Bir Mayıs Polis Bayramı [PDF]

Zitiervorschau

muzaffer

bir

MAYIS POLİS BAYRAMI bilgi

YAYINEVİ

BİR MAYIS POLİS BAYRAMI

Bu yıl 1 Mayıs Bayramı cn bü5rük İlimlide kutlanırken çok komik şeyler oldu. Bayram hazırlıklarına çok önceden başlan­ dı. tşçllerlnki 'değil canım, polislerin hazırlığı. Tastamam iki buçuk ay önce başladı. Planlamamn iki buçuk a^ydan da önce, ta geçen 3alm iki mayısından başladığı söyleniyor. Elbette ben içlerinde olmadığım için blimiyorum ama, baha aktaran öyle söyledi. Gelecek yüm 1 Ma­ yısı için alınacak önlemler, konacak kapı gibi yasaklar, daha iki mayıs gününden başlamış^ Çok JfeTalar patlatılmış, binlerce kâğıt, binlerce sözcük tüketilmiş. Şayet tümünü toplama ola­ nağı olsa, birkaç cilt tutarmış. Hatta yine söy­ leyenin yalancısıyım, polis şeflerinden biri, bayramın yapılacağı alanm adını söyleye söyle­ ye bir gün çıldırmış. Aman ne krokiler, ne kro­ kiler... Bu şU yol. bu öteki yol, bu alana açılan en büyük yol, şurası en geniş alan... İnsanlar şu yandan gelirlerse, bu yan ne olacak, bu yandan gelirlerse, o yan ne olacak? Pekiyi, işçilerin tümü bu yandan gelirse, diyelim on bin, diyelim on beş bin??? Aaaa iş­ te, beş bine ayrı Önlem, on bine ayn önlem, otuz bine ayn önlem? Evet, bu alan tıkabasa dolarsa kaç işçi alır? Havadan denetleme nasıl olmalı? Yüksek yapılardan denetleme nasıl olmalı?

Elinde kâğıda sanh. börekle gelen işçiyi alana almalı mı. yoksa almamalı mı? Paltolulan ne yapmalı? Paltolular alana, girsinler mi, yoksa girmesinier mi? Kac y a şn a dek olan çocuklar alana alın­ sınlar^ Yoksa alanm her yanına, 'On sekiz ya­ şından küçüklerin girmesi yasaktır” yazıları mı konsun? Acaba kadınlan bir yana, erkekleri bir ya­ na toplasak nasıl oluri^ Gözaltı için kac otobüs gerekli? Polisin elinde yeterli otobüs var rm? Yoksa otobüslerin ardma takılacak her yam kapalı römorklar mı yapmalı? Gozaltma abnanlara gözdağı olsun diye hemen oracıkta birkaç cop yapıştıralım mı. yoksa işi sonraya mı bırakalım? Alanın çe\Tesindekt okulların kapatılması uygun olur mu? Eğitim Bakanlığı bu iş için bir şey uydurabilir mi, örneğin Sağlık Bakanlığıyla işbirliği yapanık alanın çevresinde sanlık, gizli sıtma salgını falan filaö gibi? Bir günde gelip bir günde geçip giden, çocuklan kasıp kavuran aman.sız bir salgın olamaz mı? İşyerleri için ’’Kapat" diye karar almaya ge­ rek yok, zaten kendileri bayrama saygılarından dükkânlanmn kepenklerini iridirirler. Açık ka­ lanlar olursa belki işe yarar. Bekleme, duru­ mundaki gözaiülıklara depo olarak kullamlır. Bu arada dükkân sahibi, koşuşturmaca kovalamacadan ötürü bluzu, pantolonu yırtılanlar olursa, onlara satış yapar, böylece ticaret de engellemnemiş olur. 1 Mayıs Ba)n-amını videoya almak için bin kamera yeter mi. yoksa ynrtdışmdan mini ka­ meralar mı alınmalı. Bu kameralardan her po­ lisin eline bir tane tutuşturmalı mı? Tıpkı tel-siz gibi, bir eline telsiz, bir eline kamera? Üçüncü eli yok, pekiyi cop nereye? Onun için tek çift yapmalı. Teklere telsiz, çiftlere kamera... 8

Polisin kumanyası, iki haşlanmış yumurta (günlük), kibrit kutusu büyüklüğünde pasta, otuz gram peynir, yarım ekmek, meyve suyu, birer yeşil soğan... (Afiyet olsun.) Kurt köpeklen nereye? İşçilerin en kalaba­ lık olarak geleceklen yolun başına dişi kurt kö­ peklen. Çünkü dişilen erkeklennden daha ce­ sur olur bu köpeklenn. hem de acımasızdır. Sen ona yeter ki işçi şapkası göster, parçalar atar, hele tulum mulum görürse, kafayı gövde­ den ayırır mezbaha kasabı gibi... Her şey, her şey hazır... Haydi bakalım şimdi uygulama. Uygulama için koca alanı kullanamazsın ki; her gün her gün, traJîk altüst olur, halk tedirgin olur. Son­ ra senin uygulama dediğin canlı olur, iki bu­ çuk ay boyunca koca alandan geleni geçeni ya­ kalayıp hop gözaltına alırsan, sotıracıma copla girişirsen, çok geçmez iki gün .sonra koca alan, ölü alan olur. Allahın kulu cesaret edip de ge­ çemez oradan. Ama bak bu da bir lıaşka fikir; gerçi hiç usumuza gelmedi ama, büyüklerimize aktarıla­ bilir, üzerinde konuşulup düşünülüp tartışıla­ bilir. Gerçekten öyle, 1 Ma5us gelmeden bir ay önceden başlansa. Koca alana polisleri yığıp gelenin geçenin orası burası aransa, kaşı gözü düzgün olmayanlar gözaltına almsa, şöyle gün­ de beş on bin gözcdtı? Çok değil, canım iki gün sonra "Bir yanlışlık ohnuş" diyerek salımverse, ama her gün beş on bin kişi gözaltına... Oh, bir hafta sonra artık kedilere köpeklere kalır alan, 1 Mayıs günü de polislere. O zaman tek kale mi oynarsm, çift kale mi paşa gönlün bilir... Ben bunları değil de, size bu 1 Mayısta olan komiklikleri anlatacaktım. Tamam ta­ mam, polisler kendilerine çalışma, uygulama alanı bulmuşlar. Oldukları yerde o koca“alanıp tıpkısının aymsını yapmışlar, hani hani çalış­

mışlar. Polisin yansı polis, yarısı işçi, haydin bakahm gelin alana, gelin geh bili bili bili. Yarı­ nız şu yoldan, yarınız bu yoldan... Haydi girin girin alana!.. Hooop yakalandınız. Biz yakaladı­ ğımızı ne yapanz, yaaa, gözaltına alırız. Haydin şimdi arkadaşlar, işçiler .polis, polisler işçi.... Hooop başlıyoruz..'. Kamera, motor.... Ama geçen 1 Mayıs için polis öyle bir bilgi almış, öyle bir bilgi toplamış ki. bir işçi akmı olacakmış o koca alana, bir işçi akını ki, sor­ mayın. İşte bu bilgi alınınca, düşünülmüş taşımlmış. Çevrede hangi iller var? Şu şu şu... Pekiyi bu illerde bayram kutlanır mı? Hayır, kutlanmaz. 0 zaman tüm çevre illerin polisleri de 1 Mayıs için bu koca alanda görev cüsınlar. "Valilerin dikkatine........ Falan gün falan saatte hazır bulunarak, oradaki amirinin buyruğuna girerek..... " 1 Majas sabahı bir dolmuş bir dolmuş ki alan, bir dolmuş, bir dolmuş ki alan. Polisle... Çevikler, çevik olmayanlar, karakol polisle­ ri, istasyon garaj polisleri, her türlü bekçiler, şubeler, siyasiler, narkotikler, hırsızcılar, asaj^şçller, pasaportçular, tüm trafik polisleri... Yansı sivil, yarısı resmi... Siviller işçi vatandaş gibi, bıyıklı mıyıklı. Hiç mİ hiç, polis jjlduklan belli değil. Yani şöyle bir döviz açıverse, bir bagırıverse, "Yaşasın İşçi Ba3n-amı" diye, ossat tut kolundan götür, gö­ türmeden önce de cop üstüne cop vur... Bakın bu iş tehlikeli biraz, daha doğrusu bana öyle görünüyor. Gerçi hepsinin cebinde polis kimliği var ama, ya alınan bir ihbar?.. Ne diyor ihbar, "İşçilerin bazıları sahte polis kimli­ ği taşıyacaklar, dikkatli olun." Aynen böyle di10

yor. İşte bu olayı bana anlatan yetkili sezinledi­ ği tehlikenin yanına bir tehlike daha ekliyor, o da şu: Taşradan gelen polisi buradakiler tanı­ mıyor, taşradakiler de buradaki polisi tanımı­ yor. Yo gerçi parola da var. işareti de \'ar... Parola "Heyder". işareti "Copu indiriver." Şimdi alandaki bir polis diğerine. "Parola?" dtye soracak, o polis öteki polise, "Heyder" diyecek. Heyder diyen, "İşareti?" diye soracak, bu kez öbürü; "Copu indiriver" diyecek. Şimdi o yetkili dedi ki bana, "Parola, işare­ ti. her şey tamam ama, benim içimde bir korku yârdı.” Polisler beklemişler, tabii bu arada canı sıkılanlar önce lop yumurtalarını lüpletrnişler, ardından pastalanm... İşte tam o sırada pasta­ lar tatlı tatlı yenilirken, en az işçi geleceğini sandıklan sokaktan bir yığın insan çıkıvemıiş, ortalık karışmış... O yetkili, "Ben böyle olacağım biliyordum" diye yakınıyor. "Böyle bir karışıklık çıkacağını biliyordum" diyor. Umdukları sa3oda işçiyi alanda görememekten, bu karışıklığın çıktığını söylüyor yetkili. Çünkü alanda polis sayısı o denli fazla, o denli fazlaymış ki, belki işçi sayısımn on katı, on beş katı. İşte bu sayı fazlalığı yüzünden olanlar olınuş. Gerçi bakan söyledi, "Hiçbir amir, hiçbir memur cezalandırılma­ yacaktır. Bu tür karışıklıklar ve yanli-şlıklar olağandır. Biz koca alana gelecek olan işçi sa­ yışım çok sanıyorduk. İşçiler bizim beklediği­ miz gibi çok sayıda gelselerdi bu durum ortaya çıkmazdı. Aslında biz gelsinler diye onları iyice tahrik de etmiştik, radyodan, televizyondan, bak gelirseniz şöyle yaparız, böyle yaparız, asa­ lı

dfcT- Ama ne yapalım ki gelmediler, ;tam tahrik edememişiz J’ Alan şimdi tümden polis dolu ya. ühûüû ne "Heyder” kâr etmiş, ne ’'Copu İndiriver;..” Ariis kimliği bile nanay... Gösteriyormuş polis polise kimliğini, öteki diyormuş ki. "S e n al da lan o kimliği!.." Ne ayıp ne ayıp! Olmuş olmuş, aynen böyle olmuş. Koca kentin, doğusundaki ilden gelen res­ mi polisler, koca kentin tüm sM l narkotikçilelini gözaltına cümışlar, coplan yapıştıra yapiştıra. Onlar, "Yahu biz sivil narkotikçiyiz" dedikçe, taş­ r a m resmileri, "Al ulan sana narkotik, al ulan sana, bayıl­ tayım gör seni" diyorlarmış. Dedik ya ortalık karışmış diye, çok büyük bir eşgüdümsüzlük olunca ipin ucu kaçıvermiş, hem de hiç tutulmamacasına. Siyasiler batıdaki ilin polislerini teslim alınca, bu kez o ilin resmi polisleri siyasilerle birlikte pasaportçulanni tümünü döve döve gözaltma almışlar... "Heydeeer,.. Heydeeer Heydeeer!" "Gebeeeer, gebeeeerl..." Ne kanşıklık değil mi? Hangi müdür buyruk vermişse vermiş, tra­ fikçiler hırsızcılann üzerine yürümüş, hırsızcılar kurtuluşu »kaçmakta bulmuş amma, trafik­ çiler araç gibi uçmuşlar, hırsızcılann önlerini kesmiş, hepsini coplaya coplaya yere yatırıp hemen gözaltma almışlar. Sivil bekçilerden dördü ağır yaralanmış, çünkü biri bağırıvermiş, kim olduğu belli değil, bekçilerden yana bağırıvermiş işte; "İşte sigara fabrikası işçileri. " Orada yüz on bekçi duruyormuş, bilmişler başlanna geleceği, yağlamışlar tabanlan... Oho 12

tabanı değil istersen ardını yağla, yine kaça­ mazsın. Yüz on bekçiyi (ki hepsi sivil) bir yıkıvermiş yere çe\'ik kuwet. çnilenmiş bekçiler. Yüz on bekçisi bir otobüse tıkabasa doldur­ muşlar. Bekçilerin hepsi birden otobüsün için­ de bagınyoıiamuş: "Heeydeeeri Heydeeeer!" Onlar bağırdıkça. çe\ik kuvv'et gerekeni 5^pıyormuş: "Copu indiriveeer. indiriveeer!" Koskoca bir şube müdürünü, iki karakol polisi döve döve haşat etmişlçr "elebaşı" diye. Şube müdürünü kurtarmak için koşup polisle­ rin yanına gelen müdür yardımcısı da elebaşimn yandaşı samlıp dövülmüş, kaşı gözü patla­ mış. Bunun ikisi bir polis minibüsünün arka­ sındaki kapalı gözetim yerinde unutulmuş, ne­ den sonra rastlantıyla sesleri duyulmuş, bir polis tarafından selam durularak içerden çıkanlmış... Bir polisi de işçidir diye tartaklarlarken, açık İşyerlerinden birinin sahibi tanımış. "Bıra­ kın yahu, o da sizin gibi polis" demiş. Ancak ondan sonra tartaklanmaktan kurtulmuş adam. 1 Mayıs günü altı yüz işçiye karşılık, yedi bin üç yüz-polis yanlışlıkla gözaltına alınmış. Yanlışlık anlaşılır anlaşılmaz polisler hemen salınmış. Elbette kolay olmamış bu iş, hepsi "Polisim" diyor, hepsi "Heyder” diyor amma hangisi gerçek heyder, hangisi işçi belli değil... Bazı polislere kanlan çoculdan tanıklık etmiş­ ler, evlilik resimleriyle ilgililere başvurmuşlar, bir an önce kocalannı gözaltından kurtarmış­ lar. Polis Bakanı Alfonso, ilk'günkü televizyon açıklamasında, gözaltına alınanların üzerinden yedi bin üç yüz tabanca çıktığını söyledi. İkinci günü, 3^1ışlıkla gözaltına alınan polisler sa­ lınmaya başlanınca bu sayı dört bine düştü. 13

üçüncü günü iki bine, dördüncü günü bin iki yüze. G ö ^ tın a alınan işçi sayısı altı yüz olma* sına karşılık, tabanca sayısı bin iki yüzde kal­ dı. Bakan dedi ki. "Çift tabanca taşıyor bu keratalar!..." Bin iki yüz silahta karar kılınma aklım. Polis Bakanına. De\det Başkam Gonzales ver­ miş. Yaaa!..

14

GÖREVİMİZİ YAPIYORUZ Geçenlerde bir iş için nüfus müdürlüğüne gittim. Nüfus müdürlüğü sekizinci katta. Seki­ zinci kata çıkıp oradan karşıya bakınca bir de ne göreyim, emniyet müdürlüğü tam karşımda değil mi? Bugüne dek hiç ayırdında değildim, belki de hiç dikkat etmemiştim... Pencereden baktım, ne göreyim, tastamam emniyet müdür­ lüğünün o katı, hatta o penceresi. İşte şu pen­ cere. O pencereden kaç Idşi kendini aşağıya at-' tı? Elbette sekizinci kattan kendini aşağıya atan sağ kalmazdı, onlar da kalmadılar. Polis her zaman aynı şeyi söyledi; "Birden elimizden kaçtı, pencereden aşağı­ ya atladı." "Birden oturduğu sandalyeden ayağa fırla­ dı, pencereden kendini aşağıya attı." Niçin atblar ki, burası da devlet dairesi, orası da... _ Cık cık cık... Şu insanların işine eıkıl ermlyor. Pencerenin yanında çok mu durdum, yok­ sa fazla mı ilgi çektim, bir baktım biri yanımda, soruyor: "Ne iş için gelmiştiniz efendim? Ben odacı­ yım, yardım edebilir miyim size?" Odacıymış. Tani devletin bir görevlisi, yamma yaklaşıyor, ne iş için geldiğimi soruyor, bana yardımcı olacağını söylüyor. Ben hiç o karşıdaki emniyet müdürlüğüne gitmedim, hiç onun sekizinci katına çıkmadım 15

amma, mutlaka orada da öyledir, pencerenin yanma yaklaşan birine, bir bekçi yaklaşarak, "Ne iş için gelmiştiniz efendim, ben bekçi­ yim, size yardım edebilir miyim?" diyordur.,. Elbette diyordur ya, orası da devlet dairesi, burası da... Aaaa hatta ikisi de aynı bakanlığa bağlı. Pekiyi, niçin oradaki pencereden insanItir kendilerini aşağıya atıyorlar da nüfus mü­ dürlüğünün penceresinden kendilerini aşağıya atmıyorlar? Cık cık cık... Şu insanların işine akıl ermi­ yor. Ne kadar yardımsever bir odacı, benim işi~mi görecek memurun yanına dek götürdü. Ne de saygılı, ne de kibar... Emniyet müdürlüğünde de olsam (Gerçi ben hiç oraya gitmedim, hiç o kata çıkmadım ya) aynı şekilde bir bekçi beni alıp bir polisin yanına götürecek. İnamn memur da çok kibar, kim bilir belki de nüfusun çok artmasmı istediği için nüfus memuru olmuştur, boğulmuş kara kaplı kütü­ ğün içinde, ama başım kaldırdı, gülümsüyor; "Buyurunefendim, ne istemiştiniz?.." Şimdi yani emniyet müdürlüğündeki polis başka bir şey mi söyleyecekti? İkisi de aynı ba­ kanlığa bağlı, ikisinin de b.ütçeSi aynı yerden, ikisinin de genel müdürü aym, müsteşarı aym, bakam aym. Yani bir bakan, tutup-bir genelge yayımlayacak da, "Bakanlığıma bağlı memur­ lardan şunlar şunlar Çok kibar olacaklar, şun­ lar şuniar da çok kaba olacaklar" mı diyecek? Hayır, bakanlığın genelgesi, o bakanlığın tüm memurlanm kapsar. Öyleyse, buradaki nüfus memuru nasıl kibar, nasıl yardımseverse, kar­ şıdaki emniyet müdürlüğündeki polis de ö den­ li yardımcı, o denli kibardır. Pekiyi niçin oradaki pencereden insanlar kendilerini kaldırıp aşag^a alıyorlar? 16

Cık cık cık... Şu insanlann işine akıl ermi­ yor. Memur sormaya, ben yanıtlamaya başla­ dım. işim görülecek ya... Soru yanıt, soru yamt, soru yamt. Ama hep ”misiniz”li, hiç "sen” yok, hep "siz" \'ar. "Demek vukuatlı nüfus kayıt belgesi isti­ yorsunuz?" "Evet, lütfen." "Efendim yerli misiniz, yoksa yabancı mı, yani kütüğünüz başka bir ilde mi beyefendi?" Beyefendi... Elbette beyefendiyim ya. Nü­ fus memuru da beyefendi. Şu karşı emntyet müdürlüğündeki polis de beyefendi... O da mutlaka vatandaşa "Beyefen­ di" diyordur, mutlaka "mishıiz"li ve "siz"li ko­ nuşuyordur. "Acaba siz o^ünü neredeydiniz beyefendi?" "Kardeşimin evindeydim efendim." "Kardeşiniz nerede oturuyorlar beyefendi?" "Komşu ilde efendim.” Evet ajmen böyledir. Böyledir de, niçin in­ sanlar kendilerini kaldınp o pencereden aşağı­ ya atıyorlar? Cık cık cık.. Şu insanlann işine akd ermiyor! i Hayır hayır insan şaşırabilir bile, birinin kapısında "İçişleri Bakanlığı İl Nüfus Müdürlü­ ğü" yazıyor, ötekLsinde "İçişleri Bakanlığı İl Em­ niyet Müdürlüğü" yazıyor. Sanki aynı yapı, aym memurlar, a)mı insanlar... "Beyefendi ayakta durmayın, buyurun otu­ run sandalye var efendim, oturunuz, buyu­ run..." Nüfus memuru böyle der de, polis ne der. "Dikil ulan" mı der? Ay ne a)ap, bir bakanı duysa onu ne yapar? Yok canım yok, hâ}ar as­ la böyle demez, biri resmi giysili, biri sivil glysi17

İl. Hiç bakan def mi, "Bakm resmi giysililer lan 1un diyebilirler" diye? Asla demez. Onun için de polis böyle bir şey dernez. Aynen buradaki gibi, orada da vatandaşı içişleri b^anhgım n san­ dalyesine oturturlar. Ama sen ne yap, bir güzel oturduğun sandalyede sanki kazık varmış gibi kalk, fırla, kendini pencereden aşağıya at. Seni bakanlık nasıl yakalasm? Şimdiye dek hiçbir bakanlık, pencereden aşağıya atlayan bir insam yakalayamamıştır ki... A ne çabuk bitti işim. İçişleri bakanlıgımn yazı makinesinde yazım yazıldı bakanlığın kâ­ ğıdına, elime tutuşturuldu. "Beyefendi şefe imzalatın lütfen." Şef... Karşı binanın sekizinci katında da mutlaka şefler vardır, hiç olmaz olur mu, adlan şef değildir de komiserdir. Bu şeflerin yıldız­ lan yok, ama onlann jnldızlan veır. Şimdi ben hiç o karşıdaki binaya gitmedim amma, mutla­ ka orada da, "Sizi komiserim görmek istiyor” veya, "Bi­ razcık da komiserimin yanına buyurun" diye­ cektir polis. Şef de güler yüzlü, çok sevecen bakışlı. Karşıdan kaptı kâğıdımı. Hava sıcak, hatınmı sorar gibi, "Hava da bugün çok sıcak değil mi beye­ fendi?" dedi. Tam o sırada odacımn bir tepsi içerisinde getirdiği soğuk su bardaklarını göstererek; "Buyurun isterseniz için beyefendi," dedi. Susamışım, oh, dedim. Ah ne ayıp, oh de­ diğim için utandım. ' Mutlaka karşıdaki vatandaş da "Ah oh" de­ diği için utanmıştır. O da su içmiştir, mutlaka ona da bu sıcak havada soğuk su sunmuşlar­ dır, Neden olmasın, o vatandaş, komiser görev­ li, tüm memurlar hepimizin verdiğimiz vergiler­ den maaşlarım alıyorlar. 18

’’Efendim lütfen müdür beye imzalatır mı­ sınız, şuracıkta...” ’’Şuracıkta" derken bile vatandaş düşünü­ lüyor, "Yani yorulmayacaksınız, hemen yakın­ da" deniyor. Karşı binada da aym şey oluyordur, şimdi de vatarKİaşı başkınniser görmek istiyordur. Yo yo. belki a)men burası gibi, müdür, şube müdürü görmek istiyordur. Görev, orada da görev, burada da görev... , "Müdür bey şuraya..." "Buyurun, verin beyefendi..." Elimdeki vukuath nüfus kayıt belgesini uzatıyorum. Müdür imzasını atıyor. .. ’Teşekkür ederim efendim." "Rica ederim beyefendi, görevimiz, güle gü­ le..." Şube müdürü de aynını söylüyordur, tamı tamına, ne bir fazla, ne bir eksik: "Görevimizi yapıyoruz beyefendi." Pekiyi, bu insanlar görevlerini yapıyorlar da, o kendini kaldırıp kaldırıp pencereden aşa­ ğıya atanlar, niçin atıyorlar acaba? Cık cık cık... Şu insanlarm işine akıl ermi­ yor...

19

ÜLKENİN AYDINLIK GELECEĞİ İÇİN

Biraevinde biramın son yndumunu içer­ ken yakaladılar. Suçum mu? Kimliğimin olma­ ması. Biraevi sahibi mi, yo. o beni tanımazmış. Oysa haftada bir kez bu biraevine uğrar bir bardak bira içerdim. Polis baskım olunca de­ mek korkudan kimse kimseyi tanımıyordu. E nolacak ki, şimdi götürürler karakola, orada kimliğimi bir ay önce yitirdiğimi söyle­ rim, olur biter. Bitmedi. Adimi soyadımı söyleyince ellerin­ deki listeye baktılar, sonra birden zıpladılar, sanki ben kaçıyormuşum gibi üzerime atlayıp ensemden kolumdan yakaladılar. Ondan sonra olanlar oldu. Neler oldu? Ühüüü, neler oldu, neler oldu?.. Önce gözlerim bağlandı. "Sen utangaçsmdır, - bizimle konuşurken göz göze gelmekten sıkılırsm," dediler. Onun için b a ğ la d ık tım söylediler. Kalın bir ses, "Eee, adın tamam, şimdi kod adını söyle bakalım bize," dedi. "Kod adım mı, benim öyle kod adım falan yok." "Nasıl olmaz canım, senin bir kod adın var?" "Hayır, benim kod adım falan yok, hem ni­ çin olsun ki?" 20

"Hiç kod adın olmadan olur mu? Var var, haydi söyle." "Gerçekten söylüyorum yok." Var yok var yok var yok... Belki bir saat sürdü bu varla yok. "E^." dedi durmadan var diyen, "bu işi bi­ raz uzattık, senin de carım sıkıldı, haydi şimdi biraz top o)mayalım." Gözüm bağlı başladık odanın içinde top 03mamaya, ama nedesase ben top oluverdim, her yandan tekmeler geliyor, bağırıyordum: 'Yahu durun arkadaşlar, kasığıma, haya­ ma. böğrüme her yanıma yapıştınyorsunuz, bir yanlışlık var bu işin içinde, topa vuracaksınız bana değil." Top sesi gibi bir ses duyuyordum amma, nedense toptan çok tekmeleri ben yiyordum. Biri "Gol" dediğinde ben bayılmışım. Kendime geldiğimde yine var yok, var yok başladı. Yine sıkıldık bu varlardan yoklardkn, baş­ ka bir oyuna geçtik. "Senin şimdi kamışına bir tel bağlayaca­ ğız," dedi var diyen. "Bu da bir oyun mu?" diye sordum. "Evet bunun adı da telli kamış oyunu." Adamların tuhaf meraklan var ha... Teli bağladılar, ben gerilip havaya zıplama­ ya başladım. Üçüncü zıplayışta 'Var var" diye bağırmaya başladım. Ama nedense oyunu sür­ dürdüler. Benim böyle durup durup havaya zıplamam hoşlanna gidiyordu. Teli çözdüler. "Nasıl," dedi o kaim sesli adam. "Oyun ho­ şuna gitti mi?" "Çok berbat bir 031un," dedim. "EVet, söyle bakalım şimdi kod adını." "Bilmiyorum ki," dedim. 21

"Nasıl bilmezsin," dedi kalın sesli, "bak anımsamaya çalış, yoksa bu kez başka bir 05Tun ojmanz." Bilemedim kod adımı. Bu kez kollarımdan asıp sabncak oyunu oynadılar. "Ulan senin kod adın Kasatura değil mi. Kasatura değil mi?" 'Tamam tamam Kasatura." dedim. İndirdiler ipten. Köşeye patates çuvalı gibi yığdılar. "Babamn adı ne?” Babamın adım söyledim. Hayır, babaıj^n adı benim söylediğim de­ ğilmiş. benim babamın adı başkaymış. "Ben babamın adını bilmez miyim?" "Senin babamn adı......" Yahu yoksa bunlarm bildiği bir şey mi var, yani benim annem, başka bir adamla? Yo dün­ yada olmaz, anama kıyamam. "Ha)nr, babamın adı benim söyledigimdir." "Senin söylediğin ha? O zaman yem bir O3oına başlayalım." Yeni bir oyuna başladılar, şapşap oyunuy­ muş bu, ayağımın altırun derisinin kalınlığım bu oyun hemen ölçermiş, çüş maşallah ayağı­ mın altımn derisimn kalınlığı manda derisi gibi3miş, mutlaka çocukluğumda hep yalınayak yürümüşüm. "Babamn adı ne ulan?" "¿izin dediğiniz..." Anacığım kusuruma bakma. "E nerelisin bakalım oyuncu?" Sesim çıkmıyor, ama onlar duyuyorlar. "Buralıyım." "Buralı mısın, bir yanlışlık olmasın?"^^ "Hayır buralıyım." Buralı olmadığımı anlamam için iki oyun yetti. 22

"Nasıl da inatçılığından belli lider olduğun" dedi kalın sesli. Ayağımın altına bir şeyler sürülürken öğ­ rendim ki, ben buraya geleli üç gün olmuş. Üç gün içinde kod adrnı. babamın adı ve doğum yerim, demek her biri için birer gün direnmi­ şim. Yahu benim suçum muçum yok. Elbette yok. Yok ki her biri i^n bir gün direnmişim, yoksa he hım der geçef^iderdim. Bağırdım: "Suçsuzum ben?.." Galiba sesim çıkmamış olmalı kİ, ayağıma bir şeyler süren, "İstersen şeyini yırt kimse seni burada duymaz," dedi. "Benim hiçbir suçum yok." "Öyle ya, seni suçsuz alıp getirdiler, dua ederken..." Suçum da varmış. "O Banka Sokağındaki elçilik görevlisini sen öldürdün değil mi?" ’Yo hajnr, ben kimseyi öldürmedim." "Ohoo bizde tür tür oyunlar vardır Kasatu­ ra. istersen hemen birinden başlayalım. Seni yine top yapacağız, ama bu kez oynamak yok. Çok cici bir top olafeksın." Aa aa, adamlar beni şişirmeye başladılar yahu, gerçekten pompayla şişiriyorlar, pompamn sesini duyuyorum, içime dolmakta olan havayı duyumsuyorum. Patlayacağım,.patlayacağım, pat,... I ıh evet demedim. İndirdiler, şişirdiler, indirdiler, şişirdiler... "EVet” demişim. Üç günde evet demişim. Silah da gömmüşüm bir yere, ama nereye? Neler oldu, neler söyledim, silah bulundu mu, kaç l^ ıd m üzerine kaç imza attııh bilmi­ yorum, bana. 23

"Televizyona çıkacaksın," dediler. Bende televizyona çıkacak hal mi var, yok ama koluma girdiler, bir masamn önünde, dinelttiler, gözümün bağını çözdüler. Kamera ne yanda, görüntümün üstüne hangi sözleri söy­ leyecekler, bilmiyorum. Söylemişler. Başkanın da, kamuoyunun da, basımn da çok hoşuna gitmiş, çünkü be­ nim ycikalanmam çok önemli bir cinayeti aydmlatıyormuş. Hatta beni yakalayanlara birer maaş ikramiye v’^erümesini buyurmuş başkan. İyi de bu telaş ne? Ben nerden bileyim? Bir kez kaç gündür kuru ekmek ve su v'^ermişler, şimdi kocaman bir masa, üzerinde tatlılar, bö­ rekler, kızartmalar odada kimse yok, gözlerim­ de bağ yok, kapımn yanından bir ses geliyor, o kalın sesli adam belli, 'Ye bunları," diyor, "başka bir istediğin varsa söyle aldırdım, afiyet olsun. Yalnız senin kod adın falan yok." "Hiç olmaz olur mu, benim kod adım Kasa­ tura." "Hayır hayır, sen o marangoz vatandaş­ sın... "Hayır ben marangoz falan değilim, teröris­ tim.” Yiyorum, kızartmalardan, meyvelerden, tatlılardan, buz gibi de su var. "İsterseniz bira aldıralım, birayı çok sevi­ yorsunuz mutlaka, yalnız şu konuda anlaşa­ lım, annenizin adı sizin söylediğiniz." "Yo hayır, benim annemin adı sizin söyle­ diğiniz." "Camm hiç insan kendi annesinin adını bilmez mi, doğrusu sizin söylediğiniz." 'Yo hayır, doğrusu sizin s^lediğiniz." Nasıl olur, ben burada doğmuşum. Hiç olur mu? 24

"Kalın sesli bey, afedersinlz ama ben bura­ da doğmadım, o sizin söylediğiniz yerde doğ­ dum." "Hayır, burada dc^dunuz siz." Ah, benimle sizli konuşmaya başlamışlar­ dı. Yoksa işin içinde başka başka oyunlar mı vardı? Hayır, bundan sonra hiçbir oyuna daya­ namam. Belli ki ağzımı arıyorlar, bakalım mah­ kemeye gidince onlann söylediklerini rai söyle­ yeceğim, yoksa kendi bildiklerimi mi? Ki bu ko­ nuda beni geceden beri birkaç kez uyarmışlar­ dı. Sınavı başarıyla veriyordum. "Sizin kod adımz yok." "Hayır var. Kasatura." "Banka Sokağındaki elçilik görevlisini siz öldürmediniz." "Hayır ben öldürdüm." "Ulan .senin anamn..." "Dediğiniz..." Hayır hayır numara, gerçekten numara, beni deniyorlar, bakalım yargıcın karşısında kendilerine herhangi bir numara çekecek mi­ yim, yoksa çekmeyecek miyim? "Siz terörist değilsiniz." "Hayır ben teröristim." "Ulan senin ananın..." "Dediğiniz." Masadakileri sildim süpürdüm, bir bardak da bira içtim, buz gibi. "Bak kardeşim," dedi kalın ses, "bir yanlışhk olmuş, sizin adınız ve soyadmız aranan biri­ nin adı ve soyadımn aynı." "Benim kod adan Kasatura. Ben teröris­ tim." "Şimdi adlar ajmı olunca, eşkcil de ujomca bu kez sizi sorgulamaya aldık. Çünkü müdü­ rümüz bu konuda çok sıkıştınyordu bizi, belli ki onu da bakan sıkıştırıyordu, bakam da baş­ kan," 25

"Benim anamın adı..." "Dur ulan anam kanştımia şimdi, kafam kızmaya başlıyor ha..." "Ben burada doğmadım." > "Ulan manyak mısın sen? Sanâ bir yanlişbk oldu diyoruz. Yanlışlık olduysa biz de bura­ da sana elbebe gülbebe baktık, kamım da do­ yurduk balla börekle, şimdi sen kendi adını al ve git buradan." "Benim adım Kasatura..." "Kasaturayı sokanm kamına haa?" "O elçilik göre\’lisim ben öldürdüm." Ulan asıl Kasaturayı yakaladık, sen suç­ suzsun." "Hayır o önayetl ben İşledim." Bir gün iki gûn üç gün dört gün. besliyor­ lardı bem. "Eee usta marangoz n’apıyorsun bakalım?" "Ben marangoz değilim, teröristim." "Tamam, teröristsin anladık, gel sana biz başka bir suç bulalım, ama o elçilik görevlisini sen öldümıedin?" "Hayır, o Banka Sokağındaki elçilik görev­ lisini ben öldürdüm." "Dur bak, istersen saha banka söygunu suçu verelim, böyle fıstık gibi, hı ne dersin?" 'Yo. ben soyguncu değil, katilim, elçilik gö­ revlisini öldürdüm." "Dur sana şey verelim, tamam, bombala­ ma olayı, harika bir suç?" "Yo, ben o Banka Sokağındaki elçilik gö­ revlisini..." "Ulan pezevenk sana da suç begendiremiyoruz ha." "Benim anamın..." "Senin anamn..." Bira içiyomm, börekler yiyorum, elmalar, muzlar... 26

"Bak elimizde çok güzel bir uçak kaçitma olayı var sayın marangoz, buna ne dersin?" "Cık. istemem, benim olayım var. o Banka Sokağındaki..." "Senin anamn....." "Benim anaımn adı sizin dediğiniz." iyi besleniyorum galiba, şişmanladım mı ne? Pirzolalar da pek yumuşak. "Bak elimizde harika bir fidye olayı var. nasıl hı. beğendin mi?" "Cık, benim olayım var. elçilik görevlisini ben öldürdüm." "Ulan sen manyaksın," "Yo ben teröristim." Bayılmm haşlanmış kurufasulyeye. üstelik içinde havuç var, marul var, ekşisi de tam. "Afiyet olsun ustacıgım... Şimdi biz bugün sizi serbest bırakacağız, kendi arabamızla. Kennedy Alamnda. oradaki küçük kilisenin ya­ nında. Siz oradan dosdoğru evinize gideceksi­ niz.” "Cık. gitmem, ben elçilik görevlisini öldürj;iüm. dosdoğru yargıca giderim, yargıç beni ta­ nır, çünkü televizyona çıktım." "Allah belanı versin senin, sersem, buda­ la!" N'oldu bunlara yahu, aymsım baştan yap­ maya başladılar. Şişirdiler, indirdiler, şişirdiler, indirdiler, Banka Sokağındaki elçilik görevlisini benim öldünnedigiml kabul ettirdiler. İki ayrı oyunla buralı olduğumu, burada doğduğumu kabul ettirdiler. Şapşap oyununun sonunda annemin adı­ nın benim söylediğim ad olduğunu kabul ettir­ diler. Salıncak ve telli kamış oyunlarından son­ ra da adımın Kasatura olmadığım, asıl adımın ilk söylediğim adım ve soyadım olduğunu öğ­ rendim. 27

Ayaklanma bir şeyler süren adam, "Söyle bakalım sen ne iş yaparsın?" dedi. "Marangozum," dedim. "Adın soyadın ne?"'Söyledim. "Kod adın var rnı?" "Yoo." dedim. Kaim ses duyuldu; "Sorduklarmda. trafik kazası geçirdim, hastanedeydim dh^ecekan. anladın mı?" "Anladım. Anlamasına anladım da, ben burada bunca dayağı ne için yedim7' Kalın ses güm güm öttü: "Ülkenin aydmlık geleceği için..

