PRF TYT Fizik Soru Kütüphanesi [PDF]

Zitiervorschau

FİZİK SORU KÜTÜPHANESİ (TYT) Bu kitabın tüm hakları Yanıt Yayınlarına aittir. Kitabın tamamının ya da bir kısmının elektronik, mekanik, fotokopi ya da herhangi bir kayıt sistemi ile çoğaltılması, yayımlanması ve depolanması yasaktır. © Copyright Yanıt Yayınları

ISBN: 978-605-

YAYINA HAZIRLAYAN

Harun Tursun

YAYIN DANIŞMANI

Cihat B. Balı

DİZGİ - GRAFİK

Prf Yayınları Dizgi-Grafik Ekibi

İLETİŞİM BİLGİLERİ PRF YAYINLARI Doğu Mahallesi, Güldibi Sokak, No: 17 Alibey Evleri Pendik / İstanbul Telefon: (0216) 354 38 39 Faks: (0216) 354 38 36 Cep: (0505) 980 03 91 www.prfyayinlari.com / www.prfparaf.com PRF Yayınları, YANIT Yayıncılığın Tescilli markasıdır.

BASIM YERİ

Sevgili Öğrenciler, Sizlere, Prf Yayınları olarak çok ciddi emek harcayarak hazırladığımız TYT FİZİK SORU KÜTÜPHANESİ kitabını sunmanın heyecanı ve mutluluğunu yaşamaktayız. Biz Prf Yayınları olarak kitabı hazırlarken TYT ve diğer sınavlarda çıkmış tüm soruları ayrıntılı biçimde inceledik. Soruların, soru form ve içeriklerinin bu sınavlara yakın ya da benzer olmasına özen gösterdik. Yoğun bilgilerin öğretiminde Tümevarım yönteminin etkili olduğunu deneyerek gördük. Bu yüzden kitabı da bu yöntemle hazırladık. Konuları modüllere ayırdıktan sonra MEB Kazanım Testleri, Ünite Ölçme Testleri, Özel Test ve Karma Testlerle bütünleştirerek konuyu iyice kavrayabilmenizi istedik. Konu ile ilgili bilgileri, en yalın hali ile yanlarda verdik. Ayrıca yanlarda; iç sayfadaki bazı soruların çözümünü, bazı ÖSYM sorularını, çözümü ile birlikte ve bazı çözümlü örnekler verdik. Konu bilgisinin verildiği sayfalardaki soruların, o sayfadaki konu kapsamına uygun olmasına özen gösterdik. Böylelikle, konuyu daha iyi pekiştirmenizi amaçladık. Çünkü siz amacınıza ulaşırsanız biz de amacımıza ulaşmış olacağız. Kitabın hazırlanmasında fikirleriyle yol gösteren öğretmenlerimize, kitabın düzenlenmesinde ciddi emek harcayan Prf Dizgi & Grafik ekibine çok teşekkür ederiz.

PRF YAYINLARI Görüş ve Değerlendirmeleriniz için: [email protected]

İÇİNDEKİLER ÜNİTE 1: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ .................................................................................................................................................................................................................................. 9 FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI................................................................................................................................................................................................................... 13 FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI........................................................................................................................................................................................... 17 BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ................................................................................................................................................................................................................... 21 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................23 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................25

ÜNİTE 2: MADDE VE ÖZELLİKLERİ KÜTLE VE HACİM .............................................................................................................................................................................................................................................. 29 ÖZKÜTLE.............................................................................................................................................................................................................................................................. 33 DAYANIKLILIK..................................................................................................................................................................................................................................................... 37 ADEZYON VE KOHEZYON.............................................................................................................................................................................................................................. 41 YÜZEY GERİLİMİ VE KILCALLIK..................................................................................................................................................................................................................... 43 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................45 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................47 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................51 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................53

ÜNİTE 3: ISI VE SICAKLIK ISI VE SICAKLIK .................................................................................................................................................................................................................................................. 57 ISI - SICAKLIK İLİŞKİSİ VE ÖZ ISI.................................................................................................................................................................................................................... 59 HÂL DEĞİŞİMİ..................................................................................................................................................................................................................................................... 61 ISI ALIŞVERİŞİ...................................................................................................................................................................................................................................................... 65 ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI ...................................................................................................................................................................................... 67 GENLEŞME........................................................................................................................................................................................................................................................... 71 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................75 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................77 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................81 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................83

ÜNİTE 4: BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ KATI BASINCI ..................................................................................................................................................................................................................................................... 87 SIVI BASINCI........................................................................................................................................................................................................................................................ 89 BASINCIN İLETİLMESİ....................................................................................................................................................................................................................................... 91 AÇIK HAVA VE GAZ BASINCI.......................................................................................................................................................................................................................... 93 HAREKETLİ AKIŞKANLARIN BASINCI.......................................................................................................................................................................................................... 97 KALDIRMA KUVVETİ......................................................................................................................................................................................................................................... 99

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................107 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................109 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................113 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................115

KARMA TESTLERİ (1., 2., 3., 4. ÜNİTELER)..................................................................................................................................... 119 ÜNİTE 5: HAREKET VE KUVVET KONUM, YER DEĞİŞTİRME, SÜRAT, HIZ...................................................................................................................................................................................................... 129 DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET................................................................................................................................................................................................................... 131 KUVVET................................................................................................................................................................................................................................................................ 135 NEWTON’IN HAREKET YASALARI................................................................................................................................................................................................................. 139 SÜRTÜNME KUVVETİ....................................................................................................................................................................................................................................... 143 SÜRTÜNMELİ DÜZENEKLER.......................................................................................................................................................................................................................... 145 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................147 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................149 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................153 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................155

ÜNİTE 6: ENERJİ İŞ, ENERJİ, GÜÇ.................................................................................................................................................................................................................................................. 159 MEKANİK ENERJİ............................................................................................................................................................................................................................................... 161 ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ............................................................................................................................................................................. 163 VERİM.................................................................................................................................................................................................................................................................... 169 ENERJİ KAYNAKLARI........................................................................................................................................................................................................................................ 171 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................173 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................175 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................179 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................181

KARMA TESTLERİ (5., 6. ÜNİTELER)............................................................................................................................................... 185 ÜNİTE 7: ELEKTROSTATİK ELEKTRİK YÜKLERİ............................................................................................................................................................................................................................................ 193 ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ........................................................................................................................................................................................................................... 195 ELEKTROSKOP.................................................................................................................................................................................................................................................... 199 ELEKTRİKSEL KUVVET...................................................................................................................................................................................................................................... 203 ELEKTRİK ALAN.................................................................................................................................................................................................................................................. 205 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................207 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................209 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................213 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................215

ÜNİTE 8: ELEKTRİK VE MANYETİZMA ELEKTRİK AKIMI, POTANSİYEL FARKI VE DİRENÇ.................................................................................................................................................................................... 219 ELEKTRİK DEVRELERİ (DİRENÇLERİN BAĞLANMASI)............................................................................................................................................................................ 221 ELEKTRİK DEVRELERİ (ÜRETEÇLERİN BAĞLANMASI)............................................................................................................................................................................ 225 ELEKTRİKSEL ENERJİ VE GÜÇ........................................................................................................................................................................................................................ 229 LAMBALI DEVRELER......................................................................................................................................................................................................................................... 231 MIKNATIS VE MANYETİK ALAN..................................................................................................................................................................................................................... 233 AKIM VE MANYETİK ALAN............................................................................................................................................................................................................................. 235 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................237 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................239 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................243 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................245

KARMA TESTLERİ (7., 8. ÜNİTELER)............................................................................................................................................... 249 ÜNİTE 9: DALGALAR DALGALARIN TEMEL DEĞİŞKENLERİ.......................................................................................................................................................................................................... 257 YAY DALGALARI................................................................................................................................................................................................................................................. 261 SU DALGALARI................................................................................................................................................................................................................................................... 265 SES DALGALARI................................................................................................................................................................................................................................................ 271 DEPREM DALGALARI....................................................................................................................................................................................................................................... 275 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................277 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................279 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................283 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................285

ÜNİTE 10: OPTİK AYDINLANMA..................................................................................................................................................................................................................................................... 289 GÖLGE.................................................................................................................................................................................................................................................................. 293 DÜZLEM AYNALAR........................................................................................................................................................................................................................................... 299 KÜRESEL AYNALAR........................................................................................................................................................................................................................................... 305 KIRILMA................................................................................................................................................................................................................................................................ 311 MERCEKLER......................................................................................................................................................................................................................................................... 317 PRİZMALAR VE RENK....................................................................................................................................................................................................................................... 323 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR.......................................................................................................................................................................329 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ........................................................................................................................................................................................331 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)..............................................................................................................................................................335 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ.........................................................................................................................................337

KARMA TESTLERİ (9., 10. ÜNİTELER)............................................................................................................................................ 341

TYT FİZİK DENEMELERİ.................................................................................................................................................. 349

ÜNİTE 1 FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ

ÜNİTE 1

FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ

Ünite 1 FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ 1.

Test - 1

4. "Bilim insanları 16. yüzyıla kadar hareket eden cisimlerin doğası gereği bir süre sonra durması gerektiğine inanırdı. Galileo ortaya koyduğu düşünce deneyleri ile cisimlerin neden durduğunu ve hangi durumlarda harekete devam edeceğini açıkladı." Yukarıdaki paragraf, I. Bilimsel bilgi oluşturulurken hayal gücü ve yaratıcılığın önemi

I Fizik bilimi, evrendeki olayları anlamaya yardımcı olan temel bilimlerdendir.

II. Doğru kabul edilen bilgilerin zamanla değişeceği

II. Fizik bilimi, sürekli değişim ve gelişim halindedir.

III. Bilimsel bilgiye ulaşırken deneylerin yapılabileceği

III. Fizik bilimi teknolojinin gelişmesine, teknolojik gelişmeler fiziksel bilginin artmasına yol açar. Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

yargılarından hangilerini göstermek için kullanılabilir?

A) Yalnız I 

A) I, II ve III 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

B) I ve III 

D) Yalnız II 

C) I ve II

E) Yalnız I 

I. Bilimsel araştırmalarda, farklı ve çeşitli bilimsel yöntemler kullanılır. II. Bilim sürekli gelişmektedir. III. Bilimde mutlak gerçeklik yoktur. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Prf Yayınları

2. Bilimle ilgili olarak,

C) I ve II

5.

l. Fizik bilimi ile elde edilen bilgilerin amacı, hayatı daha yaşanılır kılmaktır. ll. Fizik bilimi, kişisel tercih gerektiren konularla ilgilenmez. lll. Fizik biliminin elde ettiği yeni bilgiler yalnızca fizikçileri ilgilendirir. Fizik bilimi ile ilgili yukarıdaki yargılarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III 

A) Yalnız l   

B) Yalnız ll  D) l ve lll 

C) l ve ll

leri inceleyen, gözlem ve deneye dayalı bir bilim dalıdır.

6. Fizik bilimi öğrenmek için, I. Evrenin düzenini öğrenmek II. Doğa olaylarının sebeplerini bulmak

III. Yıldız burçlarının insanlar üzerinde etkilerini araştırmak.

III. Çevremizde gerçekleşebilecek olaylarla ilgili öngörü yapabilmek

işlemlerinden hangileri fiziğin uğraş alanına girmez? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

verilenlerinden hangileri bir neden olabilir? A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) I ve III 

1-E 2-E 3-C 4-A 5-C 6-E 9

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgiye bilim denir.

Fizik Nedir?  Fizik; maddenin genel veya geçici yasalara bağlı, deneysel olarak araştırılabilen, ölçülebilen, matematiksel olarak tanımlanabilen madde ve enerji olgularıyla uğraşan bilim dalıdır.  İnsanlar, çok eski zamanlardan beri makro evreni anlamaya çalışmışlar; gezegenlerin ve yıldızların nasıl hareket ettiği, şimşek ve yıldırımın nasıl oluştuğu gibi pek çok soruya cevap aramışlardır.  Makro dünyaya ait bu sorulara verilen cevaplar, zamanla bilimsel çalışma basamaklarına göre açıklanarak teori ve kanunlar geliştirilmiştir.  Bilim insanları “Neden?” ve “Nasıl?” sorularını sorarak bilgi seviyelerini daima üst seviyeye taşır.

 20. yüzyıl başlarında oluşan bazı sorular, var olan fizik bilgisi ile açıklanamayan yeni bir fizik anlayışının; "modern fizik" dalının doğmasını sağlamıştır.

Buna göre,

II. Rüzgardan enerji elde etmek için çalışmalar yapmak.

Bilim Nedir?

 Örneğin 17. yüzyılda Galileo Galilei ve Issac Newton’un hareket ile ilgili çalışmalarıyla fiziğin alt dalı olan mekanik oluşmuştur.

E) l, ll ve lll 

3. Fizik; uzay, zaman, madde ve enerji arasındaki ilişki-

I. Gök cisimlerini araştırmak.

FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ

E) I, II ve III 

C) I ve II

 Fizik bilimi evrendeki mikro âlemden makro âleme kadar inanılmaz geniş bir çalışma alanına sahiptir.

FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ 7. Fizik bilimi, yunus balıkları ile ilgili aşağıdaki so-

10. Fizik bilimi, günlük hayatımızın birçok alanıyla bağ-

rulardan hangisinin cevabını araştırmaz?

lantılıdır. Buna göre,

A) Yunus balıkları bir günde ne kadar yiyecek tüketir?

 Atom altı parçacıkların davranışlarından Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin hareketlerine, sinir sistemindeki bilgi iletiminden Dünya ile haberleşme uyduları arasındaki iletişime, nanoyapıların özelliklerinden yalıtım malzemelerine, soğutma sistemlerinden güneş enerjisine kadar pek çok konu fizik biliminin çalışma alanı içerisindedir.

I. yangın alarm sistemleri,

B) Yunus balıkları birbirleri ile nasıl iletişim kurar?

II. buzdolabı,

C) Yunus balıkları yönlerini nasıl bulur?

III. dokunmatik ekran

D) Yunus balıkları saatte kaç km hız yapar?

aletlerinden hangileri fizik bilimindeki gelişmelerle yapılmıştır?

E) Yunus balıklarının vücut tasarımının onların hızına etkisi nedir?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

 LCD televizyonlardan akıllı telefonlara, bilgisayarlardan tomografi gibi tıbbi görüntüleme cihazlarına kadar pek çok ürün fiziğin uygulama alanına girmektedir.

Not

8.

I. Cisme verilen ısı enerjisi arttıkça cismin sıcaklığı artar. II. İzafiyet teoremi yasaya dönüşebilir.

ÖSYM Sorusu Fizik bilgilerini sunarken yararlanılan; I. manyetik alanı çizgilerle göstermek, II. elektriksel kuvveti F = q∙E ile ifade etmek, III. ışığın ortamda izlediği yolu ışınlar çizerek göstermek

III. Lambaya bağlı üreteç sayısı arttıkça lambanın parlaklığı değişmez. Yukarıda verilen ifadelerden hangileri bilimsel hipotez olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Prf Yayınları

Fizik bilimi sürekli gelişim ve değişim halindedir.

11. I. Yağmur damlalarının yeryüzüne düşmesi II. Deprem III. Yıldızlardaki patlamalar Yukarıdaki olaylardan hangileri fizik biliminin çalışma alanları içindedir? A) Yalnız I   

C) Yalnız III

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

E) I ve III 

eylemlerinden hangileri bilimsel modellere örnek olarak gösterilebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve III

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

12. I. İnsanın mutlu ve mutsuz olmasını sağlayan faktörler nelerdir?

Çözüm: Matematiksel formüller, grafikler, şekiller, ışınlar; fizik biliminin kullandığı modellerdir.

II. Bir yarasa yolunu nasıl belirler?

9. İyi bir bilim insanında aşağıdaki özelliklerden han-

III. Güneşteki patlamaların neden gerçekleşir?

gisi bulunmaz?

Bir fizik bilim insanı yukarıdaki sorulardan hangilerini araştırma konusu olarak belirleyebilir?

Cevap E

A) İyi bir gözlemcidir.

B) Meraklıdır.

C) Taraflıdır.

D) Şüphecidir.

 

A) Yalnız I 

E) Azimlidir. 

 

7-A 8-E 9-C 10-E 11-E 12-D 10

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 1 FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ 1. Fizik biliminin gelişmesinde,

Test - 2

4.

I. Çaydanlıktaki çayın sıcaklığını elini çaydanlığa dokundurarak ölçen çaycı,

I. bilim insanlarının daha önce bulunan bilgileri dayanak yaparak çalışması,

II. Futbol topunun kaleye uzaklığını adımlayarak ölçen futbolcu,

II. insanların artan enerji ihtiyacını karşılama isteği,

III. İki damacanayı yanyana koyup içlerindeki suların hacimlerini karşılaştıran kişi,

III. fizik biliminin, kimya ve biyoloji gibi disiplinlerle etkileşimi

Yukarıda verilen işlemlerden hangileri nitel gözleme örnek olarak verilebilir?

durumlarından hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

B) Yalnız II 

 

D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Not Bilimsel çalışmalarda elde edilen sonuçların bilimle ilgilenen insanlar tarafından anlaşılır ve evrensel nitelikte olması önemlidir. Bu nedenle fizik biliminde yapılan çalışmalarda, kullanılan teori ve yasaların ifade edilmesinde, fiziksel ilkelerin matematiksel olarak ispatlanmasında matematik kullanılır. Fiziksel bir çok gerçeğin sonucu, formüller ve işlemler kullanılarak herkes tarafından anlaşılır hâle getirilir.

5. Bilimsel çalışmalarda bilgi elde etmek için, 2. Aşağıdakilerden hangisi nicel gözlem değildir?

I. akıl yürütme, II. gözlem yapma,

A) Kitabın kalınlığının cetvelle 2,5 cm ölçülmesi

C) Hava sıcaklığının termometre ile 18 °C ölçülmesi D) Pazardan 3 kg elmanın tartılarak alınması E) Bardaktaki çayın sıcaklığının 45 °C olarak tahmin edilmesi

Prf Yayınları

B) Otomobilin süratinin göstergede 70 km/h okunması

III. deney yapma yöntem ve tekniklerinden hangileri kullanılır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

GÖZLEM  Fizik doğa kanunlarını inceleyen, araştıran bir bilimdir. Bu incelemeler için kullanılan temel yöntemlerin başında deney ve gözlem gelir.  Bilimsel çalışmaların ilk basamağı gözlem yapmaktır.

6.

       
     ­ ­­  €  

3. Havuzda yüzmeye giden Samet, Emirhan ve Arif havuz ile ilgili bazı gözlemler yaptıktan sonra, Samet; "Bu havuzun çok derin olduğunu, Emirhan; suyun çok tuzlu olduğunu, Arif ise suyun ılık olduğunu söylüyor." Buna göre; Samet, Emirhan ve Arif’in gözlemleri aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

Yukarıda verilen numaralı cümlelerden; nicel gözlem ve nitel gözlem belirtenler hangileridir?

Samet

Emirhan

Arif

Nicel gözlem

Nitel gözlem

A)

Nicel

Nitel

Nitel

A)

1 ve 2

3

B)

Nicel

Nitel

Nicel

B)

1 ve 3

2

C)

Nitel

Nitel

Nitel

C)

2 ve 3

1

D)

Nitel

Nitel

Nicel

D)

3

1 ve 2

E)

Nitel

Nicel

Nitel

E)

1

2 ve 3

1-E 2-E 3-C 4-A 5-E 6-C 11

Nitel Gözlem  Duyu organları ile yapılan gözlemlere nitel gözlem denir. Nitel gözlem sonuçları özneldir, herkese göre değişebilir.

Nicel Gözlem  Ölçüm aletleriyle yapılan gözlemlere nicel gözlem denir. Nicel gözlemin sonuçları objektif ve bilimseldir.  Birbiriyle karşılaştırılıp, karşılaştırma sonucu sayısal olarak ifade edilebilen niceliklere fiziksel nicelik denir. Örneğin “Beş tane kalem, üç kitap” dediğimiz zaman beş ve üç niceliği ifade eder.

FİZİK BİLİMİNİN ÖNEMİ 7. "Yatay düzlemde, sabit yatay kuvvetle çekilen cisme

9. Bir öğrenci şekildeki P cismini K'den L'ye kadar çek-

etki eden sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, cismin kütlesine bağlıdır." hipotezini doğrulamak isteyen bir kişinin yapacağı deneyde;

tikten sonra elini cisme dokundurduğunda cismin sıcaklığının yükseldiğini hissediyor. Bundan dolayı yatay düzlemin sürtünmeli olduğunu söylüyor.

DENEY

I. Bağımsız değişken, kütle olmalıdır.

 Bilimsel bir gerçeği göstermek, bir yasayı doğrulamak, bir varsayımı kanıtlamak amacıyla yapılan işlemlere deney denir.  Kontrollü deneylerde sağlıklı sonuç alabilmek için "değişkenler" belirlenir.  Deneyi yapan tarafından değiştirilen değişkene bağımsız değişken denir.



II. Bağımlı değişken, cisme uygulan kuvvet olmalıdır.



III. Sabit tutulan değişkenler (kontrol değişkenleri), sürtünen yüzeylerin cinsi ve sürtünen cismin yüzey alanı olmalıdır.

 

B) Yalnız III  D) I ve III 



 

Buna göre, öğrenci yukarıda yaptığı çalışmada; I. bilimsel çıkarım, II. nitel gözlem,

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II 



III. kontrollü deney C) I ve II

işlemlerinden hangilerini gerçekleştirmiştir?

E) II ve III 

A) Yalnız I 

 Sonucu merak edilen, bağımsız değişkenin etkilediği (ya da etkilemesi beklendiği) değişkene bağımlı değişken denir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

8. Akım şiddeti ile direnç arasındaki ilişkiyi inceleyen bir öğrenci şekildeki devreyi kuruyor.

Prf Yayınları

 Deneyde hiç değiştirilmeyen değişkenlere de kontrol değişkenleri denir.



Örnek: Yapılan bir deneyde, iletken bir çubuğun elektrik akımına karşı gösterdiği direncin, çubuğun boyu ile olan ilişkisi araştırılmıştır. Buna göre,





10. Yapılan bir deneyde, durgun haldeki bir cisme sabit



kuvvet uygulanarak cismin kazandığı ivme ve hız değerleri ölçülüyor. Deneyin birinci safhasında hız ve ivme değerleri x ve 2x yolu sonunda ölçülürken deneyin ikinci safhasında hız ve ivme değerleri t ve 2t süre sonunda ölçülüyor.

I. Yapılan deneyde, farklı cins iletken çubuklar kullanılmıştır.

 

II. Deneyin bağımsız değişkeni, iletken çubuğun boyudur.

Öğrenci açık olan anahtarları kapatıp ampermetreden geçen akım şiddetini okuyor.

III. Deneyin bağımlı değişkeni, iletken çubuğun elektrik akımına karşı gösterdiği dirençtir. yargılarından hangileri doğrudur?

I. Bağımlı değişkeni direnç sayısıdır.

II. Deneyin ikinci safhası için bağımsız değişken, "zaman"dır.

II. Hipotez cümlesi "akım şiddeti ile direnç ters orantılıdır."

III. Deneyin her iki safhasında da kuvvet ve kütle, sabit tutulan değişkenlerdir. IV. Deneyin her iki safhasında da ivme ve hız, bağımlı değişkenlerdir. yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

yargılarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III  Cevap D

I. Deneyin birinci safhası için bağımsız değişken, "yol"dur.

Bu deneyle ilgili;

III. Deneyin değişkenlerinden en az biri temel büyüklüktür.

 

Buna göre;

A) Yalnız II   

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

A) I ve II 

E) II ve III 

 

7-D 8-E 9-C 10-E 12

B) I, II ve III 

D) II, III ve IV 

C) l, III ve IV

E) l, II, III ve IV 

Ünite 1 FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI 1.

4. Fizik bilimi çeşitli alt dallara ayrılmıştır.

Isının madde içinde nasıl iletildiğini inceler.

Fiziğin alt dallara ayrılmasının nedenleri arasında,

Yukarıda verilen, fiziğin alt alanlarından birine ait açıklama ile ilgili;

I. Fizik biliminin evrendeki mikro âlemden makro âleme kadar inanılmaz geniş bir çalışma alanına sahip olması

I. Fiziğin “termodinamik” alt alanının konusudur. II. Bazı açıklamalarında “fizikte modelleme”den faydalanılır.

II. Her yeni keşif ve icatın bir sonrakinin zeminini oluşturması

III. Matematiksel bağıntılarla izah edilir.

III. Günümüz bilim dünyasının ulaştığı bilgi düzeyi sonucunda yeni uzmanlık alanlarının oluşması

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

Test - 3

verilenlerinden hangileri olabilir?

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

FİZİĞİN ALT DALLARI  Fizik biliminin çalışma alanının çok geniş olması ve bilgi düzeyinin sürekli artması dalların oluşmasını zorunlu kılmıştır.  Fiziğin alt dalları birbirinden bağımsız değildir. Çünkü alt dalların çalışma alanlarında diğer dallara ait bilgiler bulunur ve bu dallar birbirlerinin sonuçlarından faydalanır.

MEKANİK  Mekanik; hareket, kuvvet ve denge ile ilgilenir.  Statik, dinamik ve kinematik mekaniğin bölümleridir. 

Isıtma sistemi



Aydınlanma sistemi



Fren sistemi



Görüntüleme sistemi

5. Bir marangoz, tahtaları mobilyaya dönüştürürken

Yukarıda otomobillerdeki sistemlerden bazıları verilmiştir. Buna göre, bu sistemlerden herhangi biri aşağıda verilen fiziğin alt dallarından hangisinin ilgi alanında değildir? A) Atom fiziği

B) Elektromanyetizma

C) Optik

D) Termodinamik

 

Prf Yayınları

2.

fiziğin; I. mekanik, II. termodinamik,

alt dallarından hangilerini kullanmış olur?

 Bu alanla ilgili olan mesleklere inşaat ve makine mühendisliği örnek verilebilir.

A) Yalnız I 

ELEKTROMANYETİZMA

III. nükleer fizik

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

E) Mekanik 

 Elektrik ve manyetizma alanları elektromanyetizma adı altında birleştirilmiştir.  Elektriğin durgun hâldeki yüklerin etkileşimleri ile ilgilenen bölümüne elektrostatik, hareketli yükler ve etkileri ile ilgilenen bölümüne elektrik adı verilir.

6. Ayşe, performans ödevindeki; Isı olaylarını ve enerjinin ısı ile ilgili kısmını inceler. Suyun kaynamasından, buzulların erimesine kadar ısı ile ilgili konularla ilgilenir.

3. Mürekkep balığı, içine çektiği deniz suyu ile kas boşluğunu genişletir ve daha sonra kaslarını güçlü bir şekilde sıkarak suyu dışarı atar. Suyun çıkış yönüne ters yönde, yaklaşık 40 km/h hızla hareket eder.

bilgisini fiziğin ilgili alt dalı ile eşleştirecektir.

Mürekkep balığının bu hareketini, fiziğin hangi alt dalı inceler?

Buna göre Ayşe, bu bilgiyi fiziğin aşağıdaki hangi alt dalı ile eşleştirmelidir?

A) Optik

B) Termodinamik

A) Optik

B) Atom fiziği

C) Nükleer Fizik

D) Mekanik

C) Mekanik

D) Termodinamik

 

 Mekanik dalının çalışma alanı çok geniştir. Gezegen hareketleri, rüzgâr oluşumu, dalga hareketi, ses oluşumu, köprü ve binaların yapımı ve basit makineler gibi birçok alanı mekanik yasaları açıklar.

E) Elektromanyetizma 

 

1-E 2-A 3-D 4-E 5-C 6-D 13

E) Yüksek enerji ve plazma fiziği 

 Manyetizma; mıknatıslar, maddelerin manyetik özellikleri, manyetik alanlar ve bu alanların etkileri ile ilgilenir.

TERMODİNAMİK  Termodinamik maddelerin sıcaklıkları, sıcaklık değişimleri ve ısı alışverişleri gibi konular üzerinde çalışmaktadır.  Bu alanla ilgili olan mesleklere iklimlendirme uzmanı örnek olarak verilebilir.

FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI 7. 2018 Dünya Futbol Kupası için üretilen topla ilgili ka-

10. Fiziğin alt dalları ile ilgili,

leciler; yeni futbol toplarının değişen özelliklerinden dolayı kontrol etmekte zorlandıklarını ifade ettiler.

OPTİK  Işık, ışık olayları ve ışığın madde ile etkileşimini inceler.  Teleskop, dürbün, fotoğraf makinesi, gözlük, büyüteç, mikroskop, fiber optik kablolar optiğin uygulama alanlarındandır.  Bu alanla ilgili olan meslekler arasında optisyenlik, göz doktorluğu örnekleri verilebilir.

I. Isı enerjisinin madde içinde ilerlemesini inceler. II. Güneşte enerji oluşumunu inceler.

Yukarıda bahsedilen durumla ilgili yapılabilecek düzenlemeler, fiziğin;

III. Madde içindeki yüklerin neden olduğu elektrik alan ve elektriksel kuvveti inceler.

I. mekanik,

verilen tanımların sıralaması aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

II. optik, III. atom fiziği

I

alt dallarından hangileri ile ilgilidir? A) Yalnız I   

C) I ve II

E) I, II ve III 

KATIHÂL FİZİĞİ  Kristâl yapıdaki maddelerin özelliklerini araştırır, yapılarını inceler.

 Nanoteknoloji ve süper iletkenlik katıhâl fiziğinin uygulama alanlarındandır.  Mikroelektronik mühendisliği bu alanla ilgili mesleklere örnektir.

ATOM FİZİĞİ  Atomun yapısını, atomların ve moleküllerin birbirleriyle olan etkileşimlerini inceler.  Nanoteknoloji, atom fiziğinin de uygulama alanlarından biridir.  Atom mühendisliği bu alana örnek mesleklerdendir.

nür. Bu durumu ışığın fizikteki haline benzeterek açıklayabiliriz. Işık bir saydam ortamdan ikinci bir saydam ortama geçerken doğrultusunu değiştirir. Bu olaya ışığın kırılması denir. Işığın tersinirlik özelliği vardır. Işık ışınlarını ikinci ortamdan, geldikleri doğrultuda birinci ortama gönderirseniz geldiği yoldan geri döner. Tıpkı bunun gibi insanda dostunun olmadığını düşünüyorsa olaya tersinden bakmalı: “Ben kaç kişiye dostluk gösteriyorum?” diye kendini sorgulamalıdır. Yazar yukarıdaki paragrafta, insanların içinde bulunduğu durumu, fiziğin hangi alt dalına ait bir konu ile örneklendirmiştir?

YÜKSEK ENERJİ VE PLAZMA FİZİĞİ

C) Atom fiziği

Nükleer Fizik

Optik

D) Termodinamik Optik

Elektrik

E) Mekanik

Elektromanyetizma

Nükleer Fizik

A) Optik   

B) Mekanik 

D) Katıhal Fiziği 

ha yüksek kapasiteli işlemci ve harddisklerin üretilmesi, ....................................... alanındaki gelişmelerle mümkün olmuştur. Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yere fiziğin hangi alt dalı gelmelidir? A) Optik   

B) Elektromanyetizma 

D) Katıhal Fiziği 

C) Mekanik

E) Termodinamik 

C) Atom Fiziği

E) Termodinamik 

12. Yunanca “cüce” anlamına gelen "nano" kelimesinden

 Atom çekirdeğinin yapısını, çekirdekteki etkileşimleri ve tepkimelerini inceleyen fizik dalıdır.

 Nükleer enerji mühendisliği bu alana örnek bir meslektir.

Termodinamik Elektromanyetizma

11. Bilgisayarların boyutlarının daha da küçülmesi ve da-

NÜKLEER FİZİK

 Radyasyonu ve canlıların radyasyondan korunma yollarını araştırır.

Elektromanyetizma

B) Nükleer fizik

8. İnsan bazen bu dünyada dostunun olmadığını düşü-

Prf Yayınları

 Teknolojide kullanılan malzemeleri amacına uygun olarak geliştirmek üzere çalışmalar yapar.

III

A) Termodinamik Nükleer Fizik

B) Yalnız II  D) I ve III 

II

türetilmiş olan nanoteknoloji, maddenin atom ve molekül seviyesinde kontrolü anlamında kullanılmaktadır.

9. Fiziğin alt alanları ile bu alanların ilgi alanına giren ko-

Elektronik ve bilgisayar teknolojileri, tıp, havacılık ve uzay, çevre ve enerji, biyoteknoloji, savunma sanayii gibi bir çok alanda yararlanılan nanoteknoloji, fiziğin;

nular aşağıdaki gibi eşleştirilmiştir.

Alt Alan

Konu



l. Optik

Işık

ll. Elektromanyetizma

Mıknatıslık

I. nükleer fizik,

Deprem dalgaları

II. atom fiziği,

lll. Mekanik

 Atom altı parçacıklar ve bu parçacıklar arasındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.

Buna göre, eşleştirmelerden hangileri doğru yapılmıştır?

 Fizik mühendisliği bu alanla ilgili mesleklere örnektir.

A) Yalnız l   

B) Yalnız ll  D) Il ve lIl 

III. katıhâl fiziği alt dallarından hangilerinin uğraş alanına girer?

C) I ve lll

A) Yalnız I 

E) l, II ve lll 

 

7-D 8-A 9-E 10-A 11-D 12-D 14

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 1 FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI 1. Günlük hayatta insanların kullandığı çeşitli araçların

Test - 4

4. Ortaokul fen bilimleri dersinde bir öğretmen;

yapımında fizik biliminden faydalanılır.

I. nefes alma,

Buna göre,

II. kalbin kan pompalaması,

I. dalgıç kıyafetlerinin yapımı,

III. iskelet sisteminin hareket etmesi

II. formula bir araçlarının yapımı,

ilkelerinden hangilerini açıklarken diğer bilim dallarının yanında fizik biliminden de faydalanır?

III. led televizyon yapımı hangilerinde fizik biliminden faydalanılmıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

A) Yalnız I   

C) I ve III

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

5. Bir öğretmen, fizik biliminin diğer disiplinlerle ilişkisi konusunda fiziğin, sporla olan ilişkisine; I. Basketbol potalarının yüksekliğinin belirlenmesi

rar.

II. Futbol topunda kullanılan malzemenin seçilmesi

Buna göre,

III. Atıcılık sporunda atış açılarının belirlenmesi

I. mühendislik, III. sanat disiplinlerinden hangileri, çalışmalarında fizik biliminden faydalanır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

örneklerinden hangilerini verebilir?

Prf Yayınları

II. politika,

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Uzaktaki cisimlerin olduğundan küçükmüş ve renklerinin solmuş gibi görünmesi durumu "perspektif" kavramı ile ifade edilir. Resim sanatında ressamlar perspektif özelliklerini resmine yansıtabilmek için ışığın geliş doğrultusuna, gölge ve renk gibi konulara dikkat eder.

 Fizik biliminde var olan gelişmeler felsefeyle etkileşim hâlindedir. Örneğin felsefe tarihi boyunca zaman - mekân kavramlarının ne olduğuna dair düşünceler tartışılmıştır.

I. Fizik diğer disiplinlerle ilişkilidir.

I. Fizik bilimi, diğer bilim dallarının bir çoğu ile ortak ilgi alanına sahiptir.

II. Perspektif konusunda bilgisini geliştirmek isteyen bir ressam, fiziğin optik alt dalı ile ilgili bilgilerden yararlanabilir.

II. Fizik bilimiyle ilgili kanun ve teoriler kimya, biyoloji ve diğer bilim dallarındaki birçok olayı açıklamada yardımcı olur. III. Fizik olmadan hiçbir bilim dalı düşünülemez.

III. Okulların güzel sanatlar bölümünde bu bölümle ilgili, bazı temel fizik bilgilerini içeren ders okutulabilir.

sonuçlarından hangileri çıkartılabilir?

çıkarımlarından hangileri yapılabilir?

B) Yalnız II 

Newton'un “Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleri” adlı eseri fizik biliminin temel eseridir. Bu eserinde Newton mekaniğin temel ilkelerini; gezegenlerin, Güneş’in etrafında nasıl ve neden hareket ettiklerini ve evrensel çekim kanunlarını açıklamıştır.

Yukarıdaki paragrafa göre;

ya gibi alt bilim dalları düşünüldüğünde;

D) I ve III 

 Felsefe ve fizik akıl yürüterek evreni, zamanı ve mekânı anlama yolunda sorular sorup cevaplamaya çalışır.

Bilgi Damlası

E) I, II ve III 

3. İsmi fizikle anılan; astrofizik, biyofizik, fizikokim-

 

 Fiziğin etkileşimde bulunduğu disiplinlere felsefe, biyoloji, kimya, matematik, teknoloji, mühendislik, sanat ve spor örnek olarak verilebilir.

C) I ve III

6.

A) Yalnız I 

 Bilimsel bilginin gelişmesiyle felsefeden ayrılan ilk bilim dalı fizik olmuştur.  Fizik sözcüğü, Eski Yunancada “doğa” anlamına gelen physis (fiysis) kelimesinden gelmektedir.

E) I, II ve III 

E) I, II ve III 

2. Fizik bilimi günlük hayatta çeşitli disiplinlerle ilişki ku-

FİZİĞİN DİĞER DİSİPLİNLERLE İLİŞKİSİ

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) II ve III 

 

1-E 2-C 3-C 4-E 5-D 6-E 15

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve III

Bilgi Damlası Einstein, “Evren, bir bütündür, tektir. Belki bu yüzden evrende birbiriyle tamamen ilişkisiz iki şey yoktur. İlişkileri görebildiğinizde evren kalbini açar size.” sözü felsefe ve fizik arasında gelişen etkileşimi özetlemektedir.

FİZİĞİN UYGULAMA ALANLARI 7. İnsanların günlük hayatta kullandıkları teknolojik araç-

10. Maddenin katı, sıvı ve gaz hallerini en derin ayrıntısına

ların geliştirilmesinde çeşitli bilim dallardan faydalanılmaktadır.

kadar inceleyen ve termodinamik yasalarını kullanan kimya, fizikten fazlası ile etkilenmiştir.

Buna göre,

Örnek:

Yukarıda verilen paragrafla ilgili;

I. uçak,

Basketbol oyununda amaç, saha sınırları içerisinde, istenilen konumdan topu potaya atarak onu çemberden geçirmektir. Bunun için sporcu belirli açı ve hızla topu çembere fırlatır.

I. Fizik bilimi, diğer bilim dalları ile ilişki halindedir.

II. yarış otomobili,

II. Fizik kanunları kesindir, değişmez.

III. akıllı ev sistemi

III. Fizik kanun ve yasaları matematiksel denklemlerle ifade edilir.

araçlarından hangilerinde fizik bilimindeki gelişmelerinden faydalanılmıştır?

Buna göre,

A) Yalnız I 

I. Spor, fizik biliminden yararlanan disiplinlerdendir.

 

B) Yalnız III  D) II ve III 

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

C) I ve III

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

II. Sporcunun topa kazandırdığı hız vektörel büyüklüktür. III. Topun atış açısının belirlenmesi, fiziğin mekanik alt dalının konusudur.

A) Yalnız I

B) I ve II

C) I ve III

D) II ve III

 

8.

Birçok bilim dalı fizik yasalarını kullanırken, fizik bilimi de matematiği kullanır. Fizikle ilgili modeller oluşturulur. Fizik bir yönü ile kendini matematikle ifade eder.

I. Matematik fiziğin dilidir. II. Fizikteki birçok teori, yasa matematik formüllerle ifade edilir.

Bir çok disiplin*, fizik biliminden yarlanır. Spor da fizik biliminden yararlanan disiplinlerdendir. *(Disiplin: Öğretim konusu olan veya olabilecek bilgilerin bütünü, bilim dalı)

diğer disiplinler (kimya, biyoloji, resim vb) ilişkilidir. Buna göre,

Yukarıda verilen paragrafa göre,

E) I, II ve III 

Çözüm:

11. Çevremizde gördüğümüz bir takım fiziksel olaylarla

III. Bütün bilim dalları birbirlerinden kesin sınırlar ile ayrılır.

Prf Yayınları

ifadelerinden hangileri söylenebilir?

ifadelerinden hangileri söylenebilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Olay

Disiplin

I. Bitkilerin fotosentez yapması

Biyoloji

II. Zamanın göreceli olması

Felsefe

III. Canlıların enerji ihtiyacı

Kimya

IV. Güneş ve Ay tutulması

Coğrafya

fiziksel olay ve ilgili disiplin eşleştirmelerinden hangileri yanlıştır?

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ve III 

 

Hız vektörel büyüklüktür.

B) Yalnız II  D) I ve IV 

C) Yalnız III E) III ve IV 

Hareket ve dolayısıyla atış hareketi, fiziğin mekanik alt dalının konusudur. Verilen yargıların üçü de doğrudur. Cevap E

9. Fizik bilimi ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden 12. Fizik bilimi ile ilgili,

hangisi yanlıştır?

I. Prensiplerini diğer bilim dallarına uygulayarak olayların açıklanmasını sağlar.

A) Fizik bilimi, atom altı parçacıklardan evrene kadar oldukça geniş bir çalışma alanına sahiptir.

II. Teori ya da yasaları matematiksel olarak ifade eder.

B) Kimya, biyoloji, tıp gibi pozitif bilimlerin yanı sıra bir çok disiplin de fizik biliminden yararlanır.

III. Spor, müzik ve resim gibi disiplinlerle ilişkisi yoktur.

C) Fizik biliminde sahip olunan bilgiler her zaman geçerli olan mutlak doğrular olarak kabul edilir.

yargılarından hangileri doğrudur?

D) Teknolojinin gelişimine bağlı olarak fizikle ilgili yeni keşifler de olmuştur.

A) Yalnız I 

E) Fizikteki gelişmeler, farklı teknolojilerin ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

 

7-E 8-D 9-C 10-A 11-C 12-C 16

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 1 FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI 1.



4.

Termometre

Test - 5

I. Ulusal birim sistemi II. İngiliz birim sistemi

 Dinamometre  Fotometre

III. Uluslararası birim sistemi



Ampermetre



Barometre

Yukarıdakilerden hangisi SI kısaltmasının açılımını ifade eder?

Yukarıdaki ölçüm aletlerinden kaç tanesi temel bir büyüklüğü ölçmek için kullanılır?

A) Yalnız I   

A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

E) 5

SINIFLANDIRMA  Gözlemlenen olayları tanımlayabilmek, kıyaslayabilmek ve aralarında ilişki kurabilmek için belirli kurallara göre yapılan bir düzenlemedir.  Fiziksel nicelikler farklı şekillerde sınıflandırılabilir.

A. Temel Büyüklükler Nicel gözlemin sonucu, matematiksel açıdan bir niceliğe sahip ise bu büyüklükler temel büyüklük adını alır.

   ­ 

5. Fizik bilimi deneye dayalı bir bilim dalı olduğu için çe-

2. Fizik bilimine ait büyüklüklerden birinin SI birim siste-

şitli ölçme aletleri kullanılır.

mindeki birimi "amper"dir.

Buna göre,

Bu büyüklükle ilgili;

lI. Fizikteki temel büyüklüklerdendir. lll. Fizikteki vektörel büyüklüklerdendir. lV. Ampermetre ile ölçülür.

I. dinamometre, II. kalorimetre,

Prf Yayınları

I. Genellikle fiziğin elektromanyetizma alt dalının ilgi alanındadır.

III. termometre

A) l ve Il   

B) l ve Ill  D) l, Il ve IV 

A) Yalnız I   

C) Ill ve IV












  



  

 

 



  

 

Fizikteki yedi adet temel büyüklük ve

ölçme aletlerinden hangileri temel büyüklük ölçme işleminde kullanılır?

yargılarından hangileri doğrudur?



B) Yalnız III  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

E) Il, IIl ve IV 

bunların SI birim sitemindeki birimleri

 Uzunluk metre, cetvel, kumpas gibi ölçü aletleri ile, zaman kronometre ve saat ile, kütle terazi ile, sıcaklık termometre ile, akım şiddeti ampermetre ile ölçülür.

B. Türetilmiş Büyüklükler Birden fazla temel büyüklük kullanılarak ifade edilen büyüklüklere türetilmiş büyüklük denir.  Alan, hacim, kuvvet, enerji, güç, hız, sürat ve ivme gibi büyüklükler türetilmiş büyüklüklere örnek olarak verilebilir.

6. 3. Yapılan bir etkinlikte temel ya da türetilmiş büyüklük-



Sürat

 Zaman

Not

lere ait birim çiftleri oluşturulmuştur.



Bu çiftlerden yalnız biri, bir temel - bir türetilmiş büyüklükten oluştuğuna göre, bu çift aşağıdakilerden hangisidir?

 Enerji

A) Kilogram - Metre

B) Kelvin - Kalori

C) Saniye - Amper

D) Newton - Metre/Saniye

Yukarıda verilenlerden kaç tanesi temel büyüklük değildir?

 

E) Kandela - Saniye 

Güç



Kuvvet



Uzunluk

A) 2 

1-C 2-D 3-B 4-C 5-B 6-C 17

B) 3 

C) 4  

D) 5 

E) 6

Farklı kültür ve dillerde yapılan bilimsel çalışmaların anlaşılması, paylaşılması için ortak bir dil kullanılması zorunlu olmuştur. Bu nedenle 1971 yılında yapılan Ölçü ve Ağırlık Konferansı’nda Uluslararası Birim Sistemi (SI birim sistemi) kabul edilmiştir.

FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI 7. Aşağıdaki ölçüm aletlerinden hangisi vektörel bir

10. Fizikte bazı nicelikler bir harf ve üzerinde ok işareti ( ÁA ) şeklinde gösterilir.

büyüklük ölçer?

SINIFLANDIRMA 1. Skaler Büyüklükler

Buna göre, aşağıdaki niceliklerden hangisi yukarıdaki gibi gösterilmez?

A) Eşit kollu terazi

B) Kronometre

C) Voltmetre

D) Dinamometre

 

A) Sürat 

E) Termometre 

Sadece ölçü değeri ve birimi ile ifade edilen niceliklere skaler büyüklük denir.

 

B) Hız  D) Ağırlık 

C) İvme E) Kuvvet 

 “Kalemin boyu 13 cm'dir.” ifadesinde 13, ölçüm değerini; cm, ölçü birimini verir. Bu bilgiler ölçülen nicelik hakkındaki tüm bilgileri kapsamaktadır. Doğrultu ve yön bilgisine ihtiyaç duyulmaz.  Skaler büyüklüklerin toplanması ya da çıkarılması gibi işlemlerde temel aritmetik işlemler kullanılır.

şur. Her iki takımın üç defa birer dakikalık mola kullanma hakkı vardır. İkinci ve üçüncü periyot arasında 15 dakika devre arası verilir.

8. “Hava sıcaklığının 27 santigrat olarak ölçüldüğü bir gün okul bahçesinde 120 cm’lik uzunluktaki tahta bankta öğrenciler oturmaktadır. Ahmet kendisinin 55 kg kütleli olduğunu ve yerin kendisini yaklaşık 550 newtonluk bir kuvvetle çektiğini arkadaşlarına söyledi. Mehmet’te elindeki kitabın kalınlığını cetvelle 2 cm olarak ölçtüğünü söyledi.”

 Temel büyüklüklerin hepsi aynı zamanda skaler büyüklüklerdir.

2. Vektörel Büyüklükler  Sayı, birim ve yönü olan büyüklüklerdir.

Yukarıdaki paragrafta geçen fiziksel büyüklüklerden kaç tanesi skalerdir?

 Kuvvet, hız, ağırlık gibi büyüklükler vektörel büyüklüktür.

A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

Yukarıdaki paragrafta, fizikteki bir büyüklükten bahsedilmiştir. Bu büyüklükle ilgili, Prf Yayınları

 Kütle, zaman, uzunluk, hacim, özkütle ve sıcaklık gibi büyüklükler skaler büyüklüktür.

11. Basketbol maçları, onar dakikalık dört periyottan olu-

E) 5

III. Skaler bir büyüklüktür. IV. Vektörel bir büyüklüktür.

A) Yalnız I 



 



 

II. Türetilmiş bir büyüklüktür.

yargılarından hangileri doğrudur?

Vektörlerin Gösterimi 

I. Temel bir büyüklüktür.

B) Yalnız II  D) I ve IV 

C) I ve III

E) II ve IV 

 

Vektörel bir büyüklüğün, doğrultusu, yönü ve büyüklüğü vardır. Vektörü ifade eden A harfinin üzerindeki ok, o niceliğin vektörel bir büyüklük olduğunu gösterir.

 Okun ucunun baktığı yön, vektörün yönüdür.  Vektör bir doğru üzerindedir ve bu doğru üzerinde iki yön vardır. Bunlar birbirine göre zıt yönlerdir.  Vektörün büyüklüğü (uzunluğu), temsil ettiği niceliğin büyüklüğünü verir. 20 N'lik kuvvet 1 cm uzunluğunda bir okla gösteriliyorsa 40 N'lik kuvvet 2 cm uzunluğunda bir ok ile gösterilir.

9.

12.  Eşit kollu terazi

I. Bir sporcunun konumunu metre ile ölçen görevli

 Dinamometre

II. Fırının sıcaklığını metal termometre ile ölçen fırıncı



Ampermetre

III. Meyvelerin miktarını eşit kollu terazi ile ölçen manav

 Kronometre

Yukarıda verilenlerin hangilerinde, belirtilen kişi skaler bir niceliğin büyüklüğünü ölçmüştür?



A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Voltmetre

Cetvel

Yukarıda verilen ölçüm aletlerinden kaç tanesi ile temel büyüklük ölçülür?

C) I ve II

E) I, II ve III 

A) 2 

7-D 8-D 9-D 10-A 11-C 12-C 18

B) 3 

C) 4  

D) 5 

E) 6

Ünite 1 FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI

Test - 6

1. "Sıcaklığı 300 kelvin olan 5 kilogram kütleli bir priz-

4. Aynı doğrultuda bulunan 3 birim, 4 birim ve 5 bi-

ma, yüzey alanı 2 m2 olan tabanı üzerine konuluyor. Bu durumda prizmanın basıncı 25 Newton/m2, basınç kuvveti de 50 Newton oluyor."

rim büyüklüğündeki vektörlerin bileşkesi en fazla ve en az kaçar birim olabilir? En fazla

Buna göre, yukarıda verilen paragrafta kaç tane skaler, kaç tane vektörel nicelik vardır? Skaler

Vektörel

Bileşke Vektör

En az

A)

12

1

B)

12

2

C)

12

0

A)

1

4

D)

6

1

B)

3

2

E)

6

0

C)

2

3

D)

4

1

E)

2

2

 Birden fazla vektörün etkisini tek başına gösteren vektöre, bileşke vektör denir.

Aynı Yönlü Vektörlerin Bileşkesi  Aynı yöndeki vektörlerin bileşkesi vektörlerin büyüklükleri toplanarak bulunur. 

 

  

5. Aşağıdakilerden hangisi vektörel bir büyüklüğe ait birimdir?

2. ÁK, ÁL, ÂM, ÁN vektörleri ölçekli düzlemde şekildeki gibi verilmiştir. 



 

Her bir bölme aralığı 1 birim olduğuna göre, hangi iki vektörün toplamı 2 birimdir? A) ÁK ve ÁL  

B) ÁK ve ÂM 

Prf Yayınları

A) Kilogram   

B) Saniye  

D) Metre/saniye 

C) Candela

C) ÁK ve ÁN

Örnek:

A) 2 



Hız

I. ÁK ve ÁL nin doğrultuları aynıdır.

I. Vektörel büyüklüklerdir.

II. ÁK + ÁL nin yönü ÁK nin yönündedir.

II. Doğrultu, yön ve şiddeti vardır.

III. ÁK + ÁL nin büyüklüğü 15 birimdir.

III. Türetilmiş büyüklüklerdir.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-D 2-E 3-E 4-B 5-D 6-D 19

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

D) 7 

C) 6 E) 8 

Çözüm:

K + L = 10 birim



K – L = 4 birim

Bu denklemler taraf tarafa toplanırsa

A) Yalnız I 

B) 4 

 

ÁK nin büyüklüğü 9 birim olduğuna göre,

Yukarıda verilen büyüklüklerle ilgili;

Aynı yönlü ÁK ve ÁL vektörlerinin bileşkesinin büyüklüğü 10 birimdir. ÁK ile –ÁL vektörünün bileşkesinin büyüklüğü 4 birimdir. Buna göre, K Á 'nin büyüklüğü kaç birimdir?





 



bi verilmiştir.

Kuvvet

  

6. Aynı düzlemde bulunan ÁK ve ÁL vektörleri şekildeki gi-



 Zıt yönlü vektörlerin bileşkesi, vektörlerin büyük olanından küçük olanı çıkartılarak hesaplanır.

E) Mol 

 D) ÁL ve ÂM E) ÁL ve ÁN 

3.

Zıt Yönlü Vektörlerin Bileşkesi

2K = 14 birim K = 7 birim bulunur. Cevap D

FİZİKSEL NİCELİKLERİN SINIFLANDIRILMASI 7.

10.  Kilogram

I. Kuvvet



Metre / Saniye

 Metre



Newton

III. Kütle





Amper

Yukarıda verilen niceliklerden hangileri "yönlendirilmiş doğru parçaları" (vektör) ile modellenir?

Yukarıda verilen birimlerden kaç tanesi türetilmiş büyüklüklere aittir?

A) Yalnız I 

A) 1 

II. Hız

ÖSYM Sorusu Fizikteki büyüklükler ölçülürken farklı birim sistemlerinden yararlanılmaktadır.

 

Buna göre,

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

Saniye

B) 2 

C) 3  

D) 4 

E) 5

E) II ve III 

I. Odanın sıcaklığı 22 °C’dir. II. Ahmet’in boyu 1,7 metredir. III. Ahsen’in kütlesi 55 kg’dır. ölçümlerinden hangileri uluslararası birim sistemi (SI) kullanılarak ifade edilmiştir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

platin-iridyum alaşımından yapılan silindir şeklindeki bir cismin kütlesine eşitlenerek Paris’te bulunan uluslararası ağırlık ve ölçüler bürosunda korunmaktadır.

8. Kronometre ile ilgili olarak,

E) II ve III 

I. Skaler bir büyüklüğü ölçer.

Çözüm:

Yukarıdaki paragrafta,

II. Türetilmiş bir büyüklüğü ölçer.

Sıcaklık, uzunluk ve kütle fizikteki temel büyüklüklerdendir. Bu büyüklüklerin SI sistemindeki birimleri ise sırasıyla kelvin, metre ve kilogramdır. Cevap E

III. Ölçtüğü büyüklüğün birimi salise olabilir.

I. temel büyüklük,

yargılarından hangileri doğrudur?

II. türetilmiş büyüklük,

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

 

11. + 4 °C deki 1 dm3 saf suyun kütlesi 1 kg'dır. Bu kütle

III. vektörel büyüklük niceliklerinden hangileri vardır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

9. Fizik, ölçme yapılan bir bilim dalıdır. Ölçme yapılırken

9 SI'da (Uluslararası Birim Sistemi) kütlenin birimi kilogram (kg), sıcaklığın birimi kelvin (K), uzunluğun birimi metre (m)'dir. Hasan, SI birim sistemindeki birimi kullanmıştır. Ali ve Kübra'nın kullandığı birim SI sisteminde değildir. Cevap A

12.  Masanın uzun kenarı 127 cm'dir.

farklı birim sistemleri kullanılır. Buna göre, Ali

: Bu ay harcadığımız su 10 tonmuş.



Hastanın ateşi 38 °C'ye yükseldi.



Bileşiğin içerisinde 5 mol hidrojen atomu vardır.

Kübra : Hava Sıcaklığı 23 °C'dir.

Yukarıda verilen ifadelerdeki büyüklüklerle ilgili,

Hasan : Kalemin uzunluğu 0,18 metredir.

I. Hepsi temel büyüklüktür. II. Hepsi skaler büyüklüktür.

ifadelerinin hangilerinde uluslararası birim sistemi (SI) kullanılmıştır? A) Yalnız Hasan

B) Ali ve Kübra

C) Ali ve Hasan

D) Kübra ve Hasan

 

III. Hepsi türetilmiş büyüklüktür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) Ali, Kübra ve Hasan 

 

7-C 8-C 9-A 10-B 11-C 12-D 20

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 1 BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ 1. Bilim araştırma merkezleri; bilimin gelişmesi ve

4. Bazı bilim merkezlerinin kısa adını ve bunların açılımı

.......................... kullanılacak teknolojik aletler kazandırılması amacıyla .......................... birlikte çalışma imkânı buldukları ve bilimsel çalışmalarını, ..................., ..................., bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerini paylaştıkları merkezlerdir.

aşağıdaki gibi verilmiştir. I. TAEK: Türkiye Atom Enerjisi Kurumu II. CERN: Avrupa Bilim Merkezi III. TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu

Yukarıda paragraftaki boşluklar aşağıdaki seçeneklerde verilenlerle doldurulduğunda hangisi boşta kalır?

Buna göre, bunların açılımının hangilerinde hata yapılmıştır?

A) bilim insanlarının

B) projelerini

A) Yalnız I 

C) günlük yaşamda

D) buluşlarını

 

 

Test - 7

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ  Bilimin gelişmesi ve günlük yaşama kazandırılması amacıyla bilim insanlarının birlikte çalışma imkânı buldukları ve bilimsel çalışmalarını, buluşlarını, projelerini, bilgiye ulaşma yol ve yöntemlerini paylaştıkları merkezlerdir.

TÜBİTAK (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu)

E) bireysel 

5. Bilim Araştırma Merkezleri insanların hayatının ve ge-

 1963 yılında, toplumun yaşam kalitesinin artmasına hizmet etmek, akademik ve endüstriyel araştırma ve geliştirme çalışmaları yapmak vb. gibi amaçlarla kurulmuştur.

leceğinin daha güzel olması için kurulmuştur.

2. Bir bilimsel araştırma merkezlerinin kurulmasınI. Bilimsel bilgileri paylaşmak II. Bilimsel bilgileri yaşama geçirmek III. Bilimsel bilgileri satarak para kazanmak eylemlerden hangileri amaçlanır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

Buna göre, Prf Yayınları

da,

I. Su ve toprağın daha verimli kullanılması II. Hava kirliliğinin azaltılması

CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi)

III. Yeni bilimsel keşifler yapılması verilenlerinden hangileri bilimsel araştırma merkezlerinin kuruluş amaçlarındandır?

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

B) Yalnız III  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

 Dev bir parçacık fiziği laboratuvarıdır. İsviçre ve Fransa sınırında kurulmuştur. 1954 yılında 12 ülke tarafından kurulmuştur. Şu an için 21 tam, 1 aday ülke ve 1 ortak üye ülkesi (Türkiye) bulunmaktadır.

TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)

6.

3. Parçacıkların (proton-nötron) çarpıştırılması sonucu elde edilen daha alt parçacıklarla (kuark vb.) evreni, evrenin oluşumunu ve evrenin geleceğini öğrenmeyi hedefleyen deneyler hangi bilimsel çalışma merkezinde yapılmaktadır?

I. Tıpta kullanılan radyoaktif atıkların toplanıp geçici depolanması II. Nükleer tekniklerin toprak verimliliğinde kullanılması III. Endüstride atık suların ve baca gazlarının arıtılması

A) TÜBİTAK

Yukarıda verilenlerden hangileri Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun çalışmaları kapsamına girer?

B) ESA (Avrupa Uzay Ajansı) C) NASA (Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi)

A) Yalnız I 

D) CERN (Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi)

 

E) TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu)

1-E 2-C 3-D 4-B 5-E 6-E 21

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

 Nükleer (radyoaktif) madde kullanımından doğabilecek tehlikelere karşı, halkın sağlık ve güvenliğini ve çevrenin korunmasını sağlamak için gerekli önlemleri alır.

BİLİM ARAŞTIRMA MERKEZLERİ 7.



Dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarıdır.



İsviçre-Fransa sınırında yer almaktadır.



Yerin 100 metre altına inşa edilmiş ve çevresi yaklaşık 27 km olan dairesel şeklinde bir tünele benzer.

ASELSAN (Askeri Elektronik Sanayii) 

 1975 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri’nin haberleşme cihaz ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kurulmuştur.

10. ASELSAN, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin haberleşme ihtiyaçlarının millî imkânlarla karşılanması amacıyla 1975 yılında kurulmuştur. Buna göre, I. Yenilikçi ve güvenilir ürün ve çözümler sunmak

İçinde 9300 adet mıknatıs bulunmaktadır.

II. Türkiye’nin teknolojik alanda dışa bağımlılığını azaltmak

Yukarıda özellikleri verilen bilim araştırma merkezi aşağıdakilerden hangisidir?

ESA (Avrupa Uzay Ajansı)

A) ASELSAN 

 1975 yılında, uzayın keşfini amaçlayan, hükümetler arası bir organizasyon olarak kurulmuştur. Şu an 17 üyesi olan örgütün merkezi Paris’tedir.

 

B) NASA 

D) ESA 

III. Millî ve özgün enerji sistem çözümleri üretmek verilenlerinden hangileri ASELSAN’ın kuruluş amaçlarındandır?

C) CERN

E) TAEK 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

ve Uzay Dairesi)  ABD’nin uzay programı çalışmalarını yapmaktadır. Ay’a uçuşlar yapmıştır. İnsanlı ve insansız uzay uçuşları yapmaktadır. Uzay istasyonu kurmuştur. Sivil ve askeri roket çalışmaları yapmaktadır. Uzayda tıp, yer bilimleri, ozon tabakasının incelmesi gibi konularda da bilimsel araştırmalar yapmaktadır.

8.



TAEK



CERN



ESA



NASA



ASELSAN



TÜBİTAK

Yukarıda verilen Bilim Araştırma Merkezleri’nden kaç tanesi Türkiye’de bulunmamaktadır? A) 2 

Bilimsel Araştırmalarda Etik İlkelere Uyma  Etik: Kişilerin ahlâk ilkelerini, davranış biçimlerini, görevlerini ve zorunluluklarını belirleyen kurallar bütünüdür.  Etik değerlere sahip kişiler güvenilir, dürüst, saygılı, açık ve tarafsızdır.  Bilim insanların alanları ile ilgili de etik değerlere sahip olması gerekir.

Prf Yayınları

NASA (ABD Ulusal Havacılık

B) 3 

C) 4 

D) 5 

11. Uluslararası Uzay İstasyonu projesinde beraber olan iki bilim araştırma merkezi aşağıdakilerden hangisidir? A) ASELSAN – NASA

B) NASA – CERN

C) CERN – ESA

D) ESA – TAEK

 

E) NASA – ESA 

E) 6

12. Bilimsel bir çalışma sonucu ortaya çıkan yayında; 9.

I. Bilimi, kötü amaçlar için kullanmamak, insanlığın yararına kullanmak

I. Çalışanların dışında başka isim olması II. Açıklama yapılmadan, farklı bir yayındaki bilimsel bilginin ifade edilmesi

II. Bilim insanlarının buluşlarına, düşüncelerine saygılı olmak  III. Bilimsel çalışmalarda dürüst olmak

III. Çalışanlardan bir ya da daha çok kişinin isminin belirtilmemesi

Yukarıda verilenlerden hangileri bilimsel araştırmalarda uyulması gereken etik ilkelerdendir?

durumlarından hangileri bilim etik kurallarına aykırıdır?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

 

7-C 8-B 9-E 10-E 11-E 12-E 22

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 1 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1.

4.

I. Atom altı parçacıkların kendi aralarındaki ilişkileri II. Radyasyon ve canlıların radyasyondan korunma yolları

III. Yeni bilimsel çıkarımlar elde etmek.

Yukarıda verilen konulardan hangileri yüksek enerji fiziği ile ilişkilendirilebilir?

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

I. Pratik hesaplar yaparak, enerji, hız ve zaman gibi nicelikleri bulmak. II. Bilimsel çalışmalarda elde edilen sonuçları herkes tarafından anlaşılır hale getirmek.

III. Güneş ve yıldızların enerjilerinin kaynakları

A) Yalnız I 

Test - 8

Bilimsel bilgiye ulaşmak için;

Yukarıda verilenlerden hangileri fizik biliminde bilgilerin matematiksel olarak ifade etmenin bir sonucu olabilir?

C) Yalnız III E) I ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

ÖSYM Sorusu

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

I. deney, II. gözlem, III. akıl yürütme eylemlerinden hangileri kullanılabilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve III

 

E) I, II ve III 

Çözüm:

5. Aşağıda fizikteki bazı nicelikler verilmiştir.

2. Bir deney grubunda bulunan öğrenciler yaptıkları öl-

Bu nicelikler bir özelliğine göre sınıflandırıldığında hangisi bu sınıfta bulunmaz?

çümleri aşağıdaki gibi ifade etmektedir. 

Ali, çubuğun boyu 150 cm'dir.



İrem, cismin yere düşme süresi 3 s'dir.



Aykut, gazın donma sıcaklığı 100 K'dır.



Pelin, kaptaki sıvının kütlesi 3 kg'dır.



Ayşe, kablodan geçen akım şiddeti 1 A'dır.

A) Ali   

B) İrem  D) Pelin 

Prf Yayınları

A) Uzunluk 

Buna göre, hangi öğrencinin kullandığı niceliğin birimi uluslararası birim sisteminde (SI) kullanılmamaktadır?

Bilimsel bilgiye ulaşmanın bir çok yolu vardır.

 

B) Kütle 

D) Işık şiddeti 

Hipotez oluşturma, veri toplama, gözlem yapma, deney yapma, akıl yürütme bunlardandır. Cevap E

C) Hacim

E) Akım şiddeti  ÖSYM Sorusu Bilimsel yöntemler kullanılarak elde edilen fizik bilgisi ile ilgili; I. Sınanabilir olmalıdır.

C) Aykut

6. Aşağıdakilerden hangisi fizikteki temel büyüklüklerden biri değildir?

E) Ayşe 

A) Uzunluk   

D) Sıcaklık 

II. Delillere dayandırabilir olmalıdır. III. Mutlak doğru olmalıdır.

B) Zaman 

C) Hacim

E) Akım şiddeti 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

Çözüm:

3. Fizik bilimi ile ilgili,

7.

I. LCD televizyon

I. Doğada gerçekleşen olayları inceler.

II. Güneş pilleri

II. Değişmez, kesin bilgiler içerir.

III. Teleskop

III. Madde ve enerjinin etkileşimi ile ilgilidir.

Yukarıda verilenlerden hangileri katıhal fiziğindeki bilgilerle üretilen araçlardandır?

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Bilimsel yöntemlerle elde edilen fizik bilgileri sınanabilir ve delillere dayanır.

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ve III 

 

1-E 2-A 3-E 4-E 5-C 6-C 7-C 23

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Fizik bilgileri mutlak doğrular olmak zorunda değildir. Bugün doğru kabul edilen bir bilginin, bilimin gelişmesi ile yanlış olduğu ya da o günün şartlarına göre geçerliliğini yitirdiği görülebilir. Cevap C

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 8.

11. Fizik ile ilgili olarak,

I. Manavdan 3 kg elma aldım. II. Oda sıcaklığı 23 °C oldu.

ÖSYM Sorusu “Bilimsel bilgi üretirken Newton daha çok deneysel, Einstein ise matematiğe dayalı bir yöntem izlemiştir.” cümlesi,

III. Bilardo topuna 2 N'lik kuvvet uyguladım.

I. Bazı fizik olaylarının açıklanmasında matematiksel bağıntılardan faydalanılır.

Yukarıda verilen ifadelerden hangilerinde türetilmiş bir büyüklükten bahsedilmiştir?

II. Teknolojideki gelişmelerde diğer bilim dallarının olduğu kadar fiziğin de önemli bir payı vardır.

A) Yalnız I 

III. Fizik, madde ve enerji arasındaki etkileşimi inceleyen ve doğada gerçekleşen olaylarla ilgili mantıklı açıklamalar yapmaya çalışan bir bilim dalıdır.

 

B) Yalnız III  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

yargılarından hangileri doğrudur?

I. bilimsel bilgi oluşturulurken hayal gücü ve yaratıcılığın önemi,

A) Yalnız I 

II. araştırmalarda tek bir bilimsel yöntem olmadığı,

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

III. Newton’un daha çok kuram, Einstein’ın ise daha çok kanun oluşturmaya çalıştığı yargılarından hangilerini göstermek için bir örnek olarak kullanılabilir? B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

 

9. Bilim etiği; I. canlı yaşama saygılı olmayı,

E) II ve III 

12.  Dijital terazi

II. çalışmalarında mahremiyete uymayı, III. çoğunluğun kabul ettiği düşünce tarafında olmayı

Çözüm: Bilimsel bilgi üretirken Newton 'un daha çok deneysel, Einstein ise matematiğe dayalı bir yöntem izlemiş olması, araştırmalarda tek bir bilimsel yöntemin olmadığını gösterir.

durumlarından hangilerini gerektirir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Prf Yayınları

A) Yalnız I

C) I ve II

E) I, II ve III 

 Fotometre 

Şerit metre



Termometre

Yukarıda verilen araçlarla aşağıdakilerden hangisinin ölçümü yapılamaz? A) Sıcaklık   

Matematik, deney, düşünce deneyi, akıl yürütme; bilimsel bilgiye ulaşmak için kullanılan yöntemlerdendir.

B) Kütle 

C) Işık şiddeti

D) Akım şiddeti 

E) Uzunluk 

Soruda verilen cümleden I ve III'te verilen sonuçlar çıkmaz. Cevap B

13. Bir otomobilin; ısıtma, aydınlatma ve arka görüş

10. Fizik biliminin ortaya koyduğu temel yasalar,

kamerası gibi sistemleri fiziğin;

I. evrendeki olayları açıklamak,

I. termodinamik,

II. gelişmiş teknolojik ürünler elde etmek,

II. elektromanyetizma,

III. enerji ihtiyacını karşılamak

III. optik

durumlarından hangilerinin gerçekleştirilmesinde kullanılmıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

alt dallarından hangilerini ilgilendirir? A) I, II ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

8-B 9-C 10-E 11-E 12-D 13-A 24

D) I ve II 

B) II ve III  E) Yalnız I 

C) I ve III

Ünite 1 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 9

1. Aşağıda verilen ölçümlerden hangisinin birimi ulus-

4. Ayşe, ortalama bir evin mutfağında kullanılan alet

lararası birim sisteminde kullanılan şekli ile ifade edilmemiştir?

ve eşyaları ele aldığı, "Mutfaktaki Fizik" konulu çalışmasında fiziğin; I. mekanik,

A) Ali'nin ağırlığı 760 newtondur.

ÖSYM Sorusu

II. termodinamik,

B) Bugün havanın sıcaklığı 24°C'dir.

III. elektromanyetizma,

C) Domateslerin kütlesi 3 kg'dır.

IV. nükleer fizik

D) Elektrik kablosundan geçen akım 5 amperdir.

alt dallarının hangilerinden bahsetmiş olamaz?

E) Teknenin uzunluğu 25 metredir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız IV  D) I ve IV 

C) II ve III

E) I, III ve IV 

Bir araştırmacı, yapacağı deneysel çalışmanın değişkenleri ile ilgili olarak aşağıdaki tabloyu dolduruyor. Deðiþkenin Türü

Deðiþkenin Adý

Baðýmlý deðiþken

Cisimlerin yere düþme süresi

Baðýmsýz deðiþken

Cisimlerin kütlesi

Sabit tutulan deðiþkenler

Cisimlerin þekilleri, hacimleri, yüzey alanlarý ve hava sürtünmesi

Bu tabloya göre, araştırmacının hipotez cümlesi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

2.

I. Newton'un cisimlerin hareketi ile ilgili temel yasaları

A) Cisimlerin kütleleri artarsa hacimleri de artar.

III. Einstein'in zamanın göreli olması ile ilgili teorisi Yukarıda verilen çalışmalardan hangileri modern fizik kapsamında değerlendirilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

Prf Yayınları

II. Planck'ın kuantum kuramı ile ilgili düşünceleri

5. Aşağıda verilen araç-gereçlerden hangisi katı hal fiziğinin uygulama alanında yer almaz?

C) Cisimlerin kütleleri artarsa yere düşme süreleri de artar.

A) Cep telefonu

B) Güneş pilleri

C) Kalem uçları

D) Granit tencere

D) Cisimlerin yüzey alanları artarsa hava sürtünmesi de artar.

 

E) II ve III 

B) Cisimlerin kütleleri artarsa yüzey alanları da artar.

E) Vinçler 

E) Cisimlerin yüzey alanları artarsa yere düşme süreleri de artar. Cevap C

Çözüm: Deneyin bağımsız ve bağımlı değişkenlerine göre, bir cismin yere düşme süresinin, cismin kütlesi ile olan ilişkisinin araştırıldığı anlaşılır.

3. Evrende gerçekleşen bir doğa olayını açıklamak

6.

için çalışmalar yapan bilim insanı doğru ve güvenilir sonuca ulaşmak için,

III. Makara ve kaldıraçlar IV. Mikroskop ve büyüteçler

II. dini inanış ve töreler,

Yukarıda verilen araç ve gereçlerden hangileri, fizik biliminin mekanik alt dalındaki bilgiler temel alınarak üretilmiştir?

III. akıl yürütme ve merak metotlarından hangilerini kullanabilir?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

I. Köprü ve binalar II. Kapı zili ve telgraf cihazı

I. bilimsel düşünce,

A) Yalnız I 

Buna göre deneyin hipotez cümlesi "Cisimlerin kütleleri artarsa yere düşme süreleri de artar." olabilir.

C) I ve II

A) I ve II 

E) I, II ve III 

 

1-B 2-E 3-D 4-B 5-E 6-B 25

B) I ve III  D) I ve IV 

C) II ve III E) II ve IV 

Not: Hipotez cümlesi doğru ya da yanlış olabilir. Zaten bir hipotezin doğru ya da yanlış olduğuna deney sonucunda karar verilir. Cevap C

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 7. Bir elektrik kablosundan geçen yük miktarı, q = i ⋅ t

10. Yerde bulunan radyo vericileri hava araçlarını yönlen-

matematik bağıntısı ile bulunur.

dirmek için sinyaller gönderir. Hava araçlarında bu vericilerden sinyaller alan ve tam olarak nerede olduğunu gösteren aletler vardır. Vericiler belirli noktalarda olduğundan, uçaklar gittikleri yere varana dek bir noktadan diğerine uçarlar. Aslında, seyir konusunda yardımcı olan bu aygıtlar nedeniyle bazı uçuş rotaları oluşmuştur.

Bağıntıda yük miktarı q, akım şiddeti i ve geçen süre t olduğuna göre,

ÖSYM Sorusu

I. q, türetilmiş bir büyüklüktür.

Fizik dersinde öğrenciler, nitel ve nicel gözlemlere, arkadaşlarının boylarını kullanarak örnek vermektedir.

II. t, temel bir büyüklüktür. III. i 'nin birimi amperdir.

Yukarıdaki paragrafta, fiziğin;

yargılarından hangileri doğrudur?

 Ali, Mehmet ile Ahmet’i yan

I. optik,

yana getirip boylarını karşılaştırarak “Mehmet’in boyu, Ahmet’ten daha uzundur.” demiştir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

II. mekanik,

E) I, II ve III 

III. elektromanyetizma alt alanlarından hangilerinden bahsedilmektedir?

 Zübeyde, Bahar’ın boyunu

cetvel ile ölçüp “Bahar’ın boyu 1,67 m’dir.” demiştir.

A) Yalnız I   

 Banu, Aslı’ya bakarak “As-

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

lı’nın boyu uzundur.” demiştir. Bu örnekleri veren öğrencilerden hangileri nicel gözlem yapmıştır? A) Yalnız Ali

I. akıl yürütme (rasyonel düşünce),

C) Yalnız Banu

II. deney yapma,

D) Ali ve Zübeyde

III. gözlem yapma

E) Ali, Zübeyde ve Banu

verilen yollarından hangilerini kullanabilir? Çözüm:

A) Yalnız I 

Nicel gözlem ölçü aletleriyle yapılan ve bilimsellik içeren gözlemlerdir.

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

Prf Yayınları

8. Bir bilim insanı bilimsel bilgilere ulaşırken,

B) Yalnız Zübeyde

11. Aşağıdaki büyüklüklerden hangisi ifade edilirken bir sayı ve birim yeterli değildir? A) Sıcaklık 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

B) Zaman  D) Kuvvet 

C) Enerji E) Sürat 

Zübeyde'nin yaptığı gözlem nicel gözlemdir. Banu, herhangi bir ölçü aleti kullanmadığından nitel gözlem yapmıştır. Ali ise Ahmet'le Mehmet'ten birini ölçü aleti olarak kullanmış ve "nicel gözlem" yapmıştır. Nicel gözlemin bir ölçü aleti ile yapılması ve bilimsel birimle ifade edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bununla birlikte bir kabul üzerine kurgulanmış bu sorunun ÖSYM'ye göre cevabının D olduğu hatırlatıp geçiyoruz. Cevap D

12. Bilimsel bir çalışmanın sonuçları yayınlanırken, I. Bilimin gelişmesi ve günlük yaşama katkısının sağlanması

I. Başka bir çalışmadan yapılan alıntıların kaynakları belirtilmelidir.

II. Bilim insanlarına birlikte çalışma imkânı oluşturma

II. Yapılan çalışmaya katkısı olan tüm bilim insanlarının adı yazılmalıdır.

III. İnsanların kullanımına daha estetik araçlar sunma

III. Çalışmada elde edilen veriler olduğu gibi ve tarafsız olarak verilmelidir.

9.

Yukarıda verilenlerden hangileri Bilimsel Araştırma Merkezleri'nin kuruluş amaçları arasındadır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

kurallarından hangilerine uyulmalıdır? A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

7-E 8-E 9-C 10-D 11-D 12-E 26

B) I ve II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve III

ÜNİTE 2 MADDE VE ÖZELLİKLERİ

ÜNİTE 2

MADDE VE ÖZKÜTLE DAYANIKLILIK YAPIŞMA VE BİRBİRİNİ TUTMA (ADEZYON VE KOHEZYON)

Ünite 2 KÜTLE VE HACİM 1.

Test - 1

4.  





  

   

Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki kümelerin kesişim bölgesinde bulunur? A) Eylemsizlik   

D) Zaman 

B) Kütle 

C) Hacim

E) Uzunluk 





MADDE



  

   

 

   

 Kütle, hacim, eylemsizlik ve tanecikli yapı; maddenin ortak özelliklerindendir.









     















KÜTLE  Maddelerin ortak özelliklerinden biri olan kütle, parçacık ya da nesneyi oluşturan madde miktarının ölçüsüdür.

Yukarıda verilen etkinlikte, girişten başlayarak kutu içindeki bilgiler doğru ise (D), yanlış ise (Y) yolu takip edildiğinde kaç nolu çıkışa ulaşılır?

 Kütle, değişmeyen madde miktarı olarak da adlandırılır. Bir maddenin kütlesi evrenin her yerinde aynıdır. Örneğin Dünya’daki kütlesi 75 kg olan bir astronotun Ay’daki kütlesi de 75 kg’dır.

A) 1 

 Kütle; terazi, kantar, baskül adı verilen aletlerle ölçülür.

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

2. Farklı büyüklükteki maddelerin kütleleri ölçülürken uyBuna göre, aşağıda verilen kütle ölçümlerinden hangisinin birimi uygun değildir? A) Manavın sattığı patates (kilogram) B) Çerezcinin tarttığı çerez (gram)

Prf Yayınları

gun birimler cinsinden ifade edilir.  Kütle kısaca m sembolü ile gösterilir.  Uluslararası birim sisteminde (SI) kütle birimi kilogram (kg)’dır.

Bilgi Damlası

C) İnşaat demiri satan kişi (ton) D) Kuyumcunun tarttığı altın (kental) E) Kimyagerin tarttığı etken madde (miligram)

5. Kütleleri sırasıyla mX, mY, mZ olan X, Y, Z cisimleri eşit kollu terazilerde Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi dengededir. 





3.

III. 200 g = 0,2 kg

B) Yalnız II 

    

II. Y'nin kütlesi Z'ninkinden büyüktür.

     

III. X'in kütlesi Z'ninkinin iki katıdır.

Yukarıda verilen kütle birimi dönüşümlerinden hangileri doğru yapılmıştır?

D) I ve III 



I. X'in kütlesi Y'ninkinden büyüktür.

II. 1200 mg = 1,2 g

 

 Günlük hayatta karşılaştığımız cisimlerin kütlelerinin büyüklük durumlarına göre kütle birimi olarak kilogramın ast ya da üst katları kullanılır.

Buna göre,

I. 300 kg = 0,3 t

A) Yalnız I 



 



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-B 2-D 3-E 4-B 5-A 29

Standart kilogram değeri, 1889 yılında platinyum ve iridyum alaşımından yapılan bir silindirin kütlesi olarak kabul edilmiştir. Standart kütle, Paris yakınlarındaki Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Bürosunda muhafaza edilmektedir.

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 







 


 




MEB kazanımlarda vurgulanan kütle

C) I ve II

birimleri ve bunların SI birim sisteminde kullanılan kütle birimi (kg) olarak değeri

KÜTLE VE HACİM 6. X sıvısının hacmi 2 dm3, Y sıvısının hacmi 0,2 m3 tür.

9. Hacmi 15 L olan bir damacanaya, hacmi 250 cm3 olan bir şişe ile 48 kez su dolduruluyor.

Buna göre, bu iki sıvının toplam hacmi kaç cm 3 tür? (Sıvılar birbiri içinde çözünmüyor.)

HACİM

A) 2,2⋅103  

 Maddelerin uzayda kapladığı yere hacim denir.

B) 20,2⋅103  

D) 202⋅104  

 

Buna göre, damacananın % kaçı boştur?

C) 202⋅103

A) 10 

B) 15 

C) 20 

D) 25 

E) 30

E) 202⋅105 

 Sembolü V'dir.  SI’daki birimi metreküptür (m3).  Cisimlerin hacimleri boyutlarına bağlı olarak farklı birimlerle ifade edilebilir.



 






  

 





   

10. Şekildeki K ve L silindirlerinin yarıçap ve yükseklikleri verilmiştir.

7. Tamamı dolu silindir içindeki su, kare prizma biçimli



kaba boşaltılıyor.

