitulis aureis inmolando, et

per prophetas dictum est eos a captiuitate non reddituros. Tunc ei(s» Alexander respondit quod arcius includeret eos. Cumque angusta ularum obstrueret molibus bituminatis, uidens 70, Isid. Chron.

190-191

71, Isid. Chron.

192-194

72, 1/6 Alexander...subputantur]

Petr. Comestor o

Hist. Schol.

A lexandenks

Isid. Chron.

195,

laborem

1-4

6/31

humanum

Hic...sumpto]

1498 A-B

2/3 superans

S

5 immollauit

S

72, 3 postrema I

8 captiuitatis scripsi ex Petr. Comestor Hist. Schol. 1498 A:

cap't [ caput S

9

molando

I

addidi 16 redituros S

Alexander] Eilexander a. corr. I

11 licentiam S 12 captiuitis S addidi ei om. Petr. Comestor 1498 A

18 cunque S

14

17

LIBER 1

27

non posse sufficere, orauit Dominum

Deum

lÍsraelis, ut opus illud

compleret. Et accesserunt ad se inuicem prerupta montium et factus est locus immeabilis. Ex quo liquido apparet non esse Dei uoluntatem ut exeant; egredientur tamen circa finem mundi, magnam hominum stragem facturi. Cumque

25

redisset Alexander

30

in Babilonem,

sumpto a sorore sua ueneno usum lingue amisit et extremam uoluntatem suam scripto expresit et sic ani-

mam exalauit. ladus ludeorum sacerdos L annorum. Successores Alexandri orbem uniuersum, qui

35

Macedonum

uiribus subactus erat,

inter se partiti sunt. Set postea uario bellorum sorte confligentes ad paucos potestas collecta est. In Serya: Seleucus Nicanor regnauit

40

XXXII, Anthiochus XVIII, Anthiochus XV, Seleuchus XX, Seleuchus III, Anthiochus Magnus Seleucus XII,

45

XXXVI,

Anthiochus Epiphanes XI,

$0

Anthiochus Il, Demetrius XII,

Alexander VIII.

31/34

ueneno...exalauit]

Petr.

Comestor

Hist.

Schol.

In... VIMI] cfr. Hier. Chron. 126 19-21; 130 4; 131 11-12;

1498

B

41/53

132 8-10; 133 24-25; 134

4-55 137 9; 139 4-5; 141 3-4,6-7; 143 6-7

S

28/29 stragem hominum transp. S 36 Alexandriu I 38 pertiti S

Syria S

S

42 Nicanor scripsi: uic' I uis S

48 Antiochus S

30 redisset] pettiset S 31 sorere postea uario] post cauario S 41 44 Antiochus S

50 Anthiochus Ephifanes om. S

45 Antiochus

28

LIBER

1

Dehinc Alexandrie reges incipiunt qui uocantur Lagide Tholomel.

39

MMMMDCCCCXVI

73. Ptholomeus Lagi filius regnauit vannos "XL. Hic ¡Tudeam capiens plurimos Ebreorum in Egipto transtulit. Hoc tempore Zenon stoicus et Menander comicus et Treufrastres philosophus claruerunt. Per idem etiam tempus Machabeorum liber inchoat primus.

MMMMDCCCCLKUHIII

74. Ptholomeus Philadelfus regnauit annos XXXVII. Hic ludeos,

qui in Egipto erant, absoluit et uasa sancta Eleazaro pontifici restituens LXX interpretes petit. Hic Diuinas Scripturas in grecum eloquium transtulit. Per idem tempus Aratus astrologus agnoscitur atque argentel numi primum Rome constituuntur. MMMMDCCCCLXXX

54/55

75. Ptholomeus Euergentes regnauit annos XXVI, sub quo lesus filius Syrac Sapientie composuit librum.

Dehinc...incipiunt]

73, Isid. Chron.

196-199

74, Isid. Chron.

200-203

75, Isid. Chron.

204-205

54 dehinc] de S

Isid. Chron.

regis S

195, 4-5

55/56 Tholomei scripsi: Tholomeum

IS (cfr.

63, 34) 73, 1 Tholomeus S S 6/7 filosophi S 74, 1 Tolomeus

S

IS 3 Hebreorum S 4 trastulit S 5 Zeno 7 eiam] et S Macabeorum S 9 incoat S Filafelfus S

2 Hec S

9 numeri l

tuuntur] conficiuntur S 75,

1 MMMMDCCCLXXX

S

Tolomeus

S

3 Sirach S

9/10 consti-

LIBER 1

29

MMMMDCCCCXCVICXI)

76. Ptholomeus Philapator regnauit annos XVII. Ab isto ludei prelio uicti XL milia armatorum corruerunt. Siciliamque Marcellus consul obtinuit.

MMMMMXXI

77. Ptholomeus Epifanes regnauit annos X XIII. Huius tempore gesta sunt que secundi libri Machabeorum hystoria continet, scilicet de Anthiocho magno. Hac etate poeta Ennius celebratur.

MMMMMLVI

78. Ptholomeus Philometor regnauit annos XXXV. Hunc Antiochus Epifanus prelio superauit et ludeos uaria calamitate oppressit. Per idem tempus Scipio Affrigam ulcit.

MMMMMLXXXV

79. Ptholomeus Euergentes regnauit annos XX VIIKD). Hoc tempore per consulem Brutum Yspania a Romanis obtempta est et

Toletum edificatur.

76, Isid. Chron.

206-208

77, 1/4 Ptholomeus...continet] Isid. Chron.

Isid. Chron.

78, Isid. Chron.

Isid. Chron.

215-216

76, 1 addidi: MMMMDCCCCXCVI

4 Sicilliamque S

1!MMMMDCCCCLXVI

2 temporis S antiquo S poetat I

78, 1 Tolomeus

Afrigam 79,

S

Tolomeus

Marcelus S

77, 1 Tolomeus S

5 Antiocho]

5/6 Hac...celebratur]

212-214

79, 1/4 Ptholomeus...est]

S

209-210

211

S

2/3 Antiocus

S

2 addidi

3/4 Macabeorum

S

3 etlla S

S

4 istoria S

4 oppesit S

5

S

1 Tolomeus

3/4 Hispamia

S

5 hedificatur

S

30

LIBER 1

MMMMMCII

80. Ptolomeus Soter regnauit annos XVII. Huius XI” anno Aristobolus filius lonate rex pariter et pontifex primus apud ludeos diadematis sumpsit insigne post CCCCLXXXIMMI annos Babilone captiuitatis et presit annum I. Post quem Alexander prefuit annis XXVII. Varro Citeroque nascuntur. Traces Romanis subitiuntur.

MMMMM(C>XII

81. Ptholomeus Alexander regnauit annos X. Syria per Gabium ducem in Romanorum dominio transiit. Poeta quoque Lucretius nascitur, qui postea sese furore amatorio interfecit, tamen per interualla insanie aliquos libros conscripsit.

MMMMMCXX

82. Ptholomeus

Cleopatre filius

regnauit annos tempus Protius Rome Latinam primus. Tunc hystoriographus

VIIL Per idem [uel Plocus] Gallus retoricam docuit quoque Salustius nascitur.

80, 1/2 Ptholomeus...X VII] Isid. Chron. 217

2/9 Aristobolus... XXVII] Hier.

Chron.

Isid. Chron.

148,6-14

9/10 Varro...subitiuntur]

81, 1/6 Ptholomeus...interfecit] Isid. Chron. 220-222 Hier. Chron.

223-225

80, 1 Tolomeus LXXXIV S

S Sother S 2 XII 7 pressit S anum S

81, 1 addidi

6/8 tamen...conscripsit]

149,22-24

82, lsid. Chron.

rie ]

218-219

Tolomeus S

7/8 conscrisit

82, 1 MMMMMCXX 6 historiographus S

FIA

5 p. post add. decursos S 6 9 Ciceroque S 10 subiciuntur S

SAS

4 Lucrecius S

6 amato-

S

scripsi: MMMMMCL

IS

Tolomeus S

3 deleui

LIBER

I

31

MMMMMCL

83. Ptholomeus Dionisius regnauit annos XXX. Quinto anno istius Ptholomei cepit Alexandra et sedit annos IX. Post quam Hyrcanus XXIIII annos Cesaris Augusti XV. Cleopatra regnauit annos XII. Hec Ptholomei regis Egiptiorum fuit filia et fratris Ptholomei soror et coniux effecta. Quem dum fraudare regno uoluisset, tempore belli ciuilis in Alexandria occurrit Cesari et per speciem atque stuprum regnum sibi et necem Ptholomei apud lulium impetrauit atque Alexandrie regnum tercio anno regni Cleopatre per lulium Cesarem in Romanam transiit ditionem. Post quam Herodes rex regnauit XXXI annos et tunc uenit Dei filius. Ptolomeus Hierusolima capta ludeos Romanis tributarios effecit. Per idem tempus Cato philosophus agnoscitur. Appollodorus preceptor Augusti clarus habetur. Cycero laude oratoria celebratur.

MMMMMCLI

84. Cleopatra

IO

I5

20

25

regnauit annos

quia tercio anno 83, 1/2 Ptholomeus...XXX] Chron.

152,9-10;

Hec...regnum] Mommsen nem]

Isid. Chron. 226

153,11

2/4 Quinto...annos] cfr. Hier.

6 Cleopatra...XII]

Isid. Chron.

232%,

1-6

Isid. Chrom.

15/17

Chron.

232%,

6-7

20/25

232,

tercio...Cesarem]

Mon. Germ. auct. antig. X1, chron. min. 1, p. 453

Isid.

Il,

elus lulius Cesar

1

6/15

cfr. ms.

F

17/18 in...ditio-

Ptolomeus...celebratur]

Isid.

Chron.

227-231 84, 1/2 Cleopatra...Cesar] 83, 1 Tomeus S

Isid. Chron.

232,

1-2

3 Ptholomei] Ptholomeum

a. corr. 1 Tholomei S Alexan152 4 Hircanus S 9 conix S quem scripsi:

dra dubitanter scripsi: Alexander IS sed cfr. Hier. Chron. 5 anni S 7 Tholomei S 8 Tholomei S

quam IS Isid. Chron. S

11 Alexandraa a.corr. 1 227, 1 SEA US

25 Cicero

84, 1 annum

S

S

20 Ptolomeus] Ptholomeus S Pompeius 22/23 philosofus S 24 preptor

32

LIBER 1

MMMMMCLVII

sumpto imperio regnauit annos V. Hic primus Romanorum singularem obtinuit principatum, a quo etiam Cesares appellati sunt sequentes imperatores. Hic antea

consul creatus Gallias obtinuit. De Britannia triumphauit. Postremo ciuile bello aduersus Popeium adibito monarchiam tocius Imperi Romani obtinuit. Rome tres simul exhorti soles paulatim in eundem orbem coegerunt. Inter cetera portenta, que toto orbe facta sunt, bos

suburbano Rome ad araín)tem loquutus est frustra se urgeri, non enim frumenta,

set homines

breui

defuturos. Finit V* etas per annos MMMMMCLVII. MMMMMCCXIII

85. Incipit VI" etas seculi. Abhinc incipiunt Romani imperatores. Octouianus Augustus regnault annos LVI. Iste imperio post Sicu-

lum bellum

triumphos

Dalmaticum,

Asiaticum, postremo

tres egit

Alexandrinum aduersus Antonium, inde Yspanum. Deinde terra marique pace toto orbe parata lani portas clausit et obseruauit. Sub

IO

3 sumpto...V] cfr. Isid. Chron. 232, 2; 233

4/6 Hic...sunt] Isid. Chron.

234, 1-5 7 sequentes imperatores] cfr. Isid. Chron. 234, 6-7; 234*, 6-7 Hic...triumphauit] Isid. Chron. 233*-233? 9/12 Postremo...obtinuit] Chron. 234*, 1-5

7/9 Isid.

12/19 Rome...defuturos] Hier. Chron. 5$17,11-17 (cfr. Suet.

Jrg. 218 p.358,7) 85, 1/2 Abhinc...imperatores] cfr. Isid. Octouianus...ludeorum] Isid. Chron. 235-237,

4 hic] hinc sed n exp. 1 5 obrinuit bello scripsi es Isid. Chron. 234*] bellum IS S

16 addidi ex Hier.

85, 3 Octauianus

S

Chron.

Agustus S

157

]

I

8 hispanum S

234,

que S 12 Rome]

19 annum

s-7

3/14

9 Britania S 10 Rom I I5 fcata

S

4 in a. imperio sup. l. add. 1, om. S

Siculum scripsi ex Isid. Chron. 235a,1: solum IS

a exp.

Chron. 1

4/5

6 asiaticum] asiatiacum sed ter.

LIBER 1

23

culus imperio LXVIMII ebdomades in Danielo scripte complentur et, cessante regno ac sacerdotio ludeorum, VIII kalendas Aprilis VI" feria

Dominus Noster lesus Christus annuntiatur et ex Virgine nascitur, scilicet Cesaris Augusti anno regni

IS

elus XLIT*, VIM” kalendas lanuaris, die dominica anni mundi

MMMMMCXCIX,

20

MMMMMCCXXXVI

86.

Tyberius

regnauit

annos

era

XXX VIIL

filius

Augusti

XXIII.

XVIII” anno, era LXIX,

Huius Dominus

noster lesus Christus X kalendas Aprilis VI" feria crucifixus est anno etatis sue XXXII, peractis a princi-

pio mundi annis quinque milibus CCXXX. Iste Tyberius dum per cupiditatem reges ad se uenientes non

IO

remitteret,

Romano

MMMMMCCXL

multe

gentes

a

Imperio recesserunt.

87. Gayus Gallicula regnauit annos TI.

Hic

auaritia,

crudelitate

et

luxuria seuus fuit atque in deos se transferens in templo Hierosolimorum statuam louis sub nomine suo 15/16 Dominus...nascitur] Isid. Chron. 237, 2-3

Isid. Chron.

237,

20 MMMMMCXCIX]

86, 1/2 Tyberius...XXIII] Isid. Chron. 238 Chron.

239

8/11

Iste...recesserunt]

87, 1/6 Gayus...i¡ubet]

Isid. Chron.

13 cesante S

14 VI"] VI I

I

anno

scripsi: anni

MMMMMCXCIX 86, 1 Tiberius S

II

87, 2 auaricia

S

cfr. Isid.

238*

240-241 16 anunciatur S

ETA

17 Cesar Augustus

VE

Y

20 p.

S

6 peractis] percitis S

8 Tiberius

S

credulitate S

17/18 anno... XLII*]

2/8 Huius...CCXXX]

Isid. Chron.

ISI

ins. era XXX

S

recesrunt

IS

1-2

cfr. Chron. Albeld. 1X, 11.

3 deum

S

S

IO remiteret

LIBER

I

poni iubet. Hic postea ueneno periit. Per idem tempus Matheus apostolus euangelium in ludea primus scripsit. MMMMMCCLUHIII

88. Claudius regnauit annos XIMI. Petrus ad superandum Symonem magum Romam pergit. Marchus quoque euangelista Alexandrie Christum euangelizat.

MMMMMCCLX VIII

89. Nero, regnauit annos XIIII. Hic nimie crudelitatis et luxurie deditus retibus aureis piscabatur. Matrem et sororem prostituit et interfecit. Senatum multum extinxit. Multas reipublice prouintias et urbes amisit. Vrbem quoque Romam incendit ut Troiani excidii ymaginem expectaret. Huius temporibus Symon magus, cum altercationem proposuisset cum Petro et Paulo apostolis dicens sequendam uirtutem esse Dei magnam, medio die, dum a patre uolare promittit

in celum,

a demonibus,

quibus in aere ferebatur, adiurante eos Petro per Deum, Paulo uero orante, dimissus crepuit. Ob cuius

7/9 Per...scripsit] Isid. Chron. 88, Isid. Chron.

243; 244-245

89, Ilsid. Chron.

246-249

242

9 scribit I 88, 2 Simonem

89,

S

5 euangelizabat S

1 MMMMMCCLXIX

S

annos

om.

S

2 credulatis

publice S 6/7 prouincias S 8 incedit S 9 imaginem S cerneret Isid. Chron. 247 sed cfr. F Mommsen 11 proposuit S S 13 esset S 14/15 promitit S 17 Paulum I

S

6 rey

expectaret) 12 dinces

LIBER 1

20 era

35

necem a Nerone Petrus crucifigitur, Paulus gladio ceditur. Hac tempestate Persius poeta moritur.

EVITE

Lucanus quoque a(c) Sagena precepto Neronis interficiuntur.

MMMMMCCLXXVIII

90. Vespasianus regnauit annos X. Iste in disciplina militari strenuus multas prouincias, quas Nero amiserat, bellando reipublice restituit. Immemor

offensarum

fuit; conui-

tia in se dicta leuiter tulit. Huius secundo anno Tytus Hierusolimam cepit atque subuertit, ubi undecies centena milia ludeorum fame et gladio perierunt; set et preter hos centum milia publice uenundati.

IO

Annus erat M' et centesimus atque sexagesimus exactus, VII quoque menses et ter V dies, ex quo Salomon rex in Moria monte templum cepit edificare.

IS

MMMMMCCLXXX

91. Titus regnauit annos Il. Iste in utraque lingua tantum facundissimus extitit ut causas latine et

grece; poemata et tragedias grece componeret. Tanto autem bellicossissimus fuit, ut in expugnatione

Hierosolimorum sub patre militans

90, 1/11

Vespasianus...uenundati]

91, Isid. Chron.

Seneca

250-251

252-256

21 Persius] per suis S Sagena]

Isid. Chron.

Isid. Chron.

22 addidi ex Isid. Chron. 249, 1 (a F Mommsen) 249,

1

5/6 conuicia S 7 Titus S 8 capit 90, 1 XL I 4 rey publice S undecies] uerdecies Í 10 sed S 13 sesagesimus S 16 hedificare S S 91, 3/4 et Grece] a Grece

I ageret Ilsid. Chron.

253, 2

4 tracuedias

Í

36

LIBER

I

XII pugnatores XII sagitarum confoderet ictibus. Porro in imperio

tante bonitatis fuit ut nullum omnino puniret, set conuictos aduersum se coniuratione dimitteret atque in eadem

familiaritatem,

quam ante habuerat, retineret. Huius etiam inter omnia fuit illud celebre dictum perdidisse diem, quo nihil boni fecerat. MMMMMCCLXXXXVI

92. Domicianus frater Titi regnauit annos XVI. Hic post Neronem secundus superbia execrabilis deum se appellari iussit. Christianos persequitur. Sub quo et lohannes apostolus in Pathmos insula religatur et Apocalipsim scripsit. Iste multos senatorum in exilio mittit ac perimit cunctosque qui de genere Dauid erant interficit. lussit ut nullus ludeorum ex regali superesset origine.

MMMMMCCLXXXXVII

93.

Nerua

regnauit

annum

l.

Nerua uir imperio moderatus equalem se et communem omnibus prebuit. Huius tempore lohannes

apostolus ab exilio Ephesum rediit

92, Isid. Chron.

257-259;

93, Isid. Chron.

262-263

8 sagittarium /

conuitos S etiam] et S

260-261

II conuinctos scripsi ex Isid. Chron. 255,2: coiunctos I

12 p. se add. de S

92, 5/6 apostolus

lohannes

transp.

13 familiaritatem] simularitate /

S

6/7 relegatur

S

I5

7 Apocalisim

S 8 mitit S 9/10 qui de genere] quidem gene S IO interfecit S fort. interfici[t] iussit, ut cfr. Isid. Chron. 261 12 originem S

93, 1 MMMMMCCCCVI

S

3 communem]

cermunem

]

LIBER 1

37

atque efflagitatus ab Asie episcopis euangelium nouissimus edidit. MMMMMCCCXVI

94. Trayanus regnauit annos XVIII. Iste Arabia et Babilonia capta usque ad Indie fines post Alexandrum accessit. Huius temporibus Symon Cleopas Hierusolimorum episcopus crucifigitur et requiescit lohannes apostolus.

MMMMMCCCXXXVII

95. Adrianus regnauit annos XXI. Iste Trayani glorie inuidens prouintias Orientis Persis reddidit et Eufraten fluuium finem Romani Imperii posuit. Hic ludeos secundo rebelles subiugat; urbem quoque Hierusolimam restaurat eamque ex

nomine suo Aliam uocat. Per idem tempus (Aquila ponticus interpres secundus» post LXX oritur et Basilides heresiarces agnoscitur.

96. Antonius Pius regnauit annos XXII. Iste ob hoc tale cognomentum accepit, quia in omni regno Romano cautionibus incensis

MMMMMCCCLIX

cunctorum

94, Isid. Chron.

264; 265; 266-267

9s, Isid. Chron.

268-271

96, Isid. Chron.

272-273;

debita relaxauit, unde

274-275

6 episcopis] christianis S 94,

1 Traianus

S

5 Simom

S

Eleophas S

95, 2 Traiani S 2/3 prouincias S S 8 Aliam] Aliem a. corr. I Adrianum 270,

1

96, 4 incenssis

S

3 redidit S 5 secundo] seculo S 9/10 suppleui ex Isid. Chron.

38

LIBER 1

et pater patrie appellatus est. Eo regnante Valentinus et Marchyon heresiarces produntur atque Gallienus medicus Pergamo genitus Rome clarus habetur. MMMMMCCCLXXVI!l

97. Antonius minor regnault annos XVIII. Huius tempore Montanus Catafrigarum auctor et Tizianus, a quo heresis Hengratitarum,

exorti

sunt.

MMMMMCCCLXXXX

98. Commodus regnauit annos XIII. Teudocion Ephesius interpres tercius apparuit, cuius editio a LXX interpretibus non discordat, atque Hyreneus episcopus Lugdunensis in doctrina habetur insignis.

MMMMMCCCLXXXXI

99. Elius Pertinax regnauit annum

I. Hic, supplicante senatu ut uxo-

rem Augustam et filium Cesarem faceret,

renuens

ait suficere

sibi

debere quod ipse imperaret inuitus.

MMMMMCCCCVIIKCI)

100. Seuerus Pertinax regnauit annos XVIII; Symmacus interpres

97, Isid. Chron.

276; 277

98, Isid. Chron.

278; 279-280

99, Isid. Chron.

281-282

100, Isid. Chron.

283; 284-287

7 et correxi ex Ilsid. Chron. 274, 1: ut IS a. corr.

97,

1 MMMMMCCCLXXXII

98, 1 Comodus

S

S

2 Theudosdion

5/6 Lugdonensis S

6 dotrina S

99, 1 Elyus S 100,

Marchion S

10 Rome] Romo

1

1 addidi

2 Simacus

S

3 Cathafrigarum S

3 edicio S

S 4 discordant ]

LIBER 1

39

quartus agnoscitur. Narcisus Hierusolimorum episcopus uirtutibus plurimis celebratur. Tertullianus Aster in ecclesia insignis habetur. Origenes Alexandrie studiis eruditur.

MMMMMCCCCXVI

101. Antonius Caracalla Seueri filius regnauit annos VII. Huius tempore in Iherico quinta editio Diuinarum Scripturarum inuenta est, cuius auctor non apparet. Agarus regnauit Edisse.

MMMMMCCCCXVII

102. Macrinus regnauit annum quo expleto, occiditur.

MMMMMCCCCXX

103. Aurelius Antonius regnauit annos II(I]. Sexta editio inuenta est in Nicchopoli. Sabellus heresiarces oritur.

MMMMMCCCCXXXIII

104. Alexander regnauit annos XIII. Origenes Alexandria claruit et Rome Alpianus insignis 1uris peritus.

l;

101, Isid. Chron. 288; 289; 290* 102,

1 Macrinus...I] Isid. Chron. 290

103, Isid. Chron.

291; 292-293

104, Isid. Chron.

294; 295-296

3 Rarcisus S scripsi ex Isid. Chron.

3/4 episcopus Hierusolimorum transp. S 5 celebratur 285, 2 cerebantur 1 celebantur S Tercullianus S

101, 5 auctor] uictor S

102, 1 Macrinus] 103, 2 seclusi

104,

1

6 Agarus regnauit Edisse] Edisse Macrinus creditur S

Agarus S Sexta] Saxa I

3 Nichopoli S

MMMMMCCCCXXXIII S 3 Ulpianus S

CCCCXXXVI

scripsi:

MMMMMCCCCXXXVI

1

40

EIBERA]I

MMMMMCCCCXXXVI

105. Maximianus regnauit annos IM. Iste primus ex militari corpore absque decreto senatus imperator efficitur et Christianos persequitur.

MMMMMCCCCXLII

106. Gordianus regnauit annos VI. Hic rebellantes Partos et Parsos afflixit; reddiens uictor de prelio fraude suorum interit. Huius temporibus Fabianus testimonio Spiritus Sancti in specie columbe super caput elus descendentis Rome episcopus ordinatur, licet quidam hoc uerius de Zeferino afirmant.

MMMMMCCCC(XLIX>

107. Philippus regnauit annos VII. Iste prior inter imperatores credidit Christo. Cuius etiam primo anno

millesimus annus Rome fuisse docetur expletus. MMMMMCCCCL

urbis

108. Decius regnauit annum 1. Sanctus Antonius monachus Egipto docetur exortus.

MMMMMCCCCLII

109.

Gallus

et Volusianus

filius

regnauerunt annos ll. Nouatus Cipriani episcopi presbyter Romam ueniens Nouatianam eresim condidit. 105, Isid. Chron.

297-299

106, Isid. Chron.

300-301

107, Isid. Chron.

302-304

108, Isid. Chron.

305; 306

109, Isid. Chron.

307; 308

105, 2 militari] multari S 106, 2 Parsos] Parses a. corr. 1 adfirmantur ]

107, 1 addidi 108, 1 anum

Philipus S

S

3 aflixit S

anum

2 Antoninus

6 in specie] et speciei S

S I/

monacus

S

9

LIBER 1 MMMMMCCCCLXVII

41

110. Valerianus [uel Volusianus] cum Gallieno regnauerunt annos XV. Valerianus captus a Persis in turpissimo seruitio senuit. Galienus occisus est, quoniam Christianis excitauit persequutionem. Sanctus Ciprianus primo retor, deinde episcopus martyrio coronatur. Basilius et Gregorius episcopi fratres insignes habentur. Goti quoque Greciam, Macedoniam, Asyam Pontumque depopulant. Valerianus Christianis persequutionem mouens a rege Persarum captus ibi in dedecore uite consenuit. Anno imperi Valeriani et Gallieni II* porro Goti descensis Alpibus, quibus inhabitalbadnt, Greciam, Macedoniam, Pontum, Asyam atque Illiricum deuastauerunt.

IO

IS era ¿COXEVIL

20

MMMMMCCCCLXIX

111. Claudius regnauit annos Il. Iste Gotos Illiricum Macedoniamque uastantes exuperat. Paulus Samosatenus heresiarces agnoscitur.

MMMMMCCCCLXXIHIM

112. Hic

Aurelianus regnauit annos V. persequutionem aduersus Christianos efficiens fulmine corripitur et nec mora occiditur.

110, 1/3 Valerianus...XV] Isid. Chron. 309

3/6 Valerianus...persequutionem]

cfr. Isid. Chron. 312 cfr. etiam Oros. Hist. 7,22, Isid. Chron. 310 8/10 Basilius...habentur] Goti...consenuit]

Isid.

Chron.

311-312

Isid.

16/21

7/8 Ciprianus...coronatur] Chron. 312* 10/15

Anno...deuastauerunt]

Isid.

Goth. 4 111

Isid. Chron.

112, Isid. Chron. 110,

313-315 316; 317

1 seclusi

rector S

2 Galieno

11 Asiam S

S

5 occissus S

13 persecutionem $

inde decore IS

18 addidi (cfr. infra 160, 2)

Goth.

110,

4 (uid. supra

112, 2 persecutionem flumine

S

S

11): Macedonum

IS

6 persecutionem

S

7

14/15 in dedecore scripsi:

19 Macedoniam scripsi ex Isid. 20 Asiam

S

3 fulmine scripsi ex lsid. Chron. 317, 2: flummine

I

42

LIBER 1

MMMMMCCCCELXXV

113. Tacitus

regnauit annum

1.

Huius uite breuitas gestorum nichil dignum pronotat. MMMMMCCCCLXXXI

114. Probus regnauit annos VI. Ma(

120. lulianus regnauit annos ll. Hic ex clerico imperator effectus in ydolorum cultu conuertitur martiriaque infert Christianis. Qui etiam, dum in odium Christi tem-

plum in Hierusolimis ludeis reparare permisisset atque ex omnibus prouinciis ludei collecti noua templi fundamenta lacerent, subito nocte aborto terremotu saxa ab immo fundamentorum excussa longe lateque sunt sparsa. Igneus quoque globus ab interiore ede templi egressus plurimos eorum suo prostratuit incendio; quo terrore reliqui pauefacti Christum confitebantur inuiti, et, ne hoc casu

crederent factum, sequenti nocte in uestimentis cunctorum crucis apparuit signum.

20

MMMMMDLXII

121. louinianus regnauit annum l, qui dum se ab exercitu imperatorem fieri conspiceret seque Christianum afirmans paganis preesse non posse adsereret, *et nos”, inquid

120, lsid. Chron.

343-344;

121, Isid. Chron.

346-347

21

Constantinopolum

120, 1 suppleui

abortu S 121, 3 fieret I

345

I

2 in iter. S

11 ymo

5 etiam]etS

in odium] medium

S

4 affirmas I

5 assereret

S

S

10

LIBER 1

AS

omnis exercitus, "qui per lulianum nomen

Christi abiecimus,

tecum

Christiani esse uolumus”. Quibus ille auditis imperii ceptra suscepit. MMMMMDLXXVI

122. Valentinianus et Valens frater eius regnauerunt annos XXIV. Anno V* imperii Valentis erant *** Gothi apud Y strium bifarie in Fridigerno et Atalarico diuisi sunt, set Fridigernus Alaricum Valentis

IO

auxilio superans huius beneficii gratia ex Catholico Arrianus cum omni gente Gothorum effectus est. Tunc Gulfilas eorum episcopus

IS

Goticas litteras repperit et utrumque testamentum in linguam propiam transtulit. Fotinus quoque et Eunomius atque Appollinaris heretici eo tempore agnoscuntur. MMMMMDLXXXII

123.

Gratianus cum fratre Valen-

tiano regnauit annos VI. Ambrosius Mediolanensis episcopus in Catholicorum dogmate claruit. Priscillianus heresem sui nominis condidit. Martinus episcopus Turonorum Gallie ciuitatis multis miraculorum signis effulsit.

122, 1/2

Valentinianus...X(1>V]

Goth. 7

Isid. Chron.

4/15 Gothi...agnoscuntur]

123, Isid. Chron.

352-355

122, 2 addidi

3VEIEVS

fort. era[nt] ***

Istrium S

Atarinacum S lit S 123, 1 Gracianus

8 catolico S

S

348

Isid. Chron.

Valentes I

erant iter. S

5 Atanarico S

S

Isid.

4 lacunam statui,

6 Frigidernus

9 Gotorum S

4 Catolicorum

3 Anno...Valentis] 349-351

11 literas S

7 Toronorum

S

1

Alaricum] 13 trastu-

46

LIBER 1

MMMMMDLXXXXI

124. Valentinianus cum Theodosio regnauit annos VIII. Synodus Constantinopolim CL sanctorum patrum colligitur, in quo omnes hereses condempnantur. Iheronimus presbyter in Bethleem

era CCCCXXXVIIT

toto mundo clarus habetur; Priscil-

lianus accusante Itacio a Maximo tyranno gladio ceditur. Per idem tempus lohannis Baptista caput Constantinopolim est perductum et in septimo miliario ciuitatis humatum. Gentium quoque templa per totum orbem iubente Theodosio eodem tempore subuertuntur,

nam

adhuc

intemerata

manebant. Regnauit annos XI, de quo scriptum est 'omnium dilecte Deo cui militat aer et coniurati ueniunt ad classica uenti”. MMMMMDXCIHIII

125. Theodosius cum Archadio et Honorio regnauit annos III. Per

idem tempus lohannes anachoreta insigniter claruit, qui etiam Theodosio consulenti de Eugenio tyranno ulctoriam predixit.

124, 1/17 Valentinianus...manebant] Isid. Chron. omnium...uenti] cfr. Oros. 7,35,21= Claud. 7, 96-98

356-361 cfr. etiam

18/20 Augus. cin.

5,26

125, Isid. Chron.

362-364

124, 2 VII] XVII S 2/3 sinodus 7/8 Priscilianus S 8 Itatio S 18 omnium] onium S o nimium tibi Claud. 7,96-98 Oros. 7,35,21

iS)

coniurati correxi ex Claud.

125, 3 tempus] tem

S

7, 96-98

S

5 condepnantur S 6 Behleem 9 tirano S 10 lohanis Claud. 7, 96-98 Oros. 7,35,21 19 cui] aer] aether Claud. 7, 96-98 Oros. 7,35,21 S

Oros.

anachorata a. corr. 1

ajosS

7,35,21:

coniurata

4 etiam] et S

IS

5/6 tiranno S

LIBER 1

47

126. Harcadius cum fratre Hono-

MMMMMDCVIXT> cra EECGPEXTIITE

rio regnauit annos XIII. Huius temporibus Donatus Ephesi episcopus ulrtutibus insignis est

habitus. Qui drachonem ingentem, in ore elus expuens, necauit; quem octo iuga boum ad locum incendii uix trahere potuerunt, ne aerem putredo eius corrumperet. Per idem tempus corpora sanctorum Abachuch et Michee prophetarum diuina reuelatione produntur. Gothi Ytaliam, Vuandali atque Alani Gallias adgrediuntur. Agustinus quoque (episcopus doctrine scientia insignis habetur. lohannes quoque» Constantinopolitanus et Theophilus Alexandrinus illustres episcopi predicantur.

IO

IS

MMMMMDCXXICI)

127.

Honorius

cum

Theodosio

minori fratris filio regnauit annos XV. His imperantibus Gothi Romam capiunt. Vuandali quoque Yspanias et Sueui Galletiam occupant. Hac tempestate Pelagius aduersus Christi gratiam erroris sui dogmata predicat, ad cuius dampnationem concilium apud Carthaginem CCXIM episcoporum congregantur. Hoc tempore Cyrillus Alexandrie episcopus insignis est habitus.

IO

126, Isid. Chron.

365-370

127, Isid. Chron.

371-375

126, 1 addidi incedii S

Arcadius S 11 Abacuch

3 Donatis S

I

Ephesi] Ephysi a. corr. 1

13 Italiam S

15/17 addidi ex Isid. Chron.

369-370

127, 1 addidi

3 His

S

5 Galleciam

S

9/10 Cartaginem

S

7

48

LIBER

128. Theudosius minor Archadi filius regnauit solus annos XXVII. Gens Vuandalorum ab Yspaniis ad Affricam transit ibique Catholicam fidem Arriana impietate subuertit. Per idem tempus Nestorius Constantinopolitanus episcopus sue perfidie molitur errorem. Aduersus quem Effesiana synodus congregata ejus impia dogmata condempnat. Hoc etiam tempore diabolus in specie Moysi ludeis in Creta apparens, dum eos per mare ac pede sicco ad terram repromissionis promittit perducere, plurimis necatis reliqui saluati sunt et confestim ad Christi gratiam conuertuntur.

MMMMMDCXLVIN eri ECCEXGVE

IO

IS

tr

I

CECGEXCVII

129.

MMMMMDCLV

Marcianus

regnauit

annos

VI. Cuius initio Calcidonense concilium geritur, ubi Eutices cum Dioscoro Alexandrino episcopo condempnatur. Hulus etiam VI? imperatoris anno Theudericus rex Gotorum

cum

ingenti

exercitu

Yspaniam ingreditur. MMMMMDCLXXI

130.

Leo

maior

cum

Leone

mi-

nore regnauit annos XVI. Alexandria et Egyptus errore Dioschori heretici languens inmundo repleta spiritu canina rabie latrat. Per idem 128, Isid. Chrom.

376-379

129, Isid. Chron.

380-382

130, Isid. Chron.

383-385

128,

1 MMMMMDCXLVIII

cam Ss

S

S 3 Vuandallorum S 4 transit S catoli8 molitur scripsi ex Isid. Chron. 378, 2: moritur IS 9 sinodus II etiam] et S 13 ac |Macidl 14/15 promitit S

129, I annos om. ] etiam] et S VII 130, 2 XVI

EXHECVIES

2 inicio S

3 Egiptus

2/3 consilium I

S

Dioscori

S

3 ubi] uir S

5

5 latrat] ratrat 1

LIBER I

49

tempus apparuit heresis Acefalorum, quam Calcidonense concilium impugnauit. Qui [in] iccirco "Acefali”, 1d est sine capite, nomi-

nantur, quia quis primus eam heresem introduxerit non inuenitur. Cuius heresis peste plurimi actenus orientalium langent.

IO

MMMMMDCLXXXVIII

131. Zenon regnauit annos XVIII. Iste Zenon Leonem Augustum filium

suum

interficere

querens,

pro eo mater eius alium figura similem obtulit ipsumque Leonem occulte clericum facit, quique in clericatu usque ad lustiniani tempora ulxit. Per idem tempus corpus Barnabe apostoli et euangelium Mathei eius titulo scriptum ipso

IO

reuelante repertum est. MMMMMDCCXV

132. Anastasius regnauit annos XXVII. Trasemundus Vuandalorum rex Catholicas ecclesias claudit et CXX episcopos exilio in Samardinam mittit. Fulgentius quoque in confessione fidei et scientia floruit. Per idem tempus apud Carthaginem Olimpius quidam Arrianus in balneis Sanctam Trinitatem blasphemans tribus igneis 1aculis angelo

IO

131, Isid. Chronm.

386; 387-388

132, Isid. Chron.

389; 390-393

6 aparuit S 7 quam om. 1 8 qui] atque ideo Isid. Chron. 385, 1-2 (qui idcirco K Mommsen) seclusi idcirco S 131, 1 deleui

5 symilem S

10 titulo] stilo Isid. Chron. 388,2 (titulo G

Mommsen)

132, 2 Trasemundus] Turismundus Fulgencius S

dum

IS

6 sciencia S

9/10 blasphemans

S

4/5 Sarmadinam

S

5 mitit S

9 Sanctam scripsi ex Isid. Chron. 392, 2: secun-

correxi ex Ilsid. Chron.

392: blasphematis

1S

$0

LIBER

I

emittente uisibiliter est combustus. Barbas quoque quidam Arrianus episcopus, dum contra regulam fidei quendam baptizans dixisset "in nomine Patris per Filium in Spiritu Sancto”, statim aqua, que fuerat ad

baptizandum deportata, nusquam comparuit. Quod aspiciens qui baptizandus erat confestim ad Catholicam ecclesiam abiit et 1uxta morem fidei baptismum Christi suscepit.

MMMMMDCCXXIIXI>

133.

lustinus maior regnauit annos

VIM. Post Transmundum Hildericus ex Valentiniani imperatoris captiua filia genitus in Vuandalis regnum suscepit. Qui sacramento a Transmundo obstrinctus, ne Catholicis in regno suo consuleret,

antequam regnum susciperet episcopos ab exilio reuert[ent]i iussit elsque ecclesias reformari precepit.

MMMMMDCCLXICI>

134. lustinianus regnauit annos XXXVIIMI. Belsarius patricius mirabiliter de Persis triumphauit, qui deinde a lustiniano in Africam missus Vuandalorum gentem deleuit. Per idem tempus corpus sancti Antoni monachi diuina

133, lsid. Chron. 394; 395-396 134, Isid. Chron.

397; 398-399; 400

11 emitente S

13 contra] creta IS contra s. l. a.m. I

dixisset] dedisset IS dixisset corr. marg. a. m. I 133, 1 addidi

3 Valentiani

2 Transmundum]

S

8/9 episcopo S 134, 1 addidi

IÓ statin S

Turismundum

imperatoris] peratoris S 9 ab exilio] cab exxilio 2 Belsarius] Relisarius S

S

2/3 Hyldericus S

6 Trasmundo S S

14 quedam S

20 habiit S obstrictus S

deleui ex Isid. Chron.396, 6 4 Affrica I

7 sancti] beati S

LIBER 1

SI

reuelatione repertum perducitur

Alexandria

et in ecclesia

sancti

lohannis Baptiste humatur.

IO

MMMMMDCCLXXIKD)

135. lustinus minor regnauit annos XI. Narses patricius, postquam sub lustiniano Augusto Totilanidem Gottorum regem in Ytalia superauit, Sophie Auguste lustini coniugis minis perterritus Longobardos a Pannoniis inuitauit eosque in Ytaliam introducit. Hac tempestate Leouigillus rex Gottorum quasdam Yspanie regiones sibi rebelles in potestatem sui regni superando redegit. Anno imperil

IO

Tyberu II fuit era DCXVIFP. (MMMMMDCCLXXX)

136. Tyberius regnauit annos VICD. Longobardi Ytaliam capiunt anno MMMMMDCCLXXIX ab initio mundi. Goti, qui per Ermenegildum Leouigildi regis filium bifarie diuisi, mutua

135, 1/12 lustinus...redegit] Isid. Chron. Anno...DCXVII] Cfr. loh. Bicl. Chron. $79

136, 1 Tyberius... VIC] Isid. Chron. 404 Epitome 259

4/6 Goti...uastantur]

cede uastantur.

401;

402-403

12/13

2 Longobardi...capiunt] Isid. Chron. Isid. Chron.

405

9 sancti] beati S 135, 1 addidi: AMMMMDCCLXXII 402, 1: particius IS

8 Italiam S

l om. S

4 Gotorum S

incroducit S

2 patricius scripsi ex Isid. Chron.

6 perteerritus S

9 Leouegildus

S

Gotorum S

quadam in quasdam corr. a. m. I quaedam S (cfr. infra 192, 14)

7 Panoniis S

10 quasdam] Ispanie S

II

3 MMMMMDCCLXXIX

marg.

sui] sibi I suis. l. a. m. sibi S 136, 1 suppleui S

addidi

4/5 Ermenegillum

2 Italiam S

S

5 Leouegilli

S

2

LIBER

MMMMMDCCCI

I

137. Mauritius regnauit annos XXI. Sueui a Leouigildo rege obtenti

Gotis

Recaredo 5

subiciuntur.

Goti

principe innitente ad

fidem Catholicam reuertuntur. Auares aduersus Romanos dimi-

cantes auro magis quam ferro pelluntur [era DCXLH]. MMMMMDCCCIX

138. Focas regnauit annos

era DCXLIT*

Iste seditione militari fcepitf impe-

VIII.

rator effectus Mauritium Augustum nobiliumque multos interfecit. Huius tempore Prasini et Venti per Orientem uel Egiptum ciuile bellum faciunt ac sese mutua cede

5

prosternunt. Prelia quoque Persarum grauissima aduersus rem

10

publicam excitantur, a quibus Romani fortiter debellati plurimas prouintias et ipsam, ut dicunt, Hierosolimam amiserunt. Octauo Foche imperatoris anno, Eracles

era DCXLVIIP 15

apud

20

nobilissimam uirginem sibi desponsauit, quam Foca imperator Romanus de Libie finibus Constantinopolim sibi deportari mandauit. Qua de causa Eracleus in

137, Isid. Chron.

406-408;

Affricam

existens

Flauiam

409

138, 1/13 Focas...amiserunt] Isid. Chron. 410-413 (ut dicunt cfr. K, 10, 23 Momm14/39 Eracles...iugulandum] Chron. Byz-Arab. 6, 1-13

sen)

137, 1 Mauricius S 2 Leouegilli S 6/7 dicantes I dimicantes corr. a. m. 138,

1 Era DCXLI

add. marg. 1

3 sobitiuntur I delevi

5 catolicam S

2 Locus desperatus. (imperii sceptra sus»cepit

fortasse addendum distingendumque est cepti S (cfr. 193,2) 3 Mauritium] Mauriaú S 4 interfecerit S 6 uel] et S 8/9 Presarum S 12 dicuntur Ss

13 DCXVIN

S

18/19 Constantinopolin

S

14 Foce

S

S

15 Africam S

20 Eraclius S

16 nobillissimam

LIBER 1

$3

iram succensus rebellionem aduersus Focatem ex Affrica parat, et armatis et coadunatis tocius Occidentis uiribus nauale prelium contra rem publicam cum mille et amplius nauibus peragit Nicitam-

25

que magistrum militie Romane facit exercitus terrestris ducem sub tali pacto inter eos definito, ut quisquis (illorum primus Constantinopoli aduentaret, illi> tocius imperii amministratio contraderetur. Set Eracleus illuc citius nauigando peruenit et Focatem aliquanto obsistentem bello agressus est sic-

30

35

que Bizantini rel causam examinantes et morti sue timentes Focam captum Eracleo offerunt iugulandum. 139.

Romanorum

igitur

LVIIw

Eracleus post occisionem Focatis a senatu imperio coronatur. Regnauit annos XXX. Nicita uero magister militie per heremi deserta cum nimio labore Egyptum peruenit et nimia uirtute et strenuitate aggressus, Persis acie cesis, Egiptum, Syriam, Arabiam, ludeam, et

Mesopotamiam prouintias obtima dimicatione imperio restaurauit. Huius secundo imperii anno Sisebutus Gotis preficitur annis VIII.

IO

era DEL:

139, Chron.

Byz.-Arab.

21 sucensus

S

7-10 22 AÍTICANO

24 nauare

Í nauale corr. a. m.

milicie S

29 difinito S

30/31 suppleui ex Chron. Byz. Arab. 6, 9

cicius S

34 Focantem

37 mortis

139, 2 occasionem S

Egiptum S prouincias S

S

38/39

3 imperio om. Chron. Byz. Arab.

8 agressus S

cessis S

8/9 Egiptus S

iugulande

27 33

S

5 milicie S

9 Siriam

6

10

S4

LIBER 1 Gens iterum Persarum prosiliens sedibus uicinas prouintias repentinis obreptionibus stimulat. Filius quoque Cosdree regis Persarum patrem fugiens Eracleo imperatori se

contulit,

sperans

se

armis

Romanne defensurum atque patris regnum spondens Augusto traditurum.

20

140. Incipit hystoria Wandalorum, Sueuorum et Gothorum ab Ysidoro Hyspalense episcopo in breui collecta. Era CCCCXLHMIP ante biennium irruptionis Romane urbis excitate per Stiligonem gens Alanorum, Sueuorum et Vuandalorum transiecto Reno Gallias irruunt, Franchos prosternunt directoque impetu ad Pirineum usque perueniunt, cuius obice per Didimum et Veranianum Romanos nobilissimos ac potentissimos fratres ab Yspania tribus annis repulsi, per circumiacentes Gallie prouintias uagabantur. Set postquam idem fratres, qui priuato presidio Pirinei claustra tuebantur, ob suspitionem tyrannidis insontes et nullo obnoxii a Constantio Cesare interfecti sunt, memorate gentes Yspaniarum prouintias irrumpunt. 141.

Era CCCCXLVI"

Vuandali,

Alani

et Sueui

Yspanias

occupantes neces uastationesque cruentis discursibus faciunt, urbes

incendunt,

substantiam

direptam

exhauriunt,

ita ut

humane carnes ui famis deuorarentur a populis. Edebant filios suos matres, bestie quoque morientium gladio, fame ac peste

140, 3/12 Era...irrumpunt]

Isid. Vand. 71

141, Isid. Vand. 72

14 prosilens S I5 prouincias S Romanne] Romane 18 Romanne corr. a. m. 3-4 21 regnum] regimen S

17 regis] regeris S I Romanie Chron. Byz. Arab.

20 10,

140, I istoria S Vuandalorum S Gotorum S 3 iruptionis S 4 fort. gentes cfr. Isid. Vand. 71, 8 5 transgecto S Reno] regno S Francos S

proternunt S 5/6 direptoque S 9 Galie S idem] idest S 10 Pirenel S 10/11 tirannidis S II post et a. m. add. in ] nullo] nulla IS nullo corr. a. m. I interfeicti S 12 prouincias S 141

IDA

ECCPVIAS

4 fames

S

5 morienciuum

S

LIBER 1

SS

cadaueribus adsuete, etiam uiuorum efferebantur interitu atque ita IMI plagis per omnem Yspaniam seuientibus diuine iracundie per prophetas scripta olim pronuntiatio adimpletur. 142. Era CCCCL* post plagarum diram pernitiem quibus Y spania cesa est, tandem barbari ad pacem ineundam Deo miserante conuers1 sorte in possessionem sibi eius prouintias diuidunt. Galletiam enim Vuandali et Sueui occupant, Alani Lusitaniam et

IO

IS

Cartaginenses prouintias, Vuandali autem cognomine Silingi Beticam sortiuntur. Ispani autem per ciuitates et castella residua plagis aflicti barbarorum dominantium se seruituti subitiunt. Primus autem in Yspanias Gundericus rex Vuandalorum successit regnans Galletie partibus annis XVIII; qui dum rupto federe pacis Sueuorum gentem in Herbasis montibus obsideret, relicta obsidione Sueuorum Balearicas Terraconensis prouintie insulas depredatur. Deinde Carthagine Spartaria euersa cum omnibus Vuandalis ad Beticam transit, Yspalim diruit actaque cede in direptionem mittit. Qui cum autoritate regie potestatis inreuerenter manus in basilicam Vincentii martiris ciuitatis ipsius extendisset, mox Dei 1uditio in foribus templi demonio correptus

interlit. 143.

Era CCCCLXVIII* Gisericus frater Gunderici successit in

regno annos XL. Qui ex Catholico effectus appostata in Arrianam primus fertur transisse perfidiam. Hic de Betice prouintie littore cum Vuandalis omnibus eorumque familiis ad Mauritaniam et Affricam relictis Hyspaniis transfretauit. Cui Valentinianus iunior Occidentis imperator non ualens obsistere pacem mittit et partem Affrice quam Vuandali possederant tanquam pacifico dedit conditionibus ab eo sacramenti acceptis ne quid ultra inuaderet. llle autem, de cuius amicitia iam nichil ambigeIO

batur, uiolata sacramenti religione, Cartaginem dolo pacis inua142, Isid. Vand. 73 143, Isid.

Vand. 74-77

6 etiam] et S 142, 1 perniciem S

IS — prouincias S 7 dominancium prouincie S 143,

S

S

3 conuersa S

in possessionem scripsi: impossessionem

4 Galleciam S

5 prouincias S

6 sorciuntur $

subiciunt S 9 Galletie] Galicie S 14 mittit] mititit S 16 iudicio S

1 CECCXALVUILS

liccore S

8 pronunciatio

2 apostata S

5 recictis a. corr.

Í

3 transsisse

7 mictit S

S

11 osidione 17 intern S prouincie S

9 inuanderet

S

/

4

$6

LIBER

1

dit omnesque opes eius excruciatis diuerso tormentorum genere ciuibus [Siciliam] in ius proprium uertit. Deinde Sicilias depreda-

20

25

tur, Panormum obsidet, Arrianam pestilentiam per totam Affricam intromittit, sacerdotes ecclesie pellit, martires plurimos efficit et juxta prophetiam Danihelis demutatis mysteriis sanctorum ecclesias Christi hostibus tradit nec iam diuini cultus loca set suorum esse habitacula iussit. Aduersus quem Theodosius minor Orientis imperator bellum parauit, quod ad effectum non uenit. Venis enim Tracias Mliricumque uastantibus exercitus ad Vuandos missus ad defendendos Traces Illiricosque a Sicilia reuocatur. Maioranus autem imperator de Ytalia Yspanias ueniens, cum in Carthaginensem prouintiam aliquantas naues sibi ad transitum aduersus Vuandalos preparasset, eas de littore Cartaginensi commoniti Vuandali per proditorem diripiunt. Sicque Maiorianus a sua dispositione frustratus Ytaliam reuertitur atque a Rizimiro patricio fraude circumuentus occiditur. Quo comperto Gesericus non

35

contentus

solis Affrice

uastationibus,

nauibus

aduectus

Romam ingreditur direptisque per XIII dies opibus Romanorum relictam Valentiniani et filias erus cum multa milia captiuorum secum tulit. Moxque Cartaginem rediit et per legatos ab imperatore postulata pace Valentiniani relictam Constantinopolim remittit; quarum unam ex filiabus suis filio suo Hunerico iure matrimonii copulauit. Sicque post multarum prouintiarum clades Christianorumque spolia atque neces moritur regni sui anno quadragesimo. 144. Era DVII" post Gisericum Hunericus Gunderici filius regnauit annis VII mensibus V, habens in coniugio Valentiniani

filiam quam pater eius ex Roma cum matre captiuam adduxerat. Qui et 1pse Arriano excitatus furore Catholicos per totam Affricam atrocior patre persequitur, eclessias tollit et sacerdotes et 144, Isid.

Vand.

12 seclusi intromitit S

78-79

13 obsidi S 14/15 effecit S

pestilenciam S 15 etiter. S

16 cultus] cultos IS cultus corr. a. m. I uenies

S

23 prouinciam

S

20 Vuandos] scl. Vuandalos

24 lictore

patricio] deest in Isid. Vand. 76 sed cfr.

S

M Mommsen

S — aduectus scripsi ex Isid. Vand. 77: aduentus IS

milia] multis miliis corr. a. m. I 34 prouinciarum

144, 2 annos

S

31 Carthaginem S

S

VII] VI S

13/14 Africam S Danielis S misteriis S

5 acrocior

S

26 frustratrus

14

22

S

27

Gisericus S

28 Africe

29 per om. S

30 multa

32 Valentraiani S

LIBER 1

$7

cuncti ordinis clericos exilio mittit. Monachos quoque atque laychos III circiter milia exiliis durioribus relegauit, martires fecit,

IO

confessoribus linguas abscidit, qui linguis abscisis perfecte usque ad finem loquuti sunt. Tunc Letus Neptensis ciuitatis episcopus gloriose martirio coronatur. Qui, dum Arriani contagii labe uariis penis maculari non potuit, uictor repente celos obtinuit. Hunericus autem inter innumerabiles suarum impietatum strages quas in Catholicos exercuerat VIII” regni anno ut Arrius pater

eius interioribus cunctis effusis mi(se>rabiliter uitam finiuit. 145. Era DXIII

post Hunericum

succedit

Guntamundus

regnans annis XII. Qui statim ecclesie pacem reformans Catholicos ab exilio reuocauit. 146. Era DXXVI* Guntamundo mortuo Transamundus regnans annos XXVII, menses III. Iste Arriana insania plenus Catholicos insectatur, ecclesias claudit, Sardiniam exilio ex omni

Affricana ecclesia C et XX episcopos mittit. Carthagine moritur. Cuius tempore Fulgentius Ruspensis episcopus in nostro dogmate claruit.

147. Era DLMI* post Transemundum Hildericus Hunerici filius ex Valentiniani imperatoris filia genitus regnauit annos VII menses III. Iste sacramento a decessore suo Transemundo constrictus ne Catholicis in regno suo aut ecclesias aperiret aut priuilegla restitueret, priusquam regnaret, ne religionem sacramenti

145, Isid. Vand.

80

146, Isid.

Vand.

81

147, Isid. Vand.

82

6

cuncci

S

ordines

11,23,5;29,12;35,11;39,20;

S

S

monacos

S

SHabscide

11l,1,16;2,25;6,15;7,10;11,6;11,40;,16,36

12 autem] ante S

13 Catolicos

S

regni] regnauit S

at

US,

9

locuti

14 addidi

finiuit] finium S TAS

146,

CATAS

Cransamundus

S

2 annos] anñ. Is. l. a. m. os

S

3 Catolicos S

IDCXXVIS

4 africana

etom.

S

147,

1 Trasamundum

S

S

4 Catolicis S

Cartagine S

— Ísta

5 Fulgencius S

$8

LIBER

uiolaret,

precepit et sacerdotes

I Catholicos

ab exilio reduci

et

ecclesias aperiri. Quem Gelimerus adsumpta tyrannide[m] regno priuat et cum filiis carcere custode mancipat.

148. Era DLX* Gelimerus regnum cum tyrannide sumpsit, multos nobilium Affrice prouintie crudeliter extinguens multorumque substantias tollens. Aduersus quem lustinianus imperator uisitatione Leti episcopi, qui ab Hunerico Vuandalorum rege martir fuerat factus, exercitus cum

Belesario magistro militum

duce mittit. Initoque idem Belesarius prelio Guntumerium et Gebamundum regis fratres primo prelio superatos interfecit. Deinde ipsum Gelemirum in fugam uersum Affricam capit nonagesimo VII” Vuandalorum ingressionis anno. In ipso autem Belisarii occursu, priusquam congressio fieret, Gelimerus

tyrannus Hildericum regem cum quibusídam> generis eius occidit. Belesarius autem Gelemirum tirannum capit eumque cum diuitiis ex rapinis prouintiarum Africe conquisitis Constantinopolim lustiniano imperatori ducit. Sicque regnum Vuandalorum cum populo suo atque stirpe deletur era DLXIIT*, quod permansit CXIIT annorum a Gunterico rege usque ad Gelemiri interitum. Finit de Wandalis. 149. Incipit hystoria Sueuorum. Era CCCCXLVI" Sueui principe Hermerico cum Alanis et Vuandalis simul Yspanias ingressi sunt atque omnem Galletiam cum Vuandalis occupant. Vuandalis autem Affricam transeuntibus Galletiam soli Sueui sortiti sunt, quibus prefuit in Yspaniiss Ermericus annis XXXIL Galleci autem in parte prouintie regno suo utebantur, quos Hermericus assidua uastatione depredans tandem morbo oppresus

148, Isid.

Vand.

83-84

149, 1/14 Era...interit]

Isid. Sueb. 85

7 deleui tiranidem S

8 carceris a. m. corr. I

custode] a. corr. custodi 1 sed

s. La. m. custodire fort. rectius 148, I tiranide S 2 Africe S prouincie S AE ectóS 5 magistro] magistrum Í a. m. exp. m et scr. o 6 mictit S etom. S 7 Gebamunde S IO congresio S II tirannus S addidi ex lsid. Vand. 84 12 tiranum

149,

S

13 conquesitis

Tistona o

Affricam s. l. a.m.

S

E CECEXVIAS

Galleciam S

3 Galletiam] Geleciam

6 parce S

prouincie S

S

4 Affrica 1

7 Oppressus S

LIBER I

IO

$9

pacem cum eis fecit. Et Riccinalem filium suum in regno substituit, qui cum magna parte exercitus missus Andeuotum Romane militie ducem cum multis copiis ad Sigillum Betice prouintie fluuium inito bello prostrauit, magnis auri argentique copiis occupatis. Inde Emeritam obsessam ingreditur atque obtentam proprio regno adsociat. Hermericus autem pater eius per annos

VII diuturno languore affectus interiit. 150. Era CCCCLXXVIIT Hermerico defuncto Ricilla filius elus regnauit annos VIII qui post obitum patris Yspali obtenta Beticam et Carthaginensem prouintiam in suam potestatem redegit atque inde Emeritam sub cultu ut ferunt gentilitatis uitam finjuit. 151. Era CCCCLXXXVT" Riccarius Riccilani filius Catholicus factus succedit in regno annos VIII. Hic accepta in coniugio Theodoredi Gothorum regis filia in initio regni auspicatus Vasconias depredatur. Mox ad Theodoredum socerum suum pro-

fectus, Cesaragustanam regionem remeans Gottis auxiliantibus uastat; Terraconensem prouintiam, que Romano Imperio deseruiebat, et inuadit. Carthaginenses regiones, quas Riccilla pater elus Romanis IO

reddiderat, inmittit predam.

Ad ultimum,

dum

Theodericus rex Gottorum Yspaniam ingrederetur, inito prelio aduersus eum primo fugatur, deinde captus occiditur. 152. Era CCCCLX(XXX>V* extincto Ricciario Sueui qui remanserunt in extrema parte Galletie Mardram Marsile filium 150, Isid. Sueb. 86 151, Isid. Sueb.

87

152, lsid. Sueb. 88

8/9 subsistuit 1] 10 milicie prouincie S 12 obssessam S 150, 3 Bethicam

151, 1 Ricarius

S

S

inicio S

Terragonensem

Se

S

Sigillum] Singilium

S

—Riciliani S

2 sucede S

prouinciam

Isid. Sueb. 85

S

4 Theodoricum a. m. marg. Í

Rcillars

9 Teod'oricus

prouinciam

S

S

7 inuade

3 Theodoridi

S

Gotorum

5 Cesaraugustanam S S Vid.

144,8

8 predam inmittit transp. S in predam muttit Isid. Sueb. 88 S

Gothorum

152, 1 addidi ex Isid. Sueb. 88

S Riciario S

2 Galicie

S

6

Cartaginenses

Marsille S

60

LIBER

sibi regem

constituunt.

Mox

1

bifarie diuisi (pars Frantan), pars

Maldram regem appellant. Nec mora Franta mortuo Sueui qui cum eo erant Riccemundum secuntur et cum Maldra pace inita pariter partes Lusitanie predantur. Maldra autem III” regni anno a suis 1ugulatur. 153. Era CCCCLX(XXX>VII

Maldra interfecto inter Fru-

marium et Reccimundum oritur de regni potestate dissensio, set Frumarius cum manu Sueuorum quem habebat Flauiensis urbis conuentum graui euertit excidio regnans annos VII. Reccimundus autem uicina sibi pariter Auriensium et Lucensis conuentus maritima populatur. 154.

Era DV*

Frumario

mortuo

Reccimundus

omnibus

Sueuis in suam ditionem regali iure uocatis pacem cum Gallecis reformat. Legatos federis ad Theudericum regem Gottorum mittit, a quo etiam per legatos et arma et coniugem quam haberet accepit. Inde ad Lusitaniam transit. Conimbriam pace deceptam diripit. Olisipona quoque ab eo occupatur clue suo qui illic preerat tradente Lusio. Huius tempore Alax natione Galata effectus apostata Arrianus inter Sueuos regis sui auxilio hostis Catholice fidei et diuine Trinitatis emergit, de Gallicana Gottorum regione hoc pestiferum uirus afferens et totam gentem Sueuorum letali tabe inficiens. Multis deinde Sueuorum regibus in arrianam heresim permanentibus tandem regni potestatem Theodemirus suscepit. Qui confestim Arriane impietatis errore destructo Sueuos Catholice fidei reddidit innitente Martino monasterii Dumiensis episcopo, fide et scientia claro, cuius studio pax ecclesie ampliata 153, Isid. Sueb. 89 154, Isid. Sueb. 90-91

3 suppleui ex Isid. Sueb. 88 153, 1 addidi ex Isid. Sueb. 89 dissenssio S

3 manu

CONS

1/2 Fruntarium S

scripsi ex Isid. Sueb. 89: magno

regnans... VIII deest in Isid. Sueb. 89 6 couentus

RANL.

4/5 Recimundus

2 Riccamundum

S

IS

4 conuentu

S

5 Lucesis S

Í

S

154, 1 Recimundus S etiam] et S

regio/ om. S

2 dicionem S

3 phederis

7 Lusio] Lusidio Isid. Sueb. go

IO affererens a. corr.

letati IS letali a. m. corr. I

]

14 catolice

scripsi ex Ilsid. Sueb. 91: martirio IS

S

Gotorum S

8 catolice S

Sueuorum] suorum a. corr. 1 S

redidit S

innmnitente

4

9 Gottorum S

letali] Martino

LIBER

1

ÓI

est et multa in ecclesiasticis disciplinis Galletie regionibus instituta. 155. Post Theudemirum Miro Sueuorum princeps efficitur. Regnauit annos XIII. Hic bellum secundo regni sui anno contra Roccones intulit. Deinde in auxilio Leouigildi Gottorum regis aduersus rebellem filium expugnandum Yspalim pergit ibique uite terminum clausit. 156. Huic Euoricus filius in regno succedit, quem adolescen-

tem Audeca sumpta tyrannide regno priuat et monachum factum in monasterio dampnat. Pro quo non diu est dilata sententia, nam Leouigildus Gottorum rex Sueuis mox bellum inferens obtento eodem regno Audecanem deiecit atque detonsum post regni honorem presbiterii offitio mancipauit. Sic enim opportuit ut quod ipse regi suo fecerat rursus idem congrua uicissitudine pateretur. Regnum autem Sueuorum deletum in Gottis transfertur, quod mansisse CLXX annorum scribitur. 157. De Gottorum

laude.