28

KİMLİĞİM YASTIĞIN ALTINDA MI? Nerden usuma lakıldı. ”A1 avrat sileıh... Bir de kimlik belgesi" biz Türkler için ç ö i önemli. Yoksa tersi mi? Önce kimlik belgesi. Elbette ya. koca kentte at a\Tat silah ne ki? Hele kimliğin olmasın da gör. Bir kezinde, bir İngiliz konu­ ğumla bir yerden dönüyorduk, köşenin başın­ da polis bizi durdurmuş, kimliğimi incelemiş de incelemişti. Bir yüzüme bakmıştı, bir kimli­ ğime, hem kimliğime öyle bir bakışı var, evire çevire, küçücük bir naylon parça.sı. evirip çe­ virmeye ne gerek, yoo yan yan tutmuştu kimli­ ğimi, tersinden bakmıştı, içimden, "Şimdi bir de koklar" diyordum ki, koMamadı, kolumdan çekip elektrik ışığına götürdü, ışıkta hımladı, tısladı, neden sonra, "Bu kim?" diye yammdakini sormuştu. "Konuk" demiştim. Onun da pasaportuna bakmıştı. Şaşmıştı İngiliz, bana, "Sen aranan biri falan mısın?" diye ciddi ciddi sormuştu da geçiştirmiştim, "Seri de arananlardan mısın, senin de pa­ saportuna baktı polis?" "Niçin?" diye sormuştu konuk. Hiç yanıt verememiştim. Son anda oldu, tam evden çıkacağım, ha­ vaya baktım, üzerimdeki ceket çok ince, kalmım giydim, işte o sırada o ceketin cebinden bu ceketin cebine kimliği uçurmayı unuttum. Unuttum; yediğim içtiğim burnumdan gel29

di. hiç tadını alamadım, (^le toplandığımız ye­ rin kimısmdan bir taksiye atlayıp evdme dek gi­ demem ki, bütçem uygun değil. Buradan çık­ tıktan sonra yürüyeceğim, duraktan otobüse bineceğim, o otobüsten inip başka bir otobüse bineceğim, sonra o otobüsten de indikten son­ ra on dakika yürüyeceğim, evime yaracağım. Eh şöyle böyle yetmiş dakikayı geçiyor bi­ niş iniş gidiş, lüm bu biniş iniş gidişlerde ya bir devriye arabasına raslarsın. ya de\Tiye ge­ zen polislere, ya da bir ekip önünü kesh'çrir; içimliğinizi gösterin beyefendi.. Kimliğin yok mu. o zaman nerde beyliğin ve de efendiliğin. "Kimsin lan sen doğruyu söyle. ıçtırma şimdi kravatına..." Oysa hava da pek sc^uk değil, içkievinin bahçesinde hiç üşümeden oturuyoruz. Mezeler güzel amma, ah şu kimlik sorunu olmasa. 'Yahu niye dalgınsın öyle, evde bir şey fa­ lan mı oldu?" 'Yooyoo..." "Babanın hastalığı?" 'Yooo, İyi..." 'Yoksa yine müdür yardımcısıyla mı takışün?" 'Yo. hayır." "O zaman haydi içsene... Oh içilmez mi be abicim?" İçilir içilmesine de. şimdi şu içkievine öde­ diğim gibi bir de tal^iye ödersem Allah canımı alsın bütçe allak bullak olur. Zaten Neriman bu toplantılara öylesine kızıyor ki. İki ayda bir­ miş, "İsterse on iki ayda bir olsun, oraya vere­ ceğin parayla evde bir güzel hem çocuklar et yemiş olur, hem de sen rakını içersin doyum tokum" diyordu. 30

İyi de hiç evde oturup içmekle arkadaşlar­ la bir arada olup içmek bir olur mu? B it kez hangi evde içklevlnin tadı vardır? îçkievi bam­ başka... Ama ah şu kimlik işi olmasa. İkinci bardak ya\'aş yavaş kafamdan o kimliği mimli^ siliyor mu ne? Neden olmasın, hiçbir polis ekibine, devriye gezenine, köşebaşı bekleyenine raslamaz. tereyağından kıl çeker gibi sokaklardan uçar geçer evine varır, Neriman'm yanına sessiz sessiz uzanırsın. Oh, gerçekten öyle mi olacak? Yoksa köşe­ nin birinde bir polis karşına çıkıverip, "Evdeki hesap bazen çarşıya uymayabilir İçkili beyefendi, çıkar bakalım şu kimliğini" mi diyecek? Çok içmemeli bu bir, İkincisi yolda yürür­ ken, hiç içkili sanısı yaratmamalı bu iki. Hayır bir üçüncüşü daha var, rahat olmalı evet evet, sanki üzerinde kimlik dışında sürücü belgen de varmış gibi (yok), banka kartın varmış gibi (yok)... Gerçekten şöyle bir banka kartım olsay­ dı, acaba kimlik yerine geçer miydi, banka kar­ tının yanı sıra adıma düzenlenmiş bir banka defteri,. İçinde de hesabımda h^lunan elli mil­ yon, yüz milyon gösteren rakamlar. Böyle bir banka cüzdanı acaba kimilk yerine geçer miy­ di? Oğlum o zaman zaten bir taksi tutar gider­ din evine. Nerirpan kuruşu kuruşuna bilir cebimdeki parayı, zaten bana taksi parası vermedi ki Ne­ riman, salt İçkievine ve bir de sigara falan alır­ sam. işte hepsi bu. Vergi iadesini bugün aldığı­ mı söylemedim ona. Şuracıkta, sol cebimde du­ ruyor, sarı bir kâğıdın içinde. O paraya da ku­ ruşu kuruşuna biliyor Neriman, çünkü vergi iade zarfını o doldurdu. Cık, ben taksiyle gidemem, çünkü bunun hesabım Neriman'a veremem. 31

'Yoo sende bir var arkadaş, mutlaka hastasın, grip falan mısın?" 'Yo yo, turp gibiyim." 'Turp gibisin de ondan mı, biz kadehleri boşalttık seninki hâlâ yerinde Sayıyor." İçtim, yanyı geçtim, soluk aldım, gazoz gibi içtim. "İçki içişinden belli bir derdin \ ar. kayna­ nan maynanan mı geldi?" 'Yo yo.!." Eh. kaymbiradeıln arkadaşı, o İngiliz ko­ nuk bu gece yanımda, olacaktı. Ben polisle kar­ şılaştığımda, "Kimliğim yaramda, değil" diyecek­ tim, ondan sonra.. Belki de sabahı tasını tarağını toplar bizim evden çıkar giderdi. "Bunlar tekin değil" diyerekten. Kim bilir, belki de ben onun gittiğini ^görmezdim, kim bilir nerelerde olurdum? Üç günde mi yoksa bir haftada mı dönerdim eve? Ya şimdi, şimdi kaç günde dönerim eve? "Oh olsun sana” der mi Neriman? Chüüü. o zaman işler gerçekten çatallaşır. ’Yesene şu zeytin salatasından çok nefis ohnuş..." 'Ya şey çok nefis olmuş nefis salatası." "Nefis değil oğlum, zeytin, zeytin salatası. " 'Yaa yaa çok nefis gerçekten." Çatallaşır ki. ne çatallaşır. "Önce bir çalış­ tığın yere soracağız. Bakalım gerçekten orada çalışıyor musun, yoksa çalışmıyormusun, ama seni önce bir şeye gönderelim ki, bakalmı ara­ nıyor musun, yoksa aranmıyor musun? Gerçi aile babasına beıiziyorsun, ama biz ne aile ba­ balan gördük, ühüüü... Neydi hele senin adın???" "Nasıl burası ha, iyi bulmuşum değil mi? Buranın sıcaklan çok güzel, et ağzında eriyor. 32

bizim enişteyle geldik buraya, geçen hafta, m ü­ hendis enişteyle, bayılmıştım..." Kim bilir belki de hiç uslarına gelmem, at­ tıkları köşede unutuıdar beni, neden sonra uslanna gelirim. ha3rdi bakalım kelepçe melepçe, ilkin çalıştığın yere gidelim, sonra da evim evim tüyorsun, oraya gideriz... İyi de bu işi telefonla yapamazlar mı? "Alo sizin dairede şu ad soyadda biri var mı?" Var ofanasma yar amma, bakahm bu adam o adam mı? Fotoğrafım bir iletişim. aracıyla gönderemez mi dairene? Bu bile yeter. Tamam, "Niçin polis almış götürmüş bizimkini, demek o da... Aaa bakın neler neler oluyor. Sakın şey olmasın?" Yahu bu rakı gitmiyor be... Yo yo gidiyor, içiyorlar, hem de şurup içer gibi. Elbette içerler, çünkü kimlikler-i ceplerin­ de... "E sıcaklar gelsin mi arkadaşlar, hı?" 'Yahu sen hep patates kızartması isterdin, n'oldu sana, hiç istemedin?" "Hiç aklıma gelmedi." Yo, sende bir şey var, iç dostum iç unu­ tursun, haydi arkadaşlar hep birlikte, şerefe, hooop!" Unutur muyum? Neyi unutacağım ki, şim­ di yarım saat sonra, belki bir saat sonra bura­ dan çıkacağız, herkes dağılacak bir yana. İçi­ mizde yalnız şefin arabası var, onun da yolu ters, zaten dünyada binmem onun arabasına. Evet evet, içip de unutayım anasını sattığı­ mın. ne olursa olsun, aaa yeter bee!.. "Arkadaşlar haydin bakalım!.." "Ooo 000, maşallah dizel motorlar gibi son­ radan açıhyor beyimiz, şuna bak bee, sünger gibi hüpletti gitti." Serin, rutubetli bir yerde tutarlarsa, ki öy33

le bir yerde tutarlar, mutlaka hasta olurum. Hay Allah, madem kimliğini evde unutacaksın, pardösü almak usuna gelseydi ya? "Maydanoz yesene, sen çok seversin... Ya-, hu garson da buna dakika başı telgraf getiri­ yor, gemilerin battı... Hoop, gemilerin battığını unutuyor çocukcağız, azıcık neşeleniyor, bir telgrai'daha, 'Fabrikan yandı’, haydi onu unut­ maya çalışıyor, bir telgraf, 'Dolar düştü' fi­ lan..." "Benden mİ söz ediyorsun?" "Senden ya, baksana güzelim köfteni so­ ğuttun, bir de güzeldi ki köfteler..." En i5rlsi Neriman'a yalan söylemeli. "Vergi İadesini eksik verdiler, bu İşle gö­ revli arkadaş fişlerin içinden birkaçım çıkmmış, çünkü onlar /ergi iadesine girmiyormuş." "Hangileri?" diye sormaz mı Neriman? Ne girer vergi iadesine, ne girmez Neriman'dan iyi bilen olmaz.. En iyisi doğruyu söylemek. "Bak Neriman, kimliksiz yakalansaydım, bu bana belki de çok daha pahalıya mal olur­ du, ama ben bu paramn içinden taksi parası vermekle..." Veremem, ben bu san kâğıda sarılmış pa­ ranın içinden bir kuruş harcayamam, kesin ye­ ri var bu paramn, söz verilmiş aylar öncesin­ den kıza izci giysisi alınacak. Yahu gerçekten köfte çok nefismiş, ah ah şu kimlik sorunu olmasaydı. "Tamam beyefendi, adımz şu, soyadınız şu, şu dairede çalışıyorsunuz, o da tamam. Pe­ kiyi bunların tümü almnızda mı yazdı, siz de onu bize söyleyin, lan!" Ah ah oysa kaç gündür şu gecenin, şu masamn, şu söyleşilerin, şu mezelerin özlemini çekiyordum, iki ayda bir, evet evet iki ayda bir içiyorum. Şimdi yine aradan iki ay geçecek de 34

ben rakı bardağını elime alacağım da, buzlu buzlu yudumlayacağım da... Allah cammı alsın üç gün önce ben bunun düşünü gördüm. İçki masasım... Köftenin yanmdaki de ne, aman ne nefis şey bu böyle? Böbrek mi, koç yumurtası mı? Yoksa ben kanşık ızgara mı söyledim? Umh ci­ ğer bu. çok nefis. Tabağın ki5ocıgma konmuş soğan salatasının tadına doyum olmuyor. "Demek içkievinden geliyorsun ha, belli de­ ğil mi ağzın leş gibi kokuyor. İçkiyi zıkkımlan­ masını biliyorsun, ama kimliğini yamnda taşı­ masını bilnılyorsun, o zaman biz sana kimlik taşımasını öğretiriz." Hayır hayır, bu gece hiç bitmese, şuracık­ ta, sabaha dçk otursak, içsek. Devriyelerin, ekiplerin gece çalışması saat kaçta biter aca­ ba? Mutlaka güneş doğarken tüm o devriyeler, ekipler karakollarına evlerine çekilirler. Ben de buradan doğruca işyerine... Ya Neriman? Ah şu telefon, kimler için te­ lefon, bizim için değil elbette, hiç istemedi Neri­ man, "Bir de onun masrafını çıkarma başımıza, hem biz nereyle konuşacağız ki?" dedi. Haklı kadıncağız. Yılda iki kez, "hastayım, bugün daireye gelemeyeceğim" demek için onca masrafa değer mi? Yoksa bize belki de hiç gerekmeyecek, "Alo Hızır Servis" demek için de­ ğer mi? "Eee kalkmıyor muyuz?" "Nee n'oldu yahu, niçin kalkıyoruz?" , "Dedik ya adam mazotlu motor, ceryanlı radyo gibi yeni ısındı, gidiyoruz oğlum saatten haberin yok galiba, haydi bakalım, paralar, adam başı tamam tamam, oh bee amma güzel içtik haa, havada şurup gibi, şimdi bu havada yürüyüş yapacaksın, ne otobüs ne dolmuş, yürüyeceksin.” 35

"Olmaz" diye bağmmşım. "CHmaz. yürün­ mez!" ■ Dağıldık. Yanaklar öpüldü, fyi geceler di­ lendi. herkes bir yana. Ben??? Acaba hiangi yol üzerinde polis yoktur? İşte sana üç yol, üçü de durağa gider, bu mu, bu mu, yoksa şu mu? Hangisi pOlissiz? Haydi ka­ rar ver, çabuk, bu kararsızlığın bile başına iş açabilir, yürü şu orta yoldan... Bilmediğim bir seıht. Ama durağın yerini biliyorum. İster misin şimdi durağın başında bir ekip, gelenin hemen kimliğini soruyor. O zaman köşeden çıkınca yürümem, durakta po­ lis falan yoksa? Ama ya sivil ekip varsa? Hiç içmemişim sanki, evet evet, onca para­ ya yazık oldu, dışarı çıkar çıkmaz ayıldım, aca­ ba korkudan mı? Arkamda bir ayak sesi, yaklaşıyor, yaklaşı­ yor, "Dur kıpırdama." Yo, öyle bir şey diyen yok. ama nerden geldi kulağıma bu ses? Bey­ nimde mi oluştu? Evet evet, arkadan gelen geç­ ti gitti, hatta ağzında bir şarkı, belli ki kimliği kapı gibi cebinde. Otobüs durağı bomboş. Bu da tehlikeli, bir başına duran insan her zaman tehlikelidir. Bu­ nu kim diyor? Polis diyor. Haydi canım sen de, uyduruyorsuYı. Önemli olan otobüsün çabuk gelmesi. Ve senin orada beklerken hiçbir kuş­ kuya neden olmaman. Onun için dik duracak­ sın, başıni dik tutacaksın, gözün otobüsün ge­ leceği yolda olacak, tam bir otobüs bekleyen vatandaş gibi... Olurum. Bir ekip arabası falan geçse hiç kuşku çekmem. Dünyada en iyi vereceğim poz otobüs bekleyen vatandaş pozudur Omuzlarım da biraz kalkık. Vatandaşın sırtı pek değildir, kamı da tok değildir, otobüs beklerken üşür... 36

Geldi otobüs, bomboş... Hayır boş değil, arkada iki kişi var ama hiç polise benzemiyor­ lar. ' Yani az daha bir taksi tutup onca para}a... Dur daha, ineceksin, başka bir otobüse bi­ neceksin. en tehlikelisi son indiğin yerle evin arasmdaki 3rol. mutlaka polis vardır orada. Oh, uykum mu geldi ne? Yamyor mu oto­ büsün kaloriferi? Hayır ü)ruma, ciddi ol. u}ruhacak zaman değil, gevşeme, gevşenecek za­ man değil, cebinde kirnligin yok. Cebinde kim­ liğin olmamak ne demek bu zamanda sen bilir misin? Bu durakta beş kişi var. Şu mu, hayır, öte­ ki mi, olmaz, yo bunlann hiçbiri polis değil. Ama gelebilir, şimdi gelebilir. "Arkanızı dönün, ellerinizi yukarı kaldınn, dayanın durak demirine, hiç arkamza dönme­ den kimliklerinizi çıkarın." Ah şu taksi işte, şimdi bir el etseydim, atlasaydım içine, adresimi söyleseydim, yirmi da­ kika sonra Neriman'm yamndaydım. Soğan salatasıyla ciğer çok nefisti. Acaba Neriman'a söylesem, kasaptan?.. Olamaz, iki poliS geliyor bu yandan, birinin elinde telsiz, ötekinin elinde silah.. Kaçsam mı? Şu yana doğru kaçsam mı? Hayır, bir kez "Dur" derler, ondan sonra??? Ama kimliğim yok... Otobüs geliyor, öteki yandan otobüs geliyor, otuz sekiz numara mı? Kaç numara olursa ol­ sun, atla... Polisler yaklaşıyorlar, otobüs yakla­ şıyor... Atladım otobüse. Yürüdü otobüs. Evet, otuz sekiz numaraymış, ama ben biletimi atma­ mışım kutuya. A öyle mi. iki tane bile atanm. "Kusura bakma sürücü kardeşim, dalmı­ şımda." Oh... Mutlaka o ciğer önce biraz haşlan­ mış, sonra ızgaramn üzerine konmuş, üzerine sürülen 3 ^ da tereyağı olmalı, ciğer değil lo37

kum. Mutlaka bu rakı değişik olmalı, ba^ka bir fabrikamn, yoksa böyle insanın midesinin için­ de... Allah omzumda bir el... "Şimdi şey, ben çok namuslu bir aile baba­ sıyım. iki çocuğum var. Ben aslında gece yaşa­ mı falan bilmem, ancak böyle iki ayda bir arka­ daşlarla. bizim daire arkadaşlarımızla..." ’’Geçebilir mi>'im beyefendi?" ’Potis değil misiniz?'’ ’’^"ohiÇiTr. polise mi benziyorum?" Sürücü batırıyor. 'X’oldu polislik bir şey mi var?" TTooo. yoooT dîye bağırdım. Ûç durak sonra ineceğim. Yaklaşıyorum evime. Ama en tehlikeli yol, mdikten sonra. Her zaman polisle karşüaşmm. Ama o zaman ya­ ramda Neriman var. Ardımız sıra yürüyen oğlu­ muz tazmuz var. hem ağzım içki kokmuyor, ya bacanaktan geltyoruz, ya da kayınbiraderden... Otobüsten indim, e^âme gitmek için yine ûç yol var, birincisi bu cadde, kalabalık. Sonra hemen şu sokak, bir de şu boş arsalardan ge­ çip giden yol. En iyisi boş arsaların olduğu yol.. Hayır yanlış, en iyisi bu cadde, ışıklı bu cadde. Boş arsalarda kuşkulu insanlar dolaşır­ lar, ama caddelerde? Haydi bakalım en iyisi bu cadde... İyi de niçin adımlanmı böyle hızlandırdım, koşmaya mı başladım? Çok mu hızlı koşuyo­ rum? Bana mı söylüyorlar. "Dur kaçma" diye... Ben kaçmıyorum ki, evime gidiyorum, ister yürüye yürüye giderim evime, ister koşa koşa... Neriman'ın yamnda mı yatıyorum, çarşaf­ lar niçin bu denli beyaz, Neriman yoksa beyaz çarşaflar mı almış?.. Neriman, kimliğim yastığın altında mı Ne­ riman? 38

o Z A M A N S IK IY Ö N E T İM V Â R D I

- ”Hı neydi gazeteci hanım adınız?" "Deniz efendim..." "Deniz, Deniz evet Denizdi ya... Şimdi ga­ zeteci hamm kızım, ben o zaman lise birinci sımftayken, o zaman öyle bir kentte lise nerede, lise için tastamam yüz kilometre ötedeki ile git­ tim, yo yo yatılı değil, nerede öyle yatılılık, ko­ lay mı, başının çaresine bakacaksın, devletin yatılı sayısı belli, ben bir oda tuttum, daha doğrusu bir arkadaşla birlikte, adını unuttum şimdi, hıh geldi aklıma Salih. Salih adında bi­ riyle, sonradan bu çocuk yargıç oldu. İşte bu okulun birinci sımfındayım, bir şiir yazdım, yo yo daha önce de yazıyordum, ama bu şiir sa­ kıncalı bulundu, 'Sabahleyin Erken I^ kan lar’dı şiirin adı, işte bu şiir dergide yayımlamnca, beni gözaltına aldılar, sonra da içeri..." "Bu şiirden değildi bey, yanlış ammsıyorsun, sem içeri aldıklan şiirin adı 'Buğday Benizliler'di." "E yam bem İlse birinci sınıfta içeri alma­ dılar mı?" "Aldılar bey aldılar da, daha doğrusu al­ mışlar, o zaman elbette evli değildik, seni lise birinci sınıfta 'Buğday Bemzliler' şiirinden ötü­ rü aldılar." "Yam hanım, ben 'Sabahleyin Erken Kalkamar' şiiri yüzünden hapse girmedim mi?" "Girdin camm, ama lise ikinci smıfla." "Ya ya, şinıdi anımsadım, tamam tamam. 39

hatta savcı bana, 'Biz biliriz kimlerin buğday benizliler olduğunu' demişti. Ona, 'Savcı bey. ben de buğday benizliyim’ demiştim... Üç ay içerde yatmıştım..." "Beş ay, ilk yatışın beş'ay, bey." "E ben ne dedim?" "Üç ay dedin." "Kanştınyorum galiba, evet evet beş ay ga­ zeteci hanım kızım. Şimdi ben beş ay yatıp çı­ kınca, elbette lise birde kaldım. İkiye devam edemezdim. Ajıu sınıfla bir 50! daha okudum ." "Ama o lisede d ^ il bqr. seni sakmcalı gö­ rüp başka liseye gMidermişler." "Ya ya doğru. Şimdi ben p lisede ikinci sı­ nıfı okurken gazeteci hanım, bir şiir daha yaz­ dım, dergiye yolladım. 'Buğday Benizliler' adı..." "Bey, o değil, ilk söylediğin, 'Sabahle5ûn Erken Kalkanlar'adlı olan." 'Ta ya öyle^ sabahleyin erkenden liseye po­ lisler geldi, alıp beni götürdüler, sorgulama, şu bu, üç ay içerdeyim. Savcı durup durup, 'Biz biliriz sabah kimlerin erken kalktığmı, yani si­ zin ne demek istediğinizi.' Galiba o sıra bir ikti­ dar değişikliği oldu, yo yo başbahan değişti..." "Evet efendim, hükümet değişmiş o sıra." 'Ta ya ben çıktım, bu kez sakıncalıyım di­ ye beni başka bir liseye tasdiknameyle yolladı­ lar. Oradaki tüm hocalar bana zıt gittiler. İçle­ rinden biri vardı ama, o bir kişi yetmiyordu. Güç bela ikinci yıl üçüncü sımfa geçtim." " O lisede üçüncü sımfa geçmedin bey. Adana Erkek Lisesinde geçtin. Daha önce seni Afyon Lisesine yolladılar." "Ha ha, ya orada iki ay yattım, neydi o şii­ rin adı hele, tamam tamam 'Karanfiller Kokuyor'du." "Ondan ötürü değildi bey, 'Karanfiller Ko40

kuyor' şilı^ni yazdığında hukuk fakültesine gidfyordun." 'Ya sahi, bir.yıl yatmıştım... Ha ha ha... Adımı gardiyanlar 'Karanlîl' koymuşlardı. E pe­ kiyi y ^ u ben Adana'da hangi şiirden ötürü içeri alınmıştım? Şiir derginin son sayfasında çıkmıştı..." ’İrgatlar..." "Çok yaşa hanım... Evet evet gazeteci ha­ nım kızım Adana'da içeri alınmama neden olan şiirin adı ’Irgatlar'dı. îşte onun yüzünden ben fakülteye iki yıl geç gittim. O zaman sıkıyöne­ tim vardı. Beni beş yıl hapisle cezalandırdılar. Yatıyordum, af çıktı, iki yıl yattım Adana Ceza­ evinde. Ama o arada bitirdim liseyi. Fakülteye kaydoldum, dersler başladı, benim gibi şiiri çok seven iki arkadaşla tamştım. Böyle el gibi bir dergi çıkarmaya başladık fakültede, küçü­ cük sekiz yaprak. Sekizinci yaprakta benim şii­ rim vardı. İşte bu şiir yüzünden beni içeri aldı­ lar." "Bey, siz o dergiyi üçüncü sınıfta çıkardı­ nız, zaten o zaman biz tamşıyorduk, bir 3a! sonra da evlendik." "E pekiyi Nurhayat, ben yani hukuk birin­ ci sınıftayken içeri alınmadım mı, şu kolumun böyle kalışı o içeri almdığımda işkenceden ötü­ rü olmadı mı?" 'Tamam hayatım, hukuk birinci sınıftay­ ken oldu, ama o sizin Kuş derginizden ötürü değil, siz Kuş’u üçüncü sımfta çıkardınız." "Pekiyi birinci sınıftayken beni niçin içeri aldılar da işkence yaptılar?" "Konuşmandan ötürü... Bir de arkadaşlannla..." 'Tamam tamam, toplu bir gözaltı olmuştu o zaman, benim eve gelip gidenler, konuştuldanm, tastamam 5rirmi iki kişi almışlardı içeri. Çok işkence etmişlerdi, yine sıkıyönetim vardı. 41

işte kcduınun b ^ e drâKmeyfp iolışı o za­ mandan. doksan gûn tabutluklarda yatndüar. Sonra suçsuz olduğumuz anlaşıldı, fiıgût falan (idilmişiz, cuna dikkat etmezsek oİatıilimd^, savcı bana öyle söyledi. İkinci sınıfta çok ra­ hatsız oldum, kim bilir belki de o işkenceler yüzünden... Ama sınıfımı geçtim. İşte Kuş der­ gisi ola3a üçüncü sımfta, hanım haklı... Yok yok, neydi gazeteci kızım senin adın?" "Deniz efendim..." "Ya ya Deniz'di ya.. Deniz kızım işte, bu dergi küçücük, öyle parayla filan satmıyoruz, parasız (¿ağılıyoruz. .Üç kişi, biri Nuri, Kısa Nu­ ri. öteki Ömer, San Ömer, işte bu San Ömer sonradan polis çıktı yavrum, o zaman sıkıyöne­ tim de var. Meğer bu Sarı Ömer polismiş, şiiri bahane ettiler, yine otuz sekiz kişiyi tutukladı­ lar. Demiş iniydim, yine sıkıyönetim vardı o za­ man diye?... İşte bak, şu bacagımm topal kal­ ması bu tutuklanmada oldu." "Bey o bacağm daha sonra, hukuk fakülte­ sini bitirdikten sonra oldu, topluca, on sekiz öğretim görevlisini gözaltına aldıklannda, sen o . zmnan asistandın." "Allah Allah bacaklanmı da şaşırdım, iyi ama Nurhayat şimdi benim şu sol bacağım to­ pal değil mi yani?" "Canım tamam öyle de, ama o zaman ol­ madı sol bacağın, daha sonra şeyde. Sağ baca­ ğındaki eğrilik o öğretim görevlilerinin topluca gözaltına alınmalarında oldu. Keıriik çatlamış­ tı." "Canım o çatlayan kemik kaburgam değil miydi Nurhayat?" "O kaburgan daha sonra bey, kanştırıyorsun." "Neyse neyse, neydi senin adın gazeteci kı­ zım?" "Deniz efendim." 42

“l^ e Deniz kızım, yaa tamam tamam aklı­ ma geldi, 'evet evet on sekiz öğretim görevlisini gözaltına almışlardı, elebaşımızı, bir hoca var­ dı. onu sanıyoıiardı, ceza hukuku hocası, en çok da onunla beni sorguya götürüyorlardı. Hiçbir şey bulamadılar, ama yine de ikişer yıl hapis cezası verdiler. Dedim mi, o zaman sıkı­ yönetim vardı gazeteci hanım. Biz içerde yatar­ ken temsdz- ettik, arna çok bekledi tem3rizde, ancak bir yıl sonra suçumuz olmadığı anlaşıl­ dı, serbest bırakıldık. Eh artık fakültede mimlenmiştik... Haa o on sekiz kişi içinde bir Şaşı Fazıl vardı, işte o polis çıktı, asistandı benim ^bi. meğer polismiş. Elbette onu daha hafta­ sında serbest bıraktılar. Benim kaburgamı ni-' Çin çatlatmışlardı Nurhayat?" 'Tezinden ötürü... Hani birlikte hazırlamış­ tık ya. Bir öğrencine vermiştin temize çekmesi için." 'Tamarn tamam, Gözlüklü Cemil... Ha işte bu Cemil de polismiş meğer gazeteci kızım, te­ zimi smıfta okuduğum için beni ihbar etmiş, gece yansı evi bastılar, didik didik aradılar, ya­ hu o zaman bizim oğlan dc^muş muydu Nur­ hayat?" "İki yaşındaydı..." "Yaa. demek iki yaşuKİaymış, kitaplarımı, notlarımı, beni ahp götürdüler. İşte o zaman bu kaburgam, şöyle dolu dolu ne zamem bir so­ luk alsam, şuracıktan bn şey batar. Tam iki buçuk ay içerde kaldım, sık^önetim vardı o za­ man gazeteci kızım. İki buçuk ay sonra bilirkişi tezimde suç olmadığına ilişkin karar verdi, be­ ni serbest bıraktılar. Serbest bıraktıkları gü­ nün gecesi içeri aldılar." "Bey, o şeydeydi, Fuat doğduğundaydı, çok iyi anımsıyorum, Fuat'm doğduğunun İkinci günü seni serbest bırakmışlardı, çocuğu kuca­ ğına almış, ne çok babana benzediğini söyle43

miştin, işte o gece yansı seni tekrar içeri almış­ lardı." "Haa örfiidare vardı... Yani gazeteci kızım sıkıyönetim, o zaman sıkıyönetime örfiidare di­ yorduk. Ijd de Gözlüklü Cemil'in ihbarından sonra ben tekrar içeri alınmadım riiı Nurhayat?" "Camm o zaman savcı bilirkişinin raporu­ na itiraz ettiydi ya..." "Haa tamam tamam, yeni bilirkişi şey oldu şey kızım, senin adm neydi?" "Deniz efendim." 'Tamam Deniz kızım, yeni bilirkişi suçlu olduğuma karar verdi, savcı da, yargıç da baş salladılar, beş yıl hapis cezası verdiler." '"^ediyilbey..." * 'Yedi yılmış... Evet yedi yıl verdiler, ben iki yıl yattım." "îki bucuk bey." "Evet evet iki buçuk yıl yattım, o zaman bir » af çıktı, bilmiyorum niye çıkmıştı, afla birlikte ben serbest bırakıldım, Fuat iyice büyümüştü, yok karıştırdım. Nihat iyice büyümüştü. Ben şimdi içerdeyken boş durmamış iki kitap yaz­ mıştım, yayırieviyle anlaştık, kitaplanmm ikisi art arda çıktı, birinci kitapta suç unsuru bula­ madılar, ama İkinci kitapta suç unsuru buldu­ lar. O zaman sıkıyönetim vardı. Beni tekrar içeri aldılar, hıh şimdi bildim, sol bacağım bu içeri alımşta..." "Değil bey, daha sonra..." "Ben içerdeyim şhııdi, boyuna uzuyor bi­ zim ikinci kitabın davası, yedi ay sonra kitapta suç unsuru olmadığı anlaşılınca beni serbest bıraktılar." , "Dokuz ay sonra bey, Fuat doğalı iki gün olmuştu ya..." 'Tamam tamam... Şimdi o ikinci kitaptan ceza verememişlerdi ya, bu kez birinci kitaptan 44

ötürü o geee içeri aldıldr. İki kez biliricişi knruhı d^işti. o zaman örfUdare vardı gazeteci kı­ zım, beş yıl hapis cezası verdiler... Ben bir yıl dört ay yattım içerde, iktidar değişikliği oldu o sıra, af çıktı yine, ben de çıktım. Fakülteyi de­ ğiştirdim, çcüışıyorum, sakıncalıyım ama, karı­ şanım görüşenim yok, derslerime girip çıkıyo­ rum. İşte tam o yıl çok büyük bir tevkifat oldu. Ha sen tevkifat nedir bilmezsin, yani çok bü­ yük tutuklamalar oldu. O zaman sıkıyönetim vardı, her ilden tutuklamalar oldu, artık her ilin nüfusuna göre, benim olduğum yerden de elli dört kişiyi gözaltına aldılar. Uç ay ne sorgu, ne bir şey... İşte o zaman ben kaptım bu ciğer hastalığım, böyle ciğerin zarı mı vannış ne. işte onun hastalığı, şimdi biraz soğuk alsam... Ney­ se, bizim p elli dört kişiden on altımız mahkûm oldu, hâlâ niye mahkûm olduğumu bilmem, ama o zaman örfiidare vardı gazeteci kızım. Toplu teşekkülden diye bir suç, neyse sen onu bilmezsin. Bir buçuk 5a! içerde yattım." "Bir3al bey..." "Bir. yılmış, işte ben o bir yılda yeni bir ki­ tap yazdım. Çocuklar büyüdü gazeteci kızım, hanımın aldığı maaş yetmiyor, benim de para kazanmam gerek. Kitabı içerden dışarı kaçırt­ tım. başka bir adla yayımlattım. Kitap hafta­ sında toplatıldı gazeteci kızım, o zaman sıkıyö­ netim vardı. Yazan arandı, yayıncı biraz sıkıştınlınca benim adımı vermiş, beni o cezaevinden başka bir cezaevine sürgün yolladılar. O kitap­ tan ötürü de altı yıl verdiler. Fazla yatmadım, üç yıl" "Üç buçuk yıl bey... Çorum Cezaevlndeydinya." 'Ya ya, af çıktı, afla birlikte beni de saldı­ lar. Artık üniversite beni kabul etmiyordu, ga­ zetenin birinde iş buldum, köşe yazan oldum... Yazılarımda genellikle doğadan söz ediyorum. 45

çünkü Nihat üniversttede. belcKfonaB ki o0 an mezun (dsun, kanm çok çekntf$. ne para yeti­ şir. ne bc^az tam doyar... Ama hfrgazandan ötürü yine somşturma başladı, 'Kırmızı Gülle­ rin Arasından Doğan Âydınlık'tı yâzımn adı. Savcı polis, ikisi bir araya geldiler, o zaman sı­ kıyönetim vardı, bilirkişiye verildi yazan, sıkı­ yönetim olduğu için suç bulundu yazımda. Tam içeri almacağım gün darbe oldu... Hangi darbeydi dur bakalnn, ha o darbe işte. Nihat okuldan mezun oldu, çok rahatladım, altıncı kitabımı yasnmladan. Kitabmı hemen toplatıldı, o şeyden üç yıl sonraydı galiba, evet evet..." "İki yıl bey." "İki yılmış... İşte benim bu altıncı kitabnn yayımlandıktan hemen sonra toplatıldı, o za­ man sıkıyönetim vardı." "Yoktu bey..." "Vardı... Örfiidare vardı." 'Yoktu bey..." "Sana vardı diyorum... Allah Allah, hiç sı­ kıyönetim olmasa..." 'Yoktu hayatım, yoMu..." . "Nurhayat sana vardı diyorum." "Yoktu camm, ben çok 1)^ biliyorum..." "Canım ama o kitabım sıkıyönetim mahke­ mesinde yargılanıp da, ben sekiz yıl hapis ce­ zasına çarptınlmadım mı?" "Senin kitabın sıkıyönetimin ilamna sebep olarak kabul edildi mahkemece..." "Haaa, ya. ya, önce yoktu, benim kitap ya­ yımlandığında örfiidare yoktu, amma benim ki­ tabım yapmlandıktan sonra, kitabım sıkıyöne­ timin ilanına neden olduğu için sekiz yıl ha|Ms cezasıyla cezalandınidım. Mahkeme sonuçla­ nıncaya dek ben zaten bir buçuk 3nlım yatmış­ tım. Nurhayat, şu hiç oynamayan iki parmağımm sinirini bu gözaltında mı koparmışlardı?" 46

"üç pansagm, ^oI ayağının başparmağı da...“

"Haaa, sol ayagımm başparmağı da hiç oy­ namaz, o zaman sıkıyönetim olduğu için şey kızan, neydi senin adın?" "Deniz efendim..." "Deniz kızım, sonra orada yatar­ ken..................... ....... ............................................