Not



 Günlük hayatta kullanılan hacim birimlerinden litre (L), desimetrekübe eşittir.





 Mililitre ise litrenin binde biridir. 1 L = 103 mL'dir.



Prizmanın 1000 cm3 ü boş kaldığına göre, kapların yüksekliği (h) kaç cm'dir?

Düzgün Geometrik Şekilli Cisimlerin Hacmi

(p = 3 alınız, kap kalınlıkları önemsizdir.)

A) 2 



B) 5 

C) 10 

D) 15 

Prf Yayınları





 

1 L = 1 dm3 tür.









K silindiri 6 bardak su aldığına göre, L silindiri kaç bardak su alır? A) 3 

B) 6 

C) 9 

D) 12 

E) 15

E) 20



 

 

  

 



11. Boyutları verilen içleri boş K, L, M kaplarına doluncaya kadar su konuluyor.

   

Dikdörtgen prizma, küp, silindir ve kürenin hacim formülleri

 

8.

I. Günde 200 mL süt içen bir bebek 30 günde 6 L süt içer.

Sıvıların Hacminin Ölçülmesi





II. Metrekareye hergün ortalama 50 L yağış düşerse bir haftada toplam 3,5 m3 olur.

 Sıvıların hacminin ölçülmesinde ölçekli (dereceli) kaplar kullanılır.



 

D) I ve III 



(π = 3 alınız.)

Yukarıda verilen hacim hesaplamalarından hangileri doğrudur? B) Yalnız III 



K'ye VK, L'ye VL, M'ye VM hacminde su konulduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. Her biri 50 cL olan 5 kutu meyve suyu toplam 2,5 L'dir.

A) Yalnız I 





C) I ve II

A) VL < VM < VK

B) VL < VK < VM

C) VL < VK = VM

D) VM < VL < VK

 

E) II ve III 

6-C 7-C 8-D 9-C 10-D 11-B 30

E) VM < VK = VL 

Ünite 2 KÜTLE VE HACİM 1. Zeytinyağı suda çözünmez. Alkol, suda çözünür.

Test - 2

4. İçi tamamen su dolu olan küp biçimli kabın kenar uzunluğu 10 cm'dir.

1. Karışım: 1 L zeytinyağı ile 1 L su karıştırılıyor.

Küpün içine yavaşça bırakılan silindirik bir cisim en fazla kaç cm3 su taşırabilir? (p = 3 alınız.)

2. Karışım: 1 L alkol ile 1 L su karıştırılıyor. Buna göre, yukarıdaki karışımlarla ilgili; I. 1. karışımın toplam hacmi 2 L'dir.

A) 250 

II. 2. karışımın hacmi 2 L'den azdır.

 

B) 500 

C) 600

D) 750 

E) 850 

III. 1. ve 2. karışımlar karıştırılırsa toplam hacim 4 L olur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Not Karıştırıldığında birbiri içerisinde çözünen sıvılar aynı kaba konulduğu zaman iki sıvının hacimleri toplamı, karışımın hacminden küçük olur. Çözünme olayı gerçekleşirken moleküller arasında bulunan boşluklar dolduğu için hacim küçülmesi gözlenir. Örneğin 1 litre limon suyu ile 5 litre saf su karıştırıldığında toplam hacim 6 litreden küçük olur.

5. İçerisinde 1200 cm3 düzeyine kadar su dolu bir dereceli kaba 5 tane özdeş küp blok atıldığında su düzeyi 1520 cm3 e çıkıyor. Buna göre, küp blokların bir kenarının uzunluğu kaç cm'dir? A) 3 

B) 4 

C) 5 

D) 6 

E) 8

olan bir taş parçası atıldığında kaptan su taşıyor. 



 

Prf Yayınları

2. 60 cm3 düzeyine kadar su dolu kaba hacmi 50 cm3

Şekli Düzgün Olmayan Cismin Hacminin Bulunması  Ölçüm için dereceli silindir veya taşırma kapları kullanılır.  Sıvıya tamamen batan ve sıvıda çözünmeyen cisimler, hacimlerine eşit hacimde sıvının yerini değiştirir. Yeri değişen sıvının hacmi tespit edilerek, cismin hacmi bulunmuş olur.



yakılarak bir süre sonra söndürülüyor. Çıkan dumanın bardak içine girmesi sağlandıktan sonra bardağın ağzı elle kapatılarak bardak kavanoz içine konuluyor ve kavanozun kapağı kapatılıyor. Daha sonra dumanın kavanozun her tarafına yayıldığı gözlemleniyor.

Buna göre, taşan suyun hacmi kaç cm3 tür? A) 20 

B) 25 

C) 30 

D) 40 

E) 50





6. Güvenli bir ortamda yapılan deneyde bir parça kağıt



Taşma seviyesine kadar su ile dolu kaba bırakılan cisim, hacmine eşit hacimde su taşırır.  







 

 



recili kaba bir cisim bırakıldığında

Buna göre, deneyden;

3. Şekilde 50 cm2 taban alanlı kapta 10 cm yüksekliğinde su vardır. Yüksekliği 5 cm olan X silindiri suya tamamen batırılıyor. İşlem sonunda su yüksekliği 14 cm ölçülüyor.



III. Gaz tanecikleri arasındaki bağların sıvılarınkine göre daha zayıf olduğu





sonuçlarından hangileri çıkartılabilir?



B) 30 

C) 35 

olsun. Bu durumda cismin hacmi;

II. Gazların hacminin, bulundukları kabın hacmine eşit olduğu

 Buna göre, X silindirinin ta2 ban alanı kaç cm dir? (Kaptan su taşmıyor.)

A) 20 

kaptaki sıvı düzeyi V2 hacmine çıkmış

I. Gazların bir hacminin olduğu 

D) 40 

A) Yalnız I  E) 45

 

1-D 2-C 3-D 4-D 5-B 6-C 31

B) Yalnız II  D) I ve III 

İçinde V1 hacminde sıvı bulunan de-

E) II ve III 

C) I ve II

V2 – V1 e eşittir.

Gazların Hacmi  Gazlar hangi kaba konulursa o kabın şeklini ve hacmini alır.  Gazların hacmi, sıcaklık ve basınç değişiminden kolaylıkla etkilenir.

KÜTLE VE HACİM

Örnek: Taban yarıçapı 2 cm olan silindirin içine 20 cm yüksekliğinde su konulduktan sonra içine üç tane özdeş bilye bırakılıyor. Bilyeler kap tabanına battığında sıvı 15 cm yükseliyor.

7. Düşey kesiti verilen kap sabit

10. R yarıçaplı O merkezli

debili su akıtan musluk ile dolduruluyor.

yarım küre şeklindeki kaba 1 bardak su konulduğunda yarı yüksekliğine kadar geliyor.

Buna göre, kaptaki su hacminin zamana bağlı değişimi aşağıdakilerden hangisi gibi olur?  

  



Buna göre, I. Kap en fazla 2 bardak su alır.

 

II. Kap 2 bardaktan fazla su alır.

 

III. 1 bardak suyun kütlesi m ise, kap tamamen doldurulduğunda toplam su kütlesi 2m olur. yargılarından hangileri doğrudur?



 

B) 30  D) 50 

A) Yalnız I 

 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 





Buna göre, bir bilyenin hacmi kaç cm3 tür? (π = 3 alınız.) A) 20 









C) 40 E) 60 

8. Yarı hacmine kadar su dolu kaba bir taş parçası atıldığında kaptan 5 cm3 su taşıyor.

Çözüm:



Bilyeler suya bırakıldıktan sonra su 15 cm yükseldiğine göre, bu yükselen suyun hacmi üç bilyenin toplam hacmidir. V = πr2 ⋅ h bağıntısından yükselen ya da yerini değiştiren suyun hacmi bulunur.







Prf Yayınları







 

 







11. Eşit kollu bir terazide X, Y, Z cisimleri kefelere Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi konularak yatay denge sağlanmıştır.

A) 15 

B) 20 

C) 25 

D) 30 





Kabın hacmi 40 cm3 olduğuna göre, taşın hacmi kaç cm3 tür?





 

E) 35

V = 3 ⋅ 22 ⋅ 15 V = 180 cm3 olur.



Bu hacim üç bilyenin hacmi olduğundan bir bilyenin hacmi; 180 = 60 cm3 tür. 3







 

9. Düşey kesiti verilen düzgün Cevap E

silindirik kaptaki, birbirine karışmayan eşit kütleli K ve L sıvıları şekildeki gibidir. A musluğu açılıp sıvı akışı tamamlanınca B musluğu açılarak kaptaki sıvı akıtılıyor.













Buna göre, X ve Z cisimleri aynı terazi ile aşağıdakilerden hangisi gibi dengelenir? 

A musluğundan akan sıvı kütlesi mA, B musluğunmA dan akan mB olduğuna göre, oranı kaçtır? mB A)

1   5

B)

1   4

C)

1 2 3  D)  E) 3 3 4

Sol kefe

Sağ kefe

A)

1 tane X

1 tane Z

B)

1 tane X

2 tane Z

C)

2 tane X

3 tane Z

D)

2 tane X

1 tane Z

E)

3 tane X

1 tane Z

7-B 8-C 9-A 10-B 11-C 32

Ünite 2 ÖZKÜTLE 1. X, Y, Z sıvılarının kütle - hacim

4. K, L, M sıvılarının aynı sıcaklıktaki kütle - hacim gra-



grafiği şekildeki gibidir.

fikleri şekildeki gibidir.

 

X, Y, Z sıvılarından alınan eşit kütleli maddelerin hacimleri VX, VY, VZ olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nedir?



 



B) VX > VY > VZ

C) VZ > VY > VX

D) VY > VX > VZ

 







A) VX = VY = VZ

 

Test - 3



KÜTLE HACİM İLİŞKİSİ VE ÖZKÜTLE



  





  

 

E) VX > VZ > VY 



 

  

Buna göre; K, L, M sıvılarının türleri için ne söylenebilir?

 Maddelerin, sabit sıcaklık ve sabit basınç altında kütleleri ile hacimleri doğru orantılıdır. Maddenin kütlesi arttıkça hacmi de artar.  Kütlenin hacme oranı sabittir. 2m m 3m = = = sabit 2V V 3V  Bu sabit orana maddenin özkütlesi denir. Özkütle =

A) K, L, M aynı tür olabilir. B) K ile L aynı olabilir, M farklı türdür.

2. Ayşe, boş bir dereceli silindiri eşit kollu terazi ile tart-



tıktan sonra, dereceli silindire X sıvısı koyarak dereceli silindiri tekrar tartıyor.

C) K ile M aynı olabilir, L farklı türdür.



D) L ile M aynı olabilir, K farklı türdür.



Bu işlemler sonucunda Ayşe, X sıvısının;

E) K, L, M farklı türdür.

III. özkütle niceliklerinden hangilerini bulabilir?

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Maddelerin sabit sıcaklık ve sabit basınç altında kütle - hacim grafikleri şekildeki gibi olur.  Özkütle, d ile gösterilir. Özkütleye yoğunluk da denir.

5. Selma, laboratuvarda bir taş parçasının özkütlesini tespit etmek istiyor. Laboratuvarda; içinde su bulunan dereceli kap, eşit kollu terazi ve dinamometre vardır. Buna göre, Selma, aşağıdaki işlemlerden hangisini yaptığında amacına ulaşabilir? A) Taşı suyun içine atıp hacmini bulur, sonra taşı eşit kollu terazide tartar kütlesini bulur. Hacmini kütlesine bölerek özkütlesini bulur.

3. K, L, M, N, P maddelerinin hacim - kütle değerleri tablodaki gibidir. Madde

Hacim

B) Taşı suyun içine atıp hacmini bulur, sonra taşı eşit kollu terazide tartar kütlesini bulur. Kütlesini hacmine bölerek özkütlesini bulur.

Kütle (g)

K

30

20

L

100

50

M

120

90

N

400

500

P

15

30

C) Taşı suyun içine atıp hacmini bulur, sonra taşı eşit kollu terazide tartar kütlesini bulur. Kütlesi ile hacmini çarparak özkütlesini bulur. D) Taşı suyun içine atıp hacmini bulur, sonra taşı dinamometrede tartar kütlesini bulur. Daha sonrada kütlesini hacmine bölerek özkütlesini bulur.

Buna göre, hangi maddenin özkütlesi en büyüktür? A) K 

B) L 

C) M 

D) N 



özkütleyi verir.

C) I ve II

E) I, II ve III 

(cm3)



Kütle - hacim grafiğinin eğimi

Prf Yayınları

II. hacim,

A) Yalnız I 

 

I. kütle,

Kütle m d= Hacim V

E) Taşı suyun içine atıp hacmini bulur, sonra taşı dinamometrede tartar kütlesini bulur. Daha sonra hacmini kütlesine bölerek özkütlesini bulur.

E) P

1-C 2-E 3-E 4-D 5-B 33

 SI birim sisteminde özkütlenin birimi kg/m3 tür.  1 g/cm3 = 1000 kg/m3 tür.  Özkütle madde miktarına bağlı değildir. Örneğin bir parça bakırın özkütlesi ile aynı sıcaklıktaki tonlarca bakırın özkütlesi aynıdır. 











Sabit sıcaklıktaki bir maddenin özkütle - kütle; özkütle - hacim grafikleri

 Özkütle maddeler için ayırt edici bir özelliktir.  Aynı şartlarda özkütleleri eşit olan maddeler aynı cins madde olabilir. Özkütlesi farklı olan maddeler ise kesinlikle farklı cinstir.

ÖZKÜTLE 6. Düşey kesiti şekildeki gibi olan

9. K ve L sıvılarının kütle - ha-

kesik koni biçimindeki kapta yükseklikleri eşit olan X, Y, Z sıvıları dengededir.  Birbirine karışmayan sıvılar bir kaba konulduğunda, özkütlesi büyük olan altta, özkütlesi küçük olan üstte olur. Su ve zeytinyağı örneğinde olduğu gibi..





cim grafiği şekildeki gibidir.





Aynı sıcaklıktaki bu sıvılardan belli hacimlerde alınarak yapılan türdeş karışımın özkütlesi aşağıdakilerden hangisi olamaz?



Buna göre; X, Y, Z sıvılarının,

 

m : kütle V : hacim d : özkütle

 Özkütle, sıcaklıkla ters orantılıdır. Sıcaklığı artan maddem lerin hacmi artar ve d = V bağıntısına göre, özkütlesi azalır. (Su için istisna bir durum vardır. Su +4 °C'den itibaren sıcaklığı azaldığında da özkütlesi azalır.)  Basınç etkisi ile sıkışan maddelerin özkütlesi artar. (Sıvıların basınç etkisi ile sıkışmadığı kabul edilir.)

Karışımların Özkütlesi  Özkütleleri farklı iki madde türdeş olarak karıştırıldığında karışımın özkütlesi, karışıma katılan maddelerin özkütleleri arasında bir değer alır.  Özkütleleri d1 ve d2 olan maddeler karıştırıldığında, d1 > d2 ise d1 > dkarışım > d2 dir.  Karışımı oluşturan toplam kütlenin, karışımı oluşturan toplam hacme oranı karışımın özkütlesini verir. dkarışım =

A) Yalnız V   

B) Yalnız d 









C) 4 



D) 5 

E) 6

D) d ve V 

C) m ve V

E) m ve d 

10. K, L, M, N sıvılarının kütle ve hacim değerleri tabloda verilmiştir.

7. Birbirine karışmayan X, Y ve Z sıvılarının bir kaptaki denge durumu şekildeki gibidir. Bu sıvılardan eşit hacimde alındığında sıvıların kütleleri mX, mY, mZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

  

B) mZ < mY < mX 

C) mY < mX < mZ

D) mX < mY < mZ

 

Kütle (g)

Hacim (cm3)

K

300

150

L

25

10

M

180

60

N

100

50

Buna göre, hangi iki sıvının türdeş karışımının özkütlesi en büyük olur? A) K ile L'nin   

A) mX = mY = mZ

B) K ile M'nin 

D) L ile M'nin 

C) K ile N'nin

E) L ile N'nin 

E) mZ < mX < mY 

11. Yapılan bir deneyde, eşit sıcaklıktaki X ve Y sıvıları,

m1 + m2 + ..

farklı oranlarda karıştırılarak karışımlar oluşturulmuştur.

V1 + V2 + ..

 Karışımı oluşturan maddelerden birinin miktarı artırıldıkça, karışımın özkütlesi o maddenin özkütlesine yaklaşır.

B) 3 





niceliklerinden hangileri birbirlerinden kesinlikle farklıdır?

Prf Yayınları

Not

A) 2,5 



Gerekli hacim ve kütle ölçümleri ile birlikte hesaplamalar da yapılarak, bu deneyden;

8. Ayşe, buzdolabından çıkardığı; özkütleleri 2 g/cm3 ve 1,4 g/cm3 olan meyve sularını karıştırarak kendine soğuk bir kokteyl hazırlamıştır.

I. karışımın özkütlesinin karışımı oluşturan sıvıların özkütleleri arasında bir değer aldığı, II. karışımın özkütlenin, karışıma hacimce daha çok katılan sıvının özkütlesine daha yakın olduğu,

Buna göre, Ayşe'nin hazırladığı kokteylin özkütlesi aşağıda verilenlerden hangisi olamaz? A) 1,4 g/cm3   

D) 1,8

B) 1,5 g/cm3  g/cm3 

E) 1,9

III. karışımın sıcaklığı arttıkça özkütlesinin azaldığı sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? C) 1,7 g/cm3

A) Yalnız I 

g/cm3 

 

6-D 7-D 8-A 9-E 10-D 11-D 34

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Ünite 2 ÖZKÜTLE

Test - 4

1. Günlük hayatımızda yer alan birçok uygulama özküt-

4. Maddelerin içine farklı maddeler ilave edilerek isteni-

le ile ilgilidir.

len değerde özkütleye sahip yeni maddeler elde edilir.

Buna göre;

Buna göre;

I. Porselen yapımı

Günlük Hayatta Özkütle

II. Petrolden benzin elde edilmesi

I. Ebru sanatında suya geven otu özünün katılması

III. Ebru yapımı

II. Altının içine gümüş katılması III. Gemilerin iç hacminin boşluk yapılması

işlemlerinden hangileri özkütle ile ilgilidir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

işlemlerinden hangileri yukarıdaki açıklamadaki amaca uygundur?

C) I ve II

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 Günlük yaşamda yer alan birçok uygulamada özkütlenin önem kazandığı görülmektedir. Örneğin, gemilerin yüzmesi, ısınan havanın yükselmesi, rüzgâr oluşumu, kan ve idrar tahlilinin yapılması gibi birçok konuda özkütle bilgisi kullanılır.  Kuyumculuk, porselen yapımı, ebru çalışmaları gibi teknik ve sanatsal çalışmalarda da özkütleden faydalanılmaktadır.

E) II ve III 

2. Ayşe takı olarak bir kuyumcudan; I. 22 ayar altın bilezik,

5. Katkı maddesi olarak yalnız bakır kullanılan 22 ayar

III. 14 ayar altın yüzük almıştır. Bu takıların birim kütlelerinin içindeki saf altın miktarları sırasıyla mI, mII ve mIII olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) mI < mII < mIII

B) mI = mII = mIII

C) mII < mI < mIII

D) mIII < mII < mI

 

Prf Yayınları

II. 18 ayar altın kolye,

altındaki bakır oranı 1 olduğuna göre, 22 ayar al12 tından yapılmış 6 gram kütleli bir takıdaki altın kütlesi kaç gramdır? A) 2 

B) 4,9 

C) 5 

D) 5,5 

E) 5,9

E) mI < mIII < mII 

6. Geleneksel sanatlarımızdan Ebru sanatı dışarıdan bakıldığında fizik dersi ile ilgili bir sanat gibi gözükmemektedir. Ebru sanatında bir kabın içindeki suya geven otundan elde edilen bir öz ilave edilir. Su yüzeyine çeşitli renklerde boyalar eklenir ve sonra bu boyalara bir fırça ile desen verilir. Son olarak boyalı su yüzeyi özel olarak seçilmiş bir kağıtla kapatılır ve yeterince beklendikten sonra kağıt usulüne uygun olarak çekilir.

3. Günlük hayatta karşılaştığımız; I. Göller ve denizlerin soğuk havalarda yüzeyden donmaya başlaması II. Süt kaymağının yüzeyde toplanması III. Zeytinyağının suyun üzerine çıkması olaylarından hangileri maddelerin özkütlelerinin farklı olması ile açıklanabilir?

Yukarıdaki paragrafta, su yüzeyine damlatılan boyaların su yüzeyinde kalmasının nedeni aşağıdaki niceliklerden hangisi ile ilgilidir?

A) Yalnız I 

A) Kütle 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-E 2-D 3-E 4-C 5-D 6-D 35

B) Hacim  D) Özkütle 

C) Öz ısı

E) Eylemsizlik 

Ebru uygulamasında boya, yoğunluk farkından dolayı sıvı yüzeyinde kalır.

 Porselencilikte, porselenin dayanıklılığı, kalitesi, elektriği iletmemesi gibi tüm özellikleri özkütlesine bağlı olarak değişir.  Altının saflığı kimyada yüzde ile kuyumculukta karat veya ayar ile ifade edilir. Takı ve diğer eşyaların yapımında saf altının içine gümüş, bakır, nikel ve çinko gibi elementler karıştırılarak altın alaşımları elde edilir. Karıştırılan elementlerin oranı altının sertlik, özkütle, ısıya dayanıklılık değerlerinin kontrolünü sağlar.

Altına karıştırılan bakır, nikel gibi elementlerin yüzdesi, altının "ayar"ını belirler. Saflık derecesine göre altın alaşımları 22, 18, 14, 10 ayar olarak adlandırılır. Saf altın 24 ayar (% 100) olarak tanımlanmıştır. 22 ayar altının % 91,6’sı altın % 8,4’lük kısmı da bakırdır. Alaşımdaki altın oranı düştükçe altının ayarı da düşer.

ÖZKÜTLE 7. Bir tanesinin kütlesi 80 g olan özdeş bilyelerden 4 ta-

10. Aynı sıcaklıktaki K, L ve M sıvı-

nesi taşma düzeyine kadar suyla dolu olan kaba bırakıldığında kaptan 40 cm3 su taşıyor.

larının kütle - hacim grafikleri şekildeki gibidir.

   

Buna göre,

Örnek:

l. K, L ve M farklı cins sıvılardır.

Arı hâldeki bir maddeye ait özkütle - kütle grafiği şekildeki gibidir.



  

ll. Eşit hacimdeki L'nin kütlesi, M'nin kütlesinden büyüktür.

Buna göre, bilyelerin özkütlesi kaç g/cm3 tür?

lll. Eşit kütleli K'nin hacmi, L'nin hacminden büyüktür.

 

A) 4 

B) 6 

C) 7 



D) 8 

E) 10

yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre,

A) Yalnız l 

I. K aralığında maddenin sıcaklığı azalmıştır.

 

B) Yalnız ll  D) l ve lIl 

C) l ve ll

E) l, II ve lll 

II. L aralığında maddenin sıcaklığı sabittir. III. M aralığında maddenin hacmi sabittir.

8. Eşit kollu terazi ile yapılan ölçümün aşamaları ve yapılan işlemler aşağıda verilmiştir.

A) Yalnız I

B) Yalnız II

1: Boş kabın kütlesi p olarak ölçülüyor.

C) Yalnız III

D) I ve II

2: Kaba bir miktar un konularak kütle r olarak ölçülüyor.

 

E) II ve III 

11. Altın takıların saflığı içindeki altın oranına göre, "ayar"

3: r – p işleminin sonucu s olarak bulunuyor. Bununla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Çözüm: I. Özkütle; kütlenin, hacme oranına eşittir. Grafiğin K aralığında kütle sabit iken, özkütle artmaktadır. Dolayısıyla maddenin hacmi azalmalıdır. Sıcaklığı azalan maddelerin hacmi azalır. (I doğru) II. L aralığında özkütle sabittir. Özkütle sabit olduğu için "kütle / hacim" oranı da sabittir. Özkütle değişmemişse sıcaklık da değişmemiştir. (II doğru) III. M aralığında kütle sabit iken maddenin özkütlesi azalmaktadır. Maddenin özkütlesinin azalması için hacminin artması gerekir. Kütle sabitken, hacmin artması ancak sıcaklık artışı ile olur. (III yanlış) Cevap D

Prf Yayınları

yargılarından hangileri doğrudur?

olarak adlandırılmıştır. 24 ayar altının tamamı saf altın olup, 22 ayar altındaki saf altın oranı 22/24'tür. Buna göre, kuyumcudan 4 gram kütleli 18 ayar bilezik alan Ayşe, kaç gram saf altın almıştır? A) 1,8 

B) 2 

C) 2,2 

D) 3 

E) 4

A) 1 ve 2'de yapılan ölçümlerde fizikteki temel büyüklüğe ait değerler bulunmuştur. B) 3'te yapılan işlemde matematik model oluşturulmuştur. C) p, "dara"dır. D) r, "bürüt kütle"dir.

12. X, Y, Z küresel cisimlerinin yarıçapları sırası ile 3r, 2r,

E) s, "özkütle"dir.

r ve kütleleri 3m, 2m ve m dir. 







vısıyla doluyken de 320 g geliyor. Suyun özkütlesi 1 g/cm3 olduğuna göre, X'in özkütlesi kaç g/cm3 tür? B) 1,6 

C) 2 

D) 2,6 

 



Cisimlerin özkütleleri sırasıyla dX, dY, dZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

9. Bir kap boşken 120 g, suyla doluyken 220 g, bir X sı-

A) 1,2 





A) dX < dY < dZ

B) dZ < dY < dX

C) dY < dX = dZ

D) dZ < dX < dY

 

E) 3

7-D 8-E 9-C 10-C 11-D 12-A 36

E) dX = dY = dZ 

Ünite 2 DAYANIKLILIK 1.

Test - 5 4. Katı bir maddenin dışarıdan uygulanan kuvvete

I. Yük taşımak için çuval yapımı

karşı dayanıklılığı;

II. Beton kule yapımı III. Hamak yapımı

I. maddenin cinsi,

Yukarıdaki olaylardan hangilerinde dayanıklılık önemlidir?

II. maddenin boyutları,

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

KATI MADDELERDE DAYANIKLILIK

III. iletkenlik özelliği

 Maddenin katı hâli, şekil değişikliğine en çok direnç gösteren hâlidir.

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

C) I ve III

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Katı maddelerin dışardan uygulanan kuvvetlere karşı şekillerini korumaya çalışmasına dayanıklılık denir.  Dayanıklılık katılar için ayırt edici bir özelliktir.

2. Bir köprünün taşıyabileceği yük miktarını artırmak 5. Aynı maddeden yapılmış eşit yükseklikteki X, Y, Z si-

için;

lindirlerinin yarıçapları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

I. köprü ayaklarının kesit alanı,

Uyarı

II. bağlantı halatlarının kesit alanı,

Yarıçap

III. köprünün ayak sayısı

X

r

niceliklerinden hangileri artırılmalıdır?

Y

2r

Z

3r

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

Silindir

A) Yalnız I 

Dayanıklılık cisimlerin birden fazla niceliğine bağlıdır.

Tabanları üzerinde duran bu silindirlerin taşıyabilecekleri maksimum ağırlıklar sırasıyla GX, GY, GZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) GX = GY = GZ

B) GZ < GY < GX

C) GY < GX < GZ

D) GX < GY < GZ

 

3.

E) GZ < GX < GY 

6. Dayanıklılıkla ilgili;

Yukarıdaki parçadan;

II. Cisimlerin dayanıklılığı, günümüzde birçok mühendislik dalının temel uygulama alanıdır.

II. Küp Kök Yasası'na göre katı bir cismin boyutları arttırıldığında hacmi, boyut artışının küpü kadar artmaktadır.

III. Cisimlerin mukavemeti (dayanıklılığı); onların yapıldığı maddenin cinsi, geometrik yapısı, uygulanan kuvvet gibi birçok etkiye bağlıdır.

III. Katı bir cismin dayanıklılığı, boyut değiştirme oranı ile ters orantılıdır. Cismin boyutları artarsa dayanıklılık azalır, boyutları azalırsa dayanıklılık artar.

sonuçlarından hangileri çıkartılabilir?

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-E 2-E 3-C 4-C 5-D 6-E 37

B) I ve II  D) II ve III 

Dış Kuvvetlere Karşı Dayanıklılık  Dayanıklılık kesit alanı ile doğru orantılı olarak değişir.

Taşıyıcı halatların dayanıklılığı birçok

I. Galileo, katı cisimlerin dayanıklılığını kendi keşfi olan Küp Kök Yasası ile açıklamıştır.

I. Cisimlerin dayanıklılığı, fiziğin mekanik alt dalının konusudur.

Ünitenin bu bölümünde sadece cisimlerin kesit alanı ve hacimler arasında dayanıklılık ilişkisi kurulacaktır.

 Bir halatın kalınlığı arttırıldığında taşıyabileceği yük miktarı da artar.

Mekaniğin bir alt dalı olan "mukavemet (karşı koyma) bilimi" cisimlerin yük etkisi altındaki davranışlarını inceler. İlk bilimsel çalışmaları Galileo tarafından yapılan mukavemet bilimi günümüzde inşaat, makine, uçak, endüstri mühendisliği gibi birçok mühendislik dalının temel uygulama alanıdır.

A) Yalnız I 

 Katı cisimlere uygulanan kuvvet, cismin dayanıklılığından büyükse cisim deforme olur, eğilir veya kopar.

E) I, II ve III 

C) I ve III

etkene bağlı olduğu gibi kalınlığına ve halat sayısına da bağlıdır.

 Binalarda taşıyıcı sütun adı verilen kolonların kalınlığı ve sayısı arttırıldığında taşıyacağı yük miktarı da artar.

Taşıyıcı direklerin sayısı ya da kalınlığı arttıkça taşıyabileceği yük de artar.

DAYANIKLILIK

Katılarda Boyutlar Arası İlişkiler

7. Yatay düzlemde duran ve yüzey alanı 54 cm2 olan

10. Bir cismin boyutları orantılı olarak büyültüğünde

bir küpün yatay düzleme paralel kesit alanı kaç cm2 dir?

en büyük değişim, cisme ait aşağıdaki hangi nicelikte meydana gelir?

A) 6 

A) Taban alanı 

B) 8 

E) 24



B) Hacim  

D) Özkütle 

C) Yükseklik

E) Yüzey alanı 





Kesit alanı = 1 cm2 

D) 16 

 

Uzunluk = 1 cm Hacim = 1 cm3

C) 9 













11. K, L, M küplerinin düşey kesitleri şekildeki gibi veril-

Uzunluk = 2 cm

miştir.

8. Bilim insanı Galileo Galilei'nin keşfi olan Küp Kök

Kesit alanı = 4 cm2

Yasasına göre, türdeş bir cismin boyutları iki katına çıkartılırsa,

Hacim = 8 cm3 Kütle = 8 g







I. Hacmi sekiz katına çıkar.



II. Yüzey alanı dört katına çıkar.    





A) Yalnız I  









 



 







 









 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 







  

Küplerin, Kesit alanı oranları sırasıyla DK, DL, DM Hacim

yargılarından hangileri doğrudur?







III. Kesit alanı iki katına çıkar.



Prf Yayınları





Kütle = 1 g

olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) DM > DL > DK

B) DL > DM > DK

C) DK > DM = DL

D) DM > DK > DL

 

E) DK = DL = DM 

   

Not  Bir cismin boyutları hangi oranda değişirse, kesit alanı bu oranın karesi ile hacmi ve kütlesi bu oranın küpü ile orantılı değişir.  Örneğin bir cismin boyutları 2 katına çıkarsa kesit alanları 4 katına (22 = 4), hacim ve kütlesi ise 8 katına (23 = 8) çıkar.

12. Büyültme ve küçültmeler ile ilgili;

9. Kare prizma biçimli bir cismin kesit alanı A, yüzey alanı S ve hacmi V'dir.

I. Bir cismin boyutları orantılı olarak 3 katına çıkartıldığında hacmi 9 katına çıkar.

Cismin boyutları orantılı olarak iki katına çıkartıldığında; kesit alanı, yüzey alanı ve hacmi ne olur?

II. Bir cismin boyutları orantılı olarak 2 katına çıkartıldığında Kesit alanı oranı, 1 katına düşer. Hacim 2 

A)

2A

4S

4V

III. Bir cismin boyutları orantılı olarak önce iki katına çıkartılıp sonra da dörtte birine küçültülürse, son durumdaki boyutları ilk durumdakilerin yarısı kadar olur.

B)

4A

2S

4V

yargılarından hangileri doğrudur?

C)

4A

4S

8V

D)

2A

6S

4V

A) Yalnız I 

E)

4A

2S

8V

 



Kesit alanı

Yüzey alanı

Hacim

7-C 8-C 9-C 10-B 11-A 12-E 38

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 2 DAYANIKLILIK 1. Düzgün türdeş cisimlerin boyutları aynı oranda ar-

Test - 6 4. 1 yaşındaki yavru köpek, 4 yaşına geldiğinde;

tırıldığında,

I. Kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı değişmez.

I. Kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılığı,

II. Yüzey alanı artar.

II. Yere uyguladıkları basınç,

III.

III. Özkütle

yargılarından hangileri doğrudur?

niceliklerinden hangileri artar? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Bazı Cisimlerin Kendi Ağırlıklarına Karşı Dayanıklılığı

Yüzey alanı oranı azalır. Hacim

A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) I ve III 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

 Silindir, dikdörtgen prizma gibi cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılığı, Kesit Alanı 1 = Hacim Yükseklik değeri ile doğru orantılıdır.  Sonuç olarak, cisimlerin ebatları arttıkça, dayanıklılıkları o oranda azalır.

2. Dikdörtgenler prizması şeklindeki türdeş tuğla I, II, III

5. Aynı maddeden yapılmış silindirik cisimlerin ken-

teki konumlarda yatay düzleme ayrı ayrı konuluyor.

di ağırlığına karşı dayanıklılığı ile ilgili, I. Cismin yüksekliğine bağlıdır.

   



 



Tuğlanın kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı sırasıyla D1, D2, D3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) D2 > D3 > D1

B) D1 = D2 = D3

C) D1 > D2 > D3

D) D1 > D3 > D2

 

III. "Kesit alanı/hacim" değeri ile doğru orantılıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III  Fillerin kemik yapısı, onların dayanıklılığını artıracak şekilde yaratılmıştır.

E) I, II ve III 

E) D3 > D2 > D1 

6. Yatay düzleme tabanı üzerine konulmuş bir silindir ile ilgili, I. Kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı, kesit alanı ile doğru orantılıdır.

tarlarının kendi ağırlıklarına oranları sırasıyla PK, PA ve PF dir.

III. Hem kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı, hem de dış kuvvetlere karşı dayanıklılığı "kesit alanı / hacim" değeri ile ters orantılıdır.

Buna göre; PK, PA, PF arasındaki ilişki nedir? B) PA > PK > PF

C) PK = PA = PF

D) PF > PA > PK

 

 Dış kuvvetlere karşı bir fil, bir karıncadan kıyas kabul etmeyecek karda dayanıklı iken, kendi ağırlıklarına karşı karınca filden daha dayanıklıdır. Karınca kendi ağırlığının 10'larca katı yükü taşıyabilirken, bir fil kendi ağırlığındaki bir yükü taşımakta zorlanır. Bu durum canlıların "kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılığı" olarak da ifade edilir.

II. Taşıyabileceği yük miktarı, kesit alanı ile doğru orantılıdır.

3. Karınca, at ve filin taşıyabileceği maksimum yük mik-

A) PK > PA > PF

 Yüksekten düşme durumunda küçük yapılı canlılar büyük yapılı canlılardan daha az zarar görür.

II. Cismin hacmine bağlı değildir.



Prf Yayınları

 



 Büyük yapılı canlıların; "kesit alanı/hacim" oranı küçük olduğu için dayanıklılıkları da küçüktür.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) PK = PA > PF 

 

1-B 2-A 3-A 4-E 5-C 6-B 39

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

6 Kendi ağırlığına karşı dayanıklılık 1 ile dış kuvvete karşı dayanıklıh lık kesit alanı ile doğru orantılıdır. (I ve III yanlış, II doğru) Cevap B

DAYANIKLILIK 7. Bir maddeye ait,

10. I. Katlı yaş pastanın üstteki katlarının kesit alanının küçük olması

I. Kesit alanı II. Örnek:

II. Gökdelenlerin yukarılara doğru incelmesi

Yüzey alanı Hacim

III. Köprü ayaklarının aşağı doğru kalınlaşması

III. Yükseklik

Yatay düzlemde, tabanları üzerinde duran aynı cins maddeden yapılmış türdeş K, L, M silindirlerinin bazılarının yarıçapı, bazılarının yüksekliği tabloda verilmiştir.   







Yukarıdaki olaylardan hangileri dayanıklılığı artırmak için yapılmıştır?

niceliklerinden hangileri değiştirilirse maddenin kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı kesinlikle değişir?

A) Yalnız I   

A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

C) Yalnız III

E) I ya da III 

 



Buna göre, I. K ve L'nin kesit alanları eşittir. II. L ve M'nin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları eşittir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) I ve III

 

Silindirin kesit alanı, onun taban alanıdır. K ve L'nin yarıçapları eşit olduğu için kesit alanları da eşittir. (I doğru) Silindirlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları "kesit alanı / hacim" oranları ile doğru orantılıdır. Bu da "1/yükseklik" oranına eşittir. L ve M'nin yükseklikleri eşit olduğu için kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları eşittir. (II doğru) "kesit alanı / hacim" oranları, "1/yükseklik" oranına eşittir. K'nin yüksekliği verilmediği için K ve M'nin bu değerleri karşılaştırılamaz. (III kesin değil)

II. Aynı yükseklikten düşen boyutları farklı aynı maddeden yapılmış iki küresel cisimden küçük olanı daha az zarar görür.

Buna göre, I. Begüm'ün kullandığı oyun hamuru miktarı, Yağmur'unkinin yarısı kadardır.

III. Yağmur'un yaptığı küpün kesit alanı, Begüm'ünkinin dört katıdır.

Çözüm:

I. Balinaların kıyıya vurduklarında kemikleri kendi ağırlıklarını taşıyamadığı için kırılır.

aynı oyun hamurundan, kenar uzunlukları a, 2a olan türdeş küpler yapıyor.

II. Begüm'ün yaptığı küp, Yağmur'unkinden daha dayanıklıdır.

E) II ve III 

lıkları ile ilgili,

8. Bir anasınıfındaki öğrencilerden Begüm ve Yağmur

Prf Yayınları

III. K ve M'nin "kesit alanı/hacim" oranları eşittir.

11. Canlıların kendi ağırlıklarına karşı olan dayanıklı-

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

III. Bir karıncanın kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı bir fareninkinden küçüktür.

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

12. X, Y, Z silindirlerinin yarıçapları ve yükseklikleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.

9. Peynir üreten bir firma, prizma şeklindeki peynir ka-

Silindir

Yarıçap

Yükseklik h

lıplarının kendi ağırlıklarına karşı olan dayanıklılıklarını artırmak istiyor.

X

r

Y

2r

h

Buna göre, peynir kalıbının;

Z

2r

2h

I. tüm boyutlarını aynı oranda artırmak

Cevap C

Tabanları üzerinde duran bu silindirlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları sırasıyla DX, DY, DZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

II. tüm boyutlarını aynı oranda azaltmak III. yalnız yüksekliğini azaltmak işlemlerinden hangileri yapılırsa dayanıklılığı artar? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

A) DX = DY = DZ

B) DZ < DY = DX 

C) DY < DX = DZ

D) DX < DY < DZ

 

7-C 8-D 9-E 10-E 11-B 12-B 40

E) DZ < DY < DX 

Ünite 2 ADEZYON VE KOHEZYON 1.

Test - 7

4. Bir musluk kapatılırken ağzına asılı su damlası bir sü-

I. Deniz kumunun ayaklara yapışması

re verilen konumda kaldıktan sonra koparak yere düşüyor.

II. Ebru sanatında sudaki boyanın kâğıda yapışması III. Tozların bilgisayar ekranına yapışması

AKIŞKANLAR

Yukarıdaki olayların hangilerinde adezyonun etkisi vardır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Sıvılar ve gazlar akışkan maddelerdir.

C) I ve III

 Suyun ağaçlara taşınması, musluktan damlayan suyun durumu, ıslanmayan kumaşlar gibi daha pek çok yerde akışkanlara ve akışkanlara ait özelliklere rastlanır.

E) I, II ve III 

Buna göre, I. A noktasında adezyon kuvveti oluşmuştur. II. B noktasında kohezyon kuvvetlerin etkisi gözlenmektedir. III. Damlanın musluktan kopması yer çekimi kuvveti etkisi ile olmuştur.

2. Adezyon ve kohezyon ile ilgili, I. Bal kavanozunun kapağına balın yapışması adezyon etkisiyledir.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

III. Pet su şişesinin kenarlarında su damlalarının durması kohezyon etkisiyledir.

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

tığımız bazı olaylarda adezyon (yapışma) kuvvetinin kohezyon (birbirini tutma) kuvvetinden daha baskın olduğunu söylemektedir. Bir yağmur sonrası, yağmur damlası bir bitkinin ucunda aşağı sarkmış biçimde dengelenmiştir.

I. Ağaç yaprağında düşmeden duran yağmur damlası

I. Damla temas gerektiren ve temas gerektirmeyen kuvvetlerin etkisinde dengede kalmıştır.

II. Ucu suya dokundurulan peçetenin her tarafının ıslanması

II. Damla yüzeyinde, kohezyon etkisi ile sıvı tanecikleri birbirine tutunur.

III. Cam üzerine dökülen bir miktar cıvanın dağılmadan topak halde kalması

III. Damla bitki ucuna, adezyon etkisiyle yapışmıştır.

 

D) II ve III 

 Sıvı damlaları küreye yakın şekil alır. Sıvı taneciklerini bir arada tutan kuvvet, sıvı molekülleri arasındaki elektriksel çekim kuvvetidir. Bu çekim kuvvetine kohezyon (tutma) denir.

yukarıda verilenlerden hangileri öğretmenin söylediği olaylardandır?

yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız II 

 Toz birçok maddeye yapışır. Suyun cama, mürekkebin kağıda, tebeşir tozunun tahtaya yapışması, suyun elimizi ıslatması moleküller arası kuvvetlerin etkisini gösteren örneklerdir.

KOHEZYON

Buna göre,

Buna göre,

A) Yalnız I 

 Yağmur yağdığında bazı yağmur damlalarının pencere camına yapışması su tanecikleri ve cam arasında bir çekim kuvveti olduğunu gösterir.  Farklı maddelerin tanecikleri arasındaki bu çekim kuvvetine adezyon (yapışma) denir.

5. Bir öğretmen öğrencilerine, günlük yaşamda karşılaş-

3.

 Adezyon ve kohezyon, elektriksel kuvvetler etkisiyle oluşur.

ADEZYON

yargılarından hangileri doğrudur?

II. Su molekülleri adezyon etkisi ile cam yüzeyinde düşmeden durabilir.

 Adezyon, kohezyon, yüzey gerilimi ve kılcallık bu olayların gerçekleşmesini sağlayan akışkan özellikleridir.

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-E 2-C 3-E 4-E 5-C 41

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Cıva damlalarının küresel şekil alması kohezyon etkisi ile gerçekleşir.

ADEZYON VE KOHEZYON 6. Bir cam tavana; koli bandı, vantuz ve su damlası şe-

9. Kendi kendini temizleme özelliğine sahip olan lotus

kildeki gibi yapışarak dengelenmiştir.

çiçeğinin yüzeyinde bulunan çok küçük yapılar sayesinde yaprakları ıslanmamaktadır. Yapraktaki su damlacıkları toprağa doğru kayarken üzerindeki tozu, çamuru, böcekleri ve diğer kirleri beraberinde taşımaktadır. Bilim insanları lotus bitkisinin bu özelliğinden yola çıkarak suyu iten, kendi kendini temizleyebilen akıllı yüzeyler geliştirmektedir.

  Bir zeminde yan yana duran damlalardan biri, kürdanla diğerine yaklaştırıldığında damlalar kolayca birleşerek daha büyük bir damla oluşturur. Damlaların bu şekilde birleşmesi su molekülleri arasındaki kohezyonun etkisi ile olur. Ancak damla büyüdükçe şekli yassılaşır. Bu da yer çekimi kuvvetinin etkisindendir.



 









Buna göre, hangilerinin dengede kalmasında etkin kuvvet “adezyon”dur? A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) I ve III 

Yukarıdaki paragrafa göre, I. Su molekülleri ile lotus çiçeğinin molekülleri arasında adezyon kuvveti yoktur.

C) I ve II

E) I, II ve III 

II. Su molekülleri adezyon kuvveti ile çiçeğin yüzeyini temizlemektedir.

 Kohezyon kuvveti katılarda büyük, sıvılarda küçük, gazlarda ise ihmal edilecek kadar küçüktür.

III. Su molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti, lotus çiçeği ile su molekülleri arasındaki adezyon kuvvetinden büyüktür.

 Kohezyon maddenin cinsine göre değişir.

yargılarından hangileri doğrudur?

7. Bir kap içine konulan sıvı şekildeki gibidir.



II. L noktasında sadece kohezyon kuvveti vardır. III. M noktasında kohezyon kuvveti, adezyon kuvvetinden büyüktür.

Adezyon ve Kohezyon Arasındaki İlişki  Bir sıvının bir yüzeyi ıslatıp ıslatmayacağı kohezyon ile adezyonun büyüklüğüne bağlıdır.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 



Su için "adezyon > kohezyon" olduğundan sıvı yüzeyi iç bükey şekil alır.

E) I, II ve III 

E) II ve III 

10. İnce özdeş cam tüplere K ve L sıvıları konulduğunda sıvıların üst yüzeylerinin görünümleri şekildeki gibi olmaktadır.

8. Yıkanmış kumaşlara bakıldığında içinde su görünmez ama kumaş sıkıldığında su molekülleri damlalar oluşturarak akar. Kumaş sıkılmasına rağmen nemli kalır.

 

 

Yukarıdaki olayla ilgili, Buna göre,

I. Kumaş sıkıldığında su molekülleri kohezyon etkisi ile damlalara dönüşür.



 

D) II ve III 

C) I ve II

C) Yalnız III

 Cıva, kohezyonu yüksek bir sıvı olduğundan temas ettiği maddeleri ıslatmaz. Su ise adezyonu büyük olan bir sıvı olduğundan birçok yüzeyi ıslatır.  Adezyonun kohezyondan büyük olduğu durumda sıvı yüzeyi içbükey, kohezyonun adezyondan büyük olduğu durumda sıvı yüzeyi dışbükey şekil oluşturur.

B) Yalnız II 



I. K noktasında adezyon kuvveti kohezyon kuvvetinden büyüktür.

Damla kohezyon etkisi ile küresel şekil alırken adezyon etkisi ile temas ettiği yüzeye yapışır.

A) Yalnız I 



 

Buna göre,

Bilgi Damlası



Prf Yayınları

 Damlaların küresel şekil alması kohezyon etkisi ile olur.

I. K sıvısı tahta yüzeye dökülürse yüzey ıslanır. II. L sıvısı kumaş yüzeye dökülürse kumaş ıslanır.

II. Sıkma işleminden sonra kumaşın nemli kalması adezyon etkisiyledir. III. Her iki olay da elektriksel kuvvetler etkisiyle olur.

III. K sıvısının bulunduğu kapta adezyon, L'ninkinde kohezyon kuvvetleri baskındır.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

Cıva için "kohezyon > adezyon" olduğundan sıvı yüzeyi dış bükey şekil alır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

6-D 7-D 8-E 9-D 10-C 42

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 2 YÜZEY GERİLİMİ VE KILCALLIK 1.



 





  

 



  

Test - 8

4. Aşağıdakilerden hangisi, dersinde sıvıların özelliklerinden, "yüzey gerilimi"ni anlatan öğretmenin, bu olayla ilgili öğrencilere verdiği örneklerden biri olamaz? A) Sudan çıkarılan boya fırçasının kıllarının toplanması



B) Su damlasının küresel bir şekil alması

Verilen durum ve buna neden olan kuvvet ile ilgili yukarıdaki eşleştirmelerden hangileri doğrudur?

C) Örümceğin su yüzeyinde durması

YÜZEY GERİLİMİ  Durgun hâldeki sıvıların yüzeyleri, gergin bir zar ile kaplıymış gibi davranır. Bundan dolayı bazı böcekler su üzerinde yürüyebilir.

D) Kağıt havlunun suyu emmesi A) Yalnız II   

B) I ve II 

D) II ve III 

C) I ve III

E) Su yüzeyine uygun şekilde bırakılan toplu iğnenin yüzmesi

E) I, II ve III 

 Bir sıvı yüzeyinde, bu yüzeyin gerilmesine neden olan etkiye yüzey gerilimi denir.  Yüzey geriliminde kohezyon kuvveti etkilidir.

2.

I. Yüzey gerilimi sıvıların açık yüzeylerinde oluşur. III. Sıcaklığın azalması yüzey gerilimini azaltır. Yukarıda verilen yargılardan hangileri yanlıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

5. Bir sıvının yüzey gerilimini artırmak için, Prf Yayınları

II. Yüzey gerilimi adezyondan kaynaklanır.

E) I, II ve III 

I. Sıvıya deterjan ilave etmek II. Sıvının sıcaklığını azaltmak III. Sıvıyı deniz seviyesinden yukarılara çıkarmak işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

 Yüzey gerilimi sayesinde, sudan daha yoğun olan, iğne, ataş, metal para su üzerinde ıslanmadan dengede kalabilir.  Sıcaklık arttıkça yüzey gerilimi azalır.  Suyun yüzey gerilimini; tuz artırır, deterjan azaltır.  Yüzey gerilim sıvının cinsine bağlıdır. Yüzey gerilim katsayısı, sıvılar için ayırt edici özelliktir.

KILCALLIK

E) II ya da III 

 Sıvıların kılcal boru, oyuk ya da kanallarda yükselmesi ya da alçalmasına kılcallık denir.  Kılcallık etkisi; borunun kesit alanı ve yer çekimi ivmesiyle ters orantılıdır.  Kılcallık etkisi kılcal borunun cinsine bağlıdır.

3. Sıvıların kılcallık etkisine; I. Bazı böceklerin su üzerinde ıslanmadan yürüyebilmesi

6. Öğrencilerine sıvıların kılcallık özelliğini anlatan bir öğretmen,

II. Sadece ucu suya daldırılan bir kağıt mendilin tamamen ıslanması

 Havlunun, çamaşırların teri ya da suyu çekmesi, bitkilerde topraktaki suyun gövdeye çekilmesi kılcallık ile gerçekleşir.

I. Ucu çaya dokunan küp şekerin dağılması II. Tulumba ile kuyudan su çıkarılması

III. Bitkilerin topraktan aldığı suyu en uç noktalarına kadar iletmesi

III. İlaç şişesinden şırınga ile ilaç çekilmesi

olaylarından hangileri örnek olarak verilebilir?

olaylarından hangilerini örnek olarak verebilir?





Cıvanın yüzey gerilim katsayısı, su-

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) ll ve III 

A) Yalnız I 

C) l ve III

 

E) l, II ve III 

1-B 2-D 3-D 4-D 5-E 6-A 43

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

yunkinden çok büyüktür. Suda düz, cıvada ters kılcallık oluşur.

YÜZEY GERİLİMİ VE KILCALLIK 10. Sıvılardaki kılcallık olayı ile ilgili;

7. K kabında 10 °C sıcaklıkta saf su, L kabında 60 °C sıcaklıkta saf su, M kabında da 60 °C sıcaklıkta deterjanlı su vardır.

Bilgi Damlası  Islatmayan sıvılarda ters kılcallık oluşur.  Kılcal borunun çapı azaldıkça kılcallık etkisi artar.  Deterjan katılan suyun yüzey gerilim katsayısı azalır ve suyun kirlerin içine girmesi kolaylaşır. Böylece kirlerin kolay çözülmesi sağlanır.

Öğretmen, bu amaçla hazırladığı ders planında, I. bazı böceklerin suya batmadan su üzerinde durabilmesi,

III. Kılcal borularda sıvının yükselme miktarı, kılcal borunun kesit alanına bağlıdır.

A) hK < hL < hM

B) hK = hL = hM 

yargılarından hangileri doğrudur?

C) hK < hL = hM

D) hM = hL < hK

A) Yalnız I 

II. Adezyon ve kohezyon kuvvetlerinden kaynaklanır.

E) hM < hL < hK 

 

Bir sıvının kılcal bir borudaki yükselme miktarı, aşağıdaki niceliklerden hangisine bağlı değildir?

A) I ve II

B) II ve III

C) III ve IV

D) I, II ve III

 

E) I, II ve III 

Bu işi başarmak için, Barış;

B) Sıvının cinsi C) Yer çekimi ivmesi D) Kılcal borunun sıvıya batma miktarı E) Sıvının özkütlesi

I. Sıcaklığı daha düşük su kullanmak II. Suyun içine bir miktar deterjan ilave etmek III. Su yerine cıva kullanmak işlemlerinden hangilerini yapabilir? A) Yalnız I 

III. çok büyük tonajlı bir geminin yüzmesi,

olaylarından hangilerini örnek olarak kullanabilir?

D) II ve III 

C) I ve IlI

li bir iğneyi yavaşça bırakarak sıvı yüzeyinde yüzdürmek istiyor.

A) Borunun yapıldığı maddenin cinsi

II. dereceli silindire konan bir suyun yüzeyinin kısmen eğrisel olması,

IV. tam olarak su dolu bir çay bardağına birkaç toplu iğnenin tek tek, dikkatli bir şekilde konulduğu hâlde suyun taşmaması

B) Yalnız II 

11. Barış bir etkinlikte su dolu bir kabın yüzeyine çengel-

Prf Yayınları

Bir öğretmen, adezyon ve kohezyon kuvvetleri ile yüzey gerilimini öğretmeyi amaçlamaktadır.

Yüzey gerilimi düşürülen sıvıların kılcallık özelliğinin arttığı düşünüldüğünde bu sıvılara daldırılan özdeş kılcal borularda suyun yükselme miktarı; hK, hL, hM arasındaki ilişki nedir?

 

8.

ÖSYM Sorusu

I. Kılcal borularda yükselme ya da alçalma şeklinde olabilir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

9. Bir deney grubundaki Melis, Burak ve Alp camdan yapılmış kılcal boruları su dolu bir kaba daldırdığında su düzeyleri şekildeki gibi oluyor.  



12. Ayşe mutfakta bulaşık yıkarken, lavabonun yağlı ve kirli olduğu durumda suyun lavabodan daha yavaş aktığını fark ediyor.

E) I, II ve IV 

Ayşe'nin fark ettiği bu durum; 

Çözüm: I, II ve IV'te verilen olaylar yüzey geriliminin bir sonucudur. III'te verilen olay ise sıvıların kaldırma kuvveti ile ilgilidir. Cevap E

I. Kirli yüzeylere su daha kolay yapışır. II. Bir yüzeydeki yabancı madde miktarı adezyon kuvvetini artırır.

Melis, Burak ve Alp'in kullandığı boruların kesit alanları sırasıyla SM, SB, SA olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) SM > SA > SB

B) SB > SA > SM

C) SM > SB > SA

D) SA > SB > SM

 

III. Sıcaklığı artırılan suyun yüzey gerilimi azalır. yargılarından hangileri ile açıklanabilir? A) Yalnız I 

E) SA > SM > SB 

 

7-A 8-D 9-A 10-E 11-D 12-C 44

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 2 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1.

Test - 9

4.

Maddeler bulundukları ortamda durumlarını korumak ister.

 

Maddeler duruyorsa durmaya devam eder, hareketliyse hızlarını ve yönlerini değiştirmeden hareketine devam etmek ister.

 

Yukarıdaki paragrafta anlatılanlarla ilgili, aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

Su içinde tamamen bata bilen X cisminin yoğunlu

ğunu öğrenmek isteyen  öğrenci sırası ile, önce de- 

receli silindiri terazide tar   tıyor. Silindirin toplam küt   lesi ve silindir içindeki sıvı seviyesini belirten grafikte, I numaralı veriyi kaydediyor. Sonra dereceli silindire biraz su ilave ederek II numaralı veriyi kaydediyor. III numaralı veriyi ise cismi su içine bıraktıktan sonra alıyor.

A) Maddelerin ortak özelliklerinden eylemsizlik anlatılmıştır. B) Maddelerin ayırt edici özelliklerinden eylemsizlik anlatılmıştır. C) Maddelerin ortak özelliklerinden tanecikli yapı anlatılmıştır. D) Maddelerin ayırt edici özelliklerinden özkütle anlatılmıştır. E) Maddelerin ortak özelliklerinden hacim anlatılmıştır.

B)

3   2

C) 1 

5   2

D)

E) 3

Prf Yayınları

I. Kütle → Kilogram II. Hacim → Litre III. Özkütle → Kilogram/Metreküp

 

B) Yalnız II  D) I ve III 



C) I ve II

5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan

E) I, II ve III 





eşit hacim bölmeli içi boş kap, sabit debili M musluğundan akan sıvı ile K düzeyine kadar dolduruluyor.

 



 



 



 



 

B) Yalnız II  D) I ve IlI 

 

 

 



Yukarıda verilen; özkütle - hacim, özkütle - kütle ve kütle - hacim grafiklerinden hangileri sabit sıcaklık ve sabit basınç altındaki bir maddeye ait olabilir? A) Yalnız I 



 













Buna göre; Ayşe, hangi kaplardaki su düzeyinin, cisimler suya tamamen battığı andakine göre, bir süre sonra değiştiğini gözlemlemiştir? A) Yalnız X

B) Yalnız Y

C) Yalnız Z

D) X ve Y

E) X ve Z 

Çözüm:

Buna göre, kaptaki sıvı yüksekliğinin zamana göre değişim grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

3.

 

 

Yukarıdaki fiziksel büyüklüklerden hangilerinin karşısında, SI birim sistemindeki birimi verilmiştir? A) Yalnız I 

Ayşe, içlerinde su bulunan X, Y, Z dereceli kaplarına sırasıyla kesme şeker, taş ve kaya tuzu parçası bırakarak suları karıştırıyor.

Buna göre, cismin yoğunluğu kaç g/cm3 tür? A) 2 

2.

Örnek:







 







 

C) l ve II 

E) I, ll ve III 

1-A 2-D 3-E 4-C 5-B 45







Kesme şekeri ve kaya tuzunun içinde hava boşlukları vardır. Ayrıca bu iki madde suda çözünür. Bu maddelerin eriyik hâldeki hacimleri, katı hâldeki hacimlerinden küçüktür. Bunların atıldığı dereceli kaplardaki su seviyeleri bir süre sonra azalır. Taş suda çözünmez. Hacmi değişmediği için de su düzeyi değişmez. Cevap E

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 9. Sıvıların kılcal borularda yükselme miktarı (kılcallık et-

6. Silindirik kağıt bir kolinin üzerine taşıyabileceği kadar

kisi) birçok etkene bağlıdır. Bu etkenlerin araştırılacağı bir deney için belirlenen malzemeler ise camdan yapılmış farklı çaplarda kılcal boru ile farklı sıcaklıklarda su bulunan kaplardır.

cisimler konulmaktadır. Dayanıklılık sınırını aşmadan, koli üzerine konulabilecek cisim sayısını artırmak için kolinin;

ÖSYM Sorusu

I. Yarıçapını artırmak

Çapı çok küçük olan bir cam tüp, ters çevrilip X sıvısına batırıldığında Şekil I’deki görünüm, Y sıvısına batırıldığında da Şekil II’deki görünüm elde ediliyor.

I. sıvı cinsi,

III. Yüksekliğini azaltmak

II. kılcal borunun çapı,

işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I   



Buna göre, kılcallık etkisinin;

II. Yüksekliğini artırmak

III. sıvı sıcaklığı

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

E) I ya da III 

A) Yalnız I 



 



Yalnızca bu gözlemlere dayanarak I. X sıvısıyla cam tüp arasındaki adezyon kuvveti, X sıvısı tanecikleri arasındaki kohezyon kuvvetinden daha büyüktür. II. Y sıvısı tanecikleri arasındaki kohezyon kuvveti, Y sıvısıyla cam tüp arasındaki adezyon kuvvetinden daha büyüktür. III. X ve Y sıvılarının yüzey gerilimleri birbirine eşittir.

7.

B) Yalnız III

C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III 

D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

I. Balinaların deniz yüzeyinde yüzmesi III. Yağmur damlalarının küresel şekilde olması

10. Çamaşır ve bulaşıkların yıkanmasında sıcak su ve deterjan kullanılması ile ilgili;

Yukarıda verilen olaylardan hangileri yüzey geriliminin bir sonucudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

yargılarından hangilerinin kesinlikle doğru olduğu söylenebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II 

II. Su örümceğinin su yüzeyinde batmadan yürümesi

I. Suyun sıcaklığının artırılması, sıvıların kohezyon kuvvetini azaltır. Prf Yayınları



 

ile olan ilişkilerinden hangileri sınanabilir?

C) Yalnız III

II. Suya deterjan katılması, sıvıların adezyon kuvvetini artırır. III. Yüzey gerilim katsayısı azalan su, kirler arasına daha kolay girerek onların daha kolay parçalanmasını sağlar. yargılarından hangileri doğrudur?

8. Bir deney grubu kesit alanları farklı kılcal cam boruları önce cıva sonra su dolu kaplara daldırdığında borulardaki sıvı düzeyleri Şekil - I ve Şekli - II'deki gibi olmaktadır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Çözüm: Düz kılcallık olayında adezyon, kohezyondan büyük; ters kılcallık olayında kohezyon, adezyondan büyüktür. X; su gibi, Y de cıva gibi davranmıştır. Sıvıların yüzey gerilimleri farklıdır. Cevap C



11. İki adet kılcal cam boru, bir kaptaki suya, su yüzeyi-





ne dik olacak biçimde bir miktar daldırılıyor. Oluşan denge durumunda borularda yükselen suların farklı yüksekliklerde olduğu gözlemleniyor.



Deney grubunun yaptığı bu çalışmadan, I. Cıva dolu kapta kohezyon, adezyondan daha etkindir.

Buna göre, yapılan bu deneyin bağımsız değişkeni;

II. Borunun kesit alanı ile kılcallık etkisi ters orantılıdır.

I. boruların kesit alanı,

III. Su dolu kapta adezyon, kohezyondan daha etkindir.

II. boruların yapıldığı maddenin cinsi, III. suyun sıcaklığı

çıkarımlarından hangileri yapılabilir?

niceliklerinden hangileri olabilir?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

6-E 7-D 8-E 9-E 10-D 11-A 46

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) I ya da II

E) II ya da III 

Ünite 2 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 10

4.

1. Bir maddenin farklı koşullarda belirlenen kütle - ha-

 

cim grafikleri Şekil - I ve Şekil - II'de verilmiştir. 



ÖSYM Sorusu 







Tarık, şekildeki demir parçalarını, içinde bir miktar su bulunan dereceli silindire atarak hacimlerini, eşit kollu terazide tartarak da kütleleri hesaplamıştır. Bulduğu sonuçları grafik kağıdına işaretleyerek kütle - hacim grafiğini çizmiştir.



Grafiklerin eğim açılarının (q1, q2) farklı olduğu görüldüğüne göre, koşulların değişmesi bu maddeye ait aşağıdaki özelliklerden hangisini kesinlikle değiştirmiştir? A) Kütle 

B) Hacim 

 

C) Özkütle

D) Sıcaklık 

İçinde; Şekil I’deki seviyede su bulunan dereceli silindirin içine, kütlesi 105 g olan türdeş bir bilye atıldığında su seviyesi Şekil II’deki gibi oluyor.



E) Renk 

   

   

Buna göre,



















 

I. Tarık demir parçalarının hacmini geometrik hesaplamalarla bulmuştur. II. Çizilen grafiğin eğimi, demirin özkütlesini verir.

2. Geleneksel sanatlarımızdan Ebru sanatında bir kabın

III. Bu deneyden, bütün maddelerin “kütle / hacim” oranlarının sabit olduğu sonucuna ulaşılır.

içindeki suya çeşitli maddelerden elde edilen bir öz ilave edilir. Su yüzeyine çeşitli renklerde boyalar eklenir ve boyalar su yüzeyinde kalır.

I. özkütle, II. kütle, III. hacim niceliklerinden hangisi suyunkinden kesinlikle büyüktür? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

A) Yalnız I 

Prf Yayınları

Buna göre, suya ilave edilen madde özlerinin;

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II







Dereceli silindirlerdeki bölmeler eşit ölçekli olduğuna göre, bilyenin özkütlesi kaç g/cm3 tür? A) 2  

 

B) 2,5   D) 3,5  

C) 3 E) 4 

E) I, II ve III  Çözüm: Dereceli kapta su seviyesi 40 cm3 ten 70 cm3 e çıkmıştır. Bilyenin hacmi; 70 – 40 = 30 cm3 tür.

C) I ve II

Özkütle =

E) I, II ve III 

Kütle Hacim

bağıntısı ile bulunur.

5.

3.

Küp biçimindeki türdeş cisimlerin taşıyabileceği maksimum yük miktarının küp ebatları ile olan ilişkisi araştırılacaktır.

Özkütle madde miktarına bağlı değildir.

Sıkıştırılarak ya da sıcaklıkla hacmi değiştirilen maddenin özkütlesi değişir.

I. Farklı cins materyaller kullanılmalıdır. II. Farklı ebatlarda, aynı cins materyaller kullanılmalıdır.

Yukarıda verilen ifadeler doğru ise (D), yanlış ise (Y) yazılarak kutular doldurulduğunda, aşağıdakilerden hangisi elde edilir?

III. Dayanıklılığı incelenen cisimlerin üzerine kademeli olarak, deforme olana kadar ağırlıklar konulmalıdır. yargılarından hangileri doğrudur?

 

D) Il ve IlI 

B) Yalnız IlI 

A) D

B) D

C) D

D) Y

E) Y

D

D

Y

D

Y

Y

D

D

Y

D

D 

Y  

Y  

D 

D

C) l ve II

E) l, II ve III 

1-C 2-A 3-D 4-B 5-A 47

d=

105 = 3,5 g/cm3 30

bulunur. Cevap D

Su buharının yeryüzünden gökyüzüne doğru hareket etmesinin nedeni, özkütle farkı değildir.

Bununla ilgili yapılacak deneyde;

A) Yalnız Il 

Katı ya da sıvı maddelerde kütle - hacim arasında sabit bir oran vardır.

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 9. Düzgün, silindirik, özdeş X, Y, Z kaplarına özkütleleri

ağaç arasına hamak kuruyorlar. Arkadaşlarından Ahmet hamakta sallanırken hamak deliniyor ve düşüyor.

d, 2d, 3d olan sıvılardan şekilde gösterilen düzeylerde konulmuştur.

Ali, yeni bir hamak alırken, dayanıklılığı bakımından;

ÖSYM Sorusu Kaan ile Zeynep, yolda yürürken bir yüzük buluyorlar. Bu yüzük ile ilgili bazı gözlemler yaptıktan sonra “Bu yüzük saf altından yapılmıştır.” hipotezini ortaya atıyorlar. Bu hipotezin desteklenmesinde veya çürütülmesinde, yüzüğe ait aşağıdaki niceliklerden hangisinin kullanılması tek başına yeterlidir? A) Kütlesi

B) Hacmi

C) Sıcaklığı

D) Özkütlesi

 

6. Ali arkadaşları ile beraber pikniğe gidiyor. Piknikte iki

























I. iplerin kalınlığı, II. iplerin örgü sıklığı,



III. iplerin yapıldığı maddenin cinsi



niceliklerinden hangilerine dikkat etmelidir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

X, Y, Z kaplarındaki sıvıların kütleleri mX, mY, mZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

C) I ve III

E) I, II ve III 

A) mX = mY = mZ

B) mZ > mY > mX

C) mZ > mX = mY

D) mZ > mX > mY

 

E) mX = mZ > mY 

E) Ağırlığı 

7. Basilisk kertenkelesi su üstünde koşarak yürüyebilen bir canlı türüdür.

Maddeler için özkütle ayırt edici özelliktir. Maddelerin saflığı değiştirildiğinde özkütleleri de değişir. Hipotezin doğrulanması ya da çürütülmesi için yüzüğün özkütlesine bakmak yeterlidir. Cevap D

Sıvı

Yüzey Gerilimi (milinewton/metre)

Gliserol

63,0

Su

72,9

Cıva

486,5

10. Taşma düzeyine kadar 1,4 g/cm3 özkütleli sıvıyla do-

Yukarıda verilen tabloya göre, basilisk kertenkelesinin su üzerinde yürümesi,

Prf Yayınları

Çözüm:

lu taşırma kabına 200 g kütleli türdeş bir küre konuluyor. Sıvı akışı tamamlandığında taşırma kabının kütlesi 130 g artıyor. Buna göre, cismin özkütlesi kaç g/cm3 tür? A) 2,4 

B) 3,2 

C) 3,6 

D) 4,0 

E) 4,8

I. Suya gliserol katılırsa daha zorlaşır. II. Cıva üzerinde daha kolay olur. III. Suya tuz katılırsa daha kolay olur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) II ve III 

11. Bir inşaat işçisi, özdeş ve türdeş iki tuğlayı farklı şekil-

C) I ve II

lerde birbirine yapıştırarak I, II, III'teki gibi yatay düzleme koyuyor.

E) I, II ve III 

11



8. Bir tekstil firması sporcuların vücut terini kolayca emen

Dayanıklılık, Kesit alanı ile orantılıdır. Hacim Yükseklik arttıkça, dayanıklılık







Buna göre, firma hangi fiziksel olayla ilgili bilgileri kullanmalıdır?

Tuğlaların yapıştırılması ile oluşturulan bu cisimlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları sırasıyla D1, D2, D3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) Kılcallık

B) Dayanıklılık

A) D1 > D2 > D3

B) D1 = D2 = D3

C) Yüzey gerilimi

D) Basınç

C) D3 > D2 > D1

D) D2 > D1 > D3

kıyafetler üretmeyi tasarlamaktadır.

azalır. D1 > D2 > D3 tür. Cevap A

 

 

E) Yoğunluk 

6-E 7-E 8-A 9-C 10-D 11-A 48

E) D2 > D3 > D1 

Ünite 2 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Aşağıda verilen olaylardan hangilerinde özkütle

5. Debileri eşit olan X, Y

farkından yararlanılmamıştır?

musluklarından farklı tür sıvılar akmaktadır. Kabın yarısı yalnız X'ten akan sıvı ile kalan yarısı X ve Y'den akan sıvılarla doldurulduğunda kaptaki sıvının kütle - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor.

A) Yumurtanın tazeliğinin kontrol edilmesi B) Ham petrolden benzin, gaz yağı ve mazot elde edilmesi C) Toprak ve kaya parçalarından altının ayrıştırılması D) Atık maddelerdeki metallerin elektromıknatısla ayrıştırılması

X

Y

A)

d

2d

B)

d

7d

C)

2d

d

Bir şişenin toplam kütlesi, özkütlesi 0,8 g/cm3 olan sı-

D)

d

3d

vı ile doldurulduğunda 126 g, su ile doldurulduğunda 156 g geliyor.

E)

3d

d

A) 135 

B) 141 

C) 148 

D) 152 

E) 164



ÖSYM Sorusu

    

Aynı şişe, özkütlesi 1,8 g/cm3 olan sıvı ile doldurularak tartıldığında kaç gram gelir? A) 680  

 

3. Bir kutu aspirin ilacında 500 mg'lık 20 adet tablet ve her tabletin %10'u kafeinden oluşur. Bu ilaçtan günde 2 tablet alan bir hastanın vücuduna bir ayda (30 gün) kaç g kafein alınır? B) 0,3 

C) 3 

D) 30 

600 = 1∙V + m



540 = 0,8∙V + m olur.

Bu iki bağıntıdan taraf tarafa çıkarma işlemi yapıldığında

6. Uluslararası ticaret gemisinde kullanılan bir yük kon-

60 = 0,2∙V elde edilir.

Buradan V = 300 cm3 bulunur. Bu durumda m = 300 g olur.

Buna göre, kenar uzunluğu 50 cm olan küp şeklindeki kutulardan bu konteynere en fazla kaç tane sığar?

Şişe, özkütlesi 1,8 g/cm3 olan sıvı ile dolu iken

A) 72 

mX = 1,8∙300 + 300

B) 144 

C) 196 

D) 288 

E) 360

mX = 1,8∙V + m de bulunan değerler yerine konularak

Cevap E

grafiği şekildeki gibidir. Buna göre, grafiğin I, II, III, IV kısımlarının hangilerinde maddenin sıcaklığı artmaktadır?

Bu kaba özkütlesi 1,8 g/cm3, hacmi 400 cm3 olan suda çözünmeyen cisim konulduğunda kabın toplam kütlesi kaç kg gelir? (dsu = 1 g/cm3) D) 1,1 



E) 300

dar su doldurulduğunda suyun üst düzeyi 1200 cm3 ü gösteriyor.

C) 1,3 

E) 840 

mX = 840 g bulunur.

4. Kütlesi 580 g olan boş bir kaba taşma düzeyine ka-

B) 2,1 

D) 800  

C) 780

Şişenin kütlesine m, iç hacmine de V diyelim.

7. Bir maddeye ait kütle - hacim

A) 2,5 

B) 740  

Çözüm:

teynerinin boyutları 6 m, 3 m ve 2 m'dir.

A) 0,03 

Bir şişe; özkütlesi 1 g/cm3 olan su ile doluyken tartıldığında 600 g, özkütlesi 0,8 g/cm3 olan zeytinyağı ile doluyken tartıldığında 540 g geliyor.

Bu durumda

Prf Yayınları

Buna göre, bu şişenin yarısı su, diğer yarısı da 0,8 g/cm3 özkütleli sıvı ile doldurulursa toplam kütlesi kaç g gelir? (dsu = 1 g/cm3)

 

Buna göre, X ve Y'den    akan sıvıların özkütleleri aşağıdakilerden hangisi olabilir?

E) Porselen yapımında kullanılan ham maddenin elde edilmesi

2.

Test - 11

A) Yalnız I 

E) 0,9

 

1-D 2-B 3-C 4-B 5-B 6-D 7-D 49

B) Yalnız II  D) II ve III 



7





 

Kütle sabitken hacim artmışsa özkütle azalmıştır. (II'de) 

C) Yalnız III E) II ve IV 

Özkütlenin azaldığı kısımda sıcaklık artmıştır.

Hacim sabitken kütle azalmışsa özkütle de azalmıştır. (III'te) Cevap D

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 8.

11. Aynı cins maddeden yapılmış, türdeş K, L, M, N si-

Metal ataş ve metal toplu iğne su dolu bir bardakta, su yüzeyinde batmadan ve ıslanmadan durabilir.

lindirlerinin yükseklikleri ve taban yarıçapları tabloda verilmiştir.

Buna göre, I. Cisimlerin ıslanmaması adezyon kuvvetinin yetersiz olmasından kaynaklanır.

ÖSYM Sorusu Özkütlesi 1,5 g/cm3 olan bir cismin kütlesi 1,8 kg’dir. Bu cisim, özkütlesi 0,8 g/cm3 olan sıvı ile ağzına kadar dolu olan bir kap içerisine bırakılıyor.

II. Bu cisimlerin suda batmaması, suyun yüzey gerilimi oluşturmasından kaynaklanmıştır. III. Suda batamayan bu cisimler dengelenmiş kuvvetler etkisindedir.

Buna göre kaptan taşan sıvının kütlesi kaç gramdır?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) 0,96  

A) Yalnız I 

 

D) 960  

B) 9,6  

C) 96

E) 9600 

 

Taban yarıçapları

K

4h

r

L

3h

2r

M

2h

3r

N

h

4r

Buna göre, kütlece en büyük silindirin kütlesinin en küçüğünün kütlesine oranı kaçtır?

B) Yalnız II  D) II ve III 

Yükseklik

C) I ve II

A) 1 

E) I, II ve III 

B) 1,5 

C) 2 

D) 4 

E) 4,5

Çözüm:

Cismin özkütlesi sıvının özkütlesinden büyük olduğu için cismin bütün hacmi sıvıya batar. Cismin hacmi ise Vcisim = mcisim / dcisim den bulunur. Vcisim = 1800/1,5 = 1200 cm3 tür. mtaşan = dsıvı ∙ Vtaşan mtaşan = 0,8∙1200 = 960 gram Cevap D

9. Ali'nin kabında hacmi 400 cm3, özkütlesi 1 g/cm3 olan sıvı, Zeynep'in kabında hacmi 300 cm3, özkütlesi 2 g/cm3 olan sıvı vardır. Ali ve Zeynep kaplarındaki sıvı kütlelerinin eşit olmasını istiyor. Buna göre, Ali ve Zeynep'ten hangisi, diğerine ne kadar hacimde sıvı vermelidir?

Prf Yayınları

Kaptan taşan sıvının kütlesi, m = d∙V'den batan hacim ile sıvı özkütlesinin hacmine eşittir.

sekliğinde d özkütleli sıvılar vardır. Her iki kapta da sıvı yükseklikleri 3h oluncaya kadar I. kaba d1, II. kaba d2 özkütleli sıvılar ilave edilerek kaplardaki sıvı kütleleri eşitleniyor. Buna göre, d'nin d1 ve d2 ye bağlı ifadesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ali, Zeynep'e; 50 cm3 B) Ali, Zeynep'e; 100 cm3 C) Ali, Zeynep'e; 200

12. Özdeş silindirik kapların I. sinde h, II. sinde 2h yük-

A) d1 + d2 

cm3

 

D) Zeynep, Ali'ye; 50 cm3

B) d1 + 2d2 

D) 2d1 – d2 

C) 2d1 + d2 E) d1 – d2 

E) Zeynep, Ali'ye; 100 cm3

9 Sıvı kütleleri; Ali: mA = 400⋅ 1 = 400 g Zeynep: mZ = 300⋅2 = 600 g'dır. Zeynep, Ali'ye 100 g sıvı verirse sıvı kütleleri eşitlenir. 100 g = V⋅d 100 = V⋅2

13. Bir kap d özkütleli sıvı ile tamamen dolu iken tartıldığında kütlesi 3m, 3d özkütleli sıvı ile tamamen dolu iken tartıldığında da kütlesi 5m oluyor.

10. 4h yüksekliğindeki silindirik kap; kütlesi m, özkütlesi d olan X sıvısı ile tamamen doludur. Kaptan h yüksekliğinde sıvı boşaltılıp boşalan yer Y sıvısı ile doldurulunca kaptaki sıvı kütlesi 2m oluyor.

Buna göre bu kap, d ve 3d özkütleli sıvılardan eşit kütlelerde alınarak doldurulup tartılırsa kütlesi ne olur?

Buna göre, Y sıvısının özkütlesi nedir?

V = 50 cm3 olur. Cevap D

A) d 

B) 2d 

C) 3d 

D) 4d 

A) 2,5m 

E) 5d

8-E 9-D 10-E 11-E 12-D 13-C 50

B) 3m 

C) 3,5m 

D) 4m 

E) 4,5m

Ünite 2 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)

Test - 12

1. Şekildeki I ve II kaplarında sırasıyla X, Y sıvıları var-

4. Türdeş X ve Y kürelerinin yarıçapları sırasıyla 2r, 3r'dir.

dır. X ve Y sıvılarının yarı hacimleri alınıp, alınan X sıvısı II. kaba, Y sıvısı da I. kaba konuluyor.

X'den r yarıçaplı, Y'den de 2r yarıçaplı küresel parçalar çıkarılınca geriye kalan parçaların kütleleri eşit oluyor.









X'ten çıkarılan kısmın kütlesi mX, Y'den çıkarılan m kısmın kütlesi mY olduğuna göre, X oranı kaçtır? mY A)

Bu işlemlerden sonra I. kaptaki sıvı kütlesinde % 50 artış olduğuna göre, II. kaptaki sıvı kütlesinin değişimi için ne söylenebilir?

7   19

B)

19   56

C)

8 7 5  D)  E) 19 8 12

ÖSYM Sorusu Kütle - hacim grafikleri şekildeki gibi olan K, L sıvılarının her birinden eşit kütleli sıvılar alınarak yapılan türdeş karışımın özkütlesi d1, eşit hacimli sıvılar alınarak yapılan türdeş karışımın özkütlesi de d2 oluyor. 

A) % 25 azalmıştır.

B) % 40 azalmıştır.



C) % 50 azalmıştır.

D) % 25 artmıştır.



 

E) % 50 artmıştır. 



lesi K'nin özkütlesinin iki katıdır.

l. Sabit sıcaklıkta tek cins sıvı kullanılması

Prf Yayınları

Buna göre, deneyde;

A)

yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I   

B) I ya da II 

D) II ya da III 

C) I ya da III

E) I ya da II ya da III 

lll. Sıcaklıkları aynı, farklı cins sıvı kullanılması lV. Tek kılcal boru kullanılması V. Çapları aynı, farklı cins maddeden yapılmış kılcal borular kullanılması

C) lII 

D) IV 

6. Şekildeki K ve L kaplarında X ve Y sıvıları vardır. Sıvıların yarıları alınarak K'den alınan L'ye, L'den alınan K'ye boşaltılıyor.

E) V





I. K'deki kütle artışı kadar L'de kütle azalmıştır.

3. Eşit kütleli K ve L sıvılarıyla yapılan türdeş karışımın

II. Kaplardaki sıvı kütleleri eşitlenmiştir.

özkütlesi K'nin özkütlesinin yarısına eşittir.

III. Kaplardaki sıvı yükseklikleri değişmemiştir.

Aynı karışıma K'nin kütlesi 2 katına çıkana kadar daha K sıvısından eklenirse karışımın özkütlesi K'nin özkütlesinin kaç katı olur? 3   4

C)

B) 1 

 D)

3   2

C)

4 3

E) 2 

Çözüm:

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 

2 5 3  D)  E) 3 8 5

 

1-A 2-A 3-E 4-B 5-A 6-C 51

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

2dK ⋅ dL dK + dL

"eşit hacim karışımlarında" dkarışım(2) =

dK + d L 2

Grafikte eğim, özkütleyi verir. dK = 3d alınırsa dL = d olur.