Gotorum origo de Magog filio lapheth fuit, unde et Scitarum genus. Nam et idem Goti Scitica probantur origine sati, unde nec longe a uocabulo discrepant. Demutata enim ac detracta littera Gethe quasi Scite sunt nuncupati. Hy 1gitur septentrionis glacialia iuga inhabitantes circa Scitica regna queque sunt ardua montium cum ceteris gentibus possidebant. Quibus sedibus impetu gentis Vgnorum depulsi transgresso Danubio Romanis se dederunt; set, dum inturias non sustinerent, indign[itJati regem sibi ex sua turba elegerunt,

Traciam

irruunt,

Ytaliam

uastant,

obsessam

urbem

155, Isid. Sueb. 91 156, Isid. Sueb. 92

157, 2/46 Gotorum...uidet]

Isid. Goth. 66-70

16 Galicie S 155,

1 Teudemirum

3 Rocrones

156, 2 tiranide S om. S

4 Leouigillus

8 delectum

add. tempore

I

S

S

Gotis S

Gotorum

Gotorum

S

S

6 officio S

8/9 trasfertur S

7 quod

9 p. mansisse a. Mm.

scripbitur S

157,

1 Gotorum

S

septemtrionis S

S

2 lafet S

3 Gothi S

6 Scitica] sitici S

m. ? (id est er) supra u scripsisse uidetur 66

S

5 nuncupata

8 Hugnorum S 9 sustinent

S

a. corr. I

hi

dedunt I sed a.

deleui ex Isid. Goth.

62

LIBER

1

capiunt, Gallias adgrediuntur patefactisque Pireneis montibus Y spanias huc usque peruenerunt. Ibique sedem uite atque imperium locauerunt. Populi natura pernices, ingenio alacres, conscientie uiribus IS freti, robore corporis ualidi, stature proceritate ardui, gestu habituque conspicui, manu promti, duri uulneribus, iuxta quod ait poeta de ipsis: « mortem contempnunt laudato vulnere Gethe ». Quibus tanta extitit magnitudo bellorum et tam extollens gloriose uictorie uirtus ut Roma ipsa uictrix omnium populorum captiuitatis iugo gethicis triumphis accederet et domina 20 subacta cunctarum gentium illis ut famula deseruiret. Hos Europe omnes tremuere gentes. Alpium cessere obices. Vuandalica et ipsa crebro opinata barbaries non tantum presentia eorum exterrita quam opinione fugata est. Gotorum uigore Alani extincti sunt. Sueui quoque hactenus intra inaccessos Y spaniarum angulos coartati, etiam nunc eorum armis periculum finis experti sunt et regno, quod desidioso torpore tenuerunt, turpiori nunc dispendio caruerunt, quamquam tenuisse huc usque ualde sit mirum quod sine experimento defensionis carere potuerunt. 30 Set quis poterit tantam Gethice gentis edicere uirium magnitudinem, quandoquidem multis gentibus uix precum causa et munerum regna reliquerunt, his tamen libertas magis de congressione quam de petita contigit pace atque, ubi se necessitas bellandi opposuit, ulres eos potius adhibuisse quam preces? Porro in 35 armorum artibus satis expectabiles sunt et non solum hastis set et 1aculis equitando confligunt, nec equestri tantum prelio set et pedestri incedunt; uerumptamen magis equitum prepeti cursu confidunt, unde et poeta: « Gethes, inquit, quo pergit equo ». Exercere enim sese telis ac preliis preludere maxime diligunt. 40 Ludorum certamina usu cotidiano gerunt. Hac sola tantum annorum experientia huc usque carebant, quod classica bella in mari gerere non studebant. Set postquam Sisebutus princeps celesti gratia regni sumpsit sceptra, eius studiis ad tantam feliciII pactefactisque S 13 locaucuerunt S 17 contepnunt S 20 sabacta S 21 cunctarum] cunctorum 1S cunctarum a. m. corr. 1 illis] illic IS illis a. m. corr. I

23 presencia S

24 exterita S

25 Al'ani í. e. alerani?

S extinti S hactenus] acfenus S 25/26 Hyspaniarum S 26 periculum] perid'm S 27 disidioso S torpore] corpore S torpiori S 30 tatam S uirum S 31 quandoquidem scr. Mommsen: quandoquedam IS 32 regna

reliquerunt]

regnare

licuerit Isid. Goth.

conflingunt S

37 pedestri] pedes

talis a. corr. S

40 ludorum] hodorum

70

41 clasica S

S

69

eruntamen

S

34 pocius S

S

36

cursu] tursu S

39

annorum] armorum

IÍsid. Goth.

LIBER 1

63

tatis uirtutem perfecti sunt, ut non solum terras set et ipsa maria 45

IO

suis armis adeant subactusque seruiat illis Romanus miles, quibus seruire tot gentes et ipsam Yspaniam uidet. Item. 158. Scitote Gottorum antiquissimam esse gentem, quorum originem quidam de Magog lafeth filio suspicantur a similitudine ultime sillabe, et magis de Ezechielo propheta idem colligentes; retro autem eos magis Gethas quam Gog et Magog appellare consueuerunt. Interpretatio autem nominis eorum in linguam nostram tecti, quod significatur fortitudo. Et re uera. Nulla enim gens in orbe fuit que Romanum Imperium adeo fatigauerit. Isti sunt enim quos etiam Alexander uitandos pronuntiauit, Pirrus pertimuit, Cesar exhorruit. Per multa quippe retro secula ducibus usi sunt, postea regibus, quorum oportet tempora per ordinem cursim exponere et quo nomine actuque regnauerunt de hystoriis libata retexere. 159. Anno ante eram conditam XII” dum pro arripiendo rei publice imperio consul Pompeius et Gayus Cesar arma ciuilia commouissent, Goti ad prebendum Pompeio auxilium in Tessaliam aduersus Cesarem pugnaturi uenerunt. Vbi dum Ethyopes, Indi, Persi, Medi, Greci, Scite ac relique Orientis gentes uocate aduersus lulium dimicassent, isti pre ceteris el fortiores steterunt,

IO

quorum Cesar copia et uirtute turbatus fertur fugam meditasse, nisi nox prelio finem dedisset. Tunc Cesar ait nec Pompeium scire uincere nec Cesarem posse uincere, nam si Pompeius nosset uincere, hodie cum tam asperis uiris Cesarem supperasset. 158, I scitote] cfr. ms. Rod.N Mommsen p. 268 1/12 Gottorum...retexere] 159, 1/8 Anno...dedisset] Isid. Goth. 3 Mommsen

Mon.

Germ.

auct.

Mon. Germ. auct. antig. XI, chron. min. Il, Isid. Goth. 1-2 8/10 Tunc...supperasset] cfr. ms. AML

antiq. X1l, chron.

min.

M1, p. 269

44 perfecti] profecti a. m. corr. 1 158, I gentem recti S S istoriis

antiquissimam scripsi ex Isid. Goth. 1: anquitissimam / nequissimam $ esse transp. S 3 Ezechiele a. m. corr. 1 5 autem] aut S 6 tecti] 7 romane S 8 enim sunt transp. S etiam] et pronunciauit 9 exhoruit S rotro S 10 Opportet S 11 cursum $ 12 S

159, 1 rey S

3 comouissent S

auxilio a. corr. S

3/4 Tassaliam S

4

Cessarem S otioppes S 5 reliquie S 6 ¡sti scripsi ex Isid. Goth. 3: ¡ste IS forciores S 7 fugam fertur transp. S

64

LIBER

1

160. Era CCLXVIIF, anno imperii Valeriani et Gallieni secundo, primo Goti descensis Alpibus, quibus inhabitabant, Greciam, Macedoniam, Pontum, Asyam atque Illiricum uastaue-

runt, ex quibus Illiricam et Macedoniam XV ferme annis tenuerunt. Deinde a Claudio imperatore superati sedes proprias repetunt. Romani autem Claudio Augusto, pro quod tam fortissimam gentem a finibus rei publice remouisset, in foro illi aureum clipeum et in Capitolium auream statuam collocauerunt. 161. Era CCCLXVUP concilium Celeberritanum XIX episcoporum temporibus Constantini gestum, eodem tempore quo et Nicena synodus habita est. 162. Era CCCLXVIIT", anno XXVI imperii Constantini Got1 Sarmatarum regionem adgressi copiosissimis super Romanos irruunt agminibus uehementi uirtute cuncta gladio et depredatione uastantes. Aduersus quos idem Constantinus aciem instruxit, ingentique certamine uix superatos ultra Danubium expulit, de diuersis gentibus uirtutis gloria clarus, set de Gotorum uictoria amplius gloriosus. Quem Romani adclamante senatu publica laude prosequuti sunt, quod tantam gentem uicerit, quod patriam publice rei reformauerit. 163. Era CCCCVIT”,

Gotorum

anno

V” imperii Valentinis

gentis administrationem

primus

suscepit Atanaricus regnans

annis XIII, qui persequutione crudelissima aduersus fidem commota uoluit se exercere contra Gotos qui in gente sua Christiani

habebantur,

ex quibus plurimos,

160, lsid. Goth.

4

quia ydolis immolare

non

161, Vid. Concilios Visigóticos e Hispano-Romanos ed. J. Vives (Barcelona-Madrid 1963) p. 1 162, Isid. Goth.

5

163, Isid. Goth. 6

160, 2 inhabitant S 3 p. Greciam add. et S S) 4 Illiricum] Mlliric S —annis] annorum S rey S 8 Capitolio p. corr. 1 161, 1 Celeberritanum] 162, 2 agressiS 163, 3 persecutione

scl. Eleberritanum

copiosissimus a. corr. I S

3/4 comota

Pontum, Asyam] Pontumasiam 6 Augusto] Austo S 7 3 sinodus S

4 aduerssus S S

8 persequti S

LIBER

1

6S

adquieuerunt, martyres fecit. Reliquos autem multis persecutionibus afflictos dum pre multitudine horreret interficere, dedit licentiam, ymmo coegit de regno suo exire atque in Romani solii migrare prouintiam. 164. Era CCCCXV?,

IO

anno

XIM”

imperii Valentis

Goti in

Istrium aduersum semetipsos in Atanarico et Fridigerno diuisi sunt, alternis sese cedibus depopulantes; set Atanaricus Fridigernum Valentis imperatoris suffragio superans huius rei gratia legatos cum muneribus ad eundem imperatorem mittit et doctores propter suscipiendam Christiane fidei (regulam poscit. Valens autem a ueritate catholice fidei) deuius et Arriane heresis peruersitate detentus, missis hereticis sacerdotibus Gotos persuasione nefanda sui erroris dogmati aggregauit et in tam preclaram gentem uirus pestiferum semine pernitioso transfudit. Sicque errorem, quem recens credulitas ebibit, tenuit diuque seruauit. Tunc Gulfilas eorum episcopus Goticas litteras condidit, et Scripturas Noui ac Veteris Testamenti in eandem linguam conuertit. Goti autem, statim ut litteras et legem habere cepe-

IS

runt, construxerunt sibi dogmatis sui ecclesias, talia 1uxta eundem

20

Arrium de ipsa diuinitate documenta tenentes, ut crederent Filium Patri maiestate esse minorem, eternitate posteriorem; Spiritum autem Sanctum neque Deum esse neque ex substantia Patris existere set (per) Filium creatum esse utriusque ministerium deditum, et amborum obsequio subditum. Aliam quoque Patris sicut personam, sic et naturam asserentes, aliam Fili1, aliam

denique Spiritus Sancti ut iam non secundum Sancte Scripture traditionem unus Deus et Dominus coleretur, set 1uxta ydolatrie superstitionem, tres di uenerare(n)jtur, cuius blasphemie malum 25

processu temporum Gotorumque regum successu annis CCXIN

164, Isid. Goth. 7-8 7 aflictos S 164,

S

1 CCCCXV

5 mitit S

deuius] de.ulus S Goth.

7: crudelitas

8 licenciam

S

9 prouinciam

scripsi ex Isid. Goth. 7: CCCCVI

6 suscipendam

IO pernicioso S TI tredulitas

S

$

IS

S 4 sufragio S

6-7 addidi ex Isid. Goth.

II reces seruabit

S

S

rey

7

a

credulitas scripsi ex Isid.

15 lusta S

S 19 suppleui ex Isid. Goth.8 21 alt. aliam] alias S supersticionem S addidi ex lsid. Goth. 8 25 annos S

17 minore

23 lusta S

24

66

LIBER

1

tenuerunt. Qui tandem reminiscentes salutis sue renuntiauerunt

inolite perfidie et per Christi gratiam ad unitatem fidei Catholice peruenerunt. 165. Era CCCCXVF,

anno XIII” imperii Valentis Goti, qui

in primum Christianos a sedibus suis expulerant, rursus ipsi ab Venis cum rege suo Athanarico repulsi sunt transactoque Danubio, cum uim ferre non possent, ditioni Valentis imperatoris sese

10

I5

non depositis armis tradunt Traciamque ad inhabitandum accipiunt. Set ubi uiderunt se opprimi a Romanis contra consuetudinem propie libertatis, ad rebellandum coacti sunt. Traciamque ferro incendiisque depopulantur, deiectoque Romanorum exercitu ipsum Valentem iaculo uulneratum in quandam uillam fugientem succe(n>dunt ut merito ipse ab eis uiuens temporali cremaretur incendio qui tam pulcras animas ignibus eternis tradiderat. Inuenerunt autem eo prelio Goti confessores priores Gotos, quos dudum propter fidem a terra sua expulerant, et uoluerunt eos sibi ad prede societatem coniugere. Qui cum non adquieuissent, aliquanti interfecti sunt, alii montuosa loca tenentes et refu-

gla sibi qualiacumque construentes non solum Christiani Catholici set etiam

in concordiam

Romanorum,

a quibus dudum

excepti fuerant, permanserunt. 166. Era CCCCXL£VAHIF, anno imperii Theodosii Yspanii tercio, Atanaricus cum Theudosio ius amiciciamque disponens mox Constantinopolim pergit ibique quinto decimo die postquam fuerat a Theudosio honorabiliter susceptus interiit. Goti autem proprio rege defuncto aspicientes benignitatem Theudosii

165, Isid. Goth. 9-10

166, 1/6 Era...tradiderunt]

Isid. Goth.

11

26 reminiscentes scripsi ex Isid. Goth. 9: reminie” I] remini

S

renunciauerunt S

165, 2 primum in transp. 1 ab] ad S 3 Vnis S Atanarico S 6 ubi] uix S 8 deiectaque S 9 ipsum] tempore S quadam S 14 cos om. S coniugere] coniugem S I5 interfacti S 16 costruentes S 16/17 catolici S 17 etiam] et S 166, 1 addidi ex Isid. Goth. 11 aspitintes 1]

Ispanii S

2 Teudosio S

4 interii S

5

LIBER 1

67

imperatoris inito federe Romano se Imperio tradiderunt fueruntque cum Romanis XV annis. 167. Era CCCCXX”, anno imperii Theudosii TI”, Goti patrocinium Romani federis recusantes Alaricum regem sibi constituunt indignum iudicantes Romane subditos esse potestati eosque sequi, quorum iam pridem leges imperiumque respuerant et de quorum societate[m] prelio triumphantes auerterant. 168. Era CCCCXXXVII", anno imperii Honorii et Archadii IMI*, Goti in Alarico et Ragadaiso diuisi, dum semetipsos in duabus partibus regni uariis cedibus lacerarent, ob excidium Romanorum concordes effecti consilium in commune constituunt parique intentione ad depredandas quasque regiones Y talie ab inuicem diuiduntur. 169. Era CCCCXLIMT", anno imperii Honorii et Archadii X

rex Gotorum Ragadaisus, genere Scita, cultu ydolatrie deditus, barbarice inmanitatis feritate seuissimus, cum CC milibus arma-

torum Ytalie partes uehementi uastatione adgreditur, spondens in contemptum Christi Romanorum sanguinem diis suis libare si uinceret, cuius exercitus ab Stiligone duce Romano in montuosis Tuscie locis circumclusus fame est potius quam ferro consumptus. Ipse postremum

rex captus et interfectus est.

170. Era CCCCXLVIT*, anno imperii Honorii et Archadii XV”, extincto Ragadaiso Alaricus consors regni, nomine quidem Christianus set professione hereticus, dolens tantam multitudi6/7 fueruntque...annis] cfr. ms. OL Mommsen

Mon.

Germ. auct. antig. XI,

chron. min. Il, p. 272 167, Isid. Goth.

12

168, Isid. Goth.

13

169, lsid. Goth.

14

170, Isid. Goth.

15-18

6 phedere S 1607

p. tradiderunt eras. era CCCCXXVI

CECEAXVEL

168, 1 Honori

S

4 leges] reges S

Arcadii S

4 comune S

I

5 deleui (cfr. Isid. Goth. 12) 4/5 constituit S

5 inten-

cione S

169, 1 CCCCXUIP. liberare S

S

170, 1 CECOCEXAVUSS

Arcadii S

4 uchementi]

2 Ragadayso S

hementi

Alirico a. corr. I

S

5 libare]

68

nem

LIBER

Gottorum

a Romanis

1

extinctam,

in uindictam

sanguinis

suorum aduersus Romam prelium agit obssessamque impetu magne cladis irrumpit. Sic urbs cunctarum gentium uictrix Goticis triumphis uicta subcubuit eisque capta subiugataque seruiuit. Tantum autem Goti clementes 1b1 extiterunt ut antea uotum darent quod, si ingrederentur urbem, quicumque Romanorum in locis Christi inuenirentur ***, Post hoc igitur uotum adgressis urbem omnibus et mors et captiuitas indulta est, qui ad sanctorum limina confugerunt. Set qui extra locum martirum erant et nomen Christi et (sanctorum) nominauerunt, et ipsics) simili misericordia pepercerunt. In reliqui[i]s autem etsi preda hostium patuit, feriendi tamen immanitas refrenata est. Incursantibus autem in illa uastitate per urbem Gotis, dum quidam potens uirginem consecratam etate profectam reperisset eamque honeste admoneret, ut, si quid apud se auri argentique esset, proferret, illa fideli conscientia quod habuit protulit. Cumque ille uasorum formam et pulcritudinem ex illa antiqua Romanorum opulentia miraretur, uirgo ait: «hec uasa mihi de sacrario Petri apostoli deposita sunt; presume, si audes; ego sacra hostibus dare non audeo ». lle autem ad nomen apostoli magno pauore perterritus regi hoc per nuntium refert. Qui confestim reportari omnia ad sacrarium Petri per uirginem illam summa cum reuerentia 1ussit dicens cum Romanis se gessisse bellum non cum apostolis. Redit igitur uirgo reuerentissimis officiis honorata. Redeunt et cum illa omnes qui eam sociauerant, super capita sua uasa illa aurea et argentea cum hymnis et canticis reportantes exertis undique iussu regis Ob defensionem armatorum custodiis. Concurrunt undique ad uoces canentium de latibulis agmina Christianmorum. Concur-

4 Gotorum

S

extincta Í sed a. m. corr. in extinctam

in uindictam

del.

Mommsen (cfr. AMLO Mommsen) 5 obsesamque S 6 gencium S 7 uita S 10 lacunam statui. Tertia et fort. recentissima manus ad marginem 1 non occiderentur "in els agere uastationem a. quí a. m.

add., sed postea non delevit. T. Mommsen ex Historiae recensione altera belli iure non liceret”, V. Rodríguez Alonso ex AMGO codicibus "in urbis non mitterentur” addiderunt. II mos Í mors a. m. corr. S is add. I 12 martirum] martinim IS s. l. a. m. martirum I 13

suppleui ex Isid. Goth.

15

mominauerum

S

addidi ex lsid. Goth.

15

14

deleui (cfr. Isid. Goth. 16) I5 pacuit S sed a. m. corr. in placuit 17 profectam] professam S 18 proferret] pferret I 19 consciencia S 20 forma S pulcritudine S opulencia S 22 presumme S 23 perteritus S 24 nuncium S 26 gessise S reddit I 29 exertis scripsi ex Isid. Goth. 17: exercitus

canencium

1S sed cfr. NAMOL

S

Mommsen

31/32 concurrunt]

30 defenssionem

nt sup. l. 1

S

31

LIBER

SA

1

69

runt etiam pagani atque admixti inter eos, dum seruos Christi esse se fingunt, etiam ipsi calamitatis excidium euaserunt. Hac tempestate Goti Placidam Theudosii principis filiam, Archadii et Honor imperatorum sororem, cum ingenti auri argentique thesauro Rome capiunt. Adeptisque multis opibus Romanorum tercia die incensa euersaque in partibus urbe discedunt. Inde concensis nauibus cum ad Siciliam exiguo ab Ytalia freto diuisam transire disponerent, infesto mari periclitati multum exercitum

40

perdiderunt. Quibus tanta fuit gloria de Romane urbis obtentu, ut in elus comparatione nichil se mali passos tempestate illa arbitrarentur, dampna naufragii euentu uictorie compensantes. Mors

Alarici est confestim secuta. XXVIII? regni anno defunctus est Italia. 171.

IO

Era CCCCXLVIIT”,

anno imperii Honori

et Archadi

Alarico XVI? post captam urbem defuncto Ataulfus Gotis Ytaliam regno preficitur annis VI. Iste V* regni anno de Italia recedens Gallias adiit Placidamque Theudosii imperatoris filiam quam Rome Goti ceperant contugem sibi adsumpsit. In quo prophetia Danielis a quibusdam creditur esse completa, qui ait filiam regis Austri coniungendam regi Aquilonis, nulla tamen de genere ejus sobole subsistente sicut et idem in sequentibus propheta subiecit dicens: nec stabit semen eius. Nullus enim de utero illius extitit genitus qui patris in regnum succederet. Ataulfus autem dum relictis Galliis Yspanias peteret, a quodam suorum apud Barciononem inter familiares fabulas 1ugulatur. 172. Era CCCCL?, anno imperio Honorii et Archadi X XII" post Athaulfum Gotis Sigericus princeps electus est; qui, dum ad 1710 7/0 Dani

6

171, Isid. Goth.

19

172, lsid. Goth.

20

32 etiam pagani] pagani et S Arcadii S

37 incenssa S

33 etiam] et S

38 Italia S

periclitati scripsi: periclitari IS (cfr. Isid. Goth. 18 et supra 40, 3) m. add. in 1 171, Capitula 171-173 post capitulum 174 transp. S

S S

2 XVI" Alarico fort. potior 3 Ytalia S Theudosi S 8 subsistente] titente S

172, 2 Ataulfum

S

estom.

S

34 tempestati S

39 disponerent] disponeretur S

43 p. alt. est a.

1 CCCCXVIIS

Honor

4 Placidamque] Placidam ex 10 Abaulfus S

70

LIBER 1

pacem cum interfectus.

IO

IS

Romanis

esset promptissimus,

mox

a suis est

173. Era et anno quo supra, Vuallia Sigerico succedens tribus annis regnum tenuit, belli causa princeps a Gotis effectus set ad pacem diuina prouidentia ordinatus. Mox enim ut regnare cepit, fedus cum imperatore Honorio pepigit. Placidam sororem eius, que a Gotis capta fuerat, ei honorifice reddidit promittens imperatori propter rem publicam omne certamen implendum. Itaque ad Yspanias per Constantium patricium euocatus Romani nominis causa cedes magnas intulit. Vuandalos Silingutes in Betica omnes bello extinxit. Alanos, qui Vuandalis et Sueuis potentabantur, adeo (cecidit), ut extincto Atace ipsorum rege pauci qui superfuerant obliti regni nomine Gunderici regis Vuandalorum, qui in Galletia resederat, se regimini subiugarent. Confecto igitur Vuallia bello Yspanie, dum instructa nauali acie Affricam transire moliretur, in fretum Gaditani maris ui grauissima tempestatis effractus, memor etiam illius sub Alarico naufragii omisso nauigationis periculo Gallias repetit relictis Yspaniis, data ei ab imperatore ob meritum uictorie secunda Aquitania cum quibusdam ciuitatibus confinium prouintiarum usque ad oceanum. 174. Era CCCCLVII",

anno

imperii Honorii

et Archadii

XXV”, Vuallia rege defuncto Teuderidus succedit in regno annis XXXIII. Qui regno Aquitanico non contemptus pacis Romane fedus recusat. Municipia Romanorum uicina sedibus suis occupat, Aurcilas nobilissimum Gallie opidum multa ui obsessum

173, Isid. Goth. 21-22 174, Isid. Goth.

23-29

173, 2 belli causa] bellica S

3 prouidencia

S

4 imperatore]

impatore

S 5 redidit S promitens S 6 implende S 7 Constancium S Silingultes a. corr. I Silingos Isid. Goth. 22 10 suppleui ex Isid. Goth. 22 oblito Isid. Goth. 22 12 Gallecia S se] re S 13 naualli S accie S 14 Africam S

S

moliretur scripsi ex Isid. Goth. 22: moleretur IS

etiam] et S

16 reppetit S

174, 2 Teudericus nobililissimum

S

S

4/5 occupant

18 prouinciarum S a. corr. I

8 II

I5 effratus

19 occeanum

5 Aurcilas] Aurtillas S

$

LIBER 1

IO

71

oppugnat, a cuius obsidione imminente uirtute Etii Romane mulitie ducis non impunitus abscedit. Remoto igitur Valentiniani imperatoris iussu a potestate militari Etio, dum Teuderidus (Narbonensi» urbe diutina obsidione ac fame esset infectus, rursus a Litorio Romane militie duce Vgnis auxiliantibus effugatur. Litorius autem, dum in primis res prosperas aduersus Gotos gessisset, denuo demonum signis aruspicumque responsis deceptus bellum cum Gotis inprudenter iniit amissoque Romano exercitu mi(se)rabiliter superatus interiit. Fecitque intelligi quan-

IS tum illa, que cum eodem X*, anno imperii Marciani primo Turismundus filius Teuderedi prouehitur ad regnum anno uno. Qui, dum in ipsis regni sui exordiis feralis ac noxius hostilia inspiraret et multa ageret insolentius, a Theoderico et Frigdario est fratribus occisus.

176. Era CCCCXCI", anno HH” imperii Marciani Theodericus post fraternam necem in regnum succedens imperauit annis XIII. Qui pro eo quod imperatori Hauito sumendi imperalis fastigil cum Gallis auxilium prebuisset, ab Aquitania in Yspaniis cum ingenti multitudine exercitus et cum licentia eiusdem Auiti imperatoris anno regni V” ingreditur. Cui cum magna copia rex Sueuorum Reciarius occurrens XII?” Austuricensis urbis miliario apud fluuium qui Vrbicus appellatur inito mox certamine, bello superatus est cesis Sueuorum agminibus, aliquantis captis plurimisque fugatis. Ipse postremo rex telo saucius fugiit. Teoderico autem cum exercitu suo ad ciuitatem Braccarensem protendente, ets incruenta fit, tamen satis lamentabilis eiusdem deceptio ciui175, Isid. Goth.

30

176, Ilsid. Goth.

31-33

38 Athila S 45 aflictionibus S 175, 1 primo] pro S Teuderico S

176, 1 Theudericus saucius] sutius 1

43 dei p. furoris add. Isid. Goth. 29 44 quociens S 46 coorceant S 49 deleui (cfr. Isid. Goth. 29) 2 Theuderidi S

3 noxiis S

4 insolencius S

S 4 Spaniis S 6 imperatoris] impatoris S Theuderico S II autem] aut S Baccarensem S

10

LIBER 1

IS

20

25

73

tatis et magna Romanorum captiuitas. Recciarius autem presidio Sueuorum carens ad locum Portucale capitur regique Teoderico uuus offertur. Quo perempto multis qui de priori certamine superfuerant sese tradentibus, aliquantis nichilominus trucidatis, regnum pene destructum est finitumque Sueuorum. Reliqui autem Sueui qui remanserant in extrema parte Galletie Massile filium nomine Masdram sibi regem constituunt regnumque reparatur Sueuorum. Occiso Reciario Theodericus a Galletia ad Lusitaniam uictor succedens, dum Emeritensem urbem depredare moliretur sante martyris Eulalie ostensis perterritus, cum omni protinus exercitu discedit et Gallias repetit. Mox deinde partem unam exercitus duce Ceurila ad Beticam mittit prouintiam, partem alteram Singerico et Nepotiano ducibus ad Galletiam dirigit, qui Sueuos apud Lucum seua depredatione uastauerunt. In Gallias autem Agrippinnus comes et ciues Egidio comiti Romano emulus, ut Gotorum mereretur auxilia, Narbonam tra-

30

35

didit Theoderico. Post aliquot tempus legati a Rismimundo Masdre filio rege Sueuorum missi ad Theodericum uenerunt pacem amicitiamque poscentes. Similiter Theodericus ad Rismimundum remittit cum armorum adiectione uel munerum, directa etiam et coniuge quam haberet. Sallanem quoque legatum denuo Theodericus mittit ad Rismimundum, qui reuersus ad Gallias Teodericum ab Eurico repperit interfectum. 177.

Era DIT", anno imperi Leonis VIII, Euricus pari scelere

quo frater succedit in regnum annis XVII. In quo honore profectus et crimine statim legatos ad Leonem imperatorem dirigit nec mora partes Lusitanie magno impetu depredatur. Inde Pampilonam et Cesaraugustam misso exercitu capit superioremque Yspaniam in potestatem suam mittit. Terragonensis etiam prouintie nobilitatem, que el repugnauerat, exercitus inruptione 177, Isid. Goth.

IS S

34-35

13 captiuitas] ciuitas S 14 Portucale scripsi ex Isid. Goth. 31: Portacule 15 perhempto S 17 pene] perenne S 18 Gallecie S Masile 19 costituunt S 20 Gallecia S 22 moliretur scripsi ex Isid. Goth. 32:

moliietur 15 24 parte S mitit S 24/25 prouinciam S 25 Nepociano S 25/26 Galleciam S 26 Lucrum S 29 aliquod S 31 amiciciamque S 33 etiam om. S 35 Theodericum S 177,

1 Annno

S

pare a. corr. S

2 suscedit S

lega I a. m. add. -tos lega S -tos s. l. a. m. nobilitatem

que] nobilitatemque

S

3 scrimine S

6 mitit S

repugnauerant

S

etiam] et S

legatos]

7

74

IO

LIBER 1

cuertit. In Gallias autem reuersus Arelatum urbem et Marsiliam bellando obtinuit suoque regno utrasque adiecit. His quodam die congregatis in colloquio Gotis tela, que omnes habebant in manibus, a parte ferri uel acie, alia uiridi, alia roseo, alia croceo,

alia nigro colore naturalem ferri speciem uisa sunt aliquandiu habuisse mutatam. Sub hoc rege Goti legum instituta scriptis habere ceperunt, nam antea tantum moribus et consuetudine tenebantur. Obiit Arelato Euricus morte propria defunctus. 178. Era DXXI",

anno X imperii Cenonis, Eurico mortuo,

Alaricus filius eius apud Tolosensem urbem princeps Gotorum constituitur regnans annos X XIII. Aduersus quem Fluduicus Francorum princeps Gallie regnum 'affectans Burgundionibus sibi auxiliantibus bellum mouit fusisque Gotorum copiis ipsum postremo regem apud Pictauis superatum interfecit. Teodericus autem

Ytalie rex, dum interitum generi comperisset, confestim

ab Ytalia proficiscitur, Francos prosternit, partem regni quam manus hostium occupauerat recepit Gotorumque lussis restituit. 179.

IO

I5

Era DXLUIT”,

anno

XVI"

imperiu Anastasii, Gesleycus

superioris regis filius ex concubima creatus Narbona princeps efficitur. Regnauit annis III, sicut genere uilissimus ita et infelicitate et 1ignaula summus. Denique dum eadem ciuitas a Gundeuado Burgundionis rege direpta fuisset, iste cum multo sui dedecore et cum magna suorum clade apud Barcinonam se contulit. Ibique est moratus quousque etiam fascibus a Theoderico fuge ignominio priuaretur. Inde profectus ad Affricam Vuandalorum suffragium poscit, quo in regnum possit restitui. Qui dum non impetrasset auxilium, mox de Affrica reddiens ob metum Theoderici Aquitaniam petit. Ibique anno I delitiscens Yspaniam reuertitur atque ab Ibane Theoderici regis filio XII? a Barcinona urbe miliario commisso prelio in fugam uertitur captusque trans flumen Durientium Galliarum interiit. Sicque prius honorem,

postea ultam amisit. 178, Isid. Goth.

36

179, Isid. Goth.

37-38

9 His] is S

10 Gocis S

178, 2 Tolonensem] Colonensem

S

179,

3 annos S

1DX*S

Gesleicus S

4 afectans S

9 occuperauerat S

4 sumus S

5 multuS

suo

S 6 clade] dade a. corr. a. m. S Teoderico S 9 sufragium S

7 moratus] moraturus ] 11 Teoderici S peciit S

etiam] et S 12 ab Ibane

scripsi ex Isid. Goth. 38: abibane IS S 14 Durencium S sique I

filio] duce Isid. Goth. 38

13 catusque

LIBER 1 180.

75

Era DXLVIICD», anno XXI" imperii Honorii Anastasil,

Theodericus

iunior, cum

iam dudum

consul et rex a Zenone

imperatore Rome creatus fuisset peremptoque Adoagro rege Ostrogotorum atque deuicto fratre eius Honoulfo et trans confinia Danubii effugato X et VII annis Italia uictor regnasset, rursus extincto Gesaleyco rege Gotorum Yspanie regnum XV annis obtinuit, quod superstes Alarico nepoti suo reliquit. Inde Italiam repetens aliquandiu omni cum prosperitate regnauit, per quem IO

etiam urbis Rome dignitas non parua est restituta. Muros namque eilus reintegrauit iste, culus rei gratia a senatu inauratam statuam

meruit.

181. Era DLXIMP, anno imperii lustiniani primo, regresso Y talia(m) Theoderico Amalaricus nepos eius V annis regnauit. Qui cum ab Ildiuerto Francorum rege apud Narbonam prelio superatus fuisset, [de] Barcinonam trepidus fugiit et effectus omnium contemptibilis ab exercitu iugulatus interiit. 182. Era DLXIX”, anno imperii lustiniani VI, post Amalari-

cum Theudis in Ispania creatus in regnum succedit (annis> XVII. Qui, dum esset hereticus, pacem tamen concessit ecclesie adeo ut

licentiam daret Catholicis episcopis in unum apud Toletanam urbem conuenire et, quecumque ad ecclesie disciplinam necessaria existerent, libere decenterque disponere. Eo regnante,

180, Isid. Goth.

dum Francorum

reges cum

infinitis copiis in

39

181, Isid. Goth. 40 182, Isid. Goth. 41-43 180, 1 addidi ex Isid. Goth. 39 DXLVIUF II DLXXXVF S 2 consul et scripsi ex Isid. Goth. 39 consuliet: IS 4 deuicto correxi ex Isid. Goth. 39: deuicte IS Honoulpho

S

et om.

scripsi ex Isid. Goth.

Y taliam S nanque S

S

5 regnaset

39: supersticiam

IS

8 repetens] repentes S 10 rey S

S

6 Gesaleico Alarico nepoti]

9 etiam] et

181, 1 regresso scripsi ex Isid. Goth. 40: regressu IS

Analaricus IS

S

nepus S

4 deleui ex Isid. Goth.

182, 2 Yspania licenciam

S

S

7 Superstes poti S

porua I

9/10

2 addidi ex lsid. Goth. 40

3 ab Ildiuerto scripsi ex Isid. Goth. 40: abildiuerto 40

suppleui ex Isid. Goth.

catolicis S

S

S Alaricone

41, cfr. etiam

5/6 necessariam

S

174, 2; 177, 2

7 eo] ego S

4

76

LIBER 1

Yspaniam conuenissent et Terraconensem prouintiam bello depopularent, Goti duce Theodisclo obicibus Yspanie interclusis Francorum exercitum multa cum admiratione uictoria prostrauerunt. Dux idem prece atque ingenti peccunia sibi oblata residuis hostibus uiam fuge unius diei noctisque spatio prebuit. Cetera infidelium turba, cui transitus collati temporis non occur-

rit, Gotorum perempta gladiis concidit. Post tam felicem succesum uictorie trans fretum Goti inconsulte se gesserunt. Dum enim aduersus milites qui Septem Opida pulsis Gotis inuaserant oceani freta transissent ecademque castra magna ul certaminis expugnassent, adueniente dominico die arma deposuerunt ne diem sacrum prelio funestarent. Hac 1gitur occasione reperta milites repentino incursu aggressi exercitum mari undique terraque conclusum adeo prostrauerunt ut nec unus quidem superesset qui tante cladis excidium preteriret. Nec mora preuenit mors debita principem scilicet Theudem; uulneratus enim a quodam in palatio, qui lam dudum dementis spetiem ut regem deciperet simularat, occubuit indignantemque animam exhal[tJauit. Fertur enim inter effusionem sanguinis coniurasse ne quis interficeret percussorem, dicens congruam meritis suscepisse ulcisitudinem eo quod ipse priuatus ducem suum solicitatum occiderit. 183. Era DLXXXVT,

anno imperu lustiniani

X XIII", inte-

rempto Teude, Theudiscus superioris principis dux Gotis preficitur. Regnauit annum l, menses MI. Qui, cum plurimorum potentium conubia prostitutione publica macularet et ob hoc instrueret animam ad necem multorum, preuentus coniuratorum manu Yspali inter epulas iugulatur confossusque gladio extinguitur.

183, Isid. Goth.

44

8 prouinciam IS

notisque S occeani

S

9 obicibus dubitanter scripsi ex Isid. Goth. 41: opibus

IO uictoria] uictoriae Isid. Goth. 41 S

14 perepta S

II pecunia S

15 frectum S

eademque] as. l. e. m. I

12 diei] dei S

16 septem] VII IS

19 funesturent a. corr.

I

17

occassione

S 20 agressi S 22 perteriret S 24 speciem S 25 deleui: exhaltauit IS sed ut uid. fort. a. m. t exp.I 26 efusionem S coniurase S 26/27 interfaceret a. corr. 28 sollicitantum I 183, 1/2 interepto S 2 Teudiscus S 3/4 potencium S rogulatur ín iugulatur a. m. corr. Tiogulatur S confessusque 1 tur om. Í sed in marg. a. m. scr.

6 iugulatur] gladio extingui-

LIBER 1 184.

Era DLXXXVII*,

anno

27

imperii

lustiniani

X XIII",

extincto Theudisclo, Agila rex constituitur, regnauit annos V. Iste aduersus Cordobensem urbem prelium mouens, dum in con-

IO

temptum Catholice religionis ecclesie beatissimi martyris Aciscli inturiam inferret hostiumque ac iumentorum horrore sacrum sepulcri eius locum ut profanaretur pollueret, inito aduersus Cordobenses ciues certamine penas dignas sanctis inferentibus meruit. Nam belli presentis ultione perculsus et filium ibi cum copia exercitus interfectum amisit et thesaurum omnem cum insignibus opibus perdidit. Ipse uictus ac miserabili metu fugatus Emerite se recepit. Aduersus quem interiecto aliquanti temporis spatio Athanagildus tyrannidem regnandi cupiditate arripiens, dum exercitum ejus contra se Yspalim missum uirtute militari prostrasset, uidentes Goti proprio se euerti excidio et magis

I5

metuentes

ne Yspaniam

milites, scilicet Romani,

auxilii occa-

sione inuaderent, Agilanem Emerita interficiunt et Athanagildi se regimini tradiderunt. 185. Era DXCII”, anno imperi lustiniani XXIX” occiso Agllane Athanagildus regnum quod inuaserat tenuit annis XIII. Hic cum iam dudum sumpta tirannide Agilanem regno priuare conaretur, militum sibi auxilia ab imperatore lustiniano poposcit, quo(s) postea submouere a finibus regni molitus non potuit. Aduersus quos huc usque conflictum est. Frequentibus antea preliis cesi et nunc uero casibus fracti atque finiti sunt. Decessit autem Athanagildus Toleto propria morte uacante regno mensibus V. 186. Era DCV[I]*, anno secundo imperi lustiniani minoris post Athanagildum Liuba Narbone Gotis preficitur; regnauit 184, Isid. Goth. 45-46 185, Isid. Goth. 47

186, Isid. Goth. 48 (6-7 nulla...sit] cfr. Lucan.

Í, 93-94)

184, 1 DLXXXVII scripsi: DXCIF 18 2 Teudisclo S S catolice S 6/7 cordobensis S, a. corr. I

cotemptum

3 urbe S 3/4 9 in p. cum add.

S 10 oppibus S 11 miserabilis S, a. corr. I Emeritem $ tirannidem $ 16 Agilonem a. m. corr.I a. Emerita a. m. im add. 1 185,

1 DXCIT

scripsi: DCVF

conflictum] aflictum Acanagildus S

S

1 DVI

antea] autem

S

ea S

s addidi ex lsid. Goth.

7 frati S

47

6

deccesit S

8

186, 1 deleui, cfr. lsid. Goth. 48 — lustiniani] lustini Isid. Goth. 48

gildus S

12

2 Atana-

78

LIBER 1

annis MI. Qui secundo anno postquam adeptus est principatum, Leouigildum fratrem non solum succesorem, set et participem regni sibi constituit Yspanieque administratione prefecit, ipse Gallie regno contemptus, sicque regnum duos capuit dum nulla potestas paciens consortis sit. (Huic autem unus tantum annus in ordine temporum reputatur», reliqui Leouigildo fratri adnumerantur. 187. Era DCVF, anno II imperii fustini minoris, Leouigildus adeptus Yspanie et Gallie principatum ampliare bello et augere opes statuit. Qui anno regni sui MI Cordobam nocte cepit. Studio quippe exercitu concordante, fauore uictoriarum multa preclare sortitus est: anno regni sui VI, sicut beatus Emilianus predixerat, quí sequenti anno obiit, Cantabros namque iste obtinuit, Amayam iste cepit, Sabarica omnis ab eo deuicta est. Clauserunt etiam annis illius plurime rebelles Yspanie urbes. Fudit quoque diuerso prelio milites, scilicet exercitum Romanum, IO

et quedam

castra ab eo occupata dimicando recepit. Íste 1iam securus regnans anno imperii Tyberii MI et sui regni XI? filio suo Hermenegildo Gosuindam Sisiberti regis Francorum filiam in matrimonio tradit et Prouintie partem ad regnandum. Eodem autem anno Hermenegildus factione uxoris tyrannidem contra patrem sumpsit et

187, 1/3 Era...statuit] Isid. Goth. 49 2 3/5 Studio...est] Isid. Goth. 49

3 Qui...cepit] cfr. loh. Bicl. Chron. 572, 5/6 anno...predixerat] Cfr. Sancti Brau-

lioni Caesaraugustani episcopi vit. Sancti Emiliani ed. L. Vázquez de Parga (Madrid 1943) P- 34,5 6/10 Cantabros...recepit] Isid. Goth. 49 (6 Amayam] cfr. loh. Bicl. Chron. $74, 2 9 scilicet...romanum] cfr. ms. [O] Mommsen Mon. Germ.

auct. antig. X1l, chron. min. Il, p. 287) Chrom.

10/15 Íste...rebellauit] cfr. loh. Bicl.

579, 2-3

3 principatu S corr. nulla in nonnulla I 187, 1 DEVIF

IA

5 administrationem S 6 regnum] regum S a.m. 7-8 suppleui ex Isid. Goth. 48 8 Leouigillo S

Tastimi US ans

aim

TT

2 Ispanie S

4 exercitu]

exercitus Isid. Goth. 49 concordate S fauore scripsi ex Isid. Goth. 49: fauere I faue S 5-6 anno regn1i...anno obiit om. Isid. Goth. 49 6 naque S 7) Amayam fort. ex Iho. Bicl. Chron. 574, 2] Aregia Isid. Goth. 49 clauserunt] cesserunt Isid. Goth. 49 8 etiam] et S annis] armis Isid. Goth. 49 rebelle

S

9 scilicet exercitum romanum

Mommsen) Tiberii S

om. Isid. Goth. 49 (militem romanum

10-28 Íste ¡am...interfici mandauit om. Isid. Goth. 49 13 prouincie S regande S 14 tirannidem S

[O] 11

LIBER 1 IS

20

25

79

Yspali rebellauit. Aduersus quem Leouigildus rex pater eius et Miro Sueuorum rex congregato magno exercitu Hyspalim uenerunt et ea(n)dem obsederunt. Eodem anno ibi moriturus est Miro rex. Leouigildus ciuitatem fame[m], furore[m], Betis conclusione grauiter conturbauit et XVI? regni sui anno antiquam ciuitatem Ytalilc)am contra Yspalim restaurauit. Hermenegildo autem inde egresso Leouigildus ciuitates et castella, quas filius occup[erJauerat, recuperauit. Tandem eum in Corduba comprehendit, et potius quia in fide Catholica partim uxoris momentis, partim Leandri episcopi predicatione persistebat et nec prece et nec minis patris in Arrianam heresim deflecti poterat, pater illum, regno priuatum et Valentiam in exilium missum, tandem in Terraconensem urbem a Sisberto et aliis suis apparatoribus interfici mandauit. Hermenegildum dein filium imperiis suis tyrannizantem> obsesum exuperat. Postremum bellum Sueuis

intulit regnumque eorum in jura gentis sue mira celeritate transmisit, Yspania magna ex parte potitus, nam ante gens Gotorum angustis finibus artabatur. Set obfuscauit in eo error impietatis gloriam tante uirtutis. Denique perfidie furore repletus in Catholicos persequutione commota plurimos episcoporum exilio rele35 gault et ecclesiarum redditus et priuilegia[m|] tulit multosque terroribus in Arrianam pestilentiam impulit plerosque sine persequtione inlectos aureis rebusque decepit. Ausus quoque inter cetera heresis sue contagia etiam rebaptizare Catholicos et non solum ex plebe set etiam ex sacerdotalis ordinis dignitate sicut 40 Vincentium Cesaragustanum de episcopo apostata factum et tanquam a celo (in) infernum proiectum. Extitit autem et quibusdam pernitiosus, nam quoscumque nobilissimos ac potentissimos uidit aut capite truncauit aut proscriptos in exilium misit. Fiscum 30

15/19 Aduersus...conturbauit] loh. Bicl. Chron. 583 hendit] loh. Bicl. Chron.

584,1;3

584,33 585,1

Hermenegildum...Toleto]

28/50

17 addidi Chron. 583

19/23 et...compre-

26/28 regno...mandauit]

18 deleui, cfr. loh. Bicl. Chron.

583

22 deleui

23 pocius S

moneritis leg. Mommsen, sed uid. ThLl. s. u. momentum

27 aparatoribus S comota $

copo] ipso I

perniciosus S

35 reditus

S

38 etiam] et S

26 Valenciam S

40/41

tamquam

33/34 Catolicos S

deleui

36 pestilenciam S

39 etiam] et S

$

/S

moments]

29 addidi ex Isid. Goth. 49 tiranizante S

scripsi ex Isid. Goth. 49: celebritate IS S

deleui, cfr. loh. Bicl.

19 antiquam scripsi ex Iho. Bicl. Chron. $84, 1: antequam

20 addidi ex Iho. Bicl. Chron. $84, 1

cutione S

loh. Bicl. Chron.

Isid. Goth. 49-51

30 celeritate 34 persecutione 36/37 perse-

40 Vincencium

41 suppleui ex Isid. Goth.

S

so

43 proscriptos scripsi ex Isid. Goth. 51: perscriptos IS

epis-

42

80

45

$0

LIBER

I

quoque primus iste locupletauit primusque erarium de rapinis ciuium hostiumque manibus auxit. Condidit etiam ciuitatem in Celtiberia quam ex nomine filii sui Recopolim nominauit. In legibus quoque ea que ab Eurico incondite constituta uidebantur correxit, plurimasque leges pretermissas adiciens plerasque superfluas auferens. Regnauit autem annos XVIII. Defunctus est propria morte Toleto. 188. Era DCXXINMF, anno IM” imperii Mauritii Leouigildo defuncto filius eius Recaredus est coronatus, cultu preditus religionis et paternis moribus longe dissimilis. Namque ille inreligiosus et bello promptissimus, hic fide pius et pace preclarus; ile armorum artibus gentis imperium dilatans, hic gloriosus eandem gentem fidei thropheo sublimans. Huius tempore Gregorius Romane ecclesie preest annis XV et Leander Yspalensis episcopus ad conuers[atlionem gentis Gotorum doctrina fidei et scientiarum clarus in Yspaniis habetur. In ipsis enim regni sul exordiis Catholicam fidem adeptus tocius Gothice gentis populos inolite heresis labe detersa ad cultum recte fidei reuocat. Sinodum deinde LXXII episcoporum ad condempnationem Arriane heresis de diuersis Yspanie et Gallie prouintiis congregat. [Sub era DCLXII, VII idus mau, Eufimio archiepiscopo presidente, tunc

temporis Munio episcopus CalagurCritana» regebat ecclesia et Liliolus Pampilonensis]. Cui[us] concilio idem religiosissimus princeps interfuit, gestaque eius presentia sua et subscriptione firmauit abdicans cum omnibus suis perfidiam quam huc usque Gotorum populus Arrio docente didicerat et predicans trium personarum unitatem in Deum: Filium a Patre consubstancialiter genitum esse; Spiritum Sanctum inseparabiliter a Patre Filioque procedere et esse amborum unum Spiritum, unde et unum sunt. Egit etiam gloriose bellum aduersus infestas gentes, fidei 188, 1/6 Era...subllimans] Isid. Goth. 52 408-408

6/9 Huius...habetur] cfr. Isid. Chron.

9/13 In...congregat] Isid. Goth. 52-53

13/16 Sub...Pampilo-

nensis] Vid. Concilios Visigóticos e Hispano-Romanos ed.J.Vives (Barcelona-Madrid 1963) p. 136; 138

16/47 Cui[us]... XV] Isid. Goth.

45 manibus] manubiis Isid. Goth. 51

188, 1 Mauricii est S

S ad S

S

Leouilgildo S

3/4 inreligiosus]

8 delewi sinodus S

etiam] et S

2 predictus S

religiosus S

10 catolicam S

totiusS

13 prouinciis S

53-56 46 Recobolim S

3 nanque S

4 promtissimus

gotice S 13-16 deleui

S

p.ille add. 6 tropheo

II a. sinodum add. 14 ydus

S

may

S 15 Munerio I Liliolus] libolus p. corr. I Liliosus S addidi 16 deleui ex Isid. Goth. 53 17 subscriptione] sub criptione S 19 didiscerat S 23 etiam] et S

LIBER

1

81

25

sumpto auxilio. Francorum enim LX fere milibus armatorum Gallias irruentibus, misso Claudio duce aduersus eos gloriose

30

triumphauit euentu. Nulla unquam in Yspaniis Gotorum uictoria uel maior uel similis extitit. Postrati sunt enim et capti multa milia hostium,; residua exercitus pars preter spem in fugam uersa Gotis post tergum insequentibus usque in regni sui finibus cesa est. Sepe etiam et lacertos contra Romanas insolentias et inruptiones Vasconum mouit, ubi non magis bella tractasse quam potius gentem quasi in palestre ludo pro uso utilitatis uidetur exercuisse. Prouintias autem quas propter prelio conquisiuit, iste pace

35 conseruauit,

equitate disposuit,

moderamine

rexit.

Fuit autem

placidus, mittis, egregie bonitatis, tantamque in uultu gratiam habuit et tantam in animo benignitatem gessit ut omnium mentibus influens etiam 40

malos ad effectum

amoris

sui adtraheret;

adeo liberalis ut opes priuatorum et ecclesiarum predia, que paterna labes fisco adsociauerat, ¡uri proprio restauraret; adeo clemens ut populi tributa sepe indulgentie largitione laxaret. Multos etiam ditauit rebus, plurimos sublimauit honoribus; opes suas in miseris, thesauros suos in egenis recondens, sciens ad hoc

45

1lli fuisse conlatum regnum ut eo salubriter frueretur, bonis initiis bonum finem adeptus. Fidem enim recte glorie quam initio regni precepit, nouissime confessione publice penitentie cumulauit. Toleto fine pacifico transiit, qui regnauit annos XV.

189. Era DCXXXIX”, anno imperi Mauriti XVIII post regem Recaredum regnauit Liuua filius es annis Il, ignobili quidem matre progenitus, set uirtutum indole[m] insignitus. Quem in primo adolescentie flore Victericus sumpta tyrannide regno innocuum delecit precisaque dextera occidit anno etatis XX, regni secundo. 189, Isid. Goth. 57 25 Cladio S

laceratos corr. Í

S

S

glorioso p. corr. I

romanos S 35 conseruabit S

adsociauit S

S S

189,

1 Mauricii

dicauit S

initiis] in uiciis S

36 mitis S

S

34 prelium a. m.

38 etiam] et S

iuri] uiro S

plurimos] plurios S 45 inicio

30 etiam] et S

32 pocius S

p. adsociauerat add. at S

42 etiam] et S

tum

27 simil S

imsolencias S

40 labes] 1ales

41 indulgencie 44 fuise

S

conlla-

S

3 deleui ex lsid. Goth.

$7

4 Victoricus

scripsi, uid. 147, 7; 156, 2; 185, 3; cfr. etiam lsid. Goth. 57: sampto IS

S

sumpta

tiranide S

82

LIBER

190.

Era DEXIDE

anno

1

imperú

Mauriti

XX”,

extincto

Liubane Victericus regnum, quod uiuente illo inuaserat, uindicat annis VII, uir quidem

strenuus

in armorum

artem,

set tamen

expers uictorie. Namque aduersus militem Romanum prelium sepe molitus, nichil satis gloriose egit, preter quod milites quos-

dam Sangontia per duces obtinuit. Hic in uita plurima illicita fecit, in morte autem qui a gladio operatus fuerat gladio periit. Mors quippe innocentis in illo inulta non fuit. Inter epulas enim prandii coniuratione quorundam est interfectus. Corpus elus ui[ri]liter est asportatum atque sepultum. 191.

Era DCXLVIIT*,

anno imperii Focatis VI, Gundemarus

post Victericum regnat annis II. Hic Vascones una expeditione uastauit, alia militem Romanum obsedit. Morte propria Toleto decessit.

192. Era DCL*, anno imperii Eraclei 11” Sisebutus christianissimus post Gundemarum regali fastigio euocatus, regnauit annos VIII, menses VI. Qui initio regni ludeos ad fidem Christianam promouens,

emulationem

quidem

habuit,

set non

secundum

scientiam; potestate[m] enim compulit quos prouocare fidei ratione Opportuit, set sicut scriptum est: sive per occasionem siue per ueritatem donec Christus annuntietur. Fuit enim eloquio nitidus, sententia doctus, scientia litterarum magna ex parte imbutus, in

ludiciis 1usticia et pietate strenuus ac prestantissimus, mente benignus, splendore regn1 precipuus, in bellicis quoque documentis ac uictoriis clarus. Astures enim rebellantes, misso exercitu in ditio-

nem suam reduxit. Ruccones montibus arduis undique conseptos 192, 6/7 Phu

190, Isid. Goth.

TS

58

191, Isid. Goth.

s9

192, Isid. Goth.

60-61

190, 1 addidi Maurici S extinto S 1! 6 Sangontiam I 8 enim] non S Mommsen

3 strenus

S 4 militum a. corr. IO deleui ex Isid. Goth. $7 sed O

uiriliter

192, 2 uastigio S 5 scientiam|] sienciam S deleui ex Isid. Goth. 60 7 annuncietur S nitidus] nidus S 8 sentencia S sciencia S literarum S

magna 60

om. 1 8-10 in iudiciis...precipuus (AM Mommsem) om. Isid. Goth. 10 bellicis scripsi ex Isid. Goth. 61: becillis IS 11/12 dictionem S

LIBER 1

IS

20

83

per duces euicit. De Romanis quoque presens bis feliciter triumphauit et quasdam eorum urbes pugnando sibi subiecit. Residuas in transfretum omnes exinaniuit, quas gentes Gotorum post in ditionem suam facile redegerunt. Adeo post uictoriam clemens ut multos ab exercitu suo hostili preda in seruitute redactos pretio dato absolueret eiusque thesaurus redemptio existeret captiuorum. Hunc alii proprio morbo, alii inmoderato medicamenti haustu, alii ueneno asserunt interfectum, cuius exitus non modo

religiosis set etiam obtimis laicis inmodice extitit luctu(o»sus, relicto Recaredo filio paruulo qui post patris obitum princeps paucorum dierum morte interueniente habetur. 193.

IO

(Era DCLVINE)

anno X imperii Eraclii gloriosissimus

Suintila gratia diuina regni suscepit sceptra annis XI. Iste sub rege Sisebuto ducis nactus offitia Romana castra perdomuit, Ruccones superauit. Postquam uero apicem fastigi1 regalis conscendit, urbes residuas, quas in Yspaniis Romana manus agebat, prelio conserto obtinuit. Auctam triumphi gloriam pre ceteris regibus felicitate mirabili reportauit, tocius Yspanie infra oceani fretum monarchia regni primus idem potitus, quod nulli retro principum est collatum. Auxit eo prelio uirtutis eius titulum duorum patriciorum obtentus, quorum alterum prudentia suum fecit, alterum

uirtute sibi subiecit.

Habuit quoque et initio regni expeditionem contra incursus Vasconum I5

20

Terraconensem

prouintiam

infestantium,

ubi adeo

montiuagi populi terrore aduentus eius perculsi sunt ut confestim quasi debita ¡ura noscentes remissis telis et expeditis ad precem manibus supplices ei colla submitterent, obsides darent, Ologitis ciuitatem Gotorum stipendiis suis et laboribus conderent, pollicentes eius regno ditionique parere ac quicquid imperaretur efficere. Preter has militaris glorie laudes plurime in eo regie maiestatis

193, Isid. Goth. 62-63 13 presens] prebens S

Isid. Goth. 61

17 redatos S

14-16 residuas...redegerunt

precio S

18 tesaurus

193, 1 addidi ex Isid. Goth. 62

2 ceptraS

annum S

Rucrones

S

(AM

S

Mommsen)

om.

redemptó S

21 addidi

S S

S

4/5

7 Ispanie S infestancium S

concendit

5 in íter.

3 officia S

S — Ispanúis S

8 frectum S 12 contra] contur S 15 expedictis S 16 suplices S

manus

3/4 iter.

13 prouinciam submiterent S

84

LIBER

1

uirtutes: fides, prudentia, industria, in 1uditiis examinatio strenua,

in regendo regno cura precipua et circa omnes munificentia, largus erga indigentes et inopes, misericordia satis promtus ita ut non solum princeps populorum set etiam pater pauperum uocarl s sit dignus. Huius filius Recimirus in consortio regni adsumptus pari cum patre solio conletatur, in cuius infantia ita sacre indolis splendor emicat ut in eo et meritis et uultu paternorum uirtutum effigies prenotetur. Pro quo exorandus est celi atque humani generis rector ut sicut extat consenso patrio socius ita post lonparentis imperium sit et regni successione dignissimus. 30 geuum Computatis igitur Gottorum regum temporibus ab exordio Athanarici regis usque ad quintum gloriosissimi Suintilani principis annum, regnum Gottorum per annos CC quinquaginta VI, Deo fauente, reperitur esse porrectum.

194. Post hos Sisenandus regnauit annis V, usque in eram

DCLXXIIT". Post hunc Cintila regnauit annis III, ab era qua supra usque in eram DELXXVIE: Post hunc quoque

ascendit in regno

kalendas lanuarú era DCLXXVT.

Tulga rex die XIII

Regnauit annis II, menses VI,

era DCEXXYVHUE. Post hunc Cindasuindus accepit regnum in die III" feria, que fuit XV kalendas Maias, in Pampilica et regnauit solus annis VI, menses

VIII, dies XX,

era DCLXXXVIP.

Item cum

filio suo

Recesuindo rege regnauit annis II, menses VII, dies XI. Obiit octobris era DCLXXXVIIT”.

195. Recesuindus Gotorum rex ab urbe Toleto egrediens in ulllam propriam uenit, cui nomen erat Gerticos, que nunc a uulgo uocatur Bamba,

que in monte

Cauriensi esse dinoscitur,

1bique proprio morbo kalendas Septembris die III" feria discessit.

194, cfr. Laterc. Regum Visigothorum 35-40 Mommsen chron. min. MI, p. 467 195, Chron.

Adef. III 1,1-3

21 prudencia S sit] sic S

S

iudiciis S

26 infancia S

31 Gotorum S

194, 3 Scintilla S 195)

Mon. Germ. auct. antig. XMI,

MColetoms

22 munificencia S 29 consessu

32 AtanariciS

8 Cindasuimdus 4 setembris

S

/

gloriossimi I

S

24 princips S

30 imperum

9 Mayas S

S

25

sucessione

33 Gotorum S

IO Íter S

LIBER

1

85

196. Cumque rex uitam finisset et in eodem loco sepultus fuisset, ab omnibus in commune electus est Vuamba in regno eodem die era DCCX*. Sed ille renuens et adipisci nolens, tamen

accepit inuitus quod poposcebat exercitus. Statimque,

scilicet

XIII kalendas Octobris, Toleto aduectus in ecclesia Sancte Marie est in regno perunctus. Ea hora presentibus cunctis uisa est apis ex

IO

20

25

capite eius exilire et ad celos uolitare. Et hoc signum factum est a Domino ut futuras uictorias nuntiaret, quod postea probauit euentus. Astores et Vascones crebro rebellantes per plures uices edomuit et suo imperio subiugauit. Paulus quidam dux prouintie Gallie directus statim rebellauit et omnem patriam illam conturbauit. Agminibus Francorum adiuuatus contra Vuanbanem regem ad prelium est preparatus, quod predicto regi Vasconie per nuntium est delatum. Statimque illis in partibus premouit exercitum. Paulum uero de ciuitate in cluitatem fugientem persequitur rex quousque Nemausum ciuitatem ingressus est, ibique eum obsidione uallauit. Tercio quoque die eos omnes cepit, cum eo ludicialiter intendit et ei oculos euellere precepit. Multa quoque agmina Francorum ibi interemit, prouintiam quoque illam ordine suo correxit et ad urbem Toletanam cum triumpho reuertitur. In illius namque tempore ducente LXX naues Sarracenorum Yspanie litus sunt adgresse; ibique omnes pariter sunt delete et ignibus concremate. Hic rex synoda Toleto sepius agere ordinauit sicut et in canonica sentencia plenissime declarauit. 197. Iste celebrauit concilium apud Toletum, et erat tunc temporis contentio inter episcopos et archiepiscopos super omnes

196, Chron.

Adef. HI 1,3-2,4

197, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga La División de Wamba

(Madrid

1943) p. 99,

25-31 196, 1 cunque S 3 nolens] ualens

Ubieto corr. I nam

2 comune S IS uolens a. m.

Vuambaj a.m. V exp. et in Bamba corr. 1 corr. S ualens ret. Cirot Prelog nolens leg.

5 XII S Tolecto S 8 nunciaret S prouabit S S

15 statimque]

statim

prouinciam S

22 tolletanam S

197, 1 Tolectum

S

/

6 presentibus] prentibus S 7 et] at a. 12 prouincie S 13 patriam] pater19 omnes

26 sinoda

2 episcopus a. corr. S

S

om.

S

occulos

ordimabitS

S

sicuc S

archiepiscopus a. corr. S

21

86

LIBER

1

terminos dioces(ezos eorum et nulla conuenientia erat inter illos,

et congregati sunt omnes populi yspani episcopi et archiepiscopi et celebrauerunt concilium in Toleto et inuitauerunt regem Bambanem ad concilium, ut diuideret eos terminos episcopales. Rex Bamba, ut uidit contentionem eorum, misericordia motus, uenit ad concilium et diuisit sic terminos inter eos.

198. Primum diuisit Toletum sub potestate archiepiscopi Quirici, qui tunc temporis erat ibi archiepiscopus et primas. Toletum metropolis et alias XVIII sedes posuit sub potestate suprafati archiepiscopi Toletane sedis et diuisit terminos inter 1psas sedes. Toleto teneat de Gallam usque Ea de Petra usque Campaniam. Beatia. Mentessa teneat de Eciga usque Securam, de Lila usque Puligenam. Acci teneat de Secura usque Montaniam, de Archatel usque Caracoie. Basti teneat de Montana usque Gestam, de Rauca usque Rusitam. Vrgi teneat de Gesta usque Carthagini, de Gasti usque Midam. Degasti tamen... Ilici de Pugilla in Solomam, de Secta usque in Lumbam. Setabi teneat de Custo usque ad Moletam, de Togola usque Vnitam.

