Ardennen 1944: De geheime oorlog [PDF]

Zitiervorschau

CHARLES

.-/

WH ITING

ARDENNEN ^^^ ^H^V 1944

De geheime oorlog

tnii^m^rle vant l^atton's favoriete regi^ïent

^Ttïlfd

ÜS Afmy's

*

de

Fourth Arm^ureid Djvision

besühörmf de f lanketi wanneer gevechtsvoertutgen optrekken «aar h^ belegefrfe

jcs'*

,m^

x^/ •

I

^A I

»

i

X}

A

S^I^H^'t's'x

'


en Sperwer in dec.

Routes konvooien Am.

1

e,

7e en 30e

Div.

Route Peiper

Operatie Paard van

#

Landingsplaats

Troje

2

6

4

1

' I

I

'l

Spa

Francorchamps

'Mainriédy

^ Stavelot

^^^.

ügneuville

±

114

Wehrmacht. Het enige resultaat van uren discussiëren was voldoende benzine om vierhonderd man naar het vliegveld te vervoeren - en een bezoek van een

officier

van het gerechtelijk bureau.

Die begon Von der Heydte en zijn officieren onmiddellijk te ondervragen met betrekking tot de reden van het oponthoud, alsof zij verdacht waren - en het was in de winter van 1944 in het Duitse leger geen pretje lijk

om verdacht te worden van ontrouw of lafheid. Dat kon name-

heel goed uitlopen

op een vuurpeloton of een touw over de

dichtstbijzijnde lantaarnpaal.

Uiteindelijk slaagde

Von der Heydte,

die een afgeronde studie in-

ternationaal recht achter de rug had, erin de Kriegsrichter ervan te

overtuigen dat de oorzaak van het oponthoud niet lijk

arriveerde de benodigde benzine

bij

hem lag. Einde-

om de vermoeide mannen naar

de vliegvelden van Paderborn en Lippspringe

te

De

brengen.

uitge-

Von der Heydte dacht dat hij wel een paar uur zou kunnen slapen voordat de Junkers opstegen. Het mocht echter niet zo zijn. Net op dat moment belde Kraemer, de chef-staf van Dietrich, op. Hij zei tegen Von der Heydte 'Het offensief is in onze sector niet zo putte

:

snel verlopen als verwacht.'

De baron zweeg

afwachtend.

tenslotte toch afgelast? Hij

Was

zijn

ongelukkige paralanding

hoopte het.

Maar generaal Kraemer zou hem teleurstellen. Hij vervolgde: 'We hebben slechts een klein aantal van onze doelen bereikt. De vijand biedt nog steeds tegenstand voor Kamp Elsenborn in afwachting van versterkingen uit het noorden.'

En toen kwam het. 'U zult daarom morgenochtend vóór dageraad in het vooraf overeengekomen gebied moeten landen om deze versterkingen te onderscheppen. Houd zolang mogelijk stand.' Er kwam een smekende klank in de stem van de elegante, cynische chef-staf. 'Minimaal twee

dagen - en breng de versterkingen zoveel mogelijk schade toe... Trouwens, de landingsplaats is iets verlegd naar het zuidoosten, naar de kruising bij Belle Croix vlak bij Baraque Michel.'

Daarmee maakte Kraemer een eind aan zag het somberder in dan ooit. Het was

al

het gesprek en de baron

erg genoeg dat

hij

troep onervaren kinderen een nachtelijke landing moest

onbekend

terrein,

waarvan

hij

met deze

maken op

alleen wist dat het moerassig

was en 115

hooggelegen. En nu moest hij bovendien met uitsluitend de Uchte bewapening waarmee para's een landing konden uitvoeren standhouden tegen de tanks van de vijand; want hij was ervan overtuigd dat de vijand pantseronderdelen als versterking zou sturen tegen de dreiging

van de tanks van Dietrich. Twee hele dagen lang\ Het was een zware opdracht, een heel zware opdracht. Maar hij kon nu niet meer terug.

De liek

missie moest doorgaan, ten goede of ten kwade. Als goed katho-

Von der Heydte de plaatselijke priester. Was hij behem toe te komen en de zegen uit te spreken over de Tante

belde baron

reid naar Ju's'

en hun bemanning voordat

Von

zij

opstegen? Dat zou

der Heydte zuchtte opgelucht. Deze nacht zou

nodig hebben die hij kon krijgen. Misschien zou

hij

doen.

hij alle

steun

God medelijden heb-

ben met zijn samengeraapte eenheid, die naar zijn bestemming moest worden gevlogen door piloten die net zo onervaren en groen waren als de mannen zelf, om een ver verwijderde, onbekende kruising te verdedigen tegen het machtige Amerikaanse leger.

Terwijl de twee kolonels vol twijfels en zorgen zaten over hun uitgestelde missies,

De jeep van

naderden de lange-afstandsteams hun doel, de Maas.

Rohde had

middag een weg gezocht naar het westen door het steeds drukker wordende Amerikaanse verkeer. De Amerikanen wankelden onder de schok van de Duitse verrassingsaanval en waren overal op de terugtocht. De wegen waren verstopt door een opeenhoping van tanks, stukken geschut, vrachtwagens en allerlei soorten gemotoriseerde uitrustingsstukken, die bij iedere kruising aangehouden werden door grimmig kijkende MP's met walkie-talkies om in contact te blijven met de volgende kruising op de weg. De 'sneeuwklokjes' waren op dat moment nog niet op zoek naar Duitse infiltranten, maar naar Amerikaanse deserteurs van het front. Want langs het hele spookfront was nu één grote paniek uitgebroken en de lafaards, de mannen wier zenuwen het hadden begeven en de soldaten wier officieren zich uit de voeten hadden gemaakt om 'instructies te halen in de achterhoede' stroomden naar het westen. Het was een ideale dekmantel voor de vier Duitsers, maar het team 116

sergeant

zich de hele

Ze hadden gehoopt rond Hoei te zijn. Nu was het al bijna donker en overal zetten de Amerikaanse chauffeurs hun koplampen aan zonder acht te slaan op de verduisteringsreglementen. Toen de chauffeur van Rohde dat zag, kreeg hij een schok. Zijn eigen koplampen waren wel verduisterd, zodat er slechts een spleet overbleef om het licht door te laten! Hij kon niet stoppen in de dichte colonne. Dus deed hij alsof hij moeilijkheden had met zijn motor en reed de jeep de berm in. Haastig rukten de Duitsers de motorkap open en begonnen aan de motor te knoeien, terwijl de chauffeur, gedekt door de rest, de verduisteringsplaatjes van de koplampen schroefde. Ze hadden de motorkap juist weer dichtgeslagen toen het gebeurde. Later vertelde Rohde: 'Achter ons stopte een jeep. Een kapitein zwaaide zijn lange benen over de zijkant en kwam naar ons toe. Met een zware stem vroeg hij of hij ons naar de volgende (motortransport) eenheid moest slepen.' Achter Rohde krabbelde de chauffeur haastig op zijn plaats en draaide de contactsleutel om. De motor van de jeep sloeg meteen aan. Rohde shkte en was blij dat het bijna donker was. Hij bedankte de kapitein voor het aanbod en ging snel weer in de jeep zitten. Een minuut later glipten ze weer tussen de lange, trage colonne van met modder bespatte, kakikleurige voertuigen en rolden opnieuw in westelijke richting, zich onderwijl afvragend hoe de andere teams met hun verduisterde koplampen het zouden maken. Zouden ze het op tijd in de gaten hebben? van Rohde twee uur

's

liep aanzienlijke vertraging op.

middags

in

Om half zes die avond kroop de jeep van Rohde langzaam de heuvel af die naar

de stad Hoei leidde. Het wemelde overal van de Ameri-

kaanse voertuigen en iedere hoop om een onopvallende slaapplaats te vinden was vervlogen. Ze bereikten de oostelijke oever van de Maas

en omdat ze niet precies wisten wat ze moesten doen, behalve dat ze snel van de weg af moesten zien te komen (het was pikdonker en over niet al te lange tijd

van de

zou de avondklok ingaan), begonnen ze de oever

rivier te volgen,

op zoek naar een plaats

om hun kamp op te

zetten.

Korte aan de

vonden ze een geschikte plek, een stukje grasland beschermd door een soort heg. Haastig reden ze erheen

tijd later

rivier,

117

en schakelden toen de motor en de lichten 'Plotseling,' stilte,

slechts

vooien die

herinnerde

uit.

Rohde zich later,

'viel

er een onwezenlijke

verbroken door het geluid van de Amerikaanse kon-

bewogen en het zwakke gebonk van Maar de Duitsers hadden geen tijd om op hun

in westelijke richting

geschut aan het front.'

vreemde omgeving te letten, diep in het hart van het vijandelijke kamp. Ze moesten nog een hoop doen. Snel betrokken de mannen hun uitkijkposten en terwijl zij met hun wapens krampachtig in hun hand gekneld de ijskoude duisternis instaarden, maakte de radiotelegrafist snel contact met de basis en gaf hun belangrijke bericht door. Ze hadden de Maas bereikt. Wat nu?

Ze kregen bevel naar de brug over de Maas te gaan en die te observeren, en daarna onmiddellijk verslag uit te brengen.

Op het hoofd-

kwartier van Dietrich was dringend behoefte aan die informatie, want tot dusver

waren

zij

het enige team dat de rivier bereikt had.

De vier Duitsers maakten snel wat te eten uit hun voorraad Amerikaanse rantsoenen in blik, Heten de chauffeur achter om de jeep te bewaken en gingen op weg. Behoedzaam naderden

ze de negen-

tiende-eeuwse stenen brug, die aan beide zijden omringd werd

door de huizen van Hoei, die vlak op elkaar op de

Maas gebouwd waren,

tot ze zich

steile

oevers van de

op nog geen 300 meter afstand be-

vonden.

Ondanks de

konden ze de brug zelf duidelijk zien door de koplampen van de konvooien die er onophoudelijk overheen rolden. De Duitsers redeneerden echter dat niemand hen zou kunnen zien en kropen over de oever naderbij tot ze zich op een steenworp afstand bevonden van deze zeer belangrijke brug, die Peiper moest oversteken om met Dietrichs Zesde Antwerpen te bereiken. De mannen die daar rillend van angst en kou neerhurkten en luisterden hoe de brug vibreerde onder de Amerikaanse voertuigen, wisten natuurlijk niet dat Kraemer slechts een paar uur eerder de jonge SS-kolonel gesmeekt had: 'Eén tank, Peiper, op die brug... dat is alles wat ik van je vraag. Eén tank - en je missie is geslaagdV In het licht van de koplampen konden de Duitsers zien dat de brug in Hoei bewaakt werd. 'Er stond een aantal typische Amerikaanse tenten op de oostelijke oever,' herinnerde Rohde zich na de oorlog, 'waar voortdurend soldaten ingingen en uitkwamen. Zij behoorden 118

duisternis en de verduistering

klaarblijkelijk tot

voor de brug. licht

een wachtcompagnie die verantwoordelijk was

We konden nu ook zien dat de Amerikanen een zoek-

opstelden aan de andere kant van de brug.

Hadden ze soms lucht

gekregen van onze missie?'

De drie mannen bleven de gebeurtenissen niet afwachten. Toen het zoeklicht plotseling zijn ijzig witte vinger in de duisternis stak, renden

ze terug naar de jeep

om rapport uit te brengen.

hun indrukken van de brug door, en omdat hun zenuwen het begaven na een lange dag achter de vijandelijke Unies, vroegen ze toestemming om naar hun eigen posities terug te keren. Die kregen ze. Ze hadden hun taak goed volbracht. Nu wist Dietrich wat voor tegenstand hij kon verwachten bij de brug in Hoei: een compagnie infanterie met handwapens, en geen anti-tankkanon of luchtafweergeschut. Dit soort stellingen was al veelvuldig door Peiper en Skorzeny in één klap veroverd. Nu was de beurt aan de jonge SS-kolonel om zijn doorbraak te forceren in de Ardennen, zodat de 'Amerikanen' van Skorzeny 's 150ste de brug konden bestormen. Maar waar was Jochen Peiper? Snel gaven

zij

Net voor middernacht werd de deur van Café Palm in het kleine dorpje Lanzerath gebiedend opengeworpen. Tegen het gele licht dat uit de bar stroomde, tekende zich de gestalte af van een jonge officier wiens pet met het zilveren doodshoofd van de zijn

Waffen SS zwierig schuin op hoofd stond. Er lag een verachtelijke blik over de harde trekken

van

zijn vossengezicht

toen

hij

het schouwspel daarbinnen in zich op-

nam. Het café zat vol Duitse parachutisten en gevangen genomen Ami's. Een van de Amerikanen was gewond aan zijn been en hield een ander in de armen die een gedeelte van zijn gezicht kwijt was. Het waren luitenant Bouck en soldaat eerste klasse James. De meeste mannen waren in diepe slaap verzonken. Op dat moment, terwijl de eerste van zijn Tiger-tanks Lanzerath binnendreunde, scheen het

Obersturmbannführer Jochen Peiper toe dat het

'front in slaap geval-

len was'.

Peiper baande zich een

weg

tussen de

mannen op de

vloer door,

119

.

hield een kaart tegen de ten; toen

wendde

wand en stak hem vast met een paar bajonetde commandant van het 9de Parachutis-

hij zich tot

tenregiment, wiens taak het was

om

op deze lange, frustrerende de-

cemberdag door te breken en de weg vrij te maken voor Peipers pantsereenheid. De paratroeper was duidelijk een 'achterhoedehengst', dacht Peiper bij zichzelf, en hoewel de man een hogere rang had dan de SS-kolonel, aarzelde hij niet. Hij stortte zijn volle woede over de man uit, die inderdaad nog maar kort geleden het 9de had overgenomen na jarenlang op het ministerie van Luchtvaart in Berlijn gewerkt te hebben. De idioot vertraagde immers zijn stormloop naar Hoei, en achter hem hoopte het hele gewicht van het Zesde SS Pantserleger zich op.

De

kolonel protesteerde dat de bossen vóór

hem vol Amerikanen

zaten, die hevig tegenvuur gaven uit zwaar versterkte ondergrondse

bunkers.

De lippen van Peiper krulden zich in een minachtend lachje.

Buiten hing een

stilte als

van het

graf.

'Heeft u persoonlijk de Amerikaanse posities in het bos verkend?'

vroeg

De

hij

kolonel, die als enige onderscheiding het Kruis van Verdienste

derde klasse droeg, terwijl Peiper, die slechts half zo oud was, bijna iedere Duitse medaille voor betoonde

moed bezat die er bestond, zei:

'Nee, ik heb mijn informatie gekregen van een van mijn bataljons-

commandanten.' Peiper snoof en stond erop die bataljonscommandant te spreken. Een paar minuten later gaf de majoor in kwestie toe dat hij zijn informatie over de gewaande Amerikaanse versterkingen had gekregen van een van zijn compagniescommandanten, een kapitein. Peiper vroeg de kapitein te spreken. Deze onthulde dat hij de Amerikaanse fortificaties achter Lanzerath niet persoonlijk gezien had. Maar een van

zijn sergeants...

Vol afkeer gooide Peiper de hoorn op de haak. Het was maar al te duidelijk wat er aan de hand was. Het 9de Parachutistenregiment maakte zich niet al te druk. Ze zorgden liever dat ze binnen waren voor de kou en de duisternis, en waren al blij als ze een excuus hadden

om tegenstand van de Amerikanen te veronderstellen. Hij

nam

zijn besluit. Hij

zou direct oprukken naar

en door een serie Belgische dorpjes 120

zijn frontsector

in westelijke richting

trekken tot

hij

de grote weg bereikte

Werbomont. Van

bij

daaruit zou

hij zijn

stormloop op Hoei en de Maas beginnen. Hij gaf de zeer geschrokken parakolonel bevel hem drie bataljons te geven. Die had hij nodig voor zijn aanval

-

als er

een aanval aan

andere manier vermoedde

Net na

hij

te

pas zou komen, en op de een of

dat dat niet het geval zou zijn.

ochtend van zondag 17 december kroop

drie uur in de

gemengde eenheid van

zijn

para's en tanks door de duisternis naar de

Amerikaanse posities' in de bossen achter Lanzerath. De troepen stuitten op geen enkele tegenstand, op wat verspreid geweervuur na. De Ami's waren gevlucht, behalve één: 'krachtig verdedigde, versterkte

een radiotelegrafist die vanuit sers telde toen

stelde

zij

zijn schuilplaats in

een kelder de Duit-

voorbijtrokken en de achterhoede op de hoogte

van wat er op komst was: 30 Duitse tanks, 28 halfrupsvoertui-

gen en lange colonnes infanterie, allemaal op weg naar het westen.

De

aanval was weer op gang gebracht en afgezien van een handvol geniesoldaten en wat achterhoedetroepen was er niemand die hen ervan

kon weerhouden naar Hoei op

Twee uur

later,

om

vijf

te

trekken.

uur die morgen, werd Skorzeny gewekt

door een opgewonden ordonnans. Er was zojuist bericht gekomen van het hoofdkwartier van Dietrich dat Peiper Honsfeld ingenomen

had en op weg was naar het dorp BüUingen, waar een grote benzineen olie-opslagplaats was. Panzerbrigade 150 moest onmiddelhjk in staat

van paraatheid gebracht worden

per te volgen.

De

om België in te trekken en Pei-

stormloop op de Maasbruggen was weer

in volle

gang!

Op de

ochtend van zondag 17 december was de

situatie in

de Arden-

De grote klap van de aanval van de pantserlegers van Dietrich en Von Manteuffel werd opgevangen door twee Amerikaanse divisies, de 106de en de 28ste Amerikaanse Infanterie. Van de nen

als volgt.

eerstgenoemde

divisie

waren twee regimenten afgesneden en bijna

geheel omsingeld, en van de tweede was een regiment betrokken

zware gevechten en bevond zich

voerende officieren

in

in ernstige desorganisatie.

bij

De bevel-

de achterhoede, generaal Jones en generaal

Cota, hadden weinig gezag over hun

mannen aan

het front en geen

Na verloop van tijd zouden de meeste van hun manschappen zich overgeven. Dit gebrek aan inzicht en inidee van wat daar gaande was.

121

vloed deed zich gelden tot in de hoogste rangen en zelfs

bij

de opper-

bevelhebber, generaal Eisenhower, in eigen persoon. In het noorden, in Nederland, visie in staat

was de 7de Amerikaanse Pantserdiom op te trekken naar St. Vith

van paraatheid gebracht

en te zien welke hulp zij konden bieden aan generaal Jones, die zich in

een moeilijke positie bevond en

in al zijn zesentwintig jaren bij het

nog geen enkele gevechtservaring had opgedaan. De voorhoede was al op weg, vechtend tegen verkeersopstoppingen, chaos, sabotaleger

ge en paniek in een poging

om een weg vrij

te

maken

tussen de hon-

derden manschappen door die op de vlucht waren geslagen.

Verder naar achteren,

in Frankrijk,

was de 101ste Amerikaanse

Luchtlandingsdivisie, die tijdens de grote para-operaties in Neder-

land in de voorgaande herfst grote verhezen had geleden, eveneens in

paraatheid gebracht. Dit was de enige reserve die Eisenhower had op het hele continent.

De commandanten van dennen

te

deze divisie kregen bevel zich naar de Ar-

spoeden en zich

te

melden

bij

generaal Middleton, de be-

velhebber van het korps dat zo hevig aangevallen was. Zijn hoofdkwartier bevond zich in Bastogne, een stad waar niemand ooit van

gehoord had. Maar binnen korte

tijd

zouden de naam Bastogne en de

gebeurtenissen aldaar deel gaan uitmaken van de Amerikaanse geschiedenis en zou dat uitdagende 'Nuts'* tot de Amerikaanse folklore

gaan behoren, samen met die andere krachtige woorden: 'Damn the torpedoes!' en

'I

shall return!'**

Maar op die grimmige zaterdag, toen de fijne, veihge, zelfverzekerde wereld van de geallieerden op haar grondvesten scheen

te

wanke-

niemand aan de geschiedenisboekjes. Integendeel, de manschappen die zich direct aan het front in de Ardennen bevonden, vochten voor hun leven of trokken zich in paniek en verwarring terug - in sommige gevallen voorafgegaan door hun officieren, wiens zenulen, dacht

* 'Gekheid!' - het antwoord van de commandant toen hem gevraagd werd zich over te geven aan de Duitse troepen die Bastogne omsingelden. In werkelijkheid gebruikte de generaal in kwestie een ietwat krachtiger term.

** 'Maling

122

aan de torpedo's!' en

'Ik

kom

terug!'

wen het totaal begeven hadden.

In feite was het in het Achtste Korps

van generaal Middleton één grote janboel, en hoewel het opperbevel het nog niet besefte, bestond er al gevaar dat een deel van de leger-

groep van generaal Bradley afgesneden zou worden van de

rest als

de

geaUieerden niet snel drastische maatregelen namen.

Het was weliswaar een feit, dat de troepen aan weerszijden van de doorbrekende Duitsers - vooral die in het noorden, tegenover het Zesde Pantserleger van Dietrich - standhielden. Maar dat hadden de Duitsers tot op zekere hoogte voorzien. Het was niet

om over de gen.

hun bedoeling

hele lengte van het front een doorbraak te bewerksteUi-

Hun opzet was de Blitzkrieg, net als in vroeger dagen: stoutmoe-

dige, gepantserde uitvallen tot diep in het hart van de vijandelijke ver-

dediging, waarbij de flanken aan

doel was de

lot

werden overgelaten. Hun

lag,

en niet de verovering van

hun

Maas en wat daarachter

nutteloos terrein.

Het

verbazingwekkend dat de stemming van Bradley op die dag oversloeg van zelfvoldaanheid naar somberheid. Toen hij na zijn is

niet

uit Parijs in zijn hoofdkwartier aankwam en het bruinstenen gebouw tegenover het grootste station inliep, trof hij daar zijn inlichtingenofficier, generaal Allen, aan voor een grootschalige kaart

terugkeer

van het front

in

de Ardennen.

Nu was

deze kaart plotseling bedekt

met een wirwar van blauwe en rode strepen, die de vijandelijke en de Amerikaanse eenheden aangaven. Met somber en 'donker' gezicht (volgens het latere verslag van Bradley), vertelde Allen

hem

dat de inHchtingendienst veertien ver-

schillende vijandelijke divisies

had geïdentificeerd, waarvan de

pantsereenheden bestond, in totaal zo'n 150 000 man. Bradley was zichtbaar aangeslagen. 'Let niet op mijn

helft

uit

waar heeft die verdomde kerel troepen vandaan gehaald?' Een goede vraag!

stootte hij uit, 'maar die

in

taal, Lev,'

godsnaam

al

Twee uur voordat Skorzeny gewekt werd, bewoog de armada van traag vliegende Junkers transportvliegtuigen over de Belgische grens,

met

in

hun ruim de para's wier taak het was Peiper

te

helpen

bij zijn

stormloop naar de Maas.

Om

middernacht had de priester de zegen uitgesproken over de

vliegtuigen en

hun bemanning en daarna waren ze opgestegen van de 123

twee vliegvelden. De para's waren zeer overmoedig gestemd en zongen luidkeels de moedige, maar fatalistische tekst van het parachutistenlied 'Rot scheint die Sonne':

Als Duitsland in gevaar is, kunnen wij slechts één ding doen: vechten, overwinnen, en geloven in onze dood. Mijn vriend, er is geen terugkeer uit ons vliegtuig...

Geleidelijk stierf het gezang weg terwijl de vliegtuigen dreunend naar

het westen vlogen,

door zoeklichten,

vanwege de onervaren piloten de hele weg geleid

tot ze bij

Bonn de

Rijn passeerden.

De mannen in de voorste toestellen konden nu ver in het westen de gloed van het front zien: het

stille,

steeds opflikkerende roze licht van

de voortdurende beschieting.

De bleke, gespannen officieren begon-

nen hun bevelen

'Helmen

Klaar om

te

te geven:

op!...

Uitrusting nakijken!...

springenV

In het eerste vHegtuig controleerde

Von der Heydte,

die als gevolg

van een ongeluk sprong met één hand tegen zijn zij gebonden, juist voor de laatste maal zijn uitrusting toen de Junkers heftig slingerde.

Ze waren opgemerkt door

het geallieerde luchtafweergeschut.

PlotseUng was de lucht vol van de schitterend witte, voortsnellende curves van lichtspoorgranaten, die naar binnen bogen in de richting

van het dichte veld transportvliegtuigen. Achter de Junkers van der Heydte leek een ander toestel plotseling midden in de lucht staan, alsof het

Von

stil

te

werd tegengehouden door een onzichtbare hand. Het

volgende ogenblik stortte het in een fel oranje duikvlucht naar de aarde.

De baron Het zijn blik door zijn eigen toestel gaan. Zijn mannen waren zichtbaar geschokt. Slechts twee van de tien hadden al eerder een gevechtslanding gemaakt. De anderen waren niet gewend aan de beangstigende verwarring van een luchtlanding onder vuur. Von der Heydte verborg zijn eigen gevoelens en speurde de grond beneden hen af, op zoek naar het landingsbaken - een helder brandend kruis, gevormd door drie witte lichten en een rood licht op de westelijke punt. Een kwartier later zag hij het. Ze waren precies op tijd bij het doel aangekomen. (Hoewel de baron het niet wist, was zijn vliegtuig waarschijnlijk het enige dat zich in die gelukkige positie bevond.)

Nu begon het groene licht bij de deur alarmerend te knipperen. De 124

koude wind vanuit open ruim in hun angstige gezichten blazen. Von der Heydte ging in de opening staan. Beneden hem flitste de grond voorbij snelle, vage stukken zwart, afgewisseld door het wit van de sneeuw. Toen sloeg er plotseling een hand op zijn schouder. 'LosV schreeuwde de begeleider. Snel sprong hij naar buiten. Hij werd gegrepen door de wind, die hem naar beneden leek te sleuren, zijn dood tegemoet. Hij viel met ontstellende snelheid. Plotsehng klonk er een droog gekraak. Zijn adem stokte toen de parachute aan zijn borst rukte. Op bijna wonderbaarlijke wijze werd zijn krankzinnige val gestuit. Boven hem ontplooide zich de vreemde Russische parachute en langzaam dreef hij naar de aarde. Maar hij bevond zich reeds in een ander gevaar, veroorzaakt door de wind. Volgens de deskundigen had de windsnelheid op grondniveau zo'n zes meter per seconde moeten bedragen. In werkelijkheid was het meer dan vijftien meter per seconde, en Von der Heydte moest al zijn krachten inspannen om niet te ver van de landingsplaats terecht te komen. para's schuifelden naar voren en voelden de ijzig

het

,

Een

dicht dennenbos, zoals deze zoveel

voorkomen

in dit gebied,

kwam in zicht. Op het allerlaatste moment gleed het onder hem door. Zijn driehoekige parachute slingerde nu dolzinnig heen en weer. Hij verloor zijn macht erover. af.

Met grote snelheid kwam de grond op hem

Het volgende moment kwam

tijd

hij

hard neer en verloor voor korte

het bewustzijn.

Een paar tellen later kwam hij weer bij - en merkte dat hij helemaal alleen was!

Er klonk nu geen enkel ander geluid dan dat van de wind in de dennebomen. Het gedreun van de motoren van de Junkers was weggestorven toen zij een bocht gemaakt hadden, terug naar het oosten. Von der Heydte had het gevoel dat hij de laatste mens op aarde was. Het was weer net als in Kreta in mei 1941, toen zijn bataljon verdwenen was en hij alleen tegenover het gehele Britse leger leek te staan. Toen had hij zijn mannen snel gevonden, maar ditmaal zou Von der Heydte lange

tijd alleen blijven.

Wat was

er misgegaan?

Het was een samenspel van verscheidene

factoren; de onervarenheid van de piloten van het 'Stalingrad Eskader', het

Amerikaanse luchtafweergeschut en de harde wind. Van de

125

106 piloten dropten slechts 35 hun mannen op de juiste plaats. De rest begon hun para's al te droppen toen zij Bonn gepasseerd waren, bijna 160 kilometer van de juiste locatie. De wind en de onervarenheid van het overgrote deel van de parachutisten deed de rest. Ze kwamen her en der neer, ver uit hun koers geraakt door de harde wind, en landden in kleine groepjes of alleen op het besneeuwde terrein. Velen van hen liepen daarbij gebroken benen en armen op en verloren hun wapens en uitrusting. Ze waren ieder contact met hun eenheid kwijt en in hun ellende vergaten ze hun missie en verlangden slechts naar het geluid van een menselijke stem, ook al was het een Amerikaanse. Sergeant Lingelbach was een ervaren paratroeper. Hij had honderden sprongen gemaakt, hoewel zijn enige gevechtslanding dateerde van april 1940 bij het Noorse Stavanger. Bij die gelegenheid waren de para's na twee uur verwelkomd door hun eigen paradetroepen. Sinds die tijd had Lingelbach als infanterist gevochten in Rusland. En nu, op de ochtend van 17 december, hing hij moederziel alleen in een denneboom, zo'n twee meter boven de grond en telkens als hij zijn linkerarm wilde bewegen, flitste er een scherpe pijnscheut door zijn hele lichaam. De arm was ongetwijfeld gebroken.

Ondanks uit

de

zijn

gebroken arm slaagde sergeant Lingelbach erin zich

boom te bevrijden, en hij maakte zich op om in westelijke rich-

waar hij een groot aantal parachutes had zien neerkomen. Hij liep langs de oever van een bevroren beekje, zoals er zoveel waren in de moerassige Hautes Fagnes. Maar hij was nog niet ver gekomen toen hij nog een parachute zag, en in het grijze licht van de dageraad ontdekte hij een gestalte in de lange overjas van de paratroepen. Hij had een van zijn kameraden gevonden, maar de vreugde van Lingelbach verdween al snel toen de man op de grond hem vertelde dat hij allebei zijn benen had gebroken. Lingelbach bracht de ander op de hoogte van zijn eigen verwonding, en de laatste zei botweg: 'In dat geval moet je op zoek gaan naar de anderen en het karwei afmaken. Maar doe me eerst een plezier en schiet me een kogel door mijn hoofd!' Lingelbach weigerde. Hij besloot bij zijn gewonde makker te blijven, maar intussen een oogje open te houden voor de rest van de eenheid. Die hele lange, ellendige dag bleef hij bij de zwaargewonde man en hield hem op een of andere manier in leven. Uiteindelijk had hij er ting te trekken,

.