Bu durumda K kabında kütle artışı olduğuna göre,

B)

oranı kaçtır?

bağıntıları da kullanılabilir.





A) 1 

3   4

dkarışım(1) =

durumlarından hangisi zorunludur? B) II 

d2

Karışımların özkütlesi genel olarak "toplam kütlenin, toplam hacme oranı"ndan bulunur. Bununla birlikte "eşit kütle karışımlarında"

ll. Sıcaklıkları farklı aynı cins sıvı kullanılması

A) I 

d1



lıkları değişmemektedir.)

III. K'ninkine eşittir.

kılcal borunun çapı ile olan ilişkisi araştırılacaktır.



(Bu işlemler sırasında sıvıların sıcak-

II. K'ninkinden küçüktür.

2. Projelendirilen bir deneyde, sıvıların kılcallık etkisinin,

 

Buna göre,

I. K'ninkinden büyüktür.





5. K ve L sıvıları ile oluşturulmuş türdeş karışımın özkütBuna göre, karışımdaki L'nin kütlesi için;



C) I ve II

d1 =

2⋅3d⋅d 3 = d 3d + d 2

d2 =

3d + d = 2d 2

d1 3 = bulunur. 4 d2

Cevap A

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 7. Taban alanı 4A olan, yarı hacmi-

Örnek: Bir cisme ait kütle - hacim grafiği şekildeki gibidir.  





B) 3,5 

şan X, Y, Z cisimleri yatay düzleme şekildeki gibi konuluyor.





 

Cisim bu konumdan itibaren, suya en az kaç h kadar itilirse suya tamamen batar? A) 3 

10. Özdeş ve türdeş 4 tane küpün yapıştırılması ile olu-



ne kadar su dolu silindirik kapta, uzunluğu 6h, taban alanı A olan silindirik X cismi şekildeki gibi su yüzeyinde tutuluyor.





C) 4 

D) 4,5 

 

E) 5

 

 

Buna göre, cisimlerin kendi ağırlığına karşı dayanıklılığı ile ilgili;

 

I. X'inki Y'ninkine eşittir.



Cisim sabit basınç altında olduğuna göre, I. 1 ve 2 noktalarında cismin sıcaklıkları eşittir. II. 2 ve 3 noktaları arasında özkütle azalmıştır.

II. Y'ninki Z'ninkinden küçüktür. III. X ve Z'ninki eşittir.

8. Yataya zeminde duran, aynı cins türdeş maddeden

yargılarından hangileri doğrudur?

yapılmış, eşit kütledeki K küpü ile L silindirinin üstten görünüşü şekildeki gibidir.

A) Yalnız I 

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) I ve III E) II ve III 



K ve L'nin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları D sırasıyla DK ve DL olduğuna göre, K oranı kaçtır? DL (Bölmeler eşit aralıklıdır. p = 3 alınız.)

A) 1   3

B) 3   8

D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 



C) 3  D) 7  E) 4 7 3 3

Prf Yayınları

yargılarından hangileri doğrudur?

B) Yalnız II 

 

III. 1 noktasındaki sıcaklık, 4 noktasındaki sıcaklıktan büyüktür.

 



11. Düzgün geometrik şekle sahip bir

 

cismin boyutları ve dayanıklılığı ile ilgili grafik şekilde verilmiştir.









Buna göre, aşağıdaki boyut, dayanıklılık grafiklerinden hangisi de bu cisme ait olabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Çözüm: Kütle - hacim grafiğinde eğim özkütleyi verir. Grafik doğrusal ve uzantısı orijinden geçiyor ise özkütle sabittir. Özkütle ile sıcaklık ters orantılıdır.

ları oluşturulmuştur. K ve L’nin karışımlardaki hacim oranları ile X ve Y’nin özkütleleri tablodaki gibidir.

1 noktasının olduğu yerde eğim (özkütle), 4 noktasının olduğu yere göre daha büyüktür. 1'de sıcaklık 4'tekine göre daha küçüktür. (I doğru, III yanlış) 2 ve 3 arasında hacim artmış, özkütle azalmıştır. (II doğru) Cevap C



9. Saf K ve L sıvılarının türdeş karışımı ile X ve Y karışım-

K'nin oranı %

L'nin oranı %

Özkütle (g/cm3)

X

42

58

1,84

Y

27

73

1,54

 









Buna göre, bu tablodan; l. K’nin özkütlesi L’ninkinden büyüktür.



ll. Karışımların özkütlesi, karışımı oluşturan maddelerin karışma oranlarına bağlıdır.

sonuçlarından hangileri çıkartılabilir?

 

B) Yalnız ll  D) l ve lIl 



 

lll. X ve Y’nin hacimleri birbirinden farklıdır.

A) Yalnız l 



C) l ve ll

E) lI ve lll 

7-D 8-E 9-C 10-C 11-B 52



Ünite 2 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

4.

Cevap A

2.

Cevap A

Prf Yayınları

Cevap B

3.

5.

Cevap E

Cevap A

53

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

6.

9.

Cevap C Cevap C

7.

Cevap D

Prf Yayınları

10.

Cevap C

8.

11.

Cevap B

Cevap E

54

ÜNİTE 3 ISI VE SICAKLIK

ÜNİTE 3

ISI VE SICAKLIK HÂL DEĞİŞİMİ ISIL DENGE ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI GENLEŞME

Ünite 3 ISI VE SICAKLIK

Test - 1 4. Özdeş I, II, III kaplarında bulunan suların sıcaklıkları

1. Günlük hayatta kullanılan ifadelerden bazıları aşağı-

ve miktarları şekildeki gibi verilmiştir.

da verilmiştir. I. Bu yemek için fırının sıcaklığını çok açmışsın, biraz kıstım!



III. Bu saatlerde denizin ısısı yüzmek için çok uygun. Buna göre, fizik bilimi açısından bu ifadelerden hangilerinde kavram yanılgısı vardır?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 



İÇ ENERJİ

II. Hava sıcaklığı 12 °C idi, üç saat geçmeden iki katına çıktı, 24 °C oldu.

A) Yalnız I 















I, II, III kaplarındaki suların iç enerjileri sırasıyla E1, E2, E3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

C) Yalnız III E) II ve III 

A) E1 > E2 > E3

B) E1 = E2 > E3

C) E1 > E2 = E3

D) E2 = E3 > E1

 

E) E3 > E2 > E1 

 Maddenin taneciklerinin kinetik enerjileri ve tanecik sisteminin potansiyel (bağ)enerjisi toplamına iç enerji denir.  Sisteme enerji aktarıldığında ya da sistem üzerine iş yapıldığında sistemin iç enerjisi değişir.

SICAKLIK  Sıcaklık, bir sistemdeki atom ve moleküllerin ortalama kinetik enerjisinin bir göstergesidir.  T semboli ile gösterilir. SI’daki birimi kelvin (K) dir. Termometre ile ölçülür.

ISI

2. Isı ve sıcaklıkla ilgili olarak aşağıdaki yargılardan

5. Isı ve sıcaklıkla ilgili aşağıda verilen karşılaştırma-

hangisi doğrudur? Prf Yayınları

lardan hangisi yanlıştır? A) Isı ve sıcaklık aynı anlamda kullanılan kelimelerdir.

A) Sıcaklık temel, ısı türetilmiş bir büyüklüktür.

 Etkileşim hâlindeki, sıcaklıkları farklı cisimler arasında, sıcaklık dengesi kuruluna kadar alınıp verilen enerjidir.

C) Sıcaklık madde moleküllerinin ortalama kinetik enerjisinin ölçüsü, ısı bir enerjidir.

 Q sembolü ile gösterilir, SI'daki birimi jouledür. Isı birimi olarak genellikle kalori (cal) kullanılmaktadır. (1 cal ≈ 4,18 J)

D) Sıcak olan bir maddenin ısısı, soğuk olanınkinden fazladır.

D) Sıcaklık termometre ile ölçülürken, ısı kalorimetre kabı ile hesaplanır.

 Isı ölçümü kalorimetre kabı ile yapılır.

E) Bir maddenin ısısı onun iç enerjisine eşittir.

E) Sıcaklık ve ısı skaler bir kavramdır.

B) Sıcaklık, bir maddenin moleküllerinin kinetik enerjilerinin toplamıdır. C) Isı, maddeler arasında alınıp verilen enerjidir.

B) Sıcaklık birimi °C, ısı birimi Kelvin'dir.

Uyarı Isı, aktarılan enerji olduğu için, bir cismin ısısından bahsedilemez. Ancak cismin aldığı ya da verdiği ısının ölçümü yapılabilir.

6. Sıvılı bir termometrede, termometre duyarlılığının, ter3. Ayşe kardeşinin oynadığı balonun su dolu havuza

mometre borusunun kesit alanı ile olan ilişkisi araştırılacaktır.

düştüğünü ve zamanla balonun hacminin azaldığını gözlemlemiştir.

Bunun için yapılacak deneyde;

Buna göre,

l. Tek cins sıvı kullanılması

I. Balonun içindeki gazın özkütlesi azalmıştır. II. Balon ısı enerjisi vermiştir.

ll. Termometre yapımına uygun, kesit alanları farklı en az iki cam boru kullanılması

III. Balondaki gaz moleküllerinin ortalama kinetik enerjileri azalmıştır.

lll. Deneyin aşamalarında, sıcaklık değişimlerinin aynı olarak belirlenmesi

yargılarından hangileri doğrudur?

durumlarından hangileri zorunludur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) II ve III 

A) Yalnız l 

C) I ve III

 

E) I, II ve III 

1-E 2-C 3-D 4-A 5-B 6-E 57

B) Yalnız ll  D) l ve lIl 

E) I, lI ve lll 

C) l ve ll

Termometreler  Sıvılı Termometrelerin yapısı temel olarak kılcal cam boru, renklendirilmiş sıvı ve hazneden oluşmaktadır. Ölçümün hassasiyeti;  kılcal borunun kesit alanı,  kullanılan sıvının genleşme katsayısı,  sıvı haznesinin büyüklüğü,  sıcaklık aralığının ölçeklendirilme miktarına bağlıdır.

ISI VE SICAKLIK 7. Bir öğrencinin Celcius termometresi ile yaptığı sıcak-

10. Celcius ve Fahrenheit termometrelerinde suyun don-

lık ölçümlerinin değerleri tablodaki gibidir.

 Metal Termometreler yüksek sıcaklıkların ölçümünde kullanılmaktadır. Metallerin genleşme özelliğine bağlı olarak geliştirilmiştir.  Gazlı Termometreler hassas sıcaklık ölçümlerinde kullanılmaktadır. Gazların genleşme özelliğine bağlı olarak çalışan bu termometrelerden laboratuvarlarda yararlanılmaktadır.

Termometre Dönüşümleri

Ölçüm

İlk sıcaklık (°C)

Son sıcaklık (°C)

I

12

27

II

–9

8

III

–11

–30

IV

14

–7

V

–23

1

ma noktaları 0 °C ile 32 °F; suyun kaynama noktaları 100 °C ile 212 °F olarak işaretlenmiştir. Bu termometreler sıcak su içine konulduklarında Celcius termometresindeki sıvı 35 bölme yükseldiğine göre, Fahrenheit termometresindeki sıvı kaç bölme yükselir? A) 35 





 

 













 



A) I 





E) 63

B) II 

C) III 

D) IV 

E) V

11. Bir X termometresi suyun donma noktasını 10 °X, kaynama noktasını 90 °X gösteriyor. Buna göre, bu termometre 60 °C'yi kaç °X gösterir? A) 46  

B) 56  

C) 58 

D) 60  

E) 62

8. Haznesinde bulunan sıvının donma noktası –39 °C, kaynama noktası 78 °C olan sıvılı bir termometreyle; I. –50 °C II. 40 °C III. 100 °C

12. Bir X termometresi suyun donma noktasını –30 °X,

sıcaklıklarından hangileri ölçülebilir?

kaynama noktasını 100 °X olarak ölçmektedir. A) Yalnız II   



D) 57 

Prf Yayınları

 Kelvin termometresi suyun donma noktasını 273 K, kaynama noktasını 373 K gösterir.

C) 52 

Buna göre, hangi ölçümün sıcaklık değişimi en azdır?

 Dünyada yaygın olarak kullanılan sıcaklık birimi celciusdur (°C). Diğer bir sıcaklık birimi de fahrenheittır (°F).  Fahrenheit termometresi suyun donma noktasını 32 °F, kaynama noktasını 212 °F derece gösterir. Celcius termometresinde ise bu değerler; 0 °C ve 100 °C'dir.

B) 42 

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

Buna göre, Kelvin termometresinin 353 K'ni gösterdiği sıcaklıkta, X termometresi kaç °X'i gösterir?

E) II ve III 



A) 54 

Termometre değerleri arasındaki dönüşüm, aşağıdaki bağıntı ile yapılabilir.

B) 64 

C) 74 

D) 84 

E) 94

°C °F – 32 K – 273 = = 100 180 100 °C °X – DN = 100 KN – DN Herhangi bir X termometresi ile celcius termometresi arasındaki dönüşüm. (DN: suyun donma noktası, KN: suyun kaynama noktası)

9. Bir deney grubunda bulunan öğrenciler ısı ve sıcaklıkla ilgili aşağıda verilen ifadeleri kullanıyorlar.

Ali Uyarı Mutlak sıcaklık kelvin termometresine göre değerlendirildiği için 50 °C sıcaklık, 100 °C sıcaklığın yarısı değildir.

13. Donma ve kaynama noktaları arasındaki tam sayıya

Esra ; 1  000 kalorilik ısı enerjisi, 500 kalorilik ısı enerjisinin iki katıdır.

karşılık gelen bölme sayıları NX ve NY olan X ve Y termometreleri arı suyun donma noktasını 20 °X ve –20 °Y olarak gösteriyor.

; 2  0 °C'lik sıcaklık, 10 °C'lik sıcaklığın iki katıdır.

25 °C hava sıcaklığını X termometresi 40 °X, Y terN mometresi de 30 °Y olarak gösterdiğine göre, X NY oranı kaçtır?

Bülent ; 300 °K sıcaklık, 600 °K sıcaklığın yarısıdır. Buna göre, hangi öğrencilerin ifadesi yanlıştır? A) Yalnız Ali   

B) Yalnız Bülent 

D) Ali ve Bülent 

C) Yalnız Esra

A)

E) Esra ve Ali 

3   5

7-A 8-A 9-A 10-E 11-C 12-C 13-C 58

B)

3   4

C)

2 1 2  D)  E) 5 3 3

Ünite 3 ISI - SICAKLIK İLİŞKİSİ VE ÖZ ISI 1. İlk sıcaklıkları aynı olan X, Y, Z sıvılarının ısı sığaları sı-

Test - 2

4. Isı ve sıcaklık konusunda kullanılan kavramlardan

rasıyla C, C, 2C dir. Bu sıvılara sırasıyla Q, 2Q, Q kadar ısı verildiğinde son sıcaklıkları TX, TY, TZ oluyor.

öz ısı ile ilgili,

Buna göre; TX, TY, TZ arasındaki ilişki nedir?

II. Aynı şartlarda ısıtılan iki maddeden öz ısısı büyük olanın sıcaklık artışı çok olur.

A) TY > TX > TZ

B) TX = TY > TZ

C) TX = TZ > TY

D) TZ > TX > TY

 

I. Farklı tür maddelerin öz ısısı farklıdır.

III. Isı alan bir madde, hâl değiştirdiğinde öz ısı da değişir.

E) TZ > TX = TY 

ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Not

Öz Isı Bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1 °C değiştirmek için maddeye verilmesi ya da maddeden alınması gereken ısı miktarına öz ısı denir.  Öz ısı c sembolü ile gösterilir. Birimi cal/g ⋅ °C ya da J/kg ⋅ K şeklindedir.  Öz ısı, maddeler için ayırt edici bir özelliktir. Madde miktarına bağlı değildir.

2. Elektrikli kalorifer peteği şeklindeki ısıtıcıların içerisinde su yerine yağ kullanılır.

5. İçinde su bulunan bir çaydanlık ocağa konulup bir sü-

Buna göre, bu tercihin nedeni;

re ısıtılıyor.

I. Suyun öz ısısının yağınkinden büyük olması II. Daha kısa sürede ortam sıcaklığını artırmak

verilenlerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

I. Sıcaklığı artar. Prf Yayınları

III. Yağın özkütlesinin suyunkinden küçük olması

Isı - Sıcaklık İlişkisi

Buna göre, bu işlem sonucunda suyun;

II. İç enerjisi artar. III. Isısı artar. yargılarından hangileri yanlıştır? (Hal değişimi olmamaktadır.)

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

 Hâl değişimi sıcaklığında olmayan saf bir madde, ısı aldığında ya da verdiğinde sıcaklığı değişir.  Maddenin kütlesi m, öz ısısı c olmak üzere alınan ya da verilen ısı (Q) ile sıcaklık değişimi (ΔT) arasındaki ilişki aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. Q = m⋅c⋅DT

E) II ve III   



6. Eşit kütleli zeytinyağı ve suyu, ısı hızı sabit bir ocakla

ve öz ısı değerleri tablodaki gibidir. Kütle

X

m

c

Y

m

2c

Z

3m

c

eşit süreler ısıtan Ayşe, bu süreler sonunda suyun sıcaklığının zeytinyağının sıcaklığından daha az değiştiğini gözlemliyor.

Öz ısı

Bu durumu, zeytinyağı ve suya ait;

II. ısı sığası,

X, Y, Z cisimlerine eşit ısı verildiğinde, son sıcaklıkları TX, TY, TZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? (Hal değişimi olmamaktadır.) B) TZ > TY > TX

C) TX = TY > TZ

D) TX = TZ > TY

 

niceliklerinden hangilerini karşılaştırarak açıklayabilir? A) Yalnız I  

 Q = m·c·DT bağıntısında "m·c" ye ısı sığası denilir.

 

1-A 2-C 3-A 4-D 5-C 6-E 59

 Sıcaklık değişimi maddeye verilen ya da maddeden alınan ısı miktarı ile doğru, madde miktarı ve öz ısı ile ters orantılıdır.

 Suyun öz ısısı bütün katı maddelerin öz ısısından büyüktür. Bu nedenle denizler karalardan daha geç ısınır ve daha geç soğur.

III. öz ısı

E) TY > TX = TZ 

eşittir.

 Öz ısısı büyük olan maddelerin sıcaklık değişimi yavaş, küçük olanlarınki daha hızlı gerçekleşir.

I. aldığı ısı,

A) TX > TY > TZ

 

Isı sıcaklık grafiğinde eğim, "m⋅c"ye

3. İlk sıcaklıkları eşit olan X, Y, Z katı cisimlerinin kütle Cisim

   

B) Yalnız II  

D) I ya da III  

C) Yalnız III

E) II ya da III 

ISI - SICAKLIK İLİŞKİSİ VE ÖZ ISI

ÖSYM Sorusu

7. Sıcak bir fırından aynı anda çıkarılan ekmek ve pata-

10. Özdeş K ve L çaydanlıkları bir musluktan akan sular-

tes dilimlerine bir süre bekledikten sonra dokunduğumuzda patateslerin ekmekten daha sıcak olduğu gözlenir.

la h, 2h yüksekliğine kadar dolduruluyor. Bu çaydanlıklar özdeş ocaklarla eşit süre ısıtılıyor. Buna göre,

Buna göre, bu olayda;

Hava sıcaklığının deniz suyu sıcaklığından yüksek olduğu bir yaz günü, Akdeniz sahilinde deniz kenarında oynamakta olan bir çocuk, denizden bir kova su alıyor. Deniz suyunun homojen olduğu bilindiğine göre, deniz suyu ve kovadaki su ile ilgili; I. Bir kova su aldığı anda kovadaki suyun öz ısısı denizdeki suyun öz ısısına eşittir.

I. K'nin son sıcaklığı L'ninkinden yüksektir.

I. Patates ve ekmek dilimlerinin kütlelerinin farklı olması

II. K'ye verilen ısı L'ye verilen ısıdan daha fazladır. III. K ve L'nin son sıcaklıkları eşittir.

II. Patates'in öz ısısının, ekmeğinkinden büyük olması

yargılarından hangileri doğrudur?

III. Patates ve ekmeğin ilk sıcaklıklarının farklı olması

A) Yalnız I 

durumlarından hangileri etkili olmuştur? A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

 

D) I ve II 

 

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve III

 

E) II ve III 

E) II ve III 

11. Öz ısıları c, 2c olan K, L sıvıları özdeş ısıtıcılarla ısıtıldıklarında sıcaklık zaman grafikleri şekildeki gibi olmaktadır. 

8. Kütlesi m, öz ısısı 2c olan bir maddenin sıcaklığını 60 °C artırmak için gerekli olan ısı ile kütlesi 5m, öz ısısı c olan maddenin sıcaklığı kaç °C artar? (Hal değişimi olmuyor.)

A) 48 

B) 36 

C) 32 

D) 24 

E) 12

E) II ve III 

Prf Yayınları

yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve II 

C) Yalnız III

C) Yalnız III

II. Kovadaki suyun ısı sığası denizdeki suyun ısı sığasına eşittir. III. Kısa bir süre sonra kovadaki suyun sıcaklığı deniz suyunun sıcaklığına göre daha fazla artacaktır.

B) Yalnız II 

   















m K'nin kütlesi mK, L'ninki de mL olduğuna göre, K mL oranı kaçtır? A)

Çözüm:





1   2

B)

2   3

C)

3 4 3  D)  E) 4 3 2

Öz ısı, maddeler için ayır edici özelliktir. Madde miktarına bağlı değildir. (I doğru) Isı sığası m ⋅ c bağıntısına eşittir. Madde miktarı ile doğru orantılıdır. (II yanlış) Isı sığası küçük olan maddelerin sıcaklık değişimi daha hızlı gerçekleşir. (III doğru)

9. Sıcaklığı 240 °C olan bir fırından çıkarılan eşit kütleli alüminyum ve toprak kapların soğuması için yeterince bekleniyor.

12. Aynı maddeden yapılmış mX, mY, mZ kütleli X, Y, Z cisimlerinin sıcaklık - zaman grafikleri şekildeki gibidir.

Buna göre,

 

II. Alüminyum ve toprak kapların dış ortama verdiği ısılar eşittir.



Cevap D

I. Alüminyum kap, toprak kaptan daha önce denge sıcaklığına ulaşır.

yargılarından hangileri doğrudur? (Alüminyum'un öz ısısı, toprağınkinden küçüktür.)

 

B) Yalnız II  D) I ve II 



   

 

 

   

 

  

Bu cisimlerin birim zamanda aldığı ısı enerjileri eşit olduğuna göre; mX, mY, mZ kütleleri arasındaki ilişki nedir?

III. Alüminyum kabın ısı sığası toprak kabın ısı sığasından küçüktür.

A) Yalnız I 



C) Yalnız III

A) mX < mY < mZ

B) mX < mZ < mY

C) mZ < mX < mY

D) mY < mZ < mX

 

E) I ve III 

7-B 8-D 9-E 10-A 11-B 12-B 60

E) mX = mY < mZ 

Ünite 3 HÂL DEĞİŞİMİ

4. Bir çoğumuzun çocukluk aşkı olan pamuk şeker, ba-

sını;

sit bir düzenekle toz şekerden elde edilir. Şekildeki gibi modellenen bu düzenekte, dönen hazneye toz şeker konulup alttan ısıtılır. Sıvı hale gelen şeker kılcal kanallardan çıkarak ince teller halinde pamuk şekere dönüşür.

I. maddenin tanecikleri arası çekim kuvveti ve bağ yapısı, II. maddenin sıcaklığı, III. madde miktarı



niceliklerinden hangileri dolaylı ya da doğrudan belirler? A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

 

  

C) I ve III

E) I, II ve III 

  







Şekerin bu düzenekteki dönüşümüne göre, I. Şeker, oda sıcaklığında katı halde bulunur.

III. Isı veren maddeler hal değiştirir. yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I 

numuza ulaşması, aşağıda verilen hangi fiziksel olaylarla gerçekleşir? Sıvı sabunda

Katı sabunda

A) Buharlaşma

Süblimleşme

B) Yoğuşma

Buharlaşma

C) Buharlaşma

Yoğuşma

D) Süblimleşme

İyonizasyon

E) Donma

Erime

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Katı maddenin ısı alarak sıvı hâle geçmesine erime, sıvı hâldeki bir maddenin ısı vererek katı hâle geçmesine donma denir.  Maddenin erimeye başladığı sıcaklığa erime noktası (erime sıcaklığı), donmaya başladığı sıcaklığa donma noktası denir.

C) I ve II

 Sıvı hâldeki bir maddenin ısı alarak gaz hâle geçmesi olayına buharlaşma, gaz hâlindeki bir maddenin ısı vererek sıvı hâle geçmesi olayına yoğuşma denir.

E) I, II ve III 



Prf Yayınları



 

Maddelerin ısı enerjisi alarak ya da vererek bir hâlden başka hâle geçmesine hâl değişmi denir.

 Bir maddenin erime ve donma sıcaklıkları eşittir.

II. Isı alan maddeler hal değiştirir.

2. Bir sıvı sabun ile bir katı sabunun kokusunun bur-

Hâl Değişimi











     

1. Bir maddenin katı, sıvı ya da gaz halinde bulunma-

Test - 3





5. Isı veren gaz haldeki bir maddenin bazen doğrudan katı hale geçmesi olayına ne ad verilir? A) Kırağılaşma   

B) Süblimleşme 

D) Donma 



   

 

C) Erime





 

 

E) Yoğuşma 







 










3. Saf X, Y, Z maddelerinin aynı koşullarda erime ve kaynama sıcaklıkları tablodaki gibidir. Madde

6. Bir kapta bulunan katı madde bir ocağa konulup sürekli ısıtılırken, bu madde ile ilgili;

Erime noktası (°C) Kaynama noktası (°C)

X

–25

I. Sıcaklığı yükselir.

210

Y

15

75

II. Sıcaklığı önce sabit kalır sonra yükselir.

Z

–12

110

III. Sıcaklığı önce yükselir sonra sabit kalır. durumlarından hangileri gözlenebilir?

Buna göre, bu maddelerin tümü aşağıda verilen sıcaklıkların hangisinde sıvı halde bulunur? A) –30 

B) 10 

C) 50 

D) 100 

A) Yalnız I 

E) 150

 

1-B 2-A 3-C 4-E 5-A 6-E 61

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

 Katı hâldeki bir maddenin ısı alarak doğrudan gaz hâle geçmesine süblimleşme, gaz hâldeki bir maddenin ısı vererek doğrudan katı hâle geçmesine kırağılaşma denir.  Gaz hâlindeki bir maddenin plazma hâle geçmesine iyonizasyon, plazma hâlindeki bir maddenin gaz hâle geçmesine deiyonizasyon denir.

HÂL DEĞİŞİMİ 7. ( ) • D  ış basınç yani atmosfer basıncı azaltıldığında

10. Isı alan ya da veren K ve L cisimlerinin bu işlemlerin

sıvının kaynaması kolaylaşır, dolayısıyla kaynama noktası düşer.

öncesindeki ve sonrasındaki sıcaklıkları aşağıda °C ve K cinsinden verilmiştir.

( )• K  aynama sıcaklığındaki bir sıvının 1 gramını gaz hâle getirmek için alması gereken ısı miktarı buharlaşma ısısı olarak adlandırılır.

Not  Buharlaşma her sıcaklıkta gerçekleşir.

K: L:

( )• B  uharlaşma, sabit basınç altında her sıcaklıkta oluşabilirken kaynama belirli bir sıcaklıkta gerçekleşir.

 Isı verildikçe sıcaklığı artan sıvı kaynamaya başlar ve bu noktadan sonra sıcaklığı artmaz.

10

283

–23

263

I. K, hâl değiştirmiştir. II. L ısı almıştır. III. K ve L'nin iç enerjileri artmıştır.

Yukarıdaki parantez karşısında verilenler doğru ise parantez içine D, yanlışsa Y harfi yazılırsa, sırasıyla aşağıdakilerden hangisi elde edilir?

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) D, D, Y, D 

 

A) Yalnız I 

Not  Doğada kendiliğinden gerçekleşen su döngüsü, katı, sıvı ve gaz arasındaki hâl değişimine bir örnektir.

Son sıcaklık (K)

Buna göre, bu işlemler sonunda;

( )• D  ışarıdan ısı almasına rağmen kaynama esnasında maddenin sıcaklığı değişmez.

 Bir maddenin kaynama ve yoğuşma sıcaklıkları eşittir.

İlk sıcaklık (°C)

 

B) Y, D, Y, D 

D) Y, Y, Y, D 

C) D, D, D, D

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

E) D, D, Y, Y 

Hâl Değiştirme Isısı

8. "Güneşli bir havada kesilen karpuz kısa süre Güneş'e doğru tutulursa bir miktar soğur."

 Hâl değiştirme sıcaklığındaki 1 gram maddenin bir hâlden başka bir hâle geçebilmesi için maddeye verilmesi gereken ya da maddenin dışarıya verdiği ısı miktarına hâl değiştirme ısısı denir.

Bu olayla, I. Denizden kurulanmadan çıkan kişinin üşümesi II. Ateşi yükselen hastanın vücudunun ıslak bezle silinmesi

 Hâl değiştirme ısısı L ile gösterilir, birimi cal/g'dır.  Maddeler için ayırt edici özelliktir.

Prf Yayınları

Not

 L: buharlaşan maddeler için buharlaşma ısısı (Lb), yoğuşan maddeler için yoğuşma ısısı (Ly) adını alır. Lb = Ly

I. Erime sıcaklığındaki aynı cins maddeler kullanmalıdır.

olaylarından hangileri aynı ilke ile açıklanabilir?

III. Farklı kütledeki maddeleri özdeş ısıtıcılarla ısıtarak erime sürelerini karşılaştırmalıdır.

A) Yalnız I 

tavsiyelerinden hangilerine uymalıdır?

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

 Hâl değişimi sırasında bir madenin verdiği ya da aldığı ısı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

 Bir maddenin erime ısısı ve donma ısıları eşittir. Le = Ld

Öğrenci, bunun için tasarlayacağı deneyde;

II. Bağımsız değişken olarak “madde miktarı”nı belirlemelidir.

 

 L: eriyen maddeler için erime ısısı (Le), donan maddeler için donma ısısı (Ld) adını alır.

maddenin vermesi ya da alması gereken ısının, kütle ile olan ilişkisini araştıracaktır.

III. Limonatanın soğuması için içine buz parçalarının atılması

Isı - Hâl Değişimi İlişkisi

Q = m·L

11. Bir öğrenci, maddelerin tamamen hâl değiştirmesi için

9.

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve ll

E) I, II ve III 

Ayşe, kaynama sıcaklığındaki eşit kütleli X, Y, Z sıvılarını özdeş kaynaklarla ısıttığında, onların tamamen buharlaşması için geçen süreleri sırasıyla 7 dakika, 10 dakika ve 12 dakika olarak belirlemiştir.

12. Aşağıdakilerden hangisi hâl değiştirme ısısı biri-

Bu sıvıların buharlaşama ısıları sırasıyla LX, LY, LZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) LX > LY > LZ

B) LZ > LY > LX

C) LX = LY = LZ

D) LX = LZ > LY

 

E) LY > LX = LZ 

midir? A) gram · °C   D)

7-C 8-B 9-B 10-D 11-E 12-D 62

B) calori   gram

calori   gram·°C

C) gram calori

E) gram · calori 

Ünite 3 HÂL DEĞİŞİMİ

Test - 4

1. Ali, bir maddeyi ısıca yalıtılmış bir kapta eşit zaman

3. Katı halde bulunan ve bir ısıtıcı ile ısıtılan saf K, L, M

aralıklarında eşit miktarda ısı veren bir ısıtıcı ile ısıtırken maddeye ait şekildeki grafiği çiziyor.

maddelerinin sıcaklık - ısı enerjisi değişimi grafikleri şekildeki gibi gösterilmiştir. 



Not





  

















II. Buharlaşma işleminde, erimeye göre daha çok enerji harcanmıştır.

 

Buna göre, bu grafiklerden hangisi kesinlikle yanlış çizilmiştir?

çıkarımlarından hangileri yapılabilir? C) I ve III

A) Yalnız K 

E) I, II ve III 

 

B) Yalnız L 

D) K ve L 

C) Yalnız M

 Kütlesi m olan katı madde, ısı hızı sabit olan bir ocakla ısıtıldığında sıcaklık - ısı ya da sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibi olur. 

  

 

E) L ve M 

  

Prf Yayınları

D) II ve III 

Sıcaklık - Isı Grafiği

III. Katı haldeki ısı sığası, sıvı haldekinden daha küçüktür.

 

 



I. Madde iki kere hal değiştirmiştir.

B) I ve II 

 

Buna göre, bu grafikteki bilgilerle;

A) Yalnız I 

 Maddelerin hâl değişimi süresince sıcaklığı değişmez.

 

 





  







2. Bir kapta bulunan T1 sıcaklığındaki sıvı, bir ısıtıcı ile ısıtıldığında sıvının sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor.

  



T1 değeri erime ya da donma sıcaklı-



ğı, T2 değeri kaynama ya da yoğuş-



4. Deniz düzeyindeki bir kapta bulunan ısıl dengedeki

 

su - buz karışımı eşit zamanda eşit ısı veren ısıtıcı ile ısıtıldığında sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor.

 



Buna göre, başlangıçta yalnız sıvı kütlesi biraz fazla olsaydı grafikteki T2 ve Dt nicelikleri için ne söylenebilir? T2

Dt

A)

Değişmezdi

Azalırdı

B)

Değişmezdi

Artardı

C)

Artardı

Artardı

D)

Artardı

Değişmezdi

E)

Azalırdı

Azalırdı











Başlangıçta buzun kütlesi m, suyun kütlesi 3m olduğuna göre, grafikteki T değeri nedir? (csu = 1 cal/g.°C; Le = 80 cal/g)

A) 20 

1-E 2-B 3-B 4-B 63

B) 30 

C) 40 

D) 50 

E) 60

ma sıcaklığıdır.

 Bir maddenin buharlaşma ısısı, erime ısısından büyük olduğu için kaynama süresi, erime süresinden büyüktür.

HÂL DEĞİŞİMİ 5. Saf bir maddeye ait sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibidir.

Bakırdan yapılmış mK, mL ve mN kütleli K, L ve N cisimlerinin sıcaklık - zaman grafikleri şekildeki gibidir. 



 



  





  

 

 

I. Kütle artırılırsa ∆t artar.







Buna göre,



II. Kütle azaltılırsa T sıcaklığı değişmez.

 

D) II ve III 

C) I ve III

yargılarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III 

A) Yalnız I 





  

 

6. Bir kapta bulunan bir parça buz, eşit zaman aralıklarında eşit ısı enerjisi veren bir kaynakla ısıtılıyor.

A) mK = mL = mN B) mK = mN > mL C) mK = mN < mL

E) I, II ve III 

 

 Buzun sıcaklık - zaman gra-     fiği şekildeki gibi olduğuna göre, grafikteki “?” işareti yerine gelmesi gereken sayı aşağıdakilerden hangisidir?

D) mN = mL > mK E) mL > mN > mK 

(Lbuz = 80 cal/g ; csu = 1 cal/g⋅°C)

Çözüm: Bir cisim aldığı ısı Q = m ∙ c ∙ ∆T formülünden bulunur.

A) 20 

B) 30 

C) 40 

D) 50 

E) 80

Birim zamanda alınan ısı eşit olduğuna göre, t sürede Q kadar ısı alınırsa, 2t sürede 2Q kadar ısı alınır. Cisimlerin kütleleri;

mN =

D) II ve III 

C) I ve III



Bu cisimlerin birim zamanda aldıkları ısı enerjileri eşit olduğuna göre; mK, mL ve mN kütleleri arasındaki ilişki nedir?

mK =

B) I ve II 

Prf Yayınları





III. 0 - t zaman aralığında sıvının hacmi artmış, t - 2t zaman aralığında ise hacmi azalmıştır.

 



II. t - 2t zaman aralığında sıvının sıcaklığı değişmemiştir.

yargılarından hangileri doğrudur? B) I ve II 





I. 0 - t zaman aralığında sıvının sıcaklığı artmıştır.

III. Birim zamanda verilen ısı miktarı artırılırsa ∆t azalır.

A) Yalnız I 



la ısıtılan saf bir sıvının kütlesinin zamana bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.

Buna göre,

ÖSYM Sorusu



8. Isı hızı sabit olan bir ısıtıcıy-



9. Isı hızı sabit olan ısıtıcı ile

Q 2Q ; mL = ; c∙T c∙T

7. X ve Y sıvılarının kütle ve buharlaşma ısılarına ait de-

2Q c ∙ 2T

ğerler aşağıdaki gibidir.

Buna göre kütleler arasındaki ilişki, mK = mN < mL şeklinde olur. Cevap C



ısıtılan kaptaki sıvı karışımının kütle - zaman grafiği şekildeki gibidir.



Kaptaki sıvının özkütlesi t anına kadar arttığına göre;



  





I. Kapta, önce özkütlesi küçük olan sıvı buharlaşmıştır.

X: Kütle 4m, Buharlaşma ısısı 3L Y: Kütle 6m, Buharlaşma ısısı 2L

II. Özkütlesi büyük olan sıvının kaynama sıcaklığı diğerinden daha büyüktür.

Kaynama sıcaklığındaki bu sıvılar özdeş ısıtıcılarla aynı anda ısıtılmaya başlandıktan bir süre sonra bulundukları kaplarda kalan sıvı kütleleri sırasıyla mX, mY oluyor.

III. Kapta kalan sıvının özkütlesi t - 2t zaman aralığında azalmıştır.

mX = 3m olduğuna göre, mY kaç m'dir?

yargılarından hangileri doğrudur?

(Verilen ısıların tamamının sıvılar tarafından alındığını varsayınız.)

A) 1 

B) 3 

C) 4 

D) 4,5 

A) Yalnız I   

E) 5

5-E 6-C 7-D 8-E 9-E 64

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

Ünite 3 ISI ALIŞVERİŞİ 1. Sıcaklıkları farklı K ve L katıları ısı alışverişi yapabile-

Test - 5 4.

 

cek şekilde ısıca yalıtılmış ortamda yan yana konulup ısıl denge sağlanıncaya kadar bekleniyor.

 

Buna göre, K ve L'nin; I. sıcaklık değişimi, II. ısı değişimi, III. son sıcaklık

 

B) Yalnız III  D) I ve III 

 

















Isı Alışverişi

Yukarıda sıcaklık ve kütleleri verilen kaplardaki sulardan hangi ikisi ısıca yalıtılmış bir kapta karıştırılırsa sıcaklığı en yüksek karışım elde edilir?

niceliklerinden hangileri kesinlikle birbirine eşittir? A) Yalnız II 

 

C) I ve II

A) K ile L 

E) II ve III 

 

B) L ile M  D) K ile M 

C) L ile N E) M ile N 

 Sıcaklıkları farklı iki cisim ısıl temas halinde iken aralarında ısı alışverişi olur.  Sıcaklığı büyük olan ısı verir, sıcaklığı küçük olan ısı alır.  Isı alışverişinde bulunan iki maddenin sıcaklıkları eşit olduğunda ısı alışverişi biter. Bu duruma ısıl denge, bu durumdaki sıcaklığa da denge sıcaklığı denir.  Isı alışverişinde verilen ısı, alınan ısıya eşittir. Qalınan = Qverilen

5. Sıcaklıkları sırasıyla T1, T2, T3 olan X, Y, Z sıvıları yal2. X cismi, K ve L cisimleri ile ısıl dengede iken M cismi Cisimlerin sıcaklıkları sırasıyla TX, TK, TL ve TM olduğuna göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle yanlıştır? A) TX = TK   

B) TK < TL 

D) TX = TL 

C) TX < TM

E) TM < TK 

Prf Yayınları

ile ısı alışverişi yapmaktadır.

nız kendi aralarında ısı alışverişi yapacak biçimde bir araya konuluyor.

Denge Sıcaklığı

Isıl denge kuruluncaya kadar X ve Y sıvılarının sıcaklıkları arttığına göre,

 Isı alışverişinde bulunan iki maddenin ulaştıkları denge sıcaklığı, maddelerin ilk sıcaklıklarının arasında bir değer alır.

I. Z sıvısının ilk sıcaklığı en fazladır.

 50 °C'deki su ile 90 °C'deki su karıştırılırsa denge sıcaklığı 50 °C ile 90 °C arasında olur.

II. X ve Y sıvılarının aldıkları ısı enerjileri eşittir. III. Sıvıların sıcaklık değişimleri farklıdır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

 Aynı cins sıvıdan eşit kütleli karışım yapılırsa, denge sıcaklığı, sıcaklıkların aritmetik ortalamasına eşit olur.

3. Bir su bardağı ile bir sürahi musluktan akan su ile dol-

6. K ve L katıları ısıca yalı-

durulup, hava sıcaklığının suyunkinden yüksek olduğu odaya konuluyor.

tılmış bir ortamda ısı alışverişi yapabilecek şekilde konulduklarında sıcaklık - zaman grafikleri şekildeki gibi oluyor.

Buna göre, I. Bardaktaki suyun ısı sığası, sürahidekinden daha küçüktür.















II. Yeterince beklenildiğinde bardak ve sürahideki suların sıcaklıkları eşit olur.

Buna göre,

III. Sular ortamla ısıl dengeye ulaştığında bardaktaki suyun aldığı ısı sürahideki suyun aldığı ısıdan daha azdır.

II. K'nin sıcaklık değişimi L'ninkinden büyüktür. III. K'in ısı sığası L'ninkinden büyüktür.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

I. K maddesi L'ye ısı vermiştir.

C) I ve III

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-E 2-B 3-E 4-E 5-A 6-B 65

B) Yalnız II  D) I ve II 

2

dir.

Su - Buz Isıl Dengesi

 

T1 + T2

 Isı sığaları eşit olan maddelerin ısı alışverişinde de denge sıcaklığı, maddelerin sıcaklıklarının aritmetik ortalamasına eşittir.

 

Tdenge =

C) Yalnız III E) II ve III 

 Su ile buz arasındaki ısı alışverişinde; suyun bir kısmının ya da tamamının donması, buzun bir kısmının ya da tamamının erimesi gibi durumlar gözlenebilir.  Suyun sıcaklığı 0 °C'nin üzerinde, buzun sıcaklığı sıfırın altında ise önce buzun sıcaklığı yükselir.  Buzun tamamının ya da bir kısmının erimesi, suyun bir kısmının donması, yani hangi durumun gerçekleşeceği, suyun ve buzun ilk sıcaklıklarına ve kütle miktarlarına bağlıdır.

ISI ALIŞVERİŞİ 7. İçinde 90 °C sıcaklıkta su bulunan ısıca yalıtılmış ka-

10. Sıcaklıkları farklı, özdeş iki cisim, aralarında ısı alışve-

ba, 20 °C'deki sudan bir bardak konulduğunda, denge sıcaklığı 80 °C oluyor.

rişi yaparak ısıl dengeye ulaşıyorlar. Buna göre,

Bu kaba 20 °C'deki sudan üç bardak daha su konulursa son sıcaklık kaç °C olur? A) 52 

B) 57 

C) 62 

D) 68 

I. Alınan ve verilen ısılar II. Cisimlerin sıcaklık değişimleri III. Cisimlerin son sıcaklıkları

E) 74

verilenlerinden hangileri eşittir? A) Yalnız I    ÖSYM Sorusu Tamamen yalıtılmış bir ortamda yalnızca iki tane katı cisim bulunmaktadır. Kütleleri, ilk sıcaklıkları ve yapıldıkları maddeler birbirinden farklı olan bu iki cisim birbirine temas ettiriliyor.

II. Isıl denge durumunda iki cismin sıcaklığı birbirine eşit olur.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi kesinlikle doğrudur?

11. Deniz düzeyinde bulunan bir yerde ısıca yalıtılmış kap-

B) L hâl değiştirmektedir.

taki suya bir buz parçası atılıyor. Isıl denge sağlandığında kapta 0 °C'de yalnız buz olduğu gözleniyor.

C) K hâl değiştirmektedir.

Buna göre, başlangıçta su ve buzun sıcaklıkları;

D) L ısı almaktadır. E) K ısı vermektedir.

III. Yeterince aynı ortamda kaldıklarında denge sıcaklığı, büyük kütleli cismin ilk sıcaklığına daha yakın olur. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) I ve II

C) I ve III

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

E) I, II ve III 

şi yapmakta ve L’nin sıcaklığı zamanla değişmemektedir.

Prf Yayınları

I. Isı, sıcaklığı yüksek olan cisimden düşük olana doğru aktarılır.

D) II ve III 

C) I ve III

8. K ve L maddeleri yalnız birbirleri arasında ısı alışveri-

A) K’nin sıcaklığı değişmektedir.

Bu cisimlerle ilgili,

B) Yalnız III 



Suyun

Buzun

I. 10 °C

0 °C

II. 0 °C

–10 °C

III. 0 °C

0 °C

verilenlerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I 

9. Kütlesi 400 gram olan 30 °C'deki arı su ile kütlesi

 

80 gram olan –20 °C'deki buz ısıca yalıtılmış bir kaba konuluyor.

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Isıl dengeye ulaşılıncaya kadar geçen sürede su ve buzun sıcaklık - ısı enerjisi grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

Çözüm: Isı akışı, sıcaklığı büyük olandan küçük olana doğru olur. (I doğru) Cisimlerin sıcaklıkları eşit olduğu anda ısıl denge sağlanır. (II doğru) Denge sıcaklığı, ısı sığası (mc) büyük olan maddenin sıcaklığına daha yakın olur. Kütlesi büyük olanın illa da ısı sığası büyüktür denilemez. (III doğru olabilir) NOT: Doğru cevap E verildiği için, sorunun. "... hangileri doğru olabilir?" diye sorulması gerekirdi.

(cbuz = 0,5 cal/g.°C ; csu = 1 cal/g.°C ; Le = 80 cal/g)



Sýcaklýk (°C)

30





Sýcaklýk (°C)

30

Isý enerjisi (cal) 0

0

–20

–20



Isý enerjisi (cal) 800

0

Cevap E –20

7200

0

suya bir buz parçası konuluyor.

Isý enerjisi (cal) 600

Buz konulduktan Dt süre sonra kaptaki su miktarı arttığına göre,

8000

I. Suyun ilk sıcaklığı 0 °C'nin üstündedir.

–20



Sýcaklýk (°C)

II. Buzun ilk sıcaklığı 0 °C'dir. Sýcaklýk (°C)

III. Denge sıcaklığı 0 °C'nin üstündedir.

30

30 10

12. Deniz düzeyinde bulunan ısıca yalıtılmış bir kaptaki

Sýcaklýk (°C)

30

Isý enerjisi (cal) 800 7200 8000

5 0

Isý enerjisi (cal)

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

800 7200 8000

A) Yalnız I 

–20

 

7-C 8-B 9-D 10-E 11-B 12-A 66

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 3 ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI 1. Isı iletimi ile ilgili;

Test - 6

4. Isı iletimi ile ilgili;

I. Madde taneciklerinin titreşim yolu ile ısı enerjisini birbirine aktarmasına ısının iletim yoluyla aktarılması denir.

I. Isının konveksiyon yoluyla aktarılması, ısı enerjisi yüksek taneciklerin düşük taneciklerle yer değiştirmesi şeklinde gerçekleşir.

II. Isı iletim katsayısı katı maddeler için ayırt edici özelliktir.

II. Isının konveksiyon yoluyla aktarımı, sıvı ve gazlarda gözlenir.

III. Ocaktaki çaydanlık ısıyı, içindeki suya iletim yolu ile aktarır.

III. Güneş'in Dünya'yı ısıtması ışıma yolu gerçekleşir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

E) I, II ve III 

5. Termosların yapısında ısı yalıtımı yapmak için sıvının içine konulduğu, iki adet ince cam duvar arasında boşluk bulunur. Ayrıca cam duvarların iç ve dış yüzeyleri parlak malzemelerle kaplanmıştır.

2. Güvenlik amacıyla hava alanları, gümrük kapıları ve karakollarda kullanılan termal kameralarda görüntü elde edilmesinde, ısının;

yollarının hangileri ile yayılmasından yararlanılmıştır? B) Yalnız II 

Prf Yayınları

III. ışıma

D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

metalleri şekildeki gibi ikişer ikişer birleştirilerek I, II, III çubukları elde ediliyor. Çubukların birer ucuna özdeş ve erime sıcaklığında mum parçaları yapıştırılıyor. Çubuklar O uçlarından aynı anda özdeş koşullarla ısıtılıyor.

I. Isının, kalorifer peteklerine kadar taşınması, konveksiyon yolu ile gerçekleşmiştir. II. Tül perdelerin hareket etmesi, havanın ısıyı konveksiyon yolu ile taşıdığına bir delildir. III. Isının, kalorifer peteğindeki sudan hava ortamına transferi, iletim yolu ile gerçekleşmiştir.

C) I ve II

A) I, III, II 



 



 

 

E) I, II ve III 

 

1-E 2-C 3-E 4-E 5-D 6-C 67

B) III, I, II  D) I, II, III 

 

C) II, I, III E) II, III, I 

ile aktarılır.

Konveksiyon Yolu ile Aktarma

 Isının konveksiyon yoluyla aktarımı sıvı ve gazlarda gözlenir.

 



Çaydanlığın sapına ısı, iletim yolu

 Isının konveksiyon yoluyla aktarılması ısı enerjisi yüksek taneciklerin düşük taneciklerle yer değiştirmesi şeklinde gerçekleşir.

X, Y, Z metalleri, ısı iletkenlikleri yönünden en iyi X en zayıf Y olduğuna göre, mumlar hangi sıra ile eriyerek düşer?

ifadelerinden hangileri söylenebilir?

D) I ve III 

yollarından hangileri ile yayılmasını engellemek hedeflenmiş olabilir?

6. Eşit boy ve kalınlıkta X, Y, Z

Bu olayla ilgili;

B) Yalnız II 

III. konveksiyon

 

başladığında, petek üzerindeki tül perdelerin hareket ettiği gözlemlenir.

 

 Isı iletimi katı maddeler için ayırt edici bir özelliktir.

II. ışıma,

A) Yalnız I 

3. Kış mevsiminde odanın kalorifer petekleri ısınmaya

A) Yalnız I 

 İletim ile ısı aktarımı ancak taneciklerin birbirine çok yakın olduğu, katı hâldeki maddelerde gerçekleşir. Sıvı ve gaz hâldeki maddelerde bu durum ihmal edilecek kadar azdır.

I. iletim,

II. konveksiyon (taşıma),

 

 Madde taneciklerinin ısı enerjisini birbirine aktarmasına ısının iletim yoluyla aktarılması denir.

Buna göre, yapılan bu işlemlerle ısının;

I. iletim,

A) Yalnız I 

üzere üç yolla aktarılır.

İletim Yolu ile Aktarma

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

ENERJİ İLETİM YOLLARI  Isı bir yerden başka bir yere, iletim, konveksiyon ve ışıma olmak

 Sıcaklığı artan madde moleküllerinin hacminin genişlemesi sonucunda özkütleleri azalır. Sıcak ve özkütlesi düşük moleküller ile soğuk ve özkütlesi büyük moleküller yer değiştirerek ısı aktarımı gerçekleşir.

Işıma Yolu ile Aktarma  Isının ışınlarla (elektromanyetik dalgalarla) yayılmasına ışıma yoluyla yayılma denir. Her cisim elektromanyetik ışıma yapar.  Işık boşlukta yayıldığı için, ısı da boşlukta ışıma yoluyla aktarılabilir.

ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI 7. Bilgisayarların; ekran kartı, ram, işlemci gibi bazı par-

10. Sıcaklıkları farklı iki tuğla arasına, aynı metalden el-

çalarının, soğutucu fan tarafındaki yüzeyleri metal alaşımlı “macun” denilen maddelerle kaplanır.

de edilen X, Y, Z silindirleri ayrı ayrı konularak tuğlalar arasında ısı aktarımı gerçekleştiriliyor.

Bu madde ile ilgili;

Enerji İletim Hızı

I. Isı iletim hızını artırmak için uygulanır.

 Maddeler yapısal özelliklerine göre, farklı enerji aktarım hızlarına sahiptir.

Isı iletim hızı =





k ⋅A ⋅DT d

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

B) tX = tZ > tY

C) tZ > tX > tY

D) tZ > tY > tX

E) tX = tY = tZ 

8. Isı verme hızı sabit bir ısıtıcıyla K ucundan ısıtılan şe-

11. Bir evin tahta ve mermer kaplı tabanına çıplak ayak-

kildeki metal çubuğun L ucundaki mum t süre sonra düşüyor.

larla basan bir kişi mermer kısmı tahta kısımdan daha soğuk algılar. Bu algının oluşmasında,





 





 Isı iletim hızı; kullanılan malzemenin kesit alanı (A), iç - dış yüzeyler arasındaki sıcaklık farkı (∆T = Tdış – Tiç) ve malzemenin ısı iletim katsayısı ile doğru orantılıdır.

Buna göre, I. Çubuğun uzunluğu,

I. Evin tahta kısmının sıcaklığının mermerinkinden büyük olması II. Mermerin ısı iletkenliğinin tahtanınkinden büyük olması III. Mermerin tahtadan daha parlak olması durumlarından hangileri etkin olmuştur?

II. Çubuğun yapıldığı maddenin cinsi,

 Isı iletim hızı; kullanılan malzemenin kalınlığı (d) ile ters orantılıdır.

III. Isıtıcının gücü (ısı verme hızı)

A) Yalnız I 

niceliklerinden hangileri t süresini etkiler?

 

A) Yalnız I   

Bilgi Damlası

B) Yalnız II  D) I ve II 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

12. Bir maddenin ısı iletim hızı, maddenin kalınlığı ile ters orantılıdır.

 Isı iletim katsayısı (k) maddenin cinsine bağlıdır. Birimi

Buna göre,

W/m⋅K (watt/metre⋅ kelvin)'dir.

 Soğuk bir ortamda bulunan ve sıcaklıkları eşit olan demir ve ahşaba dokunduğumuzda demiri daha soğuk hissetmemizin nedeni demirin ısı iletim katsayısının büyük olmasıdır. Eğer demir ve ahşabın sıcaklığı vücut sıcaklığının üzerinde ise demir daha sıcak hissedilir.

A) tX = tY > tZ

 



 İletim katsayısı maddeler için ayırt edici özelliktir.





X, Y, Z'nin kullanıldığı düzeneklerde, duvarların ısıl dengeye ulaşma süreleri sırasıyla tX, tY, tZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

Prf Yayınları

 Kullanılan malzemenin yüzey alanı A, kalınlığı d, iç ve dış yüzeyler arasındaki sıcaklık farkı DT, iletim katsayısı k olmak üzere ısı iletim hızı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.



III. Kullanım amacına bağlı olarak, yüzey alanın büyüklüğü ve kalınlığı önemlidir.









II. Isı iletkenliği yüksek olan alaşımlardan oluşur.

 Katı maddelerde ısı iletim hızı; maddenin yüzey alanına, kalınlığına, iki yüzey arasındaki sıcaklık farkına ve maddenin cinsine bağlıdır.





9.

I. Haşlanmış yumurtanın daha çabuk soğuması için dilimlere ayrılması

I. Kışın sert geçtiği bölgelerde evlerin pencerelerinin küçük yapılması

II. Tabanı kalın cezvede ısıtılan suyun daha geç kaynaması

II. Kalorifer peteklerinin odaların büyüklüğüne göre farklı boyutlarda olması III. Termosların içinin parlak olması

III. Aynı ortamda bulunan mermer ve tahtaya dokunulduğunda, mermerin daha soğuk hissedilmesi

Günlük hayattan verilen yukarıdaki örneklerden hangileri ısı iletim hızı ile ilgilidir?

olaylarından hangileri yukarıda verilen ilke ile açıklanır?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) II ve III 

7-E 8-E 9-C 10-C 11-B 12-B 68

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 3 ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI 1. Sıcaklıkları, kalınlıkları ve uzunlukları aynı olan X, Y, Z

3. Bazı maddelerinin ısı iletim katsayıları tabloda veril-

metal çubukları birbirine şekildeki gibi perçinlenmiştir. Çubuklar aynı şartlarda özdeş ısıtıcılarla aynı anda ısıtılmaya başlanıyor. 





miştir.



 

Madde

Isı iletim katsayısı (W/m ⋅ K)

Çelik

50

Alüminyum

205

Kurşun

35

Strafor

0,0039

Cam

0,8

 











A) Çelik  Isıtma başladıktan 3 dakika sonra II., 4 dakika sonra III. ve 5 dakika sonra da I. mum eriyip düştüğüne göre, çubukların ısı iletim katsayıları büyükten küçüğe sıralaması aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

D) X, Z, Y 

D) Strafor 

C) Kurşun E) Cam 

4. Aynı miktar ve sıcaklıktaki parçalanmış buzlar K kabına, bütün haldeki buz L kabına konulup oda sıcaklığında bir süre bekletiliyor.

C) X, Y, Z

Buna göre,

E) Y, X, Z 

I. K kabındaki buz L'dekinden önce tamamen erir. II. K kabındaki buzun erimesi sırasında aldığı ısı L'dekinden daha azdır.

A) Yalnız I   

2. Özdeş fincanlardan K'nin iç yüzeyi siyah L'ninki beyaz

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

kaplara eşit kütle ve sıcaklıkta su doldurularak ağızları kapatılıyor. Plastik kaptaki suyun demirdekinden daha geç soğuduğu gözleniyor. Buna göre, bu farklılığın nedeni;



I. Demirin ısı iletkenliğinin plastikten daha büyük olması,

Fincanlar Güneş'in karşısına konulup bir süre beklendiğinde;

II. K fincanının ısı sığası, L'ninkinden büyük olur.

II. Demiri oluşturan tanecikler arasındaki boşluğun plastiği oluşturan tanecikler arasındaki boşluktan az olması,

III. K fincanının soğurduğu ısı, L'ninkinden fazladır.

III. Isının konveksiyon yolu ile yayılması

yargılarından hangileri doğrudur?

durumlarından hangileri ile açıklanabilir?

I. K fincanının sıcaklığı, L'ninkinden büyük olur.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

A) Metalin ısısı, kış günlerinde oduna göre daha düşüktür.

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) II ve III 

1-A 2-D 3-B 4-D 5-D 69

C) Metalin sıcaklığı, kış günlerinde oduna göre daha düşüktür. D) Metalin sıcaklığı, yaz günlerinde oduna göre daha yüksektir. E) Metalin ısı iletkenliği, her zaman oduna göre daha yüksektir.

Çözüm:

5. Boyutları aynı olan, aynı ortamdaki demir ve plastik

renkle boyanıp aynı sıcaklıktaki sularla dolduruluyor.

A) Yalnız I 

Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

III. K ve L kaplarındaki buzların sıcaklığı erime süresince eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?



Uzun bir süre aynı ortamda bırakılan bir metal ve odun parçasına, çok soğuk kış günlerinde elle dokunulduğunda metal daha soğuk hissedilirken çok sıcak yaz günlerinde dokunulduğunda ise bu kez metal daha sıcak hissedilir.

B) Metalin ısısı, yaz günlerinde oduna göre daha yüksektir.

Prf Yayınları

 

B) Alüminyum 

 

(Mumlar erime sıcaklığında ve özdeştir.)

B) Z, Y, X 

ÖSYM Sorusu

Buna göre, soğutma düzeneklerinde kullanılan plakaların, bu maddelerin hangisinden yapılması uygun olur?



A) Z, X, Y 

Test - 7

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) I ya da III 

Aynı ortamda uzun süre kalmış maddelerin sıcaklıkları eşittir. Isı aktarımında, iletkenler ısıyı daha iyi (hızlı) aktarır. Metaller iyi ısı iletkeni, tahta ise ısı yalıtkanıdır. Kışın, vücuttan metale ısı geçer metal soğuk hissedilir, yazın metalden vücuda ısı geçer metal sıcak hissedilir. Cevap E

ENERJİ İLETİM YOLLARI VE ENERJİ İLETİM HIZI 6. Bir şehirde ölçülen sıcaklık ve hissedilen sıcaklık de-

9. Ayşe, özdeş X ve Y termometrelerinden Y'ye alkollü pa-

ğerleri farklı olabilir. Meteoroloji, bir yerin sıcaklık değerleri ile birlikte, belirli kurallara göre hesaplanan "hissedilen sıcaklık" değerini de verir.

Isı Yalıtımı

 Isı tasarrufu için ısı yalıtım malzemelerinin kullanılması gerekmektedir.

Ayşe bir süre sonra termometrelerin farklı değerler gösterdiğini gözlemlediğine göre, bununla ilgili;

Buna göre, hissedilen sıcaklık değeri, o bölgedeki;

 Enerji kaynaklarının giderek azalması, ısı tasarrufunu zorunlu hale getirmiştir.  Isının gerektiği ölçüde ve en verimli şekilde kullanılması Isı tasarrufu ile sağlanır.

muk sararak termometreleri aynı ortama koymuştur.

I. Bu olaydaki ilke, bir testinin çevresine ıslak bez sarılarak suyun soğutulmasındaki ilke ile aynıdır.

I. nem oranı, II. gerçek sıcaklığı,

II. Bu olaydaki ilke, sıcak ortamdaki soğuk su dolu bardağın dışının terlemesindeki ilke ile aynıdır.

III. kişilerin psikolojik hali nicelik ya da durumlarından hangilerine bağlıdır?

III. Bu durum, gerçek sıcaklıkla hissedilen sıcaklığın farklı olabileceğini doğrulayan bir olaydır.

A) Yalnız I 

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) I ve II  D) I ve III 

C) II ve III

E) I, II ve III 

A) Yalnız I 

 Isı iletim katsayısı düşük olan maddelerin ısı iletim hızı da düşüktür.

 

 Isı iletim katsayısı düşük maddelere ısı yalıtkanı, bu maddelerden yapılan malzemelere de yalıtım malzemeleri adı verilmektedir.

 Bir ortamdaki nem oranı arttıkça hissedilen sıcaklık da artar.

Not  Hissedilen sıcaklık, gerçek sıcaklık ve nem oranı kullanılarak hesaplanır.

caklığının 30 °C olduğu bir günde İstanbul'da sıcaktan bunalırken, bir gün sonra hava sıcaklığının 36 °C olduğu Denizli'de hava sıcaklığından çok fazla şikayet etmemektedir. Buna göre, Pelin Hanım'ın bu tuhaf tepkisinin nedeni; I. İstanbul'da nem oranının yüksek olması

Küresel Isınma  İnsanlar tarafından atmosfere salınan gazların sera etkisi yapması sonucunda, Dünya yüzeyinde sıcaklık dengelerinin değişmesine küresel ısınma denir.

Madde

İletkenlik katsayısı (W/m ⋅K)

Ahşap

0,12 - 0,04

Kaya yünü

0,4

Yün keçe

0,04

Strafor

0,0039

Hava

0,026

II. Denizli'de havanın rüzgarlı olması Bir sıcak su deposuna ısı yalıtımı yapmak için yukarıda verilen maddelerden hangisini kullanmak en uygundur?

III. İstanbul ve Denizli'de hissedilen sıcaklıkların farklı olması durumlarından hangileri olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) Ahşap 

C) Yalnız III

 

E) I, II ve III 

Sera Etkisi  Dünya'nın atmosferi cam seralara benzer bir özellik gösterir. Bu şekilde atmosferin ısıtma ve yalıtma etkisine sera etkisi denir.

E) I, II ve III 

ğerleri tabloda verilmiştir.

Prf Yayınları

 Hissedilen sıcaklık, termometrenin ölçtüğü hava sıcaklığından farklı olarak insan vücudunun hissettiği sıcaklıktır. Bu sıcaklık değeri; havanın gerçek sıcaklığı, nem oranı, rüzgâr ve radyasyona bağlı bir niceliktir.

D) II ve III 

C) I ve III

10. Bazı maddelerin ısı iletim katsayılarının yaklaşık de7. Pelin Hanım İstanbul'dan Denizli'ye gitmiştir. Hava sı-

Hissedilen ve Gerçek Sıcaklık

B) Yalnız II 

B) Kaya yünü  D) Strafor 

C) Yün keçe E) Hava 

11. İnsan vücudunun sıcaklıkla olan ilişkisi için, I. İnsanın yapısı, vücut sıcaklığını 37 °C civarında tutar. II. Sıcaklık yükselirse, vücut terleme yaparak sıcaklığı düşürür.

8. Güneş'ten gelen ışınlar Dünya yüzeyinden yansır. Bu yansıyan ışınlar, karbondioksit metan ve su buharı gibi atmosferde bulunan gazlar tarafından tutulur. Bu durumda Dünya'nın sıcaklığı artar.

III. Havadaki nem oranı artarsa vücut daha kolay terleme yapar.

Bu olay, aşağıdakilerden hangisi ile adlandırılır?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Bağıl nem 

A) Yalnız I 

 

B) Sera etkisi 

D) Konveksiyon 

C) Isı sığası

E) Enerji iletimi 

 

6-B 7-E 8-B 9-C 10-D 11-C 70

B) Yalnız III  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 3 GENLEŞME

Test - 8

1. Eskiden köylüler karpuzu soğutmak için soğuk akar-

4. K, L, M metal çubuklarının boylarının sıcaklığa bağlı

sulara bırakırlardı. Bazen karpuzun çatlamasından dolayı da bunu, karpuzun kalitesinin bir ölçüsü olarak değerlendirirlerdi.

değişim grafiği şekildeki gibidir.     

Buna göre, bu durumun bilimsel izahı; I. Sıcaklığı değişen maddenin genleşmesi ya da büzülmesi II. Ani sıcaklık değişimine uğrayan maddelerin deformasyona uğraması



III. Isı alan ya da veren maddelerin iç enerjisinin değişmesi



GENLEŞME    



 



 

B) Yalnız II  D) I ve III 





















ilkelerinden hangileri ile yapılabilir? A) Yalnız I 













Buna göre; K, L, M çubuklarının türleri için ne söylenebilir?

2.

A) K, L ve M aynı tür olabilir.

I. Doğal gaz borularının birbiriyle birleştirilmesi

B) K, L ve M farklı türdür.

II. Termostat ve yangın alarmlarının çalışması

Günlük hayatta birçok yerde karşımıza çıkan yukarıdaki olayların hangilerinde maddelerin genleşmesi göz önünde bulundurulur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

 Isı veren maddelerin hacimlerinde meydana gelen azalmaya da büzülme denilmektedir.  Köprülerde ve tren raylarında, bazı kısımlarda boşluk bırakılmasının nedeni genleşmedir. Raylar arasında boşluk bırakılmazsa çok sıcak havalarda genleşme sonrası rayların şekli bozulur.

C) K ile L aynı tür olabilir, M farklı türdür. Prf Yayınları

III. Tren rayları döşenirken aralarına boşluk bırakılması

 Isı alan maddelerin hacimlerinde meydana gelen bu artışa genleşme denir.  Sıcaklığı artan pek çok madde, bazı istisnalar dışında genleşir.



C) I ve II

E) I, II ve III 

 Sıcaklığı artan maddelerin tanecikleri birbirinden uzaklaşır ve bu durum maddede hacim artışına sebep olur.

Not

D) K ile M aynı tür olabilir, L farklı türdür.

Genel anlamda genleşme miktarı; maddenin cinsine, sıcaklık değişimine ve madde miktarına bağlıdır.

E) L ile M aynı tür olabilir, K farklı türdür.

C) I ve II

Uyarı

E) I, II ve III 

Bütün maddeler üç boyutta (hacimce) genleşir. Bununla birlikte genleşme; tel biçimindeki cisimler için boyca uzama, levha biçimindeki cisimler için yüzeyce genleşme olarak da incelenir.

5. Aynı sıcaklıktaki düzgün türdeş K, L, M metal çubuklarının boyları Şekil - I'deki gibidir. Çubukların sıcaklıkları DT kadar artırıldığında boyları Şekil - II'deki gibi oluyor.

3. Beril Hanım, cam kavanozun sıkışmış metal kapağını açarken kavanozu ters çevirip sıcak suya koyarak bir süre bekletiyor. Böylece metal kapak kolayca açılıyor.

  

Kapağın bu şekilde açılmasında, I. Metal kapağın sıcaklığının şişeninkinden daha çok değişmesi





II. Metal kapağın genleşme katsayısının şişeninkinden büyük olması

Boyca Genleşme 





Buna göre; K, L, M çubuklarının boyca uzama katsayıları arasındaki ilişki nedir?

III. Metal kapağın ısı sığasının, şişeninkinden büyük olması

(Yatay çizgiler eşit aralıklıdır.)

A) aL > aK = aM

A) Yalnız I 

C) aK > aL > aM D) aK = aM > aL

 

D) I ya da III 

C) I ya da II

 

E) II ya da III 

1-E 2-E 3-C 4-C 5-D 71



DL = L0 · l · DT 

 

durumlarından hangileri etkili olmuş olabilir? B) Yalnız II 

 İlk boyu L0, boyca uzama katsayısı l olan telin sıcaklığı DT kadar artırıldığında boyundaki uzama miktarı (DL) aşağıdaki bağıntı ile bulunur.

B) aL > aK > aM

E) aK = aL = aM 

 Buna göre, telin boyca uzama miktarı; telin ilk boyu, boyca uzama katsayısı ve sıcaklık değişimi ile doğru orantılıdır.

GENLEŞME 6. Sıcaklığın 24 °C olduğu ortamda ölçeklendirilen me-

9. İlk sıcaklıkları sırasıyla TX, TY ve boyca uzama katsayıları sırasıyla αX, αY olan maddelerden yapılmış çubuklar Şekil - I’deki gibi yalnız kendi aralarında ısı alış verişi yapacak biçimde yan yana konuluyor. Isıl denge sağlandığında çubukların görünümü Şekil - II’deki gibi oluyor.

tal metre ile bir tahta kalasın uzunluğu hava sıcaklığının farklı olduğu zamanlarda ölçüldüğünde,  Genleşme katsayıları farklı iki metal şeridin üst üste perçinlenmesi ile oluşturulan cisme metal çifti denir.  Metallerin uzama katsayıları farklı olduğu için bu çiftin sıcaklığı artırıldığında bir tarafa, azaltıldığında ise ters tarafa bükülür.  



0 °C'deki ölçümde x1,



24 °C'deki ölçümde x2,



36 °C'deki ölçümde x3 olarak bulunuyor.





 



Tahta kalasın genleşmesi önemsiz olduğuna göre; x1, x2, x3 arasındaki ilişki nedir? A) x1 > x2 > x3

B) x1 = x2 = x3

C) x3 > x2 > x1

D) x2 > x3 > x1

 







Daha sonra çubukların sıcaklıkları ∆T °C artırıldığında görünümleri Şekil - III’teki gibi olduğuna göre; TX, TY ve αX, αY arasındaki ilişki nedir?

E) x2 > x1 > x3 







Metal çiftinde L'nin uzama katsayısı

A) TX < TY  

büyük olduğu durum için ısıtma ve soğutma sonucundaki bükülmeler verilmiştir.

7. X, Y, Z metal çubuklarının ilk boy, uzama miktarı ve

 

sıcaklık artışı tabloda verilmiştir.

Not Isıtıldığında çok genleşen maddeler, soğutulduğunda da çok büzülür.

Uzama miktarı

Sıcaklık artışı

X

l0

Dl

2DT

Y

l0

2D l

DT

Z

2l0

2D l

DT

X'in boyca uzama katsayısı αX, Y'ninki αY, Z'ninki αZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) αX < αY < αZ

B) αZ < αY < αX

C) αY < αX < αZ

D) αZ < αX < αY E) αX < αZ < αY 

 

D) TY < TX  

αX < αY E) TX < TY  

αX = αY

Prf Yayınları

Ortamın sıcaklığını sabit tutmak ve aşırı ısınmaya karşı cihazları korumak amacıyla geliştirilmiş olan düzeneklere termostat denir. Termostatlar; fırın, saç kurutma makinesi, buzdolabı, araba radyatörleri, klimalar ve elektrikli ısıtıcılar gibi pek çok sistemde kullanılmaktadır.

İlk boy

C) TY < TX

αY < αX αY < αX

Bilgi Damlası Metal çubuk

B) TX < TY  

αX < αY

10. Boyları ve ilk sıcaklıkları eşit X, Y, Z metal çubukları O noktalarından yüzeye sabitlenmiştir.  

Yüzeyce Genleşme  İlk yüzey alanı S0, boyca uzama katsayısı l olan levhanın sıcaklığı DT kadar artırıldığında yüzey alanındaki artma miktarı (DS) aşağıdaki bağıntı ile bulunur.



8. Ayşe, makarna pişirmek için yarısına kadar su doldur-

 



 Levhanın yüzeyce genleşme miktarı, ilk yüzey alanı, levhanın yapıldığı maddenin cinsi (genleşme katsayısı) ve sıcaklık değişimi ile doğru orantılıdır.

Çubukların sıcaklıkları DT kadar artırıldığında uçları K'den L'ye geliyor.

I. aldığı ısı,



II. yapıldıkları maddenin cinsi,

X, Y, Z çubuklarının boyca uzama katsayıları sırasıyla aX, aY, aZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. kütle niceliklerinden hangilerinin farklı olmasından kaynaklanmış olabilir? A) Yalnız I    

B) Yalnız II  

D) I ya da III  





duğu tencerenin ağzını kapatıp ocağa koyarak ısıtıyor. Ayşe, önce rahatca kapattığı kapağı bir süre sonra açarken kapağın biraz sıkıştığını fark ediyor. Buna göre, bu durum tencere ve kapağa ait;

DS = S0 ·2l·DT 



C) Yalnız III

E) II ya da III 

A) aX = aY = aZ

B) aY > aZ > aX

C) aX > aZ > aY

D) aZ > aX > aY

 

6-A 7-E 8-B 9-A 10-C 72

E) aX > aY > aZ 

Ünite 3 GENLEŞME

Test - 9

1. Türdeş bir metal levhanın iç kıs-

4. Uzunlukları ve ısı sığaları eşit olan K, L metal şeritleri

mından şekildeki kısımlar çıkarıldığında dikdörtgen kısmın uzunlukları a, b ve üçgen kısmın açısı q'dır.

özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtılıyor. Bu durumda K'nin boyu L'ninkinden daha uzun oluyor.





K ve L'nin ilk sıcaklıkları eşit olduğuna göre,

Bu metal levha sıcak bir suyun içine atılıp bir süre beklendiğinde a, b ve q nicelikleri için ne söylenebilir?

II. K'nin aldığı ısı enerjisi L'ninkinden büyüktür.



III. K'nin uzama katsayısı L'ninkinden büyüktür.



yargılarından hangileri doğrudur?

a

b

q

A)

Azalır

Azalır

Azalır

B)

Azalır

Azalır

Değişmez

C)

Artar

Artar

Azalır

D)

Artar

Artar

Değişmez

E)

Artar

Azalır

Değişmez

A) Yalnız I   

E) II ve III 

Şekildeki, ortasından r yarıçaplı dairesel parça çıkartılmış levhanın sıcaklığı artırıldığında, dairesel kısmın yarıçapı (r) artar.



 Genleşme durumunda her uzunluk orantılı olarak büyür. Büzülme durumunda ise orantılı olarak küçülür. Bu durum fotokopik büyültme ve küçültme gibi düşünülebilir.

B) Yalnız II  D) I ve III 

5. Aynı cins metalden yapılmış küre ve halkadan küre, az bir sürtünme ile halka içinden geçebiliyor.

C) I ve II



 Genleşme ve büzülmede açı değerleri değişmez.

Buna göre,



Prf Yayınları

lıkta ve X, Y dişlilerinin yarıçapları eşittir. Metallerin sıcaklıkları DT kadar artırıldığında X, Y dişlileri okla gösterilen yönlerde eşit miktar dönüyor.



II. Yalnız halkanın ısıtılması

işlemlerinden hangileri yapıldığında küre, halka içinden geçebilir?

 



Hacimce Genleşme

III. Küre ve halkanın birlikte ısıtılması

A) Yalnız I 

 



I. Yalnız kürenin ısıtılması

2. Şekildeki düzenekte K, L, M metal şeritleri aynı sıcak-



Not

I. K ve L'nin son sıcaklıkları eşittir.

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

 İlk hacmi V0, hacimce genleşme katsayısı a olan bir cismin sıcaklığı DT kadar artırıldığında hacmindeki artma miktarı (DV) aşağıdaki bağıntı ile bulunur.

DV = V0 ·a·DT



K, L, M levhalarının boyca uzama katsayısı büyük olandan küçük olana doğru sıralaması aşağıdakilerden hangisi gibidir? A) K, L, M   

3.

B) K, M, L  D) M, L, K 

6. Taban alanları S, 2S, 3S olan düzgün silindirik kaplarda aynı sıcaklıkta h yüksekliğinde K, L, M sıvıları vardır. Sıvıların sıcaklıkları DT kadar artırıldığında kaplardaki sıvı düzeyleri yine eşit oluyor.

C) L, M, K E) L, K, M 

A) gram · kelvin   D)

calori   gram



















K, L, M sıvılarının genleşme katsayıları aK, aL, aM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

Aşağıdakilerden hangisi hacimce genleşme katsayısının birimidir? B) 1   kelvin



Sıvıların genleşme özelliği katılarınkinden fazladır.

C) gram calori

A) aK = aL = aM

B) aK > aL > aM

C) aM > aL > aK D) aL > aM > aK

E) gram ·calori 

 

1-D 2-B 3-B 4-D 5-E 6-A 73

E) aM > aK > aL 

GENLEŞME 7. Deniz düzeyinde bulunan, taban alanları eşit olan X,

10. Isıtılan katı haldeki bir madde önce sıvı sonra da gaz

Y, Z kaplarında +2 °C, + 4 °C ve + 8 °C de saf sular vardır. 











Sıvıların Genleşmesi  Sıvıların genleşme miktarı da; sıvının ilk hacmine, genleşme katsayısına yani sıvının cinsine ve sıcaklık değişimine bağlıdır.

haline geçiyor. Maddeyi oluşturan tanecikler arasında uzaklıklar katı, sıvı ve gaz halinde sırasıyla d1, d2, d3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?



Kapların sıcaklıkları ikişer derece azaltılırsa, kaplardaki su seviyeleri ilk duruma göre nasıl değişir?

 Sıvıların genleşme katsayıları ayırt edici özelliktir.

A) d1 = d2 = d3

B) d1 > d2 > d3

C) d3 > d2 > d1

D) d2 > d1 > d3

 

E) d2 > d3 > d1 

(Kapların genleşmesi ihmal ediliyor.)

Suyun Genleşmesi

A) Üçününki de artar.

 Su en küçük hacme +4 °C'de sahiptir.

B) Üçününki de azalır. C) X ve Z'ninki artar, Y'ninki azalır.

 +4 °C'deki suyun sıcaklığı azaltılsa da, arttırılsa da hacmi artar.

D) X ve Z'ninki azalır, Y'ninki artar.

11. I. Seyahat balonlarının uçması

E) X ve Y'ninki artar, Z'ninki azalır.

 Özkütle ile hacim ters orantılı olduğu için su en büyük özkütleye +4 °C'de sahiptir.

II. Gök gürültüsünün oluşması III. Denizaltıların yüzmesi Yukarıda verilen olaylardan hangilerinde gazların sıcaklık etkisi ile genleşmesi etkili olmuştur?



 

8.

Katılar ve sıvılar ısıtıldıklarında genleşir. Su, +4 °C sıcaklıktan itibaren soğutulduğunda da genleşir. Normal şartlar altında, bir suyun veya buzun aşağıda verilen hangi iki sıcaklık değerinde hacmi eşit olabilir?

 



 

Suyun hacim ve özkütlesinin sıcaklığa göre değişim grafikleri

A) –8 °C ve –4 °C

B) –4 °C ve 0 °C

C) 0 °C ve +4 °C

D) +2 °C ve +6 °C

 

Prf Yayınları



A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

12. Düşey kesiti verilen genleşmesi önemsiz özdeş, K, L,

E) +6 °C ve +8 °C 

M cam tüpleri aynı sıcaklıkta aynı tür sıvılarla şekildeki gibi dolduruluyor.

Gazların Genleşmesi  Gazlar da ısının etkisi ile genleşir.

9. Bir kapta bulunan suyun

 Gazların genleşme katsayısı sıvılarınkinden, sıvılarınki de katılarınkinden büyüktür.

hacminin sıcaklığa bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.

 Bütün gazların genleşme katsayısı eşit olduğundan, genleşme katsayısı gazlar için ayırt edici bir özellik değildir.

Buna göre, +4 °C sıcaklıktaki su ile ilgili;

 Sabit hacimli bir kaptaki gazın sıcaklığı artırıldığında gaz genleşmez, basıncı artar.

II. Özkütlesi en büyüktür.







I. Isıtıldığında hacmi artar.

B) Yalnız II  D) I ve III 









Bu tüpler özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtılırsa K, L, M tüplerindeki sıvı yükseklikleri hK, hL, hM arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi olur?

yargılarından hangileri doğrudur?

 





III. Soğutulduğunda hacmi artar.

A) Yalnız I 



C) I ve II

E) I, II ve III 

A) hM > hK > hL

B) hK = hM > hL

C) hM > hK = hL

D) hM > hL > hK

 

7-E 8-D 9-E 10-C 11-C 12-A 74

E) hL > hM > hK 

Ünite 3 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1. Kaan, maddelerin sıcaklık ölçümünü daha az hata ile

Test - 10

4. Düşey kesitleri verilen özdeş silindirik kaplarda bir-

yapabilecek bir sıvılı termometre tasarlıyor.

birine karışmayan eşit hacimde X, Y, Z sıvıları bulunmaktadır. Sıvıların sıcaklıkları eşit miktar artırıldığında Şekil - II’deki kaptan sıvı taşarken Şekil - I’dekinden taşmıyor.

Buna göre, Kaan'ın; I. Genleşme katsayısı daha küçük cam kap tercih etmesi II. Sıvının yükseldiği cam borunun daha geniş olduğu bir kap tercih etmesi

 



 

 



 

Katılar ve sıvılar ısıtıldıklarında hâl değişimleri ve bazı özel durumlar dışında, genelde genleşirler.