198, 1/5 Primum...sedes] cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid 1943) p. 99, 32-35 6/40 Toleto...lacobum] cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit.

(Madrid 1943) p. 99, 35-100,21 (Wamb. Diui. 1-20 [cfr. Z Vázquez de Parga]) 3 addidi ex R V. de Parga dioceses corr. a. m. 1

co5 1.2316

6 Babanem S

8 inter eos et R

V. de Parga)

198, 1 Primum] premum S

4 alt. et om. S

7 contencionem

3 Tolectum S

S

4 suprafacti S

6 Tolecto

S Oreto Wamb. Divi. 1 (Toleto Z V. de Parga) Toletum scrip. Ubieto

infra 198, 9) nia usque

8 Beati S Beatiam scrip. Ubieto

Amtessa,

de Torboiga

lo

fortasse addendum est inter ante eos (uid. infra 197,

usque

Lamecha

addidi (cfr.

p. Beatia add. teneat de CampaWamb.

Divi.

2

9

Liba

S II Aci S 12 Caracoio p. corr. S 15 Carth/ gini I f.32" 1.2 16 Degasti] Begastri Wamb. Divi. 7 tamen] tum leg. V. de Parga teneat Wamb. Divi. 7 — p. tamen add. de Pugilla usque in Losolam, de Secta usque in Lumbam Wamb. Divi. 7 (de Gastitone Z V. de Parga) 19 Viutam ]

LIBER 20

1

87

Denia teneat de Goza usque Vnie, (de) Silua usque Gil. Valentia teneat de Silua usque Muruetrum, de mare usque Alpont. Valeria teneat de Alpont usque in Tarauellam, de Fizerola usque Innar.

25

30

35

40

Secobrica de Tarabella usque Obuiam, de Tega usque Brecam. Arabica teneat de Alcon usque ad Obuiam, de Mora usque Lustram. Compluto de Alcont usque ad Cortem. Segontia teneat de Corte usque in Furcam, de Godol usque Pinnam. Oxma teneat de Furca usque ad Anzon quomodo currit in camino Sancti Petri qui uadit ad Sanctum lacobum, de Garrafe usque Enutas. Secobia teneat de Val de Elemeth usque ad Mambellam, de Montel usque Vasodoto. Palentia teneat de Mambella usque Caltam, de Balbona usque Fortosa. Hec sunt sedes XX diuise episcopales de Toleto a mari usque in caminum Sancti Petri qui uadit ad Sanctum lacobum. 199.

Post hec diuisit sedes Yspalis.

Hyspalis metropolis. Telica teneat de Vlca usque Busam, de Asa Assidona teneat de Busa usque ad Senam, Viam Latam. Elepla teneat de Sema usque Datam, Cortesam. Malaga teneat de Data usque Maleocam, Sedescampo.

usque Lamolam. de Latesa usque de Abisa

usque

de Temia

usque

199, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid 1943) p. 100, 21-31 (Wamb. Diui. 20-29)

20 addidi, cfr. Wamb. Div. passim 21 Valencia S 22 Alpont scripsi: al pont I ad pont S 23 Tarauallam a. corr. 1 27 Arabica (Z V. de Parga)] Arcabrica Wamb. Divi. 15 29 p. Cortem add. de Burca usque ad Cortem Wamb.

Divi.

16

30 Segoncia

S

Corte]

Corem

S

Furtam

S

32

Oxma] Exma Garrase S

S ad] d eras. la S Ancon S 34 Enutas] Ermitas Wamb. Divi. 18

33 sanctum] beatum S 35 Val de Elemeth] Bala-

tomet

Divi.

37 Palencia

Wamb.

19

Elemeth] Clemech

S

S

199, 1 Yspalis scripsi (cfr. infra 199, 20): Yspanie IS Ubieto 2 Hyspalis] Yspalensis S 3 Telica] Italica Wamb. Divi. 21 6 de Sema] denia S

88

LIBER

1

Elberri teneat de Maleoca usque Sotellam, de Almica usque

10

Sedile. Astigi teneat Raucam.

de Sotella usque Parietem,

de Lueca

usque

Corduba teneat de Pariete usque Vbetam, de Lagalla usque Ranam.

Egabro teneat de Vbeta usque Malamsayam, de Garta usque Suetam. Tueci teneat de Malasaya usque Abalagar, de Gigera usque Colonam. Hec sunt diuise X sedes Hyspalis a mari usque Tursam.

200. Post hec diuisit Emerita. Merita metropolis. Pace teneat de Balagar usque Artam, de Olla usque Matanal. Olisbona teneat de Carta usque Ambiam, de Olla usque Matar.

Ebora teneat de Sotebra usque Petram,

de Tutella usque

Paratam.

Onoxona

teneat de Ambia

usque

Salam,

de Ipsa usque

Turrem.

Agitania teneat de Sala usque Nauam, de Sena usque Mauriellam. Conimbria teneat de Naua usque Borgam, de Torrentem usque Loram. Viseo teneat de Borga usque Sortam. De Bonella usque Ventosam. Lamego teneat de Sorta usque Petram. De Tara usque Ortosam. Calabria teneat de Sorta usque Faram. Salamantica teneat de Albena usque Sotobram. De Rusa usque Suberam. [De Zamora] Neumantia, quam nostrates Goti postea uocauerunt Cemoram, teneat de Pena Gosendi usque ad Tormen super

200, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid (Wamb. Diui. 29-41)

14 Vbecam leg. Ubieto

S

15 Ranam] Rauam

200, 3 Olla (T' V. de Parga)] Bola Wamb.

Onoxona] 33

Exonoba Wamb.

Divi. 32

1943) p. 100, 31-101,

leg. Ubieto

Divi. 31

Neumancia

S

20 Tursam] Tucsam

S

8

10 Agitania] Idigitania Wamb.

Divi.

18 p. Sorta add. usque Albennam, de Soto Wamb.

seclusi cfr. R V.de Parga

12

6 Cutellam Divi. 37

21

LIBER

25

I

89

illos balneos, de Valle de Rege usque Dorium, de Villale usque Oter de Fumos secus Riuulum siccum usque Breto, de Tauara usque Dorium. Abela teneat de Petra usque Villam, de Masco usque Terrero. Cauria teneat de Villa usque Dorium, de Asa usque Pinar. Hec sunt sedes XIIICI) Emerite de Arca usque Riuum Sicum. 201. Post hec diuisit sedes Brachare et dixit: « sicut Teodericus rex diuisit et ordinauit sedes Galletie et Portugalis ita permanere mandauimus et omnes terminos eis superponimus Bracara, Dumio,

Portugale, Tude, Auriense,

Iria, Lugo, Britonia,

Astorica ».

202. Post hec dixit et 1ussit Bamba coram omnibus astantibus qui erant in concilio tam ecclesiasticis quam secularibus: « Legio, que nunquam fuit subdita ad ullum archiepiscopatum, teneat per suos

terminos

antiquos,

per

Pireneos

montes,

per

Pennam

Rubeam una cum media Lauaci, Ceruera, Petras Nigras, Aulam

usque ad flumen Karrionem; per illam Sernam, per Riuulum Siccum usque Villam Ardecam, per Ceresinos usque Castro Pepi, per Villam Mamnam usque in Arborem de Quadros, infra fines Egam,

Galletie, Tria Castella, Vrtures, Dauncus,

Cancellata

et

Nauiam ». «Lugo, quam in Asturiis Euu(a»ndali hedificauerunt et episcopum Vistremundum cum auctoritate Romana in eam miserunt, que numquam fuit subdita ulli metropoli, teneat totas Asturias per Pireneos montes et per flumen magnum Oue, et per IS omnis litus maris oceani usque Bizcaiam, per Sumrostro, per IO

201, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid

1943) p. 101, 12-23

202, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid 1943) p. 101, 23-102, 11

23 Valle] Valde Chronicorum,

S

26 Abella

in Vázquez

de Parga

S

Tereero

La División

S

de Wamba

28 addidi ex Liber (Madrid

1943), p-

113 201, 1 Bracare S

1/2 Theodericus

V. de Parga fort. recte

Liber Chronicorum

9 Dauneus

Bizcayam

S

S

2 Gallecie S

3 omnes] hos R

5 Astorica om. R V. de Parga, sed cfr.

in Vázquez de Parga, op. cit. p. 113

202, 2 ecclesiastica S

4 Britania S

] /

p. secularibus add. uiris R V. de Parga 11 add. Ubieto, cfr. R V. de Parga

6 Carrionem 15 occeani

S

90

LIBER

Sumcabrio, Lumbam

per portas de Sancta Agatha, per Pozazalem,

de Foros, una cum

ad illum Arborem Lunam,

I

de Quadros, per Riuulum

Vadabiam,

Paredes,

per

Campo, Erbolio, Gordon, Aluam Flacianam

de Vmaniam,

usque

ad Pireneos

montes, Coiancam scilicet ad Villam Quexitam, per Coianquellam, Ventosam usque ad flumen Orbecum. In Galletia, Suarnam, Vallem Longam, Neram, Flamosam, totam Sarriam, Paramum usque ad flumen Minneum, totam Lemos, Vminitio et Verosmo 25

et Seuimiano et Froiane usque ad flumen Silum,; totam Limiam cum ecclesiis de Petraio que hedificate sunt uel fuerunt inter Arnoium flumen et Silum a termino montis Baron et per aquam Zoze usque in fundum Arnoie et per ipsum discursum usque flumen Minum,; in Veza usque Portelam de Nauati et ecclesiis de Salar inter Arnoiam et Silum cum ecclesiis de Barrosa, Castellam, Causancam, Barbantes, Auia et Auion, Asma, Camba, Viancos,

sicut eam dotauerunt nostri predecessores Euuandali reges ». Et dixerunt omnes: « placet, placet omnibus. »

IS

203. Post hec diuisit sedes Tarragone metropolis. Terragona metropolis teneat Paleares insulas, Maiorgam scilicet et Muiorgam et Ormenteram et Vzeticam. Barcinona teneat de Minona usque Pagellam, de Vsa autem usque Bordel. Exara teneat de Bordel usque Paladam, de Montesa usque Portellam. Gerunda teneat de Palada usque lustamat, de Alcosa usque Pinnas. Enpurias teneat de lustamant usque Brecam, de Ventosa usque Gilbam. Auxona teneat de Bocca usque Auratam, de Bulga tamen usque Menticum. Vrgello teneat de Aurato usque Nasonam, de Mucanera usque Vallam. 203, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid 1943) p. 102, 11-102, 28 16 Agata S scilicet] salicet S

17 Albam S Quesitam S

S 23 Mindeum S 31 euandali a. corr. 1

Vminicio S

19 Vadauiam S Parades a. corr. 1 20 20/21 Coiamquellam S 21 Gallecia 24 Silium S

26 Armoium

203, 1 diuissit S Nasonam] Vasosam

10 Empurias S 12 Boca S tamenJtantum S S Mucanera (R V. de Parga)] Raucamera Wamb.

SS

m

15 Vallam:

exp. S

S

14 Divi.

LIBER 1 Merita teneat de Nonsona usque Matham.

91

usque Fontem Salam, de Lora

Hictossa teneat de Fonte Salam usque Portellam, de Morale 20

25

30

usque Tormalam. Tortosa teneat de Portella usque Deniam, de Tormoga usque Cathenam. Cesaragusta teneat de Denia usque Spalanam, de Ribas Montes usque Gordolo. Osca teneat de Splana usque Cobello, de Sperle usque Riberam. Pampilona teneat de Cobello usque Mustelam, de Lotica usque Tallam. De Mustella teneat usque Nampia, de Sparga usque Ostaual. Calaforra teneat de Nampia usque Spargam, de Mustella usque Lacalam. Tirasona teneat de Spersa usque Planetam, de Alto Monte usque Millosam. Auca

35

teneat

de Platena

usque

ad Maiam,

de Villa Inferno

usque Pedem Moram. Hec sunt sedes XVI Terragone de Barcinona usque Aucam. 204.

Post hec diuisit rex sedes Narbone.

Narbona metropolis. Beteris teneat de Scaleth usque Barcinonam, de Magali usque Ribofora. Agathe teneat de Rusa usque Ribera, de Galla usque Mirdam. Magalona teneat de Mirda usque Ribogar, de Castello usque Sambiam. Lateba teneat de Sambia usque Libatial, de Anges usque Montem Rufum. 204, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid 1943) p. 102, 28-103, 1 16 Merita] llerita Wamb.

Divi. $6

17 Matam

S

20 Tortossa S

22 Cesaraugusta S teniatS pri. de om. S 25 Ribellam S 26 Lotica (ZIT V. de Parga)] Loga Wamb. Divi. 61 27 p. Tallam add. Tirasona Wamb. Divi. 62 Senona

teneat om. R V. de Parga Wamb.

Divi.

64

tenet

1]

29 Mustela a. corr. 1 33 Mayam

S

31 Tirasona] 33/34

de Platena

usque... Inferno usque in ras. 1 204, 2 Narbone a. corr. S 3 Scaleth: S sup. l. S 4 Ribofora] Ribora S 6 p. Ribogar add. de Castelmilan usque Angoram. Nimaso (Hemauso R V. de Parga) teneat de Busa usque Angoram

TI

Libatial] Libalial S Ripaual Wamb.

Wamb.

Divi. 70

Divi. 68-69

8 Latebat

92

LIBER 1 Carcasona teneat de Monte Rufo usque Angera, de Angosa

usque Montanam.

Elnam teneat de Angera usque Rosmolam, de Latrosa usque Lamasam.

Hec sunt XI Narbone et hec sunt sedes Yspanienses diuise usque Yspalim et oceani maris in circuitu earum. 205. Hec fecit rex Bamba in concilio Toletano ubi fuerunt congregati omnes Hyspani archiepiscopi et episcopi, tam ecclesiasticus ordo quam secularis. Et elecerunt contentionem a se et laudauerunt regem Bambane(m> in hunc sermonem. Et acceperunt consilium ab inuicem et dixerunt ad regem: « domine, sl us,

faciamus stabilitatem inter nos et ligationem firmissimam ut non sit soluta usque in finem seculi; et cui episcopo aut archiepiscopo creuerit uana cupiditas et dederit munera ad apostolicum et tulerit honorem alterum, sit sub anathemate dum 1uxta uluerit quisquis hoc fecerit. Et quisquis ded(erjit munera ad regem pro honore ecclesiastico et qui acceperit uel dederit, anathemate sit. Quia Dominus Ihesus Christus elecit de templo uendentes et ementes ». Tunc rex Bamba pro amore Dei et bona fide quam 1pse habebat et omnibus 1b1 astantibus una uoce dixerunt: « fiat, fiat, amen ». Et rogauerunt regem ut scriberentur omnia que facta et confirmata sunt in predicto concilio. Et dixit rex ad archiepiscopum

Toletanum,

cui nomen

erat Quiricus:

« facite

scribere cito ». Et archiepiscopus fecit scribere ad Petrum de Sancta Leocadia. Scripsit hec et legerunt in concilio et placuit illud omnibus. Et absoluto concilio, abierunt unusquisque in suam prouintiam. 205, cfr. Lib. Itacii Vázquez de Parga op. cit. (Madrid

1943) p. 103, 1-26

13 p. Lamasam add. Tolosa teneat per terminos oxenses biterrenses Liber Chronicorum Vázquez de Parga op. cit. p. scrip. V. de Parga VI R V. de Parga VUIL Liber Chronicorum cit. p. 115 fort. recte Yspanienses scripsi ex R V. de Parga: eearum

et narbonenses siue et 115 14 XI 1S VI Vázquez de Parga, op. yspalenses IS I5

/

205, 1 fuerint S

2 Yspani S

2/3 ecclesiastica a. corr. S

3 contemp-

tionem S 4 addidi ex R V. de Parga 5 concilium S inuicem] uicem IS 8 apostolicam S 9 alterum] alterius R V. de Parga fort. recte anathema

5)

10 addidi ex R V. de Parga

supra 205, 9) (anathema R V. de Parga)

II a. anthemate fort. addendum est sub (cfr. 12 ante lIhesus add. Noster S

13

ementes] mentes S 14 ipse] in se R V. de Parga adastantibus 1 adstantibus scr. Ubieto 16 consilio 1 (cfr. infra 205, 19) 18 cito] scito S 20 illud] Ulis S absoluto] asluto 1 abssoluto p. corr. 1 21 prouinciam S

LIBER 1

93

Post hec Bamba regnauit annos V, et mortuus est et sepultus est in Castella, in Valle Monio,

1O

in ecclesia Sancti Petri.

206. Tempore namque Cinduasindi regis ex Grecia uir aduenit nomine Ardabasti; qui prefatus uir ab imperatore a patria sua est expulsus mareque transiectus Yspania est aduectus. Quem iam suprafactus Cinduasindus rex magnifice suscepit et ei in coniugio consobrinam suam dedit, ex qua coniunctione natus est filius nomine Eruigius. Cumque prefatus Eruigius palatio esset nutritus et honore comitis sublimatus, superbia elatus et callide aduersus regem excogitans, herbam cui nomen est spartus 1lli dedit potandam, statimque el memoria est ablata. Cumque episcopus ciuitatis seu etiam obtimates palatii, qui regis fideles erant, quos penitus causa potionis latebat, uidissent regem iacentem et memoriam nullam habentem, causa pietatis commoti, ne rex sine

honore migraret, statim ei ordinem confessionis sue et penitentie dederunt. Cumque rex a potione surrexit et ratum persensit, ad IS monasterium perrexit. Ibique quandiu uixit in religionem permansit. Fuit in regno annis IX et mensibus Í et in monasterio uxit annis VII, menses III. Morte propria decessit era DCCXIX?. 207. Post Vuanbanem Eruigius regnum obtinuit, quod tirannide sumpsit. Multa sinoda egit legesque a predecessore suo editas ex parte corripuit et alias ex nomine suo adnotare precepit et, ut ferunt, pius, modestus erga subditos fuit. Filiam quoque suam nomine Cissilonem magno uiro Egicano, consobrino Vuanbani regis, in coniugio dedit. Fine proprio defunctus est Toleto. Regnauit annis VI, menses III.

206, Chron.

Adef. 1

2,4-17

207, Chron.

Adef. III 3

22 annos] annorum

S

23 Valle] Val de

S

Sancti] beati S

206, 2 prefatus] prefactus S 3 trasiectus $ transuectus scr. Ubieto 6 prefatus] prefactus S — nutritus] nutrictus S 8 cui] tui S spartus] sperartus S

illi om. S S

9 memoria] memoriam

regesa. corr.

I

fidelis a. corr. I

S

cunque S

10 eciam S

palacil

14 ratum] factum Chron. Adef. II 2

207, 1 Vuanbanem p. corr. 1 1/2 tiranide S multas sinodas / 5 Egicano] Egitano S

2 multa sinoda] a. m. corr. 6 Tolecto S

94

LIBER 1

208. Era DCCXXV* huic in regno gener illius Egica successit. Iste quidem sapiens et paciens fuit. Sinoda generalia egit. Gentes multas infra regna tumentes perdomuit. Cum Francis prelium ter gessit, set triumphum nullum cepit. Cumque regnum conscendit, auunculus eius Vuanba rex el precepit ut coniugem dimitteret, eo quod pater elus Eruigius callide eum a regno expulisset. Que ille iussa compleuit et quadam occasione eam dimisit. Set ante uxoris dimissionem habebat ex ea filium adolescentem nomine Vitizanem, quem rex in uita sua regni participem fecit et eum in Tundensem ciuitatem habitare precepit, ut pater teneret regnum (Gotorum) et filius Sueuorum. Qui ante filii electionem regnauit annis X et cum filio annis V. Fine proprio Toleto decessit era DCCXXXIX?.

209. Post Egicanis discessum, Vitiza ad regni solium reuertitur Toleto. Iste quidem probrosus et moribus flagitiosus fuit. Iste in Tundense[m] urbe Galletie residens ducem Faffilanem Pelagii patrem, quem Egica rex illuc direxerat, quadam occasione uxoris fuste in capite percussit, unde post ad mortem deuenit; et dum idem Vitiza regnum patris accepit, Pelagium filium Faffilan()s, quí post ea Sarracenis cum Asturianis rebellauit et in regem est eleuatus, ob causam predictam patris ab urbe regia expulit. Concilia dissoluit, canones sigillauit, uxores et concubinas pluIO

rimas accepit et, ne aduersus

eum

concilium

fieret, episcopis,

presbiteris seu diachonibus uxores habere precepit. Istud namque Yspanie causa pereundi fuit, sicut scriptum est: quia habundauit 209,

12/13

Matth.

24,12

13/14

(Num.

8,19)

208, Chron. Adef. II 4

209, 1/2 Post...fuit] Chron. Adef. TIT 5,1-2

2/8 Íste...expulit] Chron. Albeld.

14,33,1-12

Chron.

208,

9/24 Concilia...DCCXLVIMNI]

1 DCCXIX

timentes S

S

1/2 succesit S

5 concendit] conscendé

S

Adef. MI 5,2-15

2 egit] fecit S auuculus S

3 tumentes]

6 coniungem S

7 eum] cum S 8 dimissit S dimisionem S IO parcicipem in parcitipem corr. I tudensem S 11 rest. edd. ex Chron. Adef. UI 4 209, 2 istem S

3 deleui ex Chrom.

Albeld. XIV,

Ubieto Prelog Gallecie S Fafilanem S Chron. Albeld. 14,33,9: Faffilans I Fafilans S in Chron. Albeld. 14,33.

S

Istud] iste S

9 disoluit S

12 perheundi S

33, 2 tudensem

S Tudense

6 Vitiza] Betiza S addidi ex 7/8 et in regem est eleuatus] deest II prisbiteris

S

diaconibus

LIBER 1

95

iniquitas, refrigescit caritas. Et alia scriptura dicit: si peccat populus, orat sacerdos; si peccat sacerdos, plaga in populo. Et quia recesseIS runt a Domino, ut non ambularent in uiis preceptorum eius et non obseruantes custodirent qualiter Dominus prohibet sacerdotes inique agere, dum dicat ad Moysen in Exodo: Sacerdotes qui accedunt ad Dominum Deum sanctificentur, ne forte derelinquat illos 20

Domunus, et iterum: « Cum accedunt ministrare ad altare sanctum, non adducant in se delictum, ne forte moriantur ». Et quia

reges et sacerdotes Dominum dereliquerunt, ideo cuncta agmina Yspanie perierunt. Interea Vitiza regnauit annis X. Morte propria Toleto migrauit era DCCXLVIUIT. 210. Quo Vitizane defuncto Rudericus a Gotis elegitur in regno. Nos uero antea prosapiam generis nuntiabimus quam regni elus exordia disponamus. Qui iam fatus Rudericus ex patre Teudefredo est genitus. Teodefredus uero filius Cinduasindi regis

IO

fuit, quem mater in etate puerili reliquid. Cumque tempus transisset et ad etatem perfectam uenisset, uidens eum Egica rex elegantem, recogitans in corde ne cum Gotis conturationem faceret et eum a paterno regno expulerent, Teodefredo oculos (euellere» precepit. Qui a regia urbe expulsus Cordobam adiit habitaturus. Ibique sortitus est ex magno genere uxorem nomine Rizilonem et ex els natus est filius iam dictus Rudericus. Qui Rudericus iam

suprafatus creuit et ad etatem perfectam uenit. Vir bellator fuit. Antequam regnum adipisceret, Cordoba in ciuitate palatium est fabricatum, quod nunc a Caldeis Balaath Ruderici est uocitatum. IS lam nunc 17/18

reuertamus Ex.

ad ordinem

regni.

19,22

210, Chron. Adef. III 6 13 charitas

S

p. caritas add. multorum S

14/15 reccesserunt $

obseruanter corr.J. Gil (cfr. Chron. Adef. TI s)

18 santificetur /

CARO!

S

21

DCCXXXV

derelinquerunt

S

22

Ispanie

ZO

EGTONS,

16

20 addu24

S

210, 2 nunciabimus S 3 fatus] factus S Rodericus S 4 Teudefredus S 5/6 transiset S 6/7 elagantem S 8 expuleret Chron. Adef. III 6 occulos S rest. edd. ex Chron. Aldef. II 6 9 p. urbe add. ab S IO est] et a. corr. Í magno] magn'o 1 (id est magnero) 11 Rodericus S 12 suprafactus S bellator] uellator S Prelog 13 adipiscerent a. m. ] a. Cordoba add. in a. m. fabricatus

IS

1 — palaciam S

14 fabricatum scripsi ex Chron. Adef. II 6:

96

LIBER

1

211. Postquam Vitiza fuit defunctus, Rudericus in regno est perunctus, cuius in tempore adhuc in peiore nequitia creuit Yspania. Nam is, ubi culmen regale adeptus est, iniuriam patris ulcisci festinans, duos filios Vitrice ab Yspaniis remouit ac summo

cum

dedecore eosdem proprio regno pepulit. Set et isti ad Tingitanam prouintiam transfretantes luliano comiti, quem Vitiza rex in suis fidelibus familiarissimum habuerat, adheserunt. Ibique de illatis contumeliis ingemiscentes, Mauros introducendo et sibi et tocius Yspanie regno perditum iri disposuerunt. Preterea furor uiolate filie ad hoc facinus peragendum lulianum incitabat, quam Rudericus rex non pro uxore set eo quod sibi pulcra pro concubina uidebatur,

eidem

callide subripuerat:

Anno regni illius tertio ob causam fraudis [Taric Strabonem)], filiorum Vitizani et comitis luliani, Sarracen1 ingress1 sunt YspaIS niam. Cumque rex ingressum eorum cognouisset, statim cum exercitu egressus est eis ad bellum. Set suorum peccatorum classe oppressi et filiorum Vitizani fraude detecti, Goti in fugam sunt uersi. Quo exercitus fugatus usque ad internitionem pene est deletus. Et quia dereliquerunt Dominum ne seruirent ei in iusticia 20

et ueritate, derelicti sunt a Domino ne habitarent terram desiderabilem. De Ruderico uero rege, cuius lam mentionem fecimus,

non certam cognouimus causam interitus elus. Rudis namque nostris temporibus, cum ciuitas Viseo et suburbia elus 1ussu nostro essent populata, in quadam 1b1 basilica monumentum inuentum est ubi desuper epithaphion huiusmodi est conscriptum: «hic requiescit Rudericus, ultimus rex Gotorum ». Set reddeamus ad tempus quo Sarraceni Hispaniam sunt adgressi, III (idus?) nouembris era DCCLIF. Arabes tamen regione simul et

211, 1/3 Postquam... Yspania] Chron. Adef. III 7,1-2 rat] Hist. Sil. 15 13/31 Anno...subcubuit] Chron.

3/12 Nam...subripue(14 et

Adef. III 7,2-8,4

comitis luliani] cfr. Hist. Sil. 16)

211, 1 Vitaza S defunctus p. corr. I S 4 Vitice corr. Prelog fort. recte adhesserunt S

2 nequicia S cum om. S

3 is, ubi] ubi praem. 6 prouinciam S 7

9 perditum scr. edd. ex Hist. Sil. 15: perditus IS

11 contu-

bina S 12 subripreuat S 13 regni] regi S causam] tam S seclus. Prelog ret. Cirot Ubieto 17 Opressi S 19 delectus S 20 derelicti] declicti S 22 cognouimus] cognouissimus S 23 lusu S 24 monumentus scr. Prelog 24/25 inuentum (ENTJ. Gil)] inuentus IS Prelog inuentum s. l. a.m. I 26 Gothorum S 27 Ispaniam S adgressi] agressi S

28 rest. Prelog,

Ubieto ex Chron.

Aldef. III 8

LIBER 1

97

regno opresso plures tamen interfecerunt, reliquos uero pacis 30 federe blandiendo sibi pace subiugauerunt. Vrb[i]s quoque Toletana gentium uictrix Ysmaeliticis triumphis uidcyta subcubuit. Explicit liber primus.

29 tamen]

quoque] quem S

gladio Chron.

Adef. III 8

30 del. Cirot, Prelog; ret. Ubieto

31 Ysmaeliticis] ysmaelitis S

Aldef. UI 8) uita ret. Ubieto

add. Cirot, Prelog (cfr. Chron.

(LIBER I> 1. Incipit liber secundus. Mortuo uero Roderico rege Gotorum uacauit terra regum Gotorum III annis. Per omnes prouintias Yspanie prefectos posuerunt et pluribus

annis Babilonico regi tributa persoluerunt, quousque 1bi regem elegerunt et Cordobam urbem patriciam regnum sibi firmauerunt. Vbi primum regnauit luzeph annis XI. Post quem Abderramam Ib' Maia regnauit annis XXXIII. Post quem Eiscam regnauit annis VII, menses VI. Post quem Alhaccam regnauit IO

annis XXVI, menses VI. Post quem Abderrahamam regnauit annis XXXII, menses VI. Isto regnante, Ordonius rex Christia-

norum in Yspania uictorias multas egit. Post Abderrahaman regnauit Mahomath.

IO

2. Per idem fere tempus in regione Asturiensium prefectus erat in ciuitate leione nomine Munnuza compar de Thareth. Ipso quoque prefecturam agente Pelagius quidam spatarius Vitizani et Ruderici regum, ditione Ysmahelitarum oppressus, cum propria sorore Asturias est ingressus. Qui supra nominatus Munnuza prefatum Pelagium, ob occasione habende sororis eius, legationis causa Cordobam misit; set antequam rediret, per quoddam ingenium sororem illius sibi sociauit. Quod ille dum reuertitur, nullatenus consentit. Set quod iam cogitauerat de saluatione ecclesie cum omni animositate agere festinauit. Tunc nefandus Tharech 1, 3/6 Per...firmauerunt] Chron. Adef. III 8, 4-7 (4/5 quousque...elegerunt] chron. Adef. III Seb 8,2 6/12 Vbi...Mahomath] Cfr. Chron. Albeld. XVII, 1-6 2, 1/26

Per...elegerunt]

Chron.

Adef. III 8, 7-28

1, 3 prouincias S prefectos] perfectos S posuerunt] posuunt S 4 babilonica S regi]regeS ibi] sibi Chron. Adef. HI (uers. ad Seb.), 8 5 patriciam] priciam S 6 regnauit] regnum S lucep S 7 Ib” Maya S 8/9 Post quem...menses VI om. S 9 Adderrahamam S 11 Íspania S Abdenam S 12 Mahomat S 2, 2 nomine om. S Munnunnuz S comprar S Thareth] Traheret S 4 Ruderici] luderici S dicione S 6 prefactum S Polagium S 8 p. sibi add. in coniungio Chron. Adef. III 8 10 Thareth S

LIBER H

IS

20

25

99

ad prefatum Munnuzam milites direxit qui Pelagium comprehenderent et Cordobam usque ferro uinctum perducerent. Qui dum Asturias peruenissent, uolentes eum fraudulenter comprehendere in uico cui nomen est Brece, per quedam amico Pelagio manifestum est consilium Caldeorum, set quia Sarraceni plures erant, uidens se non posse eis resistere, de inter illos paulatim exiens, cursum arripuit et ad rippam fluuiz Pianonie peruenit, set natandi aminiculo super equum quo sedebat ad aliam ripam se transtulit et montem ascendit. Quem Sarraceni persequi cessauerunt. Ille quidem montana petens quantoscumque ad concilium properantes inuenit secum adiunxit atque montem magnum, cul nomen est Asseba, ascendit et in latere montis in atrium quod sciebat tutissimum se contulit, ex qua spelunca magnus fluuius egreditur nomine Enna. Quo omnes Astures mandatum dirigente, in unum concilium collecti sunt et sibi Pelagium principem elegerunt era DCCLVI". Vacauerat enim per III annos regnum Gotorum ab era scilicet DCCLIT.

3. Quo audito milites qui eum comprehendere uenerant Cordoba reuersi (regi» suo omnia retulerunt: Pelagium, de quo Munnuza suggessionem fecerat, manifestum esse rebellem. Quod ut rex audiuit, uesanie ira commotus

IO

hostem innumerabilem ex

omni Yspania exire precepit et Alchamanem sibi socium super exercitum posuit. Opanem quodam Toletane sedis episcopum, filium Vitizane regis, ob cuius fraude Got1 perierunt, cum Alchamane in exercitu Asturias adire precepit. Qui Alchaman a consorte suo consilium acceperat ut si episcopo Pelagius consentire nollet, fortitudine prelii captus Cordubam duceretur. Venientesque cum omni exercitu CLXXXVII fere milia armatorum AÁsturias sunt Ingressi. 3, Chron.

Adef. III 8, 28-38

11 prefactum S Munuzam S 13 peruenisent S IÓ resistuere a. corr. I 17 ripam S 22 abscendit S montesS atrium] IS Ubieto Prelog antrum scr. Cirot ex Chron. Adef. UI 8 24 egreditur] adgreditur S 25 collecti sunt concilium ftransp. S 26 uacauerat] uoccauerat / uocauerat S uacauerat p. corr. S

3, 2 regi a. suo rest. Prelog ex Chron. Adef. III 8 omnia del. Cirot et domino scr. 3 Munza S sugesionem S quo S 5 Hyspania S 6 Opan I Opam a. corr. 1 quodam] quondam corr. Cirot quendam Chron. Adef. III 8 7 fraudem corr. a. m. l 9 ut si] uersi S 10/11 Venientesque] uenientes S

100

LIBER

II

4. Pelagius uero in monte[m] erat Asseuba cum sociis suis. Exercitus uero ad eum perrexit et ante hostium spelunce innumera fixerunt tentoria. Predictus uero Oppa episcopus, in tumulo ascendens ante couam dominicam, Pelagium sic alloquitur dicens: « Pelagi, Pelagi, ubi es?» Qui ex fenestra respondens

ait: « Adsum ». Cui episcopus: «Puto te non latere, confrater et fili, qualiter omnis Yspania cum uno ordine sub regimine Gotorum esset ordinata, pre ceteris terris doctrina atque scientia rutilaret. Et cum, ut supra dixit, omnis exercitus Gotorum esset conIO

gregatus, Ysmaelitarum sustinere non ualuit impetum; quanto magis tu in isto montis cacumine te defendere poteris?, quod

mihi difficile uidetur. Immo uoluntate animum

audi consillium meum

at ab hac

reuoca, ut et multis utaris et consortio Cal-

deorum fruaris». Ad hec Pelagius respondit: «Non legisti in IS Scripturis Diuinis quia ecclesia Domini ad granum sinapis deuenit, et inde rursus per Domini misericordiam in magna erigitur? » Episcopus respondit: « Vere scriptum est ». Pelagius idem: « Spes nostra Christus est, quod per istum modicum monticulum, quem conspicis, sit Yspanie salus et Gotorum gentis exercitus reparatus. Confido enim quod promissio Domini impleatur in nobis, et quod dictum est per Dauid: uisitabo in uirga iniquitates eorum et in flagellis peccata eorum; misericordiam autem meam non auferam ab eis. Et nunc ergo fidens in misericordia Ihesu Christi, hanc multitudinem despitio et minime pertimesco. De prelio ergo quod tu minaris nobis habemus aduocatum apud Patrem Dominum Ihesum Christum, qui ab istis paganis potens est liberare nos ». Et conuersus episcopus ad exercitum dixit: « Properate et pugnate. Vos enim audistis qualiter mihi respondit et, ut uoluntatem eius 30

prouideo, nisi per gladii uindictam non habebitis cum eo pacis federa ».

4, Chron. Adef. MI 9 4, I deleui ex MENT]J. Gil

3/4 uero...ascendens om. S

4/5 aloquitur

S 6 adsum] assum S 7 ommis] i sup. l. I Ispania S 9 dixilt] Cirot, Prelog 10 impetum] impetu 1S a. m. corr. impetum I II tu om. S te corr. Cirot, Prelog: tu IS (cfr. Chron. Adef. III 9) 12 dificile S 13 utaris] uitaris S 14 responde S 15 Domini] Dei S 16 magna] magnis ENT magis RM]J. Gil 19 conspicit S Ispanie S 24 despicio S 28 qualiter om. S

LIBER

II

IOI

5. lam nunc uero prefatus Alchaman iubet comiti prelium. Arma

adsumunt,

eriguntur

fundibali,

aptantur

funde,

micant

enses, crispantur haste ac incessanter emittuntur sagitte. Set in hoc non defuere Domini magnalia. Nam cum lapides egressi essent a fundibalis et ad domum Sancte Marie Virginis peruenissent, qui intus est in coua, super mittentes reuertebantur et Cal-

IO

deos fortiter trucidabant. Et quia Dominus non dinumerat astas et cui uult porrigit palmam, egressis Christianis de coua ad pugnam, Caldei conuersi sunt in fugam, et in duas diuisi sunt turmas. Ibique statim Oppa episcopus comprehensus est, Alchaman interfectus. In eodem namque loco CXXIMI milia ex Caldeis interfecti sunt. Sexaginta uero et tria milia, qui remanserunt,

IS

20

in uertice montis Aseube ascenderunt atque per locum Amossa ad Libanam descenderunt. Set nec ipsi Domini euaserunt uindictam. Cumque per uerticem montis pergerent, qui est super ripam fluminis cui nomen est Deua, iuxta uillam que dicitur Causegaudia, sic iuditio Domini actum est ut mons ipse a fundamento se reuoluens LXIII milia uirorum in flumine proiecit, et ibi eos omnes mons ipse oppressit, ubi nunc ipse fluuius, dum limites suos requirit, ex eis multa signa euidenter ostendit. Non istud inane aut fabulosum putetis, set recordamini quia qui Rubri maris fluenta ad transitum filiorum Israel aperuit, ipse hos Arabes

persequentes ecclesiam Domini immensa montis mole oppresit. 6. Prefatus Munnuza, dum factum comperit, ex ciuitate idem

leione maritima exiliuit et fugam arripuit. In uico quodam Olaliense comprehensus cum suis omnibus est interfectus. Audiens $, Chron. 6,

Adef. III 10

1/3

Prefatus..mterfectus]

Chrom.

Ade

UI

11,

123

3/7

Audiens...consiliarios] cfr. Hist. Silens. 25 5, I prefactus S Alchanan S S 3 ac]hacS incesanter S corr. I 4 magnalia] manalia S

pamam S

2 fundibali] fundabili S micant] mincant emituntur S sagite S set] si IS set a. m. eggressi S 6 mitentes S 8 palmam]

9 Caldei] Caldim S

10 episcopus om. S

11 loco namque

transp. S 12 saxaginta S 13 Amosa S 16 est Deua corr. Prelog: Endeua IS Cirot Ubieto (cfr. Chron. Adef. II 10) — 1usta S 17 iudicio S 18 flamine S 18/19 omnes eos transp. Í 19 oppresit S 22 1pse]

tempore

S

6, 1 prefactus

S

Munnuza] Muza

S

idem] id est /

2 exiliuit dubitanter

scripsi: exilium IS, sed cfr. Chron. Adef. III 11 et infra 13, 6; 21, 47; 23, 96; 34, 52;

72

3 omnibus]

oibus S

102

IO

LIBER

II

autem rex Maurorum Hulit omnium suorum quos ad interficiendum Pelagium miserat necem et se sua spe frustratum uidens, lulianum comitem et filios Vitice fecit decapitari, putans eos huius rei dolose conscios fuisse et consiliarios. Tunc Dei gratia populatur patria, restaurantur ecclesie et omnes in commune gratias referunt Deo dicentes: « Sit nomen Domini benedictum, qui confortat in se credentes et destruit inprobas gentes ». Infra pauci uero temporis spatium Aldefonsus, filius Petri Cantabrorum

ducis, ex regum

prosapia, Asturias aduenit; filiam Pelagu

nomine Armesendam in coniugium accepit, ex qua genuit FroiI5

lan, Wimeranem et Adosindam, et ex concubina Aurelium, et Maurecatum ex serua. Qui cum socero et postea uictorias multas

peregit. lam denique tunc reddita est pax terris, et quantum crescebat Christi nominis dignitas, tantum tabescebat Caldeorum ludibriosa calamitas. Vixit quoque in regnum annis XVIII. Morte propria Canicas uitam finiuit era DCCLXXV”. Ex quo regnare ceperunt in Yspania Goti sunt anni CCCLIT, menses tres, dies V, reges XXXVI. To Era DECGEXXV" ¿post PelagiiaiMlera iD EGLXNVE] defunctum Fafila filius eius successit in regnum. Basilicam in honore Sancte Crucis miro opere construxit. Iste leuitatis occasione ab urso interfectus est era DCCLXXVIT*. Regnauit annis tribus. 8. Quo mortuo, era DCCLXXVII*, Aldefonsus, Petri Canta-

briensis ducis filius, supradicti Pelagi gener, ab uniuerso populo 6, 9 lob.

1.21; Dan.

7/13

2,20

Tunc...accepit]

Qui... DCCLXXV*]

Chron.

Adef.

TIT 11, 3-8

15/19

Chron. Adef. HI 11, 8-12

7, 2 Fafila...regnum] cfr. Chron. Adef. III cam...construxit] cfr. Chron. Adef. III 12, 1-2 Chron. Adef. III Seb. 12, 2-3

Seb. 12, 1 2/3 Basili3/4 Íste..DCCLXXVIT] cfr.

8, 1 Quo...Aldefonsus] Chron. Adef. III 13, 1 1/2 Petri...gener] cfr. Hist. Silens. 26 2/14 ab...duxit] Chron. Adef. III 13, 1-10 5 sua se transp. S

7 1ey S

11 temporis om.

S — spacium S

13

genuit] genenuit S 14 Vimeranem S 16 redita S 17 4. tantum add. et S 18 calalamitas a. corr. Tim regnum quoque transp. S 7, 1 deleui

3/4 occassione

8, 1 DECLXXVII

S

scr. Prelog: DOCCCLXXXII

IS, sed ter. C eras. I

LIBER

II

103

electus gratia diuina regni suscepit sceptra. Ab isto inimicorum audatia semper fuit compressa. Iste cum fratre suo Froylano sepius exercitum mouens, multas ciuitates bello cepit: Luccum,

IO

I5

Tudem, Portugalem, Anegiam, Braccaram metropolim, Viseum, Flauias, Letesmam, Salamanticam, Numantiam que modo Zamora dicitur, Cluniam, [de qua Orosius ad Augustinam scribit in cronica], Abulam, Astoricam, Legionem, Septemmancas, Saldaniam, Amaiam, Seccouiam, Oxomam, Setpublicam, Argantiam, Maue, Aucam, Mirandam, Reuendegam, Carbonariam, Albaydam, Cinisariam, Alasanco, cum castris, cum

ulllis, cum uiculis suis. Omnes Arabes quos in supradictis urbibus inuenit gladio interfecit, Christianos autem secum patriam duxit. Eo tempore populatur Asturias, Liuana, Primorias, Transmera, Supporta, Carranza, Bardulias, que nunc uocitatur Castella, et pars maritima Galletie; Alauam namque, Bizcayam,

20

25

Ayeone et Vrduniam, a suis reperitur semper esse possessas, sicut Pampilona deorsum atque Berrotia. Hic uir magnus Deo et hominibus amabilis existens basilicas plurimas fecit. Vixit in regno annis decem et octo. Morte propria discessit era DCCLXXXXV”. Nec hoc miraculum silebo, quod uerius factum esse COgnosco. Cum spiritum emisisset intempeste noctis silentio, cum offitium [officiales uel seruitiales palati1, id est] palatinum corpus custodisset, subito in aera auditur a cunctis uox angelorum psallentium: « Ecce quomodo tollitur iustus et erit in pace sepultura elus ». Hoc uerum

esse cognoscite et nec fabulosum

magis quam

falsa promere

15/29 Eo...maluissem] 3 gracia S

Chron.

4 audacia

S

putetis, alioquin tacere

maluissem.

Adef. III 14-15 5 Lucum

S

p. Luccum

spatium uacuum

S 6 Anegiam om. S 7 Numancia S 8/9 del. Cirot Prelog, ret. Ubieto 9/10 Setepmancas S 10 Amayam S Secrouiam S 10/11 Sedpublicam S Septempublicam Chron. Adef. 111 13 11 Argancias S 16 Carranga S

17 Gallecie S

18 possesas S

Deorsum scr. Ubieto Degius est Chron. Adef. III 14 Prelog: Deus IS cfr. Chron. Albeld. XV 3

19 deorsum fort. delendum est

Berrocia S

20 Deo scr.

existens] excitet I extitit Chron. Albeld.

XV 3 22 discessit] decessit S 24 silencio S p. silentio lacunam statuitJ. Gil officium S 25 del. Prelog, ret. Cirot Ubieto seruiciales S palaci S palantinum S 26 psalentium S 28 a. putetis add. esse S 29 maluissem] uoluissem

S

104

LIBER

IU

9. Era DCCLXXXXV* post Aldefonsi discessum, Froyla filius ejus successit in regnum. Hic uir accerrimus fuit. Victorias fecit. Cum hoste Cordubensi in locum Pontubium prouintia Galletie prelium gessit, ibique quinquaginta quatuor milia Caldeorum

interfecit;

ducem

quoque

eorum,

nomine

Haumar,

ujuum aprehendit et in eodem loco capite truncauit. Vxorem sibi Muniza

nomine

exinde

adduxit,

unde et filium Aldefonsum

genuit. Galletie populos contra se rebellantes superabit omnemque prouintiam fortiter depredauit. Iste sceleribus, quibus de tempore Vitizani sacerdotes uxores habere consueuerant, finem imposuit; etiam multis in scelere permanentibus flagella inferens monasterio religauit. Sicque ex tunc uetitum est sacerdotibus coniugia sortire. Vnde canonicam obseruantibus illis sententiam, magna ¡am creuit ecclesia. Istius namque tempore usque flumen Mineum populata est Galletia. Hic uir asper moribus fratrem suum nomine Vumararem propter regni inuidiam propriis manibus interfecit; qui non post multo tempore, uicem fraternam ei Domino reddente, a suis interfectus est. Regnauit annis XI, menses III, era DCCCVF.

10. Post cuius interitum confrater ejus Aurelius successit in regnum. Cuius tempore seruilis origo contra proprios dominos in tirannidem surrexerunt. Set per regis industriam superati, in seruitutem pristinam omnes sunt redact1. Prelia nulla gessit. Cum Caldeis pacem habuit. Sex annis regnauit; septimo namque morbo proprio uitam finiuit.

9, Chron. Adef. HI 16 10, Chron. 9, 2 suscesit

Adef. III 17 S

accerriamus S

3 prouincia S

4 Gallecie S

quinqua-

gintam S 6 apprehendi I apprehendit Ubieto Prelog capita a. corr. 1 truncauit] te uncauit S a. Vxorem add. Vascones reuelantes superauit Chron. Adef. TIT 16 8 Gallecie S sortire] coniugi asortire S S 19 II] tress S

9 prouincia S sentenciam S

II eciam S 15 Gallecia S

13 coniugia 17 propriiis

10, 2 proprias a. corr. I] dominos] deos S 3 tiranidem S superati scripsi: superti, a s. l. a. m. [ supati S 4 pristina in pristinam corr. a. m. 1

LIBER Il

IO

IS

1OS

IT. Cuius anno regni tertio, era DCCCXV”, quidam Maurus nomine Hybinnalarabbi, quem regno Cesaraugustían)o rex Maurorum maximus Abderrahaman prefecerat, regi suo rebellis ad Karolum regem Francorum, qui cum Saxonibus a triginta tribus annis bello assiduo et grauissimo contendebat, uenit auxilium petiturus, promittens se et omnem regnum el subiecturum, alia etiam castella et ciuitates si ueniat cum ipso adepturus. Qua spe motus primo Pampiloniam ueniens a Christianis grauissime per paganos uexatis, cum gaudio et honore suscipitur. Inde Cesaraugustam ueniens auro correptus rediit, set quoddam castrum in reditu suis qui ultimi ueniebant expugnare molientibus multis in Roscidis uallibus corruerunt, Egiardus scilicet mense Caroli regis prepositus, Anselmus sui palatii comes, Rotolanus Britannicus comes et alii quos longum est numerare. Sequenti uero anno rex Carolus Romanum Imperium uendicauit, anno Domini DCCLXXVIIMI. Regnauit autem XLVII annis. 12. Era DCCCXIIT", post cuius obitum Silo propter Aldefonsi filiam nomine Adosindam, quam in coniugio acceperat, adeptus est regnum. Cum Ysmahelitis pacem habuit. Galletiam sibi rebellantem inito certamine in monte Cuperio superauit et suo imperio subiugauit. Qui dum iste regnaret, Aldefonsus Froylani filius, nepus Aldefonsi maioris, palatium gubernauit, quia Sylo ex coniuge Adosinda filium non genuit. Hic post regni annos VIII propria morte migrauit a seculo era DCCCXXT. 13. Silone defuncto omnes magnatis palati cum regina Adosinda in solio paterno Aldefonsum constituerunt in regno. Set

11, 1/16 quidam...annis] cfr. Hist. Silens. 18-19 12, Chron. Adef. III 18 13, Chron.

Adef. II

19

11, Capitulum 11 del. Prelog eo quod uerba ex marginis nota inclusa uidentur; sed cfr. Hist. Silens. 18-19

S 5 asiduo uenies S 9 quodam $ S Rodolanus

TDECEVIS

2 add. Ubieto Prelog

3 Adderraman

S 6 peciturus S 7 etiam] et S 8 Papiloniam S paganis 1 9/10 Cesaraugustam] Cesamugustam S 10 12 Egiardis a. corr. I regis] regit 1 13 Alselmus S palacii S Bricanicus S 14 comes] comens S 15 Karolus S

12,1 Allefonssi S 2 accepera S 3 ysmahelites I] ysmahelitis a. m. corr. 1 Galleciam S 4 inicto S 6 palacium S gubernabit S

13, 1 Sylone S

palaci S

106

LIBER

tius eius Maurecatus,

Il

ex principe Aldefonso

maiore de serua

tamen natus, superbia elatus intumuit et regem Aldefonsum

de

regno expulit; qui Aldefonsus fugiens Alauam petit propinquisque matris sue se contulit. Maurecatus regnum quod tirannide

inuassit V annis DECEXXVI:

uendicauit,

morte

propria

discessit

era

14. Maurecato mortuo, Veremundus Froylani filius, cuius prius in cronica Aldefonsi maioris mentionem fecimus, quia fra-

ter eius fuit, in regno eligitur. Hic Veremundus magnanimis fuit. IM annis regnauit. Sponte regnum dimisit era DECCXXVUIIP ob causam quia diachonus fuit suprinumque suum Aldefonsum, quem Maurecatus a regno expulerat, sibi in regno successorem instituit et cum eo plurimis annis karissime u1xit. Morte propria seculo migrauit era DECCCXXIX?. 15. Vnctus in regno est predictus rex magnus Aldefonsus XVIII” kalendas Octobris era qua supra. Anno regni eius tertio Arabum ¡9

IO

exercitus

ingressus est Asturias cum

duce quodam

nomine Mugait. Qui in loco qui dicitur Lutosa a rege preuenti, cum eodem duce suo ferro atque ceno sexaginta fere milia sunt interfecti. Iste undecimo regni sui anno, per tyrannidem regno a Beliane expulsus et in monasterio retrusus; postea a Teudane et aliis fidelibus reductus, regno est restitutus. Et exinde solium suum Queto firmauit. Basilicam quoque in honore Domini et Saluatoris nostri Ihesu Christi, cum bisseno numero apostolorum

14, Chron. Adef. III 20 I5, 1/21 Vnctus...prefecti] Chron. Adef. II 21-22, 3 (6/8 Iste...restitutus] Chron. Albeld. XV, 9) 4 elactus S 5 fugiesS peciit S 6 regnum scr. Cirot Prelog: regnauit IS Ubieto, sed cfr. Chron. Adef. II 19 tiranide S 7 in a. inuassit add. Í ui scr. Cirot inuasit S 14,2 cronica] tronita S

4 dimissit S

5 diaconus S

8 a a. seculo add.

Prelog 15,2 regni ejus] regi ius S 4 nomine] nomen S alt. qui] quid S arege] ab Astores Chron. Adef. III 21, sed uid. uers. ad Seb. 21 5 ferro atque ceno] ex uers. ad Seb. 21 om. Chron. Adef. III sexagita S 6 tiranidem S 6/7 a Beliane regno transp. S a Beliane del. Prelog fort. recte, eo quod Abeliane monasterii nomen designat;

cfr. monasterio

Abelanie

Chron.

Albeld.

XV,

9 Abeliensi

monasterio

Roder. Tol. De r. Hisp. MI, viii, 11 Abeliane p. monasterium scr. Ubieto 7 in] im S 8 exinde] exin S 9 Oueto] Veto S 10 Saluatoris] to sup. l. I

LIBER

I5

20

II

107

principali altari adiungens siue ecclesiam ad honorem Beate Marie semper Virginis cum singulis hinc atque inde titulis, miro opere atque forti instructione fabricauit. Et etiam aliam ecclesiam beatissimi Tirsi martiris, prope domum Sancti Saluatoris, fundauit; necnon satis procul a palatio edificauit ecclesiam in honore Sanctorum luliani et Basilisse, cum binis altaribus magnopere et mirabili compositione locauit. Nam et regia palatia, promptuaria atque uniuersa stipendia formauit et instruere precepit. Anno regni eius tricesimo secundo exercitus Maurorum Galletiam sunt ingressi, et super eos duo fratres Alchorescis, nominibus Alahabaz et Melich, erant prefecti, set quia audacter ingressi sunt audatius et deleti sunt: uno namque tempore unus in loco qui dicitur Naron, alius in flumine Aneceo, uno tempore

25

30

35

usque ad internitionem sunt deleti. In illius temporibus uir quidam nomine Mahamut, ciues Emeritensis natione mollitis regi suo Abderihamam rebellauit eique prelia multa intulit, exercitus fugauit. Cumque iam patriam illam habitare non ualuit, ad Aldefonsum regem attendit, et rex eum honorifice suscepit. lle uero per VII annos cum omni collegio suo in prouintia Galletie habitator extitit. Ibique fastu superbie elatus, contra regem uel patriam est inaniter meditatus. Socios agglomerat, hostem adunauit, patriam depredauit. Quod rex ut factum comperit, exercitum congregauit et Galletiam properauit. Set predictus Mahamut, dum aduentum regis audiuit, in quodam castello quod uocatur Sancta Christina fortissimo cum sociis suis se contulit, quem rex persequitur et im castro ab exercitu circundatur. Quid multa? Eodem die prelium committunt et prefatum Mahamuth occidunt caputque eius in regis presentiam afferunt. Qui statim acies disrumpunt, castrum ingrediuntur, et plus quam quinquaginta

21/22 set...sunt)] cfr. Chron. Adef. II Seb. 22, 3; cfr. etiam Chron. Adef. III ex Pel. uers. p. 99

22/44 uno...uitam]

II adiunges S S

15 hedificauit S

12 inde] in 16 Basilise S

Chron.

Adef. III 22, 3-20

13 etiam] et S

14 beatissimi] beati

17 componitione

S

locabit S

palacia S promtuaria S 19/20 Galleciam S 20 fratres] factus S 21 Alahabat S Melich] MelchiS audater S 22 audacius S deleti scr. Prelog (cfr. infra 15,24): deleta I Cirot Ubieto delecti S nanque S 24 delecti S 25 nomine] nomen S molitis S regi] regio S 27 cunque S 28 cum rex transp. S 29 colegio S prouincia S Gallecie S 31 aglomerat S 33 Galleciam S properauit] propauit / 37 comitunt S — prefactum S Mahamut S 38 capudque S presenciam S aferunt S

108 40

45

LIBER

Il

milia Sarracenorum, qui ad eum ex prouintia Yspanie aduenerant, interficiunt. Rex uero cum magno triumpho reuersus est Ouetum. Qui prefatus Aldefonsus rex absque uxore per multa spatia temporum gloriossam, castam, pudicam, sobriam atque inmaculatam duxit uitam. Habuit tamen in Galliis sponsam nomine Bertinaldam, ex genere regali orta, quam uidit nun-

quam; atque in senectute bona post quinquaginta duos annos regni sui sanctissimum spiritum permisit ad celum. Et qui in hoc seculo sanctam uitam egit Oueto ipse tumulo in pace quieuit.

16. Era DCCCLXXXI" post Aldefonsi discessum Ranimirus, filius Veremundi principis, eligitur in regnum. Eo tempore absens erat a propria sede et in Barduliensem prouintiam fuerat aduectus ad accipiendam uxorem. Dum idem prefactus princeps Aldefonsus migraret e seculo, Nepotianus palatu comes regnum tirannide est adeptus. Ranimirus princeps, ut factum audiuit, Galletie in partibus se contulit, et in ciuitatem Lucensem

exercitum coadunauit. Post paucum uero temporis spatium in Astures inruptione(m> fecit, set Nepotianus, ut eius aduentum audiuit, ad pontem fluuii cui nomen est Narcie cum exercitus

obuius fuit. Inito uero certamine a suis omnibus est destitutus et sine mora fugatus. In prouintia uero Promoriensi a duobus comitibus Sciphione et Somnane est comprehensus et oculis excecatus. Quem Ranimirus in monasterio religare precepit, et in monastico habitu uitam finiuit. Per idem tempus Lordomanorum gens, antea nobis incognita, gens pagana et nimis crudelissima, nauale exercitum per septentrionalem occeanum nostras peruenerunt in partes. Ranimirus iam factus rex ad eorum aduentum magnum

44/46 Habuit...nunquam]

Chron.

Adef. III ex Pel. vers. p. 96

46/48

atque...quieuit] Chron. Adef. III 22, 20-22 16, 1/38 Era...quieuit] 40 prouincia gloriosam

unquam

S

Adef. III 23-24

42 prefactus

44 duxit] dux

a. corr. 1

16,3 abses S Prelog

S

Chron.

S

S

46 senectute] senucte

inJimS

5 Addefonsus S

prouinciam S eom.S

Aldefonssus

45 orta] orto

]

S S

43 spacia S 45/46

nunquam]

quinquaginta] quaginta S

4 prefactus] profatus ] prefatus scr. Nepocianus S

palacii S

7 Gallecie

S 8 spacium S 9 add. Prelog Nepocianus S 10 nomen] omne S est om. S 12 prouincia Suero Promoriensi] upromoriensi S 13 compresus 15 finiuit uitam transp. S 17 septemtrionalem scr. Prelog: septrionalem [ septem t'ronalem (i. e. tironalem) S peruenerunt] perueniunt S

LIBER

II

1009

congregauit exercitum, et in locum cui nomen est Farum Bre20

25

30

35

cantinum eis intulit bellum. Ibique multa agmina eorum interfecit et naues igni consumpsit. Alia uero pars que ex eis remanserat mari se reciperunt, et prouintiam Bethicam peruenerunt, et ciuitatem Yspalim sunt ingressi, ibique magna agmina Caldeorum partim gladio, partim 1gni sunt deleta. Post anni uero circulum et ciuitatis Yspaliensis inruptionem reuersi sunt ad propriam regionem. Set redeamus ad causam. Ranimirus princeps iam sepe níomin»atus bellis ciuilibus seuissime est inpulsatus. Duo magnates unus procer, alius comes palatii aduersus regem in superbia sunt elati. Set rex [Aldretus] cum

eorum

consilia

cognouit,

uni eorum,

cui nomen

erat

Aluitus, oculos euellere precepit. Alium nomine Piniolum cum septem filiiss suis gladio interfecit. Postquam a bellis ciuilibus quieuit, multa edificia ex murice et marmore sine lignis opere forniceo in latere montis Naurantii duobus tantum miliariis procul ab Oueto edificauit. Cum Sarracenis bis prelium gessit, set opitulante Deo uictor semper extitit. Postea septimo regni anno morbo proprio discessit et Oueto in tumulo quieuit, kalendas Februarias era DCOCCLXXXVIIT. 17. Era DECCCLXXXVITI*, Ranimiro defuncto Ordonius filius eius in regnum successor extitit annis XVI. Qui magne patientie atque modestie fuit. Vxorem, cui nomen Munniadomna, habuit; ex qua genuit VI filios, Aldefonsum, Veremun-

dum, Nunnium, Odarium, Froylanum et Agarontem. Vir iste in

38 kalendas...DCCCLXXXVIT] 17, 1/15 Era...triumphauit] Chron. era...regis] Ann. Comp. p. 318)

Chron. Adef.

Albeld. XV,10,8-9

II ex

Pel. uers.

p. 103-104

(10/11

19 nomen] omne S 21 naus S 22 receperunt S prouinciam S Beticam S 27 Renimirus a. corr. 1 Raniminus S add. Ubieto Prelog dictus coni. Cirot 28 impulsatus S magnantes S 29 palacii S in] im S superbiam S elati] eleuati Il secl. Cirot Prelog (cfr. Cirot p.397, n.23) Aldictus scr. Ubieto 31 Aluitus] Aldretus Chron. Adef. III ex Pelag. uers. 15 occulos S 33 hedificia S 34 sine] sum S lignis] linguis IS a. m. corr. lignis I Naurancii S 35 edificauit] hedificauerit S 37 Ouecto S 38 tunulo S

17,3 pacientie S — fuit] fil Y]. Vxorem cui nomen] Vxorem quem nomine Í Vxoremque nomine corr. Cirot Prelog Vxorem cui nomine Ubieto (uxorem quoque

nomen Chron. Adef. III ex Pelag. uers. 16) fort. uxorem cui nomen... (erat) legendum est. Cfr. 2,14; 2,22; 5,16; 16,10;

habuic S

16,19;

16,30

3/4 Muniadona

S

4

I1O

LIBER

Il

omnibus negotiis discretus et paciens fuit. Et ciuitates antiquitus destructas, ex quibus Alfonsus maior Caldeos eiecerat, repopulauit, id est, in maritimis partibus Galletie Tudem, in finibus

Legionensis

regni

Astoricam,

ipsam

Legionem

[era

DCCCXCIr] et Amayam [era DCCCXCVITT* populauit Rodericus comes Amayam mandato Ordonii regis et obiit era DCCCCXT tertio nonas octobris] Patriciam muris circundedit portasque earundem

turribus circum

quamque

munientibus

altius currere fecit. Aduersus Caldeos sepissime preliatus est et I5 triumphauit. Talamancam ciuitatem prelio cepit, regemque eius Mozeror ibi captum uoluntarie cum uxore sua Balcayz in Petra Sacra liberos abire permisit. Bellatores eorum occidit, reliquum uero uulgus cum uxoribus et filiis sub corona uendidit. Tanta quidem illi fuit animi benignitas et misericordie utilitas et tantum omnibus pius extitit, ut pater gentium uocaretur. Porro in exor20 dio regni [id est in anno] cum perfida Vasconum prouintia el rebellare niteretur et ipse, arreptis armis, 1psius transgressioni finem imponere properaret, ecce ex alia parte, ut credo consilio fedifragorum Vasconum, multitudo Maurorum armata in necem s Ordonii regis occurrit. Ceterum strenuissimus rex, et barbaros multis prostratis fugauit et proprio dominio mancipauit. Siquidem eo tempore fuerat uir quidam magnanimis natione Gotus; set, ut uartis demonum

erroribus nonnulli illaqueantur

15/17 Talamancan...permisit] Chron. Albeld. XV, 11, 4-5

tores...uendidit]

Chron. Adef. III 27, 4-5

Albeld. XV, 11, 12-13

Siquidem...est]

20/26 Porro...mancipauit] Hist. Silens. 35

27/30

discretis I 8 Gallecie S 9/10 seclus. et corr. Prelog: 10/12 seclus. Prelog, eo quod uerba ex marginis nota inclusa

esse uidentur, ret. Ubieto S 13 turibus S

TOA

SDE

circumquaque

S 15 Talamancam] Salamancam S 19 benignitas] benignitatis a. corr. ]

S

SECACVIIIES 11 Ordoni 14 alcius S aduersus] aluersus

16 Mozeor a. corr. 1 20 pius omnibus fransp.

Balcayt S S excitit S

21 seclusi. Cirot coni. 1I*, scl. ex in. Ubieto 1d est in anno ref. Prelog

add. primo a. anno

ex Luc. Tud. 77, 42 et Rod.

tamen in exordio regni omisserunt

a. corr. I

Chron.