47

ANAYASA TANGUR TUNGUR Şu bizim dayı nereden haber alır, nasıl ha­ ber alır hiç bilmem. Bundan öncekini bildi, da­ ha öncekint bildi. Hepsini, de gûnü gününe bil­ di. hatta saati saatine diyeceğim ama çok fazla olacaka çünkü nedense bu iş hep aynı saatler­ de yapılıyor, "İyi Saatlerde Olsunlar" işi. işte o zaman... "Evlat fıs fıs..." 'Yaa dayı öyle mi?" "Fıııs fıs..." Eh, dayım fısfıs konuşuyor mu, bilelim ki o iş çok yakın. Kaş göz mü ediyor dajam, pek çok yakın. Hele hele işaretparmagını ağzına gö­ türüp de "Susunuz Hastane" pozu vermiyor mu eh çok yakmdır, anayasa tangur tungur... "Hiş yeğen çok yakın..." "Nerden haber aldın dayı?" "HiişJ. Ben bu denli yakında olacağını san­ mıyordum, ama işaretler verildi. " "Aman ne diyorsun sen dayı?" "Hazırlıksız yakalanmak istemem. Hemen çalışmalara başlarnalıyan, samyorum kıtı kıtı­ na yetiştirebileceğim. Sen de bana yardım ede­ ceksin." "Dayıcığmı ben sana nasıl yardım ederim ki?" "Sen karalamalan temize çek, yeter... Hay­ di ben kapamyorum odaya, yetiş sen de gel..." Bundan önce aynen böyle olmuştu... Dayımın işi mi? Da5am anayasa pazarlar. 48

Yo yo dayım hukukçu falan değildir. Toplumbi­ limci de. değil. Zaten dayım diyor ki. "Bu anayasalan hazırlamak için hukukçu mukukçu olmaya gerek yok. Yasakçı bir kafa bu iş için yeter." Dayım anayasa hazırlamadan önce tasta­ mam bir hafta kapandığı odada kendine yasak kıyaWan çeker. Aman aman neleri yasaklamaz ki, çay içmeyi yasaklar, kahvaltı etmeyi yasak­ lar, sigara içmeyi, hatta bazen tuvalete gitmeyi bile yasaklar. Kafasırun içi iyice yasaklarla do­ lunca oturur anayasa hazırlamaya başlar, ar­ dından da pazarlar. Yo yo öyle çantasına ana­ yasalar doldurup da satan pazarcılardan değil. Benim dayım yepyeni, pınl pırıl anayasalar ya­ par, gıcır gıcır. Dajam bundan önceki işlerinde de toptancılık yaptığı için, peynir toptancılığı, pa.stırma toptancılığı, kasâp toptancılığı, ana­ yasayı da toptan olarak yapar. Elbette anaya­ salar pastırma sucuğa benzemediği için, parça parça pazarlar. Kime mi, "İyi Saatte Olsunlar”a. Şimdi hangi Saatte Olsunlar"dı bilmi­ yorum, onlarla bir kez toptan pazarlığa otur­ muşlardı da, tastamam yüz otuz üç madde tek­ mili birden, pazarlık dört gün sürmüştü, dayım kazığı yemişti. O güzelim yüz otuz üç maddelik gıcır gıcır yeni anayasa çok ucuza gitmişti. Al­ lahım o ne öyle çetin pazarlıktı. İyi Saatte Olsunlar diyordu ki: "Bakın bu alacagmız parada tüyü bitmedik yetim hakkı vardır. Biz bu milletin parasım ve­ receğiz size.” Dayım, "Biliyorum," diyordu. "Ben de size Öyle bir anayasa veriyorum kİ tam istediğiniz, gibi, bu­ lun bunun gibisini nah namussuzum bedava vereceğim." îyl Saatte Olsunlar, "Biz bir anayasa daha bulduk amma, bit49

memiş, daha doksanıncı maddede, adam diyor ki üç aya canına okur bitiririm, ama bize şimdi hemen gerekli, çünkü biz sevgili hemşerilerimize pardon halkımıza söz verdik, anaya^ yı ya­ pıp oyunuza sunacak rayından çıkmış olan de­ mokrasiyi tekrar rayına çok kısa zamanda oturtacağız dedik. Söz vermemiş olsaydık di­ yordu..." Araya kimler girmedi ki, sonunda da5am toptan satıverdi anayasayı, kazığı da }redi. Anayasa beğendirmek zordur ha, anayasa bu. dolmalık lahana değil ki, eline alacaksın, göbeğine basacaksın oh yumuşacık, yapraklan da beyaz, tamam aldım gitti, etlisine de gelir, zeytinyağlısına da gelir, ama aldığın lahana de­ ğil, anayasa... Ühüûü, öteki yasalann tümü vırt \art ondan çıkacak. Adam yaptığın anaya­ sayı beğenirse şıkırt parasmı öder alır gider. İş­ te dayım bu konuda maşallah bir kuruluş, hem de köklü kuruluş. Hatta bilmiyorum, han­ gi İyi Saatte Olsunlar demiş; "Yahu bir inceleyin bakın bakalım, o zat ölmemişse yapalım iyi saati, yoksa tencereyi pisletiriz, bir işe yaramaz.” Dayım niçin mi köklü kuruluş? Bu işi çok iyi biliyor da ondan. Hiç öyle olmasa o dayımın evinin raflan, dolaplan anayasalarla dolar ta­ şar mı? ba5nm her anayasa maddesinden üç tane birden yapar. Şimdi diyelim anayasanın otuz sekizinci maddesi, dayım okuyor, tyi Saat­ te Olsunlar ve arkadaşlan dinli3^rlar. Dinliyor­ lar ama, esniyorlar, niçin esniyorlar, maddeyi beğenmediler, maddenin içine "Ancaaaak'da koysan madde kendini kurtaramıyor, o zaman şipşak dayım hazırladığı ikinci otuz sekizinci maddeye geçer. Okuyor dayım, ¡3^ Saatte Ol­ sunlar ve arkadaşları dinliyorlar. Dinlediler, dinlediler, yüzler ^ne iyi değil, bokunu yeni örtmüş kedi yüzü gibi, dayım şipşak geçer otuz 50

sekiziııci maddenin üçûncüsüne... Dayun mad­ deyi okudukça, satır başlannda, "Ancaaaak". "Amaaaaa" dedikçe İyi Saatte Olsunlar'm ve arkadaşlanmn yüzlerinde gülücükler açar, dayı­ ma göstermeden kaş göz ederek, "Bu maddeyi alalım” diye aralannda anlaşırlar... Hıh, dayım kaçın kurası? Onca anayasalar yapmış, onca îyl Saatte Olsunlar görmüş, yüzlerine bakınca hemen anlar. Ederini ona göre söyler. Pazarlık uzun sürmüşse sonunda mutlaka el sıkışırlar, iki taral' da razı olur, bir yorgunluk kahvesi içerler. Dayım aslında çok kıvrak bir zekâya sa­ hiptir. Yok camm, İyi Saatte Olsunlar, kıvrak değil de tombul zekâya sahiptir falan demiyo­ rum, ama dayım işin içinde olduğundan he­ men anında anayasanın anasını şey ediyor, ya­ ni böyle hokka gibi oturtuyor. Dayun şimdi oraya yazmış, hangi maddey­ di bilmiyorum, maddede diyor kİ, "Yargıç kara­ rı olmadıkça...” Hiç böyle anayasa maddesi olur mu? Böyle bir madde hiçbir zaman İ)d Sa­ atte Olsunlar ve ^kadaşlan tarafmdan benim­ senmez. Ama anayasanın da demokrasiye uy­ gun bir anayasa olması gerekli, dayım tutmuş o maddenijı orasını şöyte yazmış, "Yargıç komi­ ser karan olmadıkça", maddeyi tam üç kez okutmuşlar dayıma, anlamamışlar. "Nasıl olur," demişler, "yargıç komiser?" "Bir buyrukla olur efendim," demiş dayım. "Nasıl?" "Komiserlere bundan böyle birer de yargıç unvanı verirsiniz, iki satırlık bir yazı değil mi şunun şurasında?" İyi Saatte Olsunlar ve arkadaşları dayımı alkışlamışlar. Hangi maddeydi bilmiyorum, hani bir madde vardı ya, dayım hep anlatır durur, ney­ se maddesi önemli değil, dayım yazmış. 51

"Herkes, önceden izin almaksızın demek kurma hakkına sahiptir..." Şimdi daha dayım, "Durun beyler gerisini dinleyin,. gerisini dinleyin." demeden İyi Saatte Olsunlar ve arka­ daşları ayaklanyla yerlere vuraıaya başlamış­ lar. Her kafadan bir ses çıkmış, "Bu kuruluş artık bitmiş." "Böyle anayasayı biz de yapardık..." "Bu anayasa olmuyor, ana kucağı olu­ yor..." "Sıçtın batırdın, ne güzel gidi5rordu madde­ ler, bu da nerden çıktı?" "Geç efendim geç, böyle olacaksa biz netekim niye yaptık koruma ve kollamaj'i." Dayını yırtımyomıuş; "Bir dakika beyler, bir dakika, gerisini din­ leyin__ Demek kurma ve hürriyetinin kulla­ nılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir..." "Hm." demiş İ3di Saatte Olsunlar, "yani, an­ lamadım?" "Efendim, siz anayasayı şaptıktan sonra hemen çekip gidecek misiniz?" İyi Saatte Olsunlar ve arkadaştan bir ağız­ dan bağırmışlar: "Allah göstermesin!..” "E o zaman," demiş dayım, "verirsiniz buymgu, anayasaya uygun bir yasa, işte ben onun için 'Kanunda gösterilir' diye yazdım." "Haaaaa?" "Haa ya, gerisini dinleyin hele bir, okuyo­ rum: Demekler siyasi amaç güdemezler, siyasi faaliyette bulunamazlar..." Haa haa haa... Birbirlerine muşta ata ata gülüyorlarmış İyi Saatte Olsunlar ve arkadaşlan. "Demekler siyasi partilerden destek göre52

mezler v^e onlara destek olamazlar, sendikalar­ la. kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlan ve vakıflarla bu amaçla ortak hareket edemezler..." ■ Dayıma da muşta atmaya başlamışlar. İç­ lerinden hangisi bilmem çok şakaGiymış, dayı­ ma külurümsü bir sözcük etmiş, beğenisini be­ lirtmek için. "Sen ne şpütsun, yahu ne güzel dernekçili­ ğin içine sıçmışsın." demiş. Bu madde için dayıma bir "ekstra" kıyağı çekmişler, örtünün altındaki ödenekten "fazla mesai” I tüeli vermişler, hemen o anda karar altına almışlar. Dayım ondan sonraki maddeyi okumaya başlamış: "Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenle­ me hakkma sahiptir," deyince. İyi Saatte Ol­ sunlar ve arkadaşları yerlere yatıp gülmeye başlamışlar. Bir ara İyi Saatte Olsunlar birden ciddileşip, "Ne yani, sen bizi şey mi sanıyorsun, biz ne okuyacağını maddenin gerisinin nasıl gele­ ceğini bilmiyor muyuz, elbette biliyoruz, bu ya­ sa için de size 'Ekstra' kıy^ ı, geçin öteki mad­ deye" demişler. Hangi İyi Saatte Olsunlar yine unuttum, dayım orada, bir madde okuyormuş, pardon pazarlıyormuş. "Madde şu. herkes, mülkiyet ve miras hak­ larına sahiptir..." İyi Saatle Olsunlar değil de arkadaşların­ dan biri, "Yo," demiş, "ben o şeyi şeyelmek istiyo­ rum, Türk Dil Kurumu'yla Türk Tarih Kurumu var ya, ben onlan bana bağlamak istiyorum, ama bu maddeyle..." 53

iyi Saatte Olsunlar, arkadaşına gülümse­ miş, da)amı parmağıyla göstermiş: "Bu kuruluş mutlaka bir yerine 'Ancak' koymuştur" demiş, dayım yapıştırmış: "Ancaaak, bu haklar kamu yaran amacıyla kanunla smırlanabilir..." Dayımı yine alkışlamışlar. İyi Saatte Ol­ sunlar: "Yahu bu kuruluş göçüp giderse, bizden sonrakiler nasıl anayasa yapacaklar, ben diyo­ rum ki arkadaşlar, bu anayasaya geçici bir madde koyalım." 'Yo," demiş arkadaşımn biri, "bizden he­ sap sorulmayacağına ilişkin madde geçici ol­ mamalı, kalıcı olmalı." 'Yo yav, onu konuşmuyorum," demiş İyi Saatte Olsunlar, "ben başka bir şey konuşuyo­ rum. Bakın arkadaşlar diyorum kİ, bir geçici maddeyle bir 'Anayasa Müzesi' kurulsun. Bu müzede gelmiş geçmiş anayasalar sergilensin, ayrıca gelecek anayasalar da sergilensin, gele­ cek için yığınla anayasalar yapılsın, bundan sonraki İyi Saatte Olsunlar bizler gibi anayasa sıkmtısı çekmesinler, ellerinin altında şöyle en azından elli altmış tane anayasa olsun, hangisi bol geldi bu millete, hop kaldır onu rafa, indir raftan yenisini... Neyse neyse, arkadaşımın söylediği çok önemli unutur munuturuz, sonra başımıza iş açanz. Nereye koydun o maddeyi?" "Hangi maddeyi efendim." "Canım bize elleşilmeyeceğine ilişkin mad­ de." "Sonlarda efendim." "Olur mu hiç, sanki önemli bir madde de­ ğilmiş gibi ta sonlarda, deminden beri bekliyo­ rum, bakalım ne zaman gelecek diye, biz o madde için s ^ a dünyanın parasım veriyoruz, oku bakalım, nasıl olmuş, ortaya al sen o mad­ deyi, ellinci madde o olsun." 54

"Oku3mrum efendim, kimse İyi Saatte CMsun’dan ve arkadaşlarından hesap soramaz." "Oh!.." "Kimse dava açamaz." "Oh!.. Oh!.." "Kimse, gözünün üstünde kaşın var diye­ mez..." ■ "Oh oh oh, şu madde bile milyarlar eder netekim arkadaşlar öyle değil mi?" ' "Öyle öyle..."

55

SAVAŞ TAŞERONU Bu Hidayet var ya bu Hidayet. Allah ver­ mesin, yo yo versin, versini ne. vermiş zaten, hem öyle vermiş ki, aman ne o öyle İngilizce, en çirkininden en güzeline, en hızlısından en yavaşına, tümünü dinliyor anlıyor. Eh bu tür insan çok elbette, amma bu Hidayet'te daha öyle bir yetenek var ki, elektronik yeteneği. De­ diğine göre, istese şu hani ünlü kırmızı telefon vardı ya (şimdi noldu bilmiyorum), onu bile dinleyebilirmiş. Öyle elçilikler arası konuşma­ lar, yok efendim o devletten o devlete en önemli gizler. Hidayet için oyuncak, kahve dedikodu­ sundan ayırdı yok. Akşama dek bunları dinler durur. Babası Ilyas Beye bakarsanız, bu Hida­ yet kafadan çatlak. Nesine gerekmiş bilmem Bush'un telefonunu dinlemek, yok efendim John Major'un telefonunu dinlemek.' Yok eğer hastaysa şayet bizim Hidayet babasımn dediği gibi, bunlara hasta. Şıp diye te3q)ten tanıyıveriyor Hollanda Başbakanı Lubbers'ün sesini. "Abi bu var ya Lubbers," diyor. Çocuk, yo yo delikanlı, adamlarm vurgularmı, ses tonlarını öğrenmiş. "Abi bu var ya Tonton Mimi ha?" "Kim bu tonton mimi Hidayet?" "Abi François Mitterand..." Geçen gün teypini kapmış bize geldi. "Ühü abi, neler kaydettim banda neler? Babama kalırsa bir gün polisi kapımıza dike­ cekmişim ya bakalım ne zaman. Ama abi ne 56 .

yapayım, heikes bir şeyden hoşlan^or, ben de bundan hoşlanıyorum." Bandı bana uzattı. "Bunun, içinde neler var neler abi," dedi. "Şimdi ben diyorum ki, senin yardımınla bu konuşmaları bir kitap haline getirelim, yayım­ layalım. Ondan sonra da..." Bandı teype taktı, düğmeye bastı. "Abi se.si tanıdın mı?" dedi. ’To," dedim. "Nasıl tanımazsın abi, simit satan ge\Tek çocuk sesleri olur ya, işte onların sesi gibi." "Kim bu Hidayet?" "Bush abi. Bak bak ne diyo telefonda. Bak bak bu sesi tanıdın mı?" "Ben nerden bileyim Hidayet?" "Abi John Majör bu. bak bak nasıl alttan ahyor.” Gerçekten Bush'un sesi ne denli gevrekse, ötekinin sesi kedi miyavlaması gibi. Ama anla­ mıyorum ki ne diyorlar, ben İngilizce bilmem. "Hidayet ne diyorlar?" "Abi Bush, John Major'dan savaş parası istiyor. Şu Irak Savaşıma parasım. Hıh bak bak bak, John Majör yeminler ediyor, tabi ken­ di yeminleri, yani bizim dilimizle diyor ki Ma­ jör. Vallaha billaha çok istiyorsun, yani sizin masraf bu denli değil' dtyor abi." "Ne kadar istiyor Hidayet?" "Abi bunu hiç konuşmadılar telefonda, ah bir onu saptayamadım, hiç para sözü olmuyor, ama Majör iyice şey atıyor, yani kıç atıyor." "Aaaaa..." "Yo abi bunu ben söylemiyorum, Bush kı­ zınca arada bir ağzım bozuyor, bu onun sözü, 'Majör Majör kıç atma, ümüğüne basar bu pa­ rayı senden alırım' diyor Bush. Bak şimdi o bö­ lüme geleceğiz." 57

"Ş im d i n e d iy o r la r H id a y e t? "

"Diyor ki Bush, 'Senin bir yığm sömürgen var...’ Öteki de diyor ki. Sen dünyayı sömürü­ yorsun' diyor... İşte kıç atma sözcüğü burada... Bak bak...” . Hidayet düğmeye bastı, teypi durdurdu, bandı geri aldı, bana "Kıç atma" sözcüğünü üç dört kez dinletti. "Bak bak, burası çok şey abi," dedi Hida­ yet gülmeye başladı. "Hidayet niçjn gülüyorsun?" "Bush masrafların çok ağır olduğunu söy­ lüyor, diyor ki, dinle dinle... 'Biz hiçbir fedakâr­ lıktan çekinmedik, askerler yararlansınlar diye kerhane bile götürdük... saptadığımıza göre en çok sizin askerleriniz gitmişler bu kerhaneye'... 'Gitmişlerse parasıyla gitmişler, beleş mi gitnüşler.' Bak bak abi kavga kızışıyor. Bush di­ yor ki, 'Ne yani bizim Amerikalı orospular beleş mi şapacaklardı İngiliz askerleriyle?' 'Ama çok pahalçmnş sizin orospuların fiyatları.' Gürlü­ yor burada abi Bush, dinle, 'Ne yani ha, Alla­ hın çölünün ortasında sizinkiler fıstık gibi Amerikalı kanlar bulmuşlar, bir de pahalı di­ yorsun ha?' Şu işe bak abi... Tam burada abi Majör alttan almaya başlıyor. Dinle dinle. Y a ­ hu Bush dost, yahu bizim kökenlerimiz aym, jrani bize biraz indirim yapamaz mısınız, belki yokla5nversek, sizin bile dedenizin kökü buralı­ dır. Yani dedelerimizin hatın yok mu? İki gö­ züm önüme aksın ki hiç kimseye bu indirim­ den söz etmem, şayet söz edersem anam avra­ dım olsun, yeter ki yap sen şu iyiliği eski kökü­ ne. Bak bunun altında kalmayız, vallahi billahi kalmayız, Ortadoğu oradayken ve orada da tü­ mümüzün çıkarı varken, nasıl olsa çok sürmez bir iki yıl içinde yine savaş çıkartırız, o zaman da biz sizi görürüz’..." Bu konuşmalar, Johri Major’la Bush’un 58

^çen haftaki son konuşmalanymış. Aynı hafta çölde Bush. Mitterand'la da konuşmuş. "Ühüüü, dinle ahi..." "Yahu Hidayet, bu Bush’un sesi değil mi?" 'Yaşşa ahi, bak gördün mü, sen de tanı­ maya başladın, hem de adam çok kızgmken se­ sini tamdın. Kolay mı abi, para bu para." - Ne bağırıyorsun, bana jandarm alığın sökmez. "Uf nasıl oturttu Mitterand duydun değil mi abi?" - Bana bak Bay Mitterand, lütfen efendiliği elden bırakmayalım, ağzımı açarsam söyleye­ cek söz çok. Anmzla namusunuzla savaş mas­ raflarından payınıza düşeni verin.. Siz ne şaşı­ yorsunuz; yahu ben oraya yüz binlerce asker yığdım be, tankı, topu, hele hele patriyotu, bir patriyot pat dedi miydi kaç dolar, biliyor mu­ sun sen? - Ama bak Sayın Bush, bizim adamlarımız burada oturup bir güzel hesapladılar, İngiltere, İtalya, Hollanda, Almanya, Japonya’ya saldığı­ nız savaş salmalarım bir güzel topladılar, siz kâra geçiyorsunuz, hem de 5mksek bir kâra." - Caaaaaykkkk.... ’Yahu Hidayet, bu kimin sesi, Japon Başbakammn mı?" ’Yok abi Bush Bush, çok kızmca sesi böyle çıkıyor. Bak dinle bak... Ne diyor biliyor mu­ sun?” - Yani babamızın hayrına mı girdik bu sa­ vaşa, elbette kâr edeceğiz Mitterand, elbette kâr edeceğiz. - Ama çok kâr ediyorsunuz Sayın Bush. "Abi bak burada başka pazarlık var. ” - Pekiyi, bundan sonraki Ortadoğu ■ sava­ şında müteahhitlik işim siz yüklenin... - Ne müteahhitliği Sayın Bush? 59

- Ne müteahhitliği olacak, savaş müteah­ hitliği... Siz yüklenin, siz yıgm çöle malı, onca askeri, onca silahı, malzemeyi, siz kazamn! - Niçin olmasın? Konuşurum ben bunu Al­ manya'yla İtalya'yla, olmazsa uluslararası bir savaş müteahhitliği kurarız, her zaman size ye­ direcek değiliz ya. - Çok a5np ediyorsun yarii Mimi, beklemez­ dim bunu senden. Sanıyorsun ki bu paramn tümü bizim cebimizde kalacak, kolay mı samyorsun sen bu işleri Mimi, biz bu paramn için­ den daha taşeron parası vereceğiz, "Hidayet, bu taşeron da kim?" ''Biziz abi, bak bak, kaçırdın bizim adımız geçti, Bush bizim adımızı söyledi, onlara vere­ ceğiz dedi." "Kaç dolar dedi Hidayet." 'Yok abi, kaç dolar hiç söylemiyorlar, gali­ ba müteahhitlik gizi bu." "Mitterand'la Bush sonunda anlaşıyorlar mı Hidayet?" "Abi bu haftaki konuşmalarında anlaşamı­ yorlar ama, hep şöyle bitiriyorlar sözlerini. 'An­ laşırız anlaşırız. aüa deve değil ya' diyorlar... Dur istersen sana şeyi dinleteyim..." "Bu da kimin sesi Hidayet?" "Hans Dietrich Gensher'in." "Haa Almanya dışişleri bakam. Pekiyi Bush. Gensher'le mi konuşuyor, mçin Başba­ kan Helmut Kohl'la konuşmuyor?" " D a h a önceki bandlarda var, konuştular abi. amma kavga ettiler. Galiba artık ne zaman Bush Almanya'ya telefon açsa karşısına Gensher çıkıyor, her kezinde de bir yalan uyduruyor abi, işte Kohl hasta, kamı ağrıyor, düştü ayağı­ nı kırdı, kaynanası öldü... Bush, Gensher'e ağ­ zına geleni söylüyor, maşallah, ama Gensher tek söz ediyor... Bak bak dinle abi, şu ses işte, nasıl kısık bir ses..." 60

"N e d iy o r H id a y e t? "

- Alman usulü yaparız. Masrafları da pay­ laşırız, kân da. - Kârdan yüzde on beş verelim, ama siz borcunuzu ödeyin. - Yo Sayın Bush, Am an usulü olacak,.. "îki aydır abi bu böyle, o açıyor telefonu, Kohl'un kaymbabası ölüyor, Gensher 'Alman usulü’ olacak diyor. A li. Guilo Anreotti'nin se­ sini du5mıak ister misin?" "O da kim Hidayet?" "İtalya Başbakanı abi. Bak dinle bak, yine ajmı sözleri ediyor, Buşh para para diye bağı­ rınca, Anreotti sesini titreterek, 'Şehidimizin kanıyla sulandı çöl'diyor." "Anlamadım Hidayet?" "Abi sen Körfez Savaşı sırasında basım iz­ lememişsin galiba, şimdi o savaşın kızgın gün­ lerinde bir Italyan askeri Suudili o biçim bir kadıAa ilişki kurmuştu ya..." "Bilmiyorum Hidayet, eee?" "îşte bu kadımn dostu da tutup bu İtalyan askerini öldürmüştü ya, işte bu asker İtalya’da milli kahraman oldu; deyip deyip Anreotti o as­ keri söylüyor, 'Biz savaşta kammızı verdik, da­ ha ne vereceğiz?' diyor." 'Yani İtalya hiç para vermek istemiyor mu?" "Hiç olur mu öyle şey abi, Amerika bu, hiç almaz olur mu? Mafiayı yetiştiren bir ulus abi, hiç bırakır mı? Şimdi Anreotti istenen parayı çok buluyor, onun yarışım vermek istiyor, Amerika buna razı oluyor, tamam yansını ve­ rin, yansını da size on yıl vadeli borç yazayım diyor, işte Anreotti bunu kabul etmiyor, her butelefon konuşmasından sonra televizyona çıkı­ yor, bir yamna o Suudi Arabistan'da bıçakla­ nan gencin resmini alıyor, başlıyor televizyon61

da 'Şehidimiz, yavrumuz, evladımız' diye dudaklannı titretip konuşmaya." "Sen nereden izliyorsun İtalyan televizyo­ nunu Hidayet?" "Ühûüû abi, Uno bir, iki, üç, dört, beş... Benim odada cam abi cam ." "Pekiyi, Hidayet.-Bush hiç Japon Başbakamyla konuşmuyor mu?" "Hiç konuşmaz olur mu abi. canciğer kuzu sarması, araları çok i)d. Onların pek öyle fazla konuşmalanna tanık olmuyorum. Çünkü daha ilk konuşmalannda Toshiki Kaifu aynen şöyle dedi: 'Derhal istediğiniz parayı göndereceğiz. Bi­ zim dünya pazarlanm ele geçirme savaşı içinde öyle askerli maskerli savaşacak halimiz yok. olun bizim yerimize savaştınız. Allah tuttu­ ğunuz toprağı altın etsin.' Bak abi yahu, aynen bu anlama gelen söz. Demek onlarda da bizim dediğimiz gibi deniyormuş. Tuttuğunuz altın olsun.' İşte tasta­ mam böyle söyledi Toshiki Kaifu, sonra ne dedi biliyor musun abi, 'Çok yakın zamanda sizinle bir pazarlığa oturacağız, bizim adımıza biriyle savaşa girişeceksiniz, kaç lira isterseniz, kuru­ şu kuruşuna size Ödeyeceğiz' dedi."

62

ON KASIM Baka3am hele, he ya, tastamam ön dört yıl­ dır bizim ilçede on kasım kutlamalannı Apturaman Bey yapar. Şimdi bi kezinde kavgaya tu­ tuştular öğretmen Necmi Beyle. Necmi Bey de­ di ki. "Apturaman Bey, on kasım kutlamaları ol­ maz, on kasım anma günüdür" dedi. Aptura­ man Bey hiç kabul etmedi. Masasına yumruk bilene attı, "On kasım kutlamadır" dedi. Bu Apturaman Bey bizim ilçenin yerlisi, memur ki nasıl memur, kaymakamdan sonra gelir, eskiden ona tahrirat kâtibi derdik, amma şindi demiyoz, yazman bey diyoz. Bir kayma­ kam geldiydi. İlyas Bey. o değiştirdi. ”Ne5mıiş tahrirat kâtibi, istemiyorum öyle şey, senin görevin yazmanlık" dedi. İlyas Bey gitti, o gider gitmez Apturaman Bey adını yine ’Tahrirat Kâtibi" yaptı amma, ilçe ikiye ayrıldı, kimi öyle dedi, kimi öteki türlü dedi. O çok kı­ zıyor yazman denmesine, ben de yüzüne karşı 'Tahrirat Kâtibi" diyorum, ardmdan yazman di­ yorum, niye ki yazman demek daha kısa oluyor da ondan. Kaç kaymakam geldi geçti, hep on kasım­ ları bu Apturaman Bey kutladı, yo daha doğru­ su kutlattı. Ya ya öyle yaptı. Daha on kasım yaklaşırken diyelim bir ay var, diyelim iki ay var, başta ka3makam mı var, yoksa kaymakam vekili mi var, Apturaman Bey önünü kavuştu­ rur; kapi5a tıklatır. 63

yaklaşıyor. Onun için emir ve müsaadelerinizle biz gereken hazırlıklara başlayalım" der. Eee Atatürk bu, iki ay. üç ay önceden baş­ lamak bile az. Hemen kaymakam bey olsun, kaymakam vekili olsun buyruğu verir Apturaman Beye. Apturaman Bey dünden hazır, daha doğrusu ben hazırım, dile kolay on d6rt yıldır böyle bu. Detercan, sabun, banyo lifi, efendime söyleyeyim leğen, tas hepisi hazır, yani ben ha­ zırlamışım. "Haydi Cabbar, al kovayı mova5a Atatürk'ü yıkamaya gidiyoz." Atatürk'ün büstü bizim ilçenin orta yerin­ de, orada her hafta pazar kurulur, bazı terbiye­ siz kendini bilmezler Atatürk’ün kaidesinin üzerine lahana, şalgam neyim dizerler, çok bir terbiyesiz görüntü olur, amma çarşı ağası Nu­ rettin ne yapsın, belediye zabıtasıdır amma, bir söyler, iki söyler, bir fırlatır atar lahanayı yolun ortasma, iki tutar saçar yerlere şalgamlan, am­ ma yine de kendini bilmez o pazarcılar koyuko)Tuverirler onu bunu kaidenin üzerine. İnekoğuUan, pislettikleri gibi de bırakırlar. Yok am­ ma, biz yıkamaya başladıktan sonra çarşı ağa­ sı Nurettin hiçbir pazarcıyı yaklaştırmaz kaide­ ye"Lan", diye bağırır, "on kasım yaklaşıyor, buraya" lahana mahana kojnnak hepten yasak" der. Dinleyen de olur yassağı, dinlemeyen de... Dinlemeyenlere o iki ay içinde mutlaka ceza yazar Nurettin, 'Atatürk'ün oraya lahana ebe­ gümeci koydu' diyerekten... Esnaf da, "A lan, yakmda Atatürk günü var" diyerek­ ten, b n kasımdan haberdar olurlar. Ki yarın başhyor demektir bu ceza, çünkü Apturaman Bey önde, ben arkasında Atatürk'ün büstünü yıkamaya gidiyoz. Biliyom artık, her h^ ta bu64

gün Atatürk'ün yanında)^, Apturaman Bey su dökecek, ben sabunlayacağını, detercanlayacagım, sileceğini. Amanın, Allah karısına kızına sabırlar versin bu Apturaman Beyin, bir de ti­ tiz ki, "İyi yıkanmıyor Cabbar, sıkı sıkı sabunla." "Çok sıkı yapıyom Apturaman Bey, n'apim şurdaki kuş pisbgi çıkmıyor." "Git Patlakgöz'ün kahvesinden sıcak su al gel..." ^ Apturaman Bey suyu döker, ben sabunla­ rım, kaç kez,.. Kova kova su, bir o kadar sıcak su. Bilir Patlakgöz. ben sıcak su isteyince, "Hu lan ne çabuk geçti be yıl, demek gene Atamn öldüğü gün geldi ba?" der. Bana bırakmaz, kurulamasmı kendi ya­ par. Elinden iyi gelir, eğer o yıl Atatürk büstü­ nün yaldız boyası gitmişse, yenisini çeker. Ba­ zen bir ay, bazen iki ay, her pazartesi günü Ap­ turaman Bey Atatürk'ün büstüyle uğraşır. Eee bunca uğraşıya göre, ilçede kurulan Atatürk'ü Anma Günü Komitesi'nin başkam kim olur, el­ bette Apturaman Bey, Ne okul müdürleri, ne öteki daire müdürleri, on dört yılda onca kay-' makam, kaymakam vekili geldi geçti, bu Aptu­ raman Bey hep komite «başkanı oldu. Şiirleri o seçer, konuşmaları o seçer, düzenlemeleri o ya­ par. Bir prova bir prova, amanın canı çıkma­ yan kalmaz, çoğu zaman öğretmenlerle kavga eder, amma dediğini yaptınr. En büyük ağlatıcı konuşmayı da kendisi yapar. Atatürk'ü anlatır anlatır, deniz mavisi gözlerini, sonracıma altın sarısı saçlarını, ondan sonra mikrofonda bir hıçkırık atar, dudaklanm titretir, bunun üzeri­ ne ilkokul çocukları ağlamaya başlarlar. İşte o zaman Apturaman Bey ayaklarını yere vura vura bağırmaya başlar: "B^k Atam bak, ardından ağlıyoruz." Kaç yıl geçmişse Atatürk öleli, Apturaman 65

Bey onu söyler, şunca yjldır ardından aghyoTUZ. der. Arana töreni belediyenin-deposunda yapıl­ dığı için orayı boşaltmak, temizlemek, ben kay­ makamlık odacısıyla, belediyenin odacısı Haydar'a döşer. Amanın ne çok m n zıvm var bele­ diyenin, onlan ilkin bir bir dışan taşınz, sonra yıka pakla, onun ardından sandalyeleri taşı, kaymakam oturacak, belediye başkanı otura­ cak, çağrılılar oturacak, onca insan. Elbette ilkin Atatürk büstüne çelenkler ko­ nacak, Bizim ilçede çiçek miçek olmadığı için kâğıt çiçeklerden yapılmış çelenkleri koyarız büste. Oradaki töreni de Apturaman Bey yöne­ tir. En iyi bağırtılı Atatürk şiiri okuyan çocuk­ lara burada şiir söyletir. Şiiri söyleyen çocuklann tümünün bir elleri Atatürk büstünü göste­ rir. "işte orada, bize bakıyor, bizi gözlüyor." Ne­ dense Apturaman Bey de sanki orada şiir oku­ yormuş gibi durmadan birikenlere Atatürk'ün büstünü gösterir. Buradaki günün mana ve önemini belirten konuşmayı on dört yıldır Ap­ turaman Bey yapar. Her yıl ayrtı konuşmayı yapar. "Muhterem zevat ve muhterem ilçe halkı sîzleri Atatürk'ün manevi huzurlarında bir da­ kika saygı duruşuna davet ediyorum" der. Ben bakarım, en İlkin rahat dediği yıl üç dakika di­ kili tutmuştu bizi kıpırdamadan ayakta, bazı yıllar beş dakikayı da bulur, bir kezinde hava_ çok güzeldi, tam sekiz dakika dikili tuttu bizi, kaymakam vekilini öksürük gıcığı tutmasaydı, belki niyeti o yıl on dakikaydı Apturaman Be­ yin. Sonra da yine aynı konuşma. "Burada ni­ çin toplandık, ağlamak için mi, yoo, yas tut­ mak için mi. yooo. onun fikirlerinin yanında ol­ mak için." Bilmem ki nedir onun fikirleri, bun­ ları hiç söylemez Apturaman Bey, söylemez çünkü san kâğıdında bunlar yazmıyor. 'Yazın dayısıran yanında karga kovalardı" yazıyor, "Mahalle mektebine giderdi" yazıyor. Her yıl da 66

aynı şeyi yapar bilirte, birikenler, "Şimdi karga kovalayacak" deriz. Apturaman Bey, ellerini koUanm kaldırarak karga kovalar. Ben de. arasıra provalarda bulunduğum için bu yıl. bir değişiklik yaptı Apturaman Bey, daha doğrusu değişiklik değil de görüntüde bi* şey'yaptı. İlçemizde yaşlı bir posta dağıtıcısı var, yerli. Şükrü, işte bu Şükrü'nün sesi Ata­ türk'ün sesine çok benzediği için on kasımdan on beş yirmi gün önce izinlidir, provalara katı­ lır, Atatürk’ün gençliğe hitabesini bu Şükrü okur, hem de ezbere okur, çünkü on dört yılda on dört kez okumuş. Mikrofondan bağırır Ap­ turaman Bey, "İşte şimdi o geliyor, o geliyor." Şükrü lacilerle belediyenin deposunun yanından girer. Çok dedi Apturaman Bey, "Gel lan Şükrü senin şu saçlanm on kasımlarda sarıya boyayalım" diye, razı olmadı, İşte bu posta dağıtıcısı Şük­ rü, Atatürk pozu vererek mikrofona yaklaşır, onun sesine öykünerek gençliğe hitabesini okur. Bu yıl Apturaman Bey, "Bir değişiklik yapalım" dedi. , Değişiklik Apturaman Beyin günün mana ve önemini belirten konuşmasmda. şiirlerde fa­ lan değil, bu Atatürk'ün gençliğe hitabesinde yapılacak. Öyleki, deponun en ucuna ortaokul­ da resim derslerine giren sosyal bilgiler öğret­ meni Fahri Beyle birlikte bir Anıtkabir maketi yaptılar şöyle tavana doğru yüksekçe. Önün arkasına da Şükrü'nün sığacağı kadar boş bir yer bıraktılar, yanlanm da bezlerle kapattılar. Şimdi törenin en sonunda Apturaman Bey, " İ ş te şimdi o geliyor, o geliyooor" diye bağınnca. Şükrü oradan hiç görünmeden Ata­ türk'ün gençliğe hitabesini okuyacak. Belli ki birden Anıtimbir görüntüsü ışıklarla ortaya çı­ kınca, çok beğenilecek, belki bu ka3mıakam da 67