III. Cam boruyu daha fazla bölmelere ayırması işlemlerinden hangilerini yapması beklenir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 



C) I ve II

Normal şartlar altında, suyun veya buzun aşağıdaki hâl ve sıcaklık durumlarının hangisinde su molekülleri birbirine en yakındır?



Buna göre,

E) II ve III 

I. Y sıvısının genleşme katsayısı X'inkine eşittir.

2. Öz ısıları sırasıyla 2c, c; kütleleri de sırasıyla m, 2m

Sıcaklıktaki azalma

Q

T

B)

Q

2T

C)

Q

4T

D)

2Q

T

E)

4Q

4T

B) Sıcaklığı -4 °C olan buz

II. Z sıvısının genleşme katsayısı Y'ninkinden büyüktür.

C) Sıcaklığı 0 °C olan buz

III. Z sıvısının genleşme katsayısı X'inkinden küçüktür.

E) Sıcaklığı 4 °C olan su

D) Sıcaklığı 0 °C olan su

Çözüm: A) Yalnız I  Prf Yayınları

Verdiği ısı A)

A) Sıcaklığı -20 °C olan buz

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

olan X, Y cisimleri arasındaki ısı alışverişinde X cismi Q kadar ısı alırken, sıcaklığı da T kadar artıyor. Buna göre, Y'nin verdiği ısı ve sıcaklığındaki azalma için ne söylenebilir?

ÖSYM Sorusu

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Su, +4 °C'den itibaren sıcaklığı azaldığında da arttığında da genleşir. Suyun, sıcaklık - hacim grafiği şekildeki gibidir. 



5. Bir araştırmacı, yapacağı deneysel çalışmanın değişkenleri ile ilgili olarak aşağıdaki tabloyu dolduruyor. Değişken türü

Değişken adı

Bağımlı değişken

Buzun erime süresi

Bağımsız değişken

Buz üzerine serpilen tuz miktarı

Sabit tutulan değişken

Buz miktarı, buzun ve ortamın sıcaklığı

3. Termodinamik reaksiyonun başlama sıcaklığını ölçen bir asistan, hastasının ateşini ölçen bir hemşire ve fırındaki sıcaklığı kontrol eden bir fırıncının kullandığı termometre türleri aşağıdakilerden hangisi gibidir?

Bu tabloya göre, araştırmacının hipotez cümlesi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

Asistan

Hemşire

Fırıncı

A)

Gazlı

Metal

Sıvılı

B)

Metal

Gazlı

Sıvılı

C)

Gazlı

Sıvılı

Sıvılı

D)

Sıvılı

Gazlı

Metal

D) Buza eklenen tuz miktarı buzun erime süresini etkiler.

E)

Gazlı

Sıvılı

Metal

E) Yüzey alanı büyük olan buz daha çabuk erir.

A) Kütlesi küçük olan buz daha çabuk erir. B) Daha çok ısı enerjisi alan buz daha çabuk erir. C) Daha sıcak ortama konulan buz daha çabuk erir.

1-D 2-A 3-E 4-B 5-D 75





 

Dolayısıyla +4 °C'de suyun hacmi en küçük değerindedir. Bu sıcaklıkta moleküller birbirine en yakındır. Cevap E

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 6. K ve L sıvılarının sıcaklıklarının aldıkları ısı enerjisine

9.

I. Kış günleri gömlek üzerine kazak giymek

bağlı grafikleri şekildeki gibidir. 

III. Isı sistemlerinde termostat kullanmak

 

ÖSYM Sorusu 

Isı ve sıcaklık ile ilgili,

III. Soğuk bir günde, dışarıda bir süre beklemiş ve ısıl dengeye ulaşmış olan masanın, tahta ve demir kısımlarının sıcaklıkları aynıdır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

   





 

 

A) Yalnız I 

K'nin sıcaklığı 50 °C ve L'nin sıcaklığı 90 °C'ye getirilip bu sıvılar karıştırılırsa denge sıcaklığı kaç °C olur? A) 50 

B) 60 

C) 65 

D) 70 

B) Yalnız II 

 

D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

E) 75

10. Şekil - I'deki düzenekte K ve L iletken metal çubuk uçlarından perçinlenmiştir. S anahtarı kapatıldığında X lambası bir süre ışık verdikten sonra çubuklar Şekil - II'deki gibi olduğunda lamba sönüyor.

7. Deniz düzeyinde, bir dondurucuda uzun süre kalan 100 g kütleli buz, dış ortama konuluyor. Buzun kütlesinin zamanla değişim grafiği şekildeki gibi oluyor.

E) I, II ve III 

 

  

Çözüm: Isı alan madde ya hâl değiştirir ya da sıcaklığı artar. Hâl değiştirirken sıcaklık sabittir. (I kesin değil)







Prf Yayınları

II. 40 °C sıcaklıktaki bir maddenin sıcaklığı, 20 °C'deki bir maddenin sıcaklığının iki katıdır.

Isı yalıtımı ile ilgili yukarıda verilen uygulamalarla ilgili oluşturulacak bir model, “ısı yalıtımına karşı çift cam uygulaması” ile ilgili oluşturulacak bir modelle aynı olabilir?



I. Bir maddeye ısı verildiğinde sıcaklığı artar.

 

II. Binaların dış cephelerine mantolama yapmak











  



Buna göre, bu olayda; I. Elektrik akımının metal çubukları ısıtması

Sıcaklık değerlerinin bir birinin katı cinsinden ifade edilebilmesi için mutlak sıcaklık (kelvin) cinsinden verilmelidir.

Buzun dış ortamdan aldığı ısı zamanla doğru orantılı olduğuna göre, buzun ilk sıcaklığı kaç °C'dir?

II. K'nin uzama katsayısının L'ninkinden büyük olması

(cbuz = 0,5 cal/g.°C; Le = 80 cal/g)

III. K ve L'nin elektrik akımına karşı direnç göstermesi

20 °C = 293 K

A) –16 

B) –10 

C) –8 

D) –4 

durumlarından hangileri etkili olmuştur?

E) –2

40 °C = 333 K'dir.

A) Yalnız I 

333 K, 293 K'in iki katı değildir. (II yanlış) Aynı ortamda, ısıl dengedeki maddelerin sıcaklıkları eşittir. (III doğru) Cevap C

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

8. Ateşli bir hastanın vücut sıcaklığını düşürmek için alnına ıslak bez konulur.

11. Kapalı bir cam kapta bulunan gaz halindeki madde-

Bu durumla ilgili;

ye bir süre ısı enerjisi veriliyor.

I. Isı alışverişine dayalı bir uygulamadır.

Buna göre,

II. Islak bezin vücuda temas eden yüzey alanı vücut sıcaklığının düşme hızını etkiler.

I. Moleküllerin kinetik enerjileri artar. II. Gazın özkütlesi azalır.

III. Bezin ıslatıldığı sıvının cinsi, vücut sıcaklığının düşme hızını etkiler.

III. Moleküllerin iç enerjisi artar.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

6-B 7-D 8-E 9-A 10-E 11-D 76

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 3 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Öz ısısı ve kütlesi bilinen kabın içinde 40 °C'de 500 g

Test - 11

4. Türdeş ve özdeş bakır konilere, plastik K ve L halka-

su vardır. Suyun içine 100 °C'de 10 g demir atılıyor.

ları geçirilerek şekildeki gibi denge sağlanmıştır. Bu durumda halkaların yere olan uzaklıkları hK ve hL dir.

Denge sıcaklığını bulabilmek için suyun öz ısısı ile birlikte aşağıdakilerden hangisi bilinmelidir?



ÖSYM Sorusu



A) Kabın ısı kapasitesi

Isıca yalıtılmış kaptaki suyun içine bir buz parçası atılıyor. Isıl denge sağlandığında, buzun kütlesinin arttığı görülüyor.



B) Demirin öz ısısı



C) Suyun kaynama noktası D) Kabın ilk sıcaklığı

Buna göre, başlangıçta;



E) Suyun buharlaşma ısısı

I. Buzun sıcaklığı 0 °C'den düşüktür.

Buna göre, konilerin sıcaklıkları artırılırsa hK ve hL için ne söylenebilir? (İp ve halkaların genleşme ve büzülmeleri önemsenmiyor.)



2. Soğuk bir kış gününde parkta bulunan bankların metal ve ahşap kısımlarına ayrı ayrı dokunduğumuzda metal kısmı diğerinden daha soğuk algılarız.

hK

III. Buzun sıcaklığı 0 °C'dir.

hL



II. Suyun sıcaklığı 0 °C'dir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Değişmez

Artar

B) Değişmez

Değişmez

A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Artar

Değişmez

C) Yalnız III

D) I ve II

D) Artar

Artar

 

E) Azalır

Artar

E) II ve III 

Çözüm:

A) Metalin ısı sığasının tahtanınkinden büyük olması

Buzun kütlesi arttığına göre, su donmuştur.

B) Metalin özkütlesinin tahtadan büyük olması C) Metalin sıcaklığının tahtadan küçük olması D) Metalin ısı iletkenliğinin tahtadan büyük olması

Prf Yayınları

Bunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

Buz 0 °C sıcaklıkta, su da 0 °C'nin üstünde bir sıcaklıkta ise suyun sıcaklığı düşer, buz eriyebilir. Buzun, suyu dondurabilmesi için buzun sıcaklığının 0 °C'nin altında olması gerekir.

E) Metalin ısınının tahtadan daha küçük olması

5. Sürtünmelerin önemsenmediği düzeneklerde özdeş ve türdeş X, Y metal çubukları O noktalarından menteşelenmiştir.  

3. Deniz düzeyinde bulunan ısıca yalıtılmış kaba ilk sıcaklıkları verilen su ve buzlar ayrı ayrı konulup yeterince bekleniyor.

Su

Buz

0 °C

–5 °C

II. +5 °C

–5 °C

III. +5 °C

0 °C

IV.

0 °C

I.

0 °C



 

B) I ve III  D) I ve IV 



Çubukların sıcaklıkları artırılırsa, çubukların orta noktalarının yere olan uzaklıkları için ne söylenebilir?

C) II ve III E) III ve IV 



Y'nin

A) Artar

Azalır

B) Değişmez

Değişmez

C) Artar

Değişmez

D) Artar

Artar

E) Değişmez

Artar

1-B 2-D 3-C 4-A 5-C 77

X'in

(I kesin doğru, II doğru olabilir, III yanlıştır.) Cevap A







Buna göre, hangi karışımlarda toplam su kütlesi artabilir? A) I ve II 

 

Suyun sıcaklığı ise 0 °C'nin üzerinde olabilir.

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Saf katı bir madde eşit za-

ÖSYM Sorusu Kahve yaparken cezvedeki kahvenin ve kahveyi karıştırmak için kullanılan metal kaşığın ısınmasına neden olan ısının en etkili yayılma yolları, aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?

man aralıklarında eşit enerji veren ısıtıcı ile 0 - 4t zaman aralığında ısıtılıyor. Bu sürede maddenin sıcaklık - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor.

9. İçinde su buharı bulunan ısıca yalıtılmış bir kap içine



bir parça buz atılıyor.



Buna göre, I. Buhar yoğunlaşır, buz erir.

 









olaylarından hangileri kesinlikle gerçekleşemez?

I. Maddenin tümü 4t anında gaz hâlindedir.

B) İletim

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

D) İletim

İletim

E) Konveksiyon İletim

A) Yalnız I 

II. Maddenin tamamını eritmek için verilen ısı miktarı, tamamını, gaz haline getirmek için verilen ısı miktarına eşittir. III. Maddenin tümü 2t anında sıvı haldedir.

C) Konveksiyon Işıma

III. Buzun sıcaklığı azalır, buharınki artar.

Buna göre,

Kahve içinde Metal kaşıkta A) Işıma Konveksiyon Konveksiyon

II. Buharın sıcaklığı azalır, buzun sıcaklığı artar.



A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

 

Denge sıcaklığı 30 °C olduğuna göre, kaptaki suyun ilk sıcaklığı kaç °C'dir?

Grafiğe göre, sıvıya Q kadar ısı verilmiş ve sıvının sıcaklığı T kadar artmıştır. (DT = T – 0 = T) Bu durumda Q = m⋅c⋅DT = mcT'dir.

C) 30 

D) 35 

8. Kütlesi bilinen bir sıvının sıcaklığının, sıvıya verilen ısıya göre değişim grafiği şekildeki gibidir. Grafikteki T ve Q'nun değerleri bilindiğine göre, sıvının;

Kaynama noktası (°C)

Erime noktası (°C)

P

–10

–50

K

120

10

L

20

–30

M

80

0

Kaynama ve erime noktaları verilen P, K, L, M arı maddelerinden hangilerinin sıcaklığı 15 °C'den 90 °C'ye çıkartılırsa hâl değiştirir? A) P ve K 

B) P ve L  D) L ve M 

E) K, L ve M 

ve L metal çubukları bir uçlarından şekildeki gibi yere sabitlenmiştir.

 

Çubukların sıcaklıkları eşit miktar artırıldığında d1 ve d2, uzaklıkları için ne söylenebilir?



II. erime ısısı, III. ısı sığası,



IV. kaynama ısısı

A) Azalır

Artar

B) Değişmez

Değişmez

C) Artar

Değişmez

D) Artar

Azalır

E) Artar

Artar

niceliklerinden hangileri hesaplanabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız III 

D) III ve IV 

C) K ve M

11. Aynı tür maddeden yapılmış, K

 



Madde

 

E) 40

I. öz ısı,

Q, T ve m bilindiği için, c (öz ısı) bulunur. Isı sığası m⋅ c'ye eşit olduğu için ısı sığası da bulunur. Cevap C

B) 25 

Prf Yayınları

7. Yarısına kadar su dolu bir kabı 10 °C'de ve 30 °C'de sular akıtan eşit debili iki musluk tamamen dolduruyor.

8

E) II ve III 

E) II ve III 

10.

A) 20 

D) I ve III 

C) Yalnız III

C) Yalnız III

Çözüm: Isı, katılarda iletim yolu ile sıvılarda ise konveksiyon yolu ile etkin olarak yayılır. Cevap E

B) Yalnız II 

C) I ve III

E) I, II ve III 

6-C 7-E 8-C 9-C 10-D 11-C 78

d1



d2







 

Ünite 3 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 12

1. Deniz kenarında bulunan ısıca yalıtılmış bir kaptaki

3. Birbirine karışmayan X ve Y sıvıları silindirik bir kapta

su - buz karışımı soğutulmaya başlandığında kaptaki buzun kütlesi ile karışımdan alınan ısı enerjisi grafiği şekildeki gibi oluyor.

Şekil - I'deki gibi dengededir. Kap daha sıcak bir ortama götürülüp biraz bekletildiğinde sıvılar Şekil - II'deki gibi dengeye geliyor. ÖSYM Sorusu

   

   







 

 

 





Birbirine perçinlenmiş X - Y, Y Z ve X - Z metal şerit çiftleri bir T sıcaklığında şekildeki biçimi almıştır. X, Y, Z metallerinin uzama katsayıları sırasıyla αX, αY, αZ dir.

Buna göre,

Buna göre,

III. Kap, başlangıçta daha soğuk ortama götürülseydi Y sıvısı yine üste çıkardı.

III. Buzun son sıcaklığı 0 °C'dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız II  D) I ve III 

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) II ve III 

B) Yalnız II  D) I ve IIl 



 

II. Y'nin genleşme katsayısı, X'inkinden büyüktür.

II. Alınan ısı Q değerine ulaştığında, kaptaki suyun tamamı donmuştur.

A) Yalnız I 



I. Kaptaki toplam sıvı yüksekliği artmıştır.

I. Su - buz karışımının ilk sıcaklığı 0 °C'dir.

 

 

C) I ve II





αX < αY < αZ olduğuna göre, bu çiftlerden hangileri soğutularak doğrusal hale getirilebilir? A) Yalnız X - Y B) Yalnız Y - Z

E) l, II ve III 

C) Y - Z ve X - Z D) X - Y ve X - Z

Prf Yayınları

E) X - Y ve Y - Z 

Çözüm:

2. İç içe kaplarda X ve Y sıvıları şekildeki gibi dengede duruyor. Isıca yalıtılmış ortamda Y kabı yeterince ısıtıldığında X sıvısı kaynayıp tamamen buharlaşırken alttaki kapta Y sıvısı bulunuyor.

4. Zeynep hanım, bulaşıklarını yı-



yıkarken şekildeki gibi koyduğu metal ve cam bardakların birbirine sıkıştığını görüyor. Bu bardakları hasar vermeden birbirinden ayırmak istiyor.

   



Camın genleşme katsayısı metalinkinden küçük olduğuna göre, Zeynep hanım;

Buna göre;

I. Her iki bardağı soğuk suya bırakma II. Her iki bardağı sıcak suya bırakma

II. X'in ısı sığası, Y'ninkinden küçüktür.

III. Metal içine soğuk su koyup, cam bardağı sıcak suda bırakma

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

işlemlerinden hangilerini yaparsa ayırma işlemini yapabilir?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

 

1-C 2-E 3-C 4-D 79

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

Y - Z çifti soğutulursa, Z daha fazla kısalacağından doğrusal hâle gelebilir. X - Z çifti soğutulursa, Z'nin uzama katsayısı daha büyük olduğundan doğrusal hâle gelemez, bilakis eğriliği daha da artar. Cevap E

I. X'in kaynama noktası Y'ninkinden küçüktür. III. X'in kaynama süresince Y'nin iç enerjisi değişmemiştir.

Birbirine perçinlenmiş metal şerit çiftlerinden, uzama katsayısı büyük olan şerit, ısıtıldığında fazla uzar, soğutulduğunda ise fazla kısalır. Uzama katsayıları arasında αX < αY < αZ ilişkisi olduğuna göre, X - Y çifti soğutulursa, Y daha fazla kısalır ve doğrusal hâle gelebilir.

C) I ya da II

E) II ya da III 

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. Isı sığaları eşit olan iki sıvı karıştırıldığında denge sı-

8. Deniz seviyesindeT1 °C sıcaklığındaki saf bir madde-

caklığı T °C oluyor.

nin sıcaklığının maddeden alınan ısıya bağlı değişim grafiği şekildeki gibidir.

Bu sıvıların ilk sıcaklıkları ile ilgili;

Şekildeki gibi birer uçlarından duvara tutturulmuş, boyları eşit K ve L dişli çubuklarının arasındaki, ısıca yalıtkan P çarkı serbestçe dönebilmektedir. K'nin uzama katsayısı α, L'ninki de 2α'dır.  



I. Birisi T °C den küçük, diğeri T °C’den büyüktür.

ÖSYM Sorusu



II. İlk sıcaklıkları toplamı 2T °C’dir. III. Birisi

T 3T °C, diğeri °C’dir. 2 2



yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I 

B) Yalnız II  D) I ve III 

  

Maddenin hâl değiştirme ısısının bulunabilmesi için,

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

I. T1, T2 sıcaklıkları



II. Q, ısı miktarı



III. Maddenin öz ısısı

Buna göre,

niceliklerinden hangilerinin bilinmesi gereklidir?

I. çubukların ikisini de ∆T kadar ısıtma,

III. L'yi ∆T kadar ısıtma, K'yi ∆T kadar soğutma

A) Yalnız I 

6. Yaz aylarında sabah saatlerinde denizlerden karaya

işlemlerinden hangileri P çarkının ok yönünde dönmesini sağlar?

Buna göre, bu olayların gerçekleşmesinde;

A) Yalnız l

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) l ya da II

III. Kara ve denizlerin ısı iletim özelliklerinin farklı olması

E) l ya da III 

 

doğru esen serin deniz meltemi, akşam saatlerinde de karadan denize esen serin kara meltemi gözlenir.

I. Karanın ısı sığasının denizinkinden küçük olması II. Sıcaklık etkisi ile havanın özkütlesinin değişmesi

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

II. K'yi ∆T kadar ısıtma, L'yi ∆T kadar soğutma,

 



(Isı alış verişi yalnız sıvılar arasındadır.)

 





durumlarından hangileri etkili olmuştur?

Çözüm:

A) Yalnız I 

∆ l = l0 ∙ α ∙ ∆T bağıntısına göre,

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

ilk boy ve sıcaklık değişimi eşit ise

9. Ümit ve Lale bir laboratuvarda saf suları ısıtırken, kul-

uzama katsayısı büyük olanın bo-

landıkları X ve Y termometreleri ile yaptıkları ölçümlere göre şekildeki grafikleri çiziyor.

yundaki değişim de büyük olur. I. Çubukların ikisininde sıcaklığı



∆T kadar artırılırsa, L dişli çu-





buğu fazla uzar ve P çarkı ok

7. Cıva ve alkolün donma ve kaynama sıcaklıkları tablo-

yönünde döner. II. K'nin sıcaklığı ∆T kadar artırılır, L'ninki ∆T kadar azaltılırsa K uzar, L ise kısalır. Dolayısıyla P çarkı ok yönünün tersi yönde döner. III. L ısıtılır, K soğutulursa, L uzar, K ise kısalır. Bu işlem sonucunda P çarkının ok yönünde dönmesi sağlanır. Cevap E



da verilmiştir. Sıvı

Donma sıcaklığı (°C)

Kaynama sıcaklığı (°C)

Cıva

–39

357

 

Alkol

–115

78

   

Buna göre, aşağıda verilen sıcaklık değerlerinden hangisi hem cıvalı, hem alkollü termometre ile ölçülebilir? A) –120 °C   

B) –40 °C  D) 273 K 



  




 

Ümit'in ısıttığı suyun sıcaklığı 40 °X iken bu suyun sıcaklığı Y termometresi ile ölçülseydi kaç °Y'yi gösterirdi?

C) 130 °C E) 373 K 

A) 25 

5-E 6-C 7-D 8-E 9-C 80

B) 30 

C) 35 

D) 40 

E) 45

Ünite 3 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 1. Eşit kalınlıktaki türdeş K ve

4. Cam köpüğü levhasından Şekil - I ve Şekil - II'de ve-



L çubukları ile şekildeki gibi eşit uzunlukta;1, 2, 3 çubukları elde edilmiştir. Çubukların sıcaklıkları eşit miktar artırıldığında 1 çubuğu 2x kadar, 2 çubuğu 5x kadar uzuyor.

rilen parçalar alınıyor.

 



 

B) 6 

C) 7 

D) 8 





  

 







  





Levhaların boyutları ile alt ve üst yüzeylerinin sıcaklık değeri verildiğine göre, levhalardaki ısı iletim hızlarının oranı kaçtır?

Buna göre, 3 çubuğu kaç x kadar uzamıştır? A) 5 

Test - 13

E) 9

1 A)   4

1 B)   3

2 3 C)  D)   3 4

ÖSYM Sorusu Deniz kenarında ısıca yalıtılmış bir kaptaki su - buz karışımı ısıtıldığında, kaptaki suyun kütlesi - karışıma verilen ısı grafiği şekildeki gibi oluyor.  

E) 1

  



      

Buna göre,

2. Isıl dengedeki su - buz ka-

I. Başlangıçta kaptaki suyun kütlesi buzunkine eşittir.

 

5. Eşit sıcaklık ve eşit boydaki X, Y, Z metal çubukları-

 

nın uzama katsayıları sırasıyla α, 2α, 3α'dır.

 



Buna göre, I. Başlangıçta karışımdaki su ve buz kütleleri eşittir. II. 0 - t zaman aralığında suyun sıcaklığı sabittir. III. t - 2t zaman aralığında suyun sıcaklığı artmıştır.

Prf Yayınları

rışımı eşit zaman aralıklarında eşit ısı veren kaynakla ısıtıldığında karışımın su kütlesi - zaman grafiği şekildeki gibi oluyor.

yargılarından hangileri doğrudur?

Isıtma ya da soğutma işlemiyle çubukların sıcaklıkları eşit miktar değiştirilirse son boyları lX, lY, lZ arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisi kesinlikle olamaz? A) lZ > lY > lX

C) lY > lX > lZ D) lY > lZ > lX

 

B) Yalnız II  D) I ve IIl 

C) I ve II

6. Şekilde verilen X, Y kaplarındaki su kütleleri eşit ve m L tellerinden L'nin ucuna şekildeki gibi P cismi asılmıştır. Tellerin sıcaklıkları eşit miktar artırıldığında A noktasının yer değiştirmesi B noktasının yer değiştirmesinin üçte birine eşit oluyor.

 





K'nin boyca uzama katsayısı αK ,  aK L'ninki αL olduğuna göre, oranı kaçtır? aL 1 A)   3

1 B)   2

2 C)   3

kadardır. X kabındaki su, 0 °C’de m kütleli buzun yarısını ancak eritebilirken, Y kabındaki su – 40 °C’de m kütleli buzun yarısını ancak eritebiliyor.

 

D) 1 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız l

B) Yalnız II

C) l ve II

D) II ve III

 

E) l, II ve III 

Çözüm:

E) l, II ve III 

3. A noktasından uç uca eklenmiş K ve

III. Suyun son sıcaklığı 0 °C'dir.

E) lX > lY > lZ 

  A) Yalnız I 

B) lZ > lX > lY

II. Verilen ısı Q değerine ulaştığında, kaptaki buzun tamamı erimiştir.





Başlangıçta X, Y suları birbirine karıştırılırsa, karışımın sıcaklığı kaç °C olurdu? (csu = 1 cal/g⋅ °C; cbuz = 0,5 cal/g⋅ °C ; Lerime = 80 cal/g)

Cevap C

A) 30 

1-D 2-E 3-D 4-C 5-D 6-D 81



II. Grafikten de görüldüğü gibi kaptaki su miktarı 2m olduktan sonra sabit kalmış yani Q kadar ısı verildiğinde buzun tamamı erimiştir. (II doğru) III. Buzun tamamı eridikten sonra verilen ısı miktarı suyun sıcaklığını artırır. Dolayısıyla suyun son sıcaklığı 0 °C'nin üzerinde bir değerdir. (III yanlış)



E) 2



I. Su - buz karışımına Q kadar ısı verildiğinde m kütleli buz erimiş ve erime olayı yani kaptaki buz miktarı bitmiştir. Yani başlangıçta kapta m kütleli su var. Son durumda ise 2m kadar olduğu için başlangıçtaki suyun kütlesi buzunkine eşittir. (I doğru)

B) 40 

C) 45 

D) 50 

E) 55

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 7. Eşit uzunluktaki X, Y cisimleri, 10 °C sıcaklıktaki su-

9. Türdeş metal bir çubuğun küt-

da Şekil - I'deki gibi dengede kalıyor. Suyun sıcaklığı ∆T kadar artırıldıktan sonra ısıl denge sağlandığında, sistemin denge konumu Şekil - II'deki gibi oluyor.

lesinin boyuna göre değişim grafiği şekildeki gibidir.

ÖSYM Sorusu



K ve L maddelerinden oluşan ve birbirine temas eden yüzeylerinin alanı A olan iki tabakalı bir duvar, farklı sıcaklıklardaki iki ortamı şekildeki gibi birbirinden ayırmaktadır. K tabakasının sol yüzeyindeki bina içersinde sıcaklık 20 °C iken L tabakasının sağ yüzeyindeki bina dışında sıcaklık 0 °C'dir.







A) K ve L   









A) αX < αY < αS

B) αS < αY < αX

C) αY < αX < αS

D) αS < αX < αY

B) 14   D) 16 







C) K ve N E) L ve N 

C) 15 E) 17 

10. K ve L kaplarındaki buzlar, özdeş ısıtıcılarla sırasıyla 2t ve 3t süre ısıtıldıktan sonra bir kapta karıştırılarak ısıl denge sağlanıyor.

E) αX < αS < αY 

 

Prf Yayınları

Buna göre, duvarın K ve L tabakaları arasındaki P noktasındaki sıcaklık kaç °C'dir?

 



B) K ve M  D) L ve M 





K tabakasının kalınlığı 25 cm, ısı iletim katsayısı 0,10 W/km °C ve L tabakasının kalınlığı 10 cm, ısı iletim katsayısı 0,01 W/km °C'dir.

A) 13  

Buna göre, çubuğun grafikteki K, L, M, N noktalarında sahip olduğu kütle ve boy değerlerinden hangi ikisinde sıcaklığı eşittir?







X, Y cisimlerinin hacimce genleşme katsayıları αX, αY; suyunki de αS olduğuna göre; αX, αY, αS arasındaki ilişki nedir?

 

















 

Kaplardaki buzların sıcaklık - zaman grafikleri şekildeki gibi olduğuna göre, ısıl denge sıcaklığı kaç °C'dir? (csu = 1 cal/g⋅°C ; Lbuz = 80 cal/g) A) 130   3

B) 160   3

C) 170   3

E) 190 3

D) 60 

8. Bir kapta bulunan ısıl dengedeki su - buz karışımı, ısı hızı sabit bir kaynakla 3t süresince ısıtılıyor. Buna göre, su kütlesi - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi olamaz? (csu = 1 cal/g⋅°C ; Lbuz = 80 cal/g;

Çözüm: P noktasının sıcaklığı T iken K ve L'nin ısı iletimleri eşittir. kK $ A $ DTK dK 0, 1 $ (20 - T) 25

=

=

kL $ A $ DTL dL 0, 01 $ (T - 0) 10

4 (20 - T) = T

Suyun donma noktası 0 °C, kaynama noktası 100 °C'dır.)

 

T = 16 °C bulunur.

rından kesilen ikişer parçanın birer uçları yatay zemine sabitlenmiştir. Parçaların uçları arasındaki uzaklıklar şekildeki gibi h1, h ve h2 dir.

 



 

 





 



Her bir parçanın sıcaklığı ∆T kadar azaltıldığında h uzaklığı değişmediğine göre, h1 ve h2 için ne söylenebilir?

 

 

80 - 4T = T

11. Düzgün, türdeş K ve L çubukla-

 





Cevap D  



 







 







  

 





h2

A) Azalır

Artar

B) Azalır

Azalır

C) Değişmez

Değişmez

D) Artar

Azalır

E) Artar

Artar

7-A 8-C 9-D 10-B 11-B 82

h1

 





 



Ünite 3 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

4.

Cevap D Cevap C

5.

Cevap E

Prf Yayınları

2.

Cevap D

6. 3.

Cevap D

Cevap D

83

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

7.

9.

Cevap A Cevap D

10.

Prf Yayınları

8.

Cevap B

11.

Cevap B

Cevap C

84

ÜNİTE 4 BASINÇ VE KALDIRMA KUVVETİ

ÜNİTE 4

BASINÇ KALDIRMA KUVVETİ

Ünite 4 KATI BASINCI 1.

Test - 1 4. Kesik koni biçimli cisim yatay düzleme Şekil - l ve Şe-

Katı cisimlerin temas yüzeyine uyguladıkları basınç, temas yüzey alanı ile ters orantılıdır.

kil - ll'deki gibi konulduğunda yere yaptığı basınçlar sırasıyla P ve 2P oluyor.

Buna göre,

BASINÇ

I. Karda yürürken batmamak için kar ayakkabısı giymek.



II. Ekmeği kesmeyen bıçağa daha büyük kuvvet uygulayıp ekmeği kesmek.



III. Toprak zeminde hareket eden araçlarda teker yerine palet kullanmak.



 

B) Yalnız II  D) I ve III 





Aynı konilerden iki tanesi Şekil - lll'teki gibi üst üste konulduğunda K ve L noktalarına etki eden basınçlar ne olur?

işlemlerinden hangileri yukarıda verilen ilke göz önüne alınarak yapılmıştır? A) Yalnız I 

C) I ve II

E) I, II ve III 

2. Kütleleri ve hacimleri eşit olan K, L cisimleri aynı ya-

K

L

A)

P

P

B)

2P

P

C)

P

2P

D)

2P

2P

E)

P

3P

III. Zeminle temas yüzey alanı

Kuvvet Yüzey Alanı

 SI birim sisteminde kuvvet birimi N, yüzey alanı birimi m2, baNewton sınç birimi de [Paskal metre2 (Pa)]'dır.

 Bir yüzeyin tamamına dik olarak etki eden kuvvete de basınç kuvveti denir.

KATILARIN BASINCI  Katı maddeler ağırlıkları nedeniyle temas ettikleri yüzeylere basınç uygular.

Prf Yayınları

I. Özkütle II. Ağırlık

Basınç =

 Basınç skaler bir büyüklüktür. P harfi ile gösterilir.

tay zemin üzerine konulduklarında zemine uyguladıkları basınçlar sırasıyla P ve 2P olmaktadır. Basınçların farklı olmasının sebebi,

 Birim yüzeye dik etki eden kuvvetin büyüklüğüne basınç denir.

 Katıların basıncı, cismin ağırlığının (G), cismin temas yüzey alanına (A) bölünmesi ile bulunur. P=

G A

niceliklerinden hangilerinin farklı olmasından kaynaklanan bir durumdur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 



E) I ve III 

5. Düzgün türdeş bir metal cisim yatay düzleme konulduğunda yere uyguladığı basınç P, basınç kuvveti F oluyor.



 Basınç, kuvvetle doğru orantılı, yüzey alanı ile ters orantılıdır.



 



Cismin sıcaklığı azaltıldığında P ve F için ne söylenebilir? P

F

A)

Azalır

Azalır

B)

Artar

Değişmez

C)

Artar

Artar

D)

Azalır

Artar

E)

Artar

Azalır



Cisimlerin yere uyguladığı basınç kuvvetleri sıraF sıyla Fl ve Fll olduğuna göre, I oranı kaçtır? FII B) 3   4

C) 1 



oranları değişmeyecek biçimde düz-

ve ll cisimleri yere şekildeki gibi konulmuştur.

A) 2   3



Türdeş cisimler “ağırlık /yüzey alanı”

3. Özdeş dörder küpün yapıştırılmasıyla oluşturulmuş l 

 





C) Yalnız III

D) 4  E) 3 3 2

1-D 2-C 3-C 4-D 5-B 87

gün parçalara bölünürse her bir parçanın basıncı, bölünmeden önceki parçanın basıncına eşit olur.

Uyarı Basıncı oluşturan kuvvete, "basınç kuvveti" denir. Yatay düzlemde kendi halinde duran cisimlerde basınç kuvveti, cismin ağırlığıdır.

KATI BASINCI 6. Türdeş K ve L silindirleri yatay bir düzleme; Şekil - I'de-

9. Yatay düzlemde duran K ve L cisimlerinin bu düzle-

ki gibi konulduğunda K'nin L'ye yaptığı basınç 2P, Şekil - II'deki gibi konulduğunda ise L'nin K'ye yaptığı basınç P oluyor. 

K, L'nin üzerine konulduğunda yatay düzleme uyguladıkları toplam basınç 4P olduğuna göre; L, K'nin üzerine konulsaydı yatay düzleme uyguladıkları toplam basınç kaç P olurdu?



Not Bıçakların ağzının keskinleştirilmesi, çivi ve iğnelerin ucunun sivrileştirilmesi basıncı artırmaya; leken denilen kar ayakkabılarının kullanılması, iş makinelerinde palet kullanılması basıncı azaltmaya yarayan örneklerdendir.

me uyguladıkları basınçlar eşit ve P'dir.

B) 4   3

A) 1 



 

C) 3  D) 2 E) 5 2 2



Buna göre, K ve L'nin Şekil - I'de yere yaptığı basınç kaç P'dir? A) 2 

B) 2,5 

C) 3 

D) 3,5 

E) 4

10. Öğrencilerine basınç konusunu anlatan öğretmen bir kalemin sivri ucu ve arkasını iki parmağının arasına alıp hafifçe bastırdığında sivri uca dokunan parmağın acıma hissinin daha çok olacağını söylüyor. Bu olaydan faydalanarak,

 



I. Temas yüzeyi ile basınç ters orantılıdır. II. Kalemin her iki ucunda oluşan basınçlar eşittir.

7. Bir çivi çekiçle şekildeki gibi tahBuna göre,

 kısmının yüzey alanı küçük olduha büyüktür.



 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

III. Çekice ve tahtaya etki eden kuvvetler

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

11. Birbirinden ısıca yalıtılmış, eşit sı-

E) I, II ve III 

caklıktaki özdeş X, Y metal silindirleri şekildeki gibi üst üste konulmuştur. Bu durumda X'in Y'ye uyguladığı basınç PX, X ve Y'nin yere uyguladığı toplam basınç ise PY oluyor.

 

A) Yalnız I 

verilenlerden hangilerinin büyüklükleri farklıdır?

 Kesit alanı sabit olan silindir ve dikdörtgenler prizması gibi türdeş cisimlerin bulunduğu yatay düzleme yaptığı basınç, cismin yüksekliği ile doğru orantılıdır.



sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

II. Çivinin uç ve baş kısmındaki kuvvetler

Çivi kuvveti aynen iletir. Çivinin uç ğu için (A2 < A1) uçda basınç da-



I. Çivinin uç ve baş kısmındaki basınçlar





III. Katı cisimler kuvveti değiştirmeden iletir.



taya çakılmaya çalışılıyor.

Prf Yayınları

 Katılar kendilerine uygulanan kuvveti aynı yönde ve aynı şiddette iletir. Katıların kuvveti iletimi sırasında farklı yüzey alanları, farklı basınçların oluşmasına sebep olur.

   

Aynı cins maddeden yapılmış, taban alanları farklı X, Y, Z silindirlerinin yere yaptıkları basınçlar arasında 2PX = 2PY = PZ ilişkisi vardır.

me, tabanları üzerine konulduğunda yere yaptıkları basınçlar eşit oluyor. Buna göre, bu silindirlerin aşağıda verilen niceliklerinden hangisi kesinlikle farklıdır?

 

D) Kütle 

B) Yükseklik 

 



Yalnız Y'nin sıcaklığı artırılırsa PX ve PY için ne söylenebilir?

8. Özkütleleri farklı olan türdeş iki silindir, yatay düzle-

A) Taban alanı 



C) Hacim

E) Sıcaklık 

PX

PY

A)

Azalır

Azalır

B)

Azalır

Artar

C)

Değişmez

Azalır

D)

Artar

Azalır

E)

Değişmez

Artar

6-C 7-A 8-B 9-B 10-D 11-C 88

Ünite 4 SIVI BASINCI 1.

Test - 2 4. Bir kaptaki sıvının, kap tabanına etki ettiği basın-

I. Sıvı özkütlesi

cın, sıvı özkütlesi ile olan ilişkisinin araştırıldığı bir deneyin bağımsız değişkeni aşağıdakilerden hangisidir?

II. Derinlik III. Yer çekimi ivmesi IV. Sıvı kütlesi Yukarıdakilerden hangileri sıvı basıncını doğrudan etkileyen değişkenlerdendir?

A) Derinlik

B) Sıvı özkütlesi

C) Sıvı kütlesi

D) Yer çekimi ivmesi

A) Yalnız I 

 

 

B) I ve II 

D) I, II ve III 

C) II ve IV

E) Kabın şekli 

E) I, II ve IV 

DURGUN SIVILARIN BASINCI  Katılarda olduğu gibi sıvılar da ağırlıklarından dolayı içinde bulundukları kabın temas ettikleri bütün yüzeylerine basınç uygular.  Sıvı içindeki bir noktaya etki eden sıvı basıncı; o noktanın sıvı yüzeyine olan dik uzaklığı (derinlik) (h), sıvının özkütlesi ve ortamın yer çekimi ivmesi ile doğru orantılıdır. Sıvı basıncı aşağıdaki formül ile hesaplanır.

2. Eşit hacimli X, Y sıvıları düzgün, silindirik P ve R kap-

5. Sabit debili musluklar aynı an-

larına konulduğunda sıvıların kap tabanına uyguladıkları sıvı basınçları eşit oluyor.

da açılarak silindirik K ve L kapları eşit sıcaklıktaki saf su ile doldurulmaya başlanıyor. Kaplardaki sıvı yüksekliği - zaman grafikleri şekildeki gibi oluyor.

P kabının taban alanı R'ninkinden büyük olduğuna göre,

III. P kabındaki sıvı yüksekliği R'dekinden küçüktür. yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

Prf Yayınları

II. P kabının tabanındaki sıvı basınç kuvveti R'dekinden büyüktür.

A) Yalnız I 





 Sıvı yüksekliği sabit kalmak şartı ile sıvı basıncı kabın şekline ve sıvı kütlesine bağlı değildir.



 





I. X sıvısının özkütlesi Y'ninkinden büyüktür.

P = h⋅d ⋅g

   

  Belli bir süre sonra L kabının tabanındaki sıvı basıncının P olduğu anda K'nin tabanındaki sıvı basıncı kaç P'dir?

A) 3   2

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 6

C) I ve II

E) I, II ve III 

6. X, Y, Z kaplarında eşit yüksekliklerde, sırasıyla 2 °C,



 

rından K'ye bir bardak d özkütleli sıvı, L'ye de iki bardak 2d özkütleli sıvı konuluyor. 

etki eden sıvı basınçları eşittir.

 Sıvı basıncı, sıvının derinliği ile doğru orantılı olduğundan, sıvı basıncı - derinlik grafiğinde eğim sabit olur.  Boş bir kap sabit debili sıvı akıtan musluk ile doldurulurken kap tabanında oluşan sıvı basıncının; derinliğe göre grafiği kap şekline bağlı değil, zamana göre değişim grafiği ise kabın şekline bağlıdır.











K kabının tabanına etki eden sıvı basıncı P olduğuna göre, L kabının tabanına etki eden sıvı basıncı kaç P olabilir?

A) PX = PZ > PY

B) PX = PY = PZ

C) PY > PZ = PX

D) PY > PX > PZ

A) 1,5 

 

D) 4 

E) 4,5

1-D 2-E 3-C 4-B 5-C 6-D 89







Suların kap tabanlarına uyguladığı basınçlar sırasıyla PX, PY, PZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

C) 3 



Aynı derinlikteki K, L, M noktalarına



B) 2 





4 °C, 8 °C sıcaklığında su vardır.

3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan özdeş K ve L kapla-





E) PX > PZ > PY 









Basınçla derinlik daima doğru orantılıdır. Kap yukarı doğru genişlediği için sıvının yükselme hızı azalır. Bu da basınç değişimin daha yavaş olmasına neden olur.

SIVI BASINCI 7. Taban alanları A, A ve 2A olan silindirik kaplarda eşit

10. Özdeş 9 bölmeden oluşan, düşey kesiti şekildeki gi-

kütleli X, Y ve Z sıvıları vardır.

bi olan kap, hızı sabit olan bir musluktan akan su ile 9t sürede dolduruluyor. 

Not Kesit alanı sabit olan (silindirik ve dikdörtgenler prizması biçimli) kaplarda, tabana yapılan sıvı basıncı, katılarda olduğu gibi sıvı ağırlığının kabın taban alanına oranından da bulunur.

 

 

 







 

Kap tabanlarındaki sıvı basınçları sırasıyla PX, PY, PZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişiki nedir?

  

A) PX > PY > PZ

B) PX = PY > PZ

C) PY = PZ > PX

D) PY > PZ > PX

 



Buna göre, kabın tabanındaki K noktasında oluşan sıvı basıncının zamana göre çizilen aşağıdaki grafiklerinden hangisi yanlıştır? 

E) PX = PY = PZ 











Şekildeki kapta tabana etki eden G sıvı basıncı için = h ⋅ d⋅ g’dir. A

 Sıvıların, içinde bulundukları kabın herhangi bir yüzeyine uyguladığı basınç kuvveti (F), o yüzeye etki eden basınç (P) ile yüzey alanının (S) çarpımına eşittir. F = P⋅S

I. Sıvı yüksekliği



II. Sıvının özkütlesi

Kabın yan yüzeylerine uygulanan basınç kuvveti bulunurken yan yüzeye etki eden basıncın ortalama değeri alınır. Ortalama basınç değeri ise yüzeyin orta noktasına etki eden basınca eşittir.  Silindir ve dikdörtgenler prizması biçimli sabit kesit alanlı kaplarda sıvıların kap tabanına uyguladığı basınç kuvveti (F), sıvının ağırlığına (G) eşittir.













V. Sıvı kütlesi

ğişkenler sabit kabul edilecektir.)

A) I ve II   

B) I ve III  D) III ve V 



yüzeylerin tepki kuvvetinin aşağı yönlü bileşenlerinden dolayı tabana etki eden sıvı basınç kuvveti, sıvı ağırlığından büyüktür.



 

E) IV ve V 

11. Şekildeki kesik koni biçimli özdeş kaplarda eşit yüksekliklerde X ve Y sıvıları vardır.

9. Taban alanları eşit ve düşey kesitleri şekildeki gibi





olan kaplara birer bardak aynı cins sıvı konulduğunda kap tabanlarına etki eden sıvı basınç kuvvetleri sırasıyla FX, FY, FZ oluyor.

 

 





Sıvıların tabanlara yaptıkları basınç kuvvetleri eşit olduğuna göre;



I. X'in kütlesi, Y'ninkinden küçüktür. II. X'in özkütlesi, Y'ninkinden küçüktür. 

rafından dengelendiği için tabana etğından küçüktür.



C) III ve IV

vı ağırlığının bir kısmı yan yüzeyler ta-

Yukarı doğru daralan kaplarda, yan







IV. Kabın taban alanı

Yukarı doğru genişleyen kaplarda, sı-

ki eden sıvı basınç kuvveti, sıvı ağırlı-



III. Yer çekimi ivmesi

Yukarıdakilerden hangileri; sıvı dolu, ağzı açık bir kapta, sıvının kap tabanına yaptığı basıncın değişkenlerinden değildir? (Her bir değişken için diğer de-

Uyarı

 

 

8.

Prf Yayınları

Basınç Kuvveti





III. Her iki kap da altı üstüne gelecek şekilde ters çevrildiğinde sıvı yükseklikleri yine eşit olur.

Buna göre, bu kuvvetler arasındaki ilişki nedir? A) FX < FY < FZ

B) FZ < FY < FX

C) FX = FY = FZ

D) FY < FZ < FX

 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız II 

E) FX = FZ < FY 

 

7-B 8-E 9-B 10-D 11-B 90

D) II ve III 

B) I ve II  E) I, II ve III 

C) I ve III

Ünite 4 BASINCIN İLETİLMESİ

Test - 3

1. Aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır?

4. "Sıvılar, üzerine etki eden basıncın büyüklüğünü de-

A) Sıvılar basınç altında pek sıkıştırılamaz.

ğiştirmeden sıvı içinde her yön ve doğrultuda iletir." Bu ilkeye Pascal Prensibi denir.

B) Sıvılar, üzerine uygulanan basıncı her doğrultuda aynı büyüklükte iletir.

Buna göre,

Pascal Prensibi

I. Su cendereleri

C) Pascal ilkesi, sıvıların basıncı iletmesi ile ilgilidir.

II. Hidrolik fren sistemi

D) Sıvılar, üzerine uygulanan kuvveti aynı doğrultuda ve aynı büyüklükte iletir.

III. Damperli kamyon ve vinç

E) Günlük hayatta, sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanılarak yapılmış bir çok araç vardır.

araç gereçlerinden hangileri bu prensibe göre çalışır? A) Yalnız II   

B) I ve II 

D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

 Sıkışmamasından dolayı sıvılar, kendilerine bir yönde uygulanan basıncı her yönde ve aynı büyüklükte iletir. Bu durum Pascal Prensibi olarak adlandırılır.  Şekilde, pistona uygulanan F kuvveti sıvı yüzeyinde basınç oluşturur ve bu basınç sıvının her noktasına aynı büyüklükte iletilir. Sıvı içinde, her noktada basınç artışı eşit olur.

2. Şekildeki gibi kurulan bir düze-



nekte, büyükçe bir varile tonlarca su konuluyor. Varile önce kalın ve kısa bir boru, sonra ince ve uzun bir boru ayrı ayrı eklenerek su ile dolduruluyor. Boruların aldığı su hacimleri eşit olmasına rağmen ikinci durumda ilave edilen su, varilin patlamasına neden oluyor.



5. Kütleleri sırasıyla m, 2m, 2m olan ve birbirine karışmayan X, Y, Z sıvıları silindirik kapta şekildeki gibi dengededir. Prf Yayınları

 

Bu durum; I. Sıvılara uygulanan basınç, sıvı tarafından her doğrultuda eşit büyüklükte iletilir. II. Basınç, sıvı özkütlesi ile doğru orantılıdır.

K noktasına etki eden sıvı basıncı PK, L noktasına etki eden sıvı basıncı PL olduP ğuna göre, K oranı kaçtır? PL A) 1   3

III. Basınç, derinlikle doğru orantılıdır.

B) 1   2

  









 Şekildeki kapta birbirine karışmayan sıvıların, kabın tabanına yaptığı toplam basınç (PT), sıvıların basıncı iletme özelliğinden dolayı, sıvıların ayrı ayrı basınçları toplamına eşit olur.

C) 2  D) 2  E) 3 5 3 4

ilkelerinden hangileri ile açıklanabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 















PT = P 1 + P 2 PT = h1 ⋅ d1 ⋅g + h2 ⋅d2 ⋅g

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

6. Düşey kesiti verilen, kesik koni biçimli K, L ve M kaplarında, X ve Y sıvıları şekildeki gibi dengedir. Bu durumda kap tabanlarına etki eden sıvı basınçları sırasıyla PK, PL ve PM dir.

3.

I. Sıvıların basıncı her yönde iletmesi özelliği Pascal prensibi ile anlatılır.



 

II. Su cendereleri sıvıların basıncı iletme özelliğinden faydalanılarak yapılmış düzeneklerdir.



III. Su cenderelerinde, küçük kuvvet uygulayarak, büyük ağırlıklar kaldırılır.









Sıvıların basıncı iletmesi ile ilgili yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

Kapların altı üstüne gelecek şekilde ters çevrildiğinde kap tabanlarına etki eden PK, PL, PM sıvı basınçlarından hangileri değişmez?

A) Yalnız I 

A) Yalnız PK 

Bileşik Kaplar  Bileşik kaplara aynı cins sıvı konulduğunda, kolların kesit alanlarına ve eğimlerine bağlı olmaksızın kabın her bir kolundaki sıvı düzeyi aynı olur. Aynı yatay hizadaki noktalarda basınçlar eşittir.  







 Aynı yatay hizada, aynı sıvı içindeki

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-D 2-D 3-E 4-E 5-C 6-A 91

B) Yalnız PL 

D) PK ve PL 

C) Yalnız PM

E) PK ve PM 

noktaların basınçları eşittir. PK = P L = P M

BASINCIN İLETİLMESİ 7. Eşit hacim bölmeli kapta, birbiri-

10. Araçların fren sistemlerinde sıvı kullanılır. Fren peda-

ne karışman d ve 2d özkütleli sıvılar şekildeki gibi dengededir.

U Boruları  Bir U borusuna birbirine karışmayan d1 ve d2 özkütleli sıvılar konulduğunda özkütlesi büyük olan sıvı aşağıda olacak biçimde şekildeki gibi denge sağlanır.



 

 



Kabın S1 ve S2 yüzeylerine etki eden basınç kuvvetleri sırasıyla F1 ve F2 olduğuna göre, F1 oranı kaçtır? F2 A) 2   5

B) 1   2

lına basıldığında araç durur.





 

C) 2  D) 3  E) 4 3 4 5

Buna göre, bu düzenekle ilgili, I. Fren pedalına basıldığında sistemdeki sıvı üzerine bir basınç uygulanır.

 

K düzeyinde her iki koldaki

II. Sıvı üzerine basınç uygulanılarak, bu basınç tekerleklere iletilir ve orada oluşturulan kuvvetle tekerleğin dönmesini engellenir.

8. Düşey kesiti verilen kapta, birbirine karışmayan d ve 2d özkütleli sıvılar şekildeki gibi dengededir.

III. Bu sistemlerde, sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanılmıştır.

basınç eşittir. P1 = P2 ve h1 ⋅d1 = h2 ⋅ d2

Not Sıvıların basıncı iletme özelliğinden yararlanarak günlük hayatta kullanılan pek çok araç yapılmıştır. Araçlardaki fren sistemleri ve hidrolik liftler bunlara örnek olarak verilebilir.

 

A) Yalnız I  



 

K noktasına etki eden sıvı basıncı P, toplam basınç da 2P olduğuna göre, L noktasına etki eden sıvı basıncı kaç P'dir? A) 3   2

C) 5   2

B) 2 

D) 3 

E) 4

iken, sürtünmesi önemsiz pistonlar şekildeki gibi dengededir.

 Piston ağırlıkları önemsenmediğinde F G basınç dengesinden = dir. S1 S2

E) I, II ve III 



 

 

 

 



   

Borulara; A ucundan bir miktar X sıvısı B ucundan bir miktar Y sıvısı ilave dildiğinde h için ne söylenebilir?

I. kütle X ilavesinde

Y ilavesinde

III. su yüzeyine uyguladığı basınç

A)

Artar

Artar

niceliklerinden hangileri kesinlikle aynıdır?

B)

Azalır

Değişmez

C)

Artar

Azalır

D)

Değişmez

Değişmez

E)

Artar

Değişmez

II. yüzey alanı

A) Yalnız I   





Musluk açıldığında pistonlar aynı yatay seviyede dengelendiğine göre, pistonların;

 

D) I ve III 

C) I ve II

kildeki gibi dengededir. Bu durumda sıvı seviyeleri arasındaki fark h'dir.

9. Düşey kesiti verilen bileşik kapta M musluğu kapalı



 Su cenderelerinde, küçük piston üzerine bir kuvvet uygulanarak, büyük piston üzerindeki ağır yükler dengelenir. Pascal prensibine göre, kollarda, aynı yatay hizadaki noktaların basınçlarının eşit olmasına bağlı denge durumu vardır.

B) Yalnız II 

11. Birbirine karışmayan X ve Y sıvıları U borularında şe-

Sıvı Cendereleri





Prf Yayınları

 K düzeyinin altında, aynı düzeydeki noktalarda sıvı basınçları eşittir. K düzeyinin üzerinde, aynı düzeydeki noktalarda sıvı basınçları eşit değildir. K düzeyinin üzerinde eşit yükseklik değişimlerinde özkütlesi küçük olan sıvının bulunduğu koldaki azalma daha az olur.

yargılarından hangileri doğrudur?



d2 > d1 olduğu için h1 > h2 dir.





B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

7-A 8-A 9-C 10-E 11-E 92

Ünite 4 AÇIK HAVA VE GAZ BASINCI 1. Açık hava basıncı ile ilgili olarak,

4. Bir Torricelli deney düzeneğinde, cam borudaki sıvı yüksekliği şekildeki gibi oluşmuştur.

I. Atmosferdeki gazların ağırlığı ve hareketiyle oluşur. II. Cisimlerin yüzeyindeki her noktaya dik etki eder.

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

 

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi yapılırsa cam borudaki sıvı yüksekliği azalır?

III. Deniz düzeyinden yukarılara çıkılırken eşit aralıklarda eşit miktar azalır.

A) Yalnız I 

Test - 4

C) I ve II

AÇIK HAVA BASINCI  



A) Daha uzun cam boru kullanmak B) Daha ince cam boru kullanmak

E) II ve III 

C) Daha kalın cam boru kullanmak D) Düzeneği daha yüksek bir yere götürmek E) Daha büyük cıva kabı kullanmak

 Atmosfer, ağırlığından ve moleküllerinin hareketinden dolayı, temas ettikleri yüzeye basınç uygular. Buna atmosfer basıncı ya da açık hava basıncı denir.  Açık hava basıncının büyüklüğü, Torricelli tarafından ölçülmüştür. Deniz seviyesinde ve 0 °C sıcaklıkta atmosfer basıncının büyüklüğü, 1 atmosfer basıncı (atm) olarak adlandırılır.  





hava basıncını barometre ile sırasıyla 620 mmHg, 580 mmHg ve 600 mmHg olarak ölçüyor. Buna göre; K, L, M noktalarının deniz düzeyinden yükseklikleri hK, hL, hM arasındaki ilişki nedir? A) hK > hL > hM

B) hL > hM > hK

C) hK > hM > hL

D) hK = hL = hM

 

Prf Yayınları

2. Bir dağcı tırmandığı dağın K, L, M noktalarındaki açık 



Deniz seviyesinde atmosfer basıncı (P0 ), 76 cm yüksekliğindeki cıva basıncına eşittir. P0 = h ⋅ dcıva ⋅ g'den; elde edilen sonuç 101293 N/m2 = 1 atm'dir.

5. Kesit alanı S, 2S, 3S olan tüpler cıva çanağına daldırıldığında, gaz ve sıvı şekildeki gibi dengede kalıyor.

E) hM > hL > hK 







 Açık hava basıncı barometre ile ölçülür. Torricelli deney düzenekleri, barometre düzeneği olarak bilinir.  Borudaki cıva yüksekliği borunun kesitine ve eğimine bağlı değildir.  Sıvı özkütlesi ile borudaki sıvı yüksekliği ters orantılıdır.



Tüplerdeki cıva yüksekliklerinin farklı olmasının nedeni, I. Boruların kesit alanlarının farklı olmasıdır.

3. Açık hava (atmosfer) basıncı ile ilgili;

II. Boruların üst kısmındaki gaz basınçlarının farklı olmasıdır.

I. Deniz yüzeyinde en büyük değerindedir. II. Yukarılara çıkıldıkça artar. III. Sıcaklık arttıkça azalır.

III. Deneyin yapıldığı yerin deniz düzeyinden yüksekte olmasıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

verilenlerden hangileri olabilir?

 Yukarılara çıkıldıkça açık hava basıncı azaldığı için sıvı yüksekliği de azalır.  Borunun üst kısmında bir miktar gaz olursa, açık hava basıncı, cıva basıncı ile gazın basıncının toplamına eşit olur. Dolayısıyla cıva yüksekliği 76 cm'den daha az olur.

Not

Barometre A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

A) Yalnız I 

C) I ve II

E) I, II ve III 

 

1-C 2-B 3-D 4-D 5-B 93

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

Açık hava basıncını ölçen aletlere denilir.

AÇIK HAVA VE GAZ BASINCI 6. Özdeş K, L, M kaplarında bulunan gazların kütleleri

9. Düşey kesiti şekildeki gibi olan bileşik kabın kapalı

sırasıyla m, 2m, m; sıcaklıkları T, T, 2T'dir.

olan K, L, M, N, P kollarında hava ve su şekildeki gibi dengededir.

K, L, M kaplarındaki gazların basınçları sırasıyla PK, PL, PM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

Not Vücut yüzey alanı 1 m2 olan bir insana açık havanın uyguladığı basınç kuvveti yaklaşık 100 bin N’dir. Bu da 10 ton kütleli bir cismin ağırlığına eşittir.

A) PK = PL < PM

B) PK < PL = PM

C) PK = PM < PL

D) PK < PL < PM

 





A) K 

D) N 

E) P

açık hava basıncını, fabrikada çalışan bir işçi tanktaki gaz basıncını, deniz dibindeki bir dalgıç ise bulunduğu derinliği ölçmek istiyor.











Buna göre, bu deneyde test edilmek istenen hipotez cümlesi aşağıdakilerden hangisidir? (Üç ölçümün yapıldığı yerde de sıcaklık aynıdır.)

Prf Yayınları



A) Açık hava basıncı, cıva basıncı ile dengelenir.

Kapalı kaptaki gazın basıncı her noktada eşittir.

B) Deniz düzeyinden yukarılara çıkıldıkça açık hava basıncı azalır.

Kapalı kaplardaki gazlar ağırlıklarından dolayı da basınç uygular fakat bu basınç çok küçük olduğu için ihmal edilir.

C) Açık hava dokunduğu yüzeylere basınç uygular.

Buna göre; memur, işçi ve dalgıcın kullanması gereken ölçüm araçları aşağıdakilerden hangileridir? Memur A) Barometre

İşçi

Dalgıç

Manometre

Altimetre

B) Manometre

Altimetre

Barometre

C) Barometre

Altimetre

Manometre

D) Barometre

Manometre

Batimetre

E) Manometre

Barometre

Altimetre

D) Cıvanın kap tabanına uyguladığı sıvı basıncı sıvı yüksekliği ile doğru orantılıdır.

11. İçinde K, L, M gazları bulunan sürtünmesi ve ağırlığı

E) Gazların uyguladığı basınç, sıvıların uyguladığı basınçtan küçüktür.

önemsiz, özdeş pistonlu kaplarda pistonların üzerine şekildeki gibi özdeş cisimler konularak denge sağlanmıştır.

Not

Manometre

Hava basıncından faydalanarak bir yerin deniz düzeyine göre yüksekliğini ölçen özel bir barometredir.

C) M 

10. Meteoroloji istasyonunda çalışan bir memur o günkü

 

Uyarı

Altimetre

B) L 

zeyinden en yüksekte, III. ölçüm ise deniz düzeyinde yapılmıştır.

 Kapalı kaptaki gazlar, içinde bulundukları kabın yüzeylerine basınç uygular. Bu basınç, gaz moleküllerinin kabın iç yüzeylerine çarpmasından kaynaklanır.

Denizlerin derinliğini basınç değişimi vasıtasıyla ölçmeye yarayan bir alettir.





7. Aşağıda verilen barometrelerde, I. ölçüm deniz dü-

KAPALI KAPLARDAKİ GAZ BASINCI

Batimetre





Buna göre, hangi koldaki havanın basıncı en küçük­ tür?



Kapalı kaplardaki gazların basıncını ölçmeye yarayan aletlere manometre denir.





E) PL < PK < PM 

Not Cıvanın özkütlesi, suyunkinin 13,6 katına eşit olduğu için Torricelli yaptığı deneyde cıva yerine su kullansaydı yaklaşık 10,33 m uzunluğunda cam tüpe ihtiyaç duyardı.



8.

I. Hava basılan tekerleğin şişmesi



II. Baraj duvarlarının kalınlığının tabana inildikçe artırılması

Yukarıda verilen çalışmalardan hangileri basınç ile ilişkilidir?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 



Gazların basınçları sırasıyla PK, PL, PM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. Kar araçlarına teker yerine paletler takılması

A) Yalnız I 



C) I ve II

A) PK > PL > PM

B) PK = PL = PM

C) PL > PK = PM

D) PM > PL > PK

 

E) I, II ve III 

6-B 7-B 8-E 9-E 10-D 11-D 94

E) PM > PK > PL 

Ünite 4 AÇIK HAVA VE GAZ BASINCI

Test - 5

1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan birleşik kapta X, Y mus-

3. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen, aynı ortamda bu-

lukları kapalı iken K, L, M kollarındaki sıvı yükseklikleri şekildeki gibidir.

lunan açık ve kapalı uçlu manometrelerdeki X, Y, Z gazları ile cıva sütunları dengelenmiştir.















 























II. Yalnız Y musluğu açılırsa L'nin tabanındaki su basıncı azalır.



III. X ve Y açılırsa K, L, M kollarındaki su basınçları eşit olur.

Y gazının basıncı, açık hava basıncının yarısına eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur?

X, Y, Z gazlarının basınçları PX, PY, PZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) Yalnız I  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III  Prf Yayınları

 

B) Yalnız II 

A) PX > PY > PZ

B) PX > PY = PZ

C) PX = PY > PZ

D) PX = PZ > PY

 

Diğer değişkenler sabit olmak şartı ile kapalı kaptaki gazın basıncı;  Sıcaklıkla doğru ve molekül sayısı ile doğru orantılı, hacimle ters orantılıdır.  Örneğin sabit sıcaklık ve sabit hacim altında; molekül sayısı N iken basınç P ise molekül sayı sı 2N olduğunda basınç 2P olur.

Buna göre, I. Yalnız X musluğu açılırsa K'nin tabanındaki su basıncı artar.

Kapalı Kaplardaki Gazların Basıncının Değişkenleri

 Örneğin sıcaklık ve molekül sayısı sabit iken basınç; hacim 2V iken basınç P ise hacim V olduğunda basınç 2P olur.   





E) PY > PX > PZ 

K kabındaki gazın basıncı, h yüksekliğindeki cıva basıncı ile dengelenmiştir. Cıva basıncı cinsinden ölçülen basınçlarda cıva özkütlesi yazılmadan; "Pgaz = h" cm-Hg şeklinde ifade edilir.

2. Düşey kesitleri verilen I ve II kaplarında K ve L nokta-



larına etki eden toplam basınçları sırasıyla PK ve PL dir.  



 





noktasında iken U borularındaki sıvı düzeyleri arasındaki yükseklikler h1, h2, h3 tür.







 



 

PK



Dengede olan şekildeki düzenek için gaz basıncı, cıva basıncı cinsinden



Pgaz = P0 – h







bağıntısı ile bulunur.



Buna göre, pistonlar d seviyesine kadar itilirse PK ve PL için ne söylenebilir?



4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan düzenekte piston, X





Gazların basıncı; sıcaklık, hacim ve gaz miktarına bağlıdır.



PL

A) Artar

Azalır

B) Artar

Artar

C) Değişmez

Artar

D) Artardı

Değişmez

A) Yalnız h1 

E) Değişmez

Değişmez

 

Piston, X noktasından Y noktasına doğru itildiğinde h1, h2, h3 yüksekliklerinden hangileri artar?

1-D 2-C 3-B 4-E 95

Uyarı

B) Yalnız h2 

D) h1 ve h3 

C) h1 ve h2

E) h1, h2 ve h3 

Bu niceliklerden herhangi ikisini karşılaştırılmak için diğer iki nicelik sabit tutulmalıdır. Düzeneğin durumuna göre, sabit kalan değerleri bizim tespit etmemiz gerekebilir.

AÇIK HAVA VE GAZ BASINCI 5.

I. Dağların zirvesindeki karların geç erimesi

8. Düşey kesiti verilen su ve hava

II. Yemeklerin düdüklü tencerede pişirilmesi

dolu kapta, sızdırmasız piston verilen konumda dengededir. Bu durumda hava basıncı P H, K noktasındaki sıvı basıncı PK dir.

III. Buzlanmayı azaltmak için kışın yollara tuz serpilmesi

Basıncın Hâl Değişimine Etkisi  Basınç, maddelerin hâl değiştirme sıcaklıklarını değiştirir.  Basıncın artması; erime - donma ve kaynama - yoğuşma noktalarını yükseltir.

Yukarıda verilenlerden hangilerinin nedeni, basıncın kaynama ya da donma noktasına olan etkisi ile ilişkilendirilebilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Piston F Á kuvveti ile yukarı doğru çekilirken PH ve PK nasıl değişir?

C) I ve II

PH

E) I, II ve III 

 Madde erirken hacmi küçülen türden ise (buz gibi) basıncın artması erime noktasını düşürür. Madde erirken hacmi büyüyen türden ise basıncın artması erime noktasını yükseltir.  Basınç kaynama noktasını değiştirir. Sıvının yüzeyindeki basınç arttıkça sıvının gaz hâline geçmesi zorlaşır, kaynama noktası yükselir.



  





PK

A)

Azalır

Artar

B)

Azalır

Azalır

C)

Azalır

Değişmez

D)

Artar

Artar

E)

Artar

Azalır

6. Bir X katı maddesi, X sıvısında dibe batmaktadır. Buna göre, X sıvısına basınç uygulanırsa; I. Kaynama noktasını yükseltir.

Uyarı Su, bizmut ve antimon gibi erirken hacmi küçülen maddelerin basıncın artması ile erime - donma noktaları düşer. Basınç artarsa buz kolay erir, su zor donar. Yani erime ve donma noktası 0 °C'nin altında olur.

Prf Yayınları

II. Kaynama noktasını düşürür. III. Donma noktasını yükseltir. IV. Donma noktasını düşürür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) I ve III  D) II ve III 

C) I ve IV E) II ve IV 

9. Düşey kesiti verilen bileşik kabın K kolu kapalı L ve M kolları açıktır. Musluk kapalı iken K, L kollarındaki su düzeyleri farkı h ve gaz basıncı Pg dir. 





  

7. Düşey kesiti şekildeki gibi olan birbirlerine bağlı borularda S, N, R vanaları kapalı iken h yüksekliğindeki cıvalar aynı hizadadır.

Erciyes'in karı, bazen yazın bile eri-

Hangi vanalar açıldığında borulardaki cıvaların birbirlerine göre konumları değişebilir?









 

Musluk açılıp yeniden denge sağlandığında h ve Pg için ne söylenebilir?

 









mez. Bunun önemli sebeplerinden biri de yükseklerde açık hava basıncının düşük olmasıdır.

A) Yalnız N   

D) S ya da N 

B) Yalnız R 





C) Yalnız S

E) S ya da N ya da R 

h

Pg

A)

Azalır

Artar

B)

Artar

Azalır

C)

Artar

Artar

D)

Azalır

Azalır

E)

Değişmez

Değişmez

5-C 6-B 7-C 8-A 9-C 96

Ünite 4 HAREKETLİ AKIŞKANLARIN BASINCI 1.

4. "Bir kanal ya da bir bölgede akmakta olan akışkanla-

I. Akışkanlar basınç farkından dolayı hareket eder.

rın basıncı, durgun haldeki basınçlarından küçüktür." ifadesi Bernoulli ilkesi olarak tanımlanır.

II. Akışkanların hızının arttığı yerde basıncı azalır. III. Akışkanın kesit alanının küçüldüğü yerde akış hızı azalır.

Buna göre, I. Musluktan akan suyun aşağı doğru incelmesi

Akışkanlarla ilgili yukarıda verilen yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Test - 6

II. Fırtınalı havalarda şemsiyenin ters dönmesi III. Karayolunda hareket eden otomobilin yanından yüksek hızla bir otobüs geçerken otomobilin otobüse doğru savrulması

C) I ve II

E) I, II ve III 

HAREKETLİ AKIŞKANLARIN BASINCI  Ucu sıkılan hortumdan suyun daha hızlı akmasında olduğu gibi akan bir akışkanın kesit alanının küçüldüğü yerde akış hızı artar.

olaylarından hangileri Bernoulli ilkesi ile açıklanır? A) Yalnız I   



Akan akışkanların kesit alanının azaldığı yerde hızları artar.



Akan akışkanların hızının arttığı yerde basıncı azalır.

Yukarıda verilen durumlar aşağıdakilerden hangisi ile açıklanır? A) Piezo elektrik olay

B) Pascal Prensibi

C) Bernoulli İlkesi

D) Arşimet Yasası

 

D) I ve III 



C) I ve II

E) I, II ve III 

 

 





 Şekilde, sıvının A1 kesitindeki hızı v1, A2 kesitindeki hızı ise v2 olsun. Bir Dt zamanı sonunda A1 kesitinden geçen sıvı hacmi ile A2 kesitinden geçen sıvı hacmi aynı olur. Bu durumda; A1 ⋅ v1 ⋅t = A2 ⋅ v2 ⋅t dir.

Prf Yayınları

2.

B) Yalnız II 

A1 > A2 olduğu için, v1 < v2 dir.  Akışkanların hızının arttığı yerde basıncı azalır. Buna Bernoulli ilkesi denir.

5. İki otomobil, zıt yönlerde, Şekli - I ve Şekil - II'de be-

E) Toriçelli deneyi 

lirtilen hızlarla hareket ediyorken K, L, M noktalarından oluşan basınçlar sırasıyla PK, PL, PM oluyor. 

 Yukarıdaki şekilde, sıvının hızının arttığı yerde borunun iç yüzeyine uyguladığı basınç azalır. v1 < v2 olduğundan dolayı düşey borulardaki sıvı yükseklikleri arasındaki ilişki h2 < h1 dir.  Havanın akış hızının büyük olduğu yerde basınç düşük, hava akış hızının küçük olduğu yerde basınç yüksektir.

  

3.

I. Fırtınalarda bazı binaların evlerin çatılarının uçması



II. Zıt yönlerde büyük hızlarla hareket eden iki aracın yan yana geldiği durumda oluşan basınç etkisi



III. Römorkları çadır ile kapalı araçların hızla hareket ederken çadırlarının dışa doğru bombe yapması

 

B) Yalnız II  D) I ve III 





Buna göre; PK, PL, PM arasındaki ilişki nedir?

Yukarıda verilen durumlardan hangileri Bernoulli İlkesi ile açıklanabilir? A) Yalnız I 



C) I ve II

A) PK = PL = PM

B) PK = PL > PM

C) PL > PK > PM

D) PM > PK = PL

 

E) I, II ve III 

1-C 2-C 3-E 4-E 5-C 97

E) PL > PM > PK 

Şekildeki balonların arasına üflendiğinde, hava akımı oluşur ve bu bölgedeki basınç düşer. İç dış basınç farkından dolayı, balonlar birbirine yaklaşır.

HAREKETLİ AKIŞKANLARIN BASINCI 6. Aşağıda verilenlerin hangilerinde akışkanların ba-

9. Kesiti şekildeki gibi olan borudan ok yönünde sabit

sıncı dikkate alınmaz?

 Fırtına gibi kuvvetli rüzgâr esnasında evlerin çatılarının uçması Bernoulli ilkesiyle açıklanır. Çatının üzerinden geçen hava kesit alanını azaltarak hızını artırır ve basıncı düşer. Meydana gelen basınç farkı çatıyı yukarı doğru iterek uçmasına sebep olabilir.

A) Uçağın hareketi

B) Uçurtma uçurma

C) Araba yarışları

D) Çatı yapımı

 

 



E) Basınçlı tencere yapımı 



Balon, K noktasından L noktasına geldiğinde balonun hızı ve hacmi için ne söylenebilir? (Borunun kesitindeki daralma, balonun hareketi için engel oluşturmamaktadır.)

Hacmi

A)

Artar

Azalır

B)

Artar

Artar

C) Değişmez

7. Havada hareket eden bir uçağın kanatları ile ilgili; I. Kanatların üst kısmındaki havanın akış hızı, alttakinden büyüktür.



Hızı

Azalır

D)

Artar

Değişmez

E)

Değişmez

Değişmez

II. Kanatların üst kısmındaki hava basınç kuvveti alttakinden küçüktür.

 

III. Kanatların üst ve alt kısmındaki hava basınçları eşittir.

 Otoyollarda zıt yönde hızla hareket eden araçlar yan yana geldiğinde araçların arasında hava akımı oluşur. Hava akımının oluştuğu bu bölgede (araçların arasında) basınç azalır. Araçların diğer yanlarındaki basınç araçların arasındaki basınçtan daha büyük olduğu için araçları birbirine doğru iten bir kuvvet oluşur.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Prf Yayınları

 Uçağın havalanmasını sağlayan kuvvet basınç farkı ile elde edilir. Kesiti şekildeki gibi olan uçak kanadına önden gelen hava akımı, kanadın üst kısmında kesit alanını azaltarak hızını artırır. Akışkan hızının arttığı bu kısımda basınç azalır. Basınç farkından dolayı uçağın kanadı yukarı doğru itilir.

debili su akarken su ile birlikte, içinde hava olan lastik balon da hareket etmektedir.

10. Kesiti şekildeki gibi olan yatay boruya, içinde sıvı olan düşey U borusu bağlanıp boruda hava akımı oluşturulduğunda sıvı yükseklikleri h1 ve h2 oluyor. 

8. Kesitin azaldığı yerde hız artmış, basınç azlamıştır. U borularındaki cıvalar ise basıncın azaldığı yere doğru hareket etmiştir.



Açık cam kapatılırken hava akımının artması



Su hortumunun ağzı sıkıştırıldığında, suyun daha hızlı akması













Musluktan akan suyun giderek incelmesi

Yukarıda verilen olayları açıklamada,

Buna göre,

I. Kesit alanı küçüldükçe akışkanların hızı artar.

l. h1 < h2 dir.

II. Akışkanlar, basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru hareket eder.

ll. K ve L noktalarına etki eden hava basınçları eşittir.

Uyarı Rüzgârlı havada çamaşırların daha çabuk kurumasının nedeni, akışkanların hıznın arttığı yerde basıncının düşmesi ve buna bağlı olarak da buharlaşmanın kolaylaşmasıdır.



III. Akışkanların hızının arttığı yerde basınç azalır.

lll. Hava akış hızı artarsa K ve L noktalarına etki eden basınçlar azalır.

ilkelerinden hangileri kullanılır?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) I ve III 

C) II ve III

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

6-E 7-D 8-E 9-B 10-D 98

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 4 KALDIRMA KUVVETİ 1. Bir kaptaki suda yüzen bir tahta parçası, bulunduğu

Test - 7

4. Düşey kesiti verilen kapta K

konumdan kap tabanına kadar itiliyor.

cismi sıvı içerisinde şekildeki gibi dengededir.

Buna göre, deneyden;



Cisme sıvı tarafından uygulanan kaldırma kuvveti;

I. Sudaki bir cisme etki eden kaldırma kuvveti, cismin sıvıya batan hacmiyle doğru orantılıdır.

SIVILARIN KALDIRMA KUVVETİ



II. Sudaki bir cisme etki eden kaldırma kuvveti, sıvının özkütlesi ile doğru orantılıdır.

I. Kaba, karışabilen daha küçük özkütleli sıvı ilave etmek

III. Tamamı sıvı içinde bulunan cisimlere etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü, sıvı derinliğine bağlı değildir.

II. Kaba, daha büyük özkütleli karışmayan sıvı ilave etmek III. Kaba daha küçük özkütleli karışmayan sıvı ilave etmek

sonuçlarından hangileri çıkartılabilir?

 Hacminin tamamı ya da bir kısmı sıvı içinde batan bir cisme, sıvı tarafından uygulanan kaldırma kuvveti, cismin yerini değiştirdiği sıvının ağırlığına eşittir. Bu durum Arşimed İlkesi olarak bilinir.

işlemlerinden hangileri yapıldığında değişmez? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

(Sıcaklık sabittir.)

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III



I. Kabarcıktaki havanın basıncı artar. II. Kap tabanındaki su basıncı değişmez. III. Kabarcık hızlanan hareket yapar.

Not

Prf Yayınları

Buna göre, bu süreçte;





Sıvı içindeki cisimlere etki eden kaldırma kuvveti cisme yukarı ve aşağı yönde etki eden sıvı basınç kuvvetlerinin farkından kaynaklanır.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 



 Bir cisim, bir sıvının içine konulduğunda, batan hacmine eşit hacimde sıvının yerini değiştirir. Yeri değişen sıvı hacmi, cismin sıvıya batan hacmine eşittir.

E) II ve III 

2. Su dolu bir akvaryumun K noktasında oluşan hava kabarcığı kendiliğinden hareket ederek L noktasına ulaşıyor.

  



C) Yalnız III 

E) II ve III 

5. Küp biçimindeki bir cisim, sıvı

3. Bir araştırmacı, sıvıların kaldırma kuvvetinin değişkenlerini araştırmak amacıyla bir takım deneyler tasarlamıştır.

Fkaldırma = Falt – Füst



içerisinde, düşey kesiti verilen düzenekte, şekildeki gibi dengededir. Küpün dört yüzeyi şekildeki gibi K, L, M, N olarak gösterilmiştir.



 



K yüzeyi sıvı yüzeyine paralel olduğuna göre,

Deneyin birinci aşamasında; "cismin batan hacmi"ni, "sabit tutulan değişken" olarak belirleyen araştırmacı;



I. Cismin ağırlığı, N yüzeyine etki eden sıvı basınç kuvvetine eşittir.

 Cismin sıvı içindeki derinliği, kaldırma kuvvetinin (basınç kuvvetleri farkını) değiştirmez.

 Yeri değişen sıvının ağırlığı G = m⋅ g bağıntısı ile bulunur.  m = d ⋅ V dir. V; batan hacme eşittir. Dolayısıyla G = Vb ⋅ ds ⋅ g olur. Bu değer, kaldırma kuvvetine eşittir.

II. Bir çeşit cisim kullanmalıdır.

II. Cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü, N ve K yüzeylerine etki eden basınç kuvvetleri farkına eşittir.

III. Cismin sıvıya batan hacimlerinin her defasında aynı olmasına dikkat etmelidir.

III. L ve M yüzeyine etki eden basınç kuvvetlerinin bileşkesi sıfırdır.

Kaldırma Kuvvetinin Değişkenleri;

önerilerinden hangilerine uymak zorundadır?

yargılarından hangileri doğrudur?

 Batan hacim

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

I. En az iki farklı cins sıvı kullanmalıdır.

FK = Vb ∙ ds ∙ g

 Sıvı özkütlesi

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve lII

E) I, II ve III 

 

1-D 2-C 3-E 4-C 5-E 99

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

 Yer çekimi ivmesidir.

KALDIRMA KUVVETİ 6. X, Y, Z cisimleri dinamometrelere asılarak aynı sıvı

9. Eşit hacim bölmeli K cismi Şekil - I ve Şekil - II'deki gi-

içine ayrı ayrı daldırılıyor. Cisimlerin kütleleri ve sıvıya batan hacimlerine ait tablo şekilde verilmiştir.

bi su dolu kaplara daldırılıp tartıldığında ağırlığı 75 N ve 105 N geliyor.

Not Taşma düzeyine kadar dolu kaplara bırakılan cisimlerin taşırdığı (yerini değiştirdiği) sıvı ağırlığı, cisme etki eden kaldırma kuvvetine eşittir.

Uyarı Cisimler sıvı içinde kaldırma kuvveti kadar hafifler. Cisme uygulanan kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşitse, cismin sıvı içindeki ağırlığı sıfırdır.

Cisim

Kütle

Batan Hacim

X

2m

V

Y

2m

2V

Z

m

V

 

Her cisim için dinamometrelerin gösterdiği değerler sırasıyla GX, GY, GZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? (Dinamometrelerin gösterdiği de-

 

ğerler sıfırdan farklıdır.)

A) GX > GY = GZ

B) GX > GY > GZ

C) GX = GZ > GY

D) GY > GX > GZ

 



Buna göre, K cismi sudan tamamen çıkarılıp tartıldığında ağırlığı kaç N gelir?

 E) GX = GY = GZ 

A) 110 

B) 120 

C) 130 

D) 140 

E) 150

 



Cismin havadaki ağırlığı 15 N, sudaki ağırlığı 9 N ise cisme 6 N'lik kaldırma kuvveti etki eder. Cisim suda 6 N kadar hafiflemiştir. Yeri değişen sıvı ağırlığı (kaldırma kuvveti) 6 N'dir.

Yüzen Cisimlerin Dengesi

7. Ağırlığı 30 N olan bir X cismi dinamometreye asılıyor. X cismi K sıvısına tümüyle batırıldığında dinamometre 10 N, L sıvısına yarısı batırıldığında ise 20 N’yi gösteriyor. K sıvısının özkütlesi dK, L sıvısınınki de dL olduğud na göre, X oranı kaçtır? dY A) 1   4

B) 1   3

C) 1   2

D) 1 

Prf Yayınları





E) 2

10. Eşit hacim bölmeli bir K cismi öz-



Buna göre, K cismi özkütlesi 2d olan bir sıvıda aşağıdakilerden hangisi gibi dengede kalır?