126

.

genoeg van. Hij zou zijn gewonde vriend op een geïmproviseerde slee naar de dichtstbijzijnde Amerikaanse stellingen slepen en zich overgeven.

Onder de gegeven omstandigheden zou niemand hem dat kun-

nen verwijten, zei hij bij zichzelf.

Een dag

later werden Lingelbach en de andere para, die Wiertz volkomen uitgeput maar in leven gevonden in de sneeuw door een Duitse verkenningseenheid. Toen Lingelbach later in een veldhospitaal lag, werd dat overmeesterd door de Amerikanen. Zo kwam het dat de sergeant als een van de weinige overlevenden in staat was zijn verhaal te vertellen aan een meelevende Amerikaanse arts. Velen van de jonge para's zijn nooit gevonden. Het moeras heeft hen voor altijd opgeslokt. Anderen werden pas jaren later als geraam-

heette,

ten ontdekt door opsporingsploegen, uitgestuurd door de Belgische autoriteiten.

Een

klein aantal

handen van de vijand

was zo gelukkig bijna onmiddellijk

in

te vallen.

Vlak voor de zon opkwam, had Von der Heydte zes mannen bijeengebracht; vier soldaten, tieners nog, een jonge luitenant en een sergeant

met een verstuikte enkel. Deze meelijwekkend kleine groep, het restant van een eenheid van 1200 para's, ging nu door de ijskoude duisternis op weg naar de kruising waar de wegen naar Malmédy, Eupen en Verviers bijeenkwamen. Bij dageraad voegden nog zo'n twintig loslopende manschappen zich bij de baron en zijn kleine groep mannen, die zich koud en rillend verborgen had in de greppels aan weerszijden van de kruising. Ze hadden nog maar nauwelijks hun ervaringen uitgewisseld toen het geluid klonk van zware motoren die tegen de lange, bochtige heuvelweg opzwoegden uit de richting van Eupen,

Amerikaanse Vijfde Korps. Voordat de waren van de kou en traag reageerden, dekking konden zoeken, kwam de eerste vrachtwagen vol Amerikaanse infanteristen de bocht om. Maar de Ami's schoten niet. In plaats daarvan zwaaiden ze naar de mannen met hun randloze helmen en camouflagejassen en -uniformen, die daar huiverend in de greppels zaten. Ze zagen hen blijkbaar aan voor hun eigen troepen en putten moed uit de gedachte dat hun landgenoten zich hier op deze afgelegen heuvels bevonden, terwijl zij naar het zuiden reden om de dreiging van de westwaartse stormloop het hoofdkwartier van het

para's, die verstijfd

127

van het Zesde SS Pantserleger tegemoet

te treden.

Verrast zwaaiden

de para's terug.

Dat was het eerste van de vele konvooien met manschappen van de 7de Amerikaanse Pantserdivisie en een paar van de 1ste Amerikaanse Infanteriedivisie, 'the Big

den gebracht brug

in

Hoei

om

Red One',

die haastig naar het front wer-

Peipers stoutmoedige opmars naar de

Maas en de

te stuiten.

Ongelukkig zag Von der Heydte de lange konvooien voorbijrollen, niet bij

machte

om ze tegen te houden met de

tot zijn beschikking had.

Met

zijn volledige

125

mannen

die hij

nu

eenheid van 1200 para's

had hij de essentiële kruising doeltreffend af kunnen sluiten. Het was heel goed mogelijk dat hij daar twee dagen stand had kunnen houden, zoals Kraemer hem gevraagd had. Maar nu niet. Hij had te weinig mensen, en zijn mannen beschikten slechts over geweren en machinepistolen en zoveel munitie als zij konden dragen. Het zou een zinloze slachting worden als hij probeerde met een dergelijke eenheid de kruising te bezetten. Ten slotte besloot Von der Heydte zich terug te trekken

in het

moerassige veengebied

om

te

bekijken wat

hem

te

doen stond. Maar in het diepst van zijn hart wist de Beierse aristocraat reeds dat operatie Sperwer een totale mislukking was. Al die inspanningen en zelfopoffering waren voor niets geweest. De laatste Duitse para-operatie van de Tweede Wereldoorlog was volkomen in het honderd gelopen. Met een gebroken arm, ijskoude voeten en een maag die rammelde van de honger kwam Von der Heydte tot de conclusie dat hem nog slechts twee wegen openstonden: een terugtocht naar zijn eigen linies - of overgave.

De

ongelukkige baron kon niet weten dat zijn mislukte luchtlan-

ding zou bijdragen tot een enorme paniekreactie die zich over heel

Europa zou uitstrekken, waarbij burgers en soldaten overal Duitse paratroepers meenden te zien en de geruchten het een nog wilder dan ,

het ander, zich als een lopend vuurtje verspreidden en

meer paniek en

verwarring zaaiden dan een hele luchtlandingsdivisie achter de

Ame-

rikaanse linies had kunnen doen. Het was weer net als in mei 1940.

De para's van Von der Heydte waren her en der verspreid door die grondwind van 24 km/u. In het noorden waren ze achter de Britse linies in Nederland, bij Maastricht, geland, en in het zuiden werden paratroepers gesignaleerd tot in Verdun en Epinal. Zelfs de driehon128

I

derd stropoppen leverden hun aandeel lijnen

in

de paniek, want omdat de

van de parachutes niet aangepast werden, dreven ze

tot ver in

het geallieerde achterland.

De geallieerde hoofdkwartieren aan het front werden overstroomd met meldingen van paralandingen. Bijna onmiddellijk deden wilde geruchten de ronde, die zelfs tot na de oorlog standhielden. In zijn boek The Last Phase (1946) laat schrijver Walter Millis generaal Patton zich een weg vechten naar het noorden door 'grote concentraties Duitse parachutisten'. Eisenhower schreef in zijn Story of the War (eind 1945) dat 'over het gehele strijdtoneel groepen parachutisten werden gedropt', wat zoals we gezien hebben onjuist is. Bijna meteen kwamen de zenuwachtige Amerikaanse stafofficieren in actie (en niet alleen de Amerikanen, maar ook de Belgen en de Fransen). In Eupen, acht kilometer van de plaats waar Von der Heydte zich verborg met zijn deerniswekkende groep mannen, werd een heel gevechtscommando, bestaande uit 3000 man gepantserde infanterie van de 3de Amerikaanse Pantserdivisie gealarmeerd. Verder terug, in Luik, riepen de Amerikaanse versterkingseenheden al hun infanteristen, koks en klerken op - iedereen die een geweer kon vasthouden - en stuurden hen naar de buitenwijken van de grote Belgische industriestad aan de Maas om deze tot hun laatste druppel bloed te

verdedigen tegen Duitse paratroepers.

Nog verder

terug, in het hoofdkwartier

van generaal Hodges

in

de

casinostad Spa, stroomden de meldingen binnen over paralandingen in het achterland.

lange

rij

Vóór het Hotel Britannique vormde zich reeds een

voertuigen vol persoonlijke bezittingen van in paniek ge-

raakte officieren die ervandoor wilden gaan. Het zou niet lang duren

voor het hoofdkwartier van het Eerste Amerikaanse Leger zich bij de vlucht naar het westen zou aansluiten.

Hetzelfde gebeurde achter de Frankrijk. Haastig

van Churchill,

De

Maas en tot diep in België en Noord-

werden de geallieerde vlaggen en de portretten Gaulle en Roosevelt, die de voorgaande dag nog

achter ieder raam te zien waren geweest, weggehaald. Ouders verboden hun kinderen, vooral de meisjes, om met geaUieerde soldaten te praten.

De zwarte handel tussen de geallieerden en de burgers kwam

abrupt tot een einde. Iedereen wist dat de Duitsers overal hun agenten hadden en niemand wilde het risico lopen

op een 'automatische 129

arrestatielij st' te

komen als de gevreesde heren in hun lange leren jasWant men

sen en donkere, breedgerande vilthoeden weer opdoken.

had geen glazen bol nodig

om te weten dat de Gestapo terug zou ke-

ren!

Toen West-Europa

zich eerder in de greep

bevonden had van een

vijfde-colonnepaniek, had het publiek, zoals Jean Cocteau het be-

hun kousebanden aandeden'* Met die verschrikkelijke meimaand van 1940 nog vers in het geheugen was de paniek begrijpelijk. In de mythe van de alomtegenwoordige Duitser werd geen onderscheid gemaakt tussen militaire luchtlandingen en het droppen van een paar infiltranten. De mensen herinnerden zich het succes van de Duitse landing met parachutisten en gesleepte zweeftoestellen bij de forten van Eben-Emael ten noorden van Luik en de bezetting van Nederland, die voor een groot deel uitgevoerd was door grootscheepse luchtlandingen onder het beschreef, 'achter ieder bosje

nonnen bespeurd

die

.

vel

van generaal Student.

Tegen de avond van 17 december rapporteerde generaal Strong zeer juist: 'Er zijn vijandelijke parachutisten geland achter de hnies in

een nog niet vastomlijnd gebied, dat evenwel onder andere Verviers moet omvatten. Hun aantal wordt geschat op ongeveer 1500.' De inlichtingenofficieren van Pattons

Derde Leger verklaarden op diezelf-

de dag bovendien categorisch dat zetting

van de kruisingen

in

'het doel

van de para-aanval de be-

de wegen tussen Eupen en Malmédy

is'.

De rapporten van de fronteenheden van de betreffende en de daaropvolgende dag staan vol meldingen van Duitse paratroepers. Maar on-

danks dat

alles wilde

niemand

luisteren.

Von der Heydte een volkomen mislukking, maar het psychologische effect was enorm. Langs In militair opzicht was de paralanding van

het hele spookfront en tot diep in het achterland werd de reeds be-

staande verwarring, ontstaan door het verrassingsoffensief, nog aan-

gewakkerd en de zenuwachtige

Toen verkeerde men algemeen

stafofficieren

werden nerveuzer dan

in de overtuiging dat de Duitsers hun parachutisten nonnen, en er werd bevel gegeven dat iedere verdacht uitziende non tot op het middel uitgekleed moest worden om te zien of zij de zich verradende rode plekken van een parachutetuig om 'haar' schouders had. *

vermomd hadden

130

als

ooit.

Commandanten en manschappen begonnen overal paratroepers

te zien die

door de winterse velden op hen afslopen. Er was een grote

paniek in de

maak - en het ergste moest nog komen!

131

Twee:

De grote paniek

Tegen de ochtend van maandag 18 december zochten meer dan vijftig Duitse pantsercolonnes zich een weg door de Ardennen. Sommige daarvan, in het noorden, waren slechts een kilometer of twee gevorderd. Maar in het zuiden waren de meeste zo'n 16 tot 20 kilometer doorgestoten. Een van de divisies van het Vijfde Leger van Von Manteuffel had zelfs 50 kilometer afgelegd en stak diep in het hart van de Amerikaanse achterhoede. Van Dietrichs SS-formaties had de pantsercolonne onder bevel van Obersturmbannführer Jochen Peiper van de te*,

het meeste succes geboekt.

1ste SS,

de Leibstandar-

Met intimidaties, smeekbeden,

redingskracht en agressiviteit had

hij zijn

over-

vijfduizendkoppige aan-

valsmacht voortgedreven tot ver achter de Amerikaanse

en

linies,

hij

bereidde nu een aanval voor op het rivierplaatsje Stavelot. Tegen het vallen van de liet

met

zijn

avond had Peiper die hindernis met succes genomen en troepen de Ardennen achter zich, waarmee

hij

steeds

kwam van het hoofdkwartier van niemand minder dan generaal Courtney Hodges, de bevelhebber van het Eerste Amedichter in de buurt

rikaanse Leger. In Spa, de kleine Belgische stad waarin het hoofdkwartier van

ges was gevestigd, heerste op dat

moment een complete

Hod-

chaos. Alle

zijwegen die naar de grote westelijke boulevard leidden, stonden

stampvol jeeps, vrachtwagens, stafauto's en halfrupsvoertuigen het

maar wielen had - waarmee de

in

wilden vluchten. In het stadhuis gaf de burgemeester bevel dat

*

De

132

'lijfwacht'

(van Adolf Hitler).

als

paniek geraakte stafofficieren alle

moesten worden voordat de Duitsers arriveerden, en dat negentien Belgen die gevangen zaten op beschuldiging van collaboratie onmiddellijk moesten worden vrijgelaten; de

geallieerde vlaggen verwijderd

angstige Belg wilde niet zelf in die cellen belanden als de Gestapo een-

maal terug was. Richard Hottelet van de schreef hoe

hij

CBS (Columbia Broadcasting System) be-

een 'vermoeide

stafofficier'

zag die 'de ene telefoon

neerlegde en de andere opnam' en tegen hem mompelde: 'Het

lijkt

de

Een andere verslaggever, James Cassidy van de NBC (National Broadcasting Company) ineenstorting van de effectenbeurs in 1929 wel.'

vertelde: is om een omgekeerde overwinning mee te maken. Het wilde gejuich dat de Amerikaanse bevrijders drie maanden geleden begroette, was verstomd. De meeste burgers stonden zwijgend in groepjes bijeen en keken toe hoe de bemodderde legervoertuigen wegreden. Uit een aantal winkelruiten werden de Amerikaanse vlaggen weggehaald, net als de verboden Belgische vlag. Toen ik wegging, vroeg ik mij af hoe lang het zou duren voordat er weer nazi-banieren hingen voor al die ramen die drie maanden lang de vlag van de Verenigde Staten hadden ver-

Ik zal nooit vergeten hoe het

toond.

Kapitein Merriam van het Negende Leger, die gedetacheerd was

de 7de Pantserdivisie, vatte het

als volgt

samen toen

hij

zich

bij

voegde

de vluchtelingen die op weg waren naar het nieuwe hoofdkwartier

bij

van het Eerste Leger

in

Chaudfontaine, vlak

bij

Luik (vanwaar het

binnen drie dagen verder zou trekken naar het westen): 'Het bepaald leuk

om tot de verliezende partij

te

is

niet

behoren, vooral niet

als

een bleke, afgetrokken, verbijsterde burger aan je vraagt: "En wat moet er nu van ons worden?" '

Generaal Hodges bevond zich nu praktisch alleen in het grote, echoënde Hotel Britannique. De ramen stonden wijd open nadat de

hun bezittingen erdoor gegooid hadden naar de wachtende auto's beneden, en ondanks het verduisteringsbevel waren alle lampen aan. We weten niet wat zijn gedachten waren. Wat we echter wel

officieren

weten,

is

dat de lange, hoffelijke infanterist zich realiseerde dat hij

een grote nederlaag had geleden Tienduizend soldaten van

zijn

in

de Ardennen.

106de Divisie zaten gevangen

in

de

heuvels en zouden zich binnen 24 uur overgeven, de op één na groot-

133

ste

overgave van Amerikaanse troepen sinds de Burgeroorlog.

St.

Vith was omsingeld en de 7de Amerikaanse Pantserdivisie, die

daarheen gezonden was

om

de 106de

te helpen,

vocht nu voor haar

eigen leven. Verder naar het zuiden waren de pantsercolonnes van

Von

Manteuffel bijna overal doorgebroken en stormden nu af op de tweede stad die een belangrijk knooppunt vormde in de weg- en spoorwegverbindingen ten oosten van de Maas, Bastogne (de andere

was

St. Vith).

Tegen middernacht hadden ze

alle

wegen naar de

stad

afgezet en begon de verschrikkelijke belegering van wat later bekend

week zou duren. Hodges als reserve tegenover deze massale Duitse pantseraanval kon inzetten, was de licht bewapende 101ste Luchtlanwerd

als

'Nuts City'*, die een

Alles wat

dingsdivisie,

waarvan het grootste gedeelte zich nog steeds vechtend

een weg baande naar Bastogne door het besneeuwde Frankrijk. Het moet Hodges die dag wel toegeschenen hebben dat zijn wereld ineenstortte.

Om drie uur in de middag kreeg generaal Hodges bericht dat de colonne van Peiper uit Stavelot

kwam en op weg was naar Spa. Tussen

de colonne en het hoofdkwartier bevonden zich slechts één wegver-

Hodges nam zijn besluit. Hij nog in het Hotel Britannique aanwezig was naar

sperring en een paar halfrupsvoertuigen.

stuurde iedereen die het oosten

om het handjevol verdedigers te helpen.

trekken naar Chaudfontaine. Toen

hij

Hij zou zelf ver-

een paar papieren

bij

elkaar

had gepakt, volgde hij zijn hoofd inlichtingendienst, kolonel 'Monk' Dickson, door de grote salon op de eerste verdieping, waar Kaiser Wilhelm in 1918 zijn troonsafstand getekend had toen Hodges als kapitein van de infanterie in Frankrijk vocht. Nu, als generaal en bevelhebber over een kwart miljoen mannen, deed hij eveneens op zijn manier afstand.

Op die grauwe, grimmige maandag was er slechts één lichtpuntje aan het hele Amerikaanse front: de zwierige 'cowboy-generaal', zoals

*

De plaatselijke naam, gebaseerd op dat beroemde antwoord op de Duitse eis tot over-

gave.

134

k

135

Hitler

hem noemde, de

vechtlustige 'Blood an' Guts' Patton, bevel-

hebber van het Amerikaanse Derde Leger, dat zich rijk

bevond.

Patton

al

in

Noord-Frank-

Op het moment dat Hodges besloot Spa te verlaten, zat

met generaal Bradley

in zijn

hoofdkwartier

in

Luxemburg.

Patton had zich reeds gerealiseerd dat er iets helemaal mis was met het

Nu zat hij tegenover een zeer bezorgde Bradley, die hem een overzichtskaart liet zien vol pas geïdentificeerde Duitse eenEerste Leger.

heden

in

de Ardennen, waarvan sommige zich op nog geen

kilometer afstand bevonden. kelen, als een

vijftien

De hele Amerikaanse Hnie leek te wan-

dam die op het punt staat het te

begeven.

'Onze plannen zullen u wel niet erg aanstaan,' zei Bradley voorzichwant Patton was eens zijn superieur geweest, voordat hij van zijn

tig,

bevel ontheven werd omdat

hij in Sicilië

een soldaat geslagen had die

aan shell-shock leed, en Bradley had nog steeds groot ontzag voor zijn vroegere baas. 'Maar ik ben bang dat het noodzakelijk

is.'

Patton wist wat er zou komen. Hij zou de aanval van zijn eigen Der-

de Leger moeten afbreken ten.

Zonder een moment

divisie,

om het Eerste van Hodges te hulp te schie-

te aarzelen stelde hij zijn favoriete pantser-

de 4de, en de 80ste Infanteriedivisie beschikbaar. Hij zou ze

tegen middernacht op weg sturen naar Luxemburg. 'Zo nodig kan ik

ook de 26ste alarmeren, zodat die over vierentwintig uur kan vertrekken,' zei hij met zijn vreemd hoge stem, die zo'n sterk contrast vormde met zijn verweerde, mannelijke, 1,86 m lange gestalte. Bradley was duidelijk blij met het spontane aanbod van Patton, en de laatste ging weer op weg naar zijn hoofdkwartier in Nancy over de donkere wegen, iets waar Patton een hekel aan had, vooral nu die wegen werden gecontroleerd door hoogst nerveuze, schietgrage MP's. Toen hij in Nancy aankwam, kreeg hij van zijn chef -staf te horen dat Bradley gebeld had. Hij moest zijn divisies onmiddellijk naar

moment te verliezen. Brad wilde hem ook nog even spreken. Die avond om acht uur kreeg Patton verbinding, ondanks het feit het noorden sturen, zonder een

dat de telefoonlijnen overal doorgesneden waren, en hoorde van

geworden sinds ik u Daar ontmoeten we elkaar voor een conferentie met Eisenhower, morgenBradley: 'De situatie in het noorden

gesproken heb.

ochtend 136

is

veel erger

U moet met een stafofficier naar Verdun gaan.

om elf uur.'

I

Patton wist meteen dat de situatie heel ernstig moest zijn

hower

zich

ermee bemoeide. Nu had

je echt

als

Eisen-

de poppen aan het dan-

sen!

Er zat spanning en nervositeit in de lucht. Het nieuws van het front was uitermate slecht. De Duitsers waren op een zestal plaatsen doorgebroken en leken niet te stuiten. Overal op de wegen stonden lange files van manschappen die naar het westen vluchtten. In de achterhoede was de situatie niet veel beter. ledere kruising en brug werd nu bewaakt door haastig bij elkaar geraapte teams van Amerikaanse soldaten en Franse en Belgische dienstplichtigen, gekleed in de afdragertjes van vier geallieerde legers, aangevuld met de plaatselijke gendarmes met hun hoge, blauwe, ouderwetse sjako's dat wil zeggen, iedereen die niet naar het westen gevlucht was. Staf-sergeant Giles, die haastig opgetrommeld was uit de plaatselij-

ke vervangingsdepots en nu een wegversperring buiten Luik bemande,

was woedend over de verandering in zijn persoonlijke omstandig-

heden. Zijn woede staat beschreven in zijn dagboek en was kenmer-

kend voor de gevoelens van veel Amerikaanse soldaten op die ijskoude decemberdag:

God wat een kou Sneeuw

ij s modder en een miezerig regentj e Zelfs met kraag omhoog loopt de regen nog in je nek, je kruipt maar in elkaar en probeert zo goed en zo kwaad als het gaat de wind en nattigheid buiten te houden. Handschoenen te kort en iedere keer de wapens controleren dus ,

!

,

,

.

je

snel nat en bevroren.

Voeten zijn binnen een half uur zeiknat. Ik heb geen

overschoenen en mijn schoenen

zijn

zo lek

als

een zeef.

Maar het waren niet slechts de verveling en het weer die staf-sergeant Giles van de Amerikaanse Genietroepen en vele mannen als hij zorgen baarden die dag; het waren meer de spanning en onzekerheid terwijl ze wachtten tot de Duitsers de weg afkwamen die zij geacht wer-

den

te

verdedigen. Hij vervolgde:

'.

.

.zo

gespannen

ken, luisteren en denken dat ieder voertuig dat dat er veel - een Kraut

is.

We

als

een snaar,

kij-

we horen - en wat zijn

schrikken ons dood van alles wat be-

weegt. Ik weet niet waar ik erger van

ril,

van de kou of van de

angst!'

Niet ver van de plaats waar staf-sergeant Giles zat, bevond zich nog zo'n wegversperring

bij

het gehucht Aywaille, vlak

bij

de Maas, die

verdedigd werd door een gemengde eenheid van zwarte Amerikaanse

137

soldaten van de verzorgingstroepen en blanke MP's. Volgens een Brits rapport van brigadier

Essame van de

43ste Infanteriedivisie

moest men goed oppassen met deze 'gekleurde troepen' die Amerikaan en twee Belgen neergeschoten hadden'.

'al

een

Amerikaanse leger van die tijd, waarin zwarte en blanke troepen nog strikt gescheiden werden gehouden en zowel Patton als Eisenhower over hun zwarte soldaten sprak als 'zwartjes' en 'nikkers', was een dergelijk schietgraag gedrag niet meer dan men van de negers verwachtte. Men dacht dat ze snel bang waren en in paniek raakten. De algemene mening over deze soldaten werd uiteraard gedeeld door de Duitse vijand, het Herrenvolk met zijn mythe van raciaIn het

le superioriteit.

Op deze koude decemberdag zouden deze 'zwartjes' echter een beop gang was gekomen. Als hij hun echte waarde had gekend, had Hitler hun zeker stuk voor stuk het IJzeren Kruis eerste klasse verleend voor hun onbelangrijke rol spelen in de grote paniekreactie die reeds

doelde steun aan de Duitse zaak.

Tegen de middag reed een jeep langzaam op de wegversperring af. Er zaten drie mannen in Amerikaans uniform in. Gehoorzaam minderden ze vaart toen de mannen bij de versperring hun wapens in aanslag brachten en een van de 'sneeuwklokjes' met geheven hand en zijn karabijn op de rug de weg opstapte. De chauffeur remde, er werden wat opmerkingen gewisseld in het Engels, en toen vroeg de

MP naar het wachtwoord.

De chauffeur verbleekte en stotterde iets. 'Het wachtwoord, maat

!

'

gromde de MP dreigend

,

terwij 1 de zwarte

soldaten van de verzorgingstroepen plotseling nieuwsgierig naar de drie inzittenden

van de jeep keken.

De chauffeur mompelde iets in de trant van dat hij geen wachtwoord meegekregen had. Dat was genoeg voor de MP. Iedereen in het gebied om Luik die die dag op de weg moest zijn, had wel degelijk een wachtwoord gekregen verliet. De MP gebaarde dat de drie soldaten langzaam. uit moesten stappen Snel werd de identiteit vastgesteld van deze drie Amerikanen die het wachtwoord niet wisten. Het waren soldaat Charles W. Lawrence, soldaat George Sensenbach en soldaat Clarence van der Werth.

voordat

138

hij zijn

eenheid

Niets bijzonders dus.

Toen begonnen de zwarte soldaten de jeep te onderzoeken, en ze ontdekten bijna meteen dat dit geen gewone GI's waren, want achterin, verborgen onder de bank, vonden ze een grote rol biljetten van honderd dollar, zo fris alsof ze de dag ervoor van de persen waren gerold - wat niet zo verbazingwekkend was, omdat ze slechts een week tevoren gedrukt waren in de geheime vervalsingsafdeling van een Duits concentratiekamp! Aanvankelijk dachten de onderzoekers dat ze een paar deserteurs of zwarthandelaren te pakken hadden; de drie spraken uitstekend Engels.

Maar

dat duurde niet lang. Al snel

vonden ze

in

de jeep twee

Britse machinepistolen, twee Colts, twee Duitse Walther-pistolen,

kneedbare explosieven, een zender, zes Amerikaanse handgranaten artikel: de sigaretteaanstekers met gif in de vorm van een dodelijke pil. Toen begon de kleinste van de drie te praten. Zijn naam was niet George Sensenbach, maar Wilhelm Schmidt, en hij was korporaal in het Duitse leger! Het was de sensatie van de dag. De zwarte en blanke soldaten dromden om hem heen toen hij uitlegde hoe hij en de twee anderen op de twaalfde uit Monschau in Duitsland vertrokken waren. Een paar dagen later, zo vertelden ze, waren ze met succes door de

en het meest belastende

Amerikaanse

linies

heengedrongen door zich voor

ten van de 5de Amerikaanse Pantserdivisie.

onder de Amerikanen

te

begeven en rapport

toestand van de bruggen over de

te

doen

als solda-

Hun missie was om 'zich uit te

brengen over de

Maas en de wegen die daarheen leid-

den'.

Meer hoefden de

soldaten niet te horen.

Ze renden naar hun veld-

telefoons en stelden zich in verbinding met het hoofdkwartier in Luik.

Aan de andere kant ontstond grote opwinding. Nog meer Duitse infilZe bevonden

zich overal! Binnen dertig minuten was er een zwaarbewapende MP's en leden van de Amerikaanse inlichtingendienst te velde, de CIC, op weg om de Duitsers te ondervragen, die binnen een week aan een paal zouden worden gebonden in het Belgische plaatsje Henri-Chapelle, slechts een paar kitranten!

heel leger jeeps vol

lometer van het vaderland dat

spionnen

te

zij

nooit terug zouden zien,

om

als

worden doodgeschoten.

139

Veertig jaar na dato

ons niet bekend welke methoden de

is

drie Duitsers toepaste

om

hen aan het praten

kaanse inhchtingendiensten tijd

zijn nooit erg

te krijgen.

CIC op de

De Ameri-

weekhartig geweest. In die

was de 'derde graad' een normale praktijk bij de politie

in

de Ver-

enigde Staten, en de grote hoofdkwartieren zaten te springen

om be-

trouwbare informatie over de Duitse infiltranten die deze

laatste

week van december, terwijl het front uiteenviel, overal op schenen te duiken. Dus zorgden ze dat de Duitsers praatten - en wat een verhaal hadden ze

te vertellen!

Schmidt, die zich

als

een van de eerste vrijwilHgers

bij

Skorzeny

gemeld had, vertelde zijn ongeduldige ondervragers het volgende: 'In het begin van november 1944 meldde ik me bij een SS-kamp in Friedenthal, waar mijn talenkennis getest werd door een comité bestaande uit een SS-officier, een Luftwaffe-officier en een marineofficier. Ik slaagde voor de test, maar kreeg bevel mijn Engels op te frissen. Hiervoor bracht ik drie weken door in krijgsgevangenkampen in Küstrin en Limburg, waar zich grote aantallen Amerikaanse soldaten bevonden.' Later, verklaarde Schmidt, werd hij overgeplaatst naar Grafenwöhr, waar hij in een speciale eenheid geplaatst werd. 'Hier bestond onze training uit het bestuderen van de structuur van het Amerikaanse leger, het herkennen van Amerikaanse insignes, Amerikaanse exercities en taaioefeningen.' De mannen van de CIC zaten op het puntje van hun stoel, want nu vertelde Schmidt hoe de geniesoldaten in zijn groep de opdracht hadden gekregen het hoofdkwartier en het daarin aanwezige personeel te vernietigen.

'Welk hoofdkwartier en welk personeel?' wilde de CIC weten.

En

toen

kwam het allemaal

naar buiten,

al

een maand eerder de ronde hadden gedaan tocht door Frankrijk, rient te ontzetten;

Montgomery

in

vermomd als Duitse

die wilde geruchten die

in

Grafenwöhr: de snelle

krijgsgevangenen,

om Lo-

de verrassingsaanval op het hoofdkwartier van

Nederland; de colonne 'buitgemaakte' Tiger-tanks

die zich bij de aanvallers zou

voegen bij het verzamelpunt: het Café de

laPaix...

'Met welk doel?' hebben de CIC-mannen ongetwijfeld opgewon-

den gevraagd. 'Om... generaal Eisenhower

.

.

.

te

vermoorden!'

Men kan zich wel voorstellen hoe de ondervragers van de ongeluk140

I

I

op een rijtje zetten. Skorzeny, was dat niet die vent die Mussolini bevrijd had in 1943 en een jaar later geprobeerd had Tito te vermoorden? Had hij niet slechts een paar maanden daarvoor de jonge Horthy de zoon van kige Duitsers

gewoon ontploften toen ze

de Hongaarse

dictator,

dat allemaal

,

ontvoerd?

Deze als Amerikanen vermomde Krauts waren natuurüjk huurmoordenaars - waarom anders al die wapens en zelfmoordpillen? die op weg waren naar Parijs, naar hun SS-baas met het htteken. Van daaruit zou de hele moordzuchtige bende zich als de ratten die ze waren, verspreiden en naar het hoofdkwartier van Eisenhower trekken

om de bevelhebber te vermoorden. Ike moest onmiddellijk gewaarschuwd worden!