Hist. Silens. 36

6 negociis S DECccxcnmaltr IS

gencium S

17/18 Bella-

18/20 Tanta...uocaretur]

transgresioni S

prouincia S

Tol. De r. Hisp. IV, xiii, 9 qui

22 rebellaret S

ipsius] ipsis

24 fedifragorum] sedifragorum IS fedifragorum

corr. a. m. 1 25 barboros S 26 dominio] domino IS a. m. corr. dominio I 27 magnanimis scr. Prelog: magna nimis IS a. m. corr. magnus l sed cfr. 14,3

magnus nimis Cirot Ubieto

LIBER

30

II

IZ

mahometica supersticiosa secta, cum omni domo et gente sua ab Abderrahaman deceptus Muza per impositionem uocatus est. Set nec illud silebo quod uerum factum cognosco. Muza quidem nomine natione Getulus, amittens quidem Christi sectam set originis magnanimitatem non deserens, erat enim inter omnes

35

barbaros et cognatione excellentior et militaribus armis omnibus fortior. Talibus igitur fultus, aduersus Abderrahaman arma sumens, el mediam regni sui partem abstulit. Primo Cesaraugustam ciuitatem, cum omnibus castellis et ciuitatibus sibi adiacentibus, deinde Tutelam et Oscam postremam, uero Toleto cum

40

45

$0

omni regno suo sibimet subacto partim gladio, partim fraude inuasit. Set Toletano regno Lupum filium ponens, reuersus inde nouam sibi forti opere constructam sedem fabricauit, cui et Albaida pompaticum nomen imponens, totum Cesaraugustanum regnum el mancipauit. Denique in Francos arma conuertens, magnum captiuorum et spoliorum ex eis conglomerauit domi numerum, inter quos duos Caroli regis magnos duces, Sanctum uidelicet et Adablum Epulionem, in fraude cepit et eos ferro uinctos in carcerem trudit. Quem nisi Carolus, quia 1am senio conficiebatur, et postea Ludouicus filius eius necnon et Lutarius eius nepos postulatu et muneribus blandiri festinarent, totam Citeriorem Yspaniam ad usque Rodanum flumen ferro et igne deuastare intendebat.

Ex Caldeis quidem duos tirannos, unum ex genere Alcorexi nomine Iben Camza, alium mollitem nomine Alpoiz, cum filio suo Azet, partim pater Muza, partim filius Lupus preliando cepe55

runt. Igitur ob tante uictorie prosperos euentus Muza tercium se

30/32 Set...Getulus] Chron. Adef. III ex Pel. uers. p. 104 tens...intendebat] Hist. Silens. 36-37 (Epulionem Chron. Adef. 52/55

Ex...ceperunt]

Chron.

Adef. HI 25, 17-20

55/56

32/51 amitIII 25, 16)

Igitur...¡ussit]

Hist.

Silens. 37 29 ab om.

S IS S

S

30 Abderramam

Christi sectam quidem transp. S 34 excenllencior

S

Tholetano

35 forcior

S

32 nomine]

nomen

$

amitens

33 originis] origenis IS a. m. corr. originis

36/37 Cesaraugastam a. corr. S

Toletano]

S

ponens]

S

Abderraman

38 Tutellam

proponens

S

S

36 sumes

uero] noe S

] preponens

corr.

40

Prelog

reuerssus S

41 sedem corr. Ubieto, Prelog ex Hist. Silens. 37: fidem IS a. m.

corr.1ine l

42 Albaydam S

44 ex eisom. S

seruo J ignem S

45 Karoli S

Lodouicus S 53 Canza

S

42/43 Cesaraugustus/tanum 47 Karolus S

f.31" 1.26 S

48 senio S Hist. Silens. 37]

49 Luctarius S blandiri prim. 1 sup. l. 1 molitem S Alpois S

51

112

60

LIBER

Il

Yspanorum regem a suis appellari iussit. Ad cuius uesaniam et rem nouam comprimendam Ordonius rex cum sibi festinandum tudicaret, strenuissimum quemque suorum militum secum ducens in Albaydam modernam ciuitatem raptim proficiscitur, positisque undique castris consedit. Quo nuntio Muza commotus, adunatus Maurorum ualidissimis copiis, sine dilatione ad pugnam properat, et in monte Laturcio temptoria fixit. Porro Ordonius

rex hoc facillimum factu considerans,

omnem exercitum in duas turbas diuisit, alteram que ciuitatem circumsederet, alteram uero ne suis auxilio foret, que aduersus barbarum dimicaret. Initoque certamine tanta barbari cede prostrati sunt quod exceptis aggregarlis equitibus, quorum sanguinis effusio innumerosa fuit, decem milia magnatorum pariter cum genero barbari nomine Garsia interempta sunt. Ceterum Muza in 70

monte

Latturzo in insidiis inuentus, ter gladio confossus, cursu

equi, quem ei quidam ex nostris elus amicus dederat, manus hostium semiuiuus euasit. Set ad ciuitatem Ordonius rex exercitum animosus applicans, post septem dies eam bello aggresus est, captamque usque ad fundamentum destruxit omnes quoque bar75

80

baros bellatores gladio extinguens, magnam puerorum et matrum turbam in captiuitatem redegit. In quo bello Muza omnem armorum et equorum fortitudinem simulque spolia ex diuersis ulctoriis congesta, necnon et insignia munera que Carolus ei direxerat, amisit, ita dumtaxat quod ulterius effectum uictorie nusquam habuerit. Quod audiens Lupus, quem Muza pater Toleto prefecerat, dum Ordonius rex uictor ad propria reuerteretur, turpi trepidatione perterritus, el obuius occurrit et se inhermem et Toletanum regnum suis legibus subdidit. Hoc fedus barbarus insolubiliter seruans, et regi

s dum

ulxit tributarius

fuit et cum

eo aduersus

Caldeos

multa

prelia gessit.

57/62 Ad...properat] Hist. Silens. 38 26, 4

Albeld. XV, 11, 7 cfr. Chron.

Albeld.

69/70 in...inuentus] Chron.

70/71 ter...equi] Hist. Silens. 38 XV,

11, 8-9

58 quemque] quemqm S 62 sine] sum S agregariis S 69 nomine] 70 Latturzo] la latturzo S extingens 77 equorum] ritus S

62/63 et...fixit] Chron. Adef. II

63/69 Porro...Muza] Hist. Silens. 38

83 occurit

S

71/89

manus...(t»egit]

71 quem...dederat] Hist. Silens.

38

a. corr. 1 quemquire S 60 rapti S 61 nuncio 65 circunsederet S 66 tanta] canta S 67 nomen S Garsiam I ceterimS in]im S curssu S 73 aplicans S agresus S 75 quorum S 78 necnon] ne cum S 82 perte-

LIBER

Il

11 ES)

Ordonius uero peractis regni sui XVI annis, mensibus tribus,

die uno, ex corpore migrauit ad celum era DCCCCINT, 90

cuius

artus Oueti tumulus (tyegit sub die VI kalendas luli. Cuius rei nuntium... Multas ciuitates iam sepedictus Ordonius rex preliando cepit, id est, ciuitatem Kariensem cum rege suo nomine Zeit, aliam uero consimilem eius ciuitatem scilicet Tala-

mancam prelio cepit et cetera; morbo podagrico correptus Oueto est defunctus et in basilica Sancte Marie sepultus. Huius 95

tempore, Lordomanni uenientes in Galletie maritima a Petro comite interfecti sunt. Mauri quoque in nauibus uenientes iterum in freto gallicano interfecti sunt.

18. Aldefonsus filius fdomnus Ordoniusf successit in regnum *** ma(g)nus qui, casu obeunte patre a palatio aberat, postquam accepit, summa cum festinatione Ouetum uenit. Erat enim Aldefonsus unicus domni Ordonii regis filius, quem patricius pater ad omnem regendi regni utilitatem studiose educaue-

rat. Quo audito, eum tocius regni magnatorum cetus summo

IO

cum consensu ac fauore patri succesorem etatis sue anno unctus in regem, commissam nistrationem disponere strenue inchoauit. sua magnus puer Aldefonsus timere Deum

89 sub...¡ulii] Cuius...nuntium]

cfr. ms.

PS J. Gil

Hist. Silens. 39

Chrom.

fecerunt. suscepti Ceterum et amare

Albeld.

XV,

90/93 Multas...cepit]

1-3 93/94 morbo...sepultus] cfr. Chron. Huius...sunt] Chron. Albeld. XV, 11, 10-12

Adef.

III

Igitur XIII regni admiab infantia didicerat, et

11,

14

90

Chron. Adef. II 27, 28,

1-3

18, 1 Aldefonsus...regnum] cfr. Chron. Sampir. ex Pelag. 1, p.275

94/97

2/55 ma(g)-

nus...obtulit] Hist. Silens. 39-41 88 era DECCCHMMN

seclus. Prelog

Prelog ex Hist. Silens. 38 egit ret. Ubieto S

89 artus corr. edd. ortus

IS

add.

sub die...¡uli seclus. Prelog

91 Kariensem] cariensem S u sup. l. a.m. I

90 rey

92 nomine] nomen

S

92/93 Thalamancam S 93 cetera] cum S podagrido S 95 LordomanniS Gallecie S maritime S 96 Mauri] Mauiy S 97 interfacti S 18, 1 a. Aldefonsus

dompnus Ubieto

add. cuius rei nuntium

Hist.

Silens.

S domni scr. Ubieto Ordoni scr. Ubieto 2 lacunam statui addidi palacio S

39 cfr. supra

S 6 audito] aduecto Hist. Silens. 39 7 sucessorum S sue anno etatis transp. S rege S 8/9 administratione $ infancia

S

10 didiscerat

S

17,90

successit] s. IS scilicet 4 dompni S Ordoni fecerum S

9ab]ad S

8

114

LIBER 1

quicquid in domo patris super se habebat, propter nomen Domini, tutoribus, qui pueritiam eiusdem usque ad prefinitum tempus a patre obseruabant, ignorantibus, pauperibus deuote erogare consueuerat. Tantam itaque Deus in eo deuotionem respiciens, non aliter Mathatie olim luda et fratres eius ad ulciscen-

dam de inimicis israeliticam plebem quam huic ad corroborandum regnum Gotorum et deprimendas barbaras gentes sobolem multiplicauit. Set inter regni negotia, que ab eo legitime gesta permaxima sunt, et inter frequentia bella, que a primo tirocini 20

25

sui anno strenue exercuit, Mauros qui ex Toletano regno aduentantes secus Dorium flumen fines suos uastabant, felici pugna propulsauit. Siquidem eos, ut strenuus miles non quasi dubius tyro, inuadens CCCCXVI ex eis primo impetu prostrauit. Verum fugientium terga insequutus, tanta cede eos per totum diem fudit ut de innumerabili eorum multitudine perpauci euassisse dicantur. Huiusmodi uictoria perpetrata in Legionem rex Aldefonsus reuertitur. Cumque eodem anno barbari Castella(m> ferro et igne depopulare niterentur, rex Aldefonsus, adunatis fortissimorum

mili-

tum copiis, ad locum ubi congregati erant sine cunctatione profectus est, congressusque cum eis prospero euentu dimicaulit, namque commisso equestri prelio, tria milia DLXXV Caldeorum interfecit, spolissque direptis, captiuorum quoque magnus adductus est numerus. Inde uictor in Campos Gotorum 35

reuersus,

duxit uxorem ex regali gotice gentis natione, nomine Xemenam anno etatis sue XXI, ex qua sex filios et tres filias genuit.

Porro Aldefonsus Magnus, cum in amministrando regno esset seuerus et in exercitio bellorum prouidus, in desiderio placendi

summo opifici Deo ualde erat perspicuus. Fecit namque super corpus Beati lacobi Compostelle ecclesiam magnis honoribus et sacris aurels sericisque indumentis ditatam, que postea a barbaris destructa est. Nichilominus super athletas Christi Facundum scilicet et Primitiuum basilicam summa cum deuotione Ceie construxit. Hanc etiam Mauri, eo tempore quo lacobensem hostiliter inuaserunt, destruxerunt. Set ne ullus religiosus locus suis donis 45 40

12 puericiam S 14 deuotionem in eo transp. S frecuencia S 22 propulsauit] pulsauit S strenus S

18 negocia S 19 non corr. Cirot: deo IS

Ubieto in a. dubius a. m. add. I 23 tiro S 24 fugienciam S 25 fudit] a. m. corr. confodit ] inumerabili S 25/26 euasisse S 26 huiusmi S perpetratata I 28 Castella IS a. m. add. m 1 30 sine] sum S 32 nanque

$

summa

add. suma

37 aministrando

S

Ceye S

S

39 sumo

S

44 etiam] et S

41 dicatam

S

43 p.

LIBER

inmunis

$0

uideretur,

II

ES

ad defensionem

ecclesie

Sancti

Saluatoris

Ouetensis, oppidum Gauzon miro et forti opere, in maritimis partibus Asturie, fabricauit. Timebat enim quod nauigio locum sanctum hostes attingerent. Hedificauit quoque in honore Sancti Saluatoris ecclesiam preciosis marmoribus decoratam, quam a tribus episcopis

Sexnando

lacobensi,

Nausto

Conimbriensi,

Recaredo Lucensi consecrari honorifice fecit. Inter cetera etiam aurea ornamenta, que ouetens1 ecclesie deuote contulit, ex obrizo SS

auro uariisque preciosis gemmis eximiam crucem uenerabili loco obtulit. Valida febre apud Semuram correptus VII die sacra comunione percepta decimo tercio kalendas lanuarii era DCCCCX(L)VIMFE media nocte decessit. Cuius corpus primo Astorice sepultum, deinde Ouetum translatum est. 19. Aldefonsus defunctus, filius eius Garsias ei successit. Qui post triennium obit era DECCCCLT.

10

20. Quo mortuo regnauit Ordonius frater eius. Quem Aldefonsus pater eius uiuens Galletie prefecerat. Qui a puericia paterna facta secutus, prostratis tocius Yspanie publico bello barbaris, omnes ciuitates eorum sibi tributarias fecit. Erat namque in omni bello prouidus, in ciuibus iustus, miseris et pauperibus misericors, in uniuersa gubernandi regni honestate preclarus. Patre namque uluente exercitu Bethicam petiit. Deinde uas[tiJtatis circumquaque agris et uillis incensis, primo impetu Regel ciuitatem, que inter occidentales barbarorum urbes forcior opulentiorque uidebatur, pugnando cepit. Omnesque bellatores

55/58

Valida...est]

cfr. Hist. Silens. 41

19, 1/2 Aldefonsus...obiit] Sampir. 17 p.309

cfr. Hist. Silens. 42

20, 1 Quo...eius] cfr. Chron. Sampir. 17 p.310 Silens. 42

7/22 Deinde...reducitur]

46 defessionem

41 tro S

S

52 consecracri

DCCCCXVINL

S

Chron.

1/7 Quem...petiit] cfr. Hist.

Hist. Silens. 43

47 Gauzo S

50 marmoribus] marmoreis S

2 era DECCCCLI]

49 p. quoque add. intus Hist. Silens.

51 Sexnando] prim. n sup. l. I]

etiam] et S

54 gemis S

Naus-

57 add. Cirot

ret. Ubieto

19, 1 Aldefonssus

S

Zen

DE CCELS

20, 1 Ordonius] Ordo 1 -ius sup. l. a. m. add. 1 2 eius om. I] Gallecie S appueritia I a pueritia Ubieto 3 secutus] securus S 6 misercors S 7 cum a. exercitu add. a.m. ] BethicaS peciit S 8 deleui ex Hist. Silens. 42: uastitatis ret. Ubieto circumquam Is. l. a. m. -quaque l 10 opulenciorque S

116

I5

20

30

LIBER

Caldeos gladio consumens, cum maximo captiuorum spoliorumque numero ad Visensem uictor reuersus est urbem. Defuncto uero patre et Garsia fratre eius succedente, Ordonius belliger exercitum rursus mouens, in Ebboram ciuitatem Toletani regni, que nunc Talauera uocatur, profectus (est). Ad quam ubi accessit, positis super eam in giro castris, consedit. Cui neque robur murorum neque pugnatorum ualida manus profuit, quin statim uictorie Ordonii fortissimi militis subiaceret. Nempe, irruptione breui facta, non solum cepit ciuitatem, ymmo uniuersos qui ad pugnam processerant cum duce suo interfecit, direptisque omnium oppidanorum spoliis, cum magna captiuorum turba ad propria alacer reducitur. Ceterum Garsias rex, postquam ultimam presentis uite clausit horam, ad Ordonium Christi belligerum successio regni diuino nutu peruenit. Omnes siquidem Yspanie magnati, episcopi, abbates, comites, primores, facto sollempniter generali couentu, eum adclamando sibi regem constituunt. Impositoque ei diademate, a XII pontificibus in solium regni Legione perunctus est. Igitur, anno regni sui quarto, ab expugnatione Maurorum quiescere non sustinens, paratis compendiis ultra Emeritensem urbem hostiliter proficiscitur. Set et castrametatus, cum totam prouintiam horrifero impetu uastaret, castrum Colubri, quod nunc a Caldeis Alhanz nominatur, inuasit. Interfectisque quos inibi inuenit barbaris, omnes

35

Il

eorum

mulieres

et paruulos cum

inmenso auri et argenti sericorumque ornamentorum pondere in patriam rapuit. Cui omnes Emeritenses cum rege de Badalioz ciuitate[m|] obuiam exeuntes, curul pronique pacem obnoxius postulando, el innumerabilia munera obtulerunt. Ipse uero uictor

et preda honustus et in Calm)>pestrem 40

Gotorum

prouintiam

reuertitur.

23/40 Ceterum...reuertitur]

Hist. Silens. 44

13 patrem S eius] ei Hist. Silens. 43 sed cfr. infra 27,2 15 addidi ex Hist. Silens. 43 IÓ possitus S

Elbora S Silens.

43

23

Garssias

magnates a. m. corr. Í

S

24

oram

S

25

sucedente S 14 20 suo] Suit Hist. Ispanie

S

magnati]

26 primores] primates a. m. corr. I —solempniter S

27 imposito S 28 in solium regni Legione perunctus om. S 32 prouinciam S 33 Alhans S nominatur] minatur S 36 Emeritentes I 37 deleui ex Hist. Silens. 44 obuiam] ob uiam scr. Ubieto 38 uictor uero transp.

S

39 addidi ex Hist. Silens. 44 Caprestre S

prouinciam

S

LIBER Il

117

At ubi Legionem uentum fuerat, pro tantis uictoridi)s inmensis Deo grates referens, eius genitrici beatissime Marie Virgini ex propio palatio ecclesiam fieri iussit. Cathedram episcopalem in ea statuens, que prius extra murum ciuitatis perparua 45 diocesi compta, in honore Sancti Petri apostolorum principis

ambiebatur. Hanc ergo profecto pontificalem sedem in nominis

$0

ueneratione Beate Marie nouiter sancitam, ampliori diocesi magnisque honoribus regali auctoritate catholice locupletauit. Rex autem Ordonius, labori nescius cedere, ne quasi per ocium torpere seu tempus distrahere pugne uideretur, arrepto iterum commeatu,

SS

60

ad remanentes transacti belli Ebbore ciuitatis

reliquias deuastandas accedens, omnia eiusdem urbis suburbana igne combusta, depredatus est. Ammirantem quoque cordubensem quendam ducem, sinistris fatis pro suorum defensione armatum, sibi bellum cominantem capiens ferro uinctum Legioneím>» perduxit. Conturbati igitur tocius Mauritanie barbari, lugubri preconio uociferantes, necessario ad Cordubensem regem legationem mittunt dicentes impetum Christianorum se ulterius sustinere non posse. Ad quorum uociferationem barbarus animum flectens, uniuersis Maurorum regibus cum omnibus copiis ad bella proce-

dere imperat ea condicione, scilicet, ut si quis imperata transgrederetur, regem offenderet. Ad hoc pro expellendo tanto hoste Thingitanorum presidia Maurus rogans, inmensum Moabitarum Comparatis igitur ex tota Mauritania 65 coadunauit numerum. quam ualidissimis copiis et a maximo barbaro rege comeatibus omnibus datis, ad expugnandos Christianorum fines innumera Hysmaelitarum multitudo dirigitur. Cui expeditioni rex cordu70

bensis duos magnanimes duces prefecerat, nomen unius Hulit Hahulabat et nomen alterius Venizuz. Verum barbari, prout res

41/48

At...locupletauit]

Hist.

Silens. 45

49/73

Rex...cominabantur]

Hist. Silens. 46 41 Legione

I

addidi (cfr. Hist. Silens. 45)

Ubieto ex Hist. Silens. 45

sancitam] sanctam S Hist. Silens. 46: tempore

comeatum /

42 inmensis]

inmensas

scr.

45 compta] coperta 1 sed cfr. Hist. Silens. 45

47 48 magnisque] manisque S 50 torpere scripsi ex IS (tp're I) tepere Ubieto (cfr. etiam 1l,4,17) 51

transacti] terras acti Ubieto ex Hist. Silens. 46 sed cfr. Santos Coco p.

39 52 acredes S 53 quoque] quó S 54 factis S 55 uinctum: uinctu IS -m a. m. add. I addidi cfr. 2,12; 3,10; 26,23; 37,17; 40,37 58 necesario S 61/62 procedere] producere S 66 ualidissimus S 67 expugnandos] pugnandos S 68 expiditioni 1 70 Habulabat S rex S

118

LIBER

Il

postulabat, arrepto itinere ad littoriis Doru fluminis accesserunt,

TS

fixisque innumerabilibus tentoriis apud Sanctum Stephanum de Gormat toti Christianorum regno uelut ruina cominabantur. Porro Ordonius rex Christi clipeo cui famulabatur protectus, structo milite eis occurrit. Non aliter miserum pecudum gregem libicus leo, quam mauortius rex turbam Maurorum inuadit. Tan-

80

tam namque ex eis stragem fecisse fertur quod, si quis astrorum inuestigator tot milia mortuorum computare conaretur, profecto pre multitudine cadauerum modum numerus excederet. Siquidem, ab ipso Dorii littore quo barbari castrametati sunt usque ad castrum Anthenza et Paracollos, omnes montes et colles, siluas et

agros exanimes Amorreorum artus tegebant, adeo ut perpauci persequentium manus euaderent, qui nuntium Cordubensi regi ferrent. Vbi inter alios quam plurimos ysmaelitarum reges duo nobiles ceciderunt, quorum nomina Abulmutharras et Yben 85 Manthel erant. Necnon et Hulit Habulabaz in eodem loco occubuit. Cuius caput cum apri capite pro signo celebris nominis, Ordonius uictorissimus rex super menia ciuitatis, quam expugnare 90

malo

homine

uenerat,

suspendere

1ussit.

Denique, post multas huiusmodi preclaras uictorias, termino mortis appropinquante, Ordonius pius et gloriosus rex debitum carnis persoluit anno VIII regni sui, mensibus duobus; cuius men-

brorum cineres sepulchrum circumclaudit. 21. Era DCCCCIMI” post elus obitum, Aldefonsus filius domn1 Ordoni1 successit in regnum. Hic fuit bellicosus, undique partibus satis exercitatus. In ingressione regni annos gerens etatis XIII, filius quidem perditionis Froyla Leemundi ex partibus Galletie uenit ad inquirendum regnum sibi non debitum. Rex 74/93

Porro...circumclaudit]

21, 1/24 Aldefonsus...Xemenam]

Hist. Silens. 47

Chron. Sampir. ex Sil. 1 p.275-277 (16 Eilonem

Chron. Sampir. ex Pelag. 1 p. 277)

S

71 arepto S 73 Gormaz

S

lictoriS Doriiom. S ruyna S 75 stucto

nanque S 78 inuestigatorum S S 82 aggros S 83 nuncium S 87 capud S cum] eum I

S

72 temptoris S Sanctum om. 76 mauorcius S 77

S

80 tastrametati S 81 prim. et om. 84 ubi] fort. 1bi 86 Habulabat 88 mennia S 89 malo homine] scl.

malo omine uid. Pérez de Urbel-Ruiz Zorrilla p. 158 n. 149 omine scr. Ubieto 91 mortis appropinquante, Ordonius om. S 92/93 membrorum S circuclaudit S

21,

1 DECCCIMMM

suscessit S

coni. Cirot: DECCXUMM

4 Loemundi

S

IS ret. Ubieto

5 Gallecie

S

2 dompni S

LIBER H

119

uero Aldefonsus hec audiens secessit in partibus Alauensium. Ipse uero nefandus Froyla a senatu Ouetensi interfectus est. Hec audiens rex ad propria remeauit, et gratifice susceptus est. Exinde Legionem uenit ac populauit Sublantium, quod nunc a populis IO

I5

Sublantia dicitur, et Ceiam ciuitatem mirificam. Ipso uero istis

satagente operibus, nuntius ex Alauensibus uenit, eo quod intumuerant corda illorum contra regem. Rex uero hec audiens, illuc ire disposuit. Terrore aduentus ejus compulsi sunt, et subito ¡ura debita cognoscentes, supplices colla ei submiserunt pollicentes se regno et ditioni elus fideles existere et quod imperaretur efficere. Sicque Alauam obtentam proprio imperio subiugauit. Eilonem uero,

20

25

qui comes

exercitus

30

illorum

uidebatur,

ferro

uinctum

Ouetum

secum attraxit. Interea 1psis diebus ysmahelitica hostis urbem Legionensem attemptauit cum duobus ducibus et Mundar et Alchatenatel. Ibique multis milibus amissis, alius exercitus fugiens euasit. Non multo post uniuersam Galliam simul cum Pampilonia causa cognationis secum adsociat, uxorem ex illorum prosapia accipiens nomine Xemenam, ex qua hos quatuor subscriptos filios genuit: Garseanum, Ordonium, Froylanum etiam et Gundissaluum, qui archidiaconus ecclesie Ouetensis fuit. Studio quippe concordante,

fauore uictoriarum

multos inimicorum

terminos sortitus est. Lenzam urbem iste cepit atque ciues 1llius captis, plurimis igne ex turre consumptis Antenzam pace adquisiuit. Tunc Galletiam in Compostella, id est bene composita, super corpus Beati lacobi apostoli ecclesiam, quam construxit rex

24/26

ex...fuit]

Chron.

Sampir.

ex

Pelag.

1 p.277-278

26/30

Stu-

dio...adquisiuit] Chron. Sampir. ex Silens. 2 p.278 (26/28 Studio...est] Isid. Goth. 49) 31/42 Tunc...archangeli] Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.278-279 (31

id...composita cfr. ms. Fl Pérez de Urbel p. 278) 6 audies S secessit ] Chron. Sampir. ex Silens. 1 p. 275] successit S Chron. Sampir. ex Pelag. 1 p.275 8 propriam S 9 Sublantium, quod nunc a populis om. S 10 Ceiam em. Ubieto: etiam Í ecce S 1pso correxi: 1pse IS Ubieto

11 nuncius S

tum S

18 atraxit S

uniuersa S

13 compuls S

25 etiam om. S

27 uictorianum S

om. Chron. Sampir. ex Silens. 2 p.278 composita] FI Pérez de Urbel p. 278 recte (cfr. BF Pérez de Urbel p. 278)

construxerat

14 policentes S

20 attemptauit] acceptauit S

17 Ouec-

Alchatenate S 28 Lezam S

22 29 ex

ture S 31 Galleciam S 1d est bene composita] compoía ] 32 ecclesia 1fort. construxit IS (Fl Pérez de Urbel p. 278)]

Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.278

120

LIBER

Il

domnus Alfonsus Magnus ex lapidibus et luto opere parua(m), rex ipse precipitauit eam, et ex calce quadratisque lapidibus mars moreisque columpnis siue basis construxit eam ualde pulcherrimam"era DECCEXA Fecit etiam castella plurima et ecclesias plurimas, sicut hic scriptum est: in territorio legionensi Lunam, Gordonem, Aluam, 40

in Asturiis Tutelam et Gauzonem et palatia que sunt intra Soona; intra Oueti castellum et palatium que sunt iuxta eum et palatia que sunt in ualle Boidis in Gegione; in Cultrocis, ecclesia(m) Sancte Marie et palatia, in Velio Sancti Michaelis archangeli. In his diebus frater regis nomine Froylanus, ut ferunt necem regis detractans, aufugit ad Castellam. Rex quidem domnus

45 Alfonsus adiutus

a Domino cepit eum et pro tali causa orbauit, hos simul Froylanum, Nunium etiam, Veremudum et Odoa-

rium. Ipse Vermudus orbatus fraudulenter ex Oueto exiuit et Astoricam uenit, et per VII annos tyrannidem gessit Arabes secum habens; una cum ipsis Getulis exercitum Graliare direxit. $0

5$

Rex uero Aldefonsus hec audiens obuiam illis processit et eos usque ad internitionem deleuit. Cecus autem ad Sarracenos fugiit. Tunc edomuit rex Astoricam simul et Ventosam; Conimbriam quoque ab inimicis obsessam defendit suoque imperio subiugauit. Cesserunt etiam armis illius plurime Yspanie urbes. Eius quoque tempore ecclesia ampliata est. Vrbes namque Portugalensis, Bracarensis, Vesensis, Flauensis, Aucensis

a Chris-

tianis populantur et secundum sententiam canonicam episcopi ordinantur, et usque ad flumen Tagum populando producitur

43/62 In...dedit] Chron. Sampir. ex Silens. 3 p.279-4 p.282 (46 Nunium etiam

Chron. Sampir. ex Pelag. 3 p. 280) 33 dompnus S 35/36 pulchermam

S

addidi parua ret. Ubieto 35 siue basis] súbassis S 36 DCCCCX correxi: DCCCXC IS Ubieto sed cfr.

Pérez de Urbel p. 279 n. 11

38 scriptum

subscriptum Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.279

IS (FI Pérez de Urbel p. 279)] Alauam a. corr. 1

39 Tutella

S GauzoneS et palatia que sunt intra Soona IS (FI Pérez de Urbel p. 279)] om. Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.279 palacia S 40 palacium] palacia S que] quem [ suntom.] eum]cumS palacia S 41 ualle] ualde S addidi ex Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.279: ecclesia ret. Ubieto 42 palacia S p. Velio add. ecclesiam Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.279 archangeli IS (Fl Pérez de Urbel p. 279) om. Chron. Sampir. ex Pelag. 2 p.279

dompnus S 46/47 Adoarium S

46 Nunium] Munnerum S S

52 Ventesam

47 Vermundus S

54 etiam] et S

S

43 ferunt] fér I fer” S

etiam]etS exiuit] exium

44

Vermundum S S

55 quoque] quó S

48 tiranidem 56 Vefensis S

LIBER

60

6S

70

IH

121

era DECCCXV*. Sub cuius imperio dux quidam Yspanie et proconsul nomine Abofalir bello comprehensus regis obtutibus est presentatus; qui se precio redimens C milia solidorum in redemptionem suam dedit era DCCCCXVF. Per idem fere tempus Cordubensis exercitus, scilicet Almudar filius Mahomete regis Cordubensis cum duce Ybenganim exercitus, uenit ad ciuitatem Legionensem atque Astoricensem urbem. Et exercitum Toletane urbis atque alium ex aliis ciuitatibus Yspanie post eum uenientem in unum se tunc aggregari uoluit ad destruendam Dei ecclesiam. Set prudentissimus rex per exploratores omnia noscens, magno consilio Dei iuuante instat adiutus. Nam Cordubense augmen post tergum relinquens, sequenti exercitui obuiam properauit. Illi quidem pre multitudine armatorum nil metuentes, Poluorariam tendentes uenerunt.

Ys

Set gloriossimus rex ex lattere silue progressus irruit super eos in predictum locum Poluorarie, iuxta flumen cui nomen est Vrbicum, ubi interempti ad duodecim milia corruerunt. Illa quidem alia azeifa Cordubensis Valle de Mora uenit fugiendo; rege uero

persequente omnes ibidem gladio interempti sunt. Nullus inde euasit preter X inuolutos sanguine inter cadauera mortuorum. Post hoc Arabes ad regem Aldefonsum legatos miserunt pro 80 pace. Set rex, per triennium illis pacem accomodans, fregit audatiam inimicorum et ex hinc magna exultauit gloria. Ac triennio peracto, sub era DECCCXIX”, urbes desertas ab antiquitus populari iussit. Hec sunt Cemora, Septimancas et Donnas uel omnes Campi Gotorum. Taurum namque dedit ad populandum 85 filio suo Garceano. Interea sub era DOCCCCXXXIX* congregato exercitu magno Arabes Cemoram properarunt. Hec audiens serenissimus rex, congregato exercitu, inter se confligentes, coo-

62 era

DCCCCXVI"]

Chron.

Sampir.

ex Silens.

Albeld.

XV,12,24-25)

Chron.

Albeld.

XV,

p.306

12, 2

(63/65

63/89

Per...terra]

scilicet...exercitus]

Chron.

59 DECCCXVI S Mahomete] Mahote S

60 comprehenssus S 62 redepcionem S Ibenganim S 64/65 exercitus om. Ubieto

64 67

agregari S

ut solet

74

70 augmen

s p.282-14

72 Poruorariam

S

73 latere S

lusta S 76 Mora IS Chron. Sampir. ex Pelag. s p.283] Niora Chron. Sampir. ex Silens. $ p.283 80 trienium S acomodans S 80/81 audaciam S 81

et ex IS Chron. Sampir. ex Pelag. 6 p.284] rex Chron. Sampir. ex Silens. 6 p.284 trienio S

83 Camoram

inter se om.

S

S

87 serenessimus

confligentes] dimicantes

Chron.

Ip. exercitu add. magno S

Sampir. ex Pelag. 14 p.306

122

LIBER

Il

perante diuina clementia deleuit eos usque internitionem; etiam Alfaman, qui propheta dicebatur, ibidem corruit et quieuit terra 90 era DECCCXXXVIIT. In illis diebus, quando solent ad bella procedere, rex congregato exercitu Toletum perrexit, et ibidem a Toletanis copiosa accepit. Exinde reuersus cepit gladio castellum quod dicitur Quinitiabubel; partem gladio truncauit, partem secum adduxit, 95 atque Carrionem uenit. Et ibidem seruum suum Addaninum a filiis suis trucidare iussit, eo quod cogitauerat in necem regis. Et ueniens Cemoram filium suum Garsianum comprehendit et ferro uictum ad Gozonem direxit. Socer quidem eius Munio Ferrandiz tyrannidem gessit ac rebellium parauit contra regem. 100 Set enim omnes filii regis inter se coniuratione facta patrem suum expulerunt Boites uillula consedentem. Etenim causa orationis ad Sanctum lacobum rex perrexit. 22. Era DECCCXXI populauit Burgis Didacus comes, mandato Aldefonsi regis et interfectus est im Cornuta era DCCCCxxXIll secundo kalendas Febroari1. In eodem anno et in eadem era monasterium Caradigne et castellum de Grannos populantur. Multa alia prelia fecit que non sunt in libro scripta, et cum in amministrando regno esset seuerus et in exercitio bellorum prouidus et in desiderio et cetera.

23. Era DCCCCXIX*

predictus rex Aldefonsus Sarracenos

impugnaturus exercitum mouit et Yspaniam intrauit, et sic per prouintiam Lusitanie castra de Nepta depredando perrexit et 91/102 In...perrexit] Chron. Sampir. ex Silens. 14 p.306-15 p.307 22, 1/2 Era...regis] Ann.

Comp.

p. 318

6/7 cum...desiderio]

Hist. Silens.

41 23, 1/12 Era...edificatur] cfr. Chron.

Albeld. XV,

88 clemencia S etiam] et S Chron. Sampir. ex Pelag. 14 p.306

89 Alphaman S eorum p. propheta add. 90 sup. 1. VI 92 munera p. copiosa add.

dubitanter Cirot ex C Pérez de Urbel S

96 crucidare S

22,2 mandoto ]

23, IDE CCGCARIXASO prouincia S

93 a. exinde add. et S

99 tirannidem

Aldefonsus S

in...etcetera 4uid. 18,37/38

12, 34-42

S

5 populatur

6 aministrando

Trexmo mins

94 trucauit

101 Boytes S Bortes leg. Cirot

S

S

non]niS exercicio

2 impugnaturos

5/6 et cum S

a. corr. S

3

LIBER

IO

Il

123

Tagum fluuium pertransiens ad fines Emerite est progressus et decimo miliario ab Emerita pergens Ana fluuium transcendit et ad Oxiferrium montem peruenit, quod nullus ante eum principum facere attemptauit. Set et hic quidem glorioso ex inimicis triumphauit euentu, nam in eodem monte XV milia hominum et eo amplius de Mauris sunt interfecta. Et inde rex cum magna uictorie gloria ad sedem regiam est reuersus. Exinde a predicto rege omnes ecclesie Domini restaurantur et ciuitas Ouetensis cum

IS

20

regia aula edificatur. Deinde sub era nongentesima uicesima supradicto regnante principe, Almundar Mahometi regis Cordouensis filius a patre suo directus, cum duce Abohalith et exercitu Yspanie octogintis milibus a Cardona progressus, ad Cesaragustam peruenit, ubi Zimahel Iben Muza stabat Cordouensibus infestus; quam per XXII dies expugnans acriter nichil uictorie gessit. Inde castrum Tutele, quod Fortunio Iben Muza tenebat, expugnans nichil ibidem fecit. Tunc Ababdella, ipse qui et Mahomat Iben Lupi, qui semper Aldefonsi regis amicus fuerat sicut et pater elus, per inuidiam tiorum suorum, quibus rex Aldefonsus

25

30

filium suum

bene munitum

35

Ordonium

nutriendum

dederat,

cum

Cordubensibus pacem fecit et forciam suam hosti cordouensi adiunxit. Sicque hostis Caldeorum in terminos regni nostri intrantes primum ad Celloricum castrum pugnauerunt et nichil fecerunt, set multos de suis ibidem perdiderunt. Vigila Xemeniz erat tunc comes in Alaua. Hostis autem in extremitatem Castelle ueniens ad castrum qui Pons Cursus uocatur tribus diebus pugnauit. Didachus filius Roderici erat tunc comes in Castella. Munnio filius Nunnii, qui Castrum Sigerici tenebat, quia non erat, heremum

dimisit.

Rex uero Aldefonsus in Legionensi urbe ipsam hostem sperabat strenue munitus agmine militari, ut cum eis ad ciuitatis suburbium dimicaret. Set ipsa hostis dum comperit quod rex Aldefonsus illam cotidie alacriter desideraret adpropinquare, cas12/99 Deinde...postulans] 5 perges

S

trascende S

cfr. Chron.

Albeld. XV,

Vid. 1,144,8

Chron. Albeld., sed cfr. PS J. Gil p. 177

13, 1-80

7 atemptauit $

12 hedificatur

S

8 milia om.

nonagentesima $

uicesima] XX S 13/14 cordubensis S 14 direptus S 15 LXXX* ] Cardona IS (PS J. Gil)] Cordoua scr. Ubieto ex Chron. Albeld. XV, 13, 3

15/16 Cesaraugustam S 16 Ilbem S Fortitiuo Ie. m. exp. alt. ti et s. l. n scrip. Chron. extremis

Albeld. Chron.

XV,

13,

Albeld.

filius] filio a. corr.

12 XV,

JT Nuni]

Rigila

S

corduuensibus S 18 Fortunio] 26 fecerunt IS (PS J. Gil)] egerunt Zemeniz

13, 13 extremitate

Munni

S

S

27

PS J. Gil

Sigerici] Segerci S

extremitatem] 30 Munio

S

124

LIBER

Il

tigante Abohalit, qui iam uiros reg(i)os aspexerat, trans flumen

Estolam perrexit et castella munita succendit et Abohalit de campo Alcobe ad fluuium Vrbicum nuntios regi Aldefonso direxit, rogans ut filium suum Albucacen, quem rex adhuc tene40

bat, reciperet. Et sic filiam Zimahelis Iben Muze, quam de Corduba patri suo causa pacis adduxerant, pariter (et) Fortum Iben Alazela, quem in Tutela arte ceperant, regi Aldefonso direxit, et

sic per predictos et per munera filium suum recepit; et per fluuium Vrbicum usque in Ceiam uiam fecerunt, et mense sep45

$0

55

60

tembrio Cordobam, unde Marcio exierant, redierunt. Set postea

rex Aldefonsus ipsos de Benicazim pro filio Abhohalit amicis suis sine precio gratis dedit. Supradictus Ababdella filius Lupi pro amicicia quam cum Cordubensibus habebat, in odium uertitur tiorum suorum, unde inter eum et illos orta est pugna grauis et pro contumatia Ababdelle ipsa hyeme tius eius Cimahel Iben Muza et congermanus e1us Cimahel Iber Fortun mouerunt exercitum circiter VII milia contra illum, qui eos in fragosa loca expectabat. Sic ambo Cimaheles leuitate ducti in fragosum montem, ubi eum esse cognouerunt, cum paucis ascenderunt. Ababdella uero precipiti cursu ad eos irruente fugam arripuerunt. Ibique Cimahel Iben Fortun ex (e>quo corruens statim captus est. Multisque ex ydoneis Benicazi ibidem captis, alius exercitus plana consistens fugiendo euasit. Ababdella uero acta uictoria omnes quos cepit ad suum castrum Becaria ferro uinctos transmisit. Progressus inde Cesaragustam uenit eamque sub nomine pacis sine armis captam suo iuri subiecit, et statim nuntios Cordobam misit, quasi pro regis gratia hec fecisset et 1lli fidelis in omnibus extitisset. Set cum a rege Cordubense ipsa ciuitas et ipsi quos

36 Abohaliz S add. Ubieto ex Chron. Albeld. XV, 13, 21 37 Estollam succedit S 38 nuncios S 39 Albucauen S 40 filiam IS (PS ]J. Gil)] filium Chron. Albeld. XV, 13, 24 quam IS (PS J. Gil)] quem Chron. Albeld: NV 13, 25 41 addidi ex Chron. Albeld. XV, 13, 26 Fortum S S

Ibem S

43 predictos] perdictos a. corr. I dictos S Cirot

recipit I recepit PS ].

Gil per om. S super Chron. Albeld. XV, 13, 28 sed cfr. PS J. Gil em. Ubieto ex Chron. Albeld. XV, 13, 28: filium IS mensem S

brio S

46 Benicazin S

Abohalit S

44 fluuium 44/45 setem-

47 supradictus scripsi ex Chron.

Albeld. XV, 13, 31: supradictis IS Abaldella S 50 contumacia S idem a. Abaldelle add. Chron. Albeld. XVI, 13, 33 sed om. PS J. Gil 51 Fortum S 52 illium S 55 uero IS (PS J. Gil)] quoque Chron. Albeld. XVI, 13, 38 fugam] faga S 56 Fortum S em. Ubieto ex Chron. Albeld. XVI, 13, 40 59 Betaria S 60 nomine] misericordie S 61 stati S nuncios S 62

fidelis] fideles a. corr. I

63 extitisset] stetisset S

1psi] ipse S

LIBER

65

7O

Ya

II

125

ceperat peterentur et hoc Ababdella prorsus renueret, mox Cordobenses in iram commoti et isti in concordiam sunt conuersi. Tunc Ababdella tium dimisit et pro inde castrum Valterre ab eo accepit. Congermanum dimittens similiter Tutelam et castrum Sancti Stephani ab eo accepit et Cesaraugustam quam ceperant nulli dedit. Ipsisque diebus multas persecutiones et pugnas a comitibus Castelle et Alaue Didaco et Vigila perpessus, dum se ualde opprimi ab illis uidit, legatos pro pace regi Aldefonso sepius dirigens, non eam firmam habere potuit quamuis ipse in amicitiam perseueraret. Rursus in era DCCCCXXT", prefatus Almundar Mahomat regis filius cum prefato duce Abhalit et cum omni[s] exercitu Hyspanie a patre suo directus, dum ad Cesaraugustam peruenit, Ababdellam intus inuenit duobusque tantum diebus ibidem pugnauit; labores et arbusta diripuit; non tantum

in Cesaragusta, set etiam in omni terra de Benickaci similiter fecit. Degium ex parte intrauit et predauit, set de castris et ciuita80 tibus nullam cepit. Inde terminos regni nostri intrauit, primumque ad castrum Celloricum pugnauit, ubi de suis multos perdidit interfectos. Vigila comes muniebat ipsum castrum. Deinde ad Pontem Curuum uenit ibique non sua uoluntate pugnare cepit, set tercia die ualde uictus inde recessit. Castrum Sigerici muni85 tum inueniens nichil ibidem fecit. Augusto mense ad Legionenses terminos accessit, set dum regem Aldefonsum in eadem urbe esse

90

OS

audiuit et quia in Sublantio castro cum eisdem preliari iam definitum esse comperit, de fluuio Ceya nocte premouit et lucescente die ad ipsum castrum peruenit, antequam exercitus Legionensis illuc perrexisset, set nichil in eo nisi uacuas domos inuenit. Rex autem Aldefonsus cum alacritate ad urbem alio die cum els pugnaturus sperabat, set ipsa hostis non tantum ad Legionem non uenit, set et ulam preteriti anni nullatenus arripuit nec Estolam fluuium translit, set per castrum Coyancam ad Ceyam iterum est reuersa, domumque Sanctorum Facundi et Primitiui funditus 64 ceperant S della] ab abdella S dum

scripsi ex Chron. Albeld. XVI,

prefactus S 180

65 comoti S 67 dimitens S

74 prefacto S

direptus S

scr. Ubieto

13, 65: multis IS

13, 54: de IS Ubieto 78 Cesaraugusta

Legionem

S

91 urben S

I

9

S

etiam]et

83 Curuum] Curruum 1 currum scr. Ubieto

85 inueniens] in sup. l. I 93 preterriti

S

Benickasi

81 multos corr. Ubieto ex Chron. Albeld. XVI,

SS Gelam

73 amiciciam

75 omnis] omne scr. Ubieto omni PS J. Gil p.

77 tantu S

79 parte] patre S

concordiam] con sup. l. 1 66 AbabTutelam] tellam S 70 Vigilla S

S

87 aiudiuit

Estolam] Stollam S

84 Segerici

/

Sublancio

94 per om. S

126

LIBER

subuerterunt.

Sicque retro

11

gradientes

per portum

qui Balat

Comartti dicitur in Yspaniam sunt reuersi. Ipse quoque Abhoalit quamdiu in terminis Legionensis fuit cum rege Aldefonso pacem habere postulans, non potuit obtinere. Ababdella quoque in amiroociciam antiquam uolens admitti, spretus est et repulsus. 24. Interea sub era DECCCXXXVIIIIT”, congregato et cetera ut supra atque inde reuersus, Astoricam uenit atque a filio suo Garsiano petiuit ut adhuc uel semel Sarracenos persequeretur. Et multo agmine congregato perrexit multasque strages fecit et cum $ magna uictoria regressus est. Atque Cemoram ueniens proprio morbo decessit, et Astoricam simul cum uxore sua regina domna

Xemena sepultus fuit, deinde translatus Oueto in pace quiescit sub aula Sancte Marie Dei genitricis. Regnauit annis XLIX. 25. Era DECCCXLVIIM Aldefonso defuncto Garsias filius elus successit in regnum. Primo anno regn1 sul maximum aug-

men aggregauit, et ad persequendum Arabes properauit. Dedit illi Dominus

uictoriam;

predauit, ustulauit, et multa mancipia

5 secum adtraxit. Insuper et regem Aiolas gladio cepit, et dum uenit in locum qui dicitur Altremulo, negligentia custodum aufugit. Rex uero regnauit annos tres, mense uno. Morbo proprio Cemoram decessit era DCCCCLT.

24, I Interea...congregato] Chron. Sampir. ex Silens. 14 p.305 2/6 Astoricam...morbo] Chron. Sampir. ex Silens. 15 p.307-308 6/8 decessit... XLIX] Chron.

Sampir. ex Pelag. 15 p.308

25, Chron.

Sampir. ex Silens. 16 p.309

96 subuerterunt]

subuerterium

S

portum]

dicitur scripsi coma rtti dicitur / coma undicitur 13, 79 Comatti

procum

S

97 Comartti

S Comaltti Chron. Albeld. XVI,

PS J. Gil Coma ita dicitur scr. Ubieto

98 in a. rege add. I

100 admiti S

24, I congregato et cetera] Vid. 21,86/96 tudine Chron. Sampir. ex Silens. 15 p.308 Astoricam sed cfr. 18,58; 32,48; 32,64

3 serracenos S 4 multo] multimultasque] multas sed S 6

7 deinde] nunc Chron. Sampir. ex Pelag.

IS p.308

25, 2 sucessit S bit S

2/3 augmen ut solet, cfr. 21,70

3 agregauit S

propera-

LIBER

II

127

26. Era DCCCCLI Garciano mortuo frater eius Ordonius ex parte Galletie ueniens adeptus est regnum. Magnum interim era DCECCCLIIM* augmen Cordubense una cum alcaide nomine Abulabaz ad castellum ripe Dorii quod dicitur Sancti Stephani uenit. Rex

IO

uero

Ordonius

hec audiens, ut erat uir bellicosus,

magno exercitu aggregato, illuc festinus perrexit et confligentibus ad inuicem dedit Dominus triumphum Catholico regi et deleuit eos usque mingentem ad parietem. Ipsum quidem augmen cum supradicto alcayde corruit ejus capite truncato. Etiam alium regem crassum interfecit Abulmutarat. Et reuersus est rex cum magno triumpho ad sedem suam Legionensem era DCCCCLVIIT. Deinde alía azeifa uenit ad locum quem uocitant Mitonia, et inter se conflinctantes ac prelium mouentes, corrue-

runt ex ambabus partibus. Vt ait Dauit: « uarii sunt euentus belli ». IS Ex hinc in anno tercio, era DCCCCLVIIT, tercia uenit azeifa ad locum quem dicunt Mois. Quo audito Pampilonensis Garsea rex regis Sanctii filiusf. Rex uero Sanctius, Garsiani filius, misit ad regem domnum Ordonium, ut adiuuaret eum contra acles Agarenorum. Rex uero perrexit cum magno presidio et 20 obuiauerunt sibi in ualle que dicitur luncaria. Et ut adsolet, peccato impediente multi corruerunt ex nostris; etiam duo episcopi, Dulcidius

Salamanticensis

et Ermogius

Tudensis,

ibidem

sunt

comprehensi et Cordubam sunt adducti. Pro isto Ermogio episcopo ingressus fuit sobrinus Sanctus Pelagius carcerem, qui pos25 tea peruenit ad martirium era DECCCLXIHIMT. Quos episcopos prefatus rex adhuc uluentes adduxit. At uero rex 1pse Ordonius cogitans quatinus ista uindicaret, congregato magno exercitu, jussit arma componi, et in eorum terra que dicitur Sintilia strages

26, 1/16 Era...Mois] Chron. Sampir. ex Silens. 17 p.309-18 p.313 16/17 Quo...filius] Chron. Sampir. ex Pelag. 18 p.313 17/34 rex...defunctam] Chron. Sampir. ex Silens. 18 p.313-315 (22 Salamanticensis Chron. Sampir. ex Pelag. 18 p.313-314 Tudensis Chron. Sampir. ex Pelag. 18 p.314)

26, 1 Garseano S augmen ut solet

2 Gallecie S adeptus] adep'tus ¡. e. adepertus S 3 alcayde S 4 Abulabat S 6 agregato S 7 catolico

8 parietem] pariente S

8/9 augmen

ut solet

9 coruit S

eciam

13 mouentes om. S 15 azeipha 16 Pamplilonensis] Pampilis 18 dompnum S 20 ualle] ualde S adsolet] solet S etiam] ecc'iam 22 Dulcidius scripsi ex Chron. Sampir. ex Silens. 18 p.313: Dultius 1 Dulcius Hermogius $ 23 aducti S 24 carcerem] tarcerem $ 26 prefactus 27 uendicaret (nn (n hn YN NN

S

128

LIBER

multas 30

fecit, terram

40

$0

etiam

castella

multa

in ore

dominam

Munniadomnam

Geluiram

defunctam,

ex

qua genuit Aldefonsum et Ramirum. Et quantum habuit gaudium triumpho, tantum gestauit tristiciam de regine tulit et quoquine occidendam dedit. Que cum lacrimis ad pedes pontificis se proiecit, set nullam misericordiam consecuta est. De cuius carne primo incesu accepto transgulatus miserabiliter obiit.

28. Era DCCCCLXIIM* mortuo Froyla Aldefonsus filius domni Ordonii adeptus est sceptra paterna et duxit uxorem, ex qua genuit Ordonium Malum, nomine Onecam filiam regis Pampilonie Sanctii Auarca. Huic consistenti in regno uoluntas euenit arripiendi uiam confessionis. Et in talibus operibus sata27, 1/2 Era...regno] Chron. Sampir. ex Silens. 20 p.318 2/9 Et...misit] Chron. Sampir. ex Pelag. 20 p.318-319 9/11 Et...duobus] Chron. Sampir. ex Silens. 20 p.319 (10 plenus lepre Chron. Sampir. ex Pelag. 20 p.319) 12/19 Huius...obiit]

Chron Irien. 8 28, 1/2 Era...paterna] Chron. Sampir. ex Silens. 21 p.320 Geneal.

13

4/25

Huic...septem]

Chron.

Sampir.

2/4 et...Auarca] cfr. ex

Silens.

21

p.320-322

(20/21 fratris...Ordoni Chron. Sampir. ex Pelag. 21 p.322) 27, 1 Froylanus S 2 Munia S 3 Aldefonsus S 5 hostes scripsi ex Chron. Sampir. ex Pelag. 20 p.318: hostis 1 hostit S 7 Dei] diei a. corr. 1 8 Fruniminem S occisionem scripsi ex Chron. Sampir. ex Pelag. 20 p.318: occasionem IS ret. Cirot Ubieto — fratrum] fun ut uid. S 8/9 absque] abusque I

9 abreuiatum

S

10 deccessit S

14 deleui ex Chron. Iri. 8 hubuerit

S — addidi ex Chron. Iri. 8 15 addidi ex Chron. Iri. 8 — nouit] uenit S 16 deleui — addidi 16/17 coquine S 19 primo scripsi ex Chron. Irien. 8: pro IS Ubieto cfr. 1,175,1

imcessu S morsu

Chron.

Irien. 8

28, 2 dompni S

3 Onecam] Onetam S Xemenam

p.320

S

4 Sancu

Chron. Sampir. ex Pelag. 21

130

10

I5

LIBER

Il

gens nuntios misit pro fratre suo Ramiro in partes Visei dicens qualiter uellet a regno discedere et fratri suo tribuere. Venit quidem Raymirus in Cemoram cum omni exercitu magnatum suorum et suscepit regnum, fratre quidem eius properante ad monasterium in locum qui dicitur Domnis Sanctis (super) crepudinem aluei Cere. Qui Ranimirus deinde exercitum mouit ad persequendum Arabes, Zemoramque ingresso, nuntius illi uenit, quia frater Aldefonsus ex monasterio progressus Legionis regnum esset iterum adeptus. Hoc audiens rex ira commotus lussit intonare bucinis, uibrare hastas; itterum Legionem remeans festinus obsedit

20

25

eum die ac nocte usquequo illum cepit, et comprehensum ¡ubet ergastulo retrudi. Arte quidem facta, omnes magnates Asturiensium nuntios miserunt pro supradicto principe Ranimiro. Ile uero Asturias ingressus cepit omnes filios Froylani, fratris domni Ordonii; Aldefonsum, qui sceptra paterna reg[red]ere uidebatur, et Ordonium et Ranimirum secum adduxit; pariterque cum fratre suo suprafato Aldefonso, qui ergastulo tenebatur, coniunxit et omnes simul in uno die orbare precepit. Regnauerat quidem Aldefonsus annos septem et menses septem. 29. Era DECCCLXVIM Ranimirus securus regnans consilium init cum omnibus magnatibus sui regni qualiter Caldeorum ingrederetur terram, et coadunato exercitu pergens ad ciuitatem que dicitur Magerita confregit muros eius et maximas fecit strages. Dominica die clementia Dei adiuuante reuersus est in domum suam cum uictoria in pace. Legione uero consedenti in era DECCCLXXI" nuntius uenit a Frenando Gundisalui ex

29,

1/23

Era...misit]

Chron.

Sampir.

ex

Silens.

22

p.322-325

(5 Domi-

nica...adiuuante Chron. Sampir. ex Pelag. 22 p.323) (6 in...DCCCCLXXEYE cfr. id.) 6 nuncios S 8 Ramirus S 10 addidi ex Chron. Sampir. ex Silens. 21 p.321 12 qui] oe S deinde om. Chron. Sampir. 21 exercitu S mouet S 13 ingresso scripsi ex Chron. Sampir. ex Silens 21 p. 321: ingressum IS nuncius $ quia]quiS p. frater add. cius Chron. Sampir. ex Pelag. 21 p.321 15 hoc] hec S comotus S inconare S 16 buccinis S 17 usquequo]

usque S 18 ergastulo retrudi] ergastulore trudi S 19 nuncios S Ramiro S 21 Ordoni S deleui ex Chron. Sampir. ex Silens. 21 p.322 ret. Ubieto 22 Ramirum S 23 suprafato] supradacto S 29, 1 Remiro S

a] ad S

3etom.S

Guldisalui S

perges S

5 clemencia S

7 nuncius S

LIBER

IO

I5

20

25

II

131

azeifa grandi que properabat ad Castellam. Quo audito exercitum mouit rex et obuiam illis exiuit in loco qui dicitur Oxoma, ac nomen Domini inuocando acies ordinare jussit et omnes uiros ad bellum preparare precepit. Dedit illi Dominus uictoriam magnam: partim ex eis occidit, partim multa milia captiuorum secum adduxit et reuersus est ad propriam sedem cum uictoria magna. Post hec Ranimirus congregato exercitu Cesaraugustam perrexit. Rex namque Sarracenorum Abhohaia regi magno Ranimiro colla submisit et omnem terram ditioni regis nostri subiugauit. Abderramam regi suo Cordubensi mentitus est et regi Catholico cum omnibus suis se tradidit. Rex ipse noster, ut erat fortis et potens, omnia castella Abohaya que habebat infesta edomuit et illi tradidit, et reuersus est Legionem cum magna uictoria. Abohayha iterum regem Ranimirum fefellit et ad Abderraamam pro pace misit. Et iterum uenerunt Sarraceni (Cordobenses; fregerunt Soutos Coue. Postea Abderraman rex» Cordubensis cum magno exercitu Septimancas properauit. Tunc ostendit Deus signum magnum in celo et reuersus est sol in tenebras in uniuerso mundo per unam horam diei. Rex noster Catholicus hec audiens illuc ire disposuit cum magno exercitu et ibidem confligentibus ad inuicem dedit Dominus uictoriam regi

30 Catholico feria MI

era DOCCCLXXT".

imminente festo Sanctorum lusti et Pastoris, Deleta sunt ex eis LXXX milia Maurorum;

etiam 1pse Abohaya rex Agarenorum ibidem a nostris comprehensus est et Legionem aduectus et ergastulo trusus. Et quia mentitus est domino Ranimiro comprehensus est recto 1uditio 35

Dei. Illi uero qui remanserant itinere arrepto in fugam uersi sunt, (18 Cordubensi Chron. Sampir. ex Pelag. 22 p.324) 23/27. Btiidiei] Chron. Sampir. ex Pelag. 22 p.325 27/41 Rex...pace] Chron. Sampir. ex Silens. 22 p.325-327

Deus

(31 Maurorum

Chronm.

II preparare suspectum] parare Chron. Sampir. 22 fort. properare Dominus] S 11/12 magna uictoria fransp. l 12 occide transp. I Vid.

L,1144,8

15 Cesaragusta Í

man S

19 tradidit] tradit S

22/23

p-325

Sampir. ex Pelag. 22 p.326)

Abderramam

S

16 nanque 23/24

25 cordobensis a. corr. S

Sampir. ex Pelag. 22 p.325

S

Obhohaya S

20 Abhohaya S restitui

ex

Chron.

Sampir.

35 arepto

S

ex

Pelag.

22

27 diei IS (FI Pérez de Urbel) om. Chron.

29 confligentibus] dimicantibus Chron. Sampir. ex

Pelag. 22 p.325 30 feria MIT] I* feria Chron. Sampir. 22 p.326 S sanctorum om. S 31 delecta S 32 eciam S Abohay S S

18 Abdera-

22 Abohahya S

imminento 34 ludicio

132

40

45

LIBER UH

rege uero illos persequente, et dum ipsi peruenerunt ad urbem qui dicitur Alhandega, a nostris ibidem comprehensi et extincti sunt. Ipse uero rex Abderrachmam semiuiuus euasit. Vnde nostri multa attulerunt spolia, aurum uidelicet et argentum et uestes preciosas. Rex quidem ¡am securus perrexit ad domum suam cum uictoria magna in pace deinde post duos dies. Postea secundo mense azeypham, id est exercitus, ad ripam Turmi ire disposuit et ciuitates desertas ibidem populauit. He sunt: Salamantica sedes antiqua castrorum, Letesma, Rippas, Balneos, Alhandega, Penna et alia plurima castella, quod longum est prenotare. Tunc temporis populauit Rodericus comes Amayam et predauit Asturias et partes Sancte luliane. Populauit etiam Didacus comes Burgis et Ouirnam per 1ussionem regis. Populauerunt autem comes Munius Munioni Raudam et Gundissaluo Fernandez Azcam, Cluniam et Sanctum Stephanum, et Gundissaluum Telliz Ozomam, et Ferrandus Gonzaluiz ciuitatem que

dicitur Septempublica. Hic peractis Fredenandus Gundissalui et Didacus Munionis contra regem domnum Raynimirum tyrannidem gesserunt, necss non et bellum parauerunt. Ille uero rex, ut erat prudens et fortis, comprehendit eos, et unum in Legione, alterum in Gordone,

60

ferro uinctos carcere trusit. Multo quidem tempore transacto, luramento regi dato et omnia que habebant, exierunt de ergastulo. Tunc Ordonius filius regis Ranimiri sortitus est filiam Fredenandi Gundissalui in coniugio nomine Vrracam. Et Ranimirus, qui erat rex mittissimus, ex Tarasia cognomento Florentina genuit Sanctium et Geloiram.

41 deinde...dies] cfr. ms. I Chron. Sampir. ex Pelag. 23 p.327 42 Postea...mense] Chron. Sampir. ex Silens. 23 p.327 42/63 azeypham...rex] Chron. Sampir. ex Pelag. 23 p.327-329

36 uero in ras. S runt

40 ad iter. S

Ubieto: antique IS

38 Adderrachinam

S

43 desposuit S

44 sunt om. S

esemiuiuus S

39 actule44 antiqua scr.

45 Alhandega] Albandegua Chron. Sampir. ex Silens. 23

p.327 Alphandiga Chron. Sampir. ex Pelag. 23 p.327 Ouirnam] o sup. l. 1 49 Gundisaluo S 49/51

47 etiam] et S 48 Gundissaluo Fernandez

Azcam, Cluniam et Sanctum Stephanum, et Gundissaluum Telliz Ozomam

Pérez de Urbel)] Gundissaluo

Telliz Oxomam

et Gundisaluo

IS (FI

Fernandiz Azcam,

Cluniam et Sanctum Stephanum Chron. Sampir. ex Pelag. 23 p.328 51 Tellit S Fernandus Gonzaluit S 52 Septepulica S 53 Gundisalui S 54 dompnum S tirannidem S 57 ferre I 59/60 Fredinandi S 60

Gundisalui

S

coniungio S

60/61

Ramirus

S

62 Geluiram

S

LIBER Il

533

Prefatus namque rex filiam suam Geluiram Deo dicauit, et sub nomine eiusdem monasterium intra urbem Legionensem mire 65 magnitudinis construxit in honore Sancti Saluatoris iuxta pala-

tium regis. Alia quidem monasteria in nomine Sancti Andree apostoli et Sancti Christofori hedificauit super ripam fluminis Ceye. Aliud super ripam Dorii in nomine Sancte Marie hedificauit, aliud etiam monasterium in sua hereditate propria in 70 nomine Sancti Michaelis arcangeli super fluuium nomine Ormam. Anno autem regni sui XIX consilio inito, exercitu aggregato perrexit euoluere ciuitatem Agarenorum que nunc a populis eS

80

Talauera uocitatur. Et bello inito occidit ibidem duodecim milia et asportauit septem milia captiuorum et reuersus est ad propria cum uictoria. Et tunc Ouetum ire disposuit et illic grauiter egrotauit. Ad Legionem reuersus accepit confessionem ab episcopis et abbatibus ualde eos exortatus, et uespere apparitionis Domini 1ipse se ex proprio regno abstulit et dixit: « Nudus egresus sum de utero matris mee, nudus reuertar illuc. Dominus

adiutor meus,

non

timebo quid faciat mihi homo ». Proprio morbo decessit et quiescit in sarchofago iuxta ecclesiam Sancti Saluatoris ad cimiterium quod construxit filie sue domne Geluire. Regnauit annos XIX, menses duos, dies XXV,

era DOCCCCLXXXVIIT.