8. Bir cisim sıvıda yüzmektedir.  

 Cisim, zıt yönlü ağırlık ve kaldırma kuvvetlerinin etkisinde dengededir. Cismin ağırlığı,kaldırma kuvvetine eşit büyüklüktedir. G = Fk



kütlesi d olan bir sıvıda şekildeki gibi dengededir.

 Cisim, hacminin bir kısmı sıvı dışında kalacak şekilde dengededir.













Bu cisim ile ilgili;



I. Özkütlesi, sıvının özkütlesinden küçüktür.



II. Ağırlığı, sıvının cisme uyguladığı kaldırma kuvvetine eşit büyüklüktedir. III. Sıvıya bırakıldığında, hacmine eşit hacimde sıvının yerini değiştirmiştir.

Vc ⋅ dc ⋅g = Vb ⋅ds ⋅g

yargılarından hangileri doğrudur?

 Batan hacim, cismin hacminden küçük olduğu için, sıvı özkütlesi, cismin özkütlesinden büyüktür.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 



 



C) Yalnız III E) I ve III 

6-B 7-D 8-D 9-B 10-C 100



Ünite 4 KALDIRMA KUVVETİ

Test - 8

1. Aylin, eşit hacim bölmeli K, L, M, N, P cisimlerinin öz-

4. Türdeş bir X küresi, K sıvısı ile K ve L sıvılarından olu-

kütlelerini birbiriyle kıyaslamak istiyor. Bu cisimleri su bulunan bir kaba bıraktığında denge konumları şekildeki gibi oluyor.

şan türdeş bir karışımda Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi dengededir.







Not





Yüzen cisimler için denge şartından cismin batma oranı bulunur.

 



Vb



Vc



A) Yalnız L   

B) Yalnız M  D) L ve N 

ds : Sıvının özkütlesi)

II. X'e her iki durumda uygulanan kaldırma kuvveti eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

2. Taşma düzeyine kadar sıvı dolu bir kaba, sıvıda eri-

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

meyen katı bir cisim atılıp denge sağlanıyor.

III. Cismin ağırlığından küçüktür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

 Yüzen cisimlere etki eden kaldırma kuvveti cismin ağırlığına eşittir.

 Cisim kendi hacminden daha küçük hacimde sıvının yerini değiştirir. Taşma düzeyine kadar sıvı dolu kaba bırakılan cisim kendi hacminden daha küçük hacimde sıvı taşırır.

Prf Yayınları

II. Cismin ağırlığına eşittir.

 Yüzen cisimlerin özkütlesi, sıvı özkütlesinden küçüktür. dc < ds

 Cisim sıvı içinden serbest bırakılırsa hızlanarak yukarı çıkar.

Sıvının cisme uyguladığı kaldırma kuvveti ile ilgili; I. Taşan sıvı ağırlığına eşittir.

Ortamın yer çekimi ivmesinin değişimi, yüzen cisimlerdeki batma oranını değiştirmez.

III. X'in özkütlesi, L sıvısının özkütlesinden küçüktür.

E) M ve P 

Askıda Kalan Cisimlerin Dengesi

C) Yalnız III E) I ve III 

5. Özdeş iki cisim K ve L kaplarında bulunan tuzlu sulara konulduğunda şekildeki gibi dengede kalıyor.

 Cisim, hacminin tamamı sıvı içinde olacak ve tabana değmeyecek biçimde dengededir. 

3. Bir öğrenci farklı tür sıvıların bulunduğu I, II, III kap-



larına K, L cisimlerini bıraktığında denge konumlarını şekildeki gibi oluyor. 













 



Buna göre,

 

I. K'deki cisme uygulanan kaldırma kuvveti, L'dekine uygulanan kaldırma kuvvetinden büyüktür.



II. K'deki suyun tuz oranı, L'dekinden büyüktür.

I, II ve III kaplarındaki sıvıların özkütleleri sırasıyla d1, d2, d3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) d1 > d2 > d3

B) d2 > d1 > d3

C) d3 > d2 > d1

D) d3 > d1 > d2

 

III. İçindekilerle birlikte; K kabının kütlesi L'ninkinden küçüktür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 

E) d2 > d3 > d1 

 

1-C 2-A 3-E 4-E 5-B 101

B) Yalnız II  D) I ve II 



 Cisim, zıt yönlü ağırlık ve kaldırma kuvvetlerinin etkisinde dengededir.

 

ds

hacim, dc : Cismin özkütlesi,

I. K'nin özkütlesi L'ninkinden küçüktür.

C) L ve M

dc

(Vc : Cismin hacmi, Vb : Batan

Buna göre,

Aylin bu cisimlerin denge konumuna baktığında hangilerinin özkütlesinin K'ninkinden küçük olduğunu söyler?

=

C) Yalnız III E) I ve III 

 Cismin ağırlığı, kaldırma kuvvetine eşit büyüklüktedir.

G = Fk

Vc ⋅dc ⋅g = Vb ⋅ds ⋅g  Cismin hacmi batan hacme eşit olduğu için cismin özkütlesi sıvı özkütlesine eşittir. dc = ds  Cisim sıvı içinde, bırakıldığı noktada dengede kalır.

KALDIRMA KUVVETİ 6. İplerle birbirine bağlı türdeş K, L,

Batan Cisimlerin Dengesi  Cisim sıvıya bırakıldığında tabana batarak dengelenir.

  



Bu süre içerisinde yumurtanın hacminde bir değişme olmadığına göre, I. Denge halindeki yumurtaya, bir hafta sonra suyun uyguladığı kaldırma kuvveti, ilk durumdakine göre azalmıştır.

 Cismin ağırlığı; yüzey tepkisi kuvveti ile kaldırma kuvvetinin toplamına eşit büyüklüktedir. G = N + Fk

Cismin ağırlığı, kaldırma kuvvetinden ve yüzey tepki kuvvetinden büyüktür. G > Fk

A) dK > dL > dM

B) dM > dL > dK

C) dK = dL = dM

D) dM > dK > dL

 

 Sıvıya bırakılan cisim kap tabanına kadar hızlanarak iner.  Cisim kendi hacmine eşit hacimde sıvının yerini değiştirir. Taşma düzeyine kadar sıvı dolu kaba bırakılan cisim kendi hacmine eşit hacimde sıvı taşırır.

E) dL > dK = dM 

III. Bayat bir yumurtanın, taze haline göre kütlesi daha küçüktür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

7. Kütleleri sırasıyla 3m, 2m ve m olan X, Y, Z cisimle-

 

ri türdeş bir sıvıya bırakıldığında X yüzmekte, Y batmakta, Z ise askıda kalmaktadır.

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Cisimlere sıvı tarafından uygulanan kaldırma kuvveti ile ilgili, I. X’e uygulanan en büyüktür.

Vc ⋅ dc ⋅ g > Vb ⋅ ds ⋅ g  Batan hacim, cismin hacmine eşittir. Cismin özkütlesi sıvı özkütlesinden büyüktür. dc > ds

II. Bir hafta içerisinde yumurtanın ortalama özkütlesi azalmıştır.

II. Z’ye uygulanan en küçüktür. III. Y’ye uygulanan en küçüktür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Prf Yayınları

 Cisim; ağırlık (G), kaldırma kuvveti (Fk) ve yüzey tepki kuvvetinin (N) etkisinde dengededir.











marketten aldığı yumurta ile deney yapıyor. Önce su dolu kaba koyduğu yumurtanın suda battığını gözlemliyor. Yumurtayı sudan çıkartıp bir hafta sonra tekrar aynı suya koyduğunda bu kez yüzdüğünü gözlemliyor.



Cisimlerin özkütleleri sırasıyla dK, dL, dM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

   

9. Ayşe, yumurtaların ilginç yapısını öğrendikten sonra

M küreleri su dolu bir kapta şekildeki gibi dengededir. Cisimler arasındaki ipler aynı anda kesildiğinde K ve M hareket etmeye başlarken L cismi hareketsiz kalıyor.

C) Yalnız III E) I ve III 

10. Su dolu bir kaba bırakılan K küpü Şekil - I'deki gibi dengede kalıyor. K'nin altına L küpü konulduğunda Şekil - II'deki gibi denge sağlanıyor.

Not Sıvıda yüzen ve askıda kalan cisimlerin sıvıdaki ağırlıkları sıfırdır. Bırakıldığında sıvıya batan cisimlerin sıvı içindeki ağırlığı ise yüzey tepki (N) kuvvetine eşittir.



8. X, Y, Z katı cisimlerinin özkütleleri ve hacimleri tablodaki gibidir. Bu cisimler özkütlesi 2d olan bir sıvıya konulduğunda, cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri FX, FY, FZ oluyor. Cisim Öz kütle

(g/cm3)

Hacim (cm3)

X

Y

Z

d

2d

3d

4V

3V

2V



Yoğunluğu suyun yoğunluğundan büyük olan meyve suda batar

B) FY > FX > FZ

C) FX = FZ > FY

D) FY > FX = FZ

 





 

Buna göre, I. K'nin kütlesi L'ninkinden büyüktür. II. L'nin özkütlesi suyunkinden küçüktür. III. K ve L'nin özkütleleri toplamı, suyun özkütlesinin iki katına eşittir.

Buna göre; FX, FY, FZ arasındaki ilişki nedir? A) FX > FY > FZ



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) FX = FY > FZ 

 

6-B 7-A 8-D 9-E 10-E 102

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 4 KALDIRMA KUVVETİ 1. İçleri dolu, kütleleri eşit K, L küre-

4. P ağırlığındaki bir küre ile taşma düzeyine kadar su



leri su dolu bir taşırma kabına sıvı yüzeyinden bırakıldığında şekildeki gibi dengede kalıyor.

Test - 9 dolu bir kap Şekil - I'deki gibi dinamometre ve baskülle tartıldığında F ve G değerleri okunuyor.

Buna göre,

Kaplarda Ağırlaşma Şartları

 

I. K'nin taşırdığı sıvı, L'nin taşırdığı sıvıdan daha azdır. II. K'ye etki eden kaldırma kuvveti, L'ninkinden küçüktür.

Not 

III. K'nin özkütlesi L'ninkinden küçüktür.





yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız II 

 

D) I ve II 



C) Yalnız III



E) II ve III 



Küre Şekil - II'deki gibi bir kısmı su içinde kalacak şekilde denge sağlanırsa F ve G nasıl değişir?

2. Burak, taşma düzeyine kadar su dolu bir kaba suda erimeyen bir cisim atıyor. Taşan sıvı ağırlığı cisminkine eşit olduğuna göre, I. Cisim sıvıda yüzüyordur.

Prf Yayınları

A) Yalnız I 

Bir kaba bir cisim bırakıldığında kaptaki ağırlaşma miktarı; kaba ilave edilen ağırlık ile kaptan çıkan ağırlığın farkı kadar olur.

F

G

A)

Azalır

Artar

B)

Azalır

Değişmez

C)

Azalır

Azalır

D)

Artar

Artar

E)

Artar

Azalır

 Cisim konulduğunda kaptan sıvı taşmıyor ise kaptaki ağırlaşma miktarı cismin ağırlığı kadar olur. Cismin sıvı içindeki denge konumu bu durumu etkilemez.   



Cisim; I, II, III konumlarından herhangi birinde dengelendiğinde kaptaki ağırlaşma cismin ağırlığı

II. Cisim sıvıda askıda kalmıştır.

kadar olur.

III. Cisim kap tabanına batmıştır. yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

 

D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

5. Zeynep ve Şule taşma düzeyine kadar su dolu olan ayrı kaplara suda erimeyen farklı tür cisimler bırakıyor. Zeynep'in bıraktığı cismin özkütlesi suyunkinden küçük, Şule'nin bıraktığı cismin özkütlesi suyunkine eşittir.

II. Şule'nin taşırma kabının kütlesi değişmez.

meyen K, L, M cisimleri ayrı ayrı bırakılıyor.

III. Zeynep'in kabından taşan suyun hacmi Şule'ninkinden daha fazladır.

K'nin özkütlesi sıvınınkinden küçük, L'ninki sıvıya eşit, M'ninki de sıvınınkinden büyük olduğuna göre, hangi cisimler kapta ağırlaştırma oluşturur?

 

D) K ve L 



I. Zeynep'in taşırma kabının toplam kütlesi azalır.

3. Taşma düzeyine kadar sıvı dolu bir kaba suda çözün-

B) Yalnız L 





Buna göre,

A) Yalnız K 

 İçinde taşma seviyesine kadar sıvı bulunan kaba bir cisim bırakıldığında cisim yüzüyorsa ya da askıda kalıyorsa kapta ağırlaşma olmaz. Çünkü bu durumlarda kaptan cismin ağırlığına eşit ağırlıkta sıvı taşar.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 

C) Yalnız M

 

E) L ve M 

1-C 2-C 3-C 4-B 5-B 103

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

I ya da II konumunda dengede kalan cismin, taşma düzeyine kadar dolu kaptan taşırdığı sıvı ağırlığı cismin ağırlığına eşittir. Kapta ağırlaşma olmaz.

KALDIRMA KUVVETİ

 Taşırma kabına bırakılan cisim dibe batıyorsa kapta, cismin ağırlığı ile taşan sıvının ağırlığının farkına eşit değerde ağırlaşma olur.

6. Ayşe, 20 N ağırlığındaki bir cismi taşma düzeyine ka-

9. Özdeş K, L küreleri, farklı özkütledeki sıvılarla taşma

dar sıvı ile dolu bir kaba bırakıyor ve kaptan taşan sıvının ağırlığını 8 N olarak ölçüyor.

düzeyine kadar dolu bir kaba ayrı ayrı daldırılıp verilen konumda tutuluyor.

Buna göre sıvı cisme kaç N'lik kaldırma kuvveti uygulamıştır? A) 28 

B) 20 

C) 16 

D) 12 





E) 8 





Buna göre,

Ağırlaşma = G – FK

I. K ve L eşit hacimde sıvı taşırmıştır.

Bu değer aynı zamanda kap tabakuvvetine eşittir. (G: Cismin ağırlığı, FK: Kaldırma

7. K, L, M cisimleri ve boş bir X kabı suda şekildeki gibi

kuvveti) [Taşan sıvının ağırlığı kal-



dırma kuvvetine eşittir.]



Bazı Özel Durumlar



 K, L cisimleri ve boş bir kap bir sıvıda şekildeki gibi dengede iken sıvı yüksekliği h’dir. Cisimler kutu içine konulup yüzdürüldüğünde sıvı yüksekliği (h) değişmez.









III. K'nin asılı olduğu dinamometrenin gösterdiği değer L'ninkinden büyüktür.   

yargılarından hangileri doğrudur? 

A) Yalnız I   

K, L, M cisimleri ayrı ayrı X kabına konularak kap ile birlikte yüzmesi sağlanıyor. Buna göre, X kabına her bir cismin konulması sonucu su yüksekliği (h) için ne söylenebilir?



K konul- duğunda

L konul- duğunda

M konulduğunda

A) Değişmemiştir Değişmemiştir Artmıştır B) Azalmıştır

Değişmemiştir Artmıştır

Gerek K, gerek L cismi iki konumda

C) Artmıştır

Değişmemiştir Azalmıştır

da aynı miktar hacim batırmıştır. İlk

D) Değişmemiştir Artmıştır

Artmıştır

E) Değişmemiştir Azalmıştır

Değişmemiştir

durumda cisimler kendi hacimlerini, ikinci durumda cisimler kabın hacmi-

II. K'ye, L'den daha küçük kaldırma kuvveti etki eder.

dengededir.

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

nının cisme uyguladığı tepki



10. K, L katı cisimleri ile X sıvısının kütle - hacim grafiği Şekil - I'deki gibidir. Bu cisimler X sıvısında yüzen bir tahta üzerine konulduğunda Şekil - II'deki gibi dengede kalıyor. 

  

ni kullanmıştır.



 Şekilde, sıvı içinde batmış olan M cismi sıvıdan çıkarılıp kutu içine konulunca, sıvı yüksekliği artar.

 

 



   

Buna göre,



 



Kutu içine konulan M cismi kutu ile birlikte yüzdüğü için ilk durumundakinden daha fazla hacim batırmış, kendisine uygulanan kaldırma kuvvetini artırmıştır. Batan hacim artınca sıvı yüksekliği de artmıştır.

  

I. K cismi sıvıya konulursa h değişmez.

8. Kütleleri m olan beş cisim taşma seviyesine kadar sı-

II. L cismi sıvıya konulursa h artar.

vı dolu olan kaba bırakıldığında taşan sıvının kütlesi 4,8m oluyor.

III. K ve L birlikte sıvıya konulursa h azalır. yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, en az kaç cismin özkütlesi sıvınınkinden büyüktür? A) Bir 

B) İki 

C) Üç 

D) Dört 

A) Yalnız I 

E) Beş

 

6-E 7-A 8-A 9-E 10-C 104

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

Ünite 4 KALDIRMA KUVVETİ 1. Esnek balon ve balona iple bağlı cisim suda şekildeki gibi dengede iken ipteki gerilme kuvvetinin büyüklüğü T'dir.

Test - 10

3. Bir cisim X sıvısına bırakıldığında hacminin 2 ü bata-



3 rak dengede kalıyor. Aynı cisim Y sıvısına bırakıldığın-



da ise sıvı içerisinde askıda kalıyor.



Y sıvısının özkütlesi d olduğuna göre, X sıvısının özkütlesi kaç d’dir?

Buna göre, kap suyla tamamen   doldurulduğunda oluşan denge durumunda ya da M musluğu açılarak oluşan denge durumunda T için ne söylenebilir?

A)

1   4

B)

1   3

C)

3   2

D) 2 

E) 3

Kap doldurulduğunda

M musluğu açıldığında

A)

Azalır

Artar

B)

Azalır

Değişmez

C)

Artar

Değişmez

D)

Değişmez

Artar

4. K cismi X sıvısında, L cismi de Y sıvısında askıda ka-

E)

Değişmez

Azalır

lıyor. X ve Y sıvılarından oluşturulan türdeş karışımda ise K cismi yüzüyor, L cimi batıyor.

Uyarı Özkütlesi suyun özkütlesinden büyük olan cisimler suda batarken gemi gibi dev araçların suda batmaması, onların hacimlerinin büyütülmesi ile mümkün olmuştur. Metal bir cisim suda batar fakat bu cisim bir tas haline getirilerek suya bırakıldığında suda yüzer. Cisim kendi ağırlığını dengelemek için, kendi maddesel kısmının hacminden daha büyük bir hacim kullanır.

Buna göre, I. Y sıvısının özkütlesi X’in özkütlesinden büyüktür.

Prf Yayınları

II. K cismi Y sıvısında yüzer.

Dev gemiler, büyük hacimleri saye-

III. K cismine iki durumda da etki eden kaldırma kuvveti eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

sinde yüzebilmektedir.

Bazı Özel Durumlar  Katı bir cisim kendi sıvısında yüzüyorsa, cisim eridiğinde sıvı seviyesi değişmez.

E) I, II ve III 



2. Özkütleleri farklı ve birbirine karışmayan X, Y sıvılarına K, L cisimleri bırakıldığında şekillerdeki gibi dengede kalıyor ve cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri FK ve FL oluyor. Şekil - I'de musluk açılıp Y sıvısı, Şekil - II'de ise X sıvısı boşaltılıyor.

  Suda yüzen buz eridiğinde, kaptaki



su yüksekliği (h) değişmez. Aynı buz, suya tamamen batırıldığın-



5. Ağırlığı G olan dik prizma biçimli cisim, birbirine ka-



rışmayan d ve 2d özkütleli sıvılarda Şekil - I'deki gibi dengededir.

 







 

Yeni denge durumunda FK ve FL için ne söylenebilir?





 



FK



Artar

B) Azalır

Değişmez

C) Artar

Artar

D) Artar

Değişmez

E) Değişmez

Değişmez

yüksekliği azalır.

 Bir cisim birbirine karışmayan sıvılarda şekildeki gibi dengede ise cismin ağırlığı, her iki sıvının cisme uyguladığı kaldırma kuvvetleri toplamına eşit büyüklüktedir.

 

FL

A) Azalır

da su içinde iken erirse kaptaki su





Cisim, düşey yönde uygulanan F kuvveti ile Şekil - II'deki gibi dengelendiğine göre F kuvvetinin büyüklüğü kaç G'dir? 2 A)   3

1-B 2-B 3-C 4-E 5-D 105

B) 1 

3 C)   2

D) 2 

E) 3

  

 G = FX + FY G = 2V ⋅ dX ⋅g + V ⋅ dY ⋅g

KALDIRMA KUVVETİ 6. Eşit bölmeli K cismi birbirine karışmayan X ve Y sıvı-

9. Şişirilmiş ve ağızları kapatılmış X, Y lastik balonlarının

larında Şekil - I'deki gibi dengededir. Musluk açılıp sıvı akışı bittiğinde denge Şekil - II'deki gibi sağlanıyor.

içindeki gazlarla birlikte ağırlıkları eşittir. Bu balonlar yerden belirli bir yükseklikten serbest bırakıldıklarında X yere inerken, Y yükselmeye başlıyor.



ÖSYM Sorusu Ahsen, tamamen su dolu bir taşırma kabına suda çözünmeyen K ve L katı cisimlerini ayrı ayrı yavaşça bıraktığında; her ikisinin eşit hacimde su taşırdığını gözlemliyor. Ahsen’in bu gözlemine göre; I. K ve L cisimlerine suyun uyguladığı kaldırma kuvvetleri eşittir.

Buna göre;

 

I. X'in hacmi Y'ninkinden küçüktür.

 

 

II. X'e etki eden havanın kaldırma kuvveti, Y'ye etki edenden küçüktür.



III. X'in içindeki gazın yoğunluğu, havanın yoğunluğundan büyüktür.

d X'in özkütlesi dX, Y'ninki dY olduğuna göre, X oradY nı kaçtır? A)

1   3

B)

1   2

C)

IV. Y'nin içindeki gazın yoğunluğu, havanın yoğunluğundan küçüktür.

2 3 4  D)  E) 3 4 5

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

II. K ve L cisimlerinin hacimleri eşittir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız III

C) I ve II

D) II ve III

 

 

Buna göre, I. K sıvısının özkütlesi L’ninkinden büyüktür. II. K sıvısının özkütlesi M’ninkine eşittir.

Yalnız I'de verilen yargı kesin doğrudur.

yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) lI ve III 

10. Özdeş X, Y, Z lastik balonları aynı ortamda hava ile eşit miktar şişirilerek balonlara eşit hacimli K, L, M cisimleri bağlanıyor.

Cevap A

8. Sürtünmesi önemsiz düzenekte GAZLARIN KALDIRMA KUVVETİ  Arşimed ilkesi gazlar için de geçerlidir. Gazların uyguladığı kaldırma kuvveti sıvılarda olduğu gibi; cismin hacmi, gazın yoğunluğu ve yer çekimi ivmesi niceliklerine bağlıdır.  Hava ortamında cisimlere hava tarafından uygulanan kaldırma kuvvetinin (Fk) büyüklüğü aşağıdaki formül ile hesaplanır. FK = Vc ⋅dh ⋅ g Vc : Cismin hacmi, dh : Havanın özkütlesi, g: Ortamın yer çekimi ivmesi

E) I, II ve IV 

ra bir X cismi sırayla bırakılınca, kaplardan sırasıyla 3m, 3m, 2m kütleli sıvılar taşıyor.

III. L sıvısının özkütlesi M’ninkinden küçüktür.

Taşan sıvı ağırlığı cisimlere etki eden kaldırma kuvvetlerinin büyüklüğüne eşittir.

D) III ve IV 

C) II ve III

7. Taşma düzeyine kadar K, L, M sıvıları ile dolu kapla-

E) I, II ve III 

Çözüm:

B) I ve III 

Prf Yayınları

III. K ve L cisimlerinin özkütleleri eşittir.

A) I ve II 



cisimler serbest bırakıldıktan bir süre sonra X cismi suya tamamen battığında sabit hızlı hareket ediyor.





I. X'in kütlesi Y'ninkinden büyüktür.







X ve Y'nin hacmi eşit olduğuna göre,







I. L'nin kütlesi K'ninkinden büyüktür. II. K'nin kütlesi M'ninkinden büyüktür.

III. X'e etki eden kaldırma kuvveti, Y'nin ağırlığına eşittir.

III. M'nin kütlesi L'ninkinden büyüktür.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

D) I ve II 



K cismi suda, L cismi balonla birlikte suda, M cismi de havada şekildeki gibi dengede olduğuna göre,



II. X'in özkütlesi suyun özkütlesine eşittir.

B) Yalnız II 







C) Yalnız III

 

E) II ve III 

6-C 7-E 8-A 9-E 10-D 106

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 4 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1. Taban alanları S, S ve 2S olan X, Y, Z cisimlerinin ağır-

4. Şekildeki sıvılı barometrelerin borusundaki h ve H sı-

lıkları sırasıyla G, G ve 2G dir. 

Test - 11

vı yükseklikleri farklıdır.













Cisimlerin yere uyguladıkları basınçlar sırasıyla PX, PY, PZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) PZ > PX > PY

 

Buna göre, bu durumun nedeni aşağıda verilenlerden hangisi kesinlikle olamaz?

B) PX = PY = PZ

C) PZ > PY > PX

ÖSYM Sorusu







E) Borulardan birisinde sıvının üzerine hava kaçmış olması

2. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kesik koni biçimli ve silindirik kaplarda belirtilen seviyelerde 10 °C sıcaklıkta su vardır.



Suların sıcaklıkları 50 °C'ye çıkartıldığında kapların iç yüzeyindeki K, L, M, N noktalarından hangilerine etki eden sıvı basıncı değişmez? (Kap genleşme-

Prf Yayınları

  



 

B) Yalnız M  

D) K ve M  

 

B) 2  D) 4 

C) 3 E) 5 

Çözüm: Bir cisme sıvı tarafından uygulalan basınç kuvvetlerinin bileşkesi, cisme etki eden kaldırma kuvvetidir. Cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri ise düşey yukarı doğrudur.

leri önemsenmiyor. Kaplardan su taşmıyor.)

A) Yalnız L  



Suyun küp şeklindeki bu katı cisme uyguladığı kuvvetlerin bileşkesinin yönü, şekildeki 1, 2, 3, 4, 5 ile numaralandırılmış oklardan hangisi gibi olur? A) 1 

 

 

C) Sıvıların özkütlelerinin farklı olması D) Ortamların deniz düzeyinden yükseklerinin farklı olması







B) Boru çaplarının farklı olması

E) PY > PX > PZ 





A) Ortam sıcaklıklarının farklı olması

D) PZ = PX > PY



Ağırlık merkezi O noktası olan bir kutu, su dolu bir kabın içerisine bırakıldığında şekildeki gibi suda asılı kalmaktadır.

C) Yalnız N

5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan içi su dolu kaba mon-

E) L ve N 

Kutuya etki eden kaldırma kuvveti 4 yönündedir.

te edilmiş eşit kalınlıktaki boruların uçlarında özdeş K, L, M tıpaları vardır. Tıpaların üçü de aynı anda alınıp kaptaki su d düzeyine geldiğinde aynı anda kapatılıyor.

Cevap D

3. Oldukça uzun, ince bir boru, büyük ve sızdırmaz, tamamen su ile dolu bir fıçıya üst kısmından dikey biçimde eklenip, boru fıçıdaki suya oranla çok az miktarda su ile doldurulduğunda fıçının patladığı gözlemleniyor.

  

I. Pascal (Paskal),

ilkelerinden hangileri ile açıklanır?

D) I ve III 

 



 

C) Yalnız III

B) VM > VL > VK

C) VL = VM > VK

D) VK = VL = VM

Cevap C

1-B 2-C 3-A 4-B 5-C 107

L ve M tıpaları aynı yatay seviyede, K tıpası L ve M'ye göre daha yukarıda olduğu için L ve M'ye etki eden basınçlar eşit, K'ye etki eden daha küçüktür.

A) VL > VM > VK

 

E) II ve III 

5

Buna göre, L ve M'nin bulunduğu borulardan akan sıvı hacimleri eşit, K'nin bulunduğu borudan akanın hacmi bunlarınkinden küçüktür.

Buna göre, borulardan akan su hacimleri VK, VL, VM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. Bernoulli (Bernolli)

 





II. Archimedes (Arşimed),

B) Yalnız II 

 

Buna göre, bu durum;

A) Yalnız I 



E) VL > VK > VM 

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 6. Üst üste konulan türdeş K, L, küpleri X ve Y sıvıları do-

8. Düşey kesiti verilen Şekil - I'deki eşit hacim bölmeli

lu kaplara sıvı yüzeyinden bırakıldıklarında Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi dengede kalmaktadır.

kaptaki sıvının kap tabanına yaptığı basınç kuvveti 3F dir. 

Örnek:



Düşey kesiti verilen düzgün silindirik kaba yalnız K musluğu ile t süre su akıtıldığında tabandaki su basıncı 2P, yalnız L musluğu ile 2t süre su akıtıldığında, tabandaki su basıncı P oluyor. 



 





 





 



K ve L farklı tür maddelerden oluştuğuna göre, aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

 

Kap, Şekil - II'deki konuma getirilirse, kap tabanında oluşan sıvı basınç kuvveti kaç F olur?

A) K'nin özkütlesi, L'ninkinden büyüktür.

A) 2 

B) K'nin özkütlesi, X'inkinden büyüktür.

B) 3 

C) 4 

D) 5 

E) 6

C) X'in özkütlesi, Y'ninkinden büyüktür. D) K'nin özkütlesi, Y'ninkinden büyüktür. Buna göre, aynı kaba K ve L muslukları t süre su akıtıldığında kap tabanındaki su basıncı kaç P olur?

3   2

B) 2 

 D) 3 E)

C)

5 2

eşit kütleli X ve Y sıvıları şekildeki gibi dengededir. Kabın A1 yüzeyine etki eden toplam sıvı basınç kuvveti F1, A2 yüzeyine etki eden toplam sıvı basınç kuvveti F2 dir.



Prf Yayınları

A)

9. Dik prizma biçimindeki kapta, birbirine karışmayan

E) X ve Y sıvılarının K ve L'ye uyguladıkları toplam kaldırma kuvvetleri eşittir.

7   2









 

Çözüm: Kap silindirik olduğu için tabanda oluşan basıncı katı basıncı gibi düşünebiliriz. Taban alan sabit olduğu için bu basınçlar direkt sıvı kütlelerini oranınından da bulunur. 2P'lik basınç 2m kütleli sıvı ile oluşmuş olsun. Bu musluk t sürede 2m kütleli su akıtıyordur. Diğer musluk da 2t sürede m kütleli su akıtıyordur. K musluğu t sürede 2m kütleli su akıtıyordu, L musluğu t sürede 0,5m kütleli su akıtır. Bu durumda iki musluğun t sürede toplam 2,5m kütleli su akıtır. Bu da 2,5P'lik basınç oluşturur. Cevap C

7. Birleştirilmiş borular, sıvı ve hareketli pistonlarla oluşturulan şekildeki su cenderesinde X pistonu ÁF kuvveti ile h kadar itiliyor.   



Buna göre,

F1 oranı kaçtır? F2

A) 1   3

B) 1   2





 



E) 3 2

10. Tamamen su dolu bir taşırma kabına, suda çözünmeyen eşit kütleli K, L cisimleri ayrı ayrı yavaşça bırakılıyor.

X pistonunun kesiti Y'ninkinden küçük olduğuna göre,



I. Y pistonunda F'den daha büyük kuvvet elde edilir.









K'nin taşırdığı suyun hacmi, L'nin taşırdığı suyun hacminden fazla olduğuna göre, K ve L'nin denge konumları yukarıda verilenlerden hangileri gibi olabilir?

yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve II 





III. Y pistonu h kadar yükselir.

B) Yalnız II 

 

II. Y pistonunda, X'tekinden daha büyük basınç elde edilir.

 

D) 1 





A) Yalnız I 

C) 2   3

A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) II ve III 

6-E 7-A 8-C 9-D 10-E 108

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) I ya da II

E) II ya da III 

Ünite 4 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 12

1. Bir ucu kapalı kılcal boru su dolu kaba Şekil - I'deki

3. Şekildeki deney düzeneğinde, sabit kalınlıktaki yatay

gibi su yüzeyine dik olarak bir miktar batırılıyor. Boruda bir miktar su yükselerek Şekil - II'deki denge durumu oluşuyor.

borudan ok yönünde, her defasında farklı hızlarda su geçişi sağlanarak, ucu açık düşey boruda dengelenen su yüksekliği ölçülüyor.

 

 



İçinde hava ve h yüksekliğinde su bulunan bir kaptaki K cismi, gergin bir yayla kabın tabanına bağlanmıştır. Sistem şekildeki konumda dengedeyken sızdırmayan piston F kuvvetiyle itilerek kaptaki hava sıkıştırılıyor.

   



Buna göre, yapılan bu deneyle;

 

 

I. Akışkanların hızının arttığı yerde basıncı azalır.





II. Akışkanların kesitinin azaldığı yerde hızı artar.

Buna göre,

A) Yalnız I 

III. Su ile boru arasındaki adezyon kuvveti etkisi, suyun kohezyon kuvveti etkisinden büyüktür.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 



C) I ve II

I. Kaptaki suyun h yüksekliği artar.

D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

II. Yayın gerilme kuvvetinin büyüklüğü değişmez.

Prf Yayınları

B) Yalnız II 

Buna göre,

E) I, II ve III 

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I 

 

ilkelerinden hangileri doğrulanmıştır?

II. Şekil - II'de, borudaki havanın basıncı, açık hava basıncından büyüktür.

(Sıcaklık değişimleri ve çözünmeler önemsenmiyor.)



III. Akışkanlar basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru akar.

I. Suyun boruda yükselmesinin nedeni kılcallık etkisidir.

 

ÖSYM Sorusu

III. Kabın tabanına etki eden toplam basınç artar. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve III

 

Çözüm:

2. Küresel X ve Y cisimleri, içinde bir miktar su bulunan kapalı kapta Şekil - I'deki gibi dengededir. İplerin kesilmesi ile oluşan denge durumunda K noktasına etki eden su basıncı değişmiyor; cisimlerin sıvı içinde ve dışındaki hacimleri de Şekil - II deki gibi V1, V2, V3, V4 oluyor.

 



4. Plastik bir pet şişenin içine içerisinde hava olan bir balon ve bu balona iple bağlı bir çivi bırakılıyor. Daha sonra pet şişenin içine tamamı dolmayacak şekilde su konuluyor. Pet şişenin ağzı kapatılıyor ve pet şişe sıkıştırıldığında balon ve çivinin aşağı doğru indiği, pet şişeye uygulanan kuvvet kaldırıldığında da balon ve çivinin yukarı doğru çıktığı gözleniyor.





 







 





Bu olay; I. Bernolli,





II. Paskal,



III. Arşimet

Buna göre, aşağıdaki bağıntılardan hangisi kesinlikle doğrudur? A) V1 = V2   

B) V1 = V3 

D) V2 = V3 

E) II ve III 

ilkelerinden hangileri ile ilgilidir?

C) V1 = V4

A) Yalnız I 

E) V2 = V4 

 

1-E 2-D 3-D 4-E 109

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Piston aşağıya doğru itildiğinde hava sıkışır, su sıkışmaz. h değişmez. (I yanlış) Gazın sıkışması neticesinde K cisminin üstüne ve suyun basıncı iletmesi ile altına etki eden basınçlar artmıştır fakat basınç farkı oluşmadığından dolayı K’ye etki eden kaldırma kuvveti değişmemiştir. K’ye etki eden kaldırma kuvveti değişmediği için yayda uzama ya da sıkışma meydana gelmemiştir. (ll doğru) Gazın basıncının artması ile ve kaba üstten F kuvveti uygulanması ile kabın tabanında hem içerde hem dışarda basınç artmıştır. (lll doğru) Cevap E

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. Bileşik kapta, su ve sürtünmesi önemsiz piston şekil-

7. Bir X cismi bir sıvı içerisinde askıda kalarak dengelen-

deki gibi dengededir.

miştir. Bu durumda cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü F olduğuna göre,



ÖSYM Sorusu

I. Sıvının özkütlesini artırmak

X küpü K sıvısı içine konulduğunda Şekil I’deki konumda dengede kalıyor. X ve Y küpü birbirine yapıştırılmadan L sıvısı içine üst üste bırakıldığında ise denge konumu Şekil II'deki gibi oluyor.

II. Sıvının özkütlesini azaltmak 

III. Sıvıya aynı cins sıvıdan ilave etmek



Kaba, bir miktar tuz ilave edilip karıştırılarak tuzun suda çözülmesi sağlandığında h1 ve h2 için ne söylenebilir?

   

 

h1

h2



A)

Artar

Artar



B)

Artar

Azalır

 

  

Buna göre, cisimlerin ve sıvıların özkütleleri ile ilgili,

C) Değişmez

Artar

D)

Azalır

Artar

E)

Azalır

Değişmez

III. X’in özkütlesi L sıvısınınkinden büyüktür. yargılarından hangileri doğru olabilir? B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) II ve III

E) I, II ve III 

C) I ya da II

E) II ya da III 



ne karışmayan X ve Y sıvılarıyla dolu kaba ayrı ayrı bırakılan K, L, M, N cisimleri sıvılarda şekildeki gibi dengede kalıyor.

  

Buna göre, bu cisimlerden  hangileri kendi ağırlığından daha az ağırlıkta sıvı taşırmıştır? A) Yalnız K 

B) Yalnız L 

D) Yalnız N 



C) Yalnız M E) M ve N 

kil - I’deki konumda dengede kalıyor. X cismi üzerine Y cismi konulup L sıvısı içine bırakıldığında ise denge konumu Şekil - II’deki gibi oluyor. 



X cismi K'de yüzdüğü için özkütlesi K'ninkinden küçüktür. X cismi L'de ya askıda kalmış ya da batmak istiyordur. L'nin özkütlesi K'ninkinden küçüktür. (I yanlış, III doğru olabilir.)

Cevap D

B) Yalnız III 

D) I ya da III 

 

6. Eşit bölmeli X cismi K sıvısı içine konulduğunda Şe-

Çözüm:

X ve Y'nin özkütleleri eşit olabilir. Bu durumda L'nin özkütlesi de X ve Y'ninkine eşit ise Şekil - II'deki denge sağlanabilir. (II doğru olabilir.)

 

Prf Yayınları

II. X’in özkütlesi Y’ninkine eşittir.

A) Yalnız I

A) Yalnız II 

8. Taşma düzeyine kadar birbiri-

I. K sıvısının özkütlesi L sıvısınınkine eşittir.

 

işlemlerinden hangileri yapılırsa, cisim dengeye geldiğinde cisme etki eden kaldırma kuvvetinin büyüklüğü yine F olur?





9. Şekildeki kapalı cam tüpte X, Y, Z gazları sürtünmesi önemsiz, sızdırmaz K, L, M pistonlarıyla ayrılmışlardır. K, L pistonları birbirine bağlantılı olarak, ortak hareket eden pistonlardır.

 







   

  

I. X’in özkütlesi L sıvısınınkine eşittir. III. X’in özkütlesi Y’ninkine eşittir. yargılarından hangileri doğru olabilir?

 

D) II ve III 

 

 

  

  

X, Y, Z gazları şekildeki gibi dengede olduğuna göre, gazların PX, PY, PZ basınçları arasındaki ilişki nedir?

II. Y’nin özkütlesi L sıvısınınkinden büyüktür.

B) Yalnız II 



   

Buna göre, cisimlerin ve sıvıların özkütleleri ile ilgili;

A) Yalnız I 

 

C) I ve II

A) PX = PY = PZ

B) PY = PZ > PX

C) PX > PY = PZ

D) PX = PY > PZ

 

E) I, II ve III 

5-D 6-D 7-D 8-E 9-B 110

E) PY > PX = PZ 

Ünite 4 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 13

1. Bir hava kabarcığı su dolu bardağın tabanında sabit

4. Kare prizma biçimindeki düzgün türdeş cisim birbiri-

duruyorken, bardakdaki su yüksekliği h'dir. Hava kabarcığı bardaktan kurtulup su yüzeyine doğru yükselmeye başlayıp suyun yarı yüksekliğine ulaştığında bardaktaki su yüksekliği h1, hava kabarcığı tamamen suyun dışına çıktığında da bardaktaki su yüksekliği h2 oluyor.

ne karışmayan X, Y, Z sıvılarının bulunduğu kaplarda şekillerdeki gibi dengededir.

 

Buna göre; h, h1, h2 arasındaki ilişki nedir?



A) h2 < h < h1

B) h1 < h < h2

C) h < h2 < h1

D) h2 < h1 < h

 

 

 

  

 



ÖSYM Sorusu





Cismin K noktasına etki eden sıvı basınçları sırasıyla PI, PII, PIII olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişiki nedir?

E) h2 < h = h1 

A) PI = PII < PIII

B) PI = PII = PIII

C) PI < PII < PIII

D) PII < PI < PIII

 

E) PI < PII = PIII 

Sırasıyla 25 N ve 30 N ağırlığındaki eşit hacimli K ve L cisimleri, özdeş dinamometrelere asılıyor. K cismi S sıvısına, L cismi de T sıvısına tümüyle batırıldığında dinamometrelerin her ikisi de 15 N’yi gösteriyor. S sıvısının özkütlesi dS, T sıvısınınki de d T olduğuna göre, dS oranı kaçtır? dT A)

2   3

B)

 D)

3   4

C)

4 5

5 4  E)   4 3

2. K sıvısına bırakılan X ve Y cisimleri dengeye geldiğin-

Buna göre, aşağıda verilenlerden hangi ikisinin özkütlesi aynı olabilir? A) X ile Y'nin   

B) X ile K'nin 

D) Y ile L'nin 

C) X ile L'nin

Çözüm: Cisimler sıvılarda kaldırma kuvvetleri kadar hafifler.

Prf Yayınları

de X ve Y'ye etki eden kaldırma kuvvetleri sırasıyla FX, FY oluyor. K sıvısına L sıvısı karıştırılarak oluşturulan türdeş karışımda X ve Y tekrar dengelendiğinde FX in arttığı, FY nin değişmediği ölçülüyor.

K'ye etki eden kaldırma kuvveti; FK = 25 – 15 = 10 N, L'ye etki eden kaldırma kuvveti; FL = 30 – 15 = 15 N'dir.

E) K ile L'nin 

5. Şekildeki düzenekte az şişiril-

Kaldırma kuvveti,

miş balona bağlı dinamometre yukarı doğru çekilerek farklı yüksekliklerde tutuluyor ve dinamometrenin gösterdiği değer ve kaptaki su seviyesi not ediliyor.



C) P ile 2P arasındadır.

D) 2P kadardır.

 



yargılarından hangilerine kanıt olarak gösterilebilir? A) Yalnız I 

E) 2P den büyüktür. 

 

1-A 2-C 3-C 4-A 5-C 111

B) Yalnız II  D) II ve III 

Buradan oranlama yapıldığında dS dT

lll. Sıvıya tamamen batmış bir cisme etki eden kaldırma kuvveti, cismin sıvı içindeki konuma bağlı değildir.

(csu = 1 cal/g⋅°C , ısı kaybı önemsenmeyecektir.)

B) P kadardır.

L için; 15 = V∙dT ∙g yazılır.

ll. Cisimlerin sıvıya batan hacimleri arttıkça cisimlere etki eden kaldırma kuvveti de artar.

Isıl denge sağlandığında, kabın tabanına yapılan basınç için ne söylenebilir?

A) P den küçüktür.

K için; 10 = V∙dS ∙g



l. Sıvı derinliği arttıkça sıvı basıncı da artar.

bağıntısı ile hesaplanır. (Batan hacim her iki cisim için eşit.)



Buna göre, yapılan bu ölçüm sonuçları;

3. Düşey kesiti verilmiş kesik koni biçimli kapta 10 °C sıcaklığında h yüksekliğinde su var  dır. Bu durumda suyun kabın  tabanına yaptığı basınç P dir. Kaptaki su yüksekliği 2h oluncaya kadar 50 °C sıcaklığında su konuluyor.

Fkaldırma = Vbatan ∙dsıvı ∙g 

E) I, II ve III 

C) I ve II

=

2 bulunur. 3 Cevap A

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. K, L, M cisimleri sıvı dolu ka-

ÖSYM Sorusu Düşey kesiti şekildeki gibi olan sistemde, sürtünmesiz ve sızdırmayan piston x seviyesinde dengededir. Pistonun üst yüzeyine etki eden sıvı basıncı Psıvı, alt yüzeyine etki eden gaz basıncı da Pgaz dır.

 

ri, yeterince derin, sıvı dolu bir kabın üzerinden, eşit yükseklikten sıvıya bırakıldığında K cismi h, L de 2h kadar derinliğe inip daha sonra ikisi de yüzüyor.



Cisimlerin hepsi kabın tabanına ulaştığına göre, hangilerinin özkütlesi sıvının özkütlesinden kesinlikle büyüktür? A) Yalnız K 

9. Yapılan bir deneyde eşit hacimli K, L küresel cisimle-





ba şekildeki konumlardan serbest bırakılıyor.



Buna göre, I. Sıvı içinde iken K ve L'ye uygulanan kaldırma kuvvetleri eşittir.

B) Yalnız M 

D) L ve M 

II. K ve L yüzerken L'ye uygulanan kaldırma kuvveti daha büyüktür.

C) K ve M

III. L'nin özkütlesi K'ninkinden büyüktür.

E) K ve L 

yargılarından hangileri doğrudur?



A) Yalnız I   





B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

  

Piston y seviyesine kadar çekilirse Psıvı ve Pgaz için ne söylenebilir?

7. Aynı cins türdeş maddeden yapılmış eşit hacimli küp ve silindir, yatay düzleme konulmuştur.



Pgaz

I. yatay düzleme uyguladıkları basınç,

Artar

B) Değişmez

Azalır

C) Azalır

Artar

D) Azalır

Azalır

E) Artar

Değişmez

Prf Yayınları

Buna göre, küp ve silindir için; Psıvı A) Artar

II. yatay düzleme uyguladıkları basınç kuvveti, III. kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılık niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir? (Silindir yere tabanı üzerine konulmuştur.)

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

10. Yuvarlak bir cisim, sabit hava akımı içinde, O noktasından geçen sabit eksen etrafında ok yönünde dönüyor.

E) I ve III 

Çözüm:



Piston yukarı çekildiğinde gazın hacmi artar, Pgaz azalır.



Piston yukarı çekildiğinde sıvı, daha geniş alana yayılacağı için yüksekliği ve buna bağlı olarak Psıvı azalır.

  

Buna göre,

Cevap D

8. Silindirik bir kap içindeki suda bir kutu ve kutu içindeki K cismi şekildeki gibi dengededir. K cismi kutudan alınınca su seviyesi 3h kadar azalıyor ve K cismi suya atılınca da su seviyesi h kadar artıyor.

l. Cismin üst noktasına etki eden basınç alt noktasına etki eden basınca eşittir.



ll. Hava akımı kesildiğinde cismin üst ve alt noktalarına eşit basınç etki eder. lll. Hava akımı artırıldığında cismin alt noktasına etki eden basınç değişmez.



yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, K cisminin özkütlesi kaç g/cm3 tür? (dsu = 1

A) 0,5 

g/cm3)

B) 2 

A) Yalnız I  C) 2,5 

D) 3 

E) 4

 

6-A 7-B 8-D 9-E 10-B 112

B) Yalnız II  D) I ve IlI 

E) l, II ve III 

C) l ve II

Ünite 4 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan I kolu açık, II ve III ko-

3. Özkütleleri farklı X ve Y sıvıları, ara bölmesinde K1 ve

lu kapalı kapta bulunan su ve hava belirtilen şekilde dengededir. Özdeş K, L, M musluğu aynı anda tamamen açılarak I kolundaki su seviyesi d düzeyine geldiğinde musluklar aynı anda kapatılıyor. 



K2 tıpaları olan I, II, III kaplarında şekildeki gibi dengededir.

Örnek: 



 







 





Test - 14

 



B) VM > VK > VL

C) VM > VK = VL

D) VK > VM > VL

  





A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Prf Yayınları 

tamamen kapalı bileşik kapta su ve buz dengededir. Bu durumda X ve Y gazlarının basıncı sırasıyla PX ve PY dir.

 

 

Sıcaklık sabit kalacak biçimde buz eritildiğinde PX ve PY için ne söylenebilir?







PX



A) Artar

Artar

B) Azalır

Değişmez

C) Değişmez

Değişmez

D) Artar

Azalır

E) Azalır

Azalır



5. Aynı cins maddeden yapılmış iki türdeş silindir, yatay düzleme, tabanları üzerine konulmuştur.



II. yükseklik,

I. tabana yaptıkları basınç,

Fsıvı Artar

III. taban alanı

B) Artar

Değişmez

niceliklerinden hangileri kesinlikle farklıdır?

C) Artar

Azalır

D) Değişmez

Artar

A) Yalnız I 

E) Değişmez

Değişmez

 

1-C 2-C 3-A 4-E 5-C 113





Sıvı sıcaklığı arttırıldığında K noktasına etki eden sıvı basıncı % 60 arttığına göre, L noktasına etki eden sıvı basıncı % kaç artmıştır? (Kap genleşme-

si önemsenmiyor ve kaptan sıvı taşmıyor. Sıvı özkütlesi her noktada aynıdır.) A) 20   

B) 30  D) 90 

C) 60 E) 120 

Bu durumda L'nin üzerine çıkan sıvı kütlesi ise (L'nin altında 2 bölme var) 40 birim olur. L'nin basınç yapan sıvı kütlesi ise 200 birimden 240 birime çıkar. Bu da L'nin basıncının % 20 arttığı anlamına gelir. Cevap A

A) Artar

B) Yalnız II  D) I ve III 



K'nin altındaki 3 bölmeden dolayı, su genleşerek K'nin üzerine (her bir bölmeden 20 birim kaynaklı) 60 birim sıvı çıkar ve K'ye basınç yapan sıvı kütlesi 160 birim olur. (% 60 artış)

(Gazların çözünmesi ihmal ediliyor.)





Her bir bölmedeki su kütlesine 100 birim diyelim. Bu durumda K'nin üzerinde kalan su kütlesi 100 birim, L'nin üzerinde kalansu kütlesi 200 birim olur.

Silindirlerin kendi ağırlıklarına karşı dayanıklılıkları farklı olduğuna göre, bu iki cisim için;

Fgaz



Çözüm:

PY



Pompayla kapalı kaba biraz daha gaz ilave edilirse Fgaz ve Fsıvı için ne söylenebilir?



E) II ve III 

4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan,

ve sıvı içerisinde şekildeki gibi dengede iken cisme, gazın uyguladığı kaldırma kuvvetinin büyüklüğü Fgaz, sıvının uyguladığı kaldırma kuvvetinin büyüklüğü de Fsıvı dır.



C) I ve II

E) VK > VL = VM 

2. Kapalı kaptaki bir X cismi gaz

Düşey kesiti verilen silindirik kapta belirtilen düzeyde türdeş sıvı vardır.

Tıpalar aynı anda alındığında hangi kaplarda K1 ve K2 deliklerinden zıt yönlü sıvı akışı gerçekleşebilir?

Buna göre, musluklardan akan su hacimleri; VK, VL, VM arasındaki ilişki nedir? A) VK = VM > VL

 





 

 







E) II ve III 

C) I ve II

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 6. İçi boş silindirik K kabı X ve Y sıvılarında Şekil - I ve

9. İçinde bir miktar gaz bulunan cam tüp, sürtünmesiz

Şekil - II'deki gibi dengededir.

halka ile şekildeki konumda dengededir. 



Örnek:





Sıvılar karıştırılarak türdeş karışım oluşturulursa, K ve L'nin denge durumu aşağıdakilerden hangisi gibi olur?



 







M musluğu açıldığında, I. Cam tüp aşağı yönde hareket eder.

(K kabın iç ve dış hacimleri eşit kabul edilecek.)

II. h yüksekliği azalır.

A) 1   6

III. Tüpteki gazın basıncı azalır.

B) 1   3

C) 1  D) 2  E) 5 2 3 6

yargılarından hangileri gerçekleşir? (Gazın ağırlığı önemsenmiyor.)

A) Yalnız I 

 









 













7. Eşit hacim bölmeli düzgün, tür-

 

deş cisim, birbirine karışmayan d, 2d, 4d özkütleli X, Y, Z sıvılarında şekildeki gibi dengededir. M musluğu açılarak Y sıvısı tamamen boşaltıldığında cismin X sıvısına batan hacmi VX, Z sıvısına batan hacmi VZ oluyor. V Buna göre, X oranı kaçtır? VZ A) 2   3

B) 3   4

 



 



 



B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

10. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kaptaki birbirine karış-

C) 5  D) 4  E) 3 4 3 2

mayan X ve Y sıvısında bir iple birbirine bağlı iki top şekildeki gibi dengededir.

Çözüm: K, sıvılarda yarı yarıya battığı için özkütlesi sıvıların özkütlelerinin ortalamasına eşittir. X ve Y sıvıları eşit hacimlerde karıştırılsaydı K cismi karışımda askıda kalırdı.

su dolu ağızları tıpalı hortumların tıpaları açıldığında kaplardan VK, VL, VM hacimlerinde su boşalıyor.

Cevap C



İpteki gerilme kuvveti sıfırdan farklı ve T olduğuna göre, K musluğundan X sıvısının birazı ya da L musluğundan Y sıvısının birazı boşaltılırsa T için ne söylenebilir?

 













Buna göre, VK, VL, VM arasındaki ilişki nedir? A) VM > VL > VK

B) VM > VK = VL

C) VK = VL > VM

D) VL = VM > VK

 



 



K ve L karışımda batar.



 

8. Özdeş K, L, M kaplarında şekildeki gibi tutulan içleri

L cismi tamamen Y sıvısında olduğu için Y sıvısının hacmi, X sıvısınınkinden küçüktür. Bu durumda karışımın özkütlesi X'in özkütlesine daha yakın olur.

C) I ve II

Prf Yayınları



 

Buna göre, Şekil - II'deki K kabının en az ne kadarı X sıvısı ile doldurulursa kap Y sıvısına tamamen batar?



















Birbirine karışabilen, silindirik kaptaki X ve Y sıvılarında karışmadan önce K ve L cisimleri şekildeki gibi dengededir.





E) VK = VL = VM 

L açılırsa

A) Azalır

Değişmez

B) Azalır

Artar

C) Değişmez

Değişmez

D) Artar

Artar

E) Artar

Değişmez

6-A 7-C 8-E 9-E 10-B 114

K açılırsa

Ünite 4 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

4.

Cevap C

Cevap E

Cevap C

Prf Yayınları

2.

3.

5.

Cevap A

Cevap C

115

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

6.

8.

Cevap E

Cevap A

Prf Yayınları

9.

7. Cevap E

10.

Cevap C

Cevap B

116

KARMA TESTLER [1., 2., 3., 4. ÜNITELER]

KARMA TESTLER, 1. ÜNİTE: FİZİK BİLİMİNE GİRİŞ 2. ÜNİTE: MADDE VE ÖZELLİKLERİ 3. ÜNİTE: ISI VE SICAKLIK 4. ÜNİTE: BASINÇ - KALDIRMA KUVVETİ ÜNİTELERİNİN KAZANIMLARINI İÇERMEKTEDİR.

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER)

Test - 1

1. Krom bir bardağı musluk suyu ile ağzına kadar doldu-

4. Ayşe ile Zehra, okula giderken iki tane metal bileklik

ran Ayşe, bunu derin dondurucuya koyarak kısa süreli aralıklarla kontrol ediyor. Ayşe su seviyesinin bardağın taşma düzeyine göre önce düştüğünü, sonra yükseldiğini ve buz olduğunda da bardağın taşma seviyesinin üzerine çıktığını gözlemlemiştir.

buluyorlar. Bu bileklikler ile ilgili “Yapıldıkları maddeler aynıdır.” hipotezini söylüyorlar.

Ayşe'nin bu gözlemi ile;

II. kütle,

Bu hipotezin doğrulanması veya yanlışlanmasında; I. öz ısı,

Isı kaybeden gaz taneciklerinin sıvı hale geçmesine yoğuşma adı verilir.

III. özkütle

I. Suyun, belirli bir sıcaklığın üstünde ve altındaki değerlerde hacmi artar.

Buna göre,

niceliklerinden hangileri kullanılabilir?

II. Sıvıların genleşme katsayıları, katılarınkinden küçüktür.

A) Yalnız I   

III. Buzun genleşme katsayısı, kromunkinden büyüktür.

B) Yalnız II  D) I ve III 

 

B) Yalnız III  D) I ve III 

E) II ve III 

E) I, II ve III 

5. Dünya'nın çeşitli ülkelerinde gümüş ticareti yapan bir tüccar, ürün alıp satarken ürünün; I. kütle, II. ayar,

2. Aşağıda verilenlerden hangisi fizik biliminin nük-

B) Güneş pillerinin üretilmesi C) Bazı hastalıkların tedavisinde X ışınlarının kullanılması

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

6. Düşey kesitleri verilen ve taban alanları A, 2A olan silindirik kaplardaki X, Y sıvılarının kap tabanına uyguladığı sıvı basınç kuvvetleri eşittir.

3. "Bir hemşire hasta olan bebeğin yüzüne doğru tuttuğu lazer termometre ile bebeğin vücut sıcaklığının 39,5 °C olduğunu kağıda not alarak, annesine bebeği ılık suyla yıkamasını, aksi takdirde çocuğun havale geçireceğini ifade ediyor."

 



Kaplardaki sıvılar yer değiştirildiğinde,

I. Olayları açıklarken diğer disiplinlerle ilişki kurarak ortak hareket eder.

I. X'in kap tabanına yaptığı basınç azalır.

II. Nicel veya nitel gözlemler yapar.

II. Y'nin kap tabanına yaptığı basınç artar.

III. Ölçümleri değerlendirerek öngörüler ortaya koyup tedbirler alır.

III. X ve Y'nin kap tabanına yaptığı basınç kuvvetleri eşit olur.

sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?

yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve III 

C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III 

Çözüm: Soğuk bardağa çarpan gaz haldeki su molekülleri bardak yüzeyinde ısı kaybederek sıvı hale gelir.

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) II ve III 

 

1-D 2-C 3-C 4-D 5-D 6-E 119

B) Yalnız II  D) I ve II 

III'te verilen durum ise terlemedir. (I ve II'deki durumlar yoğuşmaya örnek olarak verilebilir.) Cevap B

 

Yukarıda verilen bilgilere göre, fizik bilimi ile ilgili;

 

B) I ve II

Gece sıcaklığın düşmesi ile soğuyan yapraklara çarpan gaz molekülleri yoğuşarak sıvı hale gelir.

E) Teleskop, dürbün gibi araçların üretilmesi

B) Yalnız II 

A) Yalnız I

niceliklerinden hangilerini kullanmalıdır?

D) Uzay araçlarında kullanılan yakıtların üretilmesi

A) Yalnız I 

olaylarından hangileri yoğuşmaya örnek verilebilir?

 

III. hacim Prf Yayınları

A) Isı yalıtımı için çift cam kullanılması

II. Sabah saatlerinde bitki yapraklarının üzerinde su damlaları oluşması III. Koşan bir sporcunun vücudunda damlacıklar oluşması

C) I ve II

leer fizik alt dalı ile ilişkilidir?

I. Soğuk bir limonata bardağının çevresinde damlacıklar oluşması

C) Yalnız III

hipotezlerinden hangileri doğrulanır? A) Yalnız I 

Örnek:

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 7. Ayşe, metal bir para üzerine su dolu damlalıktan, pa-

10. Birbirine karışmayan X, Y sıvılarının bulunduğu kap-

ranın yüzeyinden taşmayacak şekilde özdeş damlalardan en fazla n tane damlatabiliyor.

lara konulan eşit hacim bölmeli P, R, S cisimleri şekildeki gibi dengededir.

Buna göre, Ayşe;

Örnek: Şekildeki eşit kollu terazide taşma düzeyine kadar su dolu kap M kütleli dara ile dengelenmiştir. Taşırma kabına K cismi bırakıldığında, sıvı akışı bittikten sonra dengenin bozulmadığı gözleniyor. 

I. Damlalıktaki suyun sıcaklığını artırmak

 

II. Damlalıktaki suya deterjan eklemek



 

 

III. Damlalıktaki suya tuz eklemek

A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

 

D) I ya da II 

E) II ya da III 



A) GP > GR > GS

B) GR > GP > GS

C) GS > GP > GR

D) GS > GR > GP

 

bilgileri anlatmasını ister.

II. Kabın tabanına batmıştır.

Elif;

D) I ya da III

 

E) II ya da III 

II. Basınç kuvveti, yüzeyin tamamına dik etki eden kuvvettir. III. Basınç vektörel bir niceliktir. bilgilerini aktarır.

Prf Yayınları

C) I ya da II

11. Özdeş ve türdeş küplerin birbirine yapıştırılması ile

I. Basıncın birimi Pascal ( Newton ) dir. metre2

III. Suda askıda kalmıştır.

B) Yalnız II

Buna göre, Elif'in verdiği bilgilerden hangileri yanlıştır? Çözüm:

A) Yalnız I 

Denge bozulmadığına göre, sol kapta ağırlaşma olmamıştır. Taşırma kabına bırakılan cisim suda yüzüyorsa ya da askıda kalmışsa K'nin ağırlığı taşan su ağırlığına eşittir.

 

K, suda batsaydı sol kefe ağırlaşırdı. Cevap D

E) GP = GR = GS 

8. Fizik dersinde öğretmen Elif'ten basınçla ilgili bildiği

I. Suda yüzmektedir.

A) Yalnız I

 

P, R, S cisimlerinin ağırlıkları sırasıyla GP, GR, GS olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

C) Yalnız III



yargılarından hangileri doğrudur?

  

verilenlerinden hangilerini yaptığında n artar?

 

Buna göre, K cismi ile ilgili;



B) Yalnız II  D) I ve II 

oluşturulmuş K ve L cisimleri Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi yatay düzleme konuluyor. 







K'nin yere yaptığı basınç PK, L'ninki de PL olduğuP na göre, K oranı kaçtır? PL

C) Yalnız III E) II ve III 

A) 3   5

9. Isıca yalıtılmış bir kaptaki saf suya bir parça buz atıl-

B) 2   3

C) 4  D) 5  E) 6 5 6 5

12. İçinde taşma seviyesine kadar su bulunan kabın içi-

dığında, buzun toplam kütlesinin atıldıktan bir süre sonra azaldığı sonra ise değişmediği gözleniyor.

ne, X katı cismi atıldığında kaptan 20 g su taşmaktadır.

Buna göre, I. Buzun ilk sıcaklığı 0 °C'nin altındadır.



II. Suyun ilk sıcaklığı 0 °C'nin üstündedir. 

III. Buzun son sıcaklığı 0 °C'dir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 



X cisminin kütlesi 50 g olduğuna göre, özkütlesi kaç g/cm3 tür? (Suyun özkütlesi: 1 g/cm3)

C) I ve II

A) 2 

E) I, II ve III 

7-C 8-C 9-E 10-C 11-C 12-B 120

B) 2,5 

C) 3 

D) 3,5 

E) 5

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 1. Ali ve Ayşe özdeş küpleri X, Y sıvılarının bulunduğu

3. Kenar uzunlukları eşit türdeş K, L küpleri bir sıvı için-

kaplarda F1 ve F2 kuvvetleri ile şekildeki gibi dengede tutmaktadır. 

Test - 2

de şekildeki konumlarda dengededir.







ÖSYM Sorusu





Şekildeki cıva termometresi bir odanın sıcaklığını göstermektedir.

 





 



II. K ve L'nin alt ve üst yüzeylerine uygulanan basınç kuvvetlerinin farkları eşittir.

II. X sıvısının uyguladığı kaldırma kuvveti Y'ninkinden küçüktür.

III. K'nin ağırlığı L'ninkinden küçüktür.

III. Kuvvetler kaldırılıp denge sağlandığında sıvıların uyguladığı kaldırma kuvvetleri azalır.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

D) I ve II 

         

I. K'nin tabanındaki sıvı basınç kuvveti L'ninkinden küçüktür.

I. ÁF1 ve ÁF2 kuvvetlerinin büyüklükleri eşittir.

B) Yalnız II 



Buna göre,

Á F1 ve Á F2 nin büyüklükleri sıfırdan farklı olduğuna göre,

A) Yalnız I 



A) Yalnız I   

C) Yalnız III

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II Buna göre, bu odanın sıcaklığı nedir?

E) II ve III 

E) II ve III 

A) 20 °C  

Prf Yayınları

 

4. Ayşe, kütlesi 3 gram olan 22 ayar bir bilezik almıştır. Buna göre, Ayşe'nin bileziğindeki diğer metallerin kütlesi kaç gramdır? (24 ayar altında yabancı metal yoktur.)

A) 0,11 

2. Cem, yapılan etkinlikte bir tuğlayı kuma farklı yüzeyle-

B) 0,22 

C) 0,25 

D) 0,50 

E) 0,62

ri üzerine I ve II'deki gibi koyuyor. Daha sonrada tuğla üzerine III'teki gibi ağırlık koyarak tuğlanın kuma batma miktarını gözlüyor.



 

lu bir kaba, sıvıda çözünmeyen K, L cisimleri yüzeyden bırakıldığında şekilde verilen konumlarda dengede kalıyor.

 







I. Temas yüzeyi ile basınç ters orantılıdır.

II. K'nin kütlesi L'ninkinden küçüktür.

III. Kuvvet ve temas yüzeyi aynı oranda artırılırsa basınç değişmez.

III. K ve L'nin kütleleri eşittir.

çıkarımlarından hangileri yapılabilir?

yargılarından hangileri doğru olabilir?

 

D) II ve III 

   

A) Yalnız I 

C) I ve III

 

E) I, II ve III 

1-B 2-B 3-C 4-C 5-E 121

D) I ya da III 

B) Yalnız II 

(Not: Termometre üzerinde yazan °C ifadesi derecelendirmenin °C cinsinden yapıldığı anlamını taşır.) Cevap D

I. K'nin kütlesi L'ninkinden büyüktür.

II. Kuvvet ile basınç doğru orantılıdır.

B) I ve II 



K'nin taşırdığı sıvının hacmi L'ninkinden büyük olduğuna göre,

Cem'in yaptığı bu etkinlik sonucunda,

A) Yalnız I 



Dolayısıyla her bölme 2 °C sıcaklık değişimine karşılık gelir. Sıvı, 20 °C'nin üzerinde 2 bölme yükseldiğine göre termometrenin gösterdiği değer 24 °C'dir.

5. Akma düzeyine kadar sıvıyla do



Çözüm:

C) 22 K

E) 24 K 

Şekilde her 10 °C sıcaklık aralığı beş bölmeye ayrılmıştır.





B) 22 °C  

D) 24 °C 

C) I ya da II

E) I ya da II ya da III 

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 6. Dış ortamdan ısıca yalıtılmış, şekildeki K, L, M kapla-

9. Düşey kesitleri şekilde verilen kaplardaki özdeş, sız-

rında 0 °C, 4 °C ve 8 °C sıcaklıkta sular vardır. Bu sulara 0 °C'de buz parçaları bırakılıyor.

dırmaz ve sürtünmesi önemsiz pistonlara F1, F2 kuvvetleri uygulanarak kaplardaki sular dengelenmiştir.



Örnek:













1   5

C)

I. F1 > F2 dir.

III. M’deki su seviyesi azalır.

II. Pistonlara etki eden sıvı basınçları eşittir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

III. Pistonlar eşit miktar itilerek dengelendiğinde pistonlara uygulanan kuvvetlerdeki artışlar eşit olur.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

yargılarından hangileri doğrudur?

E) Il ve III  A) Yalnız I 

B) Yalnız II 

 

7.

D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

I. Gezegen ve yıldızlar nasıl hareket eder? II. Kablosuz bağlantı olan Wi-Fi ile nasıl veri iletimi yapılır? III. Hastanelerde hastalık tanısında kullanılan röntgen cihazı ile nasıl görüntü elde edilir?

1 4

Yukarıda verilen sorulardan hangilerinin cevapları, fizik biliminin ortaya koyduğu bilgilerle verilir?

1 2  E)   3 3

A) Yalnız I   

Çözüm: Sıvıların debileri eşit olduğuna göre, ilk 2t sürede sıvı yüksekliği h kadar artmışsa 2t - 3t aralığında sıvı yüksekliği h kadar daha artmıştır.



Buna göre,

I. K’deki su seviyesi değişmez. II. L’deki su seviyesi artar.



 

8.

B) Yalnız II  D) I ve III 



Prf Yayınları

 D)



 

Musluklardan akan sıvıların dedK bileri eşit olduğuna göre, dL oranı kaçtır? B)



A) Yalnız I 



1   7



Kaplara buz bırakıldıktan bir süre sonra,



  

A)

 

Şekil - I'deki kaba K, L musluklarından dK, dL özkütleli sıvılar akıtılıyor. 0 - 2t zaman aralığında yalnız K, 2t - 3t zaman aralığında K ve L birlikte açıldığında kap tabanındaki sıvı basıncının zamana bağlı değişim grafiği Şekil - II'deki gibi oluyor. 



10. Bir öğrenci basıncın erime noktasını değiştirdiği prensibine örnekler vermek istiyor. Buna göre, I. Dağların zirvelerindeki karların daha geç erimesi II. Kışın kara yollarına tuz serpilmesi

C) I ve II

III. Araçların lastiklerinin geçtiği yerlerdeki karların daha çabuk erimesi

E) I, II ve III 

durum ya da nedenlerinden hangileri bu öğrencinin vereceği örnek olabilir?



A) Yalnız I 

2t anı için, 

P = h⋅dK

 



B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

3t anı için, 5P = h⋅dK +

h h d + dL olur. 2 K 2

İki denklemden dK 1 = bulunur. 7 dL





11. I. Manometre → Atmosfer basıncını ölçer. II. Altimetre



Cevap A

III. Batimetre → Deniz düzeyinden derinlik ölçer.



IV. Barometre → Kapalı kaptaki gaz basıncını ölçer.

Kesit alanları farklı, aynı cins camdan yapılmış iki kılcal boru farklı sıvılara daldırıldığında borulardaki sıvı görünümleri yukarıda verilenlerinden hangileri gibi olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

→ Yükseklik ölçer.

Yukarıda verilen ölçüm araçlarının karşılarında ölçtüğü nicelikler belirtilmiştir. Buna göre, hangileri doğru belirtilmiştir? A) I ve II 

C) I ve IV

 

E) III ve IV 

6-C 7-E 8-B 9-B 10-D 11-B 122

B) II ve III  D) I, II ve IV 

C) III ve IV

E) I, II, III ve IV 

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 1.

Test - 3

l. Aracının sürat göstergesini kontrol ederek, hız sınıra uyan otomobil sürücüsü

4. Laboratuvarda deney yapan bir öğrenci özdeş kılcal

Il. Bir kilogram un yerine, büyükçe bir kap un kullanan aşçı

Buna göre, borulardaki sıvıların konumları aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

IIl. Suya elini sokarak sıcak olduğuna karar veren kişi



boruları su ve civa dolu kaplara daldırıyor.



Sıcaklığı sürekli 80 °C olan bir saunada, tahta döşemeye dokunulduğunda hissedilen sıcaklık, aynı anda tahtaya çakılı metal çiviye dokunulduğunda daha yüksek hissedilir.

Yukarıda verilen durumlardan hangilerinde nicel gözlem yapılmıştır? 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 







C) Yalnız III E) I ve III 



Buna göre dokunmadan önce,





I. Ahşabın sıcaklığı çivininkine eşittir.





II. Ahşabın sıcaklığı çivininkinden küçüktür.



III. Ahşabın ısısı çivininkinden küçüktür.

2. Aynı cins maddeden yapılmış, tabanları üzerine yere konulmuş, K ve L silindirlerininden K'nin yere yaptığı basınç, L'ninkinden küçüktür.



IV. Ahşabın ısısı çivininkine eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, K'nin; I. taban alanı,





III. kendi ağırlığına karşı dayanıklılık niceliklerinden hangileri L'ninkinden kesinlikle büyüktür?

 

B) Yalnız II  D) l ve II 

C) Yalnız IlI

Prf Yayınları

II. yükseklik,

A) Yalnız I 

5. Taban yarıçapı 10 cm, yüksekliği 40 cm olan düzgün silindir şeklindeki bir kaba 3 litre su konuluyor.

E) ll ve III 

A) 25 

B) 40 

C) 50 

D) 75 

E) 80

simler bir dinamometre ile Şekil - I, Şekil - II ve Şekil - III'teki gibi ayrı ayrı tartılıyor.

6. Eşit miktarda çelikten yapılan P ve R gemilerinden P'nin hacmi R'ninkinden büyüktür. Gemiler suda yüzdüğüne göre, I. P gemisinin ortalama özkütlesi R'ninkinden küçüktür. II. P ve R gemilerinin suya batan hacimleri eşittir.



III. P gemisinin taşıyacağı maksimum yük R'ninkine eşittir.



Şekil - I'de ve Şekil - II'de dinamometrede okunan değerler sırasıyla 8 N ve 6 N olduğuna göre, Şekil - III'te kaç N'dir? A) 7 

B) 8 

C) 9 

D) 10 

D) II ve III E) II ve IV 

Çözüm:

Isıl dengedeki cisimlerin sıcaklıkları eşittir. (I doğru, II yanlış) Sıcaklıkların farklı hissedilmesinin nedeni cisimlerin ısı iletkenliğinin farklı olmasından kaynaklanır.

3. Birbirlerine yapıştırılmış özdeş küplerden oluşan ci-



B) I ve III

C) I ve IV

Aynı ortamda uzun süre kalmış cisimler ortamla ısıl dengeye ulaşmıştır.

(p = 3 alınız.)



A) Yalnız I

 

Buna göre, kabın % kaçı su ile doludur?



ÖSYM Sorusu

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) 12

 

1-A 2-C 3-C 4-C 5-A 6-C 123

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Isı, alınıp verilen bir enerjidir. Bir maddenin ısısından bahsedilemez. (III ve IV yanlış) Cevap A

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 7. Taşma düzeyi 500 cm3 olan taşırma kabı, 300 cm3

10. Düşey kesiti verilen kaba bir

düzeyine kadar su doludur. Bu kaba kütleleri toplamı 1280 g olan özdeş ve türdeş 5 tane küp atıldığında kaptan 120 cm3 su taşıyor.

bardak d özkütleli K sıvısı konulduğunda kap tabanındaki sıvı basıncı P, sıvı basınç kuvveti F oluyor.

ÖSYM Sorusu

 

 

 



I. Sıvı basıncı 3P olur.



II. Sıvı basıncı 2P ile 3P arasında olur.



III. Sıvı basınç kuvveti 3F olur.

Buna göre, küplerin özkütlesi kaç A) 3,2 



Bu kaba, K sıvısı ile karışmayan bir bardak 2d özkütleli sıvı ilave edilirse,



Küçük bir odaya sıcaklıkları farklı olan eşit kütleli K, L, M sıvıları şekildeki özdeş cam kaplarla konuyor. Yeterince beklenildiğinde sıvıların sıcaklığı sabit kalıyor ve 20 °C olarak ölçülüyor.



B) 3,6 

C) 4,0 

g/cm3

D) 4,8 

tür?

yargılarından hangileri doğrudur?

E) 6,4

A) Yalnız I 

Buna göre,

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

I. K, L, M sıvılarının öz ısıları farklıdır.

III. Ölçüm yapıldığında kapların bulunduğu ortamın hava sıcaklığı 20 °C’dir.

8. Ağzı açık bir kapta soğutulan bir suyun donma

II. kapta bulunan su miktarı,

A) Yalnız I

B) Yalnız II

III. suyun saflık derecesi

C) Yalnız III

D) I ve III

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

E) II ve III 

A) Yalnız I   

Çözüm:

lanan basınç ile orantılı olarak yüzeyler arasında potansiyel farkı oluşur. Buna piezoelektrik olayı denir."

I. kabın bulunduğu yerin deniz seviyesinden yüksekliği,

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

11. "Kristal yapıdaki cisimlerin yüzeylerine dışarıdan uygu-

noktası;

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

Prf Yayınları

II. K, L, M sıvılarının ilk sıcaklıkları 20 °C’nin üzerindedir.

E) II ve III 

Cevap C

I. elektronik tartı aletleri, II. kristal ses mikrofonları, III. açık hava basıncını ölçen ibreli barometre araçlarından hangileri piezoelektrik olayının teknolojideki uygulamalarındandır? A) Yalnız I 

K, L, M sıvıları bir süre sonra ortamla ısıl dengeye gelmiştir ve sıcaklıkları, ortamın sıcaklığına eşit olmuştur. Bununla birlikte sıvıların başlangıçtaki sıcaklıkları ve öz ısıları hakkında birşey söylenemez.

Buna göre;

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

9. Sıcak bir fırında bir süre kalan ekmek dilimleri ile patatesler mutfak tezgahı üzerinde bir süre bekletiliyor. Bu süre sonunda ekmek dilimlerinin soğuduğu, patateslerin ise sıcak olduğu gözleniyor.

12. Birbirine yapıştırılmış K, L küpleri su dolu bir kaba konulduklarında su içinde askıda kalıyor.

Buna göre, gözlenen bu olayın nedeni;

Buna göre; K, L küpleri su dolu kaba ayrı ayrı su yüzeyinden bırakıldığında;

I. Patateslerin ilk sıcaklığının ekmek dilimlerininkinden yüksek olması



II. Patateslerin ısı sığasının, ekmek dilimlerininkinden büyük olması

verilenlerinden hangileri olabilir?

 

B) Yalnız II  D) I ve II 





III. Patateslerin ısıl iletkenliğinin, ekmek dilimlerininkinden büyük olması

A) Yalnız I 













verilenlerinden hangileri gibi dengede kalabilir? C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) II ve III 

 

7-C 8-D 9-B 10-B 11-C 12-B 124

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 1. Güneş sistemini ve gezegenlerin hareketini inceleyen

Test - 4

4. Öğretmeni Ezgi'ye, adezyon kuvvetleri ile gerçekle-

Kepler bunları açıklamak için üç kanun geliştirmiştir.

şen olaylara örnekler vermesini ister.

Kepler bu kanunları geliştirirken bilimsel bilgiye ulaşmak için;

Buna göre,

I. düşünce deneyi,

I. Çay bardağının tabaktaki sudan dolayı çay tabağına yapışması

II. gözlem,

II. Su damlasının küresel bir şekil alması

III. akıl yürütme

III. Boyadan çıkarılan fırçanın tellerinin birbirine yapışması

yöntemlerinden hangilerini kullanmış olabilir? A) Yalnız III   

B) I ve II 

D) II ve III 

C) I ve III

Buna göre, ısıl dengeye ulaşıldığında;

A) Yalnız I 

II. Denge sıcaklığı 0 °C olur.

I. Buzun tamamı erir.

E) I, II ve III 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

III. Denge sıcaklığı 0 °C'nin üzerinde olur.

E) I, II ve III 

yargılarından hangileri doğrudur? (csu = 1 calg⋅ °C ;

2. Bir kapta bulunan saf sıvının kaynama süresi bo-

cbuz = 0,5 cal/g⋅°C ; Lbuz = 80 cal/g)

yunca, sıvıya ait; I. Sıcaklık

5. Galileo'nun Küp Kök Yasasına göre, bir binanın;

II. Isı sığası

I. Yük taşıyıcılarının (direkleri, temelleri) kalınlığı fazla ise daha dayanıklı olur.

niceliklerinden hangileri değişmez?

 

D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Prf Yayınları

III. Özkütle

B) Yalnız II 

III. Boyutları aynı oranda azaltılırsa daha dayanıklı olur.

D) I ve II

 

E) I ve III 

Çözüm: 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

 

E) I ve III 

 Suyun ve buzun 0 °C'ye ulaşana kadarki ısı değişimlerini yazalım. m⋅c⋅DT'den



20⋅10⋅60 = 1200 cal



6. Aynı sıcaklıktaki sularla dolu bir cezve ve bir çaydanlık özdeş ısıtıcılarla eşit süre ısıtılıyor.



Sular kaynamaya başlamadan ısıtıcılar kapatıldığına göre,

 

Musluk açılıp yeniden denge sağlanıncaya kadar K, L, M kollarındaki sıvı yükseklikleri için ne söylenebilir?

I. Cezvedeki suyun sıcaklığı çaydanlıktakinden yüksektir. II. Cezve ve çaydanlıktaki sulara verilen ısı enerjileri eşittir.

K

L

M

A)

Artar

Azalır

Azalır

B)

Artar

Artar

Azalır

C)

Azalır

Azalır

Azalır

D) Değişmez

Artar

Azalır

A) Yalnız I 

E)

Artar

Artar

 

Artar

C) Yalnız III



kollarının ucu açık, içinde bir miktar gaz olan L kolu kapalıdır. 

B) Yalnız II

yargılarından hangileri doğrudur?

 

3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan birleşik kabın K ve M

A) Yalnız I

II. Boyutları aynı oranda artırılırsa daha dayanıklı olur.

A) Yalnız I 



Deniz düzeyinde ısıca yalıtılmış bir kapta sıcaklığı –20 °C olan 10 g buz ile sıcaklığı 60 °C olan 20 g su karıştırılıyor.

olaylarından hangileri Ezgi'nin doğru olarak vereceği örnek olabilir?

 

A) Yalnız I 

Örnek:

III. Isıtılmaya devam edilseydi, cezve ve çaydanlıktaki sular aynı sıcaklıkta kaynardı. yargılarından hangileri doğrudur?

1-E 2-D 3-A 4-D 5-E 6-E 125

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

10⋅0,5⋅20 = 100 cal Buzun tamamının erimesi için gerekli ısı ise mL'den 10⋅80 = 800 cal'dir. Suyun verdiği ısı buzun tamamını eritir ve denge sıcaklığı 0°C'nin üzerinde olur. Cevap E

KARMA TEST (1., 2., 3. VE 4. ÜNİTELER) 7. Boyutları eşit K, L küpleri ile türdeş bir sıvının küt-

9. Şekildeki düzenekte V hacimli K

le - hacim grafikleri şekildeki gibidir. 