Het werd allemaal veroorzaakt door de parachutisten van Von der Heydte en het commandoteam van Skorzeny dat gepakt werd en 'alles vertelde'. Bijna onmiddellijk ontstond er een enorme paniek- en dat in de hoogste kringen,

bij

het opperbevel in Parijs!

Kolonel Gordon Sheen, het hoofd van Eisenhowers contraspionagedienst,

nam onmiddellijk het besluit dat het verhaal van

Schmidt niet genegeerd kon worden. Hij gaf bevel

korporaal

om

Eisenhower een volledige bescherming te geven (tot op dat moment had hij zich vrij kunnen bewegen, slechts beschermd door een ordonnans en een chauffeur) en eiste dat hij zijn privé-vertrekken in het Petit Trianon onmiddellijk zou verlaten en naar een veiliger plaats zou verhuizen. Tot aan de zomer was het Petit Trianon immers het hoofdkwartier van Von Rundstedt geweest, zodat de Duitsers het op hun duimpje kenden. Vervolgens werd kolonel Baldwin B. Smith, die beschouwd werd als een volmaakte dubbelganger van Eisenhower, in één klap bevorderd tot vijfsterrengeneraal en vervulde hij tot aan Kerstmis de rol van opperbevelhebber.

Van 20 tot 26 september, in een periode dat er een wanhopige strijd geleverd werd aan het front, waarbij bijna drie miljoen

man

betrok-

ken waren, was Eisenhower een gevangene in zijn eigen hoofdkwartier, volledig afgesneden van de besluitvorming. Zijn secretaresse/ 141

maitresse, de slimme

Kay Summersby met haar harde gezicht en groe-

ne ogen, schreef:

De

veiligheidsofficieren veranderden het hoofdkwartier in een

ware ves-

Overal werd prikkeldraad gelegd. Er werden verscheidene tanks gestationeerd. De normale wachtposten werden twee, drie, vier keer zo sterk gemaakt. Het pasjessysteem werd een kwestie van leven of dood in plaats van de vroegere formaliteit. De knal van een uitlaatpijp was genoeg om het werk in ieder bureau plat te gooien en een stroom telefoontjes te veroorzaken naar ons kantoor om te informeren of er niets met de baas gebeurd was. De sfeer was nog erger dan die van een operationeel hoofdkwartier aan het front, waar iedereen aan dergelijke situaties gewend is.

ting.

in eigen persoon dat Sheen te ver ging. werd van hogerhand tot zwijgen gebracht. Eisenhower zou 'de bevelen moeten gehoorzamen'. Ike werd nu bewaakt door een heel bataljon MP's. Éénmaal liep hij simpelweg zijn kantoor uit, terwijl hij nijdig tegen Kay Summersby mompelde: 'Verdomme, ik ga een eindje lopen. Als iemand me dood wil schieten, gaat hij zijn gang maar. Ik moet eruit!' En dat deed hij gevolgd door een hele compagnie zwaarbewapende, gehelmde, wantrouwig rondkijkende MP's.

Generaal Strong protesteerde Hij

,

Slapen leek een onmogelijkheid. Kay Summersby schreef

dagboek:

'Ik lag

uren wakker en stelde

me voor dat we

in

haar

allemaal ver-

moord zouden worden door SS-agenten, of nog erger dingen. Ik deed geen oog meer dicht. Voortdurend hoorde je het gestamp van de wachtposten met hun zware laarzen op ons dak van golfplaten.' Kapitein Harry

S.

Butcher, de voormalige vice-president van de

CBS en op dat moment een soort public relations-man voor Eisenhower, kreeg toestemming om Eisenhower in zijn 'gevangenis' te bezoeken en vertelde de generaal hoe overal aangehouden was

hower

bij

hij

op

zijn

terugweg van het front

wegversperringen. Hij merkte dat Eisen-

zich gruwelijk ergerde aan de beperking van zijn bewegings-

'Rond het huis stonden allerlei soorten wachtposten, enkele met machinegeweren, en als hij naar zijn kantoor ging, werd hij voorafgegaan en soms ook nog gevolgd door een gewapende wacht in een jeep. Het leek hem goed te doen om even met iemand van de buitenwereld, zoals ik, te kunnen praten.' Butcher, een joviale man die op informele voet stond met Eisenhovrijheid.

wer, zei vlak voordat

142

hij

wegging schertsend tegen

zijn baas:

'Nu weet

hoe het is om president te zijn en altijd het waakzame oog van de geheime dienst op je gericht te weten.' Men vraagt zich af of Eisenhower zich die schertsende woorden acht jaar later, toen hij gekozen werd tot president van de Verenigde

je

Staten,

nog herinnerde en nog wist

in

welke

situatie ze

uitgesproken

werden?

De paniek verbreidde zich vervolgens van het opperbevel naar Parijs Er werd een strenge avondklok ingesteld en de hoofdstad werd alle Amerikaanse soldaten met verlof. Plotsehng waren de lanterfantende soldaten en de Franse hoertjes in hun jasjes van konijnenbont en spitse schoenen met kurkzolen verdwenen van de Place Pigalle ('Pig Alley' voor de GI's met verlof). De enige Amerikanen die men nu nog zag, waren grimmig kijkende veihgheidsmensen die op zoek waren naar de huurmoordenaars van Skorzeny, de man die nu betiteld werd als 'staatsvijand No. 1'. En dan de Franse poHtie. De CIC had uiteraard een permanente hinderlaag gelegd bij het 'verdomde Café de Paris', zoals Skorzeny het jaren later nog zou vervloeken, compleet met kanonnen en tanks, in afwachting van de samenkomst van de moordenaars, waarschijnlijk met 'staatsvijand No. 1' aan het hoofd. De veihgheidsmaatregelen in Parijs waren zo streng dat zelfs generaals aangehouden en soms gearresteerd werden. Generaal Hughes, de 'ogen en oren' van Eisenhower, die een heleboel privé-rekwisitie voor de opperbevelhebber uitvoerde, werd tweemaal de toegang tot zijn eigen hotel in Parijs ontzegd omdat de wachtposten hem niet herkenden. Die avond beende hij woedend met zijn vriendinnetje van dat moment naar de Folies Bergères - en naar de hel met de avondklok van acht uur die voor alle Amerikaanse troepen gold! Een andere Amerikaanse generaal, Littlejohn geheten, een beer van een vent met grote zeiloren, keerde eens terug naar zijn kamers in Hotel Astoria en ontdekte dat het daar wemelde van de wachtposten met bajonetten op de geweren, die de boze generaal voortdurend in de weg Hepen. Getergd riep hij naar een van zijn bezorgde officieren: 'Laten we ze allemaal (de wachtposten) uit de weg ruimen. Als de Duitsers dan komen, stuur je ze maar naar mij Die neem ik wel voor mijn rekening!' Maar Littlejohn was een van de weinigen die de pazelf.

verboden terrein voor

.

143

niek rond Skorzeny niet serieus nam. Heel Europa gonsde van de ge-

ruchten en halve waarheden, en voor het eerst in jaren luisterden de

mensen. weer naar de Duitse radiostations om 'de waarheid'

Want

in

te

horen.

de eerste schuldige paniek door de onverwachte Duitse

te-

genaanval had Eisenhower bevel gegeven dat er 48 uur lang geen enkel nieuws

mocht worden uitgezonden.

Overal verbeeldde

men zich spionnen, saboteurs, moordenaars en

parachutisten te zien, en honderden onschuldige Amerikaanse solda-

werden gearresteerd omdat ze de wachtposten niet aanstonden of niet het 'juiste' antwoord gaven. De grote, rondborstige brigadier Bruce Clarke werd bijvoorbeeld op de ochtend van 20 december midden in de laatste verdedigingsHnie voor St. Vith van het restant van de 7de Pantserdivisie, gearresteerd door de Amerikaanse militaire politie. Steeds weer zei hij 'Maar ik ben generaal Bruce Clarke van de CCB (Combat Command B).' 'Dat zal wel!' snauwden de MP's cynisch. 'Jij bent een van de mannen van Skorzeny. We zijn gewaarschuwd voor een Kraut die zich voor zou doen als generaal.' Terwijl Clarke woedend tekeerging in de wetenschap dat de belangrijke weg- en spoorwegverbindingen van St. Vith heel goed verloren konden gaan terwijl hij in de gevangenis zat, hielden de MP's hem vijf uur lang vast. Uiteindelijk werd hij vrijgelaten, en een van de MP's had toen nog het lef om hem om zijn handtekening te vragen. Verbijsterd gaf Clarke hem die nog ook. Clarke was niet de enige hoge officier die aangehouden werd. Zijn commandant, generaal Bradley, herinnerde zich later: 'Driemaal moest ik mijn identiteit bewijzen tegenover wantrouwige GI's. De eerste maal door Springfield te noemen als hoofdstad van Illinois (mijn ondervrager hield het op Chicago) de tweede maal door de binnenspeler aan te wijzen tussen de midvoor en de buitenspeler bij een voetbalaftrap, de derde maal door de toenmalige echtgenoot te noemen van een blondine die Betty Grable heette. Over Grable struikelde ik, maar de wachtpost het me toch door, triomfantelijk omdat hij me te pakken had.' Ook Montgomery werd het slachtoffer, en vroeg uiteindelijk in zijn wanhoop aan generaal Simpson van het Amerikaanse Negende Leger ten bij

aanhouding

:

;

144

of

hij

geen Amerikaanse identiteitskaart kon krijgen, zodat

hij zijn

noorden tenminste kon hergroeperen. Generaal Bradley zou later zeggen: 'Een half miljoen GFs speelde kat en muis met elkaar, iedere keer als ze elkaar op de weg tegenkwamen. Rang noch papieren vrijwaarden iemand voor een ondervraging

front in het

iedere kruising die

bij

Aan

alle

hij

passeerde.'

kanten probeerde nu de ene Amerikaan de andere

uit.

Soldaten werden op de weg aangehouden, waarbij er dreigend een

tommy-gun door het beslagen raam van de jeep of vrachtwagen gestoken werd en een hese stem hun allerlei strikvragen stelde. Anderen, die wisten dat de Duitsers moeite hadden met de letters 'R'

en 'W', bedachten ingewikkelde zinnen waarin die

letters veelvul-

dig voorkwamen en waar iedere verdachte zijn tong over brak.

De operaties van Skorzeny en Von der Heydte wierpen ongekende en enorme resultaten af, waaraan de twee kolonels nooit gedacht hadden. Het door de Britten beheerste 'Duitse' radiostation Soldatensen-

der Calais meldde dat meer dan 250 manschappen van Skorzeny aan-

gehouden waren, hoewel in werkelijkheid alleen de drie mannen van het ongelukkige team van korporaal Schmidt gevangen waren genomen. We zullen nooit weten wie de andere 247 ongelukkigen waren. Radio Nice beweerde dat een plaatselijke bank leeggeroofd was door de para's van Skorzeny - zo'n 650 kilometer van het strijdtoneel! De Daily Telegraph stelde haar oerconservatieve Britse lezers in volle ernst

op de hoogte van het feit dat er in het gebied rond Parijs speciaal

opgeleide vrouwelijke agenten gedropt waren onder bevel van Skorzeny, met het doel Amerikaanse soldaten te verleiden.

Was dat een-

maal gelukt en had de soldaat 'alles verklapt', dan werd hij vermoord met de handige kleine dolk die iedere Duitse Mata Hari in haar tas had!

Generaal James Gavin van de Amerikaanse 101ste Luchtlandingsdivisie

moest het gat in de linies dichten dat Peiper geslagen had met nu vastzat in het bergdorpje La Gleize. Gavin had juist

zijn SS, die

een bespreking over

zijn

opdracht

in het

hoofdkwartier van Hodges

toen er een stafofficier binnenkwam die een veldbericht overhandigchef-staf. Het bericht bleek een belangrijk stuk informatie van een onderofficier die de brug over de rivier de Salm bij Stavelot moest bewaken. Volgens de onbekend gebleven onderoffi-

de aan de te zijn

145

cier

had de

1ste

SS een verkenningseenheid uitgestuurd die

erin ge-

slaagd was de brug te vernietigen.

Dit bericht bracht Hodges - en Gavin natuuriijk ook - in de

waan

dat de SS-verkenningseenheid opdracht had gehad de westwaartse

opmars van een grote formatie

te

dekken en met dat doel de brug had

vernietigd.

Op dat moment vond

Gavin, een jonge veteraan van de paratroe-

pen, het bericht 'geruststellend'. Later

kwam

schade achter dat het noch geruststellend, noch het bleef voor

hem

hij

er echter tot zijn

juist

was geweest, en

'een van de vele kleine, mysterieuze voorvallen in

het eerste stadium van het Ardennenoffensief.' In werkelijkheid was

de brug

moment

bij

Stavelot helemaal niet opgeblazen en

vormde

het hoofddoel van de Duitse troepen die zich

bij

hij

op dat

Peiper wil-

den aansluiten.

Was de onbekende sergeant het zoveelste slachtoffer geworden van de vele misleidingsoperaties? Niemand Bij

is

er ooit achter

gekomen.

de 2de Amerikaanse Pantserdivisie, de befaamde 'Heil on

Wheels', gebeurde ook tijd in staat

iets dergelijks.

De

divisie

was omstreeks die

van paraatheid gebracht om hun in ernstige moeilijkheden

geraakte kameraden in de Ardennen te hulp

De voorste men volgens een

te schieten.

eenheid keerde echter op zijn schreden terug omdat

had gekregen van een Ameridivisie geen 'Amerikaanse officier' gevonden die zei dat bevel gegeven te hebben. Nog een voorbeeld van een overspannen fantasie of van massahysterie? Wie zal het later uitgebracht rapport 'bevel hiertoe

kaans

officier'.

Maar

er

werd

in

de hele

zeggen?

Ver

in het

zuiden rapporteerde het Derde Leger van Patton even-

eens vreemde voorvallen. Patton schreef in zijn dagboek: 'Vandaag

Amerikaans uniform, die in een van onze jeeps gedood en over een andere groep van 17 man, eveneens in Amerikaans uniform, bracht de 35ste Divisie het volgende verslag uit: "Een schildwacht, versterkt, zag zeventien Duitsers in Amerikaans uniform. Vijftien daarvan werden gedood - en twee stierven plotse-

zijn er vier Duitsers in

zaten,

ling."

ven

Dat was kenmerkend voor Patton, die opmerking 'twee stierMaar niemand is er ooit in geslaagd deze 'Duitsers' te

plotseling'.

identificeren, als het al Duitsers waren.

De 146

paniek bleef niet slechts beperkt

tot het

Amerikaanse

leger.

Ook de ten

om

Britten deden eraan mee, hoewel

zij

de Amerikanen uitlach-

hun heksenjacht op spionnen. Een aantal onschuldige Ameri-

kaanse officieren die ten noorden van Maastricht een kerstbezoek brachten aan hun vriendinnetjes, werd gearresteerd door de Britten

en bracht de feestdagen achter

tralies

door. Zelfs een van de 'oren en

ogen' van Montgomery, jonge Britse en Amerikaanse officieren die

de generaal informatie verschaften direct van het front - een Ameri-

kaan

in dit geval

- werd gearresteerd omdat

hij niet

de juiste antwoor-

den kon geven.

De

Hetzelfde gebeurde in de Canadese frontsector.

Alexander McKee. die

Britse korpo-

verbonden was aan het Canadese hoofdkwartier in Tilburg, maakte een aantal aantekeningen in zijn dagboek over die grimmige week van Zwarte Kerstmis, waarin hij de raal

in die tijd

sommige gevallen regelrechte paniek behij bijvoorbeeld dat er rapport was uitgebracht over *twee Duitse officieren die op het stadsplein opgepakt zijn. vermomd als Canadezen - maar met hun bretels verkeerd om vastgemaakt!' Twee dagen later maakte hij melding van een heel bataljon Duitse landingstroepen dat net buiten Tilburg en Breda gealgemene nervositeit en

schreef.

Op

in

Kerstavond schreef

dropt was - wat uiteraard niet tot in het

juist

was. 'Geen enkele daar\an

centrum van Tilburg." schreef

hij.

Toch werden

centrum vijf Duitse paras opgepikt - drie vermomd twee in Brits uniform'.

Een jonge Nederlandse journalist

die in de paniek

zen was opgepakt, vertelde hun na zijn bevrijding er

'in

er in het

als geestelijke

en

door de Canade-

in

vertrouwen dat

de wachtkamer acht Duitse parachutisten zaten - twee in het

gewone Duitse uniform, de twee

kwam

in

rest in Britse

Duits uniform zaten breed

te

uniformen en

in burger.

De

glimlachen en vertelden de ande-

ren welk een akehg einde hun te wachten stond, terwijl zijzelf voor de rest

van de oorlog

Ten

veilig waren'.

slotte schreef hij

aan het eind van die week van plotsehnge pa-

niek en alarmeringen: 'De volgende dag werd gerapporteerd dat er

een parachutist opgepakt was

in

de "Hellekeuken" want

daar wilde dansen, moest je zorgen dat

,

je

ruim op

tijd

wen zodra de

als je

de plaatselijke danszaal, bekend

als

een meisje op het oog had en haar de dansvloer opdu-

op die manier kon je net twee stappen doen voor de massa opeengepakt stond. Nu werd de orkerstleider zijn stokje hief:

147

!

'*Hellekeuken" nog leuker, omdat we allemaal onze wapens bij ons moesten dragen en dus bij de garderobe ons geweer, pistool of submachinegeweer afgaven voor we de zaal binnengingen.' Het Wilde Westen was er niets bij

Er bleven incidenten voorvallen die de paniekstemming van nieuwe brandstof voorzagen en die bewezen dat er werkelijk echte saboteurs en agenten ver achter de geallieerde linies rondliepen. Tegen die tijd verplaatste Montgomery zijn Dertigste Korps onder generaal Horrocks naar de westelijke oever van de Maas om een hindernis op te werpen voor de Britse troepen als de Duitsers erin mochten slagen die laatste paar kilometers te overbruggen die hen nog scheidden van de rivier. Bij Dinant had men snel een eenheid bijeengeraapt van Britse tanksoldaten, Amerikaanse geniesoldaten en zwarte verzorgingstroepen

Op

om de brug over de Maas te verdedigen.

de eerste avond nadat deze eenheid geformeerd was, een

ijs-

koude avond waarop sneeuw voorspeld was, wachtten de mannen onder bevel van kolonel Brown op de eerste pantservoertuigen en het begin van een wanhopige strijd om de brug. Kolonel Brown ging ervan uit dat de Duitsers de stad vanuit het zuiden zouden benaderen, en had een kordon gelegd over de weg op een plaats waar deze door een uitgehakte opening in de massieve rots Hep. Daar hadden zijn Amerikaanse geniesoldaten een ketting van Hawkins anti-tankgranaten over de

weg gelegd en een paar meter vóór dit primitieve mijnen-

veld een barricade gemaakt. Als de vijand door de wegversperring

heen zou breken, wat heel waarschijnlijk was, zouden ze in hun triomf recht op de mijnen rijden. Zo wachtte het nerveuze kleine garnizoen van uitgeputte Britse soldaten - ze waren met de grootste spoed helemaal uit Nederland gekomen om de Duitse dreiging het hoofd te bieden - en de Amerikaanse achterhoedetroepen op de aanval die zeker zou komen, want het ge-

rommel van de Duitse kanonnen klonk al heel dichtbij. En de aanval kwam ook, maar op een heel andere manier dan verwacht hadden.

De grauwe dag

zij

ging over in een grauwe avond.

Traag verliepen de uren. Het werd nacht. Er klonk nu geen ander geluid dan het rommelen van zwaar artilleriegeschut. Plotseling werden de wachtende mannen opgeschrikt door het geluid van één enkele 148

motor.

De geniesoldaten bij

de wegversperring verstijfden. Ondanks

de bijtende kou brak het zweet hun

uit.

Was dat de vijand?

Abrupt, voordat iemand kon reageren, dook een Amerikaanse jeep met vier 'Halt!'

mannen op

uit

de duisternis.

schreeuwde iemand.

De jeep stoof recht op

de mijnenket-

ting af.

Te laat! De jeep schoot hun brullend voorbij Dinant lag slechts een .

paar minuten verderop. Plotseling klonk de doffe slag van de explo-

Een rode vlam schoot door de nacht. De geniesoldaten zagen hoe de jeep omhoog werd gesUngerd. Het volgende moment stortte hij weer op de grond. Terwijl de ohe uit de vernielde motor hep en de vlammen langs de zijkanten lekten, gleed de jeep op gesprongen bansieven.

den opzij

Toen was de ban van heen. Haastig trokken in

de overtuiging dat

afgrijzen verbroken.

zij

zij

De

soldaten holden er-

de smeulende uniformen van de dode GI's,

zojuist

onbedoeld vier van hun eigen mensen

hadden gedood.

Maar toen het gevechtsjasje van de eerste man afgetrokken werd, kwamen de spitse zilveren letters van de SS te voorschijn! Ze hadden een van de lange-afstandsteams van Hauptmann Stielau ontdekt, en ook deze keer werd het hele geaUieerde kamp opgeschrikt door de ontdekking en laaide de paniek op het continent op

tot

ongekende

hoogte.

En niet alleen op het continent; ook in het Verenigd Koninkrijk. Want hoewel het moeilijk is de precieze details te achterhalen, is het duidelijk dat de Duitsers hetzelfde

hadden gedaan als het Britse leger,

dat erin geslaagd was agenten binnen te smokkelen in Britse krijgsge-

vangenkampen

in

Duitsland en met hen in contact stond via de radio

en via geheime boodschappen

in

hun

post.

nen opgesteld voor een massale uitbraak nog meer angst en verwarring te stichten

De Duitsers hadden plan-

uit

de gevangenkampen

om

in het achterland.

Robert B. Merriam, de historicus die toegevoegd was aan het Amerikaanse Negende Leger en een van de eerste mensen die op de plaats zelf onderzoek verrichtte naar het hele Ardennenoffensief van januari 1945 tot midzomer 1946, had toegang tot alle rapporten en de hoogste commandanten, inclusief Eisenhower. Hij schreef in 1946:

149

.

Een ander

aspect van de grondige Duitse plannen was het verbazingwekkende plan, dat op een of andere wijze naar Engeland was overgeseind, van een uitbraak van alle Duitse krijgsgevangenen. Dit was wel de meest angstwekkende fase van de Duitse zenuwenoorlog en is nog steeds niet helemaal opgehelderd. Feit is, dat de Duitse krijgsgevangenen een massale uitbraak aan het organiseren waren; ze hadden plannen om arsenalen te veroveren, tanks buit te maken en de landing van de Duitsers in Engeland voor te bereiden. De oorspronkelijk vastgestelde datum voor deze uitbraak was 16 december. Dit alles is ons ter ore gekomen door agenten onder de Duitse kri j gsge vangenen *

En

zo ging het maar door

West-Europa in een zestal gealweer moordenaars van Skorzeny 'gezien' werden - en door het feit dat de para's van Von der Heydte nog steeds op vrije voeten waren en het besneeuwde platteland van de Hautes Fagnes in dat afgelegen deel van België, net achter het front, in heel

lieerde landen, doordat steeds

terroriseerden.

Tegen de middag van 18 december, uren na het ontstaan van de grote paniek, zette baron Von der Heydte midden in een dennenbos een basiskamp op en stippelde zijn gedragslijn uit. Hij had versterking gekregen van luitenant Kayser, die zich met nog 150 manschappen bij hem gevoegd had, zodat zijn eenheid nu uit 300 man bestond. Kayser was nog vol vuur over hun missie. Hij wilde de Amerikanen opzoeken en hen onmiddellijk aanvallen, vooral omdat de konvooien van de 1ste, 7de en 30ste Amerikaanse Divisie nog steeds over de grote weg voorbij bleven rollen en zich totaal niet bewust waren van de aanwezigheid van de para's.

Von der Heydte was reahstischer: man zeker,' zei hij cynisch, 'en geen schudde

Dat

*

zijn hoofd.

alles

nam niet weg dat baron Von der Heydte een beroepsmili-

Dark December, uitgegeven

150

met driehonderd zwaar geschut?' Hij enkel stuk 'Aanvallen...

in 1947.

tair

was die het niet snel opgaf, ondanks een gebrek aan manschappen

en zware bewapening en de verschrikkelijke weersomstandigheden. Hij nam de situatie en zijn uitrusting in ogenschouw. Na een langdurige zoekactie was er een radio gevonden, die echter niet werkte, één zwaar machinegeweer en een mortier, maar voor beide wapens was slechts een zeer geringe voorraad munitie aanwezig. Hij kwam tot de

slotsom dat de vuurkracht van zijn 300 manschappen, die slechts handwapens bezaten, vrijwel nihil was. Hoewel Von der Heydte zich er niet van bewust was, zou het magere restant

rijker rol

van

zijn

aanvalsgroep door deze beslissing een veel belang-

gaan spelen dan wanneer hij

zijn oorspronkelijke missie,

verdediging van de kruising, uitgevoerd had.

Want

het

para's in de volgende paar dagen hier, daar en overal

feit

de

dat zijn

zouden opdui-

ken, zou de paniekreactie van de geallieerden enorm aanwakkeren en het hele front (tot zelfs het 1ste Canadese Leger toe, dat zich 160 kilo-

meter verderop de staat

Von

in

Nederland bevond)

tot

na Kerstmis in voortduren-

van alarm houden. Gedurende de volgende paar dagen,

tot

der Heydte zich uiteindelijk over zou geven, werd er naar zijn

eenheid gezocht door duizenden Amerikaanse soldaten die

men drin-

gend elders nodig had.

Von der Heydte zond vervolgens patrouilles uit die zich tot aan Werbomont waagden, waar Peiper de autoweg hoopte te bereiken die hem naar Hoei zou brengen, en er wordt zelfs beweerd dat deze patrouilles tot

de buitenwijken van Luik gingen. Daarbij overvielen ze

voortdurend kleine Amerikaanse eenheden, namen de gevangenen

hun wapens en voedsel

af

en stuurde hen terug naar hun onderdeel.

Uiteraard gaven deze geschrokken

mannen een

levendig verslag van

hun ervaringen. Ook burgers werden gevangen genomen en leverden hun bijdrage aan de algemene toestand van nervositeit. Voor de zoveelste maal begonnen de lange colonnes vluchtehngen, hun armzalige bezittingen op boerenwagens, kruiwagens, kinderwagens, alles wat maar wielen had, geladen, van de Franstalige gebieden* langs de

*

België kent een zeer gecompliceerde linguïstische geografie, vooral in het grensge-

bied,

waar zich Vlaamse en Waalse enclaves bevinden midden

in

de overheersend

Duitstalige gemeenschap.

151

grens naar het veilige achterland te trekken, zodat de aanvoerlijnen

van de Amerikanen nog verder

in

de war raakten.

Drie lange, moeilijke dagen hield aanvallen en vluchten vol en zwierf

werd door de

steile rivierdalen

Von der Heydte het spelletje van hij

door het gebied dat omsloten

van de Soor en de Helle, die een na-

vormden. Tweemaal nam zijn eenheid een ordonnans gevangen van het hoofdkwartier van generaal Gerows Vijfde Korps in Eupen en gingen vrijwilligers op pad met de belangrijke patuurlijke hindernis

pieren

om

te

proberen de Duitse Unies

te bereiken.

Geen van hen

slaagde daarin.

Er was nog steeds niets te bespeuren van de beloofde aansluiting met het Zesde SS van Dietrich. In al die dagen dat ze achter de Amerikaanse Hnies ronddoolden, hadden ze slechts eenmaal contact met hun eigen troepen - in de verschijning van een eenzame Junkers Ju 88 die Essenbomben afwierp, lange, houten voedselcontainers. Maar de 'voedselbommen', zoals de Duitsers ze noemden, bleken een teleurstelling. In plaats van voedsel ontvingen de uitgeputte, moedeloze para's flessen met goedkope Duitse cognac en vochtige, slappe sigaretten.

Bij deze ontdekking zelfs

Von

zonk de moed hun

der Heydte er genoeg van.

De

hem nog slechts een enkele plicht restte: brengen.

Ze hadden

in

de schoenen, en nu had

baron was van mening dat

zijn

mannen

in veiligheid te

het de Ami's zo moeilijk mogelijk gemaakt; ze

hadden alles gedaan wat ze konden. Nu waren ze niet meer bij machte om de konvooien tegen te houden die zonder ophouden naar het zuiden bewogen*. Op 21 december begonnen de para's bij dageraad aan hun tocht naar het oosten. Hun adem hing wit in de ijskoude lucht en hun laarzen zakten diep weg in de pas gevallen sneeuw. Op de plaats waar een klein stroompje, de Ruisseau de Petit Bonheur (geluksbeek), in de Helle vloeide, staken

zij

dat eerste obstakel over, waarbij het water

* Calvin Boykin, die zich bij de 7de Pantserdivisie bevond die deze route volgde, vertelde dat hij en zijn kameraden voortdurend het gevoel hadden dat ze 'geschaduwd' werden door Duitse vliegtuigen en dat er gedurende de lange, ijskoude tocht naar het zuiden voortdurend alarm werd gegeven voor paratroepen.

152

tot

aan hun borst reikte. Maar de naam was voor hen geen gunstig

voorteken.

Daarachter bevonden zich heuvels die op dat

moment

bezet wer-

den door de Amerikanen. Bijna onmiddeUijk raakten ze verwikkeld in een vuurgevecht. Het was een korte, heftige schermutseling, die

Von der Heydte verscheidene zwaargewonden opleverde. De para's wankelden terug naar hun dekking. Maar ondanks de verlammende uitputting bleef Von der Heydte alert. Hij stuurde patrouilles uit om te proberen een weg te vinden door de heuvels. Tevergeefs. De infanterie van 'the Big Red One', de 1ste Amerikaanse Infanteriedivisie, scheen hen overal op te wachten. Meer dan eens probeerde hij te ontkomen langs een vuurgang, maar iedere keer werd zijn weg versperd door een wachtende Sherman-tank of Staghound-pantservoertuig. Toen begon zelfs de moed van Von der Heydte hem te begeven. In de waan dat

hij

de mannen van de 101ste Luchtlandingsdivisie van

generaal Maxwell Taylor tegenover zich had, tegen wie

mandië had gevochten gedurende de invasie, schreef hij een briefje aan Taylor:

hij in

in het

Nor-

Engels

Wij hebben tegen elkaar gevochten in Normandië, bij Carentan, en uit die tijd weet ik, dat u een ridderlijke, edelmoedige generaal bent. Ik stuur u hierbij de gevangenen terug die ik gemaakt heb. Ook zij hebben heldhaftig gevochten, en ik kan mij niet langer met hen belasten. Ik stuur u eveneens mijn gewonden. Ik zou het zeer op prijs stellen, als u hun de medische zorg wilde geven die zij behoeven. . .