Apturaman Beye, on kasımı üstün bir görev aşkıyla hazirlamasından ötürü aferin yazısı ve­ recek. Yo yani gerçekten iyi düşünmüş Aptpraman Bey, gerçi üç lingir direk üzerinde duru­ yor Anıtkabir maketi ve Şükrü amma, ışıklar birden yanınca çok güzel görünüyor. Bir de Şükrü, Atatürk'ün sesiyle başladı mıydı gençli­ ğe hitabeyi okumaya... Bu yandan da ince bir keman sesi gıygıy, belli ki kaymakam çok beğe­ necek ve aferini verecek. Çarşı ağası Nurettin saat dokuzu beş geçeden yanm saat önce tüm dükkânları kapattır­ dı, hepsine, "Haydin bakalım, alana" dedi. Yo şansımızdan yine hava açık, kalabalık da çok iyi. Anıma böyle açık havayı, kalabalığı gördü müydü Apturaman Bey saygı duruşunu uzatır da uzatır. Fazla uzatmadı, bir dakika dedi, beş daki­ ka sonra karşı evin balkonundan bir çocuk düştü, kadımn bağırtısına başlar o yana dö­ nünce Apturaman Bey saatine bakarak toplu­ luğa teşekkür etti. Çocuk ayaklanmn üzerine düşmüş, hiçbir şey olmamış. Apturaman Bey, o günü konuşmasının başmda çok ufak bir de­ ğişiklik yaptı: "Ataam, çocuklar sana gelmek için balkorılardan atlıyorlar" dedi. Alandaki törenden sonra belediyenin depo­ suna geldik. Bu yıl depo da kalabalık. îlçedekilerin dışında vali yardımcısı, üç de bakanlık denetmeni var. Hangi memurun canım yaka­ caklar bilmem amma, onlar da depoda. Kay­ makamın. sonra doktorun hanımı, jandarma kumandammn hanımı, baldızı, kaynanası, hemşireler, bayan öğretmenler, yani demem o ki bu 5^1 bayanlar her yıldan daha çok. Bir de sıcak içeri, dışarısı günlük güneşlik. Eliyle yel68

pazelenenler, bulduğu gazete pctrçasıyla yelpazelenenler var. Apturaman Bey, ka3mıakam be­ yin buyruğunu bekliyor, işareti çaktı mıydı kaymakiun bey, törene başlayacak. Biz hepimiz neler olacağını, hangi konuşmalann yapılacağını, hangi şiirlerin okunacağım biliyoz. Eh bilmeyenler çok azınlıkta, ilçeye yeni gelenler, konuklar, kaymakam. Tören başladı. Şimdi Apturaman Bey, Atatürk’ün yaşamım anlattı ya alanda, orada tam yarıda keser, Atatürk'ü subay okulundan subay çıkarır, on­ dan gerisini belediyenin deposunda anlatır. Aman bir uzun bir uzun anlatır. Dil damak k u ­ rudu bu on kasım, yani biri ortada Su dağıtşa, şerbet dağıtsa hücuma uğrayacak, amma Apturaman Bey kesmiyor ki. Kaynıakam bey kaş­ larını çatmış, vali yardımcısı kaşlannı çatmış, amma Apturaman Bey anlatıyor da anlatıyor. Esneyenler, ceketini çıkaranlar, poflayanlar... "Atatürk Kocatepedeeeee..." Ben sahnenin yanında oturup perde açıp perde kapıyorum. Ben bile sıkıldım, oysa be­ nim ardımda kocaman bir pencere var, serin serin hava geliyor, depodakiler kebap oluyor­ lar. Ah anam anam, acaba Şükrü Bey o kıç ka­ dar yerde ne yapıyor, pişmiş erimi,ştir zavallı. Apturaman Beyin konuşması bitti, kayma­ kam bey kapkara olmuş kararmış. Vali yardım­ cısı desen ha uyudu ha uyuyacak, yetişti geldi demirci Zübeyir’in oğlunun çekiç gibi sesi de. "Ataaam^' diyecekten, vali yardımcısı yekiniver­ di, yakasını düzeltti. Şiirler de okundu, şimdi törenin en sonu, ben yavaş yavaş sarı perdeyi açtım, yandaki iki ışık Anıtkabir maketinin üzerine vmrdu. Gıygıy keman sesi çıkmaya başladı. Apturaman Bey en gür sesiyle bağırdı: "İşte şimdi o geliyor, o geliyoooor!" 69

Ses yok... Amanın... Apturaman Bey tekrar çok güçlü bağırdı; "İşte şimdi o geliyooooor, o geliyoooooor!” Belki çarşıdakller, ilçenin öteki ucundaki1er duydular. I ıh, lan aman. Şükrü den haber yok. Bir daha bağırdı Apturaman Bey. mutlaka bu bagmşta bir yanı yırtılmıştır. "İşte o geliyoooooooooor, o gellyooooooooooooooooor!" Gelmiyor. Perdenin oradan bağırdım ya­ vaşça: "Hişhlş Şükrü Abe, Şükrü Abe, sıran geldi Şükrü Abe." Apturaman Bey hızla yürüdü geldi perde­ nin yanma, o duyulmadı samyor ama, ses yük­ seltecinden duyuldu, "Poh yeme Şükrü hadi konuş." Böyle dedi. O sırada anaaa bir baktık, ilkin Şükrü'nün kocaman ayağı göründü, ardından bacağı çıkıverdi bezden dışarı, gürp diye bir ses duyuldu. Doktor yetişti geldi. "Saghk ocağı, sağlık ocağı" dedi amma. Şükrü Abe öldü. Kalpten gitmiş. Doktor öyle söyledi... Her yıl on kasımdan sonra unuturuz, ama bu yıl hep anlatacağız, anacağız on kasımı ve posta dağıtıcısı Şükrü Abenin nasıl öldüğünü.

70

FERHAT AYAĞA KALKTI

"Kaldır başım kuzum, kaldır da ho de, aç gözlerini bakıver melil melil, anam anam ba­ bam babam, sen gidersen ben nederim, biz nederiz san kuzum, de kaldır kurban olduğum, de bi güç guvat ver Tanrım, abna onun camm, kıjnna bize, acı.. Zöhre kalktı başmdan, bu kez Fidan Gelin çömdü başına. E Allah kimseye vermeye, kolay değil hemi de hiç kolay değil. Fidan Gelinin se­ si bir de ince ki, bir de yanık kJ, sarıldı başına, tuttu çenesinden: "De sana ben yardımlar edeyim, kaJ'am tu­ tup ben kaldırayım, yeter kİ sen aç gözlerini, de evimizin direği, içimizin yüreği, kınam gibi sansın, evimizin tadısın, sen gidersen biz nederiz Ferhat. Demek Şirin’i bir başına bırakıp gi­ deceksin ha, o sensiz neder Ferhat, ne işe ya­ rar Ferhat? De bir görsen Şirini, başım kaldır maz yerden, bilir yalmz kalacağım, çıkaramaz ki gözyaşı, amma ağlar içinden içinden. Hadi kaldır başını Ferhat, yakma bizim yüreğimizi, dağlama içimizi, de depret başını, aç gözleri­ ni... De kİ ben sana neler neler yapayım, bula­ maçlar yapsın Fidan Gelin yarpızlı reyhanlı, sana sular taşısın akçeşmenin kar gibi suyun­ dan, sırtım kaşısın yün topagıynan, yeter ki kaldır başını güzel babam..." Fidan Gelin sügüm sügüm döktü ki gözyaşlannı, bir de vurundu ki şap şap dizlerine, bir de höykürdü ki, tüm bedem dışına çıkar gi­ 71

bi, amma kaldırmadı başım Ferhat, açmadı gözlerini Ferhat. Eh. bunu kaldmrsa Kıldıribiş'in suyu kaldınr. Hele nerede ki Kıldıribiş, hay yere gelesi, ugunası, toprak başına olası, tam işe yaraya­ cakken hasta mı o da? Lan şurda Ferhat gidi­ yor gitti, o tutmuş, "Aney başımı kaldıramıyo­ rum" diyor. E başım kaldıramıyorsan, söylersin kann Sultan'a, gelinin Eşme'ye, onlar hazırlayıverirler suyu. Yo bu Kıldıribiş öyle biri ki, fi­ ravun, kendinden başka kimse bilsin istemez otunu. Diyormuş ki, "On iki ot vardır evde ku­ ru, amma on üçüncü eksiktir. On üçüncüyü taze taze içine katmadan on iki ot bir boka ya­ ramaz. E ben de başımı kaldıramam ki gidip alıp geleyim dağdan." Yalvarmışlar yakarmışlar: "Lan Kıldıribiş halt etme, söyle otu biz alıp gelelim. Hem bu kış günü dağda ne otudur ki bu böyle, söyle hele, kuş olup uçalım, yel olup inelim, katalım kaynatalım, Ferhat’ı kurtara­ lım," "Cık demem, ben de başımı kaldıramıyo­ rum." "Allah senin belanı vere de kırk nazara ge­ lesin, yirmi kurşun partına, yimii kurşun altı­ na yiyesin. Lan de şu otu hele." "Cık demem, ben de başımı kaldıramıyorurn." Ulan Ferhat gidiyor be, köyün Ferhat'ı gi­ diyor be, gençtir, kuwetlidir, köyün gözbebeği­ dir. Hiç vicdan kalmadı mı ha, hiç merhamet kalmadı mı ha. hiç insanlık kalmadı mı ha, Ferhat'ın ettiklerini unuttun mu ha? Yok mu bu köyün yaşhlan? Hiç olmaz olur mu? Yaşlılar da Ferhat'ın başında. Yasin, Kalın Ömer, Bedo... 72

'Yekinin hele varalım bir şu Kıldıribiş'in 5ranma..." • "E tez vann, gitti gider Ferhat, yetiştirsin abuhayat şurubunu, kurtarsın Ferhatımızı." Ana ana, gelinler, hele hele çağalar öyle bir ağıt ettiler ki .yaşlılar kafalarını kıvmp, ellerini bellerine koyup damdan çıkarlarken, bir sopa­ ları eksik, hem de halis duttan, şöyle \mrdun muydu Kıldıribiş'in sırtına sırtına, kırmızı pa­ zen gibi yollar açsın derin derin derisinde. "Lan ki Allahsız Kıldırlbiş, orda öyle Ferhat can çekişirken yakışır mı sana burada topu di­ kip yatmak, he??" Bu sözleri Kalın Ömer söyledi, sözünü biti­ rir bitirmez bir öksürüktür tutturdu, amamn amanın, her yam Dulali'nin almmn çatındaki top ben gibi kıpkırmızı oldu. O içine dikilmiş öksürükleri çıkaradursun, Bedo dedi ki Kıldıribiş’e: "Lan hajan, lan yezit, varmayacak mısın yarın Ferhat’ın kapısına, ben ettim sen etme diye?" Kıldıribiş, Bedo’ya da a3mı sözleri etti: "Hastayım, başımı kaldıramıyorum.". "Lan söyle otu , biz üç yaşlı alıp gelelim, kâ­ firlik etme" dedi Yasin. "S iz bilmezsiniz, ben de hastayım başımı kaldıramıyorum." Yaşlıların üçü bir olup Kıldıribiş'in yüzüne lap diye tükürünce, dört iri köylü de ellerini 5oımruk yapıp üstüne yürüyünce, başını kaldınverdi Kıldıribiş, amma pat diye geri düştü baş ı.

"Görüyor musunuz," dedi, "başım tutmu­ yor işte. Amma velakin beni kucaklar dağa gö­ türürseniz, otu alır gelirim." koca herif kucaklanır mı? Nerde lan bizim dörtkollu, yatınn bu heril'i içine, dört kolundan dört adam, yedekte sekiz adam, varın gidin da­ ğa.

'Yok ben yaşlılan da isterim. Yaşlıleir nö­ bet tutacak, otu ben kopanrken kimse bakma­ yacak.” ”Heye lan, beye." Topluluk böyle dedi. Dörtkollu önde,' onun ardında üç bastonlu üç yaşlı, onun ardmda ye­ dekler. "Çıkarın ha çıkarın." Böyle diyor körolası, yatmış camız gibi dörtkollunun içine, hasta maşta arada bir de kar istemesi yok mu, kan keyifle yemesi yok mu, dellendiriyor bizi. Çık babam çık, çık ba­ bam çık. "Lan daha varmadık mı Kıldıribiş?" "Az kaldı.” Kalın Ömer yolda kaldı. Yasin yolda kaldı. Bedo ha gitti kalpten ha gidecek, bir şey değil dönerken dörtkolluya çift kişi binecek. "Durun.” Durduk. Durduk değil, devrildik. Dağın havası mı, kann lapası mı iyi geldi galiba Kıldıribiş'e, , "Hepiniz burada durun, de şurada Bedo da3a beÛesin, ben şimdi şu yamaçtan otu alır gelirim." Yahu şimdi bu herifi tekrar dörtkolluya mı bindirip indireceğiz aşağıya? "Heye," dedi Bedo, "söz verdik, sözümüzde durmamız gerek. Ah keşke yetişsek Ferhat öl­ meden. Ya yetişemezsek?" Yok yok hiç öyle kötü, şey düşünmedik. Düşünmedik de bakalım Kıldıribiş'in suyu na­ sıl gelecek? Yok iyi gelmiyor değil, geliyor am­ ma, bakahm Ferhat'ın hastalıgma, yaa... Bak sen şu gavata, başım tutmu3^r diyor­ du, küçücük kaldı karşı yamaçta, eğilip eğilip kalkıyor, şifalı otunu topluyor. Ne sanki şinidi vanversen yânına, yahut yann gelip bafean. 74

et... Televizyonun düğmesine bastım. O hani Brezilya dizisi var ya. 'Yalan Rüzgân", hiç izle­ mem, yüz yetmişinci bölümümüsnnüş. Cevahir gözlerini iri iri açtı, iki elini göbeğinin üzerine koydu, gözlerini mıhladı beyazcama. Hayret, nasıl 'Yalan Rüzgân"mn başlama saatini bildi, çok şaştım. O dakikadan sonra ne sesi çıktı Cevahir'in, ne soluğu. İnanmazsınız, dizi bittikten sonra kalktı, kapıya yöneldi, yamna yaklaştım, hâlâ içini çekiyordu hayvancağız. Dizinin bu bölü­ münde, kız sevgilisi uğruna intihar etmişti çünkü. Kapıyı açtım, onu yatacağı yere götür­ düm. Şaşılacak şey. Cevahir bir insan gibi pof pof pofluyordu. Not: Bu öyküyü, ayıların da bu diziyi çok sevdiklerini belirtmek için yazdım. Sakın yanlış anlaşılmasın.

102

Y.S.* BÎR ÜNİVERSİTENİN BÎR FAKÜLTESİNİN BÎR SINIFINDAN BÎR DERSİN NOTLARI "Oturun bakalım yerlerinize çocuklar." "Öğretmenim Aysel ayağa kalkmadı." "Hayır öğretmenim, ben kalktım, amma ye­ rime. çabuk oturduğum için arkadaşım kalk­ madı diyor." "Aysel akıllı çocuktur, sınıfa öğretmeni gir­ diğinde ayağa kalkar." "Hocam..." "Aaa, kaç kez diyeceğim çocuğum, öğret­ menim diyeceksin öğretmenim, ben sizin ögretmeninizim. Değil mi ya?" "Hem de sevgili öğretmenimiz." "Kimler öğretmenini seviyor bakalım?" "Ben öğretmenim! Ben öğretmenim. Ben öğretmenim." "Aferin aferin, ama hani a y ^ a kalkafak paırnak kaldırmayacaktık, hani oturduğumuz yerden kaldıracaktık." "Öğretmenim..." "Ne var Osman?" "Öğretmenim andiçmedik." "Aaa, sabahki mikrobiyoloji dersinde andiçrçediniz mi?" "İçmedik öğretmenim, Salih profesör öğret­ men biraz geç geldi de." Y. s. : YÖK'ten sonra sözlerinin kısaltm ası olarak kaynaklara geçmiştir.

103

"O zanıan kalkın ayağa, haydi bakalım, ama hep bir ağızdan..." . Tîtrküm doğruytjmı çalışkanmt ûniversüeliyim: yasam, fuıçüklere örnek ol­ mak, büyüklerin karşısında hazvrol durmak, üniversitemi, yöneticilerimi devlet büyüklerimi özümden çok sev­ mektir, varlığım bu îtniversüeye helal olsun... "Sen Fuat, sen niçin hiç ağzını açmadın, yoksa andımızı???" "Öğretmenim Fuat az önce dişçilik bölü­ münden geldi, iki dişini çekmişler." "Ha ondan mı, geçmiş olsun yavrum." "Evet şimdi yoklamamızı yapalım." "Ben yapmıştım öğretmenim, 11718 Hülya ile 9400 Behçet yok..." "Hınni. bunlar geçen dersimde de yoklar­ dı." "Öğretmenim, ben onlan el ele gördüm." "Nerede?" ' "Fakültenin bahçesinde öğretmenim, sonra kapıdan çıkıp gittiler." "Pekiyi Hülya’nın velisini Bahçet'in velisini tamyan var mı?" "Öğretmenim, Hülya bizim mahallede otu­ ruyor ama, evlerini bilmiyorum." "Bu Hülya mahallede de mi böyle?" "Anlamadım öğretmenim." "Yani fingirdek mi diyorum çocuğum?” "Fingirdek nedir öğretmenim?" "Yani oğlanlarla geziyor mu diyorum ma­ hallede de?" "Ühüüü öğretmenim, hem de birkaç oğlan­ la birden geziyor. Anası da..." "Ben onun babasım dekanlığa çağırtayım. 104

kızının kulaklarım çeksin biraz, Allah korusun sonra ilerde şey olur.” "Ney olur öğretmenim?" "Orospu olur." "Orospu nedir öğretmenim?" "Hiiiş hadi bakalım, büyüyünce öğrenirsi­ niz.. Şimdi arkalarınıza yaslanın bakalım, dik oturun, ellerinizi önlerinizde kavuşturun, yok­ lama yapacağım." "Öğretmenim Tuncay doçent öğretmenimiz bit muayenesi yaptı, kimsede bit çılonadı." "Siz hem akıllı, hem de temiz çocuklarsı­ nız... Î4473 Figen." "Burdayım öğretmenim." "6754 Atalay." "Burdayım öğretmenim." "17806 Gonca." "Burdayım öğretmenim." "Evet... Şimdi kim tahtaya kalkmak istiyor bakalım?" "Ben öğretmenim! Ben öğretmenim! Ben öğretmenim'..." "Aferin aferin, bu sınıf çok çalışkan, geçen dönem iftihara geçenler, teşekkür alanlar par­ maklarını kaldırsınlar bakalım!.. Uuuu çok gü­ zel çok güzel... Ama ne demiştim Şadan,- par­ mak kaldırırken ayağa kalkmayacaksınız de­ memiş miydim?" "Demiştiniz öğretmenim." "Gel bakalım buraya, senin o göğsündeki rozet ne o öyle?" "Öğretmenim şeyin rozeti, ordan verdiler." "Yaklaş yaklaş... Yaklaş çocuğum kulağını çekmeyeceğim. Neyin rozeti bu?" "Civciv var üzerinde öğretmenim, ordan verdiler." "Nerden verdiler?" 105

"Kuş Sevenler Demeğinden verdiler."

T o k sa sen o demeğe üye misin?" "Üye3dm öğretmenim." "Üyesin ha. Kuş Sevenler Demeğine üye­ sin ha?” "Öğretmenim bakın, bu dekanlıktan aldı­ ğım izin belgesi, dekan bey izin verdi." "Ama yine de bu davramşım beğenmedim Şadan, senin geçen dönem hal ve gidiş notun kaçtı?" ’’Doksan dokuzdu öğretmenim." "Bu dönem doksana düşüreceğim onu." "Niçin öğretmenim?" "Ben bu sınıfm sınıf öğretmeni değil mi­ yim, niçin bana sormadın Kuş Sevenler Deme­ ğine üye olurken ha?.." "Öğretmenim..." "Aglamamn anlamı yok, onu Kuş Sevenler Demeğine üye olurken düşünecektin. Haydi şimdi git yerine otur.... İçinizde başka demek­ lere falan üye olan var mı?" "Söyleyeyim mi hı Sibel söyleyeyim mi?" T o sakın söyleme, çikolatamı sana verece­ ğim dersten çıkmca." ’’Diyim mi, öğretmenim Sibel de Kedi Se­ venler Demeğinin üyesi diye?" "Ölümü öp söyleme... Ben de o zamafı se­ nin Erol’la mektuplaştığım söylerim, iyi mi?" ’Tamam tamam, çikolatanı falan istemiyomm." "Kim bakalım o arkada konuşan?" "Meltem konuşuyor öğretmenim." "Konuşmuyorum öğretmenim, arkadaşıma ah öğretmen tahtaya kaldırsa da ben kalksam diyomm.” "Demek çok istiyorsun tahtaya kalkmak öyle mi?" "Çok istiyorum öğretmenim." 106

'Açayım bakayım not defterimi, kaçtı senin numaran?” "

11111 . . . ”

"On bir bin yüz on bir ha, hep bir yani." 'Ama notlarım hep yüz öğretmenim...” 'Gerçekten öyleymiş, demek bir yüz daha ahnak istiyorsun, aferin, gel bakalım tahtaya... E\-et.. Şimdi sen bana Siklofreni'yi anlat baka­ lım." "Öğretmenim siklofreni gençlikte başlayan, bunaklık ile sonuçlanmayan, nöbet nöbet ge­ len, her nöbeti mutlaka geçen, iki nöbet arasmda..... Öğretmenim mani bir siklofreni şekli olup... Öğretmenim hipomani, hafif eksitasyon, logore, öfori spondan dikkatin artmasıyla ken­ dini belli eden... Öğretmenim had manide hasta durmadan konuşarak.. . Öğretmenim süregü manide hasta yerinde duramajıp... Öğretmenim konfüzyolu manide hem süregû mani vardır, hem de orlentasyon bozuklu­ ğu... ' Öğretmenim ayırıcı tanı mani genellikle şi­ zofreninin hebefrenisi ve paralizi jenerali ex­ pansiv şekli ile karışarak... Öğretmenim tedavide en i)dsi akıl hastane­ si olup....” "Bravo, yüz, otur yerine çocuğum, maşal­ lah çok ip çalışmışsm.” "Sağ olun öğretmenim, ezberini çok güçlüdür de..." "Evet... Karıştıralım bakalım şimdi not def­ terimizi... 7312 Vural Söylemez... Vural Söyle­ mez yok mu?" "Burada öğretmenim." 107

"Kalksana ayağa çocuğum. Elbette kalkaınaz»n çünkü dersine çabşmadm, çalışmadm ^ e değil mi? Haydi bakalım tahtaya.”

"Öğretmenim..." "Sana tahtaya dedim." "Öğretmenim şimdi akşam konuklar gelin­ ce..." "Çarparım şimdi ağzına, tahtaya gel dedim sana... Aımen baban onca masraf, sen çalışmı­ yorsun, yol parası yemek parası, kitaplar." "Öğretmenim Vural yurtta kalıyor." "Aaa bir de yalan söylüyor, akşam konuk­ lar geldi diye." "Yalan söylemiyorum öğretmenim, yurt müdürünün konuklan geldi, onlara çay yap­ tım, dersime çalışamadım." "Çalışsaydm efendim, çalışsaydın efendim. Şimdi bana anlat bakalım pşikonevrozlan. ba­ şından sonuna dek.... Dinliyorum seni, anlatsana... Yok elbette. Pekiyi bunu bilmiyorsun, o zaman bana nevrasteniyi anlat.... Onu da bil­ miyorsun, o zaman bana psikomotor çalışmayı anlat.... Bunu da bilmiyorsun, yaklaş yaklaş, senin kulaklarım bir güzel çekeyim de aklin başına gelsin, sonra yurt müdürüne de bir yazı yazdırayım da seni kapımn önüne koysun, öcüler yesin... Otur sıfır... Çocuklar, Türk gençUğl nasıl olur?" "Çalışkaan olur öğreeetmeniiim.” 'Türk gençliği hep ne yapar?" "Dersini çalışır öğreeetmeniiim." 'Türk gençliği???" "Dersinden başka hiçbir şeyi düşünmez Öğretmeeeniiim..." "Duydun mu Vural Söylemez, amma ben söyleyeceğim kantine de söyleyeceğim, bir ay süreyle kantine girmeni yasakladım anladın mı? Çay içemeyeceksin işte... Şimdi çocuklar 108

geçen ders vermiş olduğum ev ödevlerini çıka­ rın... Göreceğiz bakalım şimdi kimler yapma­ mış ödevlerini, hangi kaka çocuklar yapma­ mış?' ■ ^n yaptım öğretmenim! Ben yaptım öğ­ retmenim! Ben yaptım öğretmenim." "Evet, ben şimdi sıralan bir bir dolaşaca­ ğım, koyun ödevlerinizi önünüze..... Görelim şimdi... Ooo Itır, bu dosyamn kapağındaki ya­ zıyı sen mi yazdın?” "Psikiyatri Semiyolpjisi yazısını mı öğret­ menim?" "Elbette onu." "Dayım yazdı öğretmenim, dayımın yazısı çok güzeldir de... Ama içini ben hazırladım, iki gözüm kör olsun ki öğretmenim ben hazırla­ dım..." "Ağlama hemen canım, elbette inamyorum sen yaptın... Bak yamna yazıyorum, doksan beş... Merin..." "Zil çaldı yoksa ben du)mıadım mı çocuk­ lar." "Çaldı öğretmenim, ama ders daha gü­ zel..." "Evet evet hocam..." "Bak yine hocam, ağzına karabiber koya­ rım Hüsam, öğretmenim diyeceksin, ög-ret-menim." "Mçdersiniz öğretmenim, çıkmayalım dışan diyecektim, hep ders yapalım, hep ders çalı­ şalım öğretmenim..." "Pekiyi, o zaman ben kapının önüne çıkar sigaramı içerim; Ha sakın ha çocuklar siz siga­ ra içmeyin, çok kötüdür. Sonra şey de kötüdür yavrularun, kızların oğlanlarla şapması, oğlanlann kızlarla şapması, sonra insanın aklı hep orada kalır." 109

’Şapmak ne demektir öğretmenim?" "Büyüyünce öğrenirsiniz... Şimdi çıkarın bakalım defterlerinizi." "Hangi defterlerimizi öğretmenim?" "Müsvedde defterlerimizi mi, yoksa temiz defterlerimizi mi?" "Müsvedde defterlerinizi yavrum, burada müsvedde defterlerinize yazarsınız, sonra evde temize çekersiniz.... Şimdi kitaplarınızı da çıkarm... Açın yüz birinci sayfayı..." "Aaa melankoli öğretmenim..." "Evet o parçayı yazacaksınız, yüz birinci sayfadan yüz yedinci sayfamn sonuna dek def­ terinize yazın." "Pekiyi öğretmenim..."

110

EMEKLİ NÜFUS MEMURUNUN BANDO MIZIKALI CENAZE TÖRENİ

Çok şaştık, pek şaştık... Şaştık kaldık, hiç olacak şey değil ama, ya bizim bilmediğimiz bir şey varsa işin içinde? Bir kez Necati Bey beledi­ yeden emekli değil ki, nüfustan emekli. Nüfus dairesinin müdürü falan da değil, gelen kâğıtta çalışmış on yedi yıl. yirmi yıl da kayıt bölü­ münde... Yo yo çalışkan olmasına çok çalış­ kanmış, bir kezinde kütükler değişiyormuş da, geceli gündüzlü en fazla Necati Bey çalışmış, tüm arkadaşlarından önce bitirmiş, müdürüne sunmuş. İşte o yıl İçişleri Bakanlığından Necati Beye kutlama yazısı gelmiş, "Memleketin çalış­ kan, feragatli, yılmaz memuru" diyerekten. Ne­ cati Bey de bu yazıyı çerçeveletmiş, asmış evi­ nin salonuna, gelene de göstermiş, gidene de... Hatta sütçü bile görmüş bu belgesini, çöpçüler de görmüşler. Bakkal Hıdır da gitmiş bakmış. Görmeyerüere de Necati Bey emekli olduktan sonra emekli kahvesinde göstermiş, "Bakın görün ben nasıl çalışkan bir me­ murdum" diyerekten. Acaba bu belge için mi gönderdi, belediye, bandosunu? "Olabilir," dedi tapudan emekli Niyazi Bey, "neden derseniz belediyeler de İçişleri Bakanlı­ ğına bağlıdır, ölüm haberi gider gitmez beledi­ yeye, bir baktılar ki 'Ölüsü Bandoyla Kalkacak­ lar' listesinde Necati Beyin adı var, hop bando­ yu hemen gönderiverdiler cenazeye." 111

Ama 3^ biraz sonra başka cenaze de gelecdEse Bahçelievler Camisine?.. "Yahu bakm bakalım başka cenaze ohnasm camide, biz Necati Bey için diyoruz ama..." "Hayır hayır, başka cenaze yok," dedi te­ kelden emekli Cebbar Bey. "Hem az sonra ezan okunacak, bundan sonra cenaze gelir mi? Bu bando azizim Necati Bey için geldi. İsterseniz gider bando şefine sorarım." "En iyisi," diye fısıldaştık. Bando şefi caminin yanındaki dönerciden dürüm almış yiyordu. Cebbar Bey, adamın dürümünü bitirmesini bekledi. Şef, ağzım mendi­ liyle sildi. Cebbar Bey yaklaştı, sordu: "Afedersiniz efendim, acaba bando mer­ hum için mi geldi?" "Elbette," dedi şef, "yoksa arkadaşınız mıy­ dı?” "Evet," dedi Cebbar Bey. "Arkadaşımdı, çok çalışkandı, çalışkanlık belgesi bile vardı." "Başınız sag olsun," dedi şef. Cebbar Bey yamrnıza geldi, "E bu biraz düşüncesizlik," dedi. 'Yani ai­ lesi için diyorum." "Anlamadık?" diye sorduk. "Camm bando rahmetli Necati Bey için gel­ miş, amma ailesindeki şu ilgisizliğe, saygısızlı­ ğa bakm, cenaze töreni için hiçbir hazırlık yap­ mamışlar. Nerde cenazenin en önünde gidecek Necati Beyin fotoğrafı?" "Evet evet, çok doğru," dedi Haydar‘ Bey. "Böyle bir adamın resmi mutlaka cenazenin önü sıra gitmeli. Nerde Necati Beyin oğlu?" İki gözü de kan çanağı gibi kızamıış Necati Beyin oğlunu buldular, daha doğrusu musalla taşımn yamndan alıp geldiler. "Oğlum," dedi Cebbar Bey, "bak baban için bando geldi." . 112

TiVabam için bando mu geldi?" Necati Beyin oğlunun gözleri parla)nverdi, pariaymca aklan daha çok kızardı. "Demek öğrenmişler babamın dört buçuk yıl askerlik yaptığını..." "Niye?" diye Numan Bey sordu. "Baban as­ kerlikten birkaç kez kaçtı mı ki dört buçuk yıl 3?aptırsınlar?" Ötekiler Numan Beye ters ters baktılar. Zaten bu Numan Bey, Necati Beyle oldum olası geçinememiştir. Ne zaman oturup kahvede tav­ la 05masalar, sonunda bir kavga çıkardı, ama kavgayı da hep bu Numan Bey çıkanrdı. Kah­ vede bir ay küs dururlar ondan sonra banşır1ar, ama ya ikinci ya da üçüncü tavla oyunun­ dan sonra yine küserlerdi. Belediyeden emekli Vedat Bey, "Ayıptır Numan Bey," dedi, "ölünün arka­ sından böyle konuşulmaz, ne demek yani a.skerden mi kaçtı falan, o adam İkinci Dünya Savaşında askerlik yapmış, dört buçuk yıl, Edirne'de, hep Almanı gözlemiş, elbette böyle bir adamın cenazesinde bando olacak. Bana hep askerlik amlannı anlatırdı." "Bando belediyenin," dedi Haydar Bey, "askeıiyenin değil, amma önemli değil, demek Ne­ cati Beye bunu layık görmüşler ki... Hadi oğ­ lum..." Haydar Bey, Necati Beyin oğluna babasımn evden büyük boy bir fotografımn getirilme­ sini söyledi. Haklı Necati Beyin oğlu, yüzüne gülücük oturtmakta haklı, böyle bir babamn oğlu olmak gibisi var mı. belki de şimdi aldığı emekli maaşından ayn bir maaş. "Vatana Üs­ tün Hizmetten???" "Vay be," dedi Bakkal Hıdır. "Necati Bey ne adammış da haberimiz yok. Hiç bize söylemez­ di." "Büyük adamdı da ondan söylemezdi," dedi 113

ISettar "Siz onu hep kahvede dinoyun oynarken, çay kahve içerken... Ama onu evinde dinleyeceğiniz. 03de güzel yo­ rumlar 5rapardı, öyle güzel konuşurdu ki, kos­ koca devlet bü3diklerine bile akıl verebilirdi." "Ben sanıyorum ki gizli bir göre\d vardı rahmetli Necati Be)dn." Hepimiz bir ânda Osman Beye baktık. Os­ man Bq ^emekli assubay. "Ne yani?" diye Muharrem Bey sordu. "Sen şimdi Necati Bey MIT’tendi mi demek istiyor­ sun?" 'Too yoo," dedi emekli Assubay Osman Bey, "camm ben Settar Beye katılıyorum, ger­ çekten çok güzel yorumları vardı rahmetlinin, arasıra parkta birlikte otururduk, bazı şeyleri öyle söylerdi ki şaşarsınız, sanki tutmuş baş­ bakana, cumhurbaşkcimna o telefon edip söy­ lemiş gibi, 'Bak,' derdi rahmetli, 'yarın akşam televizyonda başbakan şöyle şöyle demezse ben de neyim.’ Gerçekten başbakan Necati Be5dn dediğini söylerdi. Muhalefet liderinin de ne söy­ leyeceğini bilirdi." "Ne yani şimdi sen rahmetli için başbaka­ na akıl mı satardı diyorsun gizli gizli?" diye Haydar Bey sordu. "Rahmetli muhalifti be, hep pahalılıktan şikâyet ederdi." Necati Beyin oğlu geldi, elinde kocaman bir fotoğraf vardı, ama fotoğrafta karısı Ha)Tiye Hanım da vardı, baş başa, belki bundan otuz yıl önce çekilmiş bir resim. "Bundan başka yok, ” dedi Necati Beyin oğ­ lu, "vesikalık çok ama böyle büyük yok.” Bir anda karar veremedik, şimdi kan koca ikisinin resmi birden olsa, acaba kansı da öl­ müş, gibi mi anlaşılacak. Haydar Bey ona da yol buldu: "Annenin olduğu tarafı bezle örteriz, yalnız baban kalır." 114

Necatı BQrin oğlu bir bez almak için eve etm eden önce, çok mutlu, "Annem bandonun geldiğini duyunca bayıkh." dedi. "Ondan geciktim biraz, ayılttık komşularla birlikte, annem dedi ki, babana az hile, oncacık maaşla seni, kardeşini, ablanı okutup adam etti, bu yaşa getirdi" dedi. Ezan okunmaya başladı. Arkadaşlardan bir bölümü öğle namazım kılmak için camiye girdiler. Camiye giren halik­ tan biri sordu: "Kore gazisi falan mi3mıış rahmetli?" 'Yok, ondan daha üstün," dedi hiç tanıma­ dığımız biri. "Kendisi bu ülke için çok çalışmış, büyük eserler meydana getirmiş, Allah rahmet eylesin ben de tanıyorum kendisini, ama o hiç belli etmezdi, sanki hiç o işleri o yapmamış gi­ bi." Biz arkadaşları, birbirimize baktık. 'Yahu gerçekten tanımıyormuşuz biz rah­ metli Necati Beyi? Yahu yoksa oracıkta ufacık bir memurmuş gibi görünüp de, hani buz dağ­ lan gibi, görünen yeri ufacık, ama aslı koca­ man..." Necati Be)dn oğlu bez getirdi, bir de bay­ rak... Bayrağı armesi vermiş, "Hakkı babanızın,” demiş, "o bir kahra­ mandır, yaşam boyu yaşam savaşı verdi, söv­ düler, dövdüler, sürdüler, açığa aldılar, maaş vermediler." "Vah" dedik İçimizden, Ha5Tiye Hamm da tanımıyor kocasını. Çünkü cenaze namazı için sıra olanlardan biri, "Ülke için ne büyük bir kayıp," dedi, "iş dünyası çok değerli bir varlığmı )dtirdi, Allah rahmet eylesin." İş dünyası mı, iş dünyasıyla Necati Beyin ne ilgisi var? Oğlu da duymuştu bu sözleri: 115

"Babam esnaflann defterierini tutardı." de­ di. "ama tizler büyüyünce tutmaz oldu." İyi de esnaf defleri tutmakla iş dünyasımn değerli bir bire3d olunmaz ki.