ÖSYM Sorusu



 



Temiz enerji kaynaklarından biri olarak da bilinen baca santrallerinin çalışması,









 



 

E) II ve III 









 



prensiplerinden hangileriyle ilgilidir?

D) II ve III

D) I ve II 

10. Birbirine karışmayan özkütleleri farklı X, Y sıvıları bir U borusunda şekildeki gibi dengededir. 

 

  



K noktasındaki sıvı basıncı PK, L noktasındaki PL P olduğuna göre, K oranı kaçtır? PL

  

Yukarıda yapısı hakkında kısaca bilgi verilen baca santrallerinin çalışması I, II, III'te verilen prensiplerin üçü ile de ilgilidir.



Cevap E

 

ve içinde X gazı bulunan cam tüp bulunmaktadır.

Çözüm:

 

8. Düşey kesiti şekildeki gibi olan kapalı kapta su, hava

E) I, II ve III 

C) Yalnız III



III. Isınan hava yükselir.

C) I ve III

B) Yalnız II 



II. Gazların akış hızı basınç farkıyla doğru orantılıdır.

B) Yalnız II

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 



I. Gazlar basınç farkından dolayı hareket eder.

A) Yalnız I

III. M'nin özkütlesi suyunkine eşittir.



 



II. L'nin özkütlesi suyunkinden büyüktür.

K ve L küpleri birbirine yapıştırılmadan üst üste konulup bu sıvıya bırakıldığında aşağıdakilerden hangisi gibi dengede kalır? 

 

I. K'nin özkütlesi suyunkinden küçüktür.







Cisimler arasındaki ip gergin olduğuna göre,





Prf Yayınları

Baca santralleri olarak adlandırılan şekildeki sistemde; güneş panelleri yardımıyla ısıtılan havanın, birkaç yüz metre uzunluktaki baca içerisinden geçerken türbinleri döndürmesi sonucu elektrik enerjisi elde edilir.



küpü, birbirine yapıştırılmış V hacimli L ve M küplerine iple bağlanarak su dolu bir kapta şekildeki gibi dengelenmiştir.

A) 2 

 

B) 3   2

C) 4  D) 2  E) 3 3 3 4

 

Buna göre, cam tüp ok yönünde hareket ettirilirken; I. Kap tabanındaki sıvı basıncı artar. II. X gazının basıncı azalır.

11. Özkütlesi 4 g/cm3 olan bir maddeden yapılmış küre-

III. Havanın basıncı değişmez.

nin hacmi 300 cm3 tür.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Bu maddenin kütlesi 1100 g olduğuna göre, kürenin içindeki boşluğun hacmi kaç cm3 tür?

C) Yalnız III E) II ve III 

A) 15 

7-B 8-D 9-A 10-C 11-B 126

B) 25 

C) 30 

D) 35 

E) 40

ÜNİTE 5 HAREKET VE KUVVET

ÜNİTE 5

HAREKET KUVVET NEWTON'IN HAREKET YASALARI SÜRTÜNME KUVVETİ

Ünite 5 KONUM, YER DEĞİŞTİRME, SÜRAT, HIZ

Test - 1

1. Hareket, seçilen referans noktasına göre, yer değiş-

4. Terminalden Ahmet'i uğurlamaya gelen Ayşe, yerde

tirme olarak tanımlanır. Bu nedenle hareket görecelidir.

sabit durduğu bir noktadan harekete geçen otobüsteki Ahmet'e yolculuk öncesi son kez bakmaktadır.

Buna göre,

Yukarıdaki hikayeye göre, I. Ahmet, Ayşe'ye göre hareket etmektedir.

I. Dünya üzerindeyken Dünya'nın hızının fark edilmemesi

II. Ahmet, otobüs şoförüne göre hareket etmemektedir.

II. Hareket eden otobüsteki iki yolcunun birbirine göre hareket etmemesi

III. Ahmet'e göre Ayşe'nin konumu sabittir.

III. Yağmur yağdığında su damlalarının yeryüzüne belirli bir hızla düşmesi

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III



  

K noktasının konumu –100 m, L noktasının konumu 50 m'dir.

Bir cismin konumunun zamanla değişmesidir.

met A kabininde, Betül B kabindedir. Ceren ise yerde sabit bir noktadan Ahmet ve Betül'ü seyretmektedir. Buna göre,

ni açıklamak için kullanılan;

l. Dönme dolabın dönme eksenine göre A ve B kabinlerinin konumu sabittir.

II. yer değiştirme, III. alınan yol niceliklerinden hangilerini ifade etmek için yön belirtilmelidir?

Prf Yayınları

I. konum,

D) I ve II 



Hareket

E) I, II ve III 

2. Doğrusal yolda hareket eden bir cismin hareketi-

 

 



E) I, II ve III 

C) I ve II

B) Yalnız II 

Herhangi bir noktanın, seçilen bir noktaya (referans noktası) olan yönlü uzaklığına denir. 

5. Sabit süratle dönen lunaparktaki bir dönme dolabın; Ah-

A) Yalnız I 

Konum

yargılarından hangileri doğrudur?

olaylarından hangileri hareketin göreceli olmasına örnek verilebilir? A) Yalnız I 

HAREKET

ll. Betül'e göre Ahmet hareketsizdir. lll. Ceren'e göre Ahmet ve Betül hareket etmektedir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız l 

C) Yalnız III

 

E) II ve III 

B) Yalnız ll  D) l ve lIl 

Not Hareket, göreceli bir olgudur. Hareket, seçilen bir referans sistemine göre değişir.  Yere göre hareket eden araç içindeki bir kişi, yanındaki kişiyi hareketsiz, yerde duran birini ise hareket ediyormuş gibi algılar.

Hareket Çeşitleri C) Yalnız Ill

E) lI ve lll 

 Öteleme hareketi: Bir noktadan başka bir noktaya gitme şeklindeki harekettir.  Dönme hareketi: Bir eksen etrafındaki çembersel harekettir.

3. Günlük yaşamda karşılaştığımız bazı hareketlerin han-

6. Özel araçları ile Trabzon'dan

gi tür bir hareket olduğu 3 işareti ile aşağıdaki tabloda işaretlenmiştir.

İstanbul'a seyahat eden Özdemir Ailesi'nin, yol kenarında rastladığı tabelalardan biri görselde verilmiştir.

Öteleme

Dönme Titreşim

Kuşların kanat çırpması 3

Gitar telinin hareketi

B) 2 

C) 3 

Bir cismin ilk konumunu son konumuna birleştiren yönlü uzaklıktır.

III. Tabelanın bulunduğu yerden, belirtilen yerleşim yerlerine giden yolun uzunluğudur.

3

yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, yukarıda verilen işaretlemelerden kaç tanesi doğru yapılmıştır? A) 1 

Yer Değiştirme

II. Skaler niceliklere ait büyüklüklerdir.

3

Yürüyen merdivende duran bir kişinin yere göre hareketi

Hareketlinin aldığı yolun şeklidir.

I. Vektörel niceliklere ait büyüklüklerdir.

3

Otobüsün ilerlemesi

Yörünge

Buna göre, tabeladaki 55 ve 540 sayıları;

3

Rüzgar türbininin çalışması

 Titreşim hareketi: İki nokta arasında sürekli gelme gitme hareketidir.

D) 4 

 Vektöreldir. Birimi metredir. ∆Áx ile gösterilir. ∆Áx = Áxson – Áxilk 









 

L'den K'ye giden bir hareketlinin yer

A) Yalnız I   

E) 5

1-C 2-D 3-C 4-B 5-C 6-E 129

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

değiştirmesi Áxson – Áxilk bağıntısından; (–100) – (50) = –150 m'dir.

KONUM, YER DEĞİŞTİRME, SÜRAT, HIZ 7. Krokisi verilen mahalle-

10. “Sürat” ve “hız”, fizik biliminde kullanılan nicelikler-

de her karenin kenar uzunluğu 60 m'dir.

Sürat Birim zamanda alınan yoldur. Alınan yolun geçen zamana oranından bulunur. Alınan yol Zaman

Sürat =

dendir.



Buna göre, bu niceliklerle ilgili;

A noktasındaki evin den çıkıp B noktasındaki bakkala 2,5 dakikada giden çocuğun ortalama hızı kaç m/dk'dir? A) 80 

B) 100 

C) 120 

D) 140 

l. SI birim sistemindeki birimleri aynıdır. ll. Biri skaler, diğeri vektörel büyüklüktür. lll. Biri türetilmiş, diğeri temel büyüklüktür. yargılarından hangileri doğrudur?

E) 160

 Skalerdir. SI'de birimi m/s'dir.

A) Yalnız l 

 Değişken süratle hareket eden araçların ortalama sürati yukarıdaki bağıntı ile bulunur.

 

B) Yalnız ll  D) l ve lIl 

C) l ve ll

E) I, lI ve lll 

Hız Birim zamandaki yer değiştirme 'dir. Hız =

Yer değiştirme Zaman

 Vektöreldir. SI'de birimi m/s'dir.

8. Bir sporcu, yarıçapı 20 m olan çembersel koşu pistin-

 Değişken hızla hareket eden araçların ortalama hızı yukarıdaki bağıntı ile bulunur.

de harekete başlayarak bulunduğu noktanın tam karşısına 8 s'de varıyor.



Buna göre, sporcunun sürati ve hızının büyüklüğü kaç m/s'dir? (p = 3 alınacak) Sürat

Hız

A)

5

5

B)

7,5

5

C)

7,5

7,5

giden bir cismin aldığı yol;

D)

12,5

10

8 + 6 = 14 m, yer değiştirmesi ise

E)

15

5











K noktasından L noktasına, L noktasından da M noktasına toplam 7 s'de

K - L arası uzaklık olan 10 m'dir. 14 Ortalama sürat; v = = 2 m/s, 7 Ortalama hız; v =

bir kısmı aşağıdaki tablodaki gibidir.

Prf Yayınları



 

11. Bir futbol maçının sonunda yayınlanan istatistiklerden Oynama süresi (dakika)

Toplam katettiği mesafe (m)

Berk

75

6750

Kazım

60

7200

Buna göre, Berk’in ortalama süratinin Kazım’ın orv talama süratine oranı B kaçtır? vK A) 2 

B) 3   2

D) 3  E) 1 4 2

C)1 

10 ≈1,42 m/s'dir. 7

Not  Yol alan bir cismin hızı sıfır olabilir fakat sürati sıfır olamaz.  "Aynı yönde" hareket eden bir cismin hızının büyüklüğü, daima süratine eşittir. Bunun dışındaki durumlarda hızın büyüklüğü daima süratten küçük olur.

12. Samsun - Sinop arası uzaklık kuş uçuşu 100 km'dir. Bu iki şehir arasındaki karayolunun uzunluğu ise 120 km'dir.

9. K noktasından M noktasına KLM yolunu izleyerek ge-

Bu yolu ortalama 90 km/h süratle alan bir araçla ilgili;

len bir aracın ortalama sürati 4 m/s’dir. 

I. Yer değiştirmesi 100 km'dir. 

 

II. Hareket süresi 80 dakikadır. 

III. Ortalama hızının büyüklüğü 75 km/h'tir.



Araçlarda hız göstergesi olarak ad-

yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, cismin ortalama hızının büyüklüğü kaç m/s’dir?

A) Yalnız I 

landırılan gösterge aslında km/h cinsinden o anki sürat değerini gösterir.

A) 2 

B) 3 

C) 4 

D) 5 

 

E) 6

7-C 8-B 9-B 10-C 11-D 12-E 130

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) l, II ve III 

C) I ve II

Ünite 5 DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET

Test - 2

1. Aynı yönde sabit hızlarla hareket eden K ve L araçları

4. Ali, doğrusal yol boyunca x = 0 noktasından hareket

Şekil - l’deki konumlarından geçtikten 2 dakika sonra Şekil - ll’deki konumlarda oluyor.

eden oyuncak arabasının t ve 2t anlarındaki konumunu, aşağıdaki grafikte A ve B noktaları olarak işaretlemiştir.









 





B) 80 



C) 100 

 Eşit zaman aralıklarındaki yer değiştirmeler eşittir.

 



Buna göre, Şekil - l’deki konumlarından 4 dak sonra K ile L arasında, hareket doğrultusundaki uzaklık kaç m olmuştur? A) 60 

Bir doğru boyunca sabit hızla gerçekleşen harekete denir.







D) 120 









Grafiğe göre, arabanın; 0 - t zaman aralığındaki ortalama hızının büyüklüğü v1, t - 2t zaman aralığındaki ortalama hızının büyüklüğü v2 dir.

E) 140

Düzgün Doğrusal Hareket

Buna göre,

v1 oranı kaçtır? v2

A) 1   4

B) 1   3

 v sabit hızıyla hareket eden bir aracın t süredeki yer değiştirmesi aşağıdaki bağıntı ile bulunur. Áx = Áv ⋅ t

Grafiklerin Özellikleri Konum - Zaman Grafiklerinin Özellikleri

D) 3   2

C) 1 

E) 3

 Eğim, hızının büyüklüğünü verir.   

2. K ve L araçları şekildeki konumlarından aynı anda ge-



 







L aracının sürati 5 m/s olduğuna göre, K aracının sürati kaç m/s'dir? A) 10 

B) 16 

C) 20 

D) 24 



 

 

 





 



 

II. Araçlar 4t anında yan yanadır. III. 0 - 4t zaman aralığında L, K'den daha uzun süre hareket etmiştir.

A) vK = vL = vM

B) vK > vL > vM

C) vM > vL > vK

D) vK = vM > vL

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) vL > vK = vM 

 

1-C 2-C 3-A 4-B 5-C 131

B) Yalnız II  D) I ve III 

 Grafik ile zaman ekseni arasındaki alan yer değiştirmeyi verir.



I. Araçların hareket ettiği süreler içindeki hızları eşittir.

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

 



Buna göre,







Hız - Zaman Grafiklerinin Özellikleri

 Hızın işareti hareketin yönünü belirtir. Zaman ekseninin üstündeki grafikler pozitif, altındaki grafikler negatif yöndeki yer değiştirmeyi verir.



man grafiği verilmiştir. Grafik üzerinde belirtilen K, L, M noktalarında cismin hızı vK, vL, vM dir.

Dx Dt

 Yukarı yönelen grafikler pozitif yönü, aşağı yönelen grafikler negatif yönü belirtir.

L araçlarının konum - zaman grafikleri şekildeki gibidir.





Eğim = tana = v=

5. Birbirine paralel, doğrusal yollarda hareket eden K ve

E) 30









3. Şekilde bir cismin konum - za-





Prf Yayınları

çerek sabit süratle birbirlerine doğru hareket ediyor. Araçlar 8 saniye sonra yan yana geliyor.

E) I, II ve III 

C) I ve II





  

 Hız işaret değiştirmiş ise cisim yön değiştirmiştir.  Grafik parçası zaman ekseninden uzaklaşırken cisim hızlanan, grafik parçası zaman eksenine yaklaşırken yavaşlayan hareket yapmaktadır.

DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET 6. Doğrusal bir yolda hareket eden X, Y araçlarının

8. Hız - zaman grafiği şekildeki gibi olan bir hareketlinin

0 - 12 s zaman aralığında hız değerleri tabloda verilmiştir. Zaman (s)

0

3

6

9

12

X'in hızı (m/s)

2

8

14

20

26

Y'nin hızı (m/s)

15

12

9

6

3

İvme  Hızdaki değişimdir. Birim zamandaki hız değişimi ivmeyi verir. Áa =

DÁv Dt

 SI'daki birimi m/s2 dir.



 

Buna göre,

 Duran veya sabit hızla giden cisimlerin ivmesi sıfırdır.  Vektöreldir. Pozitif yönde hızlanan ya da negatif yönde yavaşlayan cisimlerin ivmesinin işareti pozitiftir.

2. saniyedeki anlık hızı 20 m/s'dir.



Buna göre, 0 - 6 s aralığındaki ortalama hızının büyüklüğü kaç m/s'dir?

I. X'in ivmesi Y'ninkinden büyüktür. II. X ile Y aynı yönde hareket etmektedir. III. 4. saniye X'in hızı Y'ninkinden büyüktür.

A) 10 

B) 15 

C) 20 

D) 30 

E) 40

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Not  Hız - zaman grafiğinden anlık hız, hız değişimi, yer değiştirme bulunabildiği gibi ivme değerleri de bulunabilir.

Not  Hızlanan ya da yavaşlayan cisimlerin hızının büyüklüğü değiştiği için bu cisimler ivmeli hareket eder.  Çembersel yörüngede sabit büyüklükteki hızla dolanan cisimlerin hızının yönü değiştiği için bu cisimler de ivmeli hareket eder.

7. Bir hareketlinin zamana göre hızı aşağıdaki tabloda verilmiştir. Hız (m/s)

3

7

11

15

19

Zaman (s)

0

2

4

6

8

 

 Zaman ekseninin; üstünde kalan alan "+" yöndeki, altında kalan alan "–" yöndeki hız değişimini verir.

A) 0,20 

B) 0,25 

C) 0,5 

D) 2,5 

E) 25

  

 

 



 



 







 





 

10.

    



 Grafik ile zaman ekseni arasında kalan alan hız değişimini verir.

Buna göre, otomobilin yavaşlama ivmesi kaç m/s2 dir?

Buna göre, bu hareketlinin ivme - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi olabilir?



İvme - Zaman Grafiklerinin Özellikleri

mobilin önüne aniden bir çocuk çıktığında, otomobil fren yapıp 2 saniyede düzgün yavaşlayıp duruyor.

Prf Yayınları

 Hız - zaman grafiğin eğimi ivmeyi verir.

9. Doğrusal bir yolda 18 km/h hızla hareket eden bir oto-

 



 



 

 





 





3

Konum - zaman grafiğin eğimi hızı verir.

3

Yanlış

İvme - zaman grafiğinin alanı hız değişimini verir.

3

Hız - zaman grafiğinin alanı geçen süreyi verir.

3 3

Doğru - yanlış etkinliğini yukarıdaki gibi işaretleyen öğrencinin kaç hatalı cevabı vardır?

 

Hız - zaman grafiğinin eğimi ivmeyi verir.

Konum - zaman grafiğinin alanı fiziksel bir anlam içermez.

 



Doğru

 

A) Bir 

6-A 7-A 8-B 9-D 10-A 132

B) İki 

C) Üç 

D) Dört 

E) Beş

Ünite 5 DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET 1. Aynı doğrultuda hareket eden

3. Şekilde hız - zaman grafikleri



K ve L cisimlerinin hız - zaman grafikleri şekilde verilmiştir.





I. K ve L’nin hızları eşittir.





III. K ve L, 0 - t zaman aralığında birbirlerinden uzaklaşmışlardır.

B) Yalnız II  D) I ve III 









yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 









Bilgi Damlası

Yeşil Dalga

(K'nin ilk konumunu sıfır alınız.)

II. K ve L’nin birim sürede aldıkları yollar eşittir.

A) Yalnız I 





Buna göre, cisimlerin konum - zaman grafikleri aşağıdakilerden hangisidir?







verilen K, L araçlarından K aracı L'ye 2 saniye sonra yetişiyor.





Buna göre,

Test - 3









 



E) II ve III 







C) I ve II



  





























Bol kavşaklı ana caddelerde, sürücülerin kırmızı ışığa yakalanmamaları için oluşturulan koordine trafik sinyalizasyonuna "yeşil dalga" adı verilmektedir. Bundaki temel amaç, belli bir sabit hızla hareket eden araçların, art arda gelen kırmızı ışıklara yakalanmadan geçebilmesini sağlamaktır.









 

 



 

ÖSYM Sorusu Şehirler arası bir yolda hareket hâlinde olan iki farklı otomobilin ön panellerindeki göstergeler, 90 km/h değerini göstermektedir.

Prf Yayınları

Bu göstergelerin ikisi de doğru çalıştığına göre, I. İki otomobilin de sürati aynıdır. II. İki otomobil de aynı yönde gitmektedir.

2. Referans noktası O noktası olarak belirlenmiş doğru-

III. İki otomobilin de hızı aynıdır.

sal bir yolda bir yolcu 10 saniyede A noktasından B noktasına sabit süratle ulaşıyor. 

 













yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



4.

Buna göre, yolcunun bu hareketine ait konum - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisidir?     

    





 





 





C) I ve II

D) I ve III

Zıt yönlü vektörlerin bileşkesinin büyüklüğü, vektörlerin büyüklüklerinin farkına eşittir.

 

I. Araçlar zıt yönlerde hareket ediyorsa hızlarının bileşkesinin büyüklüğü 7 m/s'dir.



II. Araçlar aynı yönde hareket ediyorsa hızlarının bileşkesinin büyüklüğü 7 m/s'dir.



III. Araçlar aynı yönde hareket ediyorsa hızları nın büyüklüğü 9 m/s ve 2 m/s olabilir.



      

B) Yalnız II

Araçlar 10 saniye sonra yan yana geldiğine göre,



   

A) Yalnız I

Düz bir yolda, aynı doğrultuda sabit hızlarla hareket eden X ve Y araçları arası uzaklık 70 m'dir.



   

Aynı yönlü vektörlerin bileşkesinin büyüklüğü, vektörlerin büyüklüklerinin toplamına eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur? 

A) Yalnız I 



 

1-B 2-C 3-D 4-B 133

B) Yalnız III  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Çözüm: Otomobillerin "hız göstergesi" olarak bilinen göstergeleri onların gerçekte "sürat göstergesi"dir. Hız, vektörel büyüklüktür. Vektörlerin büyüklüğünü ölçen aletler, onların yönünü, doğrultusunu belirtmez. Cevap A

DÜZGÜN DOĞRUSAL HAREKET 5. Şekilde hız - zaman gra-

8. X ve Y araçlarının hız - zaman grafikleri şekildeki gibi-



fiği verilen hareketli için;

dir.



I. Yavaşlamıştır. ÖSYM Sorusu Bir hareketlinin zamana göre aldığı yol, aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Yol (m)

0

5 10 15 20

Zaman (s)

0

1

2

3

4

Buna göre, bu hareketlinin sürat - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?







 

B) I ve II  D) II ve III 

   



ll. X ve Y nin t sürede aldığı yollar eşittir. lll. X'in t süredeki ortalama hızının büyüklüğü v'dir.



  



     

B) l ve II  D) Il ve IlI 

C) l ve III

E) I, II ve III 

6. Doğrusal yol boyunca hareket eden bir cismin hız - zaman grafiği şekildeki gibidir.



  

    

 



 







Buna göre, cisim yolun ilk yarısını kaç t sürede almıştır?

 

yargılarından hangileri doğrudur?

 



 

l. X dengelenmemiş, Y dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde hareket etmiştir.

E) I, II ve III 

A) Yalnız I 

    







Buna göre,

C) I ve III



     







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 













III. İvmesi 8 m/s2 dir.





   

 

Prf Yayınları







II. 10 saniyedeki hız değişimi 60 m/s'dir.

9. Arkasına, Şekil - I'deki gibi telem şeridi bağlanan oyunA) 1,5

B) 2

C) 2,5

D) 3

E) 3,5

cak araba ok yönünde hareket ettiriliyor. Bu hareket sırasında zaman kaydedicinin KL arasında telem şeridine bıraktığı izler Şekil - II'deki gibidir.

Çözüm: Sürat =

Yol Zaman

   

bağıntısı ile hesaplanır. Hareketli eşit zaman aralıklarında eşit yollar almıştır. Sürati sabittir. 20 v= = 5 m/s'dir. 4

Cevap C

7. Bir cismin hız - zaman grafiği şekildeki gibidir.





     





  

Cismin 0 - t zaman aralığında ortalama hızının büyüklü ğü v1, 0 - 2t zaman aralığında     ortalama hızının büyüklüğü v2, 0 - 3t zaman aralığında ortalama hızının büyüklüğü v3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) v1 > v2 > v3

B) v1 = v2 = v3

C) v3 > v2 > v1

D) v2 = v3 > v1

 





Buna göre, oyuncak arabanın hareketi için aşağıdakilerden hangisi doğrudur? (Zaman kaydedici eşit zaman aralıklı izler bırakır.)

A) Hızlanan B) Yavaşlayan C) Sabit hızlı D) Önce hızlanıp sonra yavaşlayan

E) v1 > v2 = v3 

E) Önce yavaşlayıp sonra hızlanan

5-B 6-A 7-C 8-E 9-D 134

Ünite 5 KUVVET

Test - 4

1. Kuvvetlerle ilgili;

4.

I Cisimlerin hareket durumlarını veya şekillerini değiştiren etkiye kuvvet denir.

I. Bir kuvvetin, bir cismi harekete geçirebilmesi için kuvvetin cisme temas etmesi gerekir.

II. Kuvvet dinamometre ile ölçülür.

II. Temas kuvvetleri, daima itme kuvveti olarak etki eder.

III. Kuvvet, temas gerektiren ve temas gerektirmeyen kuvvetler olmak üzere iki kısımda incelenir.

KUVVET

III. Alan kuvvetleri, itme ya da çekme şeklinde etki edebilir.

Kuvvet ile ilgili yukarıda verilen ifadelerden hangileri doğrudur?

Cisimlerin hareket durumunda veya şeklinde değişiklik yapabilen etkiye denir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) Yalnız I   

C) Yalnız III

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

 Vektöreldir.  Türetilmiş büyüklüktür.

E) I, II ve III 

 ÁF sembolü ile gösterilir.

E) II ve III 

 Büyüklüğü dinamometre ile ölçülür.  SI’da birimi newtondur (N).

Temas Gerektiren Kuvvetler 5. Fizik dersinde öğretmen Sude'den, uygulanırken te-

Erol, öğretmenin kuvvetle ilgili söylemlerine doğru bir katkı yapmak istiyor.

mas gerektirmeyen kuvvetlere örnekler vermesini ister.

Buna göre, Erol;

Buna göre, Sude'nin verdiği;

I. Kuvvetin etkisinin oluşması için cisimlerin mutlaka birbiri ile teması gerekir. II. Vektörel bir nicelik olup birimi Newton'dur. III. Cisimlerin hareketini değiştirebilen bir etkiye sahiptir.

Prf Yayınları

2. Kuvvet konusunun öğretildiği fizik dersinde söz alan

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

II. At'ın arabayı çekmesi III. Rüzgar'ın yelkenliyi itmesi

A) Yalnız I   

C) Yalnız III

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Rüzgârın cisimlere uyguladığı kuvvet, sıvıların cisimlere uyguladığı kaldırma kuvveti, sürtünmelerden kaynaklanan kuvvetler temas gerektiren kuvvetlerdir.

Temas Gerektirmeyen Kuvvetler

örneklerinden hangileri doğrudur?

cümlelerinden hangilerini kullanabilir? A) Yalnız I 

I. İki mıknatısın birbirini itmesi

 İki cisim arasında fiziksel temas sonucunda oluşan kuvvetler temas gerektiren kuvvetler ya da temas kuvveti olarak adlandırılır.

C) I ve II

 Alan kuvvetleri olarak da bilinir.  Nesneler birbirine temas etmeden kuvvet uygulayabilir.

E) I, II ve III 

 Mıknatısların birbirine ve demire uyguladığı kuvvet, dünyanın cisimlere uyguladığı çekim kuvveti, elektrik yüklerinin birbirine uyguladığı kuvvet, temas gerektirmeyen kuvvetlerdir.

E) II ve III 

Doğadaki Temel Kuvvetler 3.

6. Evrende bulunan dört temel kuvvetten biri olan

I. Tavanda asılı duran lamba

Güçlü Nükleer Kuvvet ile ilgili;

II. Dünya etrafında dolanan Ay

II. Proton ve nötronların bir arada durmasını sağlar.

Yukarıda verilenlerden hangileri hem temas gerektiren hem de temas gerektirmeyen kuvvetlerin etkisindedir? (Sürtünmeleri önemsemeyiniz.) A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Güçlü Nükleer Kuvvet

I. Atomun içinde her yerde etkindir.

III. İpinden tutularak uçurulan uçurtma

III. Evrende bulunan en şiddetli kuvvettir.

A) Yalnız II   

E) II ve III 

1-C 2-E 3-D 4-E 5-A 6-D 135

D) II ve III 

B) Yalnız III  E) I, II ve III 

 Atom çekirdeğinde nükleonları bir arada tutan kuvvettir.  Menzili çok kısadır. Etkisi atom çekirdeği boyutlarındadır.

yargılarından hangileri doğrudur?

C) Yalnız III

 Doğada dört temel kuvvet vardır.

C) I ve III

 Dört temel kuvvet arasında şiddeti en büyük olan kuvvettir.

KUVVET 7.

10. Düşey kesit şekildeki gibi olan sürtünmesi önemsiz

I. Vektöreldir.

yola K noktasından serbest bırakılan cisim KLM yolunu izliyor.

II. Temas gerektirmez. III. İtme biçiminde etkir.

Elektromanyetik Kuvvet

IV. Türetilmiş büyüklüktür.

 Yüklü parçacıkların birbirine uyguladığı kuvvettir.

Yukarıda verilenlerin hangileri doğadaki dört temel kuvvetin ortak özelliklerindendir?



 Menzili sonsuzdur.  Güçlü nükleer kuvvete göre şiddeti daha zayıftır.  Elektronu çekirdeğe bağlayan, molekülleri bir arada tutan, adezyon, kohezyon, sürtünme kuvveti ve manyetik kuvvet olarak da görülen kuvvettir.

A) Yalnız I   

B) II ve lll  D) II ve IV 

C) I ve IV



E) I, II ve IV 





Cismin; KL ve LM aralığında etkisinde bulunduğu kuvvetler için ne söylenebilir?

KL aralığında

LM aralığında

Zayıf Nükleer Kuvvet

A) Dengelenmemiş kuvvetler

Dengelenmiş kuvvetler

 Atom çekirdeklerinin kararsız olmasına neden olan kuvvettir.

B) Dengelenmemiş kuvvetler

Dengelenmemiş kuvvetler

C) Dengelenmiş kuvvetler

Dengelenmemiş kuvvetler

D) Dengelenmiş kuvvetler

Dengelenmiş kuvvetler

E) Artan kuvvetler

Azalan kuvvetler

 Menzili güçlü nükleer kuvvetin menzilinden de kısadır.

8. Dünya ve Ay'ın birbirlerine uyguladıkları kütle çekim kuvveti ile ilgili;

Kütle Çekim Kuvveti  Cisimlerin kütlelerinden dolayı birbirlerine uyguladıkları kuvvettir.  Menzili sonsuzdur.  Şiddeti en zayıf olan kuvvettir.  Gezegenlerin Güneş'e, uyduların gezegenlere bağlı kalmasında, gelgit olaylarında bu kuvvet etkilidir.  Yerin uyguladığı kütle çekim kuvvetine "ağırlık" denir.

I. Dünya'nın Ay'a uyguladığı kuvvet, Ay'ın Dünya'ya uyguladığı kuvvetten büyüktür. II. Dünya ve Ay'ın birbirine uyguladıkları kuvvetlerin büyüklüğü eşittir. III. Dünya'ya ya da Ay'a etki eden bileşke kuvvet sıfırdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Prf Yayınları

 Çekirdek bozunmasında rol oynar.

II. Elektroskop topuzuna yüklü iletken cisim dokundurulduğunda yaprakların açılması

E) II ve III 

III. Dalından kopan bir elmanın yere düşmesi Yukarıda anlatılan olayların hangilerinin gerçekleşmesi elektromanyetik kuvvetler ile ilişkilidir?

Cisimler birbirlerine, kütleleri ile doğru orantılı, aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı çekim kuvveti uygular. Bu kuvvete kütle çekim kuvveti denir ve büyüklüğü aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

M1 ⋅ M2 d2

[M : Kütle, d : Uzaklık G : Evrensel çekim sabiti: 6,67⋅10 –11 N ⋅m2/kg2]   

sapması

C) Yalnız III

Kütle Çekim Kanunu

F=G

11. I. Mıknatısın yakınına yaklaştırılan pusula iğnesinin

 

 Cisimlerin birbirine uyguladığı kuvvetler, eşit büyüklükte ve zıt yönlüdür. ÁF1 = –ÁF2

9. Temel kuvvetlerden biri olan ve iki cisim arasında gerçekleşen kütle çekim kuvveti ile ilgili, aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

12. Evrende bulunan dört temel kuvvet ile ilgili; I. Temas gerektirmeyen kuvvetlerdir.

A) Sadece çekme özelliği gösterir.

II. Elektrik yüklerinin etkileşimi ile oluşurlar.

B) Cisimlerin kütleleri ile doğru orantılıdır.

III. Çekme kuvveti olarak gözlenir.

C) Menzili çok fazla olup sonsuzda sıfır olur.

verilenlerinden hangileri ortak özelliktir?

D) Kütlesi büyük olanın diğerine uyguladığı kuvvet daha büyüktür.

A) Yalnız I 

E) Temel kuvvetlerden şiddeti en zayıf olanıdır.

 

7-E 8-B 9-D 10-A 11-C 12-A 136

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 5 KUVVET

Test - 5

1. K ve L cisimlerine şiddetleri ve yönleri verilen kuvvet-

4. A, B, C, D öğrencileri, ikişerli

ler şekildeki gibi uygulanmıştır.  

 



 

K'ye etki eden kuvvetlerin bileşkesi RK, L'ye etki R edenlerinki RL olduğuna göre, K oranı kaçtır? RL A) 3 

B) 2 

C)

Öğrenci

Kuvvet

A

400 N

B

800 N

Öğrencilerin uyguladığı C 500 N kuvvetler tabloda verildiD 700 N ğine göre, gruplar aşağıdakilerden hangisi gibi oluştuğunda ip dengelenmiş kuvvetin etkisinde kalır?

 



 

2 gruba ayrılarak ip çekme yarışı yapıyor.

3 2 1  D)  E) 2 3 3

Bileşke Kuvvet Uygulanan bütün kuvvetlerin etkisini tek başına gösterebilen kuvvete bileşke kuvvet (net kuvvet) adı verilir.

1. Grup

2. Grup

 Bileşke kuvvet, vektörel hesaplamalarla bulunur.  Bileşke kuvvet R ile gösterilir.

A)

A ve B

C ve D

B)

A ve C

B ve D

C)

A ve D

B ve C

D)

B ve C

A ve D

E)

B ve D

A ve C

Not 9. sınıf fizik konularında yalnızca aynı doğrultulu kuvvetlerin bileşkesi anlatılmaktadır. Bunlarla ilgili detaylı bilgi 11. sınıf fizik konularında anlatılacaktır.

2. Büyüklükleri 6 N ve 2 N olan iki kuvvetin bileşkeAynı Yönlü Kuvvetlerin Bileşkesi

En büyük

En küçük

A)

8N

4N

B)

6N

4N

C)

3N

2N

D)

2N

1N

E)

8N

3N

Prf Yayınları

sinin büyüklüğü en büyük ve en küçük ne olabilir?

 Bileşke kuvvetin büyüklüğü kuvvetlerin büyüklüklerinin cebirsel toplamına eşittir.  Bileşke kuvvet, kuvvetlerle aynı yöndedir. 

5. Sürtünmesi önemsenmeyen yatay düzlemde duran



X cismine 50 N büyüklüğündeki yatay kuvvet etki ettiğinde cisim doğuya doğru harekete geçiyor. Buna göre, cisme başlangıçta aşağıdaki kuvvetlerden hangisi etki etseydi cisim yine 50 N büyüklüğündeki net kuvvetle doğu yönünde harekete geçerdi?

3. Yatay doğrultuda üç kuvvetin uygulandığı, sürtünme-



si önemsiz yatay düzlemdeki bir cisim, yatay üç kuvvetin etkinde dengelenmiştir.











 





Kuvvetlerden ikisinin büyüklüğü 4 N ve 12 N olduğuna göre, üçüncü kuvvetin büyüklüğü;



I. 8 N





II. 16 N





 







 





III. 3 N verilenlerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I   





B) Yalnız II 

D) I ya da II 



 C) Yalnız III

1-A 2-A 3-D 4-A 5-C 137

5 N'dir.

Zıt Yönlü Kuvvetlerin Bileşkesi  Bileşke kuvvetin büyüklüğü kuvvetlerin büyüklüklerinin cebirsel farkına eşittir.  Bileşke kuvvet, büyük kuvvet yönündedir. 



F1 ve F2 kuvvetlerinin büyüklükleri



 

E) II ya da III 

2 N ve 3 N ise bileşke kuvvet







 F1 ve F2 kuvvetlerinin büyüklükleri

1 N ve 3 N ise bileşke kuvvet (3 – 1 den) 2 N'dir.

KUVVET 6. Aşağıdaki hareketleri yapan cisimlerden hangisi

9. Bir öğrenci çevremizde gördüğümüz olaylardan bazı-

dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir?

larını dengelenmiş ya da dengelenmemiş kuvvet etkisinde olup olmadığını şekildeki gibi işaretlemiştir.

A) Doğrusal bir yolda hızlanan cisim

Dengelenmiş Kuvvetlerin Etkisindeki Cisimler  Bir cisme etki eden kuvvetlerin bileşkesini sıfırlayan kuvvete, dengeleyici kuvvet denir.  Dengeleyici kuvvet, bileşke kuvvetle aynı doğrultuda, eşit büyüklükte ve zıt yöndedir.

 

Dengelenmiş Kuvvet

B) Doğrusal bir yolda sabit ivmeli hareket yapan cisim C) Yatay düzlemde düzgün dairesel hareket yapan cisim D) Düşey düzlemde düzgün dairesel hareket yapan cisim

Hava alanına inen bir uçağın hareketi

3

Gerilmiş bir yaydan fırlayan ok

3

Bir lambanın tavana asılı durması

E) Doğrusal bir yolda sabit hızla giden cisim

Dengelenmemiş Kuvvet

3

Sabit hızla yere doğru inen yaprak Bir ipin ucuna bağlı silginin sabit süratle dönme hareketi

 

3

3

Eşit büyüklükte, zıt yönlü kuvvetle-

Not Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki cisim;  ya duruyordur  ya da sabit hızlı hareket ediyordur.

birbirine bağlı X ve Y cisimlerinden oluşan düzenek şekildeki gibi dengededir. Makara sürtünmeleri önemsenmediğine göre,

Buna göre, bu öğrenci kaç tane yanlış işaretleme yapmıştır?



A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5



I. X'in ağırlığı Y'ninkine eşittir. II. Dinamometre X ile Y'nin ağırlıkları toplamını gösterir.



III. İpte Y cisminin ağırlığına eşit büyüklükte gerilme kuvveti oluşur.

Prf Yayınları

 Bir cismin üzerine etki eden bütün kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim dengelenmiş kuvvetlerin etkisindedir.

7. Ağırlığı önemsiz dinamometre ile



rin etkisindeki cisim dengededir.

yargılarından hangileri doğrudur?

Dengelenmemiş Kuvvetlerin Etkisindeki Cisimler  Bir cisme etki eden bileşke kuvvet sıfır değilse cisim dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) Yalnız III 

10. K ve L araçlarının konum - zaman, M ve N aracının hız - zaman grafikleri şekildeki gibidir. 

Not Dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindeki cisim ivmeli hareket yapar.  Cisim ya hızlanan hareket

8. Sürtünmesiz yatay düzlemdeki K, L, M, N, P cisimlerine x ve y doğrultularında etki eden kuvvetler Newton cinsinden şekildeki tabloda belirtilmiştir.

 ya da dönme hareketi yapar.

K

kuvvetlerin etkisindedir. Bu durumda grupların uyguladığı bileşke kuvvetler eşit büyüklükte ve zıt yönlüdür.



 

 ya yavaşlayan hareket

Halat hareket etmiyor ise dengelenmiş



+x

+y

–x

–y

5

7

5

5

L

6

6

8

8

M

4

4

5

6

N

9

3

9

3

P

0

3

3

0

B) L 

C) M  

D) N 





  











Buna göre, bu araçlardan hangileri dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde hareket etmektedir?

Buna göre, hangi cismin dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde olduğu söylenebilir? A) K 



A) Yalnız M   

E) P

6-E 7-D 8-D 9-B 10-C 138

D) M ve N 

B) K ve N 

C) K ve M

E) K, L ve M 

Ünite 5 NEWTON'IN HAREKET YASALARI

Test - 6

1. Bir cismin hareketsiz durumunu koruması veya bir

4. Sürtünmesi önemsiz düzlemde durmakta olan K, L, M

doğru boyunca sabit hızla hareketini sürdürmesi eğilimine "eylemsizlik" denir.

cisimleri yatay F kuvvetlerinin etkisinde harekete başlıyor. Cisimlerin t süre sonraki hızları arasındaki ilişki vK > vM > vL oluyor.

Buna göre,



I. Ağaçtan kopan elmanın yere doğru hızlanarak düşmesi

 



II. Hareket halindeki bir aracın ağaca çarpması neticesinde, şoförün camdan fırlaması

olaylarından hangileri maddelerin eylemsizlik özelliğine bir örnek olarak verilebilir?

 

D) II ve III 





A) mL > mM > mK

B) mM > mL > mK

C) mK > mL > mM

D) mL > mK > mM

  B) Yalnız III 



Cisimlerin eylemsizlik kütleleri mK, mL, mM olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. Traktörün arkasına asılı bir çocuğun kendini bırakmasıyla ileri doğru düşmesi

A) Yalnız I 



E) mK > mM > mL 

C) I ve II

NEWTON’IN HAREKET YASALARI



1. Yasa (Eylemsizlik Yasası)  Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki cismin hareketini ifade eder.  Bir cisim üzerine etki eden net kuvvet sıfır ise cisim hareket durumunu değiştirmez. Duruyorsa durmaya, hareket ediyorsa sabit hızla hareketine devam eder.  Araç içindeki insanların; araç ani fren yaptığında öne doğru, araç aniden hızlandığında da geriye doğru fırlamaları eylemsizlikten dolayıdır.

E) I, II ve III 

2. Yasa (Temel Yasası)

2. Sürtünmesiz yatay düzlemde duran cisme, yere paralel sabit ÁF kuvveti bir süre uygulanıyor. Buna göre, bu olayda; I. İvme ve kuvvet vektörü aynı yönlüdür.

Prf Yayınları

 Dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindeki cisimlerin hareketini ifade eder.

5. Sürtünmelerin önemsenmediği ortamda yapılan bir deneyin modelleri aşağıdaki şekilde verilmiştir.



II. İvme vektörünün büyüklüğü sabittir.

 Cismin ivmesi; net kuvvetle doğru, kütle ile ters orantılıdır.













 Dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindeki cisim ivmeli hareket yapar.





III. Hız vektörünün büyüklüğü sabittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 



B) Yalnız II 

 

D) I ve III 











C) I ve II

Kuvvet ile ivme doğru orantılıdır.

E) II ve III  

 



 Cisme uygulanan kuvvetin cismin kazandığı ivmeye oranı sabittir ve bu sabit değer, cismin kütlesine eşittir.





F 2F 3F = = = sabit = kütle (m) a 2a 3a

Buna göre; I. Newton'ın 2. Yasası (Temel Yasa) ile ilgili bir deney yapılmıştır. II. Deneyin matematik modeli "F = m ⋅ a" dır.

3. Hareketin kuvvetle ilişkisini kanunlarla ortaya ko-

III. Deneyin 1. ve 2. aşaması için bağımsız değişken "kütle", deneyin 1. ve 3. aşaması için bağımsız değişken "kuvvet"tir.

yan ve bu kanunlardan I. sini "Tüm cisimler bir kuvvet etkisi tarafından durumunu değiştirmeye zorlanmadıkça düzgün doğrusal hareketini veya durağanlığını korur" şeklinde anlatan bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir? A) Newton   

B) İbn-i Sina 

D) Aristo 



yargılarından hangileri doğrudur? (F: Kuvvet, m: Kütle, a: İvme)

C) Arşimet

A) Yalnız I 

E) Einstein 

 

1-D 2-C 3-A 4-A 5-C 139

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Buradan; Fnet = m⋅a bağıntısı türetilir. Bu bağıntı dinamiğin temel prensibi (yasası) olarak bilinir.  ÁF ve Áa, yönleri aynı olan vektörel büyüklüklerdir.  SI birim sisteminde kütle birimi kg, ivme birimi m/s2, kuvvet birimi newtondur (N).

NEWTON'IN HAREKET YASALARI 6. Sürtünmesi önemsiz düz bir yoldaki jipe yola paralel

9. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde duran bir cisim

ÁF1 ve ÁF2 kuvvetleri şekildeki gibi uygulanmıştır. Jip bu kuvvetler etkisinde Áa ivmesi ile hareket etmektedir.

 Bir cismin net kuvvet - ivme grafiğinin eğimi, cismin kütlesini verir.



önce yatay F büyüklüğündeki kuvvetle, sonra yatay 2F büyüklüğündeki kuvvetle itilerek bir takım gözlemler yapılmıştır.



Yapılan gözlemlere göre,



I. bir cisme etki eden net kuvvetin, cismin birim zamandaki hız değişimini etkilediği,



ÁF2 kuvveti yok edildiğinde aracın ivmesi 2Áa olduF ğuna göre, 1 oranı kaçtır? F2 





II. sabit net kuvvet etkisindeki cismin kütlesinin, cismin birim zamandaki hız değişimini etkilediği, III. bir cisme etki eden net kuvvet ile cismin ivmesi arasında sabit bir oranın olduğu

 

A)

F tan a = =m a

1   4

B)

1   3

C) 2 

D)

2 3  E) 3 4

sonuçlarından hangilerine ulaşılmış olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

ÖSYM Sorusu



12,5 kg kütleli kutuya bağlı dinamometrelere zıt yönlü kuvvetler uyguluyor. 



 







 

 

7. İki öğrenci, sürtünmesiz yatay düzlemde durgun









Dinamometrelerde okunan değerler şekildeki gibi olduğuna göre, kutunun ivmesi kaç m/s2 dir? (Dinamometrelerin kütlesi önemsizdir.)

K, L, N'nin kütleleri sırasıyla mK, mL, mN olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?

A) 2 

B) 3 

C) 4 

D) 6 

Prf Yayınları

K, L ve N cisimlerine uygulanan net kuvvet ile cisimlerin kazandıkları ivmeler arasındaki kuvvet - ivme grafiği şekildeki gibidir.

E) 8

10. Sürtünmesiz yatay düzlemde, 2 kg kütleli cisme yere paralel kuvvet uygulandığında hareketlinin zamana göre sürati tablodaki gibi olmaktadır.

C) mK < mL < mN D) mN < mL < mK E) mN < mK < mL

Zaman (s)

0

1

2

3

4

 



 



  



 

































 



 

Buna göre, cisimlerin bundan sonraki hareketleriyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yanlıştır?













A) K cismi hızlanan hareket yapar.

Cevap D



 



Buna göre, kütleler arasında, mN < mL < mK ilişkisi vardır.





reket etmekte olan K, L ve M cisimlerine F kuvvetleri şekildeki gibi etkimektedir.

Kuvvet - ivme grafiğinin eğimi cismin kütlesini verir. Buradan;

4 2 = kg 6 3

12





mN =

9





12 = 2 kg 6

6

8. Sürtünmesiz yatay düzlemde belirtilen yönlerde ha-

Çözüm:

mL =

3



B) mK < mN < mL

12 = 6 kg 2

0

Buna göre, bu hareketlinin kuvvet - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

A) mL < mN < mK

mK =

Sürat (m/s)

B) L cismi yavaşlayan hareket yapar.







 

C) M cismi yavaşlayan hareket yapar. D) K cismi ivmeli hareket yapar.



E) L cismi ivmeli hareket yapar.

6-C 7-A 8-C 9-D 10-C 140













Ünite 5 NEWTON'IN HAREKET YASALARI 1. "Bir at, iplerle kendine bağlı at arabasını çekmek için

4. Bir öğretmen etki - tepki kuvvet çiftlerine görsel bir ör-

bir kuvvet uyguladığında, araba da ata aynı büyüklükte ve zıt yönde bir kuvvet uygular."

nek vermek istemektedir. Buna göre,

Yukarıda verilen cümlede fizikle ilgili hangi bilimsel gerçek anlatılmaktadır? A) Etki - tepki olayı

B) Eylemsizlik ilkesi

C) Sabit hızlı hareket

D) Sürtünme kuvveti

 

Test - 7



3. Yasa (Etki - Tepki Yasası)







        

E) Kütle çekim kuvveti 




      

    



  
   ­   

görsellerinden hangileri, öğretmenin vereceği örnekler olabilir? A) Yalnız I 

2. Güneş'in Dünya'ya uyguladığı kuvvetin büyüklüğü FG,

 

Dünya'nın Güneş'e uyguladığı kuvvetin büyüklüğü FD olsun.

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

 Her etkiye karşı eşit ve zıt yönlü tepki vardır.

ÁFetki = –ÁFtepki

 Bir gemi suya ağırlığı kadar bir etkide bulunur. Su da gemiye geminin ağırlığı kadar bir tepki kuvveti uygular.  Bir basketbol topu yere atıldığında sekmesinin sebebi zeminin topa uyguladığı tepki kuvvetidir.  Temas gerektiren ve temas gerektirmeyen kuvvetler etki - tepki kuvvet çifti oluşturabilir. Dünya ile Ay arasında, mıknatıslar arasında temas olmadan etki - tepki kuvvet çifti oluşur.

Buna göre, bu kuvvetlerle ilgili; Prf Yayınları

l. Etki - tepki kuvvetleridir. ll. Doğadaki dört temel kuvvetten biridir. lll. FD = FG dir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) I ve III 

Uyarı Etki - tepki kuvvetleri farklı cisimler üzerine uygulanır. Sistem için, etki - tepki kuvvetlerinin bileşkesi sıfır olsa bile etki ve tepki kuvvetleri cisimler üzerinde ayrı ayrı ele alınır.

C) I ve II

E) I, II ve III 

5. Buz üzerinde duran 60 kg kütleli baba, 25 kg kütleli kızını şekildeki gibi karşıya doğru itiyor.  



 

3. Etki - tepki kuvvetleri ile ilgili aşağıda verilen yar-

K ve L cisimleri sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki yatay düzlemde yatay F kuvveti ile itiliyor olsun.

Buna göre,

gılardan hangisi yanlıştır?

I. Baba'nın kızına uyguladığı kuvvet, kızının babaya uyguladığından büyüktür.

A) Etki ve tepki, zıt yönlü kuvvetlerdir.

II. İtme süresince babanın ivmesi kızın ivmesinden büyüktür.

B) Etki ve tepki kuvvetleri daima eşit büyüklüktedir. C) Etki ve tepki kuvvetleri aynı cisim üzerindedir.

III. Baba ve kızın birbirine uyguladığı kuvvetler aynı doğrultu üzerindedir.

D) Yatay bir tepside duran bardağın tepsiye uyguladığı kuvvet, tepsinin bardağa gösterdiği tepkiye eşit büyüklüktedir.

yargılarından hangileri doğrudur?

E) Suda yüzen bir tahtanın ağırlığı etki kuvveti ise suyun tahtaya uyguladığı kaldırma kuvveti tepki kuvvetidir.

A) Yalnız I   

1-A 2-E 3-C 4-D 5-C 141



B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

 K ve L ye etki eden net kuvvet F dir. F = (mK + mL)·a dır.  K'nin L'ye uyguladığı etki (Fetki), L'nin K'ye uyguladığı tepkiye (Ftepki) eşit büyüklüktedir.  Dinamiğin temel prensibi yalnız L cismine uygulanılacaksa; Fetki = mL ·a şeklinde yazılır.  F > Fetki = Ftepki

NEWTON'IN HAREKET YASALARI 6. Kütle ve ağırlıkla ilgili yapılan bazı ölçümler aşağıda-

9. K gezegenin kütle çekim ivmesi g, L gezegeninin küt-

ki gibi ifade edilmiştir.

le çekim ivmesi 2g olsun. K gezegenindeki ağırlığı G olan bir cismin, L gezegenindeki ağırlığı ve kütlesi aşağıdakilerden hangisidir?

I. Ahmet'in ağırlığı 75 kilogram'dır.

Ağırlık ve Yer Çekimi İvmesi  Bir gezegenin üzerinde bulunan cisme uyguladığı kütle çekim kuvvetine ağırlık denir.  Dünya'nın cisimlere uyguladığı kuvvete ağırlık denildiği gibi yer çekimi kuvveti de denilir.

II. Depodaki suyun miktarı 1000 Newton'dur. III. Kütlesi 12 kilogram olan cismin ağırlık kuvveti 120 Newton'dur. Buna göre, yukarıda verilenlerin hangilerinde kavram yanılgısı yapılmıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

 Ağırlık dinamometre ile ölçülür. G sembolü ile gösterilir, birimi newtondur (N).

G = m⋅g Gezegenlerin üzerindeki birim kütleye uygulanan kuvvete çekim ivmesi denir.  Bir gezegenin çekim ivmesi yarıçap ve kütlesi ile doğru orantılıdır.

Kütle

A) 2G

G 2g

B)

G 2

2G g

C)

G

G g

D) 2G

G g

E)

G 2g

G

7. Bir cismin ağırlığı hassas bir dinamometre ile önce ekvator bölgesi, sonra ülkemizde, sonrada kutup bölgesinde ayrı ayrı ölçülüyor. Ölçülen değerler sırasıyla G1, G2, G3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) G1 = G2 = G3

B) G1 > G2 > G3

C) G1 = G3 > G2

D) G3 > G2 > G1

 

E) G3 > G1 > G2 

 Gezegen yüzeyinden uzaklaştıkça çekim ivmesi azalır.

10. K cismi Dünya'da tartıldığında ağırlığı 1800 N, L cismi Ay'da tartıldığında ağırlığı 240 N geliyor. Prf Yayınları

 Ağırlık, cismin kütlesi ve gezegenin çekim ivmesi ile doğru orantılıdır. Aşağıdaki bağıtı ile hesaplanır.

Ağırlık

Dünya'nın çekim ivmesi Ay'ınkinin 6 katı olduğuna m göre, cisimlerin kütleleri K oranı kaçtır? mL A)

2   3

B)

3   4

C)

4 4 5  D)  E) 5 3 4

 Yer çekimi ivmesi, ekvatordan kutuplara doğru artar.  Dünya için yer çekimi ivmesinin değeri yaklaşık olarak 9,8 N/kg dır. Hesaplamalarda bu değer yaklaşık 10 N/kg olarak alınır.

Uyarı Günlük hayatta kütle ve ağırlık birbirine karıştırılan kavramlardır. Kütle değişmeyen madde miktarıdır. Ağırlık ise cisimlere bulundukları gezegenler tarafından uygulanan bir kuvvettir.

8. K, L, M cisimleri ile aynı ortamda ölçümler yapılmış

11. Düzgün, türdeş bir yaydan kesilmiş iki parça birer uç-

ve bu ölçümlere ait değerler tabloya şekildeki gibi not edilmiştir. Cisim

Kütle (kg)

Ağırlık (N)

K

1

9

L

1,5

13,5

M

2

18

larından tavana asıldığında biraz uzayarak dengeye geliyor. Bu durumda yayların uç kısımlarındaki 5’er halka arası uzaklıklar şekildeki gibi x1, x2, x3, x4 olarak ölçülüyor. 

Bu ölçümlerle ilgili aşağıdaki sonuçlardan hangisi çıkartılabilir?

 Bir cismin kütlesi Dünya'da ve Ay'da aynıdır.

A) Kütle ve ağırlık aynı ölçü aletleriyle ölçülür.

 Bir cismin Dünya'daki ağırlığı, Ay'daki ağırlığının altı katıdır. Çünkü Dünya'nın çekim ivmesi, Ay'ın çekim ivmesinin altı katına eşittir.

C) Bir cismin kütlesi bulunduğu ortama göre değişmez.









B) Kütle ile ağırlık doğru orantılıdır.

Buna göre; x1, x2, x3, x4 arasındaki ilişki nedir? A) x1 = x2 = x3 = x4

D) Bir cismin ağırlığı bulunduğu ortama göre değişebilir.

B) x3 > x1 > x2 = x4

C) x1 = x3 > x2 = x4 D) x2 = x4 > x1 > x3  

E) Kütle ve ağırlık aynı fiziksel niceliklerdir.

6-D 7-D 8-B 9-D 10-E 11-B 142

E) x3 > x2 = x4 > x1 

Ünite 5 SÜRTÜNME KUVVETİ 1.

Test - 8

4. Aşağıda verilenlerden hangisi bir cisme etki eden

I. Rüzgar etkisi ile hareket eden bir yelkenlinin rüzgar kesildikten sonra durması

sürtünme kuvvetinin büyüklüğünü etkilemez?

II. Bir futbolcunun vurduğu futbol topunun bir süre sonra durması

A) Cismin kütlesi

III. Atmosfere giren gök taşlarının bir süre sonra ateş topuna dönüşmesi

B) Cismin hareketli veya durgun oluşu

Yukarıda verilen olaylardan hangileri hareket eden nesneler ile ortam arasında bir sürtünme kuvveti olduğunu doğrular?

D) Hareket ettiği yüzeyin cinsi

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) Cismin yere temas eden yüzey alanı E) Cismin sürtünen yüzeyinin cinsi

C) I ve III

 fS ile gösterilir ve SI’daki birimi newtondur.

E) I, II ve III 

me kuvveti"nin yatay, düzlemin "cinsi" ile olan ilişkisinin araştırılacağı bir deney tasarlanacaktır.

I. Kışları kalın dişli botların tercih edilmesi III. Araba motorlarında motor yağı kullanılması

Buna göre, bu deneyle ilgili aşağıdaki önerilerden hangisi gereksizdir?

Yukarıdakilerden hangileri sürtünmeyi artırmak için yapılmaktadır?

A) Deneyde bağımsız değişken olarak, "yatay düzlemin cinsi" belirlenmelidir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Prf Yayınları

II. Kaygan zeminlere talaş serpilmesi

A) Yalnız I 

Birbirine temas eden yüzeyler arasında harekete ya da zorlamaya karşı oluşan kuvvete sürtünme kuvveti adı verilir.  Hareket ya da zorlamaya zıt yöndedir.

5. Bir cisme, yatay düzlemde etki eden "kinetik sürtün2.

Sürtünme Kuvveti

B) Deneyde bağımlı değişken olarak, "kinetik sürtünme kuvveti" belirlenmelidir. C) Deneyde tek bir cisim kullanılmalıdır. D) Cismi yatay düzlemde harekete geçirebilecek en büyük yatay kuvvet belirlenmedir. E) Cisim yatay düzlemde hareket ederken cisme etki eden kuvvetler ölçülmelidir.

 Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü sürtünen yüzeylerin cinsine ve zeminin cisme uyguladığı, zemine dik kuvvete bağlıdır. Yüzeyin cinsine bağlı olan sürtünme katsayısı k, zeminin tepki kuvveti N olmak üzere sürtünme kuvvetinin matematiksel modeli aşağıdaki bağıntı ile verilir. fS = k⋅N N (Tepki)

fs (Sürtünme kuvvet)

F (Cismi çeken kuvvet) mg (Aðýrlýk = Etki)

Sürtünme kuvvetinin serbest cisim diyagramı üzerinde gösterimi

Statik Sürtünme Kuvveti 3. Yatay sürtünmeli yolda K cismine şekildeki gibi dü-

Bir cisim harekete geçinceye kadar, cisme etki eden sürtünme kuvvetine statik sürtünme kuvveti denir.

şey ÁF1 ve yatay ÁF2 kuvvetleri etki ettiğinde cisim hareket etmiyor.

 Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değeri, fS = N · kS dir. (kS: Statik sürtünme katsayısı)

 

6. Aynı yatay düzlemde duran özdeş K, L, M cisimlerin-



den K ve L'ye sırasıyla 9 N ve 10 N, M'ye 9 N büyüklüğünde yatay kuvvet uygulanıyor. K ve L harekete geçmiyor, M ise sabit hızla hareket ediyor.

Buna göre, I. K cisminin kütlesi II. ÁF1 kuvvetinin büyüklüğü

Bu durumda cisimlere etki eden sürtünme kuvvetlerinin büyüklükleri sırasıyla; fK, fL, fM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. ÁF2 kuvvetinin büyüklüğü niceliklerinden hangileri daha küçük olsaydı cisim hareket edebilirdi? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

A) fL > fK = fM

B) fL > fK > fM

C) fM > fK = fL

D) fL > fM > fK

 

E) II ya da III 

1-E 2-C 3-D 4-C 5-D 6-A 143

E) fK = fL > fM 

 Cisim harekete geçinceye kadar, cisme etki eden sürtünme kuvveti uygulanan kuvvete eşittir.

Kinetik Sürtünme Kuvveti  Cisim hareket ederken etki eden sürtünme kuvvetine kinetik sürtünme kuvveti denir.  Kinetik sürtünme kuvvetinin değeri, fK = N · kK dir. (kK: Kinetik sürtünme katsayısı)

SÜRTÜNME KUVVETİ

 Cisim hareket etmediği sürece, uygulanan kuvvet statik sürtünme kuvvetine eşittir. Uygulanan kuvvet arttıkça sürtünme kuvveti de artar.  Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değerine eşit kuvvet uygulandıktan sonra cisim harekete geçirilirse sürtünme kuvveti değeri düşer. Bu durumda etki eden sürtünme kuvveti kinetik sürtünme kuvvetidir ve değeri sabittir. Uygulanan kuvvet arttırılırsa bile sürtünme kuvveti değişmez.

7. Bir öğrenci yatay düzlemde duran bir cisme büyük-

10. Yapılan deneyde, K cismi önce tahta sonra halı zemin-

lüğü sırasıyla F, 2F ve 3F olan yatay kuvvetler uyguluyor. Öğrenci; F kuvveti uyguladığında cismin hareket etmediğini, 2F ve 3F kuvveti uygulandığında ise cismin hızlandığını gözlemliyor.

de dinamometre ile çekiliyor ve cismin harekete geçtiği anda dinamometrelerin gösterdiği değerler karşılaştırılıyor. 

F, 2F, 3F kuvvetleri uygulandığında, cisme sırasıyla f1, f2, f3 büyüklüğünde sürtünme kuvvetleri etki ettiğine göre, l. f1 < f2 dir.











ll. f1 < f3 tür. lll. f2 = f3 tür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız ll   

B) Yalnız lll  D) l ve lIl 

Buna göre, bu deney; I. Bir cisme etki eden maksimum statik sürtünme kuvveti, cismin hareket ettiği yüzeyin cinsine bağlıdır.

C) l ve ll

E) lI ve lll 

II. Bir cisme etki eden sürtünme kuvveti, yer çekimi ivmesine bağlıdır.

     

8. Sürtünme kuvveti ile ilgili; I. Eğik düzlem üzerinde dengede duran bir sandığa statik sürtünme kuvveti etki eder.

Uygulanan kuvvete göre, sürtünme

II. Karda kayan bir kızağa, kinetik sürtünme kuvveti etki eder.

kuvveti grafiği fS: Statik sürtünme kuvvetinin maksimum değeri, fK: Kinetik sürtünme kuvveti

III. Yatay düzlemde yuvarlanan topa, etki eden sürtünme kuvveti, topun hareket yönündedir.

hipotezlerinden hangilerini doğrular? Prf Yayınları

 

   

  

III. Bir cisme etki eden sürtünme kuvveti, cismin kütlesine bağlıdır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

Not

Dönerek İlerleme

 

Dönerek ilerlemelerde (yuvarlanma) sürtünme kuvvetine maruz kalan cismin zemine uyguladığı zorlama, cismin dönüş yönündedir. Zorlamaya ters yönde oluşan sürtünme kuvvetinin yönü, cismin ilerleme yönü ile aynı olur.  

 



B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

11. Yatay düzlemde duran bir cisme yatay kuvvet uygulandığında cismin sürtünme kuvveti - uygulanan kuvvet grafiği şekildeki gibi oluyor.

9. Düzlem yüzeylerinin alanı A ve 2A olan kesik koni biçimli düzgün türdeş cisim, türdeş bir yatay düzleme önce A yüzey alanı üzerine, sonra da 2A yüzey alanı üzerine konularak, her iki durumda da yatay F büyüklüğündeki kuvvet ile hareket ettiriliyor.

Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, cismin sürtünen yüzeyinin alanına bağlı değildir.





   

Buna göre, cisme uygulanan yatay kuvvetin büyüklüğü; I. 4 N

Buna göre, cismin her iki durum için;

II. 5 N

I. ivme,

III. 6 N

II. net kuvvet,

IV. 7 N

III. etki eden sürtünme kuvveti Not

 

niceliklerinden hangileri aynı büyüklüktedir?

değerlerinden hangisi iken cisim kesinlikle dengelenmemiş kuvvetlerin etkisindedir?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

7-B 8-E 9-E 10-A 11-C 144

B) Yalnız III 

D) III ya da IV 

C) Yalnız IV

E) I ya da II ya da III 

Ünite 5 SÜRTÜNMELİ DÜZENEKLER 1. Yatay ve sürtünmeli bir düzlemde bulunan bir cisme

3.

uygulanan kuvvet ile bu esnada cisme etki eden sürtünme kuvvetinin büyüklükleri tablodaki gibidir. Uygulanan kuvvet (N)

Test - 9

I. Kurşun kalemle kağıda yazı yazılması II. Arabalarda motorun aşınması III. Futbolcunun düşmeden futbol topuna vurabilmesi

Sürtünme kuvveti (N)

Yukarıdakilerden hangileri sürtünmenin hayatımıza olumlu etkilerindendir?

5

5

10

10

15

13

A) Yalnız I 

20

13

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

I. 7 N'lik kuvvet uygulandığında cisim hareket etmez. II. 12 N'lik kuvvet uygulandığında cisim hareket eder. III. 17 N'lik kuvvet uygulandığında cisim hareket eder. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

4. Ali ve Ayşe bir deney grubunda sürtünme kuvvetini

C) Yalnız III

etkileyen nicelikleri araştıran iki öğrencidir. Ali I ve II, Ayşe ise III ve IV. düzeneklerini tasarlamışlardır.

E) I ve III 

Prf Yayınları





 



 Sürtünmeyi aza indirmek için; yağlama, cilalama, zımparalama, bilye ya da tekerlek kullanma, cismin şeklini tasarlama gibi uygulamalar yapılır.





2. Farklı yüzeylere konulan X, Y, Z cisimlerine şekildeki



kuvvetler uygulandığında cisimler ancak hareket etmeye başlıyor. 

















Buna göre, öğrenciler bu düzeneklerden elde ettiği bilgilerle;





I. Sürtünme kuvveti, yüzeyin tepki kuvveti ile ilişkili midir?



II. Sürtünme kuvveti, sürtünen yüzeylerin cinsi ile ilişkili midir?

X, Y, Z cisimlerinin statik sürtünme katsayıları sırasıyla kX, kY, kZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) kX > kY > kZ

B) kZ > kY > kX

C) kZ > kX > kY

D) kX > kZ > kY

 









 Sürtünme kuvveti küçük olduğu için kaygan zeminde yürümek zordur. Buzlu yollarda araçların patinaj yapması da bundan kaynaklanmaktadır. Yağlı bardağın rahatça tutulamamasının sebebi de yine sürtünme kuvvetinin küçük olmasıdır.  Bazı durumlarda da sürtünme kuvvetinin küçük olması istenir. Bu durum bilhassa aşınma ve enerji kayıplarının önlenmesi için istenir.





 Yürümek, herhangi bir şeyi tutmak gibi temel eylemlerin birçoğu sürtünme kuvveti sayesinde yapılmaktadır.  Kurşun kalemle yazı yazılabilmesi, sürtünme kuvveti sebebiyle kurşun kalemin ucunun aşınarak kâğıt üzerinde kalması ile gerçekleşmektedir.

Buna göre,

A) Yalnız I 

Sürtünme Kuvvetinin Olumlu ve Olumsuz Yönleri

III. Sürtünme kuvveti, sürtünen yüzeylerin yüzey alanı ile ilişkili midir? sorularından hangilerine cevap verebilirler? A) Yalnız I   

E) kX = kY > kZ 

1-E 2-B 3-D 4-E 145

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Curling (körling) oyununda taşın önü süpürge denilen aletle süpürülerek taş ile zemin arasındaki sürtünme kuvveti azaltılır, taşın daha kolay hareket etmesi sağlanır.

SÜRTÜNMELİ DÜZENEKLER 5. Birbirine iple bağlı 2m, m kütleli X, Y cisimleri F kuv-

7. Yatay ve sürtünmeli bir düzlem üzerindeki cismin iv-

veti ile çekildiğinde sabit hızla hareket etmektedir.

me - kuvvet grafiği şekildeki gibidir. 

 

Örnek: Şekildeki gibi iple birbirine bağlı K, L cisimleri yatay düzlemde, düzleme paralel, sabit ÁF kuvvetinin etkisinde Á a ivmesi ile hızlanıyor. 





 

Bir süre sonra ip koptuğunda; I. K cimi sabit hızla hareket eder.















 



 

   

X ve Y cisimlerine etki eden sürtünme kuvvetlerinin büyüklüğü FX, FY ve F arasındaki ilişki nedir?

Buna göre, cisim ile yüzey arasındaki sürtünme katsayısı kaçtır? (g = 10 m/s2)

(X ve Y için sürtünme katsayısı eşittir.)

A) 1   4

A) F > FX = FY

B) F = FX = FY

C) F > FX > FY

D) F > FY > FX

 

B) 1   3

C) 1  D) 2  E) 3 2 3 4

E) FX > FY > F 

II. K cismi yavaşlar.

8. Sürtünmeli yatay düzlemde, yatay ÁF kuvveti özdeş ci-

III. K cisimi hızlanır.

simlerden birine, ikisine ve dördüne şekil; I, II, III'teki gibi uygulanıyor.

IV. L cismi hızlanır. yargılarından hangileri kesinlikle doğru olur? B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) Yalnız IV

 

6. Sürtünmeli yatay düzlemde m = 4 kg kütleli bir cisim

E) II ve IV 

F = 15 N'lik sabit kuvvetle şekildeki gibi itiliyor. Cisme etki eden sürtünme kuvveti 3 N'dir. Çözüm:



İp koptuğunda L cismine etki eden net kuvvet artar ve L cismi daha büyük ivme ile hızlanma devam eder. (L'nin hareketini engelleyen ip gerilme kuvveti ortadan kalmıştır.) (IV kesin doğru)

 

 



III'te cisimler sabit hızla hareket ettiğine göre, cisimlerin I deki ivmesi aI in II'deki ivmesi aII ye oraaI nı, kaçtır? aII A) 2   3



B) 2 

C) 5  D) 3 E) 7 2 2

Buna göre, cismin hız - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisi olabilir?

K cimini hareket ettiren ip gerilmesi ortadan kalkttığında; yatay düzlem sürtünmeli ise K yavaşlar, yatay düzlem sürtünmesiz ise K sabit hızla hareket eder. (I ve II kesinlik belirtmez)



K cismi kesinlikle hızlanamaz. (III kesin yanlış)



Cevap D

 

Prf Yayınları

A) Yalnız I





 



 



























II. Cisimlere etki eden sürtünme kuvvetleri eşit büyüklüktedir.



III. Cisimlerle yüzey arasındaki sürtünme katsayıları eşittir.



yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

  





I. F1 ve F2 kuvvetlerinin büyüklükleri eşittir. 





 

Buna göre,



 



eşit kütleli K ve L cisimleri sabit hızlarla aşağı yönde kaymaktadır.

 





9. Düşey kesiti verilen düzenekte,



A) Yalnız I 

 

 



5-C 6-B 7-D 8-D 9-B 146

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 5 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR

Test - 10

1. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemdeki m, 2m ve m

4. Net kuvvet etkisindeki cisimlerin kazandığı ivme ile ci-

kütleli cisimler yatay ve sabit olan F, 2F ve 2F kuvvetleri ile itiliyor.

simlerin kütlesi arasındaki ilişkinin araştırıldığı bir deneyde, şekildeki grafik çizilmiştir.



















ÖSYM Sorusu





Cisimlerin ivmelerinin büyüklüğü a1, a2, a3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

Bir sporcu, koşu parkurunda bulunduğu noktadan önce güneye doğru 35 m, sonra doğuya doğru 60 m, sonra da kuzeye doğru 115 m koşuyor.

  

A) a1 < a2 < a3

B) a1 = a2 < a3

C) a2 < a1 < a3

D) a3 < a1 < a2

 









Bu sporcu hareketini toplam 20 s'de tamamladığına göre, sporcunun sürati ve hızının büyüklüğü kaç m/s'dir?

Buna göre, I. Cismin kütlesi, bağımsız değişkendir.

E) a1 = a2 = a3 

II. Net kuvvet, sabit tutulan değişkendir. III. Deney sonucu "F = m ⋅ a" matematik modeli oluşturulabilir. yargılarından hangileri doğrudur? (F: Kuvvet, m: Kütle, a: ivme)

2.

A) Yalnız I 

Newton oranı aşağıdakilerden hangi niceliğin biKilogram

 

A) Basınç   

B) Alan 

D) İvme 

C) Hız

E) Yer değiştirme 

D) Il ve IlI 

C) l ve II

E) l, II ve III 

Sürat

Hız

A)

5

7

B)

7

5

C)

7

10,5

D) 10,5

5

E) 10,5

7

Çözüm:

Prf Yayınları

rimidir?

B) Yalnız II 



   





3. Bir parkın doğrusal parkurunda sabit süratle hareket

5. Doğrusal bir yolda sabit süratlerle oklarla gösterilen

eden K, L, M bisikletlilerinin zamana göre konumları tablolarda verilmiştir. K

Zaman (s)

0

10

20

30

Konum (m)

0

50

100

150

yönlerde hareket eden koşuculardan 2 dakika sonra Mert ile Ayşe, 3 dakika sonra da Ali ile Ayşe yanyana geliyor.

M

Zaman (s)

0

20

40

60

Konum (m)

0

80

160

240

Zaman (s)

0

5

10

15

Konum (m)

0

30

60

90

B) vM > vK > vL

C) vM > vL > vK

D) vL > vK > vM

 





yol zaman

Sürat=

210 = 10, 5 m/s 20

I. Mert'in sürati Ayşe'ninkinden büyüktür. II. Mert'in sürati Ali'ninkinden küçüktür. III. Ali ile Ayşe'nin süratleri eşittir. yargılarından hanileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 

E) vL > vM > vK 

 

1-B 2-D 3-B 4-E 5-B 147

B) Yalnız II  D) I ve II 

Hız =

yer değiştirme zaman

Hız =

100 = 5 m/s 20 Cevap D



Buna göre,

K, L, M bisikletlilerinin hızlarının büyüklüğü sırasıyla vK, vL , vM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) vK > vL > vM

Sürat =

 

L



C) Yalnız III E) II ve III 

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 9.

6. Bir karınca, alt tarafı küre olan düzlem bir cam üzerinde sabit v hızıyla KL yolunu alırken, karıncanın üstten yüzeye dik düşen paralel ışınların etkisiyle oluşan gölgesi de O merkezli r yarıçaplı KL çembersel yolunu alıyor.

ÖSYM Sorusu



Yatay tahta zeminler üzerinde duran m kütleli özdeş K, L, M kutuları, Şekil I, II ve III’teki gibi F, 2F, 3F büyüklüğündeki yatay kuvvetlerle itilmektedir. 









II. Hareket eden bir cismin hızının artması III. Bir cismin sabit hızla hareket etmesi Yukarıda verilen olayların hangilerinde dengelenmiş kuvvetler etkindir?

 



A) Yalnız I 

A) 1 

B)

π   2

D) π 

C) 2 

D) I ve II 

10.





 







Bu kutulardan hiçbiri hareket etmediğine göre, tahta zemin ile kutular arasındaki statik sürtünme kuvvetlerinin fK, fL , fM büyüklükleri arasındaki ilişki nedir?

 

zemin üzerinde bir dinamometre ile şekildeki gibi çekiliyor.

Çözüm: Cismin hareket etmediği durumda, sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, cisme uygulanan yatay kuvvetin büyüklüğüne eşittir.



 







Yüzeyler arasındaki statik sürtünme katsayısı 0,4; kinetik sürtünme katsayısı 0,2 olduğuna göre, cisim dururken ve sabit hızla hareket ederken dinamometrede okunan maksimum değerler sırası ile nedir? (g = 10 m/s2) A) 6 N; 6 N   

B) 6 N; 12 N 

D) 12 N; 6 N 

Prf Yayınları

E) fL < fK < fM 



7. Kütlesi 3 kg olan bir takoz yatay ve sürtünmeli tahta

A) fK = fL = fM B) fM < fL < fK C) fK < fL < fM D) fM < fK < fL













E) II ve III 

E) 2π



 

C) Yalnız III

Buna göre, gölgenin ortalama hızı kaç v'dir?

 

B) Yalnız II 

 









I. Durmakta olan cismin harekete geçmesi





Hız - zaman grafikleri şekildeki gibi olan K, L, M cisimlerinden hangilerinin 0 - 2t zaman aralığındaki ortalama hızı, ortalama süratine eşittir? A) Yalnız K   

B) Yalnız L 

D) K ve L 

C) Yalnız M E) L ve M 

C) 1 N; 12 N

E) 10 N; 10 N 

fK < fL < fM dir.

11. Birbirine paralel raylarda sabit vX, vY sabit süratleri ile

hareket eden X, Y trenleri t0 = 0 anında şekildeki konumdan geçmektedir. t1 = t anında trenlerin ön uçları P hizasında, t2 = 3t anında trenlerin son uçları R hizasında yanyana geliyor.

Cevap C

8. Günlük hayatta birbiri ile karıştırılan iki kavramdan biri kütle diğeri de ağırlıktır. Buna göre, ağırlık ve kütle ile ilgili;









I. Bir cismin madde miktarı kütlesi, o cisme etki eden yer çekim kuvveti ağırlıktır. II. Kütle her yerde aynı ölçülür, ağırlık farklı yerlerde farklı ölçülebilir.



III. Kütle skaler, ağırlık vektörel kavramdır.

X treninin uzunluğu lX, Y trenininki de lY olduğuna l göre, X oranı kaçtır? lY

karşılaştırmalardan hangileri doğrudur? A) Yalnız II   

D) I ve III 

B) Yalnız III 



C) I ve II A)

E) I, II ve III 

1   2

6-A 7-D 8-E 9-C 10-E 11-C 148

B)

3   4

C)

3 4 3  D)  E) 5 5 2

Ünite 5 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Doğrusal yolda hareket eden bir cismin hız - zaman

Test - 11

3. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemdeki m, 2m, 3m küt-

grafiği şekildeki gibidir.

leli X, Y, Z cisimleri düzleme paralel FX, FY ve FZ büyüklüğündeki kuvvetlerle hareket ettiriliyor.





 























Cisimlerin ivmeleri eşit büyüklükte olduğuna göre; FX, FY, FZ arasındaki ilişki nedir?

Bununla ilgili; I. Cisim 0 - t zaman aralığında dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde hareket etmiştir.

A) FX = FY = FZ

B) FX < FY < FZ

II. Cisim t - 2t zaman aralığında yavaşlamıştır.

C) FZ < FY < FX

D) FX = FY < FZ

III. Cisim t anında yön değiştirmiştir.

 

ÖSYM Sorusu Yerküre; şekilde gösterildiği gibi yaklaşık olarak özkütlesi sabit, R yarıçaplı ve O merkezli bir küre olara kabul edilebilir.

E) FY < FX = FZ 



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   



B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III



E) I, II ve III 

noktasından serbest bırakılan X cismi KLMN yolunu izliyor ve N noktasında hızı sıfır oluyor. 

Prf Yayınları



 

 



B) gM > gL > gK

A) v1 > v2 > v3

B) v2 > v3 > v1

C) v2 > v1 = v3

D) v1 = v2 = v3





5. Esnek bir yay, uygulanan kuvvetlerin etkisinde Şekil - l ve Şekil - ll’deki gibi dengededir.

l. 0 - t zaman aralığında dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde kalmıştır.



D) Il ve IlI 





 

yargılarından hangileri doğrudur?

 

E) gK = gL = gM

Çözüm:



Buna göre, yayın normal boyu kaç cm’dir?

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

A) 7 

1-B 2-D 3-B 4-C 5-B 149

B) 9 

C) 11 

D) 13 

gK > gL > gM dir. Cevap A

 

ll. t - 2t zaman aralığında dengelenmiş kuvvetlerin etkisinde kalmıştır. v lll. 0 - 2t zaman aralığında ortalama sürati dir. 2

B) Yalnız II 

D) gK = gL > gM

En büyük değerine kabukta (yüzeyde) ulaşır. Daha sonra merkezden olan uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak azalır.

Hız - zaman grafiği şekildeki gibi olan bir cisimle ilgili;

A) Yalnız I 

C) gL > gM > gK

Yer çekimi ivmesi merkezde sıfırdır. Merkezden kabuğa kadar düzgün artar.

E) v1 > v3 > v2 





Şekildeki K, L ve M noktalarında yer çekimi ivmesinin değeri sırasıyla gK, gL ve gM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir? A) gK > gL > gM





Yolun KL, LM, MN bölümlerinde cismin ortalama hızlarının büyüklükleri sırasıyla v1, v2, v3 olduğuna göre, bu hızlar arasındaki ilişki nedir?

 









4. Düşey kesiti verilen şekildeki sürtünmesiz yolun K

2.



E) 14

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Düz bir yolun K hizasında durmakta olan otomobil,

9. Bilim insanı Amontos'un kullandığı şekildeki düzenek-

sabit a1 ivmesi ile hızlanarak t sürede L hizasına geliyor. Bundan sonra da sabit a2 ivmesiyle de yavaşlayarak M noktasında duruyor.

te sürtünme kuvvetini etkileyen nicelikler incelenmektedir. Cismi çekerken harekete geçmeye başladığı anda dinamometrede F2 değeri okunuyor.

ÖSYM Sorusu



Günlük hayatta karşılaşılan bazı kuvvetlerle ilgili,

II. Masa üzerinde dengede duran bir kitabın ağırlığıyla masanın kitaba uyguladığı tepki kuvveti aynı büyüklüktedir. III. Bir çekiçle çivinin duvara çakılması olayında; çekiç çiviye, çivinin çekice uyguladığından daha büyük bir kuvvet uygular. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

 





 







Buna göre,



A) 1   2

B) 1 

Etki kuvveti, tepki kuvvetine eşit büyüklükte ve zıt yöndedir. Yalnız II. yargıda bu kuvvetlerin büyüklüğünün eşit olduğundan bahsedilmiştir.

