Venerabilis Bedae, anglo-saxonis presbyteri, opera omnia ... [91] [PDF]

Zitiervorschau

PATROLOGI^: CURSUS COMPLETUS,

SEUBIBLIOTHECA

UNIVF.RSALIS, INTEGRA, UNIFORMIS, COMMODA, OECONOMICA,

OIOUI SS. PATRII, DOCTORIM SCRIPTORlIOllf ECCLESUSTICORUI, SIVE LATINORUM, 81TB GRiECORUM, OI7I AB MVO APOSTOLICO AD TBMPORA CONCtLll TRIDBNTtNt (ANNO 1545) PRO ET CONCUll FLORRNTINl (ANN. 1459) PRO GRJBCIS FLORUBRUNT :

LATINIS

REGUSIO GHRONOLOGIGA QUiE

OMNIUM

EXSTITERE

MONUMENTORUM

ECCLESIiE

CATHOLICJE

SJECULA

TRADITIONIS

PER QUINDECIM

PRIMA

E T A M P U U S ,

JflXTA 8 D I T 1 0 N 8 B A C C U R A T 1 S S I M A 8 , 1 N T E R 8 E C U M Q U E N 0 X N U L L I 8 C 0 D I C 1 B U 8 N A N U 8 C R I P T I 8 COLLATAS, P E R Q U A M D 1 L I 6 E N T E R C A S T I 6 A T A ; D 1 8 8 E R T A T I 0 N 1 B U 8 , C 0 M M K N T A R I I 8 T A R I I S Q U C LECTIONIBUS C O N T I N E N T C R I L L U 8 T B A T A ; 0 M N I R U 6 O f R R i R U 6 rOBT A M P L I S 6 I M A 6

E D 1 T I 0 N B 8 QUJl T B 1 B U 8 N 0 V I S 8 I N 1 8 8 A C U L I 8

DEBENTUB AB80LUTA8

DETECT18,

A U C T A ; INDICIBUS P A B T I C C L A BIHU8 A N A L Y T I C I 8 , 8 I N 6 U L 0 8 SIVB T 0 U 0 8 , 8 I V B A U C T 0 B B 8 A L I C U J U S MOMRNTI 6 U R S E Q U E N T 1 B U S , D O N A T A C A P I T I I L I S I N T B A irSUM T K X T U M B I T E D I S P O S I T I S , N B C N O N B T T I T U L I S 8 1 N 6 U LABUM

PA61NABUM

TIBUS,

MABGINEM

AUORNATA;

8UPBHIOBBM D18TINGUENT1BU8 SUBJECTAMQUB

OPBBIBUS

C.UM D U B I I 8 ,

T U M APOCRYPHIS,

ALIQUA

MATBBlAM 8 I 6 N 1 F I C A N -

VBRO

AUCTORITATE I N

O B D I N K A D T B A D I T I O N R M ECCLBSlASTlCAN F O L I . E N T I B U 8 , A M P L 1 F I C A T A ', B:CENT18 E T AMPLIUS LOCUPLBTATA 8 T I C I 8 . SYNTHETICIS,

INDICIBUS AUCTORUM SICUT

ANALYTICIS,

6 I C U M , CANONICUM,

ANALOCICIS,

B T OPERUM, ALPHABETICI8, CHRONOLOGICIS,

I N QUODQUE R E L I G I O N I S PUNCTUM DOGMATICUM, M O R A L E ,

D 1 8 C I P L I N A R E , H I S T O B I C U M , E T CUNCTA

ALIA

SINE ULLA EXCEPTIONE;

D U O B U S I N D I C I B U S I M M B N S I S B T 6 B N B B A L I B U S , A L T E R O SCILICBT H E R U M ,

STATP»

LITTR-

SED PRJSSKRTIN

QUO C 0 N 8 U L T 0 ,

QUIDQUID

NON 6 0 L U M T A L I S T A L I S V E P A T C R , V E B U M E T 1 A M U N U 8 Q U I 8 Q U I P A T R U M , N B UNO QU1DEM O M I S S O , INQUODLIBET

SACRiE , OPBBUM

THBMA

SCRIPSERIT,

UNO INTUITU

8UORUM

L O C I 6 SINGULOS S I N 6 U L 0 B U M L I B R O B U M 8 C R I P T U R A

GBNBSEOS

OBVIUM QUINAM

QUAI.ITAS,

INTE6BITA8

PATRB8

B T I N QU1BU8 VEB8US,

U S Q U B A D N O V I 8 8 I M U M APOCALYPSIt, C O M M B N T A T I

E P I T I O A C C U 8 A T I S S I M A , CATERlSQUE O M N I B U 8 F A C I L E A N T E P O N B N D A , CNABTJE

SCRIPTURifi

ALTERO

LECTOBI COMPERIRB

PRIMO

81T

C0NSPICIA1UR;

E X QUO

TEXTU8,

61

PBBPBNDANTUR

PBRFECTIO CORRECT10N18,

T U M N U M E B U 8 , FORMA V O L U M I N U M PRBQUAM

OPBRUM

CHARACTBRUM

RBCU80BUM

C O M M O D A SIBIQUR 1 N T O T O P A T R O L O G I J S

A

8INT. NITIDITAS,

T U M VABIBTA8

DECUB6U CON6TANTBR

6 1 M 1 L 1 S , P R R T I I E X I G U I T A 8 , P R J K E R T I M Q U E I 8 T A C O L L E C T I O U N A , MRTHODICA E T C U R 0 N 0 L 0 6 I C \ , 8BXCENTOBUM PBIMDM

FRA6MENT0RUM AUTBM

4TATR6,

I N N08TRA

OPU8CULOBUMQUB

6PAR80RUM,

E T M88. A D O M N E 8

FORMA8QUB

PERTINEMTIBUS,

COADUNATORYjM•

LOC08, L I N 6 U A 8

QUA PRODEUNT

H 1 C ILLIC

B X OPERIBUS

SERIES IN

HACTBNU8

BIBLIOTUECA,

LATINA

PRIOR,

PATRES. DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE •

LATTNA

TERTULLIANO A D INNOCENTIUM I I I .

A C C U R AINTE J . - P . M I G NE , B l b l U i h e c A cterl « r t T e r o » , fflVE

C U R S U U M C O M P L E T O R U M I N S I N G U L O S S C I B K T L B ECCLRSIASTICJER A M O S E O I T O R E .

riTROLOCIA, AD IM8TAR IPSIUS ECCLESLB, IN DUA6 PARTCS D I V I D I T U B . ALIA NRMPB LATINA, ALIA LATINA, 8TAT,

JAM PBNITUS

BXARATA, QUOAD PRIMAM SERIEM VIGINTI-QUINQUR

MOXVB P06T PCRACTOS INDICES STABIT, AC QUINQUE-VIGINTI CCNTUM

BUPLICI

6B4CO-LATINA.

B T DUCBNTIS VOLUMINIBUS MOLB 8UA E T MILLB FRANCI8

V B N I T . GBJECA

CDITIONB TYPI8 MANDATA E 8 T . PBIOB 6BJECUM TEXTUM UN\ C U M VBBSIONE LATINA LATBBALIS

AMPLB-

C T I T U B , B T AD 10VEM BT CENTUM VOLUMINA PEBVCNIT, 8ED SINB INDICIBUS ; POSTEBIOB AUTCM RANC VKRSIONRM TANTOM C I B I B E T . IDBOQUB INTBA QUINQUE ET QUINQUAGINTA DIE

DECEMBRIS 1860 OMNINO APPARUBRAT. UNUMQUODQUR

I.ATINUM QUINQUB PTOB.

FRANCIS SOLUMMODO

VOLUMINA RETINETUR.

UTBAQUE VIGESIMA QUARTA

VOLUMBN 6UACO-LATINUM OCTO, UNUMQUOUQUB MKBR

BMITUR : UTBOBIQUB VEBO, UT PRBTII

MUJU6 BBNCFICIO F R U A T U R B M -

COLLBCTIONCM INTBGRAM, SIVE 6RJECAM SIVB LATINAM, 526 VOLUMINIBUS P B O AMPLIORI EDITIONC E T 2 7 *

P R O MINOBI ABSQUB INDICIBUS CONSTANTEM, COMPABET TODINRM NCCNON COLLKCTIONRM

CT DIFFICULTATKS

VABIA PRBTIA

NECES8B

E B I T ; S f t . U » KNIM CUJUKQUB VOLUMINIS AMPLI-

JEQUABUNT. ATTAMCN,

81 QUI8

BMAT INTEGRB

BT SEORflM

GRJSCO-LATINAM, T E L EAMDCM BX GR4X0 LATINE VERSAM, TUM QUODQUE VOLUMBN PRO NOVCM \ l : l

t R O SEX FRANCIS OBTINBBIT. 16TJS CONDITIONES 6ERIEDUS PATROLOGIA NONDUM BXCUS18 APPLICANTUR.

PATROLOGIJE

LATIQfJQ

XQMU$

%Ch,

VENERABILIS BED.E TOMUS

8ECUNDUS.

EXCODEBATDR BT VENIT APUD J.-P. MIGNE E M f O R E t f , IN VIA DICTA trAMHOISK, OLIM PROPE PORTAM LUTETI/E PAIilSIORUM VliLGO D KNF8k NOMINATAM. SEU PETIT-MONTROUGE, NUMJ YEHO INTRA MOLMA PAKISINA. %

1862

AVIS

IMPORTANT.

D'apret une desleis provMentieftles qui regiescnl le meiide, 'aremeat tes reuvres au-de*sus de rerdmaire se foat sant conlrtdictions plus ou »oins fcrteset iionehat, vigilia*, lucubrationesque locum lenel Beda Venerabilis presbyier et monacbus suas dirigebat. Id sane ie«tatiir Beda ipse in sua Itenedictiiius, inier Atiglicaiios primarium sibi facile E p i t o m e , ubi haec h a b e t : Cunetnm ex eo tempus vimlical. Nam si doctrinae quam tradil soliditaiem ac vitee in ejusdetn monasterii habitatione peragen* pariiatem species, eo nullus aliquando sanctius aut omnem meditandis Seripturis operam dedi atque inter verius scripstt? si Codicuni multitudiuein , nullus observantias disciplinas regularis et quotidianam canuberius ; si ninltiplicein traciatmim varieUtem, nu«tandi in ecclesia curam semper aut discere, aut docere lus lot disciplinarum aut scieutiarum genera ila f e l i aut scribere dutce habui. Hinc m e r i i o ab Acca Hagu* eius assecuius e#t : adeo ut lioc uno in homine et fgregtum granimalicuiu Graece non minus quam L a - B suldensi episcopo, m tege Domini meditanda diee noctesque duxisse pervigiles lamlatur i n epistola qua* l i n e p e r i t u m , p o e u m pro tempore non vulgarem, Bedae Coniiiientarifc iti Lncs» Evangelium praemitii rheiorem, asirounmum, a r i i h m e l i c i i m , chronugrasolet, et a Donitacio MoRuntino e p i s c p o et l i e r i n a phum , cosuiographum , h i s t o r i c u m , philosophum, norum apostolo Sagachsimus investigat r Scripturatheologum, et snper oinnia prsHsiautissimuin S c r i rum appellatur. Nain scrihens :id Cuthhertum si»u ptn-

N c segnior i n exsequendo q u e jubere es dignatus

p u l i , et uno corde atque anima i n Dci serviiium

nc sacerdo is, sub ligtira

;

e x s l i l i ; quiu potius statim perspectis Palrum v o l u m i -

conversi, u t prophela simul et hisloricus consci ipsit,

nibus, coI!egi ex h i s , ac duobus i n libellis d i s l i n x i ,

paruinper peiscratatus fuero, et ahqua ex his qua*

qtue rudem adliuc possent insthuere lectorem, q u i -

commemoravi

b u * eruditus ad altiorem disceret

favenie, reddidero.

fortioretnque

ma-

j o r u m ascendere lectionem. I n quo opere sensum

sacramentis aperliora studio»is, Deo Bene vale semper, amantissime

anlistes, nostri memor i n Domino.

per omnia memoratorum aliortimque seque catholi-

mtni. Et iu epistola ad figbertum archiepiscopum : jdodo autem inhianier dtsiderantes flagilamus a vobis ad gaudium, ut memores nostri, eo modo quo et ante mecnm fecistis aliquam pirticulam vet scmtillam de candela Ecclesm, quam Hluxit Spiiitus sanctus i»i regionibus provmcice vestrce nobis destinare cureiis id est de traetatibus quos spiritualis presbyter et investigator sanclarum Scripturamm lleda reterando composuit partem qualemcunque dkjnemini mittere, A l cum viiam omnem i n meditandis exponendisque Scripiuris Beda consumpserit, stupendtim platte v delur, primam omnium quas i n indice operum suonim ipiU l u i u i u a r i a , huic

Deus tenebras i n aqua vel aere fecit ullas, sed o r d i -

eum antequam lucem creasse, quia non

s c r i p t u r a , vel

ne disiincto providentias suae, prius aquas cum cado

quomodo, vel quando sit frctum declarat. Non eigo

creavit ac t e r r a , et has postmoduro cum voluit ipse,

A l . cujus. E d i t i , ab eo. l t a amiquiores duo Codice* ins*. Floriaceosis , ti CorlieieosiB u m i s , atque ita legunl sancli Patres A m h n ^ i i i s , l i b . i , i n Hezanvron, cap. 2 e t 4 et l i h . I I I de Fide ad G r a t . , c. 4, et l i h . v, c. 4, et ^anclus

A u g . , i u l i b . imperfecto de Genesi ad l i i t t r a u i . Ita ctiaiii legil anliquus Codex ms. Evaugeliorum majon s monasierii ante annos DCCC exaratus. Edili cuiu m i i m r i Curbeienst M s . , qni et loauor. d |.d. gaudia.

saecuh» necessaiia,

a

h

c

i n se«iueniibus

BEDi£ VENEKABILIS OPERUU PARS I I . lucis gratia veuusiavit, quod euin usque modo e i i n

EXEGETICA

Lquando i n locumeas

CENUINV

secerneret

16

u u u m , ut appare^

aqua ipsa e l i n aere per quolidianum solis accessum

ret arida, qnando et qnomodo creaturas caetcras pro

ac discessum

suo nutu disponeret, i n similitudinem videlicet fabri,

focere

videmus.

Neque enim

aqnas

nisi a Deo facus credere fas est, quod eisi hic S c r i p -

cujus voluntaa his quae fabricandx sunl rebus solet

l u r a palam i»oa d i e i t , palam lamen significat, cum

superferri. Quod ipsum quoque ad distinctiouem s u -

has a Deo illuatratas atque ad jnssum ejus ordinatas

perioris coeli p e r t i n e t , i n quo mox perfecte omnia

insinuat, sed et p u l m u s dtcit aperte :

dispo^ita Spiriius «an«li piaesentia

qum euper cmdes sunt,

taudent

nomen

Et

aqum

Domini quia 9

illuslrabat : Ha?c

autem, ut i n inferioribus boc est, hujus mundi crea-

ipee dixit, et facta ennt (Psal. c x L V i i l , 4 ) . Ubi n o t a n -

turis bene primordia

conditionis

dum quod cum coelo i n principio dao m u n d i hujus

perfeclum

iutendebal.

elementa, aqna v i d d i c e t et t e r r a , nominatim facta

Moyses superioris m u n d i l a m breviter fecit mentio-

deducere

ex tempore ad Nam

el

ideo

m e m o r a u t u r , quibus lamen duo reliqua fuisse COIH

nem quia de mundo boc i n quo homo factus e s i ,

stai indita, ignem videlicet i n ferro et lapidibus, q u e

ad instructionem generis

terrae viscere j a m tunc coadita latebant, aerem vero

i n s l i i i i e r a i , suflicere credens, si omnem creaturas

bumani sermonem

facere

iu ipsa l e r r a , c u i esse permistus e x eo cognoscilur,

spiritalis et invisibilis scatuiu ahjue o r n a t u m , uno

quod cum fuerit buniectata , et temperiem solis ac-

t coeli n o m i n e , quod i n prineipio factum d i v i l , com-

Ignem

prehenderet; corporalein v e r o , visibileni et c o r r u -

quoque ardentem terrae interiorilms insitum calidi

ptibilem crcaturam lalius ex ordiue describeret; i d

aquarmn fonies * p r o d u n t , qua» cuin percepta quae-

esl u c i t i s eis quae altiora quaesitu et fortiora scru-

c e p e r i i , mox

vapores exbalat largissimos.

dam metalla in profund» aquarum transcurrunt, non

lati s u n l homines, illa potius quae essent a Deo prae-

soiuin calid.e, sed e l ferveutes

cepta sive promfssa hominibus cogiianda propon r e t .

insuper faciem t e l l u -

ris emanaul. Non eoim baec, u l quidem dispuiant,

Unde etiam consulte de casu praevaricatoris angeli

iiiforniiter invicem

e l sociorum ejus penitus r e t i c u i i , quia hoc i i i m i r u m

raist*,

sed t e r r a ipsis quibus et

nuiic est finibus undique versura circumscripta talis

ad statum invisibilis illius ac spiritualis creatur.t»

tnnc erat t o t a , qualis adbuc sub imo

maris p r o -

pertinebat, cujus superioris et invisihilis creaiuras

b

fuudo ex parte remanet. Aquae antem universam

sancttis tiasilius i n l i b r o Hcxameron secuudo ita me-

i j i i s superficlem i n tantain tegebant a l t i t u d i n e m , ut

roiuit:

ad « illa usque loca pertingerent, ubi nunc usque s u -

iiistitutionero sensibilis hujiis et c o i m p i i h i i i s roundi,

per (irmamentum cceli ex parte residemes,

profecto

nomen

Dei c r e a l o r i s , cum cuelis coelorum laudare non desii.unt. A d hdC tsiitum iuforinis est illa maieries,

de

c A r b i t r a m u r enim quia si fuit quidptaro ante i u luce f u i i . Neque enim dignitas angelo-

r u m , nec oumiuro coelesiium militiae, vel si quid est, nominatum ant incompellabile

aut aliqua r a i i o u a -

qua nuindum esae ractum testalnr Scri| l u r a , qtke i u

bilis v i r t u s , vel miuistrator s p i r i t i H , degere posset

Dei landibus dictt : Qui feeieti mundum

i a teucbris, sed i n luce et laetiiia decentem sibi h a -

informi.

de materia

Nam ciincta quae cum aquis e l terra videre

bitum

pos^idebat.i

Bene autem cuni in principio

soleraus i n m u n d o , vel de ipsis exordium naturae,

D e u m , i d est, in F i l i o Patrcm fecisse coelum et ter

vel sumpsere de n i h i l o ;

ram praediceret, etiam sancti Spiritus i u i u l i t m e n -

ipsa autem terra et ipsae

aquae propterea nomen sortitse sunl materiae i n f o r -

tionem addendo : Et Spir.tns

uiis, quia

per aquas, ut videlicel totius simnl T r i n i t a t i s i n crea-

priusquara i n lucein v e n i r e n t , unde f o r -

mositatem baberenl non erat. Qoid autem inconveuieus si mundanae inateri:e foeranl tenebrosa p r i niordia, ut accedente luce inelius quod factum e»t reddereiur, et Unquam proflcientis b o m i n i s , quod postea fuiurum erat, boc modo significaretur affectio, exponente Apostolo

ac dicente : Quoniam Deu$ qui

dlxit de tenebris tnmen splendescere, qni iltuxit

Cor. i v , 6)? Unde alibi d i c i l : F u i -

dibus nostris (II stis (Eplt.

aliquando v, 8 f ;

incor- ^

tenebrm,

nune

illo videlicel

autem lux in Domino

q u i cura lenebras essenl

super f.iciem abyssi, d i x i t , Fiat tux, et (err

»

—~ -

» l —

spicuuui sibi hoc ae lucidum red.lunt. *» Si enim

-

•

botuo U l i a per oleum sni oris polest, quantum Deus

obscura manebat, decebal namqne omnimod s u t dies incipiens a luce i n mane diei seqnenlis essel

per S p i r i t u m oris sui creare posse credendus e s t ,

protelatus, quatenus i n i i m a r e t u r opera ejus qui est

B

ft,ls

t {

praesertim c u m m u l t o rariores quain modo i n terris

l u x vera, et i n quo tenebrse non sunt ullae, a hice

videre solemns', aquae i n principio fuisse factae cre-

inchoari, et i n lucem cuncta esse c o m p l e U .

dendaesint, priusquam in locum esseut u n u m ,

c

Dixit

ut

quoque Deus

aquorum,

appareret a r i d a , congregata?.

mamentum,

Et vidit Deut lueem quod esset bena. Non velul i n c« g n i u m aniea repenie Incem videns laudavit, quia

ab his qum erant super ita. Vocavitqne

d i c i l ; sed eam quam laudabilem se factu-

rom noverat, j a m faciam

firmamentum

Deus

firmamentum. firmamentum

ett vespere et mane diet secundus.

bominibus laude dignam

in

medio

el fecit Deus

fir-

divisitque aquas qum erant sub firmamento*

bonam

d

: Fiat

et dividat aquas ab aquis;

Et

factum

cmtum,

et

esi

factum

Hic nostri coeli, i n

ac mirandam esse declaravit. V e r n m quia nou totas

quo fixa snnt sidera, creatio d e s c r i b i t u r ; quod

tnundi tcnebras luce infusa dispulit (boc

medio c o n s u t firmalom esse a q u a m m . Nani suppo-

enim s u -

perni est saeculi fixa ac pcrpctua luce perfrui), sed ab uua i l l u m parte i l l u s i r a n s , aliam r e l i q u i t obscu-

s i u t ei esse aquas, e l ip»i aere terrisque r

tucem

ae tenebras.

Divisit namque eas

noo solum q u a l i u t i s , sed et locorum dislant a, l u eeni videlicet

videmus;

superposius autem non solum bujus Scriptnrae a u cloriiate, sed prophetae verbis edocemur, qui ait

r a m , recte subditur Et divisit

in

i n superiore orbis parte diffuudendo,

iti qua humana erat conversatio

futura,

inferiora

Extendens

eeetum sient peliem

%

periora ejut firmatum

qui tegit in aquis »M-

c u t , 2 ) . l u medio ergo aquarum

(Psal.

etse constat sidereum coelum , neque a l i -

quid prohibet ut etiam de aquis factum esse credal u r ; q u i enim c r i s U l l i u i lapidis quanta firmiUs, quas

vero ejus priscis i n lenebris remanere sinendo. Hoc

sit perspicuiUs ac puritas novimus, quein de aqua-

ad iniellectum nosirum d i c t u m e s t ; qua euim lingna

r u t u concrelione c e r t u m e t t esse procreatum, quid

appellavit Deus lucem diem ac tenebras

o b t t a l credi quod idem ditpositor n a t u r a r u m i n fir-

Appellavitque

tueem diem et tenebras noctem.

noctem;

n t r o m H e b n r a , an Grapca, an alia aliquai E l sic

mauicnio coeli subttaatiam solidsrit aquarota?

omnia quae vocavit qua?ri poiest qua lingua vocave-

quem vero movet

H t ; f c d apud Deum puros intellectus est sine stre-

esl fluitare semper atque ad ima delabi, super c o >

pitu et diversiUle l i n g u a r u m . Appellavit autem d i -

l u m consistere possiot, cojus rotunda videtur etse

e l u m e s t : Appellari fecit, qoia sic d i s l i n x i t omnia

flgura,

quomodo

meininerit Scripturse dicenlis de D e o :

d o r d i n a v i l , u l e l dies cerni pos*ent, e l nomina ac- ^ ligat aqnat t n nubibus sais, « I non ernmpant d p e r e . Sic enim dicimus : llle paterfamilias a*dilica-

Si

aquse, quaram natura

Qui

pariter

deorsum (Job. x x v i , 8 ) ; e l infelligat quia qui infra coe-

v i l i s u m d o m u m , i d est aedificari fecit, e l multa U -

l u m ligat aquas ad tempus cum v u l t , u l non pariter

lia per omnes l i b r o t d i v i n a r u m Seriptnrarum inve-

decidant,

nulla

niiinlur.

stenUUs,

sed

Factuwque

ett vespere et mane diet

unut. * Fa-

flrmioris

sobstantiae crepidine su-

vaporibut solum nubiom

retenus,

ipse etiam p o t u i l aquas aoper rotundam coeli sptiav

etumque est vespere oceidenle paitlatim luce post

r a m , ne unquam delsbantur, non vaporali t e n u i u t e ,

expletom spatimn diurnae longiludiui^, atque

sed solidilate suspendere glaciali. Sed e u i liqaentes

infe-

INMCS m u n d i partes s u b e u n t e , quod nunc u s i u t o

ibi aquas sistere v o h i i t , nunquid majoris boe m i r a -

soKs c i r c u i i u noclibus agi solet; facitim et inane re-

c u l i est, qaam quod i p t a m terras molem, u t S c r i -

detintc eadem paulaiiin super toiras, atque alinm

p i u r a d i c i t , appendit i n n i b i l a f Nam e l nndas t i v e

lla*c ex sancto A m b r o s i o , l i h . i in l l e x a m e r o i i , eap. 9, d e s u m p u . I t i Mss. dee»t si enim. E d i i i , ut apparerent conqrnjat maic o u i n i i i ) .

* A l . , didicit. • A l . : Faclunufue occtdenle est. ' A l . , xcl nisi proptcr.

h

€

pautatiut

Utee omisso

19

BCD^E V E N E I U B I L I S

OPERUM

I -RS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

20

Jordanis, cum ad transitum i luni conditor appellavit, aniiquioris ilhus vocabuio n u n c n p a t u m , et ita tolios m u u d i machinam, cum Israelilicae plebis ia alium crectae m u r o r u m instar una domas esset, i n duas divisit regiones. Divisiofiguntur, nonne evidens dant indicium quod etiam l l u b r i n w n s «eu

fluvii

supra rotunditatem c«fli

voluhiem,

fixa

nis atilero II.TC fuit causa, ut superna regio angeJis

possint

statione iKanere? Sane quales i h i aqu. sint, quosve

b a b i i a c u l u m ; i n f e r i o r vero pra»beret hominibus (Re*

ad IISUS reservatae, Conditor ipse n o v e r i t ; esse tan-

cognit. S. Clem. tib. i , cap. 27). t Haec noslro operi

t i i m eas i b i , quia Scriptura saocta

paucis inserere l i b u i t , u i quantiim hoc Patrum seu-

d h i t , nulli dubi-

sui concordet, lector agnoscat.

tandum r e l i q u i t . Quid sit antem dicere Dei fiat hu?c vel rlla creatura, j a m supra d i c i u m esi. Dixit e n i m

Dixit

oero Deut:

Congregentur

aqum qum tub

emto

•U tferet, cum i n coaeterno sihi Verbo, un geniio v i -

tunt in locum unnm

de icet F i l i o , cuncta creandu disposuit. Cum ergo

ita. Suhducuniiir aquae quae inter coelum * * l terrani

aiidimus : Dixu eqnarum,

Deus : Fiat

etdividat

tquaeab

firmamentum aquis

9

in

9

medio

et appareat arida;

universa compleveranl,

intelligamus quod

factumque

est

ct unum congregantnr

in

l o c u m , ut et lux qtiae prarterilo bidm» a juas clara

in Vcrbo Dei e r a l u t fieret, i n quo faciendum intiis,

lusirabat, clarior puro iu aere spleudescerei; et terra

ante omue temptis, praevidit quidquid foras Deus es

quae latebat appareret, quapque contecta

lempore fecii. Cuni vero audivimus : Ei fecit firniamentum

9

cl divisil

aquat qum erant sub

mento ab hit qum erant tuper firmamentum

ei

t

Deut

aquis l i -

* mo*a manehat et invalida, barum abscessu,

redde*

firma-

retur arida, et suscipiendi* apta germinibus. Si qttis

fectum

vero qii;fsierit tibi congregatae sint aqua* quaeonines

ett tfa, intelligamus factam co&li aquarumquc crea-

lerrae partes ad coblom usqne cooperuerant, scial

tionem, ac dispositi«>nem non excessisse pr.Tscriptoa

fieri potuisse u l icrra ipsa longe lateque jussti Crea-

sihi in verbo Dei terminos, j u x i a i l l u d PsalHifetts :

t'*ris siibsidens alias paries prseberet concavas, q u i -

Prmeeptum

potuit

9

et non prmleribil

C\LVIII, 6).

(IH.

Quod spque de creaiuris quae sequcniibus quatuor

bus coiifliientes aquae r e c i p e r e n t u r ,

u t apparerel

arida ex bis partibus, unde liumnr • abscesserat.

diebus factae referuutur iiiielligeuduiH est. Ubi vero

1'otcsl eiiam nori ahsurde credi rariores, sicut et

adjunctum audimus : Et vidii Deus quod esset bonum

supia commemoravimus,

iutelligamus i n foenignitaie spirilus ejus, non quasi

quae veltil

cognitum postea quia factum est, placuisse, sed po-

autem esse spissaus, quae datis sibi locis capi pos-

9

h

primarias faisae

aquas,

nebulae terras tegereat; congregatioae

tius i n ea bouilate placuisse, ut maneret, ubi place-

sent, apparente arida in reliquis. Bene auiern curo

bat ut fierei. Nolandum e n i m quod hujus verbi ad-

iuulla conslet esse maria, i n locum Umen

jeciio boc i n loco i n Hebratca v c r i u t e non babelur. ^

congrcgaUs d i c i t aquas, quia videlicct c u n c u baec

Et iniruiu quare

j u g i unda atque contintia Oceano ac niari jungtintur

iuter oinnia quae creasse Deus le-

uuum

gitur hic soluinmodo, i d est, in secuodi diei o p e r i *

maguo;

bus, probatio divinse viaionis minhne addatur, quae

esse c i r c n m s c r i p i i , et bos ferunl occuliis quibusdam

tamen ipsa cum c * t e r i s quss fecit Deo bona visa esse

c

demonstraniur, c u m i n sequeutibus dicitur :

tus. Nam et fossores puteorum hoc p r o b a n l , quia

que Deus cuncta qum fecit,

Vidit-

et erant talde bona* fiisi

forte, t i c u t qoidam Patrum e x p e i i u m , intelligere noa i n hoc Scriptura v e l u i i , non esse bonum duplicem n u i n e r u m , q u j ab unitate d i v i d a t , et praefigurei fos-

sed etsi qui lacus i n semeiipsis vkJentur

perforaios caveruis, i n mare suos evolvere m e a -

tellus omnis per invisibih s venas aquis est r e p l e u inanantibus, quae trahunt ex m a r i p r i n c i p i u m . Et tocavit

Deus aridam

terrant

congregationesque

9

Prius quidem ad disiinctio-

aquarum appellavitmaria.

dera n u p t i a r u m ; nnde et ia arca Noe omnia anima-

iiein aquarum tolam banc solidiorem mundi panem

Ka q u * euaque bina iagrediuaiur, imuionda suut, et

appellavit l e r r a m , ctim dieeret ; ln principio

impar numeras esse mundos ostendttur. De his sane

Deus cmtum et terram;

quae hacienus expotita auttt, id est de creaiione diei

cua; at nunc postquam formari j a m muudus incipit,

p r i i n i et secundi, i n liistoria saocii Clemeniis ita re-

et aquis stium i n locum recedeutibus terrae faciea

fertur dixisse apostolum Peiruro : < l a principio cuin

appareret, ad dislinctionem |>ariis ejus quas adhuc

fecisset Deus coelum et t e r r a m , Unqtram

aquis premebatur, caelera portio quain aridam esae

domum

creavii

terra autem ermt inanis et va-

i u i . i m , ipsaque ex corporibusmundi reddita est umbra

licebat terrae nonien aocepit; inde

liis quae inirinsecus clausa erant, lenebras ex se dedit.

quod aniinantitiin pedibus leratur. Congiegationes

d

dicta L a l i n e ,

Sed cum voluntas Dei introiluxisset lucem, tcnebrae

vero aquarum appellantnr m a r i a , videlicet

illae quae cs umhra corporum factae fueranl cootiniio

maxima sui p a n e . Nam

devoratat s u n l ; t u m deinde lux i n d i e m ,

tenebra.

aquarum cougregalioncs

0

pro

ei apud l l e b r a o s c u n c u s sive salsa?, seu s i n l dukes,

deputanltir i n noctem. Jam vero aqua quae erat intra

appellari dictinl n aria. Et apte

muiidiim i n medio p r i m i illius cceli terracque spatio,

conlinuationem omnium quae i n terris stint aquaruui

quasi gelti c o n c r e u , et crisiallo 84>IJdaU

f

qui prius propler

disiendi-

i i locum uuum eas d xit congregaias, nunc e l eanim

t u r , et hujusmodi firmameino velui iniercluduntur

(ongregationes aqtiartim pluraliter nominat, et b r c

inedia cocli ac terrae spatia, idque

appellari maria pluraliter d i c i t , propter

%

• E d d i , abscederet. A l . , nebuta. « A l . addil meatibus.

b

firmamentum

coe-

* A l . , dietum. • Editt, proxhna. A l . , quia. r

videlicet

2!

HEXAEMERON

mullifidne carumdem sino«, qtri diver>a

pro regie- A

ergo

Deus : Fiant

lunsinaria

Kt otdit Deus quod esset bonum. Necdum terra geripsa, • vel aqoae aoimantia

in

finnamento

Ea videlicet d i v i s m -

ccsli, ut dividanl diem ac noctem.

n u t a vocabulis et ipsi nomina s o r l i u n i u r . tninabat, necdum vel

L I B . F. Dixil

ne, quo3 i n sequentibus e x p l u a t u r apertios, u t s o l q u i d e m d i e m , luna vero e t s i e t e

noclem i l l u s t r e n i .

v i v a p r o d n x e r a n t , et tamen videre d i c i t u r Deus quod

I l o c eniin fartis t i d e r i b u s ad augmcntum p r i m a r i a !

essei b o o i i i n , cedentibus aquis, apparnisse a r i d a m ,

lucis

quta videlicet aquae

vel luuae u i i q u e splendore, vel s t e l l a r u m , vet utro-

h

creator atque avstimator u n i -

arcessit, u i etiatn nox

iutnioosa procederet,

r e r s i t a t i s prasvidens quae fuiura a u n l , quasi p r r f e c U

que i r r a d i a t i , quae &>tenuqu«j ad sidereum

Pa-

eet respere et nutne dies tertius.

let e\ liis Dei verhis qaod verno tempore m u n d i est

Et sint in signa et tempora, n i m i r m n priusquam sidera

et dies et annos.

Qua

li.Tent, t o n erat quibus

ordo temporum adnotaretur i u d i c i i s ; non e r a i unde

perfectus oraaiufl. m boc eniia soient herbae vireutes

meridiana hora dignosceretur, antequam sol inedium

appare>e i a terra et iigna pomis o n u s u r i ; s i m u l -

cceli consceuderet igneus o r b e m ;

oue aotandum qaod non p r i m a berbarum a r t i o r u i t i -

dier noct sque signaremur horae, doucc astra polum

f

nonundecaetera?

que g f n u i n a de teroine, scd prodiere de t e r r a ; nam

aeqoalt i n e r «e sorte tiie iioctuque d i v i d e r e U . Sunt

a d unam Cunditoris juasionem l e r r a , quue arkla pa-

ergo luminaria in s i g n i et tempora et dies e i aonos,

rebat, repeute herbis c o m p t a , et nemoribus est ve-

non quod a conditione eorum vel lempora inciperent,

stita

qtur. couslat coepisse a priucipio quo fecit Deus coe-

florentibfi*,

aiqne haec conUnuo sui quarque ge-

neris poma ex sese ac semina

d

p r o d u x e r u n t . Opor-

t u m et l e r r a m ; vel

d es

et a n n i , q u i

originem

tebal euitu u l fc*rma qua*que r e n r m ad imperium g surapstsse noscuntur ex q u o d i x i l Deus : Fiat

lux.

D o m i a i prtmo perfecia procederet, qimmodo et bomo

et facta

sivo

i p t e , nropter qoem omnia f a c i i stmt i u l e r r a , per-

iransitus temporuin o r d o dierumque annorutuque

fecte,

hoc eat, jevewihs

s t u t i s plasmalus esse cre-

deaduaesl.

est lux;

sed quia per

siguaiur. Nam l o t u m i l l u d t r i d u u m superius iodiscrel o cursus sui processti

mHmH antem Deus : Fiant

twmuaria

in

firmamento

ortus eorum

trsnsierat, n u l l a m penitos

dimensionem habens h o r a r u m , u t pote quia Imnine

cmsu D r c e n t i saiis o r d i u e mundos ex materia infor-

p r i m a r i o a d h u c g e i e n l i i e r oinnia rcplente, n u l t u m -

m i ceogrmam pcocedit ad f o r m a m .

que

auie oameiu

Postqtiara eniin

hujus s x c u l i diean cuelum et t o r r a m e t

aquam Deus c r e a v i i , hoc e s i , superiorem Sfirilaicin

i>Inm et

caput hahenie, quod

nusquam

nunc de

radii ardemiores

sole

accipit,

i l l u x e r a n t , nulla sub

caule vel arbore qtiasi remotior u m b n frigebat. Sed

c u m suis incoits m u n d u m , e t i n f o r m c n i

ct eacepta adnoUtione tempoi u m sunt l u m i n a r i a i u

l o i i a a bujuH nioadi m a i e r i a m , j u x l a hec quod scri-

sigua hujns vitae usrbus necessaria, quae vel nautas

p t u m e s l : Qni vioit t#i mtersmm,

creavit omntn

simul

x u n , 1 ) ; p r i m o bujussjecirii die lucem f e c i i ,

(EccU.

* quae c x l c r a s

crealuraa specie capaces redderet.

iti guhernaudo, vel i n descrtis

ifSihiopiae

arenosis

qu^que vianles observaut, ubi qnam levissimo venti impulsu cuncta, m o x quae i n v e n u f u e r i n t , itineran-

Secundo firmamenium cceii, s u p e r w e m videlicet ty tinm vestigta cotnplananlur. Ideoque 11011 minus hujus luuudi p a r t e m , i n aqu »rum medio solidavit. i l l i s tn regioiiibus euntes, qoam q n i i n m a r i n a v i T e r t i o i n inferioribus mare lerrasque suis dtscrevit gant, iiocte dieque signis egeut a i d e r u m . Sunt iteui aefemqtie suis in locis, cedeote aqua, diffu-

signa s quibus nonnunquam aeris quoqne qualiias

d i t . O p o r i u i t ergo ut eodem quo creata suni ordine

finibus,

qu33 sit ventura h o r u m contemplatione praevideinus.

prufieclttin capereul eiemcnta amplioris ornatus, i d e»t,

quarto die coelum

lumiaaribua i n s i g n i r e l u r .

Ut lueeant tn firmamento emti, et itlumment

terram,

et factum est ita. Semper quidem luminaria ia flrma-

Quiiiio aer e t m a r e , sexto terra suis i m p l e r e t u r a n i -

mento cadi lucent, u t d i x i m u s , et p r o x i m a ei loca

maoiibus. Nam quod die t e r i i o terra berhis est arbo-

claro lumine perfundunt, sed temporibus opportunis

ribuaque vestiia, n o n ad o r n a t u m ejus, sed ad ipsain,

illuuiinant

ut i t a d i x e r i i u , tigurae ejus superlitiem p c r t i n e i .

obsislit aer, ne vel huiae, cuin parva c s i , vel s i e l l i -

• A l . alditmaria. A l . deest creator atque. A l . , per spedem. * Al, produxetint. h

9

t e r r a m . Namque

aliquoties

A l . , ut caieras. i A l . , rel hac unde; a l . , hzc hnec uude. * A l . , quia; a l . , quat.

nubHosus

9

undc;

A.

IIJII

23

BEDJE VENERABrLIS

OPtRUM

I

r u m lumeu i c r r i s sppareat; sed et orlua sol l u n a m

RS I I . -

EXEGETICA GENCINA.

24

, dies et annos. Cosperunt nainque discerni temporuiii

ste)!asqne inajore i u m i n e , ue l e r r a i u i l l u m i n e n l i n i -

vices ex quo sol die quario mundi nascenUs, a me-

p e d i i ; unde e l nomen L a i i u e aci epit, qnod solus,

d i o procedens

«ibtunsis una * l - llis cum luna, per diem l e r r i s f u l -

censecravit e x o r l u , et quoiidianis profectibus ad a l u

geat.

coeli culiiiina scaudendo, rursumque a solstiiiali ver-

Feeit quoque

Deus duo magna

Lumi-

lumhwria.

naria magna pessumusaccipere, non tam aliorumeom-

orientis, aeq .inoclium

vernale suo

lice ad infima patilatim desceiidcndo, ne m o r a

ab

iofimis hibernisque locis aeqoiaocUales gyros re|»c-

paraUone, quam soo munere, n l est coeium maguum et

l e n d o discretis lemporibas qualunr notissimh) die-

mare magnum. Nam et magnussolqui c o m p l e l o i b e m

busque prasfinitis auni spaUum eomplevit. Sed

t e r r a r u m suo calore, vel luna suo l u m i n e , qnae m

luna vespere plena apparens, ea quae i n celebratio-

quarunque

neo» pascbae servanda

parle f u e r i n l

omnia, e l aeque

coeli, terrae i l l u m m a n t

spe< U n i u r a cunctis.

Eiemplum

r

eraat

lempora

praelixil ascensu. Ipsa est e n i m bora

primo suo

qua nou so-

9

iiiagnitudinis eorum eviilens, quod omnibus b o m i -

l u m autiquus i l l e populus Dei, sed et nos

nibus orbis

p r i m a m i n ageado pascba

ipsorum idem v i d e l u r . Nam si longe

el

liolie

servamus, cum a q u i i i o -

positis m i n o r v i d e r e l n r , et propius constilulis m a -

etii die Iranseenso,

jor refugeret, proderel exiguilalis i n d i c i u m .

q u a r u decima, i n faciem coeii prodierit. Nam mox

Luminare

majus,

ut preeesset

tif prasetsct nocti,

ninus

9

firmamento

ceeli.

veapere luiia, hoc cst,

luminare

posl ha c ut Domiuicus dies advenerit, aptutii boe

et posuit tas in

celebrandae resurrecUonis domioicae lempus i n s t a b i i ,

diei,

etttellat;

plena

et

L u m i n a r e majus esl sol, non so-

completo ad l i l t e r a m quoque prophetae verbo,

qui

l u i n f rtua s< i qualiscunqueest, corporis, sed cli.im

d i x i t : Fecit tunam * in tempora, sol cognovit

magnitudiue luminis, qua et ipsum luminare minus

tuum (Psal.

et s i e l a s

illusirare c r e d i t u r . Major e>t e l v i r t u i e

sopra d i x i m u s , quia vel sua specie quae sit futura

a i d o r s , q i a inundum c a h f e c i l exorlus, cumpraeter-

qualitas aeris, vel suo cursu qtiota s i l vigilia n » d i s ,

occasum

c m , 1 9 ) . Stellae quoque, excepto • quod

itis ante ejus creationem diebus n i h i l omnino caloris

o s l e u d u n l ; sunt i n signa et l e m p o r a ,

habu s s e l : quod autem aequalis uniusque m a g u i l u d i -

coeluni

venientes

aestiva

quia liao in

tempora, illae designanf

nis luna cum soie c e r n i l u r , ex eo fieri d i c u n l , quod

hiberna. Sunt et i n dies, quia islae i n vernis diebua

i l l e m u l i o longinqu or a t e n i s

solem, illae c o m i U n t u r

luna i n c e d a l ; ideoque

alque altior quam

magnitudo ejus quanta s i t ,

nequaqiiam a nobis, q u i i n terris degimus,

valeal

dignosci. Omnia enim longius posiia solent breviora Et

lummare

%

tteilat;

iuquit,

el potuit

eat in

firmaiuento

cceii;

in die v i d e i i coiilingat, soluminodo,

cerlissimum

bae seraper i n iilo

quia elsi

quas planetas, i d esl, enautes vocanl asirologi, quas

majores

majores annos suocircuitu faciunl, quo *d eumdem cce-

aliquod

afferre

l i locutn redeunt. Nam ateila quae S a l u r u i d i c i i u r , t r i ginta aniii8, quae Jovis, duodecim aunis, quas Martis, duobus annis fertur solaribus, c i r c u i l u coeli expteto,

est.

Ut Ucerent tuper terram, et prwestent diei ac nocli, ti duiderent

mane,

eisdem boris o r i u n t u r . Sed e l quaedam sunt slcllx*

nequaquam eas d i e i , sed

lucis soialium

ipsae omnibus aniiis iu

nocti, et

mhtut ut prceettet

lunain oiniii mense si aliquoties et slellas iiocti

verno matulioae o r i u n t u r ,

eodem aequinocUo i n coeli faciem v e n i u u t ; quae uunc i n solsUlio vespere vel

videri.

autumnalibus. Suut e l irr

aunos, quia quae nunc verbi gralia i n arquinoclio

lucem ac tenebrat. llxc

e l de l u m i n a r i -

ad eadem

loca

siderum, i n quibus foeraul

ante

r e d i r e . Luna quoqoe cum duedecies spatia sui eursus

hu8 magnis e l de stellis intelligi possuiil ea l a n t u m

peregerit,

distiuctione, u l quod dictum esl et pratessent diei

ad

i r e c e m o m m q u i n q u a g i n u quatuor, et u t aano solai i

so!em spccialiler; quod subjuiictiim, et nocii

ad

posset ejus

9

t

anuum facit eommuneiu, i d esi, d i e r u m concordare

circuitus, tertio quoque

Itinani et stellas p c r t i u e a l ; quod vero subiufertur

vel secundo aouo tertium decimum addit menaem,

omnibiis aeque side-

quem emboiisinum vocant annum calculatores, e l l i t

et dividerent

lucem ac tenebrut,

ribus c o n v e n i i t , quse ubicunque inceduiu lucem secnm circumferunt,

ubi auiem a l s u u l

tenebrosa

d i e r u m trecenioruin octoginta e l quatuor. Et vdit

Deut quod esset bonum.

Necessario sancia

cuncta relinquuul. Sin aiitemquaeritaliquisqualepoie-

Scriplura multot es i c p e r i l quod v i d i t Deus bona

r i t esse iumeu d i u r n u m ante creaUoneiii s derura.non

es e quae fecit, u t hiuc inforu a r c l u r pietas l i d e l i u m ;

ab r e

non U m e n pro huinano sen>u, qui saepe e l i a m bonis

a

quod tale fucrit,

quale

videmus quotidie

mane, approximaute scilh-et solis ortti, sed uecdum

rebus offeiiditur, q u a r u m

tcrris appareule, qu:*ndo lucel quidem oblusis siel-

nescil, de creatnra visibili aique iuvisibili judicare,

larum

sed

radus dies, sed minime adhtic

b

donec sol

f

causas atque o r d i i i e m

laudami Deo crcdere » l

cedere. Taulo enim

o r i a m r , i efulget. Uude nulla lunc esse discrelio tenipo-

qiiisque facilius aliquid prouVicmlo s. Editi hnbi-nt 'juuin. b

A l . , in tempore. • A l . , eo quod. M>s. ooiiK-ft, ctwsit. s Al., ivt'0'jwmcircl.

d

f

Deo crediuit.

IIEXAEMERON

25 tti.»m quae facicnda

ut flerenl, facia pla- A

placehaot

LIH. I . Ditit

26

ergo

Deus

%

producant

aqum * reptite animm

t u e r u n i , u l manerent, q u i n t u m cuique rei existendi

ViVentis,

*ive m a n t n d i a tauto fabricatore fuerat coustiluentia

Et ne forte, quia sunt aquarum animantia, quae non

et votatile super terram sub

firmamento

cmli.

reptando, sed nafando, vel pedibus ambulaudo i u -

mensura. Fmcimm e$t tetpere

cedunt, sunt inter volatilia quae ita pennas babent,

Haec est

et mane diet quartut.

populus Dei i n

u t omni usu volandi careant, pularet quisqnam a l i -

j£gvpto ia celebraiionem pasrbae o b t u l i t agnum boc

quod genus v o l a t i l i u m sive aquatilium a n i m a n t i o m

vespera

illa memoranda,

i n qua

utaue auod p r i m u m poet excussum longae servitutis

i n hoc Domini v e r b o esse pranermissum, vigilanter

j u g u m , cospto Imeriatis itinere, v i d i t . Scriptum est

adjungitur:

diccnte Domino ad Moysen : Mentis itte vobis

princi-

pium mensium primut erit in mensibus ami. die mensis kujus totlat

unusquisque

ti:i$ et domos tuat, et servabitit decimam orrsa

diem mensis hujut,

muttitudo

fitiorum

viventem atque motatitem

omnem

animam

produxeranl

el

aquw

in species suas, et omne volat le secundum genus suum.

eum usque ad quartam

Nullum igitur genus exceptum est, ubi cnm celis

immotabitque

eum uni-

ad vesperam

t

grandibus crcata est outnis anima vivens • eorum

(Exod

quae prodoxcrant aquae i u species diversas, lioc est,

vespeia, ad consummanda B

p a s r h a legalis sacramenta,

quam

f

fami-

lsraet

x u , 2 ) , elc. Qna etiam

agnum per

Creavitque Deus cete grandia

b

Decima

Dominits noster

i r e p t i l i u m , e l uatatilium, et v o i J i i l i i i m ; sed ef

t

post

eorum quae n u l l o aptae incessui fixa cautibu» inhae-

esum agni typice mysteria nobis sui corporis et

r c n l , u t siint plurima concbarum genera. Quod autem

feangniois celebranda i n i t i a v i t ; quo lucesceute mane,

dictum, el volatite super terram sub firmamento cmti

qaasi aguus immaculatus, suo nos sanguine redimens,

n i h i l ralioni veritalis obsisiit, quia n i m i r u i n , etsi

f

a daemonicae dominationis servitule liberavit. Quae

immenso iuterjacenti spatio sub sidereo lamen coelo

videitcft

volant aves quae super lerram volant,

lunae plcnissimae dies i n crcatione quidcm

m u n d i quarta proceasit; at i n leropore pissiotiis, a l i i t r i s gratia

etiam nos homines i n terra p o s i t i , sub coelo ac sole

sacramenti, i n q u i u i a m

esse constituii veraciter et recte d i c i m o r , attesiaute

Sabbati incidit, u t videlicel Dominus sexla

Sabbati

Scriptura, quae a i l : Qui erant in JerusaUm

c r u c i f i x i t f , Sabbato ipso i n sepulcro quiesceret,

ac

Judmi

priinam Sabbaii sua resurreclioiie consecraret,

et

est (Act.

nobis quoque i n ea, fn qua lux facta est, resurgendi a m o r l t i i s ac lucein

perpetuam

intrandi

fidem

spemque doaaret. Dixit

9

viri religiosi, li, 5);

aqum reptile

animm

el votatile snper terram

sub firmamento cmli.

Post otnataOi quarto die cceli faciem Iitminaribus,

habitantes

ex omni natione qum sub cinto

et : Quid

habet amptius

homo

Sane j u x t a aliam translailouem m o v e l volanlia

de

i , 3).

universo tabon suo quo laborat sub sote (Eccle. g quod dictutn e s t : Ef volatilia

eliam Deus : Producant

vhentls,

quomodo

Dominlcae

nonnullos

secut

firma-

mentum cmli id est, j u x U firmameiilum coeli. Sed i n t

lelligeiiduiii est, qnod ideo dictutn sit volare sub

flrmamemo

avcs

coeli, quia hoc n o n r n e etiam .Tiher

o r a a n i u r eonsequenter quinta inferioris muodi psr-

indicetur, hoc est, superius iilud aeris spatiuui quod

tes, aqu.e videlicet et aer, his quae s p i r i i u vitae mo-

a turhulento boc et caiigiuoso

ventor, quia et haec elemenia quadam quasi cogna-

d

loco i n quo aves

y o a n t ustjue ad a s t r a p e r t i n g i t , e t e s s e i r a n q u i l l u m

lioae e l sibi ad invicem et coelo copulantur. Sibi

prorsiis ac luce plenum non i m m e r i i o creditur. Nam

qoidem, qtiia natora aquaruin aeris qua itati p r o -

ct errantia sidera septem, quae i n boc aetheris spatio

pinguescere

vaga f e ; r i perhibenlur, Scriptura in firmamcnto coeli

probatur, ita u l nubila contrahat, et possit volatus

esse p o s i u d i x i t . Ideoque aves recte d i c u n l u r secus

aviaro sustiuere, attesUnie Scriptura : Qua

fimiamenlum

xima t - s i ; unde exhalaiionibus earum

aer eogetur in nubet, et ventus transiens

subito

fugabit

eas

coeli volare, qitia vicina s u n l , ut d i x i -

mus, aelberi l u r b u l e n u haec acris s^alia, quae volatus

avitim sustineni. Nec m i r a n d u m si aether f l n n a x x s v i t , 2 1 ) . Dentque per noctes etiam serenas m e n l u m roeli n o m i u e l u r , cnm aer appellalur coelum, r o r a l , cnjus r o r i s guttae mane i n herbis i u v e n i u n * t o r ; ccelo autem hoc modo junguntur, quia adeo p u l supra docuimus. Nec praeteieundum quod cum

(Job.

vieinus est e i aer iste, ut et ipse nonnunqnam ejus

creasse diceretur Deus omnem aniiuam viveutem,

notiieii acceperit,

additum est, atque moiabilem,

sicut volatilia coeli

cognomiuat

ad distinctionem v i -

Scriplura, quae volare constat i u a e r e ; et Dominus

delicet boininis quem facturns er:it ad imagincm e .

ipse turbis, quae tempus adveiitus s u i de v i r l u t u m

similitudinem suam, i i a ut si ejus praecepta

ostensione noti cognoverant, l o q u i t u r dicens : Cum

ret,

riderititnubemorientem

Nam animantia caetera, i u s u n l prima meram ver-

operationis jugum divinac le^is portarc, et de

velte-

gere cospit dies, cttin eadcra gens Israelitiea, et l i -

ribus opus suum calefacere noverunt, quorum i n

• prodibant,

b

da ae sibi legie

Evaugeiio uirnrumque mentio est idonea, inter qooa

abjicieus, exlerarum g e u t i u m e l p< l l u u s c e i e r i b u s e t

secnndus Adam, mediator Dei videli* et et hoininum,

s e r v i t i o depressa est. Supervenit j a m vespera, quan-

i n quo tota pleniludo erat imaginis Dei, i n mondo

do insa gens una cum rege quem sibi neglecto Deo,

apparuit, et de latere ejus i n ciuce dormieutis exivit

d e m pairiarchartim et caererooutas

eJegeral alieuigenarum esl gladio

sauguis et aqua, de quibus sacramemis nascitur ac

m a i i m a e i parte

B uutritur Ecclesia, quae est maler o m a i u m p».r orhem

deleta. Q u a n o die lnminaria c o l u m acccpil, et qiiarta

vera vila v i v e n t i u m , quod Evae nomen sonat. l n d o

aelale praefatus Dei populus uova est factus clarhate

de e sdera sacramentis d i c i l ipse Dominus : Qui man-

conspicuus, per i m p e r i u m David et Salomonis alio-

ducal

rumque regum Deo auctore regnantium, per nobilis-

viiam mternam

simuin i l l u d quod Salomon Deo condidit t c m p l u m ,

jam nunc appropitiquare ceriiimus, ctitn, ahundanle

per signa p r o p h e u r u m , quae cuoctis regum

eormif

pcr oinnia i n i q u i u t e , refrigescit charit.is i n u l l o r u m .

dem non desliterunt florere iemporibus, perque illud

Adveiiietautem mulio lenebrosior caeteris, c u m , appa-

c

T

meam carnem

%

(Joan.

et bibil meum sanguinem,

habei

v i , 55). Cujus diei vcsperatti

m a x i m e , quod p r i m o ac praeemineniissiroo

regum

renle homine peccati, filio iniqniiatis,qui exloltitur e!

s i b i placentium j u r a v i t Dominus d i c e n s : De

fructn

elevalur super onine quoddicitur Deus, aut quod coli-

oenlris

tui ponam super sedem

d

l u r , U n U f u c i i l t r i b u l a t i o , ut i n errorero indncantur

meam (Ps. c x x x i , i i ) .

V e r u m et hic ad vesperam dies i n c l i n a r i coepil, cuin

si lieri potcst, eliam eiecti. Stihsequeute s l a l i m hota

p o s l modum et reges iidem et populi, templum le-

universalis j u d i c i i de qua scrtpluio e s t : Vernmlam

n

gesque Dei spernentes, vastati ac dilacerati sunt ab

Fiiius

in

terru (Luc.

hostibus. Giavissima vero et non solutn vespera, sed nox succedit, cum t o m m ilhid regnuni eversum, tem

hominis

C

venieus,

putas,

inveniel

et fidem

x v i u , 8)?

Seplimo die requievit Deus ab omnibus operibus

p l u m tncensum, populus est i n Babyloniam captivus

suis, et sanctiflcavit et benedixil i l l u u i ; et septima

o i n n i s abductus.

est aelas perpetuae quietis i n alia v i u , in qua requie-

Q u i n i o die produxerunt aquae replilia animarum

scit Deus cuni sanctis suis in aeiernum posi opera

v i v e n t i u m , et volatilia voiantia super terram sub l i r -

bona, quae operatur i n eis per sex hojua saeculi aeia-

mamento coeli; et quinta aetate creverunt filii trans-

tes. Haec autem aetas summae pacis et quietis i n Deo

inigrationis, et multiplicati s u n l i n Babylone,

quidein est, et e r i t sempilerna ; sed liomiuibus tunc

quae

saepeaquarum nomine designatur. Quorum p l u r i m i

CflRpit, quando protomartyr Abel

ibtdem quasi i n aquis pisces residere, e quibus laroen

sedem sepulcri, anima vero gaudium vitae perennia

erant nonniilli q u i velut ceii magni dominari magnis

i n t r a v i t , ubi v i d l t requiesceutetn

floclibus

i l l e , cum apnd inferos tpse torqueretur. Perseverahit

srrculi quam servlre s l u d i i e r u n l , quia oullo

corpore

quidem

paupcrem

dive*

terrore ad idohdalriam depravari poluerunt. A l i i ,

autem bic salbaiistnus animaruro sanclanim

soluta caplivitate, quasi acceptis penuis libenatis, ad

ad finero saeculi, et cum ultima aetas saeculi

terraiu Israel rcversi sunt, et instar volanlium tola

vesperam suam, de qua praefati sumus, fiuem, i n t e r -

iiiteutione ccelestia

fecto per Dominum Jesum A m i c h r i s t o , * perceperit.

petebant, ita u t etiam templum

usque post

ac civitaiem Dei r e a d i f i c a r e , legeiu quoque ejus ^ lunc et ipse sabbatismus majori benediciione ac sumina insiantia reslaurare, niterentur. Sed approsanclificatione resurrectionis ad v i l a m perpetuam piabat vespera, cum poslinodum, inler alias sceiecorporibus donabilor. Et ideo bene sepiimo diei ver u m tenebras, etiam domesUcis contra se invicem

spera successisse non legilur, qnia t r i s t i t i a m qua

dissidere conflictibus, patriaeque suae Romanis ipsi

terminetur septima hsec aetas, nullam h a h e b i l ; quii»

fuere proditores; quae et advenit, cum eos non solum

potius a m p l i o r i laetitia, ut dixirous, ocuvae aeialia

t r i b u U r i o s effici, sed eliam alienigenae regis c o u t i -

perlicitur, iiliua videlicet quae per gloriaro

gisset hnperio subdi.

ctionis tunc incipiens, c u m haec toia vita transierit.

Sexto die terra j u m e n i a , bestias et replilia p r o d u x i t , quo etiam die creavil Dcus bominera p i i t n u m • Al., h 9 4

ptodebant.

Duo mss., suscipiente. Mss. non habent eorumdem. l U Mss. E d i t i , tuam.

resurre-

nullo u n q u a n r f i u e , nulla r e r u m vicissitudine, a c o u templando Dei vultu t r a i i i m u u b i t o r . f

• A\., perfecertt. < l l t c desinunt E d i l i , atque hic desinehat liber p r i m n * ex illis duobus quos, anteqit&m scripsisset in fisdratn, Accae anlis i l i nuuciipavit Bcda, id quod

79

IMD.E * IsUr

generationet

V E N E R A B I L I S OPERUM PARS I I . — E I E G E T I C A G E N U I N A . lerree quando ' ereaUe A tnm agri, antequam oriretur

ccsti tt

%unt. Hac conclus»one Scriplura l a n g i l eos q u i fluin fine fiicttitn quam

initio semper fuisse

quidem a Deo nun feceril

afiirmant, vel qui

p u U o t , v e n t m ex

Deus, sed

roun-

roateria

d

priutquam

in terra

9

germinaret.

omneinaue

quem d i c i t , tempus imelligimus i l l u d quando ante omoem

lier-

Quod si »n die des gnatmn,

hujus saeculi diem

;

facta sunt

ipsl

omnia s i m u l , facilis patet sensus quod et lierba et

genera-

arbor omnis s i n ipsius terrae substamia sit catisalt-

qoae coaeterna

absque i n i l i o fuerit C r e a l o r i . • Dicit enim

bam regionit

*0

tiones cceli et terrae ipsum ordinem divinae i n s t i t u -

ter facia priusquam vfeibilher orirentttr aut g e n n i -

tiouis, quo ornatus eorura per opera sex di< r u m ad

narent ex t e r r a . Sin autem appellationcm dtei, u l

i l i a m usque perfectionem, qua» superius est designa-

conseqnenlios a r b i t r a m t i r , p r o significatlone positam

t a , pervenil, j u x l a quod i n Decalogo legis suae d t x i t

accipiamos temporis illius i n qno mundus isie per

catlum

sex dies factus et ornatus est, possumus i n i e t l i g * t e

x x , 11);

quia nunc apertius Scriptura voluerit explicare qtio

i; audiendi stuil pariem Dei e » s e ,

qui p u l a n l animam

quasi hominis auima pars Dei

f

possemus, rnaxime quta de ligno viiae liguo-

duin ; i n q u o r u m uno h o m i n i signiiin

referen-

obedientiae

quam debebat, i n altero sacrameutum vitae aeierna;, quam per ipsain obedieniiam

niererelur, inerat. E t

quidem iignum vitae inde d i c t u i n , quia banc v i r i u -

essct, uec a se ipsa nec ab aliquo d i r i p i , nec ad a l i -

t e m , u t d i x i m u s , divinitus acceperit,

quid tu:»lc facieitduin sive paliciidum u i l a necessitate

mnnducaret, corpus ejus stabili sanitate lirmaretur,

u l q u i ex

co

t o m p e l i i , nec i n inelius vel delerius routari o m i i i n o ,

neque uiiquam ulla infirmfiate vcl aetate in deterius

potuisscL Flaius autem i l l e Dei q u i bomiiiein a n t -

mutaretur, aut i n occasum e t i a m

u i a v i i facius est ab ipso, non de ipso, q u i nec h o i n i -

hoc ita corporaliter faclum est, ut sacramenti quoque

nis flatus hominis pars e s t , ncc bomo eum facit de

esset figura spiritalis, id esl, Dei et Domini uostri

se ipso, scd ex aereo balilu sumplo et effuso.

Je^ti C l i r i s t i , ile quo i n laude sapientiae dicttim e s t :

vero potuil et de t i i b i l o , et vivum potuit quod

11011 poiest b o m o ;

Deus

ratiouabilemque

quamvis

nonnuili

Lignum

laberetur;

vitat cst his qui appretumdcrint

eam

111, 48). K l 111 Apocalypsi sancti Joannis:

sed

(Prov.

Quivicerit,

cxistiment nou tunc aiiiinaium p r i r o u m b o m i n e m ,

i n q u i i , dabo ei edere de tigno quod est in

quando Deus in ejus faciem sufQavit, et factus est i n

Dei mei (Apoc.

paradito

11, 18). Q u o d e s t aperte dtcere : Qui

animam v i v a m , sed lunc accepisse S p i r i l u m san-

v i c e r i l lentationem serpentis a n t i q u i , a qua victus

c t u i n . Quodlibet aulein Iiordm credibihus ostenda-

est A d a i n , dabo ei quod dalurus e r a m Adae si v i n -

l u r , aniinatn tamen

c e r e i , ut praesenti visione gloriae Cbristi i n aeter-

non esse partem D e i , uec de

gubstanlia ei naiuram creatam sive p r o l a l a m , sed ex uibilo faciam, dttb lare fas nos esi. PlanttWiral piatii

autem Dominut

a principio,

maverat.

Deus paradisum

ia quo posuit

num reficiatur, ideoque nullo possit iucursu tnortis a i l i u g i , quia videlicet

hominem

quem

volufor»

Ab i i l o ulique p r i n c i p i o plamasse Deus pa-

radisuin credcndus est, ex quo terram o m n e m , r e -

Dominus Cbristus virtus et

sapienlia Dei Pairis i n paradiso est regni ccelestis, quem cum caeieris

sanctis eiiam confitenti se i n

cruce l a i r o n i promiitere dignatus c s l . s tapientioe boni et mati.

Ltgnumque

De boc ligno sancius Augti-

itiolis quae eam operuerunl aquis, berbas et ligna

stintis: c M i b i autein, inqtiit, etiam atque eiiam con-

fructifera producere j u s s i l , i n quo tamen botninem

sideranti d i c i non potest quantum placeat illa sen-

die sexto,

b

quo et ipsuin foruiaveral, posuit. Nequc

iiilalcnus dubilandutn est paradisum, i n quo positus cst bomo

lentia, non fuisse i l l a m arborem cibo noxiam.

Ne-

qtte enim q u i fecerat omnia bona valde, in paradiso

p n m u s . etsi vel Ecclesiae praeseiilis, vei iuslituerat aliquid ttiali, sed maltiro fuisse h o m i n i futurae patri.e l y p u m t e t i e i , ad proprietatcm tamen | transgressionem praecepti. Oportebat autem tit bomo lilterae inteliigenduiii esse, locuni scilicel amcenissisub Domino Deo posiius aliunde probiberelur, ut ei c

mtitn, fructuo&is nemoribus opacatutn , eitmdemque

promerendi Dominum suum virtus esset ipsa obe-

magnum, et magno fonte fecundutn. Pro eo aulem

d i e n l i a , qnam possum verissime dicere solam esse

quod nostra E d i t i o , quae de Hebraica veritale trans-

v i r t u i e m o m n i creaturoe ralionabili agenli sub Dei

i.tta est, Itabet a principio,

polestate ; primumque esse ct m a x i i i n i m vitiuni t u -

;iositum est ad Orientem;

i n antiqua translatione ex quo

nonnulli v o l i m t

moris ad r t i i n a m , sua potestate velle u t i ,

h

ctti stim-

quod i n orientali parte orbis t e r r a r u m sit locus pa-

mum v i i i i

radisi, quamvis

longissimo interjacenie spatio, vel

unde se homo Doinintim babere cogiiaret alque sen-

O c e a n i , vel t e r r a r u m , a cunctis rcgionibus quas

l i r e l , nisi ei a l i q u i d jttberetur. Arbor ita>|uc illa non

• Al., Ai., « Al., rocul ab Ailautc roonte,

quod est ultimus fiuis Afiicae ad occidcn-

t e m . Porro Tigris et Euphrates ex A r m e n i a ,

unde

credendum est quoniam iocus ipse paradisi a cognil i o u e homitium est r c m o l i s s i i i i u s , indeque quatuor aquaruiu partes d i v i d i ; sed ea flumina quorum fontes noti esse dicuntur, alicuhi esse sub terris et post < tracius p r o l i x n r u m locis regiouuin aiiis crupisse, u b i tanquatn i n suis fonlibus uoii esse perhibeutiir. Nam hoc solere uonnullas aquas facere quis ignorat? Sed ihi hoc scitor, ubi non d i u sub terris c u r r u n t . Denique radera ipsa llumina T i g r i m , Euphraietu et Nilum ,

ferunt b i s l o i i c i plerisque

i n locis

lerrae

s u m i , c l aliquanlo interjacente spatio rursus emergenlia sotitum agere c u r s u t n ; quod eliam

ipstim

I l o m i i i u s ad indicium facere credendus cst illius ctirs u s , quo ad nos de paradiso pcr occulliores * *• « *

A l . , et dignoscendi. S. Aug. l i b . v i n detZon. ad l i t t . , c. C. A u t i q . J n d . , l i b . i , cap. 2 0 . AI. BJeUtm.

lerrac

c

filius

Hieira possetlisse. et attrum terres illutt

lbi nascitur aurum,

opttmnm

est. E l Plinius Secundus Indiae regiones auri

venis

prae caetcris abundare t e r r i s , unde et insutae eorum chrysa et argyra a copia auri sive argenli vociibula stimpserunt. Ibique

incenitur

4

bdoettium

et lapis

Bdoellium e s t , u t idem Plinius

6

onychinus.

s c r i b i i , arbor

aromatica, colore n i g r o , magnitudine oleae, et

fo-

lia r o b o r i * , fructu c a n r i f i c i s , ip-ius natura quae gtimmis. Est autem lacryma ejtis lucida, subalbida, levis, p i n g n i s , i t q u a l i t e r cerea , et qtiae f a c i e m o l l i a l u r , gustu a m a r a , odoris b o n i , sed vino perfttsa odoralior, cujus et liher Numerorum m e m i n i t , Erat aulem,

i u q u i e n s , man quasi semen coriandri

Onyx

coloris

xt,7),

id est, tucidi et sttbalbidi.

ntilem lapis e*l

pretiosus, inde appellatus

bdettii ( Nunu

quod liabet i n se permistum candorem in s i m i l i t t i dinem ungu s htimaiii. Craeci enim tingtiem o n y chem d i c u n l . l l a n c et Arnbia g i g n i t , sed

Indica

igniculos h a b e i , albis cingentibus x o n i s ; Arabica autem nigra est cuin candentibus xonis. Anliquu Translaiio pro his habet carhunculum et laphieiti f

prasinum. Est autem c a r b u n c u l u s , sictit c l I M >

mine p r o b a t , lapis ignei c o l o r i s , quo noctis quoque tettebras illustrare perhibetur. Est lapis prasinua v i r i d a n l i s aspectus: unde et Graece a p o r r o , quod apud eos prason d i c i t u r , nomen accepit. Et omnem Tigris.

nomen

fluvio

terram

secundo Geon. Ipse esl qni

jEihiopia?.

JSomen vero fluminis

Ipse vadit contra Assyrios. Ftuvius

ipse est Euphrates.

circutt tertii

veroquartus

Idcirco de Euphrate u b i vadat

quasve terras circumeat non d i c i t , quia ipse i n v i cino profluetis t*>rrnR repromissionts, facillime a p o pnlo I s r a c l , qui ibidem posilus, haec lecturus c r a t , poterat s c i r i . Quia vero per aquas

regenerairices

regressus nobisad cuelestia patet, congruit satis d i s pens:ilioncm

diviiire p i e l a l i s , ut ipsum elemenlum

per quod ad supernam pairiam reducimur nobis sit cum paradiso,

in quo posiius sit homo p r i m n s ,

c o m m u n c , ct t i r u t gratia nos recreans i n v M b i l i l e r regni roBlcslis ingresstii pra?parat: i i a eliam i n v i s i biliter ad Dominum orbem de paradiso per terras venas ipsa per quam nos recreal unda prosiliat. Sic* ttl ergo Spiritus

ubi vult spirat,

sed * non scis unde veniat,

• Hist. Nat. l i b . x n , cap. 9. A l . , parassinum. s A l . , netcis. f

et vocem ejns

aut quo vadat (Jcau.

audis, Hi

#

0 B D A VENERABILIS

O P E t t U M PAftS I I . — E X E G E T I C A G E N t t l N A .

4$

S ) ; sic eiiam decebal y t aqua quae eos quos v u l t A tione D e i , quando i l k i d admissum est i n qtio ne adSpiritus s a n c t i f i c a l , ignotie ad uos viis de parad so

mrtteretur sola deberet jussio * dotninantis atteodi ,

n d v e n i a t , ad ignota nobis ioca r e d e a t , quia tantum

quae si sola altenderetur quid aliud quain Dei voluo-

de paradiso voluplatis o r i g i n e m constat habere.

tas aroaretur? quid aliud quara Dei vohiutas bummaa

Tulit rat

ergo Dominut

Deus hominem

quem

et potuijl eum in paradiso votuptatis^ ui

f

et euttodiret

illum.

voluutali praepoueretur? Nec fieri pote»t u t voluntas

(ormave-

propria non grandi ruinae p ndere super hominem

operaretur

c a d a l , si eam v o l u n t a l i superioris extollendo prae-

Quod a i t , u t op> raretur et custo-

ponat. IIoc expertus est homo conremnens

d i r e t i l l u m , ad eum videlur respicere locuni i n quo dictum e s t , Ei homo non erat qui operareiur

terram.

set inter bonum et m a l u m , scificel benum obediru-

Verum nos et i n hujus expositione verbi dicta sancti

li»,

Patris Augustini ponamus •. t Quid operaretur, i n -

m a l u m autem iuobedientiae, id est, soperbiae,

coiuumacine, perversae i m i t a l i o n i s D e i , et noxiae l i -

q u i t , vel c u s t o d i r e t ? Nunquid forte agriculturam

hertaiis. Iloc aniein i n quo accidere p o l u i t ex ipsa

Dominus v o i u i t operari prironm hominein ? A n non est credibiie quod eum ante peccatum

praece-

p t u m D e i ; et boc experimento d i d i c i t quid inleres-

r e , ut supra dictum e s t , nomen accepit.

daronaverat

In quocunque die comederit ex eo morte morteriu B Non a i l , si contederis mortalis e r i s , sed in quocun-

ad laberem ? l l a sane a r b i t r a r e m u r , nisi videremus

t

c u m tania volupiale a n i m i agricolari quosdam, u t

i u q u i t , comederit

magna eis poena s i l inde ad aliud evocari. Quidquid

que

e r g o deiiciarum habet agricultura, tunc uiique longe

Mortuus namque est homo i n aiihna cum peecavit,

die,

ex eo, morie

morierit.

aniplius e r a t , quando n i b i l accidebal adversi vel

quia recessit ab eo Deus, q u i est vita animae, cujus

terrae vel coelo. Non erot enim iaboris a f f l k t i o , sed

m e r i l o • m o r l e m secuta est mors c o r p o r i s , discc-

•exhilaratio v o l u n t a t i s , cum ea quae Deus

creavit

dente ab illo a n i m a , quae est viia e j u s , quaeque

i i u m a n i o p e r b adjut«rio laetius feraeiusque proveni-

inors eidem p r i t n o horoini tunc e v e n i i , cutn pra>

r e n t , unde Creator

b

ipse uberius iaudaretur, qui

sentis vitae t e r m i n u m accepit non parvo post t e m -

atiimae i n corpore auimali constitutae rationem de-

pore quam vetitum c o m e d i i . Potest

disset opcrandi ao f a c u l t a l e m , quanlum animae v t >

quod iilam mortein i u eis fecerit dies ille i n quo

lentis salis esset, non quantum i n v i t u m indlgentia

peccaverunt, quam Apostolus gemit dicens : Conde-

corporis cogeret. » Vt operaretur

t

direi iltum,

i n q u i t , et

custe-

leclor legi Dei tecundum

custodiret videlicel eumdem paradisum

e x p e l l i . Denique accipit et p r a K e p t u m , ut sit quod

c

s i b i custodiat paradisum, i d est, quo servaio, non inde p r o j i c i a t u r . i t e c t o e n i m quisqoe dicitur u o n custodisse r e m suaro, q u i sic egit ut aroitieret eam, < t i a m si alteri salva s i t , qui eain vei invenit vel accipere

m e r u i t . Est alius in his verbis

quem puto uon i m m e r i t o praeponendum

f

sensus, ut ipsum

bominem operaretur Deus et c u s t o d i r e t ; sicot enim operatur home t e r r a m , non u t eam faciat esse terr a m , sed t i t cultam atque fructuosam, sie Deus hon i i n e m m u l t o magis quem ipse creavit ut homo s i t , euro ipse operatur ut justus s i l , si homo ab illo per superbiam non abscedat. Posuit ergo Deus hoininem i n paradiso v o l u p t a t i s , ut operaretur e l custodiret i l l u m . Operaretur scilicet ut boous beatusque esset: custodiret vero, u t

e

totus esset, ipsius se domina-

t i o n i ac proteciioni humiliter suhdendo. Prajcepitque mede, dat.

ei dicent:

Ex omni ligno

interiorem

autem aliam iegem tn membrit

i p s i s i b i , ne aliquid a d m i t t e r e l quare inde mereretur m

mentit meee, et captivantem ^ i n

ctiam i u t e l i i g l

hominem;

video

meit repugnantem

legi

me in tege peccati, , ^

] n f e t i x

rabii de carpore

f

£ g o

h

o

m

Q

m

quce ^

f

v u , 22 ) ? Nou

mortit hujus ( liom.

enim s sulficit ei sj d i c e r e t : Quis me liberabit de corpore m o r t a l i h o c , aed de corpore

%

Sicut etiam iliud : Corput

hujus. mortuum

ett propter

i n q u i t , mortie

quidem,

inqtiit,

peecatum ( Rom. v i u , 10 ) ; nec

i b i a i t , m o r t a l e , sed m o r t u u m , quarovis utique et roortale

quia m o r i t u r t i m , n o n ita credendum est

fuisse ilia c o r p o r a , sed licet animaiia nondum s p i r i t a l i a , non tamen mortua, i d est, quse necesse esset u t m o r e r e n t u r , qnod eo die factum est quo hgnum contra vetitum teligerunt. Dixit

quoque

hominem

solum,

Dominus

Deut:

(«ciamut

Non ett bonum este

ei adjutorium

timite

tui.

Et haec locotio Dei noti corporali voce foris i u auras enti&sa, sed i n terra ratione divinnc v o l u u i a i i s , per quam creata sunt o m n i a , ineffabililer facta esse

paraditt

co-

de tigno autem tcientice boni et mali ne comcNon est credendum quod i n ligno i l l o aliquid

mali naturaliier inesset, sicul el supra d o c u i m u s ,

credenda

est,

juxta quod et supra docuimus, tibi

scriptum est : Faciamus mititudinem

nostram.

hominem

ad imayinem et si-

Si autem qua?rit ahquis ad

quam rem fieri oporttierit hoc adjuiorium , audiat

sed ab eo iiguo quod m a l u m non e r a l prohibitus est

responsum sancti A u g u s t i n i , cujus et niperius vei ba

h o m o , ut ipsa per sc praecepti conservatio bonum

saepissime, tacito ejus n o m i n e , posuimus. N i h i l ,

i l l i essct et trawgressio m a l u m . Deitique a peccanle

i n q u i t , aliud probabiliter o c c u r r i l , quam propter

n i h i l aliud appetitum est

(ilios

* Lih. Al., • Al., Al. > b

4

nisi non esse sub dpmina-

v i i i dc Genesi ad l i t t . creaverat. tnlus. dominationie.

cap. 8.

procreandos,

* Al I. , '• AAl. s Al., AI., h

mortuis ei ita. tvfficereU terrai.

sicut adjtitoriuro semini

b

in

49

IlfcXAEMERON

LIB. L

5*

l e r r t e s t , u t v i r g o t t u m cx tttroque nascatur. Hoc A Seriptura intelligamus unde f o r m a v c r i t ; aut t e r r a t n e o i m et i n prima r e r u m * conditione dietum e r a t : Maeentum eens;

et femmam feeit e a t , et benedixit

Cretcile

dosmnamim

et muttipticamini, ejus.

b

et imptete

eoe d i terram et

Quae ratio condttionis e l conjun-

universalitersic appellatam s i m u l cum aquis, quemadmodum appellata est iilo psalmo u b i , cmlestium laudibus terminatis, a d terram focta esl

conversio

eermonis et d i c l u m : Laudate Dominum de terra

dra-

9

( P i . CXLVUI,

7),

etc.

Nec

ctionia masculi et feminae atqtie benedicltonis nec

cones, et omnee abutti

post peccatum hominis poenamque defecit. Ipsa enim

posteo dictum e s t : Laudate Dominum de squis. Ubi

est secundum quam ntmc terra hominibus piena esl

enim aunt omnes abyssi quae

dominantibus • ejus. Qoanquam enim j a m emissi de

m i n u m , i b i etiam reptilia et volatilia pennata quae

psradtso convenisse et genuisse

nihilominus de terra laudant s Deum

commemorentur;

c

de terra laudant Dosecundum

tamen non video quid prohibere p o t i i e r i t , u t essent

istam universalem appeHalionem t e r r a i , secundum

eis etiam io paradiso bonorabiles nopliae et tborns

quain etiam de toto mundo d i c i t u r : Deus q u i fecit

i m m a c u l a t u s , boc Deo prarstante, fideliler jusieqoe

coeluin et t e r r a m , aive de arida sive de aquis quae-

v i v e n i i b u s , eique obedienter instanterque servien-

cuiique creata sunt de terra creata veraciter i n t e i -

l i b o s , u t sine u l l o iuquieto ardore l i b i d i n i s , sine

liguntur.

ullo labere ac dolore p a r i e n d i , fetus ex eoritm semine gisjnerettir, non o t morienlibus parentibus filii succederent,

Adduxitque

ea ad Adam, ut videret quid vocarel ea.

Non estcogitandum carnaliter quod i i a a d d u t e n t

sed u l illis qui genuissent i n aliquo

Deus auimantia terrae vei aves ad A d a m , qiioroodo

f r r o a e atatu manentibus, et ex ligno vilae quod i b i

solet pastor gregero minare suum de loco ad l o c u m :

plantaium erat corporalem vigorem suroenlibus, et

sed magis inteiiigendum, quia sicut d i v i u a potentia

i l l i q u i gignerent ad eumdem perducerenlur s t a t u r o ,

curo v o l u i t , haec de aquis creavit; ita etiaro

dooec f e n o numero i m p l e t o , si jusie ouines

obe-

«iienlesqu* v i r e r e n t , l u n c fleret illa c o m m n t a i i o , u t shsa u l b m o r t e animalia corpora conversa i n aliam q u a l k a i e f n , eo quod ad ouinem nutum regenli se a p k i t u i deservirent, et soio spirltu vivificante sine ullis aliroentorum corporalium sustenlactilis v i v e -

b

eadem

occulto nutu suae potentise quando v o l n i t ad horoinero conspicienda p e r d u x i t , qiioroodo etiam ad caro Noe cunctis generis non

bomittis manu congregata,

veuisse,

eamque

ar-

volalilia vel quadrupedia aed divinitus aeia

intrasse l e g u n t u r ,

nescientibus

quidem ipsis ad q u i d venirent, seiente autem h o -

r e u t , sp ritaiia vocareutur. Nam si Enoch et Elias m i n e , q u i ea venientia i n arcam, Deo addocente ae i n A d a m non m o r t t i i , mortisque propaginem i n c a m e gestautes, quod debHum u t solvant credunlur Q i " » susdpiebet 4

u b e

« t i a m redituri ad banc v i t a m , e t , quod tandiu d i -

l c

Omneenimquodvocavit

n b i , ante resurrectionem c a r n i s , antequam animale

cuncta animantia

corpus i n spirttale m u t e t u r , nec morbo nec seue-

omnet bettiat terree. Constat Adam i n ea lingua, qua

r t o t e d e f i f i u n t , quante justius atque

t o t u m genus

probsbilius

appcllavitque

ipsum

est nomen

n r i m i a itbs bominibus praestaretur sine ullo suo p a -

ejut,

Adam animm vivenlis,

l a t o m eat, m o r i m r i , nunc tantum i n slia viia sunt

Adam nominibus

terree et univerta 9

suie

votatitia cceti

9

et

bumanum usqtte ad constructionem

l u r r i s , i u qua linguae divisae sunt, loquebatur, a n i -

alf-

mantibus terrac elvolalilibuscfleli nomen imposuisse.

quematatum filils geniUs cederent, onde saecolo finito

Caeterum i n dejectione t u r r i s , cum Deus suam cuique

cusu o m n i posteritate sanctorum i n angelicam

genti propriam atque diversam tribtteret linguam ,

rentumve peccato viventibus, u t i n meliorem

mam,

for-

non per carnis m o r t e m , sed per Dei v i r t u l e m

muUo leiicius routarenlur Formatie

e

.

igitur Dominus Deus de humo cunctis

ani-

mantibus terree, et universis votatitibus eaeli, adduxit ea ad Adam. Si quem movel quia non d i x i i , forinatis de b u m o cunctis animantibus terraeet de aquis uoiversis volaiilibus c o f l i , sed lanquam ulraquegenera de terra Cormaverit, Formalis

igitur

9

iuquit, Deminus

kmmo cunciis animantibus terree et umversis cceti;

tunc eis eredendus est etiam animantium vocabula quemodo et r e r u m eaeterarum juxta suam cuique

Deue de

disiiuxisse loquelam : quamvis etiam non latet homines posiea p i u r i m i s , quse sive

1

nova forte occur-

r e r u n t rebus, bsec animaniibus per singulas gentes pjuxta

suum placitum indidisse vocabula, et ounc

etiaro indere soiere. Deoique de piseibus adductis s d A d a m , ut eis noroina imponeret, n i b i l Seriptura r e f e r t : quibus taroen eredibile est paulatim eogaitis

votatitibue

p r o diveraitate geatium nondna ab liombtibus esse

videal duobus roodis esse iotelligenduro : aut

diversa imposita. I Prima autem lingua ftiiste generi

tacuisse nunc unde forroaverit v o U i i l i a coeli, quia et

humano Hebraea videtur, ex eo quod nomina cuncta

tacitum posset occurrere, u t non de terra utrumque

quae usque ad divtsienem linguarum i n Genesi legi-

accipiatur

Dommum formasse ;

sed lantuinmodo

animantia lerrae et volatilia ceeli, e i a m

uceiKe

• A l . , creatione. * A l . , a»s. « A 1 . , eis. Q u * subsequuntur apud A u g u n i i i u m prspcedentibus non subjiciuulur, sud suni ex cap. 0 ejusdem iibri. 4

mus,

illius constat esse loquelas. Causa autem ad-

duoeodi ad Adam cuncta animnntja terrss et volatilia • De Genesi ad l i t t . , l i b . i x , cap. 3. Al., tamdeterro. t A l . , dominum. A l . , deest eadcm. A l . , sibi nova. i A l . , primam linguam llcbreeam. r

b {

C l l B ^ V E N E I t A B I L I S OPEIIU&J I »AKS I I . — r . X E G E T I C A G E N L I N A .

41

32

cueli, 0 1 viileret quid ea vocaret, et e i * uomiua i m - A sumpta est. Quomodo aoieui Lutina etymologia c o u g r u i t i n his nominibus, cum a viro nunctipattir vira» poiterci, b a x e*t, ut sic deiuoiistraret Deus homini qoauto melior esset omnibus irratioiiabilibus a u i -

go, ita c o i i v c n k e l l l e b r a a i u qua videiicet iiugua vir

mantibus. Ex hoc e n i m apparel ipsa ralione l . o m i -

appellaiur A i t , et derivato ab boc

neui mcliorem esse qiMin pecora, quod distinguere

dicitur hissa.

et nominatiju ea discernere nou nisi r a t o

pote»t

Adam

vcre

nen inveniebaiur

adyutor simitii

Jmmisit er§o Doniinus Deus sopurem 1/1 Adam, que obdormistet, carnem

vir,

tulil unam de costis ejus

et

t

pro ea

t

et cedificavil

c l sacrameiitis Christi e l

ejus.

Ecclesiae conveuit aptissi i e quod Adam mulierem

cum-

de stia carne creatain uominis sui participem

replevit

fieri

v o l u i l , quia et Dominus noster Jesus Christus seque

Deus costam

Ecclcske, quaiu per sui corporis ac sanguiuis p r e -

Quod mulier v i r i

liuin rederuit, sibique adopiavit i n s p o n s a m , p a r l i c r -

Dominus

quam tulerat de Adam in mulierem.

femiim

testatur etiam uomen Israei, q u i vtr videns Do*

ininum iaterpretatur. Sed

qua* melior esl.

nomine

Deuique quod bis appellatur liebraice

de latere facla esi, propter ipsius coujunctionis vim

pium sui iiomiuis dooavH,

coiiimeodaiidain i i a fie.ri oporluisse credcndum cst.

Christiana vocaretur, ab Jesu, id est, Salvatore, sa-

Q u o l aulem d o r m i e u t i i l t i l i c t u m esi, quod ossede-

lutem

d

ut a C b r i s t e

videlicel

requkeret aaeroum. Noii autem praiereutr-

iracto i i (iijiis locuiii caro s u p p l e r e l u r , altioris B duiu quod sopor .He, sive exst»sis, i d est meiiiis excessus, utuuii«|ua Translatio hahet, quam Deue roy^lerii graiia facliim esl. Significabaiur eniin quod i m m i s i t i n A d a m , recte inlelJigiiur, ut S.Augtistinus • de la:eic Christi i u cruce per m o r t e m sopiti sacramenta essenl sufutis e x i i u r a , videlicet sanguis

et

d.cit, c ad hoc iminissa, ut prios mens per

exsta*-

aqua, de quibus spousa i l l i conderctur Ecclesia, nam

sim particeps fieiel tauquam aiigelicae curiae, et itr-

si * taiili sacramenti uon es^et

tians in sancluarium Dei

figura

i n creatioiie

intelhgeret i n novissima.

femime p r x m i t t e n d a , quid opua eratdormisse A d a m ,

Denique

ut costam Hli Deus, de qua femkiam

ad se adducUin mulierem suani v i d e r e t , eructuavit

faceret, tolle-

ret, q u i et vigilanti ac no dolenti idem

faccre po-

terat ? Quid necessarium u t cum os quod de latere sumptoin est, unde

femina eondebaiur,

b

figurabatur

evigilans tanquam propbetia pleaus, c u m

continuo quod magnum sacramenium commendavit

viri

A p o s t o l u s : Hoc

nunc os de ossibus meis

in

carne mea. Hwc

vocabitur

locum ossis non os, sed caro suppleretur, uisi quia mus,

f

quod Christus propter Ecelesiain infir-

at vero Ecclesia per ipsum essei firma f u i u r a ?

Unde ejusdem inysterii gratia lypico quoque verbo

queniam

Quamobrem

uxorisua»,

ei erunt duo in

testatur, Dominus tamen in Evangelio

quam tuierat

t

9

non tanouamcorpus humaoum,

carne

una.

Quae p r i t u i c u m verba hominis fuisse Scriptura ipsa declaravit. A i t enim : Non

OHiificavit, i n q u i t . Dominus Deus costam

viro

retinquet homo patrem sunm et matrem,

et adltatrebit

usa est Scriptura, u t n o n d i c e r e t : fecit, a u t f o r m a v i i ,

de Adam in mulierem

de

sumpta est; et quod sequilur. >

aut creavit, sicut i n omnibus supra o p e r i b u s ;

sed

et caro de

t

vrago,

Deum dixisse

legistis quia qui fecit ab

inilio masculum el feminam fecit eos et dixit:

Propter

f

hoc diritiltet homo patrem et mairem et adharrebit uxem

sed tanquam d o m u m , quae domus nos sumus, si fi-

s i u r , et erunl duo in carne una (Matth.

duciam et gloi iam spei usque ad finem firinam r e t i -

liinc intelligeremus propter exstasim quae praecesse-

x i x , 4 ) , ut

neamtis. Taliter enim decebal, ulbumanigenerisorigo,

r a l i u Adain, hoc eum divinitua tanquam propbetam

Deo o p c t a n t e ,

redempliom

d i o t r e potuisse. Si ergo Cbristus adhaesit Ecclesiae,

i psius qtrae i n fine erat sseruti per eumdem ventura

tit essent duo i n carne una, quomodo reliquit Pa*

procederet,

quatentts

l o n d i i o r c m concinenlibus figuris lestimonium d a r e l . El

adduxii

eam ad Adam.

Dixitque

Adam:

Hoc

l i e t u , quomodo malrem? Heliquit Patrem, quia cum in forma Dei es*et

t

non rapinam arbitraiut

asquaLm

A d a m adductis adseanimanlibus lerrae et volaiiKbos

accipiens (Phil.

cunctis nultum i n his sibi * simile invenerat, merito

qtiia oon deseruitel recessit a Patre, sed quia uon in

f

Deo sed semetipsum eximmivit

est esse ee

nunc oe ex ostibus meis ei caro de earne mea. Quoniam

t

formam

u , 6 ) . Uoc esl eniin reliquit

servi

Patrem

9

uunc ubi adjutorium simile sui raclum atque ad se q ea forma apparuit homiuibus, in qua aequalis esl Pai r i , quomodo reliqttit mairem relinquendo Syuagogam

adductum v i d i l , agnovit, et exclamavit drcens : Hoc nnnc oe ex ossibus

meis* Nunc videlieet,

quia visis

prius animantibus aliis simrlem sibi non Os autem de ossibus meis et caro

Jiidaforum, de qua sccundum carnem naitis est,

et

viderai:

inbaerendo Eccle*iae, qttain ex omnibus gentibiis con-

quia

g r r g a v i t , utpuce Novi Tesiamenti essent duo i n cnrne

de earne mea

t

csetera quaeos et carnem babentia viderat nomina-

uua : quia t-um s i l DettS apud Patrem per quem facli

ttmqoe d i s i m x e i a t , non ex

sumus, factus est per carnetn parlireps nosler, ut i ( -

sua substantia, sed ex

lerra vel aquis esse facta noverat. Sicut vero illis voeabula ad se adductis posuerat, sic restabat ut et quam aibi similem, ac dc suo corpore creatam

* A l . . tania. > A l . , in femiuam. * A l . simitcm. 9

Erat autem

uterque nudus.

Adam scilicet et u\or

co-

ejus, «t

viro

siits repugnantetii legi mentis stiae ? qu.c ilios poena

non erubescebant. c Et ntcrito, quid eniin

pudcret quando nullam legcm seiiserain i n membris

goovif, nomcn indcreL Heec, i n q u i t , vocabitur

lius capitis corpus esse possemus.

vtrago,

quoniam

de

d Do Gen. ad l i t l . , l i b . , i x , cap. 19. • A l . , ipsius. A I . , tigiluiis. 1

51

ll£XAEMEfU)N L I B . I . peccati post perpetrationem

pravaricationis s c c u u A N o n itaque serpeus verborum sonos intelligebat, qui

cst, osurpan!e inebedientia p r o h i b i t o m , et justitia pu-

ex i l l o fiebant ad m u l i e r e m : neque eniin

niente c o m m i s s u u i : quodanteqtiamfieret, nndi erant,

credenda

ut d i c i u m est et non confundebantur.

quando nec ipsi homines, q u o r u m rationalis natiira

v

Nullus erat

est

conversa

anima cjus i n naturani r a t i o n a l e m ,

m o t u s in c w p o r e , c u i verecttndia d e b e r e t u r ; n i b i l pu-'

est, cnm daeroon i n eis loquitur ea nassione c u i ab

U b a n t velandnm,quia n i h i l senseranlrefrenandum . i

exorcisia r e q u i r i l u r , nesciunl quid loquantur r quan-

0

Sed ei oerpens

erat

eallidior

ferrm anm fecerat Dotninus

cunctis

animantibtts

to minos ille intelligeret verhortim sonos, quos per

Deus. • Potest iste serpens

n o n i i r a i i o u a b i l i anima sua, sed alieno j a m

eum e t e x eo diabolusillo modo facrVbat qui homiueni

spiriiu,

loqtientem non intelligeret, si eum a diabolica p a s -

i d esr, diabolico, r a l l i d i o r dici cunclis a n i m a i i t i b u s :

sione i m m u n i s audiret . i l

cfoantumlibel enim praevaricaiores aogeli de super-

Dixit

n s sedibus su-eperversilatis et superbiae merito de-

ut non

j e c t i s i n t , natura tamen excellentiores sunlontnibus

retpondit

animantihus

diso vescemur,

terrae

propler

ralienis

eminentiam.

Quid ergo m i r u m si suo instinctu diabelus j a m i m -

ergo ad mutierem: comederetis

Cur prmcepit

de omni

tigno

mutier: De fmctu lignorum

paradiei

de fructu

prmcepit

plena serpentero, eique snum s p i r i t u n miscens, eo B taugeremusilhid

Deus Cui-t

qum sunt in para-

vero ligni quod est in

nobis Deus ne comederemus, neforte

9

vobis

Paradisit

medio et ne

moriamur. t l d e o prius i n t e r -

more quo vates dnemnnioruro i r o p l e t i solcnt, c a l l i -

r o g a v i l serpens ct res.ondit hoc m u i i e r , u t prrevari-

di«si;itum e u m reddiderat oronlum aniroantinm t e r -

caiio esset inexcusabilis, neque u l l o roodo d i c i po»set

r # ; sive, u t alia editio babct, sapientissimum beslia-

id quod praeceperat Deus o b l i U t n fuisse muliere n *. >

rum

secundiim

animam vivam

irrationabilemqne

Dixit

aulem

v w e n t i u i n ? cSi ergo quaeritur c u r Deus t e n l a r i per-

morte moriemini.

iHiserit h o m i n e m , quem t e n u t o r i consensurum esse

die eomedeiitis

prsesciebat;

sicut-dii

futurum

o c c u r r i t r a t i o vera, non magnas lattdis

fnisse hominetn, si proplerea posset bene

eerpens

ad mulierem:

Scit enim exeo

aperientur

%

quocunque

ocuti vestri

%

seienles bonum et mtlum.

t u r , nisi persuasum

Nequaquam

Deus quod in

et eritis

Quid hic i n t e l l i g i -

ei esse, u t sub Deo esistit, htimitibus autero dat g r a t i a m . Nec a r h i t r a n -

sed vacanies propria providentia

dum

ad dignosceiidum honutn e l m a l i i m quod ille p r o h i -

est, quod esset hominem

dejecturus

i s t e , ntsi praecessis«et i u anima hominis

b

tentator quaedam

e l a t i o c o m p r i m e n d a , u t p**r humiliationem p e c c a t i

( 1

1

quasi iitvidentis s i b i , ne

buisset. I n quibus verbis

quasi oculis

notandum

nequitiae diabolus hominem

ab i n i t i o

quanta m

se

lumine, suis arte

teniaverit,

qttam de se falso « praesumpseral, disceret verissi-

qui

nie:

sui Creaioris velot sibi invidentis d o c u i t , sed et n u -

qaippe

diciam e s l : Ante ruinam

exaitatur

cor

%

non solum eum inobedientiam contemptumqtie

x v i , 18)? * S i c a u -

merosiutero d e o r u m i l l i c r e d e n d a m p r o p o n i l dicens:

l e m qutdam n n v e n l u r de hac p r i m i hominis lenta-

Et eriiis ut rfii, quateuus eisi forte ad mobedieutiam

Hone, quod eam

eum prolrahere nequiret, fidei tamen, • qua u n u m

et *we gtoitam

humitiatnr fieri

(Piov.

permiserit Deus quasi nunc

nou videant untversum genns humanuro diaboli i n -

Deum colebant, c a s t i u t e m c o r r u m p e r e t ; si vero per-

si -iis sine cessattone • vexart, c t i r e l hoc perroisit

i r . i h e r e t , i n utroque victor existeret. cQuando autcm

Deus ? an quia probattir et exerccttir virttis et est

his vcrhis

palma gloriosior

vinitus se fuisse p r o h i b i l o s , nisi j a m inesscl menii

non

consensisse t e n U t u m qtiam

crederet niulier a bona atque u i i t i re d i -

uoii potnisse t e n t a r i . Si autero quaeritur e u r potis-

amor

s i m o n i per serpentem diaholus

pcrba p r . r s u m p i i o , quae per i l l a m lentationem fuerat

f

tentare permissus

ille propriae potestalis, et q n x d a m de se su-

s i t , j a m hoc significandi gratia factum e s l , non s

convi cenda

q u o diabolus aliquid ad s t r u c l i o n e m nostram s i g u i -

conlenta

bcaie

ut Scripiura d i c i t , quod bononi essetad vesce d u m

v o h t e r i t , sed

cum accedere ad t e n U n d u m

e l humilianda ?

serpenti*,

D«niqite verbis

nou

consideravil l i g m i m , v^diique.

k u u posset, n i s i permisbus, neqtie per aliud posset,

ct p u ' c h r u m oculis, aspectuque

n i s i p e r q u o d permitiebatur, accedere. Qtiidquid i g i t u r

credens posse inde se m o r i , a r b t l r o r quod putaverit

delectabile; e l noii

aerpens i l l e s i g a i l i c a v i t , ei providentiae irihuenduui

Deutn alicujus siguificationis causa d i x i s s e ; s i

e»t

ducaveritis. morle m o r i e m i n i ; atque ideo T V L I T OB

sub qua e l ipse

diabolus

suam qoidetn

habet

roan-

c u p i d i i a i e m uocendi, f a c u l u i e m autetit uon nisi quas

FRUCTU

d a t u r vel a d subvertenda ac perdenda vasa ira», vel

foriassis eiiam cum verbo suasorio, quod Scriptura

a d hamilianda

tacens iiitelligendutn r e l i q u i t . A t i forle nec

h

sive probanda va?a m i s e r u o r d i j * .

* August., de Gen. ad l i t t . , l i b . x i , c. 4. A l . , deesi qucedam. b

9

Al.,

pratsumpserit.

* A L , si antem. * A l . , arctari; a l . , certari. A l . , tentari. s A l . , qucd. A l . Deest sive probaud u f

1

ILLIUS, B T

COMSDIT,

IIEDITQflE

» A u g . I b i d . , cap. 4, S, fi, I * , 4 8 . i A l . , respondens. A u g . i b i d . , c. 30. A l . , eis. A l . , tenlaverat. A l . , qui; a l . , quia. A L , suudere.

k

1

m n

0

VIRO SOO ,

0

suaderi

55

BED-E Y E N K K A l f l L I S

OPEKUSf PARS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

5«

jara onus erat v i r o quando illani eo cibo m o n u a i n A et uxor ejus. Post merhJiem tales j a m conrenerat v U sitari q u i defecerant a luce v t r i u t i s .

noii esse ceruebat •?*

Uude

apte

Qui couemTr E T APERTI SUNTOCULI AITOOIUJU. 4Q110?