"Vallahi bu akılla belki de Necati Bey rah­ metli bir bankanın yönetim kurulu üyesiydi, nerden bilelim?" dedi Hakkı Bey. Necati Beyin küçük oğlu babasının o du­ vardaki çalışkanlık belgesini de almış gelmiş, "Babam her zaman bununla övünürdü," dedi, "onun için bunu cenazesinin ardı sıra ben taşıyacağım." "Babanla her zaman övün evladım," dedi yine hiç tanımadığımız biri, "rahmetli babanı Amerika'da da çok iyi tanırlar, belki başkan bi­ le tanır, babanın dünyaya ettiği hizmet hiçbir zaman unutulmaz." Ne diyor yahu bu şişman tombalak adam? Necati Beyin küçük oğlunun da büyük oğ: lunun da kafası karmakarışık oldu. Küçük oğlanm kafası daha çok karışmış olmalı ki, "Abi," dedi, "ben koşup anneme haber ve­ rip geleyim." Ev hemen sokağın başındaydı, koştu gitti küçük oğlu Necati Beyin, Haydar Bey, Amerika sözünü duyunca az daha küçük dilini yutacaktı. Böyle çok önemli birinin cenazesine mutlaka televizyoncular da gelir, gazeteciler de, onun için çok derinden bir aaah çekerek, "Arkadaşlar, içim yanıyor içim,” dedi, "en çok sevdiğim cirkadaşımdı be..." Gözünden iki damla yaş düştü: "Ralımetlinin resmini ben taşıyacağını!” Bando sıraya girmişti, şef öndeydi. Suat Bey cenaze arabasım sokağın başına aldırmış­ tı. Necati Beyin cenazesi eller üzerinde sokağın başına dek götürülecek, ondan sonra cenaze 116

arabasına konulacak, zaten bando önde hazır, bir sûre cenaze marşı eşliğinde gittikten son­ ra.... Öyle oldu. Eller üzerinde gitti Necati Beyin bayraklı cenazesi. Cenazenin üstü ba)U'aklı, önü bandolu olunca büyüdü Necati Bey, tüm e\'lerin pencereleri insanla doldu, gül atanlar oldu, tüm dükkânlar kapandı, cenazenin ardı­ na düştü... Ah. bando da cenaze marşmı öyle acı acı çalıyordu ki... Hepimizin başı yerde, biz Necati Beyin kahve arkadaşları en önde, bizim önü­ müzde Haydar Bey. göğsünde tutmuyor da rahmetlinin resmini kollarını havaya kaldır­ mış öyle tutuyor. İnsanlar Cenaze marşına ayak uydurmuş ağır ağır ilerliyor... Orada ne oluyor? Hay Allah... Şef durdu, bando takımı durdu, bandonun sesi durdu. N'oluyor, neler oluyor orada? -Biri bagınyor bando şefine: "Allah belanı versin senin! Allah cezanızı %’ersin... Ulan ben size Bahçeli evler Camisi mi dedim, yoksa Bahçe Camisi mi dedim, çabuk çabuk dolun otobüse, beyefendinin cenazesi si­ zi bekliyor..." Bir anda bando yok oluverdi sanki Necati Beyin önünden. Haydar Bey rahmetlinin fotoğ­ rafıyla birlikte en önde kalıverdi. "Vallahi başından beri bir yanlışlık olduğu­ nu biliyorduih amma," dedi. Sonra elindeki fotoğrafı Necati Beyin oğlu­ na uzattı: "Al oğlum babamn fotoğrafını," dedi, "hem bezi de düştü, armen de görünüyor." Oğlan fotoğral'ı eline aldı, şaşkın şaşkın baktı babasına. 117

dedi Haydar Bey, "başınıza bir iş n i ş f d i r . ceza meza yazarlar sonra...” ' Cenaze arabasına çıktı Haydar Bey. bayra­ ğı akb. Necati Beyin oğluna uzattı. "Durduğunuz yerde bir de babanıza niye bayrak örttünüz diye ceza venne3dn." dedi. Necati Beyin oğlu öteki eline de ba)Tagı al­ dı. Bir anda dağılıverdi kalabalık, dükkân sa­ hipleri gidip dükkânlarını açtılar, pencereler­ den başlar çekiliverdi. "Eee,” dedi, cenaze arabasının sürücüsü, "kim geltyor gömütlüğe?" Necati Be}dn oğlunun kiraladığı minibüsün içi dolmadı bile.

118

HAYDİ KALDIR HULUSİ BEY! "EX'et, ben bu işi yapanm..." Hulusi'Bey böyle dedi, bir damla yaş gö­ zünden yuvarlandı, kaç yıllık gömleğinin özeri­ ne düştü. Kimseden tıs çıkmadı, onca insamn yüreği sanki bir 3iürek oldu o anda, hep birlikte attı. Şadan Bey öksürerek sessizliği bozdu, in­ cecik bir sesle, "Bu yaiıtıgm memur tarihine geçecek," dedi. Hulusi Bey bir yontu gibi duruyordu. An­ cak başını sallaması da, bu yontu gibi görün­ tüsünü değiştirmiyordu, çok ağır ve çok an­ lamlı bir görüntü... Hep karşı pencereye bakı­ yor, parlak güneş ışığını izliyordu. Necmi Bey, "Çolugun çocuğun için bir endişen olma­ sın Hulusi Bey," dedi. Hulusi Bey yine yontu... Yine o ağır baş, yavaş yavaş indi, yavaş yavaş kalktı. Oral Bey, "Sen yapmasan ben yapmasan kim yapa­ cak bunu, sen bir kahramansın Hulusi Bey..." dedi. Hulusi Beyin o ağır başı birazcık daha dik­ leşir gibi oldu, gözlerini kıstı, içini çekti. "Ve bu eylem çok yankı getirecektir," dedi Nuri Bey. Ondan sonra konuşmalar çoğaldı, toplantıdaküere iştah geldi. Nasıl olsa Hulusi Bey ey119

gerçddeştirecekti, onun için rahat rahat Im uşm aya başladılar. "Bütün basın bu eylemden söz edecektir.” "Hatta dünya basmı bile söz eder, ne sanı­ yorsunuz. çok önemli bir eylem bu." "Konu mutlaka meclise getirilir." "Acaba başbakan bu olaydan sonra istifa eder mi?" 'Yok etmez ama, yankısı büyük olur, m u­ halefet iyice yüklenir artık." "Ne bu be, grev hakkımız yok, toplusözleş­ me hakkımız yok." "Ama eylem üretme hakkımız var arkadaş­ lar." "Bu eylem öteki eylemlere benzemeye­ cek..." , . Evet ne yapalım, ne edelim, nasıl bir eylem "koyalım? Sakal bırakmak? Yapıldı. Saçları sıfır numara kazıtmak? Yapıldı. Topluca postaneye telgral' çekmeye git­ mek? Yapıldı. Topluca viziteye çıkmak? Yapıldı. Yemek yememek? Ne yemeği lan, memura yemek var mı kİ dangalak? Şimdi ne yapmalı, şimdi ne yapmalı? Evet, gerçi orada görenleri çok sarsacak, belki dehşete düşürecek Hulusi Beyin eylemi ama, başka umar da yok ki. Nasıl devinime ge­ çirmeli ilgilileri, nasıl ses duyulmalı? Onlar bil­ miyorlar mı ev kirası kaçtır, etin kilosu nicedir, bir ekmek kaça alımyor, bir ayakkabı kaça, bir gömleğin ederi he? Hepsini biliyorlar, ee pekiyi, niçin kulak vermiyorlar da memura sağır kesi­ liyorlar? İşte o zaman Hulusi Bey bü eylemi ya­ par, bal gibi yapar. Yapar ve Türk memurin ta­ rihindeki yerini alır... 120

Haydi yürü Hulusi Bey!.. Gazetelere haber verilmiş mi? Verilmiş, hem de nasıl verilmiş, hem yazılı g&ıdeıilmiş. hem de telefon edilmiş, eylemin yeri, saati belirtilmiş. Ya ajanslara? Onlara da haber verilmiş, te­ lefon edilmiş. Saat on iki, öğle paydosu, tüm memurlar dairenin kapısında. Yemek yemek yok, çay iç­ mek yok, şimdi yeme içme zamanı değil, eylem zamanı. Tüm gözler binamn kapısında, az son­ ra o kapıdan iriyarı Hulusi Bey çıkacak, o ya­ nardöner orí yıllık kahverengi giysisiyle... Yürü­ yecek, yürüyecek, yürüyecek... Ve sonra.... 'Yaşaaa Hulusi Bey çok yaşa!.." Y a ya ya, şa şa şa, Hulusi Bey çok yaşa!.." "Hulusi Hulusi, unutmayacak seni bil ki hiçbir kişi!.." Hulusi Bey en önde, ardında memurlar... Haberi almış, caddenin iki yamnda polisler... Oh be Hulusi Bey, maşallah bu yaşa geldin, otuz bir yıllık memursun, hiç bu saltanatı yaşadm mı? Bunca memur ardına düştü mü, üste­ lik şefin de ardında, müdürün de, müdür yardımcm da... İki yanında polisler... Dört odacı durmadan sana sürahiden doldurup doldurup limonata sunuyorlar, a)n'c^n sunuyorlar... Ve... 'Ya ya ya, şa şa şa, Hulusi Hulusi çok ya­ şa!" Ah, sünnetini mi eınımsadın Hulusi Bey, demek sünnet çocuğu olduğun geldi usuna öy­ le mi? Bu eylem hiçbir eyleme benzemez Hulusi Bey, yaptığın eylem altın harflerle yazılacaktır memurin tarthine, şu günü, şu yerde, işte bu resimde görülen Hulusi, diyerekten... 121

Ysdıaııcı ulusların kameraları şimdi oradado- Hulusi Bey. yerli kameralar oradadır, yo yoktur yerli kameralar, çünkü sen papatya de­ bisin Hulusi Bey, ama nesin biliyor musun, karanlılsin, kırmızı bir karanfil gibi düşeceksin o tarih sayfalarınm içine. Yürü Hulusi Bey, yaklaşıyoruz Hulusi Bey... Yok korkusu Hulusi Beyin, ne polisten, ne çevikten. Ne korkusu olacak ki Hulusi Beyin polisten, o zaten bu maaşla çoktan ölmüş... Görüyor musun Hulusi Bey. şuracıkta karşıdan karşıya geçmek için neler çekerdin değil mi? Şimdi senin için trafik duruyor, senin için durduruyorlar trafiği Hulusi Bey. Sen bu­ na layıksm... 'Yol verin geliyor Hulusi Bey.." "Açılın, alnı açık geliyor Hulusi Bey..." Lahmacuncular, gevrekçiler. Şerbetçiler, kalabalığı ilk sezenler... "Haydi lahmacun var, maydanozlu limon­ lu..." ‘ . "Haydi şerbet..." "Çekil ulan, yol verin Hulusi Beye..." Alkışlar, alkışlar, alkışlar... "Geç Hulusi Bey. şuradan Hulusi Bey, bu­ radan Hulusi Bey!.." "Çık masanın üzerine Hulusi Bey!.." "Yaşaaaaaaa!..." • Yahu ijni ki seçmişiz Hulusi Beyi. Hulusi Bey çok başka. Dolduruyor masayı maşal­ lah..." Hulusi Bey konuşacak, elini kaldırdı, sağ elini kaldırdı; "Ey insanlar!..." 122

Yaşaaaa varoool!... "Ey memur arkadaşlanıım!..." Bravoooo!.. Niçin konuşmuyor Hulusi Bey. niçin bir şeyler söylemiyor... Polisten mi korkuyor? Yo ha3MT. polis de cam gönülden dinliyor Hulusi Beyi, Yo eylemini düşünüyor Hulusi Bey, az sonra insanlardaki o dehşeti görüyor, çığlıkları duyuyor. "Konuş Hulusi Bey konuş.." Konuşmuyor Hulusi Bey, "Ey insanlar, ey memur arkadaşlanm"dan başka bir şey çıkmı­ yor ağzından. Eylem, evet eylemine girişiyor Hulusi Bey... Ceketini çıkarıyor Hulusi Bey, ses yok... Gömleğini çıkarıyor Hulusi Bey, ses yok. Fani­ lasını çıkarıyor Hulusi Bey, ses yok. Ayakkabısım, çoraplarını çıkarıyor Hulusi Bey, ses yok. Hulusi Bey pantolonunun kayışına el attı. Ses var: "Aaaaa!.."' Pantolonunu indirdi, indirecek Hulusi Bey... Fermuan açtı, pantolonun iki ucuna el attı... Pantolonu si5unyor Hulusi Bey.. Ses... Ühüüüü... "Aa aaaaaa aaaa aaaaaaa aaaaa aaaaaa..." Hulusi Beyin donu yok, aaaa ki ne aaaa... Evet donu yok Hulusi Beyin. Hulusi Bey şiıhdi çmlçıplak... Alkışlar al­ kışlar, 'Yaşa varol"lar... Ama o da nesi. Hulusi Bey utanıyor... Utanma Hulusi Bey, utanma Hulusi Bey... "Haydi kaldır Hulusi Bey!.." "Ne duruyorsun kaldırsana Hulusi Bey!.." "Hulusi Beeeey, durma kaldır, tam zamam!.." 123

ifaikısi çok utanmış, bir dini apak kı­ çının ardına koymuş, öteki elini önüne... Foto muhabirleri, kameramanlar bekliyor­ lar. haydi kaldır, ne duruyorsun Hulusi Bey!.. Hulusi Bey yerdeki dövizi kaldırmıyor, bel­ ki de eğilmekten utanıyor. Oysa dövizde, "Me­ murların kıçında don kalmadı" yazıyor... Ama dövizi eğilip alamıyor, dövizi havaya kaldıramı­ yor Hulusi Bey...

124

BABAMA BENZEYEN DOLMALIK BİBERLER Bu o mu? Olamaz... Bu benim o müdürüm olamaz... Barut ne kİ, dinamit, atom, hidrojen bombası... Ama bilgisayarsız, ne zaman patlayacağı belli ohnaz... O gün mutlaka patlayacak, ama sabah sabah mı patlayacak, yoksa tam daireler dağı­ lırken mi patlayacak? O bedenden, o boyundan bu ses çıkar mı? Hayır, iri olmasına iri de, o ses için insanın boyunun üç metre olması ge­ rek, boynu da bir bogamn bojmü gibi kalın ol­ ması gerek. Bir bağırdı mıydı alimallah, taban ta\'anı öper, geri yerine oturur, pencere camları en jdiksek titreşimlerle birbirleriyle konuşur­ lar, duvarlardan bir ses dalgası gelir geçer, sanki insamn yüzünü yalar, eğer karşısınday­ sanız jrüzünüz sararır, boğazınız kurur, beyni­ niz zonklamaya, saçlannızın arasından terler boşalmaya başlar. "Ben karşımda adam isterim, adam..." Kadm ol erkek ol. o karşısında adam ister. Eğer karşısında şalgam gibi dizilmişseniz, bu kez, "Ben karşımda adamlar isterim" diye ba­ ğırmaya başlar. "Hanginiz adamsınız ha?" diye sürdürür. Bir öksürüğe dellenir, bir derîn soluk al­ maya havalanır, bir poflamaya bağırır. Karşı­ sında dimdik duracaksın, suçluymuşsun gibi bpşım hep yere eğeceksin, arada bir onu onay­ layarak başını "Evet” anlammda sallayacaksın. 125

o. "Git" demeden gitmek yok. o sonnadan ko­ nuşmak yok, o "Kaldır başım bana bak" deme­ den göz göze gelmek yok. Erkeksen o konuşur­ ken sözünü kes, "Ama müdür bey" deyiver. Bir dikilir önüne, eh eli yakara tuttu tutacak, yum­ ruğu gözünün üstüne indi inecek, kaplan gibi üstüne çöktü çökecek. Altçenesi, üştçenesine dolanır, altdudak üstdudakla kapışır, avurdu bu yandan o yana çöker şişer, ne dediği anla­ şılmaz, boğulur gibi, kesilir gibi birkaç sözcük dökülür ağzından. bO}nıu kulakları kıpkırmızı kesilir, sağ kaşmın üzerindeki kara ben tıpır tı­ pır titremeye başlar, yüzüne tükürmekten be­ ter eder, bu, sinir nöbetinden kurtulur kurtul­ maz kilitlenen çenesi açılır, yüzüne tükrük sal­ gınıyla birlikte, bağırır: "Defoool. attım seni İşten, son verdim işi­ ne, gözüm görmesin giiit!." En iyisi o anda çekip gitmektir. Bir Hamdi Bey vardı, o böyle bir durumdan sonra çekip gitmemişti de, adamın oturduğu yere dek gel­ miş, masasının çekmecelerini boşaltmış, pen­ cereden aşağıya atııiış. Sonra Hamdi Beyi ya­ kasından tuttuğu gibi koridora dek sürükle­ miş, orada da aynı şekilde, "Defoool attım seni!" diye bağırmıştı. Hamdi Beyin dört çocuğu vardı. Bir hafta sonra araya şef girdiydi de, Hamdi Bey tekrar göreve başladıydı. Ama bir koşulla, Hamdi Bey, müdür beyin gözüne hiç gözükmeyecekti. Za­ vallıcık, daireye girerken, çıkarken müdür gö­ recek diye ödü kopardı. Müdür tanımasın diye bıyık bırakmıştı,.kara gözlük takıyordu, daire­ de yürüyüşünü bile değiştirmişti. Tuvalete bile gitmezdi onunla karşılaşmamak için... Kadınlara da aynı davranırdı, belki kadın­ lara daha çok kızar, onlan daha çok baskı altı­ na alırdı. Bir kez önünde Nesrin Harum ağla­ mış da, bağırmış bangır bangır: t2 6

"Ben senin kocan değilim anladm mı hammefendi, karşımda zırlama; yapacağm şeyi adam gibi yap, defol karşımdan sümüklü ka­ dın!" A}mısı böyle demiş. Nesrin Hanım yeminler ettiydi, kocasımn kardeşi askerden yeni gel­ mişmiş, boksörmüş, önüne çıkaracakmış bu müdürün, bir temiz dayak attıracakmış ki, he­ pimizin yüreğine soğuk sular serpileceloniş. Aman ne sevindiydik o günü. Müdürü gö­ zümüzün önüne getiriyoruz, kaşı gözü patla­ mış, burnu yamulmuş, doğru dürüst konuşa­ mıyor, iki dudağı da yanlmış, alttan iki diş, üstten üç diş hamur yuttu olmuş. Her sabah gözümüz müdürün suratında. Oh yine pınl pı­ rıl, tıraşını olmuş, o çiğitli badana kokusunu sürmüş, gözleri zembereği kırılmış saat yelkoımıı gibi vın vın dönüyor... 'Tuh yahu, yine benzetmemiş Nesrin Hanı­ nım kaymbiraderl..." "Nesrin Hanım, ne zaman benzetecek sizin kayınbirader şu müdürü?" "Benzetecek, hiç merak etmeyin." "Yoksa korkuyor mu müdür beyden?" "Hıh, benim kayınbirader ha?” Kaymbirader askere gitmezden önce bil­ mem ne birincisiymiş ama, neye yarar, bizim müdürü köşeye sıkıştınp bir iyice benzetmedikten sonra? Günde iki üç kez azarlanan Suat Bey için, "Ah bir para olsaymış, bir tabanca alabilseymiş, tam işte ağzını açıp bağırdığında, ortası­ na, dan dan dan. altı kurşun..." Hep bu amn oyununu oynardı Suat Bey. sanki elinde tabanca varmış gibi işaretparmagım altı kez şık şık diye oynatır, müdürü, gün aşın ağzından girmiş, ense kökünden çıkmış ciltı kurşunla öldürürdü. Ondan sonra ellerini 127

böyle birbirine sürter, "Sen sag ben selamet," derdi. "Artık leşini siz kaldınrsınız." Odacı Ayşe Hamm hocalara gidiyordu hep, müdürün sidikllgini, ağzını, dilini - bağlatmak için. Okunmuş sulan içiriyordu müdüre, am­ ma müdür okunmuş suları içtikçe daha çok kuduruyor, Ayşe Hanımın yüzüne bardakları sümenleri fırlatıyordu. Onun odasından Ayşe Hanım sorumluydu, ta tavanda 3dirüyen cinsi belirsiz bir böcekten bile. Ayşe Hanımın tek duası oymuş, "Al şu adamm canım, benimkini kurtar." Amma öyle uluorta her yerde konuşamaz­ sın arkasından müdürün, kolay mı? Yaranmak isteyen biri gider söyleyiverir. Bir kezinde Or­ han Bey nerde demiş, "Arabası ceviz denli di­ namite bakar, koydum mu arabasımn altına dinamiti, parçacı dükkâmna döner." Çağırmış müdür, masasınm üzerinde kâ­ ğıtta sarılı bir şey varmış. "Buyrun alın Orhan Bey, lokum" demiş. Şaşmış Orhan Bey, müdürü kendine lo­ kum sunuyor; "Sag olun, dişlerimden rahatsızım, lokum yiyemiyorum sayın müdür beyim" demiş. Ünlüydü müdür beyin gök gibi gürlemesi, kara bulutun kendinden daha kara buluta sürtündüğünde çıkardığı tarrakadan daha hızlı tarakcUamış müdür, "Al onu, dinamit lokumu, al da benim arabamn altına koy" demiş. "Anlamadım hiçbir şey sayın müdürüm" diye kaç kez Orhan Bey kekelemiş, ama müdür lokumu zorla Orhan Beyin cebine koymuş. Çok haklıydık lokuma, nişasta lokumu mu, yoksa dinamit lokumu mu diye, hiç anlama­ mıştık. Orhan Bey tanıklan güçlü olsun diye iki kişiyle birlikte tuvalete gitmiş lokumu at­ mıştı. 128

İşte o müdür, o çalışanlara kan ku.sturan müdür, o başını hiç yere indinneyen müdür, pazar yerinde yıgımn başına çömelmiş dolmakk biber seçiyordu. Onu karşıdan izlerken tüm bunlar geçti usumdan. Eline aldığı dolmalık bi­ beri inceliyor, beğenirse, elindeki naylon lorbanm içine atıyordu. Biberlerin çoğu bozuk oldu­ ğundan bir biber seçmek için belki on biberi el­ den geçiriyordu. Yavaş yavaş o yandan bu ya­ na geçtim. Şimdi yan yanaydık, çömeldigimiz için kalçalarımız birbirine değiyor, dolmalık bi­ ber seçiyorduk. Yanına iyice yaklaştığım için şöyle bir döndü baktı, beni tanımadı. Ben biraz daha sokuldum yanına, bu kez ters ters baktı. "Biberlerin iyileri de bu yanda>'mış," de­ dim. Fazla sokulmuş olmalıyım kİ, "N'oluyor beyefendi?” dedi. "Biber seçiyorum." Hadi bagırsana, hadi kaşının üzerindeki beni tirtir titret, onunla birlikte bizi de titrelsene. Bu kez hangi bibere el atarsa, ben de aynı­ sına el atmaya başladım. "Beyefendi?" dedi. "Gözüme kestirdiğim dolmalığa yapışıyor­ sunuz beyefendi," dedim. "Hayır efendim, siz benim gözüme kestirdi­ ğim dolmalık bibere yapışıyorsunuz," dedi. Satıcı mutlu, bağırdı; "Başında kavga ettiren biber, dolmalık bi­ ber!..." O, uçları biraz kızarmış olanları seçiyordu. Tam öyle bir biberi yakalayacağı anda, hop iki elimle birden biber yığınını harmanlıyor, kur­ sağında bırakıyordum. O zaman am ı o eskiden olduğu gibi dudakları kilitleniyor, boynu, ya­ nakları kızarıyor, ama patlayamıyordu. Müdürün alacağı biberlerden' birini daha kapıverdim. 129

"Allah Allah, şu biber amma da odaa Ayşe Hanıma benziyor ha" dedim. Biberi torbama at­ tım, müdürün suratına baktım. Ha)rır bir şey yok. Bir, ucu kırmızı bibere atlamak üzere. At­ la Ali İhsan... Kaptım biberi ondan önce. "Bir Orhan Bey vardı," dedim, "yahu şaşı­ lacak şey, şu biber de Orhan Beye amma ben­ ziyor ha, dinamitçi Orhan Beye!” Müdür beyin yüzüne baktım, yine hiçbir değişme yok. Sanki biber seçme yanşına gir­ miş gibi, uçları kumızı, sapımn yanı karaımaımş, tombul biberleri seçiyordu. "Şu biber de Nesrin Hanıma ne çok benzi­ yor, yani bh saç koy şu dolmalık bibere, Nesrin Hanım diye bak. Her zaman şırıl şınl ağlardı," dedim. I İh, müdürün yüzünde yine herhangi bir şey yok. Yoksa bu o değil mi? Hajar hayır, kaşının üzerindeki ben, ağzımn sola doğru eğriliği, ku­ lak memelerinin şişkinliği ve sesi... İyi ama??? "Allah Allah, al sana işte Suat Bey... Yahu bu adam biber satmıyor, bizim eski dairenin adamlanm satıyor be!..” Sabcı, "Ne satıyorum, ne satıyorum?" diye sordu. ’Yok bir şey," dedim, "İyi biber satıyorsun." "Satarım ya," dedi... Şaşılacak şey, bizim müdürün üzerindeki kareÛ ceketi benzetti galiba: "İyi satarım, müdürler de alsınlar, şefler de alsınlar!” diye bağırdı. ı Müdürün yüzünde yine bir değişiklik yoktu. Bir kilo dolmalık biber alacağım, ama ol­ sun, iki kilo bile alırım bugün, müdür o olma­ sına o ya, niye o değilmiş gibi davranıyor? O da benim gibi mutlaka emekli, evet evet 130

emddi. Acaba kaç yıldır emekli? Kaç yıl oldu ben onu görmeyeli? Kaç yıl birlikte çalıştık? Kesin o... Yine onun seçmek üzere olduğu bir biberi kapıverdim, "Aman aman ne de çok Hülya Hamma benziyor," dedim. Yaramdaki biber seçen kadın iyice kafadan çatlak olduğuma inanmaya başlamıştı her eli­ me aldığım biberi birilerine benzettiğimden... Onun için, buruşuk, eğri büğrü biberleri, ka­ pıp birilerine benzeteyim diye önüme önüme atıyordu. Hülya Haram sarışındı, müdür beyin tek yelkenlerini suya indirdiği kadın buydu. Etine dolgun, kalın bacaklı, kış yaz dar etek giyer, bazen çok önemli gereksinmelerimizi Hülya Hanımla söyletirdik müdür beye. Hülya Haram içerdeyken müdür beyin sırıttığı bile olurmuş, cüdacı Ayşe Hanım söylerdi. Hülya Hanım hiç evlenmemişti, kırkında vardı. Ayşe Haram, "Ne olur şu Hülya Hanım müdür beye bi­ raz yüz verse de, adam balmumu gibi olsa" derdi. Hiç bilmiyoruz, belki de iyice yüz veriyordu Hülya Hanım bu adama. Bazen Hülya Hanım onun odasından yanm saat, bir saat çıkmazdı. Ayşe Hanımm dediğine göre, müdür o zaman birazcık 5Tjmuşar, kibarlaşır, "Ayşe Haram, bana bir su getirir misiniz" dermiş. Başka zaman, "Su getir, çabuk, haydi, budala budala bakma öyle" dermiş. Sararmış biberi elimde tutuyor. Ayşe Hara­ mı anlatıyordum. 'Yahu demek insan bu biberleri kanştırsa babasını bile bulacak ha!.." Böyle dedim, biberleri müdürün önünde 131

harmanladım, kapıverdim müdürden önce, müdürün kapacağım: "Allah Allah!" diye bağırdan, "yahu bu bi­ zim müdür Selim Sun Mercanlı be... Tıpkısı o be..." Ben böyle der demez yanımdaki kadın elin­ deki torbayı bırakıp çekti gitti. Ben müdüre baktım, nasıl zıplayac^ diye... Yo zıplamadı. Başladım biberlerle konuşmaya: "Ulan sen ne serttin bee. caaart!.. Ulan sen ne baruttun bee, caaıt!.." Biberlere böyle diyorum. Satıcı sordu: "N'oluyor abi?” "Bibere diyorum...” "Anladık bibere-diyorsun da?.." Böyle eliyle kafadan kontak işareti yaptı. "Ulan sen bize kan kustururdun be..." "Ulan sen bizim anamızdan emdiğimiz sü­ tü burnumuzdan getirirdin be." Satıcı yanıma iyice yaklaştı. "Sen şimdi tüm bunları şu elinde tuttuğun dolmalık bibere mi diyorsun?" diye sordu. “Hı," dedim. "Sen kalk abi," dedi, "kalk, dolma molma neyine..." ■ Biberlerimi boşalttı yığına, torbamı elime tutuşturdu: "Sen serin yerlerde gez abi, haydi güle gü­ le, haydi güle güle..." Aynidım biber yığımmn oradan, birkaç adım 5hirümüş pazarın kalabalığına karışıyor­ dum ki, sesini duydum, "Ali İhsan Bey," diye bagınyordu... Evet, o eski otoriter şeşti, ama şimdi kuş cmltisı gibi çıkıyordu. Ayırdina varmamışım, ayağa kalkınca gördüm, bir yamna da felç in­ mişti. Bastonuna dayana dayana geldi, karşım­ da durdu, ayakta titriyordu. 132

"O Hülya şimdi kanm," dedi. K r elini omzuma koydu: 'Berbat bir müdürdüm değil mİ?" T o şey müdür bey."' Söylediği de pek anlaşılmıyordu. T a ş farkı, şimdi Hülya canıma okuyor," dedi Gülüyor mu ağlıyor mu belli değil. Galiba gülüyor, eğri ağzı iyice eğrilmiş. "Her şeyin en ucuzu olacak, en iyisi ola­ cak. 35011 boyda olacak...." Elini omzumdan çekti. "Berbat bir müdürdüm değil mi?" diye tek­ rar sordu. T o şey..." "Hülya da öyle söylüyor, berbat bir müdür­ dün diyor..." Bir yandaki torbasıyla öteki yandaki bastonımu dengelemeye çalışıyordu, ama ne yapar­ sa 5rapsın bastondan yana yıkılıyordu. "Şimdi de hem ucuz, hem iyi, hem de 35011 boyda patatesler bulmaya çali;?acagım, yaa," dedi... Otorite, bir yanına yıkılımş gidiyordu.

133

TAHÎR İLE ZÜHRE Bir garip oğlandı Tabir, mal müdürlüğün­ de ufacık bir memur. Bir garip oğlandı ama, yüzü çok güzeldi, uzun boyluydu, kıvırcık sarı saçlıydı, gözleri yeşil, burnu Yunan yontulanmnki gibiydi. Gülerken bile yüzünde bir hüzün vardı, anlatılmaz... Nasıl hüzünlü olmasın ki, Tahir âşıktı, Zühre'ye âşıktı. Uçan bir sonba­ har yaprağı gibi düşmüştü bu ufacık ilçeye Ta­ hir, elinde yazısı, on dördüncü derecenin dör­ düncü kademesi... Nerden bilirdi burada âşık olacağını, çıra gibi yanacağını, geceleri basan ateşle kış günleri pencereleri açıp bağrmı rüz­ gâra vereceğini... Kaç geceler bağrım yumruk­ lamıştı: "Zühre Zühre!" diye. Duvarlar duymuştu, ağaçlar du5mıuştu, kuşlar duymuştu, komşular duymuştu, Zühre bile du3nnuştu kaç ev kaç sokak öteden. Ama ne yapsın Zühre??? O Zühre ki, kestane saçlı, badem gözlü, dudakları vişne, yanakları elma, etine dolgun, bir 'Tahir" dedi miydi, Tahir'i sıtma tutmuş gi­ bi titreten. Ne çok titremişti Zühre de, iki yıl üst üste sınavlara girmiş, her soruyu yamtlarken tirtir titremiş ama hiçbir yeri tutturama­ mıştı. F ^ a t attığı oklar Tahir'i canevinden vur­ muştu. İnliyordu Tahir her yerde; "Zühre'yi almazsam ölürüm... Beni bu ilçe­ ye gömün, ba^ma bir taş dikin, Zühre için öl­ dü, diye yazın... Ah nerden gördüm Zühre'yi, görmez olsaydım, o an geçici kör olsaydım, ba134

şana vantilatör düşseydi de o anda görmeseydnn Zûhre’)d. Bir vatandaş iş için gelseydi de, kapatsaydı önümü, duvar olsaydı benle Zühre araşma... Ama şimdiden sonra kimse duvar olamaz aramıza, Zühre için çıldırıyorum..." Ya Zühre? Zühre çıldırmıyor mu? "Anne, söyle babama versin beni Tahir'e... Nasd olsa arbk üniversiteye falan gidemem, onun için 30ivamın kadım, Tahir’in karısı olu­ rum, çocuklarım olur, onları büyütürüm. Hem biliyor musun anne, ben de Tahir’i seviyo­ rum.." Yıldınm aşkı... O cuma, Zühre babasımn yamna gelmiş, para almak için, annesi bohçacıdan bir şeyler alacak. İşte o günü görmüşler, o günü âşık ol­ muşlar Tahir ile Zühre... Tahir bir başım kal­ dırmış ki milli eğitim bordrosundan, o badem gözleri görmüş. Zühre bakmış kalmış Tahir'in yeşil gözlerine. Bademle yeşil bir anda kanşmış, yeşil badem olmuş. Zühre içini çekmiş, Tahir soluğunu tutmuş, "Ah işte bu, ben bununla evlenmeli3dm," diye düşünmüş. Düşünmemiş, yüreği güm güm, "Evlen, iş­ te bununla evlen" diye kulakçıklar karıncıkları patlatmış. Heyhat, o gün öğrenmiş ki, Zühre müdü­ rünün kızı. Mal Müdürü Hayrullah Beyin kızı. Müdür beyin yeşil kürkü değil ki bu, kızı. Nasıl istesin, nasıl yanaşsm? Zühre babasının odasmdan çıkıncaya dek Tahir bir daha milli eğitimin bordrosuna bak­ mamış, hep kapıya, hep kapanan mal müdürü kapışma bakmış. Çaycı çay ko5mıuş öriüne gör­ memiş, odacı bordrolann incelenip incelenme­ diğini, incelenmişse alıp Nuri Beye götüreceğini söylemiş, onu da du5mtıamış Tahir... Tahir ır135

maklann içinde boguluyormuş, köpüklerin içinde batıp çıkıyormuş, o anda başına kara­ sevda sancısı girmiş. Zühre. babasının odasın­ dan çıkmış gülmüş mü belli degH, gülmemiş mi belli değil, ama öyle bir bakmış ki Tahir'in gözlerinin içine, Tabir ziit gibi erimiş. Uçmuş gitmiş Zühre bir akkuş gibi. Tabir kızın gitligi yana bakmış kalmış, kirli kapının perv'azma. Neden sonra odacıyı görmüş, son soluğunu ve­ riyormuş gibi. "Kimdi bu kız?" diye sormuş. "Müdür beyin kızı..." Ah, sanki o anda başına birisi altı tane o kara kaplı deflerden atmış, biri hesap makine­ sini tam tepesine vurmuş. Ya yüreği, ok yemiş. Ne yapsın Tahir, deli olsun dağlara mı çık­ sın. bir göz odasının içinde kibriti çakıp kül mü olsun? Yanan 3hiregini nasıl sustursun? Hemen o gece düşüne gimıiş Zühre, diyormuş ki, "Ben de seni sevmiyorum Tahir, bir görmeye tutuldum, ben de sevdalıyım sana, telefon et bana." Telefon sesi gibi bir ses uyandırmış onu. Çok mutlu bağırmış: 'Telefon ederim ya..." Ya mal müdürünün evinde telefon yoksa? Hiç olmaz mı? Ya annesi çıkarsa? Telefon nu­ marası kaç? Ah ah, bir bilse telefon numarası­ nı, ah bir arasa, "Al" dese, "Sîzi değil müdür beyim, lütfen Zühre'yi verir misiniz?" diyebilse?.. I ıh, uyanmamış Tahir, bu da bir düş­ müş. Düşünde Hajrullah Bey, "Olur evladım, şimdi veriyorum Zühre'ye" diyomıuş. Bunca tutku dağlar gibi, bunca yangın or­ manlar gibi, bunca sevgi denizler gibi, telefon numarasını da öğrenmiş Tahir, telefon da et­ miş. "Buyurun kimi aradınız?" Hay Allah bu o mu, Zühre mi, yoksa anne­ si Zekiye mi? 136

"Alo buyrun kiıni aradınız?" Durdu, duruyor yürek,-bu ufacık ilçede şok aygıtı ne arar tekrar çalıştırmak için, haydi konuş Tahir. Konuşmuş; . "Ben Zühre'5h aradım." "Ben Zühre"yim..." "Ben de Tahir..." "Admızı öğrenmiştim, siz osunuz." Ben oyum, sizi çok seviyorum. Bir görüşte ben şe;/ oldum..." "Sesiniz titriyor..." "Alı!" "Ah!" Tahir kocaman kaleyi içinden ele geçirmiş amma, ah ah!.. Ha5TuUah Bey, meteoroloji mü­ dürü olsaymış, yok posta müdürü olsa3mıış, yok tapu müdürü olsa3muş çoktan bu iki âşık birbirleriıie kavuşur muratlanna ererlermiş, ama Hayrullah Bey mal müdürüymüş, ah ki ne büyük ah!.. Feryat!.. Bu büyük aşk dallanmış budaklanmış ufa­ cık ilçede. Pazar yerinde konuşuluyormuş, ka­ dınlar hamamında konuşuluyormuş, şehir ku­ lübünde, günlerde, deli kasabın dükkânında. Veli bakkalın dükkânında... Çocuklar ilçe so­ kaklarındaki evlerin duvarlanna 'Tahir Zühre*yi seviyor", "Zühre Tahir’i seviyor" yazıyorlarmış. Ama âh o zalim baba, ah o Hayrullah Bey, ah o mal müdürü denen hain!.. Kavuştursanâ iki genci birbirine, btrleştirsene seven iki gön­ lü, yapıversene yuvalarım... Ama ah ah... "Olmaz," işiyormuş mal müdürü, "şayet yıl­ başında maaşlara yüzde otuz beş oramnda zam gelirse evlenmelerine razı olurum, yoksa dünyada bu İş olmaz." Kimler gitmemiş ki mal müdürüne? Önce milli eğitim müdürü gitmiş, dersini almış gel137

miş, "Adam haklı" demiş. Oysa ne umutlarla beklemiş Tahir, milli eğitim müdürünü yol ortasmda. O yaşlı başlı posta müdürü de gitmiş, "Cık, gerçekten bu iş olmaz" diye dönmüş gel­ miş. Feyzullah Bey gitmiş, bizim veteriner, hat­ ta yamna deli kasabı bile almış. Deli kasap da, veteriner de, "Cık cık, bu iş gerçekten olmaz" diye dönmüşler. Ah Tahir, ilçe yollarına mı düşsün, çıksın karşıdaki dik kayalardan kendini uçuruma mı atsın, kaymakam yardımcısına yalvarmış, kay­ makama yalvarmış. Kaymakam da, kaymakam yardımcısı da elleri boş dönmüşler. Boş dön­ mek bir yana Hayrullah Beye hak vermişler. "Yahu deli edecekler beni," diyormuş mal müdürü her gelene, 'hesap ortada, kitap orta­ da." Alıyormuş eline hesap makinesim. hem de devletin en gelişmiş makinesini. Başlıyormuş muz gibi uzun parmaklarıyla tuşlara basma­ ya... "Efendim şimdi hesaplayalım bakalım..." Hesaplıyormuş. Bakkalı, kasabı, pazan pa­ zeni, ev kirası, yakacağı, işte şu şunun için, bu bunun için.. Muz parmaklarıyla tuşlara tık tık tık basıyor. "İşte bu da Tahir'in aylığı... O bir göz oda­ nın içinde otursalar bile bu para onlara yet­ mez. Ancak bu iş yılbaşında maaşlara yüzde otuz beş zam olursa olur, yoksa dünyada ol­ maz." Muz parmaklı Ha5Tullah Bey, işaret muzu­ nu gelenlerin gözüne diker gibi, "Hak verin bana!" diyomıuş... Diyormuş amma Tahir ile Zühre'nin aşkı ne olacak 'Yüzde otuz beş zam olsun yılbaşında, hı diyeyim... Yüzde yetmişlik enilasyonia başka türlü memur nasıl başa çıkabilir?" 138

0 5^1 da nasıl beklemiş ilçe memur maaş lamlanm. Postaneye gidip ilçe halkından telffa i çekenler bile olmuş başbakana, "Aci)an Tlıhir ile Zühre'ye diye. 1 ıh. o yılbaşı zam yüzde 5ârmi sekizde kal­ mış... Hiçbir yd yüzde yetmişlik enflasyona yetişememiş yapılan zamlar. Pekiyi Tahir ile Zûhre birbirlerine kavuşa­ mamışlar mı? Bir gece yitip gitmişler ilçeden. "Göğe uçtu­ lar" diyen var, "Kendilerini ırmağa attılar" diyen var. gömütlüğün kapısında yeni yeşeren iki kav'ak için, "İşte bunlar onlar" diyen var, hiçbir şey bilinmö''or, kim bilir belki de şu anda ban­ ka sojmyorlardır, nerden bilelim.