III. Cisim ile yüzey arasındaki sürtünme katsayısı

C) 3  D) 2 E) 5 2 2

niceliklerinden hangileri artarsa F2 nin değeri artar?

 

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) I ya da II

E) II ya da III 

7. Pelin öğretmen öğrencilerine, cisimlerin mevcut hareketlerini sürdürme eğilimi olan eylemsizlik olayını anlatmaktadır. Buna göre; I. Aniden fren yapan bir arabada yolcuların öne doğru fırlaması II. Yük gemilerinin motoru durduktan sonra bir süre yol almaları III. Su dolu kova yatay itildiğinde suyun bir kısmının dökülmesi

Üç yargıda da etki ve tepki kuvvetleri verilmiştir.

II. Cismin masaya temas eden yüzey alanı

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

Çözüm:

I. F1 in şiddeti

K ile L ve L ile M arası uzaklıklar d ve 2d olduğuna göre, otomobil, L den M ye kaç t sürede varmıştır?

Prf Yayınları

I. Hareket hâlindeki bir otobüse doğru uçan sineğin otobüsün camına çarpıp ezilmesi olayında; cam sineğe, sineğin cama uyguladığından daha büyük bir kuvvet uygular.



 

B) Yalnız II  D) I ve III 

simleri şekildeki kuvvetlerin etkisinde hareket etmektedir. 













durumlarından hangileri Pelin öğretmenin anlattığı konu ile ilgili verebileceği örneklerdir? A) Yalnız I 

10. Yatay ve sürtünmesiz düzlemde bulunan K, L, M ci-



Buna göre; K, L, M cisimlerinin hız - zaman grafikleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

  

 

 

Cevap B

aşağıdaki bilgileri arkadaşlarına veriyor.

 

I. Bir cismin kütlesi farklı gezegenlerde aynı miktar ölçülür.

  

 



 

Buna göre, Ali'nin verdiği bilgilerden hangileri doğrudur?

D) I ve III 

  

III. Kütle birimi kilogram, ağırlık birimi newtondur.

 





II. Bir cismin ağırlığı farklı gezegenlerde farklı değerde ölçülür.

B) Yalnız II 

 

8. Ali, fizik dersinde kütle ve ağırlık kavramları ile ilgili

A) Yalnız I 



 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

6-D 7-E 8-E 9-D 10-D 150

Ünite 5 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Şekildeki O merkezli r yarıçaplı çembersel yörünge-

Test - 12

4. Bir otoyolda sabit ÁvK, ÁvL, ÁvM hızlarıyla hareket eden

de ok yönünde hareket eden araç K - L arasını t sürede almaktadır.

eşit uzunluktaki K, L, M tırları bir köprüye şekildeki gibi aynı anda giriyor. K tırının ön ucu ile L'nin arka ucu P hizasında karşılaştıktan bir süre sonra K'nin arka ucu ile M'nin ön ucu yine bu hizada karşılaşıyor. 











B)

2pr   3t

C)





 

Buna göre, cismin K - L arasındaki ortalama hızını veren bağıntı aşağıdakilerden hangisidir? A) ñ2r   t



pr 2pr  D)  E) ò2rt t t



A) vK > vL > vM

B) vL > vM > vK

C) vL > vK > vM

D) vM > vL > vK

Yukarıda verilen olayların hangilerinde cisim dengelenmemiş kuvvetler etkisinde hareket yapar? (Sürtünmeler önemsizdir.)

 

D) I ve III 

Prf Yayınları

III. Havasız ortamda düşey yukarı atılan cisim

F = G⋅

E) II ve III 



0

10

20

30

40

50

60

Konum (m)

0

20

40

60

40

20

0

 

  

 

  



 

      











 





  

     



 

B) Yalnız 2t  D) 2t ve 4t 

     



C) Yalnız 4t

 

E) 3t ve 4t 

1-A 2-D 3-D 4-C 5-B 151

(d /3)2

dir. = G⋅

9m1 ⋅m2 (d /3)2

dir.





Bu cisimlerin arasındaki uzaklık kaç d olursa çekim kuvvetinin büyüklüğü 9F olur? 1   2

B)

     



F = G⋅

C)

1 4

1 1  E)   5 6

4m⋅m

9F = G⋅ 

1   3

Çözüm:



d2 4m⋅m (d')2

Bu iki bağıntıdan d' =



A) Yalnız t 

m1 ⋅m2

 D)



t0 = 0 anında araçlar aynı konumda olduğuna göre, hareket süresince hangi anlarda tekrar yan yana gelir?

d2

Aralarında d uzaklığı bulunan, sırasıyla 4m ve m kütleli K, L cisimleri, birbirlerine F büyüklüğünde çekim kuvvetleri uyguluyor.

A) 















m1 ⋅m2

ÖSYM Sorusu

Zaman (s)





4 1  E)   9 9

5. Doğrusal yolda hareket eden bir aracın konum ve za-

 man grafiği şekildeki gibidir.

9 4

Cevap A

Buna göre, bu aracın hız - zaman grafiği aşağıdakilerden hangisidir?

3. Doğrusal yolla hareket eden X, Y araçlarının hız - za-

C)

F' = 9 F bulunur.

man değerleri tablodaki gibidir.

C) I ve II

B) 3 

Çözüm:

E) vL > vK = vM 

F' = G⋅

II. Yatay düzleme bir hızla atılan cisim

B) Yalnız II 

A) 9   D)

I. Eğik düzlemde serbest bırakılan cisim

A) Yalnız I 

Aralarında d kadar uzaklık olan m1 ve m2 kütleli cisimlerin birbirlerine uyguladıkları kütle çekim kuvvetlerinin büyüklüğü F’dir. Bu iki cismin arasındaki uzakd lık olursa aralarındaki çekim 3 kuvvetinin büyüklüğü kaç F olur?

Buna göre; ÁvK, ÁvL, ÁvM hızlarının büyüklükleri vK, vL, vM arasındaki ilişki nedir?

 

2.



ÖSYM Sorusu

d bulu3

nur.      



Cevap B

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Sürat limitinin 80 km/h olduğu bir yolda sürat korido-

9. Şekil - I'deki tahta zeminde bulunan K, L küpleri F ve

runa giren bir araç ilk kamerayı geçtikten 36 saniye sonra ikinci kamerayı geçiyor.

2F kuvvetlerinin etkisinde sırasıyla hızlanan ve yavaşlayan hareket yapmaktadır.

Sürücü sürat limitini aşmadığına göre, iki kamera arası en fazla kaç m'dir?

ÖSYM Sorusu Ali, yaptığı deneyde bir lastiğin ucuna çeşitli değerlere sahip kütleler asarak ölçümler yapıyor ve ölçümlerden elde ettiği verileri kullanarak aşağıdaki grafiği çiziyor.



 

A) 400 

B) 600 

C) 800 

D) 1000 

E) 1100





 



 

Yalnızca bu grafikteki verilere göre, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Bu ölçümlerle lastiğin kopma sınırı belirlenemez. B) Lastiğin 0,15 m uzaması için lastiğe 1,5 N’lik kuvvet uygulanmalıdır.

I. yavaşlayan, II. sabit hızlı,





III. hızlanan





hareketlerinden hangilerini yapıyor olabilir?

 



A) Yalnız I 

Cisim KL arasında 4 m/s2 lik ivme ile hareket ettiğine göre, LM ve MN arasındaki hareketi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? (g = 10 m/s2) LM

MN

A)

Sabit hızlı

Yavaşlayan

B)

Yavaşlayan

Yavaşlayan

D) Lastiğe 8 N’lik kuvvet uygulanırsa lastiğin boyu 0,8 m uzar.

C)

Hızlanan

Yavaşlayan

D)

Hızlanan

Sabit hızlı

E) Uygulanan kuvvete bağlı olarak lastiğin uzama miktarı incelenmiştir.

E)

Sabit hızlı

Hızlanan

C) Lastiğe uygulanan kuvvet ile lastiğin uzama miktarı arasında doğru orantı vardır.

K ve L cisimleri bir iple bağlanıp, tahta zeminde 3F kuvveti ile çekilirken;

vetiyle KLMN yolu boyunca itiliyor. KL arası sürtünmesiz, LM arası sürtünme katsayısı 0,4; MN arası ise 0,6'dır.

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

F = k⋅x ten yay sabiti, 4 = k⋅0,4 ⇒ k = 10 N/m bulunur.

li bir cisme yatay olarak uygulanan bir kuvvetle, bu kuvvete karşı ortaya çıkan sürtünme kuvveti arasındaki grafik şekildeki gibidir.    

8. K, L, M cisimleri sürtünmeli yatay düzlemde özdeş ÁF kuvvetleri ile şekildeki gibi çekiliyor. Cisimler şekildeki gibi sabit hızlı, hızlanan ve yavaşlayan hareket yapıyor.

Lastiğin dayanma sınırı 8 N'den küçük olabilir. Bu durumda lastik kopar ya da deforme olur. Grafikten D'de verilen sonuç çıkmaz. Cevap D

E) I, II ve III 

10. Yatay ve sürtünmeli bir düzlemde bulunan m kütle-

Çözüm: Grafiğe göre, kuvvet ile uzama doğru orantılıdır.

C) Yalnız III

Prf Yayınları

  







7. K noktasında duran 2 kg kütleli bir cisim sabit ÁF kuv-





 

  







  







 

 

 





I. Cisim P bölgesinde hareketsizdir.





II. Cisim R bölgesinde sabit hızlı hareket yapmaktadır.

K, L, M cisimlerine etki eden sürtünme kuvvetleri FK, FL, FM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) FK > FL > FM

B) FK = FL = FM

C) FM > FK > FL

D) FM > FL > FK

 



Buna göre,

   





III. Cisme etki eden maksimum sürtünme kuvveti 24 N'dir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) FL > FK > FM 

 

6-C 7-A 8-C 9-E 10-D 152

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 5 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)

3. Sürtünmesi önemsiz düzgün bir levha L noktasından

1. Birbirine paralel raylarda aynı yönde sabit ÁvX ve ÁvY

bükülüp LM kesimi yatay olacak biçimde Şekil - I'deki gibi tutuluyor. K'den serbest bırakılan bir cisim KL ve LM yollarını eşit sürelerde alıyor. Levha Şekil - II'deki gibi KL kesimi yatayken M'den bırakılan cisim ML arasını t1, LK arasını t2 sürede alıyor.

hızları ile hareket eden X ve Y trenlerinin lokomotifleri şekildeki konumlarından t süre sonra yanyana geliyor. Bundan t süre sonra da Y treni X trenini geçiyor. 



Test - 13





 











Buna göre, Buna göre,

I. X'in boyu Y'ninkine eşittir.







t1 oranı kaçtır? t2

A) 1 

B) 2 

Kütlesi 2 kg olan bir cisim, statik sürtünme katsayısı 0,5 olan sürtünmeli bir masa üzerinde +x yönünde ÁF kuvveti ile Şekil I’deki gibi çekiliyor. Cisim üzerine uygulanan kuvvetin zamanla değişimi Şekil II’deki gibidir. F (N) –x

II. Y'nin hızı X'inkinin iki katıdır. III. Y'nin hızı iki katına çıksaydı, X'i geçme süresi yarıya inerdi.

ÖSYM Sorusu

C) 3 

D) 4 

+x 2 kg

E) 5

B) Yalnız II 

 

D) I ve II 

t (s)

C) Yalnız III

4. Doğrusal bir yolda ilerlemekte olan otomobil ile ilPrf Yayınları

gili,

2. Yatay ve sürtünmeli düzlemlerde duran X, Y cisimle-

I. Otomobil hızlanırken tekerlere etki eden sürtünme kuvveti hareket yönündedir. II. Otomobil yavaşlarken tekerlere etki eden sürtünme kuvveti hareket yönüne terstir. III. Otomobil sabit hızla giderken tekerlere sürtünme kuvveti etki etmez.

A) Yalnız I   



(g = 10 m/s2)



 

 

  

C) I ve II









     

E) I, II ve III 

    





    

 

 









Mert K noktasından geçtikten 2 saniye sonra da Ali geçiyor.

Buna göre, I. X'e etki eden maksimum sürtünme kuvveti Y'ninkinden küçüktür.





II. X ve Y'nin kütleleri eşittir.



FS = kS ⋅mg = 0,5⋅ 2⋅10 = 10 N



 

yargılarından hangileri doğrudur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) B) Yalnız II  D) II ve III 

Buna göre Ali ve Mert, L noktasından kaç saniye ara ile geçmiştir?

C) I ve III

E) I, II ve III 

A) 1 

1-A 2-E 3-D 4-C 5-A 153

B) 2 

Çözüm: Statik sürtünme kuvveti;



III. X'in sürtünme katsayısı Y'ninkinden küçüktür.

A) Yalnız I 

    

5. 9 m/s ve 6 m/s sabit hızlar ile koşan Ali ve Mert'ten





 



   



B) Yalnız II  D) II ve III 

Buna göre, cisme etkiyen sürtünme kuvvetinin zamanla değişim grafiği aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?



yargılarından hangileri doğrudur?

rine yere paralel uygulanan kuvvet ile bu kuvvet etkisinde cisimlerin kazandığı ivme arasındaki ilişkiyi gösteren grafikler Şekil - I ve Şekli - II'deki gibidir.



2 4 6 8 Þekil - II

0

Þekil - I

E) I ve III 



10

F Yatay

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 

20

C) 3 

D) 4 

E) 6

Uygulanan kuvvet arttıkça statik sürtünme de 10 N'ye kadar artar. Sonra cisme etki eden sürtünme kuvveti biraz azalarak sabit kalır. Cevap D

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 6. K ve L cisimleri sürtünmesiz yatay düzlemde şekilde-

8. Yatay düzlemde, yatay kuvvet uygulanan X ve Y cisim-

ki gibi ÁF kuvveti etkisinde ok yönünde hareket ediyor.

lerinin sürtünme kuvveti - uygulanan kuvvet grafikleri şekildeki gibidir. Cisimlerle yüzey arasındaki statik sürtünme katsayıları sırasıyla kX ve kY dir.

 

ÖSYM Sorusu





Yerküre Güneş'e biraz daha yakın olsaydı, I. Yerküre'nin atmosferi daha geniş olurdu.

   

 



 

Buna göre,

II. Yerküre'nin atmosferi daha sıcak olurdu.

I. K'nin L'ye ve L'nin de K'ye uyguladığı kuvvetlerin şiddeti eşittir.

III. Yerküre'nin atmosferi daha büyük bir ortalama özkütleye sahip olurdu.

II. F kuvveti K'nin L'ye uyguladığı kuvvetten büyüktür.

yargılarından hangileri doğrudur? ( Diğer değişkenlerin sabit kal-



   

III. K ve L'nin ivmeleri farklıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

 





dığı varsayılacaktır.)

A) Yalnız I

 



 

B) Yalnız II  D) I ve II 



C) Yalnız III E) I ve III 

 



Cisimlerin kinetik sürtünme katsayıları eşit olduk ğuna göre, X oranı kaçtır? kY

E) II ve III 

Çözüm: Prf Yayınları

A)

Güneş ile Dünya arasında kütle çekim kuvveti vardır. Bu kuvvet uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Güneş, Dünya'ya daha yakın olsaydı bundan atmosferde etkilenirdi ve daha geniş olurdu. (I doğru)

2   3

B)

4   5

C)

10 9 6  D)  E) 9 8 5

Genişleyen atmosferin özkütlesi azalırdı. (III yanlış) Güneş, ısı kaynağı olduğu için, Dünya'ya yakın olduğu durumda atmosfer ile ısı alışverişi daha etkin olur ve atmosfer daha sıcak olurdu. (II doğru)

7. K, L, M araçlarının hız - zaman grafikleri şekildeki gibidir.

9. Bir cismin hız - zaman grafiği şekildeki gibidir.



Cevap D

  



  

 













Araçların hareket sürelerince ortalama hızlarının büyüklüğü sırasıyla vK, vL, vM olduğuna göre, bu hızlar arasındaki ilişki nedir? A) vM > vK = vL

B) vK > vL > vM

C) vK > vL = vM

D) vM = vL > vK

 







Cismin 0 - 4t zaman aralığında; ortalama hızının büyüklüğü v1, ortalama sürati v2 olduğuna göre, v1 oranı kaçtır? v2 A)

E) vM > vL > vK 

6-D 7-A 8-C 9-B 154

2   3

B)

4   5

C)

5 5 3  D)  E) 6 4 2

Ünite 5 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

3.

Cevap D

Prf Yayınları

Cevap A

4.

2.

Cevap C

5.

Cevap E

Cevap A

155

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

6.

Cevap D

Cevap C

Prf Yayınları

7.

Cevap A

9.

8.

 

Cevap B

156

ÜNİTE 6 ENERJİ

ÜNİTE 6

İŞ, ENERJİ, GÜÇ MEKANİK ENERJİ ENERJİNİN KORUNUMU VE DÖNÜŞÜMLERİ VERİM ENERJİ KAYNAKLARI

Ünite 6 İŞ, ENERJİ, GÜÇ 1.

Test - 1 4. Fizik öğretmeni Ali'den fiziksel olarak yapılan işlere



Rana, elinde okul çantası varken 10 m yürüdü.



Samet, odanın duvarına 20 N'luk kuvvet uyguladı.

örnek vermesini istiyor.



Arif, sınıfta kitap okudu.

Buna göre, Ali'nin verdiği;



Göknur, yerdeki çantasını masanın üzerine kaldırdı.

I. Sürtünmesiz yatay yolda bir cismin sabit hızla hareket etmesi

Feyza, masa ile yer arasındaki maksimum sürtünme kuvveti 20 N olan masaya 10 N luk kuvvet uyguladı.

II. Yerdeki tuğlaların vinçle binanın üst katlarına çıkarılması



III. Bir kişinin çantayı bir süre elinde tutması

Yukarıdaki aktivitelerde bulunan öğrencilerden hangisi fiziksel anlamda iş yapmıştır? A) Rana 

B) Samet 

 

örneklerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

C) Göknur

D) Arif 

 

E) Feyza 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

İŞ  Günlük hayatta kullanılan iş sözcüğü ile fizik biliminde kullanılan iş kavramı birbirinden farklıdır.  Fizik bilimine göre iş kavramının üç temel bileşeni bulunur: cisim, kuvvet ve yer değiştirme.  Bir cisim üzerinde iş yapılabilmesi için cisme kuvvet uygulanması ve cismin de uygulanan kuvvet doğrultusunda yer değiştirmesi gerekir.  Market arabasını iten birisi, arabaya uyguladığı kuvvet doğrultusunda yol aldırdığı için fiziksel anlamda iş yapmış olur.

5. Sürtünmeli yatay düzlemde hareket eden bir cisme

2. Bir kargo işçisi bir paketin teslim edilmesi sırasında

yere paralel sabit bir kuvvet uygulanıyor.

aşağıdaki işlemleri yapıyor.

II. Eline aldığı paketi yatay yolda taşıyor. III. Paketle birlikte merdivenleri çıkıyor. Buna göre, yukarıda verilen olaylardan hangilerinde fiziksel anlamda iş yapmıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Prf Yayınları

Cisim hızlanan hareket yaptığına göre,

I. Yerdeki paketi yukarı kaldırıyor.

I. Net kuvvet iş yapmıştır. II. Sürtünme kuvveti iş yapmamıştır. III. Net kuvvetin yaptığı iş, sürtünme kuvvetinin yaptığı işten büyüktür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

 Duvarı ittiği halde hareket ettiremeyen birisi fiziksel anlamda iş yapmaz.  Yatay yolda, elinde çanta taşıyan birisi; çantaya uyguladığı kuvvet, çantanın yer değiştirmesine dik olduğu için çanta üzerinde iş yapmaz.  Skaler bir büyüklük olan iş W ile gösterilir.  SI birim sisteminde birimi jouledür (J). Kuvvet F, yer değiştirme Dx olmak üzere işin matematiksel modeli aşağıdaki gibidir. W = F·Dx

E) II ve III  





3. Sürtünmesiz yatay düzlemde şekilde belirtilen yönler-

6. Yatay düzlemin K noktasında duran bir cisme, ÁF1 ve

de hareket etmekte olan K, L ve M cisimlerine uygulanan kuvvetler belirtilmiştir. 



ÁF2 kuvvetleri şekildeki gibi uygulanarak cisim L noktasına getiriliyor.









 









Bu cisimlerden hangilerinin üzerine uygulanan kuvvetler iş yapmıştır? A) Yalnız K   

D) K ve M 

B) Yalnız L 





 





Net kuvvetin yaptığı iş 225 J olduğuna göre, ÁF2 nin şiddeti kaç N'dir?

C) K ve L



 Cisim kendine etkiyen kuvvetin yönünde hareket ederse kuvvetin cisim üzerinde yaptığı iş pozitif iştir. Bu süreçte cisme, hareketine ters yönde etki eden kuvvetlerin yaptığı iş ise negatif iş olarak tanımlanır.

Negatif İş  Negatif iş, cismin mekanik enerjisini azaltan etki olarak da tanımlanabilir.  

 

Harekete zıt yönde oluşan sürtünme kuvvetinin yaptığı iş negatif iştir.

E) K, L ve M 

A) 4 

1-C 2-D 3-C 4-B 5-A 6-B 159

B) 5 

C) 8 

D) 10 

E) 15

W = ( F – fS )⋅ x

İŞ, ENERJİ, GÜÇ 7. Yatay ve sürtünmeli bir düzlemde şekildeki gibi K nok-

10. Yatay ve düz bir yolda hareket eden bir cisme; hare-

tasından v hızıyla atılan bir cisim L noktasından geçiyor.

ketiyle aynı yönde ve doğrultuda uygulanan FD dış kuvveti, hareket yönüne dik doğrultuda ve aşağı doğru FN kuvveti, hareket doğrultusunda ve ters yönlü FS sürtünme kuvveti şekildeki gibi etkiyor.



Not Kuvvet ve yol birbirine paralel olmak şartı ile yolun; eğik, yatay, düşey doğrultu ya da eğrisel yörünge olması, sonucu değiştirmez.



 









Buna göre, KL arasında sürtünme kuvvetinin yaptığı iş, v : Cismin ilk hızı

Not

Cisim yatay doğrultuda x kadar yer değiştirme yaptığına göre, cismin x yolu boyunca mekanik enerji kaybının hesaplanabilmesi için FD, FN, FS ve x niceliklerinden hangilerinin bilinmesi gerekli ve yeterlidir?

m : Kütle

ENERJİ  Günlük hayatta bir işin yapılabilmesi için enerjiye ihtiyaç vardır.  Yaşamsal fonksiyonlar, besinlerden elde edilen enerjiyle gerçekleşir. Araçlarda yakıtlardan elde edilen enerjiye, evi aydınlatmak için elektriğe, çatılara yerleştirilen su ısıtıcılarındaki suyu ısıtmak için güneş enerjisine ihtiyaç vardır.  Enerji, iş yapabilme yeteneği olarak tanımlanmaktadır.

k : Sürtünme katsayısı niceliklerinden hangileri tek başına artırıldığında değişmez? A) Yalnız v   

 SI'da birimi watt olup P ile gösterilir. Gücün matematiksel modeli aşağıdaki gibidir. P=

W Dt

 

E) v ve k 

nan cisimleri, yere paralel olarak uygulanan kuvvetlerle çekiyorlar. Cisimlere uygulanan kuvvet, alınan yol ve uygulama süreleri tablodaki gibidir.

 Cismin enerjisi cisim üzerine yapılan iş kadar değişir (W = ΔE). Bu olayı açıklayan teorem İş - Enerji Teoremi'dir.

 Güç, bir işin birim zamanda yapılma hızıdır.

D) m ve k 

A) Yalnız FS 

C) Yalnız k

D) FS, FN ve x 

Kuvvet

Yol

Süre

Ali

F

x

t

Erol

2F

2x

2t

Bilgi Damlası Arabalarda motor gücü ifade edilirken genelde beygir gücü (bg) kullanılır. 1 bg = 746 W'tır.

C) FS ve x

E) FD, FN ve x 

Mete

2F

2x

t

11. Elektrik enerjisi elde edilen bir rüzgar türbininden sağlanan elektriksel güç ile esen rüzgarın hızı arasındaki ilişkiyi gösteren grafik şekildeki gibidir.  

Ali, Erol ve Mete'nin güçleri sırasıyla PA, PE, PM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) PE = PM > PA

B) PM > PE > PA

C) PA = PM > PE

D) PM > PA > PE

 



E) PA > PE > PM 









 

Buna göre, bu grafikteki verilerle; I. Enerji elde etmek için rüzgarın hızı belirli bir büyüklükte olmalıdır.

Not F net kuvvetinin etkisinde sabit v hızı ile hareket eden sistemlerde güç P = F · v bağıntısı ile ifade edilir.

B) FN ve FS 

8. Ali, Erol ve Mete sürtünmesiz yatay düzlemde bulu-

 Cisim üzerinde iş yapıldığında cisme enerji aktarılır.

GÜÇ

B) Yalnız m 

Prf Yayınları

Bir cisim üzerine yapılan iş, cismin kütlesine bağlı değildir.





II. Rüzgar hızı ne kadar artarsa elde edilen enerjide o kadar artar.

9. Yatay düzlemde duran bir oyuncak araba, 10 s süreyle, elektrikli motorunun tekerlere uyguladığı 40 N'lik kuvvetin etkisi ile yatayda 15 m yol alarak L noktasına ulaşıyor.

III. Rüzgar hızı belirli bir değeri geçince pervaneler durdurulur. çıkarımlarından hangileri yapılabilir?

Buna göre, arabanın motorunun bu olaydaki gücü kaç watt'tır? (Sürtünmeler önemsizdir.) A) 15 

B) 30 

C) 45 

D) 60 

A) Yalnız I 

E) 75

 

7-A 8-B 9-D 10-C 11-D 160

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 6 MEKANİK ENERJİ 1. Bazı öğrencilerin yazılı kağıtlarında, aynı soruya ver-

Test - 2

3. Bir X cismi, sıvı içerisinde F kuvve-

dikleri cevaplarda geçen ifadelerinin bazı kısımları aşağıda verilmiştir.



X cismi kabın tabanına doğru yavaşça hareket ettirilmeye   başlandığında, K noktasındaki  sıvı basıncı (P) ve sıvının yere göre potansiyel enerjisi (E) için ne söylenebilir?

Ali: "............. cisme etki eden yer çekimi kuvvetinden kaynaklanır." Betül: ".................. cismin yerden yüksekliği ile doğru orantılıdır." Cem: "................. cismin kütlesi ile doğru orantılıdır."



Öğrencilerin ifadeleri doğru olduğuna göre,

P

A) Artar

Artar

B) Artar

Değişmez

II. Öğrencilerin ifadelerindeki boş bırakılan yerde "Yer çekimi potansiyel enerjisi" yazmaktadır.

C) Değişmez

Değişmez

D) Değişmez

Artar

E) Değişmez

Azalır

III. Öğrencilerin ifadelerinde özelliklerinden bahsettikleri kavrama ait matematik modeli 1 "E = kx2" dir. 2

D) I ve III 

4. Kütleleri m, 4m, m olan X, Y, Z araçları aynı anda şekildeki konumlardan vX, vY, vZ sabit hızları ile geçiyor.

C) I ve II





Cisimlerin hızından dolayı sahip oldukları enerjidir. Kütle ve hızın karesi ile doğru orantılıdır.



 



Araçlar bir süre sonra k hizasında yan yana geldiğine göre, kinetik enerjileri EX, EY, EZ arasındaki ilişki nedir? A) EX = EY > EZ

B) EX > EZ > EY

C) EZ > EX = EY

D) EZ > EY > EX

E) EX > EY > EZ 



5. Yatay ve sürtünmesi önemsiz düzlemdeki düzenek-



1 mv2 2

Yer Çekimi Potansiyel Enerjisi

EP= mg ⋅h

te cisim, yay sabitleri k ve 4k olan Y1 ve Y2 yaylarına bağlanarak yaylar gerilip zemindeki çivilere bağlanmıştır.

 

EK =

Cisimlerin yüksekliğinden dolayı sahip oldukları enerjidir. Yükseklik, kütle ve yer çekimi ivmesi ile doğru orantılıdır.







 



X, Y, Z cisimlerinin yere göre potansiyel enerjileri sırasıyla EX, EY, EZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) EZ > EX > EY

B) EZ > EX = EY

C) EZ > EY > EX

D) EY > EZ > EX

 

Kinetik Enerji





 









da gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri T, 2T ve T olmaktadır. 

 İş ve enerji skaler ve türetilmiş büyüklüklerdir.



E) II ve III 

2. X, Y, Z cisimleri şekildeki gibi tavana iplerle asıldığın-



 Bir cismin ya da sistemin yalnızca kinetik ya da yalnızca potansiyel enerjisi olabileceği gibi, her ikisi de olabilir.

 İş ve enerji birimleri aynıdır.

Prf Yayınları

 

 Kinetik ve potansiyel enerjilerin toplamı mekanik enerji olarak adlandırılmaktadır.

Not

yargılarından hangileri doğru olabilir? B) Yalnız III 

MEKANİK ENERJİ

Emekanik = Epotansiyel + Ekinetik

E



I. Öğrenciler, mekanik enerji ile ilgili bir soruya cevap vermişlerdir.

A) Yalnız I 



tiyle şekildeki gibi tutuluyor.

Yayların Esneklik Potansiyel Enerjisi

  

E) EX > EY > EZ 

da gerilmiş yayda depolanan esnek-

A) F; 4E 

EP =

 

1-C 2-B 3-D 4-A 5-A 161

Yay sabiti k olan, x kadar sıkışmış ya

Y1 yayında oluşan kuvvetin büyüklüğü F ve depo edilen enerji 16E kadar olduğuna göre, Y2 yayındaki kuvvetin büyüklüğü ve depo edilen enerji nedir? B) F; E  D) F; 16E 

C) 4F; E E) 4F; 4E 

lik potansiyel enerjisi, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. 1 k ⋅x2 2

MEKANİK ENERJİ 6. Yatay ve sürtünmesi önemsiz düzlemde durmakta

10. Düşey kesiti şekildeki gibi

olan cismin hızını v ye çıkarmak için yapılan iş W'dir.

olan eğik düzlem üzerindeki X cismi F kuvvetinin etkisiyle K noktasından L noktasına sabit hızla getiriliyor.

Buna göre aynı cismin hızını v den 3v ye çıkarmak için yapılması gereken iş kaç W'dir?

İş - Enerji Teoremi  Bir cisim üzerine yapılan iş, o cisme enerji olarak aktarılır.

A) 1 

B) 2 

C) 4 

D) 8 

E) 16

W = DE

II. Mekanik enerjisi değişmemiştir. III. Kinetik enerjisi değişmemiştir. yargılarından hangileri doğrudur?

bit bir kuvvet uygulanıyor.

A) Yalnız I 

Cisim yerden yükseldiğine göre, cisme ait;







I. K seviyesine göre potansiyel enerjisi artmıştır.

7. Yerde durmakta olan bir cisme düşey doğrultuda sa-

F⋅x = Eson – Eilk



Buna göre, X cismi ile ilgili,

 Bir cismin enerjisindeki değişim miktarı o cisim üzerine yapılan işe eşittir.



 

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

I. kinetik enerji,  



Şekildeki, sürtünmesi önemsiz yolun K noktasında duran m kütleli cisim, yola paralel F kuvveti ile L'ye getirilmiş olsun: F ⋅ |KL| = mg⋅h +

1 m⋅ vL2 olur. 2

II. potansiyel enerji, III. ivme niceliklerinden hangileri artar? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

rin önemsiz olduğu şekildeki düzenekte K ve L cisimleri dengededir.

Üçgenlerdeki benzerlikten, cisimlerin yer değiştirmesi bulunur. Çubuğun yatay konuma getirilmesi durumunda; m kütleli cisim h kadar alçalır, 2m kütleli cisim 2h kadar yükselir.  





bazı cisimlerin kütle, ilk hız ve son hız değerleri tabloda verilmiştir.

E) I, II ve III 

8. Makara ağırlıklarının ve sürtünmele12

11. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde hareket eden

C) I ve II

Prf Yayınları



Uygulanan F kuvveti ile m kütleli L cismi 2h kadar aşağı indirilirse, K cismi kaç mgh lik potansiyel enerji kazanır? (g : Yer çekimi ivmesi)

(NOT: Yapılan işin tamamının potansiyel enerji artışına karşılık geldiği düşünülür. Yani cisimlerin sabit süratle hareket ettiği ve kinetik enerji kazanmadığı düşünülmelidir. Bu durumda yapılan iş "en az" olur.) Cevap C

İlk hız

Son hız

m

v

2v

L

2m

0

2v

M

2m

2v

3v

N

2m

v

2v

P

4m

v

2v

A) K 



B) L 

C) M 

D) N 

E) P



A) 1   4

B) 1   2

C) 1 

D) 2 

E) 4

12. Üzerine, m ve 2m kütleli cisimler sabitlenmiş olan,



–mgh + 2mg2h = 3mgh olur.

Kütle

Buna göre, hangi cisim üzerine yapılan iş en büyüktür?

 



Bu durumda potansiyel enerji değişimi;

K

ağırlığı önemsiz, eşit bölmeli çubuk şekildeki gibi tutulmaktadır.

9. Kütlesi 1 kg olan cisme, şekildeki gibi yatay



F = 10 N'lik kuvvet uygulanarak 2 m yol aldırılıyor. 



 

 



Cisim ile yol arasındaki sürtünme katsayısı 0,5 olduğuna göre, yapılan net iş kaç joule’dür?

Buna göre, O noktası etrafında dönebilen çubuğu yatay konuma getirmek için en az kaç m⋅g⋅h enerji gerekir? (g : Yer çekimi ivmesi)

(g = 10 m/s2)

A) 5 

B) 10 

C) 15 





D) 20 

E) 40

A) 1 

6-D 7-C 8-D 9-B 10-D 11-E 12-C 162

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Ünite 6 ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ 1. Sürtünmelerin önemsenmediği bir ortamda bir yay ile

4. Evlerimizde kullandığımız elektrikli aletlerden mik-

düşey yukarı atılan bir okun hareketiyle ilgili bazı öğrencilerin aralarında geçen konuşmalar aşağıdaki gibidir. Ali

Test - 3

ser (karıştırıcı), elektrik enerjisini; I. ısı, II. mekanik,

: Ok atılırken ok üzerine iş yapılmıştır.

ENERJİ ÇEŞİTLERİ

III. ses

Burhan : Evet Ali, sana katılıyorum. Yapılan bu iş oka kinetik enerji kazandırmıştır.

Enerjinin bir çok türü ile karşılaşırız. Bunlardan bazıları;

enerjilerinden hangilerine dönüştürür?

 Güneş enerjisi,

Ceyhun : Okun, yaydan fırladığı andaki kinetik enerjisi maksimumdur. Bu enerji ok yükselirken azalmış, ok inişe geçtiğinde tekrar artmıştır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Derya : Evet Ceyhun! Kinetik enerji ok yükselirken yer çekimi potansiyel enerjisine dönüşmüştür. Buna göre, hangi öğrencilerin ifadeleri doğrudur?

 Elektrik enerjisi,  Kimyasal enerjisi,

A) Yalnız Ali’nin

5. Hiçbir yerden yakıt ya da enerji almadan kendi ken-

B) Ali ve Burhan'ın

dine hiç durmayacakmış gibi tasarlanan makinelere devridaim makineleri denir.

C) Burhan ve Ceyhun’un D) Ali, Ceyhun ve Derya’nın

 Rüzgâr enerjisi,

Prf Yayınları

I. Bir enerjiyi başka türlere çevirebilir.

2. Barajda biriken su enerjisi, radyoda ses oluncaya kadar birkaç çeşit enerji dönüşümü gerçekleşir.

II. Sürtünmeden dolayı mevcut enerjinin bir bölümünü ısıya dönüştürür.

B) Elektrik enerjisi

C) Radyasyon enerjisi

D) Potansiyel enerji

 

 Ses enerjisi,  Durgun kütle enerjisidir.

III. Sonsuza kadar kendi kendine çalışır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bu enerjilerden birisi olamaz? A) Kinetik enerji

 Mekanik enerji (Kinetik ve potansiyel enerji),  Isı enerjisi,

Buna göre, bu makineler;

E) Ali, Burhan, Ceyhun ve Derya’nın

 Nükleer enerji,

ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ VE ENERJİNİN KORUNUMU  Enerji kaybolmaz ancak bir türden başka bir türe dönüşür.  Enerjinin bir türden başka bir türe dönüşmesine enerji dönüşümü denir.  Enerjinin bir sistemden başka bir sisteme aktarılmasına enerji aktarımı adı verilir.

E) Kimyasal enerji 

Bir hidroelektrik santralinde, suyun yer çekimi potansiyel enerjisi, santral türbinlerinde kinetik enerjiye dönüşür. Bu kinetik enerji, uygun düzenek yardımıyla elektrik enerjisine dönüştürülür. Elektrik enerjisi evlere kadar getirilir ve evlerimizde kullandığımız araçlarda; ısı, ışık, mekanik, ses enerjilerine dönüşür.

6. Bir çivinin, bir kütüğe şekildeki gibi çakılması ile ilgili; I. Çivi çakma işinde çekicin kinetik enerjisinden yararlanılır.

aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

II. Çivinin kazandığı enerjide, çekicin yer çekimi potansiyel enerjisinin de etkisi vardır.

A) Elektrik enerjisi  Hareket enerjisi

III. Çivinin çekiçten aldığı enerji; kinetik, ısı ve ses enerjisine dönüşür.

B) Isı enerjisi  Hareket enerjisi

yargılarından hangileri doğrudur?

3. Elektrikle çalışan bir otomobilde enerji dönüşümü

C) Elektrik enerjisi  Kimyasal enerji D) Kimyasal enerji  Hareket enerjisi

A) Yalnız I 

E) Hareket enerjisi  Elektrik enerjisi

 

1-E 2-E 3-A 4-E 5-C 6-E 163

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

Not Bir sistemdeki toplam enerji değişik enerjilere dönüşse bile, son enerjinin ilk enerjiye eşit olmasına enerjinin korunumu denir.

ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

Mekanik Enerjinin Korunumu  Bir düzeneğin mekanik enerjisine; kinetik enerji, yer çekimi potansiyel enerjisi ve esneklik potansiyel enerjisi dahildir.

7. Zeynep, bir ipin ucuna

9. Bir deney arabası bir eğik düzlemin önce tepesinden,

astığı topu K noktasından serbest bırakıyor. Zeynep, topun bir süre salınım yaptıktan sonra durduğunu gözlemliyor.

sonra yarı yüksekliğinden serbest bırakılıp arabanın yatay zeminde duruncaya kadar aldığı yollar karşılaştırılmış ve aşağıdaki çıkarımlar yapılmıştır.

Topun bu hareketiyle ilgili,

ΣEilk = ΣEson

Şekildeki düzenekte, serbest bırakılan m kütleli cisim yayı maksimum x kadar sıkıştırıyor olsun.



ll. Cismin kinetik enerjisi, ısı enerjisine dönüştüğü için araba bir süre sonra durmuştur.



lll. Cismin potansiyel enerjisi arttıkça, cisim yatay zeminde daha fazla yol alarak ısıya dönüşen enerji de artmıştır.

ll. Salınım hareketi yaparken topun kinetik enerjisi ile yer çekimi potansiyel enerjisinin toplamı değişmemiştir.

Buna göre, bu çıkarımlardan hangileri doğrudur?

 

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

mg⋅(h + x) =

 

B) Yalnız II 

C) I ve III

EPçek = EPyay



A) Yalnız I 

lll. Topa başlangıçta kazandırılan enerji, top durduğunda tamamen ısıya dönüşmüştür. ifadelerinden hangileri söylenebilir?

Cismin K seviyesine göre yer çekimi potansiyel enerjisi, esneklik potansiyel enerjisine dönüşecektir.



l. Cismin potansiyel enerjisi, eğik düzlemde kinetik enerjiye dönüşmüştür.

l. K’den L’ye gelirken topun kinetik enerjisi artmış, çekim potansiyel enerjisi azalmıştır.

Sürtünmelerin önemsenmediği bir sistemde mekanik enerji korunur.



1 k ⋅x2 2

10. Kütlesi 5 kg olan bir küre, sürtünmeli bir yüzeyde hareket ederken hızının büyüklüğü 4 m/s'den 2 m/s'ye düşüyor. Buna göre, ısıya dönüşen enerji kaç J'dir? A) 20 

Uyarı

B) 25 

C) 30 

D) 35 

E) 40

Ortamın sürtünmeli olması durumunda ısı, ses ve ışığa dönüşen enerjiler ile son durumda sahip olunan enerjilerin toplamı ilk enerjiye her zaman eşittir.

8. K noktasından v0 hızıyla atılan m kütleli cisim sürtünmeli KL yolunu alarak N ye kadar çıkabiliyor.

Isıya Dönüşen Enerji 

 Sürtünmeye harcanan (ısıya dönüşen) enerji, sürtünme kuvvetinin yaptığı işe eşittir.  

 

11. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun yalnız LM ve NP



arası sürtünmelidir. m kütleli cisim K noktasından serbest bırakıldığında M de, K den E kinetik enerjisiyle atıldığında da P de duruyor.















h yüksekliğini artırmak için, 

I. θ açısı azaltılmalı III. Cismin K'daki enerjisi değiştirilmeden v0 artırılmalı

EK1 = EK2+ Eısı

işlemlerinden hangilerini yapmak gerekir?



 

D) II ya da III 

B) Yalnız II 





Sürtünmeli bölgelerde ısıya dönüşen enerjiler eşit olduğuna göre, E kaç mgh'dir? (g : Yer çekim ivmesi)

Isıya dönüşen enerji ise;

A) Yalnız I 





II. KL yolu kısaltılmalı

Şekildeki cisim için enerjinin korunumundan;

Eısı = Wsür = Fsür⋅x



C) Yalnız III

E) I ya da II ya da III 

A) 1 

7-C 8-D 9-E 10-C 11-C 164

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Ünite 6 ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

Test - 4

1. Bir asker halatla aşağı doğru sabit hızla kayar-

3. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun K noktasından

ken ellerinin ısındığını fark ediyor ve daha sonra ipin farklı yerlerinden tutarak kaymadan inmeye başlıyor.

serbest bırakılan cisim KLMNP yolunu izleyerek P noktasına kadar ancak çıkabiliyor. 

Askerin bu hareketiyle ilgili;



I. Asker sabit hızla kayarken kinetik enerjisi değişmemiş, yer çekimi potansiyel enerjisi azalmıştır.

  

II. Askerin ellerinin ısınması, enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesinden kaynaklanmıştır.

 

D) I ve III 

Enerjinin bir kısmının ısıya dönüştüğü durumda, enerjinin korunumu denkleminde son enerjiler kısmına "ısıya dönüşen değerler" de eklenir.

 

A) Yalnız LM 

yargılardan hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II 

 

Cisim L, M, N noktalarından sırasıyla v, 2v, v büyüklüğünde hızlarla geçtiğine göre, cismin mekanik enerjisi hangi iki nokta arasında değişmemiş olabilir?

III. Askerin hareketi süresince kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamı değişmemiştir.

A) Yalnız I 

Uyarı

B) Yalnız MN 

D) LM ve NP 

C) KL ve LM

ÖSYM Sorusu Küp şeklindeki bir blok, şekildeki gibi sürtünmesi ihmal edilebilecek kadar küçük, buzdan bir kaydıraktan kaymaktadır. Blok en üstten 4 m/s hızla kaymaya başladığında en alt noktadaki hızı 6 m/s oluyor.

E) KL, MN ve NP 

C) I ve II

E) II ve III 

Prf Yayınları





4. Düşey kesiti verilen, sürtünmelerin önemsiz olduğu düzenekte K noktasından serbest bırakılan oyuncak araba, L noktasından fırlayıp, şekildeki yörüngeyi izleyerek M noktasına düşüyor.

2. Eğik düzlem üzerinde K noktasından serbest bırakılan cismin L, M, N den geçme hızları sırasıyla v, 3v, 3v dir.





Buna göre kaydırağın yüksekliği (h) kaç metredir? (Yer çekimi ivmesini 10 m/s2 alınız.)

A) 0,1  



 

B) 0,2   D) 2  

C) 1

E) 4 

 

 

Çözüm:





Enerjinin korunumundan;



 





1 1 ⋅16 + 10⋅h = ⋅36 2 2

Buna göre, oyuncak araba ile ilgili;

KL arası sürtünmesiz olduğuna göre, I. LM arası sürtünmesizdir.

I. Mekanik enerjisi hareket süresince değişmemiştir.

II. MN arası sürtünmelidir.

II. L noktasından sonra ivmesi bir an sıfır olmuştur.

III. Cismin, K deki yere göre potansiyel enerjisi N deki kinetik enerjisine eşittir.

III. L noktasından sonra hızının yatay bileşeni azalmıştır.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) II ve III 

 

1-C 2-D 3-D 4-A 165

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

1 1 m⋅v02 + m⋅ g ⋅h = m⋅vs2 2 2

C) I ve II

h = 1 m bulunur. Cevap C

ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ 5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun K noktasından

8. Kütleleri ve sürtünmeleri önemsiz

serbest bırakılan cisim P noktasına kadar çıkıp oradan geri dönerek M noktasında duruyor.

makaralarla kurulmuş düzenekte K ve L cisimleri serbest bırakıldığında harekete başlıyor.



ÖSYM Sorusu



Kütlesi 1 kg olan, noktasal kabul edilebilecek bir cisim, sürtünmesiz bir eğik düzlemin en alt noktasından, şekildeki gibi eğik düzleme paralel doğrultuda 4 m/s lik ilk hızla fırlatılıyor. Cisim eğik düzlemin tepe noktasına sabitlenen sıkıştırılmamış bir yaya çarpıyor. Cisim, yay sabiti 10 N/m olan bu yayı en fazla 0,2 m sıkıştırdıktan sonra duruyor.

 





 

B) Yalnız NP 

D) LM ve NP 

II. K cisminin kütlesi L’ninkinden büyüktür. III. K cisminin birim zamandaki potansiyel enerji değişimi, L’ninkinden büyüktür.

C) Yalnız MN

yargılarından hangileri doğrudur?

E) MN ve NP 

A) Yalnız I   

Buna göre, cisim yerden en fazla kaç cm yüksekliğe çıkabilir?



E) I, II ve III 





(g= 10 m/s2)

 

D) I ve II 

C) Yalnız III

3m⋅g⋅h kinetik enerjisi ile atılan, m kütleli cisim M noktasından m⋅g ⋅ h kinetik enerjisi ile geçiyor.



A) 40  

B) Yalnız II 

6. Düşey kesiti verilen şekildeki rayın K noktasından



 B) 42  

D) 78  

C) 60 E) 80 

Çözüm: Cismin başlangıçtaki kinetik enerjisi, yükseklik ve esneklik potansiyel enerjilerine dönüşür. Yaydaki sıkışmaya x, cismin çıktığı yüksekliğe h diyelim.





Yolun, KL ve LM aralıklarında sürtünmeye harcanan enerjiler eşit olduğuna göre, cisim L noktasından ilk kez kaç m⋅g⋅ h lik kinetik enerji ile geçmiştir? (g: Yer çekimi ivmesi) A) 2 

B) 2,5 

C) 3 

D) 3,5 

Prf Yayınları





I. K cismi alçalmış, L cismi yükselmiştir.



Buna göre, yolun KL, LM, MN, NP kısımlarından hangileri kesinlikle sürtünmelidir? A) Yalnız KL 



Cisimler serbest bırakıldıktan t süre sonra cisimlerin kinetik enerjileri eşit olduğuna göre,







8 = 10h + 0,2

serbest bırakılan cisim L noktasından vL, M noktasından vM büyüklüğünde hızlarla geçerek N noktasına kadar çıkabiliyor. 

    

E) 4







v Buna göre, L oranı kaçtır? vM

1 2 1 mv = m⋅g ⋅h + kx2 2 2 1 1 ⋅1⋅42 = 1⋅ 10⋅h = 10⋅(0,2)2 2 2

9. Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun K noktasından

7. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen yolda, bir X cismi,

A) 3 

P noktasından v hızıyla atılıyor.

B) 3   4

C) 2  D) 3  E) ñ3 2 ñ3



h = 0,78 m



h = 78 cm bulunur.



Cevap D

 

 

 

10. Havasız ortamda h yüksekliğinden serbest bırakılan

X cismi, K ve M den de yine aynı büyüklükteki v hızıyla geçerek L noktasında durduğuna göre, PK, KM ve ML yollarından hangileri kesinlikle sürtünmelidir? A) Yalnız PK   

B) Yalnız KM 

D) KM ve ML 

bir cisim yere çarpıp tekrar geri yansımasında mevcut mekanik enerjisinin % 50'sini kaybediyor. Buna göre, cisim 3. kez yere çarptığında yerden en fazla kaç h yükselir?

C) Yalnız ML A)

E) PK ve ML 

1   4

5-C 6-C 7-E 8-E 9-C 10-B 166

B)

1   8

C)

1 1 1  D)  E) 12 16 18

Ünite 6 ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ

Test - 5

1. Yükseklikleri ve eğim açıları eşit eğik düzlemlerden,

3. Düşey kesiti Şekil - l’deki gibi verilen, sürtünmesi

l.’nin alt ucundan v büyüklüğünde hızla atılan cisim aynı noktadan v1 büyüklüğünde hızla geçiyor.

önemsiz yolun K noktasından serbest bırakılan cisim KLMN yolunu izliyor.

  

 

 



 





Cismin N noktasındaki yere göre yer çekimi potansiyel enerjisi Şekil - ll’deki grafikle gösterildiğine göre, aşağıdaki gösterimlerden hangisi yanlıştır?

 





B) Yalnız II  D) I ve III 

 



v1 < v2 = v olduğuna göre, hangi eğik düzlemler kesinlikle sürtünmelidir?

 







A) Yalnız I 







ll.’nin üst ucundan serbest bırakılan cisim alt uçtan v büyüklüğünde hızla geçiyor. lll.’nün ise üst uçtan v büyüklüğünde hızla atılan cisim alt uçtan v2 büyüklüğünde hızla geçiyor.

     



  



  

ÖSYM Sorusu Hava sürtünmesinin ihmal edildiği bir ortamda şekildeki gibi durgun hâlden serbest düşmeye bırakılan m kütleli noktasal bir cisim, h kadar düştükten sonra yay sabiti k olan, ağırlığı ihmal edilen bir yaya çarpıp yapışarak yayı en fazla h kadar sıkıştırıyor.  



 

C) I ve II

E) II ve III 

 

 

Buna göre h yüksekliğinin değeri; cismin kütlesi (m), yer çekimi ivmesi (g) ve yay sabiti (k) cinsinden aşağıdakilerden hangisidir?

 

Prf Yayınları

 

A)

4mg   k

 D)

B)

2mg   k

C)

mg 2k

3mg 2mg  E)   2k 3k

Çözüm:

2. Kütleleri ve hızları verilen cisimler yatay sürtünmesiz düzlemlerde şekildeki gibi atıldığında özdeş K, L, M yaylarını sıkıştırıyor. 

4. Düşey kesiti şekildeki gibi verilen yolun K noktasın-



dan serbest bırakılan cisim L, M ve N noktalarından eşit kinetik enerjilerle geçip P noktasında duruyor.

 







 







 

K, L, M yaylarının maksimum sıkışma miktarları sırasıyla xK, xL, xM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) xM > xL > xK

B) xL = xM > xK

C) xM > xK = xL

D) xL > xK = xM

 





Buna göre, yolun; KL, LM, MN, NP aralıklarından hangileri kesinlikle sürtünmelidir? A) Yalnız KL   

E) xK = xL = xM 

1-D 2-A 3-E 4-D 167

m⋅ g ⋅(h + h) =

1 k ⋅h2 2



2mg =

1 k ⋅h 2



h=

4mg olur. k Cevap A





Cismin, yayın maksimum sıkışma konumuna göre, yer çekimi potansiyel enerjisi; yaydaki esneklik potansiyel enerjiye dönüşmüştür.

B) Yalnız MN 

D) LM ve NP 

C) KL ve MN

E) LM ve MN 

ENERJİNİN KORUNUMU VE ENERJİ DÖNÜŞÜMLERİ 5. Düşey kesiti şekilde verilen yolun P noktasından v hı-

8. Düşey kesiti verilen, sürtünmesi önemsiz düzenekte,

zıyla geçen bir cisim PKLMNT yolunu izliyor. Yol boyunca cismin hızının büyüklüğü değişmiyor.

iple birbirine bağlı eşit kütleli K ve L cisimleri şekildeki konumdan serbest bırakılıyor.



5

8 K ve L eş zamanlı, eşit yollar aldığı için herhangi bir andaki süratleri (hızlarının büyüklüğü) eşittir. K ve L'nin kütleleri eşit olduğu için kinetik enerjileri de eşittir. K, L'den daha yüksekte olduğu için K'nin potansiyel enerjisi ve mekanik enerjisi (kinetik enerji ile potansiyel enerjinin toplamı) daha büyüktür. (I ve II doğru)

 

L'nin kaybettiği potansiyel enerji, K ve L'nin kazandığı kinetik enerjilerin toplamına eşittir. EPL = EKK + EKL

 

A) PK 



B) KL 

C) LM 

D) MN 

Hareket süresince, herhangi bir t anında; I. K’nin sürati, L’ninkine eşittir.

E) NT

II. K’nin mekanik enerjisi L'ninkinden büyüktür. III. K’nin kazandığı kinetik enerji, L'nin o ana kadar, kaybettiği yer çekimi potansiyel enerjinin yarısına eşittir. yargılarından hangileri doğrudur?

6. Düşey kesiti verilen yolun yalnız KL arası sürtünmeli-

A) Yalnız I 

dir. E kinetik enerjisiyle atılan cisim yolun P noktasından geri dönüp K noktasında durmaktadır.

 

 Canlılar hayat faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar. Bu enerjiyi ise tükettikleri besinlerden karşılar.

D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 



 





Buna göre, cisim L noktasından ilk kez geçtiği anda kinetik enerjisi kaç E’dir? A) 1   4

B) 1   3

9. Düşey kesiti verilen yolun KL bölümü sürtünmesiz LM

C) 1  D) 2  E) 3 2 3 4

bölümü sürtünmelidir. K noktasından kaykayla harekete geçen m kütleli çocuk M noktasından v hızı ile geçiyor. 

7. Bir deney düzeneğinde, eğik düzlemin aynı noktasın-



dan serbest bırakılan bir bilyenin; önce yatay mermer zeminde, sonra yatay halı zeminde duruncaya kadar aldığı yollar ölçülmüştür. 

Buna göre, yapılan bu deneyle;

 İnsanların ihtiyaç duyduğu enerji miktarı insanın yaşına, kilosuna, cinsiyetine, aktiflik durumuna, aldığı oksijen miktarına ve mevsimlere göre değişebilmektedir.  İnsanlar gerektiği kadar enerji almalıdır. Gereken miktardan az alınan enerji hâlsizliğe, yorgunluğa, enerji kaybına ve hastalıklara neden olabilir. Fazla alınan enerji ise vücutta depolanarak kilo alımına ve obeziteye sebep olabilir.

B) I ve II 



K ve L'nin kütleleri eşit olduğu için eşit kinetik enerji kazanır. (III doğru) Cevap E

Canlılar ve Enerji





Cisme yalnız KL, LM ve MN arasında hareketi doğrultusunda sabit kuvvet uygulandığına göre, yolun hangi bölümünde kesinlikle sürtünme vardır?

Yer çekimi kuvvetinin yaptığı iş, sisteme enerji kazandırmaz. Ancak enerji dönüşümüne sebep olur. L'nin ağırlığının etkisiyle cisimler harekete geçer. K ve L kinetik enerji kazanır. L'nin potansiyel enerjisi azalır, K'ninki değişmez.







 

Prf Yayınları

MN arasında uygulanan kuvveti harekete zıt yönde düşününüz. Bu durumda, MN arası, "sürtünmelidir" denilemez. :) Cevap C



I. Sürtünme kuvvetinin, cisimlerin hareketini zorlaştırıcı etkisi vardır.



Buna göre, başlangıçta aynı kaykayla, 1,5m kütleli bir çocuk harekete geçseydi;

II. Cismin yer çekimi potansiyel enerjisi arttıkça sürtünmeli yüzeyde alacağı yolun uzunluğu da artar.

I. Sürtünmeye harcanan enerji II. M noktasındaki hızı

III. Sürtünme kuvvetinin büyüklüğü, sürtünen yüzeylerin cinsine bağlıdır.

III. K'deki potansiyel enerjisi

hipotezlerinden hangileri doğrulanabilir?

niceliklerinden hangileri değişmezdi?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

 



C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

5-C 6-C 7-D 8-E 9-B 168

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 6 VERİM

Test - 6

1. Evlerimizde kullandığımız bazı elektrikli araçların "ama-

4. Enerji tasarrufunun, enerjinin ihtiyaca cevap ve-

ca uygun yaptığı iş" ve harcadığı enerji değerleri tabloda verilmiştir.

recek şekilde kullanılması olarak tanımlandığı bir durumda, aşağıdakilerden hangisi enerji tasarrufu sayılmaz?

Araç

Yaptığı iş (J) Harcadığı enerji (J)

Televizyon

200

300

Fırın

2800

3000

Çamaşır makinesi

1000

1300

Mikser

200

800

Avize

70

300

A) Akkor filamanlı ampuller yerine, led ampuller kullanmak B) Ulaşım için özel araç yerine toplu taşıma araçlarını kullanmak C) Kışın, kaloriferleri yer yer hiç kullanmamak D) C sınıfı elektrikli araçlar yerine A sınıfı elektrikli araçlar kullanmak

Buna göre, “enerji sınıfı” (enerji verimliliği) en büyük olan araç hangisidir. A) Televizyon   

B) Fırın 

E) Binaların ısıtma sistemlerinin bakımlarını düzenli olarak yaptırmak

C) Mikser

D) Çamaşır makinesi 

E) Avize 

VERİM  Yapılan işin harcanan enerjiye oranına verim denir. Verim =

Yapılan iş Harcanan enerji

 "Yapılan iş", aynı zamanda amaca uygun kullanılabilen enerjidir.  Verim, % (yüzde) olarak belirtilir.  Bir araç 100 joule enerji harcayıp 70 joulelük iş yapıyorsa bu aracın verimi % 70'dir. Amaç dışı harcanan enerji ise 30 jouledür.  Gerçekte hiçbir makinenin verimi % 100 olamaz. Ancak ideal olarak düşünülen makinelerin verimi % 100 alınabilir.

5. Akkor filamanlı bir ampulde elektrik enerjisinin yakla-

2. Aynı işi yapan K, L, M, N, P motorlarının verilen enerPrf Yayınları

ji ve alınan enerji sütun grafikleri aşağıda verilmiştir.    

 

 

 

 

şık % 95'i ısıya dönüşürken % 5'i ışığa dönüşmektedir. Buna göre, bu ampullerle ilgili; I. Yararlı enerji eldesi % 5'tir. II. Enerjinin % 95'i amaç dışı harcanmaktadır. III. Verimi % 95'tir.









yargılarından hangileri doğrudur?



Buna göre, hangi motorun verimi en büyüktür? A) K 

B) L 

C) M 

D) P 

A) Yalnız I 

E) T

 Makinelerde amaç dışı (ısıya dönüşen) enerji azaltıldıkça verim artar.

 

B) Yalnız II  D) lI ve III 

C) I ve II

E) l, II ve III 

Enerji Tasarrufu Sınırlı enerji kaynaklarının en verimli biçimde kullanılması, gereksiz enerji tüketiminin ve kayıplarının azaltılmasına enerji tasarrufu denir. Enerji tasarrufu için;  ihtiyaç duyulduğu kadar enerji kullanmak,  araçları gereksiz yere kullanmamak,  enerji verimlilik değeri yüksek araç ve gereçleri tercih etmek,

3. Şekildeki basit makine düzeneğini kuran bir öğrenci, yük ve makaranın kütlelerini, aşağıda verilenlerden hangisi gibi seçtiğinde düzeneğin verimi en büyük olur? Yük

Makara

A)

10 kg

1 kg

B)

15 kg

1 kg

C)

10 kg

2 kg

D)

20 kg

2 kg

E)

20 kg

3 kg

 ısı yalıtımı yapmak gerekir. 

6. Aşağıdaki yöntemlerden hangisi enerji tasarrufun-



da bulunmak için uygulanan yöntemlerden birisi değildir?



A) Binalarda çift camlı pencereler kullanmak B) Klima çalışırken kapı ve pencereleri kapalı tutmak



C) Çamaşır makinesini gündüzleri çalıştırmak D) Binaları mantolamak E) Televizyonu bekleme modunda bırakmak yerine tamamen kapatmak

1-B 2-C 3-B 4-C 5-C 6-C 169

En verimli makineler A sınıfındaki makinelerdir.

VERİM 7. Kütleleri eşit olan aynı tarz A marka otomobil ile B mar-

10. Beyaz eşya satan dükkana giren bir müşteri, alacağı

ka otomobillerin durgun halden 100 km/h hıza ulaşma süreleri sırasıyla 5 s ve 10 s'dir.

Verim; yapılan işin, harcanan enerjiye oranından bulunur. Her iki buzdolabının da yaptığı işler ve verimleri verildiği için harcadıkları enerjiler bulunur. 90 72 = dan A'nın har100 EA

cadığı enerji, EA = 80 kJ, B için;



Buna göre, araçlarla ilgili;

8

A için;

çamaşır makinesi için iki alternatifi incelemektedir.

80 72 = dan B'nin har100 EB

      

I. A daha güçlüdür. II. 100 km hıza ulaştıklarında B'nin aldığı yol A'nınkinden fazladır. III. A'nın verimi B'ninkinden fazladır.



 

B) Yalnız II  D) I ve III 



 



yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I 



       





K ve S serisi iki makineye ait yalnız yukarıda verilen etiketlere bakılarak;

C) I ve II

E) II ve III 

I. K serisine ait makine, elektrik enerjisini daha verimli kullanır.

cadığı enerji, EB = 90 kJ bulunur.

II. S serisine ait makine, aynı miktar elektrik enerjisi ile daha çok iş yapar.

Buna göre B, A'dan 10 kJ fazla enerji harcamıştır. Cevap D

III. K serisine ait makinenin gücü daha düşüktür. IV. S serisine ait makine, daha az elektrik enerjisi ile daha çok çamaşır yıkayabilir.

8. A ve B sınıfı buzdolaplarının verimi sırasıyla % 90 ve

9 Verim; yapılan işin, harcanan enerjiye oranından bulunur. Yapılan işler her iki motor için de eşit verilmiştir. Bu işlere W dersek

% 80’dir. İki buzdolabı da 72 kJ’lik iş yaptığında B sınıfı buzdolabı A sınıfı buzdolabından kaç kJ daha fazla enerji harcamış olur? A) 5 

K'nin verimi;

W 1200

L'nin verimi;

W olur. 1000

B) 3,6 

C) 7,2 

D) 10 

Prf Yayınları

sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve IV 

C) I ve IV

E) I, II ve III 

E) 36

W; 600 J alındığında K'nin verimi % 50, L'nin verimi % 60 olur. Cevap B

11. Bir işçi özdeş kolileri yerden alarak aynı rafa, aynı yük11 Güç; birim zamanda yapılan iştir. İşcinin iş yapma süresi arttığı için gücü azalmıştır. Verim; yapılan işin, harcanan enerjiye oranına eşittir. İşci, aynı değerde enerji harcayarak aynı değerde iş yapmaktadır. Dolayısıyla işcinin verimi değişmemiştir. Cevap B

ru 1200 J, L motoru da 1000 J enerji harcıyor.

sekliğe koymaktadır. İşçinin başlangıçta bir koliyi rafa koyma süresi 5 saniye sürerken daha sonra bu süre 6 - 7 saniyeleri bulmaktadır.

Buna göre, bu motorların verimleri aşağıda verilenlerden hangisi olabilir?

Buna göre işçiye ait, güç ve verim değerleri için ne söylenebilir?

9. Bir cismi, belirli bir yüksekliğe çıkarmak için K moto-

K'nin

L'nin

A)

% 25

% 40

B)

% 50

% 60

C)

% 85

% 80

D)

% 80

% 90

E)

% 100

% 100





Verim

A) Artmıştır

Değişmemiştir

B) Azalmıştır

Değişmemiştir

C) Azalmıştır

Artmıştır

D) Değişmemiştir

Azalmıştır

E) Artmıştır

Azalmıştır

7-C 8-D 9-B 10-A 11-B 170

Güç

Ünite 6 ENERJİ KAYNAKLARI 1. Aşağıda verilen enerji türlerinden hangisi yenile-

Test - 7

4.

nemez enerji türlerindendir? A) Hidroelektrik enerji

B) Doğal gaz enerjisi

C) Jeotermal enerji

D) Rüzgar enerjisi

 

ENERJİ KAYNAKLARI

E) Güneş enerjisi  Bir "termik santralde" gerçekleşen enerji dönüşümü, fiziğin; I. termodinamik, II. yüksek enerji ve plazma fiziği, III. mekanik alt dallarından hangilerinin ilgi alanındadır? A) Yalnız I   

2.

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Prf Yayınları

A) Yalnız I 

3. Doğal gaz ile ilgili;

 Nükleer enerji de yenilenemez enerji kaynaklarındandır.

5. Yoğunlaştırılmış güneş enerjisinin kullanıldığı CSP (Konsantre Güneş Enerjisi) teknolojisi sisteminin temelinde Güneş izleme sistemleri, oluk şeklinde birleştirilen parabolik aynalar ve aynaların odak noktasında bulunan içi su dolu tüpler bulunmaktadır. Parabolik aynalarla odaklanan Güneş ışınları, oluktaki suyu ısıtır. Isınan su buharlaşır. Buhar, beklenilen sıcaklık ve basınca ulaştığında buhar türbinine gönderilir ve elektrik enerjisi elde edilir.

Buna göre, CSP (Konsantre Güneş Enerjisi) teknolojisi fiziğin;

I. Doğal gaz çıkarıldığı hâli ile borulara verilerek istenildiği yerde kullanılabilir.

I. optik,

II. Sıvılaştırılıp tankerlere yüklenerek kullanılacağı yere gönderilebilir.

II. termodinamik,

III. Yenilenebilir enerji kaynağıdır.

III. nükleer fizik

yargılarından hangileri doğrudur?

alt dallarından hangilerini kullanmaktadır?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

Yenilenemez Enerji Kaynakları

 Oluşması binlerce yıl süren fosil yakıtlar (kömür, petrol, doğal gaz) hızla tükenmektedir.

II. Rüzgâr, güneş enerjisi gibi yenilenebilir kaynakların tesislerini kurmak pahalıdır.

Yukarıdaki yargılarından hangileri doğrudur?

Kaynakların tükenme tehlikesi, çeşitli çevre sorunları ve daha verimli enerji üretimi çabaları alternatif enerji kaynaklarının arayışını hızlandırmıştır.

Kömür, petrol, doğal gaz gibi kullanıldıkça tükenen ve kısa zamanda yeniden oluşamayan enerji kaynaklarına yenilenemez enerji kaynakları adı verilir.

E) I, II ve III 

I. Fosil yakıtların birim enerji başına üretimi daha ucuzdur.

III. Fosil yakıtların üretimi yüksek teknoloji gerektirir.

Artan dünya nüfusu, ihtiyaçlar ve gelişen teknoloji nedeniyle enerji ihtiyacı her geçen gün daha da artmaktadır.

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-B 2-D 3-C 4-D 5-C 171

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanıldıkça tükenmeyen, sürekli ve tekrar kullanılabilen kaynaklara yenilenebilir enerji kaynakları denir.  Yenilenebilir enerji kaynakları, sürdürülebilir enerji ve temiz üretimin başrolündedir.  Yenilenebilir (tükenmez) olmaları, çevreyi kirletmemeleri ve kolay elde edilmeleri olumlu yönleridir.  Teknolojilerinin pahalı olması, günümüz teknolojisinin henüz her enerji kaynağından yararlanmayı sağlayacak düzeyde olmaması, enerji üretimi bazen kesintiye uğrayabilmesi, yani bulutlu havalarda güneş enerjisinin, rüzgarsız havalarda rüzgar enerjisinin olmaması olumsuz yönleridir.  Güneş, su, rüzgar, biyo yakıt, jeotermal, hidrojen, okyanus, gelgit ve dalga enerjileri yenilenebilir enerji kaynaklarıdır.

ENERJİ KAYNAKLARI 6.

9. Bir ülkede yıllık 250 TWh elektrik enerjisi üretilmiştir.

I. Petrolle çalışan su motoru ile suyun yüksek yerlere pompalanması

Bu enerjinin % 10'u rüzgâr santralinden, % 25'i termik santralden, % 30'u doğalgaz santralinden, % 25'i hidrolik santralden ve % 10'u da nükleer santralden elde edilmiştir.

II. Sörf yapan sporcu

Güneş Enerjisi

III. Güneş enerjili trafik ikaz lambası

 Fotovoltaik hücreler yardımıyla gün ışığı doğrudan elektriğe çevrilir. Fotovoltaik paneller, pek çok ülkede ev ve iş yerlerinin çatılarına monte edilebilmektedir.

Yukarıda verilen olay ve nesnelerden hangilerinde yenilenebilir enerji kullanılmaktadır? A) Yalnız II   

Su Enerjisi

B) Yalnız III  D) I ve III 

Buna göre, bu ülkenin ürettiği elektrik enerjisinin yüzde kaçı yenilebilir enerji kaynaklarından üretilmiştir?

C) I ve II

E) II ve III 

A) 20 

B) 35 

C) 40 

D) 55 

E) 65

 Barajlarda, türbinlere bağlı olan jeneratörler elektrik üretir.  Çevre kirliliğine neden olmaz. Ancak doğal dengeyi bozabilir.

Rüzgâr Enerjisi  Rüzgâr türbinleri kullanıIarak rüzgar enerjisi elektriğe dönüştürülür.

 Biyokütle, organik madde içeren atıktır. Biyokütle enerjisi, biyokütlenin yakılması sonucu elde edilen yakıttır. Bu enerji atmosferde karbondioksit artışına neden olmaz.

7.

I. Yüksek miktarda enerji elde edilir. II. Yenilenebilir enerji kaynağıdır.

10. Mühendis Ali Bey, şehirler arası yolda dizel arabasıy-

III. Atıkları radyoaktiftir. Yukarıda verilenlerden hangileri nükleer enerji santrallerinin özelliklerindendir?

Jeotermal Enerji

A) Yalnız I 

 Jeotermal enerjinin kaynağı, Dünya’nın merkezindeki magmadır. Magma etkisi ile ısınan, yüzeye yakın yerlerdeki su kaynaklarından elde edilir.

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

Biyo (Organik) Yakıt

la seyahat ederken güneş enerjili trafik ikaz lambası ve rüzgar türbinlerini gördü. Bir baraj kenarından geçti ve işyeri olan termik santrale ulaştı. Yukarıdaki paragrafta kaç tane yenilenemez enerji veya kaynağından bahsedilmiştir? A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Hidrojen Enerjisi  Hidrojen gelecek için umut vaat eden ve çevre kirliliğine yol açmayan bir gazdır. Şu aşamada elde edilebilmesi çok maliyetli ve saklanması ve taşınması da oldukça güçtür.

Okyanus Enerjisi  Derin okyanus sularıyla Güneşin ısıttığı yüzey suyu arasındaki sıcaklık farkını kullanarak elektrik üretmek mümkündür. Ancak, bu teknolojiye ulaşmak için biraz vakit gerekiyor.

Dalga ve Gelgit Enerjisi  Okyanuslarda dalga enerjisinden ve gelgit olayının görüldüğü yerlerde gelgit olayından enerji kaynağı olarak yararlanılabilir.

8.

I. Güneş enerjisinin kullanım alanı sınırlıdır. Gece ve bulutlu havalarda istifade etmek zorlaşır.

11.  Sınırlı rezervlere sahip olması

II. Biyoenerji kaynakları hiç hava kirliliğine neden olmaz.



Sürekli artan maliyete neden olması

III. Hidroelektrik enerji için kurulan barajların doğal dengeye etkisi vardır. Sınırlı sayıda kurulabilir ve maliyeti yüksektir.



Atmosferde sera etkisi yapması



Küresel ısınmaya sebep olması



Hava kirliliği yapması

Çeşitli enerji kaynakları ile ilgili yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?



Atıkların çokluğu ve saklama problemi

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Yukarıdakilerden kaç tanesi yenilenemez enerji kaynaklarının dezavantajlarıdır?

C) Yalnız III E) II ve III 

A) 2 

6-E 7-C 8-D 9-B 10-B 11-E 172

B) 3 

C) 4 

D) 5 

E) 6

Ünite 6 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1.

4. Elektrikli aletlerin ener-

I. Sırt çantasını yatay yolda taşıyan öğrenci,

ji verimliliği ve enerji tasarrufu ile ilgili,

II. Elindeki kitabı rafa yerleştirmek için yukarı kaldıran kitapçı,

l. Elektrikli cihazların üzerlerinde A, B, C, D... harfleri ile enerji tüketim sınıflarının belirtildiği enerji etiketi bulunur.

III. Bir koliyi yerde sürükleyerek çeken kargocu, Yukarıda verilen eylemlerden hangilerinde fiziksel anlamda iş yapılmıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Test - 8

ÖSYM Sorusu

lll. A sınıfı cihaz kullanmak enerji tasarrufu sağlar.

Esneklik katsayıları sırasıyla k, 5k olan M, N yayları, normal boyları değiştirilmeden S cismine ve P, R çivilerine şekildeki gibi bağlanmıştır.

ifadelerinden hangileri doğrudur?



C) Yalnız III

ll. Enerjiyi en verimli A sınıfı cihazlar kullanır.

E) II ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız Il  D) I ve III 

C) l ve II

cismine ÁF1, ÁF2, ÁF3 kuvvetleri şekildeki gibi uygulandığında cisim bir süre sonra L noktasına geliyor.

 



Buna göre, cisim K'dan L'ye gelirken hangi kuvvetler iş yapmıştır? B) Yalnız ÁF2 

C) Yalnız ÁF3

Prf Yayınları





A) Yalnız ÁF1 









A) 2  B) 3  C) 4  D) 5  E) 6

 





S cismi, sürtünmesiz yatay düzlem üzerinde ok yönünde x kadar kaydırılınca M ve N yaylarında oluşan esneklik potansiyel enerjilerinin toplamı kaç kx2 olur?

E) I, II ve III 

2. Yatay sürtünmesiz düzlemin K noktasında duran X







Çözüm: Esnek yaylarda depo edilen esneklik potansiyel enerjisi;

5. Sürtünmenin önemsenmediği bir ortamda Ali, kütle-

 D) ÁF1 ve ÁF2 E) ÁF1 ve ÁF3 

leri m, 2m olan K, L silgilerini eşit uzunluktaki iplerin uçlarına bağlayarak şekildeki konumlardan serbest bırakıyor.







E=

1 kx2 2

bağıntısıyla hesaplanır. Cisim x kadar kaydırıldığında, yay sabiti k olan yay x kadar uzar, yay sabiti 5k olan yay ise x kadar sıkışır. Yaylarda depolanan esneklik potansiyel enerjileri toplamı; Etoplam =



3. Gücü 200 watt olan bir motor, m kütleli yükü, 0,2 m/s

 

sabit hızla 2 dakikada yerden bir inşaatın en üst katına çıkarıyor.





Etoplam = 3kx2 olur. 

Cevap B

Buna göre,

Buna göre, yükün kütlesi ve inşaatın yüksekliği nedir? (g = 10 m/s2 ; sürtünmeler önemsizdir.)

I. K ve L düşey doğrultudan eşit hızlarla geçer. II. Düşey düzleme ulaştıklarında K'nin mekanik enerjisi L'ninkinden küçüktür.

Kütle (kg)

Yükseklik (m)

A)

50

12

B)

50

24

C)

100

12

D)

100

24

A) Yalnız I 

E)

200

24

 

III. Hareket süresince K ve L'nin mekanik enerjileri sabittir. yargılarından hangileri doğrudur?

1-E 2-E 3-D 4-E 5-E 173

B) Yalnız II  D) I ve III 

1 2 1 kx + 5kx2 2 2

E) I, II ve III 

C) I ve II

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 6. K, L, M, N cisimlerinin kütleleri ve yerden yükseklikle-

9.

ri tabloda verilmiştir. Cisim

Kütle

Yerden yüksekliği

ÖSYM Sorusu

K

2 kg

3m

Yatay ve düz bir yolda hareket eden bir cisme; hareketiyle aynı yönde ve doğrultuda uygulanan FD dış kuvveti, hareket yönüne dik doğrultuda ve yukarı doğru FN tepki kuvveti, hareket doğrultusunda ve ters yönlü FS sürtünme kuvveti şekildeki gibi etkiyor.

L

1 kg

2m

M

4 kg

3m

N

2 kg

2m

P

10 kg

1m



Aşağıda, elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirmek için tasarlanmış bazı makinelerin harcadığı ve harekete çevirdiği enerji değerleri verilmiştir. Buna göre, hangi makine çalışma sırasında en fazla ısınmıştır?

Buna göre, hangi cismin yer çekimi potansiyel enerjisi en büyüktür? A) K 



B) L 

C) M 

D) N  

E) P

 



Cisim yatay doğrultuda belirli bir miktar yer değiştirme yaptığına göre; FD, FN ve FS kuvvetlerinden hangileri, fiziksel anlamda iş yapar? B) Yalnız FN

C) FD ve FN

D) FD ve FS

 

FD ve FS kuvvetleri cismin aldığı yola paralel olduğu için iş yapmıştır.

A)

2000

1800

B)

1000

500

C)

5000

3000

D)

2000

1500

E)

1000

900

ma süreleri tablodaki gibi verilmiştir. Elektrikli cihaz

Gücü (watt)

Kullanma süresi (saat)

Televizyon

250

8

Su ısıtıcısı

1500

1

Fırın

2000

1,5

Çözüm:

 Yola dik kuvvetler iş yapmaz.

Harekete dönüşen enerji (J)

7. Bir evde kullanılan elektrikli cihazların gücü ve kullan-

E) FD, FN ve FS 

Bir cisim üzerinde iş yapılabilmesi için cisme kuvvet uygulanması ve cismin de uygulanan kuvvet doğrultusunda yer değiştirmesi gerekir.

Harcanan enerji (J)

Prf Yayınları

A) Yalnız FD

Sürtünmeler nedeni ile makinelerin harcadığı enerjinin bir kısmı ısıya dönüşerek kayıp enerji olarak açığa çıkar.

Bu cihazların tükettiği elektrik enerjisi televizyonun W1, su ısıtıcısının W2, fırının W3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) W1 > W3 > W2

B) W3 > W1 > W2

C) W3 > W2 > W1

D) W1 > W2 > W3

 

10. Bir işçi kütlesi 50 kg olan bir dolabı şekildeki gibi, sürtünmeli yatay zeminde iterek 5 m ileriye götürmek istiyor. 

E) W2 > W1 > W3  

FN kuvveti cismin aldığı yola dik



 

olduğu için iş yapmamıştır. Cevap D

Dolap ile zemin arasındaki statik ve kinetik sürtünme katsayısı k = 0,4 kabul edildiğine göre, I. Uygulanması gereken kuvvet en az 200 N'dir.

8. Kütlesi 60 kg olan Ahmet, toplam yüksekliği 8 m olan

II. Harcanması gereken enerji en az 1000 J'dir.

bir üst geçitin merdivenlerini sabit hızla 15 saniyede koşarak çıkıyor.

III. Dolap hareket ettirilirken yere temas eden yüzeyinin sıcaklığı artar.

Ahmet'in üst geçiti çıkmak için "birim zamanda harcadığı enerji" kaç watt'tır?

yargılarından hangileri doğrudur? (g = 10 m/s2)

(Sürtünmeler önemsizdir ; g = 10 m/s2)

A) 32 

B) 64 

C) 320 

D) 480 

A) Yalnız I  E) 640

 

6-C 7-B 8-C 9-C 10-E 174

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 6 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Şekildeki makara düzeneğinde

4. Düşey kesiti verilen düzenekte K noktasında serbest



cisim ve makaraların her birinin kütlesi m’dir. Düşey F kuvveti ile makaralar ve cisim bir miktar yükseltildiğinde cismin potansiyel enerjisi E kadar artıyor.

 



ÖSYM Sorusu

   

önemsenmiyor.)

B) 2 

bırakılan cisim L noktasından geçerken kinetik enerjisi EK, yere göre potansiyel enerjisi EP oluyor.



Buna göre, F kuvvetinin yaptığı iş en az kaç E’dir? (Sürtünmeler

A) 1,5 

Test - 9

C) 2,5 

D) 3 



Buna göre, cisim ile yüzey arasındaki sürtünme katsayısı daha küçük olsaydı EK ve EP için ne söylenebilirdi?

E) 4



EK

EP



2. Eşit bölmeli levhanın üzerine, noktasal X ve Y cisimleri

A) Artardı

Azalırdı

yapıştırılmıştır. Levha şekildeki konumda duruyorken Y'nin yere göre potansiyel enerjisi X'inkinden büyüktür. Levhanın KL kesimi yere konulduğunda X'in yere göre potansiyel enerjisi Y'ninkinden büyük oluyor.

B) Artardı

Artardı

C) Azalırdı

Artardı

D) Artardı

Değişmezdi

E) Değişmezdi

Değişmezdi



Yerden h yüksekliğindeki bir noktadan ilk hızsız olarak serbest düşmeye bırakılan m kütleli bir top yere çarptığında, mekanik enerjisinin bir kısmını kaybeder ve yukarıya doğru zıplar. Bu zıplama sonunda top yerden h en fazla yüksekliğine çıktı4 ğına göre, mekanik enerjisinin yüzde kaçını yere ilk çarpma anında kaybetmiştir? (Hava sürtünmesi önemsizdir ve topun çapı h yüksekliğine göre çok küçüktür.) A) 25   

B) 50  D) 80 

C) 75 E) 90 



 



m X'in kütlesi mX, Y'ninki mY olduğuna göre, X oramY nı aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) 2   5

B) 1   2

Prf Yayınları

Çözüm:



5.

h yüksekliğindeki cismin potansiyel enerjisi,

I. Kalori II. Joule

EPilk = mg⋅h'dir.

m 2 III. kg ⋅ ( ) s Yukarıda verilenlerden hangileri enerji birimi olarak kullanılır?