Dit briefje

liet

Von

der Heydte achter

bij zijn

gewonden en de over-

blijvende Amerikaanse krijgsgevangenen, en toen gaf

hij zijn

para's

meer dan drie man. Op die hadden ze een kans om door de Amerikaanse linies

bevel zich te spHtsen in groepjes van niet

manier, dacht hij te

,

komen en hun eigen troepen te

bereiken.

Hij wachtte tot de groepjes vertrokken

weg, slechts vergezeld door

zijn

waren en ging toen

zelf

op

adjudant en zijn oppasser. Hij zette

koers naar het pittoreske Eifelstadje Monschau, net over de grens, waarvan hij (ten onrechte) geloofde dat het zich weer in Duitse handen bevond. Urenlang doolden de mannen door de verlaten, besneeuwde bossen, steeds in oostelijke richting, gehavend en hongerig en rillend in de bittere wind die altijd over die heuvels waait, zelfs in de zomer.

153

Eenmaal

stuitten ze

wilden zich weer

bij

op een groepje van

zijn eigen

mannen. Deze

de baron aansluiten, omdat ze dachten dat

hij er

met zijn grotere ervaring wel voor kon zorgen dat ze niet in de handen van de Amerikanen zouden vallen. Vermoeid wuifde Von der Heydte hen weg en riep schor: 'Iedereen moet op zijn eigen geluk vertrouwen

om

door

te breken.'

Ze verdwenen, en de

drie

mannen

struikelden

verder door de diepe sneeuw. In het koude, grijze licht van de dageraad

kwamen

ze gedrieën uit

de Belgische heuvels en zagen beneden zich het onregelmatige

sil-

houet van de ruïne van het negende-eeuwse kasteel van Monschau.

Von

der Heydte, die behalve zijn noodrantsoen niets meer gegeten had sinds ze in wat wel een ander tijdperk leek uit Duitsland waren gekomen, zei schor: 'Ik ga meteen door naar Monschau.' Zijn arm deed afschuwelijk veel pijn, hij was uitgehongerd en hij dacht dat zijn voeten bevroren waren; hij moest een plaats zien te vinden waar hij

weer warm kon worden en uit kon rusten. De anderen protesteerden. Ze wilden eerst de situatie verkennen. Maar Von der Heydte wilde er niets van weten. Hij nam afscheid van hen en liep wankelend in zijn eentje door. Moeizaam klopte hij aan de deur van het eerste huis. Geen antwoord, behalve de doffe echo van zijn eigen kloppen. Hetzelfde gebeurde bij het volgende huis, een half betimmerd gebouw boven op de rotsachtige punt van de steile heuvel die in het stadje oprijst. Bij hij meer geluk. De bewoner, de schoolmeester Herr Bouschery, ondersteunde de kolonel en voerde hem mee naar zijn warme keuken. Dankbaar zakte Von der Heydte neer op een stoel en hoorde bijna meteen dat zijn geluk hem in de steek had gela-

het derde huis had

ten.

Monschau bevond zich nog steeds stevig in Amerikaanse handen!

Uitgeput

De

viel

Von der Heydte

volgende morgen vroeg

in slaap. hij

om

een pen en papier en schreef

moeizaam een paar regeltjes aan de Amerikaanse autoriteiten terwijl de zoon van de schoolmeester, Eugen Bouschery, zijn para-uitrusting inspecteerde en Von der Heydte trots vertelde: 'Ik ben bij de Hitler Jugend geweest.' De baron had echter geen aandacht voor de bewondering van de jongen. Hij wilde de strijd staken. Hij schreef dat hij verwacht had Duitse troepen aan te treffen in Monschau, maar in zijn verwachting

154

was nu bedlegerig; zou de Amerikaanse bevelzijn een ambulance te sturen om hem op te halen? Hij wenste zich over te geven. Hij tekende met 'Freiherr von der teleurgesteld was. Hij

hebber zo goed willen Heydte'.

Het bericht veroorzaakte nogal wat opwinding in het Amerikaanse Een Duitse kolonel van de paratroepen, en nog een van adel ook, vlak onder hun neus! Onmiddellijk gingen de twee hoogste Amerikaanse officieren, kapitein Goetcheus en luitenant eerste klasse Langland op weg met een jeep en een ambulance om Von der Heydte op te halen. Op hetzelfde moment klonk het alarm voor paratroepen en op de strahoofdkwartier.

ten van het stadje, eens een gehefd vakantieoord voor Duitse bruidspaartjes,

wemelde het van de soldaten die op zoek waren naar Duitse

para's.

Diezelfde dag nog, toen

Von

der Heydte weggevoerd werd voor

medische behandeling en ondervraging, werd ieder huis in Monschau grondig onderzocht op de aanwezigheid van parachutisten, zodat

Von

der Heydte tot op het laatste

moment

bijdroeg aan de grote pa-

niek.

Opgelucht maakte generaal Strong op 23 december

om

12.00 uur

de gevangenneming wereldkundig, en verklaarde daarbij dat Von der

Heydte bevriezingen had in de voeten en een beginnende longontsteking. Nu hadden ze eindelijk de man te pakken wiens para's het hele front sinds het begin van het Duitse offensief in een staat van opwinding en alarm hadden gehouden. Misschien zou er nu ook wel een

komen aan de grote paniek. Maar deze verwachting van Kenneth Strong bleek

eind

ijdel.

De

eerste

van de drie kolonels was inderdaad uitgeschakeld, en de tweede wachtte het einde van de slag afin zijn comfortabele hoofdkwartier in het verafgelegen Bonn, hoewel dit laatste het hoofd van Eisenhowers inlichtingendienst uiteraard niet in

de

bekend was. Maar de derde was nog

strijd.

Nu was de

beurt aan Obersturmbannführer Otto Skorzeny, tegen

Amerikaanse pers 'de gevaarlijkste man van Europa' genoemd, om de hoofdrol te gaan vervullen, slechts een paar kilometer van de plaats waar Von der Heydte zijn eerste persconferentie hield voor een groep gretige Amerikaanse oorlogscorrespondenten. die tijd in de

155

die wisten dat

zij

het publiek gingen vervelen

met hun verhalen over kon beginnen.

het wachten in de sneeuw*. Operatie Paard van Troje

* Ze maakten een soort filmheld van Von der Heydte: een adellijke parakolonel die bovendien nog anti-nazi was. Hij had zelfs een 'favoriete sport'. Op de persconferentie vroeg iemand hem wat hij dacht van Sepp Dietrich. Was dat een groot strateeg? Nu kon Von der Heydte wraak nemen voor de duiven. Hij snauwde: 'Die straathond!' Deze opmerking verscheen in kranten over de gehele wereld.

156

Drie: Operatie 'Paard van Troje'

op de dag dat Von der Heydte zich in Monschau overgaf aan de Amerikanen, bevond Obersturmbannführer Jochen Peiper zich zo'n 50 ki-

lometer verderop in het berggehucht La Gleize, waar

hij met het resKampfgruppe vastgelopen was. La Gleize - een kerk, een school, een pastorie, een café en een handvol huizen - lag ongeveer óVi kilometer van Werbomont, waar Peiper gehoopt had de autoweg naar Hoei te kunnen nemen. Nu zaten zijn circa 3000 manschappen dicht op elkaar in en rond het gehucht gepakt, omringd door onderdelen van drie Amerikaanse divisies - de 82ste, de 30ste en de 3de Pantser - en hun positie werd met

tant van zijn

het uur wanhopiger.

Het dorp werd reeds direct door de Amerikanen beschoten met 155-mm kanonnen en Peipers voorraden brandstof, munitie en medicijnen raakten snel uitgeput, terwijl de kelders zich vulden met gewonde Duitsers. Achtenveertig uur lang ondernam het 1ste SS Korps onder bevel van de rondhoofdige generaal Priess, die in de herfst drie maanden lang met succes Metz verdedigd had tegen Patton, pogingen om Peiper te bereiken. Maar de Amerikanen langs de rivier, ten oosten van La Gleize, weerstonden elke poging om die rivier over te steken en brachten de Duitsers zware verhezen toe. Priess kon niet meer doen dan brandstof laten droppen voor de in het nauw gedreven comman-

De

be-

in geslaagd

een

dant en ook nog wat benzine over de rivier te laten drijven. voorradingsofficier van Skorzeny

was er bovendien

paar voertuigen vol voorraden naar La Gleize wist dat Peiper niet veel langer stand

te

smokkelen. Priess

zou kunnen houden;

worden - en snel. Toen ontving men in het hoofdkwartier van de

hij

moest

ontzet

1ste Pantserdivisie,

157

waartoe Peipers eenheid behoorde, een verontrustend bericht. Het was een eenvoudige en directe boodschap: 'Bijna al onze Hermann* is op. We hebben geen Otto** meer. Het is slechts een kwestie van tijd

voor we volledig vernietigd worden. Kan

ik uitbreken?'

Peipers wanhoop kan afgemeten worden aan het feit dat hij de boodschap ongecodeerd liet uitzenden, zodat iedere Amerikaan hem

op kon pikken. Priess, die vond dat Peiper onnodig opgeofferd werd, was gedwongen het verzoek af te wijzen. De Führer zelf had zich ertegen uitgesproken. Hij geloofde dat Peiper nog steeds de essentiële brug in Hoei zou kunnen bereiken als hij maar versterkingen kreeg. Zo kwam het dat Priess al zijn reserves optrommelde, ook Panzerbrigade 150 van Otto Skorzeny, voor een doortastende aanval om de Amerikaanse omsingeling te doorbreken en Peiper te bereiken.

Het doelwit van Skorzeny was de belangrijke stad Malmédy, vanwaar een bochtige bergweg naar La Gleize voerde. In theorie zouden zijn soldaten de conventionele rol van pantserinfanterie moeten vervullen, maar in de praktijk was Skorzeny niet van plan al die training te verspillen door zich te houden aan de normale wijze van oorlogvoering. Als het maar enigszins mogelijk was, wilde hij een Trojaans paard introduceren. Verscheidenen van zijn mannen waren reeds de stad in- en uitgegaan zonder ontdekt te worden. Als dit een paar namaak- Amerikanen lukte, konden zijn gecamoufleerde Panthertanks en zijn handvol Shermans het ook, zodat zij de weg vrij konden maken voor een verrassingsaanval van de rest van zijn brigade. Was Troje niet met net zo'n kunstgreep veroverd? Dit keer zou het paard echter niet van hout zijn, maar van hard, solide staal uit de Kruppfabrieken!

Kapitein-luitenant ter zee

Von

Beer, een oudere marineofficier die

nu vermomd was als een ietwat onwaarschijnlijke Amerikaanse luitenant, was met zijn jeepbemanning de eerste die Malmédy binnen-

*

Munitie.

** Benzine.

158

kwam. Achteraf zei

hij

echter droog tegen Skorzeny: 'Ik ben

gissing de fronthjn overgegaan.

dat kunt u van mij Hij was

bij

ver-

Op zee zou me dat niet gebeurd zijn,

aannemen, Obersturmbannführer.'

om de middeleeuwse stad heengereden en had ontdekt dat

er bijna geen Amerikaan te bekennen was. Hij was wel aangehouden, maar door een Belgische burger die hem angstig gevraagd had: 'Komen de Duitsers terug?' Von Beer had naar waarheid geantwoord dat hij het niet wist en was langs dezelfde weg teruggereden. Later merkte hij op: 'Het is die keer gelukt omdat we meer geluk hadden dan wijsheid.'

Kapitein-luitenant ter zee

namaak- Amerikaan nendrong. nie, die

Op

die

op

Von Beer was

die

echter niet de enige

om Malmédy binKeogan van de 291ste Ge-

zondag het gebied

dezelfde dag was sergeant

de volle laag van Skorzeny 's 'Trojaanse paard'

te

verduren

zou krijgen, toegevoegd aan een team dat werkzaamheden verrichtte aan de weg naar Eupen.

Op

de

te

scheppen

in

moment kwam hij aan bij een giWoedende MP's probeerden enige or-

zeker

gantische verkeersopstopping.

de chaos. Het was een vastgelopen konvooi van het

16de Regiment van de 1ste Divisie.

Een van de MP's vertelde Keogan: 'We heten de jongens daar naar doorgang gaan, en toen hebben een paar verdomde idioten de wegwijzers omgezet. Ze hebben de hele eenheid over de verkeerde weg naar het westen gestuurd! Toen wij er lucht van kregen, stonden die

er

nog steeds een paar de bordjes

om te

keren!'

Sergeant Keogan, die er niets van begreep, vroeg wie de wegwijzers

dan omgedraaid had. 'KrautsV snauwde de geïrriteerde MP. 'En nog in Amerikaans uniform ook. Ze hadden ook een jeep en toen wij eraan kwamen, namen ze zo snel de benen dat een van hen nog op de

voorbumper stond en zich vast moest houden met een draadtang. Ze gingen ervandoor met een vaartje van wel tachtig kilometer per uur!' Keogan lachte om het woedende gezicht van de MP, maar toen ging hij nadenken en besloot dat hij maar beter terug kon gaan en melding van het voorval kon maken. De openbare weg was geen gezonde plaats op deze ijzige decemberdag als er Duitse spionnen rondliepen die zich verkleed hadden als Amerikaanse soldaten en de wegwijzers veranderden.

Voor het

eerst kregen de

Amerikanen

in

Malmédy in de gaten

dat

159

er iets mis was.

Malmédy

leek nu niet

meer op een sprookjesstad

uit

'Hans en Grietje', zoals ze eerst gevonden hadden; een nette plaats

om gelegerd te zijn na de saaie, grauwe gehuchten in de Ardennen. Ze bezagen de burgers nu met andere ogen en verbeeldden zich dat er

een sterk pro-Duitse en anti-Amerikaanse stemming van hen uitging.

Ze hadden

het idee dat de plaatselijke bevolking hen bespioneerde, hen bij de eerste de beste gelegenheid aan de Duitsers te verraden. Er gingen geruchten dat de Duitsers Malmédy in het geklaar

om

handen hadden en konden gaan en komen zoals ze wilden, geholpen door sympathisanten en de vele vluchtelingen van Duitse afkomst die zich nu in de stad bevonden. Er werd al gezegd dat de bemanning van het grote Duitse kanon op de eerste dag van de aanval aanwijzingen had gekregen van een agent in Malmédy. Nu kwam daar het verhaal van Keogan nog bij een dag later gevolgd door een rapport van de geniesoldaten van een wegversperring buiten de stad, waarin ze meldden dat hun positie door een huisvrouw doorgegeven was aan een Duitse patrouille.

heim

al in

,

Plotsehng hing er een sfeer van geheimzinnigheid en angst over de kleine stad in de vallei. Het leek een noodlottige plaats, alsof de stad voorbestemd was een vreselijk lot te ondergaan. Hoezeer de nerveu-

ze geniesoldaten het die

bij

het rechte eind hadden, wisten ze zelf niet

op

zondag van 17 december 1944.

Het begon allemaal om één uur 's middags. heuvels boven Malmédy,

bij

en Büllingen, maakte Henri

ken een praatje met

Ie Joly,

Bodarwé op de

een plaatselijke boer,

Madame Bodarwé,

ger diende, toen er een

In het café

de kruising van de wegen naar in

St.

Vith

de keu-

wiens zoon in het Duitse

Amerikaanse jeep

le-

stopte.

Er stapte een officier uit die in het Frans vroeg: 'Avez-vous vu les AllemandsT Le Joly haalde zijn schouders op en deed alsof hij geen Frans verstond. Hij stak zijn pro-Duitse gevoelens niet onder stoelen of ban-

ken;

hij

was

tenslotte als Duitser geboren.

De Amerikaan mopperde iets en maakte aanstalten zich weer bij het konvooi van Batterij B van het 285ste Veldartillerie-waarnemingsbataljon te voegen. Het was een onervaren eenheid die nog niet ingedeeld was

160

bij

een korps of

divisie,

en de manschappen zouden

meer roem verwerven door de wijze van hun dood dan zij leven hadden kunnen vergaren.

Op

dat

moment kwam

Kampfgruppe de hoek lijk

het vuur.

om

tijdens

hun

het eerste halfrupsvoertuig van Peipers stuiven.

De

Duitsers openden onmiddel-

Een Amerikaanse vrachtauto ging in vlammen op. Een in. Meteen klauterden de Amerikanen uit de

jeep schoot de greppel

vrachtwagens

De

om dekking te zoeken.

schermutseling duurde niet lang. Bijna onmiddellijk gaven de

Amerikanen zich over en stroomde de keuken van Madame Bodarwé vol Duitse pantsergrenadiers in met modder bespatte camouflagepakken, die op zoek waren naar eet- en drinkwater. Peiper zelf stormde in zijn Volkswagen-jeep de hoek om, op weg naar het volgende dorp, Ligneuville, waar volgens de geruchten een Amerikaanse generaal zijn hoofdkwartier had - en Peiper had nog nooit een Amerikaans generaal gevangen genomen. Hij wilde hem bij de vele Griekse, Joegoslavische, Franse en Russische generaals voe-

pakken had genomen. Le Joly voelde dat er moeilijkheden op komst waren. De achtergelaten bewakers, die de circa honderd Amerikaanse krijgsgevangenen in het oog moesten houden, bevonden zich in een opgewonden, wraakzuchtige stemming. Volgens hen was een Amerikaanse krijgsgevangene in Ruilingen ontsnapt door een van hun kameraden met een zakmes te vermoorden. Hoewel Le Joly blij was zijn vroegere

gen die

hij in zijn

lange legercarrière

landgenoten terug

te zien in

al te

de oostelijke kantons, vroeg

hij

zich be-

zorgd af wat er ging gebeuren. Terwijl de eerste golf van Peipers

en verdween

in

Kampfgruppe de heuvel afreed

de richting van Ligneuville, stopten er twee pantser-

voertuigen voor de krijgsgevangenen die in rijen in het veld naast Café

Bodarwé stonden.

In een van de voertuigen, dat onder bevel stond

Georg Fleps, een man van Roemeens-Duitse afkomst, zijn pistool en richtte zorgvuldig. Hij schoot, en de reden waarom hij dat deed is tot op de dag van vandaag niet bekend geworden*. Hij kon niet missen. Onder de

van sergeant Hans

*

Gezegd

in

Siptrott, trok soldaat

een gesprek met de schrijver.

161

Amerikanen bevond

zich luitenant tweede klasse Virgil Lary, wiens

chauffeur hardop kreunde, naar zijn borst greep en neerviel. 'Staan blijvenV schreeuwde Lary.

Meer en meer Duitsers openden het vuur. In de deur van Le Joly geschokt toe hoe de krijgsgevangenen in groepneervielen. Een machinegeweer begon te ratelen. De overleven-

Te

laat.

het café keek jes

den verbraken het gelid en probeerden te vluchten. De meesten van hen haalden het niet. Ze werden op de vlucht neergeschoten. Een aantal Amerikanen liet zich automatisch vallen, geraakt of niet. Een van hen was Homer D. Ford van de militaire politie. Onder deze soldaten bevonden zich ook sergeant Ken Ahrens en Samuel

Dobyns, een dokter die onderscheiden was wegens het redden van Duitse gewonden onder vuur in Normandië. Er lagen in totaal misschien twintig mannen tussen de doden en stervenden te wachten tot het schieten op zou houden en zij konden ontsnappen. Maar het zag ernaar uit dat er geen overlevenden zouden zijn na het bloedbad bij Malmédy.

Degenen die het overleefden, vertelden later dat de Duitsers tussen de mannen doorliepen en elk lichaam een trap gaven. Als de soldaat kreunde, schoten ze

hem door

het achterhoofd. Terwijl ze hiermee

bezig waren, lachten ze hardop.

'Maniakaal,' zo zou luitenant Lary dit geluid vele jaren later beschrijven.

Samuel Dobyns besloot voor zijn leven te rennen voor het te laat hij op en stormde naar de bossen achter het café. Een machinegeweer begon te ratelen. Dobyns schreeuwde. Er sloegen vier kogels in zijn lichaam. Acht andere scheurden zijn uniform aan flarden. Hij sloeg hard tegen de grond. Drie SS-ers kwamen op hem af om hem dood te schieten. Maar plotseling veranderden ze van gedachten en keerden zich af. Misschien dachten ze dat de Amerikaan toch al dood was. Dobyns wist het niet en het kon hem ook niet schelen. Hij had het gevoel dat hij op sterven na dood was. Eindelijk kregen de Duitsers er genoeg van. Le Joly sloeg op de vlucht. Ze kwamen naar het café. Hij schreeuwde naar Madame Bodarwé dat ze zich in de kelder moest verstoppen en rende de weg over naar zijn eigen boerderij Dat was het laatste wat er van Madame Bodarwé gezien werd. Binnen korte tijd stond het café in lichterlaaie en was. Plotseling sprong

.

162

was zij verdwenen* Een half uur later vervolgde de SS zou eindigen in het dorp La Gleize. .

zijn tocht, die

Sergeant Ahrens, die tweemaal in de rug geraakt was, stond wanke-

Malméook nog. Zijn tenen waren door een kogel afgerukt en hij leed ondraaglijke pijn, maar hij leefde nog en kon zich bewegen. Overal om hem heen hoorde hij angstig gefluister: 'Zijn ze Wat moeten we doen? Wat moeten we weg? ... Is de kust veilig? met de gewonden?' Zo'n vijftien tot twintig mannen kwamen overeind. Er leken geen Duitsers in de buurt te zijn. Ze begonnen te rennen. De gespannen stilte werd verbroken door geweervuur. In paniek verspreidden ze zich. Een aantal van hen rende in de richting van een huis, maar ze werden ontvangen met een kogelregen uit een machinegeweer en vielend op en begon hevig bloedend aan de steile afdaling naar

dy. Luitenant Lary leefde

.

.

.

.

.

.

len neer of vluchtten.

Lary klauterde over een schutting en hij bij

liep

een onverhard pad af

een vervallen schuur kwam. Snel verborg

hij

tot

zich achter een

met een laars vol bloed. Ahrens strompelde een bos in. In de beschutting van de bomen probeerde hij op adem te komen. Maar hij wist dat hij daar niet kon blijven. De Duitsers zouden hem vinden en dit keer zou hij niet ontsnappen. Met inspanning van zijn laatste krachten, terwijl zijn bloed op de grond druppelde, strompelde hij naar het kleine stadje beneden zich waarvan de naam binnen korte tijd slechts één ding zou betekenen in de westerse wereld - bloedbad!** stapel houtblokken,

,

* Na de oorlog vond haar zoon Louis onder het puin het afgerukte been van een vrouw. Het zou dat van zijn moeder kunnen zijn, dacht hij.

**

De gebeurtenissen bij

f>en,

de kruising resulteerden in een proces waarbij aartsbisschop-

senatoren en zelfs president Eisenhower betrokken raakten. Peiper

nam

alle

schuld op zich en werd ter dood veroordeeld. Majoor Poetschke, die het bevel voerde (en die trouwens in België geboren was), werd voor het einde van de oorlog gedood. Zoals Peiper tegen de schrijver zei: 'Niemand zal ooit weten wat daar gebeurd is.'

163

Luitenant-kolonel Pergrim, de donkerharige, bebrilde

commandant

van de 291ste Genie, was een van de eersten die op de overlevenden stuitte. Hij had even daarvoor bericht gekregen dat een Amerikaanse jeep met Duitsers in Amerikaans uniform

bij

een van de wegversper-

ringen onder zijn commando op een mijn was gereden. Alle vier Duit-

waren daarbij gedood en de banden van de jeep waren wel tien meter hoog de bomen ingeslingerd. En nu was er weer bericht gekomen dat er geschoten werd bij de kruising boven Malmédy. Vergezeld van sergeant Crickenberger reed hij naar de voorhoede om de situatie in ogenschouw te nemen. Op de hooggelegen grond boven de kruising stapte hij uit en ging te voet verder. Toen hij bij het bos kwam, 'kwamen er drie Amerikaanse soldaten onsamenhangend schreeuwend op ons afgestrompeld', luidde zijn rapport later. 'Een van hen was een luitenant, die in zijn hiel gewond was.' Dit was Lary, die naar de eerstehulppost van het bataljon gebracht werd, waar hij later gezelschap kreeg van zeventien andere sers

overlevenden.

Net toen de eerste groep daar arriveerde om behandeld te worden, er twee oorlogscorrespondenten van Time Magazine, Hal Boyle en Jack Belden, aangereden en behaalden zodoende de primeur van hun leven. Zwijgend luisterden ze toe terwijl de overlevenden 'half bevroren, verbijsterd en huilend van woede' hun verhaal vertelden. Luitenant Lary deed zijn verslag terwijl hij de bloederige overblijfselen van zijn tenen uit zijn schoen schudde en snikte: 'We

kwamen

hadden geen enkele kansV Men kan zich indenken welk een indruk het verhaal van de overlevenden gemaakt moet hebben in de toch al gespannen atmosfeer in Malmédy. Voor zover de genietroepen wisten, bevond de vijand zich aan beide flanken èn achter hen (de mannen van Peiper). En dat was nog niet alles; ze waren ervan overtuigd dat zich ook nog een actieve vijfde colonne in de stad zelf bevond. Het was bovendien duidelijk wat hun lot zou zijn als ze krijgsgevangen werden gemaakt: ze zouden in koelen bloede neergeschoten worden, net als de artilleristen op de kruising.

Om de verdediging te versterken trokken enige infanteristen van de 164

Noors verzorgingsbataljon, dat zich normaal gesproken bezighield met houthakken, Malmédy binnen.

30ste Infanteriedivisie en een

Toen de duisternis viel, zaten de infanteristen, genietroepen en houthakkers te wachten in de beschutting van hun mangaten. Er was moed voor nodig om van de ene buitenpost naar de andere

te gaan,

want de

verdedigers waren geneigd eerst te schieten en daarna pas vragen te stellen.

Die nacht schoten de Amerikanen twee van hun eigen man-

nen neer in de waan dat het Duitsers waren, en toen het nieuws van dit tragische ongeluk van post tot post werd doorgegeven, zei men tegen

'Wees

elkaar:

De

in

godsnaam voorzichtig!'

volgende dag werd een van Skorzeny's mannen

in

Amerikaans

uniform opgepakt. Hij werd naar het hoofdkwartier van het 120ste Infanterieregiment gebracht en 'de gehele nacht ondervraagd'. Hij vertelde tot in details wat de verdedigers van

Malmédy

te

wachten

SS Pantserkorps zou van het dorpje Bütgenbach tot aan Malmédy zelf een massale aanval lanceren. Dietrich had bevel gegeven tot een laatste grootscheepse poging om naar Peiper door te stond.

Het

breken.

1ste

Malmédy

zelf

zou door

zijn eigen eenheid,

Panzerbrigade

worden om 3.30 uur in de morgen, maar de gevangewist ne niet mee te delen op welke wijze dat zou gebeuren. Onmiddellijk werden de drie kolonels die op dat moment het bevel voerden over Malmédy op de hoogte gesteld en zij alarmeerden hun manschappen. Net na twaalven op de ochtend van donderdag 21 december was de gemengde troepenmacht van geniesoldaten, houthakkers en infanteristen in positie en wachtte op wat komen ging. De vraag was alleen hoe en waar de vijand aan zou vallen. 150, aangevallen

Leutnant Peter Mandt, nu vermomd se leger, begaf zich net zijn aanvalspost. Zijn

als

korporaal in het Amerikaan-

voor middernacht met de pantserbrigade naar

Panther-tank was zo veranderd dat

hij

er enigs-

een Amerikaanse. Mandt had jaren aan het Russische front doorgebracht als tankcommandant voordat hij zich aanmeldde zins uitzag als

voor de geheime eenheid van Skorzeny en maakte zich niet bijzonder ,

om de komende actie. 'We wisten dat we de oorlog toch zouden verliezen,' schreef hij veel later, 'en beschouwden de slag als een soort gigantische loterij met het behoud van ons leven als hoofdprijs.'

druk

165

De

Panther-tank van

Falize,

waar

hij

Mandt

rolde naar zijn positie

op de weg naar

deel zou uitmaken van de linkerarm van Skorzeny's

aanval, terwijl de rechterarm zou toeslaan vanaf de hooggelegen grond bij Baugnez, waar de beruchte kruising lag. Skorzeny's mannen

wisten niet, dat daar onder een pak versgevallen sneeuw de stijfbevro-

ren lichamen lagen van de slachtoffers van het bloedbad van Malmédy, naast de ruïne van wat eens Café

De

Bodarwé was geweest.

Panther-tank stopte op zo'n honderd meter afstand van het

spoorwegviaduct

bij

Malmédy, nog steeds

niet ontdekt

door het

handjevol Amerikanen dat de stad bezet hield, en Mandt vroeg zijn telegrafist af te

stemmen op het

favoriete propagandastation van de

Het gewaande Duitse station was algoed voor de laatste Duitse schlagers en schunnige verhalen over het wel en wee van de 'gouden fazanten', zoals de gewone soldaten de partijbonzen verachtelijk noemden vanwege hun voorhefde voor gouden Hntjes en decoraties. Maar op deze avond had het Britse station, dat geleid werd door soldaten, Soldatensender Calais. tijd

Sefton Delmer, de meester in de zwarte propaganda en ex-hoofdre-

dacteur van de Daily Express, een veel ernstiger en alarmerender bericht

voor de luisteraars die klaar stonden

gaan. Plotseling hield de muziek op.

om

tot

de aanval over

te

Een harde stem blafte boven een

andere, die bevelen gaf in het Engels,

uit

en werd een seconde

later

gevolgd door een scherp geweersalvo. 'Mit diesen Salven endete ein weiteres

Einsatzkommando Skorzenya!' ('Met

een commandogroep van Skorzeny aan

De

telegrafist schakelde

de radio haastig

daar in de groene schaduw van de tank

dit salvo

kwam weer

zijn eind!')*

bij

uit

en de soldaten, die

elkaar zaten, keken elkaar

geschokt aan. Mandt en zijn mannen mochten dan fatalisten zijn, maar ze wilden toch op zijn minst een kans hebben. Het zou hèn niet overkomen dat zij onmiddellijk als spionnen werden doodgeschoten als ze in de komende slag gevangen werden genomen. Haastig trok-

* Deze opname was waarschijnlijk een truc. Het eerste commandoteam van Skorzeny werd zoals we zullen zien pas 36 uur later gefusilleerd. Tegen die tijd had Soldatensender Calais al melding gemaakt van 250 Skorzeny-commando's, hoewel er in de hele

eenheid slechts 200 waren.