Dominus m t r i d i e crucem ascendit, et promissa l a t r o -

nisi ad invicem concupisceiidum, ad peccati posaam

IM b a b i u u o n e paradisi, posl m o r i d i e m i d est, b o r a

camis ipsitis morte conceptara, ut j a m esset corpua

iiena Kpiriium t r a d i d i t ; ut videlieet eadem hora qua

r

non animale U n t u r o , quod poterat, s i obedientiam

pi mius bomo l i g u u m pr.i*varieationi8 tetigerat, se-

l o n s e r v a r e n t , i n mekorem spiriialemque iiabilum

eundus bomo iigtium redemptionis ascenderet,

aine morte m u t a r i , sed j a m eorpus inortis, i n quo

qua bora diei prsevaricatorea paradiso e x p u l e r a t , ea

lex i n m e m b r i s repuguaret legi meniis *v> Neque

coafeasorem i a paradisuin induceret.

cniin ctatisis ocults facti e r a n t , e l i n paradiso deliciarum

caeci

palpantesque oberrabaat.

Abscondit se i n q u i t , Adam et uxor ejae a feme t % t

ratm Dei in medio ligni puradisi.

Tale est i l l u d

et

t Cum Deus avertit

Kvangelii cum diceret de illis duobus, quorum erat

iotrmseeus faciem suam, oon m i r e m u r bsec lieri quae

unus Cleoplias, quod cum fregisseteis Dominus panem,

similia s u n l demcntiae, per n i m i u m

aperti s u n l oculi eorum, et cognoverunt eum queiu

t i m o r e m , i i l o quoque occulto instinctu nou q u i e s -

per viam non « cegiioverant: nou utique clausis o c u -

pudoreni

ae

ceute, u t ea nescieiiles facercnt, quae aiiquid sigitt-

lis ambulantes, sed eum cognoscere non valentes.

* u c e n t , qumiuoque s c i i u r i a posteris

A d uoc erg4i aperti sunt ocuti p r i i n o r u m b o m i n u i u ,

ista eonscripU sunt. Ataconduut se

ad qood anlea nou patebaut, quamvis a d alia pate-

cie Dei q u i peceaul, quia iudignos se diviuaB pieUtis

reuL

reddunt aspectu. Abscondunt se a facie Dei, non u t ipsoruin censcientiam m i e r n u s a r b i t e r noi> videat,

* Anima raiionalis

sed t i t ipsi gloriam vultus ejus nunquam nisi r c s i -

t

et fceerunl

sibi perizomatd.

quoa

namque a fa-

fotia

Cumque coguovissent esse ee nudos ficus,

prepter k

consuerunl

hesliatem m o t u m i u luembris suae caruis e r u b u U

r

eique iucussit pudorem, 11011 solum quia boc i b i sen-

piscendo conspiciaiit».a Voeavitffue

Dominus

Deue Adam, etdixit

ei:

Cbi

tiebat, ubi aunquam ante lale aliquid senserai; ve-

es? Non utique iguorando quaesivit, sed

r u m eliam quod i l l e pudendua motus de

admonuit, u t attenderet ubi esset i n quo Deue non?

iransgressione

prsecepti

veoiebat. I b i euim aensit qua prius

esscL Jam enkn quia de

increpando

arbore vetiia coroedera',

gratia v e s t i r e t u r , quando m sua naditate a i n i l i n d e -

mortuus erat i i t o r t e animte, eum eam

ccna patiebatur. Denique illa eonturbaiione ad

fofia

v i u sua d i c i t u r . t Et boc sane ad aliquam pertinel

liculiiea c o n c u r r e r u n t , qtrae fbrte perturbati prima

significationem, quod sicut praeceptum viro d a l u m

deseruhse

b i v e n e r u n t : periaomata, id est, suecinctoria eousue- Q est per quem perveniret ad f e m i n a m ; k a v i r p r i e f r u n t ; et quia gloriauda deseruerutit, pudenda lexc

inierrogauir. Praeceptum eniin a Domino per v i r u m

l u n l . Nec a r b i l r o r eos cogiiasse aliquid i u illis f o l i i *

usque ad feuiinam : pecealum autem a diaboio pei

q u o d u l i b u s c o n g r u e p e t c o n t e g i j a m merabrt p r u r i e o -

feininam usque ad v i r u m . Ilaec myslieis stgnMteeiie»

lia, sed oceulto iusiioclu ad boc illa couturbatione

nibus plena aunt, nen id agentibua i n quibus facU

eompulsi s u n l , ut eliam U l i s poenae suae significa-

sunt, sed de bis i d agente potentissima sapientia

tione nescieniibus lieret, quae

d

peccalorem

facu

convinceret et doceret scripla lectorem « . 1 Mysteriom

aulein hiijus a r b o i i s sub qua et Nathauaei

Dei n o u a u t e m nunc significata referamus, sed g e s a defendiinus i . > Qui ait:

Voeem

tuam audtoi u t paradieo,

adhuc posiium Domious v i d i t , Sr Amhrosius breviier

eo quod uudus essem et abtcondi 9

et Hmm

me. Solis probabde

q u i d c m , sed patenter exposuit dicens : • He.ili qtii

est solere Deum 1 er creatmam taii a c l i o i i i cougruam

stib vite et o ea eqtios suos atligaul, lahorum cursuui

i n forma humana p r i m i s i l l i s hotmmbus apparere,

suorum faciei laetiti;e cousecrantes. Me ficus adhuc,

quos kameu uunquam perniikit adveriere u u d i u t e t n

i d est, illec>brosa deliciarum o b u m b r a l prurigo muiidi

suam, eorum iiueulionem i u superua sustollens, n U i

humilis ad a i l i l u d i i i e m , fragitis ad l a h o r e m , mollis

post peccatum pudendum i n membria niotum puenaii

!

:id ustitii, steritis ad fVuclum.» E t i n alio l o c o : tQuod g m e m b r o r u m lege sensisseiil. Sic ergo afiecii suut s^iturgraviiis est, i n q u i i , hacse Adarointerpretatiuiie

u i solent aflici uomiiiea suboculis u o u i i n u m : et talw

siiccinxil

afeciio de peccati peena e r a l , eum latere velleqtietn

f

co loci uhi fructu magis

castiutis se

succingere debuissei, iu lumbis enim quibus praecin-

latete n i h i l

g i m u r quapdam semina geuerationis esse dicunttir,

erga se ipsoe, uttde sibi e t

pokesi. Quod enim j a m ipsos pudebat

et ideo male t b l succinctus Adam foliis uiulilibus,

m u l t o vehementius ab i l l o etiam sic suociocli v i d e r i

k

succinch»ria fecerant,

ubi fulurae generationis nmi fructuin f u t u r u n i , sed

v e r e b a n t u r , q u i Unquani familiari

quaedam peccata 6ignaret s.»

ad ees

Et cum audisset vocem Domini pnradioo ad auram post mcridiem, * A u g . i h i d . , c. 50. Ang. i b i d . , r . 3 ! . A l . , cognoterunt. A'., peccaiorum. Aug. i h i d . , c. 5 i I A l . eo loeo. l> 9

4

9

r

Dei deambutantis

in

abscendit se Adam

temperameato

videndos per creaturam visibileui v x i u t b u -

mano* octilos afierebal. tDominus ergo voiens j a m peccaiores more j u s t i * Ambros., l i b . de Paradiso, c. 13. »• A l . , deest namque. Attg. i b i d . , c. 5 3 . i Aog. i h i d . , c. 3 1 . !» A l . . ftwi ci»ic/Oiici. 1

IIEXAEMERON

LIU. L

tiae interrogatos punire amplms quam erat i l l a posoa, A ducens a d intcritum r a p i l . Sicut euim sancti sae e k

do qua j a m cogebaotur erubescere, quit,

indicavit

tibi quod

nudut

Quis

esses

t

mti

t

tigne de que tibi proeceptum ne cemederes,

iu-

enim

qued ex

comeditti

?

coelorum, ila noinine tcrrae b i q u i terrena sapitmi, indicanlur, quomodo

ia sequenlibns Adae dicitttr : quod noslra translatio ba-

Terra et el in lerram ibit t

t

t l i n c e n i m mors coucepta pronier Bei s e u t c n t i a m ,

b c l : Quia putvit et et iit pulverem reverterit.

q u i sic f u e r a l c o m m i n a t u s , fecit adverii coucupisren-

signuni dcvoialionis s p i r i u l i s ipse eliam serpens i r -

In cujus

tialiter m e m b r a : ubi d i c t i sunt a p e r t i o c u l i , et secu-

ralionalis,

t u m est quod puderet •. *

gano suo usus est iliabolus, nunc terram

IHxitque dedit

Adam : Mulkr

mihi

quam deditti mihi

tociam

9

c Superbia nunquid

de tiqno et comedi.

d i x i t , peccavi ? Habet deformitaiem confusionis, et nen babet b u m i l i t a t e m confessionis.

A d boc Uta

quo ad decipienduin bomitiem velut o r roaieria-

lem coroedere j u b e t u r , cui prius una cum caeteris animanlibus lerra3 t berbis e l liguorum •

fructu

vesci coiicessum erat. inimicitiat

ponam

inter

te et mulierem,

et semen

eonscripta suot, quia et ipsae interrogationes n i m i r u m

tuum et semen illiut.

ad boc factae sunt, ut u l i l i i e r scriberentur, ut a d -

buraanuro, seroen diaboli praevaricatorea s u n t a n g e l i ,

vettamus

quomodo

superbia

Uborent

Semen roulieris totum esl genus

hoiniues

qui exemplo sunt superbiae iliius ac rebellionis d e bodie, non n i s i i n Crealorem conantes referre si B p r a v a t i . Semen illius est perversa suggestio : semen quid egeriut m a l i , c u m sibi velint tribui si quid egemulieris fructus boni operis, quo perversas suggesr i n t b o n i . MuUer

9

deditmiki

b

i u q u i t , quam deditti tnilti

sociam,

quasi ad boc data s i l ,

de tigno et comedi

t

ut uon ipsa potius obediret v i r o , et arebo Deo. c Et dixt Dominut Deut ad mulierem: eti? Qnm retpondit:

Serpent

tioni resistitur. Hujusautem serpentis ac seroinisejus roemoraii

iuiniicitiam quantum genus bumanum to-

l e r e i , quantam adversus

Quare hoc fecir

decepit me et comedi. Nec 9

e'ecti

recte vivendo

fidelibus

eum iniroicitiam oinnes

exerceant, cunctis sole clarius

c o n s u t . Cujns signttm inimicitiae i n nalura

ista coalitetur peccatum, sed i n alterum refert, i m -

etiain apparet irrationabilis serpemis, qua cunctis

p a r i sexu, pari fastu, Serpent

animantibus et

i n q u i t , decepit

f

me et

quasi cujin>raam suasio praerepto

eameeH;

Dei de-

bestiis terrae pro insita sibi

peste

veneni generalis semper existit inimicus : quod v i -

b u e r i t anleponi . i E t ipsa autem culpae causam i n

d

Quia ergo Dominus 9

et in tribus die-

u , 1 9 ) , dicebat boc de t e m -

voMcreaqoe conlinebat, donec ad unius c u b i t i m e n -

plo corporia s u i , o s t i u m i n latere d e x t r o leropli h o -

suram i n s u m m i u t e p e r v e n i r e t u r ; sic Ecclesia p l u -

j u s , nonne mani. esle elaret quia ipaum est hoc quod

res ra se carnales quam s p i r i u l e s , plures habet q u i

i n latere i l l i u s dextro e x p l e u passione aperturo e s t ,

more toto mentis i n t u i t u ad terrena

r

ut supra

f

d i x i m u s , per cujus apertionera nos de

reucspiscenda sint p r o n i , quam q u i pennis v i r t u t u m Q pnesenti sanctae Ecclesise v i t a ad aeiernam reqoiem cmtestia p e u n t ; e t q u a n l o quique i n ea Uato

i o v e n i o n t u r paociores,

quoosque

sanciiores, ad ipsuui

r u m q u i ingressi latus d e x t r o m t e m p l i per cochieam

iu

ad medium coenaculuro peootrabant. Sed ot post

luter bomkies bomo apparoit, u t a i t soper omnia

animaruro beatissiraaro requiem ad roceptionem cor-

Mediatorem Dei e t b o n i i n u m perveniatur, q u i Beoo beoodictus i n saecula. i

animarnm i n v i u futura transeainus, i n exemplum eo-

p o r u m s p i r i u l i o m , qoasi

de modio coenaculo ad

Osftaas antem arem ponet ex latere deorsum. Ostium

t e r t i u m usque scandeiiles, perveniamus, ex quo i u

hoe per quod « et hommes et oronia quae i n arca

utriosque s i m u l , boc est aoimse e l c o r p o r i s , perpe-

salvaoda erant animalia intrabant, ipsam fidei unita-

tua i m m o r u l i u t e cum s Deo I x t e m u r .

t e n i , sine qua Ecclesiam nemo ingredi pote>t, iust-

Cctnacula et trislega faeics in ea. Tristega triplcx

m i a t ; unus e n i m Dominus, una fides, uuum bap-

tcclu.n designat. Siege etenitn Graece tcctum d i c i t u r ;

* A l . , cubita. A l . , in eubita. Af., decsl et homines el omnia. A l . , qucd.

b

9 4

* A l . , protendeme. A l . , dictum est. ? A I . , Domino. (

91

V E N E R A B I L I S OPERUM 1 t R S I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

BEMS

unde autiqui jnlerpreles pro boe vcibo posuerunt.

Denique

tricamerata

i n AcUbua a p o s t o l o r u m , u b i

adolescens, queui • resusciUvit

a morte

Panlus

, quam itlis c

93

E t Ecclesiam suam Doniinus

in escam.

multifariam vitae s p i r i u l i s alimonia r e p l e v i i , et u t

turbas fidelium generalibus mandatorura suoruro i n -

apostolus, de t e n i o tecio sive ccenacuio cecidisse

stitntis ad perceplionem

pcrhibetur, i n Graeco a tiistego cecidis-e scriptnm

m i o r u m , et perfectiores quoscunque arctioris obser-

i n v i u r e t coelestium

prae-

est. Cmnacula autem et tristega, sicot prisci trans*

vantiae disciplinui ad a l l i o r a ejusdem regni pereiinit

latores d l t e r u n t , bicamerata et Iricamerata ad boc

dona vocaret. Sed quaeri solet u t r u m arca U n u ca-

di-

p a c i u t e q u a n u describitur animalia cuncta qaae eam

sttnciis diversi generis animantia manerent. Besiiae

ingressa d i c u n t u r , cum escis eorum ferre potuerit?

qoidem,

Quam quaestionein cubito geomeirico solvere cona-

facta sunt m area, u t i n sedtbus * u t eredibtle e s t ,

rouitifariain

i n inferioribus, munda

anitnalia i n superioribos, homines et volatilia i n s u -

l u r Origenes, asserens non frustra Scripiuram dixisse

promh». Constat enim quia u b i homo sedebat, i b i et

quod Moyses oroni sapientia iEgyptioruro fuerit ero-

corvos et c o l u m b a , et consequenter caeterae quoqoe

ditus, q u i geometricam d i l e x e r u n t . Cubitum autem

volucres, et hoc i n vicinilate fenesirae, quae i n s u -

geometricum dicit U n t u m valere qttantum noatri c u -

premis arrae locis facta esse credenda est. Nam per

b i t i sex valent. Si ergo U m magnos cubitos i n t e l l i -

banc pra:Litas volucres e m i s h , u t videret

gamus, nulla quaestio est lantae eapaciutis

quomodo

arcam

sese terrae facies haberet; i n qutbus etiam tectis va-

fuisse, ot posset illa omnia coutinere

riae sunt fsctae mansiunculse, u t supra dictum es», ob

d ; m quia si Moyses geometricos cubitos didicerat,

d

. Sed n o u n -

distioctionem eorumdem animalium sive v o l a t i l i u m ,

poptilum tamen, c u l l i b r u m scribebat, h a r u m artium

ne aliis alia, m i t i o r i b u s ferociora, nocercnt. Non au-

noverat expertem,

tem frustra Scriptura coenacoia et tristega i n arca

quae non i l l e i n v e r i u t e , sed ipse solus c u m i-figyptio-

nec fallere eum v o l u i t scribendo

facta, sive bicameratam et tricameratam factara eam

r u m peritissimis inielligeret. Hoc quoque intoendum,

d i s i t , cum posset uno verbo dicere quinque coena-

quod idem Moyses etiam de u b e r n a c u l i constrociiono

c u l o r u m sive lectorum e.im esse dispositam; sed b i -

scribens, non alterius m o d i , sed ejusdem quem i n

eameratam eam d i x i t , ut signiflcaret i n Ecclcsia c i r -

arca posuerat cubitos

cumclsionem et praeputium, Judaeos et Groecos esse

dem opere e l eisdem lectoribus sive auditoribus s i r i -

salvandos. T r i c t m e r a t a m vero propter triplicera se-

bens

ininis evangelici

r

e

notavit. Neque enim i n eo-

diversuiu q u i d ponere p o t u i L Si autem et i b i

sexagenum,

geometrieos c u b i t o t s e c u b a t u r ; ergo ipsum Unerna-

c e n t e n u m , u t i n iitfimo habitet pudicitia conjugalis,

culuro non t r i g i n t a cubitos longura et denos cubitos

sopra vidualis, stque hac superior virginalis. Dicit

altum ac l a t u m factum est, u l legitur, verum s ses-

fruclum, tricenum,

autem Origenes quod i n inferioribus arca bicamerata

cuplicato hoc n u m e r o , ceniuin o c t o g i n u cubitos in

s h f a c u , ot inlhna regio stercora reciperet, secunda

kmgitudine et sexagenot i n altitudine ac latitudine

coitservandis pabulis d e p u t a r e t u r ; i n superioribus

habebat, sicque longior multo e t latior quam t e m -

vero tricamcrata, ut i n prima harum parte bestiae

p*um Saiomonis faclum esi, quod

c u b i l i a , i n secunda manstietiora animalia stabula, i n

tum i n longitudiiie, et v i g i n t i habebal cubitos i n

suprema homines sedem haberenL

t i i u d i n e . Tabuiaeque

Ecee ego adducam dituvii aquas, interficiam

omnem

subter ccelum.

carncm,

Vniversn

super terram.

qiiadragiuu U o I*»

ipsius U b e r n a c u l i , quae denot

cubitos longitudinis ac lalitudinis c u b i t u m et aemis-

vitm est

sem habere d i c u n t u r , aexagenos cubitos longModinis

consumen-

et * noveuos lalitudinis habebant, majoresque fueruut

in qua spiritns

quce in terra sunt

ut

h

ar-

quam vel generales silvae gigoere soleant, vel t a l i

cam tu et filH tui, et caetera. Adductae super l e n v m

aedificio convenire aut mauibus h o m i o u m circumferri

aquae d i l u v i i omnem carnem quae extra arcam re-

facile possent. Saga quoque quibus tegebatur, quae

firr, ponamque feedue meum tecum,

et ingredieris

perta est ioterfecerunt, Noe vero et quae i n arca

t r i g i n u cubilos singula iongitudinis ot quatuor l a t i t u -

fuere cuncta salvata s u n l .

mundum aqua

dinis habuisse d i c u n t u r , centum o c t o g i u u cubitoa

baptismatis quoscunque i n unitate sauctae Ecclesiae

longa et v i g i u t i quatuor l a u fuerunt; sed baec i i a

Lavans

i d e l i t e r manentes reperit, salvat.; q u i vero extra Ec-

debere i n l e l l i g i probibet etiam Joscphus i , q u i de

clesiam ab haerelicis sive schismaticis baptisma ac-

constructione u b e r n a c u l i scribens ejusdem : i F a c u

c i p i o n t , nisi ad catholicam u n i u t e m redeundo resi-

est autem, i n q u i t , et arca longitudinis quideiu q u i u -

piscant intereunt. I t e m veniente articulo novissimi

que p a l m o r u m , latitudinis vero t r i u m ; pro quo io

et

Exodo scripsit Moyses, quod habuerit longitudo arcae

actione perseverantes i n v e n i u n t u r , i u aeternum sal-

duos semis cubitos, latitudo cubitum ot d i m i d i u m ,

v a n t u r : q u i ab Ecciesia vel flde, vel opere, vel u t r o -

qui j u x U attestatioiiem Josepbi, non geometrici, sed

que separati, pereuni.

vulgares inlelliguntur esse c u b i i i . De arca ergo Noe

examims,

qoicunque

Totlee igitur

i n sancta

tecum ex omnibus

cari possunt, et comportabis

Ecclesia

escts. qum

c

A

9

mandn-

apud te, et erunt tam tibi,

• A L , suscitavit. AL, multifarie, AL, mullifarie. S. Aug., Itb. i Quaosl. i n Geuei., q. 4. A L , notabat.

h

flde

aitius animadvertendum, quod oim.ia quae i u ea vel erga eam gesU sunt divinae v i i t u t i s erant piena m i r a A L , adversum. t A L , sexcuplata. AL, LX. * A L , nonagenos. i Joscpbus, A m i q . JuJaic. Ub. i u , cap. G. 1

b

93

IIEXAEMERON

LIB. I I .

94

c n l i s . S i e o i m consueto hominibus more r e t agcre- A d i u n t , imrounda quoqoe cum m u n d i t arcam a n i m a u tia i n t r a n L E t bene munda septenario numero c o u -

t u r , qoomodo tulficorent octo h o m i n e t Untae a v i u m , JutDeolorom. bestiarum et reptiiium m u l l i t u d i n i quo-

tinentur, quia septiformU est gratia S p i r i l u s , q u a ~

t i d i o c i b u m potumque • apponere, et caetera quae

fidelium corda mundanturacsanctiflcaniur. ImiiMinda

usos

duali numero comprehenduntur, quia falsi cathoiici

•

depotcit m i n i s t r a r e ? praesertim c u m de potu

h

sacramenta fidei duplici corde percipiunt, et hic vo-

aream iaferendo Scriptura n i h i l a Deo jossum r e -

tuJerit? Qoomodo non stercut et urina t o t aniroan-

lentes gaudere c u m m u n d o , et i n futuro regnare c u m

uuflB v d iatolerabi'em fetore ipsia animantibus lo-

Chrislo ; de qualibus dieit Jacobus : Non

c u m faceret, T C I fundum arcae quamvis optime b i t u -

met homo ilte guod aecipiat atiquid a Domino. vir du-

n i i n a t u m • non corrumperet? quomodo una i n tede

ptici animo inconttant

per a n o u m i n i o g r u m roanenlia, neo volalum v o ' a l i -

i . 7).

ergo

J ett in omnibut viit tuit

Fecit ergo Noe omnta ques mandaverat ei

i i a , noc quadrupedia g r e t t u m perderent? Ipse ergo Dominos q u i arcam c u m eis quae gestabat omnibus

eratque texcentorum

incorroptam t e r v a v i t , quique hanc ne i n mare d i U -

inundaverunt

beretar g u b e r n a v i t , sed tali i u loco m o u t i u m d e -

filii ejus, uxor ejut, et uxoret

k

mtti-

annorum

tuper terram.

quando

Dominut.

dituvii

Et ingrettnt

(Jae.

aquce

ett Noe, et

fUiorum ejut cum eo in

posoit, o b i de ostio quod habebat facilis esset ac B arcam. et caetera. ^Etas Noe magnam eornro q u i E c promptus ad t e r r a m egressus cunctis quse i n illa

desiam

eooiinebantur animantibus,

fide coudignam ad aeterna gaudia perveniunt, p e r -

d

p r o v i d i t etiain eisdem

i n g r e d i u n t u r , et per lidem atque actionem

qualiter io arca vescerentur ac salva perdurarent.

fectiouero desigual. Sexies eniin cenleni fiunt sex-

Nec a b t re est c r e d i , u t quidam a s l r u u n i , quod i n -

c e n t i ; senarius autem numerus, i n quo factus sive

grottorit arcam animaoiibua Noe victuro singulis qui

formatus est mttndus, non i u i m e r i l o

uuioa diei oaui sufficeret praeparaverit, et lioc re-

designat bonae aciionis. Ceulenatius vero, q u i , sicttt

fccta siogula ob aujnificanduin m y s t e r i u m , quod in

et supra m e u i i n i m u s , i n compmo

Eodetia cuncti p r o modo propriae capaeitatis vitae

transfertur i n d e x i r a m , roaxime convenit eis qui i n

1

perfectionem

d i g i t a l i de lacva

d b o reficimur, deincepsque ad diem egressiouis suae

novissiuo examine ad dextraro stantes Judicis, a u -

quieia d i v i n o n u t u vei etiam sopita manserint.

d i t u r i sunt : Venite,

Fecit

ergo Noe

eUxUeme Donthtnt

onmia quce prmceperat ad eum:

lngredere

illi

Deut.

regnum

(Matth.

benedieti

Patrit

mci,

percipite

x x v , 3 4 ) . E t ideo multiplicatus per

tn • et omnie

scnarium numerus centenarius i l l a m virtutum s p i -

domus tma arcam, e t c Omnia quae praeceperat Deus

r i t u d i u m perfectionero designat, quae non ad b o m i -

f e d i , i d cst, arcam aedificavit, e t , manstunculis dis, , — , positta, escas i n eam cunclia auiraaniibus coroporuviu

nom favorero ostentata forinsecus, sed ad gloriain > — o est Condiloris i n spe stipemae retributioais impieta, meritoque praesul arcae, i n qua Ecclesiae status est

se-

expressus, etiam i n tempore suae aeiatis devotioneju

ptena, masculmn et feminem ; de animantibut vero non

designat eorum q u i banc i i a i n g r e d i u u t u r , u t etiaiu

mundit

per bonae meriia actionis ad salutetu

Ex

ommbut

9

Tolatilibut

emmantibut

mnndie

tolle

teptena

emo et duo, mateutnm et feminam ; ted et de f

eesii teptena teplena

9

matculum

m

transire me-

reantur aeternam ; quamvis e i i i a recte possit i n t e l *

et femU terrce.

1 g i , quia curo aquae d i l u v i i bapiismatis uudam desi-

Qood a i t sepiena septena, non i n singulis generibus

gnant, tunc aetas Noe perfectionem, ad quam bi q u i

bts t o p t e o a , sed teptero t o l u m m o d o t o l i i v u l t , e q u i -

baptizantur conteudere debeant, insinuet. C u m vero

uam, nt tatvetur eemen tnper fadem * unrvertm

bos ooom qood paribus supererat posl d i l u v i u m Deo

tempus u l t i m i examinis pracligurant, tunc idera a n -

potaet oiEerri. Septena au^eui septena d i c i t , propter

norum ejus numerus quales cum Domino ad requiem

m s k a aoJnaaotium genera, quae boc erant numero

perpeluam, quod nomen Noe

compiohondenda. Siroiliter quod ait duo duo, non

figurate denuntiat, id e s l , effectu boni operis et

k

io-

letiiione muudi cordis coelesti i n t r o i t u d i g n i .

bioia bioa i o uno qoulibet genere a n i m a n i i u m i m -

m n d o r u m , sed duo u n : u m m o d o , roarem designat

sonat, i n t r a t u r i sint

^

Cumque trantittent

teptem diet, aqum diluvii

inun*

e t f e m i n a m . Dicit aulem duo et duo, qood i n p l u r i -

daverunt terram. Septima dies sabbatum, i d est, r e -

bus animaotiom generibus eadem paria essent a c c i -

q u i e m , indicat vitae fuiurae. Cum ergo d i l u v i u m

p k o d a , u b i facillime cuilibet patet quia si salvandi

aquam bapiismi significat, apte post septem dies ex

l a u t u m geoeris et non altioris arcani graiia res ge-

quo arca facta esl v e n i t , quia

n

r e r e t u r , sufficerel m i n o r animantium numerus ad

quietis baptixamur. Cum vero

fiuctus

i n spe

perpetuae

tenutionuui

reatitutiooem sobolis conservandaro; nunc autctn

aquae diluvii figurant, merito etiam tunc post sep-

quia ooo omoes qui lavacrum baptismatis i n Eccle-

tem dies veniunt, quia propter fidem ad spem l u t u -

sia subeunt, etiam boni operis

r o r u m bonorum, perseculioiietu

4

* AL, * AL, AL, AL, • AL, AL, s AL, AJ., c

4

V

r

h

aferre. potcit. deest non. pretvidit. in arcam et omnit domut deest coeli. deest univertet. bit bina.

rouuditiani

custo-

0

AL, rettaurutionenu i A l . deest ett. A L , deest tuper terram. A L , perfectionit bonai detiqnat AL, transitte. A l . , i n tpem. • M.fjutte.

justi patiuntur ab

1

k

1

lua.

m n

aclionet.

96 fl RS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A . celebrare nequivimus, u t pote longe adhoc positi a ets qui terrena roiseri bona coelestibos, manauris J communione sanctorum, et i m m u n d i , i m o m o r t u i temporalia praeponunt. A t vero diluvium cum a d peccatis; sed qui post peracta eadem Dominicae i n ventui novisstmi examinis assimilalur, etiam sic 95

BEDAS Y E N E R A B I L I S OPERUM

congruenter post dies seplem

t e r r a m inundat, quia

tunc electi omnes q u i j u g u m Christi suave et onus leve portaverunt i n v e u i u n t requiem animabos suis. Anno texcentetimo

vita

Noe,

mente

tecnndo,

ptimo decimo die mentit. rupti tunl ornnet [ontet

se»

abgtsi

magnm. et cataraetm ceeii apertce sunt, et facta ett p/«via

tnper

noctibut.

terram quadraginta

diebut

et

quadrognta

Menses apud Hebraeos non nisi j u x t a lunas

cursum a prima usque ad p r i m a m computautur, primusque eorum mensis i n quo pascha

fieri

prae-

ceptum est, e l i n quo muiidus est factus, appellatur Nisao, quem nos A p r i l e m vocamus. Secundus J a i r , quem nos Maium dicimus, cujus die septimo decimo, 1 i d est, cum luna ejusdero mensis esset septima dec i m a , venit d i l u v i u m , cum eodero ipso die intrasset Noe i n arcam c u m hominibus et animantibus c u n ctis ac volatilibua, quae per i l l a m erant salvanda, hoc est enira quod sequitur. In mtkulo

diei iilhtt ingreeent ett Noe et Sem

Ckam et Japhet, fUH ejus, et uxor ejus. et sres fUiorum

ejut cnm eit in arcam. Ipd

el omne

et

uxoret anhnal

tecundnm genut suum, et caelera usque duro a i t : o m netque voiucret

ingrettce tunt ad Noe

in arcanu Cun-

cta ergo aniroantia * ono eodemque die ingressa sunt i n arcam, quia non Noe laboravit ea n i u l t o l a bore ac longo teropore colltgere atque

introducere

b

vel miuare i n arcam ; sed divino nutu coacta, sponte cuncia veniebant i n suo quseque numero, praecedente Ulo c u m liberis auia et u x o r i b u s , sequebantur ex o r d i n e , ac soaa singula mansiunculas, Domino agente, quasi propria sponte subtbant. A d hoc enim valet qood dicitur de avibos, ingressae sunt ad

Noe

i n arcam, et aupra generaliter, et ex o m n i quod m o vetur super terram duo et duo ingressa sunt ad Noo i n arcam. Eodem quoque die, i d est, septimo dccimo mensis secundi factum est quod sequilur. El

inclutit

eum

dilnvium qnadraginta

Dominut

deforit,

diebut tuper

factumque

terram.

ett

Hic autem

dies octavus est ex quo arcae « aedificium omne perfectum eat. Ex quo constat quod arca i n magno m y sierio ejusdem secundi roensis decimo die facta est. P r i m u s namque mensis antiqous ille q u i de Hebraeis collectus est Dei populus apte poteat accipi. Secondua autem menaia populos NoviTestaroenti. Hinc est eoim quod i n lege praecipitur, ot quicunque vel i m m u o d i snper m o r t u o , vel * i n itinere longius p o s i t i , v e l alia qualibetnecessitate praeoccupali, ad faciendum pascha i n primo mense noo possent o c c u r r e r e , i n secondo hoc roense facerent i n sanguine agni et azymis panibus quarta decima die ad vespemm. I n cujus v i d e l i c e l roensis adjectiote

nos stgnati sumus, qui cum

priore Dci populo sacramcntuiu dominicae passiotiis * A l , una. A L , inducere. « AL", factum ett < A L , itinere. • A L , qui.

carnationts sacramenta ad fidem venimus, quasi i n

luce secundi mensis pascha domiuieum facimus; c o j u s videlicet mensis die decima arca perfecta quia Dominus i n carne apparens deoarlom

regni eoelestis p r o m i s i t , Decalogum legis n o t perftcere poaae, data Spiritua aancti gratia, c o n c e s s l t : quae videlicet gratia etiam illo septem d i e r o m n u mero • quo post factam arcam lngressio ipsius ae d i l u v i i adventus exspectabatur, potest figurari, q u n n i m i r u m , accepta promissione r e g n i , quae denario e x p r i m i t u r , datur fidelibus gratia S p i r i t u s , per quam Ecclesiae sanctae membris possint adunari. Posaumus i et ita recte intelligere quod arca septimo d e d m o dio mensis et noo ante d i l u v i o perfusa s i t , quia singulos quosque

adificium.

fidelium

p r i m o i n fido percipiendae verae

qoietis et deoarii coelesiis, k i est, Iroaginis

regis

m t e r n i , catherizari oportet, et sic i n socictatem E c clesiae per lavacrum regeneratlonis i n t r o m i t i i . Quod aotem propter diluvium

r u p t i sunt omnes

abyssi magnse et cataraciae, i d est, fenestrae

fontes 1

coeti

apertae s u n t , abyssi magnae nomine designata

eat

Scriptura Testamenti Veteris, quae, dhitius velamino litterae praeclusa, spiritalis i n t e l l i g e n t i c venas m u n d o aperire non potuit, sed per Dominuro revelala et i p t a nunc Ecclesiae fontes largissimos scientiae saluiaris m i n i s t r a t . Cataractas aotem coeli apertae

effusionem

evangelicae et apottollcae praedicationis, quae m a n i S fetto de auperoit terrena corda I r r i g a n t , desigoaoL Quia ergo

et revelatis prophetije verbls, et palam

praedicantibos Novl T e t t a m o n t i praeconibos, i n fido regenerationit coofirinamor, recte d i c i t u r quia ad fadendum d i l u v i o m r u p t i omnes fontes abyssi m a gnae et calaracise coeli sint apertae. Inclusit autem Dominus arcam defons, quta Ecclesiam stiam et i n ablutione t a c r i baotismatis gaudentem coelesti semper muniroine tutatur, ne quis ex eis quos ad vitam praeordinavit ulla ratione pereat, et inter mondi

floctos

l a b o r a n l e r a , ne o p p r i m i aot

mergi pressuris vel delectationibus saeculi valeat, ondique custodit. « l m r o i t t i t enim angelum Dominus i n circuitu t i m e n t i o m eura, et eripiet eo?. Sed

et

i o die j u d i c i i D o m i o u t Noe cum habilatoribos arcae ' deforia

k

i n d u d i f , c u m , electis suis secum i n domo

Patris t o i collocatit, janoam regni a perditorum i n g r e t t o , tametsi sero poenitentium , m perpetuutn 4

prtestruit, j u x t a illam i n Evangelio

paraholam d e -

cem v i r g i n o m , u b i d i d t u r quia qoae parataeerant i n traveront cum eo ad nuptias, et clausa est j a n u a , et caetera. Bene autem d i c i t u r quod quadraginta diebus et quadraginta noctibus I pluerit super t e r r a m ; decem nnmque quaier ducta quadraginta faciunt, quia omnis reatus peccatorum, qui i n dcccra praeceptis le* A l . deest cceli. s A L , immittet. A L , inctudel. t A l . deest i i i perpetuum. I A L , plueret.

f

b

est, oobis

h

97

HEXAEMERON

98

LIB. I I .

g i s a d m i i t i i u r , per universum 01 bem t e r r a r u m , q u i A c i u n l ; septcra autem ad requiem animarum quas post quaiuor partibus c o n t i n e t n r , sacramento baptismi

mortem futura est pcrtineni, quia nimiruro Dorainus

codestis a b l u i t u r , sive ille reatus, quod ad dies per-

septima Sabbati i n sepulcro q u i c v i t ; quia vero post

ttnet ex r e r u m prosperitate, seu quod ad noctes cx

Subbattim, i d est, octava die, rcsurrexit a m o r t u i s ,

r e r u m adversitate coniractus s i t .

octo rectissime teropus nostrae resurrectionis i n s i -

Et

multiplicatm

tnbliine

$unt aqum, et elevavernnt arcam in

a lerra, vehementer

inundoverunt

* aqum, et

nuant. Quindecim ergo

d

cubitis, i d est, septem o t

octo, aqua rnoutes exceJsos transcendit, quia fiJeo

terrce. E t aquae bap-

Ecdesiae, quae fonte Uvacri aalutaris sanciificatur,

t i s m a i i s ac fidei m u l i i p l i c a i a per orbem uuiversum

spe futurae requiei e l itnmortalitatia antecellit o m o i

emnia

reptevernnt

in tuperficie

Eccieaiam a terrenarum r e r u m appetitu i n coelesiis

fastui philosephiae caroalis, quae de mundi quidem

vitae spem ac desiderium s u s t o l l u n l ; ted et nnde t r i -

creatora oovit subtiliter d i t p u u r e , sed de Creatore

bulalionuro firequenter Ecclesiam pulsantes, quanto

mundi et ea qu*e supra m u n d u m i n illa est v i u san-

venementius oronia repleverunt; tanto altiua eam

c t o r u m n i b i l dicere novit.

* ad qoaerenda

vitae alterius gaudia coropulerunt :

qnod beoe i n sacra bistoria designaiur, c u m d i c i t u r

Obtinueruntque

aqum terrae

eentum

qutnquaginta

diebut. E t h i c numerus ad idem aacramentuoi qood

quia a r c u v i t Amorrhaeua filios Dan, i n roonte, nec B quindenarius p e r t i n e t ; quia enim septuaginla a sededit e U i o c u m , ut ad plauiora descenderent. A m o r ptem, et ab octo denoroinaniur o c t o g i n u , conjuncto rbaeus quippe Amarus, Dan inierpretatur Judicans, uiroque nuroero centuroquinquaginU diebus obtinuesive J n d i c i u m ; et q u i per filios Dan, nisi i l l i desi-

r u n t aquae terras, eamdem, ut d i x i , commendantea

g n a m o r , q o i omnia quae agunt diligeoter, u t recta

et confirmantes actionem bapiisroi i n consecrando

s i n t , i n libra v e r i u t U exaroinaot, q u i ad

lucemam

novo boroine ad tenendam quietia ac resurrectlouia

v e r b i Dei incedeules j u r a o t et s u t u u i i t

costodire

fiilem.

judicU

justiiiae e j u s ;

qoi vero e x p r l m u n t u r per

Recordatue emtem Dominne

nui-

Noe. cunetorumque

Amorrbaeum, niai h l q u i d u k o d i n e m vitse saoctorum

mantium,

ao»aritodine t r i b o U t i o o o m conturbare v d etiam s u b -

in arca, addnxit

v e r t e r o t e n U o t f A r c u t q u e Amorrhaeus filios Dan i n

tunt aqnm. Potest i n oomioo Spiritut

rooote,

• Dei Splritos a c d p i , de qoo i n priocipio d i c t o m o a t :

oec ad pUoiora deseeodere s i n i l , c o m U a t u s

et ernnknm jnmentornm

Spritut

epirilum

Dei

tnper

qnat eremt enm eo terram

et

imminutm

ipso

ririficator

9

ferebatnr tuper

i , 5),

pleruroque electos turbo persecutiooum afficit, u t

Et

oeqoaquam eU liceat iofirmis c o g i u t i o n i b u s aliquod

de quo dubium non est quia s i c u l tunc, congregatis

aqnat (Genet.

aquis, i n locum u n u m arefedt t e r r a m , i u etiam tempos d o l g e r e ; sed rcni|iu»i n wuwigvrc, »cu i InUsoroma sumuia continentia couuuuuim vYi ivreenu- - ~ •*« tea necesse habeaot orationibos et j e j u n i U e t d i v i u a Dtinc, ablatis de roedio aquis d i l u v i i , denuo faciem tei rae revelavit. Potest et ventua iste aereus oomine r u m mediutiooibus S c r i p t u r a m m contioue operam Spiritut a p p e l l a r i , j u x u i i i u d P s a l m i s t * : Dimt et d a r e , quatenus majori exercitio virtuturo roajora , w v u , u

ttetit tpiritut

c n u i i o o u u j valeaot snperare c e r U m i n a . Pono mnt

area ferebatnr

nimit,

unherto

opertique

tuper aquat. et aqnm preevalnetunt omnet

montee excelti

tnb

cmto. Montes superbos quosque et lo hojua

c v i , 2 5 ) , cojiis

proceltm (Ptal.

crebris plerumque solent aqoae Moutet

mannm

tnper mare

abttutit

9

ftante vento vehementi et urente

cet moutea aquas operiuot, sed i p t i s aquU arca ao-

tkcum

9

t dhitaque

Et clauti

tnnt

extendinet

illnd

tota nocte

9

ett aqna (Exod.

flalibos

vel do loco

m o v e r i ; oude e s t i l l u d E x o d i : Cnmtme

saecoli gloria se extollentes s i g n i f i c a n t : quos v i d e l i perfertur, quia t e n u t i o n u m gurgea superbos quidem

roinui

Donnnut. et oertit

kt

xrv, 27).

fontee abytsi. et cataractm

emh\ et

atque impios p r e m i t ac demergit, aed ipse a Jostis

prohibitm tunt ptuvim de cmlo

superatur, q u i Irbero booi operU cursu atque alacri

de terra enntet

roente ad portura salutU aeternae tondere non desi-

centum

n u o l : quod bene, Petro super mare ad Dominum

aquas de terra euntes et redeuntes, aperte indicat

9

traaseunte, figuratum esi, q u U vidclicet Ecclesia, p j u x u

et redeuntet,

quinquaginta

reversmqne tunt et cmperunt

aqum

minui

pott

diee. Quod dicit reversas esso

i i i t e r a m quod omnes

floviorum

ac

rivontm

caicatis saecuii fluctibtis, ad t r a n q u i l l i u t e m esset vkae

decuftus per occultas lerrae venas ad matricem abys-

ccelestis perventora. Item aquae d i l u v i i arcam i o s u -

suro redeant, j u x u illad Salomotiia: Omnia

Mimo toliuut, mootos operioat et abscoodunt, quia

intrant in mare

sacramentum baptismatU, quo Ecclesia sublimatar,

exeunt fiumina revertuntur

soperbam

nibili

Mystice autem post cenlum q u i n q u a g i n u dies c U o -

I aabeodam d e m o n s t r a t ; e t qoia i n spe futurae a n i m a -

d u m u r fontes abyssi et caUracUe cceli, p l u v i U ces-

saeculi altitudinem cooiemnit, et

9

et mare non redundat; 9

fiumma

mt loenm nnde

nt iterumfiuant(Ecete

r

1,7).

resurrectiooU corporum i n vitaro

santibus, aquae r e v e r t u u l u r , quia verba sacri oracuH,

aeteroam baptizamor, quam sapientia carnalis igoo-

postquam oos i n fide ae spe perpetuae q u i e l U atquc

r a t , recte s u b d i t u r :

i m m o r l a l i u t i a instituerint, ultra nos docere cessa-

rusa q o i e t U ac

QnisnUcim qnae operuerat.

monles

bunt, qoia nibil majus quod promittere debeaut ba-

Septem quippe et octo quindecim fa-

bebunt, postqtiam imroortali camis et spiritus g i o r U

• eubitis altior

• A l . deest aqum. b A L , ad acquirenda. A L , cubilot. c

fsdt aqua super

A l . , cubitit. « A l . deest Dei. A L , divita ett.

d

1

99

B E D J E VENERABILIS

O P E R U M PA P.S I I . -

EXEGETICA GENUINA.

tOO

perfectos ad beaUm noa vlsionem nostri Cooditoris A tos ac sanctificates ad spero roitttt vitae coelestis, videlicet quando veniant et a|.pareant ante faciem a d d u x e r i n t . Undebene liber P s i l m o r u m , q u i cenDei. lcnario et quinquagenario numero continetur, i n a

djvina laude consummatur. I n i t i u m quidem b e a t i i u -

Decimo enim mense prima die mensis

apparuerunt

Polest dies prima decimi mensis

dinis a continentia et divinae iegis meditatione s u -

cacumina

mens, dicendo : Beatus

i n i t i u m illud vitae perennis i n i e l l i g i , quo etiam i n

vir qui non abiit

in

consitio

montium.

Circa finem vero

bac v i u posili gusUnt et vident sancli quoniatn

nova ftituri saeeuli gaudia commendans dicendo, et i n

suavis est Dominus. In qua die apparent cacumina

ipso fine cuncta i n Dei laude consuramans:

Cantate

m o n t i u m , qttia quanto perfectius hoc i n eororo mundo

taue ejus in ecclesia sancto-

corde g e r i t u r , U n t o certius mundana ccUitudo qoam

impiorum

(Psal.

i , I ) , et csetera.

Demino eanticum novum,

C X L I X , 1 ) ; ita • concludendo; Omnis

rnm (PsaL riius

b

ismdet Dominum

(Psai.

frusira infietur patescit.

spi-

CL, 6 ) . Qui centesimus

Cumque transissent quadraginta

dies. aperiens

Noe etc.

et quinquagesimus psaimus roerito l o i u s i n Dei laude

fenestram

eanilur, atque c o m p l e t u r , quia n i m i r u m totitis no-

D ximus supra de feneslra arcae, qoae transacto d i l u -

arcce, quam

fecerat,

dimitit

corvum.

vio aperitur, quod illa designoC arcana mysterioruro

stne beatitudinis i n boc sumraa est, o t i n h a b i u n l e s

1 ccelestium, quibus baptizati specialiter

i n domo ejus ipsum sine fine laudemus.

inilianlur;

septima

sed eisdem ipsis sacramentis quidam ad illecebras

die mensis snper montes Armenioe. Quod arca septimo

saeculi, quidam v e r o ad opera pietatis u t o n t u r ; et h i

meose r e q u i e v i l , ad illaro septimaro requiero,

de

qnidem io c o r v o , i l l i e z p r i m u n l u r i n columba. Qtiod

qua saepius dictum est significalio r e c t i r r i t , quia per-

vero q u a d r a g i n u per decero quater d u c u coroplen-

Requievitque

evrca mense scptimo.

vigesima

fecti quique, ct qui constantia fixae i n Deum cogita-

l u r , potest i n ntiroero • d i e r u m quadragenario non

tionis

iromerito divinae legis i m p l e t i o , quae per

d

v e l u l quadrati sunt, ad requiem leitduut.

evangelii

Bene vicesitna septima die mensis ejusdem, qui n u -

g r a l i a m p e r f i c i t u r , i n t i m a r i . Lex enim i n decem prae-

merus esi j u x t a arithroeticaro rationem ternarius

c e p t U c o n i i n e t u r : Evangelii doctrina i n qualtior

quadratus solidus, ad requiem arca perveniu Teroa-

l i b r i s d e s c r i p u est, et apte post i n i t i u m decimi roen-

r i u s naroqoe nuroerus devotioni nostrae roentis c o n -

sis, post apparentia roontium cacumina quadraginla

g r u i t propter merooriam qua Deuro recoKrous, pro-v

dies traoseunt, e l sic fenestram suara aperiens

pter iiiteltigeutiam qua cognoscimus, propler v o l u n -

novae lucis i n arcaro patefecit introituro, quia n i m i ruro palefacta fidelibus vita fuiura quam percepturi

U t e m qua d i l i g i m u s . Sed haec ipsa tritiitaa u t de s i m p l i c i ac r e c u linea ad quadraturaro perveniat, tiplica tria per t r i a ,

fiunt

novero;

roul-

u t vero eadem

Noe

(

1

1

sunt, patefacU superbia eorum q u i extra Ecclcsiam positi de mundana se gloria j a c i a n t , ctiaro hoc pate

quadratura etiaro altitudinero sumat ac solida efficia-

facil Gdelibus suis Cbristus, quia praecepta legis non

t u r , itero multiplica novem per t r i a , erunt v i g i n t i

viribos huroanae l i b e r u t i s , sed evangelicae gratiae per

septem, i d e s i , iiuroerum ternariuro quadraturo s o l i -

ipsuro debeant rounere perfici, qui c u m et hanc fidem

d u m coroplebis, Io quo arca requievit, quia Ecclesias

atque b m n i l r u t e m flagitandi i n oronibus divini a u x i -

suse meotis atoue actionis stabilitate quasi conqua-

l i i percepcrint, tunc etiaro altiora supernae

d r a u requiem et i n hac v i u exapecut, et i n futura

dona

perciptt aeiernam. Requievit aulem super montes

arca m e r e n t o r , sed

Armeniae,

mundialis,

cognitionem, u t d i x i m u s , aHi ad perniciem suam,

etiam i n hac peregrinatione v i u m dueeos, coeiestibus

a l i i u t u n t u r ad s a l o t e m ; unde bene de emisso ex

gaudiis animo propiiiquat.

arca corvo subjungitur.

qttia calcato apice poropae

At vero aqum ibant et decreseebant nsque ad decimum menum.

Poiest i n mense decimo

i l l u d lempus ex-

p r i m i , quo ad aeternae lucis gaudia sancti cum Do-

patiiae

cogooscere, quasi a p e r u noviter fenestra I n

Qui egrediebatur

r

earodem donorum coeiestiuro

et revertebalur.

donec

siccarentur

aquee enper terram. Non ait egiessus est e l reversus est i n arcaro; sed egrediebatur,

mioo ingrediuntur. Nam et ipse i n Evangelio nomine j I tnr donee skcarentur

i n q u i t , et

reverteba-

aquce s super terram, quia vide-

d e o a r i i , q u i cultoribus vineae d a r e t u r , perceptionem

licet buc illucque volatu dublo verteba:ur,

ejosdem

iosinuat. Denarius quippe

abire incipiens, modo ad arcaro velut intralurus r e -

docam obolos habet. E u n t ergo aquae, quae arcam

diens, noe • tamen feuestrara nnde egressus fuerat

diluerant, etdecrescunt ttsque ad decimum mensem,

repetens, sed potius foris vagana osque duro remotis

regni coelestU

modo

quia lavacrum baptisroatis, u b i i n singulis quibusque

aquU requiera sibi ac sedem extra arcam r e p e r i r e t ;

fidelium suum munus impleveril, cessat. Neque enim

cujus egressui atqoe i t i n e r i recte comparantur h l

quisquaoi, si peccaverit, potest denuo eodem sacri

qtii sacramentis quidem coelestibds instituti atque

baptisroaiis fonte m u n d a r i : sed eos j s m semei ablu*

imbuti sunt, nec

• A I . , pervenerent. A l . , taudatio. • A l . , conctusit. A l . , vel ut quadrati ad rcquiem tendunt. • A l . , quadraginta dierum. A l . , eadam cognitione. Sed non raro cum accus ttivo etiatn construitur verbum utor. u t apttd

Ciceronem l i b . Academ.. E i quw a superioribus acceperant, utebantur; et apud V a r r o n e m : Vtite utamur potius quam ab re abutamnr. s A l . deest super terram. A L , tunc. * A L , tunc.

b

d

f

k

1

Uroen nigredinera terrenae oble-

101

HEXAEMERON

LI8.

ctatioois exueotes, lata polius mundi itinera qnam A

ram

ecclesiasticse conversalioiiis claostra d i l i g i i n L Emieit quoque columbam

t

pott eum ut videret ti jam t

II

fOl

inteUexit

ergo Noequod

extpectavitque

emitit

eolumbam

aquce tnper ler-

ceuateent

nihilominut

teptem aliot

diet

et

t

qum non ctt reverta ultra ad

t

eum.

qum cum non t i t -

Columba quae, cessantibus aquis, super terram e z i i t

wenitttt nbi requietceret pet ejut reverta ett ad eum in artam. Aqum enim erani tuper nnivertam terram; ex-

de arca nec r e d i i t , significat exeuntes de liac v i t a

cntnttent

aquce tnper

faciem terrm; t

tendHqne

manum

et apprehentam

t

tfi

intulit

arcam.

animas sanctorum io liberam lucem patrist eoelestis, neque ultra ad terrenam conversationem remeantos:

Coloittba, ot dixirous. s p i r i u t e m ac simplicem desi-

i n qua videlicet patria sicut propbetia

gvmt meotem electorum, q t i i , patefacta sibi fenestra

acientia destruetur, linguae cessabunt, sic et unda

sopernae eouieroplaiionis, tanto cautius quae i n i n f i -

* baptismi s i c c a b i t u r ;

m i e v o l v o n t u r omnia spernunt, quanto altius ea qttae

r

chariUs

eveeuabtor,

autem nunquam

cadet, per qnam s v e r i u s et v i t a incommutabilis

perpeiuo manent gaudia cernunt. Tales namque i n

perpetuo praesens

e i e o i p l u m hujus columbae adeo ctincta saeculi oble-

quia non s o l u m , u t bona operemur, verom etiam

c t a r o e n u quasi stiblimius volando despiciunt, ut ne

ut post bona 0|»era ad v i t a m perveniamus

o b i m i e quidem suae roentis vestigiis ea Ungere cu

superni esl dontim muneris, recte columba oon so-

r e n t , o t p o t e q u i uullam sibi i n h o c m u n d o invenire B \

u m

videbitur atque

landabitur. K t aeternam

post dies septem e x i i t , ut surculom olivse infer-

et

ret i n arcaro, sed et adducia o l i v a post dies septem

prospera instar aquarum labentium vaga feruniur

alios egnssa est, u t libero soiis et velut novi orbia

requiero possint, cujus et adversa

simul

ac d o b i a . N o n aoluro autem h i intra septa Ecclesiae

fruereiur aspectu. Cratia e n i m Dei v i i a aeterna i n

ipai manere, sed et alios quantum vaient vel exem-

Christo Jesu, et »'e pleuitudine ejus nos omnes

pto soo vel b o r u t u i o banc i n i r o d u c c r e s a u g u n t ;

ce>imus, gratiam pro gratia, gratiam vtdelket r e -

ondo roete s u b d i t u r ;

tribi.tionis pro gratia boftae actionis.

Esepeciatit

autem ultra teptem diebut

t

tk cotumbam

ex arca;

rurtum

at illa venit ad vetperam

ttmt ad enm ramum olivm virentibut

igilur

dinripoi -

foHit in ere

tno.

texcentetimo

primo die numtit ei tperient

leclum

1

primo

anno

prtmo

t

mente.

immutatm tunt aqum tnper arcm Noe

atpexiL,

ac-

terram;

viditque

qnod

terrm. Tectum arcae supre-

Ramus e n i m olivae f o i s i n v e n t - s , * et ore c o l u m b e

ex iccata ettet tuperficiet

i n a r c a m Ulatus typuro g e r i t eoruro qui e x i r a EccSe-

mam ejtis tabulam d i c i t de qua praedictum erat : Et

s i a m q u i d e i n baptisma | ercipi n t , sed

in cubito contnmmabit

b

pinguedine

c h a r i t a t t s fructuosi, et pia ttileniiune velut foiiorum sunt v i r i d i u t e i n t e g r i : quorom pturimi teoipore quasi ad vesperam

posteriore

reconciliatioue

spiriu-

tummUatem.

I n quo

videhcet

tecto unum cubitum longo ac lato ipsum Mediatoreoi Dei et hominuro significari d i x i m u s , q u i ita membris < Ecclesiae suae v o l u i t humanitus sociari, u t d i g n i u t o

l i u m v i r o r u m velut ore columbae revocanlur ad Ec-

suae p o t e s u t i s singulariter hanc tranaeenderet,

c l e s i a m , quod bene post sepiem dies ex

quo foris

t o U m ab alto protegeret. llocaotera tectum, abeonte

ac

ipaa reqmem non iuvenit columba fecit. Septenarins

d i l u v i o , aperuit Noe, qoia celebrato baptisml aacra-

qoippe d i e r o m noroerus roystice luci gratiae spiritalis

mento, singulis fidelium oportet diligettttos ex t e m -

solet a p u r l , q u i a niroirum v i r i spiritales postquam a

pore dominicae Incarnatiouis arcana dociorum oro

carnabbus desideriis meiitem abstrahunt suaro, eo-

reserari, u t cognitia eis quae ille gesait vel docuit i o

d e m s p i r i l u gratiae admoniti abstrabere ab his et

carne, vesiigia ejus

alioa c o o a n t u r . Poiest i n columba, quae aperta post c

diluvium

fenestra

etiani boc

rarouro oliva^ i u t u l i t i n arcam,

praefiguratum i n t e l l i g i , q u o d , bapiizato

D o m i n o i n Jordane, aperti sunt cceli, et descendit S p i r i t o a sanctus i n specie columbae super e u r o ; quod, aecipientibos

baptisroa stngulis Ecclesiae

filiis,

ad

aporieudam et itlis januaro regni ccelestis i m p o n i i u r roauoa

a pontiflce per unctionem sacrosancti c h r i -

s m a t i s , u t accipiant Spiriluro sanctum. Cui congmit

apte

figurae

quod corvus ante illationem olivac

pro modulo suo i m i u n d o se-

quantur. E t hoc aptissime p r i m o post

soxceotos

annos, p r i m o mense, priroa die roensis, factum esse perhibetur, ot p r i r o o r d i u m quoque a n u i , roensis, et d i e i , novatu vitae spiritalis incboalionem quae bus easet roensis M l

»

inchoanda

monstrareL

fidoli-

Deniqoe idetn

in iege i n quo et pascha fieri pratceptum »

raen8 8

w i ^ o n i a i vocatur, ob

roagnuro

otiqoe

sacramenturo innovandae i n Christi paasiooe n o s t r a ^cteris. Mente tecundo. vigetima teplima die mentit

v i t a B

aiefaeta

Supra d i c t u m est qood p r i m o 100080 i n -

* p e r colurobaro egressus fuerai, nec reversus i n a r -

ett teira.

eaoi, oe

cboattte exsiccau esset superficios '.erraa; et ouoc

videlicct prophctia vel Simonis

perfidiam

stleodo praetcriret, qui baptisatus quidero I n Eccle-

mense secundo

s i a , sed,

desci i b i t u r , qoia n i m i r o m tunc i o sttperficie v h e n -

priusquaro per maous

impositionero gra-

pene coropleto arefacta esse terra

l i a m sancti Sptriius acciperet, est ab Ecclesia r e p u l -

tibus berbis lellus exslccau

ava, eo quod felte araaritudinis plenus non innoceu-

scere, atque herbas, quas absump erat aqua, denoo

t i a m colombinae simpLcitatis, pio sed maligno po-

gcrminare. Nunc vero

t i u s i o corde corvinam gesuret nigredinem.

arefacta

• AL, Al , Al.« * Al.,

b

c

e% ore cotumbm intut fn pinquedine. potettque columba. pott.

inlatut.

est, u t posset roviro*

i n tantum etiaro interius

e>l, u t calcantium gresstis sustineret, i o

AL, bapvmatit. A L , cadit. * \\.,via et veritat A L , imminuim e f

h

incommutabdit.

101

O P E R U M PARS I I . —

BEDiE VENERABILIS

u n i u m herbis v e s i i u

florenlibus,

pcr l o t u m hujus sa?culi tempus, perque oronet o i i i i s

ett autem Deus ad ISoe dcens :

arcam 4u et uxor tua, filti tui et uxores r i w i tecum; omni

euncia ammautia qum

in bestiit,

super

terram

cunctis

ei

autem Noe attare Domino, et teUene de

pecoribus et oolueribue

mundis,

obtultt

keta-

ISt v i r jostoa et vere perfoclua

causia suptr attarc.

educ

iiigeneralionibussuis poatquam Untse cladi soperfuit,

est ergo Noe et

m o x , aediflcato a l U r i , gratias agit C o n d i t o r i , s i m o i

et caetera. Multiferiam m u l t i s modis eadem

obsecrans ne u l l r a mundus U l i p b g a m e r e a l u r per-

Hpikamini. 9

jEdificavU

te em

quam

suam et unda lavacri saluUris

a b l u i t , et gratia sui S p i r i t u s illustrat.

IUO-

fUiorum

Crescite et • n m i -

teeum; et ingredMni fdii ejut

reptemt

piagas Ecclesiam

Egredere

qum eunt apud

carue, tam in voialUibus.

unsoersU reptUtbut

101

ut etlam pascen- A animaatibos et hominibus i n arca, quia Dominus

dis esset idonea pecoribus ac j u m e n t i s . Lecutut

EXEGETICA GENUINA.

euper terrem.

et repiete eanu Egreuus

C h r i s t i Ecclesiae mysteria saepius i t e r a u siguifica-

e n t i . E t quia devote ac pie supplicat, ocioa auditu

tione repetuntur. Egressio ergo Noe de area i n t e r -

dignua efficitur. Sequiiur enim :

r a m diluvio m u n d a u m c u m his quoe secum induxerat boojinibus et animaniibus, i l l i tempori oouveuii, cum quique

fideiium

fonte

Odoratusque

figurate

baplismatis

procedunt, et

n

odorem suavitatis, et aU

uttra maledicam

terratn proptes*

Diguumque fecil u t v i r aanclus c t f u l u r o -

kominet.

abluti a d exorcenda oiiam i n poblico bona opera, B Christo duco, s p i r i u i i videlicet Noe

eet Dominue

ad eum : Nequaquam

providus, sicut Abel primae, i u et ipse i n i i i u m

m

secundae mundi aeutis, oblatis Deo sacriUciis, conse-

eontinoo v i r t o t u m spiritoalium augmeute crescunt

c r a r e t ; quod ipsum et Abraham ac

« t m o k l p l i c a o t u r . Euniet,

Inter ioitia tertiae aeutis fecisse m e m o r a n l u r . David

amnee gentee

9

i n q u i t , in mundum,

bapiiumtet

eae in nomine

doeete

PatrU

et

etiam rex quartae patriarcha aeUtis hoc ipsum i n

x x v n i , 1 9 ) ; qood est

FUHf et SpirUus tancti (Mattk.

MelcbisedocJi

area Areunae

Jebusaei; Jesus quoqne saeerdos m a -

i g u r a t e dicere : coocta antmantium gonera i n arcam

gnus, et Zorobabel i n p r i n c i p i o qoiotae aeUtis,

aquia diloeoda inducite, s u i i m q o e a d j o n x i t : Docen»

a u u r a l o a l u r i quod destruxerunt Cbaldaei i n eodem

teeeot seroare amnia qumcunque

(lbid.

loco fecisse r e f e r u n t u r : quae c o n c u figursro praetu-

3 0 ) , qoasi lypice d i c e r e t : E t egreaea poat d i l u v i u m

lere auromi Regis ac v e r i Pootificis n o s l r i , q u i i n i -

manaavi vobU

re-

9

9

animaotia do arca iogrodiaotor i n novam terrae fa-

t i u m sextse aeutis, imo totam s e x u m aetatem hoatia

c i e m , oovis vornantem floribus,

sul

b

ibique n i u l t i p l i -

centur et crescaot. Quod autem vigesima die mensis

egrediuntur arcam, q u i est

septima

c o r i oris e l san^uinis i n a l U r i sanciae crucis Deo dicaret : quod autem dicitur quia oflercnte

1

numerus

Noe

odoratus est Dominus odorem tuavUatit, non i l l u m i i f i c a t odorero s s u a v i u t i s qui de accensis exiens

teroariua quadratus solidus, u t praefati sumus, signmcai perfeclionero fidei quae i n bapiismo coo-

8

g n

hostiis humanas poterat nares delectare;

aocratur, qood nuila possit ex parte t i t u b a r e , sod

sed i l l u m

potius v i r t u t u m dicit odorem, q u i , de porissimo offe-

advorsus omnea diaboli insidias i n v i c u semper ac

rentis corde procedens,

a u b i t l s perdureL N o u n d u m , quasi j u x U l i t i e r a m

j e s u t i s ascendebat; qualem i n filio soo Jacob Isaac

qood

anoooi solis integrum fuerunt i a arca q u i

aoptioia decima

die meosia

auot, ot poat aooom

secundi oam

ad conspectom divinae M a -

patriarcha olebat, c u m d i c e r e t : Ecce

ingresai

eieut odor agri

vicesima aeptlma die ejusdem

h

pleni, cui benedixit

odor filii

Dominut

x x v n , 2 7 ) , et de quo Apostolus, Ckritti,

mei

9

(Genes.

i n q u i l , bonue

meusia egressi. S i enim bodierna d i e , verbi g r a t i a ,

odor

per

mysticos vero sensus aptissiroe post d i l u v i u m imroo-

Kalendas Apriles esset luna septima decima,

soquonti anno pridie Kalendarum earunidem

tumut

Deo

in omni loco (11 Cor. n , 15). J u x t a

vice-

lat Noe, qttia et hic est ordo nostr.e i n Christo c » n -

aima septima esset luna v e n i u r a , decursis ex ordine

secrationis, u t p r i m o fonte vitae laverour, ac deinde a d

diebus trecentis sexaginU

quinque, quibus annus

sacrum altare Dominicae

aolis expletur. * Anno ergo toto erant i n arca, i d est,

ciamur;

qooosqoe aol, transcurso circulo signifero, per duodecim suos roenses o n o e s mundi piagas illustraret, o t aicut aqoa orbem totum operiens diluebat, i u veiut cooperans i l l i sol codero temporis spatio t o t u m

D

1

oblatioois libamine r e l i -

unde dicit Apostolus : Sed abtuti ettit, sed

tanctifUati estis, sed jutlifUad ettit (/ Cor. v i , i l ) . i i i d e l i c e t i n baptismo, sanctificati hostia salu

A W u

T

t a r i , justificati bonis actibus. Possunl aulem i n bolocaustis quae post d i l u v i u m Domino de mundis a n i -

circuioos orbem luce sui fulgoris irradiaret. Quo-

mantibus o b t a u sunt etiam sancti martyres specia-

roodo aotem Poos vitae Dominus, sic et Sol josiitiae

l i l e r figurari, qut post lavacrum baptismi non s o l u m

eolet figorato vocari. Fons,

vitae munditiaro servavere, sed et sanguinem suum

d

q u i i regenerat;

Sol,

qaia oos illominat, j o x u i l l u d Psalmograpbi : Quo-

pro Doroino fudere. Holocaustum quippe totum i n -

mam apud ie est fone vitm

censum d i c i l u r , quo nomine illa sacrtlicia ntincupa-

9

lumen

(Peai.

xxxv,

et in lumine tuo

videbimus

1 0 ) . E t • anno solis integro

erat Noe cum bis quae salvanda erant pcr diluvium • AL, AL, AL, A1., • AL, Al., b c

6

1

multipticamini super eam. iiat. annum ergo totum. qui regenerat sol, qui nos iiuminal. annum solis integrutn. dedicaret.

banlur quae sacro igni tota solebant abstimi, el de quibus n i b i l

i n usuro ccdebat

offerentium;

unde

s A l . deest suavitatis. A L deesl pteni. A i i l i q t t u m bic Ecclesiae r i t u m designat, q u o baptizali, de tacro fonte levati, statim Y tt< harisli.tfiarraiiiento pariicipes tiebam, uti dcmoiisiraviir.ua tii l i b . i de autiquis Lcclcsiae R i i i b u s . b 1

9

%

i05

IlEXAEMiiRON

LIB

II.

100

roerito Ules nostiae martyribus sanctis ligurate c o n - A propter homines; tentut enint et cogilatio humani coi dit in matum prona tunt ab adotetcentia sua. No i v e o i u u t , qtii nou i u vita lautumtnodo sua, verum b

i u m o r t e eliam Deum clarificare meruerunt. A l u r e

iyilur

a u t e m i n quo bxc.bolocau.sta

Non se ultra malediclurum terrae, ncque

offeruntur i p . u m est

ultra percutiam

omnem

animantem

ticut

fcci.

oroneui

c o r electoroin, a nostro Noe videlicet Christo aed»fi-

animanlem

ca u m

quod i n Uiitum sint bomines ad peccandiim p r o c l i -

c t igne s p i i i i u s ejua, quem m i s i l in terram

t

percussurum D j i n i i i u s p o l i i c e t u r ,

eo

e t v o l u i t vebementer accendi, cceliius i m b u l u m . Et

ves, ut r l i a r o s i dilu\io rursum p u n i a n l u r , n i h i l o -

bene

roinus, transacto i l l o , denuo sesc v i l i i s ac sceleri-

mulu

bolorausla,

unum vero a l U r e , quia

bus involvant.

nec erat i n eis separatio u l l a ; et Aposiolus .

Solliciti,

huroani cordis ab adolescentia ad malum prouus

pacit

esse perbibelur, ex qua n i m i r u m aeute carnalium

i n q u i i , tervare

nnitatem

Spiritut

in

vincuto

Ubi iutuendum

quia etsi scusiis

muilitudtnis credeutium erat cor unum et anima una,

c

Ofleruntur auieni bolocausta

de

in

cuuctis pecoribus et volucribus luundts, quia

de

non tamen est consequens ut a teropore

tv, 15).

(Ephet.

oroni natione, de oroni bominuro genere, de oroni ctate,

fideles

ad palroaro

perveuere m a r l y r i i . Si

nobis desideriorum solenl ince/iliva geuerari,

illa*divina e*t settteiilia

d s U r e credendum est, i n pecoribus in bolocausiuro

jugum

obiatis designantur bi qui de comrouni vita popnli

triteorum

tuper filiot (Ecctu

quae d i c i t : Gra.e

d

Adam a dieextut X L , i ),

de ventre

hta*

ipstiro videlicet j u g u m

illi

primae p r x v a r i c a i i o u i s , propter quam omnes i n i n i -

p« tere

q u i u i i b u s concepti e l i n delictis sumus u d i t i , q u a m -

in volucribus vero,

q u i crebro contemplationis volalu coeleslii

majora pairanda atas lasciva inciiet.

ex tunc ad

q u i d sane inter pccora munda e l volucres roundas ^ N a m e t

Dei sunt martyres effecti;

pubenaiis

priroum incipiamus peccatis esse obnoxii, quarovts

s o l i i i , pretiosa insuper sunt morte c u r o u a i i . Exeunt

vis ab iiieuuie adolescentia

ergo arcatn diiuvio a b l u U m mitnda stroul et i m -

eisquibus uon nostra sponte,

rounda

de mundis

reatus gravati banc i n lucem venimtis; a quibus

Ascendunt

ouiiiibtis non ui^i gratia Dei per Jesum Cbristuiu l i -

animalia, sive

v o l a t i l i a , sed

solummodo Domino sacrificiuro offertur. de Uvacro

taptismi

fideles

accepia remissioue pec-

beramur. Non igitur,

sed p a l e m i merito

i u q u i t , ultra percutiam

omnem

sed haec promissio

pieiatis

e a t o r u m , scd plures ex bis ad peccatoruni sordes

animantem

post baptisma redeunt. A l i i i n accepta viiae m u o d i -

quo usque pertingat subdeudo mauifcs:at cura

l i a usque ad

cit :

finem

firmuro

perse^erant. Nontiulli

ticul

sponle plura addiunts

feci;

6

di-

Cwtctit diebus terres tementit et meult, frigut et tatiiam perceptae seroel inundifue curaro gerunt, u t requietcent. etiam aniroas pro bujtis custodia p o u a n t ; quia vero Q mttut, eettat et hiemt, nox et diet, non Curo euiin dixisset cun tit diebut, roox addidit m i i u d a animalia sive volatilia septena et septena ut intelUgeres

cu ciis diebus quibtis lerra

a r c a m intraverant, c o n s u t quia dc bis quae pahbus

terrce,

superfuerunt

sunt. Et

modcrnuin babitura est slatum securos horoincs ab

bene septima v u l a i i l a sive pec ra iu bostiam Domini

impetu universalis d i l u v i i es>e d e b e r c ; uec tameti

deputaU

bolocausta

Domino

oblaU

sunt, pro;>ter graliam videlicet

sepiiformts,

cujus

dono

prae^tattir

Spirilus

fidelibus

uon

i d c f u l u r u m tempus quaudo, cessante bac l a b . u l i u m rcrucn vicissiludine q u x amiuatiin geritur, otbis

soium u t credant i u D o m i n u m , sed etiam u t palian-

univcrsus c u m animautibus sit igue periturus, Petro

t u r pro i l l o . Potest etiam rectissime in pecoribus e l

a l l e s u n t e , qui a i t : Quia

volattlibus quae i n septimo nttmero inventa

de aqua et per aquam contislens

holo-

caeti erant prius,

el terra,

Dei s verbo,

per quce

eau>tutn Domini sttnt fact:i,virginumgloria desiguari,

itie tunc mundut

qttae v e l u l iinpari numero continetur, quia niroirum

qui nunc sunt, et terra, eodein verbo repotiti

copulae

retervati in diemjudicii

coujugalis

expers, coslibetn duceie

vilaro

aqua inundalut (II

periit.

CoeU autem tunt igni

Pet. m , 5 ) . U b i nuianduni

offertur

quia coelos quos vel aqua pcrditos vel igui pcrituros

c u i n , neglectis curis e l actionibus earualibus, totatn

d i c i t , non alios quam turbuleutttm bunc aerem q u i

u i a l u i t , et qtiasi i n bolocausturo Domino

se C n n d i t o r i per ignem summi amoris consecrai, rj lerrae p r o i i m u s est accipere debemus, a quo v o l u cres coeii quod i n eo volitent, cogiiomiuaniur. Nou de quibos i n Apocalypsi Joannes ait : Hi tunt qui mulieribut

non tnnt

coinquinati;

trnnt : • hi qui

enm

sequuntur

agnum quocunque

ki empti

tunt

ab hominibut

Offerente autem n i n u s odorem torum

Noe

primitice

virginet Deo et

eitim abierit;

sicul nec aqua consumpti s u n l .

Agno.

bolocausu, odoratus e*t Do«

suavitatis, quia vel passioncm

cniin attherei aut siderei cocli igne consumendi s u o l ,

bca-

n w t y r u m vel vitain Itdelium virginalem per

Benedixilque Creteite, ror

vester ac iremor

moventur

P a l e r g r a u n t e r accipit.

vestroe traditi

• A L , et tequuittur. A l . , cognitio. A L , qui. A L , qna dieiiur. k

9

4

PATROL.

XCK

uttra malcdicam

terrat

tit

et implele tuper

terrat, et tuper omnet volucret

C h r i s t i gratiam s:bi ctmsccratam alque oblatam Deus Et ait ad eum : Nequaquam

Deut Noe el fili s ejut et dlxU ad

et muliipUcamiui,

tuper terram.

vobxt in cibum;

b

cuncta

h

animantiit

cosli cum univertis quas

Qmnet

piscet

quati olera virentia quo.

eot:

et ter*

marit

sunl, et omne quod movetur et vivit

• A L , dicitur. A L , de futuro ientpore s A L , vevbum. A l . , animalia. f

terram,

tradidi vobit

manui erti om-

107

BEDJE VENERAfilLIS

OPERUM PARS 1L — E X E G E T I C A GENWINA.

Paiet senstis litterae quod secundac aetatis sae- A Sanguine

ma.

10!

namque carnalia desideria

cSrnaleiuque

c o l i quomodo et prbnae et caeterarum initia benedi-

sensum merito designat.

cantur a Domiuo. Benedicitur enim Noe cum

cum abrenuntiatur carnalibus illecebris atque

filiis

Effunditor aulem sanguis cogi-

suis, omnibus scilicet i l l i s qui ejus et carne proge-

t a i i o n i h u * , i n quibus male v i v e b a t u r , ut p o s s i n t d i -

n i t i , et fide atque obedientia

cere tales cum Apo*lolo ; Vwo autem, jam non ego ;

praediti, veraciter se

H , 2 9 ) . E t iterum :

ejus esse filios d o c e n t ; qttod progenies ejus l e r r a m

vivit vero

implcre j u b e t u r , sicut et factum esse c o n s t a t ; quod

Continuo

in me Chtistus ( Gal.

animalibus terrae c u n c t i * ac volucribus coeli pracdt-

alioquiu q u i perseverantes qtiosque

c a n l u r homiues l e r r o r i esse d e b e r e ; quod hacc una

pristinis u n i t a l i sanctae Ecciesiae incorporari bapli-

non acquievi earni et sanguini

i , 16):

(Gal. in

sceleribus

cum piscibus i l l i s edenda conceduntur, * quomodo

zando i n c i p i l , quasi animalia sibi a Domino s data

usque ad d i l u v i u m olera comedenda

cum sanguine comedit,

U b i notandum quia terrorem eorum

acceperunt. ac

tremorem

quia

i n societatem

eos quorum adbuc conscientia

recipit

conversatio

prisca

c u m esse super animalia praecipit, profecto esse s u -

velut suffocata

p e r homines prohibet. Contra naturaro quippe super-

mazima fuerit praevaricatio gigantum, quia cum san-

b i r e est ab aequali veile t i r o e r i : et tamen

guine carncm comedereut;

necesse

tenetur. Ferunt autem quod i n hoc

e s l u t rectores a subditis limeanlur, quando ab eis B d i l u v i o e x s t i u c t i s , Deum

minime

quod

meturo sibi a perverse

t i m e r i deprehendunt.

I n eo

vivenlibus

eniro

eiigunt,

qnasi non b o m m i b u s , sed animalibus dominantur,

concesserit,

h

ideoque Dominus

carne quidero vesci

sed ne id cum sanguine facerent pro-

hibuerit. Sanguinem

enim animarum

vestrarum requiram

de

et de manu hominis

de

quia videlicetexqua parte besliales s u n l s u b d i t i , ex ea

manu cunctarum

d c b e n t etiam f o r m i d i n i jacere substrati. Juxia i n l e l -

manu viri et fmtrit

ejut requiram

Quicunqne

humanum

iigentiaro vero spiritalem benedicitur Noe curo

flliis

suis, Doroinus videlicet e l Salvator noster curo apoatolis, quos etiam cens : Non Mlitett

filios appellare dignatus est, d i -

b

possunt

filii sponti

tugere,

quandiu

eum

u , 15). Hos crescere ac m u l -

sponsus (Matth.

illis

homines

tanguit

1

betliarum

%

effuderit iptius.

%

animam

hominie.

sanguinem,

fundelur

Sanguinem eitiro aniroarum l y p ce

i dicit ipstim vitale quo vegctanlur, et sustentant u r , et vivunt bomines i n carne per a n i r o a m , s i * cut etiam

manuro bestiarum typice vocat ipsum

tiplicari Deus pater toto orbe praecepit, cum ait disci-

devorandi effectum,

pulis Doroinus : Euntet

in mundum

namque sanum sapieus veraciter sanguinem btra cae-

Idcirco r e q u i r i t Deus animas bominum a

beatiis, vel homiuibus a quibus fuerant effugatae de

ruieo simul et rubicundo colore resplendet, nisi quia

corpore,

caeruleo colore aquarum quae praeterierunt, r u b i c u n -

quia ad imaginein suam fecit hominem i n

eo quod bunc mauere ad aeternitatem v o l u i t , neque

do

ad s i m i l i t o d i n e m animantium c u m corporis

nium perbibet. Apte autem arcus coelestis, queni

morte

flammarum

quae

h

venturae snnt nobis testimo-

• p e r i r e ; et bujus sacramenti causa carnem c u m

I r i t n vocant, i n signum divinae propitiationis p o n i -

taitguine

t u r , arcus quippe iile respletidere solet i n nubibus,

non

licet comedi,

u t admoneamur

hoc

praecepto semper quod ad iuiaginem Conditoris no-

et radiis solis quo roscida

stri

grata quodammodo confessione respotidere. Sol e r -

socuodum animae substantiam creati sumus,

eamdemque

i n nobis itn.igiiiem peccando c o r r u m -

pere limeamus. Beu cnm

ego ttatuam

temine

qu>d a i t : Et caro aquit

pactum

nequaquam

ctm

quibus P&almista : Domine,

in cceto mitericordia

tua

9

x x x v , 6). Et ap-

et verilat

tua utque ad nubet (Ptal.

usque ad i d

parente

areu i n uubibus metnor l i t promissimiis

uttra

suae Dominus, ne petdat l e r r a m d i l u v i o , qtiia per

meum vobitcum,

vettro pott vot, et caetera

diluvn;

sipoiu terram.

go justitiae Cbristus e s t , nubes ab i l l o i l l u s t r a t a sancii, quoruui notnina scripia sunt i u coelo, e l de

quoque dixit Deut ad Noe et ad fUiot ejut

eo : Ecce

illusiratur obscuritas,

interficietur

et

omnit

neque erit deincept diluvium

dti-

Patet litterae sensus, quia non ullra

intercessiones

sanctorum, qui non de suo, sed d e

ipso lucere s c i u n t , propitiabitur fidelibus, cum o c u -

ignis,

los mentis ad coelestia desidcranda susiollntit, ejus-

crebraque repetitione redarguiiur ac damnatur hae-

que gloriam i n praecedentium j u s t o r u m factis, sivo

resis Origenis, qui rcvolutioues saeculorum

dictis, seu eliam

l i m e n d u m est muudo j u d i d u m aquae, sed

infiuito-

1

se sopitis, tauquain i u ipsius n u -

r u m eodem ordiue semper c u r r e n t i u m , dogmali/are 0 bibus, agnoscunt, eritque arcus i u nubibus, et v i d e praesumpsiu Mystice autem non r e d i t u r a i n t e r r a m

bo i l i u m , et recordabor

aqua d i l u v i i signilicat quod aqua baptismi

semel

factum est inter Deum e l inter oiunem animam v i -

accepta ooo valel r e p e t i ; q u i enim iotus est, non

ventem uuiversae carnis quaa est super t e r r a m . H u -

m d i g e t ut lavet, u t Dominus ipse teslatur

(Joan.

mano more dicitur recordari Deus foederis sui, viso

x m , 10),

abluti

i n nubibos a r c u , q u i propter merita sanctorum, q u i -

quique aquis tribulationum

semel

foederis seinpiterni quod

a d salutem pervenere perpetuam, nequaquam ultra

bus ipso illustrante gloriosi e l caelestes existunt, n o -

itsdein aquia purgandi * i m m i t t u n l u r , sed laeti i n

strae fragilitati parcit et m i s e r e t t i r ; non autem Ipse

aetemum

suo Redetnptori

per ignem et aquam

9

• » • • •

cantabunl :

et induxitti

AL, periitte. AL, immiltuntur. A L , hcec. A L , pompit ejut. A L , novte vitee confettione.

not in

Trantivimut

noviter aliquid recordatur, qui nibtl unquam poiest

refrigerium

o b l i v U c i . Memor euim fuit i n saeculum teslamenti t AL, s Al , AL, t Al , k

cum obdujero. carnem. ventura. ue te.

III

BEDJE

VENERABILIS

OPERUM

PARS

II. —

sui, scd nobis tunc recordari videlur foederis quod A Chrittum nobiscuin pepigit, cum i n tribulatione posiiis a u x i -

EXEGETICA

cruciftxum,

112

GENUINA.

Judmit quidem scandaium

gen-

9

(I Cor. i , 2 5 ) . Porro i n duobus

tibut autcm stutiitiam

l i u m suac proieciionis i m p e n d i t ; unde bene i n psal-

fiHis m a x i m o et m i n i m o i l l i sunt figurali, de quibus

iiio ex pcrsona quorumdam affliciorum, quibus tar-

subsequenter addidit : Iptit

dum videbatur divinac subsidium * pielalis, d i c i t u r :

gentibut

Quare faciem luam arertis

quia qttod ttuitum

oblivisceris

9

ei ttibutaiionit

et plan-

9

sermonem

Dei

autem vocatit

virtutem

et Dei

ett Dei tapientiut

et quod infirmum

0

exercere terram

etc. Libet saepe repetere

vineam,

nottrm

X L H I , 24) f

nottrm (P$at.

Cmpitque Noe vir agricela tavit

inopim

Chrislum

ett Dei fortiut

ett

Judmit

et

sapietUiam

9

hominibut

9

Qui

est hominibut.

unum idemqne ambo sacramentum j a m practeritae atque transactae

dominicae

passionis quasi unum

pallium a tergo portant, et nudiiaiem patris neque

D o m i u i , qucm d i s i l Judaeis : Si crederetit

Moysi,

crederetit

scripsii

intueniur, quia in C h r i s l i • necem nou consentiutit,

x , 46). Nam et i n bac leclione Moyses histo-

et tauei» bonoraut velamento, tanquam scientes u n -

(Joan.

fortitnn

et mihi, de me enim ilte

r i a i n texens Noe ac filiorum ejus, passionem D o m i n i

de sint n a t i , ttt ebseut h l i i iiiis< ricordiae qui fuetaut

dcvoiionemque credenlium i n c n m populorum, nec

i n prima nativitate l i l i i irae. Medius aulem filius, i d

non et fidei contraMicentiutn perfidiam figurate de-

e s l , populus Judaeorum, q u i ideo medius est, q u i i

n u n t i a l ; Noe quippe terram exercens vineatn | l a n - B

n e c

tavit, quia Doroinu*, ciiram generis humani gerens,

gentibus credidit, v i d i t nuditatem patris, qtiia con-

Synagngam Judaea i n geute c o n s t i t u i i ; cujus v i d e l i -

sensit i n

cet vine.-e et Psalmista

Vineam

duobus illis quod faciebus aversis verecunda patris

L X X I X , 9 ) ; et Duminus

velaverint, velut quibus factum soeleraiae vineae dts-

* ex jEyypto

tranttutitti

memiuit dicens : (PtaL

i:i Evaogelio loqttens ad Judaeos: Bomo

i n q u i i , ptan-

9

tavit vineam et tepem circumdedii

x x , 9 ) , et

ei (Luc.

p r i m a t u m apostolorum tenuit, nec u l l i m u s i n 1

necem C b r i s t i . Bene auiem dicitur de

plicuerit : quae s videlicet vinea, i d cst, gens Judaea, quantum a nobilitate paterna

k

degeneraverit,

tem-

caetcra u*qtie ad ttnem parabolae, ubi a i l : Quid ergo

pore dominicae passionis m)stice signatum est, cum

faciet

sitienti i n cruce Domino acetum pro v i n o o b l u l i t ;

Dominut

male perdet

9

vinem agricolit

illit?

el vineam tocabil atiit

Dicunt:

Maloe

agricotis.

siticbat e n i m ille fldem ac dilectionem gentis ejusin taber-

d e m , sed illa pro suavitate fidei, ac fervore d i l e -

nacuto tuo. Bibit vinum Dominus com caiicein pas-

ctionis, acredine illum o d i i atque infideiitatis po-

sionis accepit. Inebriaius esl bibendo, cum patiendo

Uvit.

Bibentque vinum inebriatut

ett

9

et nudatut

p r o nobis usque ad mortia extrema pervenit. Nuda-

Evigiiant

autem

Noe

ex vino, cum didicistet

tus est i n tabernaculo suo, c u m i n populo Judaeo-

feceral ei fttiut tuut minor

r u m , quem suum fecerat

servus servorum

p r o p r i u m , et i n quo j a m '

9

ait:

erit fiatribus

Matedictut

qnm

Chanaam

9

suis. Evigilans ex v i t i o

dudum velut i n tabernacolo suo manere consoeve-

Noe progeniem ejos a qua irrisus es\ m a i e d i c i t ; eos

rat,

ultimum

vero qni se u l pairem bonoravere benediciione

omnibus

bita r e m u n e r a t ; et

probra

irrisionesque sustinens, ad

crucis patibulum s u b i i t , patefaciena

veriialem

mantfesttssime

substantiae

morlalis quam

suscipere dignatus est. Quod cum vidittct tcilicet

suis;

et incedentet

verenda

ctusa, dentesque

peccatorom c o u t r i v i t ; soper po-

duobut

fratri-

pulum vero snum benediclionem

pallium

impo-

profudit. Non solum autem Cbanaam maledictioni,

operue-

sed etiam servitio fratruro suorura subjicitur. Quid

retrortum

sui, [aciesque eorum avertm

eranl

9

est enim aliud hodie geus ipsa, nisi quaedam

1

scri-

niaria Christianorum, bajulans iegem et propbetas

nudala conspicieus i r r i s i t , popuium Jitdaeo-

ad testirooniuin asserlionis Ecclesiae, u l nos bonore-

non viderunt.

r u m contradiceniem atque incrcdulum designat, q u i

mus

passionetu Doiniui et Salvatoris n o s l r i magis habere

ram*

conlemplui perilurus quam salvandus per eam h o -

pcr sacramentum quod i nuntiat illa per l i t t e -

Dixitque

:

Benedictus

norari gaudcbat, q n i et fratribus suis quaa accidis-

Chanaam servus ejut.

sent patri foras u a r r a v i l , quia per ipsum

k

roanifesla-

t u n i est et quodaromodo publicatum quod erat i n propbetia secrelum

passionis dominicae sacramen-

lum,

quoad secundae

mus;

unde dscit Aposiolus : Nos aulcm

generatiouts dooum perveni-

" A L , potettatit. A L , de jEgypto. A l . deesi nuduta. A l . decst et quod infirmum minibut. • A L , nece. t A L , nece. i A l . dcest videlicet.

prmdicamus

ett Dei fortiut

ett ho-

Deut

Sem;

sit

primogenito

filio Noe priroitivam Ecclesiam, quae ex Israelitico

nem gentiom quae secuta est esse designalam; unde et recte d i c i t u r : Benedietut

Donnnut

Deut

Sem. Quanquaro enira

A L , degenerat. llaec verba desitmpsit Beda ex sancto Augustino, lib xit contra F a u s t u r o , cap. 2 3 . S i m i l i a babet in Psalmuro X L , n . 14, et in Psalroum L V I , n . 9, et a l i b i passim. j A L deest nunliat* A L deesl fitio. 1

c

Dominus

Diximus in ^ e m

populo c o l l e c u est, i n Japbetb m i n i m o filio eJectio-

k

k

d

perpettiae salutis

Cbam qui verenda sui

et patrit virilia c

nunliavit

At vero Sem et Japheih

runt verenda patrit palris

Cham pater Chanaam, %

tuerunt humerit

i i i , 6) cuin dortnisset i n morte, ac resurgeret

immortaiis, percussit omnes adversautes sibi sine

patrit tui ette nndata

bus tuit forat.

(Psal.

de

Dominus juxta vocem psalnii

k

115

HEXAEMEHON

L i B . IV.

Ilf

>it Deus o m u i o n i geni i u m , qoodammodo tamen p r o - A lere nefando, vel borrenda ullione, prohatom esi p r i o vooabulo e l • in ipsis j a m gentibus dicilur Deus

osiensum, e l c x t e r m i n i o , sive servitio, Cbananaeo-

I s r a e l ; e l unde boe factum est, nisi ex bened ctione

rum,

Japheth T I n populo enira gontium orbero lerrat ura

quae de stirpe Sem descendcral, perpessi suut; De

occupavit Ecclesia. Hoc prorsus * praenunlialur cum

Cbus namque /Ethiopes, de Mesraim /Cgyplii, de

d i c i i u r stibsequenter.

Pbutb o r t i s u n l L y b i e s , quod ipsaearumdem geuliuin

quod, egressa de jEgyplo

plebe Israelitica,

Sem.

apud Hebraeos usque hodie vocabula testantnr, de

I n labemaculis quippe Sem • habital Japheth, quia

quibus oronino n i h i l talis flagitii vel vindictae, quale

i n fide palriarcbarum et prophetarum, i n Scripturis

de Sodomitis et Cbananaeis Scriptura referl.

Dilatel

Deu$ Japheth, et habitetin tabernaculie

propheticis, i n sacramentis legalibus spiritaliter i n -

Dilalavit qttoque

Deos Japbelh, ut h a b i l a r e l i n

tellectis, peregrinatur Ecclesia i n terris. Tabcrnacu-

labernaculis Sero, et esset Cbanaam servus

lis naroque i n bello vel i l i u e r e u t i solemus, e l i n

cum Graeci sive Romanl, exorti nlique dc

cjus, genero

tabernaculis Israelilici populi nos, q u i dc gentibus ad

Japbelb, regna Asiac, in quibus posteri Scm h»biia-

Christuro venimns, babitamus, quia n i m i r u m quan-

b a n l , possiderent, et inter aiia Clian>ncos

d i u i n bujus vitae via positi coelestero patriaro suspi-

sibi tributarios facerenl.

r a m u s , qoandiu contra insidias antiqui hoslis, C l i r i -

Vixit

auttm

Noe

po$t diluvium

treeentit

quoquc quinqua*

sto duce atque adjuiore, certamus, neccsse est ut

ginta annie et impleti sunt omnee diee eju$

semper a n t i q u o r u m patrum dicta pariler c l facta et

rum

opera i n exemplum v i u i e l professionis

sexcenli anni vilae Noe, quibus exactis arcaro iutra*

nongente-

f

teneamos;

quinquaginla

annorum et $

mortuue

e$t. Sicut

quatenus h o r o m auctoritate protecti, certius ac se-

v i t , perfectionero designaul fidei ac profe>sionis

eo-

curius ad palmam remuneralionis peifeclo

r u m qui gratiae coeiesiis e l perpetuae

Ec-

agoue

roercedis

k o d a m u s . Congruil autero profectibus sanctae Eccle-

clesiae sacramenta subeunt, n l supra d o c u i m u * , sic

fia?, quibus orbem i m p l e v i l l o l u r o , etiam noroen Ja-

etiain trecenli et

p b d b , quod L a t i t u d o d i c i t u r ; unde alludens ad n o -

diluvium v i x i i , roagnani eorum perfectionem

m e n i p a u m , d i c i l Noe : Dilatet Deu$ Japheth

q u i , perceptis vitae sacramentis, fideliier Doroino ao\

id est,

f

4

l a l i l u d i n e r o . Bene • :»utem quod dictum fuerat de

Sem r e p e t i i o r et de Japbetb : Sique

Chanaam

quinquaginta a n n i quibus post figurant

roortem usque deserviunt. Dixirous eniro quod i r e -

tervut

centi, quia p> r tau lilteraro graece nolantur (tau v e r o

ejuSy quia n i m i r u r a ulroque popu o credeiitium J u -

i n s figura crucis s c r i b i t u r ) , illoruro aptissime t y p u m

daei perftdi, quamvis impia mente, salutis praebenl

gerant, q u i nesciunt g l o r i a r i nisi in cruee Domini i | ^ C h r i s t i ; onde et Gedeon, Doroino jubente

obsequium, non soluro i n eo quod auctoriLiie sac r o r u m voluroinum eos j u v a n t , alque i n fide c o r r o f

c

n

o

s

r

simul ac j u v a n t e , cum trecenlis v i r i s innumerabilem-

b o r a o t , verum etiaro i n illo quod eos, quaniuro va-

Madianitarum superavit e x e r c i l u m , docens

l o n t , insequuntur, quia videlicet insequendo propter

quod fide dominicae crucis adversantia nobis et mundi

figurata

i o s i i t i a m , allius eos participes aeterroe bealitudinis

bujus et v i l i o r u m n o s i r o r u i n esserous bella v i c t u r i .

reddunt, nec non et i n eo quod offensa

Quinquagenarius vero n u r o e r u s , quia per

sua duritia

flguram

h

caecitatis majores grati»s illos suo Redemptori alque

designet requiero legis Scriptura docet, quae

iUustratori redJere monent. Cui n i m i r u r o populo

semper

noroen Cbanaaro,

quod

interpretatur C o m m o l i o ,

oplissiroe conveoil. Non eniro potest dicere : pedee meo$

gre$$u$ meoe

roaximaro

universuro

Dei

anno


Dominum.

imitantibus diabolum bis qui sunt ex dici

brutoruro a n i m a l i u m , qtiasi

faciam

i v , 3 9 ) ; quorunv

quia r o -

• AL, ignoratur. • H i e r . , Quaest. i n Genes. « A L , Dadanus. A L , Dodanim. Inclusa parenlbesi desiderantur apud l l e r o n y m . • H i e r . , Quaest. i n Genes. A L , perinanentibus. * A L , maledicta. * \\.,quasi. * A L , Achad. J A L | Arcat. 4

(Matlh.

r

parle illitis

possil verissiroe, quia tales cum animas h o m i -

n u m sno vel verbo vel exeroplo venantur ad i n l e r i k A L , Achad. i A L , Nisibi; a l . , Nisibiut. » A l , e i Isifon a l . , Efison. L e g e u t a p u d mum

KTnotf&v.

" I l i e r . , Q u x s t . i n Genes. A L , quo. r A L , quos. 1 A L , Mthos. v A L , potcsu 0

Hterooy-

119

B E D £ V E N E R A B I L I S QPERUM P RS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

t u m , antiqni transgressoris ac deceptoris facta sc-

4

jEpipha-

niam niincupaverunl, n o n n u l l i Antiochiam ita appel-

qunnttir. De terra Ula egre$$u$ e$t A$$ur, et cedificavii ven, et ptateae civitatis.

latam putant ».» Revera antem duae fuere

civitaies, una i E m a t h magna, qnae nunc Antio< bia

De terra i l l a , de terra Sen-

nominc Nini Beli

filii

nominatur, roagna autem ad distinctionem miooris Ematb , qnae appellatur Epiphania , i n qua a Nabu-

Ninum condiderunt

chodonosor oculi Sedecltiae excaecati sunt.

nrhem m a g n a m , quam Hebraei appellant N i u i v c n .

Factique sunt lermini Chanaam venientibue a

Sane quia taccrc videtur Scripiura unde A s u r orttts c

s i t , a quo Assyriorum grns nasceretur, sed tanttim

Geraram usque Gazam donec ingrediarit

de qtta lerra e x i c r i t ad construendam N i n i v e n , vel

Gomorrham,

alias quns commemorat

civitates dicere,

Patrum itttcllexcrunt bunc esse Assur

et Adamem,

Sidone

Sodontam,

et Seboim usque

et

Leea. Pro

1

Lesa antiqua translatio habel L i c e . Ipsa esi atitein

nonnulli

filium

Ematb

1

Nini-

naar d i c i l , de qtia A s s y r o r n m pullttlavil i m p e r i u m , qui ex

120

posi Alexandrum in Oriente regnaverunt

qttae nunc i Callirhoe d i c i t u r , u b i aquae calidae p r o -

Sem,

de quo i n sequcnlibus legitur. Sed sive idem, sive

rumnentes i n n n r e Mortuuro defltiunt. S i l o n erge

alius Assur fuerit, constat qnia p r i m u m i n terra

erat tcrininus Chananaporum^ ad Aquilonem

regnum Babyloniorum, secundum Assyriorum, quo-

rara, ad Meridiem Gaza j u x t a JSgyptum. De Sem quoque nali sunt ' patree omnium

r u m meiropolis erat Ninive, de eadem l< r r a p r o -

Heber fratre Japhe.h

deuntitim, fuerit. At

vero

Laabim

Mesraim

genuit

• Neplhuhim,

Ludim,

et Anam-m,

et

el Phethusim,

et Chestuim;

de

qnibus cgressi sunl Phil stim

fWorum

Fralrero Japhelh d i c i t ,

majore.

flde

pieiatis unanimes n o v i i ,

candos

m

eos j u r e fratres vo-

i n l e l l i g i t ; perfidum vero, quamvis

eisdem

gentium quatn h o m i n u m singitlorum videnltir esse

parentibus natum, a fralerna ju*torura societate

vocabula , cum d c t u m s i l manifeste el Cheeluim de

monstrat alienura. Videlur

quibue

autem

hac

de-

senlentia

designari quod cum roulti de Sero nati

Nam et cuncta in i m

egressi $unt Phitistiim.

Ge-

fratrem vero Cham eum esse r e t i c e t , quia quos tn

Magis baec

et Capturim.

k

filii

rouitos

d e s i n u n t , qtiod est p r o p r i u m numeri pltiralis npud

populos procreaverint, illa tamen progenies specia-

Hcbrseos i n genere masculino, sed r t interpretala

lius ejus sit fidem ac pielatem secota, quae per Heber

pluralem magis numerttm quam singularem signifi-

ad Abraham ac populuro descendit Hebrasoruro; unde

r a n t . Sunt autem Laabim Lybies,

Philistiim Palae-

et ipsorum p r o p r i e , i d est, o m n i u m filiorum Heber

ut in libro nominum

patcr appellatur. Denique soli i n constructione t u r -

llcbra'oruro j n x t a opinionem Septuaginta interpre-

r i s , tit Scriptura d i c i i , labio uuiversae terfae i n domo

titm positum invenimus. Cacterarum quac nunc ha-

n e b e r , q u i illa aelate f u i l , ut i n sequentibus legitur,

s i i n i , Capturim Cappadores,

l»eantur ignota sunt nobis gentium vocabula. posse-

prima bumani generis loquela reroansit, quod n u n i n a

derunt autem terram a Gaxa usque ad terroinos et

seqttentis acvi hoininum Hebraca manifeste

fines i E g y p t i .

i l l o ut credendum est merito, qttia fidem p r o a v i Sem

Chanaamautem Eihesum, Evaum

genutt Sidonem primog

et Jebu$saum, et Araehautm,

ten el Amathafum. f

cum stia domo seculus, a conjuralione superbi opcris

nitum$uum

f

et Amorrhwum, Sinceum,

se se i m m u n c m servaverit. Neque eniro f r u s l r a A b r a -

Gergeeamm,

ei Aradium,

haro Hebraeus appellari e l e g i t ; sed quia bujus Seta

Samari-

v i t a m imttari noverat, hujus vocabulum et sibi ba-

c A Sydone priwogeniio Cbanaan

bere cognomen et suis i n posterum rcliuquere v o -

urhs i n Pboenice insignts Sidon vocatur, o l i r o t e r m i -

luit.

ous Chananaeoruro ad Aquilonem. Arachaeus A r c >s c o n d i d i t , oppidtim

conlra

Tripolim in

radicibis

FtVtt Sem : jElam,

et Arphaxad

f

L i b a n i situro , a quo haud proctil alia civitas fuit no-

c Hi ab Euphrate fluvio partem

mine * S i u i , quae postea

dicum oceanum

vario eventu b e l l o r u m

videlicet

freto a Pboeoicis l i l t o r e separaiaro : quae insula, i n vicinia T y r i posiia,

luta esse

: i v i t a s , et contra se positum oppidum • Antaradum nabere usque hodie c e m i t u r . Samari,

r

y

9

et

Aram.

tenent. Est autem >£lam a quo

a quo Lhaldaci. Lud a quo L y d i a . A r a i n a quo S y r i , quorum melropolis est Damascus. Nam Hebraeo »ermone Syria dicitur A r a m .