Ranimirus iste duas habuit uxores: prima galleca fuit, ex qua 85 genuit regem Ordonium, secunda uero nauarra fuit, que uocabatur Vrraca, et ex ista genuit Sancium Ranimiri et dominam Eluiram Deo deuotam.

20,79/80

lob 1, 21

63/84

P.329-332

S

ex

Ps. 117,6

filiam..DCCCCLXXXVIN]

85/88

63 prefactus 68 alius S

Sampir.

80/81

Silens.

S

Ranimirus...deuotam]

Chron.

Sampir.

cfr. Geneal.

ex

Silens.

24

15

nanque S 64 nomine] nomen S 65/66 palacium ripa S 69 etiam] et S 70 Sancti scr. Ubieto ex Chron.

24 p.330:

sancte

S

76/77 egrotauit in lit. 1

S

83 dompne S

1S

72 agregato

S

81 mihi faciat transp. S

85 Ramirus S

87 Sancium S

75 asportanuit

82 sarchophago 88 deuota S

134

LIBER UH

30. Ranimiro defuncto filius eius Ordonius sceptra paterna est adeptus, uir satis prudens et in exercendis disponendisque exercitibus nimis sapiens. Iste habuit uxorem Sanctiam filiam regis Pampilonensium Sanctii Auarca, que ab illo relicta nupsit comiti

Alauensium

Albaro,

deinde comiti

Castelle Fernando

Gondissalui. Frater quidem eius nomine Sanctius consilio inito una cum auunculo suo nomine Garsiano rege Pampilonensium, necnon Fredenandus Gundissalui Burgensium comes, unusquisque cum exercitu suo Legionem acceserunt qualiter Ordonium a regno expellerent et Sanctium fratrem eius in regno confirmarent. Quo audito rex Ordonius satis exercitatus stetit suasque ciuitates defensauit et regni sceptra uindicauit. Vxorem propriam nomine Vrracam,

20

filiam iam dicti comitis Fredinandi, reliquit.

His supradictis remeantibus ad propria[m] aliam duxit uxorem nomine Geluiram, ex qua genuit Vermundum regem, qui podagricus fuit. Ipse quidem rex Ordonius magno exercitu aggregato Galletiam (edomuit», Olixibonam depredauit et multa spolia simul cum captiuis secum adduxit [et adduxit] et ad sedem regiam cum pace et uictoria rediit. Fredenandus uero supradictus, quia socer elus erat, uolens nolens cum magno

25

metu ad eiusdem seruitium

properauit. Rex ergo regnauit annos quinque, menses septem. Propria morte urbe Cemora decessit et Legione quiescit 1uxta aulam Sancti Saluatoris, iuxta sarchofagum patris sui Ranimiri regis. 31. Era DECCCXCIHIT* Ordonio defuncto frater eius Santius

Ranimiri filius pacifice apicem regni sui suscepit. Annoque idem 30,

1/3

Ranimiro...sapiens]

Chron.

Sampir.

ex

Silens.

25

p.332

3/6

Iste...Gondissalui] cfr. Geneal. 14 6/12 Frater...uindicauit] Chron. Sampir. ex Silens. 25 p.332-333 12/16 Vxorem...fuit] Chron. Sampir. ex Pelag. 25 P-333 17/25 Ipse...regis] Chron. Sampir. ex Silens. 25 p.333-334 31, 1/11 Era...Ranimiro]

Chron. Sampir. ex Pelag. 26 p.334-335

(2 idem Chron.

Sampir. ex Silens. 26 p.334) 30, 3 Sanciam S

lui S

4 Sancii S

Sancius S

5 deinde comiti iter. 1]Ubieto

8 Gundisalui S

12 uxorem] uxoriam

6 Gundisa-

S

13

reliquid S 14 deleui ex Chron. Sampir. ex Pelag. 25 p.333 ret. Ubieto 15 nomine] nomen S Vermundus 17 agregato S 17/18 Galleciam S 18 suppl. Ubieto ex Chron. Sampir. ex Pelag. 25 p.333 19 seclusi, ret.

Ubieto Camora

20 et sup. l. I] ei S S

31, 2 annoque]

24 lusta S

anno

S

Ferdenandus S 24 sarcofagum

S

21 seruicium S

23

LIBER Il

135

regni sui expleto, quadam arte exercitus coniuratione ex Legione egressus, Pampiloniam peruenit iussus; ac missis nuntiis una cum consensu auunculi Garsiani regis, ad regem Cordubensem

IO

Abderrachmam ire ¡ussus est. Omnes uero magnates regni eius, consilio inito una cum Fredenando Burgensium comite, regem Ordonium Malum elegerunt in regnum, Aldefonsi regis filium; qui scilicet Aldefonsus orbatus fuerat cum fratribus suis. Fredenandus quidem comes dedit ei filiam suam, uxorem relictam ab Ordonio Ranimiro. Huius Ordonii regis anno regni quinto era DECCCXCMVIIT, predictus comes Fredenandus Gonzaluet fuit captus et filii eius in Cironia, in ecclesia Sanctii Andree apostoli a predicto rege Pam-

IS

pilonensium Garsea Sanctii, et transmissus Pampiloniam inde Clauillum inde Tubiam, unde cum Sanctia eiusdem regis Garsee sorore, que prius Ordonii regis Legionensis, postea comitis Albari Harrameliz de Alaua extiterat uxor, habens nesciente fra-

20

25

30

tre colloquium liberatus est dato prius eidem sacramento quod, si eum inde educeret, eam duceret in uxorem. Quod et fecit. Sanctius quidem rex cum esset crasus nimis, Agareni attulerunt herbam et crassitudinem abstulerunt a uentre ejus et ad pristinam leuitatis astuciam reductus est. Consilium init cum Sarracenis qualiter ad regnum sibi ablatum perueniret, ex quo eiectus fuerat. Egressus cum innumerabili exercitu perrexit Legionem. At ubi terram sui regni intrauit et Ordonio auditum

fuit, ex Legione per noctem fugiit et Asturias intrauit et regno caruit. Ille caruit, Sanctius suscepit. Ingressus Legionem edomuit omne regnum patrum suorum. Supradictus quippe Ordonius ab Asturiis proiectus est, Burgis peruenit. Ipsum etiam Ordonium Burgenses muliere ablata cum duobus filiis a Castella expulerunt et ad terram Sarracenorum direxerunt. Ipsa quidem remanens

12/14 era...Cironia] cfr. Ann. cfr. Ann. Comp. p. 319

Comp. p. 318-319

15 et...Pampiloniam]

21/33 Sanctius...uiro] Chron. Sampir. ex Silens. 26 p.

336-337

6 Adderrachmam S uero] ergo S magnantes a. corr. I 7 comitte S 8 Malum om. Chron. Sampir. ex Silens. 26 p.335 12 regni] regnauit S DECECEXVITLES 15 Sancii S tranmissus S 16 Sancia S 17 Legionensis] legionum S 18 Harramaliz S extiterat] ext'iterat í. e. exterite-

rat S p-336

21

Sancius

S

23 prestinam

S

est om.

26 regni om. Chron. Sampir. ex Silens. 26 p.336

30 etiam] et

S

Ordonium

om.

Chron.

Sampir. 26

Chron.

Sampir.

28 Sancius S

26

136

LIBER

UH

Vrraca nomine alio se sociauit uiro scilicet Veremundo. Ordo35

nius adhuc ujuens inter Sarracenos mansit et eiulando penas persoluit. Tunc prefatus rex uxorem nomine Tarasiam duxit, ex qua filium genuit quem Raimirum uocauit. Qua defuncta accepit

aliam nomine Godo. Rex uero Sanctius salubre init consilium una cum sorore sua Geluira, ut nuntios mitteret Cordubam

et peteret corpus Sancti

Pelagii martiris, qui martirium acceperat in diebus Ordonii principis, sub rege Arabum Abderrachmam era DCCCCLXITIT. Et dum legatos una cum Velascone Legionensi episcopo illuc pro pace et ipsius sancti corpore miserunt, egressus rex Sanctius Legione uenit Galletiam et domuit eam usque ad flumen Dorii. 45 Quo audito Gundissaluus comes prouintie Portugalensis, qui dux erat ultra flumen illud, congregato magno exercitu uenit usque ad ripam ipsius fluminis. Deinde missis nuntiis et coniuratione facta, ut exsolueret tributum ex ipsa terra quam tenebat, callide aduersus regem cogitans inter cetera diuersarum epularum fer$0 cula ueneni potionem illi in piro direxit. Quod dum gustaret, sensit cor suum immutatum et silenter musitans festinus cepit remeare Legionem. In ipso itinere die tercio uitam finiuit. Quem uxor sua regina Godo in monasterio de Castello, quod est super ripam Minei, honorifice sepeliuit. Ibique cum aliis Deo deuota SS effecta, cum quadam die sabbati psalmodiam recitans Deum assidue deprecaretur ante altare stans, ecce rex Sanctius uir suus presentatur el duabus cathenis uinctus et a duobus diabolis tentus, qui dicit el: «bene facis et perseuera ». Sic fecit ipsa per quadra40

ginta dies in iemunio et fletu, helemosinas 60

largiendo. Transactis

quadraginta diebus cum psa alio sabbato stans ante altare oraret, 33/35

Ordonius...persoluit]

Chron.

Sampir. ex Silens. 26 p.337

Tunc...uocauit] Chron. Sampir. ex Pelag. 26 p.337 Chron. Irien. 10 38/41 Rex...DCCCCLXINM] P-337-338

42

pro...Gundissaluus] Chron.

Sampir.

Et...illuc]

Chron.

Sampir.

ex

Pelag.

Chron. Sampir. ex Silens. 27 p.338

ex Silens.

27 p.338-339

49/50

35/36

36/37 Qua...Godo] cfr. Chron. Sampir. ex Silens. 26 27

p.338

43/45

45/49 qui...cogitans]

inter...fercula]

Chron.

Irien.

1O 50 ueneni...direxit] cfr. Chron. Sampir. ex Pelag. 27 p.339 50/52 Quod...finiuit] Chron. Sampir. ex Silens. 27 p.339 52/69 Quem...fratribus]

cfr. Chron Irien. 10 33 sociauit] sociat S 35 prefactus S 39 nuncios S miteret S 43 Sancius S S 47 ripam om. [ misisS nunciis S

38 Sancius S iniit] uiuit S 44 Galleciam S 45 prouincie 50 im S 52 uitam] unam

I 56 Sancius S 57 cathenis] s sup. l. 1 duobus] duabus S duabus a. corr. I — diabolis iter. et eras. I — tentus] temptus S 59 ieiunio] iunio S flectu S helemosinas] helesinas S 60 tempore a. sabbato add. S

LIBER

II

183174

iterum uir suus rex Sanctius ante eam astitit indutus albis uestibus

et pelle quam ipsa pro eius anima cuiídam> dederat sacerdoti.

65

70

Cepitque gloriari, quia iam de potestate erat diabolica liberatus, multa de paradiso asserens et inferno. Set cum ipsa ipsum inter colloquia iam ire parantem uellet amplexari, non ualuit, set retinuit partem pellis. Qua delata ad monasterium Sancti Stephani de Ripa Sili tantum inuentum est minus de pelle sacerdotis, quantum ipsa detulit ad monasterium uidente abbate et cunctis monasteril fratribus. Quod factum ubique est diuulgatum. Regnauit annos XII, et obiit era MINT. 32. Sanctio defuncto filius eius Raimirus habens a natiuitate annos quinque suscepit regnum patris sui, continens se cum con-

IO

IS

silio amite sue domne Geluire, Deo deuote ac prudentissime. Habuit pacem cum Sarracenis et corpus Sancti Pelagii ex eis recepit era MV? et cum religiosis episcopis in ciuitate Legionensi tumulauit. Anno secundo regni sui centum classes Normannorum cum rege nomine Gunderedo ingresse sunt urbes Galletie et strages multas facientes in giro Sancti lacobi episcopum loci illius gladio peremerunt nomine Sisinandum et totam Galletiam depredauerunt, usquequo peruenerunt ad Pireneos montes Ezebrarii. Tercio uero anno remeantibus illis ad propria Deus, quem occulta non latent, retribuit ultionem. Sicut enim illi plebem Christianam in captiuitatem miserunt et multos gladio interfecerunt ita et illi, priusquam a finibus Galletie exirent, multa mala

perpessi sunt. Comes namque Guillemus Santionis in nomine Domini et honore Sancti lacobi apostoli, cuius terram deuastauerant, exluit cum exercitu magno obuiam illis et cepit preliari cum

70 Reganuit...XII] 32, 1/21

Chron.

Sanctio...adiuuante]

Sampir. ex Silens. 27 p.339 Chron.

Sampir. ex Silens. 28 p.339-342

61 Sancius S eam]eum S indutus] inductis S albis] abbis S 62 addidi ex Chron. Irien. 10 dederat] dedat S 65/66 retinuit] tenuit S 66 Stephani Sancti transp. S 67 Ripa] Ripera S tatum S minus] imnius S 70 MM] mill MI S 32, S

ISantio S Raymirus S 3 amice S dompne S 5 MV] Mill V 7 Normanorum S 8 nomine] mje í. e. misericordie S cfr. supra 23,

60

Gunderendo

S

14 captiuitatem] tapertiuitatem S

a. corr.

I

Gallecie S

10 Galleciam

16 Wllemus /

S

13 enim om.

18 exercitum ]

138

LIBER

Il

illis. Dedit illis Deus uictoriam et omnem gentem ipsam simul cum rege suo gladio interfecit. Classes eorum igne cremauit diuina clementia adiuuante. Huius regni anno *** rex Sarracenorum, qui sibi falsum nomen

30

35

40

45

Almazor

imposuerat, inito cum

transmarinis

Sarracenis

consilio cum infinita Ysmahelitarum multitudine terras Christianorum intrauit et fluuiuum Dorium, qui tunc temporis inter Christianos et Mauros pro limite habebatur, uado transiecit. Qui adeo largus erat et munificus et in dando iuditio strenuus quod, si qua seditio uel rixa inter Christianum et Maurum oriebatur, potius de Mauro quam de Christiano supplicium sumebatur, unde tum propter census largitatem tum propter lusticiam, multos milites sibi illexerat Christianos. Quicquid ergo intra Christianorum fines interiacet ferro et igne depopulans, animosus super ripam Bestole fluminis ad debellandum urbem Legionensem castra fixit, existimans quod si ipsam urbem regiam posset habere, nil in ceteris contrarium inueniret. Quo Ranimirus audito cum quibusdam comitibus armatus hostibus occurrit, et commisso prelio usque ad tentoria eos ingenti cede prostrauit. Almazor autem suos uidens fugere, indignatus de solio prosiliuit et corona deposita cum calupnia tristissimus humi sedit. Quem cum Mauri decaluatum humique residentem prospicerent uires resumpserunt et se ad inuicem cohortantes Christianos magno undique fremitu circumueniunt, et eos uersa uice fugantes per medias ciuitatis portas intermixti irruerent, nisi maxima pluuia cum grandi turbine litem diremisset. Almazor autem ipso anno propter imminentem hyemem infecto negotio, in patriam se recepit. 22/25 rex...intrauit] cfr. Chron. Sampir. ex Silens. 30 p.344-345

fluuium...transiecit] Hist. Silens. 70 70

35/46 Quo...recepit]

cfr. Hist. Silens. 71

19 alt. illis] 1lli Chron. Sampir. ex Silens. 28 p.341 23 Almozor S

24 Ismashelitarum S

sumenbatur S

30 censsus S

S

temptoria S

25/26

26/35 Qui...inueniret] cfr. Hist. Silens.

38 Almozor

33 Bestollo S S

22 lacunam statui

27 iudicio 39 carona

S

quod] quia S

29

34 ipsa S

37 comisso

S

S caluptra

calumpnia

coni. Cirot «La Chronique Léonaise. Mss. A 189 et G 1 de la R. Academia de la Historia » B.H. 13 (1911) p. 419 n. 74.4. Vid. Du Cange s. u. calyptra

decaluatum add. S 41 cohortantes scripsi ex Hist. Silens. IS 42 uice scripsi ex Hist. Silens. 71: uite I inde S Ubieto S

44 Almor S

se tepit S

45 negocio S

40 et a.

71: cohartantes 43 irruerunt

45/46 in patriam se recepit] impatriam

LIBER Il

139

Interim rex Ranimirus duxit uxorem nomine Vrracam, illam

O)

55

que sepulta est Oueto. Set rex Ranimirus, cum esset puer plus sensu quam etate elatus et uanilocus, cepit comites Legionis et Gallecie et Castelle uerbis dehonestare, factis male tractare, quibusdam eorum mortem patris sui regis scilicet toxicatam improperare et multos eorum deiecit, unde tanta inter ipsos comites et regem orta est dissensio, aliis partes regis fouentibus, aliis cum castellis et munitionibus cupiditate sine iugo dominandi rebellantibus, aliis regni detrimento condolentibus, aliis ipsum regnum impugnantibus, quod contempto rege Ranimiro, nullus fere obediebat. Immo in tantum ab eo recesserunt quod regem super se alium Vermundum nomine, Ordonii regis filium, leuauerunt.

60

Quod audiens Ranimirus ex Legione ad Galletiam properat pugnaturus. Cuil Veremundus cum suis obuiat in Portella de Arena

65

70

iuxta

Montem

Rosum,

ubi acriter

preliantibus,

cum

nullus eorum posset uincere, separati sunt ab inuicem. Ranimirus uero reuersus est Legionem ibique proprio morbo decedens XV regni sui anno uitam finiuit et Destriana sepultus fuit era MXX. Interim rex Alcorexi cum multis Agarenorum militibus Portugalensi regionem intrauit, Galletiam et Compostella uenit et totam terram predauit. Ad ecclesiam ergo siue ad sepulcrum Beati lacobi apostoli destruendum uenire disposuit, set Deo annuente territus rediit et confussus. Rex enim noster celestis populi Christiani miseratus labores, tanta uentris infirmitate gentem ipsam perfidorum attriuit quod nemo ex ipsis remansit uluus qui ad patriam unde uenerat repedaret.

47/48 Interim...Oueto] Chron. Sampir. ex Pelag. 28 p.341 48/50 Set...tractare] cfr. Chron. Sampir. ex Pelag. 29 p.342 57/58 regem...nomine] cfr. Chron. Sampir. ex Pelag. 29 p.342 58 Ordonii...filium] cfr. Chron. Irien. 12 59/62 Quod...uincere] cfr. Chron. Sampir. ex Pelag. 29 p.342-343 (61

iuxta...Rosum cfr. Chron. Irien. 12)

62/64 separati...fuit] Chron. Sampir. ex

Pelag. 29 p-343 64 era MXX*] cfr. Chron. Irien. rim...confussus] cfr. Chron. Sampir. ex Silens. 29 p.343 47 nomine] nomen S

7

Vrraca S 50/51 quibusdam] quibus S

Galleciam S S

60 pugnatus S

67 ergo] uero S

49 prim. etom. S

64 MXX”]

mill XX

69 confessus I

65/69

Inte-

uan/locus S f.41 59 Legionem I

56 contento S

sepulchrum S

72 repedaret] depredaret S

12

S

66 Galleciam 71 atriuit S

140

LIBER

Il

33- Mortuo itaque Ranimiro statim ut Veremundus obitum ejus audiuit, regnum integre uoluit possidere; set comitibus, qui ex parte Ranimiri regis fuerant, obsistentibus, ad Almazor magnum regem Hysmaelitarum profectus est petens ab 1pso ¡uuamen quo regnum integrum posset habere et se de illis comitibus uindicare. Accepta itaque ab Almazor tam Maurorum quam Christianorum exiliatorum innumera multitudine Legionem ingressus regnum pacifice est adeptus, coronatus autem in sede Beati lacobi apostoli, idus octobris era MXX?. IO

IS

Rex iste Veremundus indiscretus et tirannus fuit per omnia. In regnum non per hostium set aliunde intrans multa scelera commisit. Duas enim sorores nobiles habuit; ex una genuit infantem domnum Ordonium, ex alia genuit infantissam dominam Geloyram. Ipse infans domnus Ordonius ex infantissa Affronilda Pelagii genuit plures filios: Aldefonsum Ordonii, Pelagium Ordonii, Santium Ordonii, Xemenam

Ordonii. Predictus etiam

rex Veremundus habuit duas legitimas uxores, unam nomine Velasquitam, aliam nomine Geloyram ex qua genuit duos filios, Aldefonsum et Tyrasiam. Fecit etiam aliud nefas. Domnum Gudesteum Ouetensem episcopum, quía uitiis elus non consentiebat, sine causa innocentem capi precepit et in castro quod dicitur Pinna Regine in

finibus Galletie per multos annos tenuit uinculatum; unde pro tantis sceleribus que gessit percussit eum Dominus podagrica infirmitate ita quod deinceps nullum uehiculum ascendere potuit quoad ulxit, set in humeris suorum nobilium de loco ad locum gestabatur.

33, 3/5 ad...habere] cfr. Chron. Irien. 12 7 innumera multitudine] cfr. Chron. Írien. 12 7/8 Legionem...adeptus] Chron. Pelag. p.s7 10 Rex...omnia] Chron. Pelag. p.s7

dictus...Tyrasiam] p-61

20/23

12/16 Duas...Ordonii] Chron. Pelag. p.12

Chron.

Pelag.

p.63

Domnum...uinculatum]

20

Fecit...nefas]

cfr. Chron.

16/19 Pre-

cfr. Chron.

Pelag. p.s7-58

Pelag. 23/27

pro...gestabatur] cfr. Chron. Pelag. p.68 33, 3 regis] regnauit

S

Ysmahelitarum S

5/6 et se de illis comitibus uendicare om. S

a. ad add. Veremundus

Ubieto

Almozor

S

4

6 Almozor

S 11 scelera] secula S Ubieto 13 dompnum S 14 Geluiram S ipse] ipsam a. corr. I Affronilda] Fronilla infra 34,10 IÓ etiam] et S 17 nomine|] nomen S 21 uiciis S sine] sum S 22 capi] campi S quod] qui S Regine in] reginem S 23 Gallecie S 26 usque a. ulxit add. S humeris] numeris in humeris a. m. corr.

LIBER Il 34. Mortuo

IO

itaque Raimiro

141

Veremundus

Ordonii

filius

ingressus est Legionem et accepit regnum pacifice. Prefatus rex indiscretus fuit et tirannus fuit per omnia. Sine causa domnum Gudesteum Ouetensem episcopum cepit et in castro quod dicitur Pinna Regine in finibus Galletie per aliquot annos in uinculis tenuit. Aliud nefans nefandissimus ille princeps egit. Habuit duas nobiles sorores; ex una genuit infantem domnum Ordonium, ex alia genuit infantissam dominam Geluiram. Ipse infans domnus Ordonius ex infantissa Fronilla Pelagii genuit plures filios, quorum nomina sunt hec: Aldefonsus Ordonii, Sanctius Ordonii, Xemena Ordonii.

Pelagius Ordonii,

Predictus etiam princeps habuit duas legitimas uxores, unam nomine Velasquitam, quam uiuentem dimisit; aliam nomine IS Geluiram duxit uxorem, ex qua genuit duos filios Aldefonsum et Tarasiam. Ipsam uero Tarasiam post mortem patris sui dedit eam frater eius Aldefonsus in coniugio ipsa nolente cuidam pagano regi toletano pro pace. Ipsa autem ut erat Christiana dixit regi pagano: « Noli me tangere, quia paganus es. Si uero me tetigeris, 20 angelus Domini interficiet te ». Tunc rex derisit eam et concubuit cum ea semel, et statim, sicut illa predixerat, percussus est ab angelo Domini. Ille autem ut sensit mortem propinquam adesse sibi uocauit cubicularios et consiliarios suos, et precepit illis hone25

30

rare camelos auro et argento, gemmis et uestibus preciosis, et adducere illam ad Legionem cum totis illis muneribus. Quo loco illa in monachali habitu diu permansit et postea in Oueto obiit et in monasterio Sancti Pelagii sepulta fuit. Igitur propter peccata memorati principis Veremundi et populi rex Agarenus, cui nomen erat Almazor, una cum filio suo Abdalmech et cum Christianis comitibus exiliatis disposuerunt

34, 1/6 Mortuo...tenuit] Chron. Pelag. p.s7 13/44 Predictus..MXXXV*]

Pelag. p.61-62

34, 1 Raymiro S

3 prefactus

S

sine] sum S

7/12 Aliud...Ordoni] Chron. Pelag. p.63-67

Chron.

4 domnum] donum S

5 Gallecie S aliquos S 7 nefans] scl. nefas 11/12 Aldefonsus Ordonii, Pelagius Ordonii, Sanctius Ordonii om. S 12 Xemena] X in ras. S 13 etiam] et S habuic S 16 Terasiam S Terasiam S 17 Aldefonsus scr. Ubieto ex Chron. Pelag. p. 63: Aldefonsi IS cfr. etiam 40,24 18 Christiana scripsi ex Chron. Pelag. p.63: pagana IS Ubieto cfr. etiam 40, 30 dixit scripsi ex Chron. Pelag. p.63: de IS Ubieto cfr. etiam 40, 29

Chron.

Pelag. p.64 sed cfr. infra 40, 34

23 cubiculorios S

24 camellos

142

LIBER Il

uenire et destruere et depopulari Legionem. Cum uero audissent et cognouissent Legionenses et Astoricenses ciues illam plagam uenturam super eos, ceperunt ossa regum que erant sepulta in Legione

et Astorica

una

cum

corpore

Sancti

Pelagiú martiris;

s intrauerunt Asturias et in Oueto ecclesia Sancte Marie semper uirginis sepelierunt eos. Corpus autem Sancti Pelagu posuerunt

40

45

0)

super altare Sancti lohannis Babtiste. Quidam autem ex ciuibus Legionis leuauerunt corpus Sancti Froylani episcopi infra Pireneos montes in ualle Cesari et posuerunt eum super altare Sancti lohannis Babtiste. Predictus itaque rex Sarracenorum, sicut disposuerat, uenit cum exercitu magno et destruxit Legionem et Astoricam et Coiancam, et circunstantes regiones deuastauit. Castella[m] quedam, scilicet Aluam et Gordonem, capere non potuerunt era MXXXV?*. Set (rex) celestis solita pietate memorans misericordie sue ultionem fecit de inimicis suis. Morte[m] quidem etenim subitanea et gladio ipsa gens Agarenorum cepit assidue interire et ad nichilum deuenire. Prefatum etiam Veremundum regem pro tantibus sceleribus que gessit percussit eum Dominus podagrica infirmitate ita quod deinceps nullum uehiculum ascendere potuisset, set in humeris nobilium hominum de loco ad locum gestabatur dum uixit; et Berizo uitam finiuit et in Villabona sepultus fuit. Et post aliquantos annos translatum est Legione(m». Regnauit annos XVII. 35. Quo defuncto Aldefonsus filius eius habens a natiuitate sua annos V adeptus est regnuam era MX XXVIT", et nutritus est a Mendo Gundissalui et ejus uxore comitissa domna Maiore in

45/54

Set...XVII]

Chron.

Pelag. p.68-69

(cfr. etiam Samp. ex Silens. 30 p.

345-346) 35, Chron.

Pelag. p.70-71

37/40 Quidam autem...lohannis Baptiste om. S

42 circunstantes IS (FI

Santos Coco)] circumiacentes Chron. Pelag. p.67 43 deleui ex Chron. Pelag. p.66 Castellam ret. Ubieto 44 potuerunt IS (FI Santos Coco)] potuit Chron. Pelag. p.67 45 suppl. Ubieto ex Chron. Pelag. p.68 46 del. Ubieto ex Chron. Pelag. p-68

47 asidue S

ascendere] ascendenre S 35, 1 Addefonsus

S

48 etiam] et S

Veremunde S

52 finiuit] finium S 3 Gundisalui

S

50 uehyculum S

in om. S

comitissima

S

domnia

S

LIBER HU

143

Galletia. Et dederunt ei filiam suam in coniugio nomine Eluiram,

IO

ex qua genuit duos filios: Veremundum et Santiam. In his diebus Ferrandus, filius Santii regis Nauarre, duxit uxorem Santiam nomine, filiam predicti regis Aldefonsi. Tunc prefatus rex Aldefonsus, rex Legionensis, celebrauit concilium ibi cum omnibus episcopis, comitibus siue et potestatibus suis; et repopulauit Legionem ciuitatem, que fuerat depopulata a predicto rege Agarenorum Almazor; et dedit Legioni precepta et leges que sunt obseruande usque mundus iste finiatur. 36. Igitur propter peccata memorati principis Veremundi et populi supradictus rex Maurorum Almazor una cum filio suo Abdalmech

et cum

Christianis

comitibus

exiliatis, coadunata

maiori et fortiori quam prima uice Maurorum infinita multitudine, terram Christianorum disposuit intrare, disperdere, deuastare. Aduentu itaque eius, fama, precone perterriti, ciues Legio-

IO

IS

nenses et Astoricenses ceperunt ossa regum que in Legione et in Astorica sepulta erant, una cum corpore Sancti Pelagii martiris et cum corpore Sancti Froylani episcopi, et intrantes Asturias sepelierunt corpora regum Oueto in ecclesia Sancte Marie. Corpus uero Sancti Pelagii super altare Sancti lohannis Baptiste posuerunt; corpus Sancti Froylani infra Pireneos montes in ualle Cesaris super altare Sancti lohannis Baptiste locauerunt. Predictus itaque Almazor, sicut disposuerat, terras Christianorum intrauit; deuastauit ciuitates Legionem, Astoricam, Coyancam, et circumiacentes ciuitates, regiones, castella omnia, preter Albam

et Gordonem cepit, destruxit, depopulauit quousque peruenit ad maritimas partes occidentalis Hyspanie. Compostellam ciuitatem et ecclesiam Sancti lacobi et alias ecclesias, monasteria, palatia 20

destruxit, fregit, cremauit;

thesauros et ornamenta

ecclesiarum

36, 1/3 Igitur...exiliatis] Chron. Pelag. p.6s 6/17 ciues...cepit] cfr. Chron. Pelag. p.65-67 17/18 depopulauit...Hyspanie] Chron. Sampir. ex Silens. 30 P-345

18/20 Compostellam...cremauit] cfr. Chron. Sampir. ex Silens. 30 p.345

4 Gallecia S nomine] mje í. e. misericordie S uid. supra 23, 60; 32, 8 filius] illius scr. Ubieto Sancii S 7/8 prefactus S 8 Alfonsus S Almozor

S

6 II

dedit] dede S Vid. l,144,8

36, 2 Almozor S

6 aduentum S

7 asturicenses S

10 corpora] copora

S 12 ualle] ualde S 14 Almozor S 18 maritimas] maritimiis, ti, sup. IS panes 19 palacia S 20 chesauros S

144

LIBER HI

transportauit. Signa etiam Sancti lacobi apostoli in dedecus Christi et eius apostoli lacobi Mecam direxit et ea ante dei sul simulacrum pro lampadibus iussit haberi. Ad sepulcrum uero Beati lacobi apostoli frangendum uolens accedere territus rediit. s Peragratis ergo et destructis ad solum Portugalensis et Galletiensis et Legionensis terre partibus ita ut non esset locus ultra, ad partes Castelle se conuertens ecclesiam Sanctorum martirum Facundi et Primitiui et multas alias quas longum est enarrare, polluit, predauit, subuertit

et ad solum

redegit.

37. Interea ad comitissam comitis Garsiez Ferrandez uxorem

per nuntium uerba amoris dolose dirigit et an comitissam esse, an in reginam uelit prouehi, callidus sciscitatur. Quibus uerbis illecta

et uiro interfecto reginam se fore arbitrans, quomodo uirum interfici faciat, querit sollicita; unde (e>quo uiri per noctes singulas ordeum subtrahens saluiatum, ut hora deficeret necessaria,

ministrabat. Quid plura? Instante Dominice Natiuitatis festo uirum ammonuit et induxit ut ad tante festiuitatis gaudia cum suis uxoribus et filiis habenda suos milites ad loca propria ire permitteret et mandaret. Profectis ergo ad sua loca militibus statim Almazor que fecerat nuntiauit. Qui mox ipsa Natiuitatis Dominice die electam militum copiam misit ad predandam terram, in qua comes Garsia Ferrandus festum deuotissimus celebra-

bat. Quibus ille cum paucis qui secum remanserant audacter obuians deficiente sibi equo captus et lanceatus a Sarracenis in rippa Doru inter Alcozar et Langa quinta die expirauit, era MXXXIII*, quarto kalendas lanuari. Qui ductus Cordobam sepultus est in Sanctos Tres, deinde translatus est Caradignam.

23/24 ad...rediit] cfr. Chron.

Sampir. ex Silens. 30 p.345

27/29 eccle-

siam...redegit] Hist. Silens. 71 37, 15/18

captus...Caradignam]

21 etiam] et S

cfr. Ann.

23 simulachrum S

Comp.

p. 319

24 frangendo S

25 gallitiensis

a. corr. I galliciensis S 37, 1 commitis

S

Fernandez S

3 sciscitatur] alt. s sup. l. I siscitatur

quo ret. Ubieto 8 tante] e in ras. S nunciauit S 18 traslatus S

2 nuncium S S

uerbis om. S

dirigat S 5 solicita

comitissa ] S

add. Cirot

6 ordoum S - saluiatum] saliuatum S saluatum scr. Cirof 10 mandaret] m'andaret S 11 a. Almanzor add. ad 1 12 prediendam a. corr. 1

14 remanserant] adduxerant S

LIBER

II

145

Tunc rex Almazor omnem fere Christianorum terram sibi subi20

ciens fecit tributariam. Tunc in Hyspania omnis diuinus cultus,

omnis

Christianorum

gloria, omnes

ecclesiarum

thesauri fun-

ditus perierunt. Interea Almazor partes Castelle deuastante prefatus rex Veremundus ab Asturiis egressus, adiutus a Domino, cepit locum 25 Sancti lacobi in melius restaurare gente Christianorum paulatim ulres resumente, et secundo anno post azeyfam in terra de Berizo uitam finiuit anno regni sui XVII morbo proprio era MXXXVP

et in Villabona sepultus fuit et post aliquantos annos translatus est Legionem. 38. Veremundo

defuncto

natiuitate sua annos

Aldefonsus

filius eius habens

tres successit in regnum.

Nutritus

a

est a

comite Menendo Gundissaluez et eius uxore comitissa domina Maiore in Galletia. 39. Supradictus autem Almazor, uirga furoris Domini super

Christianos, nequaquam a perditione et persecutione Christiana desistens set et totam fere Castellam depredando, Castelle munitiones diruendo, perambulans in tantum eam afflixit quod eius terrore percussus comes Santius Garsie cum comitissa matre sua et sorore et cum omnibus suis in Plantaronem se mittere est coactus; set cum

IO

nec etiam 1bi assiduas incursiones

et assultus

undique graues posset sustinere, causa pacis cum eo habende sororem suam habendam illi dicitur tradidisse. Mater autem elus comitissa spe nubendi cum Almazor, non contenta quod patrem occidi fecerat ut inanis glorie cupiditatem saciaret et sue libidini liberius deseruiret, filium ex quo solo salus totius pendebat Hys-

21/22

omnes...perierunt]

cfr. Hist. Silens. 71

Chron. Sampir. ex Silens. 30 p.346

23/26 rex...Berizo]

cfr.

27/29 uitam...Legionem] cfr. Chron. Pelag.

p.68-69 38, Chron.

Pelag. p.7o (2 tres] Chron.

19 Almozor S

azeipham S 38, 2 suscessit S

20 Ispania S

23 prefactus S

27 finiuit] finium S nutrictus S

Sampir. ex Silens. 30 p.346)

25 gentem S

26

28 traslatus S

4 Gallecia

S

39,1 Almozor S 3 Castelle scr. Ubieto: Castellam IS 4 aflixit S 5 Sancius S 6 mitere S 7 etiam] et S 9 mater] matri S eius autem transp. S 10 Almozor S 11 inanis] in annis S 12 tocius S 12/13 Yspanie S

146

LIBER

Il

panie necare potionibus attemptauit, set Dominus, qui consilia hominum dissipat impiorum, contra queím) non est consilium, qui omnia scit ante quam fiant, malignantis matris malignum consilium dissipauit. Aduentanti enim de quodam assultu comiti quedam Sarracenula facti non ignara Deo disponente obuia, mortem) potu paratam et, ut a tali scipho omnino abstineret, rem per ordinem propalauit. Ingressus itaque palatium de equo 20

30

2)

40

descendit, scanno resedit, militum sedente corona pre nimia lassi-

tudine potum ex more quesiuit. Quem statim sibi uase porrectum argenteo matri quasi causa honoris ipse exhibuit et ipsam ut prior biberet inuitauit. Cumque diutina et mutua inuitatione contenderent, tandem ipsa compulsa in primo haustu animam exalauit cadens in laqueum quem tetendit. Tandem diuina miserante pietate et tam diram calamitatem a ceruicibus Christianorum auferre dignante ipse Almazor, quamuis permittente Deo peccatis Christianorum exigentibus per duodecim continuos annos terram deuastasset, XIII regni sui anno post multas et horriferas Christianorum strages cum predicto comite Sancio confligens et fugam arripiens per medium crepuit et mortuus est in uilla que dicitur Graliare et sepultus est apud Medina Celem era MXL?. Vnde postea furtim sublatus translatus est. Post hec Abdelmelech filius eius rex cum Agarenis et Christianis exiliatis denuo ueniens Legionem et Astoricam obsedit et cepit. Omnes turres Astorice destruxit aliquantulum,; turres uero Legionis precipitauit et portas elus a fundamento destruxit. Post hec cum captiuis et spoliis inauditis nullo impediente Cordobam est reuersus. Vrbs uero Legionensis fere quinque annis depopulata remansit, de qua quia se occasio prebuit, licet digressionem facere uideamur, de uocabulo illius nos aliquid tractare breuiter nulli sit honerosum.

39, 32/33 et mortuus...Celem] de Legione E.S. XXXVII p. 374 (B.N. ms. 1358 f. 6”) 35/41 Post...remansit] ibidem. p. 374-375 (id. £ 7") 13 neccare S

tati S palacium

S

atentauit S

14 addidi que ret. Cirot Ubieto

17 quedam] quidam S S

20

22 exibuit S

descende

S Vid.

16 aduen-

18 addidi morte ret. Cirot Ubieto 1,144,8

23 diutina] diuinita S

scano

S

20/21

19

lasitudine

24 compulsa scripsi: complusa

IS Cirot Ubieto — hastu S p. haustu add. inuicem exhalauit Í sed e. m. eras. 27 ipse om. S Almozor S 28 permitente S 30 horiferas S Gralliare S 33 Celenis a. corr. I] MXL*] mill XL S 34 traslatus S 35 Adelmelech S 38 Legionem S

32

LIBER IU

147

40. Nerua siquidem imperator romanus XIIII legiones militum in Yspaniam misit, ut ciuitates que in altum erant posite destruerent et in terre planitie ponerent, ne umquam Romano possent Imperio rebellare. Quarum legionum due ad ciuitatem uenerunt que inter duo flumina Hestula et Pornia in altum posita Sublantium uocabatur. Quam destruentes a solo ex lapidibus eius ciuitatem inter duo flumina Turio et Vernisca pulcram et fortem edificantes Legionem ab ipsis duabus legionibus uocauerunt et in quatuor portis elus, orientali, septentrionali, IO

occidentali,

meri-

diana marmoreos lapides, in quibus nomina illorum qui legionibus preerant scripta erant Romanis litteris, posuerunt anno a

IS

mundi exordio quinquies MCCLXIITI?. Que in statu felici annis DCVI permanens primo in tempore Roderici ultimi regis Gotorum, quando tota fere periit Yspania, deinde tempore Veremundi regis podagrici ab Almazor et eius filio Abdelmelich funditus est destructa. Set postquam Aldefonsus rex, supradicti Veremundi

20

25

regis filius, duxit uxorem

nomine Geloiram, filiam

Menendi comitis et comitisse domne Maioris, prefatam urbem Legionis reedificauit et mutatis antiquis Romanorum nominibus alia noua que habet hodie illi dedit et leges et forum et iura ciuilia quibus uluerent statuit et firmauit et cum omnibus regni sul episcopis, comitibus, nobilibus, clero et populo, generale ibidem concilium celebrauit era MLVIII* kalendas Augusti. Iste Aldefonsus rex pater pauperum et orfanorum, ecclesiarum patronus fuit, misericordie uisceribus affluens, Maurorum et

ciuitatum eorum strenuissimus expugnator. Quos cum ex omni

parte urgere non posset, sororem suam Tarasiam regi Maurorum Toletano pro pace cum ipso habenda tradidit in uxorem. Ad quem, cum inuita ducta fuisset, dixit: « Noli me tangere, quía ego 30

Christiana et tu paganus es. Quod si me tetigeris, angelus Domini

40,

1/15

Nerua...Almazor]

ibidem.

p.

373-374

(id.

£

6-7")

16/23

Set...Augusti] ibidem. p.375 (id. £. 7") 25/26 misericordie...expugnator] Hist. Silens. 73 27/37 sororem...sepulta] cfr. Chron. Pelag. p.63-65 40, 2 Hyspaniam

S

14 Ispania S cometisse S nobillibus abenda

S

3 planicie

S

9 septentrionali] sempertrionali 1

S

S

6 Sublancium

11 literis S

I5 regis] regnauit S Almozor S prefactam S 19 rehedificauit S 23 agusti S

24 orphanorum

S

8 hedificantes

13 permanes S

17 Geloyra S 20 prim. et] ei S S

cfr.

AS

Y

18 22 28

148

LIBER

Il

te disperdet ». Tunc rex dirisit et habuit eam semel, et statim, sicut ipsa predixerat, ab angelo Domini est percussus. Et mortem propinquam sibi adesse sentiens uocatis consiliariis et cubiculariis suis iussit honerare camelos auro et argento, gemmis et uestibus 35

preciosis, et cum

totis his muneribus

honorifice illam adducere

Legionem. Quo loco illa diu in monachali habitu permansit et postea Oueto obiit et in Sancti Pelagii monasterio est sepulta. Rex uero Aldefonsus

transactis regni sui annis XXVII,

apud Visense castrum quosdam Mauros 40 teneret,

cum

ferro, fame inclusos

pre nimia estate sola lintea interula indutus

a quodam

insigni balistario sagitta de turre emissa percussus, relictis Veremundo et Santia filii¡s paruulis, diem clausit extremum sepultusque cum lam dicta uxore sua Geluira in Legione era MLXIIT. 41. Quo mortuo Veremundus filius eius suscepit [in] regnum; qui quamuis puer esset, accepto tamen a maioribus regni sui consilio sororem

IO

suam infantissam domnam

Santiam

infanti Garsie Santii comitis Castelle filio desponsauit. Qui cum ad ipsam traducendam Legionem uenisset, patrinus eius comes Vela Legionensis et filii eius ducti inuidia, rege Veremundo et cuncta fere cohorte Legionensium et Castellanorum in hastiludio sese ducentibus, urbem ingresi, cesis quoscumque intra urbem inuenire potuerunt Castellanis, ad palatium ubi infans Garsias cum sua infantissa erat accesserunt et ipsum innocuum occiderunt era MLXVT. Occiso infante Garsia predicta infantissa domina Santia nupsit Ferrando comiti, filio Santii regis Cantabrorum. Quod ut ignorantibus clarius innotescat et eorum genealogia, quamuis alibi

I5

plenius disseratur, libet tamen hic aliquid, quantum ad presens pertinet, succinte et breuiter enarrare. Explicit liber secundus.

38/42 Rex...paruulis] cfr. Hist. Silens. 73

42/43 sepultusque...MLXIIP]

cfr. Chron. Pelag. p.71 41, 1/2 Quo...regnum] 32 est om. S inductus

S

36 monacali S 41 turre] terre S

41, 1 Veremundo delewi

cfr. Chron. Pelag. p.72

a. corr. I

3 infantissa

S

38 transatis S 42 Sancia

S

40 teneret] tenet I 43 dictam

suscepit] fort. succesit scribendum est

Sanciam S

4 Sancii S

S

in sup. LI

8 ducentibus] deducen-

tibus ] de sup. l. imgressi S cessis S 9 palacium S 12 ociso S predictam S 13 Ferrando] Ferra I regis] regnauit S Cantabix S 14 ganeologia S 15 tamen] cum S IÓ sucinte S

(LIBER II) I. Incipit liber tertius. In primis ergo sciendum quod rex Semeno genuit Garsiam Xemenit et Ennecum Xemenit. Garsias Xemenit genuit Santium Garciet, qui cognominatus est Auarca. Santius Garciet ex domina Tota regina, bisnepta de Enneco Aristra, genuit regem Garsiam, qui cognominatus est Tremulosus. Iste Garsia cepit comitem Castelle Ferdinandum Gondissaluez in Cyronia et filios eius; et genuit regem Santium, qui strenuitate militie Quatrimanus uocabatur. Qui etiam duxit uxorem Vrracam reginam filiam comitis Santii Castellani, ex qua genuit GarIO slam et supradictum Fredinandum. Item sciendum quod Nunno Belchediz genuit Nunnium Rasorum. Nunnius Rasorum genuit Gundisaluum Nuniz. Gundisaluus Nuniz genuit comitem Ferdinandum Gonzaluez, qui Castellanos de sub iugo Legionensis dominationis dicitur extraIS sisse. Comes Ferrandus Gonzaluez genuit comitem Garsiam Ferrandiz, quem rex Almazor occidit. Comes Garsias Ferrandiz genuit comitem Santium, qui regem Almancor interfecit et Cordobam destruxit, et inde corpus patris sui comitis Garsia Ferrandiz

transtulit Caradignam. Et Sanctum Stephanum et Gormaz, Clu20

niam, Osmam,

Castrabo, Metoniam, Berlangam et multas alias

abstulit Sarracenis. Comes Santius cognomento Bonus pro eo quod bona fora dedit, cui omnes 25

Castellani, octingenti uidelicet milites ex leg1-

timo et nobili ex omni parte matrimonio procreati, sponte propria hominium fecerunt et sacramentum dederunt ut semper

1, 1/5 In...Garsiam] cfr. Geneal. Comp.

1, 1 sciendus S

2 Ennecum

Gundisaluet

7 Cironia

S

S

II item] istem

S

13 Frerdinandum

Garciam

S

S

15/19 Comes...Caradignam]

S

scr. Ubieto: ennerum

S

8 milicie

Belchedis S

16 Almocor

25 hominum

S

occide

18 suiom.

1S

S

S

3 Sancium

etiam om.

12 Nunius

a. corr. I Fredinande

Almancor om. I Ubieto

Sancius

10; 13

Ann.

319

S

S

6

9 Sancu

S — prim. Nuniz] Nunniz 14/15 extrassisse S

S Vid. 1,144,8

I hominaticum

S

commitis S

scr. Cirot

17 Sancium 19 trastulit S

Ubieto

I5 S 22

150

LIBER

HI

propinquioris generis ejus, cuiuscumque esset sexus, quasi domino seruirent, genuit Vrracam reginam uxorem regis Santi Cantabriensis et relicto altero filio VII annorum, infante scilicet 30

Garsia, obiit era MLX. Sepultus apud Oniensse monasterium, quod fecerat. His itaque breuiter prelibatis nunc ad propositum redeamus. 2. Predictus itaque rex Santius audita morte infantis Garsie uehementissime contristatus nullumque ad Castelle regimen uidens superstitem, Castellam sibi subicere attemptauit. Cul econtrario Castellani sagaciter respondentes dixerunt: « quandiu dominam nostram uxorem uestram reginam dominam Vrracam, domini nostri Sancii comitis filiam, in honore reginam decenti tenueritis, causa ipsius et non aliter uos in dominum recipide)mus et uobis quasi domino et domine nostre marito libentissime seruiemus ».

Sicque Castella causa uxoris potius quam armis obtenta, coa-

IO

dunatis Aragonensium, Nauarrorum,

20

Castellanorum exercitibus

partes Legionis aggrediens et deuastans regnum suum usque in Pisorcam et usque in Ceya fluuios dilatauit et uiam publicam quam caminum Sancti lacobi uocamus quamque peregrini timore Maurorum per deuia Alaue euntes declinabant, per locum quomodo itur sine retractationis obstaculo fecit currere. Interfectores autem cognati sui infantis Garsie digna ultione interfecit. Et inde infantissam dominam Santiam secum transportans Castellam rediit; eandem infantissam Ranimiro suo primogenito filio, quem ex quadam domina nobili de Ayuar habuerat, proponens tradere in uxorem set obsistentibus ratione Castellanis ipsam 1am XVIII annos etatis habentem minimo filio suo, quem

2, 12/16 regnum...currere] cfr. Geneal. 17 (14/16 caminum...currere] cfr. Hist. Silens. 74; cfr. etiam de translatione reliquiarum b. Aemiliani ed. V. de la Fuente E.S.

50 p. 366) 26 propinquioris] fort. propinquiori scribendum S Sancii S 28 infantem S 29 MLV I itaque] ita 1 2, E SanciusS;

I

S S

3 atentauit S

est 27 regis] regnauit Oniensse] Onie 1 30

6 nostri Sanci1] nostris anti Il

7 addidi (cfr. infra seruiemus) recipimus ret. Cirot Ubieto

pocius S

11 Nauarrarum

IÓ retrationis S

a. corr.

] Nauarrarum

17 interfectores] interfecti S

S

honorem

IO causa om.

12 agrediens 18 Sanciam S

LIBER

25

33

ISI

ex Vrraca regina genuerat, infanti Ferrando quamuis trium tantummodo esset annorum copulauit Veremundo fratre nuptias exhibente et ei Castelle tradidit comitatum.

Garsiam uero medium

30

II

filium suum,

queím>) ex predicta

Vrraca regina suscepit, Pampilonensi regno prefecit. Ranimiro uero supradicto dedit quandam semotim regni scilicet Aragonensis particulam ut fratribus, pro eo quod materno genere impar erat, malignando occasio tolleretur. Instigante namque maligni hostis uersutia predictus Garsias non est ueritus in matrem propriam uerba proferre contumelie et eam de adulterii injuria diffamare. Set Ranimirus super ipsa respondens eam constanter et ueraciter defensauit et mendatium esse probans de infamia et periculo liberauit. Itaque regina in tantam exarsit iram quod Garsiam maledixit et Ranimirum intra uestes coram regali curia recipiens et, quasi parturiet illum, de sub uestibus elciens in filium adoptauit et in regno habere fecit portionem. Garsias uero ductus penitentia Romam peciit pro delicto ueniam petiturus.

3. Rex autem Santius in senectute bona filio e1us rege Garsia Romam redeunte morbo proprio hac uita decessit era MLX XIII; quem Ferdinandus apud Oniense monasterium honore debito sepeliuit. Garsias

IO

uero,

postquam

solutis

Deo

uotis

Roma

rediit,

regnum Pampilonensem recepit. Set Ranimirus ad auferendum 1lli regnum inhyans, cum per se non posset, quosdam Maurorum reges sibi affines Almuzthahen scilicet Cesaragustanum et regem Oschensem et regem Tutelannum in suum conuocans auxilium positis castris super opidum Tafalla bellum grauissimum parat fratri. Garsias uero sollicitus de pugna, confidens in Domino, dum in quadam ecclesia paruula que intra caueam loco quo nunc

24/25 Veremundo...exhibente] cfr. Hist. Silens. 75

26/30 Gasiam...erat]

cfr. Hist. Silens. 75

3, 1/11

Rex...fratri]

23

Vrracam

144,8

S

Ferrando

om.

S

25

exibente

26 addidi que I quod S quem leg. Cirot Ubieto

ocasio S S

cfr. Hist. Silens. 76

toleretur S

34 defenssauit

penitenciam

31 uersucia S

S

tradide

S

Vid.

30 fort. malignandi

Garsias om. S

35 itaque] ipsaque S

S

33 iniuria] inurcia

36 malendixit

S

39

S

3, 1 Sancius S

senetute S

5 solutis] salutis S

6 auferendum]

afferen-

dum S 8 afines S Almutzhaben S 9 Tutellanum S 10 Oppidum S 11 solicitus S puna S 12 ecclesiam S paruulam S

152

15

LIBER MI

est Naiarensem monasterium erat in honore Beate Marie uirginis dicata pernoctans oraret, sompno correptus dormiuit et futurum bellum se uicturum per sompnium Domino reuelante cognouit. Facto itaque mane sompnium uxori sue regine Stephanie et suis baronibus manifestans uotum uouit Deo quod, si imminens bellum Deo miserante possit euincere, in prefato loco maiorem faceret in honorem Beate uirginis Marie basilicam fabricari. Collectis ergo fortissimorum militum copiis castra hostium extimplo aggreditur confidenter. Dein maxima parte Deo juuante trucidata ceteri relictis tentoriis, armis et spoliis inermes fugam arripiunt. Ranimirus etiam discalciatus et inermis ascendens equum capistro regente loca peciit sibi tuta. Tanta uero et tanta preciosa ibi acquisiuit rex Garsias spolia quod ex portione sua Naiarensem monasterium construxit et maximis illud muneribus insigniuit. Ad cuius decorationem cum multorum sanctorum reliquias et corpus Beati Prudentii Tyrasonensis quondam episcopi conuexisset, corpus etiam Beati Emiliani illuc adducere uoluit; set cum de loco illo et de monasterio

35

40

ubi erat ad planitiem ductum esset, nec retro nec ante sicut erat propositum illud mouere ullo modo potuerunt. Hedificans ergo ibidem aliud monasterium rex Garsias in honore Beati Emiliani magnis illud ditauit diuitiis et multis 1b1 aggregatis monachis abbatem instituit Gomisendem. Interim rex Veremundus, postquam rex Santius expirauit, paternum sibi regnum uoluit uindicare, set Ferrandus, tum propter uxorem ne regni expers foret, tum quia pater suus illi dederat, in quantum poterat repugnabat. Vnde ad tantam deuenerunt discordiam quod diem et locum statuerunt preliandi. Set Fer-

20/24 Collectis...tuta] cfr. Hist. Silens. 76

25/35 Tanta...Gomisendem]

cfr. de translatione reliquiarum b. Aemiliani ed. V. de la Fuente E.S. 50 p. 369 36/43

Interim...conuocauit]

cfr. Hist. Silens. 77-78

14 coreptus S dormiuit] dormium S 15 sompnio S IÓ et scripsi: ut (et leg. Cirot Ubieto)IS 17/18 quod si...Deo om. S 18 possiter S prefacto S 19 Marie virginis transp. S 21 agreditur S 22 inermes] in ermens S 23 etiam] ecciam S descalciatus S 27 insigniuit] insignium S 28 Prudencii S 29 episcopus S 30 adducere] addurce S illo

correxi: illud IS Cirot Ubieto 31 planitiem] planiem S ante] autem S 32 p. ergo add. illud S aliud om. S 34 diuiciis S agregatis S monachis] s sup. l. 1

35 abbatem] abbem S

36 rex] rer I

39 deuenerunt] uenerunt S

LIBER IM

45

$0

1$3

randus non posse se Veremundum sustinere presentiens, Garsiam fratrem ut iuuamen conferat et in ganantiam portionem habeat conuocauit. Qui cum suis congregati dum ad expugnandum hostem properant, ecce Veremundus fuit cum suis. Transiecto Cantabriensium limite eis armatus occurrit. Et iam super uallem Tamaron due opposite acies se uidebant, cum Veremundus acer et imperterritus primo Pelagiolum equum suum calcaribus urget et hostem ferire cupiens rapido cursu inter densissimum cuneum stricta hasta incurrit. Set dum ferox Garsias et Ferrandus acrius instarent, in ipso equino impetu confossus interiit, septem ex suis super eum occisis. Et apud Legionem cum ceteris regibus est sepultus era MLXXVT*, X” kalendas lulii. 4. Post quem sub eadem era Ferrandus eius sororius suscepit regnum in ecclesia Beate Marie Legionenis ab episcopo Catholico Seruando nomine consecratus. Qui in sedandis regni sui tumultibus et ferocibus quorundam magnatum suorum animis edomandis per sedecim annos intentus, nichil cum exteris gentibus ultra suos limites belli gessit. Interea Santia Regina concepit et peperit filium qui Santius est uocatus. Deinde filiam edidit nomine Geluiram; deinde rursum

IO

concipiens genuit filium Aldefonsum; ad ultimum Garsiam minimum genuerunt. Vrracam namque decore et moribus nob1lissimam puellam, priusquam regni apicem obtinuissent, genuerunt.

Rex uero Ferrandus filios suos et filias ita censuit instituere ut primo liberalibus disciplinis, quibus et ipse studium dederat, eruIS direntur; dein, ubi etas paciebatur, more Yspanorum equos cursare, armis et uenationibus filios exercere fecit. Set et filias, ne per

otium torperent, ad omnem muliebrem honestatem erudiri 1us-

43/52

Qui...sepultus]

cfr. Hist.

Silens.

79

52 era...luli]

Hist.

Silens.

80

4, 1/6 Post...gessit] cfr. Hist. Silens. 80 Silens. 81 10/27 Vrracam...uincere] 41 presenciens S 42 juuamur 43 congregati] agregati S

Ubieto

sit

50 confessus

4, 2/3 catolico S

S

7/10 Interea...genuerunt] cfr. Hist. Hist. Silens. 81 habeat] habebat alt. b exp. I habebat S 44 fuit om. Hist. Silens. 79 fort. delendum

I 7 Sancia S

10 genuerunt] genuit S

15 deinde S

154

25

30

LIBER II

sit. Igitur amministratio regni Ferdinandi regis, post ubi liberis, moribus militibusque aucta, satis prospera satisque pollens uidebatur, sicuti pleraque mortalium habentur, inter eum et Garsiam fratrem suum ex istius modi oppulentia inuidia orta est. Ceterum Fernandus, cum per omnia mansuetus et pius inueniretur, a naturali benignitate et solita pietate segmentari[i] aborrens, proposuerat in corde simultates et fratris inuidiam utcumque ferret, ita quod nec ad iracundiam quidem ab eo prouocari potuisset ratus, sua scilicet gloria, quandoque fraternam inuidiam uincere. Itaque dum Garsias apud Naieram infirmatur, Fernandus rex fraternis uisceribus commotus eum uisere festinat. lamque eo uentum erat, cum inito consilio ut regem capiant insydie parantur. Post ubi uero timore tantum rem impediente id frustra fuit,

Fernandus strictim recepit se in patriam. Factum est autem ut e conuerso Fernando egrotante etiam ad eum Garsias rex, uel pro 35

tanto scelere plicandi gratia seu infirmitatis causa humiliter accederet. Michi tamen uidetur magis pro mitigando frustrato facinore quam ut fratrem de infirmitate consolaretur Garsiam aduenisse; quippe ut solus regno potiretur, non solum infirmitate fuisse detentum,

40

¡93

uerum

de hoc

mundo

funditus

illum

exisse

desiderabat: ita habent sese regum auide mentes. Quem ergo uisum Fernandus rex in iram compulsus Ceie in uinculis ponere imperat, que post aliquot dies callide euadens cum quibusdam militibus furtim preparatis ad propria remeauit. 5. Garsias deinceps acer et furibundus cepit occassiones belli aperte querere atque fraternum sanguinem siciens eiusdem fines quos attingere poterat hostiliter deuastare. Quibus auditis Fernandus rex collecto a finibus Galletie inmenso exercitu iniuriam regni ulcisci properat. Interim legatos 28/42 Itaque...remeauit] Hist. Silens. 82 S, I/18 Garsias...assueuerat]

Hist. Silens. 83

18 igitur amministratio] ¡urgaministratio S 20 sicuti] si cuncti S 21 oppulencia S inuidia om. S 22 Ferrandus S Fernandum scr. Ubieto 23 benignitate] begninitate S deleui ex Hist. Silens. 84 23/24 abhorrens S 24 simultates] simulantes corr. Ubieto 25 ferret] fort. ferre[t] cfr. Hist. Silens. 81

82

29 eum om. S

30 insidie S

tantum rem] timorem leg. Cirot

egrotatem S frustato ]

$, 2 sicciens S

31 tantam scr. Ubieto ex Hist. Silens.

32 strictim] statim S

33 egrotante]

34 scelere] scele I 34/35 accederet] acceleret S 36 cosolaretur S 38 exhisse S 41 aliquod S

3 atingere S

4 Gallecie S

5 ulcisci] ulcissi S

35

LIBER IN

10

IS

20

25

30

35

ISS

ydoneos ad Garsiam regem mittit, quatinus dimissis finibus suis uteretur pace neue cum eo mortiferis gladiis confligere presumere[n]t. Fratres enim erant, ideoque unumcumgque in regno suo deceret quiete ujuere. Ad hoc tantorum militum multitudinem se sustinere non posse el predicit. Porro Garsias rex ferox et animosus audita legatione nuncios e castris despecta fratris pietate exire imperat, ac statim subinferendo minas eos cum sociis, qui pugne subierint, triumphato domino more pecudum se rapere in patriam dicit. Confidebat namque Garsias in uiribus suis, eo quod tunc temporis excepto regio imperio pre omnibus militibus insignis miles habebatur. Siquidem in omni bello strenui militis et boni imperatoris offitia simul peragere assueuerat. Igitur ab utroque dies et locus infelici pugne constituitur. lam autem Garsias in media ualle de Athaporca posuerat castra cum Fernandi regis milites noctu desuper imminentem preoccupant collem. Qui nimirum milites ex cognatione Veremundi plerique existentes, ubi uoluntatem domini sui fratrem suum auidaím>) uiuum capiendi potius quam extinctum animaduertunt, ut credo instinctu Santie regine, commune sibi sanguinem uindicare singulariter hanelabant. Mane itaque facto, cum primo Titan emergeretur undis, ordina[n]tis aciebus ingens clamor utrimque attollitur, pila eminus laciuntur; mortiferis gladiis comminius res geritur. Cohors tandem fortissimorum militum, quos paulo tetigi, laxis abenis desuper incursantes per medias acies secando in medio impetum crispatis hastis in Garsiam regem inferunt atque confossum exanimem in terram de equo precipitant. In quo bello duo ex militibus Garsie cum eo interfecti sunt. Set et Mauri qui pugne subierant, dum fugam arripere moliuntur, magna pars illorum captiuata est.

18/39 Igitur...ornauerat] Hist. Silens. 84 6 regem

om. S

7/8 deleui ex Hist. Silens. 83

peccudum S repere S S 20 Fredenandi S 84

pocius S

uerindicare

fort. recte

S

24 animaauertunt

annelabant S

9 se om.

S

14

17 officia S 19 in om. S 19/20 Ataporca 22 existentes] s sup. l. 1 23 addidi ex Hist. Silens. a. corr.

I

26 Titan] Teritan

27 deleui ex Hist. Silens. 84

Sancie S

S

25 uindicare]

emergeret[ur] secl. J. Gil

utrinque S

atolitur S

28

emimnus S mortiferis] mortifens S comminius] communis S Hist. Silens. 84 fort. commin[1]Jus 29 ante p. paulo add. Pérez de Urbel-Ruiz Zorrilla 30 aciers S 31 hastis] hostis S

156

LIBER

HI

Corpus uero Garsie regis in ecclesia Beate Marie Nazarensis sepulture traditur, era millesima LXXXXII* kalendas Septembris, quam ipse a fundamento deuote construxerat atque argento et auro sericisque indumentis purpure ornauerat.

10

6. Fernandus rex, postquam mortuo fratre et cognato omne regnum sine obstaculo dictioni sue subactum uidet, iam securus de patria reliquum tempus in expugnandos barbaros et ecclesias Christi corroborandas agere decreuit. Igitur transacto yemali tempore estatis initio, cum propter pabuli copiam exercitus iam duci potuisset, rex de Campis Gotorum mouens Portugalem profectus est, maxime parti culus ex Lusitania prouintia et Bethica barbari eructantes impie dominabantur. Ceterum Fernandus rex per omne[m] uite sue tempus hoc in domina mente firmiter statuerat, non prius ab incepto posse desistere aut semel suscepto labori cedere, quam hoc quod efficere conaretur profecto fine concluderet. Ex qua re formido eius, uelut uiso serpente, corda barbarorum perterrefecerat. Paratis itaque stipendis omnibus primo impetu opidum Sena cum aliis circumiacentibus castellis inuadit. Interfectisque barbaris, quos uoluit in seruitutem sibi suisque humiliauit. Set quoniam fastidiosum uidebatur uillulas et crebra barbarorum castella a Fernando inuictissimo rege depopulata stilo sinaxim enumerare, nomina principalium ciuitatum, ecclesiis quarum olim pastores prefuerant, quas uiriliter pugnando a sacrilegis manibus extorsit,

6, 1/21

exprimere

curaul.