166

ken ze hun Amerikaanse uniformen uit en vervingen ze door de Duitse parachutistenkleding.

Om 3.30 uur precies, zoals de krijgsgevangene onthuld had, begon de tot Malmédy ondernamen de SS-troepen wanhopige poging om door te breken naar Peiper in La Gleize. Van twee kanten kwamen Skorzeny's vermomde tanks aanrollen, aan beide zijden gedekt door infanterie. Ze kregen bijna meteen moeilijkheden. De geniesoldaten hadden struikeldraden over de velden gespannen en die bevestigd aan vuurpijlen. De mannen van Skorzeny liepen er recht tegenaan, en meteen spoten er aan alle kanten vuurpijlen de donkere lucht in, die explodeerden en hun geschokte gezichten wit op deden lichten. Op de weg naar Falize, vlak bij de spits van de aanval, verwijderden Mandt en zijn manschappen haastig hun 'Amerikaanse camouflage' en reden ratelend ten aanval. 'De nacht leek wel dag geworden,' schreef hij later. 'Aan alle kanten kwamen 'kerstbomen'* naar beneden en het Amerikaanse anti-tankgeschut blafte. Massieve, pantserdoorborende granaten vlogen op ons af als gloeiende golfballen.' De geniesoldaten Vincent Consigho, Mitchell en Spires, alleen gewapend met geweren, zagen de voorste tanks in volle vaart de weg afkomen. Ze besloten dat ze niets konden uitrichten met hun geweren en sloegen op de vlucht. Vóór hen doemde een huis op in de witte gloed. Het was bezet door een peloton van het 823ste Tankvernietigingsbataljon. Snel werden de drie geniesoldaten op de uitkijk gezet, en Consiglio werd in de kelder geposteerd. aan^'al.

Van Bütgenbach

van Dietrich een

laatste

Hij sloeg het kleine raampje stuk en tuurde naar buiten. Slechts een

hem af stond een stalen monster met de witte ster van gealHeerden. De tank was echter beslist van Duitse makelij. De

paar meter van

de

grote loop draaide rond als de slurf van een voorwereldlijk dier dat

meteen barstte het 75-mm kanon van de Panwerd door de luchtdruk omvergeworpen, maar

zijn prooi ruikt. Bijna

ther los. Consiglio

herstelde zich en klauterde tegen de trap op.

*

Duitse soldatenterm voor meervoudige vuurpijlen.

167

Het huis was veranderd in een rokende, gehavende ruïne. Alle antitankmanschappen waren gedood. Blindelings stommelde ConsigHo rond te midden van de puinhopen en stuitte op Mitchell, die een bazooka had gevonden. 'Help me dat ding om te krijgen,' snauwde Mitchell, 'ik zal die verdommeling mores leren!' Het volgende moment begon er op korte afstand een machinegeweer te ratelen, de kogels gierden door het huis en scherven en pleisterwerk vlogen overal in het rond. Mitchell gilde en

viel

voorover

uit

Toen reed de tank rommelend verder, met achterlating van een huis vol doden en één krankzinnige geniesolhet raam. Hij was op slag dood.

daat.

Leutnant Mandt had net de buitenwijk van Malmédy bereikt toen het gebeurde. vuist

De

50-tons Panther schokte alsof

hij

door een stalen

door elkaar geschud werd: de tank van Mandt was geraakt door

wapen van de geallieerden, een radartij dbuis die maar bij nadering van het doelwit. Aangeslagen kropen Mandt en nog twee andere overlevenden uit de kapotte Panther, waarin twee dode mannen achterbleven, en strompelden naar de veiligheid van Café Lodomez. Een van Skorzeny's 'Shermans' was op de gladde weg in een slip geraakt en recht de keuken ingerehet nieuwe geheime

niet bij inslag explodeerde,

den, en de lange loop van de gecamoufleerde Panther stak een meter

boven het fornuis door de muur (waar hij tot de zomer van 1947 bleef een macaber aandenken aan operatie Paard van Troje.) Nu kregen de tanks van Skorzeny het echt zwaar te verduren. ConsigHo, die zich nog steeds alleen bij de doden bevond, zag hoe een Duitse tank een voltreffer incasseerde op de houten brug beneden hem. De bemanning kroop er haastig uit en rende naar een dichtbij gelegen greppel. Eén voor één werden ze door de Amerikaanse infanterie, die naar voren oprukte om de aanval het hoofd te bieden, met vlammenwerpers omgebracht. Ten slotte was er nog maar één over die over het midden van de weg rende. Na zijn ervaringen had Consiglio geen enkel medelijden meer. Hij haalde de trekker van zijn geweer over. De kolf sloeg tegen zijn schouder. De Duitser viel dood neer.

zitten als

Aan de rechterkant had de aanval van Skorzeny even weinig succes. Ook hier werden de Duitsers opgewacht door de Amerikanen, een 168

gemengde groep van infanteristen en geniesoldaten. Het eerste Duitse halfrupsvoertuig dat van de beruchte kruising bij Baugnez naar beneden kwam rollen, liep recht op de ketting van mijnen die de geniesoldaten over de weg hadden gespannen. De mijnen ontploften met een woedend gebrul en de dode en stervende mannen werden hoog in de stakerige boomskeletten aan beide zijden van de weg geslingerd. Ze droegen zonder uitzondering Amerikaanse uniformen. Een van hen stierf een langzame dood midden op de weg, gillend van de pijn van zijn brandwonden. Niemand had medelijden met hem. Toen kwam de artillerie in actie. De oprukkende Duitsers werden vernietigend onder vuur genomen en begonnen zich al snel over te geven. De eerste die dat deed, eveneens gekleed in Amerikaans uniform, was de vroegere manager van een balletgroep, die voor de oorlog tournees

had verzorgd in de Verenigde Staten. Hij

zei vol zelfver-

trouwen en in uitstekend Engels tegen zijn overweldigers:

'Jullie

kun-

nen de oorlog nooit winnen. Wij hebben zoveel nieuwe geheime wapens.'

Het

is

heel goed mogelijk dat

hij zijn

danscarrière beëindigde aan

het eind van een stuk touw, net als zoveel andere soldaten van Skorzeny's operatie

Paard van Troje wegens het dragen van Amerikaanse

uniformen

de

in

slag.

Een andere groep naderde

in

een buitgemaakte Amerikaanse M-8

verkenningswagen en liep eveneens vlak na het kruispunt bij Baugnez

op het mijnenveld. Haastig vlogen de Duitsers naar de beschutting van een huis naast de boerderij van Henri Ie Joly, waar ze echter niet lang bleven. In het onwezenlijke roze licht van de veldslag renden drie

van de Duitsers naar een jeep die daar vlak startte onmiddellijk

tuig in

bij

achtergelaten was. Hij

en ze stormden naar het verminkte halfrupsvoer-

een moedige poging

om de stervende man te redden.

Een van de geniesoldaten riep hen na. In Engels met een zwaar accent riep een van de mannen in de jeep: 'Jullie zijn gek!' terwijl een ander de gewonde man in het voertuig probeerde te trekken. Weer toonden de Amerikanen bij de wegversperring geen enkel medelijden. Ze vuurden met een machinegeweer en een bazooka een vernietigend salvo af op de stilstaande jeep. Die vloog de lucht in, net als het

halfrupsvoertuig en de verkenningswagen.

waren op

slag dood.

Twee van de

inzittenden

De andere werd gevangen genomen. 169

Ondanks de vernietigende granatenregen van de artillerie, gestuurd door de nieuwe, zeer geheime radartijdbuizen, vielen de mannen van Skorzeny moedig aan. Terwijl ze in golven over de besneeuwde velden kwamen, riepen ze in het Engels: 'Geef je over of sterf!' Maar deze keer waren het de Duitsers die stierven. Leutnant Mandt was weer naar voren gestuurd om het bevel over een groep infanterie op zich te nemen, maar toen hij bij de manschappen aankwam, kwam hij tot de ontdekking dat ze het niet meer zo zagen zitten. De kelders van de huizen waarin zij zich hadden verschanst, lagen vol gewonden, en de twee onderofficieren met wie hij sprak, zeiden dat iedereen die zijn hoofd naar buiten stak, zo goed als dood was. Maar Mandt wist dat hij als officier niet in die kelder kon blijven zitten. 'Dus kroop ik naar buiten en verzamelde de overlevende infanteristen om nogmaals tot de aanval over te gaan Maar al snel werd hij gevrijwaard van de noodzaak om een beslissing te nemen. 'Plotseling voelde ik een klap op mijn hoofd, als van een hamer. Ik verloor het bewustzijn. Toen ik weer bijkwam, ik weet niet na hoeveel tijd, lag ik met bebloed hoofd tussen de twee mannen met wie ik in gesprek was geweest. Ze waren allebei morsdood!' De Duitsers werden bij bosjes afgemaakt toen zij het talud van de spoorweg ten westen van Malmédy bereikten. In paniek zochten ze dekking en probeerden hun machinegeweren op te zetten. De Amerikanen gaven hun geen enkele kans. Op het talud kwam een regen van granaten terecht. Twee uur lang hield de beschieting aan en werden de Duitsers tegengehouden. En nog wilden de Duitsers het niet opgeven, maar vochten wanhopig door en klampten zich vast aan de veroverde posities op het talud, de houten brug en in de papiermolen. Bij de brug kregen de twaalf gebleven Amerikanen van een groep van 33 man die na de dood van de anti-tankeenheid in het huis van Consiglio was getrokken, een tekort aan munitie. Consiglio bood aan om hulp te gaan halen met een van de infante.

'

ook al zeiden de anderen: 'Zodra je je neus buiten de deur ben je dood.' Buiten stopten ze een vol magazijn in hun geweren en legden hun zwaardere uitrustingsstukken af. Toen zette Consiglio het op een lopen. 'Ik had mijn hele leven nog nooit zo lang en zo hard gelopen,' herinnerde hij zich na de oorlog. 'Ik had echt vleugels. Je weet pas hoe risten,

steekt,

170

hard je kunt lopen

als

de kogels

bij je

hielen inslaan.'

onbekende infanterist slaagden erin door te breken, maar kregen direct daarop moeilijkheden aan hun eigen kant. 'Halt!' riep iemand in de duisternis. Om de een of andere reden stootte de hijgende Consiglio het eerste woord uit dat in zijn hoofd opkwam. Tot zijn schrik was het de term die de Duitsers gebruikten om zich over te geven: 'KameradV Daarna volgden de gebeurtenissen elkaar in snel tempo op. De Amerikanen in het machinegeweernest dachten dat ze te doen hadden met Duitsers die zich voordeden als Amerikanen. Ze besprongen de twee vluchtelingen, deelden wat rake klappen uit en zetten hen tegen een muur, alsof ze ter plekke neergeschoten zouden worden. Gelukkig kwam er toen net een kapitein langs die de metgezel van Consiglio herkende, en zo werden ze gered. Maar toen de geniesoldaat naar het hoofdkwartier werd gestuurd om versterking te vragen Hij en de

bij de houten brug in het nauw zaten, realiseerde gevangenneming als gewaande Duitse agent kenmerkend was voor het Amerikaanse moreel. De officieren hier schenen zich in grote verwarring te bevinden en dachten dat mannen van Skor-

voor de mannen die hij

zich dat zijn

zeny

in

Amerikaans uniform overal door hun hnies waren gebroken

en stonden en gingen waar ze maar wilden. Er werden geen versterkingen gestuurd. In werkelijkheid was het allemaal voorbij

vermomde

,

op het geschreeuw na. Alle

tanks van Skorzeny waren vernietigd, buitgemaakt of op

andere wijze buiten gevecht gesteld, en hoewel zijn soldaten zich nog steeds vastklampten aan de veroverde posities, boekten

zij

geen en-

kele vooruitgang meer.

Met de dageraad stond Skorzeny op de heuvelrug boven Malmédy, nu in rook gehuld was, hier en daar doorbroken door de kersrode vlam van exploderende granaten, en zag de eerste verslagen manschappen binnenkomen, halfin Amerikaans en halfin Duits uniform. Onder hen bevond zich de jonge, blonde Hauptsturmbannführer Von Foelkersam, een van zijn moedigste commandanten. Ze lachten beiden toen de jonge man vertelde dat hij in de romp was geraakt, maar Skorzeny zag de uitputting en teleurstelling op zijn gezicht. Von Foelkersam wilde doorvechten, maar Skorzeny gaf bevel tot een algehele die

171

terugtocht naar de heuvelrij. Operatie Paard van Troje was mislukt.

Terwijl de verslagen soldaten en de halfrupsvoertuigen vol gewonden zich terugtrokken op de kruising bij Baugnez begaf Skorzeny zelf ,

zich naar zijn hoofdkwartier in Ligneuville.

Net buiten het Hotel du Moulin hoorde hij het gieren van granaten uit de richting van Malmédy. Te laat: net toen hij in dekking wilde gaan, explodeerde er vlak

en het bloed spoot

Een

uit

soldaat rende

hem weg.

bij

een granaat. Skorzeny wankelde hevig

een wond

in zijn gezicht. Hij

op hem toe

om hulp te bieden.

was geraakt. Skorzeny wuifde

Hij strompelde het hotel binnen en vroeg

om een glas cog-

Amerikaanse generaal, had kunnen vluchten vóór Peiper hem gevangen had kunnen nemen. Skorzeny sloeg de cognac in één teug achterover en keek in de nac. Hij kreeg er een uit de voorraad van de

die

spiegel.

de

Tk voelde

hij later.

het

warme bloed

langs mijn gezicht lopen,' vertel-

'Voorzichtig ging ik met mijn hand over mijn gezicht. Bo-

ven mijn oog hing een grote lap

vlees. Ik schrok.

Was

ik

een oog

kwijt?'

Dat was niet het geval. Even later onderging Skorzeny een operatie zonder verdoving omdat

hij zijn

wond met

hoofd helder wilde houden.

zijn

sonde terwijl Skorzeny

zijn

De

net als in zijn jeugd na een studentenduel.

wond en

dokter onderzocht de

tanden op elkaar klemde,

Er

zat echter niets in

de

toen het gat gehecht was, kon Skorzeny eindelijk gaan, met

een dik verband

om zijn hoofd en tijdelijk aan één oog blind.

Zes dagen later werd zijn brigade afgelost door een infanteriedivien teruggetrokken naar de Duitse grens, waar Skorzeny zijn manschappen voorgoed verliet - maar niet voordat het opperbevel had geïnformeerd of de 150ste soms iets wist over een zogenaamde massasie

moord bij Malmédy. Soldatensender Calais had zojuist gedetailleerde informatie uitgezonden over het neerschieten van Amerikaanse

Baugnez. Skorzeny antwoordde

krijgsgevangenen op de kruising

bij

ontkennend. 'Een Duitse

aan het front zou nooit toestaan dat

officier

een dergelijke misdaad gepleegd werd,'

zei hij, 'en

een Duitse front-

soldaat zou er zelfs niet aan denken zoiets uit te voeren

ny zou nog voor verrassingen

172

komen

te staan.

.

'

Otto Skorze-

Ook de Amerikanen en overblijvende Belgen in Malmédy stonden nog schokkende verrassingen te wachten. Hoewel ze operatie Paard van Troje afgeslagen hadden en Skorzeny op de vlucht hadden gejaagd, zouden ze niet

ontkomen aan het noodlot dat volgens velen

boven de stad hing. Tegen de tijd dat het restant van Skorzeny's troepen teruggetrokken was naar de grens, was de stad een ruïne en waren honderden verdedigers en 220 burgers gedood - door hun eigen mensen!

De eerste ramp vond plaats in de ochtend van zaterdag 23 decemDe dageraad brak koud en helder aan. Voor de eerste maal sinds

ber.

het begin van het offensief was het ideaal vliegweer. in Frankrijk, Luxemburg en Belhonderden gealheerde vliegtuigen op. Onder hen bevond zich de 322ste Amerikaanse Bombardementsgroep van de Negende Luchtmacht. In een zilveren 'V', geëscorteerd door jachtvhegtuigen, vlogen de piloten naar hun eerste doelwit, de stad Zülpich in het Rijnland. Op de een of andere manier konden ze Zülpich echter niet vinden, dus gingen ze op weg naar hun secundaire doelwit, het stadje Lommersum ten zuidwesten van Zülpich. Het voorste toestel ging lager vliegen. Er was geen afweergeschut; het zag ernaar uit dat het een zeer eenvoudige operatie zou worden. Plotseling klonk het triomfantelijk 'Bommen weg!' van de bomrichter over de intercom. De B-29 slingerde toen de dertien bommen van elk 250 pond naar het vijandelijke stadje tuimelden. Bijna onmiddellijk begonnen er grote zwarte rookwolken op te stijgen naar de hardblauwe winterhemel. Eén voor één volgden de andere vhegtuigen en gooiden hun dodelijke eieren op het doelwit, waarna ze een grote, glanzende bocht beschreven. Een paar minuten later waren ze weer op weg naar huis voor het verslag en het ontbijt van eieren met spek. Lommersum was met de grond gelijk gemaakt. Beneden op de grond kropen de eerste soldaten en burgers te voorschijn uit de rokende puinhopen en staarden ontzet naar het maanlandschap dat eens een mooi plattelandsstadje was geweest. Bijna onmiddellijk belde de gezette, opvliegende generaal Hobbs van de 30ste Divisie de luchtmacht op. Hobbs had al eerder slechte

Achter het front, van vliegvelden

gië, stegen

173

ervaringen opgedaan met de Negende Luchtmacht: ze hadden zijn

troepen gebombardeerd tijdens de gevechten

in

Normandië, wat hem

een heleboel slachtoffers had gekost. Deze keer had de 'Amerikaanse Luftwaffe' 37 manschappen van zijn divisie gedood en was er een on-

bekend aantal gewonden en doden gevallen onder de Belgische burgers.

Wat waren ze in godsnaam aan het uitspoken? Wist de luchtmacht niet dat Malmédy na het afslaan van Skorzeny's aanval nog steeds

dan

stevig in

Amerikaanse handen was?

De luchtmacht bood haar verontschuldigingen aan en beloofde dat het nooit, nee nooit

tweemaall ten de

meer zou gebeuren! Maar dat deed het

Op kerstavond en nogmaals op kerstdag.

wel:

nog

Misschien schep-

mannen van luchtmachtgeneraal Quesada er een bijzonder ge-

noegen

in

om de

plaats te

bombarderen

die over de gehele westerse

massamoord van Malmédy. De rekening zou enigszins vereffend worden als ze de stad met de grond gelijk maakten, dachten ze wellicht. Er is niemand die het weet. Misschien was het gewoon het noodlot. Maar uiteindelijk het de Negende Luchtmacht een volkomen verwoeste, dode stad achter. De gebouwen waren uitgebrand en de overlevende burgers en zelfs degenen die de stad hadden verdedigd tegen Skorzeny, waren weggetrokken. Over de rokende straten liepen nog slechts verlaten katten en honden en dikke, tevreden ratten. De dag van het bombardement markeerde het eigenlijke einde van

wereld bekend stond

als

het toneel van de beruchte

de eenheid van Skorzeny, die

in

oktober zo vol vertrouwen gefor-

meerd was.

Op de 22ste moest generaal Hodges, die met zijn hoofdkwartier gevlucht was - eerst naar Chaudfontaine en later naar Tongeren, aan de

andere kant van de Maas -een moeilijke beslissing nemen. Hij moest

de doodstraf uitspreken over de mannen van het team van korporaal Schmidt, die de grote paniek rond Eisenhower hadden veroorzaakt.

Ze hadden een geschreven verzoek om

gratie ingediend:

De persoonlijke ambitie van één enkele man is verantwoordelijk voor deze actie. Wij zijn uit onze vroegere eenheden gehaald omdat we Engels spraken, en met dien verstande dat we zouden fungeren als tolk... Pas kort voor de actie werden wij op de hoogte gesteld van de misdadige achtergrond van de hele onderneming. Een van onze kameraden die wei-

misdadige

174

uit te voeren, werd voor de krijgsraad gedaagd en is ongedood veroordeeld... Wij zijn door de Amerikanen gevangen genomen zonder een schot te hebben gelost, omdat we geen moordenaars wilden zijn. Wij zijn ter dood veroordeeld en moeten sterven in plaats van de misdadigers die niet alleen ons, maar ook - en dat is nog erger - onze gezinnen op hun geweten hebben. Daarom verzoeken wij de bevelvoerende generaal om gratie; wij zijn niet onrechtvaardig veroordeeld, maar zijn toch in wezen onschuldig.

gerde de bevelen twijfeld ter

Het verzoekschrift had echter geen resultaat. Generaal Hodges had reeds mondeling van generaal Bradley vernomen dat hij de doodstraf kon uitspreken tegen de drie Duitsers en de executie zo snel mogelijk kon laten volgen. Hodges was zich bewust van de noodzaak de drie onmiddellijk ter dood te brengen en de executie zoveel mogelijk publiciteit te geven om andere Duitsers te weerhouden van het dragen van Amerikaanse uniformen. Maar hij was al te lang soldaat om de executie zonder schriftelijke opdracht te laten plaatsvinden. Hij

vroeg Bradley

om een geschreven bevestiging*.

Hij ontving de bevestiging op die heldere wintermorgen waarop het

martelaarschap van

Malmédy begon, en gaf het door aan de militaire

poHtie, die de executie moest uitvoeren.

De executie was zorgvuldig georganiseerd om het grootst mogelijke effect

te

bereiken op moreel en standvastigheid - en kon misschien

ook enigszins beschouwd worden als wraak voor wat er zes dagen eerder op de kruising bij Baugnez gebeurd was. De pers werd uitgenodigd, evenals een hele horde fotografen en een officiële kunstenaar, sergeant

Howard

de Duitsers vast correcte wijze

Bardie,

te leggen.

om

om de laatste momenten van het leven van Men raadpleegde het reglement inzake de

een executie door een vuurpeloton ten uitvoer

brengen. In 'Voorbereidingen', reglement

SOP No.

te

54, stond:

* Diezelfde dag bevestigde Eisenhower, die nog steeds 'gevangen' zat in Versailles, de doodstraf voor soldaat Eddie Slovik, de enige Amerikaanse soldaat sinds 1865 die gefu-

werd wegens desertie. Dit en de doodstraf van de Duitsers tonen aan hoe wanhopig het geallieerde opperbevel een eind wilde maken aan de paniek en het moreel silleerd

wilde opvijzelen.

175

.

De

plaats van de terechtstelling zal uitgerust zijn met een achterwand van absorberend materiaal, waarvoor de gevangene geplaatst zal worden. Vóór deze achterwand zal een rechtopstaande paal geplaatst worden om de gevangene zo nodig te ondersteunen.

De benodigde muur werd zonder veel moeite gevonden in het dorpje muur bestaat nog gemarkeerd door de inslagen van de kogels die hun levende

Henri-Chapelle, ten noorden van Eupen. (De steeds,

doelen misten.)

Er werd een vuurpeloton gevormd van militaire politieagenten, in overeenstemming met het reglement 'bestaande uit ten minste acht en ten hoogste twaalf soldaten, onder aanvoering van een sergeant, erva-

ren in het gebruik van het modelgeweer'. Ten slotte werd de rest van

de door de reglementen voorgeschreven aanwezigen uitgezocht: drie officieren niet

van de medische dienst, een geestelijke, een rapporteur en

minder dan

Toen was

vijf officieel

alles klaar;

aangewezen

militaire getuigen.

de gevangenen konden op de hoogte worden

gesteld.

Ze namen het nieuws dat hun gratieverzoek was verworpen dapper op en hielden zich goed tot het laatste moment. Zoals in het reglement was voorgeschreven, werd hun gevraagd of ze nog een laatste wens hadden. 'Jawel,' zeiden ze. 'U heeft een aantal Duitse vrouwen gevangen genomen. We zouden graag willen dat die een paar kerstliederen zongen.' Het verzoek werd ingewilHgd. Tientallen vrouwen die waren opgepakt in de grote heksenjacht op spionnen die de veroordeelden zelf veroorzaakt hadden, zongen voor hen het 'Stille Nacht, heilige Nacht'. Met de laatste klanken van het lied nog in de oren werden de drie mannen naar buiten geleid, vastgebonden aan de palen en geblinddoekt, waarna er een witpapieren hart net boven hun eigenlijke hart werd vastgespeld.

De officier die de leiding had, stapte naar voren en las nogmaals de veroordeling voor. uit

de

ton,

vuurlijn.

nam de

De

Toen verwijderde

leiding.

176

met afgemeten passen

Zoals voorgeschreven was, riep

Klaar!... Richten!... Vuur!'

Toen was het

hij zich

sergeant die het bevel voerde over het vuurpelo-

voorbij

hij: 'Peloton!...

Nazi-schemering

op de ochtend van 24 december 1944 waren de Duitse pantsereenheden er nog steeds op gebrand de Maas te bereiken. In het zuidelijk deel van het oorlogsterrein was de Duitse 2de Pantserdivisie op weg naar Celles, dat slechts acht kilometer van de

den bevond

Maas

ligt.

In het noor-

naamgenoot, de 2de Pantserdivisie van Dietrichs slechts 6V2 kilometer van de dichtstbijzijnde kruising op de belangrijke weg van Bastogne naar Luik, bij Manhay, terwijl Bastogne zelf omsingeld was, maar niet werd aangevallen. De verdedigers van de stad, die zich nu de 'Battered Bastards of the Bastion of Bastogne' noemden, waren er blij om. zijn

Zesde SS Leger zich op dat moment nog

Want de

para's van de 101ste Luchtlandingsdivisie

waren zo'n beetje

aan het eind van hun Latijn. Diezelfde morgen had hun commandant, generaal McAuliffe, aan generaal Middleton, de bevelhebber van het

gehavende Amerikaanse Achtste Korps, laten weten dat 'het fijnste kerstgeschenk voor de 101ste zou zijn om morgen ontzet te worden'.

Maar hoewel de Duitse dreiging nog steeds zeer ernstig was en er nog hard en bitter gevochten zou worden voordat de aanvallers eindelijk

verslagen waren, wisten Dietrich en

goed dat het chateau

bij

laatste offensief in het

Von

Manteuffel maar

al te

westen mislukt was. Vanuit een

de Belgische plaats La Roche, niet ver van de Maas, zei

ex-jockey Hasso von Manteuffel, de bevelhebber van het Vijfde Pantserleger,

door de telefoon tegen generaal Jodl

in het

hoofdkwartier

van de Führer: 'Het loopt op zijn eind. Het Zevende Leger van Brandenberger is niet ver genoeg gevorderd om mijn linkerflank te dekken. Ik verwacht ieder vanuit het zuiden.

sen van de Führer zijn.

kan

niet

moment een zware aanval van de geallieerden

U moet me vanavond nog laten weten wat de wenDe

tijd is rijp

voor een geheel nieuw plan. Ik

èn de Maas bereiken èn Bastogne innemen.'

177

'Dat zal de Führer niet graag horen,' zei Jodl, de sluwe chef-staf

Operaties van Hitler bezorgd. 'Het is de bittere waarheid,' snauwde Von Manteuffel. 'We kunnen op zijn hoogst de Maas bereiken. We zijn te lang opgehouden bij Bastogne. Een kind kan zien dat het Zevende Leger niet sterk genoeg is om een zware aanval uit het zuiden af te weren. Trouwens, tegen die tijd zitten de geallieerden al lang op volle sterkte op ons te wachten

aan de andere kant van de Maas.'

'Maar de Führer zal Antwerpen nooit opgeven teerde Jodl.

'Neem

dat

maar van mij

als doelwit,' protes-

aan.'

Von Manteuffel was niet onder de indruk.

Hij eiste dat de plannen

gewijzigd werden vóór het te laat was, en uiteindelijk beloofde Jodl:

'U kunt ervan overtuigd zijn, beste Manteuffel, dat de Führer onmiddellijk

En

op de hoogte gesteld

zal

worden.'

Toen Von Manteuffel ophing, begonnen de geallieerden het chateau te bestoken met granaten. Hij haastte zich naar de kelder, waar de rest van zijn staf reeds een goed heenkomen had dat was dat.

gezocht. hij

Hun

bleke, ongeschoren gezichten vertelden

wilde weten: het offensief was mislukt.

Nu

hem

alles

wat

zou het een kwestie

worden van de stukken bijeenrapen.

De man die de leiding had over die verwachte aanval uit het zuiden om Bastogne te ontzetten, was generaal Patton. Hij was vijf dagen eerder

met de woorden: 'Iedereen in dit leger moet goed begrijpen dat we deze slag niet op een of andere halfzachte manier gaan uitvechten. Schiet de hele zaak overhoop! Als die verdomde moffen op die manier kunnen vechten, kunnen wij dat ook.' Maar nu, op de 24ste, terwijl zijn geliefde 4de Pantserdivisie doende was zich al vechtende een weg te banen door een dozijn Belgische dorpjes die bezet werden door een Duitse parachutistendivisie, voelde hij zich niet meer zo uitbundig, want hij had Eisenhower beloofd Bastogne tegen Kerstmis bevrijd te hebben. Hij had nog maar een ten strijde getrokken

paar uur, de 4de zat vast

bij

een spoorweg, ver van de belegerde stad,

en de twee infanteriedivisies aan weerszijden daarvan deden het niet veel beter.

'De vooruitgang van vandaag was rieerde van drie tot

178

indrukwekkend en vaacht kilometer,' schreef hij somber in zijn dagniet erg

humeur werd er ook al niet beter op door het feit dat er in voortdurend berichten binnenkwamen van de commandopost zijn 'Battered Bastards' met de hint dat de 4de Pantser wel eens op mocht boek. Zijn

schieten.

Generaal McAuliffe liet doorseinen: 'Jammer dat we elkaar vandaag de hand niet konden drukken. Het was wel een teleurstelling.' Een ander staflid van de luchtlandingstroepen stelde het minder formeel.