Emissa n o b i -

|ts Syriae civilas. J & m a i h , usque ad s nostrum tempus,

et Lud

Asiae usque ad I n -

titro est, quod Ninom urbem condiderit. Arpnaxad

* Aradii stint q u i Araduro insulam possederunt a n 4

11

iElamitae principes Persidis. De Assur anie j i r o d t c -

eversa nomen tautummodo loco pristinum reservavit. guno

probant,

Filii

Aram : Hu$

f

et Ul

f

et Gether

f

ei Ue$. IIus

Traconytidis et Damasci conditor inter Paiaestinani

tam ab Assyriis qnam ab Hebraeis, ita ut apud ve-

ei

teres dicta fuerat appcllattir. Hanc Macedones, qui

A r m e n i i . Getlier a quo r A r c a n n i i , sive C a r i i . Porro

• AL, Nephlum. • A L , Sini. » A L , Aradi. A L , fretu.

Domioo

qtie ipsum Sem usque ad qoinquagesimum

quam velut i n seneclute, boc est immlnente t e r m i n o

annom

adjuvante s u p e r a v i t ; alterain A n t i c b r t s t i ,

nativhatis Jacob perdurasse itt corpore consnlia Ge-

temporaiis suae vitae, pa&sura est, atqiie eodero m i -

nesis bistoria testatur; cui senlentiae

serante Domino devictura. Nam qood Sara Untae e r a t

congruitbea-

tus papa Gregorius direns nequaquam esse creden-

p u l c h r i t u d i n i s , ut etiam grandaeva « b graliam

d o m t a m bievem

roae potuisset a m a r i , stfciiificai Ecclesiam uitimo i l l o

bos

hominum summsm illis t e m p o r i -

ad vitam pervenisse perpetuam quam

legifer

tempore t a n u vtrtutom gloria decorandaro, cui h o -

Moyses paucissimis scriptorum suorum v i d e t u r c o m -

stls acer curo suis satellitibos non

prebendere monumentls. Ouod autem Abrabam

deat,

sedulo inslanti ac n i m i r o m perqniremi

regl

quare u x o -

r e m suam d i x e r i t esse sororem, satisfsciens ait i n t e r caeiera: Atias antem vere sorer mea ett,fitia

patris

mei,

for-

roinimum

invi-

hieoqua earo c^drictis insidiaroro ac v i r i u r d

suarum anibos expugnare c o n t e n d a t ; i m p t e u p r o pbetiaqua de filiis e j n s d i c a t u r : Adhue ) buntur in tenecta uberi,

multiptica-

et bene patientet erunt ut an-

Xv, 19): i d est, ut fideul qua g l o r t a n -

et non filia matris mece; vetus transtatio aptius habet,

nuntient (Ptat.

Etenbn

t u r consUnter inler inala quae patiuntur pnedicent.

vere soror mea eit de paire, sed non de

i d esi fratrls ejus

filia,

matre;

nou s o r o r i s ; fratres naroque

sivc sorores nonnunqtiam i n Scripturis

cognatione

Quod uierqoe rex ne Sararo v i o l a r e t , Deo procorarvte, servatns est, significat ita persecutoruro rabiem^

vocantur, qui sunt de una familia, id est pairia, qtias

Doroino miserante, cobibendaro, u t neroo ex his q o i

Latitii paternitates i n t e r p r e t a n t u r , cum ex una r a -

vere ad Ecclesiara p e r t i n e n t , possit a fidei et c b a r i -

dice m u l u generis turba d i f f u n d i l u r ; alioqtiin quale

U t i s , qoae est i n C h r i s l o , castiUte seduci.

ost ut Abraham v i r justus patris sui filiaro conjugeni

uterque ptagis, u t Saram viro suo redderet compul—

sumpserit, cum i n primis hominibus propter aurfum

sus e s t , raptumque lemerariuro pecunia s i m u l d a t a

. saoitatem Sd Ipsum Scriptura non uoroinet, malens

correxit, significabal persecutores saepius ab i n j u r i a

inteiligi quara p r o f e r r i . Quodque Surae d i x i t

• A L , per naturatie scientiam * A L , vetamento.

leqit.

rex:

Quod

fideliuro adversiute ac daronis r e m m lemporaliuna

« k\., Eceletium

puUandam.

1*5

BEXAEMEft01< L I B . 1T. compesceados; sed et ad reverentiam s i v e c o o * A *c

m

mortalitate renovati ad vitam aeiernau

perve-

t o f i w t n eoromdem fiileliom esse eommuundos, transfertur i n dexteram ; ideoque cmlestibos ac per-

s t n n t , Domino suppltcare non negKgunt. Ncqueab re dabet v i d e r i per Abimelecb

tnoniero D e o r o , booorum persecutores posse figura-

pettih} bonls mystiee c o m p e t h , recte i n hoc nasciliir

r i . 8 o i i l a m aamquo est io S e r i p t u r i s , at per bonos

Isaic, q u i sua n a t i v i u t e m i r a b i l k e r senibus * natos

x o o b , et per roaloa aliqooties bona d e s i g n a r i ; nam

parentihus, harredes non temporalis e i liiflmrr sed

at bealoa papa G r t g o r i j i s • regea impiissiroos Sau-

aeterni i n coelis regni deaignareior, i n quo n i m i r o m

lem ot Jechoniam i n figura Domini Salvatoris pooero

sacraroento et arca Noe contuoi annis fabrteata ast,

ooa d o b i t a v i t , et e cootrario per factum Uriae fide-

e t Abrabam i n terra repromis&ionis centuro anooa

lisaimofo perttdiam Judaterum d i c i t esse dosigoatam.

moratus, et laaac i n Geraris aereas Inveoit ipao

ts,

anao eeotuplum, at a t r i u m u b e r n a c u l i c o n i u m c a -

peperit

bitis est l o n g u m ; et ia parabola seminis evangetiei,

Vieitavit autem Dominut Saram ticut promiterat ct impievit tjum iocutut fUitmn in tenectute

ett st, eoncepitque

et

ei

terra boaa centuplum froctum feelt, et Domtaos r o -

Yisitare d i c i t o r Saram Doua qoasi languentem

liuqoeniibas propria cootoplom i a boc tempore et

01 ab ooani sobolis froctu j a m desperatam, u t qaod

insaper v i u m p r o m i i t i t mternam : i n qoibos onsol-

Deut.

eua tempore quo prauiixerat

baa numeros cenienarius aot gaodia vltae pereoais,

oaiora negare videbatur, divioae prasseniia gratiae c o o f o r r e l : qood varbum apte c o o g r u i l cuuciis flliia

r

_ _ _ : — . « _ _^_ ._>_-. __•**-__.•,_•. t.k_.»_ premtsslouU, qoi ooo per a*.»_:•____•_. r b i t r i u m proprbe iiber

_

l a t i s , sed par eteetiooero g r a i i a aalvi fiunt, non ex

grande eonvhHum fn die ablactationit

Abrakam nomen fUH tui quem genutt ei

r u d i m e n u suscipit, et qoamvis

aooa proroitlit dicens : Iterum

nemo

eum octava die, ekut preueperat

Deue eum eentum ettet annorum.

et

teque potiora capere mereatur, j u x u

tailei

P e l r i : Depenentes igitur omnem dolum,

ei

ei eimulationet,

i l l u d apostoll

maHtiam, et omnem

et invidiat, et ornnet

detractio*

aes, ttcut modo geniti infantes, rationabHe et trne dulo

Sicut Isaac i n lera-

lac concupiscite,

p»re qoidem veteris l o s u m e n t i natus est, sed ipsa soa oaiivitate baaredea novi t c s U m e n t i detignat, i u

bonis inslstere

operibus conteodit, per quae Deo adjuvaate largien-

a eobie (Joan. x v i , 1). Et cireumeidit

necdum suntma d i -

praemiorum coclestiom d e l e c u t u s ,

Redemptor

emtem videbo vot, oeetrum

videlicet

viniiatis arcana s c r u U r i suffirit, dtrtcedine tamen

i cuoctis fidelibos convenit, quibus

gaudebii cor vettrum, et gaudium

filius

promissionis, nuper i n Christo genitu*, p r i m a fldei

Isaac i n t e r p r e U t u r Risus sive Gaudium,

inter caetera supernse baerediutis boaa

. . .

Abrakam Lacte n u -

ejut.

t r i l u r Isaac cum efectos q u i s q u e ,

o l imploole donum gratiae quod p r o m i s i t . Vecavitque

. . .

Crevit igitur puerel ablactatut est, fecitque

cooalu soi laboris, sed Domioo v i s i u i i t e cor eorum

Sara Itaae.

aut ea quibus ad baec pervenitur bona opera desigoat

D

et circumcieio qua consecratua est veteris quidem

ut in eo eretcatit

in taluiem, ti tamen

guttaetit quoniam duleit ett Dominuo. ^

| g M C

I

|

q

u

6

a d

e

M

]

t

i

m

Sed abiactatus c

u

m

proficientibus fidoi rncrementis non solum Jesom

t o s u m e i i i i sacraroeolum est, sed i n figuram gratae

C h r i s t u m , et hunc c r u c i f l x u m confiteri discunt, ve

oovi tesUmeoti praemiisum, qua mundua erat i n

r o m etiam addere qula in principio

Cbristo ab o e t a i

ferbum

b

peccaii e i m o r t i s et m o r t a l i t a t i s

sorde porgandos. Namque eo lempore oitcumcisio idoiea ab origioalis noxae nodo sorvebat;

attamen

erat apud Deum, et Deut erat

tecttque tienit

Itaac,

Abrakam grande convivium

erat Verbum,

et

Verbum. in dtc abtacto-

quia magna nhniruro solemnitas est

in aiiieris typom graiiae d a U est, qua regnum amoe

mentis sumrois doctoribus, cum eos qoos educaverant

paeaati o l m o r l i s dominiea erat passione ac resur-

ad arcem viderint sapientiae viriittisqoe conacetidere.

reciiooo d e f t r u e n d u m ; i n cujus exemplum nos et i n

Cumque viditscl

Sara fitium Agar jEggpties

baptismo ab cmnibus poecaiis absolvimur, et i n

tem, dixit ad Abranam:

ooviasima dio ab o m o i carois et animae oorroptione

ejut, non enim kmrrn erit pliut ancittaf

• Greg., I . i v . Moral., * A l . , peccate.

c. 4 .

Ejice

« A L , tmculi. A l . , donata parentibut. 4

ancitlam kanc

9

tvdenet fiiium

cum fiUo mea

137

BED/fi V E N E R A B I L I S OPERUM 1

l*aac. Quid tnt codices h a b e n t : Filium

Agar

jEgg

pties ludentem cnm Isaac filio i u o , qunl dno teetamenta; mone eet in Arabia,

qui comparatur

Sienim

ei ques nunc est

et servit cum filiis suis;quce

esl Jtrusalem,

posuimus subsequenter adncciit.

Iloec

a monte

aulemsursum

libera est quce est materomnium

nostrum

(Cat. i v , 22). Quod autem dicilaticillae quidem

filium

secundum carnem n a t u m , liberae vero per r e p r o missiouem, patemer insinuat quia i l l m n genuit deuionstraiis con.uetudo n a t u r a m ; i i l u m vero dedit promissio significans g r a t i a m . Natus cst e n i m Ismaei SICUL nascunlur bomines perinislione sexus

utrius-

que usilata lege naiurae; ideo dictum est secundum c a r n e m ; non qitia ista beneuMa

Dei non s i n i , scd

ubi sigoificandum fuerat Dei donum, quia i n d e b i i u m bominibus gratia Dei l a r g i r e t u r ; sic o p o r l u i t d a r i fiiium quemadmodum naturae non debebatur excursibus. Non crgo secundum carnem natus est Isaac Abrahae, sed ex promissione, non quia eum non e r a t

c

operalus, sed quia de summa

carne

despera-

tione susceperat, et nisi adesset proroiuens n i h i l j a m senex de

visceribus

aniculae

Deus,

conjugis

sperare audebat posteritalts. Quam exponens legem Apostolus

adjungit : Nos

autem

Jsaac promissionis filii sumus; eecundum carnem

natut

est

9

fratres

sed sicut

secundum tunc it

persequebatur

eum

demnat, nc vesanum dogma Manichoci, quod absit, sua a u c t o r i u t e c o n f l r m e l ; neque enim apostolos et evangeiisus Moysi ac prophetis, qui Vetus • A L , enim. A l . . quonium. A l . , dc sl operatus. h c

Ejice ancillam

et fHium

ras. Itaque

t

fratres, non sumus ancillce

qua tibertate nos Chrisius liberavit. rum jugo servitulis vobis qnoniam

contineri. 9

sedlibettr

9

9

Ecce

$i cbrcumdamini

filii

Stute

9

et notite

ego Pauiu$

Christus

ile-

9

dieo

vobis

nihil

proderit (Gat. tv, 50). Qttibus verbis paienter ostend i t quia non Scripturas neque scripiores Testametiti Veleris

quasi

ancillam et l i l i u m ejus de

finibus

Ecclesiae pellendos esse docet; sed carnalem ejusdem Testamenli observantiam, po iquam per C h r i Stum graiia et libertas Evangelii

i l l u x i t , d i c i t esse

cessaturam, atque in s p i r i u l e m sensum immutatara ab baeredibus Novi TesUmenti

fideliter implendatn.

Sic enim intetligendum est quod a i t i n

Evangelio

Dominus : Quia iota unum aut unus apex non prccte*9

ibit a lege donec

omnia fiant (Matth.

v, 1 8 ) ; qtiod ea

qua? lex et prophetae manifeste de fide v e r i u t i s , aot operom justitiae, cordisque purlficatione, ad videndum Deum • loquuntur, semper debeant ad l i t t e r a m suscipi; quaecunque vero carnali adhuc po;>ulo carnaliter observanda

praecipiebantur, o l est ipsa c i r -

cumcisto, hostiarum oblatio, quotidiana emundatio sedulae lepree, non h o m i n u m t a n t u m , sed et domor u m et v e s l i u m , et innumera ejusmodi, haec usque observari deboerint. Ex quo aolem resurgens a mor-

con-

(Gal.

Scriptura?

ad tempora domioicse Incarnationis j u x t a l i t l e r a m

V i i u a T e s u m e n t u m quasi c o n t r a r i u m Novo

ita et nunc

dicit

non enim harret erit filius ancitlce cum fitio libe-

qui uon

spiriium

Sed quid ejus;

qui

IV, 28);

secundum

i n l c n l i o , sicut totus aperte hujns E p i s l o l e text :s

te-

dictn.

unum quidem

contra quos, maxime c u m haec scriberet, vigilabat bcne cnnsideratus edocet, denique verbis suis quaa

per

generans, quod est Agar. Sina

Icgalra

baptixatis i n Cbristo necessarias esse contenduat,

de

de tibera

ques sunt in allegoria

nai in servitntem

de-

Scriptum

sed qui de aneilia

natus est; qui

repromiseionem,

Jeruoalem,

fiHos

autem

Tcsta-

tuis Domittus aperoit disctpulis sensum u t intelligerent Scripturas, et enigmata prophetiae luce dignoscerent,

legi quidem haec i n

manifesu Ecclesia

propter aoctoritatem prophetiae decebat; sed propter illusirationem gratiae spiritaiiter et n o n carnaliter F , domo. * A l . , toquitur.

d

IN P E N T A T E U C H U M

IS9

COMMENTARII. —

CENESIS.

190

o b s e r v a r i , quamvis p r i m i l i v a i n Jcrosolymis Ec- A raagis et v a n i u t i s quam evangelicae erat veritatis ; c'esia multas legis cacremonias, etiam juxta l i t l e r a m , imo persecutio erat non minima eos qui manifesttta» observabat, Jttdaitantibtts quoque eis q u i ex g e n l i j a m lucis dooo fruebanlur, in umbras figuraruui bos vocati ad fldcm fuerant, donec dilatata longe

votuisse redttcere; unde mox gratia mater per apo-

lateqite per o r b e m , etiam sacerdotes

stolorum concilium hoc dogina cum suis auctoribus

ac

docfores

ceeperat babere de gentibus, q u i nutlam Judaicae

ejiciendum esse decernebat.

obserrationis curam baberent, sed lantttm s i m p l i c i t a t e Cbristiana apostoticis ct evangelicis

gaoderent

. anacultare decretis; cui videlicet ecclesiaslicae apositii« m u n d i vero species de i n f o r m i

materia.

principio

dens cmlum

icut

Proinde duas restante omnem diem et ante omne

terra aotem

tempus condidU Deus, angeticam

terram.

videlicet

creaiu-

creavit

Deus ceetum et eicut pellem.

terram

9

d i c i t u r qnia f u n d a u sit, u t ,

Et i n hoc

Exten-

quasi cameram. De

vettimentum,

Fundasti

coelum et terra differenliam ha-

r a m , et informem m a i e r i a m : q u a m v b e n i m omaia

bent, c u m allerum extenditur, alterum vero fua-

srmul facU sunt, Qui enim , inquit Saiomon, vivit m

d a t u r . E t basc aiibi m u u t o ordioe scripta reperimus,

ceternum

f

creavit

sed U n l u m , ut prae-

omnia simul,

d i x i m u s , originem materiae informis

formaum

spe-

c i e m , s k u t vos verbum antecedU. Itaque non omnia ex n i b i l o fecft Deus, sed quaedam ex n i b i l o , q u c d a m ex aliquo, condidit Deus. De oihHo m u n d u m , et a n gelos, et anhnam ; ex aliquo, homhtem et pecora, et caHeras creaturas. Haec j u x u historiam. S p i r i t u a l i t e r autem i n boc p r i n d p i o Christo fec.t Deua ceVotn et t e r r a m , i d est spirituates et q u i eoelestia

roeditaetur,

et carnaies q u i terrena sapiont. Sciendum e t t aatem quod apud Hebraeoe liber iste B< reshh vocatur, u t voluminibua ex principiia eorum nomina i m p o a u n t u r . Paulisper adexordiom redeamua. A l i i personam, ^ locum et tempus hojus senuntiat i n q u i r u n t , e t i U dicunt quod spiritus per Mosen p r i m o banc lecutus s i t . Prophetiae autem genera t r i a suat. Propbetia da pneterito, ut in principio

creavit Deuecmlum

el

et reiiqua. De praesenti, ut eedene Chrittue ram

creavit.

ad dexte-

D i c i l u r de f u i u r o , Inde vcnturus

Dei Patris.

iudicare

lerram,

et reliqua. ln

vivos et mortuos,

est

priucipia

A l i i dueunt boc p n n c i p i o m ad principium

creationis o m n i u m , d a m n i h i l a n t a naec duo creatum e s t ; vel i n principie temporis, qaia tempas, donec coelum et terra f a c u s u n t , noo r a p u t a b a t u r ; vel i a principio principatus, d u m reelum et tarra m o m n i bus priocipatum t e n e n t : sed, s k u t supra d i x i m u s , magis hoc de F i l i o sentiendum est, m u l t i s confirmantibus testimoniis.e quibus b o c e s t secundum A p o - ] siolum : Quoniam sunt emnia.

ex ipso

%

Et PropheU

et per

ipsum

%

et in ipso

d i c i i : In initio lerram

tu

fundasti,

Domine, et opera manuum tuerum

Joannes

quoque ex persona C h r i s t i dieit, Bgo sum

alpka et omega. E t , In prittcipio quoque

sunt eoeli.

erat Verbum.

MuiU

testimonia de hac diciione dicia sunt i n

Scripturis, quae est, In principio, bus est io propheta: primo usque

illius in

Domine

f

et

%

opera

Ex quo i u t e l l i g i l u r quia

s i m u i f a c u s u n t . Cum autcm bic c m l u m siogulariter dictom s i t , i n muitis Stripturae locis pluraliter cueii r e p e r i t t n t u r : ut ast, Cmti enasrani Qui fecit costos in iutettectu;e\j et, iMudate

Dominum;

giewiam Dei;

Benedicite

eum cmli

et,

Deum ceeii Ccclum

cmlorum.

hie syoecdochice d i c i l u r , i d esl, pars p r o t a t o . Coeli bic proprie d i c u n t u r , quia m u l t i s u u t ; u t , Scinditur aaricolor cceli saptemplicis auher, quorum baec sunt n o m i n a , aer, spatium igneum,

firmamentum,

aether,

olympus,

coelum angelorum,

et cocluro T r i n i t a t i s . ilieronymus autem p r i m o d i c i t cceium T r i n i u i U , secundo angelorum, tertio

firma-

m e n t u m . I l u i c autem sententiaa, qnae est, i a

princu

pio creavit Deus cmlum et terram, detur

quod

laudaverunt

d i c i t u r , Quando

c o n l r a r i u m hoc vt-

feci

cmtum et

terram,

nte angeti. Sed U m e n non estcontrai i u r o ,

quia simul Cacu sunt omnia. Coelum autem et terra i u i t i u m habent, et finem apud nos : apud Deum sine i n i t i o babeatur, i d esi, i n praeseotia bominis arcam

ipsius,

moro

facientis. Multae autem baeresea i n

hac sententia praecaventur. Quia a l i i dicebant ccel u m et u r r a m siue priocipio fuisse, et non Deum ; sed deos illa fecisse, et Deum antea non fuisse: et baereses i n boc versicuio solvuntur. Ilieronymus ver o , de quibus boc voluinen si revelat, dicetts: Videlicet mdnifestiseima

est Genesis,

in qua de

oreatura

mundi, de exordio generie hunutni, de dhisione deconfutione teribitur

linguarum,

Hebrmorum.

genteque

utque

terrm,

/Eggptum

A U i autero d i c u n t , i n oo quod

d i c t t , caelam et t e r r a m , aujmam et corpus, vel Nov u m et Vetus T e s u m e o t u m

spirilualiter posse i n -

telligt. T^rra autem

erat inanit et vaeua, et teneerm

tuper

abgseum. Quibus verbis videtur stgnificare i n f o r m i U t e m materiae corporalis. T e r r a enim et aqua operanlibus tracUbiliora sunt cauteris. Abyssus illa n i -

est de me. De hac et SMomon

iorrentes in mnre

%

usque ab eis. E t hic

commemorandum est quod d i c i t u r , Ego sum et novitsimus.

mari

tu fundaeti

sunt cmlL

De hac eliam alius propheta

In eapite libri scriptum d i x i i , Omnes

et reliqua. E q u i caput

terram

manuum tuarum

sicut in utre aquas maris. E t a l i b i :

secundo.

d i c i l : Congregans

Centeram

u t , Jit iniiio

primus

Utrumque boc i u lege ct i n Apocaly-

m i r u m est, i n qua diabolus et angeli ejus, qui i n Evangelio

designantor,

iltum damonia,

ne juberet

c u m d i d t u r : Et ea bre in abgtsum.

rogabemi Inanis

aulem erat t t r r a , quando non fuit q u i habitaret, et

IN PENTATEUCIIUM

m

COMMENTARtl. -

m

CENESIS.

iocomposita, nondum a inari distincta. S p i r i t u n l i t e r A revocando creatnram , conversio

illius fscta e s s c

f

a u t e m t e r r a , i d eat caro nostra, erat inanis et vacua,

atque illuminala intelligntur. Dixit

p r i u s qoam doctrinae acciperet formam. E l tenebrw

id e s t , creduliiatis illuminatio i n nobts appareat.

euper abyttum:

quia ignnraatiae profunda obscuritate

Deut

A l i i d i c u n l , illud quod d i x i t , Fiat lux

tux

9

ad lucem

t

c a r o nostra legebatur.

Fiat

9

pallidam p e r t i o e r e , e l verbum Dixit ad F i l i u m , et Superfere-

l i a l ; Deut v e r o , ad Patrem. A l i t e r per iucem Testa-

b a t u r utique Spiriius Dei non corporalibus locis, sed

mentum N o v u m , vel sensus spirituaiis i n t e l l i g i t u r ,

eicelieutia

q u i a tenebris, i d est a Veteri Testamento, vel a l i t -

Et Spiriiut

Dei ferebatur

tuper aquat.

p o t e s t a t i s ; quia subjacehat

voluntati

Creatoris quidquid f o r m a u i a m perficiendumqtie i n -

tera d i v i d i t u r . A l i t e r per lucem anima ostenditor,

cboaverat.

quae earne prsesuntior est. Per

I l i c sane commemorata est TriiiUas, d i -

e e u t t Scriptura : In principio,

teoebras

autem,

c a r o c u m suis v i t i i s , u t Aposloltis a i t ,

i d est, i n F i l i o fedt

Daue, i d est, Deus Pater. Qood aulem non statim post commemorationem Patris e l F i l i i S p i r i t u s san-

non ett bonum in carne

Scioquod

mea. quia euet bona. Id est, beoe

Et vidit Deut lucem,

ciua p o n i t u r , sed interponuntur t e r r a , et tenebrae,

placuii e i . Et divitit

e i abyssus, et aqua, i l i u d i n caosa est quia sic debuit

reliqua. Divisio quidem lucis a t e n e b r i s , distinctio

ei

Deus inter lueem et tenebrae,

S p i r i l u s D e i d o m i n a r i , k l est v o l u n u s Dei, uteasent B formatas rei ab i n f o r m i . Appellatio autem d l e i et alia quibus s u p e r f e r r e t o r ; non loeo, sed potesute :

noctis distinctionis insinuatio ast. Non autem d i c i -

et qoae sobjacereiit vohintati Creatoris. Non autem

t u r , Fecit tenebras : quia tenebrae nulla

aqua sic a p p e l l a u est loco boc, o t hatc a nobis I n -

e s t , sed absentia lucis tenebrae nominanlur. Quod

creatoro

teUigator, quam videmus et u n g i m u s . Quomodo nec

a u U m dicitur, Vocavit lucem diem, et tenebrat

t e r r a , qoaiis i s U quae j a m videri et t r a c u r i potest,

vit noctem,

aed eoeli et terrae nomine universa creatura signifi-

c l u m est, quia vocari fecit. Quia sic d b i h u i t o m n i a ,

veca-

qna lingua vocavit ? Vocavit autetn d i -

c a u e s i , quam fecit et condidit Deus. Ideo autera

u t discerni possent,

nominibus visibtlium r e r u m baec a p p e l l a u sunt, p r o -

autem i n loto i l l o t r i d u o , antequam iuminaria essent,

p l e r i n f i r m i u t e i n p a r v u l o r u m , q n i invisibilia c o m -

consuntmati operis lerminus non absurde foruase

et nomina accipero. Vcapane

prebendere n o n possunt. Non absurde autem aqua

intelligitur. Mane autom futurae operationis s i g n i f l -

d i c U est isia materia informia cai superferebatur

catio. Diet unue. ForUasis bic d i e i aooien totius

Spiritus Dei,

tcmporis nomen est, et oomia volumina ssecolorom

quia omnia quse i n terra nascuntur,

sive animalia, aive arbores, sive herbae, ab humore incipiont formari atqoe n u t r i r i . Spiritut

Dei

fereba-

batur tuper aquas. Utique super cor nostrum fluidum

boc vocsbolo i n d u d i t .

Ideoque

, p r i m u s , sed dics uous.

oon dictus dies

Allegortce

' Deut mter lucem et tenebrat,

autero

DivitH

boc eat, inter peccato-

e t teoebrosum superferebatur Spirilus D e i . Cujus

res recedentes a v e r i u t e , et jostoa

H a t u omnes vivificamur, et i n quo subsistentes r e -

eadem luce. Quod non dicitur

q u i e s c i m u s . Idoo q u o d superferebatur Spiritas Dei,

ostendit se non operatorem essetnalerom, s o d o r d i -

e t n o n i n i e r o o t vei sufferuut, baeresim praeeavet, oe

natorem

non Deas major omnibus creaturis diceretur. S p i r i -

creaturae, mane ronovatio i l l i u s s i g n i l c a t o r .

tuaiiter lerra Ecctesia intclligi poiest, quae erat i d est sine operibus b o n i s ; etvecua, m i w . Per

inanit

9

i d ost sine prat-

teuebras. Unebrae igoorantias et peccati.

Per laciem abyssi, m u l t i t u d o b o m i n u m : et per Spir l t u m D e i , spiritus propbetiae, qui tuperferebatur per

boc est

aquat

9

d i c i t , Spiritut

prophelas.

Hoc

Dei tuperferebatur

ia-

quoqoe quod figurat

euper aquat,

S p i r i t u m sanctunt descensurum super Cbristum de aqua baptismi i n specie rolumbae.

naturae, et liuerae, et Novi T e s U -

peccatom

Et dixit Deut : Fiat prmamentum mm.

U t r u m n u n t i l m d ccelum

Deut

9

latiooaba

in medio

fiat,

aqua-

quod excedit

oaania aerisspatia, et i o quo coostituantur quarto die l u m i n a r i a , an ipse aer vocetur

firmamentum,

mcrito

qttaeri potest. M u l t i enim asserunt aqoarum nalttr a m super sidereum cceium esse non posse,

eo

qtiod sic habeaot ordinatum pondus s o o m , o t vel super t e r r a m

fiuitent,

vei i n aere terris proximo

ostendit bunc aerem ccelum a p p e l l a r i , siout e o m m u n i sermoae dichoos serenum ccelam, nebuloaom ccelura. E t Sctiptora aves cseli v o c a t ,

menti. Dixit

Veapera

Ut

tenebras,

Haec quoque p vaporaliter circumfaraotur. Qnidam his conseotiens,

sentootia i o principio usque super aquas, tres leges significat, i d est,

raeritorum.

roaneotes

focisse

Fiat lus : el faeta ett lux.

Quomodo

c o m aves i n

aere manifestom sit volare. Firmameotom vero a p -

d i x i t Deus, per quam v o c e m , aut c u i d i x i t ante

peilari, quia i o t e r v a l l u m ilUus d i v i d i t inter quoa-

omne tompus? D i x i t autem Verbo sibi coaeterno et

dam vapores a q o a r u m , et isUs aqoaa visibiles qusa

i n c o m m u u b i l i , non corporaii sooo v o c i s , sed i n t e r -

i n terra fluiunt. Nos vero quomodo, vel qo P aquae i b i

nis aeternisqtie rationibus. Spiriiualis autem facta

s i n t , etse has super summum ccelum m i n i m e d u b U

est l u x , c u m d i x i t , Fiat lux

temus. Major est quippe Scripturae bujus a a c t o h u s

9

id est angeli et virlutes

cceiesles, de quibus d i d l u r , Prior

quam omnis humani ingenii capacius. Cum sciamas

coe-

auiem quod non loties d i x i t D o m i n u s , fial illa v e l

principio

illa creatura, quoties i n lioc l i b r o r e p e r i t a r , dixit

Ilaec autem ipsa spiritualis creatura

tapientia.

fom a p p e l l a u e s t , c u m dictum est : In creamt

ett

omnium creata

Dominut

Deus, Fiat

lux

cetlum 9

ei fecta

et terram. ett

lux;

U t quod

dixit

eamdem ad aa

Deut,

Ftai.

U n u m quippe genuit Verbom i n qoo

d i x i t omnia antequam essem. Sed Scriptura quast

m

BF.D.E V E N E R A B I L I S O P E k U I I

P

parvulis loqtntur, dum iusinusi umuscojusqoe gene-

RS I I . -

EXECETICA GENUINA.

ris aeternam rationem verbo creatam Dei. Cum a n -

materiam appellatam,

tem audivimus dixit Deus

maturus.

%

verbo crat u l

fieret.

Fiat

%

inielligimus quod in

Cmn vero a u d i v i m u s , et stc

I9G

gregari? Sed j a m snpradictnm est nomine aquarum unde erat Deus omnia

for-

Ipsa autem congregatio aquarum i n u n u m

ipsa confirmatio est i n i l l a m formam quam videmus.

f.ictum, inteliigimus factatn creattiram , et non ex«

Appareat

cesstsse tcrmiuos praescriplos i n verbo D c i . Cum

formam, quam nunc

vero a o d i v i m u s Et vidit Deus quia bonum est

Allegorice autem collegit i n u n u m aquas inferiores ,

tnlel-

%

arida,

ut illa materies acciperet viMbitem habct lerra quam

ligimus i n benignitate spiritus placuisse u t maneret

hoc est infideles homines, q u i lempestate

factum qtiod placebat ut fieret. C u m autem addidit,

ntim carnalinm q n a t i n n l u r . Segregavit

videtnus. coghauo-

ab iltis

ari-

et cur i n creatione lucis non dictotn

dam, populuro scilicet fonlem vitae s i l i e n t c m . Possu-

e a , Et fecit Deus? Quia p r i m o d i e qtto facta est l u x ,

mtis qtioque aquas istas peccata inteltigere, quae sub

El fecit Deue

t

couditie spiritalis crealurae i n t i m a t u r . I n qua na-

coelo sunt, hoc est, subjacent r a l i o n i nostrae. Quae si

tura i n t e l i i g u n i u r sancti angeli et v i r t u t e s . Et p r o -

separata Tucrint, tunc arida nostra non erit arida ,

pterca non r e p e l u n t , qtiia non p r i m o

scd fruciifeia. Congregatio aqttarum maria d k t i n t u r ,

recognovit

crcatura spiritalis , cooformationem c o g n o v i t ; est,

hoc

illiistraiioue veritaiis , ad quam conversa for-

ntaia est. Caeiera vcro iia creantttr, u t prius fiant in

id est, pro inagnitudine ; quia mare quasi magnuin i n t e l l i g i i u r , vel de amariludine d i c i t u r ma e.

Et

idcirco congregatio aqnarum maria appellattir, quia

eogtiitione ratioualis c r e a t u r * , ac deiude i n genere

otnnis aqua magna

suo. E t ideo d i c i t u r , fuctum est ita , hoc e«t i n co-

Conqregentur

gniiione spiritalis creaiurae, ac dciude repetitur, Et

et haereiici i n i n f e r n u m , quia pro amaritudiue pec-

fecit Deus, hoc est, i n stio genere. Dtssercre aulcm

catorum maria d i c u n t u r . Et appareat arida

de coeli

Ecclesia.

figura,

u t r u m dcsuper operiat terram , an

undique circumdet velut spbaera , ad optts hoc non pertinet. Allegorice a u . e m , Fecit Deus

drmamentum

in medio aquarum el divisit inter aquam et aquam

%

id

apud

Ilebrneos mare vocatur.

aqurn in locum suum

t

i d est, poccatores

Et dixit

Deus : Gevminel

terra

reliqua usque dies tertius.

herbam

Quoniam

v i t super hoc firmaroentum aquas, vlrtutes coelestes,

seorsum

de quibus d i c i t u r : Aqurn quce super,

vidit Deusquiabona

quia Scriptura non indigcnt semper Deum videntes. E t hoc posuit firmamenluro super inferiores los,

q u i Scripturae intelligentiam babent.

popu-

Non i n -

et est

crealura berbarum atque l i g n o r u m a specie terrae et aquae seorsum. De illis d i c i t u r , ut exirent

Domini,

pabuli,

dslincta

est soliditatem sanctarum S c r i p t u r a r u m . E l discreusque

hoc est,

%

illis reddita et solida. sunt;

Et factum

de terra est sic.

Et

tamen quia fi a radicibus

conneciunttir t e r r i s , ad eumdem diem voluit p e r t i nere. I l i c autem solent haeretici dicere : Si

Deus

jussit nasci herbas et llgna, qui jussit spinosa vel

congrue quoque et bomo noster i n t e r i o r coelum ap-

infrucluosa

pellatur, sicul i n Evangelio : Fial

non est scriptum quod terra protuterit i l l a v e n e -

voiuntas tua

sicut

%

ligna? Certe ante peccatum

hominis

in cedo et in l e m i . Q u o d firmamentum appeilatur p r o -

nosa vel iufructuosa. Ergo maledicta terra per pec-

pter aeternitatem, quodque debet discernere

catum h o m i n i s , spinas e l tribulos g e r m i n a t . Non u t

inter

spiritalia et caruaiia , quasi inter aqttam e t aquam.

ipsam pcenam sentiret lerra gerroinans propter c r i -

A l i i dicunt etiam

men huroanum , sed u t i n boc seinper haberent h o -

firmaroentum

p r o o m n i b u s coetis

d i c i . I n medio aquarum, qui super

flrmamentum

aquae sunt, ut angelis divinitate temperent, u t angeli

mines poenam;

berbae autem venenosas ad

poenam

vel ad exercitationem m o r t a l i u m crcatae smit. S p i r i -

sustinerent v u l t u m D e i , u t Origenes d i c i t . A l i t e r

taliter autero, postquam coercet Detis superbos i n l r a

per

flnes d c b i t o s , germinat populus fidelis fructus d i -

flrmamentum

Ecclesia

i n medio aquarum, i d

est, inter duas hges i n t e l l i g i t u r ; vel inter sanctam

versos bonoriim operum secundum gettus.

doctriuam et haresitn , quae aquas ab aqtiis d i v i d i t ,

p r o x i m u m subsidiis carnalibus, habcus i n se seiuen

i d est, Novom a V e t e r i , vel sanctam doctrinam ab

secundum s i m i l i i u d i n e m , ex sua infirinitate compa-

baeresi.

tiatur

D.visitque

usqtie sub firmamento

,

id

est,

Vetus et haereses sub Ecclesia sunt. Novum autem et sancta docti ina super Ecclesiam sunt. Yocavitque mamentum Per

fir-

ccelum , i d est, Ecclesiam a celsitudine.

flrmamentum

quoque sensus prudentiae

perfe-

infii m i s , producens

germinare

utiles et ligna

Et dixit Dcus : Fiant

caelutn d i c i t u r . Vt

quartus.

i d e*t,

herbas

fructifera, cutn

virtutes varias habuerit. cesli,

aquas ab aquis,

robore

frociiferum, beneficum. Potest e l onusqnisque in se

cius demenstratur : q u i c t ipse sensus a (elsitudtne dividat

lignum forle

Diligens

ut luceant

duo luminaria

super terram,

fn

/irmamento

et reliqua usque des

Quid sibi vult qtind pritis tcrra germinaret

actualero et theoricam discernat. Actualem sub s e ,

quam i n ceeu> fierent l u m i n a r i a ? Supra dfctum est

theoricam vero supra se.

quia

Est

faetum

h;rc q u *

i c p e i u n t u r , 6icut auperins

lucls

nomine spiritualis creamra

dicta

est

Ita

prima die f o r m a r i . Ac die secunda pars m u n d i bnjus

inielligeuda

sublimior, id est coelum formatur. Tertia die terra

et vespere est mane dies secundus.

cum hei bis et l i g n i s , quia etsi moventur ligtia e t

sunt. aquce quce sub ccelo

herbae per i n c r e m e n t u m , radicibus tamen fixa s u n t

ssmt, et reliqua. Quidam d i c u n t , Si toluin pienum

t e r r i s ; ac per hoc tion lerra prius recepit o r n a m e n -

fuit aquis, quomodo potuerunt aquae i n uuuui con-

t u m , sed coelum. Prima euim dies dcputatur s p i r i -

Dixit vero Deus: Congregenlur

«7

IN F E N T A T E U C I I U M C O M M E X T A R I I .

—

GENESIS.

I9S

tuali e r c a t u r e , secunda et tertia muudo isii v i s i b i l i , A minare majue, et reliqua. Hoe luroinare qtiatuor repropter dito maxima elementa, i d est ceetum et t e r bus msjus dicitur quam l u n a , i d e s t , m a g n i t u d i o e , r a m ; qttarta vcro die i n ccelo l u m i n a r i a ; et aicut i n excessu l o n g t i m , nec non splendore et tempore. n r i u s ceeltim

foctom,

ita prtus ornatur. I l l u d autem

quod d i c t u m est, ut sint in signa. et in tempora. diee.

et onnos.

Sidera autem ab angclis vehi d i c u n t u r , qnorum m i -

et in

nistratio est sidera v e h e r e , u t alius tractavit de

quam obscure posilutn quarta die

Apostoli t e s t i m o n i o , quo d i c i t u r , iVoit angeti m m i -

tempora coepisse, qtiast snperitts t r i d u u m sine l e m -

stri suntt Sidera autem non videri a nobis d i c u n t u r

pore potuerit perlransire. A n t quasi potuisset esse

sed eorum splendor, solisque posillo i n modum t a -

tetnpus ante sidera, cttm dies, et borae, et anni, et

bnJae d i c i t u r . Luna autem non crescere nec m i n u i ,

sideribus dislinguanlnr. Sed supra

dixi-

\ quia noctem propter consnmmalnm o p u s , diera

propter

aliud

opus

inchoandum

ei

vocet :

sed i n modum sphaerae semialbae v e r t i , velut superius d i x i m u s , a sole accensa, et post decrescens, douec iterotn accendatur. Et dividant i d esl, sancti doctores

et no-

diem

dividant quaecunqu*

i n c e r l o m est u t r u m ad omnia sidera pertinet quod

etem

d i c t u m e s t : Sint in signa, et tempora. et in dies. et in

stiperins per diem et noclem significata d i x i i n o s .

emnoe : a n signa et tempora ad caetera, dies vero et

%

Et

dixit

a a n i ad solem t a n l u m . Multi autem qtialis l u n i sit B vivarum

Deue:

Educant

et volatitia

sub

aquce reptitia

firmamento

animarutr et reliqua

eceti.

facta loquacissime i n q u i r u n t , titrum plena, an prima

usque dies quintus.

creata s i i , quod ad hoc opuscutum non periinet.

illa quae spiriiu viiae moventur

S p i r i t u a l i i e r autem fiunt i n

luminaria ,

ex aquis p r o d u c t i n t , qoia aeris qualitate p r o x i m u m

scilicet sancii doctores i n Scriplura proficientes , et

elementum est. l l u i c autem ccelo i n quo sunt l u m i -

Inferioribus

naria ita vicintts e s t ,

firmamenlo

lumen scientiae demonstrantes.

Diver-

Nunc i n inferiore parte m u n d i fiunt,

et p'Oximun»

ut ipse coeli noraen acceperit.

Pos-

E l hic aer non solum coelum, sed etiam coeli, sicot

sumus quoque et de nobis ipsis hahere l u m i n a r i a .

dicuntur et terrae; ncc a l i u d significatur quam illa

Studeatnus nos efflci coeium, habcbimus i n nobis

quae singulariter d i c i t u r t e r r a . Dicimtis enim orbetn

aitas autein siderum diversitas esl g r a t i a r u m .

l u m i u a r i a , Christum et

Ecclesiam

iilius. Ipse est

t e r r a r u t n , et orbem lcrrae. Quando autem dicuntnr

a u i m lux m u n d i , qui e l Ecclesiam i l l u m i n a l , sicut

coelt

luna de sote dicttur percipere l i t m e n , ut per ipsnm

aerum, tanquam superiores i n f e r i o r u m . flos autem

possit i l l u n i i n a r i , sic Ecclcsia susccpto Cbristi l u -

aereos coelos i n d luvio perisse, i o qoadam epistota.

mine

illuminat

ignoranthe

lenebris

excaecatos.

Dividunt aulem ista sidera inter diem et

noctem,

coelorum,

iutelliguntur coeli siderei Isiorum

quae Pelri esse d i c i t u r , legiraus : quod oescio quemadmodumpossit i n t e l l i g i , nisi

i n aquaruin natura

i d est, doctores d i v i d u n t inter lucem perfectorum, et ^ pinguioie htijtis aeris qualitate conversa.

Alioquiu

teuebras p r a v o r u m ; u t siut i n signa, v i r i n i u m s c i -

non perierunt, sed sublimius erecti s u u t , com l o -

I k e t , sint etiam i n tempora

cum i l l o r u m aqua occupav.t.

et i n annos. V i v u n t

eehn

prophis t e m p o r i b u s , et t r a n s e u n l : Verbum

antem

Domini

manet

in ceternum.

E l unusquisque

Sed

faeilius

illos

secundum Epistolae auctoritatem perisse credimn*. Qujeritur quare

volatiiia quae i n

aere v o l i t e n t ,

nostrum d i v i d i t inter vitia et virtules per i l l u m i n a -

aquae prodiicaut? Sed sciendom est aerem nebuto-

tianem C h r i s t i et Ecclesiae, et variarum g r a l i a r u m ,

sum et b o m i d u m cum aquis deputari.

velut s t e l l a r u m . Lnminare autcm majus i n p r i n c i -

enim,

pium D e i . S i enim coeperimus

et terrae, c t pinguescii q u o d a m m o d o ,

proficere per Eccle-

et

crassus efficitur

Concrescit

exhalatiottibus

maris

u t volatua

um illuminationero , qua parvulos n u t r i t , velut luna

avium portare possit. Et Ideo per noctes etiain se-

tempcrat

renas r o r a t ; cttjus gtittae roris mane i n herbis inve-

noctem,

et

lilii

Dei vocari

meruimus,

tunc a Chrhuo illuminabimur q u i d e m , i d e s t ,

per-

n i o n t u r . Non arbitrandum est autem i n hac S c r i -

fectos i l l u r o i n a t . A l i i dicunt solem nomen s o r t i r i eo

ptura praetermissum esse a e r e m ,

quod solus lucet i n d i e ,

mentis constat inundus, i d est coelo, aere, aqtia,

vel de soleronitate l u c i s ;

hana vero lucescendo,vel qtust l u x n a t a . Sol de natora 0 t e r r a . Sed angelorum foctus ease d i c i t u r , Itina autem de luce

pars a e r i s ,

quae non recipit

exhalaliones h u m i d a s , coelo deputatur. Ima auiein

sunt u t

pars acris, i n qua venttis et ptuvi;e s u u t , cum terra

et ab ipsis animae animalium c r e a n t u r .

deputatur, quae pars videlicet non nisi ex aquis ac-

pallida, et stella. Siderum vero beneficia iuceant,

summa

cum quatuor elc-

Animae autem h o m i n u m a d i v i n i t a t e utcunque p r o -

cipit animalia.

creantur. E t ideo de bis d i c i t u r : Nonne animae h o -

aquee reptilia

E t i d c o scriplum est :

Producant

et aves n c n i n firmamento cceli, sicut 9

m i n u m ascendunt i n coelura?De iliis vero d i c i t u r ,

luminaria, sed sub

Nonne antmae j u m e n t o r u m descendunt

quae vaporaliter extentae avibus , volatilibus fluxae

deorsum ?

firmaiuenlo,

i d e s t , i n a e r e , ut

Idcirco autem lumioaria i n firmamento coeli posiia

animalibus deputentur. Reptilia

sont, q u b a i i i coeli illa susliuere non p o t u e r u n t , u t

quasi d i c e r e t , i n animabos vivis. Dracooes etiam

sint m signa, i d est navigatfonibus,

sine p e d i b u s , et i n speluncis requiescere,

vel vindictae,

vel dieta significant a l i q u t d . Et in tempora.

i d est

aerem

animarum

vivarum, et i n

sustolli perhibentur. Aer autem a confinio

c i r c u l i , vei borologii. Et in dies , i d est, ad osien-

luminosi coeti, osque ad aqoarum fiuida et usque ad

dendum longitudinem vel b r e v i u t e m

in

terram pervenit.Qui commotus ventis,ct vehementitis

sW

^ u c i i a t o s , etiamignes et t o n i t r u u , c t contrahlt nebu-

diei.

Et

annes. id c s t , u t d i c i l u r anntts solis vel iunje.

109

BEJ)£ V E N E R A B I U S OPERUM P/ RS I I . — E X E G E T I C A GEiNUINA.

SCO

nebulis i , quam diceret, i n officio gignendi i l l u m esse peccator e m , sicut est i u libidine, sive i n fomicatioue. De idvera, e i conturbuientius congelantibus densioribus generationibus quoque perniciosorum quaeri solet nubibus, g r a n d i n e m : e l dislentus serenum f a c i l , autmalium, utrum post peccaium p r i m i bomiois ad occultis imperiis et opere Dei. Allcgorit e autem p r o laro, 64 conspirat pluviam, c t congelantibus

d u c u n l aquae reptiiia animarum v i v a r u i n , hotuines

vindiciain creaia

scilicetrenovatas in vitam per baptismisacramentum.

essenl innoxia, non uisi postea peccatoribus

sunt, an poitus cum jatn vreata

Facta sunt et volalilia sanclae aniinae ad superna vo-

potuerttui, vel corperunt, Neqm hoc m i r u m , quando

nocere

lanles* Possumuset aliter locum istum intelligere, si

quidem leinporibus hujus vit;e Uboriosae

nicns nostra i l l u m i n a t a fuerit a sole nostro Christo.

justus esi, qui perfecium se atideat dieere. Ad p r i nieudutii i g i t u r , vel ad exercendum

Jubetur postmodura ex his quae i n ea sunt aquis p r o -

nemo U i n

prebaudumque

,nos, creata s t i i i l . Potuerunt ergo i s u etiain c r e a u

ducere repiilla et volatilia, i d est cogiutiones bonas vei malas proferre i n m e d i u m , ut discrelio fiat bo-

n i l i i l nocere, si causa non exslittsset puuieijdorum

noruin a m s l i s , quae utique uiraeque e x c o r d e proce-

vel probaiidortiiu b o m i n u i u . Si auiem dicat atiquis, Cur sibi invicem nocent ? et dicimus, quia foruaso

d u n t , qu»si ex aquis u t cogiutiones quae reptaut

.alia aliis daia sunt, u t i l l i s vescerentur. Secundum

super terram a nobis 'separemus, sublimkires auiem cogitaiiones, velut v o h i t i i i a , ad excelsa sinamus vo- I I wysticos mtellectus producit l e i r a animam v i v a m , quoniam aancia Ecciesia absiinens ab operibos m o r lare. Ut reptilia multiplicentur iu aqiit, id est in saecularibua : volaliiia super t e r r a m , sub se nliqiie

tuis, viva

habeutes

v i r i u l u m germina p a r l u r i t , secundum g « -

terrena, producant aquae r e p i i l i a . Omue

nus sciiicel suuin, i d esl, vitam i m i U n d o sanctorum.

quod super ventrem r e p i t , vel cujus pedes breves

P r o d u c i t quoque bestias, hoinines in poleniia r e r u m ,

s u n t , reptile est. E l omne quod voJat voJatile d i e i -

sive f e r o c i u i e superbiae : p r o d u c i t e t pecora,

t u r , excepto corpore d i a b o l i , quod uon necessarie,

s i m p l i c i l e r viventes.

»ed plaga peccati factum est. Cretcite,

sanctos scilicel v i r o s , astutiae v i v a c i u t e bonum a

scminis , et multipliramini, aquae marit,

viveudo

i n effusione

parlurietido : et

Serpentes qttoque

malo discernentes. Prudenlet

replete

pentet.

i n i l l i s . Per aquas doctores

fideles

innoxios,

inquit, ticui

enim

%

ser-

Nec i n i r u m si Ecclesia, id est t e r r a , dicmur

inteJltgi possunt, qui repiiiia et volatdia producunt,

producere aniinain v i v a m , viveutes scilicct Deo,

i d cst, peccatores et sauctos. Per cete etiam grandia,

bestias, et pecora, et serpentes, cum j u x u

et

Evange-

uiagna p e c c a u , quae Deus creare d i c i t u r , sed d i m i t -

l i u m ex omui genere piscium congregat. Stcutantem

teudo, e l n o n voleudo. Sed si per reptilia pecca-

superius d i x i m u s , per aves et animantia, ex aquis

tores

inieUigunlur, quomodo

boni Domiuo

t u r ? Gerte quia per ipsos sancti p r o b a n t u r . dixique

illit,

viden- ^ p r o d u c u , omnes a n i m i nostri nioius posse . i o i e l l i g i , Bene- ' qtii producunliir de profundo cordis, velutex aquis ; 1

i d est sanclis d o c t o r i b u s , qui j u b e n t u r

sic possumus per anunantia ex terra producia, exto-

crescere i n lege naturae, et m u l i i p l i c a r e i n lege l i t -

rioris hominis nostri rootus intelligere,

lerae. Aquas vero replere, i d est i n lege Novi T e s u -

n i h i l volatiie indicalur. Scio enim quod non i n b a b i -

m e n t i : avesque n i u i t i p l i c a r e , i d est saucios tn bonis

tat i n me, boc est i n caroe mea,

operUuis vel praemiis super terram , i d e s t

tem videamus illa quae sequuotur.

Eccle-

s i a i n , vel terram v i v e n t i u m , quibus Deus benedicit,

Et dixit Deut : Faciamut

hominem ad imaginem

tioiilitudinem

plere vero aquas m a r i s , i d e s t , animas c h a r i u t e .

Ctim i n aliis opermus Deus Fiat,

Educat terraanintam

viram

tecundum

minem,

$

bonum. Nuoc a u -

et reiiqua nsque diet

et crescere i m p e r a t , in.spe, multipbcari i n (ide; r e Et dixit Deut:

nottram

i n quibus

ei

textut.

hic Faciamut

ho-

insinuans p l u r a l i u t e m personarum, proptor

T r i p l i c i modo

Pairem, et F i l i u u i , et S p i r i t u m sanctum ; et tamen

i reala s u n l animalia : aut enim utilia sunt nobi«,

diviniUUs unitatem inlelligendam s u t i m adinohei

aut perniciosa, autsuperflua. De perniciosis, vel p u -

diceii8, Et fecit Dent hominem;

n i m u r , vel exercerour , aut terremur. De supcrfluts

imaginem

genut su«m,et reliqua, usque bonatunt.

necnocemur,

et quod d i c i t u r , Ad

Dei, non qitasi Pater ad imaginem F i l i i ,

nec adjuvamtir : de utilibus adjuva- y aut F i i i u s , ad iinaginero.Patris; alioqiun non vore dictum est ad UnSginem nostram, sod i u dictutn est

m u r . Usurpa ergo u l i l i a , cave perniciosa, relinque superflua. I n omnibus U m e n r u m , et ordinem vide,

mensuram. et nume-

et artificem quaere. Conse-

ad imaginem Dei tanquam d k e r e t n r , Ftcit nunem adimagincm

Deutho-

tuam : homo autein.ad imagbtem

quens autem ut alteram partem, quae proprie terra

. Dei factus d i c i t u r secumlum interiorem horoinem,

d i c i t u r , oroaret a n i m a l i b u s , sive j u i n r n t i s , ut equi

ubi est ratio et i n l e l l e c t u s ; n«»n propter c o r p u s , sed

et boves, et oves, et caetera, sive reptilibus, at sunt

i|!am poiestatem Dei, qua o m n i i u s animauiibne i m -

serpentes, ct si qua sunt a l i a ; sive bestiis, u t sunt

p e r a i . Ideo autem b i c non dk\lur

leones, et u r s i , et caetera. Quidquid autem creatum

sed

9

t a n l u m , Ei

fecit

Deut

Ekfaetum

hotninem*

ett

tie

9

q u t a . e t ipsa

ungulis saevit, n o n incongrue bestja d i c i t u r . Quaeri-

creatura iuteMectualis est sicut illa lux.quse priuia

tur autem cur sola animalia aquarum benedici m e -

f a c u est. Quod vero i n creaturis irrationalibus, l a -

r u e r u n t , sicut homines, et forusse i n uno creaturae

ctum cst sic, significatur i n crcatura i p j r i u i i , facta

gen^re dicendum

verbi Dei c o g n i t i o ; ac deittde. Et (eci:

f u i t , ut io caeteris

consequenur

r

fitfUt , %

ip&ius

intelligerettir quae generationibus crescunt. Neces-

irraUonalis creaturae genus fieri demonstrslur. N o n -

s a i i u m autem (uit hoc i n homine

n u l l i autem suspicaU sunt nunc iuteriorem boininem

repeiere, ne quis-

ttl

IN P E N T A T E U C I I U M

COMMENTARIl.

-

GENESIS.

f a c t u r a ; d u m autero a i l postea, Et finxit Deus h o m n A autem s e q u i t u r , Matculum

2se fictum : nec attende-

spirilualiter i n Ecclesia e t obedientes oslcudit, quod

r o o t , mascuium et feminam

sequitur, CreteUe et muitipticamini,

fieri

non nisi per

eorpus

Ht h o m o

com

sive lingois, sive

in spiritualibus intelligcntiae gradibus, ut d o m i m n -

potuisse. Qooniodo autem coinmuniter accepeaiiis animantibus, oinnis arbor et

lur rationis intelleclu o m n i u m caroalium perturba-

fructus l i g n o r u m , cura ante peccatum sit ipse i m -

l i o n u m . Omnis autem herba, e t oinite lignum quod

m n r t a t i f , difftcile esl dicere. Nam quod d i c t u m est,

dainr i n escam b o m i n i b u s , fideles sunt, de oblatio-

quanquam pracler concu-

nibus suis communicantes. Unde et Apostolus a i t ,

non posse

Si

Cretcite

et multipticamini

9

m a r i s e t femiuae

fieri

videaiur,

l a m e n d i c i alium uiodum esse potuisse i n corporibus i m m o r t a l i b u s , u i solo piae c h a r i u t i s affeclu

iiii

not vobit tpiritualia

et ha?c suut

teminavimut;

firuclifera ligna. Dixit Deus,

Faciamut

et

nominem,

reUqua. Consequenter secundum illa qnae superius

nascerentur, aec m o r l u i s parentibus successuri,

exposuimus, u l e m hominem qualem dcscrip.simua

acc tpai m o r i t u r i , donec unirersa terra iinmortaiibus

vult principatum gerere pratdiclarum bestiarum et

I m m i m b o s i m p l e r e t u r . C i b o r u m u m e n indigentiam

volucrum et r e l i q u o r u m , qtialiter i n t c l l i g i

naihas a u d c b i t dicere esse posse, nisi i n m o r u l i b u s

per allegoriam exposuimns, c u m d i x i m u s aquam j u -

corpoHbus. Quod d i c i t , Et tic ett factum

etcedendas B

9

berbaa i n eacam

bominibus et animalibus i n t u l i t ,

D c r

| ^ f

M

debeanl,

mentem illius sensum producere, ut do-

m

minetur Ulit

9

et non illa dominentur e i . Matculum

et

qood ab i i l o ioco iucboaverat u b i a i i , Ecce dedi vobit

9

feminam fecit illot. Homo rnierior ex spiritu et anima

et r e l i q u a . Quod noo sigillatim de homiite d i c i t , Et

consUt. Spiritus masculus d i c i t u r , femina potest a n i -

oiatt Deut quod ettet bonum, sed post hominem

ma nuncupari. Ilaec si concordiam inter se

ctom d a U m

i l l i potesuiem v e l d o m i n a n d i , s o b i n -

tout de o m n i b o s , Et vidh etetbonavoUe.

fa-

Deut omnia quce fecit

9

possunt generare filios sensus bonos et

et

habeanl,

uliles, per

quos impleant l e r r a m , carnem scilicet. Qtiod auictu

Merito quaerilur an quia praescierit

sequitur, Ecce dedi tobit

omne fenum,

de affectibus

Deoa bomioem peccaturum, non s n g t l l a t i m , sed cum

carnalibus intelligi potest. V e r b i gratia : Si iracuit-

eaneris, H l u m v o i u i t dicere b o u u m , velut inlimans

dia ad correptlonem o U r o u r , qune nobis cum caeteris

q o k l easet futurus. D k u n t u r autem siogula bona,

animalibus communis est, fructibus lerrae

ooivorsa vero vaide bona, quia et corpus, e l corporis

vescimur. IIoc e t d e concupiscentia et cseleris m o t i -

membra etiam singula pulehra s u i t t : muUo tamen

bos i n l e l l i g i potesi.

saat i o uoiversi corporis compage p u l c h r i o r a . A U i voro i n q u i r o o i i u quibus iutertor homo ia Koorrbos, secuadam

CVPUT I I .

imaginem

Dei e t simiiitodiaem teneat, i d est, i n a t e r n i u t e et

ulilirer

Jgitur 1

et reliqoa

perfecti tunt cceli el terra

%

d i c i t , Creovit Deut ut facerel.

usqne

Senarius nttmerus per-

Origenem. Secundum v e r o

fectus est, quia partibus suis complelur. Ununi enim

F a o s t i n u m , sex roodis bomo noster i n t e r i o r ad s i m i -

sexla pars i l l i u s , dtio tcrtia, tria d i m i d i a ; si nume-

titodioem

Dei factos est. Immobilis e n i m , c i i u s , i n -

v i s i b U l s tocorporeus, aubtilis, aeternus. Creavit aoauaem, oaque illum.

Deut

I n boc quidem ostendilur

ras u n u m , et duo, et t r i a , ipsa surama sex f a c i l . l d circo perfettus d i c i t u r . Non e n i m ita caeteris inven i u n t u r . Propterea

i n boc numero perfecit

Deus

qaod aaunae v i r i femioaeque creatae s u n t : et i n boc

opera sua. Nec quisquam ita demens cst, qui audeat

praecaveotor batretici, q u i sic non p u u n t .

dicere non potuisse Detim uno die cuncta f.icere, si

ldcirco

vero A d a o i osqoe ad diem sextum uou est formatus,

v e l i t . Q u o d a u t e m dicit, Reguevit

qaia dooec o m n i a esaeot c r e a u , congruum fuit i i -

omnibue operibut tuit

lom aoo f o r m a r i , et qoasi i l l i sua dorous esset parata.

quiem s a n c u m , quatn nobis daturus eat ab operibus

Spiritoaiiter vero per t e r r a m Ecclc*iam

nostris, si bonum fecerimus? Secttndum i s U m figu-

significare

dicitoT, o t superius dictum est. Per jumenta autem

9

Deutdieteptimo

ab

quid aliud stgniOcal, nisi rc-

ram locotionis dicit Aposlolus : Jpte enim

Spiritut

pottulat pro nobit gemitibut inenarrabilibut. Non e n i m t Judaieus, et pet repUlia gentilis. Per pisces varo baeretici et philosophi saeculares, quibus bomo ] ) Spiritus sauctus gemtt, sed ipse nos gemere facit. praeoat, k l est Christus. A l i t e r si i n bonani p a r t e m ,

Protiuuiiavit autein Deus, requiescens

per piscea b o n i doclores : per volalilia sancti i n t e l -

operibus suis sepiimo dte, i l l u m diem quo erat (*liri-

bgontor, quibos dominatur homo Cbristus et Eccle-

stus i n sepuUura quicturus. Ipse quippe die sabbati

s i a ; 01 eat h i c , Dominanuni

requievit i n sepulcro, postquam sexta die consum-

9

et reliqua. I n eo autem

ab omnibus

quod d i c i t , omnem kerbam, significat populum Judaeo-

mavit opera sna. Quod autem i n Evangelio d i c i t u r ,

rum daadum es>e apostolis i n

Pater meut utque modo operatur

fidem,

et per ligna

gentiles. S p i r i i o a l i t e r autem fecU Deos bominem aJ

9

et ego operor

9

non

est contrarium huic loco, i n quo Deos ab omnibus

boaguiem soam, perfectutn scilicet v i r u m , q u i non

requievisse dicitur. Requievit enim Deus a condendts

quesaimet s a n c t o r u m , sed ipsam verilatem imitando

generibus creaturae, quia ultra j a m non oondidit alia

operatur j u s U t i a m . Passus e n i m pro nobis Cbristus,

geoera nova. Deinceps autem nunc usque ad ultima

reliquit oobis exemplum ut sequamur vestigia ejus.

operatur eorumdein geuerom administrationem quas

Ipseetiam accepit potesiatem piscium et v o l a t i l i u m ,

tunc i n s t i t u u sunt. Vespera finls praecedeoUs diei

et o m t i i u m j u m e n t o r t i m , quia spirilualis b o m o

dijtt-

est, mane i a i i i u m sequentis; sicut nox non seqtten*

d k a l o m o i a , ipse aulem a uemine j u d i c a t u r . Quod

tis d i e i , seJ pracccdeutis est. E t ideo sexto riic comr

PATROL. X C I .

7

S05

B E P £ V E N E R A B I L I S OPERUM P A B S I I . —

pleto, p o s l illius vcsperuro

facium est mane :

EXEGETICA GEMliNA.

'204

non A Adam, i d est C h r i s t u s , i n carne de Maria

virgine

quod significatur i n i t i u m condendae alterius c r c a l u -

natus est. E t sicut i n i l l a sexta die serpetttiuio « t

iae, sad quod significarettir i n i t i u m manendi et quie-

ferarum genera terra p r o d u x i t , ita et i n hac aetate

scendi

l o l i u s quod dictum est i n illius quiete qui

roundi gentes appetentes vitam aeiernatn Lex geouit.

c o n d i d i l . E l ideo sepiimus dies ccepil a mane, et i n

Quem uttque sensum vas Peiro ostensum manifestat.

nullo vespero t e r m i n a t u r . Non improbabiliter autem

Et sicul in iila die creatur masculus e l femina, ita

vesperam et mane cognitionem creaturae i n semet*

i u ista sa?culi aetate manifcstaturCbrislus et Ecclesia.

ipsa, quam cognitionem

De hujus d i c i vespera d i c i l u r : Putaene, Fitius

scilieel spiritalis creatura

habet, ct laudem Conditoris propter creaturam

nie veniens

fa-

houu-

invenict fidem euper terram ? Posl islam

septimum,

vesperam fit maue, quando ipse Dottiinus i n claritate

non habet. S p i r i -

-ventnrus est. T u n c sancti requieseunl CUITJ Cliriste

tualiter post istoruin sex d i e r u m , opera booa, valde

ab omuibus operibus. Speranda enim est, post opera

ctam iutelligiinus. Benedixit

autem

i l l u m utique diem q u i vesperam

dkm

homo quielem sperat m e n l i s , constitutus i n s p i r i t a l i

bona valde, requies i n die seplimo,

paradiso, quo significatur vita beata. Ilactcnus opera

imn habel. Sequitttr recapiiulaiio cmtditae creatura».

q u i vesperuui

htoc generatienes eadi et terres, e t r e l i q u a , usque «u-

sex d i e r u m , secundum historiam quoniodo uarrata sunt, et qualiter i n Ecclesia i i i l e l l i g u n t u r , explicata '

pe f iem

bunt. Deinde quid i n figura saeculi significent,

subji-

esse facta, cuni superius non u n o d i e facta esse c o n i -

ctendum esl. Sex

omnia

memorat, sed unum diem a D.:o

diebus

contummavil

opera sua, septimo die requievil.

Deus

r

Sex aelatibus h u m a -

num gcnus iu boc mundo per successiones

tlC

terree. Nunc uno die co?lum et lerram d i c i t facium esse c o m -

memorat, i d est quam creaturam spiritualetn d i x i -

iempo-

m u s , i n cognitioiie f a c u sunt c x i e r a . Longe euim

r u m , Dci opera i n s i n u a n t : quarum prima est ab

aliter notac sunt angelis creaturae Dei, aliter nobis.

Adain usque ad Noe ; secunda a Noe usque ad A b r a -

l l l i s enim priroordialiter^ sicut primitus creati s u n t .

i i a r o ; l c r l i a , ab Abraham usqtte ad D a v i d ; quarta, a

Nos autem secuuduin rerum o m n i u m a d m i n i s t r a t i o -

David

usqtie

quinta deinde

ad

iransmigralionem

Babyloniae;

nein per divisiones teroporum, qtia Deus uunc usque

usque ad adventum D o m i n i ; sexta,

operatur, et fortasse unus isie dies orone tempus s i -

quae nunc agitur, quotisque muudus finiatur; septima

gnificari, hene inteliigiitir. Fecit eniin Deus

vero i n l e l l i g i t u r i n requiem saiicterum, qttae scilicet

tempus simul cum omnibus temporalibus creaiuris»

vesperam

non habet, quia i l l a m nullus termious

Quod aulem iiominato coelo et teira condidit v i r g n l -

claudit. Pergainus ergo per bas mundi aetales, e t

tom agri, e l t a c u i l caetera quae sunt i n coelo et i n

omnc

earum dilTerenlias distingtiamus. Priino c n i m facttts Q lerra. Per v i r g u l t u m a g r i , nascenlia lerrae c«mpresxculo tanquatn lux homo iu paradiso^ i n qua aetate

hendU, quae antequam o r i r e n t u r , super terram c a u -

tilios Dei i n lucis nomiue divisit Dcus a liliis b o m i -

salitcr creata sunt, cum creavit Deus omnia s i m u L

n u m , quasi a lenebris. Fitque bujus diei vespera d i -

Quod autcm sequilur : Noudum

iuviuro. Secundo saeculo facium est,

mims

quasi l i r m a -

super terram

9

enm

plueral

et homo non erat qui

Do-

operaretut

inenlum i n i e r aquam et aquam, arca utique illa quac

terram, tanquam dicerel, non sic iHa fecit Deus, q u e m -

natavit i n l c r piuviam et maria. Ilujus vespera

fit

admodum nunc alia , cum p l u i t . Aiia comroemoran-

est

l u r homincs sine pluvia et sineopere h u m a n o : nunc

confusio quando

liuguarum. T e r t i u m s;cculum factum

separavit populum suum a geniibus, per

Abraham, disceruens i l l u m quasi aridam

dicuni csse facta, ut potenUa verbi sui s i m u l o m n i a

abaquis;

Dcus tecisse iutelligaiur. Quid autem significat m y -

et profert germen herbarum atque signorum, i d est

slice quod, ccelo n o m i n a i o c t t e r r a , adjccit v i r g u i i u i n

sanctos, et fructum sanctarum S c r i p t u r a r u m . Ilujus

et herbain regionis, e l u c u i l l e r r a , nisi quia per v i r -

vespera futt peccatum i n nialitia pessimi regis Saul.

gultum a g r i invisibilem creaturam deroonstrari i n -

Quarturo saecuium coepit a David, quomodo

consti-

t e l l i g i t , sicttt est an ma T Dictum autem v i r g u l l u m

t u i t Deus luminaria i n firmamento cceli, splendorem

o g r i , propter vigorem vilae; heiba, propter eamdeiii

regni tanquam solis excellenliam, et tanquam iunae D i u m marcescentem. Deinde quod addit, v

Antequam

speciem obtemperantem Sjuagogam et stcllas p r i n -

oriretur

ciues iliius : acutis hujus vespera f u i t i n

r e t . Terrenis enim ctipidiiatibus sordidata, U n q t i a m

peccatis

in terra

9

inteUigitur auima antequam pecca-

r e g u m , quibus gens iila merutt captivari in. Babylo-

o r U , vcl super terrain nala esse d i . i i u r re^le.

n i a m . Quinto saeculo, i d est i n transmujraUone Ba-

et adjecit : Nondum

byloniae, facta sunt quasi animalia i n aquis et vola-

quasi aperte

tilia cceli. Quia tunc Judaei inter gentes Unquain i n

nondum nubibus Scripiuram pluviam doctriuae

m a r i vivere cceperunt, nec babuerunt stabilem l o -

irrigandam aniinam concesserai. Quod vero s u b j u n -

eum, tanquam aves volantes. Uujus diei vespera fuit

xil,

muitiplicatio jpeccatorum i n populo

Judaeorum, qui

nullus homo opcratus est i n virgine, de qua n a t u s

sic excoccati snnt, u t e t i a m Dominum Jesum non pos-

est Chrislus. Ipse eniro lapis sine manibus d e m o m e

primus h o -

v

Unde

super

terram-

diceret : .Antequam peccaiel

aniinn

homo non erat qtii operaretur

abscissus. Fous

sent agnoscere. Jam sextum saeculuin fuil i n adventum C l i r i s l i . Nain sicut i n iiia sexta die

El

pluerat Domiuus

autem ascendcbat,

et

terram

9

reliqua.

v

ad quia

Ilic

j a m , quantum arbsiror, intimantur illa quac l i u n l i n -

mo Adam de limo lerrae ad s i m i l i t u d i n c m Dei for-

tervallo l e m p o r u m ex

inatus c s i , sic i n i s u t e x t a aelate saeculi secundus

factasunt situul omtiia ; et coepii recte ab c l e t u c n -

illa prima conditioue,

ubi

M5

IN P E N T A T E U C f l U M C O M M E N T A R I l ,

- - GENESIS,

20$

t o , ex qoo cuocla geuera nascuntur, v d a u i m a l i u m , A poris peccando meruisset. Iilud quippe sccuuduut v e i b e r b a r u n i atqne Itgooruin. Quis sit iste fons mealiam causam, c i ante pcccaium mortale, dici p c t u i t r i t o q o j p r i t u r . Si eniro plana quaeque irrigabat, quom o r i ; ct i m m o r l a l e , quia poiuit non m o r i . A l i u J modo d i c i t o r universam superficiem terrae irrigasse ? est enim noii posse m o r i , aliud posse uou m o r i . Si aotem ooiuem

t e r r a m irrigabat, erat iuundaiio

Secuuduin, quemadmodum prius botiio creatus e>t

d i l u v i i , e t nondutn divisa crat l e r r a a b aqua. C r e d i -

i m m o r U l i s , quod i i i i praestabalur de iigno vilae. Se-

b i i e aotem r s t quia non d i x i l , unus fons, scd Fons,

paratus esi, curo peccasset, ut po set m o r i ; qui nisi

p r o p l u r a l i numero postiisse s i n g u l a r e m ; ut sic i n -

peccasset, possct non m o r i . Mortalis ergo erat c o u -

toiltgain fontes per omnem terram loca propria i r r i -

dilione corporis animalis, immortalis beneficio Cou-

gantes, sicot d i c u esl raua et locusia i n decem p l a -

d i t o r i s . De anima autem quam Dominus insuffiaudo

g t S i C g j p i i , c u m esset innumerabiiis numcrus i l l a -

fccit, n i b i l confirmo, nisi quia ex D e o e s t ; u t n o n s i l

rom. Cum ergo a l i i e r se babeanl o m n i u m creatura-

substantia Dei, et sit incorporea, non sit corpus, seJ

r v m rationes, verbo Dei iucommutabiies, aliter illa

spirilu9, non de substanlta Dei g c n i t u * : uec pruce-

efus opera, quibus i u die sepiimo r c q u i e v i t , a l i l c r

dens, sed factus a Dco. Et ita sit factus, ut illjus na-

ista quas usque

tura iton sit alia creatura, in quam posset c o n v e n i .

ojood e x l r e m u m

nunc operalur. l l o r u m t r i u m boc

posui, utcunque notum est; duo B Ac per boc de n i h i l o , et quod sit iinmorlalis s c c u u -

iUo resoota sunt a sensibus n o t t r i s . Ergo i l l a omuia

dum quemdam vilae roodum, qucm non possit a i n i i -

p r i a i i t o s fuerunt, non mtde corporis, aut maguitu-

t e r e ; secuiidum quamilam vcro mutabilitatem, q i n

d i a e , sed v i potentise causalis. Y i r g u l t u m auiem agri

possit vel deterior vcl iufer o

q e t d significet spiritoaliter, superius expositum esi,

roor:alisdiciiur,quonam

cmn

producerel t e r r a berbam pabuli. Fons autem

sapient l i g u i sa abscondit, q u i versus a Deo, i n erroria sui

N o n eodem auiem ordine increpat et maledicit. I n -

atque a r b i l r i i voluntatibus v i v i t . VocavU antem

c r e p a t enim v i r u m p r i m u m , et deinde m u l i e r e m . Sed

Adam, et dixit Vbiet? %

Dene

Ergo non desperandum e s t q u i -

faoc differentia culpae, et cansa profeclus facit. Ma-

buslibet peccatoribus, d u m et ipsi i m p i i ad s p e m i n d u l -

i e d k i t u r autem serpens, deinde m u l i e r . Novissime

gentiae provocantur. Dicttur autem post haec serpenU,

a o i e n i v i r , secundum ordinem culpae et delectatio-

MaleJictut

o i s . A d a m de paradiso ejicitur, ne ligonm vitae c o m -

ctut tuum et ventrem

e d e r e i , et mortalis esset; quia roorte saoali sumus,

catur superbia m e u t i s , nomine autem ventris, sigui-

v e l u t uon cognovisset Evam i n paradiso.

repet.

pe-

Pectoris nomine sigoifi-

ficanlur desideria carnis» A u t e n i m terrena cupidoate

A l i u s autem de paradiso d i c i l : Paradisus c - t terrae qui nulla inaris iuterjectiooe

et inler omnia animaniia terras: tuper

Iocus

separatur;

s c d prudentia divioa ab illo sejungimur. Ignis etiam Cberubim ab aliis corporalis d i c i l u r ,

decipies,

omnibut

diebut vites tua

%

i d est o m n i l e m -

pore quo agis banc potestaiem. Inimicitiam inier te, et mulierem

f

et temen

tuum et semen

Semen diaboli suggcstio perversa est.

ponam ipsiut.

Semcn m u -

d a m eorporeos ejecit, ue i n paradistim reverteren-

lieris, i d est inentis, fructus est boni operis, q u r

i o r ; q u r d ctiam magnopere non confirino. S p i r i t u a -

perverssc suggestioni r e n i t i t u r . Ipsa caput luum

cen*

B E D J . V E N K R A B I L I S OPERUM I \ flS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

113 tcret,

si illum

mens

i n i n i l i o malae stig_estionls i

ttfi

bomo. Dum aotem de nomine senno agitur, scien-

excludat. Hle insidiatur calcaneo i l l i u s , quia quos

da est dignitas nominis i n tribus supra dictis linguis.

prima suggestionc non decipit, decipere i n

fieem

Aptid Hebraeos autem nominis dignitas dicitur i n m u l -

ponam

tiiudine interpretationum, u t Adain multis inter-

teudit. Quidam lioc quod dictum Inimidtiat

de virgine i u qua natus est Deus,

inter t$ et mulierem,

pretationibus i n t e r p r e t a t u r . Adam

quippe

bomo,

intelligunt. Semen Mariae v i r g i n i s Cbristus est, se-

humus, terrigena, terraque r u b r a et sanguitiea, et

men diaboli perversi homines. T u i i l u m supplanta-

genitor : et istae interpretationes i n humo, et i n sarr-

bis, ttt m o r i a l u r ; ille te victo restirget. Caput

tuum

guine, et i n t e r r a et i n ereatione retinent digoha-

tuot.

t e m . Apud Graecos vero i n multis connexionibus, ut

conteret,

qttod est mors. In

dolore pariet

fiiiot

v

Yoluntas enim carnalis, cum aliquam malam consue-

esl Hlis de Sara v i s u m , alterum ro adderent. Laiinis

tudinem vult vincere, patitur i n exordio dolores, et

vero dignitas est nominis ex m u l t i t u d i n e , u t Publitis

sttper meliorem consuetudinem parit opus bonutn,

Cornelius et Scipto Africanus. Idcirco vero nomeu

quasi filios. Convertio

tua ad virum tuum, ei ipte tui

Adam quatuor litteris scribi c o n v e n i t , quia quatuor

Hoc s i g n i f c a l quod carnalis voluntas,

substantiis, i d e s t , bumido et a r i d o , calido et f r i -

quae cum dolore g i g u i l fiiios, ne c o r r u a l obtemperet

gido. Et quia i n quatoor m u n d i partibus dominaturus

dominabitur.

r a l i o n i , quasi v i r o dominanti. Vocaturque

dehincma-

esset, et quia secundus i n Adara signiftcari, id est

td esl, recte factorum, q u i -

Christus, q i i i n quatuor Evangeliis c i m n l i a t u r , et per

bus peccata contraria sunt, quae siguificantttr nomine

qtiatuor leges. Una vero de his duplfcata significat

ter cunctorum

viventium,

sententiam autem q u a r fertur i n

mutattonem Adam de psradiso i n terram c o m t n u -

v i r u m , ratio nostra a r g u i t u r ; qnae st a paradisi bea-

n e m , et a terra communi ad paradisum. Adam p r i -

titudine remota fuerit, habet maledictioncs

tnortuorum. Per

terrenae

mus et novos convenientiam habcnt in quatuor fitte-

curarum,

r i s et i n quatuor l e g i b u s : differenttam vero i n eo

quasi spinas et tribulos. Sic autem d i m i t t i t u r a para-

qttod dicit Apostolus, primus Adam i n animam v i -

operationis, babet doiores temporalium diso bealitudinis, ul operaretur

id est, u t i n

terram

9

corpore isio laborct, et collocet sibi m e r i t u m redeundi ad v i i a m , quae paradisi nomine

significatur,

ventem,

novissimus Adam

i n spiritum vivenlem.

P r i m i hilerae m u l a n t u r , sccundi vero non m u t a n t u r ; . quod significat p r i m i m u t a t i o n e m , et secondi immo-1

et possit manum porrigere ad iignum vitae, et v i -

b i l i t a l e m , u t est tetragrammaton, id est uomen Do-

v c r e i n aeternum. Manuum atttein porrectio signifi-

m i n i s c r i p t u m quatuor l i t t e r i s Hebraicis, i d est iota,

c a l crucetu sive cruciatum poeoiientiae,

vita

vau, he, beth. Nomen autem qnod scriptum est bis

qtio nomine

quatuor litieris i n lamina aurea, dicere non possumus

aignificatur corporis m o r t a l i t a s . Cherubim interpre-

usqtie ad diem j u d i c i i . Hae quaiuor lillerae nominis

rocuperatur. Accepit utur

tunicam pelliceam,

plenitudo scieniiae.

Framea

qua

vero versatilis,

Adam propria habent nomina i n partium nominibus,

corporales

id est anatole, d i s i s , a r c i u s , m e s i m b r i a , i d e s t ,

pcenee i n t e l i i g u n t u r . INemo enim potest pervenire

oriens, occidens, septentrio, meridles. Et hacc p r o -

posita ad custodiendain viam lignt vitae,

o d arborem vitae, nisi per has duas res, tolerantiam

prietas significat dominaturum Adam i n quatoor s u -

molestiarom et scientiae plenitudinem, id est, per c h a -

pra dictis partibus m u n d i . I n eo qood hoc nomen ab

r i i a t e m Dei et p r o x i m i . Pienitudo e n i m legis, cbaritas.

A i n c i p i t , significatur quod inter angelos p r i m a i u m

CAPUT Adam prpcrit

quos concepit et

Christus est, i n bonore etiam i n ordine l i t t e r a r u m a

peperit Abel. Cain i n t e r p r e i a -

primo p o n i t u r . Hic etiam alii interrogant, quis Adam

vero cognovit uzorem Cain

et rurtum

9

fenet. E t Adam ille secundus, qui j u x t a Apostolum

IV. tuam

t

t u r acquisitio vel possessio, quia d i x i t E v a ,

Acqui-

Nalivitas duorum

ttvi haminem

per Dominum.

rum Adam,

similitudinem babet

duorum

filiopopu-

l o r u m . Sicut Cain sacriiiciitm ex lerrae fructibus reprobatur, Abel autem earumdem

sacrificium ex ovibus

adipe suscipilur; ita Novi

fidcs ex hinoceniiae gralia Dominum ris Testamenti

et

Teslamenti

laudans, Vete-

terrenis opibus anteponilur.

autem scivit Cain quia ad munera Abel

Unde

respiceret

Deus, et ad sua n o n respiceret ? nisi quia vera est Theodotionis

inierpretatio, qua d i c i t ,

Infiammavit

Deut tuper Abel

et sacrificium

non inftammavit,

utique per ignem. Ignem nnlem ad

9

illrus. Super Cain vero

aacrilicium devorandum solitutn venire de coelo, u t i n dedicatione

teinpli sob Salomone, et i n monte

Carmelo sub E l i a legimus. retleamua,

et interrogemus

Paulisper ad exordium boc

nomen, quod est

A d a m , quomodo

i n tribus linguis vocetur.

autetn Hebraice

Adam,

G r x c c anthropos,

Vocaiur Latine

primo nominavit, et caeteras interrogationes. Q u t r u i n tantum solutiones ponimus, dicentes, quod Adam primo nominavit, dicendo: Faeiamus ad imdginem

et similitudinem

nottram.

Deos

hominem

Adam atitem

I nominavit cuncta a n i m a n t i a , dicente s p i r i l u Moysen : Et adduxit ea ad Adam

9

ut viderel qnid

per voca-

ret itla. Et i n his supradictis stgnificalur doniinatio Domini super A d a m , e l Adam dominatio i n cunctis animantihus. Adam proprie nominatur a Domino d i c e n t e : Faciamnt

hominem;

vel appellalive u t a l i i ,

sed facilius est proprie dici tunc i n

comparatione

aniniantium. Hae vero litterae i n tribus linguis i u vocantur, aieph, atfa, a dateth

d , mem

mi,

m . E quibus apud Hebraeos mem, m u l a t litterae

figu-

9

9

delta,

9

r a m , cum i n principio e l flne dictionts ponitur. Concepil in ulero

9

et pepcrit,

i d est foras. Couceptio a b

aliquibus assimilatur, si non peccasset A d a m , cooperationi manuum uuios bominis sine ulla voluptate. Qtiidam dicunl spirttuaUter signiMcari, i u co quod

«17

IN PENTATEUCIIUM COMMEKTARII.

d i c i i , Cognovit agngaio

GENESIS*

2 1 8

uxorem « u m , i d est Christum et S y n - A q u i effusus est i n remissionem otnuium peccatormn natu-

de manu perjeeutoris, noleniis esse suh g t a i i i , sed

rae, et peperit i n lege lilterae, vei i n lege litteraB

sub maiedicto. Quicunque enim ex operibus tegis

concepit

Judaeoruin, quae

f

concepit i n lege

et i u Novo peperit. Non iitcongrtie per

sunt, stib maledicto sunt. Cum eperatus

fueris,

non

Cain populus Jndaieus siguificatur, pro quo Synagoga

dabitur

graiias agit, sicul Eva

pro isto, e l pro bonis terrae

portavit, id esl, i n carne ejus operaii suul salutem

Domino serviebat, ut est, Quce bona sunt terrce man-

nostram, crucifigendo C h r i s t u m , suam aulem perdi-

tibi fructut.

I n terra e n i m , quam Chrislus

sicut hic agricola fuisse s c r i b i t u r . M o r a l i -

l i o n c m . Unde resurgens, iis a quibus crucifixtis est

l e r vero per A d a m , sensus perfecttts, et per E v a m

non apparuit. f l i s l o r i a l i t e r vero Cain maledictus est

dncabitit,

caro. Per Cain vero seiisus m a l i , per Abel b o n i , q u i

mendicitate. I u eo vero quod d i c i t , Maledicta

cacteroft sensus cuslodiunt, ut hic o v i u m pastor fuit.

et reliqua, usque De manu tua

id e s t , donec haberet quod offer-

Post mullos dies,

terra

9

poiest intelligi qitia

9

sanguis justorutn fructus lerrae d i m i n u i t , non auiem 1

r e t , et bic osienditur quod Detis ab homine non

sanguis vindictae secundum legem. Vagus et

profugut.

exigit quod non habel. Dixit autem Deus ad Cain : Si

sive, u t Septuaginia translulerutil, gemens et

trement.

recte offtTas, elrecte

non dividat

9

Quia elsi

peccatti.

Ecce qnis non videat qtiomodo sit vagtis e i pjrofugiis

JQ -aej niulta recte fecerunt, i n eo tamen infideliiatis B populus Israel, i n genttbus geraens atnisso regno, et rei s u n t , quia Chrislo venicnie tempus Novi Tcstatremens timore sub Christianis inntimerabilibus. menti a tempore Veteris non distinxerttnt. Quia s i Ideoqtie respottdit Cain dicens : Maior est iniquitat obtemperaaset Cain Deo, adjtitus inteliigentia gratiae,

mea quam ut veniam merear

dominaretur ipse peccaio suo, et non occideret f r a -

vagus e l profugus g e m i l et t r e m i t , ue re;jno e:iam

9

9

et reliqua. Vere Judas

tram innocentem. Sic et Judaei, i n q u o r u m figura

terreno p e r d i t o , ista visibili m«>ne occidatur. Hanc

gerebantur baec, quiescerent a sua p e r t u r b a t i o t i e ,

dicit majorem causam quam illain quod Jndaeis terra

tempos salutis e l remissionis peccatoruin cognoscen-

nostra non dat f r n c i u m suuin, absconsusque a facie

t e s : audirent Christum dicenlem se non venisse

Dei, iraium habet Detim. Cain vero septem peccata

vocare j u s t o s , sed peccatores,

reputantur. P r i m u m , quod male d i v i s i t , ut e s t , Ad

ut converterentur a

peccato suo, et i n confessione salvareniur. Nunc a u -

Cain vero et ad munera ejus non respexiu

tem ignoranies Dei j u s i i t i a m , et suam quaerenies sta-

vero, qtiod inviderat, u t , Iralusque

t t i e r e , jusiitise Dei non suut suhjecti. Et exarserunt

quod 1'istis fuit, u t , Concidit

in iracundia cootra C h r i s t u m , cujus videntes

b o m i c i d i u m , u t , Inlerfecil

opera

a c c p t a Deo esse, doluerunt. Occiditur Abel j t i o i o r a Q

Secundum

est Cain. T e r t i u i u Quartuin,

vuttus ejus.

eum. Quitituru uiend.iciuin.

f r a t r e majore, occiditur Cbristus caput popnii mitio-

»Q P > Netcio. Sexlum , quod poeniten l i . i u n n . i /..,.«.1 i\..lA fm*i*l. II«_IIIA nA t M J &_._ liam nou egeral, u.t., • Quid (ecisli usque ad me. Se-

r l a a populo J o d c o r t i m . Nonne si bene egeris

recipies,

p l i m u m tpiod seipsum desperavit, u l , major est t n i -

usque

quilas mea quam ut veniam merear. Qtiod autein d i c i t ,

u l

#_.__. • __._•.

f^t

I^.

__._..«

____.lt

k l est abundaniiam vel ignem, Si autem male

%

. __. _

M I

RES

ONDII

9

ita fiet sic intelligendum, quasidixisset,

adkseret peeeatum tuum in foribns : signum mendaci-

Nequaquam

tatia i n t e l l i g i t u r . I n eo vero quod d i c i t , sed sub te erit

Noti sicut dicis, Omnes occidunt te, sed untis. Qtiod-

poeniteuiiam c o m m i t t i t : appetitus itlius,

que seqititur, Posuit

9

c a t i : Et tn dominaberis

i d est

pec-

illius : ac si aperte d i e e r e t :

9

Deus in signum, sic istud i n i l l o

inleliigendum est, quod d i c i t , Nequaquam

ita fiel.

Sub tua potestate esi, si bene vel male egeris. Quod

Ilaec vero quae inter Abel et Cain acta s u n t , possunt

autem Cain d i c i t : Egrediamur

ot.am moraliter ad sensum bouum malumque refer-

foras

9

i n dolo l o q u i -

lor.quodque de i l l o Spiritos d i c i t , Cum surrexit

Cain

9

significat c u m odto vel diabolo stiggerente. Ubi est

r i , ut per effusionem

sanguiois Abel sensus boiti a

m a l o a v e r s i i u t e l l i g a n i o r ; et sicut superius d i c l u m

Abel frater tnus? Non t a n q u n n i g n a r u s , c u m a Deo

e s t , ad Christum et ad populutn J u d x o r n m , quia

discat, i o t e r r o g a t , sed tanquam judex reum quem

atubo filii Synagogae sunt. Qui etiatn Christtim foras

d u x i t , id est extra civitatem Jerusalem ad c r u c i f i pauiat. Usque nunc c u m interrogamus Judaeos de C h r i s t o , nescire se Christum respondent. Essentao- D gendum, at|ue cum diabolo vel ciim odio Cltrisli i t i tetn quodammodo C b r i s t i custodes, si C h r i s l i a n a m

boc opus consurrexit. Nunquid

custodirent

ego sum rabbi

Dicit

fidem.

9

Deut ad Cetn, Quid fecisti ? vox sanguinis

fra-

ritCain

9

custot sum?

Nunquid

significare putattir. Omnis qui

teptuptum

punielur.

occide-

S i v e , ut Septttagiiiia

tris lut clamat ad me de terra. Sic atgitit i n Scripturis

t r a n s t u l e r u n t , teptem vindtclas exsuicet.

vox diviua Judaeos. Habet enim magnam vocem san-

p r i m u m j u x i a historiam, quid significat, Omnit qui

guiois Cbristi i n t e r r a , cum eo accepto ab omnibus

occiderit

grolibtis respondetur, A m e n . Haec esl vox

clara,

illius compendio

quam sanguis Spse e x p r i m i t ex ore

I n eo

quod d i c i t , Frater

tuut,

fidelium.

commemorat cogitationem

9

puwetur.

Cerle n o l u i i Deus

mortis «nire c r u c i a l u m . Videtur

enim i l u d desiderasse Cain , ctim d i c i t :

Omnitqui

invenerit me occidet me; et quodatnmodo loquitur ad 9

Malediclut

i l l u m Deus : Nou ut tu aestimas, m o r i e r i s , et mortem

Illa quam Deus dedit semini A b r a -

p r o remedio accipies: vives usque ad septiumm ge-

e o r u m , ut poeniienlia compongerenlur. erie euper lerram.

Cain teptuplum

Disseratuus

bae, i n qua C b r i s l i sanguinem fuderunt. Vel cerle a

n e r a t i o n e m , et conscientiae igni torqueberis.

t r r a , id est ab Ecclesia, quae aperuit os suuin i u

quicttnque te occidcrit, aut i u scpiima generatione,

Aut

coufebsioue pcccatoruiu : accipere sanguiuem C h r i s l i ,

a u l m-igno cruciatu te liberubit. Non qtiod ipse q u i

JI9

BDD/E V E N E R A B I L I S O P E R U H

P

occitleril Cain septcm uliionibus subjiciendus s i t ,

4

R S l f . — E X E G E T I C A GENUINA.

320

suls duabus Ecclesiis significat. Per Jubai populuin

sed quod septem cruciatilms i l l u m a b s o l v i l , qui i n

Judacorum babilantem

Cain tanto lempore

saeculi. Per Jubal populus Christianus i n genlibus,

c o n c u r r e r u n t , aut i n septima Cain,

canens cithnra, i d est, historia et organo, i d est scn-

Gaidad ge~

su. Tubalcain primus faber f e r r i , et aerarius. Unum-»

Mathnsa-

quemque sanctum significal sui corporis et animas

gencratione occidendus sit. Adam quippe genuil Cain genuit Enoch

9

nuU Malaleel,

Enoch genuit Gaidad

9

Malaleel

lem genuit Lamcch,

i n tentoriis, i d est, i.»i hojos

genuit Mathusalem,

q u i septimus ab Adam non sponte

occidit Cain. Juvenem autem oceidisse se d i c i t , n3nlum requiem sauctis i n hoc mundo non

praeter-

missasunt. Sem, Cham et Japbet Hebraiae d i c u n i t w v

g i n u noctes, i n qoibus d i l u v i u m p l u i t , decem prae-

non invenla requie reversa est, ostendit per Novum

pro~

phetis et i n divinis Scripturis, Unquam i n Dei n o -

aurrexit. Praetcr arcam vero nulla caro salvatur,

unusqnisque adveriere sacramentum. Quod

confessionem.

Quod vero posuit Deos l e s u m e n t u m inter se et b o -

ad schismata faciles d i s t r i h t m n t u r . Qtrod autetn o c -

aliitudinem m o n t i u m ; saeramento

extra arcam, quia>

adhaerebit caro s p i r i t u i , pace petfecta. Nunc autem

con-

sionem et praeptitium. A u t t r i p a r t i t a m , propter i r c s

mund.i animaiia i n v e o i u n t u r , non quia

fihorum

cum satvati per arcam spiriluaiem resurrexeruuus,

mteriora arcae bicameraia

gregat multitudinem bipartitam, propter c i r c u m c i filios

H l i u s ; conjitncti autem

coutinentiam necessariaro i n a r c a , quasi ioEcc!e»ia ;

remissionis

aut tricamerata distinguoulur, quia Ecclesia

filiorum

f

Ecclesia, quae usque nuoc filii Dei, i d est bonaa c o * gitationes, malas aecipereni filias

cogitationes, qum per

b o m i n u m oatanduntnr. PulchrsB d i c u n i u r , i d

est delectabiles. Dixitque Deus Non pernumebit t

ritue

epi»

meut in homine, i d est spiritus v i f i f i c a t i o n i s ,

quia caro ett;

ac si diceret, quia fragilis, et ad pee-

candum facilis. A l i t e r per s p i r i t u m i n boc loco a p i rKus irae i n t e l l i g i t u r , quasi d i x i s s o t : Quia fragilem habenft materiam bomines, ooo i n perpetuom iraacar i l l i s , u i atibi de boc d i c l u m est, Non illoa reservabo ad aeteruos cruciatus, sed hic r e s t i t u i m quod m e r e n t u r . Gigantea q u i hic d i c u n t u r indicanft magua

latere m a n a v i t : s< d j a m i n ipsa perfectione sahitis

p e c c a u , etenim magnitudine peccati nati s u n i . Qttod-

ancrnae, cum tradetur regnum Deo et P a t r i , et u t i n

q u e d i c i t , K l « famoti

ilbi pcrspicua contemplatione

diaisset tuperbi vel fbrtet.

IncommuUbilis v e r i -

taiis oullis miuistris corporalibnsegeamus. Cur sex-

9

sio inielligendom est quasi Dominus autem hic

pov

IN PENTATEUCUUM COMMENTAMI.

—

GENESIS.

niiere diciUir, sed more b o m i n u u i . E t haec priraa A suam custodire Eeclesiam pmiiilentia D o m i n i i n Scripturis i n v e n i t u r de crea-

tique sunt omnes montes

tione h o m i n i s , quod bominem fecissel i n terra, et

etiam curo paradiso,

hoc bistorialiter. Vel quod i l l u m

cepto paradiso,

fecisset i n a r b i -

t r i u n i , d u m n i b i l p r o f i c i c b a i , sed pejus ac

pejus

Quod autcm d i c i l ,

adde-

haereticos

id est ne

9

reot amplius peccata. Vel quia hommes

cum G i -

ganlibus vivere non possunt, ab homiue usque ad

i d est,

universo cmle

%

dum i n l e r r a est,

sive

ex-

dum a Cherubim custodiebantur.

pereavit. Et prmcavent

in futurum

a persequeirtibug. 0 p * r tub

Omnem

carnem

praeeavet, existimanies

comumptam atios

evasisse, u i de Maihusaia dictnm esu Ei eduxit viktm^ id esl v e n t u m ; et imminutm

,

dthjvium

sunt aqum

9

spt-

id est,

j u m e n t a , i n quo o i b i l d i m i d i u i n r e l i q u i t , et per b x c

haereses et persecutiones. Per cataractas cceli, s u -

vitia animae corporisque possunt i n t e l l i g i . Noe vero

perltos Ohtendi*. Quodque d i c i t , Euntes et

inveuire gratiam coraro

eignificat vindictas i n persecutores

Domino d i c i t u r , noo q u i a

redeunlee

9

et haereses, i n

ipsius bonitas Dominum pracvenit, sed juslus i n aiio-

haereiicos

r u m comparatioiie f u i i . Neino e n i m naturaliler bo-

vertut

nus, nisi solus Deus. iVon vero juttut

perfectus,

f uum Dei non revertenlis. Columba voro Adam s i -

i d est, ore et opere, u l de Domino canitur : J ustus

gnificat ad paradisum reverleutem per Cbristum vel

atque

9

reverteotes. Corvue

figuram

peccaioris

et nen r s -

dhnittut,

vel diaboii tenet, ad r e -

Jhtumus in omnibus viis suis^ et sanctus in omnibus B unumquemque j u s t u m ad Ecciesiam : cujus |*es, i d operibut suit. Corrupta e*t terra i d est, fructus illius est sensus, i n hoc mundo non requiescit. JntutU tn c o r r u p t i sunt iiiiqtiilate. Omnit quippe usque viam aream id est Christus, auxilio suo ad Ec< lesiain ve9

9

9

i d est uaturam suam. Bitumen e l p i x

suam

9

idem

nientes. Raraus olivae i n ore columbae,

confessionem

d i c u n l u r . Bitumen autem iutum est. C u b i l u m autein

T r i m t a t i s significat i n ore uniuscujusque sancti. Cum

dicitur sex p a l t n i , a pollice usque i o e x t r e m u m d i -

virentibut

g i t u u i ; sed u m e n superius d i c t u m est quod i £ g y -

Spiritus sanctus per columbam designatur i n d o -

p i i o r u m cubitis Moyses arcaro mensus est, e qutbus

ctrina spirUuali pacem

unus sex de llomauis cubitis tenet. Fenestram, i d

sibos vel persecutiooibus super t e r r a m , i d eot Ee-

est o b l i q u u m , u t p u u t u r , u t p l u v i a m et ventum i n -

clesia. Per alios septem dies N o v u m Testamentum

i d est oneribuo

fotiit

9

perfectis.

AlHer

p o r U n s cessontibos

haere-

trare non sinerct, et iux U m e n per i i l a m i n t r a r e t .

post Velus oslendit. Noe egrediens de arca

Cmnacula, et tristega, et inansitinculac, idem s u u t .

uxore sua siguifical C b r i s u m Ecclesiam suam post

Ponamque

fosdut meum

9

i d est, t i b i ero

cooperator.

eum

persecutiones ad coelum dticentem. Aliare vcro a

Bina immunda i n arcam causa creationis u n t u m i n -

Noe aedificatum, Ecclesiam

t r o d u c u n t u r . Septena

de mundis, caosa oblationis

d i t ; i n qua tam de gentibus quam de Judseis hoio-

i l l o r u m post d i l u v i u r a . Spiritualiter auletn i n co

causta oiTertii.tur, i d est, corpora et animae i n odo-

q u o d d i c i t , Fae ibi arcam

9

consiiium Patris

potest

i u t e i i i g i ad F i l i o m de assumptione carnia. De tevtgatit

lignit

retn Domino s u a v i u t i s . Non maledieam

oslen-

terrm, id est

i u viudicia h i s l o r i a l i t e r , vel Eccb aiae i n novum p r o pter peccatores. Sementit

i d est de Judaeis legc fabricatis. Noe cum

9

Novi TesUmenti

et mestit

9

h l est doctrinae

filiis suis i n supremo loco, i d est Christus cuoi apo-

ct Scripttirae. Per frigus et aestatem, c a s t i u t e m ct

siolis s u i s ; aves v e r o i n secundo loco, id esl sancti.

lidem signiftcat, hiems etiain c a s t i u t e m signiticat.

quano

f

Per noclem et diem, Vetus et Novum TesUmentuni.

locum cum

A l i t e r si i n malam i^artem per semeniem et messem,

in tertio, i d est, innoceotes. Betties in

Peeora

i d est mundiales. Per q u i n l u m autem

haec

doctores et Scriptoras haereseos ostendit. Per frtgus

quinquc ascensiones Ecclesia? ostenduntur, i d est

et aestatem, infidelitatem et voluntatem. Per noctent

caiechumeni, b a p i i z a t i , conjugali, pceuitentes, san-

et d i e m , haereses i n ntroque TesUmento.

stercoribus, inferuus designatur. A l i t e r

per

d i . Per bitumen patieutia et cotuineniia corporis et animae dcsignatur; de mensura arcae abuude dictum e s t Quod auiem numerus major m u n d o r u m anima-

CAPUT I X . Denedixit

Deut iVoe, usque ad, Omnia tibi dedi. Id

est, Pater Christo cum auostolis suis. Et terror

l i o m quam i m m u n d o m m , significat plures esse cum JJ ttcr

ae tremor

ve-

: hoc pro oblatione dicitur , vel

tit

Christo i n Ecclesia, et i n futuro mtiudos quam i m -

quasi ba?c consolaiio d a l u r post vindictam. Omnet

mondos. Piuvia post septem dies pluvia v o l u n U r i a

pisces marit manibut

post vcierem legem potest i n t e l l i g i , de qua d i c i t u r :

timore ad maadocaodum; et omne quod mevetur

Plueiam

qtte cibum.

votuntariam

per terram

9

dabit Deut hmreditati

tum.