Fernandus...curaui]

36 ecclesie

S

Hist. Silens. 85

Naiarensis S

truxerat deuote transp. S

a. Nazarensis spatium uacuum S

38 cons-

39 purpure] purere (purpere leg. Ubieto) I pulcre

Hist. Silens. 84 6, 1 mortuo' ut uid. S

2 obstaculum] obstaculo a. corr. 1

3 patriam S

8 Betica S erutantes S 9 Ferdinandus S deleui ex Hist. Silens.ens. 85 10 in domina] indomina I in dominate S induuia (i.e. indubia) coni. J. Gil. Vid. «Notas críticas a autores medievales hispanos » Habis 14, 1983 p. 71 indomita uel

indominata coni. Santos Coco. Vid. Historia Silense (Madrid 1921) p. 72

S 12 profecto] protecto S fort. perfecto serpentis S perterrefecerat] preterea fecerat S S

15 inuade S Vid. 1,144,8

bra bar om. S

I8 stillo

S

13 uelut] uelde 14 paractis

S S

statuerit

uisio S oppidum

interfetisque S 16/17 humiliauit. Set...cresinaxim] maxim Sfort. sinaxis 21 curari S

LIBER HI Triumphato

yS7

ergo oppido Sena ad debellandam

Visensem

urbem accelerat, ea scilicet intentione, ut factorum suorum red25

30

33

40

45

$0

dita uice pro Aldefonso socero suo interfecto ciuitatis illius barbari soluerent debitas penas. Erat namque in eadem ciuitatem sagitariorum manus fortissima cuius impetum, si aliquando milites muro dimicandi causa properauissent, nisi clipeis tabulas supperponerent uel aliqua fortiora obstacula, ferre non ualebant, quin sagitta singularem clipeum et trilicem loricam pertransiret. Exploratis igitur omnibus ciuitatis ingressibus, positis castris, rex delectos milites et cum his balearicos ad Visensium ciuitatem cursum tendere et portas obsidere iubet. Dein comisso prelio per aliquot dies cum magna ul certaretur cepit eam atque inuento inibi sagittario qui Aldefonsum regem interfecerat eum utraque manu priuare 1ussit. Ceteri uero Mauri militibus preda fuere. Inde propere mouens castra Lameccensem urbem petiit. Ad quam dum peruenit circumda(n)te exercitu murum magno conamine irrumpere nititur; que quamuis difficultate loci inexpugnabilis uideretur, oppossitis tamen turribus et diuersorum generum machinis, eam breui expugnauit, expugnatamque suis legibus subdidit. Lameccenses quoque Mauri partim gladis obtruncati, partim uero ob diuersa ecclesiarum opera ansis ferreis sunt constricti. Siquidem Fernandus rex solerti semper cura prouidebat ut de uictoriarum suarum spoliis ad laudem Summi Opificis, qui eum uictorem redebat, melior pars per ecclesias et Christi pauperes distribueretur. Cepit etiam castrum Sancti lusti super flumen Malua situm et Tarocca cum aliis compluribus circumquaque positis; que, ne in eis contra Christianos eo quod inportunitate locorum infesta erant barbari ulterius presidia ponerent, ad solum usque destruxit. 22/43

Triumphato...constricti]

dem...destruxit]

Hist.

Silens.

86

43/51

22 Visesem Í 23 ascelerat S 23/24 redita S retur 1 26 impetu S 28 forciora S 29 sagita S

30 possitis S SA

25 soluerent] solue-

pertransieret S

31 balearicos scr. Ubieto ex Hist. Silens. 86: balcaricos IS uid. infra

32 cursu

sagitario S

]

commisso

35 fruere S

S

dificultate S

prelio iter. S

36 Lameccense

cundato corr. Ubieto ex Hist. Silens. 86

S

Siqui-

Hist. Silens. 87

39 opponitis S

S

33 aliquos S pecut S

38 cognamine

40c2S

S

34

37 addidi: cir-

nrumpereS

qui

lameccenses] lacyecens S

42 ob diuersa scripsi ex Hist. Silens. 86: obdulsa IS Ubieto 43 Ferrandus S cura] cum S 45 oppificis S 47 etiam] et S 48 Tarooca S positis p. corr.

Í positus

S

IS8

LIBER

7. Quibus maxima

IO

20

triumphatis

IM

ut Conimbria

illarum

ciuitas, que istos prefuerat, in cultum

parcium

Christianitatis

redigeretur, limina Beati lacobi apostoli, cuius corpus per diuinam nostri Redemptoris uisitationem ad Yspaniam delatum noscitur, rex flagitando peciit. Ibique supplicatione per triduum facta ut id bellum prosperos ac felices haberet euentus, apostolum ad diuinam maiestatem pro eo intercessorem fore postulabat. Adorato itaque uenerando loco Fernandus rex diuino fretus munimine Conimbriam audacter accelerat castrisque super eam positis consedit. Ceterum ut deuotissima eius oratio qualiter Deo accepta fuerit omnibus clareat, exprimere dignum duxi. Completa namque extitit in deuotione Fernandi regis rata sententia nostri Saluatoris: amen, inquiens, dico uobis quodcumque pecieritis Patrem in nomine meo dabit uobis, in hoc enim quod ciuitatem illam artibus paganorum et ad fidem Christianorum reuerti flagitabat; profecto in nomine Ihesu, quod saluator interpretatur, Deum Patrem pro eius salute rogabat. Set quoniam adhuc Fernandus in corruptibili carne positus familiarem se diuine gratie esse per meritum uite nesciebat, apostoli suffragia pulsat, quatinus ad intercedendum piissimi Magistri familiarem notisimum acce(n>dat. Pugnat itaque Fernandus rex apud Conimbriam materiali gladio, pro culus uictoria capescenda lacobus Christi miles apud Magistrum intercedere non cessat. Tandem Fernando serenissimo regi celitus concessum triumphum hoc modo beatus apostolus Compostelle innotuit. Venerat ab Iherosolimis peregrinus quidam Greculus, ut credo, et spiritu

IAEA

MO

EE

A

7, 1/10 Quibus...consedit] Hist. Silens. 87 Silens. 88 25/61 Tandem...tradiderunt]

7, 1 quibus] quos S S

11/24 Ceterum...cessat] Hist. Silens. 89

2 istos] istis Hist. Silens. 87 fort. recte

Hist.

prefuerat] posuerat

4 uisitationem] iussionem statim corr.J. Gil. Vid. op. cit. p. 71

5 pecciit

S 6 prosperos correxi ex Hist. Silens. 87: prosperes IS Ubieto 7 intercessorem] intersorem S 8 frectus S 9 Conimbrinam S audacter] acdatur S 10 consede S Vid. l,144,8 12 nanque S 13 Ferrandi S 14/15 in nomine meo Patrem transp. S 15 artibus] a ritibus Hist. Silens. 88 fort. recte 17 lesu S 18 Ferrandus S 20 sufragia S 21 notissimum scripsi: notissimam IS acce(npdat add. J. Gil Vid. op. cit. p. 72 accedat I acedat S puginat S 25 concessum] accessum S 27 Greculus scripsi ex Hist. Silens. 89 (cfr. infra 7, 46): gerculus IS Ubieto

LIBER IM

30

95)

40

45

$0

DO)

159

et opibus pauper, qui in porticu ecclesie Beati lacobi diu permanens die noctuque uigiliis et orationibus instabat. Cumque nostra loquela 1am paulisper uteretur, audit indigenas templum sanctum pro necessitatibus suis crebro intrantes aures apostoli bonum militem nominando interpellare. Ipse uero apud semetipsum non solum equitem illum non fuisse, imo etiam nec usquam equum ascendisse asserebat. Supereminente uero nocte clauditur dies. Tunc ex more cum peregrinus in oratione pernoctaret, subito in extasi raptus el apostolus lacobus, uelut quasdam claues manu tenens, apparuit eumque alacri uultu aloquens ait: « heri, imquit, pia uota precantium deridens credebas me strenuissimum militem nunquam fuisse ». Et hec eo dicente allatus est magne stature splendidissimus equus ante fores ecclesie, cuius niuea claritas totam apertis portis perlustrabat ecclesiam; quem apostolus ascendens ostensis clauibus innotuit peregrino Conimbriam ciuitatem Fernando regi in crastinum circa terciam diei horam se daturum. Interea labentibus astris cum die dominica sol primo clarum patefecerat orbem, Grecus tanta uisione atonitus omnes clericos et uille primores in unum conuocat, atque huius nominis et expeditionis ignarus eis ordine rem pandendo Fernandum regem hodie Conimbriam ingressum dicit. Qui denotato die legatos cum festinatione ad castra inuictissimi regis dirigunt, qui solerter iter agentes percipiant utrum ex Deo hec uisio procederet, ut ad laudem nominis sui manifestari huic mundo debuisset. At legata, postquam maturantes in Conimbriam peruenerunt ipso die quem apostolus lacobus Compostelle significauerat, regem agressum hora tercia ciuitatem inuenerunt. Siquidem cum per aliquot temporis spatia Conimbrienses infra menia inclusos teneret,

28 opibus] operibus S

positis in gyro arietibus murum

29 cunque $

31 necesitatibus

S

crebo S

apostoli (i.e. apli) scripsi ex Hist. Silens. 89: populi (ppV'1) IS Ubieto iS

32 p. nominando

iter. bonum

S

33 imo] uno l

bonum om.

etiam] et S

34

aserebat S supereminente] superueniente corr. J. Gil. Vid. op. cit. p. 72 fort. recte. Cfr. etiam infra 10, 34 36 quosdam S 37 eumque] eique S heri] heu S I

39 et] ec S

40 equs

43 Ferrando S

expecditionibus

solerunt S

S

Fernando

ante] autem

S

S

conimbriens

S

S

1psa S

S

42 Conimbriom

omnis S

49 denotato]

51/52 hec uisio...laudem om. S

53 et p. peruenerunt add. S

S

46 pactefecerat

deuocato

57 ex a. infra add. S

S

52 debuiset

55 agresum S giro S

p. corr.

47 primiores

48

50 solerter]

S

atJad S

56 aliquod

spacia

160

60

LIBER

IM

ciuitatis in parte fregerat. Quod uidentes barbari legatos cum suplicationibus ad regem miserunt, qui sibi liberisque uitam tantummodo postulantes et urbem et omnem substanciam preter ulaticum perparuum regi tradiderunt. Expulsa itaque de Portugale Maurorum

65

70

1O

rabie, omnes ultra fluuium Mondego, qui utramque a Gallitia separat prouintiam, Fernandus rex ire coegit. Set et his ciuitatibus, quas luri paganorum abstulit, Sesnandum quendam consiliis illustrem prefecit. Is namque a Benahabeth Bethice prouintie rege cum alia preda ex Portugale olim raptus, multis preclaris commissis inter barbaros insudando in tantam claritatem peruenerat ut pre omnibus totius regni barbaro regi carior haberetur, quippe cuius neque inceptum ullum frustra fuerat. Ceterum ubi relicto Benahabeth Sesnandus ad Fernandum regem profectus est, his supradictis artibus et nobis insignis et barbaris usque ad extremum diem maximo terrori fuit.

8. Rex uero Fernandus pro triumphato hoste limina beati apostoli cum donis deosculans ad Legionensem urbem alacer reuertitur. Vbi magnatorum suorum generalem habens conuentum statuit barbaros, qui parte orientis ex prouintia Carthagine et Cesaraugustano regno inundantes munitiones et creba castella secus Dorium flumen sita inhabitabant, bello aggredi. Erant enim affinitate loci Castelle confinibus predas et mancipia eorum extimplo (a>gentes ineuitabiles hostes. Redeunte igitur anni congruo tempore Fernandus rex eos recreato milite inuadit, captoque breui castro Gormaz Vadum

62/73 Expulsa...fuit]

Hist. Silens. 90

8, 1/8 Rex...hostes] Hist. Silens. 90

9/23 Redeunte...constructa] Hist. Silens.

91

59/60 tantumodo S 89

61 perparuum] per parium stipendium Hist. Silens.

62 expulsa scripsi ex Hist.

Silens. go: expulsi IS

63 utranque

$

Gallicia S seperat S prouinciam S 64 et hisom. S iuri] uir S 65 quendam] quoddam S 66 nanque S Benabel S Betice S prouincie S 67 precaaris a. corr. I commissis] prim. s sup. l. 1 68 tocius S 8, 1 pro triumphato scripsi ex Hist. Silens. yo: protumplato 1 ptumplato S pro trumphato Ubieto 2 donnis S 4 prouincia S Cartagine S 6 Dorium om. S imhabitant S agredi S 7 afinitate S et] om. Hist. Silens. 90 mancipia eorum scripsi: mancipiorum 1S Hist. Silens. g0 mancipia horum coni. Santos Coco 8 addidi ex Hist. Silens. go gentes ret. Ubieto IO captaque S

LIBER

II

161

Regis accessit. Quod oppidum postquam sue ditioni mancipauit, ciuitatem Berlanga, que cetera circumquaque posita protegebat castella, animosus petiit. Set et Mauri illius ciuitatis, ne hostium IS

20

preda forent, nimio terrore concussi, antequam eos rex interciperet, per aliquot dies murum in diuersa perforantes relicta turba puerorum mulierumque fugam parauerunt. Post cuius triumphum oppidum Aquilera inuasit. Castro quoque Sancti lusti triumphato Sancte Mayre municipium pugnando cepit. Nichilominus castrum Guermos aggrediens ad solum usque destruxit. Prosternit etiam turres omnes ulgiliarum barbarico more super montem Parranthagon eminentes atque municipia in valle Borcecorex ob tuitionem arantium boum per agros passim constructa.

25

30

55)

Ceterum ubi Cantabriensium confinia a formidine barbarorum ex Celtiberia prouintia et Toletano regno erunctantium secura fecit, comparatis ex omni regno ualidissimis militum baleariorumque copiis, Carthaginensem prouinciam Fernandus rex expugnare intendit. Superatis igitur Honie montis rapidissimo cursu alpibus, ut famelicus leo cum patentibus campis armentorum turbam oblatam uidit, sic Yspanus rex predia Maurorum sitibundus inuadit. Siquidem structo milite secus oppidum Thalamanca castra mouens pleraque barbarorum loca armentis et pecoribus aliisque prosperis rebus opulentissima preoccupat, agros uastat, multa castella et oppida temere munita uel sine presidio capit incenditque, Mauros interfecit, pueros et mulieres et omnem eorum substanciam militum predam esse iubet. Siquidem

40

ad ciuitatem

Complutensem,

que nunc

Alchala

uocatur,

pertingens depopulatis ferro et flama undique eiusdem prediis circumuenit menia castri. Complutenses uero barbari, postquam infra muros constricti omnes res suas de foris afflictas murumque 24/45

Ceterum...sciat]

TI acessit S forent] florent S

Hist. Silens. 92

dictioniS mancipaui S 13 peciit S 14 predam S concussi scripsi ex Hist. Silens. y1: concursi IS Ubieto (cfr. etiam

I,174,35; 1,193,14; Il,39,5) 19 Guermos] s sup. l. I agrediens S ad] at S 20 etiam] et S turrensS omnes]josS uigilarum / 21 municipia]

munimina uel munitiones coni.J. Gil. Vid. op. cit. p. 72 24 confinia] confirma S 25 eructanciam S 27 balcariorumque S Vid. supra 6,31 Cartaginensem S prouincia S 28 montis] montisus (u in ras.) S 31 situbundus S struto S 32 Talamanca S mouens] induens S pleraque scripsi ex Hist. Silens. 92: plenique mauro

S

Silens. 92.

aflictas S

IS Ubieto

37 Alcala S

barbaris S

33 oppulentissima 38 prediis] presidiis S

40 muros

infra ftransp.

S

S

preocupat

S

35

39 castri] castris Hist.

constricti] conflicti S

162

LIBER

IN

arietibus feriri uident, necessario ad Almemonem

45

O)

SS

Tholetanum

regem legatos mittunt, quatinus tantum hostem uel bello propulsando seu muneribus mitigando de sua regnique incolumitate pertractet, quod nisi scelerius faciat et se et Toletanum regnum perditum 1ri in proximo sciat. At barbarus saniori usus consilio inmensam peccuniam aurl et argenti preciosarumque uestium conglomerat, atque accepta formidinis fide ad regis presentiam humiliter properans excellentiam illius obnixius postulat, ut acceptis muneribus fines suos uastare desistat. Ad hoc tamen et (se et) regnum suum sue potestati commissum dicit. Porro Fernandus rex barbarum, quamuis ficta locutum intelligeret et ipse longo aliter animo gereret, tamen pro tempore accepta peccunia, Carthaginensem prouintiam expugnare desinens multa honustus preda in Campos Gotorum

se recipit.

9. Interea domini regis colloquium Santia regina petens el in sepulturam regum ecclesiam fieri Legione persuadet, ubi et eorumdem corpora luste magnificeque humari debeant. Decreuerat namque Fernandus rex uel Omnis, quem locum carum semper habebat, siue in ecclesia Beati Petri de Aslanza corpus suum sepulture tradere; porro Sanctia regina, quod in Legionensi regum cimiterio pater suus digne memoria Aldefonsus princeps et eius frater Veremundaus serenissimus rex in ipso quiescebant, ut quoque et ipsa et eiusdem uir cum eis post mortem quiescerent, pro uiribus laboraba[n]t. Rex igitur petitioni

46/55 9, 1/12

At...recipit]

Hist. Silens. 93

Hist. Silens. 94

41 necesario

tamen S

S

Almonem

bello] uello S

S

toletanum

45 iri] ui S

S

42 mitunt

S — tantum])

46 usus] huius S

47 uestium

scripsi ex Hist. Silens. 93: uestiuit IS (cfr. supra 1,13, 6; M,21, 47; Il,23, 96; 11,34, 52; 11,37, 27)

48 presenciam S

suas a. corr. I

tamen add. S

S

53/54

48/49 excellenciam S

49 obnoxius S

50 suppleui ex Hist. Silens. 93. (Cfr. supra 8, 44)

pro] propter prouinciam

S

S

tempore om. 54 onustus

S

pecunia

S

53 et a.

Cartaginensem

S

9, 1 coloquium scr. Ubieto Sancia S ei om. S 2 Legionem S ubi om. S 3 lusteque S 4 nanque S 5 carum] earum S Arlanca S 6 Sancia quod] quem 1 quia corr. Ubieto quoniam Hist. Silens. 94 8 1pso] Christo Hist. Silens. 94 9 prim. et] in S deleui ex Hist. Silens. 94 ret. Ubieto

9/10 mortem

om.

S

10

LIBER

HI

163

fidissime coniugis annuens deputatis cementariis qui assidue operam dent tam dignissimo labori. 10.

Ceterum Fernandus rex ordinatis per confinia rebus, cum

primum oportunitas temporis aduenit, congregato rursus exercitu in Bethicam et Lusitaniam prouintias hostiliter profectus est, depopulatisque barbarorum agris ac plerisque uillis incensis eidem Benahabet Hyspalensis rex cum magnis muneribus occurrit, eumque per amiciciam perque decus regni obsecrat, ne ipsum

IO

IS

20

25

regnumque suum persequi uelit. Fernandus rex uero ex more humanas miseratus angustias, dum precibus grandeui barbari flectitur, omnes ydoneos uiros ex ybernis accerri iubet, quorum consilio disponat quem finem supplicibus regis Maurorum imponat. At ubi consultum erat, ex consilii decreto et munera recipit et corpus martiris Beate luste, que olim Yspali cum corona martirii perrexit ad Christum, quatinus eam ad Legionensem urbem transferat, reddi sibi imperat. Imperialibus cuius 1ussis ilico barbarus assensum prebens el se daturum beatissime uirginis corpus spopondit. Qua sponsione accepta postquam de expeditione illa uentum fuerat, Legione rex Fernandus conuocat ad se Aluitum huiusce regie urbis uenerabilem episcopum et Ordonium Astoricensem reuerendum antistitem simulque Munionem comitem, et eos cum manu militum ad deferendum prefate uirginis corpus Hyspalim mittit. Qui uenientes mandata regis Benahabet inferunt; quibus ille: « noun, inquit, me domino nostro promisisse quod queritis, set nec ego nec aliquis meorum uobis corpus quod desideratis ostendere poterit. Vos 1psi querite et inuentum tollite abeuntes cum pace ».

10, 1/16 Ceterum...spopondit]

Hist. Silens. 95

16/32 Qua...dignetur] Hist.

Silens. 96

11 deputatis] deputati IS -s s.La.m. ] deputantur cementari Hist. Silens. 94 fort. deputatli] 11/12 opera S 10, 3 Beticam S

prouincias

S

hostileter S

5 Benahabeth

S 6 eunque S amiticiam S perque] per quod S fletitur S ¡ubet] uoluit S 14 transferat] transierat S assenssum $

bilem S recte

17 expedictione S

18 huiusce] huius S

S

yspalensis

7 uellit S 9 15 illico S 18/19 uerena-

1 19 Ordinium S 20 manu] magnum S 22 Benahabeth 23 inquid S domino nostro om. S nostro] uestro Hist. Silens. 96fort. promussise S 25 poterit] potest S

164

LIBER

IMM

Quod audiens egregius Aluitus episcopus socios suos monet dicens: «ut cernimus, fratres, nisi diuina miseratio labori nostr1

itineris subueniat, frustrati recedemus. Necessarium itaque uide-

40

45

tur, dilectissimi, ut a Deo, cui nichil impossibile est, opem querentes hoc triduo ieiuniis et orationibus insistamus, quatinus diuina maiestas occultum nobis sancti corporis thesaurum reuelare dignetur ». Placuit cunctis exhortatio presulis ut triduum illud precibus peragerent. lamque die tertia emenso olimpo sol occubuerat, cum quarta superueniente nocte uenerabilis presul Aluitus peruigil orationi insistebat. Interea, dum sella residens fessa membra paulisper sustentaret atque secum nescio quid de psalmis recitans pre nimio uigiliarum labore sompno opprimeretur, apparuit ei quidam uir ueneranda canitie comptus pontificali infula amictus, eumque tali uoce alloquens ait: «scio quidem te cum sociis tuis ad hoc uenisse, ut corpus beatissime uirginis luste hinc transferentes uobiscum ducatis; set quoniam non est diuine uoluntatis ut hec ciuitas abscessu huius uirginis desoletur, inmensa Dei pietas, uos remittere uacuos non paciens, corpus meum donat uobis, quod tollentes ad propria remeate ». Quem cum reuerendus uir interrogaret quis esset qui talia sibi intungeret, alt:

«ego sum

Yspaniarum

doctor

huiusce

urbis antistes,

Ysidorus ». Et hec dicens ab occulis cernentis euanuit. Euigilans autem presul cepit uisioni congratulari ac Deum attentius exorare deprecans ut, si ex Deo esset hec uisio, iterum et so

9

tercio plenius innotesceret. Taliter orans rursum obdormiuit et [hec] ecce isdemn uir in eodem habitu non dissimilia quam prius uerba perorans rursum euanuit. Expergefactus iterum pontifex alacrius trinam ulsionis ammonitionem a Domino implorabat. Qui dum obnoxius Deum exoraret tertio sompno corripitur. Tunc uir supradictus, ueluti semel et secundo ei apparens, que

32/47 Silens. 98

S

Placuit...euanuit]

Hist.

Silens.

97

26 Aluitus egregius transp. S 28 frustati ] —emenso] emerso S 34 occubuerant S

somno

S

37/38 opprimeretur] o sup. l. I

corr. 1 39 aloquens hec] hoc I abscesuS atencius tione S

S

S

hec]hocS 54 obnoxius

48/63

Euigilans...est]

Hist.

33 tertia] tercaa a. corr. primo S

37 pre nimio]

38 canicie

S

compotus a.

quidem] enim S 40 p. tuis add. quidem S uirg'in” S 46 huiusce] huius S antistites ] uiso S 51 deleui, cfr. Hist. Silens. 97 S somno S

42 49

53 amo-

LIBER

HI

165

antea dixerat tercio replicauit, atque uirga quam manu tenebat terre solum ter percuciens locum, in quo sanctus thesaurus latitabat, ostendit dicens: « hic, hic, hic meum

inuenies corpus; et ne

putes te fantasmate deludi hoc tibi erit signum mei ueridici ser60

monis, quod mox ut meum corpus super terram eductum fuerit, molestia corporis corriperis, quam fine uite subsequente exutus

hoc mortali corpore ad nos cum corona iustitie peruenies ». Qui postquam loquendi finem fecit uisio ablata est. Surgens ergo presul a sompno certus de tanta uisione set lecior 6S de sua uocatione, facto iam mane, socios hortatur dicens: « opor-

tet nos,

70

7)

dilectissimi,

omnipotentiam

«et si Ysidorum uobis tribuo, cum

80

85

summi

Patris

diuinam

pronis mentibus adorare, qui nos sua gratia precedere est dignatus et mercedem nostri frustrari non est passus laboris. Diuino etenim nutu prohibemur membra beate ac Deo dicate uirginis luste hinc abstrahere, set non minora dereferemus dona dum corpus beatissimi Ysidori, qui hac in urbe sacerdocii potitus est infula et totam Yspaniam suo opere decorauit et uerbo, delaturi sumus ». Et hec dicens ordinem uisionis eis seriatim patefecit. Quod audientes inmensas Deo gratias referendo regem Sarracenorum simul adeunt eique uniuersa per ordinem pandunt. Expauit barbarus et licet infidelis uirtutem tamen Domini admirans dixit els: quo hic remanebo? ». Cete-

rum tante auctoritatis uiros spernere non audens dat licentiam confessoris membra inquirere. Stupenda loquor, ab his tamen qui interfuere prolata. Siquidem sepulchrum beati corporis dum quereretur, uestiglum uirge cum qua sanctus confessor trina percussione locum monumenti monstrauerat in ipso terre solo inuentum est. Quo detecto tanta odoris flagrantia emanauit ut capillos capitis et barbe omnium qui aderant, ueluti nebula nectareoque balsami rore, perfunderet. Corpus autem beatum ligneo uasculo ex 1unipero facto erat obtectum. Statimque, ut reseratum est, uenerabilem uirum Aluitum episcopum egritudo corripuit ac septimo die

64/90

Surgens...tradidit]

56 repplicauit SS

64 sopno

S

mur] perhibemur S

S

Hist. Silens. 99

57/58

terre

65 ortatur S

71 beati S

solum...latitabat

om.

66 omnipotenciam

in hac transp. S

S S

62 iusticie 69 prohibe-

73 seriatum /

77 Sy

S tribuo] trado S 78 abtoritatis S 79 confesoris S 81 siquide S sepulcrum S 83 munumenti S mostrauerat S terre om. S 84 fraglancia S 85 nactareoque ] 85/86 que balsami...ligneo om. S

166

LIBER

INM

accepta penitentia angelicis manibus, ut uera fides credidit, spiri90 tum tradidit. Ordonius autem Astoricensis episcopus et omnis exercitus, accepta gleba Beati Ysidori et corpore Legionensis presulis, am ad regem Ferrandum repedare festinabant, cum ecce rex Sarracenorum supradictus Benahabet cortinam miro opere contextam os super sarcophagum beati confessoris lactauit, atque ex imo pectore magna

emittens suspiria, dixit: «en ab hinc, Hysidore, uir

uenerande recedis; ipse tamen nosti tua qualiter et mea res est ». Hec ab illis sunt nota qui presentialiter se audisse testati sunt. Legati uero cum tanto dono celitus misso iter arripientes ad roopropria sunt reuersi. In reditu quorum gloriossissimus rex Fernandus magnum exibuit apparatum; qui licet de obitu Legionensis episcopi contristaretur, tamen aduentui beatissimi confessoris Ysidori ambitiosam exhibuit pompam. Cuius sanctum corpus in basilica Beati lIohannis Babtiste, quam isdem serenisrossimus rex, ut paulo memini, Legione nouiter fabricauerat, reposuerat. Aluitus autem uenerandus antistes in ecclesia Beate Marie,

cui prefuerat, Deo annuente habet sepulchrum. Igitur post annos CCCC obitus sui ab Yspalensi ciuitate translatum est corpus beatissimi Ysidori confessoris Christi, atque in mourbe Legionensi cum digno honore conditum. Aggregatis etenim tocius regni sui nobilibus episcopis et abbatibus prefatam ecclesiam Dominice

rex in honorem confessoris consecrari fecit, anno Incarnationis M*LX*, XI? kalendas lanuarii.

Ceterum cum tanta deuotione in festiuitate illa rex gloriosis11ssimus Ob reuerentiam sancti antistis humilitati deditus fuisse perhibetur ut, cum ad conuluium uentum

fuerat, religiosis quibus-

que uiris delicatos cibos deposito regali supercilio uice famulorum propriiss manibus apponeret. Regina quoque Sanctia cum

91/107 tur...exhiberet]

Ordonius...sepulchrum] Hist. Silens.

89 penitencia S bet S

Hist.

9T asturicensis S

96 emitens

S

Silens.

100

108/120

Ysidore S

93 Fernandum

S

S

IS tites

sui] fuit S

113 M*LX”,

109 Ysidoris S

humiliati

TIO agregatis S

1

118 Sancia

II5 reuerenciam S

S

100

104/105 108 annos] s

III prefactam

XI? kalendas scripsi ex Hist. Silens. 101: M*LXXI".

114/115 gloriossimus / Y

94 Venaha-

97 et mea res] se audisse rex S

gloriossimus I IOI apparatum] paratum S 104 basilicam S serenessimus a. corr. Í 106 Maria S 107 sepulcrum S

sup. l. I

Ígi-

101

Kalendas

115 antistis] antis-

LIBER HI

167

filiis et filiabus suis relique multitudini more seruulorum omne 100bsequium

humiliter

exhiberet.

In eo autem loco, quo beati corporis reliquie a fideli populo uenerantur, tanta et talia miracula Dominus noster ad honorem

et gloriam nominis sui dignatus est ostendere quod, si aliquis peritus ea membranis traderet, non minima librorum uolumina 125conficeret. Set mihi, qui reg[n]um gesta tantummodo scribere proposui, non est intentio inpresentiarum euoluere quanta et quam crebra miracula per confessoris merita in diuersorum languentium corporibus elusdem suffragia querentium a diuino opifice sunt perpetrata.

IO

I5

11. Igitur post aduentum corporis Ysidori almi pontificis cum Fernandus intuendo et ampliando simulque exornando regno serenissimus princeps solio suo Legione resideret, habito magnatorum suorum generali conuentu, ut post obitum suum, si fieri posset, quietam inter se ducerent uitam, ei regnum filiis suis diuidere placuit. Aldefonsum itaque, cum pre omnibus liberis carum habebat, Campis Gotorum prefecit atque omnem Legionensium regnum sue ditioni mancipauit. Constituit quoque Sanctium primogenitum filium suum super Castellam regem. Necnon et iuniorem Garsiam Galletie pretulit. Tradidit etiam filiabus suis omnia tocius regni sui monasteria, in quibus usque ad exitum huius uite absque mariti copula ujuerent. Set et religionem Christianam, quam ab infantia deuote amplexatus fuerat, summa cum deuotione custodiens hanc quam nouiter construxerat ecclesiam et in honore sancti antistitis Ysidori dedicauerat, plurime pulcritudinis auro et argento lapidibusque preciosis ac sericis cortinis decorauit. Ecclesiam mane, uespere, item nocturnis horis et sacrificil tempore inpigre frequenta-

121/129 11, 1/20

In...perpetrata]

Igitur...exultabat]

120 exiberet

S

Silens. 102 ret. Ubieto

guencium

$

11, 2 exorando Vid. 1,144,8

Hist. Silens. 102

Hist.

124 non

103

minima]

126 intencio S

128 querencium S

Silens.

S

S

S 13 religione S christina sacrificiis S impigre S

S

125 deleui ex Hist.

127/128 lan-

128/129 opifice] ospice S

3 resideret] redderet 9 Sancium

nominia

inpresenciarum S

S

10 Gallecie

S

habito] habti S

6 diuide S

S

11 sui om.

infancia S

etiam] et S

16 dediuerat

l

18

168

LIBER

IM

bat; interdum cum clericis uoces modulando in Dei laude pollenter exultabat. Collebat pre ceteris sacris et uenerabilibus locis ecclesiam

Sancti

Saluatoris

Ouetensis,

quam

multo

auro

et

argento donauit. Nichilominus ecclesiam Beati lacobi apostoli diuersis muneribus exornare studuit. Quid plura? Neque Fernandus pius et excellentissimus princeps toto uite sue curriculo 25 quicquam carius duxit quam ut regni sui principales ecclesie suis donis ueteri pollerent auctoritate, atque omnes per illum non solum quiete et defense, uerum etiam suis laboribus ornate et ditate forent. Amabat

pauperes peregrinos et in eis suscipiendis magnam

habebat curam.

Ad hoc ubicumque christianos, monachos,

cle-

ricos uel mulieres Deo dicatas in paupertate ujuere comperCerzat, eorum penurie compacien[te]s, aut per se ut eos consolaretur uenire, seu pecuniam mittere crebo consueuerat. Vnde factum est 35

ut monachos cenobii Sancti Facundi uisere misericorditer ueniens monastico ordine contentus hora refectionis cum eis humiliter summeret cibum. Ceterum cum ex more coram abbatis mensa,

40

45

super quam et ipse recumbebat, fiale ad uinuam benedicendum prepararentur, allatum est domino regi quoddam uitreum crathera uino plenum, quod 1ussu abbatis ut de uino pro benedictione biberet, dum rex incaute acciperet, cecidit super mensam et ut erat fragilis nature frustatim confractum est. Tunc rex anxietate uelut magni reatus percussus uocat necessario ad se unum de circunstantibus suis pueris, et uas aureum quod ipse assidue bibebat sibi adduci celeriter imperat. Quod ubi incunctanter defertur, super mensam erectus sic fratres alloquitur dicens: « En, domini mel, pro confracto hoc beatis martiribus restituo uas ». Statuit quoque per unumquemque annum uluens pro uinculis peccatorum resoluendis Cluniacensis cenobii monachis mille aureos ex proprio erario dare.

20/49 Collebat...dare] 23 exorare S

S 104

28 dicate S

Hist. Silens.

104

24 excelentissimus S

37 benedicendum uinum transp. S

Vid. L 144,8 bibat 1

25 quiquam S

31 addidi ex Hist. Silens. 104

41 frustratim S 44 incuntanter S

27 etiam] et

32 deleui ex Hist. Silens.

38/39 cratera S

40 accipet S

43 circustantibus S asidue S 45 ereptus S 48 resoluendi S

43/44

LIBER

IN

169

12. Quibus rebus ita bene ordinatis cum expedita manu ad Celtiberie prouintie pagos uastandos ac uillas Maurorum diripiendas profectus est. Cumque ibi diu moraretur, omnia que extra munitiones erant ferro et igne depopulatus Valentiam ciuitatem accessit, quam breui expugnasset, nisi egritudine correptus

decubuisset. Omnibus tamen Celtiberie prouintie ciuitatibus et castellis in deditionem acceptis, in ipsa corporis ualitudine mense decembrio Legione delatus, apud Sancti Ysidori confessoris Christi memoriam orauit. IO Ingressus est enim in ciuitatem VITIT kalendas lanuarii die sabbato, ex more corpora sanctorum fixis poplitibus adorans et petens ut, si iam hora terribilis mortis sibi imminere uideretur 1psis cum angelicis choris interuenientibus, anima eius a potestate tenebrarum ante tribunal Christi sui redemptoris illesa presentaretur. Ceterum in ipsa celebri natiuitatis Dominice nocte cum 15 clerici festiuo more natalitium matutinum canerent, adfuit inter

20

eos domnus rex atque uirtute qua poterat letus concinere cepit ultimum sonum matutinorum: « Aduenit nobis... », quem tunc temporis more toletano canebant, succentoribus autem respondentibus: « Erudimini omnes qui iudicatis terram », quod Fernando serenissimo regi non incongrue tunc conueniebat, qui dum uluere sibi licuit, et regnum catholice gubernauit et seipsum presso impudicicie freno funditus eruditum reddidit. Porro illucescente natiuitatis filii Dei clara uniuerso orbi die,

25

ubi domnus rex se artubus deficere prospicit, missam canere petit, ac percepta corporis et sanguinis Christi participatione ad lectum manibus deducitur. In crastinum uero luce adueniente sciens quod futurum erat, uocauit ad se episcopos et abbates et

12, 20 Erudimini...terram]

Ps. 2,10

12, 1/23 Quibus...reddidit] Hist. Silens. 105

24/51 Porro...XII] Hist. Silens.

106

12, 2 prouincie S

dinem S S

4 extra]JexS

6 decub'uisset

13 inuenientibus S

S

Valenciam S

prouincie S

5 expugnasetS

7 dedicionem S

egritu-

12 uidetur

14 p. tenebrarum add. libera Hist. Silens. 104

16 natalicium S afuit S 17 dompnus S — lectus S continere S 20 quod] et S 23 impudidicie 1 24 illucente S 25 donus S se om. S 26 petit] cepit S percepta scr. Ubieto ex Hist. Silens. 106: precepta IS partitipatione $ 27 letum S deducitur] d'ucitur S castinum S

170

30

LIBER

religiosos uiros et, ut exitum suum confirmarent, una cum eis ad ecclesiam defertur, cultu[s] regio ornatus cum corona capiti imposita. Deinde fixis genibus coram altario Sancti lohannis et sanctorum corporibus Beati Ysidori confessoris Domini et Sancti Vincentii martiris Christi clara uoce ad Dominum dixit: « Tua est potentia, tuum

35

40

45

50)

HIM

regnum,

Domine;

tu es super omnes

gentes; tuo

imperio omnia regna celestia, terrestria subduntur; ideoque regnum quod, te donante, accepi acceptumque quandiu tue uoluntati placuit rexi, ecce reddo tibi; tantum animam meam de uoragine istius mundi ereptam, ut in pace suscipias, deprecor ». Et hec dicens exuit regalem clamidem qua induebatur corpus et deposuit gemmatam coronam qua ambiebatur caput; cum lacrimis ecclesie solo prostratus pro delictorum uenia Dominum attentius exorabat. Tunc ab episcopis accepta penitentia induitur cilitio pro regali indumento et aspergitur cinere pro aureo diademate. Cui in tali permanenti penitentia duobus diebus uiluere a Deo datur. Sequenti autem die, que est feria tercia, hora diei sexta, in qua Sancti lohannis Euangeliste festum colebatur, celo inter manus pontificum tradidit spiritum. Sicque in senectute bona plenius dierum perrexit in pace, era MCHI. Cuius corpus humatum est in ecclesia Beati Ysidori summi pontificis, quam 1pse Legione a fundamento VII", mensibus

VI, diebus

construxerat,

anno regni sui XX"-

XII.

13. Post mortem igitur diue memorie domni Fernandi regis regnauerunt filii eius, sicut ipse iusserat et regna illis diuiserat: primogenitus Aldefonsus in Legione, Sancius medius in Castella, Garsias minimus in Portugale; Vrraca infantissa cum sorore sua Geluira apud Zamoram resedit. Rex uero Santius, cum esset magnanimus, fortis uiribus, acer

ingenio, quorundam suggestione instigatus, qui eum in regni particione et sorte minoratum et deterioratum asserebant, et

33/34

tua...omnes]

1 Par 29,11

30 del. Ubieto ex Hist. Silens. 106 Vincencii S 37 redo S animaS dem regalem transp. S 41 lachrimis cilicio S

45 die S

13, 3-5 Aldefonsus...resedit]

47 senetute

31 deinde fixis] de infixis I 33 mea S 38 erepta S 39 clamiS ueniam S 42 atencius S 43 50 regni] regnaui

Santius in Castella et Nauarra;

S

Alfonsus medius, in

Legionem et Asturias; Garsias minimus, in Portugale et Gallecia et Vrraca infantissa dedit Zamoram et medietatem illius terre quac. uocatur Infantadgo. Eluire sorore sue dedit Tuarum (sic) cum alia medietate de Infantadgo a. m. eras. et scr. I 7 sugestione S 8 particione] portione S decerioratum S aserebant S

LIBER

IO

IS

20

HI

TA

delusum se arbitrans, non potuit animo sustinere. Set post mortem matris Santie regine, que obiit VII idus Nouembris era MCV? et sepulta iacet in Legione, statim armatis trecentis electis militibus de Castellanis ad limina Sancti lacobi causa orationis se simulat proficisci, quem fratres honorifice susceperunt et transitum eidem liberum concesserunt. Set cum Garsias illi apud Sanctum Yreneum doli nescius et obsequiosus occurreret, mox captus et uinculis mancipatus Castellam per extra caminum ducitur et in graui custodia per XXIIII annos usque ad obitum detinetur. Deinde sub era MCVIÍ* tam grauis inter regem Aldefonsum et regem Santium est orta dissensio quod coadunatis uterque suis exercitibus statuto die in locum qui Plantata dicitur conueniunt ad pugnandum, ubi acriter pugnantibus et mutua se cede uastantibus tandem Aldefonsus rex Legionensis a rege Santio superatus fugam iniit et euasit.

14. Inter hec Santius rex desponsauerat sibi filiam regine Stephanie. Que cum

ad ipsum duceretur, infans domnus

Santius,

quem rex Garsias Pampilonensis ex concubina habuerat, saltum in ulam dedit, quia mutui amoris celo truciabantur. Rapuit eam et cum 1psa ad regem Maurorum Cesaragustanum se contulit et ad patruum suum regem Ranimirum, qui eum pro sua probitate et armorum nobilitate quasi filium diligebat; quod rex Santius ulcisci desiderans Cesaraugustam cum suo perrexit exercitu. Cul Ranimirus rex cum suis in loco qui Gradus dicitur occurrens, ab IO

eo in bello interfectus est era MCVIII*. Regnauerat annos XXXV. Reciescit cum uxore sua apud Sanctum Petrum de Turricilla. 15. Inde rex Santius cum uictoria reuersus est Castellam. Rex

autem Aldefonsus se uictum dolens nimium, maiorem priori exercitum rursum congregans, contra regem Santium properat pugnaturus. Quo audito rex Santius, cum esset impaciens anima,

9 animo sustinere] animosus tinere S S 12 castelanis S 19 disensio S Legionensis] relionensis 14, 1 Sancius S disponsauerat S 15, 60): nuntii I Cirot Ubieto muncii S bant eum coni. Cirot 7 Sancius S

interfecto 15, 1 Sancius

S

4 Sancius

S

10 Sancie S II tracentis coadunatis] co sup. l. 1 22

2 donus S 4 mutui conieci (cfr. infra truciabantur] cruciabantur $ trucida9 Ranamirus S ocurres S 10

175

LIBER

IN

nimium inflamatus in iram magno de Castellanis adunato exercitu in loco qui Vulpellera dicitur occurrit. In ipsa autem nocte que diem belli precedebat, quia 1uxta quendam sapientem nox habet consilium, rex Santius conuocata magnatorum suorum parte que sanioris uidebatur esse consilm IO

habuit cum

eis consilium

et colloquium,

prescire uolens culus

regis exercitus alterius exercitum ui et numero superaret. Set cum

Legionenses multo plures esse probarentur quam Castellani, rex Santius hortatus suos sic ait: « si 1lli numerosiores, nos meliores et

33

forciores. Quin inmo lanceam meam mille militibus, lanceam uero Roderici Campidocti, centum militibus comparo ». Ad hec Rodericus cum uno tantum milite cum Dei adiutorio se pugnaturum et quod Deus disponeret facturum asserebat. E contra cum rex iterum atque iterum Rodericum secure cum L uel cum XL uel cum XXX, deinde cum XX uel ad minus cum X posse pugnare contenderet, nunquam tamen aliud uerbum ab ore Roderici potuit extorquere, nisi quod cum uno se cum Dei adiutorio pugnaturum et quod Deus permitteret facturum. Cunctis uicibus respondebat hec secundum. Mane itaque facto utrumque parantur acies, acre bellum conseritur, utrobique prosternitur, utrobique ceditur. Tandem paucis Castellanis campum obtinentibus Aldefonsus rex Legionensis a Castellanis et rex Sancius Castelle a Legionensibus uice mutua capiuntur, era MCIX? idus luli in Vulpelera circa Carrionem. Rodericus uero Campidoctus circumquaque prospitiens et dominum suum regem Santium nusquam uidens, post XIII Legionenses qui regem Santium captum ducebant instanter properat et eos a longe sic affatur: «quo miseri fugitis, uel que ulctoria uobis si regem nostrum fertis et uestro rege caretis?. Nostrum reddatis, ut uestrum post habeatis ». Illi regem suum captum esse nescientes et id nequaquam fieri potuisse credentes, uerba Roderici contemptui habentes dixerunt: « stulte, quid insequeris capti uestigia regis? Tu solus eum de manibus nostris liberari confidis? ». Quibus Rodericus ait: « si lancea sola daretur,

6 Vulpera S

8 Sancius S

9 sanioris om. S

IO prescire] presare

S 13 ortatur S 14 meam mille militibus, lanceam om. S iterum om. S 19 uel ad minus cum X om. S 20 tamen] tum S

cum] secum S

22 permiteret S

utrumque om. S

prospiciens S Cirot

26/27 campum

23 secundum] secum leg. Cirot

24

obtinentibus,...a Castellanis om. S

29

33 et om. S fort. (sret scribendum est

35 asse S

18 atque 21 se

36 contemptui]

contemptius

34 post] principem corr.

Ubieto

LIBER HI

DE

cum Dei adiutorio in breui meam uobis patefacerem uoluntatem ». At illi fixa in campo lancea processerunt. Qua Rodericus arrepta, equum calcaribus urgens primo impetum unum prostrauit, in reditu alium deiecit et sic in eos sepius feriendo et ad terram prosternendo, regem eripuit, equum et arma exhibuit. Sicque ambobus preliantibus factum est, ut de illis XIMT non 45 euaderet nisi unus grauissime salu>ciatus. Ad campum itaque denuo uenientes arma et spolia acceperunt et coadunatis suis omnibus ad eos qui regem Aldefonsum captum ducebant accesserunt et Castellam cum uictoria sunt reuersi. Quid plura? Rex Santius fratrem suum in uinculis positum so per singulas ciuitates et oppida ducens omne sibi regnum uendicauit; nec tamen eum a uinculis soluit, inmo regno et publica luce

40

priuatum districtiori custodie mancipauit. Cum autem episcoporum et uirorum religiosorum atque procerum suorum monitis et 55

60

precibus et etiam confirmandis per sacramentum conditionibus quod Aldefonsus nullomodo unquam regnum repeteret, rex Santius sepius temptaretur, numquam illi saltim abeundi licentiam uoluit indulgere. Aldefonsus autem Cluniacum misit, rogans et exorans Beatum Hugonem abbatem eiusque sanctissimum conuentum, quatinus Ob recordationem mutui amoris quem cum patre ipsius

rege Fernando habuerant, pro eius liberatione Dei misericordiam inuocaret. Quibus assidue orationi pro eo incumbentibus, ecce quadam nocte clauiger celi Beatus Petrus apostolus per quendam episcopum Aldefonso innotuit qualiter instantia precum sancti 65 Hugonis suorumque pulsatus, in breui ipsum proprie redderet potestati, et in regnum paternum nichilominus sublimaret. Transactis itaque paucis diebus, rursus idem celi clauiger reg Santio noctu terribiliter apparuit et mortem ill grauissimam, nisi fratrem dimitteret, intemptauit. Surgens ergo ocius uehementius 70

exturbatus, uocatis satellitibus, ad fratrem uadit; a uinculis illum

soluit; quo illum libeat, ire mandat. Et sic lectum petit denuo dormiturus.

15, 62/71 Quibus...soluit] cfr. Epitome Vitae S. Hugonis P.L. 159 col. 912c 39 mea S

40 lanteam S

Aldefonsum] -fonsum sup. l. S 56/57 licentia S

rego S batus S

58 p. Cluniacum

Fernando] S. S

64 instancia $

45 euaderent S

51 tamen] cum add. cum

misericordia S

67 transatis S

71 soluit] solum

S

S

47

54 etiam] et S 59 couentum

62 asidue S

69 dimiteret S

idenuo S

add. Cirot Ubieto

S

S

61

63 Petus S

70 exturbatus] est tur-

174

LIBER

Facto

suum 75

autem

HI

surrexit;

fratrem

iubet ad se uelociter accersiri et, misi a regno

discedat

maturius,

die, expergefactus

grauioribus

illum

de lecto

retrudendum

uinculis

minitatur.

Quod ille metuens Toletum fugiit, uno tantum milite scilicet Petro Ansurez eius nutricio comitatus; ubi ab Almemone Toletano rege gratanter susceptus nouem apud eum mensibus honorifice commoratus. Set dum ipsam urbem quasi spatiando perlustrat, quomodo eam Deo iuuante posset capere corde sollicito, ore tacito meditatur.

16. Interea rex Santius legatos sorori sue domine Vrrace infantisse dirigit, qui eam ut Semuram reddat et per Zemuram concambium in planis accipiat alloquantur. Que cum multimode pro aliqua facienda conditione temptaretur et nullomodo consentiret, tale fertur dedisse responsum: « quid mihi faceret extraneus in planis, cum hec mihi frater uterinus faciat in arduis et munitis?» Quod cum per nuntios regi Santio relatum fuisset, magnam succensus in iram, coadunatis sub mira sceleritate magnis hostium cuneis, Semuram properat et circundat. Quam cum diutius expugnatam assiduis urgeret assultibus, ad tantam eos qui intus erant redegit angustiam quod utrum resisterent, utrum se dederent nesciebant. Quod cum Vrraca perpensisset obortis lacrimis ait: « si quis me ab hac obsidione et angustia utcumque liberaret, me et mea omnia illi darem ». Tunc quidam filius perditionis Bellidus Ataulfus nomine, qui eam super omnia cupidus affectabat, accedens ad eam dixit: «si de promisso me certificas, facio quod exoptas ». Certus ergo de promisso, habens cum quibusdam consilium portas fecit aperiri et se quasi fugientem insequi et, ut reuertenti portas aperiant, mandat uigilanti oculo prospectare. Ad regem dolose ueniens graue conqueritur quod uix eorum manibus emersisset pro eo scilicet quod dixerat eis: «multo melius est nos regi tradere quam esse sub femine potestate, que

73 surrexit] surrent S dat S

75 recrudendum S

74 suum om.

S

uolociter

minitatur] minatur S

tum S 77 Ásurez S commitatus S S 80 ¡uuante] uiluante S poset S

S

acersiriS

76 metues S

78 apud] apre S

dispetantum]

79 comoratus

16, 3 quem S 4 condictione S 4/5 consenturet S 5 talem S 7 nuncios S 8 sceleritate IS scilicet Ubieto 10 diucius S asiduis S asultibus S 12 dederent] reddent S 14 hac] ac S 15 perditionis filius transp. S 16 cupidus scr. Ubieto: rupidus IS Cirot 21 dolose] de sorore S conqueriter S 23 nos om. S

LIBER HI

175

nec suos nec se, siue pace siue bello, poterit aut nouerit guber-

25 nare. Quin etiam domini nostri filius iure nobis potius debet

30

SS

quam filia dominari ». Credulus his uerbis rex Santius in tantum eum carum et familiarem habuit quod eum a suo latere nunquam discedere sustineret et relictis aliis huius solius consilio frueretur. Qui cum quadam die dominica nonas Octobris regem extra castra lusta muros quasi ad explorandum urbis introitum deduxisset et rex de equo descendens ad nature sederet neccessaria, 1pse super alterum equum insidens emisso eum uenabulo interfecit era MCX*. Mox uersis abenis quasi nichil mali aut perditionis egisset, paulatim per castra reddiens cum ante tentorium Roderici transiret, interrogatus ab eo quidnam rex faceret nichil respondit, set citato fortius equo intra urbem recipi quanto plus poterat festinabat. Set Rodericus quod factum fuerat animo suspicatus, mox mundo

40

deflet domini 45

insiliens equo, quem forte tunc el scuti-

geri detergebant, arrepta lancea illum insequitur inter portas semiclausas; lancea proditoris equum percutit fugientis. Sicque per castra rediens Rodericus abruptis crinibus caput pugnis percutiens magnis clamoribus intermixtis singultibus mortem sul furibundus.

Nec

mora

fit clamor,

tolluntur

ad

ethera uoces. Turba ruunt; turbat eos regis mors inopina sul. Vndique concurrunt, regem requirunt, mortuum reperiunt et dispersis fere omnibus et ad sua fugientibus perpauci remanent, qui corpus rapiunt et ad monasterium Sancti Saluatoris Onnie deferunt

tumulandum,

era

MCX”.

Regnauit

annos

VII.

17. Interfecto rege Santio Vrraca consili prouida fratri suo Aldefonso mortem

regis Santii per nuntios innotescit, ut Zemu-

ram festinus ueniat regni gubernacula sine obstaculo suscepturus. Quo audito Aldefonsus effectus hylaris uenire disponit, set Mauris pro signo quod uiderant eum obseruantibus non ualebat.

24 nec suos iter. S scr. Ubieto

deduxiset S

pocius S

29 quada I]

ad scripst: et IS Cirot Ubieto

eras. a.m. I ante] autem

25 etiam]etS

28 discederet I

34/35 teptorium S

S

38 mundo]

S

41/42

17, 2 nuncios

mudo

percuciens S

in nudo

uenablo S

31

34 rediens S

36 responde S Vid. l,144,8

corr. a. m.

AS UA ZAS,

4 ylaris S

30 orbis S

31/32 et rex de equo...neccessaria

32 alterum] altum Cirot fort. recte S

26 in tantum] multum

otobris S

5 eum]

Í nudo

Ubieto

47 Onie cum

S

S

forcius

39 detegebant

176

LIBER

IM

Cum enim quadam die circa regem consisterent, adstante maxima senum et sapientium multitudine, crinis uerticis capitis ipsius unius hore spatio uisus est ab omnibus per se mirabiliter eleuari. Propter quod eum suspectui habentes et regem Toleti fore prescientes regi suo, ut eum occidi preciperet, suggesserunt. Quibus ille: «salua, inquit, fide suscepi illum; quomodo fidem meam potero uiolare? » Tunc rex Almemon clam uocato Aldefonso totum denudat consilium et nullomodo id uelle facere affirmans pacem et amicicias parat cum eo, quandiu ambo uixerint, obseruare.

Interque Alfonsus mortem Almemonem

Santi formidans detegi regem

callidus sic affatur: « domine mi rex, si uobis place-

ret, statum nostre terre fratrisque mei, qui se erga me in tantis malum exhibuit, per meos et per me potius uellem modis omnibus explorare et me, si Deus meus concederet, de tantis illatis iniuriis uindicare ». Ad quod ille: «iam, inquid, manus elus

semel euasisti, quomodo in easdem rursus incidere non horrescis? Cuius rei penes me indigens hinc discedis? ». Et quamuis ista ore promerent, corde tamen longe aliter sentiebant. Iste detineri, ille uero uerbis se decipi formidabat. Cum-

que sic inter se sermocinarentur, tandem Almemon uerum suspi-

30

catus, uirus quod in corde sibi serpebat aperiens mortem regis Santi sciscitatur, set nichil certitudinis ab Aldefonso potuit extorquere cum uterque uno morderetur. Ab illo ergo die occasionem qua eum capere debeat querit Almemon sollicitus et dolosus. Quod ille presentiens clam suos uocat et rem ordine pandit, et sub uenandi specie Toleto furtim eggressus non cessat nocte dieque peruolans donec Semuram ingreditur letabundus.

17, 29 uterque...morderetur]

S

Hist. Silens.

11

6 consisterent] alt. n exp. I adstantem S 7 sapientum S 8 spacio 9 Toleci S IO perciperet S 11 inquid S 12 Alemon S

12/13 Aldefonso corr. Ubieto: Aldefonsus IS

13 ualle a. corr. I

14 para

I 16 Aldefonsus S Sancii S 18 statu S 19 exibuit S prim. per] pro S potius] poscius S 22 casdem S horroscis S horrocis scr. Ubieto 24/25 senciebant S

25 formibabant a. corr. 1

suscitatur S Aldefonso] eo S Hist. Silens. 11 ergo die transp. cientes S ordinem S

28 Sanci S

sciscitatur]

29 uno] uero S p. morderetur add. uulnere 30 solicitus S 31 presentiens] pres-

LIBER HI

IO

177

18. Prefatus itaque rex Aldefonsus postquam regnorum suscepit regimina, nuntios Romam misit ad papam Aldebrandum, quí cognominatus est Gregorius septimus, ut Romanum ministerium in omni regno suo constitueret celebrandum. Memoratus itaque papa cardinalem suum Ricardum abbatem Massiliensem in Yspaniam misit; qui apud Burgensem ciuitatem nobile et generale concilium celebrans diuinum officium iuxta Romanam consuetudinem in omni regno predicti regis haberi mandauit. Era MCXV* in Dominica de ramis palmarum apud Burgis pugnauerunt duo milites, unus regis Aldefonsi pro lege Romana et alter Castellanus, scilicet Lupus Martinez de Matanza, pro lege Toletana; et uictus est miles regis. Super quo illis adhuc conten-

dentibus, accenso magno igne in platee medio missi sunt in eum I5

duo libri, unus Romanum officium continens alter uero officium continens Toletanum, sub tali conditione: ut cuius modi liber

ignem illesus euaderet, eius officium teneretur. Set cum Toletanus magnum extra ignem saltum dedisset, mox rex iratus illum in ignem pede reiciens dixit: « ad libitum regum fletantur cornua legum ». 19. Iste Aldefonsus sub era MCXVII* dedit monasterium Naiarum Cluniacensibus monachis, et sub era MCXIX*” infans Ramirus dedit Villam Auream et cetera.

20. Et cum predictus rex multa agmina haberet militum, sub era MCXVII* ad partes Toletanas accedens, usque ad VI annos continuos unoquoque anno panem Sarracenis auferens et ab obs1dione non recedens cepit Toletum era MCXXIIP. Deinde perlustrans ciuitates multas et oppida Sarracenorum

18, 1/8 Prefatus...mandauit]

cfr. Chron. Pelag. p. 81-82

19, 1/3 Iste...cetera] cfr. A. Ubieto Crónica Najerense (Valencia 1966) p. 20

20, 1/14 Et...Collar] cfr. Chron. Pelag. p. 81-82. 18, 1 prefactus S regnorum om. S 2 nuncios S 5 mansiliensem S 6 Hispaniam S 10 duos S 11 Luppus S Martimet S 12 et uictus est om. S 13 eum] eo 1 (cfr. infra in 1gnem) 15 Toletanum, sub tali conditione om. S 16 euanderent S 18 fletat / flectantur s. l. a. m. 19, 1 dedit om.

cetera ZO

om.

Z2INIIES

S

S

2 Naiarum]

Naiarense

scr. Cirot

MCXVI

Ss

3 et

178

LIBER

HI

predauit, uastauit, depopulauit, obsedit et cepit. Hee sunt: Talauera, Sancta Eulalia, Maqueda, Alfamin, Argenza, Magderit, Olmos, Canales, Talamanca, Vzeda, Guadalfaiara, Valuerde, Consogra, Vcles, Fita, Rippas, Bannos, Caracol, Mora, Massa-

trigo, Conca, Alarcon, Almodauar, Alahet, Valentia; ex alia parte Cauria, Olixbona, Dauar, Sintria, Sanctus Aren. Populauit

etiam per totam Extremaduram castella et ciuitates: Salamanticam, Abulam, Cocam, Areualum, Vlmetum, Metinam, Secouiam, Yscar, Collar. Inter hec era MCXXT'" missi sunt ab eo

ad recipiendam Rodam, quam rex ei dandam promiserat in dolo, infans Ranimirus Aldefonsi regis consanguineus germanus, Garsie Pampilonensis regis filius et comes Gundissaluus et multi ali de nobilioribus Castelle. Qui fraude' parata cum diuisim unus post alium introirent, omnes fere ibidem interfecti sunt. Inde ducti, Ranimirus in ecclesia Sancte Marie Naiarensis, quam pater

ejus rex Garsias edificauerat et ipse infans magnis ditauerat honoribus, 1uxta patrem a dextero latere requiescit. Comes uero Gundissaluus et ali apud Oniam sunt sepulti. 21. Supradictus quoque rex Aldefonsus sub era MCXXIIIT* pugnauit cum luceph in campo de Sacralias. Eodem anno fuit illa facienda de Badaioz. Inde era MCXXVI" perrexit ad Alageth oppidum a Sarracenis obsessum, cuius aduentu ualde perterriti fugierunt. In humus tempore era MCXXVIITIT", XI kalendas Aprilis, obiit

rex Garsias, quem rex Santius in uinculis miserat. Qui morti proximus se de uinculis extrahi nullomodo consentiens cum eis apud Legionem est sepultus. 22. Rex autem iste quinque uxores legitimas noscitur habuisse: prima Agnetem, que obiit era MCXXXVT"; secundam

21, 1/2 Supradictus...Sacralias] cfr. Chron. Pelag. p. 83 22, 1/19 Rex...Ocles] 6 hee] hec S

Alaeth

S

tocam S Gundisaluus

21,4a0m.S

Valencia

cfr. Chron. Pelag. p. 86-87 7 Vlalia S

S

11 Curia

9 Banos S

S

13/14 -tum, Metinam...era MCXXP S

21 elus] eis S

aduentum ]

9/10 Massatirigi S

Dauar om. l om. S

22/23 Gundisaluus

perterriti] pertéciti S ut uid.

10

12 etiam] et S 14 missis S S

23 Ommia

5 fugierum S

17 S

LIBER HI

IO

I5

179

Constantiam, ex qua genuit Vrracam uxorem comitis Raimundi, de qua ipse comes genuit Sanciam, que obiit era MCXC* II kalendas Marcii, et Aldefonsum qui postea Yspaniarum extitit imperator; tertiam Bertam Tuscia oriundam; quartam Helysabeth, ex qua genuit Santiam uxorem comitis Roderici et Geluiram, quam duxit Rotgerius dux Sicilie; quintam Beatricem, que eo mortuo ad propria repedauit. Habuit etiam duas concubinas tamen nobilissimas: prima fuit Xemena Munioz, ex qua genuit Geloyram, uxorem comitis Raimundi Tolosani, qui cognominatus est Caput Stupe, qui ex ea genuit Aldefonsum lordanis, et Tarasiam, uxorem comitis Henrici, qui ex ea genuit Vrracam, que obiit era MCXXXIX*, XI? kalendas

Octobris,

et Geloyram,

que obiit era MCXXXVIF,

XVII? kalendas Septembris, et Aldefonsum qui postea rex extitit in Portugale. Posterior fuit nomine Zeida filia Auenabeth regis Hyspalensis, que baptizata Helysabeth fuit uocata, ex qua genuit 20

Santium, qui occisus est in lite de Ocles era MCXLVI, VIT? kalendas lulii, in die Natiuitatis Sancti lohannis Babtiste, ubi

etiam occisus est comes Garsias de Grannione cognomento Crispus et sex alii comites cum eo. Vnde promontorium illud ubi occis1 sunt, propter septem comites 1b1 interfectos, Septem Comitum nominatur.

23. Tantum fuit terribilis quod nullus malefactor se auderet elus conspectui presentare. Nullus princeps, nullus miles, nullus maiorinus, nullus iudex, nullus diues, nullus pauper de regno eius audebat in proximum litem aut rixam mouere aut in aliquo inquietare. Set tanta pax fuit in diebus eius quod quelibet mulier-

23, 1/13

Tantum...patronus]

22, 3 Constanciam

S

cfr. Chron.