Om middernacht seinde hij

4de: 'Nog

Op

naar het hoofdkwartier van de

om inkopen te doen voor Kerstmis!'

deze laatste kerstavond van de oorlog

rust. In

was

tie

maar één dag

kwam

het front overal tot

Londen deed de Daily Mail uit de doeken hoe ernstig de situain

de Ardennen, en klaagde: 'Er

niet

is

genoeg bier voor de

feestdagen voorradig in sommige delen van het land. len

op kerstdag wellicht moeten

Zoals gewoonlijk droeg het feest ber

tintje. Parijs, dichter bij

.

.

Veel cafés zul-

sluiten.' bij

de Engelsen bepaald een som-

het front, bevond zich nog steeds in de

greep van de spionnenjacht. Er

kwamen meldingen binnen

dat er

mensen gelyncht waren. Er werd gezegd dat er een leger van de vijfde colonne klaar stond om op ieder gewenst moment uit de riolen op te duiken. In het hoofdkwartier had men een val opgesteld voor Skorzelijk

Baldwin B. Smith, de dubbelganger van Ike, reed openheen en weer tussen het huis van de opperbevelhebber en Versail-

les,

wachtend tot

ny. Kolonel

'de gevaarlijkste

man van Europa' een schot op hem

zou afvuren. In werkelijkheid

was er kilometers rond

Parijs

geen enkele 'moor-

denaar' van Skorzeny te vinden, hoewel er volgens de berichten tientallen

verdachten opgepakt werden die de 1308 Amerikaanse

officie-

ren gezelschap mochten gaan houden in het

gevangenkamp in Parijs. De helft van de mensen die daar vastzaten, waren beschuldigd van diefstal van hun kameraden en het verkopen van legergoederen op de Europese zwarte markt. Kolonel E.G. Buhrmaster, provoost-maarschalk van de Seine Basis, zei hierover woedend: 'Het lijkt hier soms Chicago wel in de tijd van Al Capone. Ze kapen vrachtwagens op de openbare weg. Eén majoor heeft het klaargespeeld in een periode van een paar weken 36 000 dollar naar huis

te sturen!'

Zo

brachten de 'verdachten', die

179

hun kerstavond door te midden van het ergste soort militaire misdadigers: achterhoedetroepen die hun vechtende kameraden aan het front bestalen. Als kogels marktwaarde hadden gehad, hadden ze die ongetwijfeld ook verwaarschijnlijk onschuldige soldaten waren,

kocht.

Toen de nacht bracht

zij

viel

over het door oorlog verscheurde Europa,

een vreemdsoortige adempauze met zich mee tussen de

bloedige gevechten van de afgelopen dag en die van de volgende morgen. In

Malmédy vierden de uitgeputte mannen van de 291ste Genie-

troepen feest met een enkele

fles

champagne, leeggeschonken in blikdie, in plaats van geschenken, ver-

ken kroezen, rond een kerstboom sierd

was met foto's van hun dierbaren

thuis; ze

hadden

niets anders.

Voor het burgerziekenhuis,

dat vol slachtoffers lag van de twee bombardementen door de Amerikaanse Negende Luchtmacht, kwam een Amerikaanse vrachtwagen tot stilstand. Hij bracht een lading kerstgeschenken van het Rode Kruis die de mannen van de 120ste Infanterie, die aan de zijde van de Genietroepen hadden gevochten, afgestaan hadden voor de kinderen die tijdens de bombardementen gewond waren geraakt. De vijf Amerikaanse soldaten die de geschenken afleverden, kregen eerst een luid applaus op de zalen vol gewonde kinderen, die dicht opeen in witgeschilderde ijzeren bedden lagen. Daarna werden ze naar een andere ruimte geleid, die slechts verlicht werd door kaarsen. Ze stonden daar een beetje ongemakkelijk en draaiden hulpeloos hun helmen rond in hun handen terwijl de nonnen, die de taak van verpleegster op zich namen, knielden en in het Duits 'Stille Nacht' begonnen te zingen.

De soldaten huilden. Buiten de verwoeste stad kropen twee van Skorzeny's manschappen, beiden vrijwilligers, de heuvel van het kruispunt van Baugnez af.

Ze wilden hun gesneuvelde kameraden naar hun

eigen linies over-

brengen.

Zwijgend gingen de twee mannen naar de plek waar het vernielde halfrupsvoertuig en de Amerikaanse pantserwagen het toneel van de slachting aangaven. Overal

om hen heen bevonden zich besneeuwde

kameraden lagen, die neergemaaid waren door de Amerikanen. Ze veegden de sneeuw van een van de lichamen heuveltjes waaronder hun

180

La Gleize

en probeerden het op grond.

te tillen,

Met hun messen hakten

maar het was vastgevroren aan de ijs om het lijk weg en droegen

ze het

het naar de wachtende jeep aan de andere kant van een heuveltje.

Daarna keerden ze terug voor de volgende, en de volgende. Ze staals brandhout op in de jeep en kwamen steeds dichter bij de Amerikaanse posities. De mannen werkten onafgebroken door. Ze hadden net het zoveelste Hchaam losgehakt en wilden het naar de jeep slepen toen ze het geluid van voetstappen hoorden op de hardbevroren sneeuw. Doodstil bleven ze staan. Het geluid kwam dichterbij Er doemden donkere gestalten op uit de nacht. De twee mannen staarden in de gezichten van een Amerikaanse patrouille en wachtten op

pelden ze

.

181

de eerste boze uitroep, die gevolgd zou worden door schoten die hen zeker zouden doden.

Er gebeurde

niets.

De Amerikanen keken nog

eens naar de twee

Duitsers en vervolgden toen zwijgend hun weg, als buren die elkaar

voorbijlopen in de nacht.

De

twee Duitsers voelden een golf van kameraadschappelijke ge-

Amerikanen en Hchaam naar de jeep sleepten, schoot er uit de richting waarin de Amerikanen verdwenen waren een granaat de lucht in en explodeerde met een helderrode vlam, als een ster die hun de weg naar huis wees. In Ligneuville, dat onder voortdurend Amerikaans vuur lag zodat voelens in zich opstijgen. Het was kerstavond, en Duitsers, waren één in Christus.

de ruiten van

zijn

Toen ze

,

hoofdkwartier rinkelden, vierde Otto Skorzeny de

laatste kerstdagen die hij voorlopig in vrijheid

Von

zij

het laatste

zou doorbrengen. (Net

der Heydte en de rest die betrokken waren geweest

als

Giskes,

bij

de grote misleidingsactie, zou hij op kerstavond 1945 achter de tra-

Hes zitten.) Hij dronk wijn die priester en at een stuk vlees

hij

gekregen had van de plaatselijke

van een koe die die morgen door geweer-

vuur gedood was. Het vlees was klaargemaakt door een van de man-

nen van Hauptmann

kok was geweest bij de marine. Skorzeny had zijn besluit reeds genomen. Zodra hij weer kon zien, zou hij zich aanmelden als vrijwilliger voor het oostelijke front. Het westen was verloren. De Führer mocht dan nog steeds grootse plannen hebben voor de voortzetting van het offensief in de Ardennen, Skorzeny wist dat zij het initiatief uit handen hadden gegeven. Ze zouden nu nooit meer door kunnen breken naar de Maas. Zo'n dertig kilometer verderop was Obersturmbannführer Jochen Peiper, die samen met Skorzeny die grote stormloop had moeten leiden, tot dezelfde conclusie gekomen. Hij liet een zelfmoordeenheid van vijftig man, zijn zwaargewonden en hun Amerikaanse krijgsgevangenen achter in La Gleize en begon met de 800 man die nog over waren van de 5000 aan een stoutmoedige tocht dwars door het land en de Amerikaanse linies in een poging zijn eigen eenheden te bereiken. Bij hem bevond zich de krijgsgevangen Amerikaanse bataljonscommandant Hal McCown van de 30ste Infanteriedivisie. Majoor McCown vertelde later hoe ze bijna de gehele 24ste december zonder enig voedsel doorgemarcheerd waren. McCown, die slechts een lege 182

Stielau, die

veldfles bij zich had,

begreep niet hoe de jonge SS-ers het volhielden

met hun zware bepakking van wapens, mortieren en machinegeweren waarmee ze over de steile, besneeuwde heuvels strompelden. Eenmaal Het een soldaat zich op zijn knieën vallen, en een officier dreigde: 'Als je achterop raakt, schieten we je dood!' De man kroop op handen en knieën verder. Terwijl Skorzeny een traditioneel Duits kerstmaal verorberde, voerde de verslagen eenheid verwarde schermutselingen met paratroepers van de Amerikaanse 82ste Luchtlandingsdivisie die het front bezet hielden.

Tegen middernacht, toen McCown het gevoel had dat zowel hijzelf als de jonge SS-ers het niet veel langer zouden kunnen volhouden, 'flitsten plotseUng overal om ons heen lichtspoorgranaten en hoorden we vlak boven ons hoofd de kogels van machinegeweren in de boomstammen slaan,' herinnerde hij zich later. 'Ik hoorde geschreeuwde bevelen, zowel in het Duits als in het Engels.' Hij realiseerde zich dat zich

hij

midden tussen de Amerikanen bevond en dat

kans was

dit

een ideale

om te ontsnappen.

begon weg te kruipen van de verwarde groep Duitsers. Na ongeveer honderd meter stond hij op. Zo hard mogelijk floot hij een populair wijsje en stapte op de Amerikaanse posities af. McCown bereikte de Hnies van de 82ste Luchtlandingsdivisie, maar voordat hij de parachutisten zijn verhaal kon verteUen, waren Peiper en zijn SS-ers verdwenen. McCown zou Peiper pas weerzien toen de rollen waren omgedraaid en de Duitser zijn gevangene was. Wat Jochen Peiper betreft, hij sHep bijna vierentwintig uur lang, Hij Het zich vallen en

'maar terwijl

hadden

ik in slaap viel, wist ik dat het

aHemaal voorbij was.

verloren... niet alleen het Ardennenoffensief,

We

maar de hele

oorlog'.*

Hitler was

nog steeds niet overtuigd. Vijf minuten na middernacht, hij over de radio een toespraak tot het Duitse volk. Vol vertrouwen riep hij in de microfoon:

op

*

1

januari 1945, hield

In gesprek

met de

schrijver.

183

Ons volk is bereid onder elke omstandigheid voor de overwinning te blijven

De

wereld moet weten dat deze natie nooit zal capituleren... een feniks herrijzen uit haar verwoeste steden, en dit feit zal dè geschiedenis ingaan als het wonder van de twintigste eeuw! Als woordvoerder van het Groot-Duitse Rijk wil ik op dit uur de Almachtige plechtig beloven dat wij ook in het nieuwe jaar onze plicht trouw en onverschrokken zullen blijven vervullen, in de vaste overtuiging dat het uur zal komen waarin de overwinning zal toekomen aan de meest waardige partij het Groot-Duitse Rijk\ vechten...

Duitsland zal

als

,

Boude

uitspraken, nu de tegenaanval in de

Ardennen

als

een nacht-

kaars uitging en de Russen zich in het oosten opmaakten voor een beslissend offensief tegen het Reich!

stappen als

Maar weer ondernam

Hitler

om de westerse geallieerden een verrassing te bezorgen, net

op 16 december 1944.

Precies zeven uur en drie kwartier nadat generaal Patton, de 'bevrijder

weer

van Bastogne', bevel had gegeven dat ieder beschikbaar ge-

in zijn half

miljoen sterke Derde Leger een saluutschot moest

afvuren voor het nieuwe jaar, het jaar van de overwinning, stegen

bij-

na 1000 Messerschmitt-109 en Focke-Wulf-190 toestellen op van de

besneeuwde vliegvelden in het Rijnland. In vier grote vleugels en met inachtneming van een absolute radiostilte (weer had Ultra de geallieerden in de steek gelaten), vlogen ze naar het westen, voorgegaan

door een eenzame Junkers Ju-88. Toen te

zij

het front naderden,

maak-

de Junkers rechtsomkeert en vanaf dat punt werden de vliegtuigen ,

net als de Junkers van

Von der Heydte naar hun doelwit geloodst door

middel van gekleurde rook, zoeklichten en 'kerstbomen', de goudkleurige meervoudige vuurpijlen.

Om

08.05 uur vloog een klein Taylorcraft-verkenningsvliegtuig,

dat geen bewapening droeg, over het geallieerde front toen het een deel van de luchtvloot in het oog kreeg.

boodschap

uit:

De piloot zond in paniek een

'Passeer zojuist formatie van ten minste tweehonderd

Messerschmitts, laagvliegend op koers 320V

Het was de

eerste aanwijzing voor het geallieerde opperbevel dat

Hitler hen nogmaals te

pakken had.

was bijna iedere oorlogsvlieger in het Reich in hem verboden te drinken en kreeg bevel vroeg naar bed te gaan. Voor hem zouden er dat jaar

In de voorgaande nacht staat hij

184

van paraatheid gebracht. Het werd

geen langdurige oudejaarsfeesten zijn. gewekt.

Ze kregen echte

Om vijf uur werden de piloten

koffie in plaats

van het gebruikelijke surro-

gaat en repen chocolade die behandeld waren met preparaten om ver-

moeidheidsverschijnselen te weren. Daarna werden ze op de hoogte

gebracht van hun opdracht.

De

Duitse inlichtingendienst had de locatie uitgewerkt van

alle

gealHeerde luchtbases. ledere piloot kreeg nu een grootschalige landkaart waarop deze bases duidelijk aangegeven waren en alle gegevens

over de terugtocht en herkenningspunten, en gedetailleerde instructies

voor het bombardement. Ze zouden de luchtbases stuk voor stuk

platgooien.

Het plan werd met veel enthousiasme begroet, en Goe-

ring droeg hier nog toe bij

door een bliksembezoek te brengen aan alle

eskaders die deel zouden

nemen aan de

sinds de Slag

grootste Duitse luchtaanval

om Engeland, vier lange jaren eerder.

De piloten werden onderverdeeld in drie groepen, waarvan elk een De eerste groep vloog hele-

eigen verrassingsaanval moest uitvoeren.

maal over de Zuiderzee, langs de rand van water en strand, naar het

De volgende moest zeer laag over Arnhem De derde groep vloog over Venlo naar een serie vooruitgeschoven bases van het Amerikaanse Army Air Corps.

vliegveld van Brussel.

naar Eindhoven vhegen.

was hun komst een bijna volslagen verrassing. Generaal Freddie de Guingand, de chef-staf van Montgomery, hield net zijn gebruikelijke ochtendconferentie toen een van de leden van zijn staf binnenstormde met: 'Die vhegtuigen laten iets vallen boven In alle drie gevallen

de

stad!'

De Guingand trok zich er niet veel van aan. Er was een voortdurende stroom vhegtuigen, uiteraard gealheerde, die op het vhegveld van Brussel landde en opsteeg. Plotsehng klonk er een machtig gebrul.

Een vliegtuig scheerde vlak over de boomtoppen langs het veld. domme, het is een 190!' riep iemand in paniek.

'Ver-

Later vertelde De Guingand: 'Ik vrees dat mijn conferentie onderbroken werd omdat we allemaal naar buiten hepen om te zien wat er gebeurde. We hoorden bominslagen en kanonvuur, en de lucht was

maar rondcirkelden en dan neerdoken om onze toestellen in puin te schieten. Er stegen grote kolommen zwarte rook op en het spijt me te moeten zeggen dat er geen enkel

vol Duitse vliegtuigen die steeds

Brits toestel in de lucht was.'

185

Later, toen de Duitsers waren verdwenen, ging

hij

de schade opne-

men. Die was enorm: op Brussel/Evere werden 123 transportvHegtuigen, Flying Fortresses, Typhoons en Spitfires vernietigd. Dezelfde situatie deed zich voor op het grote vHegveld van Eindhoven, waar de Canadese Typhoon Groep en de Poolse Spitfire Groep praktisch volledig verwoest werden. Overal boekten de Duitsers verbazingwekkende successen en was hun aanval voor de gealheerde luchtafweer en piloten bijna zonder uitzondering een volkomen verrassing.

Op het vliegveld Aschen in België stond de Amerikaanse luitenantkolonel John Meyer, die maar hefst 35^2 vijandelijke toestellen had

neergehaald, op het punt op te stijgen voor de gebruikelijke ochtendpatrouille over St. Vith, dat zich

nu in Duitse handen bevond, toen er kwam binnenscheren, recht op

een Focke-Wulf laag over de grond

Mustang af. Meyer wist dat

zijn

hij

geen enkele kans had.

Nu was

het

met hem

ge-

beurd! Plotseling boog het Duitse vliegtuig met zijn straalmotoren af

De piloot had een leeg C-47 transportvliegtuig in het oog De machinegeweren begonnen te ratelen en het toestel

naar rechts. gekregen.

werd van voor naar achteren doorzeefd met kogels. Verbijsterd over enorme geluk steeg Meyer snel op. Zijn landingsgestel was nog niet eens ingeklapt toen hij de Focke-Wulf de volle laag gaf. Het toestel explodeerde en stortte neer op het vliegveld. Overal waren nu Duitsers, een weelde van doelwitten om uit te kiezen. Meyer koos nog een Focke-Wulf. ledere keer als hij de Duitser in het vizier had, werden zijn vleugels geraakt door de Amerikaanse zijn

luchtafweergranaten. Plotseling gaapte er een groot gat voor cockpit. Hij zou snel

kreeg

hij

schoot

hij

in zijn

moeten landen, anders stortte hij neer! Eindelijk

de ongrijpbare Duitser

hem uit de lucht.

te

pakken. Met

zijn laatste munitie

In een paar minuten tijd had

hij

twee toe-

stellen neergehaald.

werden er zo'n 36 Duitse vliegtuigen neergehaald door op te stijgen, en het luchtafweergeschut was goed voor nog eens 57 toestellen. Tegen 10.30 uur was het allemaal voorbij en waren bijna honderd Duitse vliegtuigen buiten gevecht gesteld. Maar de Duitsers waren er op hun beurt in geslaagd driehonUiteindelijk

piloten die erin slaagden

derd geallieerde vliegtuigen

186

tot schroot te schieten

en 27 geallieerde

bases, van Brussel tot Eindhoven, te verwoesten. Goerings grote aanval

was een verbazingwekkend succes geweest,

briljant uitgewerkt

en

uitstekend uitgevoerd.

doezelen.

men

kamp de feiten te verDe woorden van De Guingand waren kenmerkend: 'Maar

Onmiddellijk begon

in het geallieerde

hoewel er grote schade was aangericht, konden wij ons dat veroorloven, terwijl de vijand door deze brutale aanval blijvend gehandicapt werd. Zijn verhezen behepen zo'n tweehonderd vhegtuigen, wat een grote nederlaag voor de vijand betekende.'*

Degenen

die de volle hevigheid van de aanval over zich

den gekregen, waren niet zo voldaan. Clostermann, die

heen had-

De Franse oorlogsvlieger Pierre

had op Volkel in Nederland, had zich tijgroep in de lucht bevonden. Hij schreef later:

zijn basis

dens de aanval met

zijn

'De Amerikaanse censuur en de pers probeerden het voor alsof de aanval

te stellen

een grote geaUieerde overwinning was geweest door

nogal vreemde cijfers te publiceren. Wij piloten lagen drie

maanden

nog krom van het lachen.' In feite waren de Duitsers er ten koste van honderd vliegtuigen in geslaagd de hele tactische luchtmacht meer dan een week stil te leggen en de zelfvoldane gealheerden een grote verrassing te bezorgen. De 122ste Vliegtuiggroep van Clostermann was van dageraad tot het invallen van de schemering in wezen de enige die het luchtoffensief op gang hield en verloor daarbij in zestien dagen tijd 18 piloten en 23 later

toestellen.

Dat was

niet

de enige verrassing die Hitler op die eerste dag van

ja-

nuari 1945 voor het westen in petto had. Net voor middernacht lan-

ceerden acht Duitse legerdivisies de laatste vijandelijke aanval van de oorlog aan het westelijke front en bezetten het gebied dat achtergelaten was door het

Derde Leger van Patton toen dat zich naar de Arden-

nen had begeven. De codenaam van deze operatie was Nordwind en zij bestond uit een aanval op de Amerikaanse en Franse posities in de Vogezen, ten

* Later werd beweerd dat tijdens de twee uur durende aanval 300 Duitse piloten, onder wie 59 officieren, gesneuveld waren.

187

zuiden van de Ardennen. Achteraf zouden de Amerikanen beweren, net als na de verrassingsaanval dat ze de actie

al

op de vliegbases op Nieuwjaarsdag,

lang hadden zien aankomen.

Maar ze raakten er niet-

temin zó door van hun stuk, dat er plannen werden gemaakt

om

in

geval van

nood terug

curiositeit

van de twintigste-eeuwse Franse militaire plannenmakers,

te vallen

op de Franse Maginotlinie,

en de hoofdstad van de Elzas, Straatsburg aan de Rijn,

Op

te

die grote

evacueren.

2 januari, toen de Duitsers zware aanvallen uitvoerden en de

burgers voor de zoveelste maal begonnen aan die lange tocht naar het

westen, maakte generaal Devers, de bevelhebber van het Ameri-

kaanse Zevende en het Franse Eerste Leger in dat gebied, de Franse commandant van Straatsburg duidelijk dat de stad misschien binnen korte tijd opgegeven zou moeten worden.

De Fransen lieten onmiddellijk hevige protesten horen. Men stelde Devers en uiteraard Eisenhower ervan op de hoogte dat in dat geval meer dan 100 000 inwoners van de stad geëvacueerd zouden moeten worden en dat nog eens 300 000 tot 400 000 burgers in het omringende gebied bloot zouden staan aan de Duitse vergeldingsacties

Gestapo de macht weer

in

als

de

handen kreeg. *

Er ontstond een eersteklas politieke rel. De GauUe voelde zich verWaarom was hij niet van tevoren ingelicht over de Amerikaan-

raden. se

plannen? Hij

zei tegen

de opperbevelhebber: 'De Fransen zullen

Straatsburg verdedigen, wat er ook gebeurt' - wat in wezen beteken-

de dat

hij

Franse troepen zou onttrekken aan het Amerikaanse bevel

om het op zijn eentje te klaren. Wat generaal Jean de signy, de

commandant van

Lattre de Tas-

het Eerste Franse Leger onder Devers,

betreft, hij klaagde bitter dat 'het

geheim van de terugtocht zelfs ver-

borgen werd gehouden voor onze verbindingsofficieren'. Onmiddellijk ging

De

Gaulle over tot de tegenaanval. Hij wist dat

de Amerikaanse generaals de oorlog voerden

in

de schijnwerpers van

de media en zich enorm bezorgd maakten over hun 'image'

in

de

Amerikaanse pers. Hij stuurde maarschalk Juin erop uit om Eisenho-

de oostelijke kantons van België en Luxemburg was de Elzas in mei 1940 door daarom werd iedere burger die de geallieerden geholpen had, automatisch als verrader beschouwd. *

Net

als

het Reich geannexeerd;

188

\

wer te waarschuwen dat hij scherp bekritiseerd zou worden als hij de Elzas opgaf teneinde de Ardennen, die hij al eens eerder veroverd had, terug te winnen. Wat zou het Amerikaanse publiek daar wel niet van denken?

Generaal Bedell Smith, Eisenhowers opvliegende, roodharige chef-staf die altijd ,

dit

beweerde dat 'iemand toch een rotzak moet zijn in

hoofdkwartier', was er niet van onder de indruk.

Daarop vertelde

de grote Franse maarschalk met zijn zware neus hem dat generaal Gaulle aan

De

De

Lattre opdracht had gegeven de verantwoordelijkheid

te nemen. Heetgebakerd antwoordde Smith: 'Als dat waar is, grenst dat aan je reinste insubordinatie en krijgt het Franse leger van ons geen enke-

voor de verdediging van Straatsburg op zich

le

kogel en geen

Nu was

liter

benzine meer.'

het Juins beurt

'In dat geval zal

generaal

om

De

te dreigen. 'Uitstekend,'

snauwde

hij.

Gaulle de Amerikaanse troepen het ge-

bruik ontzeggen van de Franse spoorwegen en verbindingen.' Terwijl de Duitse aanval zowel in de Elzas als in de

Ardennen

zijn

hoogtepunt was gepasseerd, werd de dreiging voor Straatsburg nog groter.

De

velt, die

Gaulle stuurde protesttelegrammen naar zowel Roose-

de leider van de Vrije Fransen

derne Jeanne d'Arc,

altijd

vergeleek met een mo-

als Churchill, die volhield

dat 'het kruis van Lo-

(De Gaulle) een van de zwaarste lasten van de oorlog was. Vervolgens nam de Franse generaal contact op met Eisenhower en maakte een afspraak voor een conferentie, waarbij ook Churchill aanwezig was, die zich toevallig in het hoofdkwartier van Eisenhower tharingen'

bevond.

De vijf verslagen* van wat er in deze besHssende vergadering

in Versailles strijdig.

op

3 januari 1945 gebeurde, zijn stuk voor stuk tegen-

In een zesde verslag, geschreven door John Eisenhower, de

zoon van de opperbevelhebber, staat te lezen dat 'de opvliegendheid van Eisenhower, waarvan tot dan toe alleen zijn onmiddellijke staf op de hoogte was geweest, nu in volle hevigheid tot uiting kwam. Hij stond zichzelf de luxe toe

om de voorlopige president van de Franse

Republiek ervan op de hoogte

*

te stellen, dat het

Die van Churchill, Eisenhower, generaal

De

Franse leger in dat

Gaulle, maarschalk Juin en veldmaar-

schalk Alan Brooke.

189

geval (als ze het alleen gingen doen) geen voedsel, munitie of voorra-

den zou ontvangen

Het tot

tot ze

gehoorzaamden aan

zijn bevelen'.

schijnt dat Churchill er uiteindelijk in slaagde

bedaren

te

brengen door tegen

de gemoederen

De Gaulle te zeggen:

hele leven geweten hoe belangrijk de Elzas

is

'Ik

heb mijn

voor de Fransen. Ik ben

met generaal De Gaulle eens dat dit feit in overweging genomen moet worden.' Dus werd afgesproken, dat Straatsburg niet geëvacueerd zou worden. Een onplezierige politieke ruzie was vermeden, maar slechts op het laatste nippertje. En terwijl operatie Nordwind langzaam maar zeker stukliep in de besneeuwde Vogezen, was Hitler zich niet bewust het

dat zijn laatste verrassingsoperatie in het westen bijna die politieke

onenigheid had veroorzaakt die

hij altijd

teweeg probeerde

te

bren-

gen tussen de vier geallieerde landen.

Hoewel de Duitse aanvallers Straatsburg nooit dichter naderden dan 13 kilometer, was het duidelijk dat de voortdurende verrassingen laatste drie weken hun tol geëist hadden. Eisenhower was zijn moed kwijt. Sommige personen in zijn directe omgeving, zoals Kay Summersby en generaal Hughes, vonden zelfs dat hij een zeer zieke man was op de rand van een zenuwoverspanning.

en paniek van de

In die eerste

week van januari nam hij

aan maarschalk

Stalin,

het besluit

om hulp te vragen

de Russische dictator. Hij was van plan ge-

weest zijn assistent, luchtmaarschalk Tedder, persoonlijk naar Mos-

kou

te sturen,

weer.

maar de

Daarom bood

vlucht

werd

uitgesteld

Churchill op 6 januari aan

hem over te brengen.

vanwege het

slechte

om het verzoek voor

Hij schreef Stalin het volgende:

Er worden in het westen zeer hevige gevechten geleverd, en af en toe moet het opperbevel zware beslissingen nemen. Eisenhower voelt een dringende wens en behoefte om in grote trekken te weten wat uw plannen zijn. .. Ik zal u dankbaar zijn als u me kunt vertellen of wij kunnen rekenen op een . .

groot Russisch offensief aan het front langs de Weichsel of elders in de

maand januari, of enige andere plannen die u zou willen noemen. Ik zal deze zeer geheime informatie slechts meedelen aan veldmaarschalk Brooke en generaal Eisenhower, en slechts onder voorwaarden van de meest strikte geheimhouding. Ik beschouw deze zaak als dringend.

190

I

Twee dagen later schreef Stalin terug: Wij bereiden ons voor op een offensief, maar op dit moment is het weer ongunstig. De positie van uw gealHeerden aan het westelijk front echter in aanmerking genomen, heeft het algemeen hoofdkwartier van het opperbevel besloten de uitvoering van onze voorbereidingen te verhaasten en, ongeacht het weer, grootscheepse operaties te beginnen tegen de Duitsers langs het hele middenfront, een en ander niet later dan de tweede helft van januari.

Eisenhower had

Op

zijn offensief!

dezelfde dag dat Churchill zijn antwoord ontving van Stalin,

8 januari 1945, gaf Hitler eindelijk bevel tot de terugtocht uit de Ar-

dennen. Het restant van zijn gehavende Zesde SS Pantserleger moest

begeven om het hoofd te bieden aan de nieuwe dreiging en zou er niet in slagen die af te wenden. Hitler had Eisenhower misschien verrast in de Ardennen, maar dat zou hem bij Stalin niet lukken, want diens agenten in het Reich wisten reeds alles af van Hitlers plannen*. Als iemand een overwinning behaalde in die geheime oorlog van de drie kolonels in de Ardennen, waren dat ironisch genoegde Russen.

zich naar het oosten

Op

15 mei 1945, meer dan een week nadat de Duitse legers zich hadden overgegeven aan de geallieerden, hepen drie volledig bewapende mannen in het uniform van de SS, onder aanvoering van een lange

man

in

generaalsuniform, de zonovergoten bergwegen af naar de

om zich over te geven aan de AmerikaDe Amerikanen hadden het echter blijkbaar te druk om zich om de mannen te bekommeren. De divisie waarbij zij zich meldden, werd Oostenrijkse stad Salzburg

nen.

overgeplaatst en had krijgsgevangenen genoeg. In deze dagen was

*

Gedurende de winter van 1944-45 hadden de Russen steeds meer agenten in de ooste-

lijke provincies

van Duitsland gedropt.

191

De grote officier werd zelfs meegenomen door een Amerikaanse soldaat om hem te helpen een fles wijn te een generaal niets bijzonders.

kopen in een plaatselijke

Weinstube. Daar bood

hij

de generaal

iets te

drinken aan en zei vrolijk: 'Drinken, jongens, want vanavond hangen jullie!'

Eindelijk, na schijnbaar doelloze omzwervingen vond de generaal iemand aan wie hij zijn eenheid over kon geven, die zich nog steeds op vrije voeten bevond en zich verborgen hield in de Alpen boven Salzburg. Hij stelde zich voor als Otto Skorzeny, commandant van een SS Jagdkommando. Op slag was de nonchalante houding van de Amerikaanse soldaten verdwenen. Skorzeny kreeg bevel zijn wapens af te geven en te gaan zitten. Plotsehng werden zijn handen achter zijn rug gebonden, werd er een machinegeweer door het open raam gestoken en verschenen ,

overal uit het niets wachtposten.