Su*

i d est, fecit Noe omnia : hoc e*t i n figu-

r a m Cbristi obedientis P a t r i usque ad m o r t e m , et ouiascujusque sancti. Quod d i c i l , Propter

aquat d t -

vetlrit

traditi

9

Quicunque efuderit

humanum

tanguinem

t u r ; et baec est p r i m a probibitio.

i t u r . Quod autem d i c i l , teptem

baptismum post Vetus Testamenturo

d i l , vel j u d i c i u m post praesens saeculum. Rupta

inclntit

Arcntque cus Noe

meut in nubibut

filiisque

9

et videbo itlum.

Htc ar~

illius i n siguiim datur quojd noo

id est lestimonia Vcteris T e s u -

veniret d i i u v i u m . Iteruin quod Deus i n i l l o r u m cordibus t i m o r e m senscrat d i l u v i i ; qui idcirco noo io

ostcndit C h r i s t u i n

terra, sed i n coelura p o n i t u r , ut videatur ab omnibus.

9

dixit,

tunt

osque t i -

sunt i n sensom spiriiualem. Quodque

omnet abusti magnm t o e n t i versa

osien-

9

I l i c p r i m u m mandatum poat d i l u v i u m vindica-

cotionis i n Ecclesia 9

i d eat, licet

Quod carnem cum sanguine non comedetis.

de corpore dtscernatur, u r o e n oon docet de a n i m a . Uut.

etiebue

us-

Hic prima caro manducari imperatur.

imeU oslendit qood per baptismum vei causa perse9

id est sub

tunt,

illum

Deminut

9

BEDAS V E N E R A B I L I S O P E R U M f

3B7

m

RS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

\ esl splendorem suum j u x t a crucem, quarum faciea

Arcus autem dooe colores habet, i d eai aqtue et i g nis, quaefslo sigaiflcanlur. Arcus vero ante d i l u v i u m

aversae s u n t , i d est sua aversione i n teitebras.

non

gitant autem Noe, Christuro resurgentem ex passioae.

fuit, sed post d i l u v i u m Noe

filiisqne

illius i n

Evi-

quod filiut tuut minor. Per fitium m i -

aignum securiiatis a d i l u v i o a Domino d a t u r ; sic

Cum didichtei

baptismum, signttm securitalis est Ecclesiae C h r i s l i

norem

a vindicta. Etenim bomiues i n bsptismum per aquam

Ckam : vindictam sitper Judaeos praefiguraie videtur.

populus Judaeorum

designaiur.

Maledictue

et ignem Spiritus sancti salvanltir. A l i t e r arcus tres

Dicitur autem Cbam quod essct scrvus Sem et J a -

colores hahere d i c i t u r , i d est, hyacintliiuum, et o n i -

pbelb ; per quod inteUigitur malara partcm Judaeo-

dis, et p u b i n u m , i d est, scandalum pcenitemiae, et

r u m curvandam esse ad bonam partem Juda?ortim et

vita actualis, et ardor spiritualis i n ratione buplismi.

populi gentium. Eietiiin Chain popuium Judaeorum,

A l i t e r per arciim spiritualis doctrina i n t e l l i g i t u r . E t

et Sem bonam partem popuii Judxnirum, et Japheth

per colorem aqnae, Vetus Testamentum. E t per c o -

populum g e n t i u m . Dilatet

lorem ignis, Novum, et sensus spiritualis. Moraltter autetn si quis inundatttibus tnalis convertere se po-

Deut Japhetk

9

usqne Sem. E i e u i m Japhelh

hislorialiter Europam habitavit, et dccidentaiem p l a -

audire verbum Dei,

gam Asiae o b t i n u i t . Jam vero itlnd qtiud p »sl d i l u -

et praeeepla c

BEDJE V E N E R A B I L I S O P E R U M PARS I I . -

C l r r i i t u m In passione. Tulil queque

EXEGETICA GENUINA.

240

i d est, populus A s u n l . A l i o quoqne senso L o t significat legotn : nee

9

|M*rfeciu«. Quaerendom est autem quomodo comedisse

incongruuni quod femineo genere apad nos lex

dieunt-jr : quod alii s k intelllguiit quod liistorialiter

clinatur, c u m i n Gratco mascolum genus

niamlucaverunt dtim cnrpora acceperuni, ribus pauperibos

Hle

U x o r autem hujus, ille populus, qui de JSgypte I I -

Ckea

beratas, et de persecutione Pharaonis, U n q u a m de

vel

Dei potestate oblatus est.

de»

servei.

lempue kec veniam: non dc temporibus bocsignificans,

Sodomitis ignibus, r u r s u m carnales oilas iEgyp.ti

sed aeqnalitaie adventus s u i , quando per F i l i u m p r o -

cupiens, retro respexit, cecidit i n deserto.

missum nasciiurus erat fideiis populus. Ipsa est enim

lex p r i m u m p o p u l u m , tanquam r e t r a

Sarra s t e r i l i s , cui d i c i t u r : Lmtare

u x o r e m reliquit ac p e r d i d i t . lnde venient kabitavit

tteritit,

9

parit.

qum non

Risus aulcm Sarrae nou est d u b i t a t i o , sed

de qua dicit, Etl parva,

Segor,

I b i ergo

respicieniem

el abtcondar

in

in ilia.

t m p h e l i a , sive quod risus est futurus incredulis

Tribus autem catisis d i c i t u r L o t nolle i n montem

C h r i s t o , sive quod omnes initnieos suos i n jadicio

ascendere: h i s t o r i a l i i e r , i d est, p r e timore beslia-

oss^l risurus. Unde et Isaac risus interpretatur. Quod

r u m et f e r p e n t u m , vel

atitem d i c i t , iVon potmm

pro civitate salvanda. Civitas autem a conversatione

ceiare, sic inteltigendum

qoasi dixisset, Nolo. Qnodque d i c i t , Vita

pro plaga qoae evenit, vel

m u l t o r u m d i c i t n r , pro eo quod p l u r i m o r u m conscis*

comitante,

Sodo- 8 cat et i n unuro coniiiieat vitas. H i autero qui i n lege c o n v e r s a n t u r , narvam babeut conversationem, morum, i d est, pro nequiiia e o r u m , sive auditus est qnandiu secundum l i t t e r a m i n t e l l i g o n t legem. N i b i l ab horainibus et angelis. Detcendam, i d est, ad v i n grande est sabbata et neomenias, et c i r c u m c i s i o n o m d.ciam : Et videbo, i d est, i n misericordia. Post banc tnore loquitur hominis. Dixitque

Deut

elamor

9

piomissionem v e r t i t u r i n cinerem Sodoma et G u -

carnis, et reliqua carnaliter observare.

i n o r r b a . Sed quid significat quod jtisti usque ad d e -

s p i r i i u a l i t e r q u i s coeperit,

< e m , si itivettirenlur i n Sodomis, d i c i t Dotninus u r -

carnaliter parvse, e r u t i t roagnae. Ateendit

liem esse salvaadam f Quinqtiagenarium n u m e r u m

in montem

•propter poenitentiam posuit, si forte converterentur

filim iUiut. E t lex ascendisse putanda est, eo quod i b i

et

salvarentar. Psalmus

quinquagesimus

9

Si

aotem

illaeobservantiae,quaeerant

et kabitaoU ibi in tpeiunea,

pott

ipte

koc

et dnm

per templom a Salomone r o i t s t r u c t u m accesait o r -

psalmus perire

nalus. C u m facta est domus orationis, m a l i a u l e m

c i v i t a t e m d i c i l , quasi i n quolibetdecem praeceptorum

fecerunt i l l a u i speluncam l a t r o n u m . Habitavit e r g o

poeniieutiae est. Usque ad decem autem non

tmstodia C h i h l i tiomen i n v e n i a i u r , iste non p e r i i i .

L o t i n spcluuca, et duae filiae i l l i u s , quaa propterea

Denario quoque numero erucein C h r i s i i deraonstrat.

describit dicetts, Otlam ei Olibam dnae tororet eete :

Nam c t q u o d q t u n q u e d v i i a t e s c o i t a a g r a i a e s u n t , illud ( j significat quod omnes qni quinque sensus

corporis

libidinose t r a c t a v e r i n t . i n j u d k i o concremandi sunt.


Caildo et frigido. Quod autem roulieresel p a r v u l i non n u m e r a n t u r , significat. quod roolles et effeminati, et engnitionem, et Verbum, et opus, sive per fidem T r i n i t o t i s . IfUtofiatftet vcro sic inteifigendum est quorf

qui parVUli Iri fide surit nondum venerunt lo unuro

d i c i t u r per Cognationcs, u t e s t : Qui sunt filii Jacob,

^erfecturri. E t h i non n u m e r a n t u r i u ca. i r i s s a n c t o r u m ,

et filil L c v i , i d est, quod d i c i t , quo noroine unus-

quia non possuraus stare i n bello quod quotidic debc-

quisquc e t Ulis vocabatur.

Idcirco et j a i n populus

tous exefcere. rlaec omnia conjungi debent ad locuui

b i c numeratus est, ut tabernaculum porlaret. M u l -

ubi dicturo e s t : Numerabit

tom

liqua. De Ruben Elitut

et

jaro interest i u nuroeratione populi Moyses,

aid David. Numeratro a Moyse et Aaron

facta a

filiut

illot per

turmat,

et r e -

Sedeur. Ordo auiero nar*

randi vel numerandi hic osteuditur. Nomen

autem

DotDino impCrata est, et non pro elevatione, sed pro

fjalris curo fiTio idcirCo commemoratur, eo quod paler

obedienlia

filio suo c l a r i o f f u i t : vei ante d i c t u m cst. Tolle

facit, u t filii Israel tabernaculuro porta-

r e u t secundum ordinem. A David vero numeratio pro

mam

e l e v a t i o o e facta

etnomina.

est, et n o n a Domtno iropcrata, et

; d c i r c o vindictani m e r u i t . Pe*r hoc etiam testimonium

filiorum

Isracl

per cognationes

syas, et

sumdomos

9

Quando autem ad Ecclesiam r e f c r l u r hiec

numerani %ostenditur quia per roulias v i r t u t c s orones

$50

LEDiC VENERABILIS

OPEIIUM PAHS I I . -

EXECETICA CENUINA.

360

sancti numerantur ; et capila, i d cst principalus ; et A g u n l ; et qualuor exleri. res, qui defendunt Uberna culuro, et liguram mundialitimcredentium t e n e n t . l l i c qtiadraginU, i d est quatuor Evangelia ; sex, lioc est mundi aeus; et quingenli, i d eslquiuque l i b r i Moysi

quatuor ordines priorcs quos d i x i m u s , q u i v i d e n t u r

l e g i s ; quinquagiuta, i d est poenitentes; trecenii, i d

venerationes nosirae esse, et servitus Ecclesiae D c i .

est fides Trinitatis. Oinnes autem n u m e r i , qui huc

Quatuor autem ordiues, i n q u o r u m medio a r c a , s i g n i -

usqtte numerali sunt, mundi aliam lignram tenent.

licant ordines sanctoruro, q u i dcfendunt Ecciesiaiu

L c i t a e vero non s u n l numerati cttm i i l i s , eo quod

ab ba3reticis et peccatoribus. Unuaquisque o r d i n e u i

Domino dedicati sunt. Sed conttituet

suuro scrval : u b i d i c i l u r , Omnia

bernaculum

illos super ta-

ordinem

: per hoc significal sanctos, quos Domi-

fiant.

vetira

tecundum

Ponuntur aotem b i ordines

impero

ntis constituit super Ecclesiam de mundo ad coelum

Dei, sicut et i n Ecclesia duo ordines ponuntur i m p e -

portandum, stve i n unumquemque sanctum, qui sen-

rio Dei, i d est, ordo c o n j u g i i , et

sibus perfectis ad regna ccelorttm p o r l a t u r , u l d i c i -

Quaierni autcro b i ordiues fuerunt, qai f o r i s s u n t , e t

l u r , Omnia

Sive

qui inlus ; sic c s l et i n Ecclesia, i n qua quaterui o r -

vocaiut

dines, i d cst qualuor Evangeiia habentur. Terna a u -

hcec in

figuram

nostri contigerunt.

ut Apostolus dicit, unusquisque ett tit eo 9

enim m quo

tero tabernacula ab orienle posila s u n t : significant

permaneat.

^ fidero T r i n i t a t i s , aut Ecclesiam, ad qoam dictura est:

CAPUT I I . Ad orienlcm

ordo v i r g i n i t a t i s .

Judas figat tenloria.

I n hoc primo o r -

Orietur tinumtibut

nomen Domini

Tres a

tot juslitiee.

dinalio tribus Judae ostenditur, eo quod anie laber-

meridie, fidero T r i u i t a t i s significat, aut Ecclesiam ;

uacuiuin fuerit. T r i b u s autem Juda ante Isachar po-

ad quam i n fitiem vitse dicitur : Venite

u i t u r , eo quod Judas fuerit p u g n a t o r ; ut dicitur,

reliqua.

CatutusleonisJuda

9

et reliqua ; vel eo quod Cbrislua

carnem ab iilo sumeret, vel ne i i l i inviderent poslea,

benedicti

9

t

et

CAPP. I I I , I V . Ante Aaron sunt tres eb oriente,

posl

dexteram

tres ab occidente Aaron,

et

significal

quando regnum assumerct, dum i i l u m Dei senlentia

Aaron

prius o r d i n a v i i ; eo quod c o m m i s t i fueriut filii liher-

illos quibus d i c i t u r , Si quis vutt venire,

tatis et serv i l u t i s , ut paccm cum invicem b a b e r e n t :

Tres vero abaquiloue, hignilicaut illos quibus d i c i -

tres secimdi,

et r e l i q o a .

aive ut plebi ostendcretur quod similes apud Deum

tur, Ite ntaledicti, et caetera. Omnes erga tabernaco-

fixerunL

luro congregati, et scpara:i i i l i signis f u e r u n t : sic et

Judas

et Jsachar et Zabulon

bernacuta figebant; Ruben et Sioieon diem;

Ephraimet

ab oriente

ta-

el Cad ad merim

Benjamin el Manasse

adoccidentem:

orones sancli sunt congregali

i n fide T r i n i . a i r s , o t

operibus separati. De iuundiaUbus dicitur : Ex

fruDan autem Q ctibus eorum cognoscetis eos. Tabernaculi vero erectio nou iucongrue postremo p o n i l u r , eo quod Samson et depositio Ecclesiaro s g n i f i t a l , quae credentibus ex Dan fuit, q u i figurain Christi lenuit. Sic e l E c c I e quotidie e r i g i t u r , et in negantibus deponiiur. T a b e r -

Dan

et Ater et Nephtatim

ad aquitonent.

sia a confessione i n c i p i t u r , ct ab judicio finitur. Ter-

nacuium

nis autem ordinibus l i l i i Israel ponuntur erga tabcr-

v o l v u n l u r , quaedam eliam duplici velamtne o b t e g u n -

naculum, u t non superesset aut non deesset aliquis

t u r ; quia sancta Scriptura, quae tabernaculum s i g u i -

ex i l l i s . I n q u i r i t u r , Cum ergo tabernaculum

ficare potest, nunc ir.anife^ta, nunc involuta est : spo

fixerunt,

vero c u m deponitur, quasdam i n eo o o u

hoc ur.odo u l viderentur, an lactum sit causa venera-

eniro duplici v e l l r i p l i c i obteguntur; l i b e r a u e s t e n i m

tionis tabernaculi Dei?Etcustodientes Levitae, ut a r -

allegoria. E t

caui ponantcs ab omnibus infestatioiiibus suis c o n -

pureo i n v o l v i t u r , quia saepe sancU Scriptura de i u -

veuiunt. H i quatuor ordines ad quadrigam i n

carnalione C h r i s i i vel passiono i i l i u s ,

c h i e l , i d est homo, leo, vitulus, aquila.

ad Judam perlinet, dum d i c i l u r de i l l o : Catulut nit Juda.

Eze-

Leo autcm lee-

V i t u l u s a d L e v i , d u m moris fuit Levitis v i -

tulos immolare pro plebe. Aquila autem ad Beitjam i n . Homo autem hominibtts convenit. Quod autem ry

tabernaculum, id esl duodechn propbetae circa Syna-

et de

figura

m a r t y r i i , saepe de ccelestibus mystcriis d i s p u u t . Et quantum digni erunt filii Levi, tantum

sanctis

appro~

Et quantum Christiaui d i g n i s u n t , u o -

pinquabunt.

turo ad divina secreta accedunt. C A P U T V.

significat tabernaculum i n boc loco, nisi Ecclesiam Veteris TestamentiT Duodecim autem principes erga

nunc velaroine byacinlbino, n u n c p u r -

Projicianlur

de castris leprosi et

qui temine ftuunt, et

t

poiluti tuper mortuo. L e p t o s i , haeretici sunt fluxi c o g i -

gogam, sive duodecim apostoli erga Ecclesiam, cum

tatione, vel nimis verbosi, i m m u n d i super m o r t u o i o

his qni cum i l l o crediderunL A l i t e r a u i e m Judas a n -

opere. Tales a caslris Ecclesiae separantur, ne c o n t a -

te tabernaculum liguram tenet P e t r i , qui ante omnes

gione roorum suoruro v i u r o polluant inuocentiura. T a -

diviititatem credidit in homine dicens : Tu es ttut FMut

Chri-

Uei vivi. Lticas autem ante tabernaculum,

significat P e l r u m anlc Ecclesiam. Sicut eniro ab J u da initiaiur cuslodia labernaculi, et i u Dan finitur ; sic et Ecclesia a confessione i n c i p i t u r , u t ante

dixi-

rous, et finilur. Ocloaulem ordines hic osteiiduntur, sic et Ecclcsia

ainbitur oclavo o r d i n e Novi Testa-

m c n i i . O c t o c n i m o r d i u e s f u e r u n t i u medio, qui c i u -

bernaculum quoque uniuscujusquesancti potest s i g n i ficarecura

quatuor ordinibus, id csl quatuor E v a n g e -

liis, vel qualuor substanliis, quibus bomo constat. I n lus auiero omnis sancius quatuor virtules principales h a b e l : q u i ab R u t h , i d e s t a confessione, i n c i p i t u r , e t Dan, id est j u d i c i o , finitur: bahens iu se A a r o n , i d est scnsum perfcctum. Cujus ordo

oricutalis, pracdica-

tionissanctos signficat, qttod jusi

(ulgebunt

sicultot.

IN P C N T A T E U C I I U M C O M M E N T A K l l .

.'61

—

NUMRRL

36*

Dexiraiis vero calorem fidei; oct identalis, occasum A v i n u t u m . Uvam pas$am i l l i vescunlur, qui propier prosperttatis hujus m u n d i ; aquilonalis, oflensionem

htimanos oculos abstinenttae pallorc i n f i c i u n m r , o*

a diaholo. Qui succenderunt

Idcirco

gloriam captent ab hominibus. Acetumautem Iribuiit,

ignia aiienus d i c i l u r , quia h i a Domino non sunt or-

qui a vitae sanctitate i n vetttstatem praeteritorum v i -

dinati

ignem

alienum.

vel quod ignis de ccelo nun sit missus, sive

9

quod causa superbtae

t i o r u m labuntur, et corruptione veterts uequitiae de-

hoc opus factuut s i t . I l o r u i n

l e c t a n t u r . Praecipit iiaqtte Deus u t i l l i q u i sanctila-

qnoque sacerdoium m o r s , hiercticorutn d o c t r i n a m ,

lis indutinl t i t u l u m cunciis his carenrtt v i l i i s , n u l l a n v

hatreseos mortem significat, < ffcrentium i n vindicta,

que horum metnoriam habeant. Praecipiturque d e i n -

vel i i l o r u m qoi ignem concupisceutiae i n vindicia suc-

de ut Levitce atpergantur

cendunt. Filw autem Israel idcirco non eodem ordine

pilos carnis suce; quia h i qui obsequiis divinis assu-

aqua lustraiionh,

et

radant

subt positi, quia i n oranibus ministraiionibussuis se-

n m n t u r , debent aqua saiubris docn iiwe p u r g a r i , et a

p a r a t i sunL Posl baec autem monet Dorainus, Vt vir

superfluis raoribus vel cogitationibus mttndiapparero

cujus uxor erraverit, maritumque

anle Dei oculos, ne pttlcbratn aniraae speciem quasi

cum altero viro, et hanc maritus

contemnat,dormierit deprehendere

r i / , e i retiqua, dueal iilam ad sacerdotent, Vir iste etijus erat u x o r ,

nequie-

pilis Iruciificantibus defonnera reddant. In eo

e l reiiqua.

quod

d i c i t u r , Reddel iilum , quidam dicunt pcenitentiam

paslor esl Ecclesiae ; uxor & significare de peccato. Et i n eo quod dtcit r u r s u m .

autein iliius, subditus quisque. Sacerdos ad quein

septimana

veniuot, Cbristus ; aqua, S c r i p t u r a . Cum autem p r i n -

Spiritus s t n c t i . Octava dies Novuro Testamentuiu de-

cepe crimen subjecti non potuit deprehendere,

monstrat. De sacrificiis quae subsequuntur, i n p r i o r i -

t

sed

u r o e n suspicatur quod per altquod v i i i u m adtiltera-

confessionetn per d o c i r i t i a m ^eptiforroem

bus abunde d i c l u m est.

v i i , per xelom jusliliae deducal i l l a m ad sacerdotcm,

CAPUT V I I .

id est judicio Dei causam reservet, neforte ante tem*

ptaustra scx dies significare

Sex

possunt; et duo-

pus judicet. E l ipse sacerdos Dominus C h r u t u s ,

decim principes, totidem prophetas : similiter duode-

aquas amaras, hoc est, pcr Scripturae divinae d i s c i -

cim boves, totidem apostoios. A l i t e r plaustra s i g n i -

pliuaui, hypocrisin conlemnit, et peccalum manifc-

i i c a n l , lecta

stat, vel bic, vel certe in f u l u r o . Non esl e n i n i , inquit,

f o l i n , corpus et a n i m a m , utrumque plenum siroila.

occuitum

quodnonsciatur.

9

Ciiristus in E v a n g e l o d i -

c i l : Sermo quem locutus sum vobis, ille vos

vero vitam theoricaro. Acetabulura

I l x d o s , opera perfecta.

judicabit

et

MorUriula decem siclis, h i

cst, corpus decem senstbus,

plenis incenso, i d est

i u novissimo die. Ac per hoc aqua araara, Scriptura

oratione, per ignero coropunctiotiis. Dos vero docto-

liivina d i c i t u r , quia pcccanlibus non p a r c i t ; e l justis

, rero signtllc.tt, sed tamen duo boves sensus corporis

d u l c i s , quibus aeterna pracmia r e p r o m i t t i t ; et ita ali.s aqua benedicta est, aliis maiedicta. Tale quid et A postolus loquitur : Quibusdam iu mortem:

quidem

quibusdam vero odor vilee

9

odor

et anitnue ostendtint. H i r c i

quoque quinque, totidem

sensus. Unus vcro bircus, Christi carneiu, vei u n i u s -

mirtis

cujusque b j r e t i c o r u m populuro. O m n e o n i a m e n t u m ,

Alii

aurum et argentum, historiaro et sensuro, quibus o r -

9

in vitum.

1

a u i e m d i c u n l oblationem, quae pro rauliere offerlur,

naiur Ecclcsia. A l i t e r bos

siguificare sanguiiiero

Judaiis praefiguravit. Duodecim dies,

cujusque

C h r i s t i , q u i pro aniroa unius-

horoinis cflusus est. Oblatio autein super

lionis,

g i i l u r o , lidem T r i n i t a l i s . Deciina pars,

poenileuiia.

Decaiogum.

Ne

effundat super eam oleum

9

nec ponat thus

9

i d est,

tnisericordiam et orationem. Quod auiem d i c i t , A/iquid

de pavimento tabernacuii

mittit in iilam : comme-

u i o r a l i o n e m per prophetaruro et apostoloruro et o m i i i u r o sanctorum d o c t r i n a m , inittendara esse significat. lo eo autero quod d i c i t , Discooperiet caput il ditpositionem pcccali de sensu p r i n c i p a t i a n i -

iiue,

maae significat. Per commissionem

auteiti scriptionis

e t aquae, doctrinaro C h r i s l i e l sanguiiiis

effusionem

deuionstrat.

9

vero lustra-

doctrinam Spiritus sancti, vel lacrymas i u CAPUT VIII.

Lex praecepit Levitis ut a vigeeimo

quinto anno t n

tabernacuio deserviant usque ad quinquageeimum num

9

et posi quinquagesimum

annumservire

an-

desistant

9

et hi custodes vasorum sint, et ministri [rutrum suoYigesiuium q u i n t u m , i n

r i | W


OPKRUM PAUS I L — E X E G E T I C A G E N U I N A .

S7C

t'l»t fuit Amalech, vel propler sanitatem Israel. S i - A Exodo lalcres, qnos faciens populus ingemtiil : uude mulquc n o t a n d n m , quod post fermeulum Alus et

disciintts, ilinere hujus muudi nos nunc crescere,

Massau, Ecclesiae soleanl nos mulliplicia daemonttm

nunc decrescere, c l post ordinem

lentamenta configere.

saepe ad laterttm optis transmigrare. De Lephna

cattra

Profeciique

posuerunt in toiitudinem

de

Raphidim, A d Itunc lo-

Synai.

ecclesiasiicum ca-

tunt m Resta. Rcssa frenum i n l e r p r e l a t u r .

ttrametati

ciim X L V I l die pervenerunt, dicenie Scriptura :

si enim post perfecium ad l u t i opera

Mense terlio egressionis

infrenandi sumus, et cursus vagi atqtie praecipites

filiorum

Isracl ex JCgyplo,

deseeudiraus,

i n vertice montis Synai legem d a i a m , nnde et P e n -

Scripturarum retinaculis detinendi. De Retta

lecostes celebratur solemnitas, et Evangelii

metati tunt inCetatha,

sacra-

castra-

qtiae interprctatur, ut vagi c u r -

mentom i n Sprritus sancti dcscensione completur.

r e u t i u m gressus frenis ad Ecclesiam

Synai autem interprctatur r u b i , non unus, u t supra

fores quos anle r e l i q u e r u n t , festinetit i n t r a r e .

i n solitndine S i n , sed plures : i b i p r i n c i p i t i m , sed

ti de Cetatha, catlrametati

bic perfectio. A l i u d est enim u n a m , alind omnes

pher interpretatur puichritudo. Vide

gratias possidere. I n hac mansione legislalio, e l r e -

frena, a vitiis nos trahuut, introducunt choros, e t

Hqua. Usque ad fincm E x o d i , et qnae continel L e v i -

in Chrisio monle nos habilare faciunl. Iste j u x t a

retrabantur, e t EgresSe-

tunt in monte Sepher.

quid prceunt

ticus, et quaedam pars N u m e r i describitur. Et pro- & Danielem : Lapis excitut de monte tine manibut fecti de toTttudine Synai,

castrametati

sunt in

I b i fasiidiens ccclestcm

cris concupiscentim.

seputpauem,

in montem

magnum.

De monte

Sepher

crevh

oenerunt t u

q u i interpretatur miractilum. Quam pulcher

Arada,

etca

ordo : cum profecti post opus lateris i n f r e n a m o r ,

eorum erat in ore ipsorum, et ira Dei ascendit, et r e l i -

post frena i n Ecclesiam i n i r o d t i c i m u r , post Iiabita-

qua. Unde nominaius locus scpulcra

lionem Ecclcsiae ad Christtim montem

populus desideravil JEgypliorttm carnes : adhuc

concupiscen-

ascendimus,

tiae. E quibus cdocemur, q u i sapientiam dimisimtis

in qtio positi m i r a m u r i n bis qucc oculut non vidit,

mtmdialem, et i£gyptias ollas contempsimus, non

nec aurit audivit,

debf r e murmurare contra coelestem : alioqtiin si illa

metali tunt t n Maceloth,

et reliqua. Profecti de Arada

catlra-

qui intcrpretatur coelus. I n

rursus voluerimos usque ad natiseam, et statim I)o-

hac enim consisiit multiludo credentium : unde pote»t

m i n i igne valde

diccre, Ecce quam bonum, et quam jncundum

torqucbimur. Desidrium

vertetur in tumulum, reliqua. Profecti vietati

sunt

ut simus sepuicra

deatbala,

de sepulcris concupiscentice,

in Aseroth,

nostrum et

cattra-

q u i vertittir in atrium : et

fratret

in unum.

Profecti

de Maceiolh

habitare

venerunt

Thath, qtti i n pavorem v c r t i t u r . Ascendisti

in

in mon-

tem putcherrimum, slupore c t miraculo Christi n t a -

hoc prudens lector attendc, qttod posl tot consum- Q gniiudinem confitetis : n o l i a i t u m sapere, sed t i m e . matam iri duodecimo

nnmero v i r t u t e m , quia super-

b i t I s r a e l , et i n concupisccniiae sepulcris carues

Dominut enim tuperbit gratiam.

resistit,

humitibus

autem dat

l i m n r enim cnstos est v i r l t t t u m , s e c u r i u s

j4£gyplias susj i r a v i t . Rursum jacit aliud fundamen-

ad lapsum facilis. Profecti

tum et a t r i u m , i d est, vestibulum v i r t u t i s : osten-

quam nonnuili v e n u n t i n malitiam vei pasluram :

dcns nobis et illos q u i stant, posse cadere; ct q u i

quod bene ad praepositos Ecclesiamm refertur, v e l

cadtint, posse resurgere. Numquid euim q u i cadit

custodiam animae. Si habueris pavorem, sollicilus

nonresurget? Et profecti

eris : si solliciius fueris, leo i n caulas ovium ttiarum

de Asseroth,

castra

posue-

runt m Rethma : haec est duodecima mansio. E t no-

de Thath vencrunt in

Thare,

uon poterit i n t r o i r e , et omnem maliliam diaboli p o -

landum, quod reliquae mansiones x v n , quarum nunc

tcris etifugcre. Profecti

breviter catalogus describitur. A Rethma usque

Methica, quae v e r t i l u r i n dulcedinem : Calcasti uvam,

Assion

de Thare

cattrametati

tunt in

Gttber, t d est ad X M I mansiones sub Pharan solilu-

elisisli insidiatores, duices fructus prolinus laboris

dinis iienrine contineantur. Rethma interpretatur so-

consequeris, u t merito dicas, Quam dulcia

nitus j u n i p e r i . F c r u n t enim, Itgnum hoc mullo letn-

nostris,

poreignem conservare, ita quod si prunacex illitis c i -

runt

nere

et reliqua. Profecti

in Asmona,

de Methica,

faudbut

castra

potue-

quae interpretatur festinans : u t

l o e r i n l opetlde, usque ad annum pervenieni : D postqtiam dulces fructus laboris messuerimus, n o n

ex quodiscfmus,

post

sepnlcra conctipiscentiae et

veslibuU transire ad l i g m i m , quod m u k o tempore

simus quieti, contenti, sed rursum ad ulteriora p r o peranles, obliviscamur praeteritorum, et i n futura

ealorem tenet; aut simus ferventes spiritu, et claro

nos extendamus. Profecli

sonttu Evangelia

Rethma

in Maseroth, quae interpretatur vinculum sive d i s c i -

quae intcrpre-

plina : u l feslino gradu pergamus ad magistros, e t

caetrametati tunt

praedicemus. Profecti de in Remmon Pharet,

de Asmona cattrametati

sunt

t a t o r m a l i punici d i v i s i o , quod alii malum granatum

praecepia virtutHm vincula putemus aeierna, de q u t -

voeaot. Hoc antem Ecdesiae gremiuro significat, quae

bus Isaias d i c i t , Post

ie ambulant

enmem turbam credentium sno cortice t e g i t ; a u l

Maseroth castrametati

tunt in Bareiacha,

varietatem consonanliamque

pretatur filius necessitstis, sive stridoris, q u i sttnl

pturoest, mukitudinii et animauna,

v i r t u t u m : unde scri-

autem creJentiunt erat cor unum,

e t reliqua. Sicque divisi sunt singuli

gradus, u t omnes eadem compsge teneantur. Et pro-

vmcti manicis.

filii necossilatis, psalmus iste nos docel : Afferie mino,filii

Dd, afferle Domino filiot

De

q u « interDo-

arietnm. Quae est

taitta necessitas, quce noientibus imponittir, si scutis

quain

vincula veritatis contendens cttm adversariis ligabis,

i i i laterem possum :s vcrtere. Lcgimus ^ g y p t i o s i n

ei vinctos duces adcaptivitalcm, et iu templo D u m i n i

fecti de Remmon

Pharet venerunl

in Lephna,

177

I N P E N T A T E U C H U M COMMENTARII.

— NUMEIM.

,578

orones dicent g l o r i a m . P o r r o cum couvertimus Hlios A liabentur pro i l l i s . Egressi de monle I l o r per o r a n s l r i d o r i s , ad i l l u m r e f e n , quod i l l u m timores suppli

maris R u b r i , u l circnirent terram Edon

c i i veteris l o c i , ubi ett fleiut

oslenditur, i n finibus terrae Idumaeos esse positos.

et etrider dentium, d e -

: ex q:t«i

s e r e n t e s e x diaboli vincolis, Cbristo credeniium lurba

Selmon

culla s o b m i t i i t . Prefeeii

estexpressa imago Salvatoris, perserpenteroaeremi,

de Bareiacha,

casiremetati

quod i n l e r p r e t a t u r nuntius,

tmmt in monte Galaad,

veJ t c c i n c t u s , v e l concisio.

Haud aliter possumus

interpretatur imaguncula : quia n i m i r u m i b i

qui i n ligno pependit. Sinon

interpretatur os : quia

postquam passionem F i l i i Dei cognosriraus, quod ex

m u g f e t r i dtscipulorum atque credentium, illos lacere

corde credimns, ore pronunliamns. Profecti

filios

n o n , venerunt

necessiiatis, nisi praeceptores eorum

feceriraus

m Oboth,

de Si-

q u i inierpretalur magus,

manus

sive pitbonissa. Unde tnonstralur, quia post iroagi-

n o s t r a a r m u m , ant e i t r e m u m auriculae de ore lconis

nem Dei, qui i n corde ratione signatur, et confessio-

c r o d u l i s s i m o s . I n oceisionem

n o n parcat

Interfi-

nero fidei qune i n ore confertnr, consttrguttt serpen-

De nuntiatione e t

tes, et artes mnleficae ad bella nos p r o v o c a n i ; sed

c x r r a h e r e . Unde e t David i n m a l o l i n o d i c i i , eiebem

onmes

peccatores

terrm.

aecinctione b.-cc breviter possumus

dicere : quod

f i l i n s necessitatis grandes ad v i r t u t u m stimulos sug

omni custodia servemus Obolh,

caetrdmetati

cor nostrum. Profeeti

tunt

in Tcalxarim

de

: quae sonat,

geramos, coro illis deniintlaverimtis p r i m a , ac f t i t t t - & acervos lapidum t r a n s e u n t i u m . H i s u n l sancti, ad r o r n m accinrtus i n bcllo doctterirous borttm t r i u m .

alias mansiones post istum m u n d u m festinantes. De

Q u i c q u i d magister

Tealxarim

Galaad

fecerit, i n monle consistit. Et de

eastrametati tunt in Hielabdtha,

quae i n l c r p r e -

venerunt m Dibon

l o r t i t e r intellecta

Gad, quod iuterpretattir

lentatio. Per qtiod significatttr,

t a l o r bonitas. E t cttm venerimus i n v i r u m perfectum,

qtiia non deberotis ignorare i n i m i c i asttitias. Si eniin

id o s t i n sarerdotalem gradum, et actatis plcniiiidiiiis

i n t e l l i g a n t n r , intellectae

C b r i s t i , c u m David dicamus : / n te Domine

bon Gad castramctati

nem eonfundar

in crternum.

tuam pro ovibut tunt

Pattor

speravi,

eniro bonut

$uit. De Hietabatha

pontt cattra-

q u e i n l e r p r e t a l t t r Iransitus,

in Ebrona.

vei i r a n s i t i o . A d hauc venit verus tratisitor, qoi quotidie i n g e m i s c i t ; et d t c i l : efndi

Hcec recordatut

in me animam meam, quoniam

taerrnaculi

admirabilit

transibo in locum

usque ad domum Dei. Deniqtie

et Paolus dicit : Praleriit Egresti

tum, et

enim

de Ebrona eastrametati

figura

hujus

mundi.

fortiter superantur. De Diconteroptus

in Almon Deblataim,

saliarum, sivc o p p r o b r i o r n m . Per hoc discimus,oronia dulcia et illecebras temncnda*, inebriari

voluplatum i n mundo c o n -

non debere vino, in quo est luxu-

ria. Quod antem opprobrium conteronendum s i l , ac beatitudinem pariat, Salvator plenissiroe docet. De Almona

Deblalaim,

castrametaii sunt in montibus Aba-

rim contra Nabo. A b a r i m interpretanlur roontes transeuntitim. Nabo interpretatur conclusio, i n qtia

fini-

sunt in Assion Gaber, C tur l e x , e t non i n v e n i t u r illius memoria : siinulque

quae transfertur \n lingoa v i r i d i , v e l de d u b i i a l i o n e

considera, quod habilatio transeonlium i n monte sila

b o m i n h r , per quod seduli et diligentis magistri d o -

e s t ; sed post roontes in cantpestria Moab et Jordanis

c t r i n a m o n s l r a t u r , caedentis iigna i n f o r m i a , et dolan-

fiuenta de?ccndimus.

l i a facieoiisque vasa diversa i n doroo mngua. Possunt

e^t, quam jactanlia v i r t u t u m tumens. Profeeti

ligna nationes, v i r i

tieus Abarim,

b o r u r a , ac per

saltuum e t omniuro genera a r -

hoc gentium ligurare m u l t i i u d i n e m .

Hocusque solitudo Pharan. De Astion Gaber cattrame» tati tunt

in detertum

c o r octava

Sin quce ett Cadet. Quaeritur,

mansio X X X V I esse d i c a t u r ; sed scien-

N i h i l eniro tam periculosum

castrametati

demen-

sunt in campestribus

ad Jordanemjuxta

Jericho:

domo soUicitudinis

ueque ad Bettaihaim.

Me*o

ibique fixerunt tentorie,

a

Per c a m -

pestria, ut d i x i m u s , designalur custos o m n i u m v t r t n t u m , b u m i l i t a s . Belsathaim

inlerpretaitir kictus

scribitur,

spiuaruro : quod significat, quod pristina peccata d e -

hnerpretaturque rubus v e l o d i u m . Haec autem per

bemns lugere, quae sunt spinae suffbcantes semenlem

msut est, quod prius per Saroech l i l l e r a i n

Z a d e v e r t i t u r , quae i n mandatum, illudque quod con-

D o m i i t i . Post haec docetur popidos, u t idola destroat,

j o o g i t u r . Cadee, non u i plerique putant, sancta d i c i -

et nulla de prioribus habitationibus r e s e r v e o t : ad

t u r , sed d i c i t u r muiata : de qua i n psaltuo Davidico

significandum quod c u m ad lerraro sanciae repromis-

d * c i t n r , CemmemeUt detertum

Cadet.

Si aotem sancta

i l o r p r c t a t u r , per antipbrasim intalHgendum e s t : u t

sionis per fidem ingredimur, simul c u m idololatria etiaui omuia vitia extinguamus.

diciutr b e l l o m , qood m i n i m e b o n u m ; lucus, quod o u o i m e luceat. I n hac anonsione

rooritur

CAPUT

Maria, et

p m p i e r aquas coniradictionis Moyses e t Asron offen-

XXXV.

Post haac praecipitur, u t denmr Levitit

urbet ad ka-

d o o t D o m i o u m . Ubi outem mandaturo, i b i peccalum,

bittmdum, et tuburbia illarum:

i b i offeosa, i b i m o r s . De Cadee cattrametati

tunt in

tret tuot nm aecipiaut. Per quod his q u i divino m i n i -

q o i a i o r p r e t a t u r roons : quasi iegeretor, ascen-

sterio ac sacerdotio f u n g u n t u r , praecipitur, ut j u x t a

Hor,

dtt i n m o n t e m m o n t i s , v a l i o v e r t k e roontis: per

Apostoltim, habentet viaum

oood s i g i i i f i c a t o r , quod de v i r l u t i b u s oon debemus

tint;

e**e a e c o r i , sed seroper io excelsiore gradu ad v i r -

outem eonvertatio

hmreduetem

et vettilum,

urbes et viculos ad babitauduin. Dignut

in Seimona.

opcrarius mercede tua.

Sinam.

FLc duxe

roansioncs

venerunt in

i n ordine bislori.c nott

Nottra

in ceetit ett. Habent tameo quasdam

t u l o j » coboioa festinemus. De monte Hor cattra pode Selmoua

his centenU

u t possint cum Pauto apostolo d i c e r e ,

tmerunt

Prefecti

inter fra-

ett

enua

BEDJC

573

V E N E K A B I L I S O P E R U M P A R S I I . — E&EGETICA

381

GENUkNA.

E X P L A N A T I O IN Q U I N T U M L I B R U M MOSIS, Qui Hebraice E L L E B A D B E B A R I M , Grasee

DELTEBONOMIUM,

Latine

dicitur.

ALTERA L E X

A absentiam aliis quoque aptius v i d e t u r , si hic dixisaet

CAPP. I , l l . Sciendum saue c s l , quod i n Deuteronomio repetitio

et non verba. Yerba autem novo

vocet

t

Testainenlo,

cst praecedentium quatuor l i b r o r u m , et tamen i n se

hoc est, Evangelio c o n v e n i u n t , sed etiam de boc l i -

multa propria continet. Quod autem Deuleronomium

bro verha recte d i c u n t u r , quia Evangelica

secnnda lex, vcl iteratio legis d i c i t u r , significat, quod

praefigiiranl; vel eo quod verba poslea non fui>seot

novum Testamenium

niutanda, quae locutus est Moyses, i n hoc d i g n i t a t e m

veteri succederet.

Sed tamen

sciendum, qoibus modis hic liber Evangelium

figuret:

personae ostendit. Ad universum Israel.

eloquia

Congrue d i x i t

quod ita d i c i l u r , quia bic liber fueral i n natura, ante-

ad orone, quia oronis non d i c i t u r nisi de t u r b a , u t

quam fuissetin littera. I n tribus quoqtie l i b r i s fuit, a n -

a l i i : toturo vcro ad utrumque n u m e r u m , sive a i n g u -

tequam fuisset i n uno libro : quod etiam

r a i i t e r , sive p l u r a l i t e r . I n eo vero quod d i c i t u r ,

Evangelio

c o n v e n i t : u l Paulus a i t , Segregatus in Evangelium quod ante promiserat

Dei

t

per prophetas suos. Tres quoque

Ad

agentibus reparantur i n figuram C h r i -

omnem Jsraei

t

sti E v a n g e l i i , ad omnem animaro D o m i n u m v i d e u -

personaein hoc l i b r o cooperatae erant, id est, Patris, et

l e m , Evangelium praedicantem trans Jordanem ,

Moysi, plebisque c u i a n n u n t i a t u r . Sic et Evangeliuin

gnificat,

totidem ostendit personas, id est Christi, quatuor E v a u -

Solitudo vero Ecclesiam

baec verba ante baptismum dicta

si-

fuisse.

signittcat, spiriiualiterquo

gelistarum, e l a u d i e n t i u m . I n h o c q t i o q u e p r i n c i p i o n o - B ab omnibus inlus solitudo estcontra Rubruro inare, taodttm est,qtiid iudicetquod Deutcrouomium duode-

I n hoc significalur, quod hi quibus haec verba h i s t o -

c i m diebus s c r i b i t u r . Per quod ostenditur, quia sicut

r i a l i t e r d i c u n t u r , fuissent c n t r a r i i

Dcuterouomiiiro pro eo quod secunda lex est, Evange-

verilutis l e g i s ,

litun significat: sic et conieslalio illius duodecim d i e -

Tophel

bus aposlolorum n u m e r u m designat. Per quossiguificat

est, auctus, insulsa, dealbatio, et a t r i a , q u i

duodecim apostolos,

roenles,

ut supra d i x i m u * , quatuor Evangelia s i g n i -

electos. V e l c e r l e s i g n i f t c a l Judaicaepebislapsum : et

ficant,

a quibus Ecclesia

i n Evangelio per transgressionem Decalogi

contra v i t i a et d i a b o l u m . Dealbata,

i n baplismo e t

r u m . Sed et i l i u d , qtiod i n i l l o quatuor loca, inter quae

pceniteniia, et resurreclione. Atria,

i d est, Ecclesia

locutus est Moyses, ubi a u r u m multuro liabent, Evan-

vel Evangelium. H i eiiam mentes quadriformem b o -

gelicum sacraroentum designat, quod s p i r i t u a l i sensti

roiuem significare possunt, quatuor creaturis c o n s i -

abjeclo Juda p r o d i t o r c , a

9

Deo

maudato-

baplisroo, s i v o

quae illis data est. Inter

et Laban,

et Aseroth,

Pkaran,

el

quorum inierpreiatio

augetur i n

quamoff

fide.

lnsulsa,

pollet. Hoc quoque Deuteronomium i n duobus modis

stentem, humido scilicet, et a r i d o , frigido et c a l i d o ,

fuit o b s c u r u r o , i d e s t , i n natura et littera : boc e s t ,

cui Evangeliuro praedicatur. Duodecim

quoque

diee

9

quando f u i t i n quatuor i i b r i s s e p a r a t i m : lunc vero r e -

(

v e l a t u r , quando a quatuor libris excipitur. Sic quoque

' incipitur, syuagogam demonstrat, a qua lex

Evangelium fuit per naturaro et iitteraro, usque duin 8ensus denuntiatus est. Hasc sunt verba,

et reliqua.

U u i c sententiae i n persona Moysi, quod e n i m aliquis

duodecim propbetas significanl. Coreb vero u n d e l e x

Per viam montis ei 9

Evangeliuro

Spiritos sancti et irauslaloris. Hic quoque liber a l i -

ascensionis per

quam iroperfectionero

habere d i c i t u r , duro non ad

numerorum consislit. finitur

inter decem et triginta,

perfectio

et centum

et

milte

Sed tameu perfectionem habet, duro i n ipso ntimerus l i b r o r u m . Detilcronoroiuro pairibus

et filiis d i c t u m e s t , quod bene convenit ad t e r r a m rcpromissaro : ut esi, Qui

fecerit

hac

9

F i l i i s d i c i t u r : Audite hmc ut custodiant 9

vivet in

filii vestri post

vos. F u t u r a m autem Evangeiii mercedem in futurum

promiserat.

Dum

illis.

autem

animabus

figuravit

hic

Evangeliuro liber, u b i esi proprietas uniuscujnsque

reliqna. Hocstabilitalom L e g i s ,

eo quod mutata essel littera ad sensuro; vei q u o d

de Moyse d i x i s s e t , i l l e de seipso d i x i t , i n persona

deccm p e r v e n i t : Augustino dicente, Omnis

oovi

Testamenli inchoalur.

cujus

figuram

fidem

ad

hic

llber tenet,

vitaun

coelum d e n u n t i a i . L e x a

monte Sina i n c i p i t u r , et i n monte Seyr

finitur.

auiero pilosus i n t e r p r e t a t u r , qtio iodicatur

Seyr rooriali-

tas. Sicut e n i m lex litterae de i m m o l a n d i s v i c t i m i s , et de occisione i l l o r u m q u i proxiroos praeceperat

occiderent,

: sic Evangelium de occisione peccato-

r u m et vitiortim est. Quadraginta autem a n n i , quibos laboriose

peractis ad t e r r a m repromissionis filii I s -

rael p e r v e n e r u n t , significat totum tempus quo E c clesia laboribus v i v i t , quae d^narium praedicat, l o curo legis observat.

Q u a t e r n u m , propter

quatoor

Evangelia. Decies autem quatuor, quadraginta s u n t .

l i b r i . P r i o r autem liber praedicat d o c i r i n a m c o r p o r i s

Denique et Dominus quadragiuta diebiis j e j u n a v i t ,

id eat, iromolationem v i c i r a a r u m ; et de l i t i e r a , qtiia

et esuriens tentatus e s t : ut ostenderet nobis i n prse-

d i x i t p r i o r , Qui ocddit

t e r i l o temporedebere tolerare tentationcs.

proximum

suum,

A l t e r non de l i t t e r a , sed de sensu; non de

occidetur. carne,

Primadie>

ei reliqna. Congruum quippe fuit p r i m o die

9

legem

sed de a n i r o a ; non de iroroalatione c a r n a l i , sed s p i -

l o q u i . Lex de p r i r o i l i v i s i m p e r a v i i , vel eo qood l e x

r i t u a l i ; non de bono praesenti, scd de ftituro pracdi-

illis lux fuisset, si tamen quod plebs essenl : v e l

cat. Pcr historiaro et sensuro, pcr pracscntiam et

quod figurat E n n g c l i u r o daturo i u die n o v i T e s u -

eo

581

IN PENTATEUCllUM

COMMENTAftH.

—

DEUTERONOMIUM

38S

m e i t t i . P r i m o die veterem signiAc*t,sccunda n o v n m . A praedicavcrunt tiniversa supradicia. Decanus antem et reliqna. llaec senlentia Jorae

imperat sttper decem, signat decem verba legis n a r -

r e g . s d i c i r i r , qui non videt eum quem p r o s e q u i t u r ;

r a n t e m . Ordo atitem crescendi est in tribunis et cen-

et non i l l i s admittHur ad praesentiam regis venire,

turionibus, etest quoqn* ordo credendi. Quatuor a t i -

sed per a l i u m verba reg s ad i l l u m n i i t t u n t u r : sic

tem ordines, quorum p r i n c i p i u m quatuor Evangelia

Locutut

ett Moytes,

p_r Moysen verba Dei ad Israel t n i l l u o t n r . Ideo non

l n numero figtirant, quae quatuor virttites principales

dicitur, locutus est

Deus, setl, Moysi lorutus est

dociierunt, i d est, Jtistiliam, Prudentiam, T e m p e r a n -

Deos : quia populus Dei conspeclibus f u i l indigntis.

t i a m , F o r t i t u d i n e m . Moyses vero Christmn signat iu

Ideo non ad I s r a e l , sed ad filios d i -

electione p r i n c i p t i m : principes qtioque qtii eligtm-

Ad filiot Israel.

c i t u r , quod i n adoratione

i d o l o r u m fuerunt d i v i s i ,

t u r , duodecim apostoli figurantur, c u m q i i a t t i o r E r a n -

vel quod sescentorom milliura de -figypto egredien-

geliis a Christo electos, ad principatum super Eccle-

t i u m , filii tantttm ad t e r r a m promissionis

pervene-

siam. Et

quod

juttum

sequitate j u d i c i i judicat, aposlolos

est, qnod d i c i t , ad fitiot Itrael

: quasi dixisset, non

quibus d i c i t u r , Sedebitit,

ad genles. Omnia

illi.

prceceperal

11 oc ostenditur,

ltraet.

Ascende,

Haec sententia

ett judicale.

ront, e i c e p t o Caleph et Josue; vel sic intelligendum

quoque figurat :

el judicabitit

duodecim

tribut

id est i n summitate perfectorum :

quod non majus neque m i n u s , quam ut a u i i i v i t , e d i - B aliter ascende et posside, i d est praemiis. Sicut cerel i l l i s . Pottquam

percussit, et reliqua. A p t u m v i -

cutut

ett Donunut

deiur Moysi edicere plebi Israclitico, postquam illis

bis. Nolite metuere, id est c o r d e ; neque paveatit,

victoriain dedit de Seon et Og, u t beue atidirent l e -

in ore. Cumque termo placuittet,

gem. Percutsit,

i d est corpore et a n i m a . Seon et rex

ciitm i n d c a t u r . Miti ex vobit duodecim

Amorrhceorum,

daemonem

qua

regein

geniium ligurat,

vel sensum m a l u m , regem v i t i o r u m . Moyses ram

figu-

sive sensuin b o n u m . Ccepit Moytet

explanare

id est

i u hoc piebis j u d i viros, et r e l i -

Qui duodecim v i r i , q u i l a l i nuinero duodccim

apostolos possnnt significare.

C b r i s t i significat, snpradictos percutientem,

/o-

i d est prophetavit vo-

Deut tuut,

Vattit autem bolri,

per

anticipationem dicta est. Botros aulem superius d i x i -

tegem,

mus significare, quac apostoli dnabus vectibus, i d est

et reliqua. Dignitatem indicat Moysi, dum i l l i plana

duabus legibus praedicando portantur. Ab aquilone ad

fuerat lex, et ipse explanat populo, i n eoquod d i c i t :

dexteram,

Dominus Deus suadet plebi. Locutut

fidei, atque dixittit:

ett ad not, dig-

n ' t a s personae i n hoc ostendilur. Sufficiat iu moute

hoe nutntittit

vobit,

quod

hominis dicitur termonum

id esl venistis ad m o n -

t e m : i d est, v e n i f j s ad superbiam

vettrorum

Amorrbaeorum

tatis. A l i t e r unus peccatorum

non

vocabis

: u t d i c i t u r , Mutti

m u s , sicut dicimus, Ad montem

quod nisi quis consideraverit

fidem

A m o r r b a e o r u m , i d est peccatorum , quia dc peccalo

m u l t i vocautur, c t

guram poenitentiae l e n e l . Et ipti dabo terram, diceret,

cati, etc. Quam catcavit

i d est, ad

: quia non i u

m u l l i j u s t o r u m unus vocatur. Praeter Caleph, qui fi-

et v i t i o r u m . S i autem In bonam partem annuntiat

audis-

C uttilate audivi eos, ut d i c i t u r , turba non unius v o l u n -

Aliter revcrti-

m i n i per A b r a b a m , Isaac, et Jacob , sive per histor i a m et sensum. Et venite,

Haec seuten-

: auditio D o m i n i more

tel Dominut vocem termonum

estis habitare i n t e r r a , vei per boc siguiflcaltir, quod k l est i n peccata vestra ad jEgyptunt.

Odit vot Dominut.

tia populum incredulum demonstrat. Cumque

: ac si dicerct : Qui i n d i g n i

essenl i n d i g n i i n lege Domini inhabiiare. Revertimini,

i d est aperiae infidelitatis usque ad calorem

pet vester,

ac si

tunt

vo-

hic i n t e l l i g i t u r ,

regnura Dei per c r e -

dulitatem praedicationis, non i n t r a b i t i n regnum ccc-

r r r t a i u r Ecdesia i n fide, etcaetera i n loca. A d caetera

l o r u m . Binl vocaniur ad t e r r a m promissain, i d est

• i t i a burailiora, ad montana a lege Dei, et hurailiora,

Calepb

l d est peccata. Contra meridiem,

l o r t i m , i d est q u i duas leges iraplent, innocentes c t

b u j u s m u n d i . Et juxta q u i r , tradidi

vobit,

i d e>l prosperitatem

littut, i d est, terrae maris, i n -

i d est, prophetiam.

Ingredimini,

i d est, h i Ecclesiam, vel ad fidem Evangetii vel i n r e g n u m coeiornm; et pottidere,

poenitenles, sive corptis e t anima. Egrettut rhceut, qui habital in montibut,

pro- D

p t c r dilectionera patrom v e s t r o r u m . Addat ad hunc usque ticut tocutut ett:

i d est, sic e r i t se-

Amor-

i d est, haeretici babi-

tantes i n superbiis.

i d est contra ac si d i -

c e r e t , non p r o vobis : quia non meroistis, sed tmnterum,

et Josue. Bini etiam i n t r a n t i n regnuin coe-

CAPUT I I I . Seyr nomen loci est, et Hornia s i m i l i l e r , quae Ecclestam significanl, qtiam peccalores perseqtiunttir. Sic j u r a v i t Dominus, ut vero d i x i t : iVou videbit qutt*

m e n luutn sicut stellae cceli. Date ex vobit, i d cst c l i -

piam, et reliqtia. Arbog mons est. Aroer civilas, Ga-

g i t e ex vobis : virot tapientet,

lsad regio. Moab ab Occidente. Basan civitas de me-

boc

id est i n lege et gnatos,

est i n rebus plebis, et

probata s i l . Tribunut

conversatio

dio tribus Manasse, certam divisiooem habet inter

d i c i t u r , qui t r i b u i iniperat, u t

quorttm

corpus et aniraam, inter actualem et contemplati-

a i i i ; significat doclores, i n tribus legibus fidetn T r i -

vam v i t a m , i n t e r historiam et senstira, regio et civt-

t i i i a t i s docenlcs. Centurio vero, qui super cenlura

tates et cuncla Basan. Gesstim fons est, et Magati

§if,signiOcat doctores qui praedicant praemia coelestia

locus. Jayr et Machir unus v i r est. Utquead

i n f u t u r o , vel centuplum i n praesenti. Quinquagena-

i d est sacerdos usqtie ad lorrentetn. Eboc, i d est ad

r t n n super quiuquagitita s i m i i i t e r doctores significat,

occidentem usque ad Jordanem. A d aquilonem vene-

peenitentiam

rtint ad o c c i d e n l c m , et usqtic ad mare deserti. A:l

praedicintes. Unusqtiisquc antem

f u i u q u e sensilmi

i n aposiolis

ex

i m p l c t u r . Ipsi cniiu

occidcutctn Sairdas

medium,

montis. Pascha ad dcxtcrani

3&5

BEDiE VENERABIL13

OPERUM PARS I I . -

ZU

EXEGETIGA G E N U I N A .

partem. E x p e d i r i , usqtie hoc, jumenla. I n liac s e n - A anle Jordanem, fides t r i u m legum, vel fides TrinUalia tentia (ria osteuduntttr, i d est, incceplio in baptismo,

ante baptismum indicatur. CAPUT V.

possessio i n fide, volunlas i n elevaiione ntenlis ad superna. Preeatutque

id esl u t terram

tum Dominum,

repromissionis i n l r a r e t . Coepisti ostendere servo

tuo

tuam : i d est i n veslimentis menlis

magnitudinem

p o r U n l i s de iEgypto i n mari et i n p e t r a ; et i n roanu

Et vidimut

facie ad faciem. IIoc ex persona Moysi

tantum d i c i l u r . Et mediut fui, c l reliqua. Sic ei C h r i stus roediator Dei et bontintiro. Timuittit In hoc plebero suam. Non usurpatit,

enim

ignem.

id.est non t i -

fortissiroa, i d est i n pugnas conlra Amalecbiias. Ne-

mens, ut sanctifices i l l u m victimis sive opere-

que eniro Doroinus alius vel in ccelo : ideo boc d i c i t ,

diebut operaberit

terram.

Sex

Hnec sententia figuram vete-

qtiod roullos i n _£gypto viderunt deos, qui non p o -

r i s Tesiamenli tenei, septiraus dies sabbati, figuram

tuerunt salvare plebero, nisi Dominus, velut i n terra

novi Testamenii, i n qtta legis spiriluaies bostias Do-

iroaginem bovis viderunt. I n hoc aulem i t i n e r e ple-

mino offerimus. Non declinarous ad dexteraro, id est

nituUo ostenditur, i d est pro eis qui traosierunt J o r -

ad vanam gioriaro; neqne ad siuistram, adorandoidola. CAPUT V I .

d a n e m , et plenitudo i n his qui reroanserunt i n lerra Moab. Plenam

Ditiget

enim i n l e r r a m reproroissam veue-

Deum tuum. Iroperatlo et p r o b i -

Dominum

r u n l : quod significat pleniludinem legis, quae populo B b i i i o in hac senlenlia ostenditur. Imperatio, d u m d i data est i n plenitudinem, d u m sensus defuerit. A l i t e r

cittir, Diliget;

deot

atienot.

remanentes i t i terra Moab, significat illos qui ante

A l i i e r , Non diliges, u t dilexisti ante. Ilaec

p r o h i b i t i o , Non

quoquo

diliget

legem i n lege fuerunt, u t A b r a h a m , Isaac et Jacob;

sententia pnecellit

a l i u d , ubi dicittir : Non

vel gentes q u * pervenerttnt ad b a p t i s m u m ; vel illos

rabit deot alienot,

quod pertinet ad opus d e s e r t i .

hic

d i c i l u r , ad optis

ado-

q u i contra baplismtiro fiunt, vel videt populum q u i

Quod vero

n o n credtderunt Christo, curo iege baplisroi. Terraro

promissionis. E x

terrae p e r t i n o t

vero reproroissam i n t r a n t e s , significant baptismum

Non

accipientes, et i n Ecclesia manentes. Reversio aulem

et rciiqua. More quoque artificis dilectio priroum p o -

persona quoque veteris

habcbit deot atienot:

dicitnr,

E x persona n o v i , DUigee^

i l l o r u m , i n qua facit pugna ante et retro : demon-

n i t u r , quia sit oroniuro mandalorum fundamentum.

strat pognara corporis et aniroae. H i qtioqtie fiunt i n -

Ita

ter M o a b , et i n i e r terram repromissionis, Gguram

deinde

populorum possunt tenere, pervenienlitim ad u n i t a -

ctionem fundamentuni p r i m u m ponerc, ac

tera legts Christi. Non enim transibis Jordanem

bona

itlum.

enim artifex aedificat

et

fundamentum p r i m o p o n i t , d o m u m . Sic et

ditedeinde

ex Duro aliter ha_c sententia i n t e l l i g i t u r . Requtes e n i m rj; parle qna corpus aniroatur. Ex anima, bac parte q t i a v i d e t u r , et jaro visio Doroini non habitabit. A l i l e r m t e l l i g i t u r super omnem creaturam. Et ex tota fortivisio pro vindicta intelUgenda e s t , nec peccatum i n tudine, i d est parte corporis ; u t extollerent a l t i t u d i f u t u r u m vindicarelur.

opera institoere. Ex

nos decet

toto

cordt,

Id est

nero creaturarum similem fuisse altitudini C r e a t o r i s . A p l u m autem fuit tribus locis iroperari d i l e c t i o n e m ,

CAPUT IV. Cuttodi ergo temetipsum : i d est ab adorando i d o ' a :

i n corde et anima et fortitudine, dum tret

habitatio-

qtiae v i d e r u n t , i d cst i n scrtptionibus. Ardebat usque

net, i d est j E g y p t u m et eremnro, et t e r r a m r e p r o -

ad ceetum. Hyperbolice hoc d i x i t . Vocem arborum

roissionis

ii-

habuerunt. AJiter d i c i t u r , corde e l a o i m *

i d est legero; vel hic pars pro toto d i c i -

pro uno a c c i p i t u r ; et f o r l i t u d i n e , secundo. A p t u m

t u r , et formaro penitus non vidistis. Forsitan enim si

est eniro, ut duobus locis dilectio s i t , duro omnes h o -

tiue audittit,

vidjssenl formaro, fecissenl

imaginem : non vidistis

oliquaro siroilitudinem majestatis

Dei i l i i u s . Deue

i d est quaudo non excedjmus

cemuialor,

peccati. Tettee invoeo ccelum et lerram, lio b i n o . Terret plebem,

modum

roiues duabus consistunl substantiis, anima et c o r p o r e ; vel duabus aliis, id est pane sine f e r m e n t o ; e t roanu tua, idest operetuo. In iumine, i d est i n o p e r o . CAPP. V H - X I I I .

id esl i n a u x i -

i d est verbo D e i , et persona

sua ccelum et terraro ; ac si diceret : Tettet

Curo vero ad Abraham Dominus de futuro l o q u e -

vocit j ) r e t u r , non seplero gentes, sed decem dinuroerat,

erunt cmtum et terra, quod ti adoraverilit

deot

alienot,

quarum terram semen illius p o s s i d e r e l : qui n u m e -

coalum vocabis, non pluet tuper terram,

et terra non

rus adjecta idololatria g e n t i u m , biaspbemia Judmo-

germinabil

fructum tuum. Et diceiit,

rint hic? Bi

tunt testet, qui

ti adoraverimut

deot alienot.

Quando

invocati tunt

adorave-

tuper

not,

A l i l e r cceluro et l e r r a ,

aniroaro et corpus significare possunt, vel incarnationeni et d i v i n i t a l e m , vel legero litterau et novi Te-

r u m , haereticorum errore, verissime adiropletur : quibus

donec intellectu

stainenli, quae non vident, nec audiunt. I n bac sen-

gnatione gentium Hberabitur : quae septero p r i n c i p a -

tentia praecavet, quod inultas iroagines

idolorum

lia v i l i a figurant, quae per Dei gratiam unuaqQi^qoe

apud Chananaeos vidissent. Per tentationet,

i d est, ut

roiles v i n c i t . Quod vero numeri roajores esse d i c u t i -

id est Aroalecb.

l u r , haec ratio est, quia plura vitia quaro v i r t u l e » .

i n Maunaan. Et Signa,

in atienigenarum,

id est figuras. Atque portenta,

Robuttam pugnas.

manum, Per

brachiumque

u l fuii serpens.

extenlum,

id est i n

trcs civitatcs quas superavit Moyses

Quod dicitor, Non ibit cum

eit,

i d est i n a d o r a n J o

i d o l a , ititelligendttro est. Scittusque nere Jordanis, sivc i n pugnis. Aufcrat

fortit,

i d ost i t t -

Dominut

a

ta

9

385

1N P E N T A T E U C I I U M

COMMENTAP.il.

— l)ED l E B O N O M I U M .

iil est p l e u i l u d i n e m nanc, et infirmitates pessimas, A tnntedtcti,

530

AIHer Gebai pro male-

in ignem mternum*

iJ esl decesn pfogas i E g y p t i . Nan pareet iiHt ocuhts

d i c l h n e , pro |iarle carnis p o n i t u r , sicul et Paultts

inut. et r e l i q u a . I n hoc i l l o r o m copid tati praeeavet.

apostolus a i l : Sdo quod non e$t bonum in carne mea.

fcliie

Gazarim cum benedictione,

m e t o e r e , quia t i m o r impcrfectorum est. Non

euta toa v i t i i s i l l o r o m . Crabronee, iliarufn.

Deue

magnut

in

domo sua i n t m o l a r e t , Idola fecissent, filios et fitias

detendis,

coniburentes i g n i . Non quod hoc /Egyptii fectssent,

ittoe :

sed Chananaei obrutum negabitur, i d est scnsus t e -

et terribitie

Qood vero d i c i t , De gentibut

neeuta.

I n hac sententia prxcavet, quod si unusqolsque i n

id est mali inores

ad tibandum,

non

ptriter ne forte beetia multipKeareniur

pro aniina m illo loco.

id est, i n Sdo.

id est, diis i l l o r u m , i d est, c u p i -

tercet eeutut tnue:

eonira

caveodom nobis esse ostendtt, ne forte expulsis pec-

stimoniis. Egre$$i $unt filii Eliab,

cstis a earne nostra, et repente superaiis, accedant

vel Alii peccatorum.

eoatra nos bestiae s p i r i l u a l e s , hoc est juctaatia , vel

CAPUT X I V .

npftrbisr, vel certe vana gloria, quae surrexerint ma-

Iiler manifeslum est.

' " * . T ! ° °. * est, qot i o Sodomts uabttans se c o n h n u i t , u t non B C

n C U

0

0

U $

peccarei. A c per hoc quodcunque v i i t o m e x p u l e r i -

9

ruminant,

quod sub juramento poiliciius est.

id est credendo, de hit ques

et ungutam findunt, id est de his q u i quod

credunt corde, opere non difterunt. Pinnulat, mandaln I c g i s ; et tquammat,

aliierem, per quem j u r e t . En Domitti Dd tui coetum

i d est

i d est,

cogitationes

m u l i a s ; omnet mundas, i d est sanctos, qui ideo aves

si diceret, babet Dominus potestaiem, s i

phiat coeJum , an non super nos. Et ceetum ceeli,

n e

t

nat i n opere. Comedctit,

Jarat Dominus per seipstim, quia non babet alioni #af, ac

d i c

v i t a m , vej Incarnatioucm et d i v i n i t u e m , et r u m i -

i d est genus v i p e r a r u m ,

auod baareticorom tenet figuram , q u i T r i n i t a i e m bbspbemsns,

" • v o l u n u t e caus» d £ , . ^ . ^ boli vel haeretici, quod i n dttas partes ungulas Anfectionem non i m p l e u t , ant actualem a u l llieoricam

iterum revertens inveniat domtim

iwsoam vacantem. Ditpe

Spirilualitcr potest inteliiiri

d u n t , id est, q u i credit duas ieges, sed divinam d i -

OBS, a t a t i m loco iilhis plaatetar v i r t u s : ne forte re* pobos s p k i t u s ,

Hoc historia-

Non faciet catvitium $uper morluum,

jsri b b o r e exstirpabUntur quam carnalia v i t i a . L o t h P

i d est filii intqtri,

d i c u n t u r , quia cogitationibus e l operibus mundis ad

id

superna volant. Avcs immundae, haerelicos signifiV

est slellae : aiiter per ccelum angeli intelbguntur.

cant. Juxta

Coelom v e r o cceli, animae s a n c l o r u m , ut est. Sielia

genut tuum,

id est s i acciderit a l i q u i d

quod i l l i sitnile sit i n f o r m a , non prohibetur nisi do

enim a steiia d i f l e r t i n claritate, ita et resurrectio genere i l l o r u m . Omnes autem aves immundae quas m o r t u o r o m , vel bistoria et sensus, et t e r r a , i d est £ dixiinus,diversagenera hacreticorumsignificant.Quod fructos terrae , vei corpus et a n i i n a , et omnia quae i n vestis Israel in eremo nulla vetustate d e f e c i l , potest ti» s u n t , i d esi Adam cuni suo genere. figurare futuram incorruplibilitatem c o r p o r u m , u b i Deue

magnut,

id est in i E g y p l o .

illa qu o corruplibilia sunt sine corruptione perma-

Et potent

id esl i n m a r i .

nebunt. Qood vero d i c i t u r : Non eoquet hmdum

TerribUis,

contra Amalech.

tacte matnt tum, ostendit quod quem baedus significat

t

Qmi pertenat

non accipit,

vituperavit hic plebem,

non est coquendtis i n lacte matris suae, i d cst, n o n

qui per»onas acciperet.

purgandus mediocribus Ecclesiae d i s c i p l i n i s , sed

Jpee ett laut lua, i d est, ut ipsum laudes. Uare

Hubrum,

Punet

ut q u i p e r lasciviae blandimenta se perdidit fortiori d i -

Haec sentenlia

tuper montem.

respicit a d locum ubi d i c i t u r : Tettet invoco et Irrram,

austerioribus praeceptis illius peccata purganda suut,

propler l i m u m rubicundum d i c i l u r .

benedictionet

in

ud duo montet in lettimonium

scipliua se r e d i i h a t , u t cacteri videntes tiraeani. Per

cmtum

dedmam

proferantur,

Ac s i d i c e r e t : ilabebitis benedicliones super vos Jegeoi D o m i n i custodieritis, et maledictiones

partem quam Dominut a populo

pottulat s i -

gnificantur decem sensus, quos unusquisque nostrum

si

reddere debet Domino. Anno tertio

atiam

dedmam

si non

teparabit. Postulatio autem anno t e r t i o , ostendit Doc u s t o d i e r i t i s . A l i t e r benedictio super raontes ad - .. • , * t u iut* p..t.. :« . . . ' . . . r i rainura praevidentem b e l l a i l l i s . Futura enim i n terra l-rael p e i t m c t , maledictio vero ad Cbanana os. H i . . . . . . „ repromissionis anno t e n i o d i x i t : Vtquequo eorum quoque n i o n t e s i n terra repromissioiiis esse dicnnvinew cretemnt ? Vel pro tribus annis , q u i b u s , u t t o r , et a l i i n o m i n i b u s n o m i n a r i , id eat, Libanus i n dixerunt, fuerunt tribus Rubcn et Gad, e l dimidfa t r i • a n e A q u i l o u i a , et Libanus rainor i n dexlra parte bus Manasse i n tcrra reproinissionis iu pugnis m a rjusdeio t e r r a e . Sed ab aliis dicitur, quod hi monles gnis. Separabit mihi uliam decimam, i d cst sacerdoaou U f l i b i s t o r i a l i t e r fuissent quam ad testificatiotibus, ac si per bbc sacerdotibus dicerei. aem b e n e d i c t i o n t s et maledictionis d i c u u t u r . Mystice CAPUT X V . aotem b i d u o monies pro duabus legibus possunt m

A t % t A w n

K

M

r

u

accipL

G e b a l p r o veteri, q u i vindiciam

commisit.

frater tuut

Htbrmut.

Per

fratrem sensus intelligtiur. Hebreus transiens i n t e r -

b i montes sumraiiatem perfeclorum et

pretalur. Hebraea , id est anima uniuscujusque p e r

s o p e r b i a m i m p i o r u r a deraonstrare, vcl quod i n fine d f d t u r v i t a o : Venile, regtmm eptoet

Cum tibi venditut fuerit

Pos-

Gasarioi p r o n o v o , qui indulgentiaiu docuit. ssat e t i a m

a

benedicii Patris

paratnm etl vobis,

mei

t

pottidete

e l reliqua. E l :

lte

9

fecti de g e n t i l i i a t e , ad baptismum (ransiens. - Per septem annos, quibus servire praecipitur, achV vae vilae perfcctio designatur.

BEbM

387

VENEKABILIS

OPERUM P

Per seplimum a n n u m , quo d i m i t t i t u r , acliva vita

I S I I . — EXEGETICA GENUINA. sua intentione referamus.

exprimitur. Sicque auris illius subula p e r f o r a i u r , d u m mens

588

convertimur. Et s i m p l i c i i c r cum deitnquentium v i t i a Sed securis matius

figit,

cum sese increpatio plus quam necesse esl i n asperitatem p e r t r a h i t . F e r r u m quoque de matiubrio pro-

subtititate l i m o r i s p e r c u t i l u r . A l i t e r sex anni sex aelates mundi signiflcant.

Se-

s i l i t , cum de correclione sermo

d u r i o r excedit. E t

ptimus vero anhus diem j u d i c i i designat: subula sa-

unicum p e r c u t i t , qui auditorem suum prolata c o n -

pientlam, qua auris, i d est sensus, perforatur. Janua,

tumeba a spirituaii

i d est fides domos tua3, i d est Ecclesiae. P r i m o g e n i -

nainque raens ad o d i u m p r o r u i t , si huic immoderaia

tus opns perfectum siguificat. Quod autem d i e i t :

mcrepaiio plus quam debuit a d j i c i t . Sed is q u i m -

dilectione i n t e i f i c i t . C o r r e p i i

oslenditur quod non debe-

caute iigna p e r c u t i t , et p r o x i m u m e x s i i n g u h , ad tres

nius opus molle Deo offerre. Sexus quoqtte masculus

necesse est urbes fugiat, u t i n una i l l a r u m defenstts

sensum perfectuin i n d i c a t . Quod autem d i c i t : iVon

v i v a t , qtiasi ad poeniienliae laraenta conversus, i n

operaberU

Quidquid

maecutinum,

primo-

uuitate sacrainenti sub spe, fide et chariia:e absceo-

oslendit qtiod si quid robusiuin

d i t u r . Reus perpetrati homicidii non tenetur, quem

incipimus e x e r c e r e , et hc siguihcaiur i n priinoge-

invenei i t , non occidit. Quia cum districtus judex ve-

ii primogenilo

genita ovium tuarum,

bevis

f

et non londebis

nito b o v i s ; vel c u m v i l a nostra a l i j u i d i i i n o c u u m

n e r i t , q u i se nobis per natorae consortiura j u n x i t , ab

i n c h o a t , d i g n u m est u t humanis o c u l i s , quasi sub-

i l l o procul dubio culpae reatum non expetet quera

ducto vellere non ostendatur. l i o c enim siguificatur

sub illius venia spes, fides, c b a r i t a s , abscondlL Se-

p e r b o c q u o d d i c i i u r : Non tondebis primogenita

quitur : Non stabil testimonium

ovium.

uniue contra

atiquem,

Caecus populum gentilem signilicare potest, qui po-

ted in ore duorum vet trium testium stabit omne

tuisset viam saluiis i n l r a r e , si vidisset. Claudus vero

Licet bistorialiter observandum e s l ,

verbum.

dicitur qui non i m p l e l ulramque dilectioiiem; qui videt

qtioslibet impios vel baereticos agimus sancias S c r i -

taraen contra

quidem v i a m , sed non ambulat io ea. Potest quoque

pturas i n d u b i u m vocari. Sensus quippe nostri a t t e -

claudus populum Judaicum significare,

slatio siite his testibus non babet fidem. Adbibet duos

credeulem

tantum l i t t e r a m , et non seosura. Quasi capra, Ecclesia ; et cervo,

id esl apostolorum populo.

id cst

lestes , scilicet Vetus et Novum ; adbibe etiam q u a -

San-

tuor Evangelia, proplietas, apostolura, sicque stabit

tcrram.

omne verbum. Addet res alias i n terra repromissa, i d

Per Itoc indicatttr nos oportere magnopere de tneri-

est creduiitatem Patris, et F i l i i , et Spirilus sancti. I n

tis i n t e r p r e t a r i , sed in jttdicium Ecclesiae effundeirc*

lerra Ecclesiae post baptismmn s u b i t sacerdos, i d est

guinemiUorum

Observabis

noncomedas,

sed effundas in

lex vel C h r i s t u s , vel unusquisque doclor

mensem, i d est j e j u n i u m . CAPP. X V l - X V i l l .

Solemnitatem

quoque tabernaculorum,

Septembris. / n solemnilate

Azgmorum,

id est mense

d i c i t u r : Non piantabis lucum,

neque omnem

arborem

attare Domini Dei fut, significat quod circa do-

juxla

t i a ; duces vero prophetae, vel apostoii, i n l e l l i g u n t u r .

id est Pascha.

id est quiiiquagesima. Quod vero

Hebdomadarum,

perfectus,

coniirmans nou contra haereticos, daemoues, vel v i -

CAPUT Ejiciuntur runl,

XX.

ex prcelio qui novam domum

simut qui vineam plantaverunt,

atdifieave-

aut qui

uxorem

quia non potest divinae militiae servire,

desponderunt,

m i n i c a m fidam m h i l i n verbis infructuosis, n i b i i au-

qui servit negotiis ssecularibus. Homo quoque

formi-

dientiae saecularis, n i h i l illecebrosum debemus c o m -

dolotus et pavidus projicielur

fuciat

ponere.

corda fratrum suonirn, Nou polest arripere spiritualis

H o c e n i m significant iigna nemorosa

sine

e pugna ne pavere %

u l l o fructu. Sed sola pietate veritaiis scientiam prae-

militiae pugnara, quia adhuc terrenis operibus l i i u e t ,

dicatiouis teneamus. Ulud autem quod d i c i l u r : P r o -

ne forte alios ab evangelica perfectione suo exemplo

phetam de gente tua, sicut me, susciiabit

Deus, quan-

revocet. Tales enim non possunl bella praeliare. Si

quam j u x t a bistoriam de Josue d i c i potest, taraen de

quando accesseris

civitatem,

i d est

Cbristo manifesta prophelia e s t , q u i verus propheia

corporis i n aqua civitaie haeretici, vel v i t i a .

Offeree

de gente Israel ortus est. Et sicut Mojses dispensa-

UU primum

pacem,

tor erat veteris Testamenti, ita et Christus novi. De-

Si receperit

u$que porta$

nique i n Evangelio

et serviei tibi

Mogsi crederetis %

Dominus d i c i t : Si

et milti, demeenim

crederetis

illescripsitJ$uod-

dicta.

percutiee,

Generie

dum

arbores,

autem

i d est fidei v c l pcenitentiar, id est i n poenitemia vel v i n -

nutscutini,

Absque mutieribus,

divinitatem intelligendum esl. Quod

i d esl Christum ad credendum. %

9

que d i c i t , Sicut me secundum carnem, et uon secou%

ad oppugnandam

i d cat qui suut s u p e r b i .

absque jumentis,

et

noneuecidee

id cst sauctos quibus vesci potest, i d est

p r o m i t t i t Dominus uitionem i n illos q u i verba pro-

praeceplis, absque animabus et roollibus sensibus e t

phetae, i d e s t C h r i s t i , audire n o i i e n t , comminatio

simplicibus;

e s t , plebisque Cbristi verba.

poenitentes.

Hic est autem verus

Propheta, de quo dicitur : Non est Propheta noce

$

nisi in pitria

sine ho-

sua.

ad Ugna cedrina,

i d eat

CAPUT X X I . Quando inventum fuerit hominie cadaver, et r e i i q u a *

CAPUT X I X . De illo qui eum amico $uo simpliciter

nec $cecularibu$ devastare debee,

Uoc ad cadaver Adam cum suo genere potest d e i n o u vadit in silvam

et reliqua. A d siivam quippe cum

araic i iraus, quoti*s ad intuenda subditorum delicta

s t r a r i ; cujue ccedis reu$ ignoratur,

id est diabolus ad»

bominibus i n parte bona. Majoree

natu et judices,

et

p r o p h e t s et apostoii intelliguntur. Locus a u t e m c a -

5*'»

1N P E N T A T L U C H U M

COMMENIAPJI.

DEUTERONoMIUM.

3M

d a v c n s Adae paradisus, civitas t i v i t a t t i n i Judue. V i - A est in vindicta, vel poenitcutia. Citiut cadaver non dcbvt l u U e * i caro C b r i s t i , quae juguni peccati non t r a x i l ,

permanere in patibuto, id est in peccato. Sed sepetieiur

nee t e r r a m s c i d i l vomerc, i d est nata sine v i r i coitu.

eadem die,\d esl in novo perpceniteutiam.

Mt educunt illam in voJUm atperam atque taxotam, ctt Jodaei ad b u n i i l e m crucis passionem

id

bis terrmfetore,

asperam,

muadi peccatis et teiitationiiius saxosam. Yaiiis enim

Ccnlamina*

id est terra c o r d i s ; fetore, i d est peccaia. CAPUT X X I I .

Non videbis

usque,

bovem,

de omisso fratris

tui:

aeioiarara b u m i l i i a t e m signilicare p o t e s t , quae est

hoc dociori dicitur. S p i r i l u a l i t c r bos jttgum legis

aspera coutra diabolum, quae nunquam arata est, i d

suslineniem d e m o n s t r a t ; o v i s , innocentem ; asir.tis,

est a doctoribus c u l t r o et vomere vetcris et novi Te-

popiilum gentiura. Vestimenta autera opera sunt.

siaaaeoti. Quod auiem d i c i t , In Uia cervice praedicaiionem

Incarnationis ostendit.

vitulas,

Cbrislus autem frater e s t , ad quem haec omnia per

Accedenique

doctrinam boni doctoris dicuntur. Quod autem d i c i t :

smeerdotes, i d est filii L e v i , vel a p o s i o l i ; vel in

mun-

Non induatur veste virili,

ostendit illud quod Aposto-

dast, i d est sanguis; lavabuni manus suas, i d est ope-

lus a i t : Non permitto

ra per fidem Incarnationis, et d i c e n t : Manus

noslrm

que enira sacerdotium , neque doctrina f e m i n i s , nec

hunc, quasi d i c e r e n l : Non

in Ecclesia c o u c e d i t u r ; sed nec v i r debet indui veste

men efuderunt

eanguinem

apostoii, Deqoe sancti effbderunt sti. £1 auferatur

ab Uiis tanguie reatus. Sanguis C h r i -

eruore,

docere in Ecctesia.

Ne-

sanguinem C b r i - B feminea. Quod enira v i r esi, et principatum gerit Ec-

sti pro mondo effusus est. Tu aulem alienut mmecentit

mulieri

eris ab

i d est n o n apostoli pro mundo

clesiae, nec debet aliquid femineum vel moile i n sua doctrina habere. Si ambulans,

u

facies bona et mala airaul

Ditentias indumentis. Defteal

arubit

patremet

matrem,

boc

in bove timui

fieri.

teret vineam

tuam,

Quod autera :

Non

significat duos popo-

et atino,

est, m e m o r i a m bujus n t u n d i , et geniHilatis iliece- C Io8. I n bovis enira nomine populus sub jtigo

legis

b r a s c a r n a i e s , deinde verbi Dei vocabulo omne pec-

accipilur,

e a u i r a iofidelitaiis i i l i u s , quod raortoum et inane esl,

nens usque Evangeliuro. I n bove autem simui et asi-

i n asino autera populus gentium p e r t i -

r a d o i o r . H i sunt e n i m c a p i l l i e l ungulae m u l i e r i s ,

no arat, qtti sic Evangelium r e c i p i t , vel Judaicarum

atque demum per lavacrum bapiismi pttrificata con-

superstitionura, quae i n umbra et imagine praecesse-

jBngitor sanciis. Cura n i h i l superfiuiiin in capite vel

r u n t , caereraonias non relinquat. Item i n bove bene

manibus baboorit, i d est cum neque sensibus, neque

operantium vita s i g n a t u r , i n asino stultoruin vecor-

actn i m m u n d u m aliqmd g e r i t . (Jnut awem

dia. E i g o i n bove simul et asino non arabis, fatuum

mentit,

qua paeto duei jubet Utam in uxorem , fidera et opus

sapienti i n ptaedicatione non socies, quia non pos-

sigoificanlem. Ternario autem nuroero fides osten-

sunt aequaliter enuntiare verbum Dei. S e q u i t u r : Nou

d i t u r , denario opos legis, per

induetvettem

fidem

et opus legis

ex tana linoque

contextam.

Per lanara

aoima Deo recte sociatur. A l i i hanc mulierem p u l -

simpticitas, per Iinum sublimitas designatur.

cbram facie, rationabilem aliquam disciplinam signi-

quae ex lana et liuo c o n l e x i t u r , l i n u m inierius celat,

ficare p u t a o t , quae sapienter dicta invenitur apud

i n superficie lanara ostendit. Vestem ergo ex lana l i -

Vestis

gentiles, quasi a nobis sit reperla. Oportel de ea p r i -

noque contextara i n d u i t , q u i sub loculione ittnocen•Mim auferre omnem superstiiionis i m m u n d i t i a m , D liae intus s u b l i m i u t e m celat malitiae. Funieutot in et sic i l l a m i n studio veritalis assumere. NuIIa enim fimbriit faciet, i d est, mandata legis exemplis apoapod gentiles sapientia e s t , cui i m m u n d i t i a aliqua

atolorum. Per quatuor

v e i superstitio non sit admista.

creduiitatem qtiatuor libroruna fidci. l u s u p e r , Cen-

Si kabuerit

homo duat uxoret,

u s q u e , non poterit

tum tictit

argenti,

anquloe pattii tui, i d est, per

i d e s t , inlegrilas pcenarum; a l

fernicaretur

daabus E c d e s i i s potest i n t e l l i g i , q u i non profert fl-

sanctorum. Si dormierit

l i o m dilectae, i d est populum Ecclesiae g e n l i u m , po-

haereticus cura Ecclesia, quae Cbristi uxor d i a t u r :

pulum Synagog.e i n divi.Monem substantiae, hoc est,

sive scnsus raalus cum anima, quae boni docloris est.

i a asaodatis legis, a populo e n i m Synagogae, boc est, a prUaitiva Ecclesia principiura est. Qmando peecaverit homo, petietur.

Utrique moriuntur, tia. Sipueltamvirginem,

usque, sed in eadem

te-

I l i c bomo unusquisque baptizatus potest

ioieiligi, q o i si peccaverit, debet j u d i c a r i

in domo

roorti,

id

patrit eui,

i d est i n Ecclcsia

ftusere fitium diteetm, et reiiqua. I n hoc Christus cum

cutn uxere alteriue,

i d esl i n v i n d i c u vel poeniteni d est Ecclesiam despondeo-

tera Cbristo suain v i r g i n i t a t e m . Et atiquit,

i d est

inveuertt

itlam

i d est Judaeus, vei h x r c i i c u s , sive peccator.

Ad portam

civitatit,

id est ad finem Ecclesijc. Et /«•

39* BEDJE YE.NEHABILIS OPERUM V*. IIS I I . — E X E C E T I C A C E N U I N A . lum debemus, ut ad reprebeiidendos nosmetipses acpidibus obruentur, id e s l i n vind c l a , sive testimoniis J cincti, acuium circa nos s t i m u l u m cotnpunciionis i n p o B i t i l e n l i a . Quia non clamavit, id est consensit.

3*1

habeamus,

Ager autem Evangelii doctrinain signiOcal; quae seqtiuntur pene j o x t a liunc ordinem accipicnda sunt. Clamawit et nultus adfuit,

i d est usque ad adventum

Otiristi. Per hominem qui

accepit uxorem

diabolus vel

haereticus

fratris

ostenditur, accipiens

sui,

Dei

%

eunuchus

et absciso

veretro

a n i i u a ; nec scortator,

atlrilis

reticum. Prostibuti,

Ecctesiam

mero sanctorum, sive congregatione.

nitiS et Moabites non permittuntur

in mernum

c x t r a Ecclesiam. Si intraveris

post unam e t a l t e r a m correptionetn devita. Per

id

autem,

est

in segetem anuct ttsi,

contere, i d est liltcratn legis

spicas, etmanu

exeinplo tidei tuae. Fa'ce

non metas, i d e s l n o n exee-

das cum sensu complendo. CAPUT

Sequi-

quia frater

i E g y p t i u i n et

aliter

4

Frange

e se repellendos. Ilaereticum aulem, inquit, hominem

nec JEgyptium.

carnis,

i d est in ordine niandatoruiu sive i u lege C b r i s t i .

intrare

signiGcat ab Ecclesia haerelicos seinpcr

abominaberis Idunueum,

id est diabolus, qui genuit ba> i d est animae. Retpretium

crede iucarnationem C b r i s t i . Forae

d u s esl, cum praecepU legis spiritualrter servavcrit,

%

peccati

prohi- J sed ahcoo, id est gentili populo. Ingressne vinemn proximi tui, id est iegem C b r i s t i . Comede nvae, i d est,

Q u i e n i m decarnali v i t a ,

quod significat denarius numcrus. Quod vero Ammo-

est

l l o c doctori d i c i i o r ,

molare pro pcccato. Nec fenerabis fruges, i d * * t iegis;

vel de gentilitate venit ad Ecclcsiam, lunc r c c i p i e n -

tur : Non

id

hoc signiflcat quod non debemus eleemosynam i m -

Qui autem de

scorto natus est usque ad decimum generationem,

in Ecclesiam,

operies,

i d est, u t d i c i t u r , Pion dabis sanctum cumbus;

osiendit quod onincs qui n i o l l i i e r vivunt, nec

intrare in Ecctesiam.

suutn poeniientiae opere.

ratioue, sive i n paenileiitia. iVon meretrix erit, i d est

imrabit

cxerccot optis virile, non possunt permanere i n n u -

betur

Egesta humo

est, ut obscuret peccatum

non coiiverterit. iVon contristes eunt, i d est, in deape-

CAP13T X X I I I . testkulis,

nostna

t i t c u n i servum d i a b o l o , quem a servitute

nientum iliius lidelitatem.

vel amputatis

mentis

fetidtim erttpit abscondal.

Non tradas servum domine suo.

Eccle-

siam fratris sui, i d est C h r i s i i , ne revelaveril o p e i i -

Quod aulem d i c i t , Non

q u i incessanter terrsm

poenitentia et dolore confediai, e l boc quod a uobis

XXIV.

Si acceperit homo uxorem,

tuus

et reliqua, usque, Reji»

eere eam. Hic bomo Christum signilicai, uxor Syna-

Idumaeum

6iguiflcatur pnesens v i t a , c u i quamvis renuntiantes

gogam Judaporutn, quae Christum non invenit perse-

ad /Egypiiain t e r r a m , id est, prisiinam conversatio-

quendo, e t a d crucein trabendo. Liber autem

nem mundi et coitcupiscentiain declinemus; tamen

i d c s l Evangelium. Manus autem itlius,

dum

hujus mundi necessitatibtis

s u b d i t u r , quod

j t t g y p t i a m naiiouem nequaquam exslinguimus, licet

repudii,

i d est

opera

, iufidelitaiis Domtts Ecciesia est, sive regnum ccelo1

r u m . A l t e r maritus, Apostolum, cujusque d o m o s o e -

ab ipsa qttadam discrelioue separemur, non de su-

clesiam signilicat. Vel si mortuus fuerit,

i n adjotorio

perfluis cogitantes, sed shnus, secuudum Aposiolum,

pcccatoribus. iVon poteril prior marilus,

i d est C b r i -

victu quotidiauo indumentoque contenli. Quod a u -

stus Synagogam, quia impoeniiens est. Nee

tem d i c i t u r , Qui nali fuerinl

(acies terram, id esl, corpus vel Ecclesiam. Cum

intrabunt

in Ecclesiam

ex itlis tertia

generatione,

Domini, signilicat qnod tunc

ceperit homo uxorem,

peccare

i d est animam suam. Non

«cpro-

sacularis quisque potest sanctis Dei conjungi, cum

cedat ad betla, id est, contra persecutiones daemonio-

perfecte crediderit tn Patrem, F i l i u m , e l S p i r i t u m

r u m . Vl in uno anno, et reliqua, i d est, poeniten-

sanclum, vel cum Spe, Fide, Charitate, s i l oruatiis.

tia. Non accipias toco pignoris

Sequilur : Si fueril inter vos homo

rem

%

iutus

qui nocturno

pot-

et reliqua. Nocluriiuuf somnium

sit somnio,

molam.

superiorem

et

inferio*

Accipere aliquando dicimus a u f e r r c

Unde aves illae rapaces accipitres vocautur.

Pignus

tentatio occulta, per quatn cogitatio lenebrosa turpe

vero debitoris est peccaiorum confcssio. A d e b i t o r e

aliquid corde concepti, quod

autem pignus accipitur, cum a

tamen opere non

ex-

p l e t u r . Pollutum quippe extra castra exire, est, t u r p i

peccati tenetur. Superior

peccatore coofesaio

autem et i n f e r i o r m o l a ,

impugnatione laborantem sese ex comparatione con- ) spes et t i m o r . Spes enim ad alla s u b v e b i t ; t i m o r , lavatur,

qnod inferius p r e m i t . Sed mola superior et i n f e r i o r

c u m defectum suum despiciens, ad pmnitentiae l a -

i u sibi necessario conjunguntur, u t una sine altera

tinentium despicere; q u i advesperum

aqua

iiienta convertitur, ut fletibus diluat omne qood a n i -

i n u t i l i s habeatur. I n pectore itaque incessanter de-

mum occulia inquinatione accusat. Sed post occasum

bent spes et formido conjungi, quia ineassum mise*

solit ad castra redeat, quia post tcntationis ardorem

r i c o r d i a m sperat, si nou et j u s l i t i a m p e r t i m e s c a L

neccsse est ut iterum fiduciam erga societatem bo-

Frustra quoque

norum sumat. Ergo post occumbentem solem ad

misericordia confidit. Loco igitur pignoiis m o l u su

castra revertitur, qtti post lamenta poetiitentiae, f r i -

perior aut inferior t o l l i prohibentur, quia q u i praedt-

gescente

cat praedicator, lanta dispensatione c o m p o o e r e pra>

flamma

cogitalionis

illicita?, ad

Gdelium

inerita praesumenda reparalur. Praeterea j u b e t u r u l cum egrederetur

quis ad requisita

naturas, et reliqua.

Naturae enim c o r r u p l i b i l i pondere gravatae

meujes

dieaiionem

j u s t i t i a m m e t u i t , si non e t i a m i a

debet, u t nec

d e r e i i c U spe

subtrahat, nec s o b t r a c u spe, i n solo i l l u m

timorem tiaaorc

derelinquat. T o l l i t e n i m superiorem m o i a m , s i

flooii

nostrae qnaedam cogitaiionuni superflua, quasi jren-

peccatuin dicat, Non babebis veniam de c o m n i i & i s .

t r i s gravamine r u m p u n t ; sed portare i n balteo p a x i l -

T o l l i t inferiorem, si dicat peccanii, A g o n i a l a

adboe»

m

DE T A B E R N A C U L O E T VASIS EJUS. —

quis Megna e*t

intseHeorrfia DooiinL Non

boe apostolorom popolo d i c i t u r .

mertedem,

LIB. I .

504

negabie \ tenet, u t si possit Bcclesie prodesse, Indigenit

non r e a u a t ,

bene i n t e l l i g i t u r utroqne pede calceatus. Q u i ;

f

td e s l , popoJofratris t u i , q e i s o n t apostoli. S t w adve-

sibi putat quod credidit satis esse c o u s u l t u m , coram

nm i d est gentiles p o p u l i . Non

v c r o a l i o r u m r e f u g i i , quasi uuius pedis

usque a d ,

auferat,

f

vidum, i d est fidem minimae, quae est

rettimenimm

t u m de area m i l t i t . Si

•Mina mortoa diabolo.

gium

f

CAPUT Quadraaemvriut dilingnentee

autem

argni

manum

calceamen-

tnler

te viri

jur~

Per hos duos

illiut.

v i r o s doclor perfectus et imperfectus potest

XXV.

intelli-

guo

g i , et per u x o r e m , baereiicorum ecclesia, quae v u l t

oslendit quadragenarium

barreticum liberare de manu doctoris p;»rfecii, m i t -

numerut

jnttit,

osque, abteindet

kabuerint

flagellorum,

aumerura, i a quo Ecelesia per quattior mundi partes

tens opos haereseos ad opus perfectum boni docto-

dnfusa, sub Deealogo legis c u r r i t .

r i s : cujus ecdesiaB opos abseindendum est.

Qoadragenario autem n u m c r o delinqtiente OHU, s i i n boe

tempore

t u r : Non habebit in tielo diecrta pondera.

rjedi-

Sequi-

Per quod

nobis prarcipitur, i n Domino cooscieiitiae nostrse noo

ittiiitentiac vuliieribus Aa-

geHemor. Si e n i m peecatis caedimur, i l l i c sine

pcc-

s i n t mensorae d u p l i c e s ; i d est, ne nos m o l l i t e r v i -

calis i a v e n l m u r . Seqniior : Non

bovit

ventes, caeterisgravlora praecepa

iTiturentit

in area fruget tnat.

iUud qood Apostolus a l t : Si teminavimut,

magnum

ett

ti

alligabit

ot

not

vettra

meta-

CAPUT X X V I I .

tritu*

Quod vero prmcipitur,

N u n q t i i d de bobus cura est Deo ? I n bovis

gentet

sane nomiite viia uniuscujusque d o c t o r i s e x p r i m i l u r .

hfibitavcrint

liberit

mortnut

et unut

ex eit

abtque

f

Jordane

tranemi*to

cuslodianl. Labia enim

f

tcientiam.

magni ot praeclari

i n q u i t , tacerdotit

Quod autem calce

cuttodiunt

figuranlur,

signilicat

quod o r a n i b u * inalis a c i b u s docioies debeiit i u v i r -

i»tsi quod unusquisqtie Evangelii praedicator ita debcl ia Ecctesla b b o r a r e , n t d e f u n c t o f r a i r i , i d est C b r i -

tutibus clarescere. In duobut autem moutibut

slo, suscilct scmen, et quod tutcitatum

et

fuerit,

illiut

I I . c deniqtie intelligens Apostolus,

nomen accipat.

ait : Nunqn d Paulut

crucifixut

ett pro vobit

t

aut

nomine Pauli baptixati ettit ? Tanquam d i c e r e t :

in Dc-

C

Gibai in

quibut

f

benedictiouet

et

Gazarim

maledietionet

« * f ^ n e « r , u i r n m q u e T c tamcntum significare potest, quia p o p u u * sub legti posiius, stib maledictn tenebaiur. Quod s c r i p t u m est : Maledictut

futicto fralre vos genui : Clirisiiani vocamini, non

permanet

Pautini. A l q u i electus

facit.