139

LİMON SATARIM DAHA İYİ İşte bu haksızlığa dayanamam, bardağı ta­ şıran son damla oldu ki, çıkıverdim müdürün karşısına ağzıma geleni söyledim. Son söz ola­ rak da: "Bu paraya ha, bu paraya ha, limon satanm daha iyi müdür bey anlıyor musun, limon satarım daha i5d." Kapıyı çarptım çıktım. Bizim dairenin müdürünün böyle sabırlı olduğunu bilmiyordum. Adam ağzım açıp bir tek söz söylemedi. Belki de korktu benden, bo­ ğazına sanlacagımı mı düşündü, yoksa cebim­ den bir bıçak çıkanp orasma burasına sapla3?acağımı mı? Yüzümü, koridordaki aynada gördüm, li­ mon sansı. Orada da bağırdım: "Limon satarım daha iyi!" Odaya girdim, orada da bağırdım, nerdeyse sandalyenin üzerine çıkıp bağıracağım. Oda­ da benden başka beş memur arkadaşım daha var. Sırasıyla, bir bir gözlerine bakarak bağır­ dım: "Limon satarım daha iyi!" Hepsi de: "Çok Ijâ yaparsm.” dediler. Ben çekmecelerden şunumu bunumu top­ larken Haydar Bey hesaplar bile yapmıştı. Bir kasada şunca limon, her limondan bunca kâr... "Al sana, al sana..." 140

Kuhılmuş makine gibl bagmyordum palto­ mu gfyerken bile: "Limon satanm daha iyi! Limon satarım daha iyi!.." Garaja giden otobüsün birine atladım, seb­ ze halinin orada indim. İnmeden önce otobüs sürücüsüne de bağırdım: "Umon satanm daha iyi!.." Adam bir vites tokmağına baktı, bir benim yüzüme, vites tokmağını o yana bu yana salladı. "Ne satarsan sat ulan bana ne?" dedi. Fıs diye kapanan kapi}^ yakalayıp, "Sana mı soracaktım ha, sana mı soracak­ tım?" diye otobüsün ardından bağırdım. Limon ya, limon satarım ya. Oh arük, o dairenin pis sigara dumam da yok, rnüdörün şirden suratı da... Bundan-sonra limon limon kokacağım, güzel yüzlü insanlara limonlar sa ­ tacağım. Bağır ulan Selami şöyle bir limoncu gibi bakalım? Bağınnm. "Limoooon!.." Geçenler durup durup baktılar. "Sulu limoooon!.." Güldüler. Salaklar, güldüler. Girdim halin içine. İlk kabzımala sordum. İleriyi gösterdi. "On sekiz numara," dedi. On sekiz numaralı kabzımala girdim. "Bir kasa limon istiyorum," dedim. Âdâm saymaya başladı. Bilmiyorum ki, yüzlük, yüz yirmilik, yüz ellilik, yüz seksenlik, iki yüz onluk, acaba hangisinden istiyor mu­ şum? "İki yüz onluk," dedim. Öyle ya, yüz limonun kân başka, iki yüz on limonun kân başka. Görecek o müdür, gö­ recek o arkadaşlar, siz öyle limon sansı surat141

larla oturun oracıkta, bin bir haksızlığa göz ynmarak. Ama ben? Ben göz yummam haksızlık­ lara, kafamın tası attı mıydı, hele hele böyle kafamın yayı tavana vurdu muydu, ne müdür dinlerim, ne de bişey. İşte böyle çarparım sura­ tınıza kapıyı, çeker çıkarım. Limoncu olurum, limoncu. "Hı efendim ne dediniz?" "Sünnet yemeğine çok kişi çağırdınız gali­ ba beyefendi?" Elbette, boğazımda kravatım var ya, üze­ rimde de kara paltom var ya, yüzüm de kay­ mak gibi tıraşlı ya, adam samyor ki ben limo­ nu toptan siliyorum oğlumun sünnet düğünü şöleni İçin. "Fasulye verelim sera, kabak verelim sera, domates, biber, patlıcan, yemekli değil mi sün­ net?" "Hayır," dedim kabzımala, "bu limonları satacağûn, müdürün suratına kapıyı çarptım çıktım, bundan sonra limoncu olacağım." "İyi," dedi adam, kafasmı kaşıdı, limonun ederini söyledi. Tamam. Eğildim, sandığı şöyle bir tuttum, breh, li­ mon denen şey, o küçücük fıçıcık içi dolu turşucuk bu denli ağır olur mu, hani cırt diye bı­ çakla ortasındsın ikiye bölüverdigimiz limon? Sağ koluma sinirimin gücünü yükledim, sol koluma da yılmazlığm gücünü, hop diye kaldır­ dım aldım omzuma limon kasasım. İşte Selami bir saniyenin içinde limoncu oluverdin. İyi de niye boğuluyorsun böyle, so­ luğun niye daralıyor, çok mu ağır kasa, ter ni­ ye boşanıyor bo5mundan, yüzünden? Hey oğ­ lum hey, kravatı kasaya sıkıştırmışsın, o da çekmiş bogazımn ucuna yapışmış yağlı ip gibi. Of dünya varmış be! Hem dünya var Selami hem de limonun var, iki yüz on tane limonun var. Sen memur değilsin artık, iki yüz on li142

monlu bir özel sektörsün. Burnuna bir çürük kokusu mu geliyor? Çürük lahana kokusu mu? İyi ama oğlum sen lahana almadın, limon aldın. Pekiyi kasanın kapağını açıp içine bak­ im mı? Yo bakmadım... Uf... , Şu kasetçide bir tornavida vardır, işte, dal­ dır kasamn kapagımn bir yanına, aç bak, li­ mon mu lahana mı? Lahana da nereden çıktı, çürükse limon çürüğüdür. "Kardeşim acaba bir tornavidanız var mı?" Varmış. Üstteki tahtanın birini kaldırdım, oh mis gibi limon kokusu yayıldı. Limonlara bak be, iki yüz on tane, hepsi de benim malım. Ya dibi; çürükler dibindeyse ya? Kapaktaki ikinci, üçüncü tahta5a da kaldırdım. Elimi dal­ dırdım limonların altına, kanştırdım, bu yana soktum elimi, o yandan da karıştırdım, en alt­ tan birkaç limon çıkarmak istedim, gözümle görmek istiyorum bir de. Zor oldu ama çıkar­ dım, sonra kapandım kasamn üzerine kokla­ dım kokladım. "Hop abı," dedi kasetçi, "ikramiye mi arı­ yorsun, dibine altın maltın mı ko)mıuşlar?" "Yo yo," dedim, teşekkür ettim, tomavidasım uzattım. iyi de limonlar kabardı kasanm İçinde, sanki dışardan limon eklemişim gibi kasa için­ den çıkan limonu almıyordu. Kapak tahtalarını bastırsam, limonlar ezilecek. En az on tanesini kasadan çıkarmalıyım ki kapaklar kapansm, çivilerini geçireyim, limon kasasını sırtıma ala­ yım. İyi de bu on limon nolacak, yo hajar say­ dım, ne onu, on dört limon açıkta, çıktığı kasa­ ya girmiyor. Oracıkta bağırıverdim, demek kasetten da­ ha çok çıkmış ki sesim, kasetçi: "N'oldu abi, kasanın çivisi mi battı bir yeri­ ne?" 143

"Limon al limon, sulu sulu limon, ister mi­ sin kasetçi limon?" "Cık," dedi kasetçi, "bize Orhan Abi çürük­ lerinden verir, ıhı şurası sebze hali... Hem sen bu limonları burada satamazsm, çünkü burası otobüs garajı, yola giden ne yapsın limonu? Sen onu kentin işlek yerinde satacaksın, ka­ dınların çok geçtiği yerlerde, akşam evlerine dönenlerin yollarmda." On dört limonu paltomun ceketimin ceple­ rine tıkıştırdım. Yüklendim yine limon kasaşım, hay Allah yahu, limon dediğin böyle ağır olur mu? Limon kasası değil, kurşun kasası sanki. Soluğum daralmıyor ama alnımdan, b03mumdan, koynumdan boşanan ter, paltoyu değil, ceketi bile çıkarmam gerek, amma önce o paltonun ceketin ceplerindeki limonlardan kurtulmam gerek. Kasetçi, kadınlar dedi ya, yaşlı bir kadın geliyordu karşıdan, pat diye du­ ruverdim önünde, pat diye kasayı yere attım, hop elimi cebime daldırdım, kadın, "İmdaaat!" diye bağırdı. Niye bağırdı ki salak kadın? Benim alnımdan şıpır şıpır terler akıyor, ağırhğın altmdan çıkmış soluk solugayım. sesim bile çıkmıyor, oturmuşum limon kasasmm üstüne, bıyıklı bi­ ri boyuna ceplerimi karıştırıyor, bir bir limon­ ları çıkarıyor, her limonu çıkarışında sanki kimse onun limon olduğunu bilmiyormuş gibi, "Limon" diye bağırıyordu. Öteki insanlar bir bana, bir kadma soruyorlardı; "Hani nerde bıçak, nerde tabanca?" Ancak kendime geldim. Kadın hâlâ, "Ne bile3dm ben, tabanca bıçak ..çekiyor sandım," dedi. Kalabalık dağıldı, ben limón kasâisımn üzerindeyim; göbeğimde kenetlediğim iki elim arasında on dört limon, terim bozlaşıyor, Allah 144

canmu alsın yalansam uyku bastınyor öyle, li­ món kasasımn üzerinde. Haydi bakalım Selami, yüklen kasayı!.. Yüklen, o müdürün iğrenç yüzünü düşün, haksızlıkları getir gözünün önüne, o arkadaşlarmın suskunluklannı düşle, senin limon dedi­ ğin şeyin ağırlığı ne kİ, cevizden biraz irice, altı üstü iki yüz on tane... Nee, kucağmdaki limon­ ların sayısı on iki mi? Fırla ayağa, daha anasım çıkarıp danasım keseye koymadan gitti rni iki limon? Bak sağına soluna, bu limondur oğ­ lum )Tuvarlanır, kaldırım maldınm kıyısına... Yok mu? Yok. Acaba hangi hergele yürüttü o iki limonu, yoksa o bıyıklı hergele mi? Ana, cüzdamn da mı yok? Bağır ulan bağır, "Polis" diye bağır... Yo bağırma, eski cüzdanmın için­ de ne vardı ki, kaç para vardı? Ammsa, kabzı­ mal sana kaç lira geri verdi, işte o para, ondan başka paran yoktu ki. Hiç önemli değil, kanmn resmi, var evde, ahr koyarsm yine cüzdammn içtne, sonra Nuray’la Seray’ın resimleri, vesikahk... Boş veer, işte cüzdamn altında, bu limon kasası, âz sonra satacaksın limonları, paraya bak sen. Haydi bakahm, koynundaki o parasız cüzdana boş ver, altındaki san cüzdanı yakala, al sırtma. İyi de nerede satacağım ben bunca limonu? Hay Allah yahu, limon bu denli ağır olur mu? Yoksa bu limonların her biri şu san ma­ den dediğimiz şeyden yapılmış san top mu? Evet en iyisi belediye otobüsü ve dosdoğru o geçit, her gün geçtiğim geçit. Limon sandığını sürücünün yamna bıraktım, nasıl olsa son du­ rakta ineceğim... "Lütfen arkaya beyler..." îttiler beni arkaya, limon kasası sürücü­ nün yanmda. Göremiyorum kasamı, ama kim alıp gidecek, zaten önden inmek yasak. Hâlâ ter boşan^or sırtımdan, alnımdan. Mendil çı145

karmak İçin eHmi cebime attım, limonlar. Men­ dil limonların altında kalmış. Fısıldadım kol­ tukta oturmakta olana. "Limon alır mısınız, çok sulu.” "Alajam," dedi kadın. Şaştım, sevindim, içim kaynadı, coştum, ellerim titremeye başladı. Kadın kucağında ta­ şıdığı naylon torbasını açtı, beş tane limonu torbanm içine attım, parasmı aldım. Soluma döndüm: "Siz beyim,- limon alır ımsmız, çok sulu­ dur," diye fısıldadım. Beygir, yanıt bile vermedi, ulan alırım de, almam de, ne o öyle seksen sekiz kaşları yıkıp da camm ötesindeki her gün gördüğün elektrik direklerine bakmak? Hah işte şöyle adam gibi de, bak ne dedi senin yarımda oturan: 'Teşekkür ederim, evde limonumuz var.” "E pekiyi evinde limonu olmayan var mı?" Tıs yok... Du5madılar galiba, bağırdım bu kez: "EMnde limonu olmayan var mı?” Ta önden duydu sürücü, araçta bir şey satmanın yasak olduğunu söyledi. Sürücüye de kızdım, otobüsün içindekilere de. Tanrı bilir birçoğunun evinde şu anda tek bir limon bile yoktur, benden limon almıyorlar hıyarlarrAma o benden beş limon alan hamm, ona sözüm yok. Limon kasamı sırtladım... Otobüste beş li­ mon satarak acaba verdiğim paramn kaçta ka­ çım çıkardım, beş limondan kârım ne? Kânn yok oğlum Selami, hem cüzdanı çal­ dırdın, hem de iki limonunu yürüttüler, dur bakalım, hepsini satarsan, akşama evde karmla çocuklannla, bir güzel hesap... Kaim, evet karına ne yamt vereceksin? "Çarptım kapi5a müdürün suratına çektim çık­ tım, limoncu oldum” mu diyeceksin? Ağlayacak 146

mı, dövünecek mi? "Sen de göz yumsaydm, sen de başım egseydin" mi diyecek? "Mahvolduk" diye diye çırpınacak mı? Ya çocuklar, "Limoncu baba" mı diyecekler sana? Yahu ne ağırmış bu limon yahu, küçücük fıçıcık, içi dolu civacık... Oh işte o yaya geçidi. Hangi taralı? Bu yam. İnsanlar geçitten geçtikten sonra senin ayırdına varırlar, senin değil elbette camm, limon­ ların. Haydi bakalım şimdi aç kasanı, ellerini iri iri aç, beş birine yerleştir, beş de birine... Hay Allah, yahu ne zoımuş meğer her avca be­ şer limon sığdırmak. Mutlaka içlerinden biri huysuzluk ediyor, beşlinin içinde durmuyor, yere düşüyor, onu almak için dört limon geri kasaya, kaçanı yakala, yine avca, bir iki üç dört beş. Bu kez öteki avcundakilerden biri ka­ çıyor. Î5h de oğlum sen buraya avuçta beş li­ mon taşıma gösterisi için gelmedin, haydi ba­ tır. "Limon limon, sulu sulu limon!.." Palto kasamn üzerinde, kıravat kasamn üzerinde, al sana işte limon kasası büyüklü­ ğünde bir dükkân, limoncu dükkânı. Kimin dükkâm, Selami Şükür'ün dükkânı. Hem de nerede, kentin en işlek bir yerinde. "Kaldır lan onu ordan!" Kim bu, kime diyor? Bana mı? Bana mı di­ yor belediye zabıta memuru? Bana lan diyor ha? Bir memur bir memura lan diyor ha? Höt, sen memur değilsin Selami, sen artık limoncu­ sun, limoncu Selami. Olsun, bir devlet memu­ ru bir vatandaşa lan diyemez. Bunca yıl me­ murluk yaptım, bir günden bir güne hiçbir va­ tandaşa lan demedim. Bu bana nasıl lan der? "Bakar mısm kardeşim?" dedim. "Hadi lan," dedi, "topla tasını tarağını yürü buradan git!” 'Terbiyeli konuş," dedim. 147

Aman, bir tekme benim limon kasasma, kasa patladı, limonlar 3mvarlanmaya başladı. Ben donup kaldım, elimdeki limonları bir bir patlatsam mı adamm gözüne, simitçi geldi öte­ den, "Ne tekmeliyorsun adamm kasasmı?" dedi. Limonları cebime koyup 5^pıştım belediye zabıta memurunun yakasına, yar gücümle kra­ vatından tutup çeloneye başladım. Simitçiyle limoncunun dayanışması başlamıştı. Simitçi yerlere saçılmış limonlarımı topluyor, ben ada­ mm boğazım sıkıyordum. Sağ gözümün üzeri­ ne bir 5mmruk mdi, "Aman gözüm" derken öte­ ki gözümün üstüne de bir tane... Ben yere ka­ pandım, ama kasanın tam üzerine. Yakasmı tuttuğum zabıta memuru, "Beni boğuyordu, ben attım iki yumruğu da," dedi. Ama simitçinin dedigme göre, iki yumruğu da sonradan yetişip gelen öteki bele­ diye zabıta memuru atmış, adı Sait'miş, lün te­ kiymiş, ühüüü 'cebine on limon koysan seni görmezden gelirmiş. Limon sandığı sırtımda, arada bir durup morarıp şişen gözlerimi ovuştura ovuştura yü­ rürken bunları simitçi anlatıyordu bana. "Sen memur olduğun için limonunu verdi­ ler, bir de polise yollamadılar," diyordu simitçi. Yasakmış orada limon satmam. Peki5ri ne­ rede satacağım? Simitçi çocuk, "İstersen şurada sat derim amma, burada Kel Hıdır satar, gerçi limon satmaz, biber do­ mates satar ama, İdmseye de burada bir şey sattırmaz," dedi. "Babasımn malı mı Kel Hıdır'ın?" "Abi iti çok, burada meyveci Dogan'ı o bı­ çaklattı, bunu herkes biliyor amma, bıçakla­ yan kimse, elini kolunu sallaya sallaya gezi­ yor." 148

ttm

Bıçaklanmak... Ölmek, Nurayla Seray ye-

Acıkmışım haberim yok. Simitçinin dört simiti kalmış, birini aldım, ısırdım, parasını uzattım, hayır para almıyor simitçi çocuk. "Oğlum al pafasıhı..." 'Yo almam..." Tablasının üzerine bir limon koydum, evet evet, simitin yerine, böylece bir limon daha sat­ mış oldum. ' "Buranın da sahibi var mı Yalçın?" "Bilmiyorum ki abi, eskiden burada Kof Kemal dururdü, muz, kestane, mandalina, por­ takal satardı, bazen de tablasınm üzerinde bir­ kaç limon görürdüm." Yağmur indirdi ki ne indirme. Yalçın fırladı . gitti: "Simitler ıslanacak," diye. . Limonlar ıslanmaz, kalakaldım ortalık yer­ de. Sanki yağmur içime geçmiş gibi fanilamın bütünü ter içinde. Islanmamak için bir dükkâmn eğmesinin altına girdim, sanki üzerimde tabela var, "Limoncu" diye, iki dakika sonra dükkân sahibi çıktı: "Burada malımm önünde limon satamaz­ sın. haydi bakalım," dedi. Yüklendim yine limon sandığım. Uf be, ne ağırmış meğer limon denen o sarı yuvarlak, o ufacık şey öyle bir çöküyor ki insanm omzuna, nerdeyse köprücükkemiginl çıtırt dl}^ kıracak. Karanlıkta bile limon sattım, ama yirmi iki tane sattım. Yirmi iki tane. Yirmi iki tane. Hep böyle sayıklamışım o bir hafta boyun­ ca. Karım annesinin kendisine, hediye ettiği bi­ leziği bozdurmuş, doktoru, ilacı... Durmadan 149

T în n i iki tane" demişim ve kanma limonları solmuşum. "Balkonda," demiş bana her kezinde. "buz gibi yerde, korkma bir şey olmaz." Bir hafta sonra ayağa kalktığımda ilk işim limonlan saymak oldu. İkisi çalındı, yirmi iki tanesi de satıldı. Çıkar iki yüz ondan, yüz sek­ sen altı kalır, ee sayıyorum sayıyorum kasada yüz yetmiş limon var, nerde bunun on altı ta­ nesi? Kanm, "Sen salt İlaçlarla mı kalktın o ateşten son­ ra ayağa, sana o limonatalan yapmasaydım?" dedi. Demek on altı limon benim mideme gitmiş­ ti. Ayağa kalktığımın üçüncü sabahı hazırlan­ dım, kanm beni uğurlayacak. "Daireye mi?" diye sordu. "Hı," dedim. "Niçin kravatım takmadın?" "Boş ver," dedim. Limon kasasım yüklendim. Bayağı hafifle­ miş miydi ne? "Ne o?" dedi kanm. "O kasa)n niçin yüklentyorsun?" Yamt vermedim. "Arkadaşlanna mı satacaksın?" Çocuklann yanaklanndan birer öpücük al­ dım. "Limoncu baba, limoncu baba," dediler ar­ dımdan. Evet, kasa hafiflemişti.

150

UYUYAN M Ü D Ü R

Adam uyuyor, hem de nasıl uyuyor, horul horul... E>et evet, böyle bir geriye atıyor kol­ tukta kendini, başını dayıyor koltuğun ardma, ondan sonra başlıyor horlamaya. İşin en komik yam da, içeriye vatandaş girdiğinde veya bir memur girdiğinde zıplayıp uyanması, "N'oluyor?" diyerekten... fşln komik yanı değil, belki de en acı yam, geçen gün bir vatandaş girmiş içeriye, eh ne de olsa vatandaşın girdiği yer devlet dairesi, dairenin de müdürünün odası, orada öyle, "Heeey babalık, uyan son durağa geldik" gibi sözler edilmez ki. Vatandaş bu, mınidamr gibi önce bir "Müdür b e y demiş, bakmış müdür bey uykunun en tatlı yerinden uyamp gelmiyor, bu kez vatandaş, "Beyefendi" demiş, ı ıh müdürden horultudan başka bir şey çıkmıyor, eh ne yapsın vatandaş, sabırlı. Beş dakika beklemiş, on dakika beklemiş, kim bilir belki de müdür beyin yüzünde gezen sine­ ği bile kovmuştur, ondan sonra çıkmış müdür odasmdan, müdür yardımcısımn odasına gir­ miş, durumu anlatmış. Müdürün yerine, m ü­ dür yardımcısı vatandaştan özür dilemiş. Ama müdür yardımcısı da iyice kızmış içinden, 'Yahu koskoca bir müdür koltuğunda uyur mu?" diyerekten. Biz memurlar hemen kaşla gözle anlarız müdür beyin uyuduğunu. Odacı Hilmi bojmunu şöyle uzatıp "Hooor" dedi miydi, biliriz ki müdür bey uyuyor. İsterse sabahın onu olsun saat, bizim müdür U5rur, 151

Çok merak ettik, olur ya, kansı, çocuklan tutumsuzdurlar, istekleri hiç bitmijrardur, mü­ dür de ne yapsın, geceleri bir yerde daha çalış­ mak zorunda kalıyordun Örnek de var, nüfus dairesinin müdürü geceleri de Nur Pavyon’da müdürlük yapıyormuş, görenler var. Hadi o adam uyuşa, "Gece sabaha dek pavyonda ça­ lışmıştır, ne yapsın," der geçeriz, ama ya bizim müdürün, öyle bir şeyi de yok. Üstelik bizim dairenin müdürü çok para alıyor, geceleri ça­ lışmasına hiç gerek yok. Odacı Hilmi öğrenmiş uyandırmasını, dos­ ya elinde İçeriye giriyor, tutuyor dosyayı şaaap diye masanın üzerine vuruyormuş. Müdür te­ laşla uyanıyor, karşısında Odacı Hilmi'yi gö­ rünce, kaşlarım çatarak soruyormuş; "Ne var?" "İmzalanacak yazılar var müdür beyim." Yemin ediyor Hilmi, kâğıtları imzalarken bile müdürün gözleri kayı kayıveriyormuş, ka­ lemi kendine tutamak yapıyormuş, yoksa şap diye başı düşecek masaya ve kaldığı yerden uy­ kusunu sürdürecekmiş. 'Yemin ederim ki hasta." diyor şefin biri. "Hastaysa doktora gitsin" diyor öteki şef. Müdür yardımcısı ne diyor? Hiçbir şey demiyor, ama bu duruma çok kızdığı belli. Gerçi müdüre saygıda hiç kusur etmiyor, ama içinden diş bilediği belli. Bir kezinde Odacı Hilmi, müdür yarduncısımn, m ü­ dürün odasından çıkarken, "Rezalet!" diye bağırdığım duymuş. îyi de devinime geçen yok. Müdür sabah uyuyor, öğleleyin çıkıyor, yemeğini )dyor, geli­ yor, öğleden sonra yine uyuyor, bir şey yapan yok... Haydi, mışıl mışıl uyuyorsun müdür bey, çevrene karşı yumuşak olsana, anlayışlı olsa­ na, güler yüzlü olsana. Nerde, uykudan uyandı mıydı, a)mı uykusunu almamış bebekler gibi. 152

ağlamıyor, ama bagınp duruyor, bayan me­ murlara, erkek memurlara, hatta şeflere bileİçimizde, "Aman aman uyusun, sakın uyandırma)un" diyenler çoğunlukta.. Sabah sekiz otuzla'dokuz otuz arası m ü­ dür barut... Masaların arasında dolaşır, oda­ dan odaya girer, eser, savurur, kavurur... Ond«m sonra gelsin mışıl mışıl uyku... On üç otuzla on dört otuz arasında da yelli ateş, on­ dan sonra gelsin öğle sonrasımn uykusu... İyi de??? Ne yapalım, ne edelim? Biz memurlardan bir şey beklenmez ki, bunu yapsa yapsa ancak şeflerimiz, müdür yardımcımız yapar. Ne yaparlar? Ne yaparları var mı canım, şimdi şu daki­ ka bir kâğıda, "İşte bizim müdür dairede hep uyur, hiçbir iş yapmaz" diye bir yazı yazıp ma­ sa masa dolaştırsa, en azmdan yürekli on, on beş memur bulabilir ve basarlar yazımn altına imzayı, iki de şef imzası, bir de müdür yardımcısımn imzası, postala gitsin bakanlığa, oldu bitti.. Bilme5hz müdür yardımcısımn haberi var, bilmeyiz yok, iki şef bu konuda bir yazı hazırla­ mışlar, dairede on beş yürekli çıkmadı ama, dokuz 3direkli memur çıktı, bu kâğıdı imzaladı, o da yeter, çünkü iki tamk mahkemede bile ye­ ter... Gitti şikâyet bakanlığa. Bekliyoruz artık, bugün yarın bir denet­ men gelecek, müdür bejn makammda horul horul uyurken görecek, hiç bizimle konuşma­ dan tutanağını tutup gidecek. Veya denetmen falan gelmeden hemen müdürün ataması baş­ ka bir yere çıkacak... Hayır, denetmen falan gelmedi, amma mü­ dür beye bir maaş ikramiye geldi, ayrıca mü­ dür bey bir üst dereceye terfi etti. 153

Şaştık... Şefler şaştı, memurlar şaştı, mü­ dür yardımcısı bile şa ı^ ış, yardımcmm nasıl şaştığım bilmiyoruz ama, biz gerçekten çok şaştık. Apışıp kaldık, birbirimizin 5dızûne bakı­ şıp kaldık. Şimdi müdür bir maaş jtomniye alıp bir derece yukarıya terfi etti ya, ûhûü daha çok uyumaya başladı. Ü5oımayla orantılı olarak da­ ha sert bir müdür oldu. Aman aman ne fırça­ lar, olup olmadık yerde, vatandaşın önünde fır­ çalar. Yani terfi edip bir maaş da ikramiye alın­ ca, kendinin en başarılı müdür olduğuna inan­ dı, iyice azdı. Elbette azan müdür ne yapar, az­ gınlığını çevresinden çıkanr. Çevresinde kim var. Ülkü Hamm, İsmet Bey, Oya Hamm, Özer Bey... "Çağırın bana Oya Hanımı!.." Oya Hamm sarı ayva gibi giriyor müdürün yanma, mor patlıcan gibi dönüyor. "Çağınn bana Özer Be)d!.." Özer Bey yeşil muz gibi giriyor müdür oda­ sına, pancar gibi çıkıyor... İyi de bu adamla işimiz iş haa... "Aman kulağına gider ha..." "Giderse gitsin... Sinek vızıltısı sinek...” Ne yapmalı, ne etmeli? .Mutlaka bu işte bir yanlışlık olmah, bizim ille başka bir ili kanştırmış olmah bakardık; bi­ zim müdürle başka bir müdürü karştmnış ol­ mah bakanlık. Çok doğal, oluyor böyle şeyler: bazen bakanlık bizim daireyi unutuyor. Oldu bir kez, sayıyorlar bir daire açık, ortada yok, sonra bize sordular, "Orada öyle bir daire var mısınız?" diye, biz de "Hı varız" dedik, tekrar ka5«la alddar. Şefin biri öyle demiş, "Mutlaka bu işte bir yanhşhk var." Yanlışhk varsa rte yapalım, tutup bir daha şikâyet edelim... Uf, bu kez )rtirekliler çoğalmış, dairede ça154

lışanlann yarısı imzaladı, hem de koyu koyu attılar imzalanın, müdüre hınçla. E>et evet, bundan önce bir yanlışlık yapıl­ dı, şimdi olmaz arlık, sonra imza sa}ası öyle çok ki, bu kez bu müdür uçar gider, üstelik bundan önceki yazı da eklenmiş bu yazıran cüüna. Haydi bakalım müdür, es savur görelim birkaç gün daha... Birkaç gün... Bir hafta... İki hafta... Bir ay. Müdür yine terfi etti, bu kez iki maaş ikra­ miye aldı. Allah, adam barutluğu bıraktı, maym ol­ du, hem de serseri majnn, nerde patla5^cagı belli değil. Bir bizi dövmesi eksik, yani elini kaldırsa, dayağı yedin bil. Hanımlara erkekle­ re, agzmdan tükrükler saça saça bağınyor çağınyor. Eee, iki maaş ikramiye ya, bir terfi da­ ha ya... En başanlı müdürlerden biri, istediği­ ne bagınr, istediğine çağınr, gerekirse döver bi­ le. Yani koskoca devlet çok başardı bir müdü­ rünü mü feda edecek, yoksa çok bulunur sıra­ dan bir memurunu mu? Tüm dairede şaşkmiık ki, ne şaşkınlık. Bu şaşkınlıktan olacak, kimse ağzını açamıyor, "mü" diyoruz, "dür" diyemiyor, "mürdümerigî" diyoruz. Çünkü "müdür" demek çok tehlikeli. Adamın kendisi çok tehlikeli, saldırıyor boyuna oraya buraya. Şef mef dinlediği yok, bazen mü­ dür yardımcısmın odasından bile müdürün se­ si geliyor. E ne yapacağız? Yahu adam için şikâyet dilekçesi gönder­ dikçe adam terfi edip ikramiye alıyor. Niçin bu böyle? Demek bize inanmıyorlar. Yazmın bir değeri yok bakanlıkta. Kim bilir ne düşünüyor­ lar, "Elbette her dairede olan şeyler bunlar, memurlar müdürlerini şikâyet ederler, çok gö­ rülmüştür bu. Kim şikâyet edilir, başarılı mü­ dür şikâyet edilir." 155

Adam uyuyor yahu, hiçbir şey yaptığı yok, horul horul uyuyor. Demek bakanlığa görüntü gerekli. Eh, öyle bir toplum değil miyiz, kulağa yazıya önem ver­ meyiz, ille göreceğiz, gözümüzle göreceğiz. Al gör işte bakcinlık, bu adam sabahtan akşama dek uyuyor mu, yoksa uyumuyor mu? Hiç kimse bilmiyor, kim bulmuş o gazete­ ciyi, kim iletmiş durumu o gazeteciye, herkes Odacı Hilmi'den kuşkulanıyor, çüııkü Odacı Hilmi müdürün iki tokatını yemiş uyku arasın­ da. Odacı Hilmi hiçbir şey anlamamış, müdür uyamr uyanmaz şak şak iki tokat patlatmış Odacı Hilmi’nin suratına, "Çık ulan çık" diye bağırmış. Bu gazeteciyi Memur îrfan'la da gören var, ister İrfan, ister Odacı Hilmi, ama olan oldu, müdürün fotoğrafı makamında horul horul uyurken çekildi, iki gün sonra da gazetede çık­ tı. Tamam artık, gerçi müdür uçak, uçuyor tepemizde soluyarak, ama bizlef yüzüp yüzüp işin ku}mjğuna geldiğimize inanıyoruz, birkaç gün sonra tam uçup gidecek. Bugün genel müdür okuyacak, yarın müs­ teşara okutulacak, öbür gün bakan okuyup hemen busnuğunu verecek, "Alın o adamı oradan!" Hepimiz taş olduk, buz olduk, kaya olduk, donduk,.. Bizim müdür bir kez daha terfi etti, üç ma­ aş dp ikramiye aldı. Bu haberi bize "Gelen - Giden Kâğıt" Me­ muru Burhan söyledi. Ama Burhan fısıltıyla konuşurken gırtlağı kurbağa gırtlağı gibi inip kalkıyordu, soluğu da tıkanıhıştı çocuğun, şaş­ kınlıktan düşüp bayılacaktı, yüzü sapsan don­ durulmuş bir resim gibi gözlerini kâğıda dik­ mişti. 156

o fotoğraf, iki ay sonra hop müdürün terfi­ si. üç maaş ikramiye, müdür oldu azrail, bir can alması eksik. Yok canım belki azrail olsa, böyle korkmayız, bir kez alır gider cammızı, ama bu müdür her gün alıp duruyordu. Dairede kimsenin ne terfi ettiği var, ne de ikramiye aldığı, hep müdür terfi ediyor, hep o ikramiye alıyor. Biz şikâyet ettikçe, adam terfi ediyor, ikramiyeler alıyor. Yahu bu adamın bir namussuzluğu yok mu. rüşvet müşvet, galiba bakanlık bizden böyle bir şey istiyor. Elbette ya, bir müdür ister uyur, ister esner, bunun dairesinde işler tıkır ükır yürüyor mu, işte bu müdür başanlı bir müdürdür. Ama o müdür ki, rüşvet alırsa, pis işlere bulaşırsa, işte o zaman ne denb başarılı olursa olsun, hemen tutulup kulağından atılır. Yaaa... Eh, bizim şikâyetleri bakanlık hiç göz önü­ ne almıyor ya, müdür de azdıkça azıyor ya, ar­ tık rüşvet de yer, pis işlere de bulaşır. Saptandı.'* Hem de öyle büyük bir rüşvet yemiş ki... Şimdi yandın işte müdür, başım kıçından ağır getirecekler, dur bakalım memurlulda ka­ labilirsen, el mi yaman, bey mi yaman görecek­ sin, çok çektirdin bize, şimdi sen çekeceksin! "Gelen-Giden Kâğıt" Memuru Burhan bu kez bayılrnış. İçine nane ruhu damlatılmış suyla ayılt­ mışlar Burhan'ı. Ama kâğıda bakmış, bir kez daha bayılmış çocukcağız. Müdürümüz yine terfi ediyor, bu kez beş maaş ikramiye alıyor­ muş. Biz pustuk, müdür İyice azdı, odasında ka­ dınlara el atmaya başladı. Şimdi şikâyet etsek, 3âne terfi edecek, yine ikramiyeler alacak, ne yapalım, ne edelim?.. Ayrıca, bir hırsız kardeşi­ ni sınavsız falan İşe aldı, baş köşeye oturttu. 157

İJlr te p x oğlunu da öteki köşeye oturttu. Bu teyze oğlu ki, kaçakçının başı...,Şimdi tutup buûlan da şikâyet etsek, "Ekıe, başarılı bir mü­ dür, bir bildiği var ki, vatam milleti düşünüyor ki kardeşini, teyze Çocuğunu oraya getirmiş; Zaten camm çoktan beri bu adamı şikâyet et­ miyorlar mı?" diyecek bakanlık, hop yine terfi1er olacak, yine ikramiyeler yollanacak. İlk müdür yardımcısı uyandı, eski yardım­ cı. O da uyumaya başladı. Adam hemen terfi etti, iki maaş ikramiye aldı, ki yıllardır ne terfi eder, ne ikramiye alır, söylemesi a5np eşek gibi çalışır. Onun ardından şefler U3mmaya başladı, geç uyandılar, ama iyi uyandılar.. Onlara da terfi, onlara da birer maaş ikra­ miye... Şefler, müdür, müdür yardımcısı, oldular bir el bombası, artık parçası kime değerse. Tey­ ze oğluyla birader de bizim aramızda, tıs desek duyuyorlar. Yahu biz ne yapahm? Yani biz de mi U3myalım, biz de mi çalalım, rüşvet alalım, biz de mi ona buna saldıralım? Pekiyi ya o zaman şöyle bir şey derlerse bize, "Bunlan yapmak salt yöneticilerin hakkıdır, siz de kim oluyorsu­ nuz ulan?"