Pelag. p. 83-84

4/5 que obiit...kalendas

eo quod uerba ex marginis nota inclusa suspicamur Bertam] beatam leg. Cirot Tuscia] stuciam S genus S Ratgenus p. corr. — Sicilie] Froylie S et S

11 Munox

S

11/13 uxorem

Marcii: fortasse secludenda sunt,

1] MS 6 imperatori S 6/7 Helisabeth S 8 Rot9 reppendauit S 10 etiam]

(uxor S) comitis...ea genuit om. S sed

add. marg. fort. a. m. 14/16 XI” kalendas...X VII" om. S IÓ estitit S 17 fuit om. S Auenabeth] Guenabeth S 17/18 regis... Helysabeth om. S 19 occassus S 20 sancti om. S 21 etiam] et S 22 p. comites add. nominatur tantum fuit terribilis sed eras. S 23, 5 tanta] ita S

180

10

30

O

LIBER

II

cula sola portaret aurum uel argentum per omnem terram regni eius, ita quod non inueniret qui eam tangeret inuitam aut aliquid dampni uel molestie illi auderet facere. Negociatores uero etiam et peregrini per totum eius regnum euntes nichil sibi uel suis rebus timebant. Ne autem ullo tempore a bonis uaccaret operibus, omnes pontes qui sunt de Lucronio usque in Sanctum lacobum ipse de suo fecit. Pater pauperum, ecclesiarum defensor extitit et patronus. Maurorum strenuissimus expugnator, quamuis multas ab eis contumelias passus est et incursus, tamen dum uixit per annos singulos ab illis accepit tributa et munera constituta. Vixit gloriosus LXXVII annis. Regnauit annis XLIII, mensibus septem. Cum autem tempus mortis elus immineret, in lectum decidit et permansit in infirmitate anno uno et mensibus septem, et quamuis infirmus tamen omni die i¡ussu medicorum aliquantulum equitabat, ut aliquid leuamen corporis posset habere. Octauo autem ante mortem elus die natiuitatis Sancti lohannis Babtiste apud Legionem in ecclesia Sancti Ysidori magnum fecit miraculum Deus omnipotens, nam in lapidibus qui sunt ante altare sancti Ysidori, in quibus sacerdos missam celebrans pedes tenet, non per iuncturas set per medium petrarum cepit manare aqua continue ab hora sexta ipsius diei cotidie usque in eam horam dominice diei, uidentibus et presentibus Petro Legionensi et Pelagio Ouetensi episcopis, una cum clero et populo et maxima nobilium multitudine circunstante. Quarta autem die scilicet Dominica predicti episcopi pontificalibus induti uestibus una cum clero et populo, facta processione, accensis cereis, de ecclesia Sancte Marie usque ad altare sancti Ysidori uenerunt uocem dantes cum lacrimis et Dei mirabilia collaudantes. Peracto sermone ab episcopo Ouetensi et peracta missa, accedentes predicti episcopi ad aquam illam et ex ea biberunt et aliis, ut biberent, dederunt; et quod erat residuum aque in uase uitreo posue-

17/18 Vixit...septem] cfr. Chron. Pelag. p. 87 Chron. Pelag. p. 84-88

18/47 Cum...sepultus] cfr.

8 faceret S uero om. I etiam] et S IO uocaret S II pontes] potens S Locronio S 12 pater] pauper S pauperum] pauper S I5 11lis] eis S 17 regnauit] regnum S alt. annis om. S 23 natiuitate S 25 ante] autem S 27 non per iuncturas set om. S 28/29 usque in cam horam

dominice

accendentes S

diei om.

S

35 uocendantes

S

conlaudantes

S

36

LIBER

40

HI

181

runt per multum temporis in testimonium reseruandum. Hoc signum nichil aliud portendebat nisi luctus et tribulationes que Y spanie post e1us obitum euenerunt. Ideoque plorauerunt lapides ut ad fletum homines commouerent. Obuit itaque prefatus rex Aldefonsus glorioso fine apud Tole-

tum quinta feria illucescente, kalendas lulii, era MCXLVITF et 45 post ulginti dies in territorium Ceye ab archiepiscopis, episcopis, comitibus, militibus deductus in ecclesia Sanctorum

Facundi et

Primitiu1 honorifice est sepultus.

39 testimonio S

43 prefactus S

S

40 portemdebat S

44 illuscente

S

MCXLVIU

47 p. sepultus add. Laus tibi Criste S

41 Ispanie S

s. l. a.m.

42 ad]a S

I

45 teritorium

Veo

Tal

DUO

yw

o

O

DAA

A

E

to me

. o

a nl pre

o “uma a e OCÓN paridas, OS

sa 09

] AAA

e

e e

PÚCIVO e

000,0

[NU

>-

rs

e

e

PAIN

ye.

E 150%

A

ja

RES

fir

ds po : oa Ñ

MY

a.

il in

a

¿00 ems

Durl

A

ma 1

1

00 Ay

UVM

1 Ad

— y

Md

PLE

a

mA

Pr

e

Unai

DO

dels:

a

'

Y)

A

10 H

IATA

Oe

era tercu

de

WINE

paa

pelas

EN il

sd:

Na

ed

5

AS

deb DO. -

TA sola

pa

Mi "

E

En

UINDTSES INDEX

LOCORVM INDEX

Enumerationem

SACRAE

SCRIPTVRAE

FONTIVM

INDEX

NOMINVM

INDEX

LOCORVM

formarum, concordantiam formarum

et indicem for-

marum a tergo ordinatarum inuenies in fasciculo 87 serier A Instrumentorum lexicologicorum latinorum.

.

«5

4)

dee

O meta]

pi

o ercaradeal Ae jaen0 rbd si conler lcadPOR

7

SA)

ardid

ad

A

rr A

me

INDEX

LOCORVWM

"SACRAE"SCRIPTURAE lib., cap.

lin.

pag.

I, 209

17-18

9S

L 209

13-14

94

JUE 2

33-34

170

IL, 6 IL, 29

9 79-80

102 133

10002 II, 29

20 80-81

169 133

Liber Exodus 19, 22

Liber Numeri

8, 19 Liber primus Paralipomenon 20, 30m

Liber lob 1, 21

Liber Psalmorum Ol 10) 1107 Ó

Prophetia Danielis 2, 20

mu 6

IL 6

9

102

7-9

69

I, 209

12-13

94

ME

14-15 14-15

158 158

6-7

82

7

Euangelium secundum Matthaeum DATO

Euangelium secundum lohannem ATEOS 16, 23

Epistola b. Pauli a p. ad Philippenses IES

I, 192

INDEX

FONTIVM lib., cap.

lin.

paz.

101, 307 MS

10-11 1-2

ME

12-14

109 122 135

I5

135

319

10037

15-18

144

319

on

1S-19

149

1

3-14

1

IN6S

28-32

24

L, 187

5-6

78

L 124

18-20

46

Anales Compostelanos 318 318 318-319 319

AVGVSTINVS De Ciuitate Dei SIS

BEDA Chronica 202

BRAVLIVS

CAESARAVGVSTANVS

Vita Sancti Emiliani

P. 34, $ CLAVDIANVS

7, 96-98

Concilios Visigóticos e Hispano-Romanos ¡Da ñ

l, 161

PASOS

I, 188

64

13-16

80

Chronica Adefonsi III Rotensis 1, 1-3 1, 3-2, 4 2, 4-17

TOS I, 196 I, 206

84 8s 93

3

L, 207

93

4

[, 208

94

S, 1-2 $, 2-15

I, 209

6

STO

1-2

94

9-24

94-95

9$

INDEX

FONTIVM

lib., cap. Ja

Ms HA

7, 2-14

8, 4-7

E, 3

8, 7-28

Jill, 2

8, 28-38

a

9

RA

10 TI,

ES $

1-3

187

lin.

pag.

1-3

96

13-31

96-97

1-26

98-99

3-6

98 99

100 1-3

1OI 1OI

11, 3-8

7=13

102

11, 8-12

15-19

102

2

102

2-3 I 2-14 15-29

102 102 102-103 103 104 104 105

10lo

ME y

12, 1-2 ej dl 13, I-10 14-15 16 17 18

IL, 8

IL 9 MRTO 181, 102

19 20 21-22, 3 22, 3-20

MT IIA: IL, 15

23-24

HETÓ

1-38

105-106 106 106-107 107-108 108 108-109

24, 4-5 25, 17-20

IL, y

17-18 52-55

110 MAGO

26, 4

62-63

112

27, 1-3

90-93

113

28, 1=3

93-94

113

22, 20-22

1-21 22-44 46-48

Chronica Adefonsi MI ad Sebastianum A 2

O, 1

meda

M7

12, 2-3 20

ES

MES

4-5 5)

98 102

3-4

102

21222

107

Chronica Adefonsi III ex Pelagii uersione p. 99 p. 96

ES

21-22 44-46

107 108

Pp. 103-104 p. 104

Et

1-15 30-32

109-110 ¡00

L, 85 I, 209 11

17-18 2 6-12

33 94 98

Chronica d IVA XVIII,

Albeldensis STA 1-6

188

INDEX

xv, XV, XV, NE XV, XV, XV, AN XV, XV, XV, AN

10.

8-9

LT, 435 11, 12-13 Mat, 7)

FONTIVM

lib., cap.

lin.

ME 15

6-8

106 16 IL, 17

38

11, 8-9

US 17 18-20 69-70 e)

89

io ma (bs 128) 11, 10-12 LADA! 12, 24-25 12, 34-42

94-97 21

62

63-65 23

1-12 12-99

6, 1-13

138

14-39

7-10

139

13,

1-80

pag 106 109 TIO 11O 1519) 112 113 113 121 12 122-123 123-126

Chronica Byzantia-Arabica

Chronicon

52-53 53-54

Iriense

8 10 10 10 12 12 112 12 12

27

129

3

136 136

32

33

136-137 139 139 139 140 140

Chronicon Sampiri

17 p: 309 17D: 310

19 20

IIS IIS

21

118 119 120 121 100,

24

126

Chronicon Sampiri ex Silense 15p: 275-277 2 De 278 3 P- 279-4 p. 282 S P. 282-14 p. 306 306-15 Pp. 307 14 14 I5 16

19 18 19 20 20

K,

305 307 309 309-18

p. 313

106. 25 Il, 26

SLI SS . 317-318 318

TO 3AS ELO O 319

JUL 27

126 126 127 127-128 128 129 129

INDEX

FONTIVM lib., cap.

IP

ZO

ES

189 lin.

pag.

1-2

129

II, 29

4-25 1-23 27-41

129-130 130-131 131-132

42

132

IL, 30

63-84 SS 6-12

133 134 134

17-25 2

134 134

21-33 33-35

135-136 136

26 Pp. 337-338

38-41

136

27 p. 338

43-45

136

27 Pp. 338-339

45-49

136

27 P. 339 27 P. 339 28 p. 339-342

50-52 70 1-21

136 137) 137-138

21 p. 320-322 221 P- 1322325 22 Pp. 325-327 23 Pp. 327

24 P. 329-332 25 Pp. 332 25 P. 332-333 25 P. 333-334 26 P. 334

10 5

26 Pp. 336-337 26 p. 337

NL 32

30 P. 344-345

2325

138

29 P. 343

65-69

139

17-18

143

30 P. 345

18-20

143

3O P. 345 30 p. 346

1857

23-24 23-26

144 145

30 p. 346

IL, 38

2

145

Il, 18 Mr

I 16 24-26 31-42 46

113 118 119

30 p. 345

IL, 36

Chronicon Sampiri ex Pelagio PIZS IP I p. 277-278 2 p. 278-279

3 p. 280

A

ISp. 308

IL, 26

119-120

120

6

126

18 p. 313

16-17

127

18 18 18 18

227) 22 34 34-38

127 27, 128 128

38-46 2-9 10 20-21 $ 6 18 23-27

128 129 129 130 130 130 131 131

Pp. p. p. p.

313-314 314 315 315

18 p. 31I$-I9p. 20 Pp. 318-319 20 Pp. 319 2 DADAS 22. p. 323 220 PS 324 DNP ZS

317 II, 27

II, 28 II, 29

190

INDEX

FONTIVM

lib., cap.

22 p. 326 ms al23p0827 23 P. 327-329 2S7P. 333

ZO

26 Pp. 334-335

131

lin.

paz.

31

131

41 42-63 12-16

132 132 132-133

1-11

134

207P. 337

35-36

134-135

27 p. 338

42

136

27 P. 339 28 p. 341

50 47-48

136 136

29 Pp. 342 29 P. 342 29 P. 342-343

48-50 57-58 $9-62

29 P. 343

62-64

139 139 139 139

1=$

85-86 86

1

División de Wamba

P. 99, 25-31 P. 99, 32-35

L, 197 L, 198

P. 99, 35-100, 21 Pp. 100, 21-31 Pp. 100, 31-101, 12 Pp. IOI, 12-23 PIOL 23 =1O2 LI

IL 201 (202)

p. 102, 11-102, p. 102, 28-103,

IL 10 L, 204

Pp. 103,

28 1

1-26

6-40

L, 199 I, 200

86-87 87-88 88-89 89 89-90

90-91 91-92 92-93

20

Genealogías de Roda 13 I5 14

Il, 28 19 ML 20

2-4 85-88 3-6

133 134

129

1O, 13

JUDE

1-5

149

17

TI

12-16

150

91a, 21-22; 95a, 9; 964, 22; 99a, 9-10

SA

27-44

19-20

1022,

163

8-9

23

HIERONIMVS Chronica 834,

11-12;

8sa 4;

874, 17; 90a, 19;

126, 131,

17-18 19-21; II-12;

130, 132,

IO, 133, 24-25; 134, 4-S;) 137, 9; E

4; 8-

INDEX

FONTIVM

I9I

lib., cap.

lin.

paz.

HAL, 6=75 1435"6-7;

1572

41-53

27

148, Ó-14

I, 80

2-9

30

149, 22-24

Su

6-8

30

ES

12-19

2

L 84

12-19

32

1-2 Ii 4 S

IE 2 13 L 4 LES

3-14 2=$

3 4 4 4

6-6*

16

4

o

La

S

8

I, 8

5

9

Lo

5

I, 10 Ia

$ $

SOLO

77,

USO

AOEME]

IT

IsIporvs

Chronica

10-11 12-14

15-16

a

17-18 16 Ml ms. F p. 429

1 Il, ve

LO

75 1-8 I2

6 7 7

AL=2

7

19* 20 2 22

ES 1556 ls 347

7 7 7)

23-24 25-26 27-28 29-30 31-31"

I, 18 ato) 20 LT IEA

33 32-33 34 35-38, 39-41 42-43

8 8 8 9 10 10

ES L, 24 1-25 I, 26

44-45

4-7

2

L, 27

46*

47-53

1-4 1=5 $7 16-20

y

10

10 11 11 15

15

11

$-8

12

9-25

12

$4-58

SS

12

$9-60

1029

I

192

INDEX

FONTIVM

La ap. 65-72

73-76 77-80 81-82 83-85 86-88 89-91

92-93 94-97 98-100

101-103 104-106 107-110 111-112 113-116

117-118 119-120 121-122 123-124 125-126 127-128

SS

130-133 134-134* 135-136

LS

138-141

21-27

142-144 145-147

2-5

148-150

151-154 1$S$-156

157-159 160-161 162 162-166 167

168-169 170-172

173-175 176-180 181 183-185 186-189 190-191 192-194 195,

1-4

o! o ss o

1-6

INDEX

193

FONTIVM

lib., cap. 195, 4-5 196-199 200-203 204-205 206-208 209-210 211 212-214 215-216 217

pag. 54-55

L 73 L 74 LS I, 76

L- 77 I, 78

L79 I, 80

218-219

220-222 223-225 226

8 182: IL 3

DL 232*,

1-6

ms F p453 ZA ZO =7

227-231 232, 1-2 232, 2, 233 234, IS

234, 6-7; 2342, 6-7

233-233 2344, I-S 234, $-7 235-237,1 237, 1-2 237, 2-3 238

239 238*

240-241 242

1287

243, 244-245

I, 88 I, 89 I, 90 ¡-Oñ 92

246-249 250-251 252-256 257-259; 260-261 262-263 264; 265; 266-267 268-271

33-34

34-35 35-36

L 93 L 94 L 95

36-37

272-273, 274-275 276; 277

I, 96

37-38

278, 279-280 281-282

I, 98

L, 97 L 99

194

INDEX

FONTIVM

lib., cap. 100 1O1 102 103 104 10S

283; 284-287

288; 289; 290% 290

291; 292-293 294;

lin.

295-296

297-299 300-301

106

302-304

107

305; 306 307; 308

108 s

309 312 310

109 110

o! o o

312a

311-312

313-315

111 12, 113 114 IIS

31075317

318-319 320; 321 322-323 324-326 327-328 329; 330-334 3355 336-342

116

1177, 118 119 120 12 o] os os o o o 122

343-344; 345 346-347 348

349-351 352-355 362-364

128 124 125

365-370

126

371-375

127 128 129 130 1 132

356-361

376-379 380-382

383-385 386; 387-388 389; 390-393 394; 395-396 397; 398-399; 401; 402-403

404

400

133 134 135 | o os e os o 136

405

406-408; 409 408*-408?

n—

137

pag 38-39 39 39

INDEX

FONTIVM lib., cap

410-413

195 lin.

pag

L 138

1-13

7

L, 140

3-12

72 73

ITEAT L, 142

$4-55 SS

74-77 78-79

L 143 L_ 144

55-56 56-57

Historia

$2

Vandalorum SA

80

L 145

$7

81

IL 146

$7

82

147

83-84

IL, 148

57-58 s8

Historia Sueborum

85

L, 149

86

l, 150

s9

87

EST

s9

88 89 90-91 91

Sa Se ES ISS

$9-60 60 60-61 61

92

I, 156

1-14

$8-59

61

Historia Gothorum

7

I, 122

3

45

66-70

Ius

2-46

61-63

ms. Rod. N p. 268

L, 158

I

63

1=2,

3

ms. AML

ES9

p. 269

1-12

63

1-8

63

8-10

63

4

¡A O)

64

S 6

I, 162 1ÓS

64 64-65

7-8 9-10 11

I, 164 OS I, 166

65-66 66

ms. OL p. 272

1-6

6-7

66-67

67

10

MRrÓy

13

I, 168

67

14

I, 169

67

67-69

67

15-18

IL, 170

19

luz

69

20

72

69-70

21-22 23-29

1,173 IEA

70 70-72

30

ETS

72

196

INDEX

FONTIVM lin.

oa3

=e

wo Jo | (A SS

a oo J [E

A00 HA N du Din A

187

1=3 ES) 6-10 28-50

o] BE o JE cs o o

1-6

9-13 16-47

I, 189 I, 190 I, 191 LOS

L 193 Epitome 36

259

Sl

Etymologiarum siue Originum libri XX MIE 3%

XIV,

vii, 7

Laterculum Regum

127

12

L, 194

84

Visigothorum

35-40 LUCANvVS

L 93-94

78

Ms. 78 BRAH E OS PELAGIVS

De Legione E. S. XXXVII P. 373

MOT

2-8

25

INDEX

FONTIVM lib., cap.

197 lin.

pag.

32=33 35-41 I-I5S 16-23

146 146 150-151 1SI

7-8 10) 12-16

140 140

p. 63

16-19

140

p. 61

20

140

20-23

140

23-27 1-6

140 141

Pp. PP. Pp.

374 374-375 373-374 375

19

IL, 40

Chronica Pelagíi Pp. S7 Pp. $7 p. 12

11538

p. 57-58 p. 68 P- $7

MA

140

p. 61-62

7-12

141

p. 63-67 p. 68-69

13-44 45-54

141-142 142

p. 70-71

IL 35

p. 65

IL, 36

p. 65-67 p. 68-69

Mo

p. 70

MES

p. 63-65

IL, 40

PA

p. 72 p. 81-82

ME 25 TI, 18

142-143 1-3

143

6-17

143

27-29

145

27-37

147-148

42-43

148

145

137) 1-8

148 177

p. 81-82

¡OO

1-14

177-178

p. 83 p. 86-87

MED 102

1-2 1-19

p. 83-84

IE

17-18 18-47

178 178-179 179-180 180 180-181

$-27 $-16 19-20 6-13 14-17 6-31

8 10 14 18 18 26-27

PItS7 p. 84-88

1-13

PerrRvVS COMESTOR

Historia Scholastica 1089D-1090 A IOQ0A 12770 1403D 1403D 1498A-B

1498B

1520 > 1 IS 1572

31-34

2

198

INDEX

FONTIVM lib., cap.

lin.

paz.

OROSIVS

Historiarum aduersus paganos libri VII 3-17

19

ASIAN

2, 2. 6-8

TO

ESA

3-6

41

7, 35, 21

IA

18-20

46

12-19

32

SVETONIVS

fragmenta 2,

Y

L 84

De translatione reliquiarum B. Aemiliani s0 p. 366 Mi

50 p. 369 Epitome

Il, 3

14-16

150

28-35

152

62-71

1/8

Vitae S. Hugonis

PARTS

ORCOLMON2G

LES

INDEX Ababdella

NOMINVM

(filius Lupi): II, 23, 19.

47. 50. 54/55. 58. 64. 66. 76. 99. Abachuch (propheta): L, 126, 11. Abdalmech (filius Almanzor): Il, 340 1130330,52% 39. 335 40,15. Abdelmelich: Vid. supra Abdalmech Abderramam Ib” Maia (Abderratea

METI,

Abderrahamam MET

O

7

10

(Abderramán

MES

A

1

O

Il): e

Abdias (filius Ananiae, propheta): I, 48, 33 49, 3. Abel (filius Adam): L 4, 2. Abessa (iudex): L, 38, 1. Abohaia (rex Cesarauguste): II, 29, TOMO

2

Abias

Vid. infra Abofalir

(rex ludae): l, 46, 1.

IAS

a

(pontifex maximus):

l,

ACES

Abofalir (proconsul Hispanie): Il PICO

TA

O

AO A

07

Abolmondar Albo (comes): Il, 26,

41/42. Moira

1 AO)

1

A

E A

Abulabaz (alcaide cordubensis): Il,

ZO

filii Veremundi II): IL 33, 14; 34, 10. Agar (ancilla, mater Ismahelis): I, 23 De Agaron (filius Ordonii I): IL, 17, s. Agaruntum (uxor Ordonii II): Il,

205374386 l, 101,

6.

Agialeus (rex Sicyoniorum): Í, 21, je Agias (propheta): l, 47, 2. Agila (rex Gothorum 549-554): I, TS AO LS SE LAZO Agnes (uxor Aldefonsi VI): III, 22, 2 Agrippinus (comes): L, 176, 27. Agustinus Constantinopolitanus: I, es (MS LU 25 Alahabaz (alcureixí): IL, 15, 21. Alaricus: Vid. infra Atalaricus Alaricus: Vid. infra Amalaricus Alaricus (rex Gothorum 395-410): (LOTT

o

RIOS FO

AO ia

Es

Alaricus II (rex Gothorum 485SO Alax (apostata arrianus): Í, 154, 7.

(filius Abofalit): Il, 23,

39. Alchaman (socium Munnuze): Il, 3,

MLOS

¡Acha restludas) Acenar (filius Froilani Acisclus (martyr): L, Adablus Epulio (dux SIA 46: Adan

l,

Affronilda Pelagi (uxor Ordonii,

Albucacam

26, 4.

Abulmutharras (Abulmutarraf): Il, DOMO

117-138):

1

Abimelech (filius Gedeonis, iudex): Abimelex

(imperator

053 í

Agarus:

Abderramam (Abderramán III): II, OMS 2D O 8 TORA

Abhohalit:

Adrianus

Ode ID). Il, 27, 4. 184, 4. Francorum):

AT

Addaninus (seruus Aldefonsi III): II, A cp (a E (Olelcrtene mos Ostrogothorum): L, 180, 3. Adosinda (soror Froila I): II, 6, 14; AD IE DA

AI Ses ALO (STE: Alchatenatel (dux Ysmahelitarum): MEA

0%

Aldebrandus (papa Gregorius VII): MS Aldefonsus (filius Froilani II): II, 27, A

POS

Aldefonsus 1 (rex Asturiarum 739ST) SUN O SS E O) TD O OS 33 14, 2,

Aldefonsus

17, 7-

II (rex Asturiarum 791-842): II, 9, 7; 12, SR ZA SS

INDEX

200

SS

a

Aldefonsus

IM

A

(rex

NOMINVM

OS ds

Asturiarum

866-909): IL, 17, 4; 18, 1. 4. 10. 27. DOS TAO LO OSO

ASS

O TO DL AS

SSA

ZO

AO LORO

OS Si Aldefonsus IV (rex Legionis 925SAM AS SN e o OO Aldefonsus V (rex Legionis 999-

1027) 33 19 34 IS 70 TESTS

SAO

VI

(rex

Castelle

A PI

TA TO LO Aldefonsus Legionis

MM

et

IÓ SS ME

OO DA VII (rex Castelle 1126-1157):

et

Ill, 22, s.

Aldefonsus 1 (rex Portugalie 1138SM

A

Aldefonsus lordanis (filius Raimundi comitis Tolosani): II, 22, 1% Aldefonsus Ordonii (nepos VereAUS SS A Alexander (filius Priami): I, 37, s. Alexander Magnus: 1, 63, 20. 23; 71, TIOS

OO

ARA ESOO

Alexander (rex Assyriorum): Í, 72,

ES Alexander (lannaeus, pontifex ludeorum): I, 80, 8. S. Alexander (Imperator 222-235): IO q ATA

Sa

Alfamam pheta):

(Alhamam,

falsus pro-

IL, 21, 89.

Alhaccam (Al-Hakam D): IL, 1. 8. Almanzor (rex Arabum 940-1002): 11, 32, 23. 38-44; 33..3- 6; 34, 20;

3 TO

21d 3 IO

MO

ero. a

Almemon OMS 26. 30.

Almundar (filius Mohammed l): II, 21 037 230 7d Almuztahen (Almostain Abenhud TE Cesara Susto) ISS Alpianus (i. e. Vlpianus luris consultus): l, 104, 3. Alpoiz (tyrannus): IL, 17, $3. Aluarus (comes Alauensium): Il, O

IO, 18. 26. 35. 88.

100.

Amalaricus (rex Gothorum 507Sas O, 78 iio 22 A ANA Amasias (rex ludae): l, 53, 1. Ambrosius (sanctus): I, 123, 2/3. Ammiras (dux fabulosus): Il, 20, $3. Amon (rex ludae): l, 59, 1. AMOS SAO. Amphyon: Í, 30, 4; 31, 16. Ananias (socius Danihelis): Í, 61, 6. Anastasius (imperator 491-518): I, 1

O

TAO

OA

Andeuotus (dux Romane milicie): L, 149, 9. Andrea (apostolus): l, 119, 20. Anselmus (comes palatii Karoli): II, 1 iS '¡AUECUS ISORA Antigonus: l, 63, 30.

Antiochusl

(rex Assyriorum): I, 72,

44. Antiochus

II (rex Assyriorum):

I,

V (rex Assyriorum):

I,

72, 45.

Alexandra (uxor Alexandri pontiCIS

filius Ab-

ID: Il, 23, 13.

OS

Legionis 1065-1109): HI, 4, 9; 11, ER o AS A il Se

SIB

(Almundir,

derramam

Aluitus (1. e. Aldretus): Il, 16, 31. Aluitus (episcopus Legionensis): III,

LORA SS

6, 24. 34; 9, 7/8. Aldefonsus

Almundar

(rex

MIL

Toletanus

dio MOS

O 30

TE

1043-

Antiochus PST Antiochus mor Antiochus as ly

IV Epiphanes (rex Assy-

1 A SO Y 2 De III Magnus (rex Assyrio7 ES 7 Se Antoninus: I, 1, 8. M. Antonius (triumuir): l, 85, 7/8. Antonius Caracalla (imperator 21127

1 MOIL, Me

Antonius USO) LO

Minor ATA

(imperator

11Ó6-

INDEX

Antonius Pius (imperator 138-161): IES

o

Antonius

(sanctus): Í, 108. 2; 119,

NOMINVM

201

Atax (rex Alanorum): I, 173, 10. Athanagildus (rex Gothorum 554SO7)IIRES

Aoth (filius Abair): L, 31, 1. Appollinaris (episcopus): Í, 122, 14.

2 Athanasius 11/12

APOLO

Alan

ESO

AA

2

NES

Appollodorus (preceptor Augusti):

AAA LO ES

SIZES ES O,

I (episcopus):

IO

Í, 119,

OSLO

Attchila (rex Hunnorum):

I, 174,

33/34. 38.

MAS 33

Aquila Ponticus (interpres): Í, 95, 9. Aratus (astrologus): I, 74, 7. Arbaces (rex Medorum): I, 51, 8.

TENSUNE ZO:

Audeca

(tyrannus

Sueuorum):

Í,

SOSA

Augustus Cesar (imperator 30 a. C.

-14 p. C.): 1, 63, 36; 83, 5. 24; 85,

Archadius (imperator orientis 395AOS) ADS ZO NI LL SILOS

12 OO) 13 10710), Mo 2Y1e JOAL de 12, 16 A Ardabastus (pater Eruigii): I, 206, 2. Arfaxat (filius Sem): L, 14, 3; 15, 1. Argonautae: l, 33, s. Argus (rex Argiuorum): Í, 26, 2.

Arideus: Vid Philippus, filius Alexandri Aristarchus (tragediarum scriptor): IMOCESE

ES

OA

Auitus (imperator 455-456): Í, 176,

eS: Aurelianus

(imperator 270-275): Í,

Io 7% GIA, Me Aurelius (filius Aldefonsi 1): Il, 6, 1AS LO M. Aurelius Antonius (imperator 161-180): Í, 103, 1. Azarias (rex ludae): L, 47, 3; 48, 3; (PE

Azet

(filius Alpoiz): IL, 17, $4.

Aristobolus (rex et pontifex ludeoFU) OA ES O SO 2/0 Aristophanes (comicus): 1, 66, 6. Aristotelis: 1, 69, 3. Armesenda (filia Pelagii): IL, 6, 13.

Balcayz (uxor Muzeror): Il, 17, 15. Balthasar (rex Babilonie): I, 51, 13;

Arrius (hereticus): l, 118, 9; 119, $;

Bamba (rex Gothorum 672-680): l,

DAA

TS

TOA

TO: TOS

TO:

TOO FOTO

Arsaces (rex Medorum): Í, 54, 36. Arsamus (pater Dari III): 1, 63, 19. Artaserses

1 Longimanus:

l, 66, 1.

'Arthaxerses lO SA Arthaxerses III Ocus: 1, 69, 1; 70, 1.

ASES) Asaph

UA

(propheta):

L, 43, 6.

Ascanius (Enee filius): IL, 40, 1/2. Astiages (rex Medorum): Í, 54, 37; (Dela O

Atalaricus Atana-

(rex Gothorum

3662-381): l, 122, 5. 6; 163, 2; 164, a

Atalias

MS

A

Í, 51,

1.

Ataulfus (rex Gothorum 410-415): LAD]I

CIO OTO

TORO

ZO

SAS

Ia

Vid. etiam Vuamba. Barbas (episcopus arrianus): Í, 132, 12% Barnabe (apostolus): l, 131, 9. Basilides (hereticus): I, 95, 8. Basilissa (sancta): IL, 15, 15. Basilius (episcopus): I, 110, 8. Beatriz (uxor Aldefonsi VI): III, 22, 8.

Belian (tyrannus fabulosus): Il, 15, e Belisarius (patricius): l, 134, 2; 148, SOHO

LS E

(regina ludae):

CAS

Baltra: Vid. supra Balthasar

RZ

Belus (rex Assiriorum): Í, 20, 6. 15; 2 SY Bellerifon: l, 31, 14.

INDEX

202

Bellidus Ataulfus (proditor): II, 16, IS. Benahabeth (rex Betice): HI, 7, 66. TOMOS OZ MO AZ 2 7A

NOMINVM

Citero FASO 108 2SA Claudius (imperator 41-54): 1, 88, 1;

Claudius

(imperator

TIT

LOO

268-270):

l,

SAO

Berta (uxor Aldefonsi VI): II, 22, 6.

Claudius (dux Lusitanie): I, 188, 25.

Bertinalda

Cleopatra (ultima regina Egypt): l,

(uxor Adefonsi

II): Il,

1145:

SAMOA

Brutus (D. lunius Brutus, conditor

Mole

ANO

(Cexelonss

37-41): L

7

Cardiceas (rex Medorum): Í, $4, 32. Carinus (imerator 283-285): Í, 115, 1 Carmentes

(nympha):

O MO AED

43074 (rex Athenienslum):

Í, 43, an Commodus (imperator 180-192): I,

AO

UL 20, 2 G. Callicula (imperator

Clinus Codrus

I, 39, 4.

Carolus (Carlos el Calvo): Il, 17, 45.

47. 79.

QSL. Constans (imperator O, 1 2D.

335-350):

I,

Constantia (uxor Aldefonsi VI): 22, 2 Constantinus I (imperator 306IES, DOT

Mo Eo 12, ME O): 00%

O

AS

Carus (imperator 282-283): l, 115, As

Constantius I (imperator 292-306):

CAOS OS Cayn (filius Adam):

Constantius ÍI (imperator 335-361):

I, 6, 4; 11, 4. Corse IL Su, a. Cernuenas ASE [. Cesar (dictator 49-44 a. C.): 1, 83, LESA AS

DOS OSLO

SS O SO

Ceurila (dux Teodorici II): 1, 176, 24. Chaynan (filius Enos): L, 6, 2; 7, 1. Cham (filius Noe): IL, 13, 8; 22, 8. Choribantes:

I, 27, 20.

Cicero Cyc-: Vid. infra Citero Cimahel Iben Muza: Vid. infra Zimahel Cimahel Iber Fortun (filius Muze): M2 Sí $0 Cindasuindus Cinduasindus (rex Gothorum 641-652): l, 194, 8; 2007

UE ALO

A:

Cintila (rex Gothorum 636-640): l,

194, 3. Ciprianus (episcopus martyr): I> [OO OA Cirus Cyr- (rex Persarum): I, 54, 1D

O.

ME

Cissilo (filia Eruigii): L, 207, s.

TAO

TIE

IE O),

Constantius III (imperator 421): I,

178: Y (Cortes

27

ZO!

Cosdrea (rex Persarum): I, 139, 17. Cyrillus (episcopus): l, 127, 11 Ciciops (texratticao) oo Decio os Dadelus ios Daniel (propheta): I, 61, 5; 143, 15; LO:

Darius 1 (rex Persarum): CAOS

I, 51, 13;

IE

Darius II Notus (rex Persarum): L, Oy: Me

Darius III (rex Persarum) Í, 63, 19. ASE Dardo o UA oo: 14. Debbora (iudex): I, 32, 1. Decius (imperator 249-251): I, 1, DECO

SA

Dedalus: Vid. supra Dadelus Deioces (rex Medorum):

l, 54, 33. Demetrius (rex Assyriorum): I, 72, 52.

INDEX

Democritus:

Í, 66, 10.

Eracleus (imperator 610-641): Í, 2,

Demostenes (orator): I, 69, 2. Deucalion: Vid. infra Diacalion Didacus (comes Castelle): II, 22, 1; ZOO

AO

ASS

Didacus (filius Abolmondar): II, 26,

an Didimus (dux Romanus): Í, 140, 7. DILO Diocalion: L' 2723/24. Diocles (rex Medorum): l, 54, 24. Diocletianus (imperator 284-305): ETE, 18 A) dle 2/3 Dioscorus (episcopus): Í, 129, 4; 1, e Domitianus (imperator 81-96): Í, 1, (E 0%

203

NOMINVM

TIMES

ADO

TODOS Eraclius: Vid. Ercules MIME Erectonius: Í, Ermenegildus: negildus

Donatus (episcopus): Í, 126, 3. Dulcidius (episcopus): Il, 26, 22.

SaO LESS

Ermigildus (episcopus): Il, 27, 13. Ermogjus (episcopus): Il, 26, 22. 23. Eruigius (filius Ardabasti, rex Gothorum 680-687): l, 206, 6; 207, 1; 208, 6.

ESA

ADS

Escilus

M6

2 Esdras: Vid infra Ezdras. Eseraddon

AL.

Donatus (grammaticus): l, 119, 16.

SS

E Eracleus Ea Oo 29, 3. Vid. infra Herme-

(rex Assyriorum): Í, $4,

44. Esquilus: Vid. supra Escilus

Eber, Heb- (filius Sala): 1, 16, 2; 17,

Etius (dux romane milicie): l, 174, OTIS TO; Excluses: Vid, Ercules

Exenogrates (philosophus): 1, 70. 2.

% Egiardus (prepositus Karoli): IL, 11, 10% Egica (rex Gothorum 687-701): I, OTIS

STAZOO

AS

2 LOMO:

Egidius (comes): l, 176, 27. Egressar (rex Babilonie): l, 61, 19. 24. Eilo (Gilo, comes): Il, 21, 16. Eiscam (Hisham I): IL, 1, 7.

Eleazarus (pontifex ludeorum):

Eugenius

COLS

l, 125,

s.

(rex Babilonie): 1,

AOS:

Eulalia (martyr): l, 176, 22. Eunomius (hereticus): l, 122, 14. Euoricus (rex Sueuorum): Í, 156, 1.

JONS Euripides:

Elius Pertinax (imperator 93): L, 99, 1 Ello: Eluira: Vid. infra Geluira Emilianus (sanctus): L, 187, 6; III, 3,

29/30. 33. lO

(tyrannus):

Euil Merodach

Euricus (rex Gothorum 466-485): I,

I,

TEA.

Encas

Exodus: Vid. Hesiodus Exsonofon: l, 68, 4.

OZ:

Ennecus Aristra (rex Nauarre 840-

TIAS

YO ISA:

L, 65, 3.

Eusebius Cesariensis (episcopus): I, DS (episcoEusebius Nicomediensis PUS)IS AL ALLS

LS:

Eutices (episcopus): l, 129, 3. Ezdras (sacerdos): l, 66, 3. Ezechias (rex ludae): l, 57, 1. Ezechiel

(propheta):

l, 158, 3.

859): HI, 1, 4/5.

Ennecus

Xemenit

(filius Semen):

MO Ennius (poeta): I, 77, 6. Eno (tiluslarea) OP

Enos

(fliusiSet)

LO AS: soso: de

Fabianus (episcopus): Í, 106, s. Faeton: Vid. infra Fetenas. Facundus

(sanctus): II, 18, 42; 23,

95330 2711

BGM

023,146.

Faffila (pater Pelagi1): 1, 209, 3. 6.

204

INDEX

NOMINVM

ADS

Faffila (filius Pelagu): Il, 7, 2. Falech (filius Heber): 1, 17,2; 18, 1. Estenmas

loe

Flauia (uxor Eraclii): l, 138, 15. Fluduicus (princeps Francorum): Í, AS

le

Focas (imperator 602-610): l, 138,

ET 1 A la OL 28 MO), le Foroneus (rex Argiuorum;): I, 24, 8. Fortun Iben Alazela: IL, 23, 41/42.

Fortunius Iben Muza (filius Muze): ME 23, 2

Fotinus (hereticus): Í, 122, 13. Franta (rex Sueuorum 457): Í, 152,

so ZE Fraortes (rex Medorum): Fredenandus 26, 42.

Assurez

Í, $4, 35.

(comes):

Il,

Fredenandus Gundissaluus Fern(Fernán González, Comes Castelleio23 0701207 ISS: SO/ 00: GOES OMS PS TZOo O/MO RS UA OR o En Fredenandus Í Ferran- (rex Castelle et Legionis 1035-1065): Il, 35, 6; A IO O o AO OA 40/41. 49; 4, 1. 13. 18. 22. 28. 32. o LO le DO) O. AS e MEE a 2 20 Le o (Ye JAI lodo, Do ONZAS

TAO

ALO

100/22 TS

ADOOS

OA

HOME

Eridigernus (rex Gothorum): Í, 122, OO

ASAS

Frigdarius (frater Theodoricus II): Sd: Enxus

lo:

COTA O AE Eroila (frater Aldefonsi ID): IL 8, 4.

Froila (flius Ordoni D): Il, 17, 5; 21, 43. 46.

Eroila II (filius Aldefonsi IM): Il, 21, Po

MZ

ASI

TAO

5

Gabius (dux romanus): Í, 81, 2. Gad (profeta): l, 43, s. Galerius (imperator 292-311): l, Mie), Y Gallienus (medicus): L, 96, 8/9. Gallienus (imperator 253-268): 1, O) Pa 2. 10/17, 10), 1. Gallus (imperator 251-253): Í, 109, o Garsia (gener Muze): Il, 17, 69. Garsias (rex Legionis 910-914): Il, TOMADO

DS

SO

SOTA

JO ME 20, To M7) E 0 7) Lo Se Garsias Ferrandez (comes Castelle

970-995)

M3 7h

UL:

5/1, M7) Garsias Santii (comes Castelle): II, AA Garsias

O

Santi

IO

I

(rex

025970) USO

Nauarre IAS:

9. Garsias Santi II Tremulosus (rex Nauarrare 994-1000): Ill, 1, s. 6. Garsias Xemenit (pater Sancti (Garataa)a DL 1, 2. 2/7. Garsias HI (rex Nauarre 1035LOSA) MO LOS ONES TESIS 3 ATADO AO ZION BIO SO ES O a TO

0 Mal 38 20), 10/17) Di. Garsias (rex Galletie 1063-1075): MIE A OE dul, MOR 105. ¿le LB 20,

Froila (Fruela I, filius Aldefonsi 1):

PO

INS

Frunimius (episcopus). Il, 27, 8. Fulgentius (episcopus): l, 132, $;

1, AOL

Froyla Leemunadi (rebellis): IL, 21, 4. A Froyla (sanctus): IL, 34, 38; 36, 9. 12. Frumarius (dux Sueuorum): Í, 153,

Garsias de Grannione DL

Gebamundus

(comes): II,

(frater Gelimer):

1>

148, 6.

Gedeon (iudex): l, 33, 1. Gelimerus Gelemi- (rex Vandalorum 530-534): L, 147, 7; 148, 1. 8. LO.

LSO:

Geluira Geloyra: Vid. infra Geluira (filia Ranimiri II): II, 29, 62. 63.83.1887. 31,1395532:013%

INDEX

205

NOMINVM

Geluira (uxor Ordonii II): II, 30,

LIS)

SE Geluira (filia Veremundi II): Il, 33,

LOMO

14; 34, 9. Geluira (uxor Veremundi II): Il, 33,

189034,015: TIAS (filia Aldefonsi

Rotgerii

ducis

Sicilie):

VI, uxor II,

22,

7/8.

Largos: E A

2/2

Fernandez

(comes):

IL, 29, 49/50. Gundissaluus Nuniz (pater Fredenandi Gundissalui): II, 1, 12/13. Gundissaluus Telliz (comes): II, 29,

50/51.

Geluira (filia Aldefonsi VI, uxor Raimundi comitiis tolosani): III, 20 Geluira (filia Tarasie et Henrici comitis

MIS,

Gesleycus, Gesal- (rex Gothorum 507-511):

L 179,

1; 180, 6.

Geu (propheta): l, 47, 3. Gisericus (rex Vandalorum

ARPA

AURA

(imperator

1,

367-383):

1,

(comes):

Il,

LLO:

Gulfilas (episcopus): Í, 122, 10; 164, 128 Gundemarus (rex Gothorum Ó1o1 MO)

Gunderedus

Portugalen-

Gundissaluus (nobilis): HI, 20, 17. NDA Guntamundus (rex Vandalorum 484-496): Í, 145, 1; 146, 1. Guntumerius (frater Gelimer): L,

(Umar,

filius

Abderra-

MAS:

Helena

(uxor Menelai): IL, 37, s.

Helena

(mater Constantini):

Í, 11, Sa Helias (propheta): l, 48, 2; 49, 2; 50,

Ñlo Heliseus (propheta): L, 48, 2; 49, 2;

11.33, 203134, 4 Santionis

(comes

JE 21 2

Haumar

E:

1D, Me Gregorius (episcopus): I, 110, 9. Gregorius (papa): I, 188, 6. Gudesteus (episcopus Ouetensis): Guillelmus

SE

148, 6.

LaS, ie Cornaonas 1 ¿ip mo Gosuinda (uxor Athanagildi): US TAO:

Gratianus

Gundissaluus

428-

Godo (uxor Sanctii I): Il, 31, 37. $3. (Co 1 1) le Gomuisendus (abbas monasteril Sancti Emiliani): Il, 3, 35. Ontoniel (iudex): Í, 30, 1. Gordianus II (imperator 238-244):

us

ASIS ATA SS

Gundesindus (episcopus): II, 27, 12. Gundeuadus (rex Burgundionum):

Gundissaluus

Geluira (filia Fredenandi I) III, a, 8;

PIES Geluira

RAS

DLE

Gundissaluus (filius Aldefonsi III):

Geluira (uxor Aldefonsi V): IH, 35,

ASA

ALS

dla O,

(rex Normannorun):

esos

Gundericus (rex Vandalorum 406-

5, Hely (sacerdos): Í, 41, 1. Helysabeth (uxor Aldefonsi

VI):

MESAS

Helysabeth: Vid. infra Zeida. Henricus (comes): II, 22, 13/14. Hercules: Vid. supra Ercules. Hermenegildus (filius Leouigildi): ¡OASIS 28.

TS

ADO:

Hermericus (rex Suevorum): Í, 149, ES MOS SO Herodes: L 83, 18. Herodotus (historicus):

Hesiodus Heston Picas Hieremias:

I, 6s, s.

(poeta): L 54, 22. 630. aos I, 60, 4.

INDEX

206

Hildericus

(rex Vandalorum

SEO

a

A

7D

NOMINVM

5$23-

AO

ALETA

Ao

Honorius TAS

ZO

AOO

IIA

AS

(imperator

395-423):

OI

¡OJO 18 O

TOS

O

TAL

OSO

Iheronimus (historicus): I, 2, $; 119,

Hipocras: Vid Ypocras. Homerus

74; 36, 22; ll, 6, 4.:46; 7, 17. 23;

LO

O:

L,

Ildiuertus (rex Francorum): L, 181,

SL:

an Inachus (rex Argiuorum): I, 24, 7. loachim (filius losie): I, 61, 1.

o SS M/M MSH,

12394; dede Hononulfus (frater Adoagri): 1, 180, 4. Horteus 03300 Hose (propheta): L 54, 25. Hugon (sanctus): III, 15, s9. Ós.

Su (o ea 1 52 13 JE .60, Me Johel(prophietal 47 3719585: Iohannes (apostolus): I, 92, $; 93, 4; DAS IA ON Iohannes (anachoreta): Í, 125, 3.

Hulimadar (rex Babilonie): I, 61, 9. 16. Hulit (rex Arabum): II, 6, 4.

lohannes

Hulit

Hahulabat

(dux

Cordu-

bensis): ll, 20, 69/70. 86. Hunericus (rex Vandalorum

477-

(episcopus

politanus): 1-12,

Constantino16

lohannes Baptista: l, 124, 10; 134, 10. loiaide (pontifex): L, 51, 3. lonadab (sacerdos): I, 51, 2.

484): L, 143,33; 144, 1. 12; 145, 1;

lomas

VAT

lonathan: l, ss, 2. loram (rex ludae): L, 49, 1. losaphat (rex ludae): L 48, 1. Tos PO OTE losephus (scriptor): l, 12, 5; 13, 2/3.

IAS

AS

Hybinnalarabbi

(prefectus

Cesa-

Tau susto) LL ar Hylarius (episcopus): l, 119,

Hyrcanus da

12.

(pontifex ludeorum):

I,

[Os

E

Hyreneus (episcopus Lugdunensis): LAOS

J $0

2,

As:

O

louinianus

SA ludeorum):

¡Eat

Il.

I, 72,

l,

L, 31, 6.

So Ma

le

ISAOLONSANETUS) AU nilo), 2 II O), 1/7 /S Yi

1

1 03 0

1D,

laphet (filius Noe): L, 13, 7; 157, 2;

MOL

¡llo do US MORA,

LS Ó e Je

49; 23, 24. 26. 34. ISrab cm

OA

laret (filius Malalehel): I, 8, 2; 9, 1.

Ibas (i. e. Ebbas filius Theoderici IE

363-364):

de

Isa1as, Ysa- (propheta): I, 54, 26; 55,

34. Exe (Gee,

A

(imperator

Ippocentaur1: [COMA ladus (pontifex

3

TEO

1

Iben Camza (tyrannus): Il, 17, 53. Icptefiuades) o Tesus(tlus Syrao) Ms as lesus Christus: I, 85, 15; 86, 4; 88, s; MS RS o AO AO So MO UN ITZA

ADS PUT

NL

O

19275205 JE LS) OY

ARTO:

e

70),

2 MARES 2

OL

A,

Das

ÓN O:

IS AOS

Itacius (episcopus): Í, 124, 8. lubal (filius Lamech):

I, 11, 4.

luceph (rex Almorauidum): HI, 21, on loros IL Sr: ludith: L, 63, 14. Iulianus (imperator 361-363): 1, TAO

IA

OS

lulianus (comes Tingitanorum): TOO

I,

DAS

lulianus (sanctus): IL, 15, 15. Tulius Africanus (historicus): Í, 2, 3.

INDEX

luppiter

al d7 OS AeSe TastaM(sancta) MIL AO Ae 400601 lustinus 1 (imperator $18-527): I, do Iustinus lunior (imperator 565SAS) ZA ALO DO SAUS OBS e Iustinianus (imperator 527-567): I,

TIA

184 EAS

ASES

EOL

SAS SO

ESSE AN lustinianus Minor: lunior.

Vid.

207

NOMINVM

Lucretius

(poeta): l, 81, 4.

Ludouicus (filis Caroli): Il, 17, 48. Lupus (filius Muze): Il, 17, 40. $4. SOS

AA

Lupus Martinez de Matanza (miles castellanus): MI, 18, 11. Lusius (1. e. Lusidius, ciuis Vlixboni Lutarius (nepos Caroli): Il, 17, 48.

ANT

lustinus

Macrinus 10%, U,

(imperator

217-218):

1,

Maso RS 2 SS AS Mahamut (ciuis Emeritensis): Il, 15,

lustus (sanctus): Il, 29, 30. luzeph (valí de Al-Andalus): Il, 1. 6.

25. 33. 37.

Mahomat Iben Lupi (filius Lupi): Il, Jonas (propheta): L, 54, 26.

DEZA Mahomath (Mohammed

Karolus (Carlomagno): Il, 11, 4. 12.

SE

OSEA

Maior (uxor US

Fabdonitiudes) Labosordach

SO

Maioranus

(rex Babilonie): I, 61,

ZAS Lagus (pater Ptlomei): L, 73, 1. TanmecolpateniNos) laos

I): Il, 1,

ASA

Menendi GundissaA AOS:

(imperator 457-461): 1,

A A AS Malalehel (filius Cainan): I, 7, 2; 8, if Manasses (rex ludae): l, 58, 1.

Laumedon (rex Troie): L, 35, 2. Leandrus (episcopus): l, 187, 24; E 77:

Marcellus (consul): 1, 76, 4. Marcianus (imperator 450-457):

Leo I (imperator 457-474): L, 130, 1;

Marchyon

IS re Leo II (imperator 474): L 130, Daz

Marcus Marcus

Leouigillus

(rex

Gothorum

1;

567-

586): L 135, 9; 136, $3 137, 2; 155, ASTSO ASES OA OS IS IUSARES: 2 TIES O Letus (episcopus): Í, 144, 9; 148, 4.

Ligurgus (legislator): Ll, 52, 4. Binustlee

Litorius (dux Romane milicie): Í, AO AA Liuua (rex Gothorum 567-572): Í, ESOS

DA

Liuua II (rex Gothorum 601-603): I, 19025

Luca

OO

12

(apostolus):

Lucanus

Í, 119,

20.

(poeta): l, 89, 22.

(20

IAS

O;

LTS

(hereticus):

SL NETOS

l, 96, 7.

(euangelista) I, 88, 3. Aurelius (imperator 161-

ESO) Ad Mardra Mal- (rex Sueuorum): ISLAS

Marsile 17Ó

I, TA

OSA

LORI

(pater Mardra):

I, O:

L, 152, 2;

OS

Martinus (episcopus): Í, 123, 6; 154,

14. Mathatia: Il, 18, 15. Matheus (apostolus): L, 87, 7; 131,

LO. Matusalem (filius Enoch): I, 10, 2; JÉ1o Me Maximianus (imperator 235-238): TITO LOS 4er Maximianus (imperator IRA AGLÓS e

286-305):

208

INDEX

Maximus

(tyrannus):

l, 124,

NOMINVM

Muniza

8.

Mauortius (Marte): Il, 20, 73. Maurecatus (filius Aldefonsi ID): IL, OUT

O

Mauritius

(imperator

137

TAO"

RSS

582-602): SAS

l,

Y AIADOO,,

Medidus (rex Medorum): Í, 54, 31. Melchisedech (sacerdos): Í, 14, 5.

Melich (alcureixí): Il, 15, 21. Menander (comicus): Í, 73, s. Menendus Gundissaluus (nutricius Aldefonsi V): IL, 35, 3; 38, 3; 40, 18. ¡Miercurias

IE

la

(rex Babilonie): MA BL Do

PROTONES

Nembroth

(gigas): I, 17, 12/13.

Nachor (filius Seruch): I, 20, 2; 21,

Té Narcisus (episcopus): Í, 100, 3. Narses

(patricius): Í, 135, 2.

Natan

(propheta): L, 43, s.

SA Neemias:

l, 66, 4.

Nepocianus (dux Teodorici Il): L,

¡2x1 IVETE

1

LOS

So

Nepotianus (comes palat1): IL, 16, SOS

Mineus: Í, 20, 4. Minotaurus: Í, 3s, 4.

(rex Sueuorum): 16.

les dedo

(rex Babilonie):

Naustus (episcopus Conimbrie): IL,

12700:

Merodach (rex Babilonie): l, 61, 14. Micheas (propheta): I, 48, 3; 58, 5;

187,

Nabuchodonosor Nabuchodonosor

L.

Miro

(uxor Froila 1): Il, 9, 7.

Muza (Muza ben Muza): Il, 17, 30. TS ASS OOO 77. O

Í, 155,

1,

Nero (imperator 54-68): l, 1, 5; 89,

LO

18.

OZ

Misael (socius Daniel): I, 61, 6. Montanus (auctor Cataphrygum):

Nerua (1mperator 96-98): l, 93, 1. 2;

IO: Moyses 2

Nestorius (episcopus): I, 128, 6. A 20

Si Aia,

12 209), Mozeror (rex Talamance):

Nicita (magister milicie): l, 138, 26;

139, 4. IL, 17,

Ninus (filus Beli): I, 20, 9. 26; 22, 2.

lo ko

16.

Mugait (dux Arabum): Il, 1s, 4. Mundar (dux Ysmahelitarum): Il, DILO Munio Ferrandiz (socer Aldefonsi MEAR

IO

AOO

ZO

RAT

Munio (comes): TIL, 1o, 20. Munniadomna (uxor Ordonii I): Il, RS AAA Munniadoman (uxor Froilani II): E

Munniadomna Geluira (uxor Ordonii II): II, 26, 34. Munnio (alcaide de Castrojeriz): HH, 2d 30: Munnius Munioz (comes): Il, 29,

49. Munnuza (prefectus leionis): II, 2, DS IS OA

Noe:

de 12, 28 159- d. S.

Nouatus (hereticus): l, 109, 2. Numa Pompilius (rex Romanus): SS

Nummerianus

(imperator

283-

AU. IS De Nunnius (filius Ordonii I): IH, 17, s; A

OS02/3 AE ON

Nunnius Belchediz (pater Nunnii Rasorum): II, 1, 11. Nunnius Rasorum (iudex Castel

AMO

Ocozaieludas) ES OA Odoarius (filius Ordonii 1): Il, 17, s;

21, 46/47. Olda (prophetissa): I, 60, 4. Olimpius (arrianus): I, 132, 8.

INDEX

Olmundus

209

NOMINVM

(nobilis): Il, 27, 6.

7/5 MOR AO,

Pito 2

UU

e

Oneca (uxor Aldefonsi IV): II, 28, Be

Petrus

Oppa (episcopus): II, 3, 6; 4, 3; 5, 10. Ordonius (filius Froilani II): IL, 27,

Petrus (comes Gallicie): Il, 17, 9s. Petrus (episcopus Legionensis): III, 24, 29. Petrus Ansurez (comes Legionensis,

BSO

20%

Ordonius Í (rex Asturiarum SOOJUMELO SEIS

MS

MODOS

UA

850OS 2

2

MAS

O SN

Ordonius II (rex Legionis 914-924): LLORA ASA AO ASS OS DES IAS

LAOS US ZO NAO MS PS 2 BL, Mos SN

Ordonius

III (rex Legionis

95$1-

956): Il, 29. $9. 86; 30, 1. 9. II. 17;

o 03 ATA Ordonius IV Malus (rex Legionis

(dux Cantabrorum,

¡Ad Stonsia

nutricius

AU

Aldefonsi

pater

Sn.

VI): IL, 1s,

77Philippus (pater Alexandri): 1, 63, 2. Philippus (filius Alexandri): l, 63, 2 Philippus (imperator 244-249): I, LO 7 PicusMtex lato Pignarus: L, 65, 2.

oa

958-960): IL, 28, 3; 31, 8. 11. 12.

Pindarus: Vid. supra Pignarus.

A

Piniolus (comes palatii Ranimiri 1):

DO

DA

ale

Ordonius (filius Veremundi II): IL, EA

ARS

Ordonius (episcopus Astoricensis): ME

O.

Io

oa

Pirruso(reiBpin):

TOS

Pattacioras

ql OS

rss 48: LS:

Placida (filia Theodosi): I, 170, 34;

10, 0

a

Orfeus: Vid. supra Horfeus. Origenes (presbyter, scriptor): 100) 7/2 MOYIS Ms

1,

Plato

O

O

MINOS

cod

SAS o HILOS EAL:

Pompeius: Í, 84, 10; 159, 2. 3. 8. 9. PRamus esas Primitiuus (sanctus): Il, 18, 43; 23,

Pastor (sanctus): Il, 29, 30. Paulus (apostolus): l, 89, 12. 17. 11.

9536 29112347 Priscilianus (episcopus hereticus): l, SAA

Paulus

Probus (imperator 276-282): l, 114,

OscaPLOPpLeta Ozasitealudas)

Samosatenus

(hereticus):

Í,

Té

IAS

Paulus (dux Gallie): l, 196, 12. 16. Pelagiolus (equus Veremundi): III,

Ce Pelagius (hereticus): l, 127, 6. Pelagius (don Pelayo): I, 209, 3. 6; MES STA

e ml os E TOS LAICOS

A

La a

Pelagius (sanctus): II, 26, 24; 31, 40;

JU AITANA IO, 8 AL; Pelagius (episcopus Ouetensis): II, 22, 2x0 Pelagius Ordoni (nepos Veremundi) AUS SIS S A ATO Persius (poeta): I, 89, 21. Petrus (apostolus): 1, 88, 2; 89, 11.

Prociclus:

l 27,

13:

Prometheus: l, 27, 3. Protius (retoricus): I, 82, 3.

Prudentius (sanctus): Ill, 3, 28. Ptholomeus XIV (frater CleopaLOMAS CONOS e Protius uel Plocus (rhetor): Í, 82, 2. Ptolomaeus (filius Alexandri): Í, 63, 28. Ptholomeus I (filius Laga): L, 73, I

Ptholomeus X Alexander: Í, 81,

I

Ptholomeus IX Cleopatre: l, 82,

I

Ptholomeus XIII Dionistus: Í, 83, 1 ZO Ptholomeus V Epifanes: l, 77, 1.

INDEX

210

NOMINVM

Ptholomeus III Euergentes: L, 75, 1. Ptholomeus VII Euergentes II: 1, 70,

Riemus: l 55, 3: Riew(tlius Bale

IS 02 OL

10 Ptholomeus II Philadelfus: I, 74, 1.

Ricardus

Ptholomeus IV Philapator: l, 76, 1. Ptholomeus VI Philometor: 1, 78, 1. Ptolomeus IX Soter: I, 80, 1.

Riccarius (rex Sueuorum 448-456):

Ptolomon

(abbas

ASS

Riccemundus

OSO)

(primas

ML OS

Ragadaisius TOS

Toletanus

(rex

Raimundus

667-

AOS

LOS

Gothorum):

L,

ROI

(comes,

primus

uir

Vitrace) HI oras Raimundus (comes tolosanus, uir Geluire, filie ALdefonsi VI): Il, IATA Ranimirus l (rex Asturiarum 842SSO)MLILOS 1/2 HO HL 2

id, Ramirus (filius Froilani ID): II, 27, 3; ZO

Ramirus II (rex Legionis 931-951): MPSS RS 2 O 42 OS 10/1/20

0/(ÓMNS

OM

AZ Ramirus III (rex Legionis 966-982): AA

IS

AORTA

OS

2033103 TADOS

9

(infans, filius Garsie III):

INTA

e 50,

O

AA ESO

2

ES

Recaredus II (rex Gothorum 0210) ULO

ON

620-

a

ze

(rex Gothorum

1. MOYA, UNS

Reciarius:

(rex Sueuorum):

ESO

l,

TS A

Rismimundus (rex Sueuorum): Í, O, A IN e Rizilon (uxor Teudefredi): Í, 210, 1O. Rizimirus (patricius): I, 143, 26. Roboan (rex ludae): L, 45, 1.

Romulo ESOS Rudericus (ultimus rex Gothorum TO) ZO LO ALIADAS A O IATA TABRA OS 10% Riodericus (comes Castello) Mas: 29. Rodericus (comes Legionensis): II, 20, 46.

Rodericus Campidoctus (Rodrigo Díaz, el Campeador 1034-1099): LISO OE

OS

Rodericus

BS

SO 2

03 37

e

(Rodrigo González de 22

Rotolanus (comes Britannicus): II, ón, Rotgerius (dux Sicilie, Roger 1): MIS Sabellus (hereticus): I, 103, 3.

Sagena (philosophus): I, 89, 22. Salen (paterbleber)

Aa

Salla (legatus Theoderici):

ÓN

IL, 176

33.

202

Recaredus (episcopus Lucensis):: II, Recesuindus

l,

AOL.

Recab (pater lonadab): L, 51, 2. Recaredus (rex Gothorum 586CODA

TADO

2 OS

ASIS 40 dE

Paralicomes)3

Ramirus I (rex Aragonie 1035MN MS A 0 SL E

Ramirus

PIS

(rex Sueuorum):

SSL

(consul): I, 67, 4.

IL,

SE

Riccila RiciQuiricus

Massiliensis):

OS,

649-

le

Vid. infra Riccarius.

Recimirus (filius Suyntile): L, 193, SN

>

Salmanasar (rex Assyriorum): Í, 54,

42. Salomon (rex ludeorum): Í, 44, 1;

90, 14/15. Salustius (historicus): I, 82, s. Samson (iudex): Í, 40, 1. Samuel (propheta): I, 42, 1.

INDEX

NOMINVM

Sanctia (uxor Ordonii II et Frede-

SAturnus

IO

OS

nandi Gundissalui): IL, 26, 51; 31,

Saul (rex ludeorum):

16.

Sciphio (comes): Il, 16, 13. Scipio (africanus 185-129): l, 78, 4. Sedi(tlhustAdan) A ST Sedechias (filius losie): I, 62, T. Seleucus (filius Alexandri): I, 63, 29. Seleucus II (rex Assyriorum): 1, 72,

Sanctia (filia Sanctii Auarca, uxor Ordonii II): HL, 30, 3. Sanctia (uxor Fredenandi Il): Il, 35,

5.7, 40, 42; 41,3. 12; Ill, 2, 18; 4,7; SAO

TEMO

LO

IR

SAO

O

Sanctia (filia Vrrace, filie Aldefonsi ADS JUDL 22 Zi

EJ 20, 120) 0% A ON

(DORA

o PA A

e

A

UE

il Santius Garciet (comes, filius GarciorEernandez

IIS

Santius Garciet 1 (rex Pampilonie

905-925); IL, 1, 3. 4. 970-994): IL, 28, 4; 30, 4; Ill, 1, 3.7. mn Sanctius TO

Ordonii

(nepos

Vere-

IL 3 OR 2d, 1 (rex Nauarre 1000MUSSO AI IAS o

II

ZO:

FASO

Sanctius

IV

LOTO)

O;

1054-

IA

WMA

ARO

E

TES

OR LOROS

ASAS

SONO

2705 20

Te

08

9"

AO

ZO:

2 Sanctius Garsie (comes Castelle): II, 20, So 308 JE, 0

Sanctius (filius Aldefonsi VI): III, Or Sanctus (dux Francorum): Il, 17,

(Santiago): IL, 32,

OR O AS OSA Sapho: I, 62, 6.

y

(regina Assyriorum): I,

Seneca: Vid. supra Sagena. Sennacherib (rex Assyriorum): 54, 43; $6, 3. SErapisl2

Í,

Sos

Seruandus (episcopus): Ill, 4, 3. Sesnandus (prefectus Fredenandi I): NOS:

Seuerus (imperator 193-211): Í, 1, 9; TOO EFIOLO Te b Sexandus (episcopus lacobensis): II, SATA

Sibilla/ Eritreas LAS, 5 Sibilla Samia: l, 58, 7. Sigericus (rex Gothorum

A

PEA

415): l,

e

Silo (rex Asturiarum PORO

774-783):

Il,

TA

Simon (magus): L 88, 2; 89, 10. Singericus (rex Gothorum 415): Í,

(uxor Abraham):

O

Sisenandus 030)

l, 23,

l, > 2.