Ecclcsia m i n i s t e r i u m r e n u i t

in-

t

i n quibus legis verba s c r i -

Imbentur, q u i verba legis et djvioam Scripturam

eic. Quid aliud i n figura deinonslrat,

fuerit

f

f

et magistros, q u i couversaiione

euim boves tercntes et scparautcs i n area, id est itt fratret

ut

erigantur

r a m Ecclesiae posshlet, debet constiiuere sacerdotes

quibos spiritualia conseqtiantur auditores. Ipsi simt Lcctesia, ) aleas frogesque. Sequitur : Quando

lapidet

banttir figtirat, quia fidelis plebs per baptismum t e r -

Vuit ergo S c r i p t u r a doctoris praepnrari carnalia, a

timul,

et

ailitigere, imponamus

vobit tpiritualia

carnatia

mue ? S c r i p t u m est e n i m , Non atligabit ot bovi renti.

impendamus,

Quud bene sfignilirat B humeris h o m i n u m onera gravia, quac digito nolimus

in termonibnt

legit

kujut

qui

non

nec itlot

opere

Denique Judtei, traditiones Pharisaicas

obser-

f

Evangelii, ab ipsa Ecc'csia m e r i t o c o n t e m n i i u r . |!oc

vantes, mandata legisconiempserunt.

auiem quod i n facieni ejus j u h e t u r expucie m u l i e r ,

Testamento graiiae bencdictio i n populum C h r i s t i a -

non sine s?gno o p p r o h r i i f u i l . Calceantenta enim uniut pedit

exuit,

ne sit de

Evamgetii

oncis.

pcdes

Qui eitiin sic

in

n u m r e d u n d a v i i , quo Christus elevana

m a n u m , et

quibus

benedixit apostolos. UtrumqueTestamentum Moysen,

prmpcrattonein

quia utrumque inteilectum habet. Qtiem Judaei nott

itumero illorura

Aposty*e*

ascendit i u

possuutus, curctnus s o l l i c i i i , ne aliqua nos t e u nostruui v i r t u i u n i operibus iusbtauius, inbae-

inoniem, doctrinain vero Evangelii apostoli simul

rentes siab.Ii coide sacraracntis n»stri R e d e m p i o r i s ,

omnes

i n monte com Doinino positi, auscuitantibus

quibus i m b u l i s u i n u > ; et gratiam Spiritus ejus, q m

et turbis audierunt. Sed et adventu sancti S p i r i l u s ,

sigtiati sutnus, inieraeraiam i n nos nobis couservate

quo bsec eadera gratia et veritas Evangelii manife-

curaiiies. Et si qua nos adver&itatum quaestio p u l -

stius Ecclesiae dala e s t , nou apostoli solummodo,

s i v e r i t , roox a i l j u l o i i u m

veruin etiam plurima siniui caterva fideliuin i n cce-

Kedeniploris, q u i iideles suos p«r

nacuio luooiis Sion constiiuta susccpit, et hoc in

Spirilus prolegere a malis otnnibus, ac l i b e i a r e c o u -

variarum divisione linguaruin, u t taii esse m i i a c u l o

M t e v i t . Nec dubit.induui q u i a s i i n coeptis p e r s i s t i m u s ,

Ecclcsia conciarum per orbera gentium linguisDeuni

I er ntoulem forliludiuis infirniitas aique b u m i l i t a s

10'Iaudatura signaretur.

uosira conitrtnata exaltetur, et cunctis bostuun t e o -

Daboque tibi,

i n q u i t , duat tabulat lapideat,

gemae mandala, eic. Iluic siniile est illud tnini ac passionem ligurarent. Siiniliter laleri dexpiliatorium non aliud quam Dominum Salvatorem , t» 1 0 duo ineratit c i r c u l i , qttod aeqtie duo evangclislae

sed specialius i n co viscera pietalis destgnat: de q u o

resurreclionein et ascensionem ejus, qti e ad fttturae

dicit Apostolus : Qucm proposuil Dens

g l o r i a m v i t « pertinent, figuraliter e x p r i i u u n L

per fidem in sanguine Ipsius (llem.

f

P acie$ quoque

vecles de lignis setim,

etc. Veeies

destiper

p o n i t u r , quia superexaltai

qnibus arca portatur sancli sunt doclores, q u i D o -

j u d i c i o . Unde et Psalmista, Suavis,

mtntim praedicando

univer$i$, et miserationes

audientium cordibus i n f e r u n t .

Qtii videlicei veetes semper esse j u b e n l u r i n cireulis, qtiia n h n i r u m neeesse est u t quicunque alii eaetestia

(Psal

propitiaiionem

n i ) . Nam e t h J e o misericordiatm inquit,

Dominmu

efus euper omnia opera

ejmu

CXLIV>.

Duos quoqne Cherubim aureos, etc. Cberubim e s s e

sacramenta praedicant, nunquam ipsi menlem a ine-

nomen angelicarum

moria sacrac Scriplura? , nunquam mantis a d i v i n o -

manifeste declarat, qoas etiam j u x t a e x e m p l u m , qx»e>

v i r t u i u m , Eaechiel

prophetai

rutn observanlia inandal r u m contineant. Bene a u -

hic fieri j u b e t i l o r , cum alis sibi apparoiste desigssaii^

leni seqttitur:

diccns : Et vox alarum Cherubim audiebatur

usque

tv»

V*5

DE T A 3 E R N A C U L 0 E T VASIS EJUS. — L I U . I .

40G

mtrium exeriut, sUui vox Demini toqueuiit (Ezeck. x ) . A seieotia d i m s e c c g i i i l i o i i i * , cum lioc de aeipso DoroiK t q u i d e m m i m e r o singulari C l i e r u b , p l u r a l i auieni nna M o y s i , qood patriarchis non indieaverel, ostci» Cberubim d i c i i u r , et est noman generis m a s c o i i n i , d i t . David q u i i u lege Domiui meditabatur d i o a< sod Craeca consueludu neuiro genere posuit Cberu-

nocte,

b i n , m Kttera i n n inutata. V e r u m nosier

Moyse, aliquid amplius de Domino intellexisse sen-

interpres,

videamuB an s e , ipso q u i legem acripstt

Hebrseum secutus i d i o m a , masciilino genere posuit.

serit. Qnomodo , i n q u i t , ditexi tegem luam,

Dooa Cberubim aureos et produciiles

non

iota die meditatio

mea ett (Psat.

doo Cnerubini aurea et p r o d u c i i l i a , quod scriptoruiu

s u b j u n x i t : Super

omnet doeentet me tntetioxi.

Unde

incuria

et alibi gloriatur i n D > m i n o , dicetts : inetrla

el 0 0

fccies,

credo i n ejus translaiione esse c o r r u p t u m ,

cxviu).

Domine, Stalimqiie

u t p r o Cberubim a n l i q u o r u m tnorc scriberetur Cbe-

eulta sapienties tnrn manifettatti

r u b i u . Interpretatur C h e r u b i m , sive Cherubin, s c e n -

apostolos umjora prrphetis nosse declarat Domiuus

liue m u l t i l u d o , vel scientiae intellectus : quod v i d c -

i p s e , q u i eisdem

iicct

et justi cupierunl

nomen

tanto

reclius

angeiicis

potestalibus

e o u g m i l , quanle» perfecte ab omni impulsu impurae

audirequat

eogitationis a l i e n i , visioni sui Condiloris adhaereuL

eisdem

L ) . Itetn

mihi (Psal.

l . q u i i u r , dicens : Multi

prophetee

oidere quw videiis. et non

auditis,

et non audierunt

viderunl; x ) . Sed

(Luc.

post resurrectioneni asceiisionemque

suam

Idctrco autem alas, vel i n figtira Cherubim Moyses B najorem adhuc scientiae gratiam r e p r o m i t t i l , d i c a u s : t

focere

j u b e i u r , vel i n ipsa eorum snecie vidisse se

por-

Adhuc mutta habeo vobis dicere, sed non polctit

propheia testatur, quod etiam liccniia solet i m i i a r i

tare modo;

ptctoxum , u l i n alto sedem habere a n g e l i , e l qua>i

docebk vot omnem veritatem

tevt volato ubique d u c u r r e r e posse signentur, neque

fiiiuro majns o m n i b u s , quae i n hac vita cognosci

ullara habere tarditalein , q u i n coofestim ubicunque

possunt, revelaturum se esse p o l l i c e : u r , dicens :

cum autem venerit itie Spiritut

i o h i e r i n t ad»mt. Qnod ipsutu qttoquc nobis pnsl r e -

Qui auicm ditigit

surrectiooem spirituali j a m cnrpore vesiitis i n d u b i -

di igam eum

%

$

(Joan x v i ) . Quibus et i u

me, ditigeiur

ei manifettabo

veritalit

a Patre

meo,

et ego

ei meiptum (Joan. x t v ) .

t u i t e r p r o m i t i i t t i r . Expaudunt ergo alas Cberubim ,

Itecie ergo Cbcrttbiin scieniia multiplicata d i c i t u r ,

e l p r o p i t i a t o r i u m t e g u u t : quouiam angeli

quia itt uiroque Tcslamento fidelihus magis ex t e m -

omncm

suae n a t u n c p o i e n l i a t u , qua i n allis habiiare , et

pore niagis |ue c< g n i l i o veriiatis innotuit. Recte CIic-

concta supcruae illius patriae ioca levi ac laelo itiuere

r u b i m gloriae prnpiiiaioriuut obumbrare dicunlur ;

pcnetrare

m e r u e r u n t , i n obseqtiuin sui Conditoris

qnia tcstamento crescente per tempus, e i i n t t l i i p l i -

o f i e r u n l , ac v c i u t p r n p i i i a t o r i u m contueutcs o b u m -

cata scicolia, propitiatiottem nobis Domini Salvato-

b r a n t , i d est bonoratit velando : quia totum qucm ,

—

-

.

.

^

ris praedicanl; c l banc gratis scmper vocibus qtiasl |

7

~-

O

«

•

babent staluni perpeluae fel citatis, ejus gratiae dcpu- C expansis , :*d volalttm alis honorarc non cessant u m , n quo ut uibil m a l i veile posse acceperunt. Duo Qttia ctiiitt verba c o l l o q u e u t i i i i n , qunsi vnlaudo p e r s u n t autem propter significandara societaiem angcaerem ab o r e d i c e n t i u m , ad cor pcrvciiiunt au ! i e n li< ae p n c i s ; quia minus quam inter duos baberi cba-

t i u m , merito expansis Chcrobim a l i s , ct velut ad

ritas n o n potest. Unde et sese respicerc

volandtim aplatis possttut designari.

m t t t u o , et

ici p r o p i t i a t o r i u m vultus jubentur hubere, quia n i m i -

Inde prascipiam , et loquur ad te, tnpra

propiliuto-

r n t n i n glorificatione dtvinae visionis sibimet alter-

lorium tcilicet, etc. Sttpra pr< pitiatoi iuui loquitur Do-

u t i u u i consouanl. Item per dtio Cberubim pos«unl

mitius ad Moysen cuiicta qua? per i l l t i m inandal

duo Testamenia

I s r a e l ; quia per gratiam propitialionis Dei facttim

figurari,

quoruro unum fuiurani

Domini iucarnalionem, aliud factaui clamaL

Rcspi-

cst, u i bominibus posl cuipain praevaricationis a p -

ciuntque se i n u t u o , quia i n atte^tatione veritatis

p a i e r e , et eis viam verilatis posl errorem

q u a m praed«cant, i n nuilo ab invicem

strare dignatus s i t . De medio

discrcpam.

filiis

detnon-

Chcrubim l o q u i l t t r ;

V e r l u n t vultus i n p r o p i l i a l o r i u m ; quia et misericor-

quia pcr angelicam vi^ionem , et non i u stia ^ u b -

d i a m D o m i n i , i n qua unica mundo spes e » t , valde

stanlia Deus a p p a r u i t , c t loculus est M o y s i ,

couiinettdant. Atque ideo sunt ex tilraque parte o r a -

stante apostolo

c u l i , q u a et praeccdentia anle incarnalionem d o i n i - ^ ett,

aile-

iQuialexproptertrantgretiionespotita

denec veniret temen cui promiterat,

mcaut teinp;)ra, et sequenlia praedicatione spiritualis

angelos in manu Mediateris

H - i e n i i x repleot. Qulbtis etiam noraen scienliae

(Gatat.

ordinata

per

111). Item de m e -

roul-

dio duorum Chernbim l o q i t i i u r D o m i n u s , quia per

t i t n d i n i s , vel scientiae muitiplicatae c o n v e n i t , quod

verba u t iusque tcsiainenti consona nos voce ad fi-

videlicet Scriptura sacra spiriluali ac divina scientia

d c m veritaiis e r t t d i i . Vel c e n e de medio

^ l e n a est, eademque scientia, ex quo ipsa Scriptura

l o q t t i l u r , quia

c o n d i c m p i t , augeri seinper ac m u l i i p l i c a r i non d e -

dio duorutn Testamentoruin

a i n i L Unde et angelus D a n i e l i : Pertrantibunt,

humano getteri Deus Tater voluntatem

flurimiy II

et multiptex erit tcienlia (Dan.

inquit,

x n ) . Namque

ysen anipl.oretn patriarchis scieiitiatn percepissc

innotetces

sancta Eccletia

Dt* emnipotente

9

fU

v

Vxoi.

Abraham et lsauc

et Jacob in

et nomen meum Ad.mai non

I I I ) . Muliiplic >ta c>t ergo cx

indicavi leinporo

npparuit,

suam m a n i -

accipi, qtiod ait Ilabacuc: In medio duomm

&»m%nut

qui apparui

i n carne

festare dignattis est. Quo sensu ctiam illud

l e s t n t u r ipse Dominus , q u i i l l i appareus ait : Ego %

Cherubim

pcr U n g e n i t u m s u u i n , q u i i n m e -

(Habac.

potest

anhnalium

m ) . Polest autem i n arca etiatn

figuraliter

accipi, quae de lignis i m -

p u t r i b i l i b u s , hoc est animabus sanctb aediftcatur, et in fide sancti Evangeiii

pcr quatuor mundi piagas

»7

B E I i A VENERABILIS

OPERUM V ARS I I . -

K X E C E r i C \ CEMILNA.

408

a n e r n a m , A ris et Novi series c o m m e n d a t , figurate d e n n m i a t : U M I q u i p p e e s t c h a r i i a s , hoc e s t s i m p l e x et pura habens i n ae tabnlas Tealameuli i n uicditationc c o n meniis p i e t a s , qua et Deum , et p r o x i m o s , et ipsos ttoua legis Dei, habens ot u m a m auream c u m maima qooque inimicos aroare j u b e m u r , quamvis magna i n Ado dominicac i n c a r n a t i o n i s , habens eliain v i r d f e i e n u , coronam viiae a Deo exspectat

gam A a r o o ; quae frondueral, i n partieipattone regni

dtsumia

et secerdntii d o m l o i c i ,

Deum p r i m o l o c o , inimicos u l t i m o diligere deliea-

Vot autem qemu electum,

diccnie

aposiolo

Petro: (f

reqate $acerdotium

mus.

Petr.

ac d b t i n c t i o n e rectissima ipsitis a m o r i s ,

Ipsis quoque proximis p r o differeniia

meri-

tortira dispar sit modus impendendus amoris, sic-

n ) . Il»bens p r o p i t i a t o r i u m desuper, u t cuncta quae habei b e u a , iargiente gratia d i v i n n , sese accepis>e

nt patriarcham Jacob cum omnes diligeret Olios ,

i n e n i i n e r i t . Ilabens et Cherubim gloriae i n propitia-

Joseph

t o r i o , vel angelica vhJelicet prarstdia, quibus a Dco

caeteris diligere Scriptura teste novimus. Unde p u l -

semper adjnvetur propitio : vel Tesiamenta, quibus

r h i e itt Canticis canticorum dtcit Ecclesia Christo ,

Umen

singularis m e r i t o innocentiae

prai

Introduxit

me m cettam

a diviua propitiatione quaerere debeal instituatur. Sic

charitatem

(Cant.

autem s u n t C h e r u b i m snpra propitiatorium p o t i t i , q u o -

ac semissem habebat, cubfitus aeque u t i n l a t i t u d i n e ,

qualiter v i v e r e , et quomodo auxilium recte

vivendi

vinariam,

ordinavit

in me

n ) . Porro quod a l t i t u d o cuhittim

inodo civi>as C h r i s t i , id est sancta Ecclesia super B unkatem ipsius spei nostra? coeiestis i n s i n u a t , qtm exspeciamos Dominum n o s t r u m , quando r e v e n a t u r m o n t e m , i d est super ipsum Christum esse c o n s t i de ccelis, remuneralnros servos, quos vigihintesac-

tuta d i c i t u r : non quod a l t i o r i l l o possit essc civitas subsidio sustentata proficiat.

cinciis l u m b i s , e l a i d c n i i b t t s b o n o r u m operum h i -

Cherubitn supra propitiatorioni haliet a r c a : quia

cernis invenerit. Nam etsi pro diversitale n i e r i t o -

s u a , sed quod v e l angelica

ejus

ministeria vel

r u m multat euntman$ione$ in domo Patris

eloqtiia divina eo vera-

cius Eccletiam j u v a n t , qno ipsa

in

fundamento

suiumae veritatis stabilita cousistout.

piantur e l e c t i . Setnis vero qtii snperest, i n i t i u m viiae

—-

contemplativae,

CArUT V I . Mensce Faciet

in

detcriptio.

et metisim de iignit

$etint,

etc. Mefisa

vcrbts actibusque

Esaiaset Micbeas, caetcrique r u n t D u n i n u m sedeutem

quae d u m nobis qiwe sittt a*ternae gaudia beatiludinis, profecto nobis saititis ac vitae suggerit. Ilaec

habet

, cttmstante (

rum

lougitudo duortun

quia aclualis nostra conversatio

tem munda etimmaculata maculatum $e cuttodire

liiitu coe'um r a p i ,

eorum,

necesse habenies,

et im-

culo custodire adinonet, universa i n quibus nos ipsos caste vivere o p o r t e t , e x p r i i u i t . Quos

duos cubitos

bouae actionis , e l Domiuus ipse mensne verborum stioruni inesse d e c l a r a v i t , cum a i l : Sini ttri ptmcineti,

tumbi

vcrha,

quae

s i r a t : quae n i m i r u n i praemonstralio, quia r a p i i m e t i n transilu sanctorum mentibus a p p a r e t , recte p e r d h n i d i u m c u b i t i , e t non per p l c n u m c u b i l u m f i g u r a t u r . ^

Et inaurabU

eam auro puristimo.

Mcnsa

culi inanratur , quia et Scriptura sancta

uberaa • sapientiae

ccelestis sensu clara r c f u l g e t , et ipsi qui eam c o n didcre prophetae, praeclari vita ac sermone f u c r u n t . Faei. tque itii tabium aureum per circuitum

9

ctc. L a -

xn).

bium aureum fil mensac per c i r c t i i t u t i i , quia d o c t r i i i o

sanculi

n c i i eloquii per inundissima nobis p r a d i c a t o r u m G-

et lucernce vettrai ardentee (Luc.

L u m b i videlicct praecincli, u t a contagtooe

ve-

et audire arcana

gaudiapraemonstraU i l l i s priusquam rcddita d e m o u -

proximos

misericorditer agere debemus,

(Matth.

tione refieitur super c u b i l u m communis spei setnis-

i ) . I n eo

o s t e n d i t : i n e o v e r o q u o d immaculatos nosabhocsae-

Pe-

s e m i n a l t i t u d i n e a d j u n g i t , quia supernae b e a t i i u d i n i s

naiiique quod pupitlos ac vidttas i n tribulatione eorutn v i s i u r e praecipit, c u t i c u quae erga

nt

est, divina S c i p l u r a qua Ecclesia sancta sine cesso-

aut

ab hoc tatcuto (lacob.

vi):

m o d i famulis C h r i s t i , mensa nobis tabernaculi, boc

videlicet

apud Deum Patrem hcec e$t

vitilare pupHlot ae viduat in tribuialione

angelorum exercitu( Eta.

non iicet homini loqui ( i Cor. x u ) . I n his ergo et htijtis-

i n dttahus

et innoceniia : dicenlc apostolo Jacobo : lieligh

proptietac, qui v i d c -

i n soliogloriac suae, c i r -

debiium solverct, donatum est i n paradisum ac t e r -

est cubito-

maxime virtutibus consistit, m i s e r i o r d i a

verum

x v u ) : ut magister g e n i i u m , c u i , priusquain c a m i ^

ligionis ; l a l i t u d i n e m , cum amplitudinem c h a r i t a t i s ; benc

otiaui

et Eliam D o m i n n m i n sancto monte viderunt

a l t i i u d i n e m , cum spcm perpetuae remuneralionis i n Et

sanctorum

' t r u s Jacob et Joannes, q u i , clarifieatum inter Moys^n

loiigitudinem , cum perseVerantiam nobis coeptae r e -

siuuai.

nonnulli

c i i a m ex parte vidcndo prargttsUre donattim e s t , tttr

compacta,

et qtiomodo ad haec perveniatur o s t e n d i t , c i b u m

quo

carne adhuc positi frui m e r u c r u n t , i n d i c a t :

quibus non solum sperarc coelestia praemta ,

de

lignis seiim f a r u , Scripiura est sacra , de fortibus sanctortim Pairttui

xiv),

(Joan.

uutiiii lamen est regnum c c e l i , i n qtio omn^s r e c i -

hujus pcrdureinus immunos. Lttcerinc vero a r J e n -

deliuin ora m i n i s i r a t u r . Ncque i l l o r u m l o c u t i o , q u i

l e s , u t per opera

divina nobis arcana tradiderunt, bumanae confabula-

rotsericordise

coram Domino c l a r i hom-

tionis sermonibus ullatenus a t i a m i n a r i consenliehai,

revertetur

quin potiusnon tantum nociva, sed ei oliosa bontinuiii

fulgeamus. Nam quod s e q u i t u r : Et vos timitet nibue expeclanibut «i nuptiit,

dominum $uum quando t

ad a l l i t u d i n e m ejusdem ntensae,

hoc est

ad speai fulurae retributionis pertinet. Quod mensa

vero

onum babet cubitum in l a i i t u d i n e , unitatem

i p i u s dilectiouis» quam lola nobis T e s u m e n t i Ve e» a

verba gravtter ferre ac

redarguere

ctirabant.

W\

cerle labium fit aureiini mensae per c t r c u i t u m , q u i n Scriplura sancta o m u i ex parte suae loctiiionis recte m t e l i i g i t u r , clar.laiem uobis sapientiae

niru ccelc-

m

DE T A B E R N A C I L O E T YASIS EJUS. —

410

LIR. I .

* t i * tusonat. Cui vitlclicel labio corona additor ; A ceeto el veni tequere me (Ibid.) Ad hanc coronaiu quia liugna pracdicautium suis auditoribua r e t r i b o pertinet canticum illitd n o v u m , quod virgines l a u t u m 9

%

lionem vitae proniittit aeternae. E l beno ipsa corona

c«ram Agno cantasse referuntur, q u i empti sunt ex

qoatuor d i g i i i s a l i a fteri praecipitur; qnia c d t i r u d o

hominibus primitiae Deo et Agno. A J hanc, quod

nobis coronae pereuuis, per quatuor sancii Evange-

iidem sequnntur Agnutn quocunqtie abierit

l i i libros o s t e n d i t u r , vel quod per custodiam evan-

x i v ) . Yel cerle corona atirea labio mensae D o m i n i

(Apoc.

gelicaemlei e t o p e r a l i o n i s , a d c o r o n a m nos vilae per-

ar«ponitur, cutn i n verbis sacrae Scripturae dicimus,

veuire oportet. Pulchreque per digitos l i b r i desiguatr-

egredicntes e carue aniinas ad aeterna i n coelis prae-

tur,

digito Dei

mia esse recipiendas. E t stiper illam aliera aureola

esse scriptae referuntur : et i n Evangelio Dominus

SHperaddiiur corona, c u m i n eadera Scriptura repe-

districtionem legis t c m p e r a t u r u s , digito

t i t u r , qnod eis stiblimior i n fine saeculi gloria i n cor-

in

quia

nimirtim

et

labulae

legis,

l e r r a , diceus de a d t i l t e r a , quain

seribebai accusabant

Pbarisaci et scribae: S i quie vettrum tine peccalo

ett

%

porum qnoque i m m o r t a l i u i n receptione servetur. Qnatuor

qnoque

circutot

aureos

etc.

pra*parabit

%

primut in illam lapidem mittat (Joan. v i n ) . Digitus a u -

Hacc, ut sopra de arca exposuimus, ctiam hic a c c i -

tem D e i , Spiritus Dei i n l e l l i g i t u r . Unde i l l u d quod

pienda suiit. Quatuor namque c i r c u l i

Lucas Dominum dixisse r e f e r t : Si ergoin

e/ido dcemonia (Luc x i ) . Matlbaeus clarius expouendo d i x i t , In

aurei qualuor

digito Dei B Evangeliorum sunl l i b r i ; per q u o r u m fidem contigit, ut ontnis Scriptura sancta per mundtim legeretur et

Iiaque labio raensae

inielligerelur universum Qtiattior antem peles babct

aureo corona aurea qualuor digitis alia superponitur;

mensa; qnia quadriformi ratione omnis d i v i n o r u m

qoia

purissima sanctorum praedicaiorum e l o q u i a ,

eloquiorum series d i s t i n g u i t u r . In l i b r i s namque oro-

speiu superme beatitudinis exspecUnt, quae ministe-

nibus sanctis intueri o p o r i e t , quae i b i aeterna i n t i -

Spiritu

Dei ( Mattlt.).

r i o sancti S p i r i l u s i n quatuor saucti Evangelii l i b r i s

mentur, quae i a c U n a r r e u t u r , qnae futura praenuti-

d e s r r i p u contiuetur. Nec solum praedicatorea

tientur, quae agenda

ipsi

praecipiantur vel moneantur.

p n e m i u m i n ccclis sui iaboris accipiont, verum etiam

Item mensa tabernaculi qnatoor babct p c d c s ; quia

omnibus sibi obtemperaotibus eamdeiu vitae

coio-

verbo cceleslis o r a c u l i , vel historico i u t c l l e c t u , vcl

n a m ccria evangelicae veritalia a u c t o r i u i e p r o . n i i -

allegorico, vel tropologico, i d e s t , m o r a l i , vel certo

tunt.

fleri

anagogico soleot accipi. Historia namque e s t , cum

retributio n -

res aliqua quomodo secundum litteram facia sive

Bene autem eadem corooa

pracipitur;

quia

nimirum

iuterrasilis

aetemi

g o i non indiflerenter omnibus datur , sed

pro q u . i -

dicta s i t , plano sermone refertnr : quomodo popiilus

l i u t e accipientium d i s l i n c t i o diviuitus examiue s i n -

Israel ex i E g y p t o salvatus, tabernaculum Domino

g u l i s quibusque d i s t r i b u i t u r . Corona

etenim aurea ^ fecisse i n deserto n a r r a t u r . Allegoria e^t, cum v e r -

memac Domiui pura et non interrasiiis esset, si cla-

bis, sive rebus raysticis pracsenlia Christi et Eccle-

r i l a s fulurae justorura relributionis aequalis

siae sacramenu s i g n a n t t i r : verbis vidclicet, ut Esaias

orooibos

l > a n d e r e t u r : instar videlicet hujns solis m u n d a n i ,

a t t : Egredielur

cujus splendorem

ejus auendet

Deus iodifferenter supcr

bonos

e t malos facit o r i r i . Al quia eicut etetla a ttelta fert

in claritate

%

Corona

ila

erit et resurrectio

mensm Domini

variis

dif-

virga de radice Jesse,

(Esa.

et flos de radice

n ) . Quod est aperte dicere : Na-

scetur virgo Maria de stirpe David, et Christus do

mortuorum.

stirpe ejos o r i e t u r . Rebtis a u i e m , ut populus de

sculpturis,

i E g y p t i a servilute per sangtiinem Agni salvaius, Ec-

distincta

est. JSteriia e t -

clesiatn signiflcat, pasatone C l i r i s t l a daemoniea do-

e u i m v i u futura omnibus est promissa j u s t i s , sed

minatione hberatam. Tropologia, i d est moralis l o -

D i u l t i f o r m i s i n iila pro d i v e r s i u t e m e r i t o r n m gloria

cutio, ad institutionem et correctionem m o r u m , sive

e s t s i n g u l o r u m . Quod vero descripU prius una co-

aperlis seu ilguratis prolata sennonibus respicit.

r o n a sobjungilur:

Apertis videlicet, ut Joannes admonet dicens : F i -

eed cempetenler

ordinatis

apposita

Et super iltam elteram eoronam aureolam. m m

potest praemio rccie

De i l l o -

i u t e l l i g i , qui generalia

holi mei

9

non diiigamus

veritate (I Joan.

oerbo nec hngua, eed opere et

m ) . Figuratis vero, ut Salomon a i t :

Scripturae sanctae m a n d a u sponiaiiea vitse perfectio- ® Omni tempore sint vestimenta tua eandida et oteum de %

t x ) . Quodest aperte d i -

r i s electione transcendunt, ideoque specialem prae

eapUe luo non deficiat (Eccle.

«arieris fidelibus r c t r i b u i i o n e m voiuntariae oblati nis

c e r e : Omni tempore sint opera lua munda, et c h a r i -

e i a p e c u n t . Corona namque aurea quatuor digitis

tas de corde l u o non defiriat. Anagogae, h i e s t , ad

a l t a labio mensae aureo apponitur, cum per Evauge-

superiora ducens, locutio e s i , qoae de praemiis f u t o -

l i m n his q u i mandaU divinae legis c u s t o d i u n t , v i u

r i t , et ea quae i n coehs est v i u f u t u r a , sive mysticis

a r t e r n a p r o m i t t i t u r : dicenie Domino ad d i v i i e m : Si

seu apeitis sortnonibiis d i s p u U t . Apertis s c i l i c e t ,

wia eut vitam ingredi,

u t : Beati mundo cerde

faeies.Nou treismonium praxhnum

serva mandata.

adutterabis.

Non

komicidium

Non facies furtum. Nen

dicee. Honora

pairem et matrem

%

tuum ticut teiptum (Matth.

fatsum

et dtliget

n x ) . Sed eidem

e o r o n x altera corona aureola superponitur, cum p r o t i o t t s subiufertur : Si vit perfectut etse

%

qtutf

habee et da pauperibut

%

vade

9

vende

et habebit thetaurnm

in

9

(Matth.

queniam

ipei Deum

videbunt

v ) . Mysticis v e i o , u l : Beeti qui lavant

stoht

suss, ul tit potestat illit in iigno rifcr, el per portat t n trent in civiiatem (Apoc.

x x n ) . Quod est patenier d*i-

cere : Beati q u i m u n d j n t cogiutiones et aclus, ut potesUtem babeant videndi Dominum ( h i s t o m , q u i a i t ; Ego tum tia et veritat et vita; et per doclrinam

411

BED.C V E N E U A B I L I S

OPERCM P A I t S I L -

E X E G E T l C A GENUINA.

*

nique evempla praecedentium patrtim i n t r e u l i n r e - A l e i Jaeiendi, vef quomodo ponendi f u e r i n t , r e f e r goum coeloruro. l u r , dicente Domino ad Moysen Accipies quoqne Subter eoronam erunt cireuli eurei, ctc. Aple subter eimHam, et eoques ex ea duodecim panes qui since. Quod vero ntimerus

suscipite. Dicam J u d a i s , Nolite cogere

Noli

credentes

U b u l a r u m vicenarius est, et hoc magnae sanctorum

ex gentibus c i r c u m c i d i , qtiibus fotite baptismi

peilectionfs

secratis, fides et confessio veritalis ad saluleni s u f -

mysUrium

continet;

qnttii faciunt v i g i n t i . E t cum lex

quatuor e n i m

Mosaica quinque

ficil.

Unius autein n u m e r i mensurarum et

coa-

faclurae

l i b r i s , gratia atitem et verUas Novi Testameiili qua-

labulas utrutnque latus h a b u i t ; quia n i r o i r u m u n a

t u o r ssncti Evsngeiti voiuminibus cemprebensa est,

e. demqtte fides, spcs, et c h a r i u s utrique populo per

m e r i i o sancli doctores vicenario numero e x p r i m u n - D aposlotos praedicatur, ad una uterque promtssa r e g o i t u r ; quis m i r o v e r i u t l s cooseiisu, et revelala c o m p l e u i n Evangelio legis arcana

atque

roanifesunt,

praefiguraU raisse i n lege Evangelii s a c r a m e n u

et de-

ccelestis vocatur,

de

utroque generale praeccptum

Salvatoris a c c i p i u n t : Euntet in mundum

unhertum

prmdicate Evangelium

xvi), i d

otnni

creaturm

(Marc.

9

c l a r t u L Dumqoe et Vetus T e s u m e n t u m i n Novo d i -

est, et circumcisioni et praepntio. U b i et absque oilat

btcidatum, ac tatiori sensu p r o p a l s l u m esse docent,

differentia subinferiur : Qui crediderit

t t Novum io V e t e r i a d u m b r a t u m , ac multifaria

fuerit

ty-

poruttt rovehttione praetignaium insinuant, quasi i n latitudino soae tocotionis et quatuor per etquinque

quinque,

u b u l a r o m nuroerum per quatuor esse

m u l i i p i i c a i u m deroonstraut. Bases

aulera

quibus

y

et

baptizatua

talvuteril.

Ad occidentatem vero ptagam... sephtis (Antiq.

m , 7) s c r i b i t de

tex tabulat, etc. J o tabernaculo q o o 4

decitn cubitos habuerit l a l i t u d i n i s ; s c r i b i t etiacu» quod tabulae ejus mensura qualuor d i g i t o r u m f u e r i n i

Ubulae sustentabantur, verbs sunt et l i b r i legis et

a terra suspensae.

p r o p b e t a r u m , quibus apostoli et evangelislae, ea quae

quod tanlae a h i t u d i n i s faclae fuerint ipsarum b n s e *

scribere ac pracdicare, essc vera ac divioa probabant.

U b u j a r u u i . Qui r u f t t i s de hoc, quod p r o p o s u i t u u s .

Ex

quo

videtur velle

iniellifi,

441

DE T A B E U N A C U L O E T VASIS EJUS L I B . I L

441

capttolo ac de veclibus labularum iia d i c i t , Posterio- A stanle, qui a i t : Qum ticut ceeli noii et terre nora, quce ege ttere faeio coram me, dick Dominut, eic tta» r i s auiem parieiis novem cubiios sex tabulae facicbant, quibus conjunctae

s u n l aliae duae tabulae, ex

in^dio cutfuo faclae, quas angnlares i n s l a r labolarum

majoram.

annnlos babebanl

aureos;

posuerunl ad

Singiilae vero per exteriores

eit temen

9

et videbunt cadavera vbrorum qui prce-

tabulae

varieati tunt in me.

fronles

ignit eorum non exttinguetur

eminenies, v e l u l quibnsdam radicibus conflxos per

E t paulo p o s t :

vettrum et nomen vettrum.

Et egredientnr

Vermit

eorum non merietur, (Eta.

et

LXVI). Maris n a m -

que fluctus profundi, amari et t u r b u l e n t i , et peccata

o r d i n c m , ad invicem per e i r c u i i u m respicientes, e l

possuot significare, quibus reprobi i n hac vita male

p e r eos deaurali vecles i m m i s s i , unoquoqne babente

delectati i n i e r e u n t , et futurae quoque b a r a i h m m per-

m a g n i i u d i i i o m c u b i t o r u m quinque, erautque ad c o n -

d i t i o n i s , c n m i n u l t i m o examine i n ignem cum d i a -

jonciiones iabularum,intrabatquc capul vectis u n i u s -

bolo m i t t e n i u r aeternum. Nec practereundiitn quod

cojusque i n alio vcctis eapiie, velut i n modum o o n -

tabernaculum cum aedificarelur i n monte Sinai, mare

ebae : et post tergum parielitm i n longitudine p o s i -

Rubrutn habuit ad occasum; cum introductum p t r

t o r o m unus erat o r d o , per labulas omnes

Jesmn i n l e r r a m repromissionis, et collocatum esset

quo per uncinos utriusque parietis

latera

vadens, contine-

b a n t u r , i n castrationibus factis et immissis ad I n v i c e m . Quod propierea sic exqoisitum est, u t neque a veotis moverelur,

neque alia causa tabernaciilum

c o n t u r b a r e t u r , sed immobile secura quicte servare-

i n Silo, eadem plaga coali habuit mare magnum. De " quo ita mystice possumus sentire, quod sancti i n hac vita Domino servienies, eique i n corde suo tabernaculum facientes,

snperbam i m p i o r u m j a c t a n l i a m ,

quasi ciiius occasuram, Axa mente despiciant : i n

t u r . Haec de litterae l e x t u Josephns. V e r u m j u x t a a l -

futura eiiam patria cum Domino positi, perpetuam

legorae senstim, occidentalis plaga,

quae utrumque

eorum pcenam absque ulla suae felicitatis i n l e r m i s *

i n ae paiietetn recipiens, aedificium tabernaculi c o n -

sione respiciant; u t eo majores ei gralias referanl,

s n m m a t ; recte adimpletionem tolius sanctae univer-

quo non solum f r u a n t u r bonis, quac donavit, verutn

salis Ecclesiae, qttae cum (ine hujiis mundi perftciiur,

etiam inttieantiir mala a quibus eos l i i i c r a v i t . Bene

clesignat, ad quam usqtte fides e l operalio recta utrius-

autem plaga labernaculi occidentalis, vel qu.c inaio

qne

populi perseveratura, quasi gemini longitudo

respicere dicta e s i , sex tabulis cnnstabai ; ve quia

parietis p e r t i n g i t . Meque enim credibile est, vel anle

senario numero solet perfectio boni operis e x p i i m i ,

lempos

eo quod Doininus i n i l l o m u n d i ornatum consumma-

dominicae

iiicarnaiionis unquam

defuisse,

!

q u i ex gentibus crederent, vel nunc quamvis g r a -

v e r i t , i n i l l o hominetn i n primordio creaverit, i n i l l o

v i i e r damnalo ob peifidiam populo Judaeorum, non

geuus humanuin sua passione resiauraverit; vel quia

essealiquosex i l l i s , latnetsi pattcissimos, qui i n t e r

sex aetates sunt saeculi bujus, i n quibus oportet nos

Christianos exsutantes, quotidie credendo ad s a l u -

bonisoperibus perfici, u t a d aeternam requiem i n f u -

f e m perveniant. Quod si quis negare praesumpserit,

t u r o , et resurrectionis gloriam pervenire possimus.

d i r a m u s qtiod uegarl nullalenus potest, quod v i d e l i -

Naut quod r u r s u m aliae duae tabulae, exceplis scx

cet spiritoales utriusque Testamemi doctores at jue

primis, i n angulis j u b e n t u r e r i g i post tergum tabcr-

ioterpretes, q u i j u x l a scrmoncnt Doinini proferant

naculi, quae venientes

d e thesauro suo uova et vetera, osque ad linetn sae-

excipiant, c t occidentalis plagae parieli c o i i j u u g a n t ;

e u l i sint i n sancta Ecclesii permansuri. E t apte t a -

ad remunerationem futurae pertitiel vitae, quap post

ab orientali plaga parietent

bernaculutn i n occidentali plaga consumtnatur, i n

labores

q o a diem sol claudcre, et cuncta solent astra

bifariam d i v i d d u r , i n sabbatismum scilicet, hoc c s t

clere;

propter scilicet

e l e c t i , vel generalcm

occi-

v e i obitum uniuscujusqoe

totius saeculi t e r i n i n u m . Quasi

et tempora saeculi hujus secura e s l . Quod

reqtiiem auiuiarum sanctarum, post

absoluiionem

c o r p o r u m , et i n gloriam resurreciionis i n c o r r u p l i b i -

e n i m occidit ei sol, qui ab hac teotporali luce per

lium receptionem

tenebras transitoriae m o r t i s ad gaudia lucis e t vitae

rcmunerationis utrique populo communis, nulto u n -

A

c o r p o r u m . Quae utraque sortitio

sransmigrat aeiernae. Quasi occidit otnui Eccbsia? sol ^ quam fine t e r m i n a t u r . N a m et animarum requics supervenieiite tempore resurrectionis, nullam sui d i -

i i t occidente, u t verius i n oriente lencbris transeunt i b u s o r i a t u r , cuin finita i n adventu Domini viia sae-

n i i n u i i o i i e m , sed augmcntum potius accipit, et ipsa

e t i l i p r a e i i l i s , mox verum saeculi fttiuri inane, j u -

i m m o r t a l i l a t i s conjunclio, caruis spinlusque nosirae

t t f i s vera dies aeternitatis apparebit. E l quia lunc justis

i u ccatis setuper inviulabilis permanet. Bene a u i c m

e u m Domiuo regnantibus, reprobi i n aeteruum pe-

de eisdem labulis s u b i n f e r t u r :

r e u n t ; recte de bac plaga labernaculi i n sequentibus d i c i t u r , quod mare respiceret. Significat autem mare

Eruntque

conjunctc* a deortum

utque turtum,

R u b r u m , i n quo demersus c u m suo exercitu P b a r . o ,

lide et charitate ad coelestia

e t de quo salvatus Israel a Domino, ad tnontcm S i -

demque

n a i , ubi tabernaculum faceret, ascendit. Hespicit ergo

eademque voce recti

r n a r e plaga

prnedicatorum sermo concordai. Dehiseeret

Ecclesia

post

occidentaiis t a b e r n a c u l i , c u m sancla operum

perfectionem

c o r o n a t a , ici

etc.

Quia n i m i r u m omnis eiectorum v i t a , una eademque finem

divinae

t e n d i l ; i n unuin e u m -

visionis

p e r v e n i t , i n una

dogmatis

omnis sanctorum namque

ab invicem compago t a b u l a r u m , si quod unus p r o -

C h r i s t o libero aspectu i n t u e b i t u r vitia vel pcenas i m -

pheta aut apostolus dixisset,

p t o r u m , quas ipso adjuvante cavefecit, Esaia atte-

V e i u m quodcoucors fabricam Ecclcsiae sermo d i v i -

boc alius negareU

445

BED/E V E N E R A B I L I S O P E R U M P A R S I I . — E X E G E T I C A GENLTNA.

i U

liiiruoi eloqwiorum erigtt, profe» l o una omnes laber- A aolum correclionem operum, sed et perpetuam aunaouij tabulas jnuctura compaginat,alque ab iuvicein sejungi non s i n i t . Duabus quoque tabulis...

simVis junctura

pernae retributionis lucem legunl. Et fundes eis annulos aureos, elc. Vecies per annulos aureos t a b u l a u continent, c u m verba sacri

servabi-

eloquii per promissionein

e t c Angulares Ubulae sunl labulis parielum per

tur

f

lilais fidein,

regni coaleslis , statuin

sancLc Ecclesiae confirroant; u t eo miuus perlurba-

emnia coujunciac, quod futurae requiei et i r a m o r l a per

liones m u n d i limeat, quo certius stabililatem ner-

spem, et charitatem firmissime connexa e s t :

petuae remunerationis d i d i c i t . Bene aulero de eisdsm

gloria

praeseuti

nostrae

conversationi

vectibus s u b d i i u r :

imo ideo s u b i l i s et inconcussa praesens nostra conperdurai, quia fuiurae dona retributionis

Quos operies laminis aureis. Laminis qu'ppe atireis

c r e d i t , sperat, d i l i g i t ; quia crebro supernorum o i -

veto-

aniinarum gigneretur, potuisse m e r e r i ; atque ideo

dia divinae legis,

vulvam mentis ejus s p i r i t u a l i v i r t u t u m coelestiitm,

omnia

i n qua solum peccata humilibus

vel credentium populorum scmine p r i v a l a m .

d i m i t t i , et evelli possuot de laqueo pedes

Sicque

e o r c m , qui oculos semper babent ad D o m i n u m ; u b i

faciebat

pcr singulos annos,

etc. T e m p l u t n

tanlum quaeri debct, c l inveniri poiest ille q u i d i c i l :

D o t n i n i , labernaculum testimonii v o c a l , quod

Ego sum qui sttm. Unde

haec usqne tempora mansit i n S i l o . Singnlos a u t c t n

bene Silo intcrpretatur

avulsio, vel dimissio, sive ubi est ipse;

ad

annos vel singulas virtutes accipe, quibus Synagoga

significans

ipsam legem, quae bcne prolicientibus i n sua justitia

proficiebat i n domo

praecipit: Qucerite [aciem

bac longe essenl arguens, provocabat iu fletum. \ c l

Erant

autem ibi duo

ctv).

ejus semper (Ptal. fitii

Heli,

elc.

enim sacram S c r i p t u r a m , invenies egrcdiente Israel

uieus : O p h n i , discalciatus : Phinees, os m u t u m d i -

ex i € g y p t o , quando desponsaudi Dco, ut i t a d i x e r i m ,

c i t u r . Erant i g i t u r , imminente dominicae I n c a m a l i o -

Synagogae ccepil lempus adessc, vulgusquoque adve1

boni quidem saccrdotii, et recte credentitim sacerd>tum filii : sed

aclionis praedicationisque

debitae

graiia d e s t i t u t i ; neque aperlum ad d o c t r i n a m oris o f l i c i u m , neque ad ambulandum i n via immaculati recti gressus babenlei o r n a t u m .

quod a b

c e n e ipsa longa datae legis tempora inlellige. Legens

H e l i , Deus

nis tempore, sacerdotes. Domino consecrati, i n lege

D o m i n i ; gemilesque,

,

uarum cuin eo venisse non paucum, simul legalibus Domino sacrandum jungendumque m y s l e r i i s ; aique ex hiuc usque ad teinpus domiuicae I n c a r n a t i o n i s , nunquam i b i defuisse qui dexteris crederenl. tan ae per omnia paucitatis erant, et

Sed

paopertatis,

(

uipote incolae, peregrini e t a b j e c t i , ad plebem

inte-

T e n i t , trans-

grntti, et patrio i n solo m o r a n l e m , u t flentes ad pe-

neta legis u m b r a , novae gratiae I t i x , et possessio

des D o m i n i , cibumque laliiiae s p i r i l u a l i s , et panis

Dei, videlicet Ghristus i u carne v i s i b i l i s ; homines

v i v i , qui de coelo descendit,

coetestia docuit, pariter et concessit amare, sperare,

saltem cadentes de mensa Domiui micas, instaiae monstrat h u m i i i t t l r m , qua* J u daeorum doctoribus partim insullantibus, p a r t l m fidei

nil in se onurino quod

poeniiendo resecaret, i u -

venit. Factum esl ergo

eum itla muttipiicaret

%

Fa tuin e s t ,

cum m u l t i p l i c a r i

etc.

pretes

%

inciperet

Ecclesia

aniiuentibus, ipsa vel i n suo populoCbristum per fidem

per orbem, m u l i i p l i e a r i nova devoiionis

s p i r i t u a l i t e r n a s c i , vcl suum pnpulum dtsiderat i n

gnia, cujus laus non ex hominibus sed ex Deo

est,

Christo spiriiualiter renasci.

ut sacerdotes Judaeorum opera

ejus

ejus insi*

considcrarent

de

apparentia foras, u t r u m videlicel gentiliier an J u -

longo desolationis suae mocrore, accepta j a m Domino

daice viveret. Porro tlla Jtidaismo patilatiin relicto,

supplicandi fiducia. Postquam

fidei potius quae corda puriflcarci, myster.a sola se-

Surrexit

f

v i x i t i n carne, omnes d i r s viiae stiae Domino daius,

antem

sancto refecla,

Anna, etc. S n r r e x i t corpore

Ecdesia ejus

sacro-

et pretioso sauguinis ejus calice est ^ cma, fidei sapientia

inebriata ; et ntaneiitibus adhuc i n Judaismo, qtiasi

invisibili C h r i to placere ga-

iu solo docloribus, veterisque sacerdotii super catbe-

visa est. Tantumqne

dram Moysi m i n i s t r i s , aditum regni coelestis obser-

stica plane opcratio, et divino respectu dignissima,

vaoiibus, ut et ipsi intrarent, et

quaeet ipsa Domini horiairenta de\otione

tntrare, docerent;

eos qui voluissent

ipsa lacrymis et precibus coepit a

Domino qoactere dona, quae ante cognita vel pcrce. ta incarnationis ejus mysteria j a m presumere ne-

%

dicentis : Intra ora Palrem

etc.

tabia ittius movebantur

in cubicutum

tuum

et

%

praecessit,

clanso

t

ostio

%

vi).

tuum in abscondito (liattlt.

jEstimavit

Ecclesia-

etc. j£stima-

igitur eam lleti temutentam

%

v i t superbia saccrdolii Judaici convcr>am gentilitatem

quiverat. Et votum vovit Anna, elc. V o v c l Ecclesia, si natio-

peccatorum adhuc conturbalione pra»gravaiaro, d i x i l -

nibus v e r b u m c o m m i t t a t u r , et fidei gratia t r i b u a i u r ,

que ei : Usquequo originalis eulpae vincuio rea tene-

populosque ex eis fortis v i r t u i i b u s o r i a t u r , servitu-

heris? circuincisione mundare, et sic iu proselytorum

rum bunc Domino usque ad tempora gentiutn i m -

numero Kalvare.

pieta, neque unquam i n exemplum Judaeorum Baalim ei Astarot, caeterisque

| ortentis gentiuni, genu esse

Respondens

Anna

%

Neqnaquam,

inqnit,

etc. Respondens Ecclesia de gentibos,

Domine ttif, Nequaquaro,

H x u r u i u . Verum si dies allcgorice virtules intelligas,

i n q u i t , o tacerdos Jud:cae, putes oneratatn peccatis,

omnes dies vitac suae Domitto d a t u r ; quidquid ho-

quae baplismatis fonte, sacrique corporis et sanguinis 1

neslum v i v i t , quidquid lucidum mente vel corpore

participatione j a m purgata

gerit, non sibi t r i b u i t , scd cum Apostolo protesta-

facta stun. Condeteclor

tur : Graiia

riorem

Cor. x v ) .

autem Dei sum id quod sum (I

super eaput ejus. E t r e d -

El novacuta non asandet

Itominem

templum Cbristi i m u s '

enint legi Dei sccundum

(Rom.

inte-

v n ) ; uec j a m peccatrix, sed

tamen iufelix nirois anciila tua ego s u m ; quem j u r e

argutio peccati non v i o l a b i l cjus conscientiam ; sed

Dotninum voco, quia me tam antiquo electionis l e n i -

i • quantum b o m i n i possibile est, omnes suos cogita-

pore praecessisti. Quis me liberavit

lus, sermones, et actus, q u i velut de cerebro cordis

hujus?

scnsim prodeunt, quasi verus Naxaraeus Cbrisio con*

ideo sacris pedibus a c c l i v i s , liquefactaiu dilcctionis

secrare satagit. Denique apostolorum, qtiia sancti

igne animam i n conspectu

suot, c a p i l l i de capiie perire nou possunt (Luc.

mas effudi.

xxi).

Leprosus aulero i m m u n d u s , et capta hostibus m u l i e r , caeterique

tales, cuncios non solum

capillos,

Ne

de corpore

gratia Dei per Jesum Christum

reputes

Belial,

etc.

ancillam Ne

mortie ccjua

(Ibid.);

pieUtis ejus per lacry-

tuam qnasi unam de

me compares animabus

fitiabus

diabolica

sed et totius corporis pilos, quia nequam sunt et j ) fraude deceptis; quia ex toto corde poeniteiiiiam agens comntissorum abrenuniiavi Satanae, et o m u i p o l l o t i , j u b e n t u r r a d e r e ; u t rccisa superflua levitate m o r t a l i u m s a i o n u r o , quidquid i n eis vivae perfectio-

bus operibus ac poropis i l l i u s : insuper et Jogum

nis i o v e n t u m s i l , l i c e n t i u i consecretur a u c i o r i . Ilx^c

Christl suavissimum, qeod i l l e dudum de collo suo

autem diciinus, non qtiod aliquem sanclorum vitain

superbus cxcussii, unde et Belial, i d e s i , absque jugo

banc sine peccati sorde transegisse credamus, aut

appellari roeruit, sedula suscepi.

uili praeter Christtim conveoire quod d i c i t u r :

El

emuia

i);

quwcunque

fecerit

prospcrabunlur

%

seJ quod omnes siudere debeamus

(Peat.

servire

Domino

Tunc Heli

ait ei:

Vade in paee, etc. Quam prius

ebrietalis n o u v e r s t , modo accepta facti sui sanctificaiione

benedicit; et principes sscerdotum t n v i d i ,

in sanctitate et justitia coram ipso omnibus diebus

salmaria coepta deridentes Ecclesias, vclut e b r i o n i m

n o s t r i s (Lue.

i ) ; j u x i n eum qui d i x i t : Juravi el

sia-

similia spernebant. Quorum tamen nonnulli postmo-

lui custodire

judicia

c x v i u ) . Nec

d u m cognita de his divina volnntate, annuere cre-

justitice

tuce (Psal.

l a i u e n frustra praedicatur a l i b i , dicens : Et non iree

in judicio

in conspectn

cum servo

tuo

%

quia non

tuo onmis vivens (Psat.

in-

jus+ficabitur

C X L I I ) . Uude

ve-

dentibus, et a u x i l i u m curabant impendere; m u l t i ex eis qui Spiritu sancto loqiientes musto pieitos dicebant (Act.

sed et

apostolos,

u ) ; audita raiione verr*

507

B E D J E YENhRAR.LIS OIERUM

PARS 11. — E X E G E T I C A C K N L I N A .

50S

taii«, qond prius irrisere m y s i e r i u m , credente* acci- A l e c i l Dominns. Nomen ejus Deus, cujus v i d o l i c e i . ntsi cjus qtn tit >e semper tu sms per gratiam nasct-

piebant. Et abiil mutier in viam $uam,

et comedit,

luruui siguilicarel, a i t : Quicnnque enim feccrit

elc. E l

proliciebat Ecclesia spe supernae p i e t a l i s , erccla i n

tatcm Pattit

mei,

qui in coziit ctl

volunfr«iia Domiuutn quacrebaf, dum solulo verbi cibo u t i possuut. A l i q u i , acceptis

al ubi susceperat a fidelibus Judacorum docioribus

fidei rudimentis, adbuc pueriscnsibus exstanl

incremenla fidei, discussis jatn lenebris geulilitatis : A

finibut

9

i t i q i t i i , terrce ad te ciamavi

(Hebr.

v ) . A d e r i t autem teuipus, cuin et ipsi n u t r i e n t , et

LX);

(Ptal.

lauta ccelestis muneris grstia redttndans, ut ipsuiii

secum morante gratia Cbri>ti, exercilatos j a m sensus

qtioqoe D o m i n u m , viJelicet v i r u m sttum orans, a d -

ad discreiioncin bont ac mali habere i n c i p i a n t ; d i -

vocaium apud Patrem non d u b i i c t u r babere.

caniquecum Aposlolo : Cumautem

Bevertique

quee parvuli tunt depotui

tunt, et venerunt, etc. Ramatha i n t e r -

(1 Cor.

factuttum

vtr, ea

x u i ) . Jamque s i n t

pictatur a l i i t u d o . E t nos ergo completa oratione, u t

tales conspectu Domiui d i g n i , iiianeiiiesque i n voca-

po*lulala ohtiiiearous, ut po>t luciuosam mentis i n -

tioue qua vocati sunt apud Deum, et sacerdotibus

liuctuosae s t c r i l i l a t e m , sacrando Deo valeamus v i r -

interesse, et quae altaris sunt edere, de d i v i n i t a t i s

t u l u m gcrmina proferre, non ad supervacua

etiam sutntnae possiut andire, legeniesque discernere

foras

ngenda, sed ad iioslrac conscienlia» hde e l veritate

sacramentis. Talis esl o m n i u m credentium i n C h r i -

sublimata studeamus habitaciila r e v e r l i . Nec sit v u l -

. stoprofectus : taliaconversaegentilitaiisinter d o c o s

I U S noster amplius i u diversa m u i a l u s , scd in codein

' doctorcsque J u d x o s , quasi Phencnnae filios, evstitcre

quem i n ora ionc couceperii, etiam posl lacrymas consumptiouis ardore ct devotioue persistat.

El adduxit e:tm tecum,

CAPUT I I I .

Cognovit autem Etcana

Annam

pottquam

ablactaverat

%

etc.

Adducit Ecclesia suos filios, quibus ralionabiliter et

Anna natum sibi fiiiuni Sauuet vocnt, quem etiam ablactatum cum muneribut et hottiit Domino in otternum accommodat. Iii bac leclione suos Ecclesia

priinordia.

uxorem tuam

9

filios

fide

hapiismate gcnitos, doctrina ablactatos,

etc.

sine dolo lac m i n i s l r a r e t , cosque a puerilibus novi hominis

r u d iueutis ad perfectiora

jam

cducando

provexerat. A d d u c l l , inqttam, cos, quos a u x i l i a t r i c e Cbristi gratia sensu fortes eflecit ad societatem eo-

conceptos,

r o m qui templntn Dei fucraut j a m pcr dhinae legrs

conversa-

observaritiam facti. Addticit autem eos i n persoois

t 01118 sincerae munere commcndaios, societati

ca-

t r i o u s , conjugaiortim scilicei, c o n t i t i e m i u m , et docto-

iholicae uttiiaiis, quae ex Judacis fidelibus originem

r u m , q u i mae vitae m u n d i l i a divinis apti sacriliciis,

d.icit, i m o ipsi Domiuo, qui Ecclesiam r e g i l , cuuclis

corpora pro Chrisio roori parata habeaut, c o r coo-

Mias vitae diebus servituros accotnmodat.

trittiro mola timoris et spci bomiliatnmque pessi-

Cegnov.t igitur

Elcana uxorem tuam

9

etc. Misertus p d e m t , et sobiio j a m cahce inebriandi

ferventem

c I Dominus locupJeland« per suam gratiam Eccle

gratiae spirituabs integra mentc complectantur amo-

siar» g e n t i u m , et misso per praedicatores semine v c r b i

r e i n . Nam quiu atnpliora luensurae genus est, m o -

s u i , reminisci et converti ad se praccepit omnes fioes

d u m amoris, quo proximuoi quisque sicut seipsum

ierrae.

diligere j u b e t u r , insinuat. Quia vero tres modios

Et factum

ett poti circutum

dierum concepit

Anna

9

etc. Fsctum est post illustrationem plurimae scieutiae spiritualis, et v i r t u t u m osiensionom, quibos co • rnscaverunt apostoli o r b i terrae, concepit genlililas

c o n t i u e l , nierito praefalis tribus

persouis, quihos

omnis Ecclesia con-tat, aptaiur. Puer autem

erat

adhuc

wfmtuiut,

c t c . Populus

gentium erat uuper ad fidem couversus, ct dederiint

rutechizando, et peperit be Deus iu |N>pulo, qui nascetur, qticm

El cdnraverunt

ibi Dominum.

pro ser-

Qti d D»mtnns sitie

rcmissionc jubet orare, ct non deficcre ( I T'tctt.

\);

509

IN SAMUELEM

P R O P t t E T A M A L L E G O R I C A RXPOSITIO. —

UB. I.

510

i u l i Anoae flgora gerit Ecclesia, quae i n iititiis v o l o - A aeternam ejns exislenti m i designat, q u r n i a crealurne ram s u o r u m , i a profeclibus, et i n ipta complexione

fragilitatc distiiiguens Psalmifta : Uutabis

Ooraino supplicare non desistit.

ea et mulabuntur;

CAPUT

tui non deficient (Psat.

IV.

Notite multipUcare

JLnna cum conjuge in tabernaculo adorans gratiarunt dicl Domino. Exsultavit

cor meumin

hymnum

de m u t a t i o n e Vetcris Testamenti

Juda?is et

itiem

ipse es

et

9

Ecclesia,

anni

cvitt). hqui

sublimi*

efc.

gtoriantes

9

gentibus d i c i t u r : Snfflciat bactcntis do

vestra quasi singulari gloria superbisse, j a m

Domiuo, ctc. Sierilis q u o n -

tlam, nunc fecunda i n Doi lattde gaudens

inqttit,

9

lu antem

9

modo

transccnsa per gratiam legis l i l t e r a , calcatis Evangelii

verilate

genlililatis erroribus , Novum

CbrUti

vel sacerdotii i n

Te>tameiitum simtil fldei, et mandatutn d i l e c i i o n n

Novom, quo et ipsa consecrala c s l , triutnpbale c a r -

ambo susciptte. Sed ct nobis imperatur loqui s u h l i -

uien insonat. Sed quaTrndum j u x t a l i l l e r a m , quo-

m i a , sed non multiplicare loqui stiblimis gloriantes;

modo h x c Anna orans dixisse

memorelur, ctim i n

boc est, qum snrsnm sapere et qumrere terram;

qaidem verba fecisse,

sed sapere

nisi

i n duobus

solummodo

non qum super

9

tmo suo carmine n i l peuilus orasse, sed ne ad Deum

verum non plus sapere quam oportet ad sobrielatem

sapete,

i t i ; Rom.

(Coloss.

xn).

iocis, boc cst : Quia laclata stim in salutari t u o ; ct R Centilibus prancipilur loqui sublimia, ttnius Dei v e t i itiTra : Neque enim est alitts c x i r a t e , et cartcra, mysteria pracdicattdo, et non mulliplicare eloquia oranibus vel docendo vel prop'ietando, vel Dominnm sublimia, per mtilla deceptorum nomina errando. bodando, promerc videtur. lnt< Uigendumqueaperte,

Quoniam

Dcus scuntiarum

ea/, eic. ldeo

Dominus

orones actus ejns, qui i n d i v i n > vcrsalur oflicio, et

vos necesse est al iora vohis non quaercre, et for-

nrnnia gesln vel dicta secundum Deum gerit ac d i -

tiora vobi< non scrutari (Eccte.m);

ri», adorationem esie reptitanda. Si enim hoc o r a -

thesaurus 6apientiae et scicnliae, qui docet hominem

lio s«»lum i n t e l l i g a t u r , quod commooiler

scienliam : Dominus

scimus;

neqoe Aona his verbis orasse videbiltir, neque ulhis |tisiorom, secundum Aposioli

mandaltrm, sine i n -

termisstone orabU. S i vero omnes actus ejtts j u s l i ,

novit cogitationes

niam vanm snnt (Psal. Arcus fortium

quoniam fons ac ouo-

hominum,

xcm).

superatus

est, elc. Inlenlio

soperba

Juilaeoruio, qua semper opera legis salvari posse

qoi secundum Deum v i v i l , orationes p u l a n t u r , quia

praesumebant, defecit; exercitium a r l i s d i d e c i i c a r , et

pistus sine i n t c r m i sione quae justa sunt a g i t ;

per

quasi cirrumflexa ad deridendam fidci s i m p l i c i t a t c u ,

Itoc sine intermissione qttae justus o r a b i t , nec u n -

pbilosopbiae sapcularis loquacitas cnervaia e s t ; cuncta

quam ab oratione cessabit, n i i justus esse desistat;

postreino malignorum s p i r i l u u m jacul.t igniia, i n v i -

ideo qood tnater Samuelis non frustra i n his e t i i m

c i a e i e r i l a l i s sunt armis o b t u s a ^ a i a

qoae boinittibtis recle l o q u i t u r , adorassc perhibettir.

el git Deus

Cantel

etegit Deus, ut confundat [ortiora

i g i i u r ore diiaiato Incla mater, quao prius

amaro animo loquebattir in corde s u o ;

et d u m stia

p n s e n t i a narrat, futur.i lotitis Ecclesiae gaudia p r . t narrel.

9

ut confundat

sapientes;

mundi mundi

n).

(I Cor.

Hepleli prius pro panibus se tocave unt

%

ctc. Judaei

prius Scripturartim pane vivo r e c c t i , nunc ad c o n r

v i v i u m boni patris, qui reducem

filium

juniorom

Vere cor

graie siisccpit, intra se dissimulanie«, inter s p i r i i u a -

fxsultaiis, vere cornu rcgni spiritualis habet e x a l t a -

les ecclesiae dapes egent, elnospites quondam lesta-

l u m , quae non i n se ipsa, non i n rebus caducis et

m e n t o r u m , nunc gustantes vident, quoniam suavia

fragilibus, sed gioriatur i n Domino Deo s u o ; j u x t a eum

cst Dominus.

Exsuttavit

eor meum

qtii d i c i t : Caudete

9

peccatorum (Psal.

justi

in Domino,

confr',ngam

9

9

etc.

stulta

et infirma

in Domino, el omnia et exaltabuntur

corntta

cornua

justi

L X X I V ) . Non a i t , Ipse confringei, ipse exalta-

v i t ; sed, Ego confringam, et sic exaltabuntur. Dilaiatum

est os meum super

inimicos

etc. Esaias exponit,

Donec sterilis peperit pturimos, quia mutti filii desertm, magis

quam ejus qum tiabebal

virum (Isai LIV). Septuaginla liiterpreies posuernnt, Quia sterilis peperit seplem. Saba quippe

verbum

etc. JJ llcbracum, et septem designat, et plurhnos. Sed et

meos

9

Dum d i i a t a t u r cor meuin ad exsultandum i n Jesu, i J

i lius cditionis sensus elucet, agnoscentibus nirrae-

esl, i n salotari t u o , dilatatur el os ineum super o m -

r u m septeuaiium, quo est universa ecclesiae signifl-

nes fidei et veritalis inimicos, ad confilendum praedi-

cata perfeclio. Propter

e t o d o m q o e nomen ejus; quia e l i n angustiis pressu-

ad septem scribit Ecclesias (Apoc.

qood et Joannes

apostolus

i ) , eo modo ae o*>

r a r o m sermo tuus non est alligatus, nec i n praeconi-

tendensad uuius plenitudinem scribere; e t i n Prover-

btis a l l i g a l u s .

biis Salomonis boc antea prsefigurans: Sapientia

Nec est sanctus ut esl Dominus,

etc. Sanclos q u i -

dVm s c forles et angelos legimus, et b o m i n e s ;

sed

ficavil sibi domum

9

Dominus mortificat, et vivificat,

q u a n t o m c o n q o e i n sanclitate proficiat, quantumlibet

agogam, vivificat Ecclesiam;

perfectionjs acquirat, ita sancta fortisque non poli st

quos m o r t i f i c a t ; ut existimemus.

esse creatura

esse peccato,

u t Creator ; quia

ille fortitudinis et

mdU

excidil eolumnas septem (Prov.

viventes autem

ix).

ctc. Morfficat S y o »

vel eosdem v i v i f i c t nos mortuos

Deo

in Chrislo

quidem Jesu.

11). Vcl certe j u x t a illud intelligendum, quod

s a n c t i u t i s l a r g i i o r est, ista susceptrix. Quod vero

(Ep'ies.

a i i , N e q u e enim est alius exira te, c i non

ait Apostolus : Semper enim nos qui vivimus, in mor*

addit,

C e a t o r , vel Dotninus, vel aliquid t a l e ; singularitcr

tem tradimur

propter Jesum, ut et vita Jcsu

maqnifi-

511

B E B J E VENERAIilLIS

OPERUM P A R S t l . — E X E G E T I C A GENUINA.

Sli

mortaii (II Cor. tv). Sed melius A gaudeamus. Sed e t hodie Dominus ad siraendam pravorum c o n t u m s c i a m , de cehis luminosisqoe e i siue ulta controversia de Domino fatemur i r a p l c Scriplurae sanctae paginis, quosSpirilus ejus oruavit, t u m ; qui mortuus r e v i x i t , desccndens ad inferna r e ctiur in camc nettra

intonal.

surrexit. Quosin prae-

Dominut judicabit finet terrce. Certum est D o m l n o u i

senti psoperes et bumiles spiritu propter se facit,

non solum floes lerrae, sed etiam medlterraneas r e -

eosdem i n futuro ditat i u se et sublevat.

giones j u d i c a r e . Sic ergo d i c l u i n e s t : Judicabil

DamlnvA paupercm facit et ditat,elc.

f

Sutcilat

t

finn

terrm; ac si d i r e r e t u r , Etiam fines terrae; quia non

etc. Suscitat a m o r -

de puteere egenum

x v i n ) . Sed

t u i s C h i i s t u m , ne caro ejtis videal corruptionem ; et

ett qui te abtcondm

elevat ad ccelos, ne superetur a Judaris persecutori-

melius i n t e l l i g i t u r fiues terrae, extrema

bus,

cujusqtie hominis vel totius m u n d i leinpora d i c e r e ;

q u o r u m traditioues Aposiolus

stercora (Cotett.

m ) . Ipse

pcr factut est pro nobit

namque egenut

qtiia qualis de corpore

iptepau-

f

ut not ejut

9

arbitratur ut inopia

Et 9

Ilunc versum expo-

n i t ipse, c u m sciscitai.tibus se nis quos

vel unius-

quis exierit, talis offeretur

d i s l r i c i i judicis e x a m i n i .

ditare-

ntur (II Cor. v m ) . Ut tedeat cum principlbut eic.

a ealore ejut (Ptal.

dabit imperium

regi tuo

t

etc. Posl ultimae e x a -

tmnationis d i s c r i m c n , rcgnum Chrtsti, quod infldeles

paupeies B modo despiciunt, osteusa divinae majestatis suae g l o -

faciebat u t d i t a r e t ; humiliabat i n t e r r i s , u t subleva-

ria, sublime monstrabit. Cornu atttera C b r i s t i IIOQ

r e l i n c o e l i s ; q u i d mercedis babituri

solum unigeniti F i l i i Dei, verumetiam uniuscujusqu*

turo ; r e s p o n d i t : Cum tederit FUiut

essent i n fu hominit

i m r , tedebitit et vot tuper tedet

clecti ejtis non inconvenienier accipitur. Uude isiaa

in tede duodecim,

ipsa i n capite h y m n i hujtts, quo to:o j u x i a n o m e n

(Matth. x i x ) . Ei Salu-

sutim gratiam Dei miriflce commendat, a i l : E x a t l s -

mon i n laude fortis mulieris, id est, Ecclesiae, vel c u -

tum est cornu meum i n Deo meo. Omnes quippe

majettatit

judieatttet duodedm tribut Itratl ima sacrificii genus elegan'er e x p r c s s i t , de quo d u i t sa*

BEDiE VENERABILIS

519

cerdos ipse : Panit

quem ego dabo

%

OPEUUM

PARS I I . -

caro mea esl pro

\

%

EXEGETICA GENUINA.

Samuel

autem

dormiebat

&0

in te.npto

eic.

Domini,

v i ) . Quia eiiim dixerat superius,

Dominus i n l e r praedicandum miiiistranduinque s p i r i -

dcdisse cibos domui Aaron de victirois Veterts Test.v-

tualia mortalibus suspensum ab exterioribus ocutuiu

n i e n i i , quae fuerant sacrificia Judacorum, ideo bic d i -

m c n i i s i n supernne stque intimae lucis contetoplatin-

mundivila

(Joan.

x i t : Postulandutn ad comedendum buccelam p a n i s ,

ne defigebat. Templutn quippe a conlempla i d o , u b i

qi od

et divina et coelestia sacramenta, d i c i u m p e r b i b e n t ;

est i n Novo Testamento sacrificium C b r i b t i a -

norum.

ubi est arca Dei, id est, gloria summae T r i n i t a t i s , d i -

CAPUT V I I I . Caligantibut lleti ocutit, Samuel dormit intempto Dotifi/it, el ad quartam Domini vocationem retpondent, quce tunt Ueli ventura cognoscit, atque ipti tnane replicat tecundo etiam divina rereiatione elitinatut. (I Reg. n i . ) Puer autcm Samuel minittrabai D o m i no coram Ueli, etc. I n bac leciione Domious c r r e roonias sacerdotii legalis, et priusquam eas ipse per suam passionem consummaret, Pbarisaeorum traditionibus j a m c ^ modis esse B

v i n i totius sola conscia secre»i. Clnde l o q o i t u r i o

mutandas, credente mox i n euut clconfiiente J u d x a ,

(Joatt.

%

Domino coram

He

ft, etc. Puer q u i natus est nobis i n c a r n e , c c r n e n t i bus J u d a o r u m sacerdotibus, per se perque suos evangelizantes

discipulos Ecclesiae primitivac sua dona

minislrabat. Et sermo Domiui erat eo tempore sui r i r i l a t e pretiosus, quia mettit r i i aulem erant pauci

Dominum

etl mihi

%

Et vocavit Domnus

coram

me

temper, xm).

ne commovear (PtJ.

etc. A r d u u m d i c e n l i

Samuel,

genus, quomodo ex tempore vocet filium pater ad cognoscenda

sui secreta j u d i c i i ; seque i l i e adesse

respondeat, q u i aute tempus nattis ex Patre l o q u i t u r : Omnia mihi *'>• E l : Omnia

tradiia

tunt

qutecunque

a Patre mea

habet Pater,

(Uatth. mea

tunt

x v i ) . Sed bumano saepe m o i e Scrip ora d e

Dco, imo ipse de se in S c r i u t u r i s Deus loqui consue-

qttia Deus vhdtavit plebem suam. Puer autem Samuet minittrabat

Psalmo : Providebam quoniam a dextrit

quidem mutta,

( Matth. i x ) . Nec

opera-

erat P l t a r i -

vit, j u x l a i l l u d Evangeiii : Neque enim a meipto quor ted ticut audio judico ; ei omnia qucecunque

/oau-

%

divi a Patre meo,

nota (eci vobit (Joan.

iu Genesi dixit D e u s : Faciamut nem et timilitudinem

nostram

x v ) . Iieoiqtte

hominem

(Gen.

ad

imagi-

i ) . Vocatus ergo

Samuel a Domino, r e s p o n d i t : Ecce cgo. Et cucurrit

ad Heli, etc. Vocalus a Patre C b r i s t u s ,

saeus, S c r i b a , vel sacerdos, qui visiones occulias, et

qui i n illo erat seropcr, ad comcmpianda

dicta propbetaruiu manifesta populis expasitione r e -

suae miracula majestatis, respoitdet se aetetoa prae-

scrireL

sentia apud Patrem d i v i n i t u s csse m a u s u r o m ; c t i o -

Factum

ter baec repeute apparcns bumanitas i n carne , l o -

ett in die quadam, Heli jacebat in loco suo

%

etc. Lucernam Dei pro diguitate gradus l l e l i coguom i u a l . Lucernam autem per significationem

perpetoae

recteC

sacerdoiium velus accipimus, i n nocte quidem sub umbra servieitlis populi pernecessarium, sed aspirante dic novae gratiae removendum. Quia enim l u cerna nocte clausis laiittim in doinibus lucens, latius spargcre isdios sui fulgoris non s u f f i c i t , sol aulem

q u i t u r J u d x o r u m m a g i s i r i s : E t i p s e , queni tanio tempore q u x r e b a t i s , et i n caroe veuire

desideraba-

tis, qui precibus voiisque fidetium crebro s d salutem mundi vocabar, adveni ego ipse, q u i l o q u e b a r , ecee adsum. Qui dixit

%

Son

vocavi

9

etc. Negant se Scribae

et

Pbarisaci Cbristt quaesisse a d v e n t u m ; cujus n a t i v t -

exorltis adeo cuncta f ris intusqtie p e r l u s t r a t , u t

tate a u d i l a , uon solura llerodes rex t u r b i t u s esi,

etiam ipsnm lucernac jubar mintis u t i l e , imo e i s t i n -

sed et omnis llierosolyma cum i l i o . Reversum me in

guibile r e d d a i ; non i n i t i e r i l o baec legali scientiae,

tempio d o r m i i e praecipiunt, quem, a se

quae u n i tanlum Judaeae d o m u i , quasi inttis clausa

repulsura, ad intuenda puerum patris arcana r e m i t -

discredendo

f*>lgebat, (aeteris extra gentibus quasi caeci noctis

l u n l . Quem tamen j u v e n e m , boc est, post tricesinium

borrore depressis , iile comparatur Evangelio, quod

aetatis amium, Dtd Filiutn per nonnullos de sno n u -

post illustratam Judaeam, etiam longas gentilitatis

inero credeutes i i i l e l l i g u n t . E t boc est I I e l i po»t ter-

depellcret umbras. Quoroodo autem lucernam sol

liuin

oriens celaret, vel etiain exstinguerel, osiendii apo-

Doroinus vocaret c u m ; post teriiam annoruro ejus

Sainuclis ad se adventum intellexisse, quia

stolus, qui de littera et s p i r i i u loqtiens a i t : iVam nec D decada Judaeos cognovissc, c t credidisse quia est Cbristus Filius Dei. ett quod claruit in hac parte, propter e x -

le*ui

glori/icatum cetlentem

gtoriam.

Si enim quod evacuatur,

per

glo-

Et

adjecit

Dominut

vocare

rurtum

Samuel,

etc.

Cor.

Nou pigeat nos iterare tractando, quae nec D o m i n u n i

n t ) . I l e l i ergo jacebat i n loco s t i o , et oculi ejus c a i i -

ioqiteudo, uec bistoriettm plguit iterare s c r i b c n d " .

riam ett mutto magit quod manet in gtoria etl (l %

%

gaverant, nec videre polerat luccmam D c i , antequam

V i c a i Deus Paler Deum F l i u m , non sicut homo h-

exstinguerettir sacerdotii veleris ac legis cui servie-

niittem, pulsato verbis aere de loco ad locuro

bat

c a n d o ; sed hunc iuvisibili praeseutia i n sC p e r p c t u o

d i g n i t a s ; quae v i g i h v e ,

stare in fide, v i r i l i t e r

agere, et confortari dcbuerat tempore j a m dominicae

maueniem, eiiam cum in terris hominem

Incarnationis, a prima f-ui status alacritate degene-

visibiiibus signis ostendendo.

vo-

gestaret

E t quia Samuel i b i ,

rans, quasi senio lassesceiile t o r p e b a t ; nec dum quae

ipse Deus, vel noroeit ejus Deus i n t e r p r e t a t u r , pos-

Cbristi saiiguiue consummata, niaxima j a m ex parle

sutiius et boc recte dicere, quia Dominus Samnol

per deuteroses PbarUaeorum veri sensus erat luce

vocaverit, quando F i l i i i m Pater i n c a r n a t u m , m i r a -

privata.

culis Deum v c r u m demonstravit, et i l ! c r c s p o i i d e r i l

ftl

1N S A M U E L E M

P R O P H E T A M ALLBGORIGA E X P O S I T I O . -

Kccc ego. Ctit idem F i l i u s d i x i t : Ego Hltr inmeest Et dixit

xiv).

(Joan. 9

L I B . 1.

5i*

et A dica causam tuatn (P>alm. LXXUI). Excita polentiam luam etveni (Psalm. LXXIX). Benedicite Deum. omnee 9

etc. Notet ddigens lector, non

Ecce cgo

9

in Patre,

eaindom semper allegoricae

interpretationis, quem

ordinoin esse veritatis hisloricae, sed

modo p a r i ,

angeli ejus (Psalm. Et dixit

c n ) ; et iunumera hnjusmodi. facio

t;er-

etc. Quac propheta superius ad

Heli

Dominus ad Samuel,

bum in Israet

f

Ecee

ego

nodo d i s p a r i , modo c o n l r a r i o ad invicem stalu c o n -

de jiidicanda domo ejus, hoc est, de abjicienda iUius,

versiri. Pari q u i d e m , u l Samuelis pueritia simplex,

elSamuelis substituendo sacerdotio p r a e l i x i l , eadem

et torpens csecitas H e l i , Domiui Salvatoris h u m i l k a -

ipse Samuel facto ad se Dei oraculo cognoscit,

lem e i perfidam Judaeoruro stultitiam signat. Dispari

demque Heli r e n u n t i a i ; quia quae prophetarum prae-

ei-

satem, u i dubia Sarauelis verba dicentis, Ecceego,

conia definiendo vetcri et inlroducendo novo,

qaia vocasii me, veram certamque C h r i s t i incarna*

est C h r i s i i Ecclesia, sacerdotio praecinuerant, eadem

tionern praemonstrant. Contrario, u l inferius, pecca-

ipseChrisius i n carue conversatus, a Patre

tam David i n sermone

audiia i u occulto, q u i mortaliuin non est

Uriae misericordem Christl etc. Porro

Samuei necdnm eeiebat Dominum

t

Salvator, cojus nomen Deus, necdum agnitus est a 1 carsalibos omnia Patris seroper nosse secreta, qoe antequam b a p t i x a r e t u r , v i d i t et

ne-

lestimonium

perbibuit Joannes spertos ei ccelos, et vocem Palris soper e o m factam fuisse desursum.

Sic ergo more

saactae Scripturae infantilis beati Samuelis ignoranlia occultata i n carnis infantia F i l i i Dei sapieniiam demoostrat. Neque enim frustra d i c t u m e s t : Quia in toio sunt omnes thesauri

n),

sapientice absconditi (Col.

idelicet i n lidelibus, manifestart credentibus. Et adjeeit

Dominu$

et voeavil

9

adhuc Samuel

cenius

accessus,

palam Judaeorum primatibus et aperta voce revelat.

graiiam, qoa gentes est salvare dignatus insinuat. Perra

hoe

ter-

o#. T e r t i o Dominua vocat Samuel, tertio consurgens

Idcirco juravidomui

etc. Domus Heli j u x i a

Heli

t

\ litteram non victimarum sangutne,

quas

filiorum

ejus iniquilas polluebat, expiari p o l u i t , sed sanguino lamen est expiata m a r t y r i i , quando tot sacerdotes stirpis illius i n civitate Nobe paternae

bospitalilaiis

gratia sunt insontes exstincti (/

x x n ) . Juxta

Reg.

vero consequentiam atlegoriae iniquitas domus

fleli,

imo tolius domus Israel, uullo hostiarum vel muner u m bonae actionis genere vaiuit ad integrum m u o d a r i , donec veniret Agnus

Dei, qui t o l l i t

m u n d i . Sotus etenim sanguis

Jesu

Christi

peccata

FiHi

ejus

i).

muhdat nos ab omni iniquitate (Joan.

Dormivtt aulem Samuet usque niane, etc.

Manebat

ipse venit ad H e i i , et q u i se vocaverit d i c i t . T e r t i o

Dominus i n secreta quiete cum P a t r e , cum quo i n v i -

F i l i o m Pater i n csrne v i s i b i l e m , signis Deum iiivisi-

sibililer omnia disponere et gubernare non cessat,

i , m o n s t r a v i t ; i n infantia videlicet, i n pueritis,

exspectans quando, depulsa nocte v i t i o r u m , v i r t u l u m

et i o j u v e u t u t e . l u infanlia quippe, cum pastoribus C hoslia panderet, quando, legis umbra decedente, vcot m s g i s aUestantibus per angelum stellamque r a I n pueritia vero, cura, annorum x n faclus,

dmwit.

i o tedlplo sapientia

divina praeditum monstraret,

ooi ipse d i x i l inter cactera : Quia

in his qum

Patris

ritatis evangelicae lumina reserarentur, et staiim u b i

f

i u corde cujuspiam affiante Sole justitiae, fidei c o n spiciebal j u b a r e x o r t u m , aperiens ampliora sui S p i r i tus dona, perpetuae domus i n coelis sperandum pro~

u ) . Porro i n j u v e n -

m i t t e b a l ingressum. Quod non solum tunc i n Judaei*,

l a t e , c u m baptixatum Pater ipse de ccelis sua voce

sed et i n nobis usque hodie g e r i t u r ; quicunque enim

signavit, dicens : Hic est Filius

gratiam C h r i s l i aut nondum accepit,

meieunt

9

opartet

me

esee (Luc.

meus diteclus^ in

quo

vel

acceptam

i ) . A t i n singults his q u i -

culparum raeritis abjecit, huic i n nocte csecilatis po-

bos D e i F i l i u s a Deo Patre declarator, ipse se Filius

sito Cbristus, q u i seroper i n sanctis vigilat, d o r m i t ,

o o m i n i b u s horoinem morlalem mortalibus offerens,

coelestisque ei regni sditus o c c l u d i i . A t dom lucem

sdesso s e , q u i d i u qoaesiius, sxspectatus, et desiders-

sperandae petendaeque veniae recipit, confestim

los l o e r i t , indicaviL

citatus lanquam dormlens Dominns, ostia v i r t u t u m ,

aufti bene eempiaeui (Mare.

JnUtUxit rum

9

igitur

Meli

quia Deminus

vocaret

pue-

e t c . T a m i e m post m u l t a a Domino facta e l d i -

quae incumbente perfldiae

ex-

vespera clauserat, aperit.

Cui sensui congruit, qusmvis sob alio tropo pulcher.

cta m s g n o l i a , post Baptistae Joannis expleta praeco- D rime concinit, quod ipse Domlnus d u m d o r m i t . n a u tae p e r i d i t a n t u r ; dum evigilat, liberantur (Matth. nia, i n i e l l i g u n i sacerdotes, Scribae et Pharisaei, quia Jesos q o i

i n veritate carnis puer natus est nobis,

ipso i n v e r i i a t e sempiternae deitatis paternorum sit

VIII).

Crevit autem Samuet,

ete. Crevit Evangelii praedi-

suoioxis c o n t e m p l a i o r a r c a n o r u m ; moxque annuen-

catio, et Deus erat i n C h r i s t o , mundom reconciliaiis

tes agoitae fidei supernum i l l u m , gaudia quibus n u n -

sibi. Crevit opinio Jesu, e l abiit i n tolam S y r i a m .

qssm abest

contuenda peiere, e l quae boroinibus

Unde Joannes a i t : Illum oportel ereseere

(Joan.

m);

h u m a n i t o s narrare debeal, a Deo Palre divinitus

et de veteris legis quasl H e l i decessu, continuo sub-

c f l p i o n t a o d i r e , sc, more amantium quae facienda

jungens : Me auiem, 1 n q u i l , m i n u i .

n o r o n t , i p s i u l fiant admonent, quomodo nos saepius

El non cecidit ex omnibus verbis ejus in lerram.

Nil

et i p s u m Deum s t angelos quod facturos scimus, ad

terrenum i n verbis Domini reperie?, vel nultos eorum

o s i e n d e n d a m ooslrae meotis devolionem,

qui terrena sapiunl ejus spirittialia dicia compreben

ut cito

et

i o s u o t e r saciant, quasi annuentes h o r t a m u r . D i c i -

d i t . Vel certe ita dicendum, q u o d Dominus i n carno

xuos n a t x i q o e hominos de l e r r a : Exsurge,

moratus, g e n t i l i b u s , qui ad comparationein Jodato-

PATSOL. XCI.

.

Deus, et j u -

17

523

B F D . € VENEftABILIS

OPERUll

PARS I I . — EXEC.ETICA C E N U I N A .

r u m quasi terra ad coclom fuerunt, vcrbttm c o m m i t - A t e r e distulit, quos lamen poslmodum per

apostolos

C&so ac fugato hraet a Philixthiim, et fitiis qu^que DeH peremptis, arca De> cnpitur ; qao audito, ipse sta~ tim retro cadens perit et nurus ejus nalo prius filio Ichabod, qui in erpretalur ingtorius.

esl ad lidero vocare dignatus. El cognovit universus Israet

a Dan usque Bersabee,

%

etc. E l cognovit calholica, id * s t , universalis Eccle-

Et evenit sermo Samuelis

sia, spiriluaiis videiicet Israel, quae a principiis abretiuntiandi diabolo ad fonlem

S«t

CAPUT IX.

elc. f n

universo Israeli,

hac lectione decepttts saepe d i u per exetnpla gentiuin

usque baptismi perve-

niendocongregata est.quod fidei praedicatoresset Jesus

b r a e l , landem accepta ad temptis Evatigelii

Cbristus, qui vocatur Nobiscum Deus. Danquippe i n -

n< n m u l l o posl ipsatn pariter ct doctores vet iratis

flde,

terpretaturjudicium.tllud Ecclesiae tempusinsinuat,de

amissorus fuisse signalur. Translatoqtte ad genles

judiciumestmundi nuncprinceps

Dei testamento, saeerdotti legalis slinul cum c o n -

Jiujus mundi ejicielnr foras (Joan. x n ) . Bersabee antem,

juncta ei Synagoga, perditio subsecuta m o n s l r a t u r .

q u o d i c t u m c s t : Nttne

%

( I Beg. i v . ) Egressus

quae poteus j i t r a m e n t i , sive puteus scptimus, aui p u -

est namque

Israei

obviam

elc. Egressus est popuhis, i d e s t , post

Philisthiim,

teus satielatis ioterpretatur, plenam bapiismi per-

acceptae legis n o t i t i a m , ad agenda palam bona opera ceptionein destgnat, c u m , exorcixato, abreirautialo et expulso de corde diabolo, fontem quisquc regene- B qune d i d i c i t ; expugnaodumqtie, quanlum p o t e r a t , genlilitatis errorem , quo i m p i o r u m corda c b r i a t a , rationis Spiritus septiformis gratiae consecrandus et coelestium

perpetuam vergebant i n m o r t e m . Unde beue P h i l t -

donornm largitate satiandus i n t r a v e r i t .

Sed et ipse situs locorum non parum Ecclesiae sacra-

sthiim cadentes

mentis alludit, quia videlicet terminus Judaeae lerrae

certamine Israel non lam exteras gentes a scelermn

potione d i c n n t u r . Quo lamen I n

Dan ad Septentrionem, ad A u s t r u m exstitit Bersabee,

pollulione revocarc, qnam seipsum c u r a b a t , nc hV

quarum mysticaro p b g a r u m distantiam bene cogno-

farttm exemplo p e r f r e t , observare.

v i t qui cum sponso canere n o v i t : Surge

%

veni, Auster,

perfla hortum meum

9

Aquilo,

et ftuant

Et

et

castrametalus

est juxta

lapidem

Et

Adjuiorii.

omnem spiritualis stii beili fiduciam i n ejus c o n s t i -

aromata

Ulius (Cant. i v ) . Est aniem Dan viculus a Paneade in

tuit a u x i l i o ; de qtio d i c e b a l : Dum

anxiaretur

quarto milliario etintibus Tyrutn,de quo et Jordanis flu-

meum,

LX ). E l alfbi :

viuserumpensalocosortilusest nomen. J o r q u i p p e f l u -

Dominus petra mea et robur meum (// Porro

vitim sive r i v u m Hebraei v o c a n t ; quod et ipsum ad s i c i t . Porro Bersabeae civitassive vicus i n tribu Juda,ver

Philisthiim

venerunt

xxi)

Reg.

in Aphec,

eor

etc.

Profl*

ciente i n Deo vero l s r a e l , falsorum m u l t o r u m q u e

gnificandtim baptixandi inttium haud igimbiliter respigensad A u s t r u m , u t d i x i m u s . Cognovit ergo univer-

in peira exattasli me (Psatm.

Q cultores deorum c o n l i n u o furor novtts i i t v i d e n d f euroque depravandi e o r r i p u i i ; et hoc est P h i l i -

sus Israel, id est, visioui Dci intentus Christiauorum

slhaeos aciem

populus, a Dan tisque Bersabct», ab Aquilone usque

contra Israel i n s t r u e r e , finitimas qtiasqoe gentes a h

in Aphec,

i d est, i n ftirore

novO

n d A u s t r u m , id est, a catechumeno usqtie ad fideles,

itumundis edoctas s p i r i t i b t i s , ad scaudahzandtim D e i

ab bis q u i nuper durissimos a se bostis antiqui flatus

p o p u l u m , perversae religionis vel actionts e x e m p l a

excluserant, usque ad eos qui lucidissimo jam sancti

praemonstrare, quod a lempore legis acceptae, usqoe

Spiritus sunt calore perflati, qnia Jesus est Christus

dum gratia Christi fecit utraque u n u m , n n n q u a m

Filius D e i , et quia credeiiles habent v i t a m aeternam

agerc destiierunt. Inito antem certamhie terga vertk Israet

i n nomine ejus. Potesl i n hac lectione persoua beati

Phitistheeie,

elc. Orto inter Israel et gentilium populos r e r t i m ver-

Samuelis, ad ipsa quoque membra C h r i s t i , purae b u militatis uierito subliinia r e f e r r i , de quibus ipse d i -

borttmque de vera religione c o n f l i c t u , et hoc p r o

c i t : Quicunque

nuius ct veri Dei c t i l t u , iilis p r o idolorum ilefett*

ergo humiliavetit

se sicut parvutus iste

tiic esl major in regno ceetornm (Matth.

%

satione certantibus, defecit fide I s r a e l , 1 1 p r u c i i v i u s

x v m ) . Quibus

ipse ad errorem g e n t i t i m , quam gentes ad s e q u e o *

i n templo Domini dormientibus, id esl, ab e x l e r i o r i bus mundi curis i n sola superna volunlale speculanda o toto cord.s iumitie conversis, quomodo roulta quae caligans scnex et reprobatus l l e l i nnn v i d c r i t coete-

d

J potuere c o n v e r l i . Cujos tanieti p o r t i o non roinima , caeteris *iicet peccantibus, ad d e f e n sauda v i r t u t u m spiritualium perstabat castra r e d i r e . a

m

fidem

e

u s

stlum judiciorum secreta pandantur, docel ipse Do-

Neqtie haec i i a allegorice super antiqui Dei pontiK

n i i n u s , qui loquitur i n Evangelio : Confiteor tibi

stain inlerpretata p u t e s , ut non etiam l i b i i r o p o t a -

%

nune, Pater coeli et terrce, quia abscondisti pienlibus et prudentibus

%

Do~

hatc a w -

el revelasti ea parvutis

(Matth.

\ ) . Ubi eliain i n exemphira loci praesentis bumililns coronanda pceuilentium , e l stiperborum

impietas

damtianda p r . i m i t t i l u r , ut per bacc inanifcste qu.nc sanientibus aaeculi absconsa, quae liumilibus patcfaciatarcana dixerit ostendiiur.

gice conveniant. Num e l ipse qttoties expcdittonje spiriluati spiritus iinmitndos expugnare n i t e r i s , n o n tua videlicet v i r t u t e f r e t u s , scd i n lapide

confims

i l t o qui de monte praecisos est sine manibus ( t h m u 1 1 ) , solus d i a b o l i regna prosterncre n o v i i ,

mox

iidem veritatis i n i m i c i novarum tibi a t r h n u

foro-

r c m , per singula bonae operationis coepla o p p o n u n u Cave autem ne terga meniis ferientihus p e c c a m d o vertas hostibus, sed potttis, jtixta q u o d aj ostolus Jacobus : Resislc

diabolo,

admonet

et fugiet

a

525

IN SAMUELEM

PROPHETAM A L L EGORICA EXPOSITIO. — L I B . I .

est belii, (II

et nunc Itunc,

nunc itlum

£2«

eventus A hianter quaerebat, venientem j a i n respucre, et i n quibii^dam suis membris etiain persequi et odisse gladivs

(Jac. i v ) . Verum quis scriplnm esl : Varius consumil

non dubitabat.

Beg. u ) , si forte ad tempus cessisse et hostem

virisse c o n t i g e r i t , si etiam agros bonne tuae conver-

Erantque

duo filii Ueti

cum arca fcederis

Dom\ni

%

sationis fructiferos populasse, et p r u d e n t i a m , f o r -

elc. E t nomine et m e r i l o

l i n i d i n e m , j u s l i l i a m ac lemperantiatn , quasi prae-

populum Christo i n carne non credere etiam sa-

filii

l l e l i designant qtio cumcisioneiu et praepuiium unius

servient alienis a Deo traditionibus suis.

ejusdemque lidei pacto sociatos a b l u i t ; i n quo praefali fratres sunt judices d a t i , ttt vitae videlicet fontem ,

4

-

e t propinarent ct b i b e i e t i t . Yerum i l l i j u x i a noroen suum incipientes q u i d e m , scd non perseverantes

Nunc ergo audi vocem eorum, etc. E t haec personae f

Palris ad F i l i u i n

ioquentis aptissime c o n g r u o n t , ^

- «

r

-

Dimitte eot tecundum detideria cordit eorum et ibunt in voluntatibut tuit (Ptalm. LXXX). Yerumtamen con9

osque i n finem, u t salvi fierent, et quondam ad Deuin

lestare eos per Evangeliuro, et praedic eis quid t e i s -

o e r t i n e n t e s , patrumquc populi vocabulo d i g u i e x i -

poralis miseriae coram h o m i n i b u s , quid aeterni t o r -

atentes, nunc i n coniraria m u i a t i , suas iraditiones et

roenli apud inferos passuri sint, qui neglecto servitio,

o c e l e r a l e g i pariter etgraiiae prattulere. Sed e l quis-

vel potius libertate s p i r i t u a l i , sibimet regnare m a -

que nostrum cum a spirittiali quam incboaverat ai -

l u e r i n t , dicens : Quia venienl

d o r e tepescens,

dabunt te inimici tui vallo

infimos terretiosqtte cogitatus suse

i u e i i i i praeponit, quasi degeneres lilios senescens S i i m u e l Ber»abee judices s t a l u i t ; qttia pravis seusiIMIS baptisuii mysterium subdit.

t

deterta (Luc. Moc

diet t u te, et

et relinquetur

circum-

domut

vettra

x ) , et caelera talia, et a i i :

erit jut

regit

est vobis. Noo

qui mperaturut

qualis esse debeat moderatus ac justus imperator vene-

e x p o n i t , cojus et i n plerisque Scripturae ssoctae h >

etc. Congregati ergo post ascen-

cis, et roaxime i n Deuteronomio perfectio d o c e t u r ;

s i o n e m D o m m i universi majores natu carualis Israel,

sed potius roctor improbtis, a quo austeritate subje-

Hongregali runt

ergo univerti

ad Samuetem,

majoret

ualu ltrael

9

v e n e r u n t adversus e u r o , roiseruntque regionetn post r j cios s i t oppressurus i n t i m a t , ut per haec populum s e u i n , i n Ramatba, i d est, in altiiudinem coelorum

w

o b i omue quidquid terris agimus, dicto citius patel, d i c e n l e s : Netumut

xix);

hunc regnare tuper not (Luc.

e t quasi ad eum quern laiere n i l potest, verba

fa-

c i e n t e s : Ecce, inquiunt, tua in nobit fidet et eharitat eenuil

t

runt

et filii quot te (Ita.

enutristi et exaitatti,

ipti

spreve-

i ) . Maluimus ergo, inslar gentium quae

perttuaci iliiua petitione revocet.

Figurate autein

quae de bono rege Scriptura l o q u i t u r , Christum s i gnificant : de quo sub Salomonis specie c a n i t n r , Deus,

judicium

tuum

regi da (Pselm.

LXXI). Quae

autem de m a l o , d i a b o l u m , j u x t a i l l u d Ecclesiasiici, llex insipient

perdet populum suum (Eccl.

x ) . Et me-

r i t o , quia i i l e diaboli, iste membruro est C b r i s t i .

t e u o n noverunt, et regnorum quae non invocaverunt

Filioe

n o m e n t u u m , exiranei a luo ducatu manere , quam

vocati ettit,

t u a c gratiae hdei et regno et patriae p r i v a r i . Si e n i m ,

nem carnie detie (Gal.

vetlrot

iollet

9

fratree,

etc. Vot,

i n q o i l , in

lantum ne libertatem \).

tibertatem in

oceaeio-

Qui ergo l i b e r t a t e m , i n

r e l i c u pugnandi solertia, omnes luae docirinae siro-

quam vocatus est, i n occasionem carnis dederit, mox

p l i c i u t e m s e q u i m u r , venient R o m a n i ,

i m p i i regis, boe ost d i a b o l i , quem p r o domino elegit,

n o o l r u m et locum et gentero.

et t o l l e n l

ilaec quidem Judapi,

potesute depressus, c u n c u haec quae Samue) populo

q u a m v i s non v o c e , mente Uroen reproba, et inten-

d i x i t , i n seipso servitia tolerabit. Nam qood de uno

B E D J E Y E N E R A W L I S OPEHUM PJI 1S H. -

boi

BXEGETICA

GENUVNA.

bl*

populo semel d i c i u m epecialiler, sed dwntos, e t v e r i - / propheta precattir: Qteum autem peeeatorit non im pinguet eapnt meam (Ptalm. CXL). C u i c o n t r a r i a est tate bistorica, e l typica est ratione actitatnm, o m n i bus seque mortaiibus q u i j u g u m Domini suave a

boni regis unguentaria, Maria videiicet

se

Magdaiene,

projeceriot, eat seneraUter a p t a n d u m ; q u o r u m Olios

quae d t d t : Dum ettet rex t n aeeubitu tuo nardut

totiit improbus ret:, e t p o n i t i n curribus s u k , c u m

odorem tuum (Cant. i). Faciet et v i t i o r u m foco f s m n -

eorum gesia praeclara, veriw gratia, modestiam, pa-

lantes: dequo propheta testatur, Omnet

tieotiam, beoignitaiem, eleemosynam, et eactera ho-

vetulclibanus

j u s m o d i , tollens antiquos h o s t i s , bypoerisi, ceno-

est focus dilectionis supcrnae , quem

d o x i a , superbia, vel alia qualtbet vkiosa poste c o m -

verbo

maculaas,

adulterautet

corda eorum (Ose. v u ) . Cui c o n l r a r i u s

verilatis percepere,

qui

dixerunt ad

Nonne eor nostrum ardent erat in nobit

iolideliom aectit operibus, i n q u o n u o

cordibus nequiti» freno

dedit

9

dum

9

retur in via et aperiret nobit

constrictis, ipso peasimus

Scripturat

9

sudito

invicem: loquexxiv)?

(Luc.

auriga qoooi 6 u i s per omnia superbos et gaudens l i -

Faciet et paniflcas, quae vecordes quosque ad infanda

bere circumfertur i n eurribus. E t quia quos nunc

baeresium convivia vocantes a i u n t : Panet oecultot /t-

isiso lideles i n fideiibus per opers sociat impios ho-

benter

s t i s , eosdem ipsis i n fioeper supplicia Judex sociabk

abtconditut

edite:

aquce furtivos euavior

dutcioret

tunt

et panie

9

i x , x x ) . De

(Prov.

quopaneet

sed d i s t r i c t u s ; recte de talibus scriptum e s t : Veniei do- ^ alibl d t c i t u r : Dutcie ett homini panit mendacii potUa implebitur oe ejut caleuto (Ptatm. c u i ) . C ui niintf* eervi Uliut in die qua non tperat et hera qua 9

9

neeeit, et dividet eum

partemque ejue

9

eum

conlrarius est panis veritatis, qui cor hominis c o n -

mfieklibne

firmat. Cujus cognitionem, quia caro et sanguis nou

panet (Matth.

xxiv).

Faeietque

tibi equke$

9

revelabil, sed Pater q u i i n coelis e^t: recte sub m u -

etc. I n t a n t u m , i n q u i t , slbi

lieris specie fortis de Ecclesra canitur, Facu

diabolus vestra etism fortiora subjugavH studia, u t

quati

per haec et alios freno erroris corripere, edomare, et ad impielatis studeat callem

deflectere,

uavit

(Prov.

virtutisqae

est

de longe portant

panem euum

et vintas, etc.

Amplissitnas

xxxi).