158

BAHRİ BEYİN PATLICANLARI 'Yıllann düşü, yıllann düşü" diyordu, karı­ sının iki elini avcunun içine almış, gözleri gençlik yıllarının yahmım bir kezligine daha ya­ kalanış, nerdeyse Nadire Hanımın ellerini bıra­ kıp şakır şakır oynayacak Bahri Bey. Piyango miyango çıkmamış Bahri Beye. Bahri Bey kooperatif kanahyla bir ev sahibi fa­ lan olmamış, salt yeni bir eve taşmıyor, en kü­ çük kızı A3işen'i de iki ay önce 5mvadan uçur­ duktan sonra. Nadire Hammla karar vermişler. Artık öyle iki odalı, üç odalı kira evleri nelerine gerek, nohut oda, bakla sofa, yani bir oda bir salon yeter de artar bile. Eee, üç kızın üçü bir­ den kocalarıyla, çocuklarıyla aynı gün çıkıp ge­ lecekler de, "Biz burada yatacağız bu gece" di­ yecek, değiller ya. Hangisi gelirse, odayı onlara verirler, kendileri he salondaki çekyatı çeker yatarlar, oldu bitti. Hem Bahri Beyin hiç uyku­ su yok ki, sabaha dek şu kanal bu kanal, umut bu ya, belki yeni bir kanal, uzaktan ku­ manda elinde, ara dur, hışır hışır, ola ki Gua­ temala falan çıkıverir karşısına. İşte o zaman çığlığı atmaz mı Bahri Bey, kansım sarsıp uyandırmaz mı gecenin bir yansmda, "Karşınızda Guatemala" diyerekten. . Bir şikâyetçi, bir şikâyetçi ki Nadire Hanım kocasımn bu televt^onda kanal aramasından. Hışır da hışır, hışır da hışır... "Yeter artık Bahri ne arıyorsun?" "Kahvede söylediler, biri Noryeç'i yakalamış. ___

-

M

'

159

işletirler mi Bahri Be3ri, işletmezler mi belli değil. Ama bu yeni taşmacaklan ev yok mu, iş­ te bu giriş katı uzaktan kumanda aygıtım sa­ handaki koruk gibi terlemekten kurtaracak. Nadire Hanımı da hışırtıdan. Ya Bahri Be5d? Bahri Bey yeniden dünyaya gelecek... Çünkü "yıllann düşü"nü yaşayacak. O iki ay içinde kaç tane giriş katı buldu Bahri Bey, ama hiçbi­ rini beğenmedi, çünkü hiçbirinin bahçesi yok­ tu. Ama son bulduğunun bahçesi vardı. He­ men apartmamn girişinde, iki yanda, bu yanda sekiz metrekare, öbür yanda sekiz metrekare, tastamam on altı metrekare... Eh adam olana, on altı metrekare neye yetmezdi ki. Hele hele yıllar )ah düşlerinde hep patlıcan, biber, doma­ tes yetiştirmiş bir adam için... Biberler ki, kıv­ rılmış parşömen gibi çıtır çıtır, gevrek, yeşiliyse karaya çalan bir yeşil, ama acı değil ha, koku­ su acımsı, görünüşü acımsı, ama çıtır t diye ko­ par dişlerinle, ye, bakalım hiç öyle biber yedin mi? Ya domatesler? O çarşı pazardakiler doma­ tes mi? Onlar domatesin iikrabalan, ama uzak­ tan... Bahri Be5dn domatesleri bir kez gerçek domates kırmızılığında olacak, kabuklan çok ince olacak, sert mi sert, ama bıçağı yiyince bir çekirdek yok içinde, sanki çekirdeksiz doma­ tes; ya tadı, yiyen bilir, o domatesle yapılan menemen, Menemen'de bile yapılmaz. Patlıcan­ larsa kadife donlu, kadife donun içinde apak bir ten, ister çiğ ye, ister pişir; hele hele közler de, pathcan salatası yaparsan, o zaman daha önce yediğin patlıcan saJatalannı mutlaka tuz­ suz yağsız kapuskaya benzetirsin. "E yahu Nadire taşınsak ya?" "Hiç olur mu Bahri, bu evden altı gün ala­ cağımız var, o eve altı gün önce girersek, ev sa­ hibi günlüğünü bile hesaplarım demedi mi?" Bahri Bey çok mutluydu, yani ya, emekli olduğu günlerde daha da yoğunlaşan bu düşü 160

şimdi gerçekleşiyordu. Ne çok istemişti emekli olduğu zaman, durup durup, "Ah şöyle avuç içi gibi bir yerim olsaydı, oraya biber, domates, patlıcan dikseydim" di­ yordu. Haydi bakalım Bahri Bey, şimdi gerçekleşi­ yor işte, tam da zamam, ekim zamanı. Artık bundan sonra kahve yok, kuru kuru çene çal­ mak yok, iş var iş. Domates, biber, patlıcan, dikidikiver, geçirigeçiriver fidanları toprağa ol­ du bitti, öyle mi? Yağma yok, yere korkuluk kazığı çakmıyorsun, fidan dikiyorsun, çocuk gibi balam ister. Her şeyden önce bir bebeğe ne ister, yatak ister; fidana da hazırlanmış toprak ister. Bitpazanndan çapa aldı Bahri Bey, kürek aldı Bahri Bey, daha evinin eşyasım yerleştir­ meden girişti, girişteki toprağa. Vurdu çapa)^, salladı küreği, devirdi toprağı, terledi, terini sil­ di, susadı su içti, yoruldu, yorgunluk kahvesi içti. Aman o öğle, ne çok bulgur pilavı yedi Bahri Bey, Nadire Hamm şaştı, hiç dört tabak bulgur pilavı yenir mi? Aç kurt olmuştu Bahri Bey. îki baş da soğam hatır hutur )oıttu Bahri Bey, üç bardak da ayran içti. 'Ya kalbin, ya miden hapı jrutar bugün," dediyse de Nadire Hamm, hiçbir şey olmadı Bahri Beye. O yana )agdığı çöpün içinde neler yoktu ki, top eskileri, ayakkabı eskileri, mandallar, çu­ val parçalan, üç hamm, bir erkek külotu, yüz tane kadar tıraş bıçağı, deteıjan, konserve, kibrit kutulan, rakı şişeleri, poşetler, gazeteler, eski taraklar, bolca izmarit, hangi katın hangi kızının öylece pencereden mi balkondan mı fır­ latıp attığı aşk mektuplan, koca koca kemik parçalan, her türlü m ewe artıklan... İlk, "Oh iyi ki geldiniz beyefendi, şurası saye­ nizde temizlendi." diyerek onu kutlayan sanşın bir bayan oldu. 161

"Ah bir de gûi ekerseniz," dedi. "Yo," dedi Bahri Bey, "biber, domates, pat­ lıcan ekeceğim." Sarışın kadm hiçbir şey s^lemeden çekti gitU. &mra bir çocuk, "Sizi yönetici bahçıvan olaraık mı tuttu?" diye sordu. ’Yo," dedi Bahri Bey, "ben giriş katmdaki yeni taşman komşunuzum." Çocuk,. Bahri Beyin yüzüne bakarak, ”0 zaman niçin temizliyorsunuz burayı?" dedi. "Domates, biber, patlıcan ekeceğim." "Biz de yiyeceğiz..." Bahri Beyin çapası havada kaldı. Şimdiye dek hiç düşünmemişti bunu. Onca ter, onca pislikle ugıaşma, onca çaba, ardından "Buyrun yiyin baylar bayanlar." Belki o anda çocu­ ğa, "Nah yersiniz” diyebilirdi ama, demedi. 'Ya,” dedi, "domatesler olsun, sana bir ta­ ne veririm." "Ben bir domatesle do3Tnam ki." "İki tane veririm." dedi Bahri Bey. "Ama biz üç kardeşiz," dedi çocuk. Bahri Bey, çapasını indirdi. Tam o sırada yönetici apartmamn bahçe kapısmdan girdi: "Harika efendim." dedi, "harika!. İyi ki ta­ şındınız Bahri Bey, şurası bir şeye benzesin. Annut, kaysı, erik falan mı dikeceksiniz?" ’Y o," dedi Bahri Bey, "biber, dorpates, pat­ lıcan dikeceğim." "Hım," etti yönetici, "İyi olur elbette, iyi olur." ' O gece yattığı yerleri bilemedi Bahri Bey. çekyatta yattı. Nadire Hanımm yanında yattı, yerde yattı, koltukta )iattı. Kalbi de midesi de turp gibiydi. Ama ah o yorgunluk, çatırdıyordu 162

sanki eklemleri yağsız kalmış makiııe parçalan gibi. "Ay belim belim belim!.." "Senin belin değil, kalbin, miden," diyordu kansı. 'To, midem de, kalbim de turp." diyordu Bahri Bey. O ah vah ve inilti arasmda, 'Yahu Nadire, turp da eksem mi acaba?" diyordu. Ne uzaktan kumanda aygıtı, ne akcam, uyudu, biber, domates, patlıcan gördü Bahri Bey, uyandı, "Ah anam belim, kolum" dedi. Tastamam bir hafta çapaladı durdu topra­ ğı Bahri Bey, alttaki toprak üste, üstteki top­ rak alta geldi. "Gübre bile istemez." diyordu, "Bu toprak öyle vahlı ki..." O arada oraya ıspanak ekilmesini, kiraz ağacı dikilmesini isteyenler de oldu. Biri de nargile tiryakisi olmah ki, tömbeki ekilmesini istedi Bahri Beyden. Bahri B ^ hepsine de, "Bi­ ber, domates, patlıcan" dedi. Tam toprağın hazırlanma işi bitmişti ki. Bahri Bey yatağa düştü. Ter, güneş, su, olan oldu. Bahri Beyin ateşi otuz dokuzlara çıktı, (ftuz dokuz buçuklarda Bahri Bey, domatesle­ rin, patlıcaıılann, bilgilerin olgunlaştığını top­ lanmaları gerektiğini bağıra bağıra söyledi, hat­ ta bir ara yataktan firlajnp pencereye doğru pathcanlan kartlaşmadan toplamaya gidiyordu ki. Nadire Hanım onu zor tuttu. Bahri Bqri çıniçıplak so3nıp soğuk çarşaflara yatırdı. Bahri Bey bir haftada kendini topladı, he­ men pazara koştu. Biber fidanlanrim tathsmdan, domates iidanlanmn yerlisinden, pathcan ûdanlanrtm çekirdeksizlerinden aldı. Başka hiçbir şey almadı pazardan. Zaten onun için o günü pazarda salt biber, domates, patlıcan fi163

deleri vardı. Zaten pazar da salt bunlar için kurulmuştu. Bahri Beyin bu fıdeleri gelip al­ ması için kurulmuştu. Ya maydanoz tohumu? İşte o maydanoz denizini ateşi otuz dokuz bu­ çuklarda gezinirken. Bahri B q ?^ de yeşillerin içinde gezinmeye başlamış, yeşillikten bir tu­ tam koparıp da burnuna götürünce, bunun maydanoz olduğunu anlamıştı. "Nadiree, maydanoz da ekeceğim!" diye ba­ ğırmıştı. Tastamam kardeş payı, beş metrekare bi­ ber, beş metrekare domates, beş metrekare patlıcan, bir metrekare de maydanoz... Bundan sonra artık dolmanm maydanozu bahçeden. Nadire Hamm çıkıversln bahçeye, elinde maka­ sı, biçiversin maydanozdan bir demet, doğrasın dolma içinin içine. İlk biber fidesini dikerken Bahri Bey ne bir şey görüyor, ne bir şey duyuyor, ne de bir şey ammsıyordu, o anda evrende bir tek şey vardı, o çırpıcık biber fidesi. Fidenin kökünün üzerini toprakla yükseltirken, tombulca bir bayan, "Ooo," dedi, duruverdi, "demek dikiyorsu­ nuz. Nedir o?" "Biber fidanı." "Ay ne güzel, dolmalık biber mi bari, ah ne güzel kopcinr koparır dolduruveririz bura­ dan..." dedi. Bahri Bey sağ elini pantolonunun paçası­ na sildi, hiç yapmadığı şey, temiz bir elle yap­ mak istiyordu bunu, "Nah yersiniz" yapacaktı ki, elini sildikten sonra yapmaktan vazgeçti. "Ay bari tatlı olsaydı," dedi kadın ve apart­ mana girdi. ' Bahri Bey en son maydanoz tohümunu serpti o bir metrekarelik* yere. Can suyunu ve­ riyordu ki SU501 parmaklarından akıtarak, "Oh oh," dedi kara bıyıklı, kara gözlü, kara 164

iıaratlı bir adanı, "burası da fıstık oldu haa, o suladığınız nedir?" "Maydanoz..." "Oh oh oh, bayılınm maydanoza, bayılınm, rakıyla on demet olsa yerim." Bahri Bey, hemen sağ elini 3dne paçasına siklikten sonra, tertemiz elini yumruklayıp ’?^’ah yersiniz" yapacaktı ki, vazgeçti. Kara bı­ yıklı. 'Tez yetişse bari," deyip çekti gitti. Bahri Bey bir sandalye attı pencerenin ya­ nma, sanki 5rüzlçrce yavrusu o on altı metreka­ relik yerde oynuyorlarmış gibi izlemeye başla­ dı. Hiç ama hiç, o kahvedeki Naci Ustamn kah­ vesi bile bu denli güzel değildi, şu fidelerl dikip sandalyeye kurulup bahçeyi izlerken içtiği yor­ gunluk kahvesi gibi. Bellci on kez teşekkür etti Nadire Hamma. "İşte bak Nadire, şunlar biber, şunlar do­ mates, şunlar da patlıcan. Nah orası da may­ danoz... Bilir misin, maydanoz biçildikçe daha gür çıkar. Al makası çık bahçeye, her gün biç Nadire, her gün soframi2a maydanoz koy... Oh be, yılların düşü... Bak, yılların düşü gerçek­ leşti Nadire..." Bahri Bey, ilk kavgayı Nuran Hanımla etti, daha değrusu önce Nuran Hanımın kedisiyle daha sonra Nuran Hanımla etti. Kedi, sanki oraya maydanoz ekildiğini biliyormuş gibi, bir giriyordu maydanozlu yere, kazıyor, debeleni­ yor, kakasım yaptıktan sonra çekip gidiyordu. "Pist, domuz kedi, namussuz kedi, pist, bacağını ayınnm senin şimdi..." Kedi, Bahri Beyi görünce kaçıyor, iki daki­ ka sonra yine ıhaydanoz ekili yere giriyor, to­ humun toprağın camna okuyordu. Evdeki ter­ liklerin tümünü bir bir bahçeye atıyordu Bahri Bey. sonra gidip topluyordu, ama Nuran Hanı165

mm kedi^ne bcişgelemiyordu. Sonunda dikildi kapısına Nuran Hanımın, çaldı kapışım. "Bana bakın hanımefendi,” dedi. "Kedinizin terbiyesini verin, maydanozlarımın camna oku­ du, sonra karışmam, tutar bacağını ayınveririm..." Of of. sanki Nuran Hanımın bacağı ayrıl­ mış gibi bağırıverdi, apartman inledi. Bahri Bey ondan güçlü bağırdı. C^le ya, ne emeklerle ekmişti o maydanozu, bir tüylü yumak için fe­ da edemezdi o güzelim maydanözlannı. ”A3annm." dedi Bahri Bey. "A3nramazsm," dedi Nuran Hanım. Apartmanda Nuran Hanımı sevmeyenler. Bahri Beyden yana oldular. Ama hepsi de aynı şeyleri söylediler: "A adamm zoruna bak, çeviriverdi bahçeyi babasımn malı gibi...” "Yann bir gün oraya bir kulübecik kondurursa hiç şaşmayalım." "E yönetici göz yumarsa???" "Efendim orada Bahri Beyin ne denli hakkı varsa, bizim de var. Bu apartmanda kaç daire var. yirmi iki daire, kaç kûo domates çıktı ora­ dan, 3drmi iki kilo^ o zaman her daireye birer kilo. Herhalde kendisine buraya domates şunu bunu ek diyen olmadı. Ektiğine göre...." İkinci kavgasn Murat’m annesiylö yaptı. Anne baba ayn yaşadıktan için bu şımarık Mu­ rat sıraya koymuştu, her gün bir fidan kopanyordu, sırasıyla, biber, domates, pathcan. Bir türlü yakalayamıyordu Bahri Bey. Çocukların tümü, "Murat kopardı, Murat kopardı," diyorlardı. Bahri Bey, Murat'ın da bacağım ayırmaya karar verdi. Ayırmadı, ama çocuklann tümünü tanık toplayarak Murat'ın annesi İnci’nin kapı­ sına dikildi: 166

"Dinle bak şu çsocuklar ne söylüyor?" de­ di.....'Yaaa duydun mu İnci Hamm? Haımn ol da çocuğuna terbiye ver. Yoksa ben onun tut­ tuğumla b a c a m ı aymnm." înci Hamm öyle bir bağırış bağırdı ki, ço­ cukların tümü korkup kaçtdar; Bahri Bey kaç­ madı, ondan daha çok bağırdı, boyun damarlan mosmor oldu, bir ka n şd ld u , bağırdı. İnci Hanım bağırdı, o bağırdı, İnci Hanım bikirdi, o bağırdı. Apartmanm bacası belki de bu sesten yerinden oynadı. O gece biber, domates, patlıcan fidanları yan yattı. Bahri Bey bu işi înci Hanımın yaptı­ ğım bildiği için üçüncü kata çıktı,, avazımn yet­ tiğince bağırdı, İnci Hammın ne alçaldığını, ne namussuzluğunu bıraktı, karşılıklı birbirlerini mahkemeye vereceklerini söyleyerek, sesleri ki; sık bir duru ada birbirlerinden ayrıldılar. • Oysa fidanların yan yatmasma, bazılanmn da kınlmasına neden înci Hamm değildi, eve zilzuma sarhoş gelen kocasım tastamam on yedi kezdir uyaran Selma Hamm, o gece kocasım eve almamıştı, Nabi Bey de konu komşuya kansımn reklamı olsun diye gitmiş Bahri EÎeyin ûdanlarmm üzerinde yatmıştı. Sanki yatma­ mıştı da ayı gibi debelenmişti. înci Hanımla o tartışmahm üstüne. Nadire Hanım kocasmın ellerinin titremesine bakmış, gözünün seyirmesini görmüş, dudağımn eğril­ diğinin ayırdma varmış, "Bu sinir bu gece Bahrl'ye inmeyi indirir" diyerek almış kızma götür­ müştü. Orada gece boyunca Bahri Bey biberle­ rini, domateslerini, patlıcan ve maydanozlarmı anlatmıştı bü5aik kızma, gece de orada yatmış­ lardı, ama sabah gelince, bahçesini öyle görün­ ce... Baıhrl Bey çok kötü işaretler yapmıştı înci Hanıma. Küfür de etmişti ki. Nadire Hanım inanamamıştı kocasmm ■ küfrettiğini duyunca. Sanki bir yabancıymış gibi kulaklarım tıkamış167

ü. Karakolluk oluyorlardı kİ, yöneticinin araya girmesiyle biber, patlıcan, domates fidanlanmn kimin tarafından o duruma getirildiğini öğrendi Bahri Bey. înci Hanımdan özür falan dileme­ den beşinci kata on beşlik delikanlı gibi üçer üçer tırmandı, Nabi Beyin kapısmı çalmadı, tekmeledi, yumrukladı avazı yettiğince bağırdı. Nabi Bey, yüzünde gülücükler kapıyı açtı. Ni­ çin yüzü gülücüklü olmasın ki, karısına söyle­ miş apartmamn bahçesinde yatacağım, karısı da yarım saat sonra gelmiş onu bahçeden al­ mış, iri göğüslerine dayandıra dayandıra Nabi Beyin başmı, yukanya çıkarmış, Nabi Bq^ ye­ minler etmiş bir daha içmeyeceğine ilişkin, ka­ rısı da onu o gece sevgilere boğmuş... "Bak baba, ben sana bir kasa domates ala­ yım tamam mı, bir sepet de hıyar, hı anladın mı?" "Ulan hıyaaaar!.." Atlamış Bahri Bey, Nabi Beyin üzerine, alt alta üst üste, Selma Hamm bağırmış: "İmdaaaatl..." "Ulan bu Bahri Bey de çok oldu haa... Nabi Bey şunu bir benzetse de." E>et benzetmiş, kaş göz berbat Bahri Bey­ de. Bacağında da morluklar, şişler var, durma­ dan karısına bağırıyor: "Bırak şunu temizleyeyim geleyim... Ver o ekmek bıçagmı bana..." 'Yönetim karan gerekliydi Bahri Bey, siz bir başınıza karar verip burayı sebze bahçesi yapmışsınız, ama olmaz ki..." "Bahri Beyamcaa, Altanlann köpeği biber­ leri rezil etti, patlıcan fidanlanna bir bir işedi." "Nuriyanım Teyze diyomıuş kİ, ben o bu­ nağın Îîdanlanm bir gece inip makasla bir bir kesmezsem, bana da Nuriye demesinler..." Geceleri sabahlara dek uyumuyor, fldanlanm bekliyordu Bahri Bey. Bazen birazcık dal168

diktan sonra, uyeımnca fırlıyor, bahçeye iniyor­ du. Gecenin bir yansında bagınyor apartmanı uyandırıyordu; "yangi namussuz döktü bu deteıjanlı suyn ha, hangi namussuuuz???" Onca uykusuz geceler, onca kavga, onca gürültü... Maydanoz çıkmadı, roka vermişler yanbşbkla Bahri Beye, dört kök roka çıktı, ama üçü daha büyümeden sarardı soldu, bir metrekare yerde bir kök roka oldu. Biberler meğer zehir gibi acıymış, kediye, köpeğe, çocuğa, topa, deteıjana iki biber fidanı dayandı, ak çiçeklerini görünce uçtu sevinçten Bahri Bey, hep bekledi çiçeklerin bibere' dönüşmesini. Parmak gibi olunca büyük bir heyecanla kopardı, kütür kü­ tür, yıkadı. Nadire Hamma uzattı ilk ısınğı atm ^ ı için, iyi ki Nadire Hamm ısırmamış bibe­ ri, biber değil zehir... Yiyenin başına felaket gelmiş gibi oluyor... Küfre alışan Bahri Bey, acıya bir küfretti ki, odadan salona, salondan odaya koştu, yanm sürahi su içti... Domatesler >Trh domates değildi, dört kök fidamn üzerin­ deki domatesler taştan farksızdı, kıpkırmızı ol­ dular. yine yumuşamadılar. Ama nasıl, doma­ tes değil sanki birer kaya parçası. İlk domatesi İMçakla zor kesti Bahri Bey, bu kez satana söv­ dü. Bir tek patlıcanlar Bahri Beyi üzmedi fazla. Savaştan kurtarabildiği üç kök, gerçekten ka­ dife donlu çekirdeksiz patlıcanlar verdi. Her daireye bir tane düştü. Çaldığı daire kapısın­ dan uzattı patlıcam Bahri Bey, kim çıkmışsa, ”A1bunu, ne yaparsan yap," dedi... Ve o kış yine hep sayıklayıp durdu Bahri Bey: ”Bu bahar bahçeye ne ekeceğim biliyor musun Nadire???"

169

BENİM ÇOCUKLAR ADAM OLMADILAR Sorma Niyazi sorma, benim çocuklar telef oldular... Ah ah, yanık şuram çok yamk. Ne sen sor, ne ben anlatayım. Demek senin en ufak kız doktor oldu ha, oh be, ne iyi be... Na­ sıl isterdim ha, nasıl isterdim benim kızın da doktor olmasını, şöyle beyaz önlüğü üzerinde, o dinleme aygıtı bo5munda, hastanenin korido­ runda şöyle bir yürüsün, işte bu benim kızım diyeyim, benim Figen diyeyim, yo nerde? Geçen gün gelmiş bana, "Baba baba, çok istiyordun doktor olmamı, bu oyunda doktor rolündeyim, gel de izle beni" demez mi, tepemin tası attı. "Ben senin sahte doktor olmanı istemez­ dim. gerçek doktor olmam isterdim" dedim. Piyesteki rolü çok ünlü bir doktormuş, hatta buluşlar bile yapıyormuş... muş... muş... muş... Ben ne yapa5nm senin sahnedeki sahte doktorluğunu?.. Anlayacağın Niyazi, benim kız ti)^trocu oldu. Nasıl yanık şuram, nasıl, yo yo ağlamıyorsam, gö:qfaşlanmı kuruttum Niyazi. 2^ten bende şans olsaydı, o yaşımda annem öl­ mezdi biliyorsun. Bende şans olsaydı Figen doktor olurdu. Onca dedim, taa daha ilkokul yıllanndan başladım, "Benim kızım doktor olacak" diye. O da hep, "Hı hı" dedi. Ortaokulda da "Hı hı" dedi. Li­ sede pek "Hı hı” dediğini du3madım, eh artık büyüdü dedim kendi kendime, öyle ya, saçmı okşayıp da: 170

"Benim kızım büyüyünce ne olacakmış bakijim" dediğimde, "Doktor olucam babacım" diyecek hali yok­ tu, ya. İşte bu lise ikideyken öğretmenin biri kı­ zımın katili oldu. Hem de kanlı katili oldu, bir piyeste rol vermiş ona, aman aman ne yetenek­ liymiş, aman aman profesyonel tiyatro sanatçı­ larına taş çıkartırmış, aman aman ses, mimik hepsi yerindeymiş. Eee gerçekten öyleydi Niya­ zi, o)nıadıklan piyesi ben de hanım da çok be­ ğenmiştik, biz de Figen'i alkışlamıştık. İşte o al­ kışmış, ondan sonra bizim doktor olacak kızın kafasında başlamış demek tiyatro sanatçısı ol­ ma hevesi... Sorma Niyazi sorma be oldu, bizim kız telef oldu. Yo yo, okuluna gitti, okulundan mezun oldu, anıma ne yapayım ben doktor ol­ madıktan sonra, şöyle sırtında beyaz giysisi, boynunda dinleme aygıtı, bir çıkıyor hasta odasmdan, hemşireler koşuyorlar, "Doktor hanım, doktor hanım, yedi numa­ radaki hasta ağırlaştı" diyorlar. Ah göremedim kızımı böyle Niyazi göreme­ dim. gözüm açık gidecek. Telef oldu kıZım, telef (^ u lar benim çocuklar. Demek senin kız meslektaşıyla evlendi ha, bir doktorla ha, uf uf, amma hoş ha, şimdi bir doktor daha sana baba diyor öyle mi, iki dok­ tor ikisi de sana baba diyorlar, harika be arka­ daşım, yani ben de nasıl isterdim kızımm senin kızın gibi bir meslektaşıyla evlenmesini, şimdi hem kızım, hem damadan beyaz giysiler içinde böyle hastanenin koridorunda, boyunlannda dinleme aygıtlcuı. hemşireler de arkadannda vi­ ziteye çıkmışlar, vay be böyle bir şeyi görsem hiç mi hiç gam yemezdim, o hastanede ölsem bile gam yemezdim, amma olmadı işte. Ne di­ yorum Niyazi benim çocuklar telef oldular, kız da meslektaşıyla evlendi, yaa, git bir doktorla evlen, bir makine mühendisiyle evlen, yoo 171

kendi gibi bir tiyatrocu oğlanla evlendi. Yanık yûr^ im yanık, hiç sorma... Demek senin büyük oğlan makine mühen­ disi çıktı ha, şimdi bir fabrlkamn. yöneticisi ha?.. Oh be, oh be ne iyi be... Şimdi sen ö fabrlkanm kapısına gittiğinde, kapıdaki bekçi sa­ na selam veriyordun belki de hazır ol duruyordur, oradan oğluna telefon açıyordur, "Babanız beyefendi geldiler efendim" diyor­ dur. Ne harika bir şey he arkadaşım. Ne çok is­ terdim benim büyük oğlan da makine mühen­ disi olsun, ama olmadı, ah ah olmadı. Kerata ilkokulda papağan gibiydi, ne zaman kucağıma ahp yanağmı okşasam, öpsem, "Benim oğlum büyüyünce ne olacakmış bakiyiim?" desem, "Makine mühendisi babacığım" derdi. Olmadı ama işte, olmadı, biliyorsun benim yaşamım zaten hep Şcinssızlıklar içinde geçü, üvey annemi biliyorsun, neler çektim elinden, yo yo karım çok i}â bir insan, ondkn hiç şikâ­ yet etmedim, ama çocuklar... Ne olurdu yani irfan makine mühendisi olsaydı, o da senin oğ­ lan gibi bir fabrikanm yöneticisi olsaydı, var­ saydım fabrikanın kapısına, fabrika bekçisi karşıdan tanıyıp koşup kapıyı açsaydı, oğluma, "Babanız beyefendi geldiler sayın müdür beyim" diye haber verseydi??? Olmadı be arkadaşım, olmadı. Yp yo, hiç suç benim değil, hep kafasına kattım, "Benim oğlum makine mühendisi olacak" dedim. "Evet babacığım, makine mühendisi olaca­ ğım" dedi. Lise ikideyken bir kınk gitarla geldi eve. tamam, makine mühendisliği gitti, yerine Yanmay Grubu geldi. Yo yo, çok kavga verdim, çok savaştım, iki gitarmı çatır çatır kırdım, amma ne yaptı, ne etti, yaz tatillerinde çalıştı çabalat7 2

dı, bir gitar daha aldı. Ve gitan konuşturmaya başladı. İsterse gitara kuş dili öğretsin, makine mühendisi olup da bir fabrikanın yöneticisi ol­ madıktan sonra... Sorma Niyazi, telef oldular telef, fakülte konusunda onca bölümleri bıraktı, müzik bö­ lümüne girdi. Halbuki ne kafa vardı onda ne kafa? Sınava girecek, yalvardım yakardım, "Oğlum sorulara doğru dürüst yanıt ver" diye. Benim hatırım için istediklerinin en başına makine mühendisliği yazınca ne sevinmiştim, ne sevinmiştim. Amma bir gün annesine demiş, "Ben makinedir, adam çalıştırmaktır öyle şeylerle ugraşamam, bir insanın ömrü ne ki, iki ömrüm olsaydı belki birini o iş için harcar­ dım, ama benim bir ömrüm var, o ömrümü de müzik yapmakla geçireceğim." Bunu diyen adam hiç sorulara doğru dü­ rüst yanıt verir mi? Yetenek sınavına girecek denli belli bir not için yamtlar vermiş, gerisini es geçmiş. Elbette merkezden yazı geldi, "Hiçbir bölümü kazanamadınız" diye. Baş­ kası olsa, böyle bir mektup alınca karalar bağ­ lar, yaslar tutar, benimki başına aklar bağlayıp gitarmı eline aldı, "Ha5âii ho5dii" diye bağırıp te­ pinmeye, sevinmeye başladı... Aman efendim ne yetenekmiş ne yetenek, böyle gitar çalan bir kişi az bulunurmuş, üste­ lik sesi de uygunmuş. E sonra? Sonrası yok Niyazi diyorum ya benim ço­ cuklar telef oldular di3re. Yo yo, bana hiç mas­ rafı olmadı, kendi kazandığıyla dört yıl okudu, bölümü bitirdi. Bitirdi de ne olacak sanki? Ne bileyim belki dn3muşsundur, Bütünay'lar... Hiç duymadın mı, demek duymadın, nerden duyacaksın, önce Yanmay'dı ya, evlenince Bütünay oldu, kendi gibi müzikle uğraşan bir kız173

la evlendi, şimdi kan koca bilmem ne gazino­ sunda sahneye şarkı söylemeye çıkıyorlarmış, ilerde sınavlar açılacakrnış da, bilmem ne orfcestrasma girecekmiş. Bana, "Baba bir gece gel de gelininle ’"'^ni izle" di­ yor. Gidecekmişim de, gelinim sahnede nasıl şarkı söylüyor, göbek atıyor ona bakacakmı­ şım, hiç gider miyim?.. Telef oldular Niyazi, telef oldular. O şarkıcı kızla evleneli hemen hemen bir yılı geçti, iki kez evlerine ya gittim ya gitmedim. Niye gide5^m, ne zaman gitsem oğlan çalıyor, kansı bağırıyor. Ah ah, bir makine mühendisi fabrika yöneticisinin babası olamadım Niyazi, fabrika bekçileri beni karşıdan görünce koşup kapı açmadılar Niyazi... Yanık yüreğim yamk. Demek senin öteki oğlan şimdi iyi bir avu­ kat ha? Uf uf, iki sekreteri mi var? Ne diyor­ sun? Bürosu demek bir daire gibi kocaman? Çok şanslısın Niyazi çok... İnsanın çocuklanndan çektiği, hiçbir şeyden çektiğine benzemez, bana çok çektirdiler, çektiriyorlar da. Evlatlanmdan yana çok şanssızım Niyazi, hiçbiri iste­ diğim gibi çıkmadı. Ne çok isterdim benim Okan hukukçu olsun ama öyle bir hukukçu ki, profesör hukukçu. Yooo öyle kafası vardı Okan'm, tam bir hukukçu olabilirdi, benim is­ tediğim gibi, çok ünlü bir avukat, öyle boşan­ ma davaları, üç beş kuruşluk alacak davaları, hayır hayır bunlarm davasmı değil, benim oğ­ lum çok büyük davalar almalıydı. Onu sırtında avukat giysisiyle mahkemede savunma yapar­ ken bir görseydim, uf be neler vermezdim... Çok şanssızım ben biliyorsun arkadaşım, çok şanssız. O üvey anne elinde evimiz yanınca, tastamam aylarca ben kuşku altında kaklım, babam bile, "Mutlaka sen yakmışsındır evi" demişti de kahrobnuştum. 174

In sw hiç kendi evini yakar mı? Nasıl yanch, ntye yandı, ne bileyim, üvey annem gezme­ deydi, ben sokakta oyun oynuyordum, birden dumanlar çıkmaya başladı bizim evin tavamndan... Zaten şansım olsaydı, hiç olmazsa ço­ cuklarımdan biri, yalnız biri benim istediğim şey olurdu. Öyle değil mi arkadaşım, yani Okan ünlü bir hukukçu olabilirdi, ama olmadı, gitti ressam oldu. Ne şans bendeki görüyor musun? O da ötekiler gibi, "Babacığım, çok ünlü bir avukat olac^ım" dtyordu. Ama bunu derken bile çok güzel ağaç res­ mi yapıyordu. Korktugurn başıma gelmesin di­ ye, ne boyalı kalem alıyordum, ne suluboya... Amma bizimki kendi boyasını kendisi yapıyor­ du, papatyanm sarısından san, lalelerden kır­ mızı, yeşil yapraklardan yeşil boyalar üretiyor­ du. Yaptığı resimleri mahallede ona buna gös­ teriyor, aferiıüeri alınca, iştaha, gelip gün boyu resim yapıyordu. Benim resmi tu kaka etmemin hiçbir yararı olmuyordu. "Oğlum büyüyünce ne olacaksın yavrum baki3diim?" "Çok ünlü bir hukukçu olacağım babacıgnn." Ortaokul sondaydı, "C^lum büyüyünce ne olacaksın bakiyiiim?" Ne dedi bana biliyor musun Niyazi? "Çok ünlü bir ressam hukukçu olacağım babacığım." Daha o günü anladım, bu oğlanın da gele­ ceği karanlık... Karanlık ki ne karanlık Niyazi, telef oldu­ lar telef. Yani şu Okan, şu bir tanesi, haydi ca­ nım vazgeçtim, profesör olmasın, ünlü bir hu­ kukçu olmasm. ama bir avukat olamaz mıydı, o cüppesini giyemez miydi, savaınmaya çıka­ maz mıydı, ben de oradaki dinleyicilere. 175

"Bakın bu avukat benim oğlum" diyemez miydim? Olmadı işte Niyazi, olmadı. Eksik kaldı, bir j^anmı değil, her yamm eksik kaldı... Demek senin gelin de avukat ha? Uf be Nijrazi, uf be Niyazi, dünyamn en şanslı adamısın Niyazi, bir ye bin şükret, git bugün o çocuklanm bir bir öp.. Gelinlerini de... Yok Niyazi yok. birinden biri bile olmadı. Şimdi Okan, hani belki görmüşsündür, Okan’ı tersinden yazıyor, yaptığı resimlerin sol üst ba­ şına imzasmı atıyor, işte o benim oğlanın re­ simleri, naif miymiş neymiş, anlamam ki, ev resmini şuncacık yapıyor, yanındaki adamı ko­ caman yapıyor, onun yanına bir ağaç yapıyor, bit gibi, bir bakmışsın yanında bir eşek, apart­ man bü5diklügünde. Sen tutup böyle deli tepek resimler yapınca kim alır senin resmini? Çok yakında üçüncü sergisini açacakmış, bana, "Gelir misin baba?" dedi. "He hım" dedim dil ucuyla. Ne gide}dm, ni­ çin gideyim, tüm o saçmahkları göre5dm diye mi gide3dm? Kendi gibi bir de kadın buldu, ga­ liba Okan'dan beş altı yaş da büyük... Evlendi­ ler... Yo yo gelin resim yapmıyor, seramik çalı­ şıyormuş... Acayip çanaklar tabaklar yapıyor, kiminin ortası delik, kiminin yanı yok, kimi araba tekerleğine benziyor, aynı benim oglamn resimleri gibi, "Ağlayan narla gülen ayvaymış", bana iç içe geçmiş çanaklar, kulplar gösterdi, kan kırmızı boyanmış, a3^ra sapı gibi bir şeyler, eh işte onlan satacaklar da, para kazanacaklar da... Yo yo, ikisi de okulundan mezun, onca yıl dirsek çürüttüler o deli tepek şeyleri yapmak için... Telef oldular be Niyazi, benim çocuklar te­ lef oldular... Hiçbiri de adam olmadı...