Een

was op dezelfde zelfmoordpil die hij zijn jeepbemanningen meegegeven had, werd hij in een jeep meegenomen, geëscorteerd door Amerikaanse pantservoertuigen, voor een persconferentie. Alle journalisten waren aanwezig, verlangend om 'de gevaarlijkste man van Europa' te ontmoehalf uur later, nadat hij grondig gefouilleerd

ten.

'Skorzeny

ziet er

inderdaad gevaarlijk

correspondent van de

hard

uiterlijk:

uit,'

New York Times later.

schreef de vrouwelijke

'Hij heeft

een opvallend

een grote, krachtige figuur. In vergelijking met

"het Beest van Belsen"

iets uit

de kinderkamer.'

En

hem is

waarschijnlijk

ten behoeve van haar lezeressen voegde ze eraan toe: 'Hij heeft blau-

we ogen.' Een aanwezige Britse correspondent schreef: 'Men vond het beter om de handen van Skorzeny geboeid te laten. Toen hij een sigaret kreeg, werd die voor hem aangestoken en werd de as er voor hem afgetipt. Een glas water werd aan zijn lippen gehouden.' In Chicago kon men de volgende dag lezen dat het interview in het verafgelegen Oostenrijk beëindigd was 'met het klikken van de pistolen toen de nissen'.

MP's zich voorbereidden op eventuele volgende gebeurte-

En de correspondent van de Daily News uit New York beëin-

digde zijn verslag met: 'Ik zal u één ding zeggen. Hij was een echte nazi tot aan het bittere einde.

192

Met opgeheven hoofd liep

hij

naar bui-

- met een hele kudde Amerikaanse soldaten om hem heen die niets liever wilden dan dat hij een ontsnappingspoging zou wagen.' Ondanks de dwepende woorden en de pogingen tot menselijke belangsteUing werd er op die eerste persconferentie één vraag gesteld die Skorzeny van zijn stuk bracht en die hem nog bijna twee jaar lang zou achtervolgen. Het ging over die 'verdomde kwestie van het Café ten

delaPaix'.

'Waarom

heeft u geprobeerd generaal Eisenhower te vermoor-

den?'

'Dat heb ik niet geprobeerd,' antwoordde Skorzeny prompt. 'Als ik

had gekregen het Amerikaanse hoofdkwartier aan te valdaar plannen voor hebben opgesteld. Als ik die plannen gemaakt had, zou ik ze uitgevoerd hebben. En dan had niemand hoeven twijfelen over mijn bedoeUngen.' Dat was dat. In de New York Times stond de volgende dag te lezen: 'Skorzeny, een knappe man ondanks het litteken dat van zijn oor tot zijn kin reikt, ontkende met een ghmlach dat hij de leiding had gehad over de missie om leden van het opperbevel te vermoorden.' Toen de laatste van de drie kolonels naar zijn cel werd gevoerd, was het duidelijk dat niemand geloof hechtte aan zijn ontkenning. ooit bevel len,

zou

ik

Kolonel Giskes werd gearresteerd zodra de oorlog voorbij was. Hij stond uiteraard hoog op de

lijst

van Abwehr-officieren aan wie de Na een korte ondervraging

Britse SIS bepaalde vragen wilde stellen.

over zijn rol in operatie Nordpol, die kort daarop onderwerp zou wor-

den van een grootscheeps onderzoek door het Nederlandse parlement (en zoals later bleek de Britse regering zeer in verlegenheid zou brengen), werd hij naar Engeland overgebracht. Daar werd hij geïnterneerd in Latchmere House, een landhuis van drie verdiepingen, verborgen achter een hoge muur, in het dorpje Ham Common in het graafschap Surrey.

Onder

leiding

van een Rhodesische kolonel met een monocle, die

'Tin-eye' Stephens

genoemd werd, werden Giskes en de andere agen-

ten (onder wie 'Freddie', de Oostenrijker die doorgedrongen was in

de familie Churchill) die nog in leven waren en die men had kunnen pakken, ondervraagd door een ervaren staf. Kolonel Giskes beweert, dat hij daar vaak streng en vernederend

193

behandeld werd. Hij werd bijvoorbeeld uit de

'kooi'

van het complex

(die er nog steeds

is)

klassieke manier

om een belangrijke gevangene op zijn plaats te zet-

gehaald naar het huis zelf gebracht ontkleed (de ,

,

ten) en urenlang ondervraagd door een hele serie

mannen van de SIS.

De SIS stelde uiteraard vooral belang in operatie Nordpol en de vraag hoe het kon gebeuren dat 42 agenten van de SOE geëxecuteerd werden. Dat dacht Giskes in die tijd tenminste; later, toen hij ondervraagd was door de Nederlanders, die volhielden dat de SIS de SOEagenten misschien welbewust opgeofferd had voor haar eigen doeleinden, ging hij vermoeden dat zijn ondervragers van de SIS in werkelijkheid wilden weten hoeveel in

Nederland

in

Duitse handen vielen.

hij

wist van

hun eigen operaties

de periode dat de agenten van Blunt zo gemakkelijk

in

Giskes hield niets achter. Hij vertelde de Britten

alles

wat

hij wist.

op het spel stond als hij dat niet deed. Uiteindelijk slaagde hij erin te bewijzen dat hij Berlijn verzocht had het leven van de gevangen genomen agenten te sparen en was het onderwerp operatie Nordpol afgesloten voor zijn ondervragers. De tijd ging zeer traag voorbij met steeds nieuwe ondervragingen en onderzoeken. Op een dag hoorde hij echter een stem die hij het laatste gehoord had in het hotel Dom in Keulen, zes jaar eerder, toen hij pogingen deed de Z-organisatie, het grote continentale netwerk van spionnen van de SIS, op te rollen. Hij wierp een blik op de binnenplaats beneden hem en herkende de eigenaar van die stem. Het was Hooper, de dubbelagent die eens had geprobeerd hem te vermoorden. En nu droeg Hooper de sterren van een kapitein van het Britse Hij wist dat zijn leven

leger!

Jaren later vertelde Giskes: 'Het was niet mijn bedoeling iemand verraden.

Maar met Hooper

dend op hem.'

Bij

lag het anders. Ik

te

was nog steeds woe-

de volgende ondervraging over de Z-organisatie

onthulde Giskes dat Hooper zijn contactman binnen de

sis

was

ge-

weest. Hij werd onmiddellijk verzocht de verrader te identificeren,

wat

hij

bereidwilHg deed.

Een maand

later,

toen

hij

weer eens naar het hoofdgebouw werd had. Het laconieke

men met Hooper gedaan 'We hebben hem opgehangen!'

gebracht, vroeg

hij

wat

antwoord was: Eindelijk werd Giskes vrijgelaten zonder zich te hebben uitgelaten ,

194

l

\

Hermann en hoe hij de Amerikanen met succes om de had met betrekking tot de plannen van Dietrichs Zesde SS Pantserleger in de Ardennen. Tegen die tijd had Giskes de middelbare leeftijd bereikt en bezat geen enkele werkervaring, dus keerde hij terug naar zijn oude métier. Hij ging werken voor de geheimzinnige over operatie tuin geleid

spionnenleider generaal Gehlen, die eens het hoofd was geweest van Hitlers inlichtingendienst aan het oostfront en aan het einde

van de

oorlog onmiddellijk geprobeerd had zijn ongeëvenaarde kennis van het

Rode Leger en de

organisatie daarvan beschikbaar te stellen aan

de voormalige bondgenoot van de Russen, het Amerikaanse leger.

niemand gebruik te maken van Organisation Gehlen, zoals deze al snel bekend stond, maar uiteindelijk kreeg Gehlen voet aan de grond, ironisch genoeg via de man die Giskes in december 1944 zo doeltreffend voor de gek had gehouden, generaal Sibert, die Gehlen in Washington aanbeval. Gehlen werd Duitsland uitgesmokkeld en tegen 1947 leidde hij een spionagenetwerk voor de pas opgerichte CIA. Zo kwam het dat Giskes, toen hij na zijn vrijlating weer ging werken, bij niemand minder in dienst trad dan de generaal die hij die zwarte Kerstmis zo de stuipen op het lijf had gejaagd - ge-

Een

tijdlang wenste

neraal Bedell Smith*!

Baron von der Heydte was de eerste van de drie kolonels die door de op vrije voeten werd gesteld. Hij had de Amerikanen kunnen overtuigen dat hij nooit iets te maken had gehad met de ope-

geallieerden

van Skorzeny, en voor

kon worden, moest alleen nog worden vastgesteld of de mannen onder zijn commando zich schuldig hadden gemaakt aan oorlogsmisdaden. Er werd contact opgenomen met de legers van Nieuw-Zeeland, AustraHë en Groot-Brittannië om zijn staat van dienst als bataljonscommandant op Kreta na te gaan, en met de Amerikanen van de 101ste Luchtlandingsdivisie tegen wie hij gevochten had in Normandië. Hun antwoorden waren alle negatief. Vervolgens werden de Belgische autoriteiten benaderd. ratie

hij

vrijgelaten

* Het eerste hoofd van de CIA. Een veel ongunstiger figuur die in dezelfde organisatie tewerkgesteld werd, was Klaus Barbie, de 'Slager van Lyon'.

195

In 1945

was de regering van dat land onder

leiding

van de prins-

regent bezig met een groot onderzoek naar de gebeurtenissen in de

Ardennen tussen december 1944 en januari 1945. Er waren honderden meldingen binnengekomen van Duitse soldaten die in hun stormloop naar het westen willekeurig mensen hadden neergeschoten. Uiteraard hadden de Amerikanen bovendien zelf ook een onderzoek ingesteld naar wat er gebeurd was op de beruchte kruising bij Baugnez. Maar ook de Belgen stuurden een negatief rapport in. Baron von der Heydte kon vrijgelaten worden uit het krijgsgevangenkamp; er was niets op zijn staat van dienst aan te merken. Men stelde de waarde baron dan ook op vrije voeten en hij werd gedenazificeerd, zoals gebruikelijk in die dagen (hoewel sommige mensen later vermoedden dat hij niet zo sterk tegen de nazi's gekant was als hij wilde doen geloven). Nu het Duitse leger niet meer bestond, vervolgde Von der Heydte zijn academische carrière, die hij onderbroken had - naar hij zei - om zich in het beroepsleger te begeven. Hij werd een aantal malen gepromoveerd en was ten slotte professor in de rechten aan de universiteit van

Würzburg, en

later,

toen

de Westduitse Bundeswehr was opgericht, zelfs Herr General der Re-

decembermaand, toen de dronken Dietrich tegen hem was uitgevallen over zijn 'verdomde duiven', maar hij gestaan had op een scheidingslijn tussen zijn eigen troepen en die van Skorzeny, had rijpe vruchten afgeworpen. Want terwijl Von der Heydte zijn eerste stappen ondernam om geaccepteerd te worden door de naoorlogse Duitse maatschappij vochten de commandanten onder wie en aan wiens zijde hij die zwarte Kerstmis had gestreden niet slechts voor hun vrijheid, maar voor hun leven: de SS stond teserve. Zijn handelwijze in die

,

recht.

Ze waren

er allemaal in

Dachau - Dietrich, Kraemer,

Priess, Peiper

uiteraard en natuurlijk Skorzeny. Zij, en de rest van de één miljoen

mannen van de Waffen SS spraken bitter over zichzelf als de A libi der ,

Nation: ze waren van mening dat

zij

veroordeeld werden

schuld van de zogenaamde 'goede' Duitsers te bewijzen.

deeld werden ze inderdaad voor de gebeurtenissen

decembermaand. Net na het aanbreken van de dag, op 16

in

om En

de on-

veroor-

de Ardennen

in

die

196

juli

1946, kreeg Jochen

Peiper bevel op te staan en naar de rechtszaal te

komen waarbij opge-

wacht werd door een

Generaal Dalbey, de

aantal militaire rechters.

president van de rechtbank, hield de veroordehng in zijn hand en be-

gon hem voor te lezen. Hij zweeg even voordat hij het vonnis uitsprak in de houding stond in zijn oude Duitse uniform, waar alle insignes en rangtekens van verwijderd wa-

over de gevangene, die kaarsrecht

ren.

Het was de dood door verhanging.

'Tod durch Erhangen,'

zei

de tolk zachtjes.

Peiper had zijn diensten niet nodig. Hij sprak vloeiend Engels.

De

opende zijn mond. Er viel een doodse stilte. kwam woord eruit. Het was verstaanbaar tot op de laatste rij Toen het in de rechtszaal. 'DankeV zei Peiper kort, maakte rechtsomkeert en marcheerde naar buiten. Er werden die ochtend 74 vonnissen uitgesproken voor wat er die zwarte Kerstmis gebeurd was in de Ardennen; per vonnis werden twee minuten uitgetrokken. Ze varieerden van levenslange gevangedertigjarige SS-kolonel

nisstraf

voor Dietrich, de oudste beschuldigde,

43 van de 74

mannen en

Gebauer, die

De

in

tot

de doodstraf voor

levenslang voor de jongste aanwezige, Fritz

december 1944 zestien geweest was.

aanklager, kolonel EUis, zei naderhand tegen de pers, terwijl

het hele noordelijke halfrond nog aan het ontbijt zat: 'Ze (de beschul-

digden) toonden niet méér emotie dan wanneer ze aan tafel hadden

Ze marcheerden de zaal in, gingen in de houding staan, hoorden hun vonnis aan, maakten rechtsomkeert en marcheerden weer naar buiten.' De moordenaars van Malmédy hadden hun straf ontvangen. Nu was de beurt aan Otto Skorzeny.

zitten eten.

Er was een heleboel gebeurd met de reus met het litteken sinds hij zich had overgegeven aan de Amerikaanse autoriteiten. Veel van zijn vroegere vertrouwen in zichzelf, de partijbonzen en zijn medeofficieren was verdwenen. Hij was bijna onmiddellijk zes uur lang onder-

vraagd door kolonel Sheen (die bevel had gegeven voor de 'gevangen-

van Eisenhower) over zijn exacte plannen met betrekking tot de persoon van de opperbevelhebber. Hij was beschuldigd van oor-

zetting'

logsmisdaden. Hij had een kleine rol gespeeld in de processen in Neu-

renberg en de aanklager had geprobeerd

hem als getuige te laten op197

treden in de zaak tegen de moordenaars van Malmédy. In

december 1946 was Skorzeny een zieke man;

hij

had een ver-

schrikkelijke winter doorgebracht in de zogeheten 'bunker' in Da-

samen met driehonderd andere Duitsers wachtte op mei 1947 vernam hij dat hij terecht zou moeten staan wegens oorlogsmisdaden, en in augustus van dat jaar werd hem verteld dat hij in het bijzonder beschuldigd werd van 'samenzwering tot het mishandelen, martelen en vermoorden van ten minste honderd Amerikaanse krijgsgevangenen' tijdens chau, waar

hij

zijn berechting als oorlogsmisdadiger. In

het Ardennenoffensief.

Op

18 augustus 1947, na twee jaar achter tralies te hebben doorge-

bracht, begon het proces tegen Skorzeny en negen andere officieren

van Panzerbrigade 150.

De verdediging was in handen van luitenant-

kolonel Robert Durst, een voormalig officier van de Amerikaanse cavalerie. In het jaar 1947

moed beschikken

moest een Amerikaanse

als hij nazi's

officier

over veel

wilde verdedigen die verdacht werden

van oorlogsmisdaden, en Durst onderwierp Skorzeny aan een vier dagen durende ondervraging- 'de ergste ondervraging die ik ooit ondergaan heb' - voordat hij eindelijk overtuigd was van de onschuld van zijn cHënt.

Voor

het eerst sinds hun kennismaking verscheen er een

glimlach op zijn gezicht en

hij zei

tegen Skorzeny: 'Ik ben ervan over-

tuigd dat iedere aanklacht tegen u onterecht te

verbergen heeft,

zal ik

voor u vechten

als

is.

Nu ik weet dat u niets

voor een broer.'

Er waren vier beschuldigingen ingebracht tegen Skorzeny en de anderen, waaronder de diefstal van Amerikaanse rodekruispakketten,

maar kolonel Durst bekommerde zich slechts om één daarvan, namelijk de aanklacht dat zij Amerikaanse krijgsgevangenen hadden doodgeschoten. Skorzeny kwam er nooit achter waar deze zogenaamde massamoord plaats moest hebben gehad, maar hij concludeerde dat hij ervan verdacht werd een rol te hebben gespeeld in de massamoord van Malmédy omdat een van zijn jeepbemanningen zich bij Peiper had bevonden.

Het proces sleepte Skorzeny een Poolse voor de Russen. ren, uit

zich voort.

Terug

in

de gevangenis ontmoette

officier die gearresteerd

was wegens spionage

Omdat de gevangenbewaarders eveneens Polen wa-

kon deze officier vrij rondlopen. Hij

stelde

Skorzeny voor, dat hij

zou breken en Skorzeny met zich mee zou nemen.

198

De laatste wei-

gerde, in de overtuiging dat de vluchtpoging nooit zou lukken. Drie

dagen de

later

was de Pool verdwenen en zat Skorzeny nog steeds achter

tralies.

Drie jonge Amerikaanse officieren wisten dringen. Zij

boden aan

om

in

Skorzeny's cel door te

getuigenis af te leggen dat

Amerikaanse

soldaten Duitse krijgsgevangenen hadden neergeschoten tijdens het

Ardennenoffensief. Skorzeny sloeg het aanbod af met de woorden:

'Twee verkeerde dingen maken samen

Maar waar

zijn

niet

één goed ding.'

vroegere vijanden hun hulp aanboden, deden zijn

landgenoten dat bepaald

niet.

Zijn voormahge bevoorradingsofficier

Een Duitse generaal

die een lijst had gemaakt van alle overtredingen van het internationale recht die de gealheerden gedurende de oorlog begaan hadden, werd verzocht een ge-

getuigde tegen Skorzeny.

tuigenis af te leggen ten gunste

van Skorzeny. Hij weigerde. Radl, de

man die lange tijd Skorzeny's adjudant was geweest en zich op die dag in mei samen met hem had overgegeven, legde een kort getuigenis af tegen Skorzeny. De moordenaars van Malmédy, voor de meesten van wie de strop wachtte, getuigden eveneens voor de andere halve Peiper, die strak volhield dat

en

niets te

hij

partij, be-

gedwongen was te verschijnen

zeggen had.

Eindelijk stond Skorzeny zelf in het getuigenbankje.

lang bleef hij daar terwijl

hij alles

Twee dagen

vertelde over zijn rol in het Arden-

nenoffensief en de netelige kwestie van het dragen van Amerikaanse

uniformen trachtte over het plan

te

omzeilen. Éénmaal vroeg Durst Skorzeny

iets

om Eisenhower te vermoorden.

Daar begon al dat gedoe weer over het 'verdomde Café de la Paix', maar voordat Skorzeny uit kon leggen hoe dat verhaal de wereld in was gekomen, oordeelde de president van de rechtbank dat de vraag niet ter zake doende was. Als gevolg daarvan bleef het nog lange tijd de ronde doen.

Men begon weer

over die kwestie met de uniformen. Skorzeny

somde op hoe vaak de

geallieerden gebruik

Duitse uniformen voordat zijn eigen

men hadden aangetrokken.

hadden gemaakt van

mannen Amerikaanse

unifor-

Hij herinnerde de rechtbank eraan dat er

bijvoorbeeld Britse officieren in Duits uniform waren opgepakt in

Hongarije, die niet waren doodgeschoten.

En

zelfs in

de zomer van

1944 hadden de Polen nog Duitse uniformen gedragen tijdens de op-

199

zij waren niet gefusilleerd. Ook de Amerikanen hadden gebruik gemaakt van Duitse uniformen om Aken en

stand in Warschau, en ook

Saarlautern te veroveren, drie

maanden na

het einde van het Arden-

nenoffensief.

Na een discussie over de vraag - die een hele dag in beslag nam - of kwam

het geoorloofd was in de slag vijandelijke uniformen te dragen,

kolonel Durst

als

een goochelaar met een verrassing op de proppen.

hij een getuige wilde oproepen voor de verdedi'groepscommandant Forrest Yeo-Thomas'. Even later liep een kleine, krachtige man in het vaalblauw van de Royal Air Force naar het getuigenbankje, ging zitten en keek naar de negen Amerikaanse officieren van de rechtbank die deze Britse piloot verbaasd aanstaarden. Wat had hij met Skorzeny te maken? Van zijn kant merkte Skorzeny, die net zo verbaasd was als de anderen, op dat de kleine Engels-

Hij kondigde aan dat

ging,

man een hele rij

Hntjes droeg wegens betoonde

moed, waaronder het

George Cross. Snel legde Durst, die een voorliefde had voor verrassingen,

uit

wie

de kleine Engelsman was: niemand anders dan een van de voornaamste

agenten van de geheime dienst, die

daar een netwerk van de SIS op te Rabbit'

was

hij

in

te zetten.

Frankrijk gedropt was

om

Onder de schuilnaam 'Whi-

malen aan zijn achtervolgers ontsnapt tot hij was en naar het concentratiekamp Buchenwald

vele

uiteindelijk verraden

was gezonden. Hij was weer uit het concentratiekamp ontsnapt door een lijk in zijn plaats achter te laten en was te voet dwars door Duitsland getrokken tot hij eindelijk de Amerikaanse linies had bereikt. Maar na de oorlog was hij teruggekeerd en had ervoor gezorgd dat 22 van zijn vroegere bewakers geëxecuteerd werden wegens de moord op gevangenen in Buchenwald: niet bepaald een man, zo moeten veel luisteraars gedacht hebben, om Skorzeny, die hij nog nooit gezien had, te helpen.

Maar terwijl de Engelsman zijn getuigenis aflegde, werd al snel duiwaarom Durst hem had opgeroepen voor de verdediging. Zon-

delijk

der enige aarzeling verklaarde Yeo-Thomas: Mijn vriend zat in de gevangenis van Rennes in Bretagne. Ik verkende de omgeving en kocht een van de gevangenbewaarders om om erachter te komen wanneer ze de ronde deden en wat in het algemeen de gewoonten waren. Toen liet ik een paar van mijn mensen die Duits spraken Duitse uni. .

200

formen aantrekken en voorzag hen van exemplaren van de Duitse papieren waren om een gevangene mee te nemen uit de gevangenis. We stalen een Duitse auto en ik liet ook een bestelwagen zó uitdossen dat het net een gevangenisexemplaar leek. die nodig

.

Durst liet de kleine Engelsman rustig praten, wetend dat de rechters de overeenkomsten tussen deze operatie en Skorzeny's Paard van Troje wel moesten zien en

hun eigen conclusies zouden trekken.

De mannen in de Duitse uniformen, van wie één vermomd was als officier, moesten de kamer van de wacht binnengaan. Als we onze papieren heten meteen meekregen, of als er ook maar even geaarzeld werd, zouden we de wachtposten snel en stil uit de weg ruimen.

zien en de gevangene niet

Yeo-Thomas wachtte even om zijn woorden en de betekenis daarvan goed te laten doordringen. Toen nam eindelijk kolonel Durst het woord: 'Had u die Duitse uniformen met opzet voor

dit

doei bemach-

'Dat kan ik nu niet precies zeggen. Ik gaf instructies

om de unifor-

tigd?' ^

vroeg

hij.

Jawel.'

*Hoe?'

men kost wat kost in handen te Yeo-Thomas hoefde de

krijgen.'

rechters niet te vertellen hoe zijn agenten

Duitse uniformen hadden bemachtigd in bezet Frankrijk; er was slechts

één manier waarop

zij

dat voor elkaar

konden hebben gekre-

gen.

Ten

slotte stelde

Durst zijn voornaamste vraag: 'Wat deden

jullie

om ontdekking te voorkomen?' Groepscommandant Yeo-Thomas keek even de zaal rond voordat antwoord gaf. Toen zei hij zachtjes: 'Een eventuele verrader werd

hij

vermoord.'

De

aanklacht was tenietgedaan.

duidelijk

hadden

De

Yeo-Thomas had eens voor

altijd

gemaakt dat de gealheerden dezelfde soort dingen gedaan

als

Skorzeny.

rechtbank moest Skorzeny of vrijspreken, of duidelijk

dat er verschillende wetten gehanteerd

maken

werden voor de overwinnaar

en de overwonnene. In het soort oorlog dat Yeo-Thomas en Skorzeny

hadden gevoerd, bestond maar één regel: doden of gedood worden. 'Vermoord die ander. Als je erdoor komt - misschien een medaille en 201

- pech gehad!' Dat was dat. Niemand had beter dan Yeo-Thomas kunnen verklaren wat de regels waren van de clandestiene oorlogvoering. Nu was de beurt aan de aanklager.

geen

lastige vragen.

Zo

Durst wendde zich Hgheidsofficier

niet

tot zijn tegenspeler, kolonel

was geweest

Rosenfeld, die vei-

tijdens het Ardennenoffensief.

klager schudde zijn hoofd. Hij had geen vragen. Hij wist dat

been meer had

De

aan-

hij

geen

om op te staan.

Toen Yeo-Thomas

uit

het getuigenbankje stapte, blafte Skorzeny

snel een bevel: 'StillgestandenV

De andere negen sprongen in de hou-

ding en Skorzeny boog voor de kleine Engelsman. Het was de enige

manier waarop zij hun dank en respect konden bewijzen aan de vroegere vijand die hen gered had.

Skorzeny werd overgeplaatst naar een open kamp, waar ling geschiedschrijving bij

hij

de afde-

van het Amerikaanse leger behulpzaam was

het opstellen van een verslag van de redding van Mussohni. Daar-

hij weer de cel in. Hij 'staakte' voor betere leefomstandigheden en kreeg zijn zin. Toen Kerstmis 1948 kwam, drie jaar na die noodlottige december, zat hij nog steeds in de gevangenis. In het voorjaar werd Skorzeny overgebracht naar een Duitse gevangenis, want niet lang daarna zou de Bondsrepubliek Duitsland uitgeroepen worden. Hij kreeg toestemming werkzaamheden te verrichten voor de puinopruimingsdienst in Darmstadt en hielp de gebombardeerde ruïnes van gebouwen te verwijderen. Bijna een jaar na zijn vrijspraak

na ging

bevond hij ten

zich

nog steeds in de gevangenis omdat de Duitse autoritei-

hem niet wilden denazificeren, wat noodzakelijk was om een bur-

gerleven te kunnen leiden in het nieuwe, democratische Duitsland. Hij schreef

Yeo-Thomas een

uiteenzette.

Wat moest

hij

brief waarin hij zijn moeilijke positie

doen?

Het antwoord van de ex-spionnenleider, die in die tijd directeur was van de couturiersfirma Molyneux in Parijs, was kort en laconiek. Het luidde: 'OntsnappenV En dat was precies wat Otto Skorzeny op 27 juli 1948 deed. Hij verborg zich in de kofferbak van een auto die het kamp in Darmstadt uitging. Radl, zijn

chen 202

zijn

voormalige adjudant, probeerde krom van het

enorme lichaam naar binnen

te

stouwen

la-

terwijl ze afge-

schermd werden door vier medegevangenen. Een dag later bevond hij zich in de hoge bergen van Berchtesgaden, waar hij eens meegewerkt had aan het laatste verzet van Hitlers aanvoerders. Nu waren zij allemaal

dood of door eigen hand of door de strop ,

,

.

Eindelij k

was hij

vrij!

Een

veldslag eindigt niet als de echo van de laatste schoten

is

wegge-

storven in de omringende heuvels of de laatste kreet van pijn of woede verstild. Met een grote slag gaat het net als met een steen die in een meer geworpen wordt, waarna de rimpels zich steeds verder naar buiis

ten verspreiden.

Voor sommigen neemt dat de vorm aan van martelende nachtmerries, drijfnat van het zweet wakker schieten in een doorwoeld bed terwijl de koortsige kreten, de smeekbeden om hulp, de vloeken en bevelen weergalmen door de donkere, eindeloze gangen van de geest.

Voor anderen betekent het

felle

beschuldigingen en tegenbeschul-

digingen, de voortdurende verbittering van de persoonlijkheid terwijl

de oude veldslagen steeds opnieuw uitgevochten worden, en iedere keer die eeuwige, overweldigende vraag: 'Waar heb ik het verkeerd

gedaan?'

Tien jaar nadat Skorzeny gevlucht was naar Spanje en toen Giskes en

Von

der Heydte zich

al

lang weer een plaats veroverd hadden in

West-Duitsland, kwijnde de eens zo knappe, jonge SS-kolonel Jo-

chen Peiper, voor wie

zij al

hun pogingen hadden gedaan, nog steeds

weg in de gevangenis. Dank zij een groot

aantal sympathisanten, on-

der wie de beruchte Joe McCarthy, was zijn doodvonnis veranderd in levenslang.

Vlak voor Kerstmis 1958 werd hij op vrije voeten gesteld in een we-

meer kende. Zijn oude kameraden, inclusief Dietrich, waren hem allemaal komen begroeten. Maar zij zagen een onbekende Peiper, een verzuurde, bittere man die leefde in het verleden en zich verraden voelde door de tijd - en door zijn kameraden, die zich zo goed aangepast hadden aan het Duitsland van de harde D-Mark en reld die hij niet

het 'Wirtschaftswunder'.

Het verleden was vergeten, alleen nog goed voor discussies in het door ouder wordende chauvinisten die met hun bierbuiken rond de Stammtisch zaten. En de toekomst had niets te bieden plaatselijke café

203

voor een

man die slechts de oorlog kende.

Hij probeerde het wel. Hij wierp zich in de 'hordenloop naar het

noemde. Maar het verleden liet hem niet met rust. Hij raakte zijn baan bij Porsche kwijt omdat de vele Italiaanse gastarbeiders niet wilden werken voor een man die beschuldigd was van oorlogsmisdaden in Italië. Hij probeerde het nogmaals bij een uitgeverij in Stuttgart. Weer werd hij door het verleden achterhaald in de vorm van het boek van John Toland over het Ardennenoffensief en de film The Battle of the Bulge waarin Robert Shaw Peiper speelde. Hij moest in het kantoor van de plaatselijke openbare aanklager verschijnen, waar hij nogmaals beschuldigd werd van oorlogsmisdaden. Zijn nieuwe vrienden in de Zwabische stad lieten hem vallen als een geld' zoals hij het zelf bitter ,

baksteen. Hij naderde nu de zestig. Zijn grijze haar was dicht tegen zijn hoofd

geplakt in de

stijl

van de jaren dertig;

zijn

voor zijn boord. Hij leek wel gekrompen zo agressief en bitter

als in

nek was schraal en te mager Maar hij was nog net

te zijn.

vroeger dagen.