Agrot

sobolem v h i o r u m satagat reddere praeconem. N a m s i -

inriitorit,

quoque rettrot

9

quoque copias v i r i u t t i m spiritualium v e s t r a r u m , et

cut i n bono quadrigaa v i r t u t u m m i n i s l r a t , q u i p r u d c n l.am, fortiiudinem, j o s t i t i a m , et t e m p e r a n t i a m p r o x i -

frucius fervcntissimae dilectionis, nec non et doua

morum

suavissima misericordiae fulgeniis auferens a vobis,

cordibus i n f e r t ; ita e contrario quadrigam

pessiini regis

praeenrrtt, qui suis seqtiacibus

versa hisee virtutibus v i t i o r u m exempla

immundoruiu polius spiriiuutn voluplatrbus subjiciet.

ad-

Sed et tegetet vettrat

pracmon-

sirat.

t

Et eoneeituet tibi tnbunoe

et centurtonet,

etc. Et ex

et vmearum

cimabit, etc. Sed et opera

reddkut

adde*

vcstra quasi ad nalurai

' usque perfectionem j a m perdueta, spemque

totius

vestris magnis actibus, quasi bonae conscteniiae utero

vitae vestrae coelesti mercede, quae deuario

progenitis flliis, alios sibi c o r r u p t o r aotiquus, ut i d

signata est, c o r r u p t o r antiquus ex inlegro p r i v a b i t ,

offlcii deiegabit,

ut h o r u m damno servientium sibi malignorom s p i -

q u i velut i r i b o n i quidam adversum

numero

csstrs veritatis bostilem ducant e x e r c i t u m ; alios q u i

rituum,

i n cemurionesmagnam vitae aeternae perfectionem

humanam fecit esurire p e r n i c i e m , deaideria

se

ssquootibus p r o m i t i a n t ; hos q u i seminantes i n c a r n e , de earne metent e o r r u p t i o n e m ; j u x t a quod Oseae d i cit, Arattit dhtit

impietatem

9

frugem mendadi

mettuittit (9te.

miquHatem,

come-

x ) . Alios qui dialecticis

insidiis fabricatores e r r o r u m , et cultores

perverso-

quos angelica quondam virtute n u d a t o s , sem-

per insaturabilia reficiat. Servot etiam vetiros

9

et ancillas,

etc. Motus e t i a m

snimi vel carnis ineptos, verbi g r a t i a , i i a m ,

aema-

lationetn, g u l a m , l u x u r i a m , et caetera U l i a , quae sapientium necesse cst discipiina coerceantur et r e -

r u m doginatum contra veritaiem courorieiit, fraudu-

f r e n e n t u r ; sed et cactera rectae

intentiottis ofAcia,

lenlns ordiuator d i s t r i b u i l . Possumus auiem aralores

suo polius j u r i saevus Iraudator

roancipabit,

agrorum diaboli eliam eos sentire, qui corda miscro-

busque v i r t u t u m opimis, i n qttibus d i u frusira ser-

rum

exercitio

pravi dogmatis exeolant.

Messorcs

gregi-

^ viebatis, denaria perfectione careutibus, ipse i n fiue

v e r o , qoi veiut perfsctos i n minoribus suorum f r u -

pasturae palmam hoslis accipiet. Sicque tandem

vos

ctus a o d i i o r u m , ad secretiors sua coniemplanda m y -

stib adversario servos effectos gemetis,

sub

ateria, q u s s i purgatiores ad borres perducant; quod

domino liberos pridem vivere taedebat.

haweticorum p r o p r i u m , et

maxime

Manicliaeorom

Et clamabilit

in die illa

a facie

regit

quos vettri,

etc.

solet esse c o m m e n t u m . Possunt namque ftHi populi

Patet baec prophetia, et usque hodie apud Judaeos

eoatumacis, quos super divereis personoe unius a c t i -

non cessat t m p l e r i ; q u i sicut i n seplimo

bus interpretati sumuc, etiam sd diversas referri

psalmo scriplum e s t : Clamabunt (et non est q u i s a l -

persooas,

vct) ad D o m i n u m , nec exaudivit eos. A d quos d i c i l

ab eodem uno adversario

drverso errore

tedata*. Filiae

Dominus : Non exaudiam precet vettrat. aueque

oeetrat faciet eibi unguentariat,

eic.

Synagogas quoque vestras, vel animas deceptorum,

vestrce sanguine

ptencr

Manue Illo

enim

videlicet

quem i u bujus eteciione rcgis nefandi sibi i m p r e c a -

vei certe cogitationes ingenoa quondam castilate l i -

bantur d i c e n d o : Sanguis

beraft, lacietsuts pravitatibus nelaria adulatione fa-

filiotnottrot(Matth.%x\i\).

v e n i o s ; qeod pessimum geoos ongoeoti

diluant, et clamev

detesisns

(Isa. i ) .

tunt

decimo

enim tuper

nee

9

et

euper

Hunc baptisroatis aqu:i

ad Dominum

de tribulatiene

tua

9

;S3

IN SAMUELEM

et de neeestUatibut

P R O P I I E T A M A L L E G O R I C A EXPOSITIO. — L I B . I L

eorum liberabit

Alioqnin a u d i u n t ab aposlolo Jacobo : Petiiit,

5*4

c v i ) . A m y s l c r i i s a l l u d i t ; aive Deum Palrem dcsignet,

eos (Psalm.

et non

seu

David, vel A b r a h a m , aut a l i u m quemlibet p a t r u n i ,

i v ) . Sed et m o r a l i

ex quibtis ^ h r i s t u s secundum carnem. Nam et dura

intcllectu, difficile ac sero v i n c u n t u r v i t i a , quae d i u

est natura l l l a , quae non soium vinci vel m u t a r i , sed

accipitis,

eo quod maie petatit (Act.

libenter j a c e n i e s

seque sponte prosternentes

op-

Noluit

nec ab ulla potest condita natura comprehendi. Dura est per districtionem j u d i c i i reprobis, quae per g r a -

presseraut. autem

poputus

audire

etc.

vocem Samuel,

tiam misericordiae suavis esl bonis. flic etenim

II.TC inobedientis populi pertinacia regem pro Do-

his dicilur : Quam bonus Deus Itraet

mino postulans, non i n solo praedicatas gratiae t e t n -

sunt corde

pore, sed etiam ante dominicae incarnationis cele-

tens sermo

brata mysteria, Synagogam, imo t o t u m pene genus

debetlator

x x n ) ! De illis autem :

(Psatm.

tuus de ccelo a regalibut in mediam exterminii

h u m a n u m , ab ipso primo parente, quando serpentis

dura in tentationibus

verha Deo proposuit, occupavit. Semper enim con-

xvm),

tumaces

dedi faciem tuam valentiorem

quique liberum suae voluntatis a r b i l r i u m

his qui

9

Omnipo-

sedibus.

lerram

Durus

prosilivit;

sunt (idelia corda bonorum

qmbus sub Execbielis

de reclo

et (Sap.

specie dicitur : Ecce

faciebus eorum

9

et

fron-

lem tuam duriorcm frontibus eorum ut adamantem divinae gratiae student anleferre r e g i m i n i . A t vero boui quique filii Palris s p i r i t u m supplicanles, non B ^em dedi eum (Ezech. m) Perierant autem asince Cit patrit Saut etc. Perien o s i n i m regnum, neque voluntas n o s t r a ; sed, Ad~ 9

e t

9

veniat, i n q u i u n t , regnnm ait Samuet... Docet et

tnam.

Vadut

9

vnutquitque

bodie sermo

r a n l anima? etiam ad Deum Patrem Jcsu C b r i s t i p e r l i n e n l e s ;

vi).

eut in cceto ei in terra (Matth. El

tua s i -

tuum ; fiat votuntas in

civitalem

d i v i n u s , contumaces

quosque ac rcbelles conlra Doratnum a publico con-

Domini nostri

quia etsi juste viverent,

priusquam Dei Filius descenderet ad terras, p r i mam stolam rccipere non poterant. E t d i x i t

Deus

Pater ad Unicum F i l i u m suum : Junge tuo c o m i t a i u i

t e o l i o n i s obsiinatae singulos ad c u r i a m redire peclo-

unanima s a n c l o r u m , q u i t i b i obtemperanter

r i s ; quateuus suo secum quisque liberior i n corde,

reant, desideria praeclara, et

adhw-

ipsis pro sua te v i r -

q u i d contra voluntatem tuam supernae dispositionis

tute sequentibus, opus htimanae salvationis ingrede-

gesserit, quam a d i s t r i c t o judice sententiam exce-

r e . Quod si i n Cis patre Saul ccelum

p i n r u s s i t , sedulus e x p l o r e i .

q u o r u m l i b e l acciperc, constat hunc curam anima-

( 1 Reg. i x . ) Et erat vir fUhu

de Benjamin

nomine

Cis

t

etc. I n eo quidem Saui r e x , quod pro

Abiel,

Sarouel eleclus a populo p e r t i n a c i , quod David pers e c o t u s , qui caetera flagili* cst operatus, quod e u m - ^ d e o i David reprobalus et m o r t u u s r e g n i successo r e m a c c e p i t : Judaeoruro siguiflcat

roalitiaro,

p r o p b e t a s et D o m i u u m spernentes ac sibimetipsi

regnare

m a l u e r u n t ; ideoque

D e i , d e quo ejecti s u u t ,

regnum

reliquerunt genti facienti

f r u c i u s ejus. I n eo vero quod oleo sanclo unctus esi, qood

Israel ab

ChrUtum lectio

salvabal,

Dominum Jesum praesens

quae ejusdein Saulis unciionis h i s t o r i a m , n t i l -

9

lam

hoste

Ggur.tte denuntiat. Atque ideo

vrcro notam reprehensionis continet :

anli-

r u m gessisse (idelium, et C h r i s t u m sedulo rogasse, ut ad h a r u m salvationem dignaretur i n carne re, dicendo : Domine

Deut

faciem tuam et caetera hujusmodi

e t

o t l e n ( i e

9

qui et

persequentes,

patrum

virtutum

converte

9

et tatvi erimut (Psalm.

venlnoe

9

LXXH),

CAPUT I I . Quwrent atinat patrittui Saut devenil Samuei, qui eum grale susc pient. atinat docct inventat; et mane oteo tancto perungent in regem, ques ei tunt ventura prcemonstrat. 9

Qucerent atinat Saul per quinque toca

non

9

etc. Quae a progenitoribus ejusdem Saulis, et Samuelis cognomen

invenit

9

beati

traxisse videntur. Et Domiuus

Domini

Cbristus perditas i n protoplasto m o r t a l i u m animas

S a l T a i o r i s propter nos homines, et propter uoslram

ad viam vitae r e d u c i desidcrans, pcr quinque hujus

s a l u t e r o , descensionem de coelo, baptismi a Joanne

saeculi aetates coepta

soscepiionero,

usque suae incarnationis ncroinem, quamvis perfecte

non e x p l e v i t ; quia ad tempus

caeleraque dispensationis teroporariae n a j s t e r i a celsa designat. Et p r i m o quidem sensum, 0 viventem, i n coeleslis regni gaudia r e d u x i t . Cum autem venitsent in terram Suph dixit q o i e s i de D o m i n o , j u v a l , quia Saul de Benjamin 9

Benjaaiin

filius

dexterae

Saul

quia

ad puerum suum etc. A q u i n t o loco cassatae quae-

i n t e r p r e t a t u r , sive quia

stionis Saul quasi redire disponit. E t Dominus euor-

o n u s , q u o d electus et bonus p e f h i b e t u r ; sive

9

m i o i m a i t r i b u s est i n l s r a e l ; semper e n i m i n huroi-

mitate praevaricationis buroanai videbatur quasi

l i b u s o p i r i l u , q u o r u m cst reguuin coetorum, Christo

curanda impioruro salute voluisse r e v e r t i , d u m i n

solex

quinta saeculi aeute subtractis p r o p h e u r u m o r a c u l i s

a j r a l i a gcnerari.

Et

erat

ei fitius vocabuto Saut

t

terra^

de

iemit

attper

9

terra est et de terra loquitur 9

: qui

de coeto

snbtracta

frequentia

c o l l o c u t i o n i s angelica?,

p r a v o r u m h o m i n u m sceleraia

acu

sola

crebreacerent

fecit,

nec

E l revara tot ac u n t i s ante adventum Doroini m o n -

111; / Petr.

w).

dus sceleribns urgebatur, u t plus de j u s t o r u r o t u e n -

n o r o e n Saul, quod d i c i t u r expetitus, sive pe-

d a , quam de acquirenda i m p i o r u m saltite, Conditor

immenetts Sed e t

etc. Qui enim est de

a

omnet ett;

ett

dotut

qui peccatum

in ore ejut (Joan.

non

l i i i o . C b r i s l o aptissiiue c o n g r u i t ; qui maguo sancto-

htiroani generis

r o m d e * i * J e r i o semper i m p l o r a t u r , et adesse rogatur.

ille

^cc

electornm, et paticnliam probare i n v i m i b i l e m , er

n

f

t

n

€

l

C

i

s

P i r i s i l l i u s id est d u r i v o c a b u l u m , J

VATOOL.

4

XCL

4

p u u r e t u r esse s o l l i c i i u s . Veruro

pro adversitaturo molestiis

suortim providus 18

67,5

BED/E V E N E R A B I L I S OPERUM PARS I I . —

EXEGETICA GENUINA.

556

desideria volebai conslatilia diflerendo j a m magis A Ecce, i n q t i i l , i b i m u s ; quid feremus ad virura? panis ac magis acuere; nude sequitur :

defecit i n sitarchiis noslris, et sportulani non habehac. etc.

mus. Ecce inslat temptis coroplendae in Christo prc-

Haec est etiitn patientia et fldes sanctorum, hic anrwr

pheliae, qnid boni operis habemus, quo praedicatcri-

continuus, hasc praestolatie diutina a longe aspiciens

bus illius temporis nos cotnmendare, et de i l l o quo

Qni

ait ei:

Ecce est vir Dei in civilate

et salutans incarnationis dominicae e l human.e jparationis gaudium ; baec, i n q u a m , illa

re-

frequens

Scripturis graiiae salvantis obsecratio : Excita

po~

opus

habemus mereamur ediscere? Legis quidem

observaiio

per Pharisaeorum

i m o ipsa

sua

traditiones corrupia,

vetustate, et quasi longo usu con-

tentiam ruam, et veni, ut talvos faciat not.

Exsurge,

sumpta, defecit i n actibus n o s t r i s ; et conversatione

quare

ne

reppellat

novae gratiae , qtiae

avertit

(Ptutm.

obdormit,

Domine?

utque in finem; quare

exturge,

faciem

et

tuant

LXXIX, XLIH)? et caelera talia. Ecce, i n q n i u n t , est i n

habere

civitale mundanae conversationis , coelesti

bus i n praemio dari

gratia

regnum ccelorum

exspectet,

priusquaro ille cui reposiium est veniat et doceat, nequivimus. Nam

palmarum quae vincenii-

soIebant,pIectae,coelestiremuQe-

nobilissimus, et absque ulla dubielate veracissimus

ralione dignas

prophetariim chorus. Nunc ergo eamus i l l u c , et a

texta vascula, spe aeiernorum gaudiorum dilatata

contemplanda

acliones sigtiificaiil; pa!marum foliis

luae gloria d i v i n i t a t i s , quae mundis B corda demonstrani.

solum cordibus patet, ad huroanitatis etiam o l i m

Ecce inventa ett in manu mea quarta part

ttaterit

promissae, ac d i u j a m desideratae, mysieria cernen-

argenti,

da veniamus. Beati namque eculi qui viderunt,

et a u -

salutis, qua ad laudandutn Deum profictt, i n t e i l i g e ;

Forle

quae quatuor n i m i r u m partiuro incrementis ad sum-

res ques hcec audire

meruerttnt

xu).

(Matlh.

resonantibus i b i de te, ac viam nostrae

etc. Staleram argenti perfectionero humanae

devotionis

mam sttae soliditalis a t t i n g i t ; quia i n Veteri vidclicet

attestando, juvanlibus prophetarum praeconiis, cre-

Testamento fultirafidedominicae incaruationis erecta,

dere incipiet mundus, et i p s i , reductis ad vitam qtii

i n novo ejusdem susceptae incarnaiionis sacrameiitis

perierant, a tanii leroporis

quicsce-

i m b u t a , i n absolutione carnis aelerni regni perceptio-

dubitationis p o n i t u r , ad ostendendam

nis sublimala, et i n die j u d i c i i etiam carnis est resur-

mus. Verbnro

longo labore

erroris humani gravitalem, diflicultatemque c u r a n -

rectione

d i , j u x l a illud S a l v a l o r i s :

in

Ecce iuvenia est i n manu roea quarta pars stateris

forsan et mihi

a r g e n t i ; derous horoini D e i , ut indicet nobis v i a m

terra? e l : Si crederitit (Lue.

Putat

Moyti,

inveniet

crederitit

fidem

glorificanda.

Dicit crgo Sauli puer e j u s :

x v i u ) . I l u i c loco siinile quid illa sapiens aina-

I r i x i n amoris sui canlico

loquilur Christo :

mihidet

eugentem

ubera

meee, ut inveniam te forit, et deotcuter

(Canl.

te fratrem

meum,

n o ^ t i a m . Dicit Christo ad bona se opera cohortanti Quit Q vetus fidelium populus, novae gratiae dulcedinem somatrit s p i r a n s : Ecce inventa est apud me spes, fidesquo vm)? venturi i n carne C h r i s t i . Confiteamur banc i n c a r o a t i

Ac si apet te d i c e r e l : Quero invisibilem intus Deum

Verbi m i n i s t r i s , u t plenius nos de via noslra, quae

credo, coniiteor et adoro,

Chrisius est, i n s t r u a n t . Nec frustra puer curo o o d e n i

httnc etiam

foris meae

substantiae conformem videre et alloqui desidero. Dixit

Saul

ad puerum

tuum:

Ecce ibimut,

elc.

Saul quidcm e t p u e r ejus errabant, i n eo qu«>d hominem

Dei

munera

prophetiae quaerere

Saule, qui Cbristum sigoificat, haec se facturum p r o rnittit. Ipte

ett enim qui operalur

in nobit et veite

perficere pro bona voluntale (Philip.

Olim in Israet sic loquebatur unusqnisqne...

putabant,

ei

u). Venile.

ideoque frustra turbati s u u l , quod ne sportulam q u i -

eamut ad videntem, etc. Idem secrelorum scrutator e t

dem, qnae ei d a r i potuerit, ad portandum secum v i a -

enarrator, et propheta recte d i c i t u r , quia

ticum acceperint, quae ex palmarum foliis, pulcbra

id est, praeloqttitur futura.

profatur,

E t Videns non i m m e r t t o

varietate context.i, dcflciente licet pane, qui inerat,

vocatur,quia mundatis cordis oculis, quae minus p e r -

i n i e r saluiandum pro munere s o e t t r i b u i , si non v i r

fectis

sanctus oronibus ultro vere dicere consuesset.

scripta non roinus visiones quam propbetiae v o c a n -

Sed

allegorici sensus ordo non errat, quia Dominus ele- D

ueqtieunt, arcana r i m a t u r . Unde et

ctos suos famulos crebra compunctione sollicitat, ne

- Visia, inquit, Esaia* fitii Amot. Mahum Etcetcei. Verbum quod vidit

ad andiendum verbuin Dei, et quaerendaro

Amot (Esa.

suam

t u r

i ; Nahum.

eorom

Liber oieianie Etaias fiiiue

i ; Esa. n ) . Quare n i m i r o m

viam, quae Christus est (nemo enim venit ad Patrem

redarguendi

nisi per i l l u m ) , vacui roente vel actione couveniaut,

phrygns i n exsiasi loculos autumant, u t tot sapieniiae

sed sedulo perquirant quid obedienliae

congruenlis,

t|uid reliquarum v i r l u t u m suo d o c t o r i , quibus merito

verba

sunt, q u i prophetas

promemes

j u x l a apostolicae

Dei j u x l a C a t a -

quae dicerent, ipsi uescirent. senlentiae verilaiem cathoiice

Et sen-

verbura comroittere debeat, ostendant. Sed et i n Ve-

l i e n d u m , spiritus prophelarom prophetis fuisse s u b -

teri Testamento, quicunque Christura ad complenda

jecios, u t ex

vaticinia prophetarum i n mundum venire, qui Sau-

Denique

tem i n civitatem Sarouelis intrare, et qnae ipse doce-

exquisierit

ret agere desiderabant, mox ab ipso Christo secreta

(Ptatm.

inspiratione bonis docebantur

intelligan

operibus

insi^tere,

qtio digni fierent videre et audire qttae m u l t i j u s t i e t

(Psalm.

reges antea cnpientes non audierunt ueque viderunt.

lii,

ratione vel

Psalmisla. , tuper

Qui

loqui nossent, vel t a c e r e . mandata

tenioret

Dei

c x v i n ) . Et i n alio loco : Psallam, in via immaculata,

ditigentiue

te inteltexitte

gtoriatur inqnii,

quando veniet

ad

c). Non crgo quasi arreptitius nesciens

et me

psat-

qui ea quae psallit, advcnieute i n se s a p i e t n i *

:;57

IN S A M U E L E M

PROPHETAM A L L E G O R I C A EXPOSITIO. —

LIB. I I .

558

spiritu i n t e l l i g i t ; scd e l pterumque prophetae de q u i - A liaptixando abluit, et deinceps spe aeternae haerediubusdaro sibi divinitus ostensis, quae prae sui magnitudine quasi bomines capere non poterant, ab astao-

tis gaudere suadet.

tibus angelis

Samucl,

Cuntque

quasi ratione utentes, et sapieniinm

silientes inquirebant. Sed quaeritur quomodo

paulatim

Sa-

iili

ambularent

in medio

urbit

apparuit

f

etc. Et ccepit fama Cbristi iidcliumque ejus praedicanle Joanne crebrescere.

Curoque

baptizato o m i i i populo, et ipse venisset ad Joaunero,

mue), qui non de longe prioribus, sed de praesentibus, boc est sui aevi temporibus serroonem facit, d i -

ut baptizaretur ab eo, o c c t i n i t c i idein Joannes de-

cat:

votae servitutis obaeqoiis, ut po*t praeconia

Q u i enim propheta dicitur hodie,

vocabatur

vonturi

o l i m videns. Voluntque bos et bujusmodi versiculos

etiam praesrnlem baptizarel, populisqnc Dei Agnum

ab Ezra

ostemteret; ac t i l e tantumque meritis p r o l i c e n t b u s ,

sacerdote et scriba, cum S c r i p i u r a m san-

etam restatiraret, quasi de o i i m transactis interserlos

et m a n y r i i saitguine

esse temporibus. Nam e l longe post mortem

ascenderei,

muelis usque ad Ezrae tempora,

Sa-

ierunt

in civitatem in qua erat vir Dei.

major

neino esset.

nomen videntium

* q u e ut propheiarum Scripluris i n d i t u m claret. Et

perfectis, v i r t u l u m cacttmen

cui i n natis m u l i e r u m propheta

Dominut autem revelaverat auriculam

E t vcnit

eic.

Samuelit,

Et Deus Pater stii secrcta mystetii revelaverat Joau-

Doroinus per incarnationem i n m u n d u m , ubi eral lunc & » maneute adhuc statti Mosaicae legis, dicens: Quia postquam n >vae gratiae diero flguris legalibus pcr Baplista Joannes; m

temporis maximus prophetarnm

venerunt cum ilio etiam sancti i l l i u s , non quidem ite-

omnia qnasi aequalibus horarum spatiis comparaiam

rom nascendo i n mundo, quo j a m vixerant et

manifcstaveris m u n d o , m i t t a m ad te v i r u m de terra

quo

suam ad eum

ftiii dextrae, i d e.-l, qui carnem p o r l e l non v i r i l i se-

etiam in carne diligendum retorquendo, quem sem-

mine conceptam, sed divino singulariier opere sa-

per in divinitate secretum spiritualiter amabant.

c r a m , qtii j u x U noroen suum salvabil c r e d i t t i r u m

euiD venire cupiebant; sed

invenerunt

m i h i p o p u l u m , Deum videre cupiemium , de pote-

etc. Cum sequentibus so mtnistris incarna-

slate tenebrarum ; hunc baptizans, et Spiritu sancto

Cnmque pueUat,

roeutem

aecenderent

clivum

civitatit,

tionis suae, primisque cr^dentium Dominus sublimia

perunctum videns, ducem popull inei cunctis praedi-

novae vitae praecepta inchoaret, apparuerunt animae

care incipies.*

bumiles et castae,

de

Cumque

suorum latebris peccatorom

retpexittet

Samuet

Sauletn

Dominut

f

ait

confitcndo egressae, atque ad hauriendas aquas i n

e i , e t c . Cum viderct Joannes Jesuro veiiientem ad

gandio de fontibus Salvatoris, ab ipso Joanne prae-

se, adroonitus a Spiritu sancto, inleliexit ipsum esse agnuro Dei, i p s u r o q u i tollit peccau roundi, ipsum de

doctae, qoas ipse sollicitus s i l , apud eas si videns i n t e r r o g a l , quia conscienlias discutiens singulorum ad

1

qUo Micheas

prophela

se v e n i c n t i u m , an Joannem prophelam intellexerint

Ephrata

parvulut

v e r i u t i s , an ejus d i c u cum amore susceperint, i n -

dielur qui tit dominator

f

Accettit

vestigat. Quce retpondentet

dixerunt illit:

Uic ett

f

ecce ante

Saul

l o q u i t u r : Et

et in mitlibut Juda

tu

in leraet (Mich.

ad Samuelem

Bethleem

exte mihi egre-

f

in medio

i). etc.

portm,

Yenit ad Joannem Doroinus i n conflnio legis adira*

te etc. Respondentes animae simplices C h r i s t i , cui

plendae , et inchoatae graiiae.

conscienliae singulorum quidquid cogitant p a l e t : Jfic,

utque ad Joannem ; ex eo regnum

inquiunt, Joannes, coelestia videre doctus, praecursor

et omnit in illud vim facit (Malth.

libi facttts est, et t u festinns i l l u m , quaesurous, ad sal-

eum i n qua sit b u r o i l i u t e , caeterarumque

vandum

tiberalor

perfectione posita ei couscientta, qui U n t u m divinas

f

nos insequere;

adjutor

enim et

Lex enim et prophetce Vei

evangetizetur

f

x i ) . E t interrogai virtututu

xxxix).

contemplationis prae caeteris tunc mortalibus videre

Naro et ille hodie, hoc est ejusdem cujus et t u gratiae

meruerit. Domus quippe s i n g u l o r u m , ipsa est c o n -

i d e i q u e lucifluae praedicator, venit i n m u n d u m . Quia

scientia, i n qua per cogiiationes

tempus est, ut p»pulus omnis electorum i n excelso

Inlerrogat autetn eum non verbis s c i s c i u n d o , sed

natter

e$ f u , Domine

f

ne iardaverit

(Ptal.

semper i n h a b i u n t .

novae conversalionis cutmine sacrificium Deo s p i r i - JJ ei sua dona tribuendo. Respondeus vero i l l e , u b i s i t domus sua p a n d i t ; qnia i n cunctis se qnae gerebat

tusliter coiisecreiur; siquidem ipse qui medius n o -

s t r u m , necdum agnitus consist s, postquam te mundo

v i r t u t i b u s , i n humilitatis mansione positum ostendit;

manifestare volueriro, s u t i m itivenies eum ad t u i

Illum

adventos

(Joan.

obseqtiia

p a r a i u m . Neque enira vel

ipse

Untae gratiae v i r , antequam te videre meruerit, aut summa v i r t u t u m fastigia conscendere,

aut perfectis

, i n q u i e n s , oportet eretcere,

me autem

minui

111). Et caetera u l i a , quibus seqnentia

Sa-

rotielis aptissime conveniunt responsa. Et retpondit

Samuel Sauli

9

dicent:

Ego tum

vident,

etc. Respondit Joannes, Domino coelestia sibi dooa

gaudii s p i r i t u a l i s potest dapibus r e f i c i . donec ilte vc-

largiente, dicens : Ego amicus S p o n s i ; ego praecur-

niat e t c . Neque enim vulgus iroperituro, inquiunt, d u l -

sor tuus som ; ego a te debeo baplizari, qui prae me

cedioeoi potest vitae ccelestis, a qua d i u j a m exsula-

veniens, ante me factus es. Et quidem ipse nunc a

bat,

nie baplisma cum populo credentium accipies, p a -

Meque

enim cometturut

e$t populut,

f

sperando

degostare,

donec ille v e n i a t , qui

regnum coelorum appropin-

riter audientibus arobo dapes verbi m i n i s t r a b i m u s ,

quare l e s l e t u r . Quis ipse primo eos, qui hostia Dei

atque ipsi vicissim audientium fide r c f i c i m u r . Ye-

viva A e r i dcsidcrant, pristinls c r r o r i b u s castigatis

r u m tuae ubi cunctis gratiae splendor i i l u x e r i l ,

poMiiteniiam agentibos

finilo

t59

BEDJE VENERABILIS OPERUM PARS I L -

{unctoque m i h i t h o r o praecedentium

Dixitque

fide-

te etc.

litiro t u r b i s , incmbris utique tuis, iodicare curabo. nudiuttertiut,

integrum carere , et v i r t u t i s arcem n e q u i m u s ; t u qui V e r b u m

tenrpora, aute l e g e m , sub lege , sub gralia inlellige. ? etc. E l quis

fecto dapibus ipse Salvator a i e b a t : Meut ut faciam

ctissime confiteniur. Opiima enim Israel s u n l dona eeelestiom g a u d i o r u m , qu:e domui Patris s u i q u i i u ^ coelis est ministrat.

non filius

manducare,

tit

9

homo

eot in trictinium,

9

cum Doroino

etc. Locutus est

i n luroine cogttitae divinitatis npmcn i r a h i i ex eo

set, confessus est idem Joannes Jesum C h r i s l u m esso Filiuin

virtutum

m e r i i o , quia n o n uisi per ejus bapiisma , qtiod i l l o aula reserari. Erant enim quos imbuebat, Decalogum legis per agnitionem aanctae T r i n i t a t i s fortiler et i n fatigabili menie c o m p l e l u r i .

D e i , se autem missuro ante i l i u m , lota

l u m mentis intentione desiderans,

omnibus his C h r i s l u m et

r u m m i n i s i c r i o d a r i incipiebat, potuit regni coeleslis

divina i n carne surgere, ^

congrtio tempore Et turrexit

9

ad

ih

operandum

et se praecursionis

ofucio

quiescere.

Saut

9

egressique tunt ambo

9

etc. E t ma-

nifeslavit Jesus gloriam suam, et crediderunt i o eom discipuliejus. Egressique ambo, ipse videlicet et J o a n n e s , de occulta divinae voluntatis conteroplatione, ad ostendenda

libi

si-

novaeque lucis gratia jarojam mundo clarere ceepis-

epula-

coco : Da partem quam dedi

xtx).

(Mattlt.

ett cum Saul in solario,

quam missus est dispensationis inchoasset e x o r d i o m ,

apostotos ejtts, tametsi post venientes, p r a e i u l i t ; et

Samuei

Joannes

non adulterabit

9

pottide*

x u ) ; i l l i s vero : Non

uterque, Dominus videlicet et Joannes, suae propter

res i n loco u b i apparatus exponebatur c o n v i v i i , tres

Dixitque

faciet

Et locutut

( Luc.

siispensis , familiarius o r i t u r Sol justitiae. Cum e o i m

l c c i u m , sive accubiium dicunt. Siquidem apud vete-

praedicando convocans,

habeo

IV). E t n o u

g n i f i c a t , qtiibus a terrenis desideriis divino t i m o r e

K l i n i n enim Graece

bantur. Itaque J >annes niullos ad epulas

cibum

(Joan.

o r t i solis j u b a r e x c i p i a t ) i l l o r u m n i m i r u m eofda

eju$

c i c . T r i c l i n i u m Graece

lectuli strali e r a n t , i n quibus discumbenles

non tcitit

quod prae altitudine sui prius aedificiis inferioribus

ccenaculum. Triclinos dicitur coenatio, a tribus lectul.s discurobentium i l a vocatom.

vot

i l l i u s . S o l a r i u m quippe (quod

est h u m i l i l a t i s virtule praestantior. introduxit

quem

el dale eleemotynam

homicidium

majestale , ita sanctis oinn.bus el puerum

Et

i n oppidio gratia

didere mandata, his dicenles : Vendite quw

quisque inter sanclos h u m i l i o r , tanlo i l i esl qtiasi C

Sautem

nr»

etc.

in die itta,

soltim perfectis alta v i r t u t u m ascendendo, sed infimis

dexlerae. Filius enim dexterae Christus Deusest,

itaque Samuei

cum Samuel

qnibusque condescendendo , commuiita v i v e n d i t r a -

ad cujus t r i b u m periinent omnes e l e c t i ; sed quanto

Attument

Saul

loquitur;

omnet ett (Joan.

fulgenti, usque d u m roittcrelur in carcerero Joannes,

cedificavil

conjutictior ; quia e l ipse

commcmorans

dicens de crediluris stbi populis : Ego

i x ) . Pulcbre de cognatione novis-

vicina cognatione

tvpra

praedicabat Dominus c u m Joanne

sima i n l e r omnes familias tribus Benjamin , id est

Christus , u l celsior

i v ) . T u n c aulem verba hujusmndi

oput ejut ( Joan.

Et comedit

nis substantiam, quam ex virgine nasciturus susci-

fiiii

perfidam

dicebal D >mino Joannes, et cum ejus celsitudinem

9

Cbristus ex djvinitatis suae potentia condidit horoi-

tibi domum (Prov.

i),

cibuteti, ut

9

qui autem de caelo venil

Jemini, id est dexterae meae d i c i l u r , qtiia ipse sibi

p e r e t ; juxta quod alibi legitur : Sapientia

ejut qui mitit me

a i t : Qui etl de terra, de terra ett, ei de terra

pia, pauperes parentes, e t b t i m i l e s s p i r i t u , dequibus v m ) . Et pulchre Saul

votuntatem

et humanae condilionis fragilitatem

Iribu

Et Dominus conlenta superborum prosa-

meam(Joan.

coroprehendere

caro factus es (Joan.

fragilitas non capit, dapibus vescere. De quibus pro-

l u T cnjus omnia esse qturcunqtie habet P a i e r , r e -

qucero gloriam

anle

perfecti per omnia viocendi ac docendi, quas nostra

erit gratiae quaro prnedico largitor atque a u c t o r , nisi

n «scerelur, elegit; el ipse de se l o q u i t u r : Ego

pono

delictis e d i t i , quamvis m u l t u m n i t e n l e s , peccato ad

pcenitenlia rcgntim coelorum sperare didicerunt. T r i a

Itraei?elc.

(ibid.).

Ecce quod remantit

r e stiasi. Verum quia nos i n tniquiiate concepii, et in

coeperunt,

non filiut Jemini ego tum de minima

Fitium,

tutis ejus enuntians : Omnes quidem quos ad fidem

gaude, quia me praedicante j a m resipiscere , et ^cta

Nunquid

diligit

e l poenilentiaro convocare p o t u i , v i r t u t i operam da-

iws, etc. Et dc animabus quae lempore l e r t i o saeculi,

Et cujut erunt optima quceque ltrael

Samuel:

560

Pater

D i x i l Joannes Christo, magnalia divinae v i r -

f

ne solUci-

id est, m u n d i nascenlis e x o r d i o , perire

dat Deut Spiritnm.

et omnia dedit in manu ejut

prophetarum,

omnia temporariae dispensationis tuae mysteria

Et de asinit quat perdiditti

E X E G E T I C A GENOfNA.

d i m i t t a m , A mensuram

meac praectirsionis o l f i c i o , te praedicare

foras operum magnalia processerunt.

Cumque detcenderent

elc. D i x i l Joannes suae ipsius lingtiae, quae audienti-

muel dixit ad Saul

9

in extrema parte civitalit,

Sn-

etc. Cum sedens D o m i n u s , b u m i -

btis alimeuta vilae solebat adhibere : Pracdica poten-

iitate ac paupertate pro nobis assumpta,

tiac singularis v i r t u t e m , quam praecepi l i b i , ut n u l l i

novissimuroque v i r o r u m , atqtie inter cives nsundi

poro homini daiam diceres.

prophutico

e x t r e m u m ostendens, suos quoque sequaces paopo-

cordi obteroperans , p r o t u l i t divinae solum v i r l u t i ac

res spiritu csse d o c e r e t , non tamen s t a t i m s n a c u i -

A l illa mox

despectom

itiajestati v^rba congrua. E t baec Medialori h o m i n u m ,

nanttbus licet saepe i m p i i s , occasum m o r t . s s a b i i t ;

itomini Jesu Christo conjrcnire p e r h i b e b a t , dicens :

sed j u x t a vaticinia prophetariiro, q u o r u m et Joaunes

Qui habet tpontam

venit,

portio osl, antecedere se obedientes sibi f a m u l o * , et

111). E t itcrum : A o n enim ad

de vitiis ad virlules , de m o r t e jussit transire a d v i -

tponsut ett; et qui de turtum

tuper omncs est (Joan.

5G1

IN S A M U E L E M PROPHETAM A L L E G O R I C A E X P 0 S 1 T I 0 . — L I B . I I .

5tar b r u t o r u m a n i m a l i u m quondam e r r o -

dum videre possumus, sed i n ftituro viveuda spera-

neae, coelesti j a m sint gratia redemptae, per eum qui

rotis, i n Scriptura anagogica,

venit qucerere et satvum facere quod perierat (Luc. Confessi

sunt etiam

fidei

roysteria,

xix).

quae didicere,

i d est sursum laiura

meniis iuteutione complectitnur. Pott

ha>c veniet

in cottem

Domini,

ubi est statio

quod interroissa, hoc est ad horaro dimissa, Pater

Phitislhinorum

omnipotens fatuorum hebeludiiie a pigritia, s o l l i c i -

t c m , quae iiilerpretatur collis, iutellige. Vcnieus ergo

f

etc. Collem Domiui Gabatha c i v i t a -

lus fuerit pro F i l i o suo, et credenlibus i n e u m , ne

Dominus usque ad celsitudinern divinae suae maje-

forte turbati passione illius, & fide desciscerent, d o -

sialis exponendam

nec compleia

spiritus procaciter usurpabant, consortem adjutorem

passionis ejusdero dispensatione, et

roortalibus,

quaro sibi i m m u n d i

resurrectionis gloria celebrala, opportunius vel J u et testem suae praedicationis gregem prophetarum daeorum vel gentium immundas, quae ad tempus i n - ^ accepit; j u x t a quod et ipse, uno ex eis Esaia lecto, termiserat, animas quaerere etsalvari p r a c i p e r e t ; u t perdocuit (Luc. i v ) ; q u i u i m i r u m prophetae vita et quas ex parte j a m fuerant inventae, pcrfecte D o m i n i verbo quasi organo quod langebant, et carmine quod sui congregareniur ad praesepe. Cumque abierit inde

f

et utlra

dicebant, consoni, de occulla trantient,

etc. C r e -

sumtnae gloriae

cominunia human tatis inflrma solebant

ad

operando

tcente cursu stiae doctrinae Salvator pervenit usque

pariter et loquendo r e d i r e . E t pulchre grex prophe-

ad insinuanduru discipulis suae passionis arcanutn,

tarum de excelso descendens et propheians, non

quod mundo esset excelsae lucis dona r e d d i t u r u s .

post se gcnera m u s i c o r u m , sed ante se habuisse de-

Thabor quippe, q u i est mons allissimus, et inlerpre-

scribitur. l l i e enim doclor vere in excelso divinae

tatur venicns l u m e o ; et nomine ei situ tiviflcae c r u -

coiiiemplationio se fuisse demonsiralur, q u i ad l o -

cis mysteriis a r r i d e l , ctijus sacraroenta paudeniem

qtiemium Itumilibus inflrmisque conde^cendens, c u n -

Doiniuum quaesierunt suppliciter, et invenerunt for-

cta quae dicturus est

tes quique sanctas T r i n i t a t i s confessores

manti pra monslrat operando, qtiomodo de Domino

ascenden-

praedicando, consona

voci

a

tes piis profeetibus ad Deum in Ecciesia, quae est Be-

scriplum c > l : Qutv caipit Jesus (acere et docere

t h c l , i d esl domus D c i ; qui secundum datam sibi

i ) . Occurrcnlibus ergo sibi propbclis, Saul acccpto

(Aci.

SG3

BED£

Y E N E R A B I L I S OPERUM 1 iKS

Sj»iritu D o m i n i prophetavit cum eis, aliumque est

II. -

EXEGETICA GENUINA.

564

i testatur ; respondens ipse Dominus, j a m regni coe-

statiin muiatus i n v i r u m . Et Dominus noster post

lestis i n l r o i t u m poenitentibus a suo praeeursore pra>

patefacta

d i c a i u m , promissumqtie d o c u i t ; sed se cjusdem Deum

de se prophetarum praesagia,

manifeste

qoo plenus erat spiritus gratiae prophetandi, hoc est

ac Dominum ab eodem ipso praedicatum, regemque

fulura gaudia pracdicandi, et ipsc m i n i s t e r i u m susce-

cunctis geotibus

p i t ; nec mora proficiente credenlium a n i m o , d e p r o -

dicere d i s t u l i t . Hactenus unctionem Saul allegorica

pheta est muiatus i n C h r i s t u m , non quidem esse i o -

super Domino expositione

cipiendo quod non e r a l , sed apparendo quod erat.

Sed et tropologice,

Etdetcendent

ante mein

Galgala,

et ad ferenda fraternae necessitatis onera Dei verbo refectas, intra sui pecioris septa custodit, quasi pa-

itla videlicet de quibus i n Psalmo l o q u i t u r P a i r i : Deut,

que ad animam meam. In/ixut et non ett tubtiantia

inlraverunt

aquce us-

tum in timo

profundi,

quoniam (Ptalm.

ratas ad opus quotidianum asinas pascit, quae videlicet saluberrima cogitationum devotio sibi

custodia relapsa, ad exteriora quaeque ac sccularia

Joannem Domiuus mortis subierit e x i t i u m , sed quia anlequam

t sectanda, ruptis continentiae frenis etTugerit, omni

Joannem occiderent, persequebantur J u -

tolum tolvebat sabbatum, ted et Patrem Deurn, cequatem te facient

Deo (Joan.

quia

tuum

mox necesse est instantia mentis vagabundas recot-

non

ligere, et intrinsecum ad pabuli coelestis

dicebat

agere aliquid ex nobis, quasi a nobis, sumptis obe-

humilita-

dientiae et humilitaiis muneribus, ascendamus

tis ac patientiae i l i i u s , et carceris v o l u t a b r u m susce-

lationibus erecti, quod noslra infirmitas nequiverat,

hostiaui P a t r i , et pacificavit per suum sanguinem

acquiramus. E t veniet profecto,

quae i n coelis e t q u e i n terris sunt i n ipso. Sed ex-

d i t a t i , etiam regni coelestis incipiamus gaudia spe-

p t u r a r u m , septem dierura numero signatur, donec

rare*, imo ipsi c h a r i t a t i s , gaudii, pacis, patientiae,

scilicet i d e m , m o r t e ab i m p i i s suscepta, q u i d ipse

longanimiiatis, bonitatis, benignitatis, fidei, mode-

Domiuus essct passurus ostenderct. avertittet

humerum

tuum,

stiae, continentiae, caeterorumque fructuum spiritoa-

etc. Cum {

cxseculus i m p e r i u m , nova est cogitatione mutatus, ut q u i eatenus subditus erat parentibus suis cacterorumque m o r t a l i u m aestimabatur simiiis, exinde clalescentibus v i r t u l u m indiciis Deus quoque patesceret O m i i a autem quae Joannes de i l l o j quaeque p r o -

l i u m devotos Deo populos regenies, super hanc ha> reditatem Dotnini oleo gratiae ccelesiis ungamur i n p r i n c i p e m ; nec non et prophetico ore deosculari, i d est, exbortatoria Scripturae sanctae tnoniia, quibus vel nosira vel p r o x i m o r u m corda consoientur,

autem omnet qui noverant eum heri et i w elc. Docente Jesu i n patria sua,

diuttertiut,

raulti

audientes admirabantur i n doctrina ejus, dicentes : Unde hu!c bauc omnia ? et quae est sapientia quae data est i l l i , et vinutes tates quae per manus ejus c f f i u u n t u r ? Nonne

itte ett faber, ptiut

Jacobi et Joteph, et Judce et Simonit? ret ejut itlo.

hic nobitcum

tunt?

Et dicebat e\t Jetut:

Marloe,

Et tcandalizabantur

Quia non e$t prophela

honore^ niti in patria tua et t

frater

Nonne et soro-

in cognatione,

in , tine

et in domo

xm).

tua(Matth.

no

stro mereamur more suscipere.

pheiae alii praedixere, vera e r a n t . Videntet

opitulame

mus observantiam, sed et perfectioris doni fenore

p l u m . Cujus uuiversitas, j u x t a consuetudinem S c r i -

cum

divina

gratia, u t non solum intermissam mentis recupere-

spectabit usque ad tempus sui praecursoris exera-

Itaque

ad

audiendtim Dei v e r b u m , atque ejus modestis conso-

pit et m o r t e m . Obtulit autem Dominus semetipsum

abiret Dominus a Joanne, mox paternae dispositionis

reducere

festinemus praesepe. £t quia sufficienlei non sumus

v ) . Descendit-

que ad i l l u m Joannes, quia ad exemplum

surri-

piente aliquo, ut assolet tentationis articulo a sutmet

LXVIII). Non quia ante

daei Jesum, et qucerebanl eum interficere;

succincte transcurrimus.

i d est, j u x l a moralis intelligen-

tiae regulas, quisque nostrum simplices cogitaiiones

etc. Descendit

ame Joannem Dominus i n Galgala, i d est volutabra, Satvum me fac,

praedicandum ingratis ac superbis

CAPUT I I I . Convocato

Samuel

populo

in Matphal,

sorie

qucerit et invenit Saul;

quem dentum revertuut

electa tequiiur,

ccetera

detpicit.

Et

Samuei

convocavit

Matphat,

poputum

regem

ad Dominum

part in

etc. I n hac lectione Saul et superborum

proterviam et bumilitatem Domini ac fideiium ejus designat. I n eo siquidetn quod projecto Doinino, q o i de jfcgypto Israel e d u x i t , q u i de manu j E g y p t i o r u n i e r u i t , q u i o m n i u m regum, qui solus salvabit de umV versis malis, rex constituitur, conititnacem, sibique pro Deo regnare malentein, vel Syuagoga? vel Ecele

elc. Ccssavil autem Je-

siae plebem demonstr.it. E l e n i u i hodie non patici,

su> propbcta atsliinari, et coepit Deus oinnipoieiis

negleclis C h r i s i i imperiis, qui se de tenebris errorts

c r c d i , de quo Esaias persequentibus euiu populis

ad fidem vocando

a i c b a t ; Quietcite

in

r u m bapiixando eruit, q u i de o m n i u m maloruro i n -

quin excelfus reputatut esl ipte (Esa. u ) .

cursu protegendo semper castigando ^alvavit, roa-

Cettavit autem prophetare,

naribut ejut, Dixilque

ergo ab homine,

patruut Saul

ad eum:

eujut Indica

tpiritut mihi,

eic.

eduxit, qui de potestate tenebra-

lunt suis improbis servire

corruptelis.

Dominum

Pairuus Saul qui l n c cura illo l i q u l u r , Ncr i u t e l l i -

vero Salvatorem idem S i u l iudicat, in eo quod

g i t u r , pater Abner, qai erat (ilius A b i c l aut Saul.

t t i b u Benjamin, i d esi, filii dexlene descendii, quia

Quaereutibus ergo

ch irilas et Ades illius in eis soltim qui ad dexteram

Domiui

coguaiis

ac

fratribus,

perfccle

de

quale Joannes de illo testimonium d i x e r i l , sed nec-

regni partem p e r t i n e n t ,

dum credenii' I H iu eum, sicut Joanncs evangelista

de cognationc M e l r i , id cst, pluviae genus d u c i : , i l -

gcneratur. Quod

1N S A M U E L E M

£65

P R O P H E T A M A L L E G O R i C A EXPOSITIO. — L I B . I I .

lius videlicet qtiae a i t : Audiat terra verba oris m e i . A ejusdem Exspeetetur sicut pluvia eloquium m e u m . Unde et ardcns regni illius appetitor aiebat: Anima mea sicut terra sine aqua tibi (Psai.

Saulis non soium unctioneru ad Christi

regnum, sed et ipsam ejus quae pro peccato evenit m o r t e m , ad innoxiam C b r i s t i mortem

allegorice

CXLII). Et de iilo a l i b i :

significandam, non dubitavit transferre. Lege enim

LXXI). Quod

expositionem ejus i n J o b , ubi d i x i t , Pereat dies i u

S.iul, i d est, petiiio vel expetitus appellatur ; quia

qua natus s u m . Item in Jechonia rege, qui pro suo

n i m i r u m semper ab eo regni coelestis est appetendus,

scelere damnandus, de Judaea trausmigrat ad C h a l -

et o m n i intentione quaerendus introitus. Quod

filus

daeos, Dominum inteliigit de Judaeis non credentibus

est C i s , i d est, d u r i , vel quia Deus Pater non est

ad gentes salvandas t r a n s i a l u m . Saiomonis, quatn-

Pater homo u t m u t e t u r , nec F i l i u s hominis ut agat

vis postmodum gravissitue peccanlis, sapientia d i c t a

Et descendit sicut piuviain

vetlus (Psal.

poeniientiam ; vel quia populus fidelium ejus, in qua

vel acia omnia ad Christi laudes figurandas Ecclesia

&emper dilectione generatur,

adversa

refert. Nec pauci Ecciesiae tractatores, dicente A p o -

fortis inter

dum-

stolo : Petra aulem erat C l i r i s t u s ; virgam qua per-

L). Quod

cussa est petra, crucem C h r i s t i , Moysen amem ct

i n regem ungendus absconditus est d o m i ; vel quia

Aaron viros sanctos, q u i percusseruut, crucifigemes

p r o c l a m a t : Ideo posui faciem meam ut petram simam, et eeio quoniam non confundar

(Esa.

c u m v e n t u r i essent, u t raperent e u m , et constitue- B D o m i n u m , principes sacerdotum et legis doctores, rent sibi regem,

f u g i t ; vel quia intus se quaeri de-

i d est, Pharisaeos inteliigunt. Et si haec petra quain-

bere, intus inveniri posse, intus esse quae docet, i n -

vis salubria plebi pocula suggerens, petra tainen

tus qua ducit ostendit. Quod altior fuit universo po-

naturali

p u l o ; quis enim similis e r i t Deo inter filios Dei?

C h r i s t i rounera s i g n a t ,

roole

dorso

ruris vel

iuhaerens,

ineCfabilia

lapis i l l e pairiarcha

Quod domuro babuit Gabaath, i d est, i n colle, sive

chrismate sancto perfusus, Dei F i i i u m oleo sajicti

f u b l i i n e ; ipsa est enim civitas i n monte posita, de

Spiritus unctum d e n u n t i a t ; vcl certe Cyrus

qua scriptum e s t : Et homo factus est in ea,et

Persa, quamvis bomo rationabilis, a Christi taroen

davit eam Altissimus

ipsefun-

LXXXVI). Q u o d a b i i t c u m

(Psal.

fide et sacramentis funditus exlraneus, ob

ilie

figurandi

ea pars e x e r c i t u s , q u o r u m tetigeral Deus corda.

congruentiam C l i r i s i i vel typo, vei uomine poluit

Quod fiiii B c l i a l , i d est, diaboli, sive pestilentiae,

recte consecrari: cur non homo C h r i s t i , cui i n j u -

qui eum despexere, nuucupantur. Quod ille dissi-

ventute uiystica

mulabat se contraria loquentes a u d i r e ; ait enim :

usque ad

Et non qucero gtoriam

fulura Christi i n carne gesla possil figurando prae-

cel (Joan. Locutus

meam,

est qui qucerat et

judi-

vm). t

eaeieii

sunt C h r i s t i ,

nomiue sacrosancto

praeciarus,

dicere? Notanduroque attentius, quia nec ipsa S c r i -

e\t autem Samuet ad poputum tegem regni

etc. Locutus est J««annes B i p t i s t a , iocuti sunt p r o pheLe

unctione dedicata

roortem

ad populum legem regni

coelestis,

C ptura cuncta quae i n exemplum assumit probat.

Ne-

que enim putaudum est Marsorum, quaj daemonica non dubitatur, artem praedicasse v i r sapiens, c u m

qnod per Christum d a t u r ; ct scripserunt i n suo

a i t : Quis medebitur incantatoria serpeute

sioguli l i b r o , et reposuerunt i n l e r sacras S c r i p t u -

Cujus d i c t i sensus est, quis einendat doctorem a

percusso?

ras, i n quibus solis semper divina voluntas i n v e n i -

diabolo deceplum ? Quod si vel boc cuiquam foi lo

tur. Sane j u x t a litteram dicendom,

novum videtur, quod idero Saui uno eodemque lein-

quod supra,

ubi j u s regis promulgatur, superba ejus praesumptio

pore bonum pariter et malum signilicare dicatur,

ad sedandum populi pelentis pertinaciam praedici-

videat sanctum v i r u m Isaac filio benedicentem, sed

tur.

eumdem filium m i n i m e cognoscentem, typum habere

Dic vero per legem regni dictam, scriptam, et

memoriae

causa

coram Doiuino repositam, qualis

Judaeorum, q u i C b r i s t u m Saivatorem, queui ventu-

r e c o r bonus, qualisque animo ad subdilos esse de-

r u m benedicium i n noroine Domini d i u cecinerant,

beat, j u x t a Deuteronomii jussa declaratur.

j a m praeseniem

Et dimisit

Samuet

omnem

populum,

etc. Dimitttt

eumdero

i n carne fide nou viderint.

et hodie doctor finito serroone, d i m i t t i t et pagella p elauduin effcctum, f i u i l a leciione

omnes xuditores singulos fn con-

scientiam s u a m ; r e t r a c t e n t , et si

quero

quare

benedictam quidem

gentem

significare

Judaicam,

i n credentibus C h r i s t o ,

sed

roeditando

claudam i n persequentibus Cbristum. Et per bonos

ineilitata perficiant. Quod

ergo b o n a , et per ntalos mala, et per malos bona

u t quae a u d i e r a n t ,

operando

movet,

Yideat

l i l i u m benedictum ab angeio s i m u l , et

reprobi

regis

acta

super

libere pro locis et temperibus figurantur. Nec tameii

C b r i s t o , qui est rex regum, per allegoriam i n t e r -

i n p r a m i o r u o j receptione boni nisi bona, nec mali

p r e t a r i praesumpserim; sciat hoc essc consuetudinis

nisi sola quae gessere, securo sua mala referuut.

e x p o s i t o r u m , iino rationis S c r i p l u i a r u m , ut vel de

Quoiuodo uuis licet iisdemque coloribus scripti n i -

m a l o b o n a , vel de bono hontine malam

allegoriae

ger i£ibiops, et Saxo candidus, cujus sit quisque

f o n n a r o , o b i sic ordo poposcerit, indiffcrenter assu-

coloris indigena, possunt faciie statiro et siue ulia

t n a n t . A l i o q u i n nunquam nigro a i r a m e n t o , sed l u -

coutroversia d i s c e r n i ; at aliter i n p i c l u r a , ubi uisi

c i d o semper auro, vel quaiibet alia decora specie

sui quUque coloris, sicut c t habilus deformetur,

f c r i b i oporteret; quoniaro Deustuxest,

mendacii prorsus impudentis tabula, quae imagincm

eo sson sunt ultcc (I Joan.

et lenebrce in

i ) . Non indrdinate nigredo

c a i . d oretn significat. Denique beatus papa Gregorius

p r o m i s i l , arguitur.

667

B E D & VENERABILIS

O P E i t t M PARS I I . -

CAPUT I V .

E X E G E T I C A GENUINA.

A possent. Ob

labes Galaad obsessan ab Ammonitis in Gabaath Saulismandatnr, et supervenienle. cum exercitu Saui primo mane li beratur. s

568

boc antiquus hostis Adeles ccelesli l u -

mine privare conatur, ut eos per omnia spirituaii pugnae inuliles reddal. ad eum seniores Jabes, etc. Dixerunt

Et dixerunt

autem Naas Ammonit s, et

prudentiores quique e l in flde cautiores ad haeictico*,

pugnare ccepit, etc. Haec Iectio typice docct baeretico-

i n quibus loqui cognoscebant draconem, serpentem

r u m contra Ecclesiam bclla graviterquidem saevitura,

antiquum, q u i est diabolus et Satanas, s i c u i et d i -

sed Dominosemper opitulante devincenda. Uncto i g i -

verso in Paulo et similibus ejuslocutus esl C b r i s i u s :

t u r i n regem Saule, confestim ascendit Naas A m m o -

Ne

nites, et pugnarec i pitadversum JabesGalaad.Diffusa

Spiritus sancli, q u i septiformis Ecclesiae datus est,

( I Reg.

11.) Ascendil

nos cogatis vestro novo dogtnati credere, donec

nuper i n mundogratiafldei, ascenditdcabysso, i d e s t ,

lumen inquirentes, Patrum scripta legendo transcur-

de cordibus i m p i o r u m diabolus, et hsereiicorom t r a -

r a m u s ; et si non ftierit in eis qui nostram fidetu de-

hens agmina secum, pugnare coepit adversus Eccle-

t e n d a i , egrediemur

siam Christi. Quod dc omnibus generaliier haereticis

tbolica, quae intus, vobis poiius, qui de illa dudum

et de his qui ipsis aposlolorum temporibus p u l l u -

egressi, nunc deforis eam impugnatis, sociabimur,

lanies circumcisionem dogmatizavere,

ad vos, et derelicta unitate ca-

potest spe- B audiemusque nobis i n ea legi etiain coutra nos. Ex

cialiter accipi. Naas quippe, qui interpretatur ser-

nobis exxerunt, sed non erant ex nobis : si enim fuissent

pens, diabolus est. A m m o n , qui inpopulummoeroris

ex nobis,

transfertur, haereticorum convenius e x p r i m i t , non

Haec autem dicebant, non ulla conditione assensuui

permansissenl utique nobiscum (I Joan.

u).

solum propter n o m e n , quo Eccle iam de suo casu

pftebituri baereticis, sed de paterna fide c e r i i s s i m i ,

mcerentem

justae rationis eos ailegalione d e v i c l u r i . Cui s i i n i l e

significat, sed etiam qui nocte et de i n -

cesio concepius est. Haeresis namque solet i n caeci-

e*t i l l u d Psalmistae : Si reddidi relribdentibus

t i t e miserae

mala, decidam merito ab inimicis meis inanis

doctore

cogitationis non recte

verbi semine

praesumplo a

nasci, Jabes Galaad civitas

est, quae abscondi non potest, in monle constituta v),

(Matth.

id est, Ecclesia in Christi fl dc bene Jabes exsiccata vel siccitas interpretatur;

aulem

mihi (Psatm. re-

Christus

inanis est et prceet falsi testes Deum, quod

; quem non suscitavit, si mortui

Dei, suscinon

Cor. x v ) . Haec enim dicta sunt, noti u t

Chrisii resurrectio denegelur, vel prophela r c -

f >ntem vivum videre siiientem. Galaad, qui acer-

tribueniibus sibi tnala reddidisse docereiur; sed ut

vum

per ea quae falsa convinci non poierant, cliain ea dc

testimon I sive transmigralionem testimonii

souat, Dominus e s t ; quia congeriem nobis v i v o r u m lapidum non exiguam suje i n fide firmatam i u t e s t i -

quibus ambiebatur, astruerentur esse veracia. Venerunt ergo nuntii in Gabaad Saulis,

eic. Venc-

monium recte conversandi praemonstrat; vel q u i de

r u n t pro fidei necessitate missi nuntii in Hierosoiy-

\eteri ad novum, de litlerali testimonio ad s p i r i -

m a m , vel aliquam aliam nobilem fide c i v i t a t e m , i u

tuale, de (erresiri ad ccelestia nos transmigrare de-

qua Domiuum regnare dubium non esset; et n a r r a -

siderat.

bant apud se turbatam hscresi Ecclesiam. Quod a u -

Dixeruntque

omnes viri Jabes

ad Naas, etc. Con-

diens omnis recte credentium populus, dolorem i u -

senliebant satpe nonnulli fideles Ecclesiae v i r i foede-

t i m i pectoris etiam lacrymis et fletu testabatur ; ut

r a l i germane

saepius contigisse, qui bistoriam ecclesiasticam Iege-

diiigendo, et servire h u m i l i i e r obtem-

perando docloribus, quos crebra Scripturarum medi-

r i l , inveniet.

Et ecce Saulveniehat, sequens boves deagro, etc. latione prudentes sicut serpentes aestimubanl; sed ccclcsiastica! pacis custodia, sicut columbas non esse D E t ecce Dominus adjutor i u opportttniiatibus, i n nih I opertum quod non

tribtilatione veniebat, q u i natus est homo i n mundo

revelabitur, contintto se prodebanl fabricatotes er-

posl legis peritos et pbilosopliiae doctores IIOII pau-

r o r u m , e l cul(ore< pervcrsorum dogmatum, i l l u m i -

cos, quos lamen de agro forinsecae libei latis ad sub-

tialos sui cordisoculosnon habere,neceisdici posse,

eundos Ecclesiae muros coeiestia

ncsciebant.

Oculi

Verum qttia

ves'ri

sicut columbiv (Cant. u) ; sed conirario

cunctis suis auditoribus oculos dextros, id est, coe-

pius

lestis el supernae contemplationis seusus

rcbal.

auferre

desiderarc, ct aJ sola eos sinistra ac perversa con-

doccndo agebaf»

sedulusque sempcr de Ecclesiae l a c r y i u i s , ut bas

Et

roiseralor

abstergerel

assumens utrumque

et consolaretur, i o q u i bovcm,

concidil

in

frusta,

lucnda dcflectere, belloqne quotidiano, quod contra

etc. Et assuinens Domintts utrutnqne sapicutem, ct

spirilualia nequitiae i n coelestibus agitnus, impotes

cnm videlicet qui dc carnali legis observantia, e t

cfficere. Ob hoc namquc Naas Jabitis oculos dextros

eum qui dc sarculari philosophia gloriabatur, q u i d -

volebal cruerc, ttt d u m sinistram vulius partem i n

qnid supcrbum sapiebatit, evaugelica siiitplicita(c

ccrtjmine

scutis obtcxisscnt, quid contra hostem,

vcrilale et humililale d e s t r u x i l ; misitque in o i i i u e i

quid

sua salute agr-re debcrent, i n t u c r i non

icrminos Ecclesiue

pio

t

per evangelistarum, q u i beue

I N SAMUELEM

5H9

nuatiand) nomen

PtlOPnETAM ALI

accipinnt, opcra i l l o cooperante

.COIUCA EXPOSITIO. — L I B . I I . tientia pauperum non peribit in

570

(inem (Ptulm. i x ) .

urmata : Quicunque non e x i e r i t , inqniens, a pntema

Sed u b i j u d i c i i dies i u c i i n a v e r i t , salus aeterna d a -

sua conversatione, quae iit mundo erat, socotnsqtie

bitttr. Venerunt ergo nuntii, et annuntiaverunt virit J a -

professione et opere Evangelii proplietiaequemonita, ad subeundum

se s p i r i t u a l e certamen a c c i n x e r i i ,

bct

%

etc. Q u i prius baereticorum

versutias et arg«i-

otnne quod vel actiouis incessu discretum, vel m e -

mentorum spinela f o r m i d a b a n t ,

dilatum

fortiorum doctorumque solatiis confirmati, p r o m i t -

u t i l i l e r r u m i n a l i o n e verbi regere putaverit

postmodum

in exemplum enruin de quibus d i c i t u r : Ubi tapient ?

tunt se n o n jain i n nocte dialecticae

ubi teriba ? inveniel trt fine perdenjum (l Cor. i ) .

sed

/itfa.t< ergo timor Domini poputum, etc. Audiso per Evangelium

populus

f i d e l i u m , q u i d haerelici et

scbismatici, quid gentiles et Judaei infideles pati h.tDeant, s a l u b r i timore correptus, ab illecebrts egredieas Teieris

hominis, i n u n i l a l e m sese caiholicae

recepit Ecclesiae ; contemptisque

omnibus apoery-

i n oslcnsione

dereptionis,

lucidissimae veritatis et v i r l u l i s

exire ad eos, non j a m c u m ipsis ab Ecclesia d a m n a n d i , sed contra

ipsos

arma c u m Ecclcsia l a -

luri. Et facietit nobit omne quod ptacuerit vobit. Laeti bac itocie, licet conflictu ingruente d i x e r u n t , qtti sciebant certissime roane fldei aspirauie, mox pla-

phorum latebris, i n luce coruscantis Evangelii re-

citurum

ceusendus a Christo, ac suo nomine i n coelo daturus

p r o s y l l o g i s m o r u m , sed sola fugiendi

adfuit. Unde merito Bexec fulgur i m e r p r u t a i u r , i l l u d

suas repelendi solalia qtiaerere.

niuiirutn veritatis et gratiae lumen coelesie significans,

jaiu

Et

hoslibus,

non adversa

veritatis piacula tcnebrasquc

factum ett cum venistet diet cratlinut, e t c .

de q u o Dominus, curn bacreticos vitandos doceret,

Factum est curo apparui?sel

dicens : E t dicent vobis, Ecce hic, ecce illic.

in Ecclesiae periclitantis auxiliuro, constituit i i l a m

Nolite

ire, neque tectemini ; adjunxit, atque a i l : ISam ticut

in tres

futqur coruscant tub ccelo, in ea qum tub ccelo tunt

c o n t i n e n l i u n i , et d o c t o r u m ; quos propbeta subNoe,

(utget, ita erit Fitiut hominit in die tua (Lnc.

xvu).

fldelium

partes,

gratia Dei Salvatoris

conjitgatorora

Danielis, et Job appellatione

designai,

videlicet, praecipiens

Et de q u o Psalmista, i n q u i t , multiptieavit, et contur-

solerter, ut suos quique cuneos pro defendenda E c -

bavit eot (Ptatm. x v n ) .

clesiae pace acuerent.

Nec frustra Bezcc eliam

ege*utem sonare perhibetur. Beati pauperet tpiritu,

Et ingrettut ett media cattra in vlgitia matuliquoniam iptorum ett regnum cozlomm (Matlh. v ) . E t n a , etc. Surgente inter hicresium tenebras Lucifero ooi r e l i c l i s omnibus sequuntur D o m i n u m , cur non sanae doctrinae, mox perfidiae castra t u r b a n l u r . I n a rege suo recenseri putentur i n Bezec ? Fuerumque Fueruot

filiorum

Itraet

calescente autem Scripturas Sole

trecenta miltia, etc.

t n populo gentiuro, fuerunt q u i ad defen-

fioncin fidei proroptissimi recle crederent, sperarcnt et per diicctiouem operarentur. Ternarius numerus quippe propter confessionem fideni ;

denarius

mercedis

sanctas T r i n i t a t i s ad

et centenarius propter

electioncm, et denarioro

dextne

d i u r n u m bottis

v i n . t o r i b u s dandtim, referuntur ad spem. Porro m i l lenarius propter solidam minobilero stabilemque operationem,

d c n a r i i , quod natura ad

perfectae diiectionis respicit

quainvis recte

potest i n eadero ipsa

ditus anathcmalizala in tenebrit,

jusiitiae , f u u -

dispereunt. Lux enim lucet

e.t tcnebrcc eam non comprehenderunt

(Joan. 1). Beliqui autem ditperti tunt, elc. Multiiudinis c r e dentium,

quaravis

anima est u n a .

lale

dispersae,

c o r unuin e t

Ilaeretici a u t e r o , q u i ad tempus

Ecclesiae j u d i c i u i n

cffugisse

sibi v i d e n i u r , et ab

iila longius e x p u l . i , et inter se sunt ipsi discordes. Juxla qu- d Esaias a i t , Et concurrere faciam JEgy* piiot advertut A&gyptiot (Eta.

x i x ) . Sabellius

enim

contra A r i u m , conira Nestorium E u t h y c h e s , P h o -

vel Judue vel gentluro Ecclesia, per viros Juda primo

linus contia Manichaeurn, et caeleri contra caeteros

Dcuio confitentium f o r i i t u d o ; per filios autero Israel,

i m p i i impios arina iniquitatis coromovent.

s u b l i m i i a s eoruro qui perfectius eum speculari d i d i -

Et ail poputut ad Saut: Quit esl itte qui dixit ? elc.

c e r u n t , i n t e l l i g i ; j u x t a quod Psalmus ait : Notus i u

Nolentibus

Judars Deus, i n lsrael magnuin nomen ejus. Notan-

r u n t i i l i i l o u i t r u i : Domine, vit dicamut,

duni,

detcendat de caelo, tt contumat iltot ? El concersus Je-

q u o d j u x l a i i l t c r a m m u l l o ante lempora U o -

Dominutn recipere Samaritanis,

dixe-

ut ignit

h o a m fllii Saloroouis, seorsum t r i b u m Juda, seorsum

tut increpavit itlot:

auteni caeteras quae vocabantur l . r a e l , fuisse recen-

tiut hominit non venit perdere, ted tatvare (Luc. i \ ) .

sitas,

quamvis

neduro imperio

v c l religione d i -

scretas.

Netcitit cujut tpiritut ettit;

Dixit autem Samuel ad populnm venientem : Eamut in Galgala, elc. Victts damnaiis, vel correclis haereti-

Et dixerunt nuntiit, qui venerunt : Sic dicetit, e t c .

c i s , d i c i t perfectus quisque doctor ad subditam sibi

D i x e r o n t o l i m viva voce praesentibus, dicunt et n o -

Ecciesiaro : V e n i i e

bis b o d i e sua scripta consulenlibus, Ecclesiae p r o -

Domini speculerour.

p o g i i a t o r e s , jubenique mand.iri periclilantibus ejus-

l u r . E t eo magis renovenmr spiritu mentis

detn

in aguilionein ejus q u i creavit

Ecclesiae m e m b r i s ,

audicndos exeant,

nunquam

ad hacreticos

certi suae s a l u l i s , u b i veritas

c v a n g e l i c i solis i l l u x e r i l . Dicitur et omnibus persecotiottem

Fi-

paticntibus propicr j u s t i t i a m ;

quia pa*

revelata

facie cordis,

gloriam

Galgala quippe revelatio

dici-

nostrae

n o s , quo iilorum

vittores perictila c e r n i m u s ; quia i n veiustate r e uiaticntes, noloerunt

revelate ad Doininum viam

suam et spcraic i n euin, nec obsccrarc s u b n i x i , ao

5/1

BEDiE VENERABILIS

dicere : Heveta ocutot notirot, omnit

populut

572 quaerat e x p o n i ,

facile quidem o c c u r r i t , quid s i t q t i o d Samuel c o n s t i etc. A u d t o

in Galgala,

m a g i t t r o r u i n apiritiialium

E X E G E T I G A GENULNA.

nnra- A et hauc quia l c c t i o i i e m allegorice

cxvui).

oilia de lege tua (Ptalm. Ei p&rexit

O P E R U M PARS I I . —

ut contideremut

t u t o s u p e r Israel rege gradi«nle ante e u m , se j a m

hortatu, c r e v i i populus

tunc senuisse : ab adolescentia autem sua coram

electorum i n fide et agnitione v e r i l a t i s , atque i n r e -

ipsis, testibus Domino ct Christo ejus,

velattone c o r d i s sese i l l u s t r a l i bumiliando a c d e s p i -

vixisse

ciendo, Christi exaltavere

per

omnia gloriam quaesiere,

nomen ejus ad

invicem,

et

Innocenter

p r o n u n t i a t : quia regnante niinc secundum

praesagia prophetica i n Ecclesia Domino Jesu C h r i -

proque pace

sto, ipsi legis et prophetarum l i b r i

Ecclesiae quidquid valuere devolionis obtulere coram

quidem de i l l o

testimoniuin d a n t : et hoc ubique afftrmant, quia

Domino.

testante Patrc et F i l i o , i m m o et Spiritu sancto, lex

Et tmtatue ett ibi

etc. Laetatus est Saui i n

Saul,

sancta, et mandatura sanctum, et justum et b o n u m .

Galgala, quod d i c i t u r revelatio. Exsultavit Spiritu

Nec detur aliquis Manicbaeo sociisque

sancto Jesus, e l d i x i t : Confiteor

quo vel caetera

instrumenti scripta, de quo unus

apex praeterire

non potest, vel datorem

cmli

et terrm

f

prudentibut sapienlia Israel

gui abtconditti

(Matth.

tibi, Pater

Domine

f

hmc a tapientibut

x i ; Luc.

et

illius

locus,

ejusdem

x ) , hoc est serpentina

r e p r e b e n d a n t : nec prophetarum figuras senuisse, quasi sub Naas rege contra B | , ^ , deroptum novit.

fidentibus,

u

d i i n i c a n l i b u s ; et

revelasti ea parvuiis,

hoc

u s

q u i

D O v a 5

u c i g

g r a l i a

re

ambigit. Quid quod nec bovem se c u j u s p i a m , nec

est, eis qtios et i n fulgore v e r i t a i i s , et i n pauper-

asinum tulisse perhibet?

tale spiritus quasi i n civitate Bezec timor D o m i n i

legalisque Scriptura nemini vcl t r i p l i c i t a t e m recte

collegit, confortavit, adjuvit. Uerum

conversandi ad p r o x t m u m , vel

inquiens, videbo

f

vot

f

et

gaudebit

cor

vettrum,

et gaudium

vettrum

CAPUT

subtraxit. Asinns namque q u i ingenita mansuetu-

f

Itrael

xu.) Dixit

: Ecce audivi

ctione Samuel

autem vocem

Samuel vettram

9

ad

univertum

etc. In hac l e -

proprie statum Israelitici regni d e -

scribit. Contcstatus namque p o p u l u m , quod et se Q innoxio et Domino semper Salvatore adjuncto r e gem sibi male p e l e r i n t , sub ejusdem regis varianlia totius eoruro regni lempora

figura

compreben-

d i l . Quod enim de uno d i c i t : et, etc.

De

otnnibus intelligendum s i g n a v i t ; quia videlicet

eo-

Si

timueritit

Dominum,

et tervieritit

r u i u exigentibus m e r i t i s , sicut unitts p r i m i

rcgis

i i u p e r i u m , sic ct l o t u m i l l u d quod contra Dei sibi

tare consuevit, aroorem

pejora prioribus : et i n t e r i m

qtiandiu t i m u e r u n t Detim, bouis regibus i l l u s t r a n d i ; quoties

negleverinl, cuin roalis p u n i e n d i : et u l t i -

n i u m , aggravescenle m a l i i i

regnuin ipsum pariier

libertaiem et p a i r i s m essent captivitaie vel rnutaturi. Signum quoque

morte

praevaricationis e l d u r i D

fraternae

utilitati

por-

accoro-

m o d u m designat* Bos autero, c u i non soluro i n t p o sita caro onera gestare, sed et arva vertendo sulcos seminibus praeparare m o r i s e s l ; eos n i m i r u m , q u i non modo fratrtim iiifirraa toleraie, v c r u m e o r u m dem quoque pigrescentia corda casiigando

evertere,

et ad suscipieitdum verbi semen solent excolere, dei t t o n s t r a t : quibus solum persouis duabus t o t a , n i fallor, operariorum Ecclesiae solet caterva

compre-

h e n d i . Non ergo S»muel bovero cuiquam, non asinuin t u l i t ; qtiia uec peritiam dccendi eruditis, nec simplicioribus quibusque pie vivendi cum fratribus modestiaro vetus sancia Scriptura praeripuit. Sed e i illud i n promptu est, quid sit quod a i t : S i t i m u e r i tis

D o m i n u m , eriiis vos et rex q u i iui| erat vobis

consequenies

voluntatem impetravere regnum, tempora esset bab i t u r u m posteriora

corri-

dine et hominuro necessaria, et ipsos boroines

V.

Conttitnto rege Samuet, te innocentem probal et juttum, et ad terrorem populo pcrtinaci incutiendum pluviat de cmlo lempore mettit evocat.. ( I Reg.

gravilatem

piendi, et instruendi p r o x i m u m , sinistra suggerendo

xvi).

njmo tollet a vobit (Joan.

quia scilicet propbetica

Dominum : sin autem, e r i l

manus

Doraini super vos. E t q u o d i n conclusione s u b j t u i x i t : Quod si perseveraveritis i n m a l i t i a , et vos e l ves:er pariter peribiiis. Qui e n i i n pcrcepta sacrameuta recte

servaverii,

ejus Dei

rex lidei

et D o m i n i

monita scquelur, de quo solus verus rex Israel a i t : S

k

u

t

e t

e a 0

* * * * * * * w n w r i , •« * « • « > * » (Joan. x v ) . Qui vero audiens non a u -

P a t r i

m e i

cordis populi non m i n i m u m , et eo magis l e r r i b i l e ,

ejut ditectione

quo illis regionibus iuusitattim e x h i b u i t , voces scili-

d i e i i l vocem D o m i n i , divinae super hunc manus est

cet et pluviam tempore

u l i i o , donec poenit< ntiam e g e r i t , iirtenta. A t q u i a d

messis

triticea?, quae toio

aesiaiis teinpore i n terra promissionis, n si uiagno

niorlero usque impoenitens p e r d u r a v e r i t , lalis p r o -

miraculo venire non s o l e n t : u t hinc nimiruro omnes

f e d o , quia ad A u t i i h r i s l u m

qni neglecto post longam agniliouem divinae v o l u n -

t i n e l , aelerna cum eo perditione damnabitur. Neque

talis i m p e r i o , sibiinet ipsi regnare, suisque c u p i d i -

enim i l l i

tatibus

contra Deum se e r i g c n t i adha?serint, ejus regno t e r -

setvire

dcsiderattt,

perverso

se

ordine

soli,

pessimum regem

per-

qui i n fiue mundi A n t i c l u i s t o i l l i

gerere signaret : qui videlicet tempore qtio post-

vire ptitandi s u n t : sed et

m o d u m percepti verbi r i g a t i o n e m , inaturos j a m

mysteriis i n i t i a l i , curo diversis se facinoribus i m -

hodie quam pluriroi

fidei

lioni operis fructus ferre debuerant, adiiuc se moribus

i u e r s e r i n l , regno ejusdem impie m i l i l a r e p r o b a n t u r :

iiicompositis, voce supernae correption s vel

diciturque ct eis e lectione prophetica : Si

taiiouis, qua doceantur quae s i n l

elementa

exhorexordii

sertnonum Dei, opus habere demonstrent. Quod si

limue-

ritis D o i n i u u m , et servieritis, ct c r i t i s vos et

rex

qui imperat vobis, i d est, Dominus Jcsus Christus ,

573

1N S A M U E L E M

P R O P H E T A M ALLEGORIGA E X P O S I T I O . — L I B . I I .

571

ejusdem Dei e l A ccepitsei, elc. f n liac lectione multifaris dispensatitc

sequenles D o m i n u m Deum Pairem

Domini nostri Jesu C b r i s t i ; qnod si perseveraveritis

Domino, et eotitra Ecclesiam bellornm, et pro Ec*

io m a l i t i a , e t vos e t rex vester Anlichristus (tunc

clesia dcfensionum

enim i l l u m habebitis regem) pariter p e r i b i t i s . V e -

Sed primo caput lectionis, quod pierosque turbat imperitos, intueamur ad l i t t e r a m .

r u m quod

inter cactera d i c i t , et scietis et v i d e b i -

spiritualium genera panduntor.

Filius unius anni Saul cum regnare ceepisset, etc.

tis quia grande malum feceritis vobis i n conspectu

f

Domini, petentes super vos r e g e m ; non facile v i d e -

E t est scnsus : postquam electus S a u l , et a beato

tur ad Christum regem posse r e f e r r i , quein omnis

Samuele est oleo sancto perunctus i n regem, toto

qui super se h u m i l i l e r regnare

anno p r i m o humilis e t privato similis mansit, nec

aliquod, Sed

petit, non malum

grande bonum facit, adeo u t quisqnis

boc unum facere neglexerit, nullum

rcgio habilo i n d u i , cseteraque regni insignia suntere

facere possit;

curavit : quod eiiam supra belii A m m o n i t i c i lempore,

nisi forie dicaiur, quia, crescente b o m i n u m peccato,

ubi boves de agro quasi rusticus agebat, p r o b a t u m

factum ait, ut F i l i u s Dei i n carne bumana passurusve-

est, cujus initiitm belli Josephus post menscm totius

n i r e t ; q u i si nunquam bomo peccasset, nunquam pro

honoris ejus contigisse perhibet. Secttndo autem et

boc contra hostem i n homine p u g n a r e t : atque idco

tertio anno regio

loties

ad erudiendum

regiam

quidem mentem i n d u i t ,

geuus h u m a n u m , angelis, B regali cura populo praefuit. Sed necdum miliics ex

patriarchis, prophetisqtie praeraissis, i n plenitudine

populo, qui suo lateri fainiliarius adbaererent, usquc

temporum,

ad quarti demum anni principium elegit. Allegorice

quando

gravius

praesciebai, suum ipse ebi

abundavit

peccaturos

adventum

homines

autem filius est unius a n n i , populus tidelium, sive i n

reservaverit, u t

peccatum, superabundaret

Synagoga, sive i n Ecclesia,

gratia:

qui

n o l u e r o n t audire hToysen

enormitale scelerum venirecoegerunt. licae parabola

aeterni potesl membris i n c o r p o r a r i , c u m priino d i d i -

c t p r o p b e l a s , sed

c e r i t , qtiia unus Dominus, una

ipsum Dei F i l i u m i n c a m e

e l e g i t : quia d u m u n i l a t i

nolenies, ser-

feceront.

fidei

sociandam

spem et

dilectione cognoverit, mox sibi doctoies, qui e a m -

vosqoe Domini s u i impie caedendo, lapidando, c t coutomeliis

unum bapti-

annis regnat, c t sic f i b i de Israel t r i a millia ntilitum

contradicere \idetttr, cujus^ pessimi reddere

fides,

sma, unus Dous et Pater o i n n i u m . Dttobus autem

Neqtie huic sensui vineae evange-

coloni fructus i n tempore

c u m reguare i n c i p i t .

quia sic quisque ad regnum fidei pertinere, regisque

m e r i t o q o e intelligatur, qula grande malum feccrint,

dem fidem, spem, et chnrilaiem diligeniius se suos-

sufficiendo, F i l i u m ad se unicum m i t t i

que doceani,

Potest autem hoc q u c d i n die messis I r i -

atque ab hostis irruptione t u t e n t u r ,

e l i g i l . Quod dupliciter intelligendum est; quia vioe-

tici voces et pluviae de ccelo datae r e f c r u n t u r , eliam

in b o n a m parlem i n t e r p r e t a r i ; ut inteilig

ad

est enim corona mea aut gaudium ? nonne vos anle Do~

fontem

aquae vivae pervenientis

significat one

BED/E V E N E R A B I L I S OPERUM P RS I I . — E I E G E T I C A G E N U I N A .

!T9

580

mtnmm Jeeum (l Thesu 11). Unde et i n t n t t u r o in gau- > bus populis dicla s u n t , i n singulis quotidie videmus gesta personis. Namque Saulis i n Galgal constituti cliutn Domini sui bene negotianti, i d cst, multos per snam doctrinam acquirenti servo d i c i t u r : Eris

po-

populus t e r r e t u r , dtim quemque fidelium vel in reve*

sesiatem habene super deeem eivitates (Luc i x ) ; id est, latione scientiae, quam percepit minus fortero; vel iu vololabro v i t i o r n r o , quo turpis i n c i d i l enerviter i n ex eorum quoa de lege spirituaiiter imbuisti m e r i t i s et scientia, gloriosior i n regno fulgebis. A t si doctor

fixum,

aliquis sutim sensum Scripturae verbis praetulerit, et

pro sua salute quaeritanda u i i l i i e r c o m p u n g i t , ne

conscius suae fragiliiaiis animus t u r b a t , et

per ea quae ip*e sibi composuit doginaia suos a u d i -

f o r l e spiritttalis adversarius alachmas, i d est h u m i l i -

tores, quam ad spiiitualia accenderit; quod est Sau-

tatem, quam maxime cupit, expugnet; ne revelatio-

lem attsque Samuele hostias ofTerentcm, suam ad

nem doctrinae ccelesiis auferat; ne caeterarum mcenia

bellandum sanctificare ntilitiam , perdet stitltus i m -

virtutum

p e r i u m . Quod si non fecisset, habere potuisset super

Saul seplem diebus, j u x l a placitum Samuelis , d u m

fr>udiilentus victor irruropat.

Exspectat

Israel a-ternum. De qualibus Salvalor i n Evangelio :

quis i n tribuiaiione positus , fide e l actione sollicita

Qui ergo solvetit, inquit, uuum de mandatis istis minimts, el docuerit sic homines, minimus vocabilur in re-

promissum Domini quaerit a u x i l i u m . Septem quippo tribus e t qttatuor constant; tria aulem ad fidem p e r -

gno ceeiornm (Matth. v ) . Hinimus namque est lalis i n * tinent propler confessionem sanctae T r i n i t a t i s ; q u a tuor ad opera, propter p r u d e n t i a m , f o r t i t u d i n c m , p r a s e n l i r r g n o Ecclesiae, extraneu? prorsus a f u l u r o .

Sed nequaquam regnum tuum ultra consurget. O i n - temperantiam, et j u s t i t i a m ; quibus quatuor qua»i nis e n i m , inquit, p l a u t a t i o , quam non plantavil P a -

angulis tota virtutum spiriiualium structura

ter meus coelestis, eradicabitur.

Sed hos septem d i e s , i d est seplenariae

Qucesivit sibi Dominus virum juxla eor suum, etc. Sub persona

David Christum et Christiani populi

firmatur. devotionis

i u c e m , d u m quis perfecte c o n s u m m a v e r i t ,

joxta

quod Psalrous a d r o o n e t : Exspecta Dommum ^clviri-

duces significat; unde signanler populum suum d i -

liter age el confortetur cor tuum (Psalm. x x v i ) ; a d -

c i t , et non addit, I s r a e l ; u t etiam praeputium ad h u -

veniet Dominus i n corde, et mansionem i n eo faciens,

j u s ducis itnpcrium pertinere demonslret. Non autem

cunctas statim bostilis exercitus insidias destruet i l -

quasi nesciens Dominus quaesivit, sub huinano more

lustratione adventus s u i . A l q u i minus aliquid b u j u t

9

loqtiens hominibus , etiam sic loquendo nos quaerit.

perfectionis b a b u e r i t , miuus videlicet patieus i n a d -

Venit enim Filius hominis qucerere et salvare quod per-

versis, minus de superni juvaminis respectu confi-

ierat (Luc. x i x ) . Cui adeo j a m eramus n o t i , u t i n

dens,

oblilus i l l u d Ecclesiastici: Noli cunctari in

, tempore angustiat (Eccl. x ) ; omnes confestim, i n q u i -

ipso essemus ante constitutionem m u n d i . Quaesivit ergo sibi Dominus v i r u m j u x t a cor s u u m , i d est, ' bus sibi applauserat, v i r t u i u m cuneos desperando a m i t t i t ; quomodo Saul, quia septima die necdum qui consiiium voluntatis ejus et pura mente coguoscerct, et pia devotione sequeretur. Quod et de David

bene completa , de promisso Samuelis adventu d e -

quidem recte i i i l e l l i g i l u r , qui super omnes docentcs

sperat, a popuio diiabente r e l i n q u i t u r ; qui si lempus

se i n t e l l i g e n s , incerta c t occulta sapientiae divinae,

constitutuin complesset, pollicito prophetae noo f r a i t -

et manifesta revelatione cognovit, et m i r a b i l i suavi-

daretur auxilio : Prope est enim Dominus ominbue

tate decantavil (Psaim. L). Sed melius multo a c p e r -

invocantibue eum i n veritate (Psalm.

fectius de i l l o inagui consilii angelo, q u i solus pater-

autem Saul peccatum , non solum de promissis pro-

CXLIV). A u x i t

norum est conscius revelator arcanorum. Neque enim

phetae titubando , sed etiaro ipse h o l o c a u s t u m , quod

cor Dei, humani corporis m e m b r u m , j u x l a A n l h r o -

sacerdotem decebat, offerendo. Auget btasphemiam

p o m o r p l i i t a s , sed cousilii et sapientiae divinae secre-

Pelagius, auget alius aiiquis infideliter fidelis, d u m

t u m interius significare credendum est. Juxta quod

de gratia stiperna minus s o t l i c i l o s , sua se virtute

et supra dictum est, c u m novum Christi et Ecclesiac

saivari posse c o n f i d i t ; e l quod solius sumroi sacer-

sacerdotium , quomodo

dotis est douum , suae libertatis a r b i t r i o cooquirere

cor meum et animam meam faciat (l Reg. 11). Surrexil aulem Samuel, et ascendit de Galgahs, elc.

nem non consiliorum supernorum, sed r e r u m huma-

Eamdem regni mutalionem propheta quam verbo prae-

norum siguificavit ipse S a m u e l , cum rejectione per-

e t hic regnum, abjecio v e tere» prophetaretur f u t u r u m , dicenie v i r o Dei ad - stultus a r b i t r a t u r . I d e o q u e j u x i a Apocalypsim Joanl l e l i : Et suscitabo mihi sacerdotem fidelem, qui juxta nis : Venit a l i u s , et promissuro talibus regnum coro-

d i x e r a t , eftam ipso locom mutaudo demonslrat. E t ipse enim Dominus, qui de incredulis a i t :

Surgite,

eamus hine (Joan. x i v ) ; relicla Syoagoga collem dexterae,

filii

i d est celsa illius populi praecordia; q u i

iion terrenae cujuslibet, sed coeleslis et aeternae bea-

namque vitae et benedictionis a c c i p i l . Quam m u t a t i o -

fidi, ac lideiissimi regis electione praedicla,

surgens

ascendit de Galgalis i n Gabaa Benjamin. Quia m i s -

sum in mundo Dei verbum, non revertetur ad eum vacuurn, sed faciet qucecunque ipse voiuit, et prosperabitur in his ad quce misit illud (Esa. LV). Reliclisqoe

titudinis Filius esse v o l o e r i t ; et propheticus sermo

simula|pribus et cailidis, qui provocant i r a m D e i ,

per dispensationem Saivatoris i l l u s l r a t o s , de revela-

simpliccs ac fideles, quos ad regnum cceleste prove-

tione i i t t e r a l i , qua rudae mentes imbuebantuf ad a l -

b a l , quaeril audilores.

tiora quaeque ac sacraliora C h r i s t i et Ecclesiae m y steria pei fc- tos doccndo subiit. Verum quae de duo-

531

IN SAMUELEM

GORICA E X P O S I T I O . — L I R . 11

PROPIIETAM A L L

CAPUT VIII.

Via qttippe E p h n i m , i d est cresceniis, conlra qtiatn

Arma ob tnopiam fabrorum non habenle hrael, sthiim tribus cnneis terrant ejus Saul aspectanle devcstant; at Jonathan cnm armiuere inter scopuloe reptans, betli simul et victorim caput exstiUu

primus cuneus pergebat, coneupscibilis animae pars e s t ; recte hoc nomine d i c i a , quia crementum quaerere nnnquam d e s i n i t ; bonorum quidem, si ab Israel, id est r e c u et Dei visionem suspirante anima» regi-

Et recentuit Saul popuium, e i c , usqiie nd i d quod

t u r ; malortim vero, si contra legis j u r a slatuens,

a i l : Et vir Israel sociatus sibi est eic. I n liac lectione 9

vitiortim immundorumque spirituum imp obitaie va-

rarescentibus astu spirituum immundorum sttidiis

s u i u r . E t bene de p r i m o cuneo cum diceret, Perge-

S c r i p t u r a r n m , universa per eos slalim bumani c o r -

bat conlra viam Ephraiiu ; a d d i d i l , A d l e r r a m S a u l ;

d i s itiiiera , qnac i r i p l i c i divisione c o n s t a n t , misere

quia prima n i m i r u m maximaque ncquissimis spiriii-

vastanda prodtintur : sed non defutura p e r i c l i t a n l i -

bus i n l e m i o est, ipsos sacri cerlam nis duccs, c o n -

bus superni miracula praesidii, quod per s p i r i t u a l i u m

cupisceotia vei animae v e l carnis, a v i n u t u m cteptis

d o c t o r u m audiiorumque obedientium i a b o r e m , b o -

averiere;

s i e m qoidem ad accelerandam fugam, suos vero m i -

Rethoroii, id est d«>mus irae, ad quam

Fugienlibus er^o caeteris a limore P b i l i -

mentis etiam nomine demonstral. Quam utique d o -

s e r e . Quia trepidantibus i n s p i r i t u a l cerlamine q u i -

niIIin beue gubernabat lsraeliticus possessor, c u m

b u s l t b e t i n f i r m i s i n fide, et aiiquando etiam iapsis,

v i r i l l e mitissimus super orones homines q u i mora-.

s o l i q u i rectum opus sola supernae retribtitionis i n -

banlur i t i t e r r a , liberattirus Dei p o p u l u m , exivit a

t e o l i o n e faciunt, cum suis doctoribus v i g i l a r e , stare fide,

secundus

cuneus ingrediebaiur, ipsam qttam signal passionein

s t b i n o r u m , sexcenli l n t u m v i r i c u m Saule r e m a n -

in

qtio de privatis jtistitia p r i n c i p i b u s , lilie

r i u s dira per incauturn serpant comagia vulgus. Via

l i t e s ad sperandam obtinendamque victoriae palmam concitet.

5R?

praefati cuuei, q u i cgressi sunt, nomina conveniutit.

Pharaone iratus nimis. Pliilistharus auiero praedaba-

v i r i l i t e r agere c o n f o r U r i , et c b a r i i . t i p c r

o m n i a studere non desislunt. Seuarius etenim n u i n e -

t u r , cum f r a i r i s boni j t i s t i l i a , C a i n , qtti ex maligno

r u s , q u o s m u n d i estcreatura perfecta, rectam opera-

erat ofl*en>us, iratus est vehementer; adeo u t per

t i o n e m ; < enlenaritis a u t e t n , q u i decein

iram homicidii prima fraieruitatis j t i r a dissiparet.

decadibtis

q u a d r a t u r , et delaeva t r a n s i l i n dexleram, dexterae,

Vallis S e b o i m , i d esl caprcarum sive damarum, ad

i d e s l aeiernac roercedis perfectionem designat.

quam lertiusse v e r l e r a l cnneus, raiionabilem mentis i n t u i t u m figurate denuntiat. Namque baec anttnalia

Et Saul et Jonathan filius ejus, populusque e t c . 9

oculorum acie perbibeniur excellcre;

Machiitas b u m i l i t a t e i n , ut saepe dictum e s l , Gabaa B e n j a m i n collem

filii

GraecU ab acule ccrnendo

dexterae sonat. Quaerendiim

nec frustra toties i n Cantico canlicorum sub C b r i s t i

e r g o quomodo spiritibus immundis liurailitaiis portas

et Ecclesiae laude repetuntur. Recie auiein noo

o b s i d e n l i b u s , perfecto i n colle v i r t u t o i n possint, vel

m o n s , sed vallis c a p r e a r u m , recte contra deseriiiiu

m a g i s t r i , vel auditores spirtiualia sua castra mela-

posita

r e ; videudumque quod infra scriptum est, quta Saul

httmilitatis

ne censtis oberrei, indigerous, ei quanlo quis humi-

m a l o granato. Sub malogranato enim p o p u i u s , q u i 9

m e m o r a t t i r ; quia c u m semper

auxilio, tum maxime i n dfscernendis bonis ac roalis,

c o m sexceniis suis morabatur i n extrema parte sub

potest dicere : Mihi autem absit gloriari

unde et 9

Dorcades appellanttir;

l i o r , ea quae mundi sunt miuus d i l g e n d a

nisi in cruce

et quae-

renda cognoscit. Iter ergo terniini iminiiieiiiis v a l l i

Domini nostri Jesu Christi (Gal. v i ) . F r u d u s namque

Dorcadum viam crescentis, viam quoqtte domus irae

c r u c i s dominico cruore rubicundus instar mali g r a -

Israel i n pace possidel, dum populus Dei vel unus-

o a t i , m o l u credentium grana quasi uno cbaritatis c t

qnisque fidelis h u m i i i iutentione quae sint sequenda,

s p e i corti» e c i r c u m v e r t i t . Sed i u extrema parte Ga-

quae spcmenda dignoscit, alque in his quae sequcnda

b a a , eamdem sub qua requiescat vitae arborem ba-

utiliter co?noverit, usque ad perfectum dieni crc-

b e t ; q u i necdum perfecte consummatus, q u e r i t u r

scere; p r o his vero quae ejus vel i n l u . t u m spiritua

c u u i Apostolo , dicens : Condelector legi Dei secun-

l c m , v e l cursum profectumque r e U r d a r e l e i i t a v e r i n t ,

dnm interiorem hominem ; video autetn aliam legem in salubriter irasci e l IIOII peccarc satagit; ut quictinmembris meis repugnantem legi mentis mem, el captiqoe roala p r o honis stulte ratiocinando elegerit, et nantcm me in lege peccati, qum est in membris meis (

9

9

e t caetera (Rom. v n ) .

Et egreui sunt ad prmdandum de castris Philisthinorum tres cunei e l c . E t his tribus cuneis Ecclcsiatn 9

q o o t i d i e t e n U r i , o m n i s qui i n castris i l l us legilime m i l i u t , senlit. Tres eteniro ad praedandum de caslris Pbilisthinorutn

egredientur

cunei,

c u m iromu.idi

s p i r i t u s interioris nostri hominis custodiam tentant e s , aut rationabilem ejus p a r t e m , aut irascibilem, a o t concupiscibilem, vel i n singulis siugulas, v e l i n OMO omnes, v i r t u t u m divitiis ntidare conanlur. Q u i b u s profecto partibus etiam ipsorum i o c o r u m , at jue

haec noxie electa noxiusexsequi c o n c u p i e r i t , proque oronibus quae tali conctipisccnliae obstrepunt i r a scendnm p u t a v e r i t , hujus omnes viae mentis ac l c r m i n i bostis invisibilis acerbitatc d e v a s u n t u r .

Porro faber [errarius non inveniebatur, etc. Patet profecto causa,quae m a x i m e bostibtts l e r r a m r e p r o missionis populandi, idest, Ecclesiae virtutes visandi spatium t r i b u a t : videlicet si desil ei doctor, et s p i r i t u a l i u m fabricator a r m o r u m , qttae Apostolus adversum nequissiroi tela ignea docct esse tcnenda.

Ca-

vent e n i m , quantum valent, improbi tentatores, ne induamur armatura Dei ne gtadii ancipites in matth 9

IIED/E V E N E R A B I L I S OPERUM l

5S3

RS I I . — E X E G E T I C A G E N I T N A

*8I

but nottrit ad [aciendam in eit vindiclam appareant

Namque ad i n d i c i u m quidem virtuiis pertioet, q u o d

[Ephct. v i ) . Detcendebat ergo omnit Itraet ad Philitthiim, etc.

granato, quod sexcentos babebat comites. U t e n i m e l

i n Gabaa, i d esi colle morabatur, quod

sub m a l o

et hodie n o i i n u l l i , reticta a l t i t u d i n e

supra j a m d i x i m u s , collis celsitudinein v i x t u l u m ; m a l i

vcrhi Dei, ad quod audiendum ascendere debuerant,

granati tegmen, protectiouem dominicaa c r u c i s ; aex

Descendunt

auscujianlque fabuUs saccularibus, ac doclrinis dae-

centenarius

m o o i o r u m , e l legendo dialecicos, rbetores

raiione demonslr.it. V e r u m quod

poetas-

m i l i i u m numerus, perfectos spe et o p e i n extrema

parle

ingenium t e r r e s t r e ,

collis sedebat, quod arbor ctijus umbraculo t e g e -

quasi ad fabros P h i l i s t h i i m pro exacuendis silveslri*

batur, i n Magron, i d est i n gutture sita erat, m i n u s

que g e n l i l i u m , ad exercendura

siVe ruralis culturac ferram. ntis , i n e r m e s , hoc est

perfeclae adhuc signa s u n l mentis, hoc est, ejus quae

spirituaii scieniia p r i v a l i c o n v e n i t i n l .

necdum plene desiderata potuit moenia

subire v i r -

Cumque venittet diet prwlii, non ett inventut ensit

t u t n m ; quae dominicae passionis mysierium ore t e n e t ,

et tancea, elc. Cum quolidie inslet dies praelii contra

sed imitari necdum v »lel. Quod s i iuxta antiqoos

adversarias potestates , plurimis sua rusticilatc c o n -

interpretes p r o Magron

lentis, pauci admodum idonea lectionc vel auditione

tentantem, ad eumdem sensum respicit. Quia s u n t

Scripiurarum ad hoc praeliura r i t e a r m a i i procedunl;

qui recla fide praediti, rectae operalionis

unde nostro torpore adjutus quolidie facit nobis s p i -

accensi,

legamus

Mageddon,

i d est

desideriis

dura tentaittium v i t i o r u m certamina p a l i

rituatis, quod tunc Israeii carnalis adversarius f e -

non desistunt : atque ideo perfecti atbletae C h r i s t i

cisse describitur.

quaedam sua secreliora, quae contra iromundos s p i -

Egretta ett uutem ttatio Philitthiim-,

ut transcen-

deret in Machmas. A r m a qnippe non habendo Israel hostibus patriam p r o d t d i t ; et nos desidia v e i legendi, vel magistros spirituales i n t e r r o g a n d i , quasi

ritus disponunt bella, ab hujusmodi c o m m i l i t o n i b u s de industria abscondunt.

Eranl autem inter ascensus...

eminentet petree e t c . %

Sunt ascendere niientibus adversus malignorum s p i -

incuria fabricandi arma, vel Israelitas fabros peiendi,

r i t u u m versutias

occasionem

dextris et sinistris, i d est, i n gloria et i g n o b i l i t a l e ,

damus h o s t i b u s , quo post

oppressara

doctoribus sanctis imminentes a

h u m i l i t a t e m , qoam Magmas obsessa significat, etiam

in prosperis et i n adversis

caeteris virtutibus, quasi terrae sanctae finibus, arma

sicut dentes mandere, et v e n t r i mansa solent i m r a i t -

insidiae frequentes;

et

impietalis inferant. Sed ad haec t e t e r r i m i hostis

tere, sic i m m u n d i spiritus o l i m beatorum compage

arma repellenda, non artis humanae peritia, sed,

praerupti, quomodo sitnplices seducanf,

juvante Spiritus sancli g r a t i a , doctorum ccelestium

justos, castos v i t i e n t , inque perditum suae n e q u i t i e

est exhortalio flagitanda. Unde sequitur :

corpus trajiciant, i n q u i r u n t .