Saruch Ser- (filius Reu): I, 19, 2; 2 O, ME

Sisebutus (rex Gothorum 612-620): SAT

os MU A

Sardanapalus (rex Assyriorum): 20, 217 SY, 77 54,"2338/39:

e

Semiramis

176, 25.

46.

Santus lacobus

Sarra

LUN) AAA O: Sem (filius Noe): L, 13, 8; 14, 1. 4. Semenus: Ml, 1, 1.

I(AECO

(rex Nauarre

Sanctius II (rex Castelle 1065-1072):

ES

47. Seleucus IV (rex Assyriorum): Í, 72, 42. Seleucus 1 Nicanor (rex Assyrio-

OO

Sanctius II Auarca (rex Pampilonie

Sanctius

46.

Seleucus HI (rex Assyriorum): I, 72,

Sanctia (filia Aldefonsi VI, uxor Roderici comes): II, 22, 7. Saa

l, 42, 1.

(rex LO

ORIO

Gothorum

eds

631-

Ae

Sisibertus (rex Francorum): Í, 187, 1200277 Sisinandus (episcopus): II, 32, 10. Socrates:

Solon:

l, 66, 9.

I, 62, s.

INDEX

Somna

(comes):

NOMINVM

4s ul I29rÓN TSIT)3040910154003;

Il, 16, 13.

Sophia Augusta (uxor lustinus): I, 1 De Sophocless 1, 65, 356677. Sophonias (propheta): I, 60, 4. Sosarmus

(rex Assyriorum):

l, $4,

30. Stephania (uxor Garsias II): Il, 3, 103 JUE ml,

1/2

Stiligo (comes, magister milicie): I, 140, 4; 169, 6.

Sydomargius (1. e. Sydom argiuus): INS

Symon Cleopas: Í, 94, s. Symmacus (interpres): Í, 100, 2. yaoi (patertlesus) Sn Suintila (rex Gothorum 620-631): l, ¡a Be je

a

1.

Tanus

(rex Scytharum):

Í, 19, 4.

OIDO OI SS Theodericus II (filius Walamerici, rex Ostrogothorum): Í, 179,7. 11. TE

ALSO DSZ:

Theodericus?: l, 201, 1/2. Theodisclus (rex Gothorum 5$48SAD) MIL 2 OLORES AR Theudericus (rex Italie): I, 178, 6. Theudis (rex Gothorum 531-548): E MP

Il,

soror Aldefonsi V): Il, 33, 19; 34, LOS AO

27

Tarasia (filia Aldefonsi VI): II, 22,

10% Teglatfalnasar (rex Assyriorum): I,

$4, 41.

MO

AN

SAS

E

AS

LO

OSOS

A

Theudosius II (imperator 408-450): ALS

AS

ALTA

Titus Tyt- (imperator 79-81): Í, 90, Tizianus (hereticus): I, 97, 4. Told SE Tota (uxor Santi Garciet 1): II, 1,

Totila (rex Gothorum): Í, 135, 3. Transmundus:Vid. infra Trasemundus.

Trasemundus

(rex

Wandalorum

496-523); l, 132, 2; 133, 2. 6; 146,

E

E

Trayanus (imperator 98-117): IL, 1,

Tema (propheta ignotus): I, 54, 26. Tertullianus Aster: L, 100, 5/6. Teuda (fidelis Aldefonsi IM): IL, 15, Teudocion

(interpres):

Í, 98, 2.

Teudefredus (pater Roderici, regis Gothorum):

Í, 210, 4. 8.

Thareth (Tarik, princeps Arabum): IM

IS

Theudosius I (imperator 379-395):1,

4.

ls

Tarasia Tyr- (filia Veremundi

Gothorum

E

IR

1 Tarasia Florentina (uxor Ranimiri 1008 105 20) On. Tarasia(Uxon Sancti

(rex

Tirsus (martyr): Il, 15, 14. Titan (el sol): HI, s, 26.

Tales: L, 60, 2. Taral(paterA bra)

PINE ASS

II

453-466): l, 175, 4; 176, 1. 10. 14.

17

Tacitus (historicus): Í, 113,

la

Theudericus

o:

SN

Tapolo muslos

Triptolemus: Vid. supra Tripolomus. Tubalcayn (filius Lamech): L, 11, 6. Tulga (rex Gothorum 640-641): l, 194,

$.

Tullius Hostilius (rex romanus): l,

Theodemirus (rex Sueuorum): l, Sab MAR SS, e Theodoredus: Vid. Theudericus.

Theophilus (episcopus): l, 126, 18. Theudericus

IADARTNO

Treufrastres (philosophus): I, 73, 6.

(rex Gothorum

419-

Sas Turismundus (rex Gothorum 451-

ASI

ADT

A

Tyberius (imperator 14-37): I, 86, Mo Ce

INDEX

Tyberius II (imperator 578-582): I, TS

ES O

IES

7

ALO

SIA

O:

1 (imperator

3Ó64-

II (imperator

383-

SI

392): L)- 123. 1/27 12415133503; 1433 3/02 301,32; 144, 2; 147, 2. Valentinianus

II (imperator 425-

ASS) Ly 174 7 Valentinus

(heresiarcha): LI, 96, 7.

Valerianus

(imperator 253-260): I,

1d, ES

IO

Ml

JO,

o

OR

OO

O

Vela (comes): IL, 41, 6. Velasco (episcopus Legionensis): II, e Velasquita (uxor Veremundi II): Il,

397 18734, 14

rex Asturiarum 789-791): Il, 14, I.

(filius Ordonii ID): Il,

PILAS: 21, 46. 47. Veremundus (tertius u1r Vrrace): II,

3133 Vermundus SJ

ll (rex Legionis 982-

AO 1

TOMAS

2

ATL

SAS

Vermudo

ob o AS

A OA

A

Vestales:

2

Volusianus (imperator 251-253): l, LO METIO: e Vrraca (filia comitis Fredinandi Gundissalui, uxor Ordonii III et INE ME. 20 00 7 O 1 Vrraca (uxor Ranimiri

ID): Il, 32,

43. Vrraca (uxor Santi Auarca): II, 1, 8/9.

SO

OA AA TAO: SS Z2NO,

(imperator

EE

Vrraca (filia Fredenandi [): MI, 4, 1o; DAA

Vrraca

TO

TES

DE,

(filia Aldefonsi

VI,

uxor

Raimundi):

Ill, 22,

3.

comitis

(filia

comitis):

Tarasie

Ill, 22,

et

Henrici

14.

Vualia (rex Gothorum 415-419): I, Udo Ha Ie ALS e Vuamba (rex Gothorum 672-680): ALDO R ZA

MISS

AS.

16.

69-79):

1,

Xemena (uxor Aldefons 11): Il, 18, ZAS RoASA Xemena (neptis Veremundi II): Il,

do

A

Xemena Munioz (concubina Alde-

L, 58, 3/4:

Victericus

JLo.

1027-

8.

(rex

Gothorum

CULO) MIES OA LODOS 2 LO Victor Tonnonensis: l, 2, 8.

SU

ita

Wimera (Frater Froila [): IL, 6, 14; 9,

a OA

ES

1033): IL 35, 5; 40, 41/42;41, 1. 6; Vespasianus DOS

O:

Be le

III (rex Legionis

MIDA

II

Vlpianus: Vid. supra Alpianus.

Vrraca

OA

Veremundus

DI ZO

AS INCROFONO: DL PRADO: TAE LS MOS O MOMO MELO:

Vrraca (uxor Sancti III): HI, 1, 27;

Venizuz (dux Cordubensis): II, 20, 70. Veranianus (frater Didimi): L, 140, 7. Veremundus I (tius Aldefonsi II,

Vigila

187, 40.

Vistremundus (episcopus): Í, 202, 0, Vitiza (filius Egicanis): I, 208, 9; ZORROS

Valentinianus

Vasos

Vincentius (martyr): l, 142, 15; IL

12 e Vincentius (episcopus apostata): L,

ATA

Valens, Valentinus (imperator 364SUSAN E ER OY 1

Valentinianus

213

NOMINVM

Xemeniz 220

(comes 7082:

603IZ

Alauen-

fonsi VD AI Xerses (filius Hoci): l, 70, 1. Xerxes (filius Darii): I, 65, 1. Y ben Ganim (dux Cordubensis): II, OZ

214 Yben

INDEX

Manthel

(rex

Ysmabelita-

rum): Il, 20, 85/86.

Y pocras: l, 66, 8 Ysmahel (filius Abraham): 1, 23, 3. Yssac (patriarcha): l, 23, 2; 24, 1.

Zacharias (propheta): L, 52, 1/2. Zeferinus (episcopus): L, 106, 9. Zeida (filia Auenabeth, uxor Aldefonsi VI): HL; 22, 17.

NOMINVM

Zeit (rex Caurie): II, 17, 92. Zenon (imperator 474-491): L, 131, SAS

Zenon

OA

(stoicus): IL, 73, s.

Zeosis (pictor): l, 6s, 6. Zimahel Iben Muza (filius Muze): Ho, 230 1Ó:4400) 50/51 OCASO AS

Zoroastres Dl,

O,

(rex Bactrianorum): MO

MAS,

Me

l,

INDEX

LOCORVM

Abalagar: l, 199, 18.

AÑOS.

Abela Abu- (Avila): I, 200, 26; II, 8,

Alhandega (¿Alhandega?, Salamanca; ¿Albendiego?, Guadalajara): IL, 29, 37. 45.

SE ME 0

1

Abisa: l, 1909, 6. Acci (Guadix, Granada): l, 198, 11.

Affrica, -iga: l, 78, 5; 128, 4; 134, 4; nal) 1. 208 MS 7) 11 1 2

144, 4/5; 148,2. 8. 13; 149, 4; 173, TAMIL TO ESTO: INGARENTS 123 ES

ZO MO 2006 25

7348 1IA2LIL IL OS 84 MATOS O;

$955

8:

Alhanz (Alanje, Badajoz): Il, 20, 33. Almica: L, 199, 10. Almodauar (Almodóvar de Pinar, Cuenca): TI, 20, 10. Alpe ESTILO: SST 22 MÓO: EZ.

Alpont (Alpuente, Valencia): I, 198, o Altremulo (El Tiemblo, Avila): IL,

Agatha (Agde, Hérault, Francia): L, 204, S.

Altus Mons:

Acc

Alua (Castillo de Alba,

IAS

Agitania (Idanha, Portugal): L, 200, 10. Alahet Alaget (Alahejos, ValladoADE JUL, 20, 10 2, de ALANI: Í, 126, 14; 140, 4; 141, 1; 142,

ADA:

ISA

TT 10

Alarcon (Alarcón, Cuenca): TIL, 20, 10. Alasanco (Alesanco, La Rioja): I, 8,

12. Aaa alada) AS IS

SO: OSA

Albaida (Albelda, Logroño): IL, 8, 12;

IMAZ ESO: 19.

Alchala (Alcalá de Henares, Madrid):

IL, 8, 36.

ALCHORESCI

ALCOREXI

WALES

US

(Alcureixf): OS

Alcoba (Alcoba de la Ribera, León): MS

Alcon (Alcón, Teruel): L, 198, 27. 29. Alcosa (¿Alós?, Lérida): L, 203, 8. 'Alcozar SS 7 nO: Alexandria: l, 72, 54; 83, 11. 15; 88,

UCO RENO

prope La

Robla, León): 1, 202, 17; H, 21, 38;

34, 43; 36, 16. Amaya (Amaya, Burgos): l, 187, 7; IAS ALO ITALO OA OA AMAZONES: Í, 38, 1/2. Ambia: I, 200, 4. 8. AMORREI: Íl, 20, 82.

Amosa

(Amuesa,

en

O ME Anas (río Guadiana): Aneceus (río Anceo): ANOS

los Picos

de

Il, 23, $. Il, 15, 23.

OA

sol

DIAS

Alfamin (Alfamin, Toledo): Il, 20, 78

OO

Anges: l, 204, 8. Angosa: Í, 204, 10.

Anthenza

Í, 200,

Í, 203, 31.

Anegia: Il, 8, 6.

2 Be GO Hito a MIL 7 'ATAVENSES MUI MOS LES TL 0

Albena:

SOS

(Atienza,

Guadalajara):

MO SOS Anzon (Arlanzón, río): 1, 198, 32. Aquilera (Aguilera, Soria): IU, 8, 17. Aquitania: Iza. 7/8) 17Ós ds

IO

PES

ARABES MAZDA SS ESA AMA TORSO SAS

STO: DS

ATA ¡Arabia

O ASS O 30% Arabica (i. e. Ercávica, Cabeza del Griego, Cuenca, sed cfr. J. L. Moralejo, Crónicas. .. , p. 224 N. TOMOS AE Aragonense regnum: lIl, 2, 28/29 ARAGONENSES:

III, 2, 11.

INDEX

216 dl

Burgos): 1, 203, 33. 35; 11, 8, 11; 21,

o

Arbor de Quadros (Cuadros, León): 202 ¡ACA

O

SIS

Arelatum (Arles, Bouches-du-Rhóne, Erancia)

sÓ6.

AMA ONES OS Auion (Avión, Orense): l, 202, 30. AE IL 203 1. Mel

SO: ZOO ZO

CDA Tel

LOCORVM

RIAS

TES

Areualum (Arévalo, Avila): MI, 20,

Aurcilas: Vid. supra Arclatum. Auriensis

conuentus

(Orense):

1,

13305 POLA.

137 Argantia (Arganza, Soria): Il, 8, 11. Argenza (Argance, Toledo): II, 20, le

Auxona (prope Vich, Barcelona): 1, AB MA Ayuar (castillo de Aibar, Navarra):

Sor ANOTA Arnoium

Ayeone: Il, 8, 18. Jaco VOL, 20 50%

IE

ZO (flumen): Ll, 202, OO A

26. NETA SAO O ZOO A Asia Asy-: L, 63, 30; 93, 6; TIO, 11. ZOCO

ASMA 202080: Asseba (mons Auseva): II, 2, 22; 4, 1; SO

Assidona (Medina Sidonia, Cádiz): Í, 199, 4. SST LLO A ISA AO

3. 197 SL O/ 7H LS 54 LO S075SÓ, 3/4. ASA

LO

Astorica (Astorga, Asturias): Ll, 201, SS

FOO

US

SO

AAA

OO IS

a SI

2 O Ss

IS, 3; 18, 48; 21, 39; 28, 20; 29, 47;

31271307 38. 35736,05 32d INESTES:

IL, aj, Us.

ATENIENSES: Í, 27, 16; 29, 3/4; 43, 2; CIKSA

Athaporca (Atapuerca gos): UL s, 19/20. IMEI

AVARES:

TES

OMS

Badalioz

OMO O

(Badajoz):

AR

IL, 20, 36; II,

Mo de Balacarlie2 00 Balat Comartti: IL, 23, 96/97. Balbona (Valbuena de Pisuerga, Palencia):

1, 198, 37.

Balearice insule (isla Baleares): I, TAI OZ Balneos (Baños de Ledesma, Sala-

Bamba (Wamba, prope Valladolid cfr. J. L. Moralejo, Crónicas Asturianas [Oviedo, 1985] p. 195, ES) US O Barbantes

ASTVRES, ASTVRIANI: Í, 192, 11; 196, 102007 EASO MO MS 18/19. Asturie (Asturias): l, 202, 11, 13/14;

SL

Babilon'=nia: 1,20, 7; 22,6. 18:54, 5. ES AU A AE, DR

manca): IL, 20, 44/45; Il, 20, 9.

LO

Astigi (Écija, Sevilla): 1, 199, 12.

OS AOS 39, 36. 37.

MIO

prope

Bur-

27

l, 137, 6.

Auca (Villafranca de Montes de Oca,

(Barbantes,

Orense):

L,

202 Os Barciono: Vid. infra Barcinona. Barcinona TORO

(Barcelona):

L, 171,

12;

RIZADO

Be Bardulias (nunc Castella): Il, 8, 16; 10, Se

Baron (mons): L, 202, Barosa 20220:

26.

Basti (Baza, Granada): l, 198, 13. Beatia (Baeza, Jaén): l, 198, 8. Beguera (Viguera, La Rioja): Il, 26, 48.

Benicazi (gens arabs): IM, 23, 46. 57. 78.

INDEX

Berizo (el Bierzo, León): Il, 34, s2; ZO:

Berlanga (Berlanga de Duero, Soria): WILL

SO

Berrotia (Berrueza, Navarra)): I, 8, 19. Bestola (Esla, flumen): Vid. infra Hestula Beteris (Béziers, Herault, Francia): I,

2 Bethleem: I, 124, 6 Betica: AIA2 6. 1 A O Y MA O O 2 20) E WES ES.

AO LO; E O, 2 O, 3

e Í, 138, 25.

MZ

os

Boides (Puelles, prope San Salvador de Valdediós, Asturias): Ú, 21, 41. nO: Bonella: I, 200, 14. Borcecorex (Bordecorex, Soria): IL, dy 2/22 Bordel (¿Bordils?, Gerona): l, 203, 5. Ó.

lean

1 200,

Braccara

162,

Ml

(Braga, Portugal): l, 176,

16 AD My ARTILES Braccia tl 22 O;

e 2

Ós

Breca (¿Brihuega?, Guadalajara): 1, 10,

20

20%,

110.

Brece (prope Infiesto, ¿Brecín?): IU, 2, 14. BrStO

M2 00

¡Mtro

y de 22 do Dl

SalaCró-

200, Me

Calaforra (Calahorra, La Rioja): 1, 203, 29. Caldea: I, 61;18. CATDELA LAS ES

ASS ASOMO:

LOTA MIE ESA AS SON DAME MANO AS ON SEO,

ISO 1813 2//8 3:320,

3372832429028

Bizcaia (Vizcaya): I, 202, 15; Il, 8,

Bocca

Calabria (¿Ciudad Rodrigo?, manca cfr. J. L. Moralejo,

SII

Betis (río Guadalquivir): L, 187, 18.

BIZANTINI:

27

LOCORVM

Calta iO Ss Camba (río): I, 202, 30. Caminus Sancti Petri (camino de San Pedro): Ll, 198, 33. 40. Caminus Sancti lacobi (camino de Santiago): Il, 2, 14. Campana LOS 7 Campi Gotici (Tierra de Campos, comarca de Palencia): Il, 18, 34; 20,

39,21, 84, 111, 6,678, 54/55/1757: Campum:

Í, 202,

Cancellata (Cancelada, Lugo): I, 202,

9. Canicas (Cangas de Onís, Asturias): MAGA: CANTABRIA e JUE

24%

ALSO LOA di a

AT

Caracoie: Vid. infra Caracol. Caracol (Caracuel, Ciudad Real): l, a

Asturias,

17.

Canales (Canales del Ducado, Guadalajara): TIL, 20, 8.

O

Caradigna OS

A

Carbonaria

(Cardeña, ls jo

prope sa

(¿Carbonera?,

MUS

BurE, O

Logroño;

l, 84, 9.

cfr.J.L. Moralejo, Crónicas... p.

Britonia (Bretoña, arciprestazgo Mondoñego, Lugo. Cfr. J.

de L. Crónicas. .., p. 225 1.

20 MIGO AUS AO Carcasona (Carcassonne, Francia): l,

AO Me 201) ¿de Bulea 203/4124 Burgi (Burgos): IL, 22, 1; 26, 42; 29, ASS SO MLS CO. BURGENSES: SOS AOS Burgensis urbs: III, 18, 6. BvRGVNDIONES: Í, 178, 4; 179, S.

Cardona er Cordoba) MRS: Carranza (Carranza, Vizcaya)): IL,

Britannia:

Moralejo,

ISE

OO:

e le

204, IO.

8, 1Ó. Carrion (Carrión de los Condes, Palencia). UL, 21, 95; IL, 15, 28/29

Carrion (río Carrión): Il, 26, 44. Carta Moo Carthaginensis: l, 142, $; 143, 23;

218

INDEX

O o Ma o MIA o A Ss Carthago: Í, 43, 4; $3, 2; 127, 9/10; TASAS LO E TAO ADA

Carthago

Spartaria

Murcia):

l, 142,

(Cartagena,

12;

198,

TOS

2 IA

iaa

27. 29. 70; 26, 43; 29, 8; 30, $; 31, 313 32,50330, 2733722339. 334.1, EM O ML O ISA CASTELTANE MATO

IA

IL

des 7/8 LOL OP O ZO LO: IAS

IZ SS

O

MEAZOZIS:

Cesaraugusta

DO DES

(Zaragoza): l, 177, $;

IO LORO

ALO OY ROS SOS ZO)

SAS

Cesaraugustana prouintia: l, 153, S.

Cesaraugustana

regio: Í, 151, $

Cesaraugustanum

A

regnum:

Il, 11,

E EOS

CAERISTITANI

AS 8 ULSA

LOS

OLAS

LOSA NS ASILO A:

120,43 12587 143355 1034) 103,

AS, Pf

Castellion

(Castejón

de

Henares,

Guadalajara): IL, 26, 30. Gastrabo MIL o: Castrum Colubri: Vid, supra hanz.

Al-

O

IO

ASIS

ES

DO AA DS AS US GANE JA O O. SMA OLOR SS OZ:

3035/3046,

18) 10237059

Castrum Pepi (Castropepe, Zamora): e

4930 74D16.

Cinisaria (Cenicero, La Rioja): Il, 8, ros Cironia (Cirueña, La Rioja): Il, 31, ASA

Castrum Sigerici (Castrojeriz, BurO MEA O e. Catalaunici campi (Campos Cataláunicos): l, 174, 19. GCathena CATHOLICE

LO

14; 11,8;20, $9. 67.73; 21, 56/57;

Castrum Becaria (castillo de Vigue-

1-0

28, 8; 30, 23 Vid. etiam Zamora.

Ceresinos (Ceresinos de Campos, Zamora): l, 202, 7. Ceruera (Cervera de Pisuerga, Palena)

15.

Caspii (montes): Ll, 72, 7. Castello LOA IAS Castella (Castilla): l, 202, 29; 205, IS

LOCORVM

202 LALO

IZ

A ALS ar

6/7; 144, 13; 145, 2/3; 146, 3; 147,

4:16, 187, 33/3438: Caurensisimons LOS 03 Cauria (Coria, Cáceres): 1, 200, 27; MIO CausancaMii202

Causegaudia

8/0:

AS

ALO:

23, 44.188.043 28, 11320, 68: ML 2:

LAA

ASES OSO IA O CLVNIACENSES: III, 11, 48.

20%

Cluniacum (Cluny, Francia): Ml, 15, $8.

Cobello: I, 203, 24. 26. Coca (Coca, Segovia): Il, 20, 13. Coianca (Valencia de Don Juan, IESO, AD AMES OYE lo AE SOMRESE

(Cosgaya, Santander):

MES OY CainCea leona

Clauillum (Clavijo, prope Logroño BARRI AAMIIO: Clunia (Coruña del Conde, Burgos):

IIRES

Celloricum (Cellorigo, La Rioja): Il, DAS MO Le,

Celtiberia: L, 187, 46; III, 8, 25; 12, 2. 6.

Cemora (Zamora): Il, 200, 22; Il, 21,

83.86. 97; 24, 5; 25, 8;26, 34.53;

Colanquella: I, 202, 20/21. Colona:l, 199, 19.

Collar (Cuéllar, Segovia): MH, 20, 14. Colubri (Castillo de la Culebra): 11, 20, 32 Vid. supra Alhanz. Compluto (Alcalá de Henares, Madrid):

L, 198, 29; III, 8, 36.

Compostella (Santiago de Compostela): 1L18,:403'21, 313 32663:36, TIM LOSE Conca

(Cuenca):

MI, 20,

10.

INDEX

Conimbria TAS

(Coimbra, Portugal): 1,

20012 MZ

A

2/53

Ue

A

CONIMBRIENSES:

III, 7, 56.

Consogra (Consuegra, Toledo): UL, 20, 9. Constantinopolis (Constantinopla): IE UC), 5/0, 10 28 UALL, Do IS TER

18/19. 30/31; 143, 52/53; 148, 1

O

e

Cordoba Cordu- (Córdoba): 1, 187, ZA OO TA ZOO ES MITE ATA SILO MO MANS O:

26,23532/ 333131, 39313717339) DOE MIES,

O

AS

Ebora Elb- (Evora, Portugal): I, 200, (E JUL, 220) 1%, Si EBREI HEB-: Í, 16, 2; 27, 1; 46, 2; 63, IO

Se

EceoalroOs Edissa 1

HÓsiO;

O MÓ! 20%, Or

Egabro (Cabra, Córdoba): I, 199, 16. ECU SS aa Eoyptus: 25 5271/2603 9209325

l, 184, 6/7; Il, 16.

23. 48. 64/65.

TIA TABS 108, 2/94:530, 35:13.8,

Cornuta (¿Coruña del Conde? cfr. G. Cirot, « La Chronique Léonaise et les petites Annales de Castille », B. 15) 2 OO a 0 ds SUL 22 2 Corte (¿Corte de Tajuña?, Guadalajara): l, 198, 29. 30. (Contes MIO mos

AMO MOS JO: Elberri (ant. Elvira, Granada): L, 199,

10. Elepla (Niebla, Huelva): l, 199, 6. Eliph: Il, 26, 30.

Elna (Elne, Francia): Ll, 204, 12. Emerita (Mérida, Badajoz): l, 149, TAS O A

(Santa

María

trueces, Asturias):

Cuperius

Dumio (Dumio, Portugal): 1, 201, 4. Durientium (río Durance, Francia):

urbs: l, 184, 3.

CORDVBENSES:

Cultrocis

Dorium (río Duero): I, 200, 23. 25. ETA DS AZTALO E SOLOS A2OL OSASUNA YO MAS O.

177/10

Cordobensis

Creta

219

LOCORVM

mons

de

Con-

Il, 21, 41.

(monte

Cubeiro,

Ugo) ME PTZ AS Custo: Í, 198, 18.

200,

MIS

LOT

MOS

OS

AI

Lo:

ASS

Emeritensis urbs (Mérida): Il, 20, 30. EMERITENSES: Íl, 20, 36. Enna (río Enna): Il, 2, 24. Enutas (¿La Hermida?, Asturias): l, LORA

Danubius

ISS

OZ

SOS:

10.

3 SOS Data

ROO

Dauarllo

Dauncus

MOS: rr:

(Doncos, Lugo): 1, 202, 9.

Degius (Deyo, Navarra): Il, 23, 79. Delfos: L 28, 6. Denia (Denia, Alicante): L, 198, 20;

OZONO Destriana (Destriana, León): Il, 32, 64.

Deua (río Deva): Il, 5, 16. Domaunis Sanctis (monasterio de Sahagún): IL, 28, 10. Donnas (Dueñas, Palencia): IL, 21, 83.

Enpurias (Ampurias, Gerona): l, 203,

EphesusHlO3 ES spnzo: 13 Erbolium: Í, 202, 17.

Estolla (rio Esla): 1, 23, 37. 93. ETHIOPES: Í, 159, 4. Eufrates: Í, 95, 4 Europa sas Euuandali: Vid. infra Vuandali. Exara (Egara, Barcelona): 1, 203, 6. Extremadura (Extremadura): II, 20, 12. Ezebrarri (montes): ll, 32, 11. Eara Farum

DOES: Brecantinum

(La Coruña):

INDEX

220

LOCORVM

CETRO

HATO RIO 20!

TS

ESTA

Fita (Hita, Guadalajara): Il, 20, 9.

GervLtr:

Fizerola

Gigera: l, 199, 18. GUAIATOS 20; (Cilogs JE AO Godol: I, 198, 30.

(Higueruela,

Albacete):

1,

198, 23.

Flaciana (¿Laviana?): 1, 202, 19. Flamosa (Lamosa, Pontevedra): 1, O Flauia (Chaves, Portugal). UL, 8,7; 21,

Gordolo

(¿Gordojo?, Zaragoza): L,

PAZOS Fortosa: I, 198, 38. FRANCI-NCHI: Í, 140, $; 178, 4. 8; SAO

190

O 208

Froiane:

Furca

O

Í, 202,

TORO

AO

OA

IAS Guadalajara):

17; 11, 21, 38; 29, 56; 34, 43; 36, 17. Gormaz (Gormaz, Soria): UL, 1, 19; 8, IO.

CONGO 122, AO

AMO TORA: TZ

1,

32

TOA

ST

LSO

ALCOR 2

EOL

Galla: L, 198, 6; 204, $. Gallecr LATAS AO: Galletia (Galicia): L, 127, 5; 142, 4. 9; EIA

JONS

e SL

ZOO SIS SOON DOI LAO

TINE ASMA

OA

MOR

2 TOO 2 SA

O ESO AI ARO AR ON

MO M2 OOO OS LA O) My 7 A 20 MU an, 1/20 2

LOS

SOTO

1 DAS

AO:

Goza

us

ZO

A

TAO,

ASIS

250 MIL is

O OL SZA

A

A

Garrafe (Garrafe de Torío, León): L, 3%

Ganrta Gas

LgO IÓ: TOS LS

Gauzon Goz- (Gozón, Oviedo): Il, DIA

RO A

ZO RZO OLE

lo MS SAT

ANO RANA

TABS OÍDOS IS METLO!

IATO

SOS

Graliare (Grajal de Campos, León):

SOS IL AT LOS 174, 5- 18.345 176, 23.27.3553 177, rs

SPA IOORA: ZONAS OS

LOTO

LIT

SITIO

STO

ZUTO LOS ZAS

345 171, 2. $; 172, 2; 173,2. $3 174, TI OLOT LO AO:

OS ON

AOS:

UA RLO

TOTO

65; 33, 23; 34, 5,35, 4; 38, 4; lll, s, GALEANO TAS Calle TASAS

DAS O30LS LO

SS

SO EZ OS

AZ

AZO 7

LAZO

IÓN 117/67, 1

ZONASZO ZO

OSA

135, 9; 136, 4; 137, 3; 139, 13; 140, 1; ISI, 3. $. 9) 154, 3-9) ISS, 3;

24.

(¿Huerce?,

prope

La Pola de Gordón, León): I, 202,

Fons Sala (¿Fuentes del río Salado?):

LIA

ESO NA:

A

Gordon (castillo de Gordón,

sÓ.

Flauiensis urbs: Í, 153, 3.

LOS

SS

Il, 21, 49.

ISO OS

Gegion: Vid. infra leion.

ME ADO Gradus (Graus, Huesca): UI, 14, 9. Gramnos (castillo Grañón, Burgos): IL, De (GRECIA

Sd

LAS

OS

LS

SS

DS

(Cial AO

RA, 22, 7 O AD O MO LORO A Guadalfaiara (Guadalajara): Ml, 20,

8.

Guermos IAS

(Gúermes,

Guadalajara):

TO?

Gerticos (in provincia Salmanticense): OSO

Gerunda Gestar

(Gerona): l, 203, 8. OS SS

Herbasi (montañas Nerbasias): L, 142, ro. Hestula (río Esla): IL, 32, 33; 40, s.

INDEX Flictossa:

1,1203:

HIEROSOLIMI:

LOCORVM

18.

WISE TOS

Í, 66, 4/5; 87, 4/5;

SIA O

VAT UA ANO: ESLORA OS 9 SIA 1 A E UE Se

SAD:

NESARA

MESA

20410:

Co USTIO da?

¿MEE Muldo LLE, Mia

SONS COINOLAS: DI 2 SANO, 9. IvpeEr: l, 28, 2; 64,2; 72, 34;74,2;76,

25178,14 80745 8331215 85, 13//145

Hispania Yspa-: l, 67, $; 79, 3/4;

2271497 2015553

lada

ludea: L, 43, $; 47, 2; $4, 27; 55, 4;

OE 19403/ Ó51OO; 3/04. Hispalis Yspa- (Sevilla): L, 142, 13; SOLES SA SO OPS ESA LÓS OM IZDA 2 MIL O 1 a

221

od, 10

DOMIAD2Z

MIOS

ES MOMO

IAS

TOLO2 3 3%

Iuncaria JE A.

(Valdejunquera,

Navarra):

1

lustamant:

Í, 203, 8. 10.

16/17; 176, 4, 177, 6; 179, 11; 180, ONTSZIZE SONS ALS ESOS lo Ph to MO) ¿JS los 0 116), 2468

TORSO ZII

ZA LOO 3200

AA

ANO MUAY US 27 IRA

3.1153, 55 4, 7- 1956, 20; 15,403 17, SONAS

SAS

OZ

a

ESTO 3001837, 2030, 12/1135 40, 2: 14ULJA, US579 4 1OS AO

HE

MS OS. HP

IR

Kariensis ciuitas (Coria): Il, 17, 91. Karrion (río Carrión): l, 202, 6.

Bos

Hispani YsPA-: I, 142, 6; Il, 17, $6; IATA Hven1I Vgn-: l, 143, 19; 157, 8; 165, AS Url, 40). Vito 203% 20),

¡E (ENS TU O a 2 INerico MIOS Iherusalem, Hierosolima: Í, 14, 7;

PacalaMi203 50: Lacedemon: 1,128. '5. LACEDEMONTI: Í, 42, 2/3.

Lagalla: I, 199, 14. Tamasa ZO 413 LAMECCENSES: III, 6, 40. Lameccensis

urbs:

16.

Lamola 2% Langa Lateba atesa

(¿La Muela? ,Cádiz): L, 199, (Langa,

Soria): IU, 37, 16. (Lodeve, Francia): l, 204, 8. lr, 4%

44, 3,62, 3364, 4; 71, 3,83, 20; 90,

DANA

IST

WMatrosa

TZ NÓ 198 12/33 11 +7,

e Nlerita (Lérida): 1, 203, 16. Mici (Elche, Alicante): l, 198, 17. [RICA AS LOS Miinicus nro LOZA Bono: o

2 El

INDIAS

III, 6, 36.

Lamego (Lamego, Portugal): L, 200,

ZO

Laturcius mons REGAR

UE]

ARTO

(monte Laturce, La ZO:

Lauaci (La Liébana, ASUS) MOS PesioMleo laca OA ZO AM SSA

comarca

O

SO taS: ma 2)

92723 LALO ZO MORA IES O7ARONO TAR RUS ONZA

SOS:

India: L, 94, 2.

de

SONO: 2 OA

Innar:1, 198, 24.

$2, 32, $. 32/34- 49. 59. 63; 33,

pPSai20O4Ss

TAS

Iria (El Padrón, La Coruña): l, 201, 4.

ISALO TIOS 207 30,130: 38. 40; 40, 8. 19. 36. 43; 41, $; III, DTD STO RS TOMOS LA

ISATEME 7 Mil o JUL os 29 ISRAHELITE: Í, 24, $. ItaliaYitalA3 O 3 DO LO SADO: 12

TAR 2

IZO SLO

MOSS:

169, 4; 170, 38; 171, 2. 3, 174, 34;

ARAS

Saja

24. Legionense

SORA IES a:

118 e TES

regnum:

Il, 179.

a DE

INDEX

222

LOCORVM

o Legionensis urbs: Il, 21, 19. 65; 23, o

ZOA3MÓ:

32;2 29, 58; 32, 5. 30-31; 39, 38; III,

Magerita (Madrid): 1, 29, 4; Ml, 20,

SIMIO

Te Magnantia

US

LOSA

LEGIONENSES: II, 41, 7; IL, 11, 7/8; a MA Ak EL Lemus

(Lemos):

I, 202,

23.

Lenza (cfr. Justo Pérez de Urbel, Sampiro. Su crónica y la monarquía leonesa en el siglo X [Madrid DOS 2PET5S ORDAZ OS Letesma (Ledesma, Salamanca): ll, 8,

7, 29, 44. Libana (la Liébana, Asturias): U, s, 14; 8, 15; Vid. supra Lauaci. BibatialMILo40SS ba OS SS Tao SO Limia (Limia, Orense): l, 202, 24.

LONGOBARDI:

Í, 135, 6/7; 136, 2.

Lora 200413208 LO? LORDOMANI: Il, 16, 15; 17, 9S. Totica 20200201 Lucensis conuentus: Í, 153, s. Lucus (Lugo): L, 176, 26; 201, 4; 202, a

1

5

1

Lucronium (Logroño, La Rioja): II, ELA Lueca

RIO

M2

(castillo de Magnanza):

MEA Ju Mal 0 3330 Maiorga (Mallorca):

l, 203, 2.

Malaga (Málaga): I, 199, 8. Malasaya: Í, 199, 16. 18. Maleoca: I, 199, 8. 10.

Malua (río Malva): IU, 6, 47. Mambella (¿Mambrilla de Lara?, Burgos): L, 198, 35. 37.

Maqueda (Maqueda, Toledo): UI, 20,7 Mar Rubrus (mar Rojo): Il, 5, 20. Matsilia: 7708 Masco: Il, 200, 26.

Massatrigo (cerca de Huete, Cuenca): III, 20, 9/10. Matanal

HR 003%

Matar

Mi2o00

SS

Mata

Rio

7

Maue (Mabe, Palencia, sed cfr. J. L. Moralejo, Crónicas. ... , p. 208 n. AS ESA IMA RIAS IO ASS ESA 110% 17% 24 (Ol) 20% 1, 210% 21le 240),

Lugo: Vid. supra Lucus. Lumba (¿Llombay?, ¿Llomba?, Va-

DIO

lencia): L, 198, 17. Lumba de Foros: l, 202,

ISI 7357746298, 135 30/431: ISO HORTA A

17.

Luna (castillo de Luna, prope La Pola de Gordón, León): I, 202, 19; Il, 21, 38.

Lasitama UA

MRAZ So E MS

OSA: MES. 10

1063: Lustra:

l, 198, 28.

Lutosa

(Lodos, Asturias): Il, 15, 4.

2

ON

ZORO

OSOS

36,.2.:4; 40,25::27: 39; IL :2,:153:3, 1 Mauriella: I, 200, Mauritania AA ÓS. Meca 022 MEDIDOS

11. Ars

SS

$0, 451037.0. 07 SD Media

Esto

OS

SE

3

En

Medina Celem (Medinaceli, Soria): IMA CHABELO An MACEDONI: l, 63, 18/19. 21/22;72,

37 Macedoma 108

MIL

Magal:

63/32 La TOR

Í, 204,

Magalona

BS

LO

OO

El.

3.

(Maguélone,

IL 39, 33Mempbis: L, 25, 4/5. Mentessa (prope La Guardia, Jaén): [osos Menticum:

Í, 203,

Mesopotamia:

Francia): 1>

13.

Í, 139,

10.

Metina (Medina del Campo, Vallado-

INDEX

lid): TIL, 20, 13.

Naua

Metonia (fort. Metina): III, 1, 20. Mida: Í, 198, 15. Millosa: L, 203, 32.

Minneum (río Miño): I, 202,23. 28;

11,9, 155:3b,"54Minona (¿Mediona?; Barcelona): 1, AN e Miranda (Miranda de Ebro, Burgos): Se Mirda: I, 204, s. 6. Miscenas:

Í, 31, 19.

Mitonia (¿Monzón? , cfr. Justo Pérez de Urbel, Sampiro..., p. 380, n. EME 2 18 MOABITE: Íl, 20, 64. Mois (Mues, Navarra): Moleta: I, 198, 18.

223

LOCORVM

Il, 26, 16.

Mondego (río Mondego): "UI, 7, 63.

10200:

Nauarra

10%

12.

(Navarra): Il, 35, 6.

NAvarri:

Ill, 2, 11.

Nauia (¿Navia de Suarna?, Lugo): L, DO2OS Naurantius mons (Naranco, Oviedo) M6 134: Nemausum (Nímes, Francia): L, 196, 17 Nepta (tribu beréber): IM, 23, 3. Nera (Neira, Lugo): 1, 202, 22. Neumantia (Zamora): 1, 200, 21; Il, SE

Nicchopolis:

I, 103, 3.

Nimuetl2o most Nonsona: I, 203, 16. NORMANI: Íl, 32, 7.

LE

Mons Rufus (Monterroso, Lugo): L,

ODIA RATOS MS Occidens: I, 138, 23/24; 143,6; 159,

2O4NS AQ LO LIZ Montana: l, 204, 11.

6

Se Olaliensis uicus (¿Olalies? cfr. J. L.

Montania:

13.

Moralejo, Crónicas. .. , p. 206, n. SAINZ Olisipona (Lisboa, Portugal): 1, 154,

Í, 198,

11.

Montel: I, 198, 36. Montesa: I, 203, 6. Mora (Mora, Toledo): L, 198, 27; IL,

DOOR Morale (¿Mollet?, Castellón; ¿Mora de Ebro?,

Moria

Tarragona):

l, 203,

18.

(mons): Í, 90, 15.

Micanera:

203

Ara:

Muiorga (Menorca): Í, 203, 3. Muruetrum (Sagunto, Valencia): 1, TO

2022

de Santa María de Nájera): Ml, 3, Nampia:

Narbona LAO

ES

L, 203, 27. 29. NOZIO

Francia): NA ISSO:

ZO AS Narcia (río Narcea): Il, 16, 10. Naron (Narón, Lugo): IL, 15, 23. Nasona:

Olmos: III, 20, 8. Omnia (Oña, Burgos): 'l, 9, 4; 20,

20% Onia mons (monte Oña): III, 8, 28. Onniense monasterium (Oña): II,

l, 203,

14.

O

Erónicas

pez

200,

8.

Orbecus

(río Orbigo): Í, 202, 21.

DrEens

OS

MESS O ao

A

26.

OLOR

(Narbonne,

ET

Onoxona (Ossónoba, Estoi prope Faro, Portugal, cfr. J. L. Moralejo,

027 ON

Naiera (Nájera): Il, 26, 48. 50; Il, 4, 28. Naiarense monasterium (monasterio LOS

RES USO

Ologitis (Olite, Navarra): L, 193, 16.

O

ST

Mustella

ORFZ00 34 USO (OMERT A e

1,

Orma (fluuius): Il, 29, 71. Ormentera (Formentera): l, 203, 3. Ortosa: I, 200, 16. Osca (Huesca): L, 203, 24; Il, 17, 38. (Ostaual ZO O OSTROGOTHI: Í, 180, 4.

Oter de Fumos (Tordehúmos, Valla-

224

INDEX

LOCORVM

dolid): 1, 200, 24; Oue (flumen): 1, 202, 14 Vid. supra

Penna Rubeam: l, 202, Pergamum: l, 96, 9.

5.

Deua. Ouetum (Oviedo, Asturias): IU, 15, 9. 39. 45; 16, 35. 37; 17, 89. 94; 18,

PERSEL.17, 153633470103 183%, $/6372, 5/63 95,3; TOÓ, 23 FHO, 3.

14; 115, 3; 134, 3; 138, 8/9; 139, 8.

SRA ACER ADA TAILS Y 20, 76; 32, 48; 34, 26. 35; 36, 10;

Petras"

40, 37.

Petra Sacra (Peña Santa): U, 17, 17.

Ouirna (Ubierna, Burgos): IL, 29, 48. Oxiferrium (mons): Il, 23, 6.

Oxoma Oxma (El Burgo de Osma, Soria): 1, 198, 32; Il, 8, 10; 29, 9. $35 HAT; 200

14.

17; 159,

$3 174, 43.

108, 072001071026:

Petraius. l, 202, 25.

Petre Nigre (¿Peña Negra?, Zamoya) 1. 202,5 Petrus de Sancta Leocadia: I, 205, 18/19. Pianonia (río Piloña, Asturias): 1, 2,

17.

Pace (Beja, Portugal): 1, 200, 3.

Pagella (¿Pallejá?, Barcelona): 1, 203, 4.

Pictauia: Pinar

Palada (¿Palou?, Barcelona): I, 203, 6. $8.

Pinna (¿Pineda?, Barcelona): 1, 198, 3520370: Pinna Regina: Il, 33, 22; 34, SPirinei (montes Pirineos): 1, 140, 6. 10157 HE 202, M4. OPIO: TE 34, 38/39; 36; 12. Pisorga (río Pisuerga): Ml, 2, 13. Planeta: L 203, 3332 Plantaron (Lantarón): Il, 39, 6. Plantata (Lantadilla, Palencia): UI, ZO Poluoraria (Polvorosa, Zamora): IL, RAJA Pons Cursus, Curuus (Pancorvo, Burgos): Il, 23, 28. 83. Pontustik 110 Hy/f12. 17976008.

Palentia

(Palencia): 1, 198, 37.

Palmatium (Pálmaces, Guadalajara): II, 26, 30.

Pampilica: Vid. infra Pampilona. Pampilona (Pamplona, Navarra): 1, 177, 4/5; 194, 9; 203, 26; II, 8, 19; A E

Pampilonense regnum: III, 2, 27; 3, 6.

PAMPILONENSES: II, 30, 4. 7. 14/15. Pannonia: l, 135, 7. Panormus: Í, 143, 13.

Paracolli

(Paracuellos,

Madrid):

1,

20, 81.

Paramus (Páramo, Lugo): L, Parata:

202, 22.

02007

Paredes (Murias de Paredes, León): L, 202, 19. Parietem:

Í, 199,

12.

14.

Parranthagon (monte Parrantagón): MES! 2 PartTrI: l, 106, 2. Pathmos: Í, 92, 6. Pedes Moram: Í, 203, 34. PELOPENSIS: Í, 21, 9. Penna (Peñausende, Zamora): II, 29,

45Pena Gosendi: Í, 200, 22 Vid. supra Penna.

Í, 178, 6. 20027:

Pontubium Moralejo,

(Pontoibo, cfr. J. L. Crónicas. .. p. 210 1.

64) 1.9, 3. Pornia (río Porma): H, 40, s. Porte de Sancta Agatha: Í, 202, 15. Portella (Portela de Arenas, León): Il, 32, 60/61.

Portella (Portella, Lérida): 1, 203, 7. IS. 20.

Portella de Nauati: I, 202, 28. Portucale (Oporto, Portugal): 1, 176, TA; 2205, 14; H,..8S1 65. 20,050

Portucale (Portugal): 1, 201, 2; II, 6, TE TICA

OT

ES

E

Portugalensis prouintia: Il, 31, 45;

INDEX

32, 65/66. Bozazal 202 O: PRAsINI: Í, 138, s.

RITA RomaAnt l, 58, 2; 64, 6; 79, 3; 80, 10; 81, 35832184: 4: 12:137,63138;

Primorias (comarca de Asturias): Il, 8, MS

JÓs M

Prouintia

ALS

OEA

SITOORO

(Provenza):

l, 187, 13

Pugilla (¿Puzol?, Valencia): L, 198, 1% Puligena (¿Puliana?, Granada): 1, 198,

225

LOCORVM

10.

202.0430 MESS ES],

LOZA

TOS

OS

E

166,7; 168, 4; 169, $; 170, 4. 9/10. DOLORS POE NLOZ

OSETZ DAA PES UIAAO: LOS

OS

Romanna (í. e. Romania): l, 139, 20. Roscidi Valles (Roncesvalles): IU, 11,

1,

Quinitiabubel (cfr. Justo Pérez de Urbel, Sampiro. . p. 368 n. 25): Il,

21, 93/94. Rana

AIO9

Rosmola: Í, 204, 12. Rubrum mare: Il, s, 21. RUSA ROO RLO: 2043753 Rusita: l, 198, 14.

ES:

Riatica LLO SL OO LS: Rauda (Roa, Burgos): IL, 29, 49. Recopolis: l, 187, 46.

Sabarica

Regel (Beja, Portugal Cfr.J.Pérez de

Sala

Urbel-A. G. Ruiz Zorrilla, Histo-

ria Silense [Madrid 1959] p. 154 n. MEG) UL 20, O Renus (río Rin): Ll, 140, s.

Lor

o02

Saldania: Salem

2.0:

Il, 8, 10. O:

Samardina ESA Santana al ASAS SAMARITE: Í, 15, 2; 56, 5/6.

SAA

Ribas Montes: l, 203, 22. RUbEra MI DO32S ZO 4 Ss Ribofora: Il, 204, 4. Ribogar: l, 204, 6.

A E SIMUSIIIAS SE

Rippas (¿Ribas?, León): IU, 29, 44. Rippas (Ribas del Jarama, Madrid): 100230,

LOS

Salamantica (Salamanca): l, 200, 19, ESTA ZONA TOS os

Salar

Reuendega (Revendega, Burgos): II,

ALS y

Sacralias (Sagrajas, Badajoz): Ul, 21, 24

40):

Sancta

Agatha:

A Í, 202,

16.

Sancta Christina (castillo): IL, 15, 35; Sancta Eulalia (Santa Olalla, Toledo UD Sancta luliana (Santillana, Cantabria): Il, 29, 47.

Riuulus Siccus (Medina de Rioseco, Valladolid): 1, 200, 24. 28; 202, 0/7: Riuulus de Vmania (las Omañas, en

Sancta Mayra (Santamera, Guadala-

Leon 2oO218: ROCCcoNEÉs: Íl, 155, 3; 192, 12; 193,

Sanctus Arem

3/4.

(Santarén, Portugal):

A

Roda (Roa, Burgos): II, 20, 15. Rodanus (río Ródano): Il, 17, so. Roma uel Romana urbs: l, 56, 2; 74, 9; 82, 4; 84, 12. 16; 88, 3; 89, 8; 96, 10; 104, 3; 106, 7; 107, 4; 109,

3/4; 119, 18; 127, 4; 140, 3; 143,

29314473; 1575193 170+5:36; 171, USO

jara): UI, 8, 18.

O IS

O

LS SRa:

Sanctus lacobus (Santiago de Compostela): L, 198, 33. 40; IL, 18, 40; A A E a

11/12. Sanctus lustus (San Justo, Portugal): TIL, 6, 47. Sanctus lustus (Santiuste, GuadalaJara)

MLLASS:

17

220

INDEX

LOCORVM

Sanctus Petrus de Turricilla: MI, 14,

AGO

Sanctus Stephanus de Gormaz (San Esteban de Gormaz, Soria): II, 20,

1733 297 SOIL, 68; 26, 4.

Sanctus Yreneus: MI, 13, 14/15. Sangontia (Sangúesa, Navarra): L, 190, $. Sardina TAO Sarmalon: Il, 26, 30. SARMATA: Í, 162, 2. SARRACENI: l, 23, 5/6; 196, 23; 209,

IP MS EE De 1, MOR DES, LLO. 1 IÓ 2 E. e 2 De X0L 16. 23,31, 24. 32. 34; 32, 4. 22; 34,

40; 37, 15; MI, 10,79. 93/94; 20, 3.

SE2L, 4.

Saa LO SAXONES: Il, 11, 4.

OA

(Segóbriga,

Cuenca):

1,

SO Ane

Sedescampo: l, 199, 9. Sedile ELO OD Segontia (Sigúenza, Guadalajara): 1, 198, 30.

O LOMO

IO

Comites

Cuenca):

IL O

20. 20,

ME

o

Sintria (Sintra, Portugal): UI, 20, 11. Soloma: I, 198, 17. Soona (¿Siones?, Asturias): IL, 21, 39. SOrta ZOO TALONES: Sotalbs IL 10P), 10, 112% Sotebra: l, 200, 6. 19. Soutos (Couc 2024:

Spalana (¿Esplús?, Huesca): l, 203, DUDA ZOS

Sperlc DO ZA Persa 20375 03 SUCINE ICI

ASA 1 (03. 2108 7/2 ¿ie tii 2

Sel,

T1O PAR DO OS Sublancium

(Sollanzo,

cfr. J. L.

e ME RO 2 Subera MIO RZO!

Sueta SEVILLA TA SA

Semura: Vid. infra Zamora. Sena (Seia, Beira Alta, Portugal): l,

Septem

Sus

Silus (río Sil): Ll, 202, 24. 26. 29. Sintilia (las Cendejas, Guadalajara):

Moralejo, Crónicas. .. , p. 251, M.

Secura (¿Segura de la Sierra?, Jaén):

TOA

UE 2.

Suarna (Navia de Suarna): l, 202, 21.

198, 25.

PATOS

a

paras

SNemains JE 20YL 3 SCITHE NL LO 2 SS ES ONES. Secta (¿Setla?, Alicante): 1, 198, 17. Secobia (Segovia): L, 198, 35; Il, 8,

Secobrica

Po Sicilia: I, 76, 4; 143, 12; 143, 20; 170,

Sigillum (¿río Genil?): l, 149, 10.

HLO:

Sanctus Stephanus (castillo): IL, 23,

TOM

Seuimianus (Saviñao, Lugo): Í, 202,

ATA:

(Sicuendes,

IM, 22, 21.

Septem Opida (Ceuta): 1, 182, 16. Septemmancas (Simancas, Valladold) ILUS9/10; 215 SILOS. Septempublica: Vid, infra Setpublica.

O.

Se

LO OE 7 E AA O AZ ALO ALO

MISS

ES

RAS

ES Els Dd dedo TO), MAL.

137 195), E USÓNAOS; ESTAZAIeS. OJO ¡OE

TONTA TUS 202083 RLO SIZE

OS

Sumcabrium (Puerto del Cabrio): 1, OZ O: Sumrostrum

(Somorrostro):

I, 202,

15 Supporta (Sopuerta, Vizcaya): Il, 8, 16.

Serna (Serna, León): I, 202, 6. Setabi (Játiva, Valencia): IL, 198, 18.

Tafalla (Tafalla, Nauarra): UI, 3, 10.

Setpublica (Sepúlveda, Segovia): I,

Talamanca (Talamanca, Madrid): 1,

LO

AOS

Tagus (ro Tajo) IL TASA:

IS

MO 2/08: MUSEO

ES:

INDEX

Talauera (Talavera de la Reina, Toledo): II, 20, 15; 29,74; II, 20, 7. TAS E 20, 27: Tamaron (valle de la provincia de Burgos): lll, 3, 46. IL 200, 1: Tarauella (Taravilla): L, 198, 23. 25. Tarocca (Taronca, Lamego, Portu-

11 AER

gal): TIL, 6, 48. MALES

ADO

2

Tebular (Téjar, Palencia): IU, 24, 44. MES

JE OS,

29

Telica (i. e. Italica): L, 199, 3. Teseas JL 100, E (e 117/7108

Ur

ts AO

1.

Terraconensis urbs: Í, 187, 27; 203,

E Terragona (Tarragona): Teror 1, 200, 20

Tessala bebe

27 23

l, 203, 35.

SO

3/4

02:

AÑ 1 q

I2TRO2:

MS, Es SS

eS A

O

OO SO

LOS SOS O 20912323 MI

MR

O

LOTA ZO SiS

a

ARSS SS

IS, 76; 17, 9. 32; 20, 4; 23, 43. Toletana tros ALO 22 BO TIO: Toletanum regnum: Il, 17, 40. 83; LSO ZO ASS SAA:

Tolosensis urbs (Toulouse, Francia): le

Tormala 203 4LO: Tormen: I, 200, 22; Vid. infra Turmius. Tormoga (¿Torroja?, Tarragona): 1, 0 0, Torrentem:

ESO MO

ASEO:

bria): LES Tria Castella Trictio: Vid. ¡Drs (te

IES /ALO: (Triacastela): , 202, 9. supra Naiera. eloris) LISAS

Tritonis (lacum) L, 24, 11. rolas OS TubiaHll 231 216: Tude (Tuy, Pontevedra): 1, 201, 4, Il, Tudensis

Tueci

urbs: Í, 208,

(¿Martos?, Jaén

10; 209, 3.

cfr. J. L.

Moralejo, Crónicas. .. , p. 225 N. DA LO OO: Turius (río Torio): Il, 40, 7. Turmius (río Tormes): Il, 29, 43. TVRONI: Í, 123, 7. IL 100

0

¡DursacullLOo; 21: TSE ES 7 ME Ds Tutella (Tudela, Navarra): L, 200, 6; LS OS OZ SAD OS

Í, 200,

Vadabia (Ribadavia): 1, 202, 19. Vadum Regis (Vadorrey, Soria): UI, SLOT.

Toletum (Toledo): 1, 67, 4/5; 79, S;

TOROS

EIA

Tracia AS TOUSYA LO OSA Transmera (Trasmiera, en Canta-

2

Togola (¿Tuéjar?, Valencia): L, 198, 18. "¡NOLETANE

RACE

IED

Thingitani: Il, 20, 64. Tingitana prouintia: Í, 211, s. Tirasona (Tarazona, Zaragoza): l, Alar

Tortosa (Tortosa, Tarragona): L, 203, 20.

8, 6; 17, 8.

Terraconensis prouintia: Í, 142, 11; o,

223

LOCORVM

12.

Val de Elemeth: l, 198, 35. Val de Rege (Valderrey, León): 1,

20 Valentia (Valencia): 1, 187, 26; 198, ZA

Valentia

AEA

(¿Valencia

Cáceres): Il, 20,

de Alcántara?, 10.

Valeria (Valera de Arriba, Cuenca): l, 198, 23.

Valla oO: Vallis Cesaris (Valle de Cize, en los Pirineos) IL, 34, 39; 36, 12/13. VallistEonra 202022 Vallis Monius: Í, 205, 23. Vallis de Mora (Valle de Mora): Il, ÓN

Valterra (castillo de Valtierra, Navar10) AOS

00:

228

INDEX

LOCORVM

Valuerde: II, 20, 8. VASCONES: l, 188, 31; 191, 2; 193,

Vmie: L.108; 20: Vita ITOSATO:

1 O Vasconie:

Vrbicus: I, 176, 8; 11,21, 74/75; 23, 38. 44 Vid. etiam Orbecus.

MOR JU, A, Pe L. TS) 3/43 0106, 15:

Vasodoto: I, 198, 36. Vbeta (Ubeda, Jaén): l, 199, 14. 16. Veles (Vclés, Cuenca): MI, 20, 9; 22, 19. Velius (Bejo, Santander): IL, 21, 42. WMEn TITS SES

Ventosa

(Ventosa

Burgos): Í, 200,

de

Pisuerga,

15; 202, 21; 203,

LOUIS

Vernisga (río Bernesga): Il, 40, 7. Verosmus (Osmo): Í, 202, 23. Veza (Vez, La Coruña): I, 202, 28. Via Lata (¿Camino de la Plata?): 1,

199, $.

Vrdunia

(Orduña,

Vizcaya): Il, 8,

18.

Vrgello (Seo d'Urgell, Lérida): 1, AD 1 Vrgi (al E. de Almería, cfr. Jo L. Moralejo, Crónicas... p. 224, N. ONALO

SAETSA

Vrtures (Tortóreos, ADO), VETE

A

Pontevedra):

dle

VVvANDALI WAND-:

Í, 126, 13; 127,

4; 128, 3; 132, 2/3; 133, 45134, 5; TAO

AS

TARA

TILDA

AAA

Villa Ardeca (Villarejo, León): L, ZO Villa Aurea (Viloria, La Rioja): UI, 1, E

ZAS

MLS

DS RAS AO

175 GO 20 AJENO

Viancos: Í, 202, 30. Villa 20052027:

1,

LAR

ADA

SO EZO2: T VvANDALI SILINGI: Í, 142, $. 13; 173, ADOL

LOS

Vulpellera (Golpejera, Palencia): II, USOS:

Vzeda (Vceda, Guadalajara): MI, 20,

Villa Inferno: IL, 203, 33. Villa Mamna (Villamañán, León): L, 202, 8.

VzctcamUb1za

Villa Quexita (Villaquejida, León): L, 07. 210)

YDUMEL

Villabona (Villabuena, el Bierzo): UH,

Yscar (Iscar, Valladolid): MI, 20, 14.

34,52; 37, 28. Villale (Villaeles del Valdabia, Palen-

YSMAHELITE: Í, 23, 4; Il, 2, 4; 4, 10;

ca) MAZO VISENSES:

2

E 0) Vica

0 MIL TO 9"

1 124.03:

les

UL 112

eo JOY

Lol.

Y talica (Itálica, Santiponce, Sevilla):

II, 6, 31. ASA

MOS

12,3; 204683 327 24) 3354: Nam

Viseum (Viseo, Portugal): I, 200, 14; A

8.

OZ 2

IESO

ISO ZON

2.

Vimetum (Olmedo, Valladolid): ML, 20, Eo Vminitius (Incio): l, 202, 23.

Zamora

(Zamora):

Il, 8, 8; 18, ss;

2) E 1 E MO OR 1 33; Vid. etiam Cemora.

2

Zoza (Oza de los Ríos, la Coruña): I, 2021 27

CONSPEGTVS

MATERIAE

AGRADECIMENTOS

vI

INTRODUCCIÓN.

TX-XCIX

1.

Los manuscritos.

2.

La Crónica Najerense y los manuscitos de sus fuentes : La EN yla Chrontca q San sos La CN y la Historia Gothorum Wandalorum Sueborum San Isidoro q La CN y la Crónica de Alfonso II La CN y la Historia Silense La CN y la Crónica de Sampiro . La EN la Crónica de Pelayo.

ar 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 20,

TX-X XII

3. Ediciones ] 3.1. La edición de es a La edicion de A. Ubieto Arteta 3.3. Otras ediciones 3.4. Nuestra edición . A

Larobra:

e

4.1.

Descripción general.

4.2. 4.3. 4.4.

Formación de la obra. Fecha de redacción. El modelo historiográfico

XXXIX-XLIV XLIV-LO LI-LVI LVI-LXIHI LVI-LVII LVI-LVIIL LIX LIX-LXIHI

LXVIELXX LXX-LXXIX

ds la CN

tLamenguasy celestilo dela CNS EIautor

LXXIX-LXXXVI LXXXVI-LXXXIX LXXXIX-X CHI

s.

Conclusiones

Ó.

Bibliografía Bibliografía al Euentes

XXIX-XXXIX

LXII-X CHI

AO.

2

XXVEXXIX

LXIMI-LX VII

as

(Hit

XXIMN-LVI XXIEXXVI

.

X CHII-XCIV XCIV-XCIX XCIV-XCVIIMI XCVIN-XCIX

1-181

TEXTVS

Liber I . Liber

II.

a) 98-148

Liber

IM

149-181

230

CONSPECTV

MATERIAE

183-228

ÍNDICES

Index locorum

Sacrae Scripturae.

183

184-198

Index fontium . Index nominum Index locorum .

Composition,

199-214 215-228

impression et reliure: Brepols S.A. - Turnhout Printed in Belgium

D/1995/0095/1 ISBN ISBN ISBN

2-503-03713-5 2-503-03714-3 2-503-03000-9

relié broché série

(Belgique)

7 1 m

7

ON 0 0

¡AS i|

Ñ

Ya eN

rdee UN 0

0 Pe TU

dlsed

A

|Y

SS

AN AN p ó s

yy m

E e

A UTN

n

edh

VA

BR60 .C493 vol.71A Falque Rey, Emma Chronica Hispana saeculi XH / ediderunt Emma Falqu

39967000275540

DEMCÁ

La 0d ii

pesa: NIE

Ains

A ie e Penaada

DOSAIASt yA a ñ

Pes

pi j

sosa E

PUES

:

A wi cc

plñ

! sl de '

e

Ata

Ad xi HE Ñ ISE ERA

DN

, Él

05)

Odio SAUNA ce 300

AEMaida AN An

UTA

cani 1 'pa

dE Ad ñ AAA

0

MATA Ad

¡Hr ll só “

DEE mu

DAS

da AiaAl

A q

e AN

SES

EA

2

cd

hi

E A . xl pl A A 0

sE

: Ao

EE

EUR

AN "

a

d

eee pl

,

Mi h

A h

CS