176

ÖĞRENCİLERE SEMER Bağırmak istiyorum, bağırmak istiyorum, bağırmak istiyorum...... 'Yirmi kiloyum, sırtımdaki yük sekiz kilo yavTJuuu..." Bakkal îsmali Amca sırtımdan aldı, onun böyle ibresi fırfır dönen terazisi var, üstüne at­ tı, tastamam sekiz kilo üç yüz gram geldi. Ba­ na, "K ız Pelin, bunca yükü nasıl taşıyorsun? ' dedi. "Bir kez ona yük denmez, çanta denir İs­ mail Amca, sonra tastamam )drmi kiloyum, onu taşımaktan kolay ne var?" dedim. Ih, kolaymış? Ay ay bir zor ki. Daha okullar açılalı üç ay oldu, üç kez saplan koptu çantamın. Uh çan­ tacı, benim güzel çantam, nasıl da çok sevmiş­ tim onu. Okullar açılmadan iki gün önce ba­ bamla birlikte gidip almıştık, şekerpembesi ile beyazın kanşımı. iki tane cırcırla açılan gözü \’ardı, en altında da kalemlerimi koyacağım bir çıkmtı. Omzuma asmış, odada gezmiş, aynamn karşısma geçmiş, şekerpembesi çantama bak­ mış da bakmıştım. Ya şimdi n’oldu çantama? Neler olmadı ki, patates çuvalı gibi bir şey oldu. Üç kez ayakka­ bıcı Ali Amca sapını makinede dikti. Ama an­ nem, "Bunca ağırlığa dayanmaz, bu yine kopar," deyince, babam yamndan bir yedek ip daha ge­ çirdi, ay vallahi ipli hamallar gibi oldum. 177

Şiıadi evden okula dek, kolay nu o yükü taşımak, Anneannem anlatmıştı, hamallar bir oturuşta bir ekmek yerlermiş de, irianmazdım. Sabah kahvaltısma oturmadan önce çantam karşıma koyuyorum, çantama bakıp bakıp ekm ^ e saldırıyorum, reçele saldınyorum. Ekmek reçel, çok kalori verilmiş, benim de çok kalori almam gerekliymiş, çünkü bu kalorilerin tü­ münü yolda bu yükün altmda buharlı lokomo­ tifler gibi yakacakmışım. Kim demişti hele bana, "buharlı lokomotif diye? Ammsadım, postacı amca' demişti, bizim mektuplarımızı getiren amca. "Sen de benim gibi buharlı lokomotif ol­ muşsun Pelin,” demişti. "Niye?" diye sorduğumda. 'Yürürken fışlıyorsun," demişti, "böyle fış fış..." Birlikte yürümüştük postacı amcayla, o da fışlıyordu çantasımn ağırlığının altında, ben de... Babanım dediği o kaloriler acaba şu sır­ tımdan çıkan terier miydi? Salt sırtım mı, kol­ larım, boynum, 3rüzüm de terliyordu. Camm ben çocuk değil mijdm, koşa koşa okuluma gitme}^ canım istemez mi, şöyle hop­ laya zıpla5?a, lalala diye diye, bağıra bağıra, se­ ke seke?.. Gık, gidemem ki. Yo yaptım bir kez, ama bir kez. Bir daha 5^par mıyım hiç? Kuş sesleri vardı, nerden duydum bilrhiyorum, içimden la­ lala demek geldi, dedim. Lalalala dedim, zıpla­ dım, yani zıplayayım dedim, gürp diye yere düşmem bir oldu, hem de arkaüstü. çantamın üzerine. Aman aman yerden kalkmak öyle zor oldu ki. Ah, o h a m la r acaba sırtlarmdaki )mkle yere düşşeler bnlan kim kaldırır? Beni bir okul arkadaşım kaldırdı, ama hemen egilemedi, önce sırtmdaki çantasım çözdü, çıkardı. 178

yana ko3«lu, ondalı sonra beni kaldırdı. Üstü­ mü silkeledi, çantamın üzerindeki çamuru sil­ di. "Niçin düştün?" diye sordu. "Hiç, lalala diye zıplamak istedim, unut­ tum üzerimdeki yükü," dedim. Arkadaşım, "ben bir kezinde çukura yuvar­ landım," dedi, "çok zor çıkardılar. Ama istersen sana bir iyilikte buluna5nm, çok mu istiyorsun hoplamak zıplamak?" "Hem de nasıl?" "O zaman çıkar çantam sırtından, ben gö­ türeyim biraz, sen de hopla zıpla." Çok sevindim. Ama çantamı çıkarmak öyle kolay değil ki, babam olsun, annem olsun, onu eski bir kuşakla alttan yandan iyice bağlayıp dû^ûmlüyorlar. Zor oldu, ama çözdüm. Hopla3^cagım, zıplayacağım, lalala diyeceğim ya... Dedim. Çantamı arkadaşım yüklendi, ben hoplayıp zıplamaya başladım, ama okul yolun­ da yüklü gitmeye öylesine alışmışım ki, şöyle birazcık zıplasam balkonlara değeceğim diye korkuyorum, dans ederek koşsam uçacağımı sanıyorum. Yo yo hayır, alışmamışım ben böyle okul yolunda gitmeye. Ooo zaten arkadaşım nerede kalmış, koştum, 3^re oturur gibi yaptım, arka­ daşım yükümü pardon çantamı sırtıma vurdu, kolanlannı (babam emnemin o eski giysisinin kuşağına kolan diyor, ben kolan nedir bilmiyo­ rum) bağladım, arkadaşım güç verdi, çantanın ucundan havaya dc^ru çekti, ben de yekindim kalktım. Evet evet, bağırasım gebyor, bağırmak isti­ yorum, 'Yirmi kiloyum, sırtımdaki yük sekiz kilo yavuuuu!.." , . Çık, bugün ansikloped^d almadım, onu da koysaydım çantama dokuz kilo olacaktı. Ögret179

malimiz haftanın üç günü ansiklopedilerimizi getirmemizi istiyor, salı günleri ve perşembe günleri ansiklopedillk dersimiz yok. Ama bir Mine Abla var, o benim hep gözü­ mü korkutuyor, "Dur bakalım daha, ikinci sımftaymışım, dörde geçtiğimde, beşe geçtiğimde bu yükün iki katım taşıyacakmışım çantamda." Ay yoksa dördüncü beşinci sımflarda uy­ gulamalı dersler olacak da çantalarımıza çelik tencereler, piknik tüpleri falan da mı koyup gö­ türeceğiz? Yo işte ben o zaman bağırırım. Yo yo kalırım sınıfta, ikinci sııiıfta hep ka­ lırım, kocaman kazık gibi kız olurum, taşımam çelik tencere falan. Hay Allah, o şey yine sırtıma batıyor, ama suç.benim, kalemaçacağını en dışa koydum, el. bette batar sırtıma, oysa kitapların veya defter­ lerin arasına sıkıştırabilirdim. Benim defterlerim, canım defterlerim, hep­ si sırtımda... Matematik defterim var, ühüü kaç sajrfa, öğretmen öyle istedi. Hayat bilgisi defterim var, o da sırtımda. Türkçe defterim var, o da sırtımda, elyazı defterim var, o da sır­ tımda, iş defterim var, o da sırtımda, resim def­ terim var, o da sırtımda... Hepsi böyle kaim kahn, bir de çok sevtyorum ki bu defterlerimi, ama tek tek seviyorum, hepsi bir araya gelince, bir ağır oluyorlar ki. Ya kitaplanm, ansiklopedim evde, o tasta­ mam üç yüz doksan sayfa... Hayat bilgisi kita­ bım var yüz doksan iki sayfa, sırtımda. Mate­ matik kitabım yüz yetmiş Sayfa, o da sırtımda. Türkçe kitabım 3ÜZ yirmi sayfa, o da sırtımda. Basamak dergilerim var, onlar da sırtımda... Boya kutum, kalemlerim, onlar da sırtımda... O Mine Abla diyor ki: "Sen bir beştuci smıfın fen bilgisi kitabmı görsen akün durur, nah böyle kalın, bir de onun yardımcısı var, ondan kalın..." 180

Bana gösterecekti kitaplarını ama, yere ıkıp. geri kalkmak mr olduğu için bir türlü gösteremedi. Bunca yükten ne zaman kurtulacakmı­ şım? Onu da okul müdürümüz söyledi; "Sevgili yavrulanm," dedi, "şu sırtınızdakileri kafanıza taşıdığınız gün, bu yükü taşımak­ tan kurtulacaksınız." Cık... Biiiş... Sanki inandık... Haydi bu kez öteki sınıfın yükü binecek sırtımıza. Babam bazen sırtıma çantamı bağlarken cok kızıyor: "Şunlar da gitmese olmaz mı?" "Olmaz babacığım," diyorum, "bu kitaplarm tümü de bugün gerekli, ilk ders hayat bilgiâ . ikinci ders Türkçe, üçüncü ders matematik, dördüncü ders yazı, son ders de basamak der­ gisinden çalışmalarımız var. Sonra hayat bilgisi dersi için ansiklopedi gerekli, eeee..." Hamalların sırtlannda bir semer varmış, babam diyor ki: "Bir akıllı çantacı çıksa da, bu çantalarla birlikte çocuklara cicili bicili semerler de satsa. Babam okula bir kitap, bir defter, bir ka­ lem silgiyle gidermiş. "Ama babacığını, sizin zamanımzda fen li­ seleri var mıydı, Anadolu liseleri var mıydı, özel okullar, dersaneler var mıydı? Yaa cık..." Annem, babam gibi değil; o ilerde Anadolu Lisesi sınavlannı kazanayım, dîye çok bilgili, çok akıllı olmam gerektiğini söylüyor, ansiklo­ pediyi evde unutsam, balkona çıkıp bagınyor: "Pelin ansiklopedini unuttun, bekle getiri\x>rum!" Bir de kalın giydiriyor ki annem, onca yü­ kün altında okula varınca sucuk gibi terliyo­ rum, yorgunluk ve ter, oyun oynamaja hiç ca­ nım istemiyor. 181

Bağırmak istiyorum, bağırmak, bağırmak, bağırmak; 'Tinııi kiloyum, yüküm sekiz kilo yaav!" Geçen gün o teyze öyle de)dnce kafam al­ lak bullak oldu. Çok doğru söyledi teyze: ”Bu çocuklar cüce kalacaklar, bu ağırlığın altında hiç büyüyemeyecekler." Aldı mı beni bir korku! Kim korkmaz? Du­ vara dayandım, boyumun ölçüsünü aldım, kurşunkalemle çizgi çektim duvara. Gerçekten bürümüyorum. "Büyüyorsun kızım...” Annem öyle diyor, galiba annearmeme öğütlemiş, o da her kapıdan girişte, bagınyor: "Aaa sen ne çok büyümüşsün Pelin!” Hıh, sanki inanıyorum da. Ben gerçekten hiç büyümüyorum. Bunca rükün altında ihsan büyür mü? Oysa ben hostes olmak istiyorum. Boyum küçük kalırsa hostes olamam ki. Annem çok kızıyor: "Sakın ha,” diyor, "benim kızım doktor ola­ cak." Im, hiç sevmem. Ben hostes olacağım. Ama boyum ya küçük kalırsa*; En iyisi ben bir mektup yazayım okulların başı amcaya, Ankara'daki bakan amcaya, "Bakan amca, bakan amca, bizi bu rükten kurtar amca" diy^mn. Mektubu yazdım, o postacı amcaya ver­ dim, "Bunu postaya at," dedim. "Uuu," dedi, "bakıyorum bakanlara mek­ tup yazıyorsun Pelin?" "EXret, bizi bu buharlı lokomotiflikten kur­ tarması için yazdım." "Hıh," dedi postacı amca, "biz de çok yaz­ dık, amma bu koca çanta inmedi sırtımızdan.” 182

"Olsun, ben yazayım da," dedim. Şimdi postacı amca beni her gördüğünde soruyor: "Bakan sana yanıt verdi mi Pelin?" To, bekliyorum postacı amca." Hıh, bekliyorum... Sırtımdaki sekiz kilo yükle bekliyorum... Bağırmak istiyorum, bağırmak istiyorum, bağırmak istiyorum: 'Yirmi kiloyum, sırtımdaki yük sekiz kilo vaaaaav!..."

183

SA P IK TELEV İZY O N

Televizyoıüanmız birkaç kanala kavuşup kanallarda da onlarca dizi art arda sabahlara dek yayımlanmaya başla}anGa gelenler geldi bana. Yalnız bana mı, kanma da... Hani şu şiddet ögeli Amerikan dizileri, filmleri, arad_^ bir arasına reklamlar konarak soluksuz izleni­ yor ya, ondan sonra işte... Evet evet, rddamlann sıklığı çok iyi oldu, yoksa Allah korusun, inşân kendini öyle kaptınveriyor ki... "Ki"si ne? Biz kaptırdık kendimizi, kâptınnca böyle oldu, böyle olunca hiç iyi olmadı. Eskiden izlediğimiz filmlerde kan çıkmaz­ dı, adam vurulur, ölür, bıçaklanır, boğazlanır, kan yok. Ancak veremli filmlerin sonunda ve­ remli ölürken ağzının yanında bir damlacık kan görürdük, o da renksiz olduğu için, ağzımn yamna sinek mi konmuş, yoksa yemek ar­ tığı mı belli olmazdı. Ama kan şimdi kıpkınnızı. Canım önceden de kırmızıydı... tyl-de böyle şarıl şani kanlar görmüyorduk. Zaten ilk kez o filinle başladı bizde o şey... Ne şeyi? Bilmem ki, şey işte... Şimdi adam banyoya giriyor. Amerikan fil­ mi camm, kadın banyo yapıyor, adam naylon perdeyi aralıyor! kadın çığlık atıyor, adam bıça­ ğı kadınm sol memesinin altına sokuyor çark, kan fışkırıyor fııış, bıçağı çekiyor hırç, bu kez öbür göğsünün altına daldınyor bıçağı çark, kan fışkırıyor fııış, bıçağı çekiyor hırç... Artık adamm gözü dönüyor, rasgele bıçağı saplayıp saplayıp çekiyor... Adamın eli yüzü kan, kadı184

nm vücudu kan, banyo küvetinin içi kıpkırmızı kan... 'Tahu hanım, biz sapık mıyız bunu izledik7’ Karım hiç seslenmedi. Yo yo sapık mapık değiliz, ama niçin biz o gece yatıncaya dek hep kan konuştuk? Kan grüplanndan başladık, kanın yapısını konuştuk, kansızlığı konuştuk, kanla yapılmış deyimlerimizi saatlerce kafa patlattık, bulduk. Yatarken kan kırmızısı birer kızılcık şurubu iç­ lik... Ve yine kanla uyandık, gece yansı... "Haşan, düşümde hep kan gördüm." "Hüsniye, ben de düşümde hep kem gör­ düm." Anlattık düşlerimizi birbirimize... Hüsniye bir kan havuzunda yüzüyormuş, a3mı havuzun içinde Melahat da varmış, Hüsniye şakacıktan iri göğüsleriyle Melahat’ın kamma dokunmuş, Melahat'ın kamı patlamış, Allah Allah Melahat'ın kanı beyaz... Birdenbire kan havuzu ak­ laşmaya başlamış... Melahat suyun üzerinde devinimsiz duruyormuş. Hüsniye korkudan Melahat ! orada bırakmış, hemen kan havu­ zundan çıkmış, kurulanmış, ama üzeri yapış ^•apış ak kanmış. "Ay bir korktum ki Haşan?... Haşan, niye Melahat girdi dersin düşüme?.." "Sık sık onunla kavga ediyorsunuz da on­ dan Melahat..." "Acaba gerçekten Melahat'ın kanı beyaz mı Haşan?" "Cık cık cık, hiç olur mu Hüsniye?" "Amma düşümde bembeyaz fışkınyordu..." Ben de raldbinı olan Bakkal Bilal'ı gördüm düşümde. Ekmeği benden ucuz satar, benim dûkkâmmda hep fare olduğunu yayar, utan­ maz adam benim için 'Tine burnunu kanştınyor muydu?" diye ona buna sorar. Ben de onu 185

helva bıçağıyla doğr^ım , önce burnunu ko­ pardım, sonra gözlerini oydum. Sonra da, "Sen benim hakkımda bu dudaklaıla mı konuşuyor­ sun?” diye dudaklarım kestim. "Sen kimi gördün?" diye Hüsniye sordu. "Bakkal Bilal'ı." "Neresine dürttün bıçağı?" "Ne bıçağı Hüsnğfe, tabanca vardı elimde." "Beynine mi süetin kurşunu?" "Hıu..." "Debelendi mi ölürken?" "Debelendi.” "Kulaklarmdan kan fışkmh nu7’ "Kulaklarmdan kan fışkrrmaz ki..." "Nasıl fışkırmaz, geçen haftaki filmde adam o kocaman tabancayla adamın beynini dagıttığmda kulağından oluk gibi kan fışkırma­ dı mı7' Bert bakkal dükkâmndayken Hûımiye sat­ tığım gazetelerin tümüne bir bir göz gezdiriyor, tüm filmlerin özetlerini inceliyor, içlerinden hangisi böyle en kaıüısty^sa, akşam o kanalı açıyor, televizyonun başma geçiyorduk. "Bak bak Hüsniye, nasü adamm boğazına basıp namluyu gözüne dayadı..." "Ayh, o duvara lap et, filmde düşmanlar dost oluyorlar... Ama bu sahte bir dostluk. Öbürleri bunu anla­ mıyor, ondan sonra şeyler şeyoluyor. "Ne dedi sana o kadın Hûsniye? Hafta için­ de bu kez sen gel. senin için kalburbastı yapa­ cağım. demedi mi?" "Dedi..." "Ne koyacak kalburbastmm İçine biliyor musun, zehir... Sen zehirlenip ürür titrerken o bıçağı eline alacak..." "Ne diyorsun sen Haşan?' "Fibni gözünle gördün Hûsniye, elmalı turtanm yerine kalburbastıyı koy, tıpkısının 33011sı..." "Pekl)d sen Bakkal Bilal'la İçki içmeye gide­ cek misin Haşan?" "Ena3d mi)dm Hûsniye, cumartesi günkü fîhnde ne oldu, birlikte İçklevine gittiler, ora­ dan kol kola ötekinin evine, evde adamı ser­ semlettikten sonra yayı eline edip adamm çıp­ lak gövdesine kırk-pk saplamadı mı ya?.. Sen ne dtyorsun Hûsniye..."

191

ZİLLİ DURAK Ne çok severim durak sözcüğünü, sıcacık bir sözcüktür benim için durak. Çünkü evimin’ başlangıcıdır. Sabahlan pek değil de, akşam iş dönüşü gözüme öyle sevimli görünür ki durak. Yo öyle üzeri saçla, yanlan camlarla kaplı bir durak değildi bizimki... Tek bir elektrik direği, üzerinde de san zemin üzerine karayla yazıl­ mış durağımızın adı. Bu durağı yalnız bu ma­ halleli bilir, yabancı biri gelse burada durak ol­ duğunun a)ardına bile varamazdı. Bir kezinde varsa bile, ikinci gelişinde durağı bulamazdı. Biz bile ne şaşkınlıklara uğradık, kaç kez??? Bir sabah okula yetişmek için evinizden çıkıp duragmıza koştuğunuzda durağınızı yerinde bulamazsınız. Direk aynı direk, direğin karşı­ sındaki baklavacı aynı baklavacı, ama durak yok ortada, yani yazısı yok, direğin iki adam boyu )mkansındaki "Bahçe Durağı" yazısı yok. "Aman yahu nereye gitmiş durağımız?" Kaç kişi, kadın, kız, erkek, tümümüzün ağzından çıkan ilk söz bu olurdu. "Duraklar değişecekmiş diye bir şey duy­ dum ya ben?" "En i)dsi baklavacıya soralım.” Kaç kez sorulmuş bu yaşlı baklavacıya, kaç kez bu durağın yeri d^işm lş, yaşlı baklavacımn yüzü aym yüz, buruşuk dudağı büzü­ şük, ardından bir "Cık"... Yani, "Bilmem nereye gitti durağınız?" Adama nesi, nasıl olsa dükkânın üzerinde­ ki evde oturuyor. 192

& ı tyisi ilk gelecek belediye otobüsünün snrîKûsüne sormak. İyi de duracak mı baka-, İm otobüs? Nah, hiç durur mu? Biz el kol sürücüye, sürücü el kol bize, yani (Jiyor ki sürücü, "Dü­ şün ardıma, durduğum yer duraktır, orada bi­ nersiniz..." Haydi bir koşu otobüsün ardı sıra... 'Yahu amma da uzağa götürmüşler ha bi­ zim durağı." "Sakın o yana almasınlar durağı?" "Ay koşamayacağım, bittim." Sürücü yanlış anlamış, durduğu dureik Goncagül Durağı, ama Goncagül Durağı da bi­ raz bu yana gelmiş, daha dün bu Goncagül Durağı ta şu ilerdeki tûpgazcjrun oradaydı, bu­ gün buraya alıp gelmişler. Peki5â kim alıp gelmiş, alıp götürmüş Bah­ çe Durağım, Goncagül Durağım oradan oraya? 1ıh sormayız ki... Zaten bu duraklann da adlannı hiç sormadık, niye bu adlar diye. Bizim Bahçe Durağmın olduğu yerde bahçe mahçe yok, Goncagül Durağınm olduğu yerde de goncagülün saksısı bile yok... Yoksa yoksa, Cennetpınar Mahallesi susuzluktan kırılan bir dere yatağında olduğu için mi o pisliğiyle Cennetpınar Mahallesi adım almış? Yoksa kabak gibi o tepenin adı bundan ötürü mü Çamtepe Mahal­ lesi olmuş? Yıllar ydı kaç kez konuştuk, işyerinde, ev­ de, sokakta: "Ay haberiniz var mı, bizim durağın yeri değişmiş..." "Ay öyle mi?" "Aaa aaâ, uzağa mı götürmüşler?” "Hangi yana götürmüşler, Demirci Durağmdan yana mı, yoksa öbür yana mı?" Kimse, "Niçin?" sorusunu sormazdı. Yük­ sekokulda okurken. 193

"Baba," derdim, "bir daha durağın yeri de­ ğiştirilirse, bütün mahalleli durağımızın olduğu yerden aynhnayalım, otobüs gelip orada duruncaya dek bekleyelim." "Eeee?" "E'si yani baba, bu işi protesto edelim, il­ kokuldan üniversite çağıma geldim, tam dört kez bu durağın yeri değişti." "Değiştiyse n’oldu evladım?" "Bize hiç sormuyorlar baba." "Allah Allah, durağın yerini de bize mi so­ racaklar evladım? Ha üç adım o yana yürü­ müşsün. ha üç adım bu yana, n'olacak sanki?" "Çok şey oluyor baba." "Hiçbir şey olduğu yok evladım, haydi si­ nirlenme ye yemeğini, herhalde büyüklerimizin bildiği bir şey var ki duragın yerini değiştiriyor­ lar..." Öyle mi, demek büyüklerimiz biliyorlar? Arkadaşım Nedim'le p gece yansı direğe tırma­ nıp "Bahçe Durağı" yazısını indirdik, götürdüli beşinci direğin üzerine taktık. "Haydin bakalım, bu kez büyükler değil, küçükler bilsin." Nedim'le sabah durağa gittik, yine biziır mahallenin insanlarının başlan yukanya kalk­ mış, Bahçe Durağım arıyorlardı. Yaşlı baklava­ cı yine yüzünü buruşturarak cıklıyordu. Nediır bağırdı: , "Ben şu yanda gördüm..." "Ne yanda?" Baklavacı çıkmış, direğe bakıyordu. İnsan 1ar Nedim'in gösterdiği yana doğru koşuyorlar dı. Otobüs sürücüsü durağın yerinin değişti ğinden habersiz, yeni durağın önünde açı freı yapıyordu. Yine otobüste aynı konuşmalar: "Durakların yeri değişecekmiş diye duy muştum ya ben..." 194

'Aman canım çok uzağa götürmemişler ya." "Bakalım Bahçe Durağı kaç ay burada kah rr Nah bırakırız, haftasında, bir gecenin için­ de Nedim'le birlikte durağı }âne baklavacımn önüne getirdik. Sabah erken karşıdan izlemeye başladık. Direğin dibinde iki üç kişi olunca, baklavacı önlüğünün önünü kavuşturup dışa­ rıya çıktı, başını havaya kaldırdı, durak yazısmı gördü, hiç tepki göstermeden dükkâmndan içe­ ri girdi. Yine aynı konuşmalar: "Hiş Hüseyin Bey, nereye öyle, baksana du­ rak yine buraya gelmiş." "Hay Allah, gerçekten yahu. Seslenmeseydin ta oraya dek gidecektim..." "Buraya geri gelmesi iyi oldu." "Ben duymuştum ya durakların yeri deği­ şecekmiş diye, kim bilir belki..." "Aslında orası da iyiydi, hiç olmazsa oraya dek yaya yürüyordum, hep işyerinde otur otur..." "Eee, bir bildikleri olmalı ki tekrar durağı buraya getirdiler..." Demek bir bildikleri ha??? Nedim'le birlikte bir hafta sonra durağı ye­ rinden kaldırdık, yok ettik. Nedim "Bahçe Dura­ ğı" tabelasını aldı evlerine götürdü, karyolasımn altma sakladı. Kalabalık duraktaydı, baklavacı dışarı çık­ mış direğe bakıyordu, bir sürücü tartışıyordu. "Ben burada durak var diye durdum, am­ ma baksanıza işletme buradan durağı kaldır­ mış. Şimdi durdum, ama bundan sonra dur­ mam... Binin..." Bindik... Yine aym konuşmalar. I "Acaba iki durak birbirine yakın diye mi i kaldırmışlardır?" 195

"Ay baklavacı şikâyet etmiş otoasm?” "Niçin etsin canım, orada bekleyenlerden bazdan dönüşlerinde ağızlan sulandığı için baklaya alıyorlardı." "Büyüklerimizin mutlaka bir bildiği var­ dır." "Ben bazı duraklcU'in kaldırdacağım duy­ muştum ya..." Bir hafta sonra gece yansı Bahçe Durağı tabelasım yine götürdük baklavacmm önüne astık. Sabahı, aman bir sevinç bir sevinç, eşek yitirme bulma sevinci gibi. Mahallelinin bir da­ vul zurnası eksik. Baklavacı yine önlüğünü ka­ vuşturmuş, başı havada, gözleri "Bahçe Dura­ ğı" tabelasında. Bir gün önce durak olmadığı için vınlayıp geçen belediye otobüsünün önüne atılan atdana, durak yazısmı bağınp çağırarak gösteren gösterene. "Yahu 3Tine mi durak kojrmuşlar buraya?" "Ko)mıuşlar ya sürücü bey." "Şu bizim işletmenin işine de akıl ermez ha. Demek yine... Bakayım... Hı tamam Bahçe Durağıydı ya burası, haydi binin binin, zaten geciktim." Yine aynı konuşmalar: "Ay öyle sevindim ki...” "Ben öteki durağa gidiyordum, birden Ze­ rin Hanım, kardeş kardeş diye çağırmasm mı, ay sevincimden uçacaktım nerdeyse, ay bir de soğuk ki bugün." "Burası duraksız olmaz canım.” "Elbette, bereket hemen hatalarını ardadı1ar." "A yine de büyüklerimizin bir bildikleri var­ dır." "Ben duymuştum canım, bazı kaldırılan durakların tekrar yerlerine konulacağmı, ama zamanını bilmiyordum." 196^

"Neyse neyse, eee bu hafta kaç gol yiyecek­ siniz bakalım?.." Üniversitenin son sımfındayken Bahçe Du­ rağı iki kez daha yer değiştirdi, yo yo, Nedim'le ben yapmadım bu işi. Önce durağımız beş yüz metre öteye gitti. Bir dedikodu çıktı: "Şu karşı eve belediyede çalışan bir müdür yardımcısı taşınmış, çocukları okullanna kolaybkla gitsinler diye durağı buraya aldırtmış..;' _ Öteki konuşmalar yine olmuştu otobüsün içinde, birisi çıkıp yine, "BüyüMerimlzin bildiği bir şey vardır" demişti... "Ben durakların yeri­ nin değişeceğini duymuştum" diyen de olmuş­ tu. O hafta Galatasara,y'ın üç gol atacağını söy­ leyen de-olmuştu. Ah sınavlarım olmasa, gidip belediyedeki yetkiliyi bulacaktım. Ama kendi kendime söz verdim,, "Sınavlardan sonra mutlaka gideceğim" de­ dim. ' Gitmeme gerek kalmadı. Mahallelinin oto­ büsteki dedikodulanna göre bu kez belediye­ den bir müdür yolun taa öbür başına taşınmış­ tı, işte taşındığı ev de şu san boyalı evdi; bele­ diyedeki müdür yardımcısımn mı sözü daha çok geçerdi, yoksa müdürün mü? Elbette müdüınn geçerdi, onun için bizim Bahçe Durağı baklavacının önünde de duramamış, onu da vızt diye geçmiş ta buraya dek gelmişti... Dedi­ kodu buydu ama, mutlaka büyüklerimizin bir bildiği vardı. Ve o hafta Fenerbahçe tastamam Beşiktaşa dört gol atmıştı, amma ne goldü o dört gol??? Gittim yetkiliye... Nasıl olurmuş efendim, her şeyin bir kura­ lı, düzeni varmış, ilgilenecekmiş, durak yine eski yerine gidecekmiş. O yıl bir kuruluşun başka kentteki işyerln197

de çalışmaya başladım. Sekiz ay sonra evimize geldiğimde durak yine baklavacınm orada de­ ğildi, zaten baklavacı ölmüş, oğlu orayı plakçı dükkâm yapmıştı. Ta sekiz direk uzağa almış­ lardı durağı... "Baba," dedim, "5dne durağın yeri değiş­ miş..." "Aaa, kömürcünün oradan almışlar mı du­ rağı başka yere?" 'Yo orada," dedim, "baklavacımn oradan almışlar..." "Ühüü kaç aydır oğlum," dedi, "boş ver sen onu, nasılsm bakabm, işin nasıl?" Kaç }ul geldim gittim baba evine, her geldi­ ğimde başka bir elektrik direğinin yamnda in­ dim, ama tüm indiğim yerlerin adı "Bahçe Durağı"ydı. Son geldiğimde şaştım kaldım, durak yine baklavacımn oradaydı, yani plakçının, ama adı değişmişti, direğin üzerindeki tabelada "Zilli Durak" yazıyordu. Ydlarm Bahçe Durağı gitmiş, yerine Zilli Durak gelmişti. Niye ki? Artık o evde ablam oturuyordu. "Hı abla," dedim, "durağımızm adı Zilli Du­ rak olmuş?" Güldü. "Bilmem ki, mahallenin dedikodusu, hani şu ilerde Zilli Ze5m.ep oturuyordu ya, onun kızımn şeyi varmış belediyede, dostu mu ne, işte o koydurasıymış bu durağın adını Zilli Durak di­ ye." . Şaştım kaldım. Salt bu iş için gittim belediyeye. Görevliyi yıllar öncesinden tamyordum, ama yoktu. Yeri­ ne genç biri bakıyordu. Ablamın söylediklerini söyledim. Kaşlarını çattı, "Hiç olur mu efendim?" dedi. "O zaman yılların Bahçe Durağı nasıl Zilli Durak olur?" diye sordum. 198

Bir şema çıkardı, paimagını yürüttü yü ­ rüttü: "Hah, işte sizin Bahçe Durağı" dedi. "Buraa . Demirci Duraktan sonraki." "Evet, Demirci Duraktan sonraki ama, şimdi orası Zilli Durak beyefendi." "Olamaz efendim, şemada orada Bahçe Durağı diye yazılı," dedi yine. "O zaman gönderin birini gelsin baksın, veya siz gelin bakın." "O kadar önenlli mi yani ha, o kadar önemli mi?" diye bağırdı. Evet, az daha durursam karakolluk olu­ rum. Çıkıyordum. -"Olabilir," dedi, "bir yanlışlık olabilir, tabe­ laları başta^n yazdırdık, takarlarken Bahçe Du­ rağı yerine ayırdında olmadan Zilli Durak yazı­ şım asmışlardır, olamaz mı?" "Olabilir," dedim, "Zilli Durağm olduğu ye­ re de Bahçe Durağı tabelasım asmışlardır?" "Olabilir, ne var yani ölüm mü var ucun­ da? Aaaaü!"

- o O o -

199