( 1 Reg. x i v . ) Et accidit quadam die

ut dicerei

9

Jonathan,

etc. Jonathan namque, q u i interpretatur

Nomeu uni Botet

f

etc. Boseft,

corrumpsnt

i n ipso

floroit

:

Sene, angustia d i c i l u r . Quorum i n p r o m p i u est i n -

columbae donum,praedictos Spjritus gratia doctores;

t e r p r e u t i o , quia non minus florente quam sdverssn-

adolescens armiger ejus, discipulos obedientcr arma

te : hoc est angusiias afferente mundo, sancforom

non c a r n . i l i a , sed Deo poten ia gestantes; q u o r u m

ascensus impeditur, et u t v e l corpore vel corde d e -

renovatur sicul aquilae juventus (Psalm. c u ) ; quae-

ficiai, ab infatigabili boste pulsatur.

dam dies inchoati cerlaminis, eorum subitam contra

Unut teopulut prominent ad aquilonem etc. Gabaa

ItOjtium tenlamenla supernae lucis inspirationem d e -

collem, i d est, sublimitatem v i r t u t u m ; Magmas h u -

signat. Hortaturque die quadam Jonathan

militatein mentis, ex qua virtutes prodeaiit, i n d i c a t .

armige-

%

r u m , u t ad P h i l i s t b i i m transeant s t a t i o n e m , c u m

E t recte Magmas ad aquilonem, Gabaa a meridie p o -

inagisier quisqtie perfcctus a coelesti subito gratia

sita r e f e r t u r , quia i n frigore l e n U l i o n u m , m a x i m o

respeclus, ad devincendos v i t i o r u m incursus, piorum

bumilitas et discitur et p r o b a t u r ; i n luce autem j u -

praecordia concilat a d j n t o r u m .

vantis se gratiae Spiritus prosperata perficitur. S e d

Palri autem suo hoc ipsum non indicavit. Transitum usque

ad stationem Philistbiim Jonathaii patrem

suum simul et populum quod disposuisset

celavit;

quia autiquus hostis et prosperum tler datae r t r t u t i s impedire,

et h u m i l i u t e m quaesitae i n t e r

virtutis magistris s i m u l et discipulis auferre

adversa cona-

qtiia sicut spiritualium consilio semper u t i aptissi-

t u r , recte ascendentibus conlra Phili&thiim Jonatba

mttni est, ita aliquando carnales mcditata, v e l etiam

et armigero ejus ad aquilonem, ex adverso Magmas,

inchoata v i r l u t u m majorum opera celari

ulile e s t ;

ne v e l eorum trepidatio tenerum a d h u c , u t ita d i -

et prominens a meridie contra Gabaa scopulus o b s u t ; altamen, faciente p r o suis Domiuo, c u n c u m o x

c a m , noslrae mentis desiderium terrendo r e f r i n g a t ,

bostium molimina sxva deficiunt. Quia sicut v e r b a

vel etiam ipsi nos aemulando, quae necdum

Jonalliae non minus Adei quam v i r t u t i s plena testan-

valent

incipiant, vel cerle favor imperfecte laudantium i n -

tur, non est Domino difficile salvare, vel i n m u l t i t u -

legritatem

dine, vel i n paucis.

spiritualis nostri propositi

corrumpat.

Naiu quia Satil hoc loco, et populus q u i erat c u m

Apparuit uterque ttationi Philistinorum

9

etc. Q u a m *

eo, necdum profecios virtuiibus exprimunt, sequent a

vis irridendo Philisthiiui vera

verba prodttnt, cum dicittir :

qtiia videlicet Hebraei spirituales, hoc est v i i i o r u r a

Porro Sanl morabatur in exlrema parte Gabaa etc. 9

myslice l o q u u n ; u r ;

transitores, i n tutissimis Scripturarum p r x s i J i i s a b

«85

hN SAMUELEM

PROPIIETAM ALLEGORICA EXPOSITIO. — L I B . I I .

£86

Hosiiom de4eoduntur i n c u r s i b u i , e l hsrum consola- A ergo plaga, quam Jonathan e i anniger ejus perctissere, viginti v i r o r u m est, i u media parte j n g e r t ; ae ttone reereati, ad superandos eosdem nequissimos adversartos, ubi tempus a r r i s e r i t , publica procedunt

inde t u r b a t i , atque huc iilucque diffugientes P h i l i -

HI opera v i r t u t u m .

s t h i i m , alterutrum se magna nitnis caede prosteriiunt. Primo

Et lacuti sunt viri de statione ad Jonathan, etc. Sn-

suos

hoste* Ecclesia,

quae peregrinatur a

perba h o s i u r a i r r i s i o et despectio,ftdclibnsliduciam

Domino, per spirituales magislros ac discipulos obe-

oanciscendae v i r l u t i s t r i b u i t .

dientes ab obsidenda

Ante

ruinam

euim

turbandaque suorutn fide vel

exallatur s p i r i t u s , et ante gloriam h u m i l i a t u r (Prov.

operatione

compescens,

xvi).

deinde se invicem ipst variantium errerum quasi

filios

mortis

osieudii ;

Ascendit autem Jenathan, reptans manihus el pedU

adverso mucrone configunl, ita u i , triumphante Ec-

bus, e l c . Mahifesium quidem est majora tentatio-

c l o i a , palam de his possit i n t e l l i g i , quod diciitir •

nnm ob*tacnla inajore v i r t u t u m nisu debere trans-

Quia versus fuerat gladius uniuscujusque ad o r o x i -

cendi; quod tunc r i t e perficitur, cum armatus contra

m u m suiun.

hostem, humilis auditor spiritualis |ier omnia sequi-

Et factum est miraculum in castris per agros, e i c .

tur exempla praeceptoris. Sed de situ loci hujusce,

Miracuio fit reprobis constantia virtusque j u s i o r u i u ,

quod lectori msnifestior

fiat,

Josephi verba videa- B quasi castrametantibus per agros, cor exercitatuin, malitia pariter et deliciarum affluentia resolulum

mua (Antiq. v t , 7 ) . € E r a n t , i n q u i t , castra bostium

super scopulum habentem subliltssitiiain l o n g i t u d i -

habentibtis.

nem tribns vcrlicibus acutissimis prominentem, sco-

l u x u r i a m describeret eorum qui velut i n agro liberae

Unde beattis apostolus

pulis per c i r c u i t u m e u n t i b u s , et quasi propugnaculis

voluptatis residentes,

invusiones pugnaniium prohibenlibus. Unde c o n t i n -

messationibus,

Petrus, cum

i n desideriis, vinolentiis, co-

potationibus, et illicilis idolorum

minorem haberent solitutlinem

cultibus vitsm ducunt, adjunxit dicens : In quo ad-

c a s l r o r u i u ; quia nalura locus ille omoihus videbatur

mirantur non concurrentibus vobis in eamdem luxurim

esse rounitus, et ad capiendum valde dlfficilis, eo

confusionem (I Pelr. i v ) . Sed et spiritoales adversa-

quod n o n soium i l l i c ascendere, sed etiatn accedere

r i i , quamvis humanae salutis acerrimi praedones, et

gebat u t custodes

difficile videretur. Cum erge venissel ad castra J o -

ipsi perfectorum viroruro obstupescere

natbas, armigerum confortabat. > E t paulo

fectarum precutn caetcrarumque v i r t u t u m solent ce-

post:

dere devotioni.

s Accedeniesigilur ad exercitum hostium, apparente j a m d i e , videruut eos PalaestinL

» Itetu post a l l -

Et conturbata est terra etc. Ut terrena t

q o a n t a , cum insultantium Pbilisthinorum verba nar,

sapienles

ad coelestium v i r o r u m facta c o n t u r b e i i t u r ,; ut da?roo«

—

rasset, adjunxit : € Quam vocem grale suscipiens

facta, per-

u

nes ab hominibus attentandis, fracta suannn v i r i u m

Saul filius, tanquam ei vicioriam designantero, tunc

malignitate, tremenles

quideixi ab i l l o loco, i n quo hosies fuerant visi, r e -

homanae virtulis opus, sed miractilum est divina»

c e s s i t ; mutansque locum venit ad p e l r a m , quae erat

pietatis. UndePaulus, cum diceret se plus illis o m n i -

propter

munitiones locorum desolata c u s t o d i b u s ,

er.exindequasi repentes et trabeutes semetipsos cum m u l t o labore, naturam loci vicerunt, u t ad i n i m i c o -

gem^ntesque

resilianl, non

bus laborasse, contintto s t t b j u n x i l : Non autem ego,

ted gratia Dei mccum'(I Cnr. xv) Et retpexerunt tpeculatoret Saul, etc. Reepiciunt

r u m castra descenderent; irroentesque eis dorroien-

prae caeteris hi qui Scripturas sancte speculam c o n -

t i b o s , occideruut quidero quasi v i g i n t i . > Verum his

-scenderant, et sunt i u colle filii dexterae, i d c s t , i n

l o c o r u t o gratia comroemoratis, ad scrutanda sacrae

sublimi coelestiutn operum a n e c o n s t i t u i i , et scien-

Scripturae mysteria redeamus.

tia videlicet p t i r a , e t simplici aciione

Et

praeclari,ac

qua percussit Jonathas et

p r i m i ruinam vident instanlem, fugamque pravorum.

arntiger ejus, eic. Denarius numerus, tit certum est,

Non enim oronium est calhoiicorum, lectis haeretico-

o e r f e e t i o n e i n bonae vel operalionis solet

significare,

r n m geutiiiuinve libellis, roox quid i n eis erroris

ve) m e r c e d i s . A t contra vicenarius, i n quo Jacob ser-

contineatur agnoscere; auditis dialecticorum versu-

vivii

faeta plaga prima

9

L s b a n Syro, et fratri Esan, quem Deus odio

habuit,

tiis, illico ritinosos deceptionum iaqtieos acut e m e i i -

monera misit, duplicila ein pravorum d o -

tis sagacitale discernere; sed eorum qui d i u l i n a vel

g m a t m t i , quae simplftibus et Ecclesiae m e m b r i s , vel

meditaiione S c r i p t t i r a i u m , vel v i r t u t u m gratia p r o -

a c t i o n i s devotiocem,

vel certitudinem supernae r e -

inerente, exerciiatos habent seusus ad dikcretiotiem

t r i b u t i o n i s satagtint attferre, dernonstrat. Media pars

boni et m a l i ; mtilioruin pene rooti pedes, pene emisi

j u g e r i a r a n d i Ecclesiaest, qtiaein terris adhuc inter

sontgre^sus, quia xelaveruntin peccitoribut, pacem

r e p r o b o s conversata, correptione praedicatorum g a u -

peccatorum videnlet. A t speculalor ille nobilissitnus

d e t a d gignend«i8 vitae fructus exerceri. Par boum

usque ad collem filii dcxterae mirabiliter ascenden*,

i n d i e arans

vidit impium tnperexaltatum et elevatum tuper cedrot

concordia

doctorum e s i , de legis et

%

E v a n g e l i i disciplina sub eodem fidei jugo convenien-

Libani (Psal.

tiuiu,

erat; et qumsivi eum, et non est inventus locut ejut

i n luce prneceptae scientiae subditorum eorda

c a s t i g o n s et ad ferendum Dao fructum Spiritus e x cofens,

d e quo Salomon a i t : llbi autem multce tege-

«ra, is>f manifetta fonitudo bovit (Prov. x i v ) . Pritua .'ATROL.

XCJ.

(PtaL

LXXII). Et

xxxvi).

transivi, i n q u i l , el ecce non

Et hoc est speculatores

positos multittidinem cernere inferioribus

siii quilibet

in Gabaa

prostratam, qtiain i u

necdumqiie

19

perfectuiu

5S7

B E D J E Y E N E R A B I L I S OPERUM PARS I I . -

fcXEGETlCA

xcietuise cacumen suLeuutes, s U r e i n prosperis, et A et nudiuttertiut

9

t o s p i u t e degere p u u b a n t ; sapientes

quosque i n

pravuate viveniium certissitnuin praevidere

GENUINA.

585

eic. Multi namque seducii ab i i * r e -

ticis, impuguauiesque c u m eia Ecclesiam, ubi disso-

Mippli*

nantiam dogmatis eorum cognovere, e t catbolica

cium.

simplicitate quasi opere Jonathae dialeciicas e o r t i u :

Kt ait Saui ad Achiam: Applica arcam Dei, etc.

cautes transcendi atque exsuperari v i d e r u n l , reversi

Acbias frater t l i i u s , sive frater ejus d i c i i u r . A i n n t

sunt, u t , imposittone manus sacerdoUlis, catholicae

ergo lioni duces Ecclesiae, aiunt quique Adeles quo-

reconciliarentur

Ecclesiae.

Omnee quequelsraetilce qui ee abtconderatu in moute

lidiana contra potestates aerias bella gerentes, fratribus suts Scripttiras sacrae leclione praedilis, et

Ephraim, e l c . Recte discretionis est, u t q u i potesi,

majore v i r t u t u m exercitio seipsos quotidie per sa-

contra reprobos docendo vel argoendo, pro Ecclesia

cerdotium regale Deo hostiam vivam offerentibus:

certei, ca\ens i l i u d propheticum : Matedictut qus

atuut, inquam, lalibus h i qui per semetipsos adhuc

prohibet gladium suum a sanguine (Jer. XLVIII). A t

tentationibus a g i l a r i , vei Eeclesiam generaliter hae-

qui docendi efficax

resibus turbari conspiciunt, u t patefactis d i v i n o r u m

altttudine, ne virtutibus spoliandus ab hoste f r a u d u -

eloquiorum a r c a n i s , testimonia sibi qtubus conlra

manifestiora,

baeresium fabricatores u i i debeant,

non est, i n frttgiferae se

roeiiti*

lento reperiatur, ahscondat. Sunt enim qui ad d e 1

* prehendendam expugnandamque versutiam baereti-

qtiibus caetera tentationum luciamina deviticere pos-

coruro, caeterasque antiqui hosiis insidias idonei noo

s i u t , a p e r u ratione d i l u c i d e n i . Sed saepe couiingit

suut, sed has per alies expositas, j u x u

t o i ac tantas inier se hosies Ecclesiae (hostes h x r e -

q u i , c t odio habere non eesssnt: e l hoc est, quod

ticos dico, vel gentiles) habere pngnas conflictusque

fugatos audientes Philisthaeos absconsi prius i n monte

vcrborum sive d o g m a t u m ,

vires

inse-

ut melius sua dispensa-

K p b r a i m , i d est, frugifero, Israelitae suis se c o o -

lione altrinseca, quam as^eriione spiritualium pagi-

fesliro in acie j u n g u n t : nec suo tamen niso. sed d i -

aaruin conviucantur esse folsa qtiae docent, et quae

vino seroper Ecclesia salvatur a u x i l i o .

Pugna autem pervenit usque Bethaven. Betbavcu

agitnt i m m u n d a : faciendumque s i t coelestis milttiae ductoribus, quod Saul fccisse d e s c r i b i t u r , q u i exorto

domus i d o l i , vel domus

i n casiris Phiiisthinorum t u m u l t u , et i n majus ac

ergo Ecclesia persequitur haereticos arguendo: donec

inajus augescente, non amplius Deum per sacerdotem

eos i n plerisque paganorum deroentiae aequalia b l a -

consulere, sed ipse a r r e p U militum m a n u , hostes

spbemasse c o n v i n c a t : et usque v e r b i gladium p r o -

qtios invicem dissidere

compererat,

i n s e q u i , atque

ad fugam urgere festinat. Potest autem Achias saeerdos, arcae Domini custos,

etiam ipsos

sacrae

i n u t i l i s d i c i t u r : e t usque

tendit, donec impios quoque e l infideles

p i e U l i ft-

, deique restituat. 1

Et vir Itrael eociatus stai est t u die iikt.

Fugstis

Scriptnrae conditores non inconvenienter e x p r i m e r e ;

per diverss hostibus, Ecclesia toto t e r r a r u m orbe

qui nobis, quoties pie petuntur, arcam quam servanl

divisa, uno eoderoque seroper

d i v i n i proferunt o r a c u l i : proferunt et exempra b o -

laeutur.

norum Operum quae gessere; quod significaturo esl supra, ubi idem Achias epliod porlasse %tc vacat, quod

filius

perhibetor.

Achitob fralris lcbabod

fiiii

Pliinees, q u i exorius fuerat ex I l e i i sacerdote Dom i n i , i n Silo fuisse

memoralur. Achitob

quippe

fraier bonus interpretaiur. Nam et ipsi sacrarum litterarum c o u d i t o r e s , ex sacerdotibus non pauci

fraternitatia s m o r o

CAPUT I X .

Adjurat Saul populum ne prius quam hoste exstintte comedat, el nehoste exstinclo cum tanyuine comedat. Vetat eedificare aUare et oracuium Domim quod quaeril ob reatum Jonatha? non meretur; quem tanum poputus ne moriatur eripit. t

Adjuravit igitur Saui populum, dicens :

Maledktur

genus d u x e r e : et a fratribus bonis eruditi, nonnullos

v i r , e t c , usque ad i d quod s c r i p l u m e s t : Porre Pui

etiam fratres, sicut ipsa Scriptura lestis est, habuere

tisthiim abierant in loca sua. Ilaec lectio

non bonos : et ejusdem hodie Ieclores aeque a bonis

v e r i u t i s i n s t r u i t , f icut a caeteris mundi illecebris, sio>

doctores

i n s l r u c t i , roaloruro tamen quos lchabod et ortu et p etiaro ab appetenda saecularis eloquentiae dtiicedino •«omine inglorius signat, nequeunl carere consortio.

Conciamavitergo Saul et omnis populus etc. Judaei, 9

abstinere, nec non et eos quos i m b u u n t , i n peira I I dei ab o m n i prioris vitae corruptione m a c u r e . A d j u -

gcntiles, et haeretici, cum sint hostes Ecclesiae c u n - • ravit igitur Sau) populuro fugientes Pbilisihaeos |ierc t i , alterutrum se siuguli verbi gladio feriunt. Ipsi

sequentem, ne quisquam nisi c o m p l e u de hoste v i ~

Judaej per Pbarisaeos

et Sadducaeos invicem p u -

cloria c o m e d e r e l : q u i timens j u r a m e n t u m , e t p a n e

guaiit : i i e m haeretici et pagani Unta varioruro d o -

sedulus, et roeilc quod fluens i n saltu v i d i i , a b s t i -

gmaturo sacroruroque dissonantia, non minora s i b i -

n u i t . Praecepit

m e l quaro Ecclesiae bella inferunt. Una est autem,

agone fidei contendit, ab oronibus se m u n d i s b s l i -

magister

egregius,

ut quisqui; i «

hiqtiit, columba mea, perfecta mea (Cantic. v i ) : una neat illecebris : et suo caeleros accettdens e x e m p l o , est m a t r i suae, electa geuitrici suae, a qtia Jonathao

Castigo, i n q u i t , corpus rneam, et servituti subjicio ; me

i u c l o r ille foriissitnus. ut columbae donum vocaret u r , cognomen virtutis a c c e p i i ; ctijus paci perpetuse

(orte aliis preedicans, ipse reprobus eficiar. Sive enim caro adversus spiritum, et spiritus advertus can*em

etiam matorum discordia s e r v i l . Unde sequitur :

eoncupitcal (I Cor. i x ) , sive ha?reticus catholico, s W e

Sed et HebraH qui fuerant cum Phitisthiim hert

Judaeus out gentiiis Christiano c o n l r a d i c a l , seti q t s t -

389

A L L :GORICA EXPOSITIO. — L I B . I I .

I N S A M U E L E M PROPHETAM

«30

tihel immondus sptritus obsistat, cnncta t e i l a i t o - J l i b e l inventa utilia qttasi sua sumeie l i c e i . Altoquiit nec Moyses et Damel sapieutia vel litteris i f l g y * nttm molimina melius continentiae sttperanttir i n d u slria : cnjus adeo tale patet v i r t u s , ut etiam a d i l i genda nrmitim sequcndaque saecularis

eloquentiae

ptiorum Chald.Torumqtie p a t e r e n t t t r e r u d i r i , quorum tamen superstitiones, simul et delicias

horrebant.

suavitate, qua superbus incultusque pbilosophorum

Nec ipse magisier gentium a'iquot versus poetarum

quasi saltus flutt, abstinere conveniet.

suis vel scriptis indidisset, vel d i c t i s : sed multo c s u -

distHtens,

tabia meretriois

P o r r e Jenathan ejue poputum

9

(Prov.

nen audierat,

Favus

enim

eum adjuraret

pater

lius necesse est acutis rosa m spiuis, qoam mollibus

v).

etc. Illuminatos d i c i t oculos , recrea-

l i l i u m coiligatur i n foliis; multo securius i n sposiolicis quam i n Piatonicis

q u a r i t u r constlium i>slubre

los et renovatos ad i n t u e n d u m , q u i longa, u t solet,

pagellis. Nam e l apes ipsae, qttae hiijtisinodt inet'a

inedia vel labore tabere j a m coeperant.

faciunt, ore quidein praetenduot dtilcia dicta qtia*

Jonathan

i g k o r , q u i prius scopulorum dentes e i ictus device-

m u l c e a n t , sed i n po terioribus servant

r a t ensium, q u i , hostts attdacia

gesta quae feriant.

compressa, suis

vktoriae cansam salutisque praebuerat,

improvisa

subito blandientis gastrimargiae culpa consternitur. Et nobiles saepe magistri Ecclesi» ,

magnorumque

Vidistisipsi quia

sunt eculi mei e t c Haec

iliuminati

9

venenata

9

ejus personae verba c o n v e n i u n t , q u i doctis i u Ecclesia, sive etiam doctoribus lectionem

litterarum

victores certaminum , ardentiore quam decet oble-

gentilium non autumat esse nocivam. Videtis, isa—

ctatione libros gentilium lectitantes, culpam quam

qtiit, quia efficacior sum factus, et acutior p i o m p t i o r -

non praevidere c o n t r a h e b a n t : adeo u t quidam eorum

que ad peroranda quae decent, eo quod gustaveriiu

*e p r o hoc ipso scribat i n visione c a s t i g a t u m , ob-

patilulum de flore Tullianae lectionis; quanio magis

jectumque sibi a Domino

si didicisset populos Christianus sectas < t dogmaia

inter verbera

ferienlia,

qnod non Christianos, sed Ciceronianus potius esset

gentilium,nonnemultoconfidentius et certins cornm

habendus. Sed et auditorum fidelium non pauci v i r -

derideret s i m u l et conviureret errores, multo devo-

i n t u m gratia pollentes,

minoribus v i i i i s tentari non

lius de sua sana fide gauderet, Patrique

lumiutim

desinunt, quod divlna geri dispensatione non l a t e t :

pro hac gratias redderet? Necitc, quam malus est spiritus,

r e c i i o n i s sdveutura s|teratnr.

qui vestris culpa exigenie mentibus, a Domiuo i m m i s -

Et ait Samuet ad itai:

Mttie,

et adduc eum,

elc.

sus adversus nouien uuigeniti F i l i i ejus vos conve-

Dteebant prophetae «anctis iilius t e r a p o r i s : Mittite

nire, et cousilium fccit iuire : et j a m modo a c u po>

v e s t r j * devoiam lucntis i n t e i i t i o u e t n , et crebris sd

nilcntia de e r r a t i s , ad auxiliuin

D e u m fusis oraiiouibus, C h r i s l i advenluin iropetratc,

innoxia cjusdem Agtii iminacul.-ti Dei et

vivifiei

Hgni, ubi Domini

607

BEDJE V E N E R A B I L I S OPERUM P A B S I I . -

EXEGETIGA GENUINA.

CJS

Hoslri Jesu Cliristi sunt merabra extensa, conffugite. A sed j u x u eum q u i eum discipulis suis dicens : Ite, Quaeremus e n i m , i d est, acquiremus vobis,

dncete emnet gentet, baptizanlct eos in nomine Patrit

ftdem

planius exponendo, si v u l t i s , hominem i l l u m , nobis

et Fiiii

«iuiiietu tiotissimum, sed adhuc vobis ignotum, q u i

s u b j u n x i l et ait, Bocentet eet tervare omnia qumcun-

et Spiritut

tancti (Matlh. x x v m ) : cotitinuo

singitlari prae hominibus scienlia praedilus, saluttfero

que mandavi vobit (Ibid.).

crucis suae liguo cuncta nocentis adversarii novit

bus estrinsecus imbuerentur, raittebant etiant v i r t u -

mortifera lela fugare : u t quandocunque vos diabo-

tum exempla,

ios ad aemulandum contra graliam E v a n g e ! i i , legis

quippe et v i n u m , virtules et doctrina spiritualis est

umbrain coeperit commovere, adsit memoria d o m i -

Penit enim cor hominit con/irmat (Ptatm. c t u ) . Et pocutum tuum, i n q t i i l , inebriant, quam prwclarut eet

nicae passjonis,

et vestra

m o x a furiosa intentione

(Ptat.

corda compescat.

x x u ) ! Haedus

alerentur

interitis : panes

de capris, unus h u m i l i s poe-

nitentium luctus est, de lascivo peccantium turbaruui

Providete mihi aliquem bene ptallentem, etc., Multos quidem, i n q u i t , scientes psallere

quibus

Inler s a c r a m e n u ftdei, q u i -

grege seque*tratu8 hoc : haedus nantque i n legesoie*

n o v i , sed

bat p r o peccatis

bene psalleniem aliquem m i h i providete et a d d u c i t e ;

o f f e r r i . Ilacc asino vectore per Da-

vid Saul r n i t i i l Isai, cum doctor quisque sapiens i o s t i -

quod est annuentes apostolorum orsis dicere J u daeos, multos quidem c r u c i affixos pro peccatis n o - B tuendis Christo donante suis auditoribus, i n simplietbus quibuslibet, et bumauo j u d i c i o despedis grstisox v i m u s , sed eos nec sibi nec nobis profuturos agnovimus. Unde providete

u t ejus

i m b t t a t i s , ejus noslro

i n peclore

nos

v i r t u t u t u , quas i m i t e n i u r , crebrius abundare c o m m e -

sacramentis

fidem

inorat. Nota et i n Saulis unctione, quaeet i p s a C h r i s t i

ac dile-

ctionem catechizando adducatis, qtii bene sua supcr

regnum

lignum membra mortificando perpetua nos a morte

nec non et haedos i n v e n i r i : de quibua suo loco t r a -

redimeret.

c U t u m est.

Ecce vidi fitium Itai Bethtehemitem tcientim

ptal-

Et

significat, a s i n a s ,

panes,

venit David adSaut.eie.

lagenam

vroi,

Venit Dominus s d

corda credentium Judaeorum per fidero, et stetit e o -

lere, etc. Unus de pueris est unilas h u m i l i u m C h r i s t i , uno videlicet e idemque corde animaque conveniens.

r a m eis per indefatigabile desiderium agnitae et c o o -

Qu.%» scUcitaniihiis de fide Judaeis, et viviftcse crucis

eupitae s u a v i u t i s i l l i u s . Quibus se diligentibus

pedetentim,

u t ita d i c a m , signacula clausa pulsanti-

contra c u n c u m a i g n i hostis c e r t a m i n a , fidei e t v e -

bus, apertiora slatim quaesila fidei, et domintcae d i s -

r i u t i s arma copiosa, e t haec iuvincibilia m i n i s t r a v i t ,

tpse

ferre infirmitates, et mortis subjre p a t i b u l u m , pote-

loricam videlicet juttilim, tcutum fidei , galeam solutit, et gladium Spiritne, qnod ett eerbum Dei (Ephet. v i ) . Igitur quandocunqne tpiritut Dei ma.ut arripiebat

staies aerias debellare idoneum, fortitudine psriter

Saul

ct prudenliawsublimem, i m o ipsum Dei v i r t t t t c m , et

solum fidelibu*, sed et nobis congruit. Oportet e n i m

pensationis arcana d i l u c i d a n s : Ecce, i n q u i i , ipsa vel carnis vel fidei oculis v i d i et cognovi natum de r a dice

Jesse,

i n Bethlehera

Juda, v i r u m scientem

( 1

t

etc. Palet sensus ex soperioribtts, nec Judseis

Dei sapieutiam, speciosum forma prae filiis h o m i n u m ,

ut quandocunque

et innoceiitia vitae et operum exbibitione coelestium :

maligni spiritus arripiens, a t r a n q u i l l i u t e sut s U t t i s

et ut ad summum v e n i a m ,

a v e r l e r i t , quisquis sdest fratrum spirituaiium, d o o i i -

ipse cst qui soltis dicere

mentem nostram aliqua t e n t a t t o

poteit: Ego in Patre, et Pater in me ett; et, Qui videt

nicae nobis passionis liumilitatero a d memoriam r e -

me, xidet et Patrem (Joan. x i v ) ; cujus eximiis v i r t u -

vocet, sednla nos exhortatione c o n l e s U n s ;

tibus etiam nominis coneinit gloria. D i c i t u r enim

iiinocens et justus spoote p r o nobis sustinuit cnseis

David, i d est, manu f o r t i s , sive desiderabilis.

quia q u i

Manu

supplicium, exemplum profecto r e l i q u i t , u t sequeotes

fortis est enim i n virtute passionis, quia adversarios

vesiigia ejus, innocenter i n prosperis, patienter a g a -

s t r a v i i . Desiderabilis i u claritate resurrectionis, qua

mus i n adversis. l u enim fiet, u t allocotione

suos sublimavit. De q t i o c n i i n s c r i p l u m e s l : Dominut

ternaquasi citharixantis David manu refocillati l e v i u *

fira-

fortit et potent, Dominut potent in prmlio : ipse etl in Q habeamus. David quippe semper Redemptorem u o s t r u m , sed aliquando i n se, aliquaudo i u s u i s i quem detideranl angeli protpicere (Ptalm. x x m ) ; et q u i , sicut propbeta d i c i t , veniet Detideratut om-

bris s i g n i f t c a t : ac recedente d i r i spiriius i n s t i o c t o ,

nibut gentibut,

mox sancti spiritus gratia nos i l l u m i n a t u r s s u c c e d a t .

et imptebitur gloria domut Domlni

Quod

Mieit ergo Saul ad Itai, dicent: Mitte ad me Da-

si quem

m o v e t , quare idem Spiritus e t D e t

sppelletur, e i m a l u s ; sciat i l l u m Dei quidem d i c t u s n

oid, etc. Mittebant catecliixati nuper Judaei iudices

propter justissimani ejus permissionem, malumTero

suae voluntatis sermones ad eos qui praecesserant i n

propter ipsius Spiritus nequissimam v o l o a u t e m . U t i -

Christo, dicentes : Societatem nobis credite salvandi

t u r enim Deus etiam malis spiritibus sd p r o b a t i o n e o i

per bapiisma i n Cbristo, quem vestris semper i n cor-

quorumdsro, vel damnationem,

dibus, fide, spe, et c b a r i u i e progenitum, vitae aeter-

vel etiam i n bonis conservalionem. A d probatiooosa

nae pascua

q u i d e m , sicut beatum Job Dominus per S a U n t e n

beatis quibusque et angelis et hominibus

vel

correctionem,

ministrare didicitnus, qui jusiis fratrum petitionibus

tando p r o b a v i t : ad damnationem vere, sicot A c h a ) t

assensom pra-bentes,

regetu praecedeuliutn causascfleruro Domino p e n n i i -

commodavcrunt,

eis Christi

susciptcnda mysteria. Neque baec fidetenus agebant^

tente, spiritus mcndax,

ut bello o e r i r e t ,

de^eptt

609

IN SAMUELEM

P l t O P U E T A M ALLEGORICA E X P O S I T I O . — L I B . I I I .

610

ad correclioiiem a u t c m , s i c u i i r a d i t Aposlolus pec- A inter Socho et Azeca i n fiuibus Domim, lioc est i u cantero i n Corinlho SaUnae (/ Cor. v ) , u t spiritus ter huroilitatem et f o r i i t u d i n e m , i n Qnibos sauguinum , cum tota nefandi cerlaminis iiitentioiie s a u salvus s i t i n die Doroini Jesu. P o r r o ad conservatiogunt fidelibus, ve) fortitudinem operis, vel i u t e r netn v i r t u t u m , sieut idem apostolus, ne magnitudine opera fortia custodiam h u r o i l i u i i s adiraere. Neque r c v e l a t i o n u m extolleretur, angelum Saiana?, qoi eum euira i p s i , c u m siot superbissimi et i n f i r m i , poscolaphixaret, accepit (II Cor. x u ) . Josephus i n A n t i suot b u r o i l i u t i s aut v i r t u i i s moenia celsa subire. q u i u t u m historia, loci Hlius i i a meminit : c Saul Sed inter baec insidtas tcndcntes Judae , ejus e n i m , vero quaedam passiones et daemonia repente compreid est piorura confessioni, destt uentes ea moliuntttr henderunt, suflbcaliones e i e t angustiashtferenles; > eripere. Ipsi potius i n finibus sanguinum p o s i t i , i d et paulo p o s t : c Jusserunl, inquit, u t curo eum dacesl eleciis quibusque vulnera pravae suggestionis luooia invaderent et t u r b a r e n t , super caput ejus semper infligere quaerentes. A t contra v i r i Israel i n stans psallerel, e l hymnos ediceret. > Neque enim valle Terebinthi aciem ad pugnandum contra P h i p u U n d u m e s t , cilharam i l l a m , quamvis dulcissiine listhiiin d i r i g u n t , c u m forti s quiqtte i u Ecclesia resonaniem, untae potuisse virtulis exisiere, quae daemonum tentationibus lacessiti , praesidium verae spiritus pelleret immundos : sed figura sanctae c r u ris,

e t ipsa quae

canebatur passio d o m i n i c a , jaro * h u m i l i u i i s a r r i p i u n t . Quae aptissime v a l l i s T e r c b i n t h i vocattir. Terebinthus eniro est arbor, lacrymam resinae praestanlissimam manans quae iudustria medici dissolula , quaeque c o n j u n g i t , et ^cissa conglulinat, Talis est niroiruin h u m i l i s ac lacrymosa conversatio sanctorum , quae vitiorutn flttxa restringens , dissol u u aniroae membra continendo resiaurat. De qna valle PsalmisU : Beatus, i n q u i t , vir, cujus est o u -

tooc diaboli refringebat audaciatn; sicut et i E g y p t i v a a u t o r angetns, non propter sanguinis i n foribus p o s i t i v i r t u t e m (Exoi. x u ) , sed quia idem sanguis l y p e s f u i t : locus quoque medii l i m i n i s superliininar i s , e t utriosque postis, qua inunctus e r a t , ipsain salotiterae crucis figuram exprimebat. Dontiis l l e b n a o r a m , quassignaus v i d i t , illaesas t r a n s i i t , divino prcemonstrante consilio, venturum eum i n came, q o i suo nos ssnguine per crucem aeterna a roorte bberarot.

xilium abs te, Dvmine ; ascensus in corde ejus ditposuit in convalle tacrgmarum, in loco quem ditpo-

suisti eis ( Ptalm. LXX-XIII ). Quia videiicet, a u x i Jiante D o r o i n o , per lacrymas humilitatis ad locutn Castra Itraei Goiiatk quadraginla diebus monomachiam usque regni coeteslis ascenditur. Poiest terebinthtis etiam ipsum vitae l i g n u m , qttod est i n paradiso, ppendo Urrent, tandem n Daoid in funda et taoide superatnr. hoc est coaeterna Deo P a l r i sapieutia non inconveCAPUT I I .

( I R e g . x v n . ) Congregantet vero Phitisthiim

ag- ^ nien.er a c c i p i ; quod ut nos donorum suorum ramis oburobrarei, iroo et de convalle lacryuiarum, i n l o cum quem disposuit n o b i s , e r i g e i e t ; atque odorem ditsgebat David, etc. Ilaec lectk) mystice docet d i u suae noiitiae sublimius a p e r t u r u m , ad videndum nos t i n a s crehrasque antiqui hostis contra bumanum geDeuin deorum exatUret i n S i o n , prius ipsam lacryous i a s i d U s , sola Cbristi incarnatj potentia simul m a r u m convaltcro, secuodo de terra nasciturum e t patienua devictas. P h i l i s t h i i m ergo contrarias poadiit. Unde eadem ipsa sapientia , quae lignum vitae t e s u t e s , Israel autem populum fideiium, uno solum est ampteclentibus eatn, loquitur in Ecclesiastico : saerito actionis, sed et nominis significalione denun-

mina sua in prcetium, elc. . . . Omnis autem Israel

t U t . Israel namque est videre D e u m , sive v i r a u t 'naens videns Deum d i c i t u r : Et beati nmndo corde ,

emoniam ipd Deum videbunt ( Matth.v).

PhilUlhiim

Ego quoque quati terebinthus expandi ramot meos et rami mei odoris et gratice (Eccti. x x i v ) . Et Phitislhiim stabant super montem ex hae parte, 9

a s a l i prhjs i n peccata labentes, et post i n ignis as-

etc. fct ttsque hodie spiritus imroundi adversus E c clesiam certantes , stant superbo rumore e l a t i , ad

t e r n i poenam c o r r u u n t . Congregantes autem Philis-

exemptum illius p r i m i s u p e r b i , de quo i n Apoca-

r u i u a duplex i n t e r p r e u t u r . E t angeli v e i homines

t b i i m agmina sua i n praelium , conveniunt i n Socho |> iyp*« Joannis scripturo e s t : Et tanquam mons magnut Jodae, i d est h u r o i l i u t e laudationis sive confessionis,

igne ardent, missus est in mare ( Apoc. v m ). Stat

cum sssligni spiritus unanimiter contra Eccleaiam venienlos, diversis eam lentameHtis v i t i o r u m q q a tiuot. Noo enim n n u m , sed plura coutra Israel agmi-

auxilio sublimis , q u i d i c i t : Non potest civitas abs-

condi tuper montem potita (Math.

u a d u c u i i l ; cum j u x U dispertiiam suae nequitiae q u a -

erat inter eos ; loeus utrisque certandi ipsa est v i u

iltatem, a l i i spirilus irae, alii invidiae, alii superbiae, alii cenodoxiae, a l i i luxuriae, aiii gastrimargiae, alii discordiae, alii phylargiriae telis electos sternere l e n -

tibus, arbor vitae media dignos juvat et r e f i c i t , i m probos damnat et e j i c i l ; quam et ipsam vitam roundi

t a n u Qoia baec unifersa l a b o r a n l , u t h u m i l i u i e m D e o devotae coofessionis e t Isudis, quam ipsi super-

montem s p e r a n d o , mente sedula t r a u s e u u t , diceu-

et miles jusiitiae, non suis fidens armis , sed ejus

m ) . Vallisque

temporalis , i n qua bonis malisque intcr se dimican-

communero, et j u s t i i n Christum sumtnuro videiicet

tes : Nottra autem eonvertatio in coztit ett (Philip.

b i e o d o amiserunt, eiiara horoinibesimprobis tollatiL ! p s a est e u i m fundamentum illud nobile, i n quo d o tuus v i r t u u i m fldeique constructa, n u l l o tempesutis

Ui ) . E t reprobi per diabolutn tuniendo ,

omrbinU csdere novit i m p u l s u . MeUnlurqne castra

fideles

proximoruro socieute

despecu

transcendunt. Conlra

adroonet Apostolus,

qtiod

diccns . Non atta ao-

M l B E D J E V E N E R A B I L I S OPERUM PA IS I I . — E I E G E T I C A GENCINA et credi n o n m e t u i t . Tegit et corpus curo declinai pientet , $ed humilibus consenlientes ( Rom. x n ) . I cor pravorum i n verbum m a l u m , ad excusandas Philisthiiui namque peiversos nou minus homines ,

tli

quaro angelos

figuranl,

excusationes

uno eidemque diaboli regno

mentis

uiilitantes.

i n peccatis. T e g i t , c u m latns omue

bumanae conira

spicula veritatis

obsepii.

Quae cunclae species defensionuin ex aere factae per-

E l egressus est vtr tuperiut. •. nomtne Goliath. etc. V i r isie n o t a b i l i s , diabolus e s t , qui quoiidie de ca-

hibentur, metallo videlicet caeteris amplius canoro ;

stris P h i l i s t h i i m , i d esl de cordibus impiorttm ad

quia sive opera uefanda, seu dogma perversum, non

rebcllandum Deo paratus egrediens, pios lacessere

inviclae v e r i u t i s a g n i u r a t i o n e , sed fabulosa dulce-

uon de»istil. E l recte Goliath , i d reveiatus

ditte consuevil eioqnenliae defendere saecularis. M

sive

transmigrans appeilalur. D i u i i u s eniro morialibtis

bcnc pondtis loricae ejus quinque tnillia siclorum

tectus quasi frttstra Sattlem et viros Israel l e r r e b H ;

aeris d i c i l u r ; quia per suavitatem matesuadae locu

frustra pravortim mentibtts quasi caslris Philisthiiin

t i o n i s , non u t ipse p o l l i c e l u r , s u o m m sensus Oin-

se foriissimum j a c t a b a l ; sed j a m modo

nes m i l i t u m ab hoslis

per ptteri

i i o t i s s i r o i , ab accipiendo verbo v e r i t a t i s , quo sat-

s u n l : Non enim ignoramns cogitationes ejus. Diti miserorum corda

superbus inbabitans jatn

modo

' ventur, obcludit. Ilasta autero dexteraro

Doininum Salvatorem, (Joan. x i t ) . V e l certe

clesiae fidem t u r b a r e , v e l etiam expugnare

q u i a i t : Nunc judicium est

satagii.

Casside namque, lorica vel clypeo, et caeteris hujus-

foras

m o d i , nos a vulnere t u t a m u r : hasia autem ve) gla-

transmigrans non incongrue

vocatur, qttia de angelica

armal

curo etiaro per quosdam cautioris ingenii viros Ec-

transmigratus est per eumdem roanu f o r l e m , i d est

mundi, nunc princeps mundi hujus ejicitur

i r r u p t i o t i e p r o t e g i t ; sed

e contrario sensus eortitn omnes, qui quinque sunt

David indtistriam revelatus est e i s , qui dicere pos-

dio etiam adversarium ferire solemus. tlode n o n io-

beatitudine qnondam su-

perbiendo transmigravit ad iuferos. Quod si trans-

coiiveuienter ea quae m u u i m i n i sunt bellatitibus a r -

inigrantem activa significalione eum qui alios trans-

m a , cum Philisthaeus gestat, illas idmirutn

m i g t e l , i d e s l , de loco ad locum transferat, i n t e l l i -

uas v e l loquelas i n d i c a n i , quibus i m p r o b i quique

gere voluerimus , t l l o nomen referendum e s l ; quia

sua scelera t e g u n t ; ea vero quibus adversarius v u l -

cunctos suos sequaces de terra repromissionis ad

nerari consuevil,

t e r r a m p e r d i i i o n i s , de viia transroigrare salagit i n

g n a n t , per quos etiam bonorum v i r i o s

roortem.

t u r b e m r . De qutbus reclc subjuogitur :

Qui bene sex cubilos et palmum alius s c r i -

perso-

illos sermones v e l boroines s i lacerau

Hastile autem Itastce ejus , etc. Namqtie opos q u i -

b i i u r , quia q u i se Allissiroo similem g l o t i a t u r , e l

perfecla se opera et fiuem beattiro per philosophos , deni eorum quos adversus Ecclesiani diabolus ad suos praedicate p r o n i i i i i i . Sex namque diebus fecit

4

certameti p r o f e r t , quasi ad texendum jtistitiae et

Deus m t i n d u i n , sepiimo requievit; et uiortalibus per

sanctitatis i n d u m e n t u m , oculis iiisipientiuttt videtui

legem sex dies operutionis, septimum quietis staluiL

aptissimum. Ipsum autem acumen dicendi noii a l i -

Deuique

quid ultra m u n d i h u j u s , qui s r x aetatibus persiat

Ezechiel

i n manu v i i i

rivitatem

novam

inelientis , calamuro vidit sex cubitoruro et palmo ; quia DomintiB i n eleciis suis perfectionero

terminos i n t u e r i ac dicere novit. Qui com U n i i sint

operis,

i u g e n i t , u t possint a»slimare sapculum, Creatorem

quasi sex cubilos roetiiur ; et spem quietis aeternae,

tamen ejus invenire neschini. Sed revera teiae eorum

qttae i n f u l u r o perficietur, quasi partem

septimi

non sunt i n vestimento, quae animam

calefaciant;

contemplalur. Quia ergo quod Domiutis veraciter

quia, sicut d i x i l Esaias, Tetas aranem texnernnt (Esa.

e x b i b e t , hoc diabolus falso

u x ). E t sicut i p psalmo centesimo

pollicetur. Casura G o -

quadragesimo

l i a t h altitudo , mensitrae doroinicae sitnilis assevera-

t c r l i o , qui proprie adversus Goliaih s c r i b i t u r , victor

t u r . Cujus etiam civitas G e l h , quae i n t e r p r e l a t u r

ejusdem Golialb Psalmisla t e s t d u r : Quorum os lo*

torcular, aptissime p r a v o r u m mullituditiem , diaboli

cutum est vanitatem, et dextera eorum dexteta iniquilatis ( Psalm. C X L I I I ) . Sane nesciis i n t i - I Et armiger ejns antecedebat eum. Egredienlem

videlicct ctvitatero, ad bonorum i n saecuio tormenta aeraper e x e r c i t a t a m ,

rootistrat.

m a n d u i n , quia spurius est, q u i palre i g n o b i l i , sed

cotitra Israel Goliath armiger a n i e c e d i i , ctiiu deri-

uobiii est roatre geueratus ; sicul e conlra nobili

pere fideles nilentem d i a b o l u m , etiatn arma iuiqui-

patre, sed matre procreaius i g n o b i l i , notus consuete

U t i s induta praecedunt et a d j u v m t exempla

vocatur.

boruin.

Et cassis eerea super caput ejus. etc. Si lorica ham a u qtiae s i l i n q u i r i s , lege i n V i r g i l i o ,

repro-

Stansque clamabat adversum phalangas lsraei eie. y

Superbia est bostis a n t i q t t i , quare tisque ad incur*

Lorictm conserlam hamis, saroque trilicem.

nationem passioneiuque Dontini Salvatoris a nollo

Et ocreas cereas habebat in cruribus, etc. Cassis, l o r i c a , clypens, et ocreae, diversa sunt arguraento-

roortalium

superari posse praesumebat. Neqne entm

frustra beato Job d i c t n m e s t : Quia non est poteetas

r u m vel arguraentantiuin g c n e r a , quibus coutra Do-

super terram. qum comparetur ei. qui factns eet ut

niinuin rebellans diabolus, vel suimelipsins capiiis,

nulium thneret (Job.

videlicel

num saeculi praesentts, eom per Judaeos, gentiles, et

serrimi

iniquorum o m n i u r o , vel corporis s u i roistultiliatn defensane conatur. Tegit

X L I ) ; qui et usqtte ad termi-

enim

haereticos Ecclesiatn l u r b a i , quasi armigero nequaui

caput peccati, cum se eiiam damnatus Deum dicere

praecedente, sians adversus Israelis agmiua clamar!

(13

IN SAMUELEM

PUOPHETAM ALLEGOBICA B X P O S I T I O . — L I B . U l .

614

Nec m t r a n d u m s i liunc omnes Israelitae timentes A David ad medeodum Sauli Psalmisla p r o d u c i l u r , fugianL Quomodo e n i u i , s i non D nninus a d s i l , consed expugnandis Philistbaeis, quasi securus a b hoste ira arcliangeluin earo pugnet ? Sed u t caro contra r e v e r l i t u r . Insuper e t quasi pastor bonus caeteris i n carentem carne s p i i i t u m praevaleat,

priino

Deus

ronira eumdein lalens fn carne t r i u m p h e l . De quo trpice s u b j u n g i l u r : David

autem

procinctu belli positk», ipse liber a b e l i o , Delhlehem suos iniii*siinos i n pascua provocat aguos. Procedebat

ctc. David

erat filius viri Ephratei,

q n i p p e , sicut semper,

Christus Dominus e s t ; qui

vero Philisthceus

mane et vespere

%

etc.

Qiiadtagenarius dierutn ntiinerus, quo Pbilisthaeus procedebal, et stabat contra Israel, omne

tempus

fiiius e * l v i r i E p b r a t e i , i d e s l , f r u g i f c r t ; q u i a a n t i -

Ecclesiae, quo itt hac vita dimicat, et Evaugelii j u -

quo i l l o Hebraeoruro populo, q u l multas justitiae f r u -

vante gratia, decalogum

legis, iuier antiqui bostis

• ges credendo p r o t u l i t , carnein sumere dignatus e s t ,

insidias implere conatur, e x p r i m i t , q u i tnane et

quamvis etiam semper i n frugifero fidelium suorum

vespere quotidie tentaturus p r o c e d i t ; quia siugulo-

pectore per dilectionem nasci simul et nu r i r i

uoii

r u m quae gerimus operutn lucis vel initia contendit

desinit. Nec non t o l u m nomina loci n r y s l i c a , q u o -

depravare, vei fiuem. Mane et vespere lerret i n f i r -

rum nottssima est i n t e r p r e t a t i o , sed et ipse

mos, quos vel adversis vel prosperis debellare l a -

locus

Ephratae vel Bethlehem nascituro ibidem Christo t c - ^ b o r a l ; quod idem laborantis Ecclesiae tempus i n s i i m o n i o m perbibebal. Et bene v i r ille grandaevus, ipso ejus captie , cum esset i n deserlo quadraginta id e s t , inaturus jaro i n legis scientia p o p u l u s , oclo dicbus, et teniaretur a Satana, specialiter expresfilios

babuisse

risqoe

roerooratur,

Testamenti

quia posl sabbati Vete-

p r & c o n i u m , Evangelii

quoque

gratiam nc resttrrectioiiis fidem, quae per C b r i s t u m esset v e m u r a , prophetavit. Abierunt

sum est. Sed tentator astutus, qui p r i m u m Adam se vtciise diutius exsultabal, a secundo se victum perpctuo dolet. autem Isai ad David filium suum. etc. Dico-

Dixit

autem tres filii ejus majores , etc. Docto-

res p o p u l i i l l i u s , q u o r u m tres ordines supra expo-

bat omnis

fidelium

llebraeoruiii populus s d D o m i -

nuro Salvalorero de suo semine n a s c i t u m m , sedulo

Sttimns, vel contra suae carnis ac meniis illecebras

utique desidcrio adventuro iilius suspirans : A t c i p e ,

accincti,

obsecro,

vel p r o erudiendis aliis s o l l i c i i i , bellum

semper spirituale gerebant. David autem erat minimus.

ad reficieodum juvaudumque i n spirituali

acie populuro tuum Israel, q u i s u u l fratres t u i ; quia Duplici ratione D o m i -

nus inielligendus m i n i m u s inter fratres, i n qtiibus

et ipse homo

fieri,

et ex eis secundum

nasci dignatus cs ; accipe,

carnem

inquam, inter eorum

octooarium nuroerum s u p p l e r e t , i d e s l , eos quibus Q castra quotidiano bello defessa corporalis apparens perfectae hurnililatis f o r m a i n ; legisqtie custodiaro, in lege perfectis Evangelii sacramenta c o m m i t t e r e t , et tempore sciiicet et b u m i l i t a t e . Quia et postquam

cui tiihil debes, ultroneos subire diguare.

vemt pteuitudo

namque spirittim c o n l r i b u l a t u m , corque contritutn

temporis, misit Deus Filium

etum ex muliere, erant redhneret venit

suum fa-

faetum sub teqe ul eos qui sub lege %

(Galat.

ministrari,

suam redemptionem

i v ) . E t : Filius

sed ministrure

%

hominis non

et dare

pro multis ( Matth.

animam

x x ) . Nam et

et hutniliatuin signifi«al.

Polenta

Ephi niensura, quae tres

ampboras habet, vel ipsius Domini Salvalori^, v e l uoiuociijtisqtte elecli s p i r i t u m , anitnam et corpus digno humilitatis r i t u perfecta

aique adunata d e -

grantiro i l l u d evangelici sinapis , quod ipse i n agro

m o n s i r a t . Quae videlicet bumilituiis polent», i n Do-

suo, crodentitiui videlicet cordibus s e v i t , m i n i m u m

m i n o p i o p r i a potestate, quanta ipse v o l u i t , ad nos

qoidem est omuibus s e m i n i b u s , dogmatnm h u t n i l i -

instruendos apparuit. A t vero i n nobis omnibus non

late disciplinae , sed spirttualis gratiae fervore prae-

aliter quatn i n f e r i o r i et superio i , hoc est t i m o r i s e t

cipuum.

spei potest mola coufici. Decem quoque p^r David

Tribns

ergo majoribue

seeutis Saulem,

abiit

David,

panes

atlati,

perficiendi decalogi

pabultim, quod

non a nobis ipsis, sed donantis munere habeuius» etc. Quia in mullis offendimus omnes, soius qui de eanctifUatibne conceptus est (Jacob. v ) , Anamartilos, jy aperta ratione demonstrant. Qui postqtiam i p s e s u h lege factus est, nobis quoquc portabilia legis onera id est sine peccsto, i n carne potuit vivere, Deus recte i m e l l i g i t u r ; quia etiaro d o c t o r i b u s , quique i n

f e c i l ; sicut etiam sua huroilitale indebila nos tanto-

Jodaea certae legis latoribus, prophetis, e l psalinistis,

r u m gralia d e b i t o r u m , quae neqoa D o m i o u m , et adversus C h r i s t u m

n n r t i s auctorem superasset, randi

cnro eo pariler

et

trittmpbandi

condonat

exemplum.

coru-

ejus : En hujus doctrinae sequaces asseverant,

me

quidom Mosaicae legis jussa facientem, umbris flgueic. A c -

risque s e r v i r e : Jesutn vero suum veritatis et vitae

r e p t u s e at Dominus universis, illos oculos h a b e n t i -

roundo lutnen attulisse : m i h i per legem bona lerrae,

b u s , d e quibus ipse l o q u i l u r : Beati ecuti qui

quae diuturna esse nequeant, proinissa; i l l u m

Et acceptut erat in ocutit univerti

quce oot

videtit

(Matth.

poputi

%

vident

x u t ) . Maximcque i n corde

per

Evangelii sui g r a l i a m , aeterna suis Adelibtis coelestis

n i u n d o apostolorum, q u i speciali providenlia Judaeo- ) regni gaudia donare. Omuibus ergo c e r u t i m , n e r u m s a l u t i jussi sunl praedicando famulari. Quibusglecto a l u r i s et hostiarum r i i u , ad dogmatts hujus c o i i q u e enim acceptus non erat Dominus, non aestiaudientiam confluentibus, quid ei superest, nisi m a n d i sunt Ules oculos babuisse aperios; sed esse solum quod non etiam m i h i regni culroen sdemit ? de q u i b o s dicitur : Sinite eeecorum Porro

(Matth.

ittot, cwci tvnt,

et

ducee

xv).

cum reverteretur

eoquod Chrisliani, e u i

numero

nos siipersntes»

n o v a s i n t omnes et i n c o g n i u nobis h u i u i l i u t e sc percutto

Philittha?o

David,

e t c . C u m reverterelur victo per suam passionem a n t i q n o boste Dominus, et i n gloria resurreciionis suis

paupertate iVon rectit

dejecti. er§o ocutit Saut

atpieiebat

ete.

David,

Non recto sensu accipiebat populos Judaeorum verba

appareretelectis,diffaroata per Judaeain hujus triunt-

Evangelii, ex eo tempore quo invidiae faeihos

p b i g l o r i a , egressae sunt aiiimae quaeque huroiles, et

sus, ejus doctores vel suditores coepit odio babere,

propriae fragihtati* consciae

de

universis urbibus

I s r a e l , gaudentcs i n Christo, quem auctorem vita?, et m o r t i s cognovere victorero, ac per m u l U s Eccle*ias

t

quae unam catiiolicam faciunt, cum concordi

accen-

timendo videlicet, ne gloria stise legis s u b t r a c t a , illius inagis per orbem faroa fidesi|ue regnaret. Pott diem autem atleram invatit

tpiritut

Dei ntalus

Saut, t t c . Crescentc paulatim luce lideliuin

Judaeo-

627 rom

B E D J E VENERABiLIS O P E U U M

P A K S I I . — E X E G E T I G A GKNUINA.

€28

crevit et fnsania caecitasque p e r l l d o r u m , qui A do r e p e l l u n t ; et quod fccisse Judaeos

noncredendo

medio Synagogae sua* adversus Dominum spii i t u i m -

arguimtis, ipsi credentes male vivendo

mundo commoti, prophetiae verba, quae non intel

timemus. Declinat aulem D.ivid invitus a facie ejus

facere noo

lexere, vesano o r e decantarent. Dominus autem ad

secundo, u l non etim citharixant ab hoste liberet, a

sedandam eorum mithjandamque m a l i t i a m , patien-

quo prius sponte rediit, ut non c u m eo contra hostem

tiae passionisqtre suae per apostolos quotidiana i n -

p u g n a r e t ; c o m exigeutibus nostris meritis Salvator

eis

omnipoteus, lucem nobis suae cogititionis abscondit,

manu sua, cum per e x i m i u m sui corporis operarium

suae defensionis gratiam l o l l i t , u t non nos quotidia-

d i c e b a t : Certiseimeergo

no suae crucis auxilio ab hostium tutelur insidiis, q o i

atantia replicabat e x e m p l u m .

et Dominum

sciat omnie domus Israet

enm it Christum

emem vee crucifhistis Tenehatque

Saul

Psallebat enim

Deus fecit hunc

quia Jesum,

e t c Tenebat popolus

lanceam,

pro nostra salute camem suscipere dignaius est, u t nobis confligere

(Act. n ) .

possel

fragilem,

u t nobis vincero

sanctam. Deus i g i t u r c u m h o m i n i b u s conversatus,

Jodaeorum regni potestatera, et exercuit eam contra

p r i m o i u hoc ab eorura consortio

Dominum

ejus

cum eis adversus legem peccati, quae ei i n n u l l o re>

instar

pugnabat, certaret. Secundo, et i n boc non o m n i u m ,

Salvatorem;

putans

quod

fldem

ot gloriam posset persequendo exslinguere,

recessit, u t n o a

mortalium caeterorum q u o r u m saepe laus et memo- B $ed superbientium consortia declinavit, r i s , smor sive odiom c o m ipsa solet vita deficere.

sua munera crederel; superbis enim

Contra quos ipse Patrem

bus autem dat gratiam (I

precatur i n Psalmis : Ne

Petr.

u t non e i s

resistit,

humili-

v).

lacum(Psal.cxui).

Et timuit Saul David, etc. T i i n u i t populus Jodaeo-

Quanluro enim David parietem, horoo lapidem vivens,

r u m Ecclesiam C h r i s t i , eo quod se derelicto gratiam

eficiatur

similis descendentibus in

seutiens et discernens, n a t u r a , v i t a , sensu et rath.iie

in ea divinae v i r t u i i s asptceret. Scriptum est ettim :

csrentem a n t e c e l l i t ; tantum Mediator Dei et h o m i -

Muttaquoque

num,

Hierusalem,

horoo Christus Jesus, puris boroinibus, quaro-

prodigiaetsignaperaposotos

fitbant m

et melue erat magnus in unioersis.

Omnes

vis ssiictissirois, ditTert. Qui q u i d e m , e l ipse locis

enim qui credebant,

congruis, lapidis vocabulo figuratur, non tamen c u -

communia (Act. u ) ; quae et ipsa societas muiuae d i l o -

juslibet i n pariete, j u x t a eos quibus d i c i t u r : Et oos temqmamlapidesvivi

supereedificamini

(I Petr. u ) . Sed

erant pariter,

prodigia

multa in plebe,

mento f u n d s t i , q u i t o t o m Ecclesiae surgentis aedifi-

porltcu

Salomonis;

c i a m portans siroul e t proiegens, circurocisioni prae- Q conjungere aoo flgere

faicompeionterintelligi,

putasse Saul quod c o n -

posset Dsvid c u m p s r i e t e ; putasse

Judaeos,

omnia

ctionis, indicium est praeseniis gratiae ccelestis. E t a l i b i : Per manus autem aposlolorum

Ispidis s o m m i , sngolaris, electi, p r e t i o s i , i n funda-

p o t i u m onanimi paco conjungat. Naro et ita potest

et habebanl

fiebant signa

et erant unanimiter

et

omnee in

cceterorum autem nemo audebat ea

illis, sed magni/icabat eos poputus (Act. v )

Amovit ergo eum Saul a se, etc. Quoroodo

quin-

qoagenarii vocantur, qui quinqtiaginta m i i i t i b u s praesunt, e l ccnturiones q u i c e n t u m ; sic appellanlur

Chr isti se nomen e t memoriam tollere posse, et era-

Graece c b i l i a r c h i , q u i i n capite s u n l mille

roiiiUiui,

dero de lerra v i v e n t i o m , si praedicatores

quos Latina consueludo ab eo quod praesint

tribui,

ctioais ejus spostolos, qui sunt proxims i l l i portio do-

magis

gaudet.

asus ejos, i d est Ecclesiae, vel occidendo a se, v e l

A m o v e r u n l ergo Christum a se, spreta ejus fide, J u -

hgaado ropellerent. Sod n o n David configi c u m

daei, et fecerunt enm credenlibus smpiius s p i r t t u a l i s

resurre-

tribunos quam milleoarios dicere

pariete, non C b r i s t i gloria m i n u i , non ipsis quamvis

mililiae ducatum praebere. l l l o r u m enim delicto s a l u s

m u l t u m nitentibus, i m p i i s potuit assimilari descen-

gentibus. Maxime autero regnat super eos D o m i n u s ,

deoiibus i n l a c u m ; boc est sepuicro conditis, neqtie

qui stabiles et iroroobiies, sbundantes i n opere D o -

snte diem j u d i c i i resuscilandis.

roini semper s c i u n t , quod labor eoruro non est i n a -

Et

dectinavit

David a facie

ejus

secundo.

E t fugit

Cbrisius a cordc iropiomro, qui nunquam pia pecto-

nis Domino. Quoruro quadralam quamdam, u t i l a dicam, conversationem,

et n u l l i obuoxiam

lapsui,

r s , q u i n i n eis reqoiescai, deseril, Sed uon frostra J} millenarius numerus, qui est denarius quadratus s o s d d i u i r **cuudo. P r i m o enim David a b i i t , et reversus

lidus, ostendit. Denario quippe perfectio

ad Saul, venturo i n praelium contra P b i l i s t h i i m , quo

solet indicari, vel praemii. Sed ut haec eadem

tsmen pottmodum adveniens,

ctio latitudiiiero fraternae dilectiouis augescat, d e c e m

quem cuncti d i u n e -

vel o p e r i s perfe-

quivere, solus cito prostravit ioiroicum ; et nunc se-

decies ducito, u t ad cenlum valeas pervenire.

cundo declinavit a facie ejus se interficere n i t e n t i s ,

videlicel summa j u x t a arithmeticam rationem

congruit mysticus sensus. Primo namque, sicut e l

libus est quadra l a t e r i b u s , sed adhuc p l a n a , e t i d e o

supra exposiujm e « l , certantibus contra v i i i a cunctis

proxitttorum dilectieni, quos i n terra v i d e m u s , p e r

Quae aequa-

mortaiibus, apparens i n carne Dominus, liberam ab

flguram accommoda. Ut aiitem ipsa fraterni a m o r i s

hoc cenflictu viiam gerebal

quadralura, d i v i n i etism amoris allitudine s o l i d e t u r ,

frustrs laborantes eosdein

i n mundo ; sed et d i u inortales m i r a

niens sosi graliae visitatiooe

superve-

a d j u v i t . Verum quod

singulas centenarii numeri particulas per decetxi a c c u r o u l a , u t ad millenariuro ascendere queas;

aieque

non sino doloro commeinorandum est, non sine ge-

fit ut denarium non solum quadriformi A r m i t a t e

m i t u castiganduro, m u l l i suum a te viviflcatorem ac

qualem, sed et solidum compiendo perfecto

protectorem, dicta ejus asperoando, et praevaricau-

gas; quia talig numerus eorum quibus C h r i s t u s p r a e -

ae-

iutelli-

1N SAMUELEM PROPiiETAM ALLEGOMCA

029

sit, et altiiudini subilissimae, et altisstmae s U b i l i t a t i A Merob,

EXPOSITia -

LIB. III.

eooveniat. Quocunque enim verteris q u a d r a t u m , sc-

etuegue est Saulinimiens

l i d u m s u b l t ; quidquid justis o c c o r r i t , stabiles

ctio figurate designat, majore

eos

prorsus et iromobiles probat.

6S0

e t c , usqne ad id quod scripttira est

F«-

diebus. Haec re-

Davidcunctis

licet parle Synagogns

Pbarisaeos, minore C h r i s t u m 4 i l i g e n l e ,

coininotos

etc.

invidia proceres, regni tllius quaesisse causam, qua

Omncs qui credidere de Judaeis ac gentibus, d i l i g e -

tradcrent i l l u m principatui et potestati praesidis. A t

bant et diligunt, et dilectori sunt C b r i s l u m . Ipse

ipsum i n u i i i s , ct ex eorurodem geotillum numero ad

eniro egrediebaiur i n carne apparendo, ingrediebatnr

fidem v o c a t i s n o l e n t i b u s , HceiJudaeoruro priroatibus,

ad Patrem revertendo; ante eos autero, ut et

Ecvlesiam sibideJudaea nuptiis copulare coelestibus.

O.nnisautem

Isroelet

Juda

diligebat

David,

recte

conversandi foris adbuc remanentibus, et beate r e -

Dixit

gnandi i n t r a n t i b u s spem formamque tribueret. Kgred i t u r e l bodie auxiliando

ante uos, cum pugtiantes i n terris

A d m o n e n d u m sane puiavimu.s leciorem,

Merob,

tis, et regni gubernaculuro, C h r i s l i l y p n m

p r o t e g i i . Ingreditur a u i e m , cum finito

certamine coronandos aeternam perducit ad

ergo Saul ad David : Ecce filia mea

eic. Supra u b i Saul per unetionem sancti cbrismaduas ftlias Saulis Intelleximus plebes,

vitam.

tenet,

quae C l i r i s t i

fide et dilectiene ad sahitem progenitae gerolna, h l

non ctim

est corporis et menlis, sint castigatione

perfectaes

dem seinper allegoricae coropletionis quem b i s t o r i - ®

v

cae praefigurationis ordinem posse servari. V e r b i g r a -

Ecclesiam. Hoc autem loco, qura mutato r e r u m cir-

l i a , p r i m o tunica nudatur, atque i n cisternam missus

cumstamiiiro ordine, David quidem Christntn D o i m -

Joseph, ae postea Judadocenie

v e n d i t u r ; primo J u -

e

l certe majorem Synagogam, m i n o r e m designare

nuro, Saul auteui invidentem e i ,

e t p o p n l u m desi-

da agente v e n d i t u m , ac post induroento corporis spo-

gnat Judaeorum. Rccte major filia, quae David p r o -

l i a t u m sepultumque significat C h r i s t u m . Quod p r o -

roissa, non autero reddita est,

pheticis non solum i n factis, sed i n dictis fieri con-

parlem significat, qu.-c n u m e r o e t potentia

major,

suevit. Primo enim d i x i t Esaias : ln

quasi jungenda manu f o r t i et desiderabili

sponso

Jcsse,

qui stat in signum populorum,

precabnntur eeputcrum

die itla

ipsum

radix

promissa est, cum ipsius partis praecessores, i d est,

gentee de-

x i ) . Ac deinde subjunxit : Et

(Esa.

ejvs gloriosum

scribae, sacerdotes,

erit

Pharisaei et seniores

plebis ad

ejns audientiam confiuereni, euro magistrum bonum

Cumcunctis fidelibus

(ibid.).

i l l a m populi ejusdem

pateat prius Domino a m o r t u i s resurgente sepulcrum

vocarent, nec solum, sed

ejus glorificatnm, ac postmodum apostolis

gulariter doctum, sive discendi, seu l e n u n d i gratia,

signom

frequenti quaestiORC pulsareni. Non autem M i , sed

c r u c i s ejus e x a l u n t i b u s i n populos factum, ut ipsum genies deprecarentur. Quod Scripturarum periti ana-

et qnasi magistrom s i n -

c

alteri d a U est, cum iidem doctores Rabbi ab h o m i -

recapitulationero vocare

nibus vocari quaerentes, ad se audiendos potius quos

rofisueverunt. Admmiendum et hoc quod non una

potuere cngebant. Minor autem filia, qtuo diligendo

eademque persona , unam semper eamdeinque

David dari p r o m e r u i t , i l l a est niroirum Judaicae por-

cepbaleosinGraece, i d e s t ,

por-

t i o n e m personv sive rei quam deraonstrat, iusinuet.

tio plebis, qoae et

V e r b i g r a t i a , DavidChrisiumsiguificat, sed aliquando

Dominum Salvatorem, quam scribas et legisperitos

i u s e i p s o , aliquando i n sanctis ejus praedicatoribus,

sequi, diligere et audire m a l u i t , audiens ab i l l o :

aliqoaodo

in

caeteris

fidelibus,

ties cadenlibus justis , sed

aliquando i n sep-

poenitendo resurgenti-

b u s , quos universos quasi multa ejusdem

corporis

paucitate et contemptu abjecllor,

iVo/i timere, pusitlus grex, stro

dare

Pharisnei

vobis regnum et caeieri

qwa comptacuit

Patri

ve-

x n ) . D i x e r u n t igitttr

(Luc.

principes Judacorum C h r i s t o :

m c m b r a u n i f n n i capiti constat adhaerere Cbristo.

Ecce ntajorem subditee nobis Synagogce partem tibi ad

I t e r o Saol populum Judaeoruro fl^urate d e n u n t i a n s ,

docendum

a l i q u a n d o regnantero, aliquando recte

existens,

docentero,

credimus, tantummodo

vide ut fortis %

prcelieris verbo pro libertate populi,

a t i q u a n d o Cbristo credentem, aliquando Cbristi jussa

Dei servare, et itli soti servire

nogligeniem , aliquando Cbristo invidentero

enim quia verax es, et non curas quemquam;

atque

e u m perseqnentem , aliqoando fidelibus suis minas , jy vides personam hominis, i n s i d i a s , caedes, et roortes i n f e r e n t e m , ejusdero

par

doces.

Licet dari

praceptum

sed in veritate

tributum

est.

Scimus nec enim

viam

Caesari, an non

animo

cui tegem

Domini dabimus

t e m praemonstrat. I t e m G o l i a t h , q u i diaboli t y p u m

(Matth.

g e s i a t , modo bune i n ipso omniuro itnpiorum c a p i t e ,

senlibus Herodis m i n i s l r i s , ut si t r i b u t u m d i r l veta-

m o d o i n membris ejus, paganis v i d e l i c e t , perfidis Ju-

ret,

tlaeis, haereticis, et falsis fratribus expriroit. Ex q u i -

rentur immunes.

b u s U m e n membris Salvator

pessimo

capiti excisa

X X I I ; Marc. x u ) ? Haec autem dicebant, prns-

i l l i s eum punienttbus, ipsi a morte ejus vide-

Ait autem David ad Saut:

Qnis ego sum ? etc. Non

s a l u b r i t e r nonnulla sua roembra facere dignaius est.

se fatetur i n d i g n u m q u i fiat gener regis,

Quae cuncta excmplis pr bare

regi cognoscenduro

majoris

est

operis

q u a m huic loco conveniat.

ipse s i t , quae v i t a e|us, quae cognatio patris ejus i n I s r a e l ; atque hinc coniicienduro, si ejus sit dignus

CAPUT IV. Majorem ttuns,

Suul fiiiam, quam David promiserat, minorem

dat illi

9

et hanc prceputiis

HudrieliPhilhthitm

autem Saul

accipere

filiam.

Ipse autero est roano fortis a c t u , e t

desiderabilis aspcctu vita i l l i u s , oves patris sui p a scere, et pro baruro cura leonibus ttrsisque p e r t -

desponeatam. Dixit

seAeidein

recordandumque proponit, quis

ad David : Ecce filia mea major

mendis occurrere, scd e l pro-gcnlis suae salute c o o -

S3>

O P E R U M P. US I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

B E D J E VENEKABILIS

052

Ira armatum aere e l ferro giganlem egrediendo a n i - j boui cuipa est, si qua portio gregis ah ejus custmlia resiliens, denli Inpino m a l i l quam virgae p i s t o r a l i m a m suam perieulo dare. Cognalio patris ejus i n a i f i n t e r cae-

s u b j i c i . Qui n i m i r u t n ccetus d o c i o r u m , quottiatii per

neque dux de (e-

litteram nova gralia gravidam recte vivendi p r i m o r -

Israel i l l a , cui idem Israel benedicens tera : Non defieiet princept ex Juda,

(Gen.

dta nacitt* est, pulchre civiias l l a d r i e i a parturiente

XLIX). Quod eodem ordine potest de Domino i n t e r -

me dicitur. Quem videlicet alium parturientem, nist

p r e t a r i , quis non se dignum negaverit,

q u i plebem

eum cujus

regali per legis eruditinnem prosapia

generatam,

ptura desernit t quem tota le^is et prophetae scien-

unaniioae sibi paciset charitatis foedere conjnngeret,

tia d i u lenebat occtilttim, sed post longam quasi p a r -

de quo suus pra-co p e r s o n a r e t :

turitionem tetnpore congruo nobis inttiendum p r o -

moribut

ejut

donee

9

eponeue ett (Jean.

veniat qui mitlendue

ett

Qui habet

tpontam,

m ) . Sed et ad ejtts fidem venturis

patris ejus i n I s r a e l ; atque binc co-

gnoscendiim, quia pse, qui

Ecclesiam

sibi

i m o solus ipse dignus s i t ,

fidetinm

j u r e sponsi

copulet.

mysteriis omnis velus S c r i -

lulit. Et nuntiatum

quserendum signaverit, quis ipse sit, qtiae vita ejus, qme eognatio

figurandis

ett Saut

et placuit

9

etc. Cogno-

ei

9

scentes invtdi principes J idaaorum, dilexisse Dotninum t u r b a m , stque ad eum audiendum sednla i n tentione coofloxisse, quo I i n cae'cris eisecrnbantur,

Ipse autem est de quo scribit Joannes:

In principio

erat Verbum,

et Deue erat

1 i n uns bac parle placitum hahere c«eperunt, quod putarent se i l l u m docirinae frer|uentis gratia posse

i ) , et c:vtera, usqoe ad i d quod a i t :

reprehendere i n verbo, et capere aliquid ex ore ejus,

et Verbum erat apud Deum

9

Verbum (Joan. Et

Verbnm earo

factum

eet

ei habitavit

9

in nobit

9

uidimue glorktm ejut, gtoriam quaei Unigeniti

a

Patre

%

Vila ejus est de qua ipse

pienum gratice et veritatit.

loquitur : Sieut enim Pater habet vilam in ete et dedit Filio

et

vilam habere in temetipto

temelipto, (Joan.

v).

ut acciisareul enm, et traderent gentihus ttae subditam, q u a d i c i t u r : In multitoguio eum docere

provocans apostoliis Petrus a i t : Qui peecatum

cutanlibut

nec dotnt inventut ett in ore ejut. Qui cum ma-

ledieeretur,

non

eemtmnabatur,

maiedieebut;

cum paleretur,

non

Dominut

cffu-

Permittamue

et nobit a tangume

til tuper iltum manut Romanorum,

nobit

genlem nottram,

quod

eunt invenerimut

et prohibentem

et dicentem te Chrittum

tributa

ac-

tubvertentem dari

tetari,

ette.

Dixit ergo Saul ad David:

et caeiera (/ Petr. n ) . Cognatio Pa-

tris ejus i n Israol, ipsa est de qua : Juravit

non

Dixertttitque:

ut tit ei in tcandalum,

9

ejut innoxiit:

fecit,

x).

giet peecatum (Prov.

V i l s ejus est, ad cnjus i m i t a t i o n e m suos auditore* non

oceiden-

dum ; aestimantes etiam Dei sapientiam i l l i senleti-

In duabut rebut

gener

elc. Negleciis fermonibus Saulis,

meut erit hodie,

quae dolo et fraudulentia t u i mauifeste scribarom et fruetu c v x t i ) . * Pbarisaeorum h y p o c r i s i m , qua Dominnm circomvonire motiebantur, s gniflcanl, ad perscrutanda magis Cognatio Patris ejus, de qua ipse t e s t a i u r : Quicun fortissima beati David gesta veniamus, quia i n d u a que enim fecerit voiuntatem Patrit mei qui in costit ett bus rebus gener factus est Satilis, i n occidendo videipee meut fraler, et toror etmater eet (Matth. v n ) . Daoid v ritatem,

et non fruttrabitur

mmirit tuiponam

euper tedem meam (Ptalm.

eam:

De

:

9

Ifon se ergo Dominus sponsum Ecclesiae, i d est C h r i -

licet giganlem,

s i u m , esse r e n u i t ; sed quaerendum iutelligendum-

r u m P b i l i s t h i i n i . I l l u m n i i n i r u m significans, q u i u t

et i n aflerendo

praeputia percusso-

que, qnis ipse est. Docet denique Pharisaeos, p r o -

Ecclesiam sibi de Judaeis adoptaret,

posito Psalmi t e s t i m o n i o , quomodo

viresque antiqui hostis evacuavit,

i l i a s s i m u l et

Domlnus D s v i d ,

Chrislus sit

interrogans non

prius insidias

et traduxit i n l u -

cem ; sc postmodum conversae ad fidem gentililatis

C b r i s t o m se esse negat, sed illos ad petendsm, quae-

exempla

r e n d s m , polsandamque agnitionem veritatis exciiat.

nsmque erat, cujus ttdem Judaeis sequeodam

E t s l i b i scribae bonum se magistrum v o c a n t i , ac de

nus ostendit, ubi a i t : Amen

boao faciendo quaerenli, r e s p o n d i t : Quid me

tanlam fidem in Itraei

dicit

eidom

imitanda proposuit.

(Mutth.

dko

De

vobit,

gentibus Domi-

non

inveni

v u i ) . De gentibos illa

quae audire a Cbristo m e r u i t : 0 mulier, magna ett x ) ; neque i b i se bonum non esse, sed Deum credendum esse . fidet tua ; fiat tibi ticut vit (Matlh. xv). De gemibus i l l i qui ascendentes inter alios, ut adorarcnt i u die ligoificaiis. bonum f neme bonut niti totue Deut(Marc.

Factum rob

9

ett aulem temput

9

ut cum deberet dari

Me-

s t c . Fsctum est, cum deberet Cbristo in csrne

docenli credere major psrs Judaicae plehis, credidit potius et adhaesit scribis et Pharisaeis. D i l e x i l autem p a i s aUera ejusdem p o p u l i , et ipss regaliter educaia per legem D o m i n i , Salvatoris adventum. Congruit autom legis docioribus signiflcandis eliam nomen i p s u m . Hadriel Molathiiae. Hadriel namque grex Dei, Molathilae a parturiente me dicitttr. E t legalium coetos m s g i s t r o r o m , q u i a vulgari actione et rusticitate acloctus, divinis rebus

vacare,

divtna

meditare,

agere et prardicare jussus est, non i m m e r i i o gregis Dei singularis quasi cognomine fu'gel. Nec pastoris

fe>to,

d i x e r u n t ad P h i l i p p u m : Domine, volumut

tumvidere

Je-

s u ) . De gentibus et i i l e centurio,

(Joan.

qul tradente Spiritum Domino solus cum sua c e n t u ria, tacentibus cunclis q u i aderant J u d c i s , t i m u i t et gloriiicavit Deum, dicens : Vere itte

(Marc.

xv).

FUiut

Dei erat

Sane qtiod doltim nectens

sil

Saul. Sic

loquimini

tpontatia,

ad David :

Non

necetee habei rex

etc. Ita possumus veraciter Aguratum i n -

teiligere de superbis, qnod non se putaverint muuera Christi necesse babere;

sed hoc tantum

indigere,

ut traderetur in mauus g e n t i u m , et occideretur. Et pott diet paucot

turgent

David abiit, etc. Post

IN S A M U E L E M

633

P R O P H E T A M A L L E G O R I C A E X P O S I T I O . — L I B . 111.

G3I

i paocos, ex qoo Jodseorum proceres deerevcroni A seniores et seribsB ad apostolos, et praecipiendo praetradereoccieendom geniibus C h r i s t o m , snrgens ipse

cepentnt eis ne omnino loqnerentur, neque docereiil

Domiaos c o m apostolis, q u i eom oo erant ad opc-

i n nomine Jesu.

foomrrn

raoodi

ssiutem, i n lantum vlrtutibus

Porro

et

Jonatkan

fitiut

Sant

ditigebat

Duvid

oalde

9

doetrins. graiiae futgebst, ut contrs i m p i o r u m s i u -

etc. Porro apostoli diligebaui C l i r i s t u m valde, r o -

dia, edam gentiliuin nnn paucos, sicut et supra d o -

gabaniqiie, enumeratis perlidorum oblocutionibus, ut

eoimos, ad ftdei gratiam vocaret.

Percossit

ipse defenderet

enim

Ecclesiam suam, ipse fidero nominia

Dominus superliam

sui servaret i n Ecclesia; manens c l a m i n corde cre-

gentilitatis i m m u n d i t i a m verbo vel exemplo h u m i l i -

d e n t i u m , absconditus vcro a contnrbatione horoinuui.

Dsvid viros P a i l i s t b i i m , com

latis et castimoniae confregit. A l t n l i t praeputia eorum

Not autem, i n q u i u n t , ie inhabitanle ftorifera

et sonumersvit regi n t esset gener ejus ; cum J u -

piorum (Gen. x x v n ) . I l i c est eniro agcr plenus odoris

inmente

daeorom populo emortua membra peccati, conversae

ot graiiae, cui benedixil D o m i n u s ; Loquemur et do-

ad Denm gentilitatis ostendit, u t ita demum

eebimus populwm hunc i n nomiue tu fagiebantqoe, •-O—-^-—-^—**? e t usque — — ~ ""IV"""" a *" facie e j u s ; quia ubicunque agnoscitur juvantis gratia C b r i s t i , p e l i i t u r inde continuo diaboli uequitia fal leotis.

Et factus ett tpiritut Dominv malut in Saul etc. %

Coruscante miraculis F i l i o Dei i n carne,

sccenaus

aestimare D o m i n u m .

U m et v e r i u t e m , sed quasi simulationem v e r i u i i s .

e

dicentein se Cbrislum regem esse. Qoem U m e n ipsa veraci rcsurrectionis, co e n i m m o r e l o t

v i t J P

»

quendi dicitur Ecciesia

facere, quae a b iropiis f a -

cienda vel f a c u t e s u t u r , quo i n Levitico s c r i p t o r o

est, Ecce contaminabil eam tacerdot (Levil.ww)

est conlra eum invidiae spiritus i n animo Judaeorum,

quia ipse lepram

dimittente eos Domino

mundis afferre

: non

potuerit, sed eam

cordis

quae iromundis inerat ostendere. Posuit e t pelleui

delictorum. Sede-

caprarum piiosam ad caput sutuae Michol. C o m p e r i t

bant autem adhuc i n regno auo et patria q u i e t i , atque

i n exordio sui Ecclesia etiam i l l o r u m p e r f i d i a m , q u i

secundutn desideria

e o r u m , ob m e r i u praecedenlium

ejuadem regui fidentes fnfulis, Salvatori suo uecem

Domitium Salvatorcm

psrsre n o n t i m u e r u n L Porro

contradicentes

sed et peccatis gravatum, neque a mortuis r e s o s d -

s i b i , i m o etiam blasphemando, i n furorem versos,

taturo autumant. Capratn enim saepe peccatoris, sicut

ipse

non solum C h r i s t u m n e g a n i ,

exemplo roansuetudinis et patientiae suae quasi d u l -

et j u s t i typum ovem lenere certum e s L P i l i qu^qoo,

cedinero citharaad roodestiam spiritus ac sobrietalem

qui

fragiles et externi corpori soperfiuuot, o p e r a

Q mortua, ac prae suae d e n s i u t e frequenliae

revocare studebat.

Nisusque Saul configere laneea David etc. Nisi %

cuoctis

j a m jamque manifesu significant. E t pellem p i l c

sunt Judaei occisa i n carne Christi totum occidere,

caprarum ad caput statuae pro David i n lecto i

q u i est Deus anima et caro. A l i l l e commeiidans i n

tutae collocaiit, q u i carnem Salvatoris

manus Patris s p i r i t u m s u u m , inclinato capite t r a d i -

peccalis

d i t i l l u m . Porro plaga roorlis corpus solum t e t i g i t ;

dtlato resurrectionis lempore d i c u n t bactenoa

fugit autem corpore, et s a l v a u est a framea anima

lum sepulcri, i n quem mortua

ejus, et de manu canis unica ejus (Ptalm. x x i ) , car-

Quam Uinen statuam Michoi vestimeotis o p e r i l ,
i l A A l A P i k A «1 11 »A AVilllfiSAfl AltffclllllnnA % t APf iibus doctores ultra se excussos, e t a Judaea perse-

t i v s , per ipsum j a m docta quid dicat ad i p s u m ;

quendo repulsos intimavero, vade et intende ad v i -

inslare tempusquo Soli juslitiae credeutes sive c r e -

sitandas omues gentes; quia haec est aeterni v o l u n -

d i t o r o s ex Judaeis, luce veritatis i n u o v e t ; quaesitu-

tas et providetnia Patris,

rosque i l l u m incredujos, et i n ipso novae lucis exor-

caecitate, p l c n i t u d o nationum vitae januas intret. Do

l o , qutfitper auditum v e r b i , et incremenio

verbo auiem unico Palris, quod locuti fuerimus, ego

ejusdeni, qnod agitur per operationem El

audientibus enim

i n Ecclesia,

lucis

u t , contingenie i u Israel

auditi.

coufitendo, ct t u doceudo, sit ipse Deus P a t e r o n m i -

et operantibus

poteiis solus teslis aeleiuus iuier me e l i e ; et recte,

verbi

niandaia Evangelii, concinnabant dolos i l l i , de q u i -

quia solus arcana F i l i i u o v i l P a t t r , et soii

bus loquitur Dominus : Confundantur ei recereantur

revelare dignatus

inimiei w«,quiqucerunt animammeam

quibos

fuerit Pater. De quibus loquitur

(Psalm.xxxiv,

idem Filius P a t r i : El nvetatii ea parvulis(Matth. x i ) ;

x x x v i et LXIX). Monebat Jonatban David, ut desceu-

Qui hunc Dcutn ante ssccula gencraium, i n fiue sae-

deret festTnus, veniretque i n locurn ubi cclaiidus es-

c t i l o m m incarnari, e l illos disposuit eadem incarna-

set, et hoc i n die qua operari liceret; sederetqtie

tione sulva i . Nou autetii baec loquens Ecclesia, Do-

j u x t a lapidem

Exel, qood interpretatur abiens, sive j ) minum quae ageredebeatquasi nescium i n s t r u i t , sicut necquasi nescium quae ipsa factura sit docet; sed pergens. Rogabant msjores natu Ecclesi;e primitivae quae ab ipso iuisericorditer facieuda per ipsum d i d > D o o i i n u m , u t per inspirationis suae gratiatu fesime

descettderet

i n eordo

fideliutn,

iocum videlicet sui

cerit. l l c c

ut ciiius faciat, devolis precibus o p t a l ;

sesnper antoris receptorum, de qtio canilur i n Psal-

quae a se recta facienda per ipsum acceperit, haec

m i s , Et factnteotin

sibi gratias agendo coufiteri laudabunda non cessai.

paee loeut ejut (Ptalm. LXXV).

U b i celandos esset per fidem ab eis qui Cbristianae

Abtconditut ett ergo David in agto, etc. Abscondi-

r e u s t e r e n l , ac solis exterioribus

lusest C h i i - t u s i n Christianis per fidcm ne viderclur

d e d i t i , hileraa sui Conditoris mysteriis non mere-

ab eis qui non nisi terrena et teinporalia scire, c r e -

paci

discredendo

r e n t o r i n t u e r i . Precabaniur quoqtie devoti, ut v e -

d e i e e t amare d i d i c e r u n t ; et venerunt tcinpora q u i -

ttiens mansionem facere dignaretur apud fortes

bus Ecclesiae splendor novo Solis justiiiae j a m tuagis

fide,

q u i p r o m p t i e»senl aniino, vei ad virtiitem seinper

ac magis augesceret attactu : sediique

a l i a prottcere, vel v i r l u t i b u s consummatis ad visen-

daeorum i n his qui dc teneno polius re^no super-

populus J u -

da gaudia vitae cceleslis abire. Ilaec auiem cupiebant

b i r i , q u a i n pro ecelesii hutniliari gaudebant, ad liban-

i i i htce graiiae pracseulibiis, icmpore vidclicet opc-

das epulas lectionum sacraruuir

11

C45 Vacuutfue

B £ D £ VENERABILIS

OPERUM P

apparult tocue David , etc.

Legewibus

RS I I . -

644

EXEGETICA GENUINA.

et i n t e r r o g a r e , vel J o n a b a n respondere

voluerit,

incredulis vacuus apparel locus Christi in S c r i p t u r i s ;

CIIIII manifestissima praeces&erit causa regii l i v o r i s ,

quia lotam licet Testamenii Veteris seriem rerenseti-

qua non frusira David suae s a l u t i , i m o etiam vilaa

tes, nusquum r e p e r i r i merentur eutu queiu scriba

cousulere d e b u e r i t : nisi forte putaudus est Saul c r e -

doctus i n regno coelorum i n omnibtis prope divinis

bro se invadente daeinonio multa fecisse vel dixisse,

novit reperire pagellis.

Deniquc Satil i n lypura J u -

qtiae more e n e r g u m e n o r u m , nec praemeditari p r i u s ,

daeorum ad comcdendttm Scripturae panem residens,

nec post reininisci v a l u e r i t : inter quae haec quoquo

G a r i s i u m , quem

pepulerat,

i n David furentis potius quam audien is animo gesta

nequil habcre praesentem. A l Cleopbas btinc c u m

credi debere. Cui eliam sensui videtur a s l i p u l a r i

socio I N N I quidum adbuc plene a g u i t u m , scd

odiendo a sua mensa

jatn

Scriptura, quae , abscnte a meusa Saulis David, n o a

confe-

praemissam injuriam retractasse Saulem, sed t a n t u i o

x \ i v ) . Quod

cogiiasse d i c i t , ne forte esset p o l l u t u s , vel u o c t u r n o

Utnen amatum ad mensam vocavit; ideoque stiitt in panis fractioue c o f n o v i t (Luc.

et nos utrumque facimus bodte tegentes, cum alii

videlicet somno, vel c o i t u , vel aliquo rei

a|tertas etiam de Cbristo sententias ad a l i u d perversi

s u t sordidaotis attaciu, quo a m u n d o r u m j»ixta legis

fouebris

vcriere c o n a m u r ; alii allaiis d i v i n o r u m apkuaa fer-

edictutn arcereiur c o n v i c t u . A s t i p u l a r i e l i l l u d q u o d

culis, Cbristum i n i b i , quamvis non statim cognitum,

i u capite totius hujusce lectionis s c r i b i t u r : Et

pie tamen e l sobrie quaerendo, praesentem

sst tniritut

babere

incipimus, donec ipso paolatim sua pridem clausa

Domini malut in Saul(l

jactut

Reg. x t x ) . V e r u m

baec uftconque se habeant, mysticus seusus in p r o s s -

mysleria nobis pulsantibus r c s e r a n t e , quasi eum i n

ptu est. Rospoodit enim columbina simpltcitas e l e *

panis, quem ipse nobis fregerit, oblatione cognosca-

c t o r u m C h r i s t i , p r i n c i p a t u i Synagogae p e r s e c o t r k i :

mus. Nec tamen omnis q u i in Scripturis quas legit,

Jesus Cbristus, de qoo iatorrogas, Deus et Domiuos

C h r i s t u m intelligere non potest, mox etiam quaestiones

meus rogavit me obnixe, «t^ missis i n noc ipsum et

vet persecuiiones movere contra Chrisium p o i e s t ; quia

circumquaqiie d o c t o r i b u s , veuJre facerem eum i a

paulatiifi deficere ad v i t i a , sicut et ad virtules proficere

cor Novi Testamenti grstia g a u d o a t i a m , u b i noo

sofet aniinus buiuanus. Potest autem et ita i n t e l l i g i ,

c r u o r v i c t i m a r u m , noo manna Mosaicuex, ssd socoa-

epulante Saul vactium apparuisse locum David.-Domi-

d u m o r d i n c m Meichisedecb

num sua tnembra, videiicet Eccleaiam, a celcbrandis

panis vivus, q u i de coelo descendit, in m y s t e r i o c o -

acto s s c e r d o t i o

ipso

%

legiscarnalibussacratnentis adspiritu.ilia magisagenda

lebratur. Unde rectissime talium cooveatus sacre»

vocasse. U i r i q u e aulem seusui c o n c i n i t q u o d s e q t i i l u r :

saocto nomiue Betblebem, i d est, domus panis vo-

Cogitdbat enim, quod forle evenittet

ei etc. Cogitaf

i catur. Diinitte me, i n q u i i , venire ad tales, baptisms-

bant euim Judaei quod non essel Jesus m u n d u s , nec

tis ejusdem m y s t e r i u m , s i m u l et c a t h o l i c a tuts pacJs

purilicatus a peccatis , q u i sabbatum violasset, et

ciedendo

c t t e r a contra iegis vel potius suarum t r a d i t i o n u m

u l t i m u m dccet, verbi quo catechixeniur, et perpetoo

decreta faceret s i m u l et doceret. Atqoe ideo m e r i l o

confirmentur, eis committendum praesidium ; q u o -

consortium. Sed e l quod p r i m u m alqoe

• i l i n Scriptoris de i l l o signalum posset i n v e n i r i .

niam sacrificium solemne est ipsa vita cooversoraoi

Cogiiabaiit quod non essent m u n d i C h r i s t i d i s c i p n l i ,

tit civitate Dei nottri,

quod justitiam Adei operibus ac purificationibos legis

Uniias electoruro m e o r u m , q u i sunt fratres oaei et

antepoaere cernebant, ideoque nec magni pendebant

cohaeredes facti per g r a t i a m , roe crebris precibos,

in monte tancto ejut (Ps. X L V U ) .

eos secom ad sacrificia non venisse, quos ob v i -

ut eorum semper nuiuerum novo c r e d e a t i a m f e t u

vendl discrepantiam toto detestabantur ex a n k n o ,

multiplicare d i g n e r , obsecrst. N u n c ergo s i d i i i g i s

vel etiam extra Synagogam fecerant. Cumque itiuxittei

me ex toto corde , etiam alios per te futaros meos

diet teeunda pott Kaiendat,

etc.

fratres visitsndo lucrifaciam ob banc caussm. Noqoo

C u m i n corde fideliuro novae gratiae j u b a r augescendo

typicam iegis mensam cum suis ultra quaerere c u r a -

feliciter post silentium audiendi aermonis ad tempus

vitjneque

usque veniret operandi quae docebantur, n i h i l o m i n u s infidelium procacitas vacuas sine Cbristo et S c r i p t u r a r u m aiimonias, et ritus carnalium celehrabat caeca s a c r o r u m , quaerebantque perfidi parentes ab electis Chrisio filiis, de quibus d i c i t u r : Fiiii e,idunt(Luc.

vettri in quo

x n ) T C u r uon Chrisiiani adcarnalia legis

opera,circumcrsioiiero dico, victimas, etsolemnia m u t limoda vel audienda cum eaeteris, vel agenda confluorent? Cur non ipse Jesus, quem de radice Jesseincarnaturo, m o r t u u m , ac r e s u r r e i i s a e , C l i r i s i u m D e u m credcreni, i n pmphetica lectione posset ospiam

re-

peririt Et retpondit

Jonathan SauU:

Rogavtt me obwxe, ut

iret in Bethtehern, etc. M i r u i n quidem videtur j u x t a l i i t e r a m , cur hoc raodo de David vel Saul cogitaro

i n S c r i p t u r a , quam carnaliter legendo

' nou i u l e i l i g i s , eum qui spiritualiter est quaereodos iuvenis. Jratue

autem

Saut

Synagogse majores

advertm

etc. Irati

Jonatkan,

adversos s p i r i t u a l i u m cottuaa

m a t r e m ejus Ecclesism

adulterae vecabuio

notaat,

quia pro Moyse C h r i s t u m , pro smico spoasi s p o o s u m , pro servo d o m i n u m nobilios regenda

suace-

periL

dHigis

Nunquid i g n o r s m o s , i a q u i u n t , quia

Jestim i n confusiouem tuam , et in confusiooem

do-

clrinaeChristianae? Quas m e r i l o tgnominiosa v o e a t o r , quia legis sacra deferens. etiam sugusUssimsaa e t longe lateque glorificam t e m p l i frequeotiam dessrere, atque i n abditis poiius suos

ultro

cooventos

dcspects cogere gaudet. Quandiu eniia fidos in J o -

S«5

1N S A M U E L E M

P I W P H E T A M A L L E G O R I C A EXPOSITIO. -

LIB. III.

616

tum t e r n e adfuerit, HOII stabilis cris t u , nequc r e - A vitae praemio donavit. Vel eerie ita dicenlent c o i l i gnom t u u m . Itaque j a m nunc niitte doctores, et gere p u e r u m , et aflerre Jonathae sagittas q u a s j c c i t , adbuc eos q u i Jesum Christum et Deum crednnt et rognoateie diacipoios boaos cuncta diligentius suoeeaAtentur, sd SAS potius audiendes, nostrs sequenda

nmt dicta simot e t farta B s a f t s t r e r o m , atqne baee ad

i o y s s t l i , quis FiKus m o r i i s est, huic n o m i n i ser-

conflrmationem universslis Ecdestae pie ot sabrte

visotium coetus. liaec quidem dicebant p e r f l d i ; quod

retractanda referri. Cumque audilores seduli dicendo

tanieo longe a l i l e r quam querebanlur evenit, quia

pariler et operando verbo institisscnl, rnish ipss co-

sui propter regni terrestris amoretn

lutnbina unitas s s n c t o m m , quae consuete

pengrioantes

ia terra crnli cives persequebantur, et terrae regnttm

vocatur

Ecclesia, et alios doctores, qui ultra primos audito-

siuial perdiderunt et c c e l i : quod utrumque potuis-

res progressi, etiam exteris, i d est, gentium c i v i t a t i -

sent bahere, si u n u m ulriusque Dominum non intpie

bus v c r l i u m committerent. Venit itaque homilitas

persequendo

d i s c e n t i u m , et ad intueuda gesta vel

repellere, sed pie seqtiendo suscipcre

malleut.

praedicamenta

eorum quosmisera Ecclesia, quia et ab ipss missiono Sauli palrx suo, o i l , etc.

repente fide ferventis Ecclesine nova vox h i s o n u i t ,

RespoBdeos iufiJelibus COHUS fltielium Christi, a i t :

quam praevidere m i n o r u m oescivit h u m i l i t a s ; osien-

Retpondent

autemJonathan

Quare m o r i l u r Christiaaa reiigio? Cur ipse Cbristus ^ dens eos qui instar sagittaroro verbi acumine corda a vsbis rapido dente laceratur, quero praeses ipse, salubriter vulnerarent, porro i n gentibus esse destiqoi m o r t i dedit, prias innocentem coufessus est et nandos; quarum priina' et eximia s a g i t u Cornetii jastum? queui l a l r o , qui pariter et m o r t i s senteii-

centuriouis praecordia peiens, excussa sanie lethifera,

tiam aecepit, n i h i l maii fecisse lesiatus est? Verum

recipiendam

ptrsisteiitibos i n fidci defensione cobseredibus C b r i -

Clamavitque Ecclesia suis auditoribus supernae adbue

t t i , c o o c u r r e r u n t ad arma perfidi, quibus eos debel-

dispositionis i g n a r i s ; qnod est post tergum p u e r i , no

laretit; et quia ad Christum post resurrectionis glo-

quis tardaret cresceniis gratiae tempore i t e r persgere

riam pertiagere, q u i a seeundo i o e u m msnus m i t t e r e

virtutis.

aequiverant, ipsias pro eo membra percuterent. Surrexit ergo Jonatkan a menta in hra furorit,

melios

novam v u l n e r a v i l

ete. D i d i c i t

CotlegU nutem puer Jonat/tm tagittae

9

etc.

ad v i t a m .

humilis piorum discipulatus suorum ex o r d i n e g e s U ,

Mota persecutione propter v e r b u m , reirahebant se

didicit et dicia praeceplorum, atqoe ad Ecclesiae c u n -

paulatioi apostoli, ac p r i m i Eccleaiae m a g i s t r i , e l i a m

ctam r e l u l i t l a u d e m ; sive, j u x t a quod aupra exposui-

sb ip-a judaixaodi coosoetudiue, quam ob d e v i t a n -

mus, v i d i t vel v i u adhuc vegetos, vel j a m

mono

dum persequeatiomseandalumaliqnandiu tenuerant, Q prarepjos Christi discipolos ab Hierosolymis, unde ---- . . verbum Domiui e x i v i t , longe lateque dispersos, et sicut et i n Epistola ad- -Galalss, et- aposlolorum pl< aius A c t a t e s U n t u r . E t quibus i n audiendo c a r n a l i -

cunctos i n una ccelesti Jsrusalem recolligendos agno-

verba inleresse n m i abnueraut

v i i ; nec lamen divinae v o l u n u t i s arcanum, quod

(quod e s i , u t supra exposuimos, novilunii intelle-

pceniientia gentibus ad salutem danda esset, scire

ctaalis m i t i u m ) eis i n observsodo haec carnaliter

potuit. Tantummodo stiim majores quique i n Do-

ler sooaulia legis

oequaquafli annuere vel abesse volebant. Erat e o i m

m i n o , qualibus diciltir : Vot antem dixi amieo*

iristitia i l l i s magna, et continuus dolor super Chrisio

omnia qutrcunque

cordi e o r u t n , eo qood

(Joan.

docentea

eos oon audiasent

Iratres e t eootribuiea s u i , u t crederent i n e u m ; qui cum esset super omnis Deus benedictus i n steculs,

9

audivi a Patre

quia

meo, nota feei vobit

x v ) , et ipse manu fortte^ ac desideratus c u n -

ctis geniibus, rem novere secretam. Dedit igitur

Jonahan

arma tua puero

9

eic. Dedtt

exempla d o c l o r u m , detlit suae bonae

conversationis

a maledicto legis e r i p e r e t , Aeri dignatus est maledi-

imitanda moderamina suis Ecciesia

discipulis, et

ctum p r o boois.

d i x i t eis : ite proficientes de v i r t u i e i n v i r l u l e m ,

e i eis secuodum csrnem inter omnis nasci, et u l nos

Cuntque iiluxittet

mane oenit Jonaman in agrum, etc. f

conferte haec legis et prophetarum lestimo i i s et

Com p o s t d o c t r i n a m operationemque gloriosam etiam |) videle, quia non alia Christo docente gertmus, qttam v i r l u t u m e x b i b i t i o quasi terlia dies Kalendarum i u Ecclesia coepisset o r i r i , venit spiritualium societas

d o c t o r u m , relieia

lilteralis

concors

observantiae

quae Moyscs et prophetae sunt futura l o c u t i . Cumque abiittet puer

9

turrextt

David de ioeo

t

etc.