'Weet je die tank van mij

te staan in

La Gleize,'

dat ding graag hierheen halen naar Stuttgart en zetten

zei hij

.

'Wat zou

hem voor de

ik

poort

om het gezicht van die duffe burgers te zien de volgende mor-

Dat zou ze wel leren! zit op een vat buskruit, moet je weten. Ellis*, Kemper**, Wiesenthal, ze hebben in het verleden allemaal geprobeerd me te grazen te nemen. Op een dag komt er iemand met weer een ander "verhaal" en explodeert het vat onder me. Dan zal het eindelijk voorbij gen.

Ik

zijn!'***

Op 21

juni 1976

was het eindelijk voorbij. Acht jaar daarvoor had

Peiper Duitsland de rug toegekeerd en was hij naar Frankrijk vertrokken, waar

hij

Traves. Daar

een houten huis voor zichzelf had gebouwd

woonde

hij in zelf

in het

dorp

opgelegde verbanning en vertaalde

mihtaire boeken van het Duits naar het Engels en vice versa. L'Alle-

*

Kolonel

** Dr. R.

***

Ellis,

Tegen de

204

de aanklager

in

Dachau.

Kemper, een van de aanklagers schrijver.

in

Neurenberg.

I

mand,

zoals de plaatselijke bevolking

eindelijk vrede

Hngen

tot

met

zichzelf.

hun verbazing dat de

kenkruisen, SS-letters en de

hem noemde, had

blijkbaar

Op die dag in juni ontdekten de dorpestraten volgekladderd

naam

'Peiper'.

Even

waren met ha-

later

verscheen er

een vrachtwagen vol communisten die pamfletten uitdeelden en de bewoners opriepen te protesteren tegen de 'nazistische oorlogsmisdadiger'.

Peiper ging naar de politie. Daar zei

onder druk werd gezet in

men dat de plaatselijke prefect

om hem het land uit te zetten. Een tijdje later,

de eerste week van juh, ontving

hij zijn laatste

waarschuwing -

ui-

'We hebben je vaak genoeg gewaarschuwd - maak datje wegkomtl Maar je bent er nog steeds. Nu heb je alles wat er gaat teraard anoniem:

gebeuren alleen aan jezelf te danken.' Peiper stuurde zijn vrouw en dochter terug naar München. Zelf

weigerde

hij te

vertrekken, maar

ambassadeur in

duitse

Parijs,

raketdeskundige), waarin

Von Braun die

hij

hij

schreef een brief naar de West-

Sigismund von Braun (een broer van de

om

hulp vroeg.

Maar tegen de

tijd

dat

was het al te laat. 14 juli, de nationale feestdag, was het drukkend warm in Frankbrief ontving,

Op Op de dichtbijgelegen autoroute naar het zuiden zaten de chauf-

rijk.

feurs

met ontbloot bovenlijf in de auto, en hun vrouwen droegen hun Overal raakten motoren oververhit en kwamen de auto's langs

bikini.

de kant

te staan terwijl de temperatuur steeds hoger opHep. Net als in heel Frankrijk vierde men in Traves de bestorming van de Bastille, het symbool van de revolutie. Maar de 63 inwoners van het gehucht met zijn ene dorpsstraat waren voor het grootste deel boeren die de volgende morgen vroeg op moesten om de koeien te melken. Tegen middernacht was het enige café gesloten en lag het grootste deel van de bevolking in bed.

Om

middernacht begon het schieten. Even dachten de inwoners

van het dorp dat het vuurwerk was. Maar toen het lawaai steeds maar aanhield en iemand vlammen zag in de richting van het huis van l'Allemand, werd de brandweer gewaarschuwd. De vrijwillige brandweerlieden stommelden uit bed en haastten zich naar de schuur waar hun uitrusting bewaard werd. Hier wachtte hun een verrassing. Hun brandslangen waren doorgesneden! Eindelijk werd de pohtie gebeld. Met de dageraad arriveerde de gendarmerie in hun mooie kaki-zo-

205

Het was al voorbij Toen ze de rokende puinhopen van Peipers huis doorzochten, vonden ze een afschuwelijk verkoold 'ding'. Het was het lichaam van Peiper, door de enorme hitte ineengeschrompeld tot een zwarte, gemummificeerde dwerg. Ermeruniformen. Te

laat.

.

naast lagen een jachtgeweer en een Colt, beide leeg. Jochen Peiper

was gestorven zoals hij geleefd had, tot het laatst vechtend. Tweeëndertigjaar na de misdaad die hij op de kruising van Baugnez gepleegd had, was hij geëxecuteerd. Het was de laatste verrassing.

206

Nawoord

Voor de mensen die belang stellen in zulke dingen, zijn er slechts weinig zichtbare bewijzen

bewaard gebleven van die geheime oorlog

de Ardennen van veertig jaar geleden. Als u langs de grensroute die van

in

rijdt

Losheim naar België voert, vindt u in Lanzerath nog steeds het

Café Palm, dat er nog bijna net zo

uitziet als in die

nacht dat Peiper de

deur opengooide en een vertrek vol snurkende para's en gewonde

Amerikanen voor zich zag, en tegen zichzelf zei dat

'het front ingesla-

pen was'.

Een paar kilometer verder naar het oosten staat het herbouwde CaBodarwé, dat nu gedreven wordt door Louis, de zoon van Madame Bodarwé, en daartegenover, op de plaats van de beruchte kruising, staat een herdenkingsteken voor de slachtoffers van het bloedbad, nu overschaduwd door een afschuwelijke blauwe fabriek. Als u dezelfde weg neemt als de mannen van Skorzeny op de avond dat operatie Paard van Troje vasthep, vindt u een herbouwd Malmédy, de sporen van de oorlog zijn hier al lang verdwenen, op de door kogels gehavende muur na van het huis waarin kolonel Pergrim hoorde hoe Virgil Lary voor het eerst stotterend en in tranen verslag uitbracht van de gebeurtenissen op de kruising van Baugnez. Verderop, op de heuvels waar de para's van Von der Heydte geland zijn, heeft een onbekend persoon vele jaren geleden een kruis gezet op de exacte plaats van hun landing. Het staat er nog steeds, verweerd en vergaan door de koude wind die daar winter en zomer waait, net als de muur in Henri-Chapelle waar de mannen van Skorzeny hun dood vonden met de klanken van het 'Stille Nacht' nog in hun oren. fé

Als u verder naar het westen, langs de weg die Peiper gevolgd heeft,

wat rondneust

in het bos,

75-mm granaten met roestig metaal

kunt u nog de vergane hulzen vinden van de

het jaartal 1944 erop, of een verbrijzeld stuk

met een 30 cm lang handvat dat

uit

elkaar valt zodra u

het aanraakt - een Duitse steelgranaat, daar achtergelaten door een

207

van die wanhopige jongemannen

nu oud en

grijs zijn

in het camouflagepak van de SS, die en hun wilde haren hebben verloren - als zij het

overleefd hebben.

Hier een spoor, daar een herinnering. Pas als u over de kerkweg het gehucht La Gleize

inrijdt, voelt

u weer de onheilspellende krachten

van die donkere decembermaand. Want daar, nog net zo massief en dreigend

als

op zaterdag 16 december 1944, toen

hij

over de grens

ratelde voor dat stoutmoedige avontuur, staat Obersturmbannführer

Jochen Peipers

208

laatste Tiger-tank.

Bibliografie

Het materiaal voor dit verslag is in een periode van vele jaren bijeengebracht, en ik ben hierbij geholpen door talloze mensen met uiteenlopende nationahteiten. Helaas zijn velen van hen nu niet meer in leven. Maar ik wil mijn bijzondere dank tot uitdrukking brengen voor Sir Kenneth Strong, groepskapitein F. Winterbotham, veldmaarschalk Templar, kolonel John Eisenhower, H. Ie Joly, kolonel Ralph Hill, dr. Bouck, dhr. Calvin Boykin, generaal Bruce Clarke, M.K. Fagnoul, M. W. Trees - en de drie kolonels, Skorzeny, Giskes en Peiper.

Hugh Cole, The Ardennes: The Battle of the Bulge (Dept of the Army, Washington).

DwightD. Eisenhower, Crusade in Europe (Doubledsiy ,Nqv^ York) John Eisenhower, The Bitter Woods (Robert Hale). Robert B. Merriam, Dark December (Ziff-Davis, 1947). Ronald Lewin, Ultra Goes to War (Hutchinson). John Toland, The Story of the Bulge (Random House, N. Y.). Kriegsschicksale {T>OQ^gQn, St. Vith).

Jacques Nobecourt, Le dernier Coup (Laffont). J.H. Giles, The

G.L Journal of Sergeant

Giles

(Houghton

Mifflin,

N.Y.). J.H. Giles, Those

Damned Engineers (Houghton Mifflin,

N.Y.).

Kay Summersby Morgan, Past Forgetting (Collins, London). Kay Summersby Morgan, Eisenhower Was My Boss (Dell). Lothar Greil, Die Wahrheit unter Malmédy (Schild Verlag). Milton Shulman, Defeatin the West (Ballantine). Janusz Piekalkiewics, Spione, Agenten, Soldaten (Süd-West Verlag).

Douglas Liversidge, The Third Front (Souvenir Press, London). David Irving, The War Between the Generals (Allen Lane, London).

James Gavin,

On to Berlin

(Bantam).

209

Charles Whiting, Skorzeny (Ballantine).

Charles Whiting, Massacre at Malmédy (Leo Cooper)

210

Register

Ahrens, sergeant Ken 162-3 Aken 25,42,47,82,84,200 Allen, generaal 101, 123

Amerikaanse strijdkrachten Army Air Corps 9, 185 Negende Luchtmacht 62, 110, 173,

120ste Infanteriedivisie 165

823ste Tankvernietigingsbataljon

167

Antwerpen

15, 97, 118, 178

Australië(rs) 195

Aywaille 137

180, 187 82ste Luchtlandingsdivisie 183

Baraque Michel 91,115

101ste Luchtlandingsdivisie 39,

Barbie,Klaus 195

98, 122, 134, 145, 153, 177, 195

Eerste leger 12, 39, 48, 52, 62, 93, 110, 123, 129, 132, 133, 136

Derde Leger 13, 136, 146, 184 Zevende Leger 188 Negende Leger 48, 133 Twaalfde Legergroep 42, 48 Achttiende Legergroep 9, 93, 110 2de Pantserdivisie 146 3de Pantserdivisie 129, 157 4de Pantserdivisie 136, 178-9 7de Pantserdivisie 15, 122, 128, 134 9de Pantserdivisie 49 14de Cavalerie 93-4, 107, 111

Korps 89,127,152 Achtste Korps 89, 98, 123, 177 291ste Genie 164, 167, 180 Vijfde

1ste Infanteriedivisie 128, 150, 153

2de Infanteriedivisie 49, 94 4de Infanteriedivisie 49, 95 28ste Infanteriedivisie 49,94, 121 30ste Infanteriedivisie 150, 157, 165, 173

Bardie, sergeant

Howard

175

Bastogne 98, 106, 122, 134, 177 BattleoftheBulge, The (106,) 204

Baugnez (kruispunt) 164-6, 169, 172,175,180,196,206,207 Beer, kapitein-luitenant ter zee Von 158-9

Belden, Jack 164 België/Belgen 14,35,50-3,81,97, 98, 109, 113, 121-2, 126, 129, 132,

137, 150, 159, 173, 174, 195-6

Belle Croix, kruispunt 115 Betts, brigade-generaal 12

'Beutedeutsche' 81-5 5ig B/o)v, Operatie 184-7 Bingham, kapitein 29, 33 Bletchley 46, 61-4, 103-4 Blunt, majoor

Anthony

26, 29, 33,

194

Bodarwé, café 160-2,166; Louis 163n, 207;

mevrouw

160-2

Bodyguard, operatie 14

80ste Infanteriedivisie 136

Bolton, chauffeur 55

99ste Infanteriedivisie 49,51, 106

Bouck, luitenant Lyle 106-8, 112, 119,209 Bouschery, familie 154

106de Infanteriedivisie 49, 94, 121, 133

211

Boykin, Calvin 152n,209 Boyle,Hal 164 Bradley, generaal

Omar

9, 11, 12,

13,15,42,48,57,58,62,64,73, 93, 110, 123, 136, 144, 175

Clostermann, Pierre 187 Cocteau, Jean 130

Cole,HughM. Communisten

16 81, 97, 97n, 205

Consiglio, Vincent 167-171

Braun, Eva 46 Braun, Sigismund von 205 Brest 76

Cota, generaal 121

Brittannië/Britten 9, 14, 16, 32,

Dachau 196-8

57-64, 67, 68, 97, 98, 147-149, 150,

179,192,193-4,195,200 bruggen 109, 118-9, 128, 139, 146,

Crickenberger, sergeant 164

Daily Express 166 Daily Mail 179

News (N tv/ York) 192

Daily

Daily Telegraph 145

148, 158

Broglie, 'Freddie' de 33-4, 193;

Jean 33, 34n Brooke, veldmaarschalk Alan

Dalbey, generaal 197 Darmstadt 202

Dege,

dr.

Wilhelm 67-70

Delille, gids 65

189n, 190

Brown, kolonel 148

Delmer, Sefton 166

Brussel 185

Denemarken/Denen 67

Buchenwald 200

Denniston, Alexander 60-1

Buhrmaster, kolonel E.G. 179 Büllingen 52-3,107,121,161 Butcher, kapitein Harry 10, 142

desorganisatie 116, 121, 129, 132-4;

Café de

la

Paix 77, 140, 193, 199

CaféLodomez

168

ook paniek

188 Dickson, kolonel 'Monk' 48, 62, 83, 93, 134 Dietrich,

Café Palm 119,207 Calvocoressi, Peter 59

Canada/Canadezen

zie

De vers, generaal

9, 67, 147, 151,

186

Sepp

47-8, 64, 82, 88-91,

118,121,156n, 165,167, 177, 196, 197, 202 Dinant 148, 149 Division Kanada 99n

Cassidy, James 133

Dobyns, Samuel 162 Donovan, generaal 43-4

CBS (Columbia Broadcasting

Dourlein, Pieter 26-8, 31-2

Canaris, admiraal 34, 80

Driver, korporaal Ralph 65

System) 133 Celles 177

Duinkerken 99

Cherbourg 76, 99n Churchill, Winston 18,33,59,98,

Duitse parachutisten/paratroepen

106, 129, 189-190

CIA

(Central Intelligence

Agency) 26n,43n, 194 CIC (Amerikaanse inlichtingendienst) 139-140,143

Clark, generaal

Mark W. 62

Clarke, generaal Bruce 15, 144, 209

212

14, 36-41, 85-92, 95-6, 112, 113-6,

119,123-6,141,150-5,207 Duitse strijdkrachten

Legergroep

'B' 34, 35,

72

Zevende Leger 177-8 Vijfde Pantserleger 132, 177

Zesde SS Pantserleger 47-8, 64, 82, 86,88-9,96,106,110,111,116,

118-9, 120, 123, 128, 132, 152,

165,177,191,195 1ste

SS Pantserdivisie 96,106,112,

132, 146, 157-8, 160-3, 165, 182-3

Panzerbrigade 150 74, 77-8, 96, 113, 119,121,158,165-172,198 3de Parachutistenregiment 37 6de Parachutistenregiment 38

9de Parachutistenregiment 120 3 de Parachutistendivisie 112 Durst, kolonel Robert 198-202

Gaulle, generaal Charles de 129, 187-190

Gavin, generaal James 145-6 Gebauer,Fritz 197 gebmik van uniform van de vijand 14, 25, 77-9, 108, 116, 149, 158-9,

164-6, 169, 175, 200-2

Gehlen 195; Organisation- 195

Gerow, generaal

89, 152

Gestapo 98, 130, 133, 188 Giles, stafsergeant 137

Eindhoven 9,93,185,186 Eisenhower, generaal Dwight D. 9-13, 48, 57, 61n, 64, 76, 92, 122,

129, 136, 140-3, 149, 163n, 175n,

178,189-191,193,197,199 Eisenhower, John 189,209 Ellis, kolonel 197,204 Elzas 25, 188-190

Englandspiel 21,33 zie ook Nordpol Enigma 59-60,63,64 zie ook Ultra Erdmann, majoor 88-90, 92

Giskes, (majoor)

Hermann

28-30,

33-6,80-5,182,193-5,209; plan- 82 la Gleize 145, 157-8, 163, 182, 204, 208 Goering, Hermann 185, 187 Goetcheus, kapitein 155 Grafenwöhr 73-6, 140 Guingand, generaal Freddie de 93, 185, 187

Hargrave, Pearlie 10 Heinrich, operatie 80-5

Essame, brigadier 138

Henri-Chapelle 139, 176, 207

Eupen

Hermann, operatie 195

51, 91, 127, 129, 130, 152,

176 Ewart, kolonel 64

Herrie, luitenant 66, 68

Heydte, baron Vonder 36-41, 85-92,95-6,113,115-6,124-6,

Fegelein, generaal 73 Fleps,

127-130, 145, 150-5, 184, 195-6,

Georg 161

FLIVO

64 Foelkersam, baron

Von

20,21,22,

171

Ford,HomerD.

162 Ford, majoor James 49 Fortitude, operatie 14

Frankrijk/Franse(n) 9, 14, 35, 42,

60,97,98,110,122,129,136, 140,173,187-190,204-206 Fuller, kolonel Hurley 94

203,207 Hill, majoor Ralph 51-2, 107, 209 Himmler 70 Hitler, Adolf 23-5, 37, 38, 43-47, 62, 63, 72-3, 136, 183-4, 187, 190, 191

Hobbs, generaal 62, 173 Hodges, generaal Courtney 9, 12, 13,52,55-6,62,63,66,93,110, 129, 132, 133, 134, 145, 174-5

Hoei (Huy) 109,

111, 117-9, 121,

128,151,157-8 Holzer, sergeant 22 Holzinger, sergeant

Warner 65-6

213

,

,

Hongarije 17-23,199 Honsfeld 99, 121 Hooper 80, 194 Horrocks, generaal 148 Horthy, admiraal 19, 22-3, 141;

,

128, 196 Krebs, generaal 89 Kreta 37,39,40,85,87,88,125,195

krijgsgevangenkampen

Istvan 19;

Miklós 19-20, 141 Hottelet, Richard 133 Huffmeier, admiraal 98

Hughes generaal E verett

Koch, kolonel Oscar 48 Kraemer, generaal 90-1, 115, 118,

14, 78, 98,

140, 149-50

kruispunten 91, 115, 127, 130 zie 11

,

ook Baugnez

143

Humphries 61 Hürtgenwald 35,42,49,94

Lange, dr. 44 Langland, luitenant I 155 Lanzerath 97, 106-8, 119, 121, 207

Hutchinson, Judy 58

Lary, luitenant

190

inlichtingendiensten geallieerde 42-48,57-64,73,82-3, 103-4, 123, 139-140, 143

internationaal recht/internationale

wetten 79, 199

II Virgil

162-3, 164,

207 Last Phase, The {V^2\XtTM\\\\s) 129 Lattre de Tassigny, generaal Jean de 188-9 Lauwers, Hubertus (Huib) 29 Ligneuville 161,172,182

Lingelbach, sergeant 126-7

James, soldaat I 107, 119 JanMayen 68 jeeps 75n,77, 108, 116; teams 108-9, 116-9, 138-9, 146,

Littlejohn, generaal 143

Locke, soldaat 65

Lommersum

173

149, 158-9, 164, 174-6, 192, 198,

Lorient 76, 98, 140 Lovell, dr. Stanley P. 43-5

207

1-pil

'Joan-Eleanor' ('J-E') 63

75, 139, 192 Luftwaffe 63, 64, 88, 113, 184-7

Joly,Henrile 160-2,209

Luik 25, 110, 129, 130, 133, 137, 138 Luxemburg 14,25,35,49,54,55, 81,136,173

Jones, generaal 121-2 Juin, maarschalk 188-9

Maas

Jodl, kolonel-generaal 25,77,79,

177

(rivier) 25, 96, 106, 111-3,

116-8, 121, 123, 128, 134, 139, 148,

Kanaaleilanden 98 Kayser, luitenant 150 Keitel, veldmaarschalk Wilhelm 73 Kemper,dr. R. 204 Keogan, sergeant 159, 160

'KingKong' 33 klimaat (het weer) 66-70 Kluge, Günther von 62

Knox,Dillwyn 60 Koch, Hugo Alexander 59

214

177, 182

MacFarlane, kolonel 46 Maginotlinie 188

Malmédy 51,91,

110, 127, 130,

158-163, 164-67, 170-72, 174, 180, 197-8, 207

Mandt, Leutnant Peter 165-8, 170 Manteuffel, generaal Hasso von 71-2,121,132,177 Market Garden operatie 39 ^

V--

McAuliffe, generaal 177, 179

McCarthy,Joe 203 McCown, majoor Hal 182-3 McKee, Alexander 147 McKeogh, Mickey 10 McNeath, soldaat 65 Menzies, kolonel Stewart (kolonel 'Sandwich') 61

Nordpol, operatie 29-30, 83, 193-4 zie ook Englandspiel

Nordwind, operatie 187, 190

Of Spies and Stratagems (Lovell) OSS (Office of Strategie

45

Services) 26n,43-5,63

Our

(rivier)

48,65,71,95

Merriam, (kapitein) Robert B.

Paard van

54, 133, 149

Metz

Troje, operatie 113,

156-176,201,207

25, 157

Meyer, luitenant-kolonel John 186 Mickey Mouse, operatie 21, 24

Panzerfaust, operatie 18,21,24

Middleton, generaal 89, 98, 122, 177 Mi\\is,V^3i\ttT (The Last Phase) 129

Patton, generaal 9, 13, 58, 62, 130,

Mitchell, soldaat 167-8

Peiper, Obersturmbannführer

Model, veldmaarschalk 34-6,71, 72, 80, 84, 89

Parijs 15, 76-7, 84, 93, 140-3, 179

136-7, 138, 146, 178, 184

Paulus, generaal

Von

88

Jochen 96, 111-3, 118-21, 123, 128, 132, 134, 145, 151, 157-8,

Monschau 104, 106, 139, 153-5 Montgomery, veldmaarschalk 9, 10, 39, 64, 93, 99, 105, 140, 144,

161, 161n, 164, 182-3, 196-7, 199, 203-6, 208, 209 Pelz, generaal 88

148 Morelldr. 46 Muggeridge, Malcolm 61 MussoHni, Benito 18, 19, 43-5, 87, 141,202

Pergrim, luitenant-kolonel 164, 207 Peterman,Cy 54-5,57

Namen

Priess, generaal 157-8, 196

Nancy

25, 110 9,

Philadelphia Inquirer 54

Poetschke, majoor 163n Polen/Poolse 40, 60-1, 186, 198, 199 Powell, Lewis 58

136

NBC (National Broadcasting Company)

Quesada, generaal

Nederland(ers)(se) 9, 14, 25, 26-33,

radartij dbuis 168

35,39,40,80,85,122,128,130, 140,147-8,151,193-4

Radio Luxemburg Radio Nice 145 Radio Oranje 29

negertroepen 57, 137-9 Neurenbergse processen 197

New York 18 New York Times

192, 193

Nieuw-Zeeland 195 noordpool/poolcirkel 66-70

Noorwegen

9, 62,

174

133

69, 126, 165

Nordostland 68

82, 83

Radl, adjudant 199,202 Recknagel, dr. Karl 69-70

Rees,Dai 10,93 Reglementen Amerikaanse leger 75n, 175-6

Ridderhof ( Anton) 28-9 Rode Leger 18,40,68,195

215

,

Rohde, sergeant Heinz

73-6, 108,

111,116-8

SOE (Special Operations Executive) 26, 29, 33, 45-6, 194

Rommel, veldmaarschalk 38

Soldatensender Calais 145,166,172

Roosevelt, president 129, 189 Rosenfeld, kolonel 202

Spa

Rosengarten, kapitein Adolph 62-4 Rundstedt, veldmaarschalk

9, 13, 52, 110, 129, 132, 134,

SS-Jagdkommando

30, 35, 192

Stahn, maarschalk 190-1

Gerdvon47-8,79,84,90,

'Stalingrad Eskader' 88, 125

103, 141

Stauffenberg, Claus von 38

Russen/Russische 21 23, 67, 68, 81 95, 184, 190, 198 ,

Salzburg 191

Stavelot 132, 134, 145

Stephens, kolonel 193 SXiéidüx.Hauptmann 74-5,75n,76, 149;

Schaus, Peter 53

Seelöwe, operatie 15

Sennelager 86, 113 Sheen, kolonel Gordon 141, 142, 197 Sibert, generaal 42, 48, 195

49,54,66,71,84

Simpson, generaal 144 Siptrott, sergeant

eenheid 74-5, 77, 78, 97, 109-11, 116-19,138-41,149,182 St. Nazaire 98 Story of the War (Dwight D. Eisenhower) 129 Straatsburg 188-190 -

Schectman, soldaat I Joe 94 Scherbius, dr. Arthur 59 Schmidt, korporaal Wilhelm 139, 140,141,174

Siegfriedlinie

Hans

Strong, brigadier Kenneth 12, 13,

48,61,130,142,155,209 Student, generaal 39-41,85, 87n,

130 St.

Vith 51, 55, 106, 111, 122, 134,

144 161

SIS (Secret Intelligence Service) 28, 58n, 61, 193-4, 200 Skorzeny, manschappen 53, 72-6,

Suezkanaal 18

Summersby, Kay

10, 142, 190

Szalasi, graaf 23

108-10, 116-19, 138-141, 149, 165,

Taconis, Thijs 29

166, 167-176, 180, 207

Taylor, generaal Maxwell 153

Skorzeny, Obersturmbannführer

Otto 17-26, 30, 36, 45, 72-3, 76-80, 87,92,96-7,111-113,119,121,

Tedder, luchtmaarschalk 190 Templar, generaal 46, 209

Time Magazine 164

123, 140, 143, 144, 150, 155, 158,

Tito 19, 141

171-2, 179, 182, 191-3, 195, 196,

Toland,John 204

197-202, 209

paniek door/angst voor spionnen 14,110,128-30,137-56,175,179 Slovik,Eddie 175n SLU (Special Liaison Units) 58,61, 62 Smith, kolonel BaldwinB. 141,179 Smith, generaal Bedell 189, 195

216

136

Spires, soldaat 167

UbbinkJohan(Ben) 31-2 Ultra 59, 61-4, 68, 83, 184

ook Enigma The 58n Unternehmen Gre// (operatie zie

Ultra Secret,

Griffioen) 92

Unternehmen Stoesser (operatie Sperwer) 92

V-l,V-2 raketten 18 Venlo 25, 185 Verdun 128, 136 Versailles 9, 10, 14, 15, 140-1, 175n, 179, 189

Verviers 91,127,130 vluchtelingen 14, 151, 160

Vogezen

187, 190

Walferdange 97 Warschau, opstand

Werbomont

in

200

121, 151, 157

Westphal, generaal 79 Whitely, generaal John 92 Wiertz, parachutist 127 Wiesenthal, Simon 204

Winterbotham, groepskapitein Freddie ('Zero C) 58,58n,61, 209 XX-system, operatie 14

Yeo-Thomas, groepscommandant Forrest 200-2 Z-organisatie 28, 194

Zülpich 173

217

:}

Charles Whiting

Ardennen 1944 De geheime oorlog In de ochtend van ló december 1944 voerde een enorme Duitse legermacht van

dot

600.000 man een verwoestende aanval uit op de nietsvermoedende Amerikaanse troepen die het front bezet hielden in de met sneeuw overdekte heuvels van de

voorbij

terwijl de geallieerde militaire top voorspelde dat de oorlog tegen Kerstmis

zou

zijn.

Charles Whiting werd geboren

nam

1943

in

Met

52e gepantserde

Belgische Ardennen.

leger.

De aanval kwam

ningsregiment vocht

rassing,

land en Duitsland.

als een volkomen veren niemand had de vernietigende gevolgen ervan kunnen voorzien: de feitelijke ineenstorting van het oppercommando van de westelijke geallieerde

de

troepen.

eerst

Het was een Europese herhaling van de grootste blunder van de geallieerde inlichtingendiensten, en in het bijzonder de Amerikaanse inlichtinPearl Harbour,

gendienst, sinds die historische

zondag

van 7 december 1941 waarop Amerika betrokken raakte bij de Tweede Wereldoorlog. De 'geheime oorlog' was een van de grootste schandalen van de Tweede Wereldoorlog en kostte de Amerikanen 80.000 en de Britten 500 gesneuvelden - negenmaal zoveel als op D-day. Charles Whiting schetst voor ons een nieuw, onthullend beeld van de personen en gebeurtenissen in deze opzienbarende episode, waarin een handvol Duitse specialisten bijna onder de ogen van de geallieerde inlichtingendiensten een offensief voorbereidde dat de Duitsers alsnog de overwinning moest bezorgen. En 1

UITGEVERIJ

HOLLANDIA

het

aan de

hij

Londen,

later in

in

1926 en

als vrijwilliger dienst

hij in

België,

in

het

verken-

Neder-

Na de oorlog studeer-

universiteit Kiel,

van Leeds, en

Keulen en Saarbrüc-

1958 werd hij universitair docent, de Verenigde Staten en later in Engeland en Duitsland, waar hij ook

ken.

In

in

werkzaam was als Duitse correspondent van het Times Educationai Supplement. In 1973 gaf hij zijn functie bij de universiteit op om zich geheel aan het schrijven te wijden.

Het eerste boek van Charles Whiting, Frat

Wagon, werd

in

zijn universiteits-

door Jonathan Cape. er bijna honderd boeken

jaren uitgegeven

Sinds die

tijd zijn

van hem verschenen, variërend van romans, onder het pseudoniem Leo Kessler, tot boeken over militaire geschiedenis, spionage en linguïstiek. Enkele van zijn meest recente publikaties zijn Death of a Division, The Battle for Hitler's Wall. The German Home Front, The Siegfried Line en '44: In Combat on the Western Front from Normandy to

the Ardennes.

ISBN 90 6045 542 8/NUGI Ó48