Cum abiissent discipuli obtemperantes imperio m a -

msnsa, i n froctiferam graliae l i b e r t a t e m , j u x u dispo-

j o r u m , ad comparattda

tiiiooesa D o m i o i S a l v a t o r i s ; secutus est et audHorum

gesta t e m p o r u m , spparuit gratia Cbristi copiosior

veterom

scriptis suorom

tboros h o m i l i u m , coi ipss praccipieos a i t : Vide u t

de v i r t u i i b u s ssnctorum emicans, eorum n i m t r o m

ereseas b o n o r o m passibus actuuro , et cunctos quos

q u i ad accipieoda dona ferveniissimae c h a r i u t i s qnae

ego p r o p e vel procui dispergo verbi m i n i s t r o s , i n

per sanctum S p i r i t u m danior, h u m i l i ssmper sobje-

roea catboiica pace cooservandos

intelligas, nec de

ctione sui noverout cordis pandere sinus. Htec est

cujusquaro quasi duro ad praesens eventu t u r b e r i s ,

etiitn splendidissima illa proAcientis Ecclesita varie-

nsors imrostura praeripiai, quamvis u d u s

U s , qoam qoadragesimus quartus Psalmus csnit, u t

ater, q o a w v i s Scytba immanis barbarusque rapiens

a!ii m i r s c u l i s coruscando Christi i n se prteseotiam

ab m v i c e m d i r i m a i , omaes mei s u t u s iotegritss uno

manifcstent; s l i i adhuc litteris sacris i n t e n t i , q u a l i -

corde e t

ter invicem veters et nova concordent i n s p i c i a n t ;

qsamvis

anima conjungit, uno eoderaque i n ccelis

647

BEDJE VENERABILIS

RS

OPERUM V

II. -

E X E G E T I C A GENUINA.

643

alii alia aiquc alia uuius ejusderoqtte Adei obsequHim j

dentis a Deo de ccelo ccepta culmioa civiiatis. ( ^ I K H I

g e r a n i ; i n aliis dettique geratur quod verbs seqtteu-

si civitas, ut supra visom ost, leciionis prophotlcsa

lia signant, u l cadens quodammodo, i d est r e p e n t i -

munitio placei intelligi, onde dictum e s t : Et

nus adveniens

mus

i u terrena quondam praecordia d i v i n i

firmiorem

propkelicum

eermonem

respecius amoris, ad adorandam hsec ardentiua san-

attendentes quasi lucernm

ctae T r i n i u t i s gloriam sedula computictione provoca-

denec

diee eiuceuat,

r i t ; quod ipte manu fortis et desiderabilis

vestrii

(11 Petr. i ) ; e t h a n c afflktos

noster

N i g r e d i non p r u u i

agere d i c i t u r , c u m ssnctos suos, u t agant, iolus ae-

cui

9

tucenti

hmbe-

benefaeitie

in cuiiginoto

ef lucifcr

eriatur

toca,

m

cordibue

mmreutesqoe

p acet, quatenus in ejus lateta

c e n d i t ; j u x t a quod et de Spiritu sancto d i c i l u r : Spt-

secretus quisque vel duloius iacrytnis vscet, vel d o -

ritue aulem adjuvat infirmitatem

ctius Iscrymas tergat.

stremu* sicut oportet neseimut)

(nam

quid

sed et ipse poetulat

%

nobis gemitibut

nostram

inenarrabitibut

pro

CAPUT

v i : t ) ; id e s l ,

(Rom.

f a c i t ; quae figura locutionis S c r i p l u r i s sanctis ositatissima, Graece a grammaticis m e t o n y m i a ,

i d est,

transnominatio d i c i i u r , d u m per efficientem id qnod efficitur constat iuteHigeiidum. Sieut et Hlud legiala-

VIII.

Achimelech sacerdoe, David el socHs ejue sanetificatum panem et gtadium Goliath dai, Doech Jdumeeo da abdids specuiuu.e insidiao. ( I Reg. xxi.) Venii emtem David in Nobe ae\ Ackieai

' metech, etc., usqoe ad id quod scriptom e s t : Non aa miki eum.

Priacipsliter quhsese

toris : Tentat voe Dominus Deus vester, ut tetat si diti-

smic aUer similie

gitis eum an non (Deut. x m ) ; i d est, ut sciri

faciat.

bi bac loctioue David ostendit Dominum Salvatoresa

Nec

de sua stirpo regeiii pariter et sacerdotem esse a s s c i -

Et

otcuiantet

%

inquit, se aiterutrum

fteverunU

9

f r u i t r a ; quia qu n l o mutua dilectio, quam v i r t u s a l -

t u r u t n , dow panom ssucttlicstum.aoiisque c o m e s t i -

irinseca n u t r i e r a t , juvenes

lem sacerdotibus, sibi satsque msuducsndom s e r i -

sanctissimos dulcius ad

complexus et oscula c o n c i u v i i , tanto d i v o r t i u m pe-

p i t , regali j u r e devkturus, gladio caeterts drsstniili

renne, quod jamjamque sibi i m m i n e r e

s< s s foriiter armai. Sed neo aliqaid v c U i , etiam per

eernobant,

acrius ad lacrymas et lamenta provecaviL Sed et i n

panem, verbi

typica parte dicendum, qoia Dommus noster creden-

verbo veriistis improbos mrisat, iotetligi. Ideoqoe

tibus sibi de Judaeis sacrosancta sui muncra c o n t u -

iu b a c iectioue Domhaora prseepisse spostolis u l

lerit o r i s ;

continentihus se a viriorum sorde geotibos E v a n g e -

pro non credenlibus vero, et se

perse-

pabulum, psr gutdium vero eos qui

ejicieiitibus, flere non recusaverit, dicens :

i i u m crederent; e t eos q o i fueratit arma fortis m i *

Qoia b\ cogitovisses et t n . Osculari etenim se alter-

q u i facorent arma justilhr, maou fbrti et desiderabili

quendo

u t r u m David et J o u a t h a n ^ s t , et Doniinum Ecclesiae saltitaria sui verbi doua conferre, et Domino siam devola verbi ejtisdem vel confessione ctriua respoudere.

Eccle-

vel

do-

Flere p a r i i e r eosdem esi, et Do-

(

1

non tantum ad coosentieiidum veiis, sed etiam r e sistendum falsis dogmatibus apta. Neqoe ladoceater bifario

fulgel argumento;

ipse Dominas

cujus

m

Evsogeliis meutiooem fscero dtgusms e s L Vooit erge

iitioum i n carne nostra, vel pro excitandis ad vitam

David, insidiss S s u i i s fugiens, in Nobe etviutem,

electis, vel pro manenlihus i u m o r t e aeterna

quae vertitur-in iatratum, ad Acbimolecb

bis,

pietatis lacrymas

fuudei e ;

repro-

q u o r u m i n Lax »ri

resttfciutipi o u n u m , aiiud i n viso etdefleto

Jeroso-

saeeroV

t e m , qui interpreutur frater meus. Rex veoit, Insidtas Judssorum doclmat Salvater m eooveniuoi do-

i y m o r u m excidio probstuin e s t ; et ssnctos ejas etiam

ctorum

nuuc ipsoinspirante fugere murtos e x b i s q e i peceare,

intenti, magnos qoosdam pro Domioo, ut i u d i x o r i a ,

nec ad salutcm per po?nitentiam curavere

fidelium,

q u i , diuturnis noctibos vixHtts

reverii.

latratus praedicatioais dare, ao domom fidet sagaci-

Neque e n i m potusrunt credentes sine dolore et hictti

ter, ob memoriam inieroa) refectionis, ab iniprobo-

videre D b m i n u m C h r i s t u m , r e l i c t i s i n iocreduiiiaie

r u m consuerunl incursu defendere; qui et ipsi reete

suis contribulibus, ad sslvationem gentium c o n v e r t i .

vocabulo

Fleverunt, i n q u i t ,

dtlicet novi in Christo sscerdotii s u n t miuistri, qui

p a r i t e r , David autem a m p l i u s ;

quia quidquid Ecclesia pro suo vei crcmeuto qtto

Achimelech sacerdotis indicantur, quis v i -

I audire merentur : El ego diepono

vobis

eicnt

f

diepo-

gaudeal, v c l detrimento quo contristatur, laborat,

euit mihi Pater meue regnum,

ut edatis et bibaHe

parum est oronioo ad comparaiionem e o r u m quae

per

meo

pro ea Deus i n carne facere potuit.

Ikronosjudirantee

Dixit

ergo Jonathan

ad David : Vade in pace, etc.

mensam meam in regno duodecim

t

et

eedeaiie

sueuper

xxti).

iribue Israel (bue.

Quos alibi Dominus, qoia, deciinatis persecutoribos,

S u r r e x i t autem Dominus de medio S y n a g o g » non

quaerere voluerit, Psiri suppitcans ostondit, dkxen

credeatis, dicens : Jerutatem

occi*

Tu

quo-

me

Jerutaiem

9

die propheuts,

et iapidas eoe qui ad te misei tunt

%

ties votui congregare fitiot luot

%

congregal quetur

qum

9

pnllos suoeeub atat

vobis domus

abiit ad Ecclesiam

%

vestra sibi de

quemadmodum

gattina

et noluisti ? Ecce

deserla (Matth.

ielin-

xxm); t l

geutibus requireiidam.

Sed et perfecuores quique ad doctores

iu

Ecclesia

outem,

Domine

ne eiongaveris

%

ad defrnsioncm

%

Deus

%

Libera

meam eenepiee.

animam meam

9

Eme

a frasum*

et de manu canis unieam

me de ore leonis. et a cornibne unkernrum

militatem

meam. Narrabo

nomen tuum freJribus

in med;o Ecclesiee laudabo le (Psalm. El ebetupuit AchimelecJt,

:

tuum a

ausilium

meam. Aameis

%

xxt).

etc. Obstupooroat

aoti-

p r i m i t i v a reversi sunt s considersto prsefatae i m m u -

q u j elocti, obslupeseuat et saoderai, qeodes meote

tationis detterae Excelsi ad perttcieoda novae dcscen-

siropiici excipiunt dominicae visitatioais adveutum.

SIO

IN S A M U E L E M

PROPHETAM A l

COHICA EXPOSITIO. — L I B . H I .

C >0

/ton soluni mujesiaic visionis ejus a l t o n i t i , sed

et A suam suorumque nou dubitarit quaerere salutem. rariialc eorum t u r b a t i , q u i tantae pielatis gratiam Quibus respondenduin est, et David ipsttm a l i b i , e t sequi coiicupiacanL Sic e n i m d i c l u m e s t : Quare tu multos saepe sanctorum peccando Deuui offcudisse, solut, el nultut fuga a me

tecum ? Quomodo alibi d i c i l :

et non ett qui

9

requirat

CXLI). Cum certuoi s i l , tempore

(PtaL

Periit

aninutm

i m o non justificari i n conspcctu ejus omuem viven-

meam

l e i u , diceute tauto apostolo, q u i prae amore exiinio

passionis

in Conditoris e l Domini sui peclore recumbere m e -

niuitos sanctorum, quamvis ad comparatiooem t u r -

r u e r i t : Si

bae persecutrbis paucissitnos, diligendo quaesisse

not iptos

animam C h r i s t i . Sed sicul ubi non erat in eis de

Joatu

quibus praeniissum est : Abseonderunt

hoc eloquia m i n i s l r a t a , u t pcr exempia

qui queerunl

animam

Chritti

xxxiv),

(PtaL

miAt,

la^ueot

sic

dixerimnt teducimut,

i ) . Non

quia

non

sed

habemut,

in nobit non

atitem Scripluraa sanctae

peccare disceremus;

el

peccatum

et veritat

ideo

ett (/

nobis

ob

bonorum

bonorum

etiam

peccata S c r i p t u r i s sanctis i n d i t a , u t eis deliuqueu*

hic Doo erat de eis q u i expulerunt Christum ullus qui sequerelur fidem C h r i s l i . Et alibi cum d i c e r e t :

tibus de nostra justitia nou praesumere, eis

pee-

Qmnta dectinaverunt,

nitentibus doceremur de nostri

per

timul

e*t ani faciat bonum,

inulitet

facti tunt,

non ett utque

non

ad unum se

significasse

m o n s l r a r c l , subjiinxit i n f r a , et a i l : Qui ptebem meam eicut etcam panit: caverunt

itlic trepidaverunt

9

mar, et quoniam

Deut

timore,

terram,

granum

mortuum

eet; st autem mortuum

deoorant non

invo-

muitum

9

ma-

fructum

affert

x i t ) . Cum consiet eidem grano eliam ante

(Joan.

ooriificationem sdbssisse

passionis

fideles.

fjcile reor posse defendi

bus veritatem occultasse seruionibus. Denique non ait amicum sibi regem, non se regis fugisse negsvk

suae

multos

sensus non inconveuienter s p t a r i : Idcirco soitts et eaeteroruin comitatu desertits advenio, mihi

rex

obsequiis

nullus i u i m i c o r t i m , ne me hic fuisse p r o d s i , sciro

Sed ipsum solum d i c i l u r sioe so-

debeat. Scd si qui de mendacio, an justi v : r i C«»H-

eietate i l l o r u m q u i prius increduti per eamdem pas-

siautia ejus aliquaude flagitare

inquit,

et nuitut tecum? Quare t u s o i u s , i d est, cum

9

quia tale

praeceplum citius fugiendi dedit, quod

sionem e r s o t ad fidem vocandi. Qaare ergo, tesotus

bealum David n o n m e n -

daciuin dixisse, sed, necessitate instante, c a u t i o r i -

tii n s i d i a s ; sed Rex, i n q u i t , praecepit m i b i sermonem, jutta ett. Et i n v.,et d i x i t : Nemo sciat r e m , propter quam a me emisfrumenti, i t i q u i t , sus es. Cui d k t o talis sine mendscii fuco potest

fuerit, iptum tolum

fuerit

D

ubi non erat

in geueratione

Evaogeiio D o m i n u s : Niti cadent in

Dominum

pcenitentiam acquirenda confidere. i l o c tamen loco

(Ptai.

xiu). Ut non omnes pror>us homines, sed omoes de q u i b u s loqiienduin suscepcrat,

reatus venia

debeal quasi

praesidiuni, scire

tiece>sariuin

v d i t , legat sancti A u g u -

stiui l i b r u m de mendacii Generibus octo, m i r i f i c s

membris tuis fidelibus, et nuilus extra praeflnituin * saiubrique discretioiie m o d e r a t u m ; sed et collalioa Patre n a m e r u m potqit de tanta m u l t i t u d i o e sal-

nes P a t r u m , ubi Joseph non ignobilis inter Patres,

vari? Q u o d obstopescendo potius d i c t u m est, quam

de n i l deflnieudo cximie disputaus, etiam hujus

j t c o n t r a superbum consilium ratiocinando loquan-

qiiaestiunculae p a r t c m plenissime assumpsit. Propo-

tur e i e c t i .

sui s o l u m , u t hoc tantum i n praesentiarum breviter

Et ait Daoid ad Achimetech cepit mihi

termonem

9

tacerdotem:

Rex

prce-

etc. A i t Dominus ad apostolos,

regni u t i q u e perennis simul et sacerdotii haeredes : Praecepit

m i h i quantnm valuit populus persecuto-

rum et i n c r e d u l u s , ne eum docendo ad fidem vocar r m . E t d i s i t quodammodo i n auribus meis : Nemo tciat cmueam invidiae et i n s i d i a m m propter quam

t

rehcto, a d gentes saluti dandas mittut

Psalroistae : Disputaverunl, 9

Quit

%

et

me cujut-

odio iniquo redundanlibus a f i n i -

motU te prmceptit

bus m e i s e l i m i n a r e tategerim. dxxerunt

et

Cui simile est

ut abtconderent

inquit,

ett

Beut

(Jer.

obedilurosque

x v n ) . Nam el crediluros,

mihi

propter r e r u m circumstantiam, hoc u t i l i t e r ad t e m pus usiirpandum,et illa contra sitoccuienda s a l u h r i t e r . Deniqtie Raab m e r e t r i x , nonne ex

operibus

jusiiliciita est, suscipiens nuntios, e t a l i a via ejiciens? quod absque mendacii ad lemptis assumpto adtnin.culo justificationis m e r i t u m implere non potiitt. A t Doecli I d u m e u s , cujus praesens lectio explora-

illud D tionem, sequens proditionem coulinet, ob manifestam v e r i cognitionein i n lyputn Judae Iscariotis

videret, q u i etiatn basc disputantium renet et corda terntatue

praefe-

taqueot:

LXIII)? C u m i l l e

videbit eot (PtaL

dicere suffictat. Ctun absque ulla dubietate

renda s i t semper mendacio vcriias, aliquando tamen,

populos nationum d i s -

destrui i n finem, evelli, e n i i g r a r i et eradicari men i i t de terra v i v e i i t i u m . Et retpondent

tacerdot

David, ait ei etc. Quia laos y

Graece populus d i c i l u r , panes laicos populares s i -

crevi v a r i i s i n partibus o r b i s ; quibus, obsecro, si

gniiicat, i d est, non oblatione sacratos, sed viles, ct

qoid h a b e t i s ad m a n u m pcrfecti operis, i n exem-

coiumunem praeparatos ad u s u m . Respondens igitur

plom

Christo sacer ordo ducum spiritualiuni : Non, i n -

eonversionis

adhibete,

vel

alimenla

sacrae

legts, qose quinque Mosaicis praefulget scripta libris,

q u i t , habeo quidquaoi sapienliae saecularis i n opera

aut q o i d q u i d ex vobis ipsis snperinvenire p o t e r i t i s ,

justitine, sed l a n t u m verbum Rvangeiii, quod m u n -

ad s a l a t e t n eorum eflerre curate. Jactant quidam

dis c o m m i i l a m aoditoribus. Sed neque hoc gentibus

vel i m p u o i i a t e m mendacii s u i , vel Scrtpturae v i t u -

credcudum aestimo, nisi forte a diversis e r r o r u i u

p e r a i i o n ^ i n aucupanies , qu u !

illccebris ad uutus Ecclcsiae v i r g i n i s castitalem pie-

I»ATROI..

XC.

David

m c n t i e i i 'o

21

0a

BEDJE V E N K R A B I L I S

lafemquc conversis. panem

fitiorum

Non

est enim

et mittere

OPERUM

tonnm v;

canibus (Matth.

P,

snmere Marc.

vn). Et respondit

Darid

si de mutieribus

sacerdoti, elc.

agilur

%

et dixit ei:

Eqnidem

Respondil mittendis ad

^docendas gentes a p o s t o l i s : Quce Deus ia meo praeseute atixilio ab idololatria cai-le-

stoli b i s q u i credebani, el bapt zabantur ex geniibos,

Ttsipie flagttiis, ex eo leinpore qoo egrcssa per con*

verbum legis et p r o p h e U r u m , Evangelii gratia

fessionem

ctificatum. Neque enim erat i n apostolis

a priscae latebra caeciutis, nsque d u m ad

tacem cogiioscendae sanctae, quae Deus est, T r i n i t a t i s

rumque discipulis scieutia l i t l e r a l i s , nisi

accessit-, et fuerunt corda b u m i l i u m sancta per abre-

l i b r i p r o p b e t i c i , q u i antiqtio i l l o populo

numioiionem Saunae. P o r r o conversatio

legendum p r o p o s i t i , nnper fuerant

v i v i t o r inter genles, p o l l n u est, catechixantur, regenerationis fonte

baec, qua

necdum

his q u i

et gratia S p i r i -

tus abiutis, sanciificatis et j u s t i f l c a t i s ; sed et

san-

apostoloUnlum

palam ad

per Incamatio-

nem D o m i n i , ne ultra dicere servarentur, s d i m p l e i i ; ut scriberentur l i b r i Novi Testamenti, ad reficiendas

ipsa

sacerdoiales animas, i d est, sacerdotis aeterni m e m -

praeseni s luce receneiliationis sanrtificabitur i u eis

b r i s adunatas, sancti Sj i r i t u s igne calefactt. E t no-

qot

bapiisma devolo corde suscipiunt. Notandum

u n d u m , quod ait panes petisse

David, non aoiem

aane j u a U l i t t e r a m , quam cauta solertia vel sacer-

quinque vel duodecim (tot enbn fuere panes, propo-

dos David interrogaret, vel ipse sacerdoti de sua

siiionis) sed s i n g u l a r i numero panem sanctifieaiom

suorumque puriiate responderit. Non enim s o l u m ,

accepisse p e r h i b e t u r ; quomodo

ot panem sauctum accipere possint p u e r i , si m u n d i

lapides i n peram misisse, sed

s i m a m u i i e r e , p e r q u i r i t ; sed ab o m u i

m e m o r a t u r . Quinque sunt l i b r i , quibus d o c t r i o a

polluliooe,

et snpra quinque

uno Goliath strsvisse

quae mortalibus accidere sotet, si sint m u u d i , s c i u -

legalis elemenU

utur,

a i t , Omnis iex in uno sermone impletur

speciaiiter de

muliebris conlagio

copulae,

c o n t i i i e n l o r . S e d , sieut sposielus : Ditiges

pro-

x x i i ; Marc.

xn).

qnasi caeteris majora perquirens. Revera enim m a x i -

ximum

m u m esl boc eorum d u n U x a t quae nen quidem per

Quamvis etiam recte potest i n t e l l i g i , panem saacti-

culpam

reos f a c i a n i , sed

lamen per immundittae

ctijuslibel, verbi gratia, m o r r i c i n i , vei replilis a t -

tuumsicul

teipeum (Matth.

ficatum s i n g u l a r i t e r q u i d e m d i c t u m , vel propter ooi tateui fidei et d i l e c t i o n i s ; pluraliter vero iotoHigea-

lactttm, s ssnctorum U c t u deterrent. Sed et David

d u m propter vel opera v i r t o t u i n m u l t i f a r i a , vel d i -

non sine discretione se suosque discutiens, ab u x o -

vinarum S c r i p t u r a r u m , quibus ad virtotes iaatroi*

ris quidem complesu

m u r , multiplicem c o p i a m ; quomodo qood s i o g u l a r i -

continuisse asserit,

tempus

cjusdem coatinentiae soiiicitus exponiL Vasa puero-

ler i n Psalmis scriptum e s t : lmmsit

r u m s a a c u omnia, i d est, arma, vestimenta, et ipsa

caninam

quae ob m i t t e n d u m forte viaticum gestabant vascula,

(Psal.

mtMida a totius sordis a t u m i n a t i o n e t e s u t o r . Et

piendum s i t , praesertim c u m Dominus in Evangeliis

quia

bujus

eraat

Koa

stue maxima

discretione,

quae d i v i n i s

s a c r a u m h i i s t e r i i s , i n commuiiem

transfe*

%

et eomedit eos;

LXXVII),

in eoe muscam

ranam, et exterminaoit

eoe

n u l l i d u b i u m q u i n pluraliter a c c i -

exemplo

iectionis

misericordiam

sscrificto

praeferendam afiirinans, p l u r a l i uitmero panes ei d a -

reuda uoverat u s u m , 110 dispensalorem h o r u m sa-

tos asseveret (Matth.

cerdoteni quidquam sui siatus cclaret, viam tantum

feceril David

q u a venerant dtait esse poltutam, jacente videlicet

quomodo intravit

i x ) . Non

quando eeuriit

%

in demum

legistis, et qui

%

Dei

i n q u i t , qukt

cum

ee

et panee

%

eraui,

propositia-

i n ea re qiiaiibel f u o e b r i , vcl per seipsam Hnmun-

nis comedit, quos non tkebat

riam. Sed et i p s a , i a q u i t , bodie sanctificabitor i n

cumeo

vasis; i d est, non U m e n crediderim commaculari

secundum i n t c r p r e l a t i o n e m , qua Dominum S a l v a t o -

nos potuisse per boc quod iter ipsum c u i q u i d i m -

rem n o s l r u m i n leclione bac sacerdotem

mundum

regem d i x i m u s figuraliter oslensum, oportet

inesse incederemus, q u i nostra solliciti

eranl,

nisi solis

ei edere

neque

%

sacerdotibus

kie

qui

vi)? IJbi

(Luc.

pariter et praest-

omni i et vasa et corpora ab ejusdem comquinalionis

gnatum i n t e l l i g i , sacerdoules cibos, adveniente

fervavimus s t t a c t u .

iuiiio, non ultra t r i b u i L e v i , vel u n i populo

Do-

fiiioniaa

panem. Quia

Israel, sed outnibus ad fidem vocandis gentibos e s s e

mundos q u i accipereni audivit, sanctificatum e i s d a r e

partiendos. Omnibus enim quicunque esuriro j t t s t i *

consensit; quod

t i a m , quicunque ad veri David c o m i u t u m p e r t i a e r e

Dedit ergo

ei sacerdos

sanctificatum

uullatenus facere auderet, si non

eos per omnia inundos agnovisset. Si autem tam so-

Voluerint, dicturo est : Voi autem genus etectum^

lerter munditia quaerebatur

gate sacerdolium

ejus qui sanclificalum

Moysi manibus panem typicutn gnstaret,

quantam

%

(1 Petr.

gene $ancla

%

populue

r«-

acquieitionie

n ) . Et quia de mysterio pro v i r i b u s

dixi-

aecesse est munditiae curam gerat, q u i in sancias ac

m u s , refert etiam ad litterae sensum planius d i l u c i -

venerabiles Ciiristi manus acceptum panem, i n sa-

daudum, Josephi d i c U (Antiq.

crameutum eorporis ejus consecratum,

panibus propositionis quae posuit i n t u e r i , qusa

in memo-

r i a m tnortis ejus mortalibus c r e d i t u m , ad vitae

pe-

reimis est auxiiia snmpturus ? Nempc i l l u d aposioii

i u , 15) p a r u m p e r d e

beali quoqae Lucae exposilionc,

iti

ubi ad b u j u a l«>c

cominemoraiionem venlum est, nostro ad u t i l i t n t e t i

G5S tegeoliuio

1 N SAMUELEM putavimus inserenda

P K O P H E T A M ALLEGOIMCA E X P O S I T l O . — U B . I I I . iraclaitii.

C5t

Et dixit sdceraos : Ecce gladius Cotiutlt PhUisthaji,

Sunte A

eoim adbuc suis iemporibtis religione e l slalu J e -

etc. D i x e n i n t apostoli

rosoJymorum ac l e m p l i , facilliute polerat ea quae

niundi regnum q t i a c r e n l i : Ecce homines pravis d i n

a v i u suecessione gerebantur a sacerdoiibus, utpote

dogmatibus p r o d i i b o l o cenare s o l i t i , qucm supe-

et ipse sacerdos,

rasti i n h u m i l i l a l e c r u c i s , sunt involucris primae

nosse ac manifestare

legenlibus.

Dicit ergo c eos ex simila absque fermenlo

assario-

prxvaricationis

r u m v i g i n t i et quatuor fieri solilos. > E l a d j u n g i t :

Cbristo, dociores

irretiti,

longe posi

adversus

indiinicuta v e l

o r n a i n e n u sacerdoulia, i d est, opera divinis conspe

i Coqountur e n i m d u o , et duo divisi ante Sabbatum,

ctibus d i g n a ; si istosvis eisdem involticris absolvere,

et Ssbbsto

mane o b l a i i supcr sacram mensam po-

atque usque ;»d praedicaudae verilatis gradum promo-

n o n t u r , sibi ad a l t e r u t r u m conversi, duabus pateris

vere, tuae hoc v i r l u t i s , non nostrae vel pietalis esse

aureis superpositis tbure p l e n i s , q u i permanent

nos latet. Neque etiim est i n terris quisquam morta-

usque ad aliud Sabbatum, et tunc pro illis a l i i d e -

l i u m , q u i uon hujus regni m o x natus fuerit addictus

portsutur.

servitio, quia noii alios vitiata radix semel, quain

Illi

t b u r e iocenso

vero

sacerdotibus

e x b i b e n l u r , et

i n igne sacro, i n quo omnia

holo-

vitiose v a l u i l p r o f e r r e

causU fiuot, aliud Ihus super alios pancs adjicitur.»

sobolis ramos. E t ait D o m i -

nus : Non est q u i melius sciat dogmata vanitalis ex-

et nemen ejus B pugnare, quam qui his aliquaudo i m b u t i , baec conlra

Erai autem ibi vir de servis Saut

Doech, ete. E r a n t i n t e r praedicanles npostolos

falsi

Ecclesiain defendere consueverant: ex b o r u m m i h i

fratres, princeps est J u d a s ; intus quidem i n Eccle-

n u m e r o , quos diaboli manibus excussisse j a m n o v i ,

sia c o n s l i l u l i per m y s t e r i u m fidei, sed inoti a

docendo et baplizando etiam doctores

firmi-

pratsulesquo

u i e seae s i a b i l i i a i i s , ssnguinei ad prodendam pacem

Ecclesiae f u t u r o s . Apte m e m i n i t bttjus electioiiis e i

fratemitatts (Doech namque idumaeus, motus san-

litulus Psalmi x x x n i , q u i ita se h a b e t : Psalmos Da-

guineus d i c i t u r ) , potenlissimi persecatorum Judaico-

v i d , cum m u t a v i t v u l t u m suum coram Abimelecb, et

r u m , q u i a proxime recepit. Nec praetereundum a r -

dimisit euro, et a b i i t . Mutavit eniro v u l t u m , causam

bitror quod Doech iste apud SeptuaginUinterpretes,

sui itineris dicendo

non quilibet pastor, sed m u l i o , gregis videlicet ste-

erat. Quod ita potest de Domino i n t e r p r e i s r i , qnis

quae non erat, et ceSando quae

r i l i s et infriicttiosi pastor exstitisse perhibetur. M u -

muUverit

luin naiuque scimus, quia ex equa

resurrectionis gloriaro i m r o o r u l i s app «rendo, raor.

e t asino p r o m i -

scuum genus d u c i i , sicut e comra ex equo e t asina

Ulem

tnirdo, volupUtem solere coeundi sine fructu

vel

appe-

de i m m u n d o quodam

quasi

luxuriosae vel dolosae c o g i u t i o n i s ediia. e n i m animai aeque l u i u r i o s u m .

Unde

semine

1

praeceperat gentium

Utrumque dicitur

se ante passionis

imperando , ut

omnes gentee (Matth.

icre geiierandi. C u i s i m i l i s sunt opera infructuosa unebrarum,

vulturo suum coram apostolis, v e i post

de

u t soli

intrandis

agonem

videre

solitis;

euntes docerent et baptizarent x x v m ) , quibus paulo ante Judaeae

praedicantes,

Saroariianorumque

a

viis

eiviutibos

abstinerent; d i m i s e r i t autem eos profeeturos,

et

qojbusdsm : Quorum carnes sunt ut carnes asinorum et sicut ftuxus equorum ftuxus eorum (Ezech. x x i u ) .

praediCaturos ubique, ipso cooperante, et sermottem

Sed asininum genus iusuper aculiore scnsu dolis est

idem ipse per ascensionis su;c t r i u m p h u m , rediturus

insidtisque

in coelum. Sed et i n Psalroo eodero loquens ipse D o -

9

semper

iutentum.

Quibus

niuiirum

confirmante sequentibus signbs (Mare. x), et abierit

operibus iiequissimis i n majus a c c u m u l a u d i s , c u m

minus, i n p r i m a parte se Patrem semper

quilibet niolus ipse a j u s t i t i a , justis autem

t e s U t u r ; admonens suos inattsuetos, videlicel aposto*

fraudes

beuedicete

ncctere promptus, impia seduliiate p r a f i c i t u r , quasi

los, u t s e c u m i u ejus laude praedicanda

l>ascendo Doech Idumaeus m u l o r u m gregi antefertur.

q u i se de tribuiatione passionis et m o r t i s e r u c i i i . I n

Dixtt autem David ad Achimetech : Si habes hic ad manumhastam aut gladium, etc. I l o r i a t u r

secunda ad conversionem

fidelium,

persevereni,

quae sint beno

meritoruro praeiuia d e c l a r a t , m a x i m c provocans a d

aposiolos epulas stiavissimi pauis i l l i u s q u e m , cttro suis i n r e Salvator, o t auditores suos non soluro ad discendum, sed etiam ad docenduin vitae verburo, i n quibus ipse jy guo Patris edenduro, i n praesenti lectione sanctifica l u m percipiL l n tertia suos pueros quasi fitios admom u n d u m vincere possit, i n s t i t o a n t , quia virtutes angelicas, per quas e s l ordiuaia iex i n mantf Media-

net, a quibus se, ad bunc panero accessuri, debeant

toris, quaeque vigiles

abstinere conUgiis. I n q u a r U justos d i c i t ex o m n i -

semper

p r o Ecclesia

contra

aerias potesutcs decertarent, Evangelii praecones per

bus t r i b u l a t i o n i b u s eruendos, et iuipios debitss pce-

orbeui m i t t e r e d i s t u l e r i t . Sermo e n i m , i n q u i l , regis

nas esse passuros. Haec per excessum b r e v i i e r dicia

urgebat, i d est, bumanae pravitatis, quae s i b i , ncgle-

s u n i , u t quam sibi p u i c b e r r i m e Scriptura semper e t

cio Deo, regnare malebal, immensitas cogebat ut non

ubique congruat, lector quisque dignoscal. Quod s i

angelos, quorum gloriam s p i r i t u a i e m , o b consuetu-

quis objicere

dineni vitae carnalis, videre nequiverant, mortales

David, Acbimelech, non Abimeiech fuisse v o c a t u m ,

ad instruendos eos, sed inortales sequesimiles eis bo-

rcs|K)iiderous eum fuisse b i n o m i n u m non nostra opi-

n.ines destinarein, q u i annuntiarent eis a v a n i u t e

v o l u e r i l , sacerdotem, ad quem veuit

nione, sed iuscriptione Psalmi alterius affirroaiilis,

seut, doiurstica uunc angelicae lucis socieute g a u -

ubi sciiptum e s t : Quia venit Doech Idumceus, et aaauavil Saul, et dixit ci : Ecce David in domo Abime-

dereut.

lech (Ptat. t.i). Quo et ipso nomine sanctorum glo*

converti ad Demn v i v n m ; q u i , s i iiunquam peccas-

k

655

DED.E V E N E R A B I L I S OPERUM P A R S I I . -

ria non indecenler

E X E G E T I C A GENUHSA.

G5G

osiendilur. Interpreiatur enim A dispares, pari adversus Dominum mahguilate coti-

Patris mei regnum. E l ipsi sunt de quibus Domiutis

v e n c r u n t ; propter quod i n ordine pra»poslero legts>

regni parabolam d i x i l : Homo quidam nobilis abiit in

p e r i t i , quo majus scientiae

regionem longinquam accipere sibi regnum et reverti

majore

(Luc. w x ) .

insanh.

%

l d e s t , homo Christus de sinu Patris

exiens, abiit ad bomines, q u i longe a sua gratia pec-

uiiinus perceperuut, r*

muneris ipsius largitorem

persequebauiui

Nunqutd nen isle est David rex terrse? nic. D i i e r u n t

cando recesserant, facere eos dignos i n quibus ipse

Scribae

regnet, e l reverli cum eis ad gaudia perpetuae quie-

servientes: Videtis quia nihit proficimus; eece mnndue

e l Pharisaei Judaici r e g n i , uequitiae inale

l i s . E t de quibus apostolus cnm resurrectionis glo-

tetus post eum abiit (Jean. x n ) , c u i catitabant per

dixisset : Primitice Christus, deinde

choros, dicentes : Osanna benedictus qui venil in no-

qui in adventum ejus crediderun',

mine Domini! Benedictnm quod venit regnum patris

r i a m praedicans hi qui sunt Chrkti

f

deinde finis; adjtinxil, et a i t : Cum tradiderit regnum

nostri David, Osanna in excelsis (Matth.

Deo el Patri (1 Cor. x v ) , i d est, cum sanclos

quos

x i ) ! Quem concinna exsultalione lideles sui g l o r i f i -

glorlficandos p e r -

cant, sublime ferentes, quia plures per ejus d o c t r i -

redemil

ad Patris

visionem

duxerit.

nam ad promerendum vitae cceleslis denarium, quam B per nostram s i n l ad legis servanda jossa voeati.

CAPUT I X . Veniene David ad Achis, et cognitus qut esset, furiosum se simutando evadit; fuqiensque in spetuncam Odoliam convenienies ad sevires quadringentos suscepit et profectus inde regi Moab suos commendat parentes. f

%

Surrexit

x x i ; Marc.

itaque David et fugit in die itta a fade f

Posuit autem David eermones istos in corde sue,ete. V i d i t i n sapietitia sua Dominus incredtila s i m u l e t dolosa quorumdam Judaeorum praecordia;

e t , sicut

humano more ioqui de Deo Scriptura solet, m t a n tum e x t i m u i t a facin poptili qui f r a t e r e i erathumanae

Sanl, e t c , usque ad id quod scriptum e s t : Profectue

communione

David venil in sattum Hareth. I n hac leclione

impietate dominicae conjuraiionis, ut eidem sua sa-

Domi-

fragilitatis, persecutorum vero auctor

nus perseqtientibus se e l invideutibus, despicienti-

cramenta vel monita per parabolas

husque ea quae cnepit (acere e l docere primaiibus J u -

groata quam aperta luce d i x e r i t , ne videlicet sanctum

daeoruiu, a b i i l inde, et venit i u corda

canibns et porcis margaritae committeret (Matth.

humiliura;

magis

et aeuivu).

lurbis,

Sicut eniin David, qui sobrium se suis semper osien-

faclusest eorum princeps. Nec moraetiaui gentibussal-

dere consueverai, os suum coram Getbaeis i r a m u t a *

vaudis adfuit, roansionero faciens apud eos, Deo Patri

v i t ; ita et Dominus loquens i n parabolis c o r a m s u -

colleciisque ad se uon paucis

credentium

sittiul et Ecclesiae m a t r i omnium nostrtim rcditurus Q perbis, et ad se suosque torqoendoa corda prompta gestantibus, seorsum suis omnia manifes.a exposiqtiaudoque» j u x t a vaticinia prophetarum, etiam r e l i qttias Israel i n fine mundi saivandas (Isa. x ) . Crebris

tione difterebal; quin c t apparuit iiiis sensum, tit i u -

paginis (Ose. 1, Rom. I X ) ,

teliigerent scriptttras. Volunt quidam immuiasse os

crebris sanctorum actibus una eademqne nostri S a l -

Dominum, c u m dicebat : Audistis, quia dictum est

vatoris incarnali dispensalio, ligura variante, repeii-

antiquis, ego autem dico vobis (Matth. v ) ; \el c u n i ,

euiut Scripturae sanclae

t t i r ; et recte,quia quod semper desiderabaiur et spe-

translato sacerdoiio, legis quoque et caereinoniaruiii

l a b a t u r a sauciis, decebal u l semper ab eUdem

translationem fieri voloit. Sed i o t u e r i debent

quod

prophetarettir, signareturque f u t u r u m . Fugiens crgo

non boc specialiter hostibus, sed suae potius

fidei

David a facie Saul, venit ad Achis regem Gelh. F u -

mysteria suscipientibus mutationis genus

ostendit;

gieus Domiuus a coiiteroploribus sui sermouis, ne

atque ideo tuutationero oris, quam i n typuiii

iutelligatur ab iudignis, vcnit doceudo ad alios, s i

beatus David, ne ab inituicis agnoscerelur, e x h i b u i t .

illius

forte vel ipsi audiaut, et si forle quiescanl. Neque

ad eorum potius sensum referendam, q u i signa c i

ab hoc agendo cessat, douec eos q u i se buniiliter

ductrinam S a l v a l i r i s videnles non videbanl, c l a u d i e n -

recipere

tes non iittelligebam.

velint, i u v e n i a l . Achis

frater meus, a u l

fraler i n i : Gelb interpretatur torcular. E t quia ^ Christtis

b o m o , quia ex populo Judaico incarnari

dignatus est, euindem pnpuluin Itairem habuit, quem persecutorem suslinuit. Unde

loquiiur i n Psalino :

Extraneus faetue sum fratribus meis, et hospes filiis ntatris mece (Psnl. LXVIII), i d esl, synagogens, a u d i v i l : lnsani$ Paule multm litlerm ad t n -

9

9

stum furoris argunnt, et inaniae, non m i r u m si hunc

ac blasphe-

matos i n t e r latrones ab i m p i i s , omnia tolerando p a -

suae meutis

furiose

contemnendo

reji-

ciunt.

( I Reg. x x n . ) Abiit ergo David inde et fugit in spe-

ttenter objeclu fragililatis humanae ad tempus d i v i nitatis suae forlia praetexebat.

9

9

Undc Habacuc p r o -

tuncam Odollam. Odollam interpretatur testimonium

pheta tropaeum glorificae crucis commendans: Splen*

e o r u m ; et Dominus stiperborum eorda fugiens, i n

dor, inqoit, ejns nt iux erit cornua in manibus ejus.

humilium spirttti pectora, quae de terreno culmme

9

ubi abecondita ett fortitudo ejut (Habac. m ) . Neque B vel decore n i h i l habenl, gratus roansor i n g r c d i t u r ; e n i m frustra i n Canticis Canticorum, tibi tanta soler-

qtiorum ipsa humilitas lestimonium est fidele, quo-

l i a , l a m sedula repetiiione mystica C h r i s i i , sicut et

niam digni sunt u t qui Christum suscipere debeant.

Ecclesiae membra omnia describuntur, de sola, quae

Vel certe testimonium eorum a quibus superbSen-

i n a v i m e virura decet, barba n i b i l dictum invenimus,

tibus Deus fugit, appellantur bumiles, quo videlicet

quia n i m i r u m quasi sahva

barbam, v i r t u i e m Verbi

testimonio convincantur quia et ipsi Deo placere,

perpetuam induta ex tempore carttis celabat i n f i r m i -

Deum potuissent suscipere, si vellenL

tas. bnmtttavit i g i l u r os s u u m , mysteria regni Dei,

Quod cum audissent fratret ejut detcenderunt etc.

qtiac fidelibus patefaciebai, abscondendo eis q u i foris

Manente inter humiles Christo, descendunt ad eum

9

f

esse malcbaut. Coliabebaiur inter manus i l i o r u m ,

humiiiando seipsos omnes e l e c t i ; v e l homines, q u i

peccator apparendo

suut fralres ejus, propter quod ipse bomo

eis q u i de legis operibus et j u -

factus

siitia gloriabantur. Impingebat i n ostia portae, inter

e s t ; vel sngeli, q n i suut roaxime domus Patris ejus,

a u s p k i a revelati cceleslis i n t r o i l u s , passionis abjecla

et locus hahitationis gloriae ejus. Conveniuut et o m -

subeundo salivas dimittebat i n b a r b a m ,

nes q u i , pec&ttorum suorum cunscieutia deprcssi,

absconsa

ad tempus divinae potentia majestatis, inter vitia et

autaris poeuitemiae lacrymis desiderani ablui, libeirrisiones i n i m i c o r u m , ignominiosa tunc teroporis, C rarique ab aere alieno, i d esl fenore peccati, quod

id est, crucis morte moriendo.

Et ail Achit....

diabolus c o n t t i l i t ; Christo duce ac principe, sperant

Vidistis hominem insanum e t c ?

ad regni gaudia provehi.

9

David quidem sospectus ob famam

v i r t u t u i n Ge-

Fueruntque cum eo quusi quadringenti viri. Adhae-

thaeis, industriose furentis actus i n t i u b a i u r , q u a -

rent Domino stantes quique i n fide, v i r i l i t e r ageoles,

tenus energumenus creditus, miserantibus b i s q u i

et confortati corda pcr doctrinain Evaiigelii, qu_e

euui viderant, d i m i t t e r e l u r iilaesus. Sed eorum rex

qnatuor l i b r o r u m puicherrima u n i u t e signaia e s t ,

dispensatoriae transfigurationis ejus inscius, u l vere

ad speranda, quaerenda, et obtinenda ccelestia regna

furiosum e u m a se r e p e l l i t , suae domus ingressu

vocatL Centenarius namque nuroerus, q u i post t o t

p r i v a t u t insanum. Nec porro ab umbra historiae

i n iaeva currentes numeros p r i m u s dexteram petero

g r a d i t u r allegoriae v e r i u s . Dominus enim ad sanao-

solet, sicul ssepe d i c t u m est, finitis iaboribus iofimis

dos oculos cordis eorum qui g l o r i a m d i v i n i u t i s suae

superni regni

videre nequiverant, p r o l u l i t humanae c o l i y r i u m h u -

quod haec q u x i n spelunca Odollaro g e s u , p r o v i r i -

m i l i t a t i s ; sed i m p i o r u m nonnulii et in passionibus eoro

bus explanavirous, sic ad p r i m i t i v a m ecclesiam r e ferri possunt, u t etiaro totius Ecdesiae non indecenter

quasi hominem fragilitatis arguebant, e l i n v i r t u t i bus quasi daemoniosum, et conlraria Deo potestate roiracula

facienlero aboroinaiioni habebant.

nostram, i d est, gentium, specUnt Ecclesiaro.

qoe, narrante Evangelio, didicimus non soium q u i d

El profectus ett inde David in Matpha elc. De Sion exivit tex el verbum Domini de Jerutalem (Jsa. 9

9

roboralis s e n l i r e l u r , dicerelurque de illo : Et

n ) , pervenitqtie cresceudo ad Ecciesiaro

venerunt inquit, ad domum et convenit iterum turba iia ut non postent neque panem manducare. Et cum aucUstent tui, exierunl tenere eum; dicebant enim: Quoniam in furorem vertut ett (Marc. m ) . Haec q u i 9

noiandum

statui apientur. Nam quae sequuntur specialiter ad

Deni-

ab adversariis, sed quid a suis e i i a m , necdum plena fide

pandil i n t r o i l u m . Sane

t

gentium,

i n allissima fidei ct virttitum specula constilutaiu. Maspha namque trausferiur i n speluucam

Pervenil

et ad oratores dialecticos, philosophos, et ipsos r e r u m domiuos sibi reconciliandos a b d t ; sed e l bis

d e m sui carnales adhuc ob inatsiimabilem crebre-

Christus usque ad compleuda tempora n a l i o n u m ,

s c e n t i u m v i r l u t u m cjus q u a n i i U U m siuiul et q u a l i -

fidem Dei Patris et Ecciesiae pieUtem reiigiosa sedu-

t a t e m egerunt; sed alieni vide quid etiara i l l i : Et

l i u t e t u u n d a m commendavit.

tcribce inquit, qui ab Jerosolgmit detcenderunt dicebant; Qaoniam Beelzebub habet et quia in principe

proesidio, etc. Dictt Chrislo prophetia, quae n i h i l sa-

t

9

9

Dixitque Gad propheta ad David : Noti manere in

659

DEDj£ V E N E R A R I L I S O P E R U M PARS I I . — E X E G E T I C A G E N U I N A .

GCO

cramentorum ejus canere p r x t c r m i s i t , u t , ingressa A n a r i , quam cum C h r i s t o , q u i oobis apparuii

reguare

v

pleuiludiue g e n i i u m , non ulira suam fidem ab insi

e l vivere inalunt. Nunquid omnibus vobis

diis Judaeorum i i d i r i i i K s i n i o credcntis Ecclesiae s t u -

qui de rsdice Jesse venisse non a m b i g i t u r , e l hoc i i i

deat munimiue l u l a r i , sed rcliquias potius Israeliiicae

saecuio fructus dare poiest operum perfeciorum

gcntis sccunduin elcctionem

numque sapientiae salutaris, quod tcetificat cor hominis

gratiae

salvas

d i g n a r e t u r ; q u i , vaticinia cxsequens

facere

propbelarum,

(PsaL

Jesus, vi-

c m ) , et i n futuro vos facere uuiversos s e -

teiupore praefinito veniet ad inculta d i u , sed per se

dere super sedes s d judicaudos, sicut crebro p r o -

j a m extollenda superbe pectora

plebis, c u i nomen

m i s i t , duodecim tribus Israel (Matth. x v ) , s u b a u d i ,

Uaretb, i d e s t , uiore, non i m m e r i l o congruit. Ipsa

ut ego? q u i et perfectam cum bonis operibus s a p i e n -

c s l i g i t u r , c u i suus auctor, quasi desponsatae sibi

tiam docere, et beata recle operantcs et sapientes

v i r g i u i sponsus, s c d a nuptialibus gaudiis

multo

tempore dilatae, l o q u i t u r per prophetam : Dies mul-

possum mercede donare, quoniara coiijurastis o i n nes i n fidem nominis e j u s ; nec est q u i m i b i c u l l o r e s

ios exspectabU me non [ornicaberis, et non eris vtro,

fidei ejus, q u i merito puniaotur, ostendat u b i s i u t

sed ego exspectabo te (Ose. m ) . Q u o d quomodo diceret

absconsi, m a x i m e cum et per m e eruditus i n lego

idein propheta, consequenter

non modice, majus fcedus j u n x e r i t c u m Jcsu Naxa-

%

exposuit : Quia dies

m u i l o s , i n q u i t , sedebuni ( i l i i lsrael sine rege, et sine ' r c n o , credens e t confitens i i l u m esse F i l i u m D e i , prineipe, et suie sacrificio, e t sine a l l a r i , e l sine

q u i , s e r v i l i habitu defortiiis, m u l t o me v i l i o r appa-

ephod, et sine t h e r a p l i i m . E t post haec reverlenlur

r u i t , docueritque eum i n meam i n j u r i a m Deum esso

filii

Isracl, et quaercnt Dominum Deum suom, et Da-

colendum, q u i nisus est statuta legalia sua per E v a n -

v i d regem auum, e l pavebunt ad D o m i n u m , et ad

gclium suum insidiando c o r r u m p e r e , quod i p s u m per

bouum cjus i n novissimo d i e r u m .

suos usque hodie minisiros agere nuiiatenus cessaL llaec et bujusinodi innumera ministros A n t i c h r i s t i a d

CAPUT X .

Saut queerente David Doeeh, proditor eimut (actus et carnifex, Nobe civitatem sacerdotum cum habitatoribue percutit uno evadente ad David Abiathar. t

9

Et audivit Saul quod apparuissel David, e t c , usqne

eviianda

pectora f o r t i u m Cbristi biaspbemare o o u

latet, ad quorum orsa nefanda piis i n fide persistentibus, m o x

i m p i o r u m caterva q u i d iutus b a b u e r i t

prodet. Nam s e q u i l u r :

ad i d quod a i t David ad Abialbar : Mane mecum, ne

Respondens autem Doech Idumesus, ete. Doech, u t

timea$ etc. Haec lectio typicc signal reversa i n fine

supra d i x i m u s , motus sive s o l l i c i l u s ; Idumaeus, s a n -

saeculi ad finem Judaea, quid pressurarum s i l a suis

guineus;

t

Nobe, l a t r a t u s ; Achimeiech,

fratris i n c i

passura contribulibus, quid pro ejusdem fidei eiiaro Q r e g n u m ; A c b i l o b , frater meus bonus i n t e r p r e t a t u r . i n t e r A n t i c h r i s t i tribulaliones constantia sit a D o - Respondebit ergo persequeotibus Cbristum Judaeis m i n o , i m o etism c u m Domino perpetuae nactura

raoiura ad effundendum sanguinem i n n o x i u m , p r a v o -

mercedis; quod aeque primordiis quoque

nascentis

r u m ccetus s o c i o r o m ; q u i , aliis aperte fidem i o i p u -

Eeciesiae ipsisque spostolorum potest conveuire t e m -

gnanlibus, ipse ioterius insidisri soiet ad e x p f o r a n d a

poribus. A u d i v i t ergo Ssul quod apparuissel David,

sollicitius, et prodeuda tempore persecutioiiis c o n v e n -

c t v i r i q u i erant c u m e o ; audituri sunt circa

finem

inmidi infideles e t i m p i i Judaei, post longam

nega-

tioiiem, praedicari, credi et confiteri Jesuro Christum

ticuls fidelium C b r i s t i , quem meriio primus s e r v o r u m Saul i n s i n u a t ; quia quanto perversior

qtiisqoe

bonisque est insensior, lanto majorem apud i m p i o s

i n t e r se, nec d u b i u m quin u b i , praedicantibus Enoch

iocum tenet. Sine ulla autcm dubietate plus g r a v a n t

et E l i a , caeterisque q u i tunc futuri sunt verbi m i -

Ecclesiam

n i s t r i s , Salvator apparuerit c o r d i J u d a o r u m , non

hostes, q u i banc deforis impugnant.

mora etiam A n t i c b r i s t i sit persecutio secutura.

Saul autem cum maneret in Gabaa etc. Populus t

persecutor ex Judaeis c u m manserit i d temporis i n

falsi fratres, q u i iutus, quam

inquam, tempus novissimae

manifeste

Respondebii,

contra C h r i s t u m c o n j o -

rationis hostis, sicut de Juda s c r i p u i m e s t : Et nocti indieat scientiam (PsaL

x v m ) . Quae

nox

sobria,

Gabaa, i d est i n colle propheticae, nou videlicet i n - 13 justa, et pia cognovit, i m p i e p r o d e l , vidisse a e d i cens fidem Domini Jesu i n doclrina eoruro, q u i c o n -

teliigentiae, sed lectionis solummodo, e l fuerit i n ombroso legis e t prophetarum oblectatus

eloquio,

tra i m p i o r u m quasi furuin latronumque

nequiiiam,

quod est in Roma i d est, i n excelso scnsus spiritualis

more aculissimi ac vigilantissimi canis, o b l a t r e n t , e t

caeteris inconiparabile Scripturis, elatos de terreni

j u x t a exempluro bouoruro q u i praecessere f r a t r u t n ,

t

regni g l o r i a , quod i n eo temporibus A n t i c b r i s l i non

etiam ipsi possessionem regni praestolentur a e l e r n i .

dubitatur esse f u t u r u m , < uii; tique socii

Sed e l Patrem supplices pro C h r i s t i regno d e p r e c e n -

persecutio-

uis ejtisdem vatlaverint eum vigilanles, stantes i n

t u r , eumque i n membris suis spirituali seiuper

perfidia, f o r t i t c r agentes, ut omnia fidci e l cbaritatis

reftciant; atque omnes quos pissunt diaboli m a n i l > u s

rounimina

subvertanl. Hujusmodi dictis suos exhor-

tans, ad depraeliandam c o n c i u b i t

fidem,

ttamque bonorum : Audite, fitii Jemini

t

constan-

i d est, dex-

teras meae, mecum videlicet vita et gaudio

meliore

eripientes,

pro ereptoris sui pace potius

pane

cerlanien

agere suadeant, jubeant, adjuvent.

Misit ergo rex ad accersendum Ahimclech, e t c . A e cersitis a d rem D o m i n i sacerdotibus, Saul a n i i c l -

beatidi. Sinislrae namque noiniite censeo notandoa

tiam et susceptionem David c r i m e n conceptae a d v e r -

ct»s, si quidem vestro nuroero c u m Nazarenis d a m -

suro se conjurationis appellat. Cotnprehensis

iuipii

€ 6 * A L L E iORICA EXPOSITIO. — L I B . I I I . d i t i , fugae potius praesidia snaooot; sclcmes quia Judaei Christiaoa p i e u t e consecrslis, q u i d q u i d pro J m

IN SAMUELEM

PRQPHETAM

fioe verittli» sctom v i d e r i n t , conlra se hoc aclum

montee quidem excel$i cervie, $ed petra refuaium eri-

r n t i , m o i ulctsci parabunt, et m e r i i o ; abominatio est

naciis et leporibue (P$al. c u i ) , quibus unus, q u i tna-

ejMm poceatori r e l i g i o .

nus Saul ferieniis evasit sacerdos,

Bmpemdensque Abimelech regi eil : Et qui$ etc. T 9

9

figuraliter

sequa-

t u r . Quam m e r i l o r u m morumque d i s t s n t i a m , qaia

Ketsoodebit Judaeorum populo, C h r i s t i fidem et d i -

i n praeteritis v i d i m u s , etiam i n o l l i m a , quamvis cae

lectieoeni pro c r i m i n o d u c e n i i , sacer ordo praecepto-

teris majore persecutione f u t u r s m credimus, v i d e i i -

roxn p r o C b r i s t i regno m i i i U n t i u m : E l quis i u omnibus

cet u t saevientibus l i c e t , e t infanda maadantibus i i n n

propbetis ac sanctis, quos d i c t i s , precibus, exemplis-

p i e u t i s aucloribus, inler mutos sd mala

qoe suis c o a s u t tuis q u a m p i u r i m n m servisse cooimo-

rantes non desint q u i a iaesione se b o n o n u n serveut

d i s , aequjparare p o t u i t aposiolum et pontificein confes-

i i n m u n e s ; nec u l i u m tamen quantularocunque m o -

saoots oostrae Jesum, qui fideli$ eet ei qui [ecit ittum

destiam imroanissiroae tribulationis fervorem possa

(Heer. 111), s i c o t e t Moyses i n o m n i domo i l l i u s i a m -

rcmovere. Nam sequitur :

obtempe-

pftioreeaim gtoria iste prae Moyse dignus babitus est,

Et ait rex Doech Idunueo : Convertere tu etc.

qoanto ampliorem honorem babel domo, q u i f a b r i -

Quod persecutores impii ministris dixere nequissimis,

9

c a v i t i U a m ; q u i ecclesiam sibi gentium ex antiqua

motis videlicet ab o m n i statu r e c i i t u d i n i s , insuper et

p a t n i m vestrorum fide p r o g e n i u m sponsae fcedero

innoxio stabilium sanguine coinquinatis : C o n v e r t i -

c o p o l a v i t . Neque aiia apparens i n carne fecisse vel

m i n i ad maiuro, et post prodilionis scelus e l i s m sop-

dVwoiaso probatur, quam quae vos ipsi secundum

pliciorum s c e r b i u t e s

etoqois p r o p b e u r a m didiceratis, imo semper o p u -

roori vel negare compellantur, augete.

v e r a t i s C h r i s t o m , com venisset, esse f a c t u r u m . N u m b o d i e fidem banc i n eum habere, e l pro ejus

Eccle-

fidelibus

C h r i s t i , quibus v d

Et trucidavit, etc. O c t o g i n u quinque v i r i trucidsti i n die illa significant eos q u i veniunt de tribulationo

sise statu d i v i n i quaerere coepimus orseula v e r b i , et

magna, et laverunt eteta* euae in eanguine Agni

n o o aaagis a v i u patriarcbarum p r o p h e u r u m q u e t r a -

(Apoc. x x n ) ; fortes n i m i r u m operibus, e t EvaugdH"

d i i j o n e d a U m eam nobis commendaumque suscepi-

pariter c t legis spirituali observaliooe

m u s , venerarour et coiimus T

Quinquies e n i m d e n i et septem octoginta qoinqoe fa>

Nan emm scivH servus l u u t , etc. A d hoc respondit

periectos.

c i u n l ; e t q u i n q u e quidem ad totidem notissimos n o -

sciens

s t r i corporis sensus, decem vero et sepiem ad legem

ettm s i b i fraodes insidiasque nectentem, quis n i h i l i d

et Evangelium, propter Decarogom Kegis, e t s s n s t i

t c m p o r i s bujusce negotii cognoverit. Sed et C b r i - ,

Spiritus gratiam abundanlius super o m n e m earasm

q u o d inshnulabstur a Ssule juvasse D a v i d ,

stiana tides oegat se nosse si Dominus Jesos s u t u u

temporibus Evangelii clarescentis effusaro, pertinere,

legalia u l l i s unquam fraudulentis insidiis c o r r u p e -

rarus q u i d u b i t e t ; et ideo quieunque f o r l i

r i t : quod est aperie confiteri se C h r i s t u m Jesum non

quidquid videndo, quidquid audiendo, quidquid g u -

i n s i d i a t o r e m , cupidumque laudis alienae, sed veruro

s U n d o , quidquid olfaciendo, q u i d q u i d Ungendo v a -

patemae v o i u o U t i s n u n t i u m didicisse; q u i et ideo

lent, ad legis et gratiae perficienda jussa e t promisss

recte (isa.

magni consilii angelus

a propheta

vocetur

IX). Quale est i l l u d apoatoli : Nesciebam, fra-

antmo

nanciscenda conferunt, quasi decem et septem ner quinque muliiplicantes, octogenariam e t qtiiuariam

tret quia princepe e$t sacerdoium (Act. x x i u ) p r o eo

v i r o r o m summam perficiunt. Qui recte etiaro v e s l i t i

u t d i c e r e t : Sciebam quia princeps non est sacerdo-

epbod, i d est, superhumerali

9

iitieo narrantur, u t

t u m , apparente j a m e t clarificato ponlificatu i l l i u s ,

cuncU sua opera (humeri enim solenl pro operibtis

q u i c u m sois filiis eiectls est sacerdos i n asteroum

accipi) et ante gloriam m a r l y r i i roortificatione carnis

secondum ordinem

comroendala, e l perfectios a d o r n a u demonstrent.

Mekbisedecb.

edt rez emissariis, etc. Disparem roaloruro s e m -

Nobe autem civitatem eacerdotum percuuit in ore

p e r , disparem et bonoruin cernimus siatutn. A l i i

gladii, etc. Trucidatis A n t i c I i r i s t u s d o c i o r i b u s C h r i s l i ,

n a m i u e s d summum nequitiae verlicem couscendeo-

I famam quoqoe doctrinae i l l o r u m , qua contra hnpia

Et

ipso

dogroau quasi lalrando certare, et i n qua suam i p s l

auctori-

v i U m semper operibus i n h s b i u n d o m u n i r e consua-

t a t i palam m exsequenda ejusdem persecutionis rabie

verant, o r e pestiferac locutionis infamare sc funditus

aaale astipulando subduntur; q u o r u m Doech Idumaeus

exstirpare c o n t e n d i t ; sed et lortes quosque i n opere^

t e s , persecuubnis liunt auctores; quos

Saul

D a v i d persequetido designat. A l i i nefandae

t y p u m tenet. A l i i quasi m i t i o r i s i n g e n i i , a docenda

fecundos i n generandis nutriendisque Cnrislo

q u i d e m proximos, vel pcenis extorquenda, quamvis

parvulos quosque

filiis,

n o o etiam ab agenda i m p i e u t e manus servsre v i d e n -

matris ubera lambentes, nec non et j j i g u m ejus suave

t o r i n n o x i a s ; quibus servi Saul a sacerdotum D o m i n i

atque onus iuVe porUntes, vocem quoqpe iliius i n n o -

i o j o r i a cootioeotes, non indecenter a p u n t o r . l t e m

center audientes, etimqne ad atterna supernae beaii-

i o Cbristo, et adhuc pia ca*tas

i a i e r ftdeles m s l o r u m t e n u t i o u i b u s probando», a l i i

tudinis pascua sequentes, v e l ad negandam ejus ft-

aaot q u i usque ad ssngoinem pro v e r i u t e decerUnt;

dem, vel ad subeundam p r o eo n i o r t e m , tonnentis

q u i sacerdotum Nobe cum suis perdilorum praemon-

impiis cogere noo o m i t t i t

exemplo, q u i pari fide ac di?eciiene, sed m i -

Evadent autem unu$ fitiu$ Actdmelech.... Abialkar

t i o r i adbuc perfereoda? t r i b u l t i o n i i fortitudine prae*

etc. Sicut Docch ldumaeus, uuus qui saccrdotes per-

frtrantur

I

CC3

BEDJS VENl.R V B I L l b OPERUM P ARS I I . — E & K G f c l l o A

6KNVINA.

GbM

ministraeusstt, omnem carnlffcum m a n u m , iia Abiaibar, unus A ego , iltic et mimster mens erit; si quie mthi verit. honorificebit eum Pater meus (Joan. xv; Matih. qiri percuiieulis gladium evasit, omnes qtti persecu* t i o n i i l l i saevisslroae superesse potuerint Cbristi con-

x ; Joan.

fessores e x p r i m i l . Unde recte Abiatbar paier super-

Idumaei, et ipsis Domini aposiolorumque t e m p e r i h u *

fleus

in Joda Iscariote caeterisque falsis fratribus, e t io fino

interpretatur, utpoie illos significans q u i , pa-

x t i ) . I t o c proditio siriiul et percnasio Doeeh

vocabulo gloriosi, tanto t o r b i n i

mondi in ipso majore cseteris A n t i c h r i s t o , poteat i n -

snperfuerint. Fugit autom ad David, et annuntiavit

l e l l i g i , quo modo psaimus qoinquagesimus p r i o t u s ,

c i occiaos a Saule sacerdotes D o m i n i : cnm pia rema-

qui i n ejus mentiouem canitur, otrique i i b bosii u o n

n e n t i u m , expleta caede, devotio conversa ad D o m i -

inconvenienier a p t a t u r , dicente l i t u l o : l u fioem i n -

lerno i n Ecclesia

nom ardentius occisorum sub testamento ejus fratrum

telleclus insi David , cum veoit Doech ldumaeos, e*

memoriam ei orando, v e l s a c r a s bostias

annuntiavil Sauii, et d i x i t * Ecce David io donio Abt-

offerendo,

commendat: c u i ipse super suum respondct Evange-

m e l e c i i ; ubi non ob aliud intellectus ipsi David i a

l i u m prascisse

capite ponitur, quam u l siguificelur ioteliexisse David

se et prscdeslinasse j a m olim omnes pro ejus

inter aeruronas quas patiebatur iooocens, quid c o o t r a

noinine passuros; ideoque se quasi certi fenoris de-

v e m m David de soo semine nasciturum esset nequitia

volentes pie vivere b i t o r e m , universas

i n eo,

persecutionem

animas hujuscemodi morte so- B macbinatura p r a v o r u m . Venit eitioi g i o r i a m i n m a -

lutas ad vttae aetemae gaudia p e r d u c t u r u m . Sciebam,

l i t i a , potens iniquitate, tola die iiijustiliam cogitans

i n q u i l , quod

et caetera, qttae i n psalmo subjunxit. Qui baec futura

cum i n Ecclesia

nunquam defuturi

essent fahri fratres, procul dubio per scandala i n t e -

per Spirituro i n t e l l e x i l , peccaiorutn et

stina j u v a r e n l hostes externos. Sciebam quod cum

gravatus, et pgenis gravandus Jodas, anauntiavit J u -

ponderibos

i n hoc lofo srecnlo nunqitam dcfuturi essent m a l i ,

daeis, et d i x i t : Ecce Jesus i n b o r l u m m o m i s Oliveti

quibus bonorum vel sapientia disptitantium, vel cer-

solet frequenter c u m discipulis suis. Nam de ullima

l a u t i u m patientia exerceretur, s i m u l et probaretur,

tribulatione quomodo tilulus hic accipi d e b e a t , ex

procul dubio semper hic peregriuanlem

his quae supra disputata s u n l apertissime lucet.

Ecclcsiam

tribolattoties et lentamenta manercnt. Scd ego qui singulas clectorom

r u m quia sermonem i n longum d u x i m u s , teribtmque

animas posl desudatos i n

i n expositionem beati Samueiis secundo et prhno

terris agones coelesti in perpetuuin coroua donabo. mea ; ne limeatis

si mepersecuti

sunt,

prolixiorem dictavimus i i b r u i n , et bnic c u m t r i u t i i -

i n q u i t , in

pbatorum m a r l y r i o sacerdotum finem imponendom,

eos qui occidunt corpus :

aliquantumque censuimus ob reparaodas sileniio v i -

Mane mecum , ne thneas , elc. Manete, ditectione

Ve-

sum

et vos persequentur;

sed ubi sum

LIBER PUOGEIllUal.

res, a labore cessandum.

QUARTUS. t i s l e s , officium benedictione confirmavi.

Redeunle

T e r t i o i n beatum Samuelem completo volumine,

lemporunt slatu i r a n q u i l l i o r e , redit et m i l i i o t i u m

pitlabam mc, aliquandiu reparata per quieiem tnedi-

p a r i t e r ac delectatio mirabilia Scripturas sanctae tota

tandi vel scribendi voluptate, sic demum ad incboa-

a n i m a , s o l e n i m t e n t i o n e , scrutandi. I g i t u r q u a r t u m

lionetn quarti roanuro esse missurum. Verttm haec

i n Samoelem allegoricae expositionis l i b e l l u m , a vi*

eadein niihi quies, si taroen quies dicenda est i n o p i -

ctoria beati D a v i d , qpa salvavit habitatores Ceiiae,

nata mentis anxietas , p r o l i x i o r m u l t o quam decre-

atque ab oppugnantium Philisthinorum i m i p t i o n e de-

veram , nova circumstantiuro r e r u m mutatione, p r o -

fendil, cum tuis, amantissime pontificum, oratiooibus

v c n i t , maxinie discessu abbatis mei revereudissimi,

iucipiens, q u i d q u i d , i l l o reserante q u i babet clavom

q u i , post longam monasterialis curae observantiam ,

D a v i d , p o t u e r o , mysticum legentibos cominunicare

subitus Roitiam adire , atque inter loca beatorutn

curabo. CAPUT

aposlolorum ac m a r t y r u m Christi corporibus sacra c x t r e m u u i senex baiituro reddere disponendo , non parva commissorum sibi animos , et eo majore, quo iinptovisa conturbatione stupefecit. Sed qui Moysi lon^aevo ab humanis rebus tollendo Jestiin Nave iu

PRIMUM.

Oppugnatam a Phitislhiim Ceila satvat David; et **• pervenluro contra se cum exercttu Saut aufugit cum sexcentis suis in montem soliludinU Ziph. %

( I Reg.

x x m ) . Et

nuntiaverunt

David

ducatum, q u i Eleazaritm i n sacerdotittm Aaron p a i r i

Ecce Philisthiim

substiluit, ipse provecto a l a l e Ceolfrido,

quod scripttiui est : Qucerebat tamen eum

ad beato-

oppugnant

Ceila

f

dicentes :

e t c , usque ad id Saul

cun-

r u i n apostolorum limina sancta properanti, l l u e i b e r -

ctis diebus

t u m juvenem, cui amor studiumque pietatis j a m o l i m

per David quidem ab hoste salvatorum, sed eumdetn

9

etc. llaec lectio sub typo v i r o r u m Ceihe,

Eusebii cognomen i n d i d i l , ad regendas sa< erdotio

David mox ho*ti tradere

dncaluque spirituali

levilatem qui verbum audiunt,

tidclium

animas , abbaiis vice

paratorom, n o t a t eorum et continuo cum auudie

substiiuit. Ejtisdcmque substitutiouis graduin post

accipiunt

t l c c t i o u c m f r a c r n a m sua pcr l u u m , dileciisbimean-

radiccro, scd sunt tcmporalcs; facta autcm t r i b u l a -

iiiud (Luc.

v m ) ; non habent antem i n se

(«o

rN S.VHUELEM PROPIIETA&f A L l K O R I C A EXPOSITIO. — L » . I V .

lione e t pcrsecotiooe propter verhum ,

GJ6

e o m i n u e i quanto magis s i ierimus i n Ceila advcrsnm aguiiua

scandalizantur. Nuutiaverunt i g i t u r David q u i nove-

P h i i i s t b i u o r u m ? nisi infirraos quosque

rant Pbilisthaeos oppugnare Ceilam, fttgatisque i n t r a

praeparaniibus se ad opus verbi, magislris s p i r i t u a -

audilores,

rouros incolis omnibus, areas quae foris forte repe-

libos paventes aperta voce respondere : Eece nos

r i r i poteranl eorom vastatione d i r i p i . N u n t i a n l electi

intra

Ohristo veraciter manu f o r t i , non eum quasi nescium

paternae fidei, quam Judaea significat, Itbere dnfen*

r e r u m bumanarum loquendo instrueotes,

dere timerous; quanto m a g i s , si euntes ad eos q u i

sed ad

domesticos

Ecclesiae parietes

confessionem

eum quasi misericordem miserorum pericula s u p -

viam veritatis vel nunquam cognovere, vel cognitam

plicando referentes, cum v i d e r i n l v e i u n a m q u a m -

deseruere,

iibet a n i m a m , vel m u l t a r u m simul turbam a n i m a -

aerias bello lacessere caeperimus,

r u m , sive v i t i o r u m fascibus aggravatam, seu

culis nos patere non ambigiinus? Sed b o r u m i n f i r t n i *

certe

verbo salutis inslruendos ,

potcsiatos

gravioribus p e r i -

genlilibus adhitc ritibus mancipatam, ab i m m u u d i s

tatctn ac timorem Bominus crebris Evangelii sui v o -

spiritibus o c c u p a r i ; e t s i quid naturaliter insilae v»r-

cibus erigere, atque ad deprecandi

tutis a c velut salutiferi germinis babet,

tare non o m i l l i t . E t boc e s i quod sequilur : Ega

t o t u m hoc

m m i r o i n , quia foris i n v e n t u m , hoc est p r o solis mundialibus est comroodis a c t i i a t m n , eoruro i m p r o bitate depracdari. N u n t i a n l eniro baec intellectuali David q u i , communi humanitalis

roiseria

1

fiduciam

enim tradam Phiti$th$eo$ in manu tua. In munda pre$$uram habebiti$ $ed conjidite ego vici mundum (Joan. x v i ) . 9

contem-

t

Abiit David el viri ejus in Ceila, etc. A b i i t D o m i -

plaia, c o n i r a regnum i m m n n d o r u m s p i r i t u u m qtte-

nus i n praedicatoribus suis ad sanandos

r u n t u r e l exorant, dicentes : Facli

corde, e l pugnavit

$umu$ in oppro-

brium vieini$ nostrit, deritui el conlemptui hi$ qui in circuitu noetro tunt. Utquequo, Domine, ira$ceri$ m /btent, accendetur oetut ignie zetue tuut? Effunde iram iuam tit gentee quce te non noverunt; et in regna quce nomen luum non invocaverunl. Quia comederunt i a cob (P$al. v n ) , et caelera, usque ad Onem p s a l m i .

iv*sat vadam et pereutiam Philitthceot i$toe ? etc.

tonfor*

perfidiae, patefacta

contriios

adversus spiritus mendacii et luce veritatis e l fidei, et abegit

ab eis justa segregatione aniiuas r e d e m p t o r u m , i n quibus ipsi pridera e r r o r i s freno

constrictis quasi

superequitantes, suoque has j u r i ac d i t i o n i m a n c i pantes, aliis efficacius potentiusque d i r i p e r e , ac sibi subjugare consueveram, eos exsecratione

et anatheroalixare faciens

magna. Sic n i r o i r u m salvavit eos,

Qaia D a v i d pene semper i n S c r i p t u r i s , d u m mysiice

q u i nuper h o r u m t e n t a m e u u v i u n t e s , suum s o l l i c i t i

accipitur, Dotninum C b r i s t u r o , sed modor i n suis

flagilavere

n i e m b r i s , modo i n seipso signiflcat; recte i o t e l l i g i -

EccJesiae saepe facta, et quotidie per loca i i e r i , nemo

tur hoc

fere est qtii d u b i t e l .

loco, u b i Domiuuro an aggredi

et vincere

praesidium. liaec

e t ab i n i t i o nasceutis

Porro eo tempore quo fugiebat Abiathar etc. Ephod

bostes debeal, consoluit, ad m e m b r o j u r a , i d est, I I -

9

delium ejos pcrsonaro referendus, qui dolentes n o n -

est, u t supra

uunquain super cognito a p r o x i m i s i n t e r i t u perfldo-

t u m , quatuor iusignissimis auro interlueente c o l o r i -

rum,

bus, duobus i n utroque bumero lapidibus preiiosis,

consultis Scriplurae divinae

o r a c u l i s , quid

sacerdoule

iodumen-

super b i s fleri debeat i i t q i i i r u n t . Nam et supra, ubi

et

eidem D a v i d

c l u i n , quod significandis s u b l i m i u m v i r o r u m sensi-

Ccilam a Philistbaeis oppugnari n u n -

duodecim

roeininimus,

patriarcbarum nomioibos

sacrossn-

t i a t o r , potesl non i m m e r i t o signari fldeles quosque

bus decentissime

saepissioie perfeclioribus aeque C h r i s t i fidelibus ea

ad C b r i s t i g l o r i a m magis magisque praedicsndam, b i

convenit. Confugientes

nsmque

tentatiooum pericula i u m u n d o , quibus ipsi d e v i n -

qui muiias p r o i l l o m a r t y r i u m passis carnifieum

cendis sufficere se n o n posse perspiciunt, ostendere.

pcrsecutortimque manus evaserint, sensus et prae-

Qoi a i m i r u m perfectiores ac manu fortiores Eccle-

cordia secum quatuor excelieotioribus c b a r i u t e i n -

siaruro m a g i s t r i , perscrutatis m o x S c r i p t u r a r u m t e -

terfulgente

s t i m o n i i s , miserendum subveniendumque

speris prelioso discrimine t e m p e r a u , et praeceden-

oppressis,

v i r l u t i b u s sublimia, i n adversis e t p r o -

et refraclo maiignorum s p i r i t u u m conalu, catervam | t i u m Patrum verbo exemploque d o c u simnl ac m u n i u dcferunt. E t bene fugiens ad David epliod diutina tcntatione l a b o r a n t i i t m , i u v e n i u n l esse salaed i n f i r m i o r i b u s sa?pe p r o i m m i n e n t e

secum habito sacerdos non ascendisse, sed descen-

persecotioue paventibus, rnrsus d i v i n o r u m elqquio-

disse m e m o r a t u r , j u x l a i l l u d quod scriptutn e s t :

vandam;

r o m lectio consulta, non timendos eos q u i occidunt

Quanto ma%nu$ e$ humilia le in amnibue (Eccte. m ) .

corpos (MatUt. x ) , sed surgendum a torpore

Verum quia crescenle fidei devotione,

operaodo,

eundum

esndo, expugnandos

a d oppressos

utilia

recca praedi-

oppressores exorcixando, cito

respoosione manifestat. S u n l eniin qui

persecutio-

n o m t o r b i n e incumbente, v i x ipsi fidem, qua i m b u t i sont, palam p r o f i t e r i audent; quanto roinus e t a l i o s s d fidero vocaodo, v « l i n fide solidando,

adversus

t

crescil e t

o d i u m perfidorum, superno videlicet agente judicit», ut et inlegros

i n fide l e n U i i o examinans

clariores

reddat, et eadem sin>Mlatores suae l e v i u t i s a r g u a t , recte subjungitur :

Et prescepit Saut omni pepuio

t

etc. Augescenie

enim s u t u Ecclesia?, non defuere suis quique t o m -

agmioa s p i r i i u u m malignororo bellum subire praesu-

poribus a d v e r s a r i i , q u i patienUsm

m u o t f E t q u i d est typiee, viros David ad eum d i -

ejus, Doroino

c e r e : Ecee nos hie i n Judaca consistentes t i m e m u s ,

eam certamiue p u i s a r e n t ; ipsum paritcr Dominum

permittenle,

sapientiamque

p r o b a t u r i , gravissimo

607

B E B i f i VENERABILIS OPERUH PARS I I . — EXECETICA GENUINA.

G6S

i n ea et vhros ejus, i d est, fortes quosque propugna- A sibi specialiter u u r p a n t e s , ab u n i u t e catboiica so lores Evangelii ejus impia obsidione capere, ac de medio tollere quaerenies, nec tamen unquam ad pcr
in mea

x ) . Sicut fasciculus unus quibusbbet vinculis

Deo

amplios

homines i n terra degentes quam terra ea quae n t t l t o s

*inc labore tuetur. Juxta qood ipse i n Evangelio sub me

et

iltud Evangelii : Sunt Jesus, tror

quw si scribaniur muiidum

capere

locolio-

i n S c i i p t u m , qualo

autem et atia multa quat per singnla, eos qui

nec ipsnm

scribendi

sunt

est fadt orovlibroe

721

IN LIBROS REGUM Q U J I S T I O N U M

X X I LIB. L

7**~

xxi), Qoomodo enim non caperet mundus l i - A iosephi n a r r a i I l i s t o r i a : T r i g i n t a erant cubiti a p a vimento usque ad medium coenaculum, lrigint.i r u r bros q u i s c r i b i potuissent i n mundo ? Sed ad insi 6us a medio usque ad tertium,quousque p o n i c i t u m , nuandam magniiudinem ac m u i t i t u d i n e m operum (Joan.

D o m i n i , tali verbo v o l u i l u l i S c r i p l u r a . Et

inptanctu

quae templo ab A u s l r a l i , et Occidentali, ct Sepien-

i).

trionali laterecohaerebant, a l l i i u d o p e r l i n g c b a l , id est,

C u i s i m i l t i m u m est i i i u d e t i s m saoculariuoi l i i t e r a -

simul sexaginta; deinde alii sexagintatisqitcad supre-

rnm :

mum domus teclum : itaque tota cjus altitudo cen-

Davkl aquitit

veiocioret

9

leonibut forlioret

9

(UReg.

Qut candore ntves aoteirent, cursibus auras.

tum viginti cubitia adimplelur (Lib. Antiq.

Qttod aotem mensus eos funiculo d i x i t , fuiuculum allegorice

pro sorte posuit, eo quod funiculo solent

12. ( I I I Reg.

\ m , c. 5 ) .

v i , 8 ) Ottium luteris medii in parte

dexiras. Quod dicitur : Ostium laterit me-

erat domut

agrorum spalia m e t i r i . Unde s c r i p i u m e t t : Ct sorte

dii in parte erat doniut dextree nou, ut qutdam pulant,

d i v i s i i eis t e r r a m i n funiculo distributionis. Signifi-

hoc indicat quod ostium quo intraretur in templum

est

9

aulem qued tam libera dispositione David r e -

ab Australi parte, boc esl, i n lalcre medio parietis

gfooes Moabitarum haeredibus quibus velletdivideret,

m e r i d i a n i fuerit faclum. Alioquju simplicitcr diceret

qosm 6i possessor quilibet agros proprios ad nutum

Scriptura : Ostium domus erat positum contra A u -

suutn ducto fainc inde funiculo d i r i m e r e t . Mensusesl B s t r u m . Nunc vero ostium quidem, quo ad quotidiana autem duos funiculos, u n u m a d occidendum, et u n u m

templi ministeria ingrediebatur, erat ad O r i e n t e m ,

ad vivificandum. E t hoc aiiegoricedictum significans

u l Josephus r e f e r t ; et porticus anle faciem i l i i u s , e t

q u o d io sua David poiestate babuerit, nullo utique

ipsa patens ad Oricntem, ila ut exoriens sol

eonlradicente, quos eorum neci daret conlumaces,

noctialis sine u l l o obstaculo radtos suos per ostia

quibus parceret subjeciis. 0 . ( U Sam. XXIII, 8.) Ggni vermicutut.

templi Ipse

est quasi

teaerrimut

ciis

aequi-

et oraculi i n ipsam arcara, quae eral i n san-

Simctorum,

mitteret. Porro ascensus q u i in do-

Quod dicilur de sapientissimo p r i u -

m u m superiorem, et a superiore ducebat in l e r t i a m ,

eipe f o r t i o m David, cujus quidem nomen i n Regum

in Aus'.rali erat temi l i latere (hoc est enim d e x t r i

R b r o tacetur, at vero i n l i b r o Paralipomenon Jes-

pars

b a a m nominatur, et fukse filius Hacbamoni comme-

modicum

m o r a t u r (/ Parat.

parietis. Unde consequenter adjungilur : Et per r o -

vermiculus (// et

x i ) . Ipse est quasi lencrrimus ligni Reg.

x x m , 8 ) . Yirtus simul bellica

modesta v i r i designalur c i v i l i t a s , quod videlicet

domus)

abscondile faclus, babens oslium pcr-

interius ab Orienle in ipso angul >

ehteant ascendebant in medium ceenaculum, Cujus dispositio

in tertium.

nsccustts

dextri

et a medio

mysterium

uo-

s i c u t vermiciilos ligni teoer quidem et fragiiis loto Q bis m u l l u m memorabile c o i n m e n d a t ; claret uamquo suo corpore, nec non et permodicus apparet, nihilo* quod templum hoc quod Salomon fccit corpus pacim i n o s tamen fortissimom l i g n i robur exedens c o n fici regis C h r i s t i , non solum illud quod cst ejus s u m i t , e t cariosum reddiL Unde et a terendo ligna Ecciesia t o i a , v c r u m etiam ipsura quod sacrosant a e d i n i s nomen habct. Sic i l l e affabilis omnibus

c l u m de V i r g i o e , ut esset caput Ecclesiae, suscepit,

e o u t i , e t quietus atque h u m i l i s v i d e b a l u r ; at i u cer-

figurate insinuat. Erat

camine

m parte

publico

robustum se atque intolerabiiein

o o s t i b u s exhibebat leonem. et

9

Eiipte

detcendit

diebut

nivit

9

percuttit

Quod dicitur de Banaia :

in media cisterna. et percuuit

autem oslium

tale is medii

de quo occulte ab inferio-

teonem in media

citterna

retur i n t e n i u m . Quod, passo i n cruce D.jmino, unus militum iancea tutut ejut dextrum aperuit, et

continuo

et aqua qui est sanguis nostrae r e d e m -

exivit tanguit

9

c. 12), quomodo sit fa-

piionis, et aqua nostrae ablutionis, quibus emundati

c t u m , Josepoos narratapertius, quia videlicel cister-

et consecrati mysterits, de hac quam i n lerris a g i -

na cum

(Lib. v n , Antiq.

9

ribus i n medium coenaculutn, et a medio asccnde-

1 0 . ( I I Sam. x x i n , 20.) lpte detcendit leonem

domus dexres

f o e r i t n i m i u m profunda, quae tempore hiemis,

mus vita ad rcquiem spiriius i n fulnro, quasi ait

essent omnia sivibus plena, ipsa quoque nimio

superiorem domttin, tendimus. Et ubi carne soluti

n i v i u m aggestu perveniens,

fuerit coaequaia. Quam cum l e o s t i - D a d

periculi nescius, incidisset, ibidcmque

c o n c l u s o s grandi r v g i t u clamaret, accurrebant h o m i ncs

videre

quid esset. E t dum cum aiiis ad taie

«pectacultwn adveuisset et Banaias, Ue-ilivit siatitn

requiem spiritus ascenderimus , carnis e t a n t

nostrae rcceptione i n die rcsurrectionis quasi suprcmi coeoaculi exspeclamus ascensum. 15. ( I I I Reg. v i , 9.) Texit quoque domum

laqu.a*

Quod dicitur : Texit quoque

domum

ribut

cedrinit.

i n c i s t e r n a m , el aggresstiin medii» i u nivibus percus-

laquearibut

s i t e t i n t e r f e c i t leonem.

supposita trabibus, affiguntur ciavis,

1 1 . Quare in lib. Regum tetnplum (II)

\\)dicalur quod 9

habebat x x x cubitot in altitudine

9

Poralip.

teoipii

( I I Sam.

habeaur

cum in tib.

c x x . Quod i n constructiotie

d i c i t u r i n l i b r o Regum, quod habebat t r i -

Prima videlipet babebant triginla sunimiialem

sed

cubitos a p a v i -

mento ; secunda habebant cubitos scxaginta, contra ceutum

torum

dccoremque praemonslrare

m i r a n d u m . Terna autem erant i n templo laquearia.

g i n t a eubilos i n a l t i t u d i n e , cum i n libris Paralipomecubi-

laquearia sunt t a b u b t a , quae

piciurae suoe solent exspectantibus

n o n s e r i p t u m s i t : Porro

attitude centum viginti

cedrinit;

p o r t i c u u m ; tertia habebanl cubitos

et v i g i n l i , i n summiiaie totius domus. Non

m ) , nequaquam discrepare,

enim i n Palaeslina, sicut nec i n i£gypto, eulmina i n

t H r u m q u e v e r u m esse noscendum cst. Nam, u t

tcctis habentur, scd plana potius tecta d o m o r u m , ad^

erat { I I

Parai.

7f5

DED/E VENERABJLIS OPERUM

scdendum

v i d e l i c c l , vel

^RS I I . —

denmbulandum apta c o t -

Quorum

7^i

E X E G E T I C A GENULNA. posiiionem

vectium

Scriptura

non

sine

s l r o u u t u r . Unde dicit i n Evangelio Dominus: Et quod

causa, sed magni iniuitu sacramenti tam dtligenter

in tedis. Talis namque

expedire curavit. Constat e n i m , quod domus t e m p l i

in aure audistis,

pccdicabtur

locus apiissimus est, de quo verbum praedicatur, vei

exierior peregrinantem i n terris Ecclesiam, sancta

assidentibtis s i b i , vel inferitis positis audiioribus

autem sanctorum internam supernae patriae f e l t c i t a -

Metius

tem designat. Item illata i n sancta sanctorum a r c a ,

quam cum mu-

assumptam C h r i s t i bumaoitatem, et i n t r a veium r e -

x x t ) ; quod

giae coelestis i n d u c t a m ; vectes vero quibus eadem

profcrat. De quo et i n Proverbiis Salomon : est inquit, habitare in anguto domalis, %

tiere

litigiosa

enim

in domo

communi (Prov.

arca portabatur, praedicatorcs v e r b i , per quos

Latine t e c l u m , Graece d i c l t u r doma. Sed et

ipse

porticus ipsac circa templum terna babebant laquea-

mundo innotuit, typice denuntiant. Erat autem

r i a . Prima babcbant cubilos a (crra v i g i t i t i , secunda

afca tirna aurea babens m a n n a , quod i n h o m i n e

io

Itabebant quadraginta, tertia habebant

sexaginta.

Christo habitat omnis plenitudo divinitaiis c o r p o r a -

Plana enim ct ipsorumfacta erant tecta. E r a n t a u t e m

l i t e r . Erat virga A a r o n , quae excisa denuo fioruerat»

porlicus triginla inferius, triginta i n medio, triginta

quod potestas omnis judicandi penes eum est, cujus

desuper, non muris ab invicem, sed tabulatis discre-

j u d i c i u m i n humilitate passionis videbatur esse s u b -

tae, ita u t singulae earum quae erant numero nona-

l a l u m . Erant et tabulae t e s l a m e n t i , quia

in i t l o

ginta, quinos ctibilos i n latitudine e t longitudinc,

sunt omnes thesauri sapienliae et scientiae

abscon-

vicenos autcin i n altiludine habereiit. De quiitus

d i t i . Adhaerebant

v i d e l i c c l porticibus frequens i n l i b r o Verborutn die-

doctores q u i quondam laborabant i n verbo C b r i s t i ,

rum

nunc praesenti visione gaudent gloriae C h r i s t i . Quod

mciitio est. Sed

plcnius explicat Et

adificavit

cubitis

quo sint ordine dispositac,

Joseplius. hoc

enim unus eorum de se d i x i t : Cupio dissolvi,

Quod autem sequitur :

tabutatum super omnem domum

altitudinis;

ei vectes, quibus portabalur, q u i a

cum Christo (Philip.

quinque

et esse

n ) ; de omnibus utique sui operis

consortibus intelligendum r e l i q u i t . Apparebant s u m -

est, quod i n Deuteronoralo

praecepit Moyses : Cum cedificaveris

domum

novam,

milates vectium foris ante oraculum non semper, sed

facies murum lecti per circnitum,

effundatursangws

cum ostia ejusdcm oracult aperiri contingeret; neque

ne

atio, et in prcecepe

boc omnibus, sed bis solummodo, qoi propius acce-

ruente (Oeut. x x u ) . l l o c e l e n i m t a b u l a t u m i n e x t r e m a

dentes, attentius ea quae intus erant satagebant i n -

in domo

tua et $it reus

labenle

summitate m u r o r u m l e m p l i vice cancellorum erat

t u e r i . Ipsa aulem arca qualis et quomodo

erecttun, ne quis ad superiora couscendens, d u m ad

posita, solis eis q u i oraculum inlrassent, videre lice*

termintim

te< t i j c r v e n i r e t ,

incautc progrediendo

(

esset

b a t , quod nullus sanctorum i n hac adbuc vita posi-*

rcgem

tus, u m e t s i inultum i n altitudine se mentis a l t o l l e n s ,

Ochoziam, i n sequentibus i n v c n i t u r ; qui p e r c a n c c l -

sed soli iithis p a t r i s cives gloriam i n i b i sui Redem-

los ccenaculi decidcns, letbiferum incidit i n languo-

ptoris plene contuentur. Suut et vectes cum arca iii

dilaberetur

rem.

ad

ima.

Quod

m u r i s , vel

oraculo r e c o n d i t i , quod absconditi sunt etiam n u n c

tutelam viae p o i m n t u r , vulgus

perfecli quique electi qui nos praecesserunt de m u n d o

Quibus videlicet

cancellis, cum ad

esse passtim

labulatis , vel

l u r i c u l a r u m nomen Indidit. Quodque operuit

domum

lignis

cedrinis;

s u b d i l u r : Et

supremum totius

i n abdito Quorum

vultus D e i , a oonturbalione h o m i n u m . lamen summitates

vcctium n o n n u n q u a m

ipstruciurae tegumentum designat, hoc est, labulatum

aperto o r a c u l o , his q u i appropiant v i s u n t u r , c u m

quod illis (rabibus destiper appositum erat, qttibus

perfectloribtis quibusque, atque oculttm sui cardio

suprema quae praedlximus laquearia subter eranf

t o U iutentione purificantibus, divina gratia a l i q u i d

affixa.

Cxtremum de supernorum c i v i u m gaudio

14. ( I I I Reg. v i u , 8.) Cumque vectes eminerent, apparerent

sancla sanctorum d i c i l u r : Cumque eminerent et apparerent ante oracutum,

summitates

eorum

forie

sanctuarium hoc

volumioe scribitur.

inquit, quibus portabant arcam, quod

lum longiores

vectes,

nen apparebant ultra extrinsecus;

tnanifestius i n Paraliporoemui Vectium,

et

summitates eorum, etc. Qiiod iilata arca i n

paulu-

erant, capita parebant ante oracutum.

Si

vero quis paulutum

fuisset extrinsecus,

poterat

v ) . Ubi notandum, quia etsi ca-

(11 Paral.

eos videre non

conlem-

plandum d o n a v e r i l ; quae n i m i r u m contemplatio h i s qui

paulo longiux recesserint

minime

conceditur,

quod quanlo exterius mente vacua manent,

Unto

roinus quae sint interna gaudia vident. 15. ( I I I Reg. V I I I , 85.) Fecit cetebrem,

vitatem cetebrem, magna

Satomon

festivitatem

etc. Quod d i c i l u r quia fecit Satomon et emnis Israel

ab introitu

coram Domino;

Emath usque

cum eo;

fettimultitudo

ad rivum

jEgypts

per i n t r o i l u m E m a t b , S e p t e n t r i o n a -

lem tcrrae repromissionis p l a g a m ;

per r i v u m s i v e

pita veciium accedenlibus propius, ac diligeutius i n -

torrentero i E g y p t i , ut Verba d i c r u m n o m i u a n t , d e s i -

tuentibus, parebant ante o r a c u l u m ; non tamen

gnat Austraiem. De quibus aliqua latius ex

fieri

verbis

poterat ut ipsa eorum capita ante oraculum eroine-

sancti Hieronymi ponere, g r a i u m puto esse l e c t o r i .

r e n t , quia n i m i r u m uece&se e r a l , u t clauso oraculo,

Scriptum est i n l i b r o N u m e r o r u m , i n quo o m n i s t e r r a t

et appenso aute ostia velo, ipsi quoque vecles toti

rcpromissionis per quatuor plagas b r e v i

cum

d i v i d i t u r : Pars

arca et Cberubin abderentur interius. Quod

meridiana

fieri non polerat, si prominentes ulterius vectes p r o -

quce est juxta

dncendis ad claodendum ostiis l o t u m non d a r c n t .

tem mate Sateissimum,

Edom,

incipiel

sermone

a sotitudine

el habebil terminos conlra qui circuibunt

Am}tra4em

&in

%

Oriemp{a-

755

1N L I B R O S R E G U M QUi£STIONUM X X X

gam per ascensum scorpioiis, et pervenianl in Meridiem egredienlur utqtte

iia ut tranteanl

(Nttm.

UB. L

x\xiv). A

726 ffne

igitur Septentrionaiis

unde

plagae, hoc est, atrio E n a n , tcndunt lincs usqtte noV Sephama, q u a m llebraei Apamtain itominaut. Et dc

ad Atemona,

usque ad Cadet-Barne,

A mari

eonfinia ad vltlam nomine Adar, et lendcnt ibilque

pvr ggrum

Asemona usqne ad torrentem tirtore

Senna,

finietur.

jEgypti,

terminus

et marit

ab

Apamia deteendunt termini in llebia, ficare

Pro quo i n ultima visione propheiro

Exccbielis ita d i c i t a r : Ptaga diana a Thamar

autem

Austraiis

aquis abtindantissimis f r u i t u r . Inde, nient termini

quae significat latissi-

t

quem perspicuum est

fontem,

significare D a p b n i m , de quo fonle supradicia urbs

(Eiech.

x i v n ) , k l e s t , conrradictionis. Cadee quoque et torrent usque ad mare Magnum

urbem quae nUnc i n S y r i a Coele nobilissima

c s t , sequitur, contra

Meri-

usque ad aquas Marlbuth

qoac nunc Syrico

vocatur A n t i o c b i a . E l u t scias Reblam hanc sigui-

Magni

contra

inquit,

perve-

ad ntare Chenereth, iu sic e x p o s u i ,

pro qtio i n Ilebraeo

iisx.

ut reminiscaris

s c r i p t u m est Haser E n a n , quod interpretatur atrium

q u a m sit verus apostoli s e r m o , qui d i c i t quod om-

f o m i s , terminus est Damasci. Unde d i c i t E z e c h i e l :

nia in figura contingebanl

Et

erii

floser

terminus a mari

usque ad atriunt

E n a n , lerminut

Dumasci,

Aqmitonem

ptaga Septentrionalit

metabuntur, de

villa

efent

lermini

ccmtra ad

(Exech.

i n q u i t , fines eontra

Enan utque Sephama, in Rebta contra et ad tdtimttm

XLVII).

Brientatem

et de Sephama fontem.

Orientem ad mare Chenereth,

Jordanem^

sive

Enan,

et ab Aquitone

Inde

ad tnde

illit,

17. ( I Reg. xx , 1 0 . ) llcec hrnc addant,

tcrtpta

tunt

autem

x). faciant mihi d i i , et

e t c . Quod Benadab rex Syriae, obsi-

ptagam

dens et impugnare incipiens Samariam , a i t : Hiec

detcen-

faciant mihi dii, et hatc addant, ti

pervenient

el tendent utque

Saltitsimo

propler not (1 Cor.

claudentur

Samarioj

pugillit

omnit

populi

tuffecerit

mei qui sequitur

putvit me,

hunc habet sensum : Samaria , j u x t a m o r e m c i v i t u t u m , habebat terrain ioterius propo n i u r o s , pctic-

727

BEDJE Y E N E R A B I L I S O P R R U M P A R S I L —

qne m u r i s aequalem , ne videlicet eos terrae

adjacentis ereclos creber insisienle

l i o s i i l i dejiceret

ictus

7 «

EXJXETICA GENUINA.

sine subsidio A l>ens i n l r o i l u r a a parte O r i e n i i s , cnjus i n l i b r o Regum ita m e m i n i l Scriptura :

mano

interius

arietis. Extrinsecus a u i c m

i n u r o r u m a l t i t u d o longe super iaciem lerrae trans-

tribus ordinibus

ordine lignorum

Et

cedificovit

lapidum

mlrium

potitorum,

et

uno

cedri (111 Reg. v i ) . I n t e r i u s videlicet

c e n d e r a t , maxime cum i n monlis vertice, u t S c r i p -

boc appellans a t r i u m , eo quod alia circa h o c exte-

t u r a r e f e r l , fuerit urbs eadem posila. A i t ergo rex

r i o r a sint facla. Porro i n V e r b i s d i e r u m i t a :

s u p e r b u s , obsessam lerreos c i v i t a t e m , quod tantam

etiam atrium

baberet seruro exercitus m u l t i t u d i n e m , u t ctiam s i

ostia in basilica. quce texit cere (11 Parat.

quisque m i l i t u m ejus unum solummodo

videlicet sacerdolum hoc nominsns, quia

vei

lapidem,

cespitem , vel siipilem , ad construendum c o n -

sacerdotum.

et basiiicam

Fedt

grandem,

el

i v ) . Atrirnn nimiruiu

ad noc erat factum, u t ab ingressu lempU eaeteros

t r a urbem aggerem apporlasset, tam sublimis ex eo

arceret,

pisset agger exsurgere, qui superficiei civitatis i p -

desiguaret. E r a t autem hoc idem a t r i u m ab A u s t r a l i ,

sius quae erat i n l r a muros esse videretur aequalis,

Occidentali, et Septentrionali parie vicinius m u r o

i i a u l ex

teropli. Porro ad o r t u m soiis, node et i n t r o i t o m por

aequo pugnantes contra civitatem tela vel

faces mittere possecL Cujus temeritatem

arrogan-

solisque

hoc

iogredi

saccrdotibus

licere

gradus habeba