C) 3  D) 2  E) 4 5 3 5

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

3. Yatay sürtünmeli düzlemin A noktasında duran m kütleli cisim şekildeki gibi uygulanan ÁF kuvveti ile B noktasına kadar çekiliyor. 

h dir. 4

1 üne eşit 4 olduğu için ısıya dönüşen enerji 3 ilk enerjinin üne eşittir. 4 Bu enerji, ilk enerjinin

Dolayısıyla ısıya dönüşen enerji % 75'tir.

6. Şekildeki sürtünmeli yatay zeminin K noktasında dur-

 



makta olan m kütleli cisme yatay F kuvveti L ye kadar etki ediyor.





I. Sürtünme kuvvetinin yaptığı işin miktarı, II. Uygulanan kuvvetin yaptığı iş,

niceliklerinden hangileri artardı?

D) I ve III 







Cisim L noktasından E kinetik enerjisi ile geçtiğine göre, F, m ve x ten hangisi daha büyük olsaydı E daha büyük olurdu? (Sürtünme kuvveti sabittir.)

III. Cismin AB yolunu alma süresi,

B) Yalnız II 





Buna göre, başlangıçta cismin kütlesi 2m olsaydı;

 

EPson = mg⋅

Cevap C 



A) Yalnız I 

h yüksekliğindeki cisimin potan4 siyel enerjisi ise

C) Yalnız III

A) Yalnız F 

E) II ve III 

 

1-E 2-C 3-D 4-D 5-E 6-D 175

B) Yalnız m 

D) F ya da x 

C) Yalnız x

E) F ya da m 

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 7. Kütlesi 16 kg olan bir koli şekilde-

10. Kütleleri 2 kg ve 3 kg olan K,

ki gibi uygulanan ÁF kuvveti ile düşey doğrultuda sabit süratle 5 m yükseliyor.

ÖSYM Sorusu Şekildeki I, II ve III eğik düzlemleri sürtünmesizdir.

Buna göre, ÁF kuvvetinin büyüklüğü ve yapılan iş nedir? (Sürtünmeler önemsizdir ; g = 10 m/s2)

F (N)

  

    





K ve L cisimleri yan yana geldiğinde, sistemin potansiyel enerji değişimi kaç J'dir? (g = 10 m/s2)



A)

16

180

B)

16

1800



C)

160

180

D)

160

800

E)

170

2000



A) 10 

B) 20 

C) 30 

D) 40 

E) 50

Bir P cismini bu eğik düzlemlerin tepe noktalarına çekerek çıkarmak için yapılan WI, WII ve WIII işleri arasında nasıl bir ilişki vardır? A) WI < WII < WIII

8. Sırıkla yüksek atlama yapan bir sporcunun koşuya başlamasından, mindere düşünceye kadar geçen süreçteki enerji dönüşümü aşağıdakilerden hangisidir? (E: Enerji)

C) WI = WIII < WII



B) Esneklik potansiyel E  Çekim potansiyel E  Kinetik E  Isı E

E) WI = WII > WIII



Buna göre, I. K'nin yerden yüksekliği, N'ninkinden büyüktür. II. Arabanın mekanik enerjisi, L ve M noktalarında eşittir.

A) Yalnız I   

Cismi belirli bir yüksekliğe çıkarmak için yapılması gereken iş, yer çekimi kuvvetine karşı yapılan iştir. Bu da cismin ağırlık kuvveti ile düşey yüksekliğin çarpımına eşittir.

mü sürtünmeli ve sürtünme kuvveti sabittir. K noktasından 8 m/s hızla atılan 4 kg kütleli cisim yolun LM bölümünü geçerek en fazla N noktasına ulaşıyor. 



D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

12. Yatay ve sürtünmeli düzlemde hareket eden bir otomobil düzgün hızlanmaktadır.









Buna göre, otomobilin motorunun yaptığı işle ilgili; I. Otomobilin kazandığı kinetik enerjiye eşittir.



II. Sürtünmeye harcanan enerjiye eşittir. III. Otomobilin kazandığı kinetik enerjiden büyüktür.

WIII = P ∙ h dir.

Cevap C

B) Yalnız II 

9. Düşey kesiti verilen KLMN yolunun yalnız LM bölü-

 

İşler arasında WI = WIII < WII ilişkisi vardır.



yargılarından hangileri doğrudur?

E) Çekim potansiyel E  Esneklik potansiyel E  Isı E  Kinetik E

Çözüm:



III. Arabanın mekanik enerjisi KL arasında artmıştır.

D) Çekim potansiyel E  Esneklik potansiyel E  Kinetik E  Isı E

D) WI = WIII > WII

 

A) Kinetik E  Esneklik potansiyel E  Çekim potansiyel E  Kinetik E

C) Esneklik potansiyel E  Kinetik E  Çekim potansiyel E  Kinetik E

B) WI = WII < WIII

tasından serbest bırakılan oyuncak araba yolun karşı tarafında N noktasına kadar çıkıyor.

Prf Yayınları

 

WI = P ∙ h

 

11. Düşey kesiti verilen ve her yeri sürtünmeli yolun K nok



WII = P ∙ 2h









 



W (J)







L cisimleri şekildeki konumda tutulurken serbest bırakılıyor.

Cisme LM arasında etki eden sürtünme kuvveti 20 N olduğuna göre, N noktasındaki potansiyel enerji kaç J'dir? (g = 10 m/s2) A) 10 

B) 14 

C) 28 

D) 32 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

E) 56

7-D 8-A 9-C 10-A 11-A 12-C 176

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 6 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 10

1. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesi önemsiz

4. Düşey kesiti şekildeki gibi olan sürtünmesi önemsiz

yolun K noktasından serbest bırakılan cisim L noktasından E kinetik enerjisi ile geçiyor. Aynı cisim L noktasından, durgun hâlden yola paralel F kuvvetiyle yukarı doğru itilince K noktasından E kinetik enerjisiyle geçiyor.

yolun K noktasından E kinetik enerjisi ile geçen cisim L noktasından EL, N noktasından da EN kinetik enerjisi ile geçiyor. 

ÖSYM Sorusu

















Cismin K noktasındaki kinetik enerjisi değiştirilmeden, kütlesi azaltılırsa EL ve EN için ne söylenebilir?

Buna göre, F’nin büyüklüğü cismin ağırlığının kaç katına eşittir? A) 1   2

B) 1 

C) 3   2

D) 2 



E) 3

2. Şekilde silindirik kaptaki birbiri-

B) 2 





D) 5 

B) Azalır

Azalır

C) Değişmez

Değişmez

D) Artar

Azalır

A) Yalnız K - L

E) Azalır

Artar

B) Yalnız L - M

E) 6

E) L - M ve M - N

Çözüm:

bırakıldığında M noktasında, L noktasından serbest bırakıldığında da P noktasında duruyor.





 







 

I. Eğik düzlem sürtünmelidir.

 

II. Eğik düzlem ile cisim arasındaki sürtünme katsayısı sabit değildir.

Cisimler yere ulaştıklarında,

III. İlk durumda K - M arasında ısıya dönüşen enerji, ikinci durumda L - P noktaları arasında ısıya dönüşen enerjiden küçüktür.

I. X'in kinetik enerjisi Y'ninkinden küçüktür. II. X ve Y'nin hızlarının büyüklüğü eşittir. III. Y cismi X'ten önce yere ulaşır.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur? (a < q)

 

D) II ve III 

B) Yalnız III 

(Noktalar eşit aralıklıdır.)

C) I ve III

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-B 2-A 3-E 4-E 5-E 177

B) Yalnız II  D) I ve II 

Cisim, O noktasından serbest bırakdığında LM arasında yükselir. Dolayısıyla bu aralıkta kinetik enerjinin bir kısmı potansiyel enerjiye dönüşeceği için cisim kesinlikle yavaşlar. M noktasında ilk hızı olan cisim N de durduğuna göre, MN arasında kesinlikle yavaşlamış ve durmuştur.

Buna göre;

A) Yalnız II 



Buna göre cismin, yolun K - L, L - M ve M - N aralıklarından hangilerinde yavaşladığı kesinlikle söylenebilir?

Artar

min üstünden m, 2m kütleli X, Y cisimleri aynı anda bırakılıyor.





 

C) Yalnız M - N

3. Düşey kesiti verilen sürtünmesi önemsiz eğik düzle-





 

A) Artar

5. Bir cisim, şekildeki düzlemin K noktasından serbest



  

D) K - L ve M - N



C) 4 

EN





Sıvılar karıştırılarak türdeş bir karışım elde edildiğine göre, yapılan iş en az kaç E'dir?

EL

Prf Yayınları

ne karışmayan d ve 2d özkütleli sıvıların yere göre toplam potansiyel enerjisi 5E'dir.

A) 1 







Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun O noktasından serbest bırakılan bir cisim, OKLMN yolunu izleyerek N noktasında duruyor.

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

K - L noktaları arasında sürtünme varsa, cisim kinetik enerji kaybeder ve yavaşlar, sürtünme yoksa sabit hızla gider. Sürtünmenin olup olmadığı verilmediği için yavaşladığına dair kesinlik yoktur. Buna göre, cisim L - M ve M - N arasında kesinlikle yavaşlar. Cevap E

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Düşey kesiti verilen KLMNPR yolunun yalnız LM bö-

9. Birbirine iple bağlı K ve L cisimleri okla gösterilen yön-

lümü sürtünmelidir. K noktasından serbest bırakılan m kütleli cisim LM yolunu sabit hızla geçiyor.

lerde sabit süratle hareket etmektedir. 







 



Düşey kesiti şekilde verilen yolun yalnız MN bölümü sürtünmelidir. P noktasından E kinetik enerjisiyle geçen m kütleli cisim, T noktasına kadar çıkıp geri dönerek M noktasında duruyor.   





Buna göre, hareket süresince; 

I. K ve L'nin toplam kinetik enerjisi artar. II. L'nin, yer çekimi potansiyel enerjisi azalır.



III. Isıya dönüşen enerji artar. Buna göre, cismin M noktasındaki kinetik enerjisi kaç mgh'dir? (g : Yer çekimi ivmesi)

  





A)

  





ÖSYM Sorusu

1   2

B) 1 

C)

3   2

D) 2 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) 3

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 



Buna göre, cismin E kinetik enerjisi kaç mg·h’dir? (g : yer çekimi ivmesi)

7. Karlar üstünde 2 m/s hızla ilerleyen kızağın ve üstündeki adamın toplam kütlesi 200 kg'dır. Kızağa bağlı köpekler kızağı çekerek hızını 8 m/s'ye çıkarıyor. Buna göre, köpeklerin bu işlem için harcadığı enerji kaç kJ'dür? (Sürtünmeler önemsizdir.)

Çözüm: Cismin T’de sahip olduğu 3mgh potansiyel enerji T’den M’ye dönüşte, N’ye kadar kinetik enerjiye sonra NM arasında ısıya dönüşür. Yani MN arasında 3mgh kadar kinetik enerji ısıya dönüşür. Cismin P’den T’ye gelebilmesi için atıldığı seviyeden h kadar yukarı çıkması ve sürtünmeli yüzeyi geçmesi gerekir. Cismin sürtünmeli yüzeyi geçmesi için 3mgh, atıldığı seviyeden h kadar yükseğe çıkması için mgh kadar enerjiye ihtiyaç vardır. Cisim atıldığı andaki kinetik enerjisi bu iki enerjinin toplamına yani 4mgh'ye eşittir.

A) 2 

B) 4 

C) 6 

D) 8 

Prf Yayınları

A) 2  B) 3  C) 4  D) 5  E) 6

E) 10

10. Düşey kesiti verilen platformun K noktasından serbest bırakılan m kütleli cismin L noktasından geçerken hızı v, kinetik enerjisi EK, potansiyel enerjisi EP'dir. 





8. Düşey kesiti şekilde verilen sürtünmesi önemsiz düzlemlerin O noktalarında duran özdeş K, L cisimlerine, düzlemlere paralel F kuvvetleri x kadar yol aldırıyor.  









  

 



Buna göre, K noktasından 2m kütleli bir cisim bırakılsaydı; v, EP, EK nicelikleri için ne söylenebilirdi?

Buna göre, x yolu sonunda cisimlerin;

Cevap C

I. üzerine yapılan iş, II. mekanik enerji değişimi, III. kinetik enerji niceliklerinden hangileri eşittir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

v

EP

EK

A)

Değişmez

Artar

Artar

B)

Artar

Artar

Artar

C) Değişmez

Değişmez

Artar

D)

Artar

Değişmez

Değişmez

E)

Değişmez

Artar

Değişmez

6-B 7-C 8-C 9-D 10-A 178

Ünite 6 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 1. Türdeş bir sıvı ile dolu kabın tabanında tutulan bir ci-

Test - 11

4. Sürtünmesiz eğik düzlemlerde duran özdeş X, Y ci-

simleri, ÁF ve –ÁF kuvvetleri etkisinde, kuvvet yönlerinde eşit miktar yer değiştiriyor.

sim serbest bırakılınca sıvı yüzeyine çıkıyor. Cisim yukarı doğru hareket ederken herhangi bir t anında cismin kinetik enerjisi, kap tabanına göre yer çekimi potansiyel enerjisinin 2 katına eşit oluyor.



Sıvının özkütlesi d olduğuna göre, cismin özkütlesi kaç d'dir? A) 1   4

B) 1   3

C) 1  D) 2   2 3

ÖSYM Sorusu



 



E) 1







Buna göre, son durumda; I. X'in kinetik enerjisi Y'ninkinden küçüktür. II. Y'nin potansiyel enerjisi X'inkinden küçüktür. III. X ve Y'nin mekanik enerjileri eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

2. Küçük bir X cismi, d özkütleli sıvı dolu kaba sıvı yüze-

Buna göre, sıvı özkütlesi 3d olsaydı X'in sıvıda inebileceği derinlik kaç h olurdu? (Sürtünmeler önemsenmiyor.)

A) 1   5

B) 1   4

C) I ve II

D) m yi artırma, d yi azaltma E) F ve d yi azaltma

Çözüm: Sürtünme kuvveti cismin hareketine zıt yöndedir.

C) 1  D) 1  E) 2 3 2 3

5. Düşey kesiti şekildeki gibi olan eğik düzlemin K noktasından E1 kinetik enerjisi ile atılan X cismi L noktasına kadar çıkıp tekrar K noktasından E2 kinetik enerjisi ile geçiyor.



dengededir. Kürelerin sıcaklıkları eşit miktar azaltılınca yere göre potansiyel enerjilerindeki değişimler sırası ile ∆EK ve ∆EL oluyor.

Buna göre, cismin L noktasında iken yere göre yer çekimi potansiyel enerjisi aşağıdakilerden hangisine eşittir? (Cisme hareketi süresince sabit büyüklük-

 



A) E1 + E2 

(İp boyları sabit kalıyor.)

B) 1   3

C) 1   2



te sürtünme kuvveti etki ediyor.)

DEK Buna göre, oranı kaçtır? DEL

A) 1   4

(m ⋅ a – k ⋅ mg) ⋅ d = k ⋅ mg ⋅ x (a – kg) ⋅ d = k ⋅ g ⋅ x dir.





(F – fS) ⋅ d = fS ⋅ x 



D) 1 

 D)

E) 2

1-B 2-A 3-B 4-E 5-C 179

Net kuvvetin d yolunu alıncaya kadar yaptığı iş değeri, sürtünmeden dolayı x yolunu alıncaya kadar sürtünme kuvvetinin yaptığı işe eşittir. Kazanılan enerji ısıya dönüşüyor. Buna göre, yapılan işlerin eşitliğinden,



3. Özdeş K ve L metal küreleri şekildeki gibi

B) d yi azaltma C) m yi azaltma

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

yinden h kadar yüksekten bırakılınca cisim sıvıda en fazla h kadar derine inerek sonra sıvı yüzeyine çıkıyor.

Yol boyunca cisim ile yol arasındaki sürtünme katsayısı değişmediğine göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılırsa x in büyüklüğü artar? A) F yi azaltma

B) Yalnız II  D) I ve III 

Yatay ve sürtünmeli bir yolda, bu yola paralel F büyüklüğündeki bir kuvvetin etkisinde, ilk hızsız harekete başlayan m kütleli bir cisim, d yolunu aldıktan sonra kuvvet kaldırılıyor. Cisim bundan sonra x yolunu alarak duruyor.

B) E1 – E2  (E1 – E2)   2

C) E) E2 

(E1 + E2) 2

Bu denklemlere göre, F ve d azaltılırsa, x uzaklığı da azalır. m azaltılırsa, F = m⋅ a ya göre, a artar ve a’nın artması da x’in artmasına neden olur. Cevap C

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 6. K ve L uçları yatay ve düşey düzlemlere dayanmış olan

8. Düzgün, türdeş X ve Y tuğlalarının Şekil - I'deki ko-

m kütleli türdeş çubuk, şekildeki konumdan serbest bırakıldığında, uçları düzlemlerden ayrılmadan kaymaya başlıyor ve L ucu yatay düzleme geldiğinde duruyor.

numlarında iken yere göre potansiyel enerjileri eşittir.  





ÖSYM Sorusu Düşey kesiti şekildeki gibi olan yolun yalnız LM kesimi sürtünmeli ve k sürtünme katsayısı sabittir. L noktasından v büyüklüğündeki hızla geçen X cismi, N noktasından da aynı büyüklükteki hızla geçiyor. 





sin 37° = 0,6 ; cos 37° = 0,8)

 

B) 0,4  D) 0,6 

 

I. Hareket süresi içerisinde K'nin ortalama sürati, L'nin ortalama süratinden küçüktür. II. Isıya dönüşen enerji mgh'ye eşittir.

X ve Y Şekil - II'deki konumlarına getirildiğinde X'in yere göre potansiyel enerjisi E kadar arttığına göre, Y'nin potansiyel enerjisi için ne söylenebilir?

III. Cismin hareketi sırasında kazandığı en büyük kinetik enerji mgh'ye eşittir.

A) 0,5E kadar artar

B) E kadar artar

yargılarından hangileri doğrudur?

C) 0,5E kadar azalır

D) E kadar azalır

(g : Yer çekimi ivmesi)

C) 0,5 E) 0,8 

A) Yalnız I   

  B) Yalnız II 

D) I ve III 

E) 2E kadar azalır 

C) I ve II

E) II ve III 

Çözüm: LM arası 2x ise, MN arası x, N noktasına göre yükseklik de 0,6x olur. 





Buna göre,



LM = 2MN olduğuna göre, k kaçtır? (g = 10 m/s2 ;

A) 0,3 

 











Prf Yayınları







  

 



Cismin başlangıçtaki N'ye göre potansiyel enerjisi ve L deki kinetik enerjisi; cisim N'ye geldiğinde, LM arasında ısıya dönüşen enerji ile N'deki kinetik enerjinin toplamına eşittir.

9. Sürtünmelerin önemsenmediği şekildeki düzenekler7. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz yolun K noktasında



Ekinetik(L) + Epot = Eısı + Ekinetik(N)





Epot = Eısı



mg(0,6x) = k⋅mg ⋅ 2x

Cevap A





L'deki ve N'deki kinetik enerjiler eşittir.

k = 0,3 bulunur.

de X ve Y cisimleri dengededir. Bu durumda P yayında E, R yayında 2E kadar esneklik potansiyel enerji si depo edilmiştir.

duran m kütleli cisme F = mg kuvveti hareket doğrultusuna paralel olacak şekilde yol boyunca uygulanıyor.







1   3

B)

1   2

C) 1 









Cisimlerin yerleri kendi aralarında değiştirilip denge sağlandığında P yayında depolanan esneklik potansiyel enerjisi 4E olduğuna göre, R yayındaki kaç E'dir?

Cismin M noktasındaki potansiyel ve kinetik enerEP jileri sırasıyla EP ve EK olduğuna göre, oranı EK kaçtır? A)



D) 2 

A) 4 

E) 3

6-A 7-A 8-C 9-D 180

B) 2 

C) 1 

D)

1 1  E) 2 4

Ünite 6 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

3.

Cevap B

Prf Yayınları

Cevap B

4.

Cevap E

2.

5.

Cevap A

Cevap C

181

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

6.

8.

Cevap A

Prf Yayınları

Cevap C

9. 7.

Cevap A

Cevap D

182

KARMA TESTLER [5. VE 6. ÜNITELER]

KARMA TESTLER, 5. ÜNİTE: KUVVET VE HAREKET 6. ÜNİTE: ENERJİ ÜNİTELERİNİN KAZANIMLARINI İÇERMEKTEDİR.

KARMA TEST (5. VE 6. ÜNİTELER)

Test - 1

1. Bir çocuk, uzaktan kumandalı oyuncak arabayı; ön-

4. Çubuk mıknatısı bir toplu iğnenin yakınına getirirken

ce 100 m güneye, sonra 120 m doğuya, daha sonrada 150 m kuzeye doğru hareket ettiriyor.

toplu iğnenin harekete geçerek mıknatısa doğru yaklaştığını gözleriz.

Buna göre, arabanın yer değiştirmesinin büyüklüğü kaç m'dir?

Bu olayda,

A) 130 

B) 150 

C) 180 

D) 250 

ÖSYM Sorusu

I. Mıknatıs toplu iğneye, toplu iğnede mıknatısa kuvvet uygular.

E) 370

II. Mıknatısın toplu iğneye uyguladığı kuvvet, toplu iğnenin mıknatısa uyguladığı kuvvetten büyüktür.

Doğadaki dört temel kuvvet ile ilgili olarak I. Yıldız, gezegen ve uydular arasındaki etkileşmelerde, elektromanyetik kuvvetler baskındır.

III. Toplu iğne dengelenmemiş kuvvetlerin etkisinde kalmıştır. yukarıda verilenlerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

2. K ve L şehirleri arası mesafe kuş uçuşu 210 km, kara

B) Yalnız II 

 

yolu ile 250 km'dir. Bir araç K ve L şehirleri arasını ortalama süratle 5 saatte alıyor.

D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

III. Bir hidrojen atomunda çekirdek ve elektronun arasındaki etkileşmede, zayıf nükleer kuvvetler baskındır.

Buna göre, bu aracın ortalama hızının büyüklüğü ve ortalama sürati nedir? Hız (km/h)

Sürat (km/h)

A)

42

50

B)

42

42

C)

50

50

D)

50

42

E)

56

56

yargılarından hangileri doğrudur?

5. Eşit kollu terazilerle ilgili;

Prf Yayınları

I. Yalnız yer çekimi olan yerde çalışır. II. Doğrudan kütle ölçümü yapar.

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 







6. K, L, M araçları doğrusal yolda şekilde gösterilen yönlerde sabit hızlarla hareket etmektedir. t0 = 0 anında şekildeki konumdan geçen araçlardan t anında K ile L, 2t anında K ile M yanyana geliyor.

 









I, II, III düzeneklerinin ivmelerinin büyüklüğü sırasıyla a1, a2, a3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) a1 > a3 > a2

B) a1 = a3 > a2

C) a1 > a2 > a3

D) a1 = a2 > a3

 







 

Buna göre,

A)

E) a2 > a3 > a1 

1   4

1-A 2-A 3-D 4-E 5-C 6-B 185





x1 oranı kaçtır? x2 B)

1   3

C)

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

E) I ve III 

Çözüm: Yıldızlar, gezegenler, uydular arasındaki etkileşimde, kütle çekim kuvveti baskındır. (I yanlış) Güçlü (yeğin) nükleer kuvvetler atomların çekirdeğini oluşturan parçacıkların bir arada bulunmasını sağlar. (II doğru)

3. Özdeş kutular birbirine yapıştırılarak, sürtünmesiz yatay düzlemde F kuvvetleri ile şekildeki gibi çekiliyor.

A) Yalnız I

 

III. Bir maddenin kütlesini, kutuplarda ekvatordakinden daha büyük ölçer.

A) Yalnız I 



II. Yeğin nükleer kuvvetler atomların çekirdeğini oluşturan parçacıkların bir arada bulunmasını sağlar.

1 2 3  D)  E) 2 3 4

Çekirdek ve elektron arasındaki etkileşmede elektromanyetik kuvvet etkindir. (III yanlış) Cevap B

KARMA TEST (5. VE 6. ÜNİTELER) 7. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz yolun K noktasından

9. Bir atölyede her birinin gücü 200 watt olan 5 tane bil-

serbest bırakılan m kütleli cismi, L noktasından v hızıyla geçerek, esnek yayı en fazla x kadar sıkıştırıyor. 

gisayar günde ortalama 8 saat çalışıyor. Buna göre, bu iş yerindeki bilgisayarların 30 günde kullandıkları toplam elektrik enerjisi kaç kW⋅ h'tir?



ÖSYM Sorusu

A) 120 

Hız - zaman grafiği şekildeki gibi olan bir cisim KLM yolunu 3t sürede alıyor.

Buna göre, cismin kütlesi 2m olsaydı v ve x için ne söylenebilirdi? 









KL = LM olduğuna göre, cisim yolun son yarısı olan LM bölümünü kaç t sürede alır? A) 0,5 

B) 1 

 

D) 2 

C) 1,5 E) 2,5 

D) 360 

E) 480

 





C) 240 



 

B) 180 



v

10. Yatay sürtünmeli yolun K noktasında duran cisim F = 25 N'lik sabit kuvvetle L noktasına kadar itiliyor.

x

A) Değişmezdi

Artardı

B) Değişmezdi

Azalırdı

C)

Artardı

Artardı

D)

Azalırdı

Artardı

E)

Azalırdı

Azalırdı



 







Cisimle yüzey arasındaki sürtünme kuvveti 5 N olduğuna göre, I. F kuvvetinin yaptığı iş 100 J'dir. II. Düzeneğin verimi % 90'dır.

Hız - zaman grafiğin alan yer değiştirmeyi verir. Cisim KLM yolunu 3t sürede aldığına göre, grafiğin altında kalan alan 3vt kadardır.

yargılarından hangileri doğrudur?

Prf Yayınları

Çözüm:

III. Cismin L noktasındaki kinetik enerjisi 100 J'dir.



A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

   











8. Yatay sürtünmesiz düzlemde bulunan X, Y, Z cisim11. Sabit hızla hareket eden bir trenin koltuk masasında

lerine uygulanan net kuvvet ve kazandığı ivme grafiği şekildeki gibidir.

bulunan çay bardağındaki çayın konumu Şekil - I'deki gibidir. Bir süre sonra tren ivmeli hareket yaptığında çayın konumu Şekil - II'deki gibi oluyor.







Grafiğin altında kalan alana göre, yolun yarısını ilk 2t sürede, geri kalan diğer yarısını da 2t ile 3t süreleri arasında geçen zamanda yani t sürede alır.











Cevap B



Z'nin kütlesi m olduğuna göre, X ve Y'nin kütleleri nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)









Buna göre, trenin hareketi; I. 1 yönünde hızlanan

X'in

Y'nin

A)

4m

1,5m

B)

8m

3m

C)

4m

3m

D)

2m

1,5m

E)

2m

2m

II. 2 yönünde hızlanan III. 1 yönünde yavaşlayan verilenlerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I   

7-A 8-A 9-C 10-A 11-E 186

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

KARMA TEST (5. VE 6. ÜNİTELER)

Test - 2

1. Doğrusal bir yolda hareket eden bir otobüs 2 saat bo-

4. Elektrikle çalışan X ve Y motorları 80 kg ve 60 kg küt-

yunca 80 km/h'lik sabit hızla yol alıp yarım saat mola veriyor. Daha sonra 2,5 saat boyunca 70 km/h'lik sabit hızla yol alarak yolculuğunu tamamlıyor.

leli yükleri sabit hızlarla şekilde verilen yüksekliklere çıkarıyor. 

Buna göre, bu yolculukta otobüsün ortalama hızı kaç km/h'tir? A) 62 

B) 65 

C) 67 

D) 70 

ÖSYM Sorusu

 



E) 72 





 



X motorunun çalışma süresi 40 s, Y'ninki de 20 s olduğuna göre,

2. Ortalama çapı 540 m olan çembersel yarış pistinde hareket eden bir araç, bir dakikada çember pistin yarısına gelecek şekilde ilerliyor.

mK kütleli K cismi dinamometreyle Yer'de tartıldığında 24 N geliyor. mL kütleli L cismi de aynı dinamometreyle Ay'da tartıldığında 2 N geliyor. Ay'ın çekim ivmesi Yer'in çekim 1 ivmesinin ’sı olduğuna göre, 6 mK oranı kaçtır? mL A) 1  B) 2  C) 3  D) 4  E) 6

I. X motorunun yaptığı iş, Y'ninkinden büyüktür. II. X motorunun gücü, Y'ninkinden küçüktür.

Buna göre, aracın hızı ve sürati nedir?

III. Yüklerin kazandığı mekanik enerjiler eşittir.

(p = 3 alınız.)

yargılarından hangileri doğrudur? Hız (m/s)

Sürat (m/s)

A)

9

18

A) Yalnız I 

B)

18

9

 

C)

9

13,5

D)

9

9

E)

13,5

13,5

Ağırlık, G = m⋅g bağıntısı ile hesaplanır. Dünya'da yapılan ölçüme göre,

B) Yalnız II  D) I ve III 

Çözüm:

C) I ve II

E) I, II ve III 

GD = mK ⋅ gD 24 = mK ⋅g olur.

Prf Yayınları

GA = mL ⋅ gA 2 = mL ⋅ Buradan 12 = mL ⋅g elde edilir. mK mL



 



ÖSYM Sorusu



   

 









X, Y, Z araçlarının ortalama hızlarının büyüklüğü sırasıyla vX, vY, vZ olduğuna göre bunlar arasındaki ilişki nedir?

II. L bölgesindeki sürati M'dekinden küçüktür. III. Toplam yer değiştirmesi sıfırdır. yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız II  D) I ve II 





I. K bölgesinde sabit hızlıdır.

 

 

Buna göre, hareketli için;

A) Yalnız I 

Cevap B

araçlarının ilk ve son hızları şekildeki gibidir.

num - zaman grafiği şekildeki gibidir.



= 2 bulunur.

5. Doğrusal yolda düzgün değişen hareket eden X, Y, Z

3. Doğrusal yolda hareket eden bir hareketlinin ko-



g olur. 6

C) Yalnız III E) II ve III 

Buna göre, Dünya yüzeyinde 1,2 metre yüksekliğe zıplayabilen bir sporcu aynı ilk hız ile Ay yüzeyinde kaç metre yüksekliğe zıplayabilir? (Atmosferin etkisi ve Dünya ile Ay’ın kendi etrafında dönme etkileri önemsenmeyecektir.)

A) vY > vX > vZ

B) vX = vZ = vY

A) 0,2 

C) vX > vZ > vY

D) vZ > vX > vY

 

 

1-C 2-C 3-B 4-C 5-E 187

Bir sporcunun ağırlığı Dünya yüzeyinde 720 N, Ay yüzeyinde ise 120 N olarak ölçülmüştür.

E) vZ > vX = vY 

B) 1,2  D) 7,2 

C) 2,4 E) 12  Cevap D

KARMA TEST (5. VE 6. ÜNİTELER) 6. Bir doğru üzerinde farklı noktalarda bulunan üç öğren-

9. Kütlesi 100 kg olan bir yük, ÁF kuvveti ile sabit hızla iti-

ciden, Derya'nın Çağan'a göre konumu batı yönünde 12 m; Serkan'ın Çağan'a göre konumu batı yönünde 19 m'dir. ÖSYM Sorusu

Buna göre, Derya'nın Serkan'a göre konumu nedir?

Jüpiter'deki kütle çekim ivmesi 23,3 m/s2, Yerküre'deki kütle çekim ivmesi ise 9,8 m/s2 olsun. Yerküre üzerindeki ağırlığı 980 N olan bir kutunun, Jüpiter'deki ağırlığı ve kütlesi aşağıdakilerden hangisidir? Ağırlığı (N)



A) Batı yönünde; 7 m

50

B) 1520

100

C) 2330

100

D)

980

100

E) 1160

98 Cevap C

Esnek bir düzlemde zıplayan çocuğun, bu düzlemden ayrıldıktan sonra yukarı doğru çıktığı süre boyunca hızı, ivmesi ve bu çocuğa etki eden net kuvvet hakkında ne söylenebilir?

D) Doğu yönünde; 21 m E) Batı yönünde; 30 m

A) 1500 

Hız

İvme

A)

Azalır

Azalır

Artar

B)

Azalır

Değişmez

Artar

C)

Azalır

D)

Azalır

E) Değişmez

Azalır

Değişmez

Değişmez

Değişmez

Değişmez

Değişmez

Çözüm:

Çocuk yukarı doğru hareket ederken, kuvvet harekete zıt yönlü olduğundan hız azalır. Cevap D

D) 2500 

C) 2250 E) 2750 

7. Yatay ve sürtünmeli düzlemde hareket eden bir cisim K'den 3v, L'den 2v hızıyla geçerek M noktasında duruyor. 







10. Bir feribot 50 km/h sabit süratle hareket ederek Kıb

rıs - Antalya arasını 6 saatte alıyor. 



A)

2   3

B)

3   5

C)

4   5

D) 1 

E) 2

Feribot 100 km'de 15 litre mazot harcadığına göre, bu yolculukta toplam kaç litre mazot kullanılmıştır? A) 15 

B) 30 

C) 45 

D) 60 

E) 75

11. Sürtünmeli yatay düzlemde duran bir kutu K ve L dinamometrelerine uygulanan kuvvetlerin etkisinde ok yönünde ivmeli hareket yapmaya başlıyor.

8. Sürtünmeli bir düşey duvarın yüzeyindeki bir cisme duvara dik olarak kuvvet uygulandığında cisim dengede kalıyor.

 

Buna göre, bu cisme etki eden kuvvetler aşağıdakilerden hangisi gibidir? 











Buna göre,



I. K dinamometresinde okunan değer, sürtünme kuvvetinden küçüktür.









II. L dinamometresinde okunan değer sürtünme kuvvetinden büyüktür.





III. K dinamometresinde okunan diğer L'ninkinden küçüktür.





yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



A) Yalnız I  

 



Kuvvet ile ivme arasında F = m⋅a ilişkisi vardır. Çocuğa etki eten kuvvet yer çekimi kuvvetidir. İvme ise yer çekimi ivmesidir. Bu değerler sabittir.

B) 2000 

 

(Hava sürtünmesi önemsizdir.) Etki eden net kuvvet



Eğik düzlemin verimi % 80 olduğuna göre, bu işlem için yapılan iş kaç J'dir? (g = 10 m/s2)

C) Batı yönünde; 21 m

Cismin kinetik enerjisi KL arasında E kadar azaldığına göre, LM arasında kaç E azalmıştır?

ÖSYM Sorusu







Kütlesi (kg)

A) 2330



B) Doğu yönünde; 7 m

Prf Yayınları



lerek yerden 2 m yukarı çıkarılıyor.



 

6-B 7-C 8-D 9-D 10-C 11-E 188

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

KARMA TEST (5. VE 6. ÜNİTELER) 1. Birbirine paralel raylarda sabit v süratleri ile zıt yön-

4. Doğrusal bir yolda aynı yerden harekete geçen K, L

lerde hareket eden K, L trenlerinin t 0 = 0 anındaki konumları şekildeki gibidir. Bu andan itibaren L treni düzgün yavaşlayıp durduğunda L'nin arka ucu ve K'nin orta noktası y hizasına geliyor. 

Test - 3

araçlarının hız - zaman grafikleri şekildeki gibidir. 

Doğrusal bir yolda aynı yerden t = 0 anında harekete başlayan K, L cisimlerinin hız - zaman grafikleri şekildeki gibidir.

 







Buna göre, 0 - t ve t - 2t zaman aralıklarında K, L araçları arasındaki uzaklıklar için ne söylenebilir?



K treninin uzunluğu xK, L'ninki de xL olduğuna göx re, K oranı kaçtır? xL C) 1 

ÖSYM Sorusu







B) 2 









A) 4 





D)

1 1  E) 2 4

t - 2t



A)

Değişmez

Artar



B)

Azalır

Değişmez



C)

Artar

Azalır

D)

Artar

Artar

E)

Değişmez

Artar

 





Buna göre, başlangıçta cismin kütlesi 2m olsaydı W ve t için ne söylenebilirdi?

A)

W

t

Değişmezdi

Artardı

Azalırdı

Artardı

C)

Değişmezdi

Değişmezdi

D)

Artardı

Artardı

E)

Azalırdı

Azalırdı

5. Başlangıçta yatay ve sürtünmeli düzlemde duran bir cisme dışarıdan uygulanan kuvvet ile sürtünme kuvveti arasındaki ilişkiyi gösteren grafik şekildeki gibidir.



    

çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I 

E) 72

 

1-A 2-A 3-C 4-D 5-E 189

B) I ve II  D) II ve III 

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

I. Zaman eksenin üzeri pozitif yöndür. İki cisim de aynı yönde hareket etmiştir. I yanlıştır.

III. Cisim harekete geçtiğinde, sürtünme kuvveti durgun haldeki maksimum değerinden bir miktar azalır.

Otobüsün km başına yakıt tüketimi 0,3 litre olduğuna göre, seyahat süresince toplam yakıt tüketimi kaç litredir?

B) Yalnız II

C) I ve II

Hız - zaman grafiğinin alanı yer değiştirmeyi, eğimi ise ivmeyi verir. Düzgün hızlanan ya da düzgün yavaşlayan cisimlerin ortalama hızları ilk ve son hızlarının aritmetik ortalamasına eşittir.

II. Cisim harekete geçtikten bir süre sonra sürtünme kuvveti sabit olmuştur.

bul - Bursa arasını ortalama 50 km/h süratle 3 saatte, Bursa - İzmir arasını ortalama 80 km/h süratle 4 saatte alıyor.

A) Yalnız I

Çözüm:



D) 124 



yargılarından hangileri doğrudur?

  

3. İstanbul'dan İzmir'e seyahat eden bir otobüs, İstan-

C) 141 



III. K’nin ivmesinin büyüklüğü L’ninkine eşittir.

I. Cisim durgun iken sürtünme kuvveti uygulanan kuvvete eşit büyüklüktedir.

B) 175 



I. K ile L birbirine zıt yönde hareket etmektedir.

Bu grafikteki veriler kullanılarak;

A) 210 

 

0 - 5t zaman aralığında,

 

B)



II. K’nin ortalama hızı L’ninkine eşittir.

Prf Yayınları









0-t

2. Sürtünmesiz yatay düzlemin P noktasında duran m kütleli cisme şekildeki gibi sabit F kuvveti yol boyunca uygulanıyor. Bu durumda cisim R noktasına gelinceye kadar yapılan iş W, geçen süre t'dir.

 

E) I, II ve III 

II.

" Yer değiştirme " ortalama hıZaman za eşittir. II doğrudur.

III. Grafiklerin eğimleri zıt işaretli olmasına rağmen eşit büyüklüktedir. K’nin ivmesinin büyüklüğü L’ninkine eşittir. III doğrudur. Cevap D

C) I ve III

KARMA TEST (5. VE 6. ÜNİTELER) 6. Özdeş K, L, M yayları sürtünmesiz eğik düzlemler-

8. Yatay ve sürtünmeli yüzeyde durmakta olan K cismi-

den oluşan düzeneklerde G ağırlıklı cisimler verilen konumlardan serbest bırakılıyor.

nin yüzeyle olan statik sürtünme katsayısı 0,8 ve kinetik sürtünme katsayısı 0,6'dır.



ÖSYM Sorusu Kütlesi m olan bir vagon, şekildeki gibi bir ray üzerinde K noktasından serbest bırakıldığında s yolunu katederek L noktasına ulaşıyor.





 











I. 12 newton,

B) 20  D) 80 

C) 25

II. 18 newton,



 

Sürtünme kuvvetinin yaptığı iş, vagonun K noktasındayken sahip olduğu enerjinin en fazla yüzde (%) kaçı olabilir?

K cismi ÁF kuvveti ile çekildiğinde hareket etmediğine göre, sürtünme kuvvetinin büyüklüğü;







 









A) 0 





III. 30 newton



değerlerinden hangileri olabilir? (g = 10 m/s2)

Cisimlerin yayları maksimum sıkıştırma miktarları sırasıyla xK, xL, xM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) xL > xK = xM

B) xK = xL = xM

C) xL = xM > xK

D) xM > xK = xL

 

A) Yalnız I   

E) xK > xL > xM 

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

9. Doğrusal bir KLM yolunda hareket eden aracın hız - za-

E) 100 

man grafiği şekildeki gibidir.

Cismin L noktasında durduğu varsayılırsa cismin başlangıçtaki potansiyel enerjisi ile L noktasındaki potansiyel enerji arasındaki fark, sürtünmeye harcanan enerjiye eşit olur. Bu durumda sürtünme kuvvetinin yaptığı işin %'si en büyük olur. EPilk = m⋅ g ⋅10h



Prf Yayınları

Çözüm:

sonra, cismin üzerine şekil I, II, III'teki gibi eşit büyüklükte F kuvvetleri uygulanıyor.

EPilk – EPL = 2mgh 

2mgh 1 = = % 20 olur. 10mgh 5 Cevap B





A) 3 







B) 4 

C) 5 

D) 6 

E) 8





 

10. Düşey kesiti verilen yolun K noktasından serbest bı-



rakılan bir cisim N noktasına kadar çıkabiliyor. 











Dinamometrelere uygulanan kuvvetler etkisinde cisimler harekete geçmeye başladığı anda okunan kuvvet değerleri sırasıyla F1, F2, F3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) F2 = F3 > F1

B) F2 > F3 > F1

C) F2 > F1 > F3

D) F1 > F2 = F3

 



(KL = LM)

 



Araç t0 = 0 anında K, 12 saniye sonra M'de olduğuna göre, kaç saniye sonra L'den geçmiştir?

7. Bir cisim, sürtünmeli bir masa üzerine konulduktan

EPL = mg⋅8h



  







Cismin L noktasındaki hızı 2v olduğuna göre, M noktasındaki hızı kaç v'dir? A)

E) F3 > F2 > F1 

3   2

6-A 7-C 8-D 9-A 10-D 190

B)

5   4

C)

6   5

D) 1 

E)

2 3

ÜNİTE 7 ELEKTROSTATİK

ÜNİTE 7

ELEKTRİK YÜKLERİ ELEKTRİKSEL KUVVET ELEKTRİK ALAN

Ünite 7 ELEKTRİK YÜKLERİ 1. Bir maddedeki elektrik yüklerinin temel kaynağı

Test - 1

4. X, Y, Z cisimlerinin "+" ve "–" taneciklerinin sayısını

olan elektron ve protonla ilgili,

gösteren grafikler aşağıda verilmiştir.

I. Bir elektronun yükü bir protonun yüküne eşit büyüklüktedir.

 



 Elektriğin kaynağı, atomun yapısındaki elektron (“–” yükler) ve proton (“+” yükler) adı verilen parçacıklardır.

Buna göre;

B) Yalnız III 

D) I ve III 

 Durgun elektrik yükleri arasındaki etkileşimleri inceleyen fizik konusuna elektrostatik denir. 



yargılarından hangileri doğrudur?

 

ELEKTROSTATİK





III. Yalnız iletken cisimler elektron kazanır ya da kaybederse elektrikle yüklenir.

A) Yalnız II 





II. Nötr bir cisim serbest elektron kazanırsa negatif yüklenir.

I. X'in elektrik yükünün işareti "+"dır.

C) I ve II

II. Y, nötrdür.

E) I, II ve III 

Not

III. X ile Z birbirine çekme kuvveti uygular.

 Bir elektronun yüküne elementer yük (e.y) denir ve birim yük olarak kabul edilir.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

2.

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

 Bir protonun yükü, bir elektronun yüküne eşittir. Yük işaretleri zıttır.  “+” yük sayısı, “–” yük sayısına eşit olan cisimlere nötr (yüksüz) cisim denir.

I. Nötr cisimde, pozitif ve negatif yüklü tanecik bulunmaz.

III. Nötr bir cismin n tane elektron kaybetmesi ya da n tane elektron kazanması durumundaki yük miktarları aynıdır.

 Üzerinde; “+” yük fazlalığı olan cisimlere pozitif yüklü, “–” yük fazlalığı olan cisimlere negatif yüklü cisim denir.

Prf Yayınları

II. Elektron kaybeden nötr cisim, negatif yük ile yüklenir.

 Katılarda “+” yükler hareket etmez.

Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

 1 e.y =1,6 · 10–19 C

5. "+" işaretli elektrikle yüklü iletken X küresi, ipek iplik-

C) Yalnız III

lerle asılı K ve L kürelerine ayrı ayrı yaklaştırıldığında kürelerin denge konumları Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi oluyor.

E) I, II ve III 





 Aynı cins yüklü cisimler birbirlerini iter. Zıt cins yüklü cisimler birbirlerini çeker.

yalıtkan ip







 Nötr bir cisim “–” yük kaybederse “+” yükle, “–” yük kazanırsa “–” yükle yüklenir.

 

3.

I. Nötr bir cisimde "+" ve "–" yüklü tanecik bulunmaz.







Buna göre,

II. Elektron kaybeden nötr cisim “+” yüklü hâle geçer.

yalıtkan ip

I. K küresi nötrdür. II. L küresi, "+" yüklüdür.

III. “+” yüklü bir cisim elektron kazanarak nötr hâle gelebileceği gibi "–" ile de yüklenebilir.

III. K küresi, "–" yüklüdür.

Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

 

1-C 2-C 3-D 4-E 5-E 193

B) Yalnız II  D) I ve II 

Cisimlerin birbirine uyguladığı

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

kuvvetler daima zıt yönlüdür.

ELEKTRİK YÜKLERİ 6.

9. Bir öğrenci X çubuğunu kumaşa sürttükten sonra çu-

I. Plastik tarak

buğu, asılmış bir plastik balona yaklaştırdığında balonu çektiğini gözlüyor.

II. Ebonit çubuk III. Alüminyum folyo

Elektrik İletkeni ve Yalıtkanı  Elektrik yüklerinin üzerinde kolayca hareket ettiği yani elektrik yüklerini ileten cisimlere elektrik iletkeni denir.

Yukarıda verilenlerden hangilerinde elektrik yükleri bölgesel olarak bulunur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

 Elektrik yükünü iletmeyen cisimlere elektrik yalıtkanı denir.

Buna göre, bu deneyden;

 Metaller iyi elektrik iletkenidir.

I. X çubuğu ile kumaş elektrikle yüklenmiştir.

 Toprak ve insan vücudu elektrik yüklerini iletir.

II. Yüklü bir cisim nötr cismi çeker. III. X çubuğunun yük işareti "–", kumaşın "+" olur.

 Kuru tahta, cam, mika, plastik gibi maddeler elektriği iletmez. Bunlar elektrik yalıtkanı maddelerdir.

çıkarımlarından hangileri yapılabilir? A) Yalnız I 

7. Elektrik yükleri, iletken ortamlarda elektriksel kuvve Dışarıdan yalıtılmış sistemlerde yük korunur.  Yüklü ve iletken cisimlerin fazlalık olan yükleri daima dış yüzeylerinde bulunur. Bunun nedeni aynı işaretli yüklerin birbirini iterek birbirlerinden mümkün olduğu kadar uzaklaşmak istemeleridir.  Yükler daima sivri kısımlarda bulunmak ister. Yani sivri kısımlardaki yük yoğunluğu diğer bölgelere göre daha fazladır.

 

tin etkisiyle bir yerden başka bir yere hareket eder.

 Birbirine sürtünen nötr cisimlerin birinden diğerine elektron (“–” yük) geçer.  Elektron alan cisim “–” ile elektron veren cisim de “+” ile yüklenir.

Not Alınan yük verilen yüke eşit olduğu için birbirine sürtünen cisimlerin yük miktarı eşittir.

D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Buna göre, I. Yıldırım düşmesi II. Elektrik akımı oluşması III. Mıknatısa yaklaştırılan pusulanın sapması olaylarından hangileri bu ilke ile ilgilidir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

10. Nötr K, L, M cisimlerine "–" yüklü bir cisim ayrı ayrı do-

Elektriklenme Çeşitleri Sürtünme ile Elektriklenme

B) Yalnız II 

Prf Yayınları

Not

 



kundurulduğunda yük dağılımları şekildeki gibi oluyor.

8. Cam bardak ve ipek kumaş birbirine sürtünerek elektrikle yükleniyor. Buna göre, bu olayla ilgili; I. Cam bardak elektron kaybetmiştir.





II. Cam bardağın ve ipek kumaşın yük miktarı eşittir. III. İpek kumaşın yük miktarı elektronun yükünün tam katları olacak şekildedir.



yukarıda verilen yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, hangi cisimler iletken olabilir?

A) Yalnız I 

A) Yalnız K 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

6-C 7-D 8-E 9-C 10-E 194

B) Yalnız L 

D) K ve L 

C) Yalnız M E) L ve M 

Ünite 7 ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ 1. Yalıtkan ve nötr olan bir cismi elektrikle yüklemek için;

4. Naz'ın bir oyun parkındaki plastik kaydıraktan birkaç kez kaydıktan sonra saç tellerinin birbirini iterek havalandığı gözleniyor.

I. yalıtkan bir cisme sürtmek, II. iletken bir cisme dokundurmak,

Buna göre, bu olayla ilgili;

III. yakınına yüklü bir cisim yaklaştırmak

 

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

Bilgi Damlası

I. Saçları ile kaydırak zıt işaretli elektrikle yüklenmiştir.

işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I 

Test - 2

II. Çıplak ayakla toprağa bastığında saçlarındaki havalanma ortadan kalkar.

Kaydıraktan kayan çocuğa dokunduğumuzda elektrik çarpması, yün kazak giydiğimiz günlerde dokunduğumuz noktaların bazılarında elektrik çarpması yaşanması gibi olaylar sürtünme ile elektriklenmenin bir sonucu olarak ortaya çıkar.

C) Yalnız III

E) II ya da III 

III. Plastik yerine metal bir kaydırak kullanılırsa aynı olay gözlenmez. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

2. Fizik öğretmeni Ayşe Hanım öğrencilerine nötr bir cis-



min elektrikle nasıl yükleneceğini göstermek istiyor.

cam çubuk

Buna göre, Ayşe Hanım; I. Uygun iki yalıtkanı birbirine sürtmek

le getirilmek isteniyor.

III. Yüklü bir yalıtkanı, nötr bir iletkene dokundurmak

Buna göre, bu iki küre için;

işlemlerinden hangilerini yapabilir?

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

II. Yüklü bir iletkeni, nötr iletkene dokundurmak

A) Yalnız I 

ipek kumaş

5. Elektrik yükleri –q ve +q olan iki iletken küre nötr ha-

I. Kürelerden birini sağ, diğerini sol elimize almak

Nötr cam çubuk, nötr ipek kumaşa sürtüldüğünde cam çubuktan kopan elektronlar ipek kumaşa geçer. Çam çubuk "+" ile ipek kumaş "–" ile yüklenir.

II. Plastik bir çubukla iki küreyi birleştirmek III. İki küreyi su dolu kaba koymak

 Ebonit çubuk, yün kumaşa sürtüldüğünde; ebonit çubuk "–" ile yün kumaş "+" ile yüklenir.

işlemlerden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Dokunma ile Elektriklenme

3. Elektrikle yüklü özdeş iletken K, L, M küreleri ile şekildeki düzenek kurulmuştur. İletken tellere bağlı anahtarlardan önce X anahtarı, sonrada Y anahtarı kapatılıp açılıyor. 











6. Elektrik ile yüklenmiş özdeş ve iletken X, Y, Z küresel

 Birbirine dokundurulan elektrik yüklü iletken cisimler toplam yükü paylaşır.

cisimlerinden Y küresi önce X e sonra Z ye dokundurulup ayrıldığında nötr oluyor.

 Paylaşım sırasında negatif yükler hareket eder.

Buna göre,

 Yüklü, iletken iki cisim birbirine dokundurulduktan sonraki yüklerinin işareti ile ilgili üç durum vardır. Cisimlerin her ikisi de;



I. Son durumda Z de nötrdür. II. İlk durumda X ile Y'nin yük işareti zıttır.



Buna göre, son durumda K'nın yükü qK'nın L'nin q yükü qL'ye oranı K kaçtır? qL 1 A)   3

1 B) –   3

1 C)   2

D) –3 

E) 3

III. İlk durumda kürelerin yükleri toplamı X'in son yüküne eşittir.



ya “+”dır,





ya “–”dir,

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



ya da nötrdür.

A) Yalnız I 

 Cisimlerden birinin yükü “+” diğerininki “–” olamaz.

 

1-A 2-C 3-B 4-E 5-D 6-E 195

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ 7. Yarıçapları r, r, 2r olan iletken K, L, M kürelerinin yük-

10. X ve Y cisimlerinin birbirine dokunmadan önce ve

leri –3q, qL, qM dir. K küresi L'ye dokundurulduğunda yükü +q oluyor. Başlangıçta L küresi M'ye dokundurulursa L'nin yükü +2q oluyor.

dokunduktan sonra ki yük işaretleri aşağıdakilerden hangisi gibi olamaz?

 Birbirine dokundurulan cisimler iletken küre ise toplam yük kürelerin yarıçapları ile doğru orantılı olarak paylaşılır.

 





 

 

Dokunmadan önce

Dokunmadan sonra

X cismi

Y cismi

X cismi

Y cismi

A)

+

+

+

+











B)

–

+

+

+

q Buna göre, L ve M'nin ilk yükleri oranı L kaçtır? qM

C)

+

–

+

–

D)

–

–

–

–

A) 5 

E)

nötr

–

–

–









B) 4 

C) 3 

D) 2 

E) 1



   qKý = qLý =

(qK + qL) (rK + rL) (qK + qL)

8.

$ rK

II. Yalıtkan maddelerin yüzeyi bölgesel olarak yüklenebilir.

$ rL

(rK + rL)

I. İletkenlerde elektrik yükleri yüzeyin her tarafına yayılır.

İletken ve yalıtkanların yüklenmesiyle yukarıdaki yargılarından hangileri doğrudur?

Etki (Tesir) ile Elektriklenme  Elektrikle yüklü bir cisim başka bir cisme yaklaştırıldığında cisim üzerindeki yüklere çekme ya da itme kuvveti etki eder. Bunun sonucunda cismin yük dağılımı değişir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

III. İletkenler sürtünme ile yüklenemez.

11. Birbirine dokunan r, 2r yarıçaplı, nötr ve iletken K, L kürelerinin yakınına "–" yüklü X çubuğu şekildeki gibi yaklaştırılıyor. 





 

    

 

9. İletken, nötr K, L küreleri birbirine dokunacak biçimçe şekildeki gibi konuluyor. Daha sonra kumaşa sürtülmüş bir X ebonit çubuğu bu kürelere yaklaştırılıyor.

“+” yüklü cisim nötr ve temas halin-



deki X, Y cisimlerine yaklaştırılıyor. 

         

cisme yaklaşır.





    

Etki sonucu “–” yükler “+” yüklü

Küreler birbirinden ayrılıp, birbirini etkileyecek biçimde yan yana konulursa yük dağılımları hangisi gibi olur?



 

 

 







II. K'nın yük miktarı L'ninkine eşit olur.

 





Buna göre, I. K'den L'ye elektronlar geçer.





III. K küresi "+", L küresi "–" yükle yüklenir. 

yargılarından hangileri doğrudur?



Cisimler ayrıldığında X “–”, Y “+” yüklenmiş olur.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

7-A 8-C 9-E 10-C 11-E 196

Ünite 7 ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ 1. İletken X, Y, Z cisimlerinin "+" ve "–" taneciklerinin sa-

4. İletken, nötr özdeş K, L, M küreleri birbirine temas ede-

yıları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Cisim

"+" taneciklerin sayısı

cek biçimde şekildeki gibi konuluyor. Yük miktarları eşit ve "–" yüklü iki küre, nötr kürelere şekildeki gibi yaklaştırılıp etki ile elektriklenme sağlanıyor.

"–" taneciklerin sayısı

X

2n

n

Y

3n

3n

Z

2n

3n

Test - 3





 Etki ile elektriklenen cisimlerin toplam yük miktarı değişmez.





 Etki ile elektriklenmede, uçlarda biriken “+” ve “–” yük miktarları birbirine eşittir.



Buna göre; Buna göre,

I. X cismi, Y cismine çekme kuvveti uygular. II. Y cismi, Z cismine çekme kuvveti uygular.

I. K'nin yük miktarı L'ninkinden küçüktür.

III. X cismi, Z cismine çekme kuvveti uygular.

II. L ile M zıt işaretli elektrik yüklenir.

yargılarından hangileri doğrudur?

III. "–" yüklü küreler biraz daha yakına getirilirse K, L, M'nin toplam yükü artar.

A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

 Başlangıçta nötr olan ve birbirine dokunan şekildeki iletken kürelerden, X'te biriken yük –q ise Y'de biriken yük +q'dur.  

  

yargılarından hangileri doğrudur?

C) I ve III

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

 



C) Yalnız III E) II ve III 

Not

Yüklü Cismin, Nötr Cisim ile Etkileşimi

I. Birbirine dokundurulup ayrılan iletken cisimlerin son yükleri zıt işaretli olamaz. II. Birbirine dokundurulup ayrılan elektrik yüklü iletken cisimler dokunma sonrası nötr hâle gelebilir.

Prf Yayınları

2.

III. Yüklü bir cisim, nötr bir cismi etki ile elektrikleyebilir.

 

B) I ve II  D) II ve III 

    

5.

C) I ve III

Düzgün, türdeş iletken çubuktan kesilen nötr I ve II parçalarına +q yüklü özdeş cisimleri Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi yaklaştırılıyor. 



Topraklama



 



 

3. Elektrikle yüklü iletken bir cisim, bir bakır tel ile I. Topraktan cisme "–" yükler akar.

Bu durumda çubukların K, L, M uçlarında biriken elektrik yüklerinin miktarı sırasıyla qK, qL, q M olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

II. Cisimden toprağa "–" yükler akar. III. Topraktan cisme "+" yükler akar. durumlarından hangileri gerçekleşir?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 





toprağa bağlandığında;

C) I ve II

A) qK > qM > qL

B) qM > qK > qL

C) qM > qK = qL

D) qK = qM > qL

 

E) I, II ve III 

1-E 2-E 3-C 4-D 5-C 197

Eğer çekilen cisim yüklü cisme dokunursa ikisi de aynı cins yükle yüklenir ve birbirini iter.





E) I, II ve III 



A) Yalnız I 

   



Yukarıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

Yüklü bir cisim yüksüz iletken cisim üzerinde yük kutuplanmasına sebep olur ve nötr cismi kendine çeker.

E) qK = qL = qM 

Elektrik yüklü cisimlerin bir iletkenle toprağa bağlandığında nötrlenmesine topraklama denir.  Topraklama sonucunda cisim nötr hale gelir.  Negatif yüklü cisim topraklandığında fazla elektronlar toprağa akar ve cisim nötr hale gelir. Nötr Y

Y S Toprak

S Toprak

ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ 6. Şekildeki düzenekte iletken, özdeş K, L küreleri eşit

8. Negatif yüklü iletken bir cisim topraklandığında,

miktar zıt elektrik ile yüklüdür.

 Pozitif yüklü cisim topraklandığında elektronlar topraktan cisme akar ve cisim nötr hale gelir. Nötr X

Toprakta (–) yük aIınır .

X S



Buna göre,

Toprak



    

  



I. 1 ve 3 anahtarları birilikte kapatılırsa toprağa negatif yük akışı olur.

 Toprak bağlantılı iletken nötr L küresine “–” yüklü K cismi yaklaştırıldığında L den toprağa “–” yükler akar, K ye yakın bölgede “+” yük fazlalığı oluşur.  





S

Toprak







cismin üzerindeki toplam proton ve toplam elektron sayısının, yük akışı süresince grafikleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?  







II. 1 ve 2 anahtarları birlikte kapatılırsa cisimler nötr hale gelir.



 

 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

 

 



III. 1, 2 ve 3 anahtarları birlikte kapatılırsa cisimler nötr hâle gelir.





    

 



C) I ve III

E) I, II ve III 



 





 

 

 









7. Resimde verilen küçük boyuttaki Faraday kafesine









Toprak bağlantısı kesilip K uzaklaştırıldığında L, “+” yük ile yüklenmiş olur. “+” yükler L üzerinde homojen dağılıma sahip olur.

Prf Yayınları







 



 











 

 

rı nötrdür.



 Elektrik yüklü içi boş iletken kü-



re içine dokundurulan iletken

Bu durumda kafes içine, I. Çalışmakta olan radyo

 İçi boş küre içine dokundurulan iletken cisim elektrikle yüklü ise

    

 

II. Çalışmakta olan telsiz III. Muhabbet kuşu





   





layısıyla bu cisimlerin iç kısımla-

nötr hâle gelir.

 



yükler dış yüzeyde toplanır. Do-

lenmez.





 Elektrik yüklü iletken cisimlerde

ve nötr bir cisim elektrikle yük-

 



elektrik şoku uygulanıyor.

İçi Boş Cisimlere İçten Dokunma



verilenlerden hangileri konulursa elektrik şokundan etkilenmez? A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) Yalnız III E) I, II ve III 

6-E 7-C 8-D 198

 



 

Ünite 7 ELEKTROSKOP 1. İçi dolu nötr bir metal küre, "+" işaretli elektrikle yük-

Test - 4 3. Elektrik yükü +q olan X iletken küresi, iletken nötr Z

lü iletken bir cisme dokunduruluyor.

küresine dıştan dokundurulup ayrıldıktan sonra, –q yüklü Y iletken küresi Z'ye içten dokundurulup ayrılıyor.

   

 

 “–” yüklü bir L küreciği nötr, içi





boş K küresinin içine sarkıtılırsa



K küresi etki ile elektriklenir. Kü-



renin iç yüzeyi “+”, dış yüzeyi ise “–” yükle yüklenir.

Buna göre, I. İletken cisimden metal küreye protonlar geçer.



II. Kürenin yükü yalnız dış yüzeyinde toplanır.

Buna göre, son durumda X, Y, Z kürelerinin elektrik yük işaretleri nedir?

III. Kürenin her bölgesinde yükler homojen biçimde dağılır.

X

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Y



+

–

B)

+

– Nötr

+

Nötr

–

D)

Nötr

+

–

E)

Nötr

– Nötr







–

C)



                    

Z

A)



Elektroskop

Prf Yayınları

Bir cismin elektrikle yüklü olup olmadığını, yüklü ise hangi tür elektrikle yüklü olduğunu anlamaya yarayan alete elektroskop denir.      

  

4. Elektrikle yüklü iletken K, L, M kürecikleri; içi oyulmuş

2. Ali, içi boş, nötr ve iletken Z küresinin içine "+" yük-

iletken nötr bir küreye I, II, III teki gibi dokunduruluyor.

lü X küresini Z'ye değmeyecek biçimde şekildeki gibi sarkıtıyor. Daha sonra Ayşe de nötr Y küresini, Z küresine dıştan dokundurup çekiyor.

 Yüklü elektroskobta yapraklar açıktır.   



 Nötr elektroskobun yaprakları kapalıdır.

 Yüklü elektroskobun yapraklarının yük işaretleri aynıdır.  Yapraklardaki yük miktarı arttıkça yaprakların açıklığı da artar.

 

    

Buna göre, son durumda; X, Y, Z'nin yük işaretleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? X

Y

Z

A)

+

+

–

B)

+

–

nötr

C)

+

nötr

–

D)

nötr

+

–

E)

nötr

–

nötr

Not



Buna göre, yük dengesi sağlandığında hangi kürecikler nötr hale gelir? A) Yalnız K   

1-B 2-A 3-C 4-A 199

D) L ve M 

B) Yalnız L  E) K ve M 

C) K ve L

 Elektroskopların yaprakları, dokunma ile elektriklenme ya da etki ile elektriklenme sonucu hareket eder.  Elektroskopların yapraklarının hareketliliği, açılma ya da kapanma şeklinde olur.

ELEKTROSKOP 5. (+) elektrik ile yüklü iletken bir cisim, (–) elektrik ile

8. "+" işaretli elektrikle yüklü bir elektroskobun topuzu-

yüklü elektroskobun topuzuna yaklaştırılıyor.

na, "–" işaretli elektrikle yüklü iletken bir cisim dokunduruluyor.

Buna göre,  Nötr bir elektroskobun topuzuna, “–” yüklü cisim yaklaştırılırsa elektroskopta kutuplanma olur. “–” yükler yapraklara itilir ve yapraklar açılır. Topuz “+” yük ile yüklenir.

Buna göre, elektroskobun yaprakları ile ilgili;

I. Elektroskobun yaprakları biraz kapanır.

I. Biraz kapanır.

II. Elektroskobun yaprakları önce kapanıp sonra açılır.

II. Önce tamamen kapanır, sonra açılır.

III. Elektroskobun topuzundan yapraklarına doğru (–) elektrik yük akışı olur.

III. Biraz daha açılır. yukarıda verilenlerden hangileri gözlenebilir?

yargılarından hangileri doğru olabilir?

– – ++ X –+ – – + ++ –

A) Yalnız I 

(–)

A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

 

6. "+" işaretli elektrikle yüklü bir elektroskobun to-

II. Elektroskobun topuzuna yüklü cisim yaklaştırmak

I. Nötr iletken bir cismi yaklaştırmak II. "–" yüklü yalıtkan cismi yaklaştırmak

işlemlerinden hangileri yapılırsa yapraklar arasındaki açı artar?

– – – (–)

I. Elektroskobun topuzuna nötr cisim dokundurmak

puzuna,

A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

Prf Yayınları

– – X – – –

E) II ve III 

9. Nötr bir elektroskobun yaprakları;

III. "+" yüklü yalıtkan cismi yaklaştırmak

Yalıtkan sap

D) I ve III 

C) I ve II

E) II ya da III 

 “+” yüklü elektroskopun topuzuna “+” yüklü cisim yaklaştırılırsa yapraklarda biraz daha “+” yük birikir ve yapraklar biraz daha açılır.  Nötr bir elektroskopa yüklü bir cisim dokundurulursa dokunma ile elektriklenme olur ve elektroskop cisim ile aynı cins yük ile yüklenir. Yapraklar açılır.

B) Yalnız II 

III. Elektroskobun topuzunu iletken bir kablo ile toprağa bağlamak işlemlerinden hangileri yapıldığında açılır? A) Yalnız I   

C) Yalnız III

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) I ya da II

E) II ya da III 

E) II ya da III 

"–" elektrikle yüklü iletken X küresi, nötr elektroskobun topuzuna dokundurulduğunda, elektroskop "–" yük ile yüklenir ve yapraklar açılır.

 "–" elektrik yüklü elektroskobun topuzuna, "–" yüklü X küresi dokunmayacak biçimde yaklaştırıldığında, topuzdaki "–" yükler yapraklara itilir, yapraklar biraz daha açılır. X küresi ile topuz arasındaki d mesafesi küçüldükçe yapraklar arasındaki açı artar. – – d – X – – – –

– – – (–)

10. Bir elektroskobun topuzuna iletken bir cisim yaklaştırılırken elektroskobun yaprakları arasındaki açıklığın nasıl değiştiği gözleniyor.

7. Elektrikle yüklü bir elektroskobun topuzuna, iletken bir küre dokunduruluyor.

Buna göre,

Buna göre, elektroskobun yapraklarının hareketi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi kesinlikle gözlenmez?

I. Cisim yüklü, elektroskop nötr ise açıklık artar. II. Cisim nötr, elektroskop yüklü ise bir değişiklik olmaz.

A) Tamamen kapanma

III. Cisim ve elektroskop aynı işaretli elektrikle yüklü ise açıklık artar.

B) Biraz kapanma C) Biraz daha açılma

yargılarından hangileri doğrudur?

D) Önce biraz daha açılma, sonra tamamen kapanma

A) Yalnız I 

E) Önce tamamen kapanma, sonra biraz daha açılma

 

5-D 6-C 7-D 8-C 9-B 10-D 200

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

Ünite 7 ELEKTROSKOP

Test - 5

1. +2q kadar elektrikle yüklü bir elektroskobun yaprak-

4. Pozitif elektrikle yüklü, özdeş X, Y, Z elektroskopları-

larının önce tamamen kapanıp sonra açılması isteniyor.

nın topuzları aynı anda birbirlerine dokundurulup ayrıldığında X'in yaprakları arasındaki açı azalıyor, Y'nin artıyor.

Buna göre, bu elektroskobun topuzuna dokundurularak iletkenin elektrik yükü aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) +3q 

B) –3q 

C) –2q 

D) –q 

Buna göre, I. X'in başlangıçtaki yaprakları arasındaki açı, Y'ninkinden büyüktür.

E) +q

II. Y'den X'e elektron geçişi olmuştur. III. Z'nin yaprakları arasındaki açı değişmemiştir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

2. +q yüklü özdeş K ve L elektroskoplarının yaprakları

B) Yalnız II  D) I ve IIl 

C) l ve lI

E) II ve III 

arasındaki açılar q'dır. Yarıçapları r, 2r olan nötr iletken küreler sırasıyla K ve L elektroskoplarının topuzlarına ayrı ayrı dokundurulduğunda yaprakları arasındaki açılar qK, qL oluyor. Buna göre; q, qK, qL arasındaki ilişki nedir? B) q > qK > qL

C) q > qL > qK D) qK > qL > q E) q = qK = qL 

 

 q1 = q2 ise toplam yük sıfır olur. Yapraklar tamamen kapanır.  q1 < q2 ise toplam yükün işareti “+” olur. Bu yükü aralarında paylaşırlar. Elektroskobun yükü azalır ve yapraklar biraz kapanır.  q1 > q2 ise toplam yükün işareti “–” olur. Bu yükü aralarında paylaşırlar. Elektroskop işaret değiştirir ve “–” yükle yüklenir. Yükünün işareti değişen elektroskopun yaprakları önce tamamen kapanır, sonra biraz açılır.

5. Elektrik yükleri +q, –q olan özdeş K, L elektroskoplarıPrf Yayınları

A) q > qK = qL

Elektrik Yükü –q1 Olan Cismi, Elektrik Yükü +q2 Olan Elektroskobun Topuzuna Dokundurma

nın yaprakların arasındaki açılar q dır. Bu elektroskopların topuzlarına "+" yüklü cisimler yaklaştırıldığında K'nin yaprakları arasındaki açı qK, L'ninkide qL oluyor. Buna göre; q, qK, qL arasındaki ilişki nedir? A) qK > q > qL

B) q > qK = qL

C) qK = qL > q D) qL > q > qK E) qK > qL > q 

 

3. Elektrikle yüklü özdeş K, L elektroskoplarının yaprak-

Aynı Cins Elektrikle Yüklü Özdeş Elektroskoplar: X

Y

S

a

q

 Açılar arasındaki ilişki, yük miktarları arasındaki ilişkiyle aynıdır.

ları arasındaki açılar qK, qL dir.

 a > q ise X elektroskobunun yükü Y'ninkinden fazladır.



 a < q ise Y elektroskobunun yükü X'ninkinden fazladır.







6. Elektrikle yüklü K, L elektroskoplarının topuzları birbi-

Elektroskopların topuzları birbirine dokundurulup yeniden denge sağlandığında, qK ve qL açıları için; qK



rine dokundurulduğunda K'nin yaprakları arasındaki açının arttığı gözleniyor.

qL

Buna göre, başlangıçta,

Azalır

I. K ve L'nin yük işaretleri aynıdır.

II. Azalır

Azalır

II. K ve L'nin yük işaretleri zıttır.

III. Azalır

Değişmez

III. K'nin yük miktarı L'ninkinden daha azdır.

I. Artar

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

 

D) I ve III 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-B 2-B 3-E 4-C 5-A 6-A 201

B) Yalnız II  D) I ve III 

S anahtarı kapatıldığında;  a > q ise X'in yaprakları biraz kapanır, Y'nin yaprakları biraz daha açılır.  a = q ise X ve Y'nin yaprakları hareket etmez.

yukarıda verilenlerden hangileri doğru olabilir? B) Yalnız II 

 a = q ise X ve Y'nin yük miktarları eşittir.

C) Yalnız III E) II ve III 

 a < q ise X'in yaprakları biraz daha açılırken Y'nin yaprakları biraz kapanır.  Son durumda yapraklar arasındaki açılar eşit olur.

ELEKTROSKOP 7. Özdeş K, L elektroskoplarının yükleri +q ve –3q'dur.

9. Birbirine temas hâlinde olan iletken K, L, M kürelerine

Elektroskopların topuzlarını birleştiren iletken üzerindeki S anahtarı açıktır.

şekildeki gibi +q yüklü P ve R küreleri yaklaştırılıyor. Sonra küreler yalıtkan ayaklarından tutulup ayrılıyor. Daha sonra K küresi nötr X elektroskobunun topuzuna, L küresi Y'ninkine, M ise Z'nin topuzuna dokunduruluyor.



Farklı Cins Elektrikle Yüklü Özdeş Elektroskoplar: K



L

S

















 a

q



Buna göre, S anahtarı kapatılırsa, l. L'den K'ye yük geçişi olur.



 Açılar arasındaki ilişki, yük miktarları arasındaki ilişkiyle aynıdır.

ll. Elektroskopların yaprakları arasındaki açılar eşit olur.

 a > q ise K elektroskobunun yükü L'ninkinden fazladır.

lll. K elektroskopunun yaprakları arasındaki açı ilk durumdakine eşit olur.

 a < q ise L elektroskobunun yükü K'ninkinden fazladır.

yargılarından hangileri doğrudur?

 a = q ise K ve L'nin yük miktarları eşittir.

A) Yalnız l   

Özdeş elektroskopların yaprakları arasındaki açılar θX, θY, θZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) θX > θY > θZ

B) Yalnız ll  D) ll ve lll 



B) θY > θX = θZ

C) θZ > θY > θX D) θY > θ X > θZ

C) l ve ll

E) θX = θZ > θY 

 

E) l, ll ve lll 

S anahtarı kapatıldığında;

Prf Yayınları

 a > q ise K'nin yaprakları biraz kapanır, L'nin yaprakları önce kapanır sonra tekrar açılır.  a = q ise K ve L'nin yaprakları tamamen kapanır.  a < q ise K'nin yaprakları önce kapanıp sonra açılır, L'nin yaprakları biraz kapanır.

10. Elektrik yükleri +2q ve –q olan özdeş, iletken K, L çubukları şekildeki gibi nötr elektroskobun topuzuna eşit uzaklıklarda tutuluyor.

8. Şekildeki düzenekte nötr elektroskobun yakınına "+" yüklü K küresi yaklaştırılıyor.      

Uyarı

 Yük geçişinde daima "–" yükler hareket eder. Yük geçişinden kaynaklanan elektrik akımı ise "–" yüklerin hareketine zıt yöndedir.







 

 

 İki özdeş elektroskobun topuzları birbirlerine dokundurulduğunda ilk yük işaretleri ve miktarları ne olursa olsun son durumda yaprakları arasındaki açılar eşit olur.  Yaprakların ikisi de aynı anda "biraz daha" kapanmaz ya da ikisi de aynı anda "biraz daha" açılmaz.





Buna göre,



l. K cismini yok etmek

Buna göre,

ll. K cismini topuza biraz daha yaklaştırmak

I. Elektroskobun topuzu "–" yükle yüklenir.

lll. L cismini yok etmek

II. Anahtar kapatılırsa yapraklar kapanır.

işlemlerinden hangileri yapılırsa elektroskopun yaprakları önce tamamen kapanıp sonra tekrar açılır?

III. Elektroskobun topuzu ile K'nin yük miktarı eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) II ve III 

 

7-E 8-C 9-B 10-A 202

B) Yalnız lI 

D) I ya da III 

C) I ya da Il

E) II ya da Ill 

Ünite 7 ELEKTRİKSEL KUVVET 1. Elektrik yüklü iki cismin birbirine uyguladığı elekt-

Test - 6

4. Bir öğrenci, şekildeki düzenekte elektrikle yüklü X ve

riksel kuvvetle ilgili,

Y cisimleri dengede iken, bazı değişkenler değiştirildiğinde q açısının değişimini gözlüyor.

I. Daima itme kuvveti şeklinde etki eder. II. Temas gerektirmeyen kuvvettir. III. Büyüklüğü, Coulomb Yasası'na göre bulunur.







yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

 Aynı işaretli yükler birbirini iter, zıt işaretli yükler birbirlerini çeker.





A) Yalnız I 

ELEKTROSTATİK KUVVET (COULOMB KUVVETİ)



C) I ve II



E) II ve III 

yalıtkan ip

Buna göre, bu öğrenci;

II. Y'nin kütlesi

F

A) Yalnız I   

Buna göre,

B) Yalnız III 

D) I ya da III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ya da III 

Prf Yayınları

olan X ve Y birbirini çeker (Şekil - II).

 Cisimlerin birbirlerine uyguladığı kuvvetin büyüklüğü ilk kez Charles Augustin COULOMB tarafından yapılan deneyler sonucu bulunmuştur.











3. Yalıtkan iplere asılı elektrik



X cismine etki eden elektriksel kuvvet ÁF olduğuna göre; Y, Z ve T cisimlerine etki eden elektriksel kuvvetler aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

 

II. Cisimlerin yük miktarı eşittir.

 











Buna göre,

F

birbirini iterken (Şekil - I), yük işareti zıt

5. Elektrik yükleri verilen X ve Y cisimleri Şekil - I'deki gi-



Y

Şekil - II

bi, Z ve T cisimleri de Şekil - II'deki gibi konulmuştur.

I. Cisimlerin yük işaretleri zıttır.

qy

Yük işareti aynı olan K ve L cisimleri

C) I ve II



qx

X F

E) I, II ve III 

yüklü iki cisim, şekildeki gibi dengededir.

yalıtkan ip

C) I ya da II

I. L'nin K'ye uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü de F'dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

Şekil - I

niceliklerinden hangilerini artırırsa q açısının arttığını gözler?

simleri, sürtünmesiz ve yalıtkan yatay zeminde, aralarında d kadar uzaklık olacak biçimde tutulmaktadır. Bu durumda K'nin L'ye uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü F'dir.

III. Cisimler birbirine dokundurulup aynı yerlerine konulursa K'ye etki eden kuvvetin büyüklüğü azalır.

F

III. İpin uzunluğu

2. Elektrik yükleri +2q ve –q olan özdeş iletken K, L ci-

II. Cisimler birbirine dokundurulup aynı yerlerine konulursa K'ye etki eden kuvvetin yönü değişir.

qL

qK

I. X'in yük miktarı

Buna göre, elektrostatik kuvvetin (Coulomb Kuvveti) büyüklüğü,  Yüklü cisimlerin yük miktarlarının çarpımıyla doğru orantılı,  Ortamların özelliğine bağlı coulomb sabiti ile doğru orantılı,  Yüklü cisimler arasındaki mesafenin karesi ile ters orantılıdır.  Elektrik yüklü cisimlerin birbirine uyguladığı coulomb kuvvetinin büyüklüğü aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

Y

Z

T

III. Cisimler arasındaki d uzaklığı cisimlerin yük miktarına bağlı değildir.

A)

–ÁF

–2ÁF

2ÁF

B)

–ÁF

–ÁF

2ÁF

[F: Coulomb kuvveti (N),

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

C)

–ÁF

ÁF

2ÁF

q1 ve q2 : Cisimlerin elektrik yük miktarı (C),

D)

ÁF

–2ÁF

–2ÁF

E)

ÁF

–ÁF

–2ÁF

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve IIl 

C) l ve II

E) II ve III 

1-E 2-E 3-A 4-A 5-A 203

F = k⋅

q1 ⋅ q2 d2

d : Yükler arasındaki uzaklık (m), k : Coulomb sabiti (9 ⋅109 N⋅m2/C2)]

ELEKTRİKSEL KUVVET 6. Elektrik yüklü iki cisim yalıtkan yatay bir düzleme ko-

9. Elektrik yükleri qK, qL, qM olan K, L, M noktasal cisim-

nulduğunda birbirine doğru hızlanmaktadır.

leri Şekil - I, Şekli - II ve Şekil - III'teki konumlarda tutulurken birbirlerine uyguladıkları elektriksel kuvvetlerin büyüklükleri eşit oluyor.

Buna göre, cisimler birbirine çarpıncaya kadar geçen süre içerisinde; 





 

Aynı işaretli yükler birbirini iter, zıt işaretli yükler birbirini çeker.

A) Yalnız I 

 Cisim birden fazla kuvvetin etkisinde ise cisme etki eden net (bileşke) kuvvet bulunur.  Aynı yönlü kuvvetlerin bileşkesinin büyüklüğü, kuvvetlerin cebirsel toplamından, zıt yönlü kuvvetlerin bileşkesinin büyüklüğü, kuvvetlerin cebirsel farkından bulunur.

 

D) I ve III 





Cisimler birbirine dokundurulup serbest bırakılırsa, T gerilme kuvveti;

ÖSYM Sorusu





B) qM > qL > qK

C) qK > qM > qL

D) qM > qK > qL

III. Azalır. yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

10. Elektrik yük miktarları birbirinden farklı iletken dört özdeş küre, yalıtkan yatay düzlemde Şekil - I ve Şekil - II'deki konumlarda tutulmaktadır. Bu durumda kürelerin birbirlerine uyguladıkları elektriksel kuvvetlerin büyüklükleri F1 ve F2 dir.

C) I ve II

E) I, II ve III 

 



L küresi serbest bırakıldığında hareket etmediğine göre, I. K'nin elektrik yükü L'ninkinden büyüktür. II. K'nin elektrik yükü M'ninkinden büyüktür. III. L'nin elektrik yükü M'ninkinden büyüktür. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız l

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) l ve II

 

E) II ve III 

8. Elektrikle yüklü iletken K, L, küreleri ipek ipliklerle asılı şekildeki gibi dengededir. Bu durumda S1 ve S2 iplerindeki gerilme kuvvetleri T1 ve T2 olmaktadır. Buna göre, aşağıda verilen işlemlerden hangisi yapıldığında hem T1, hem de T2 değişir?

















+q1 ile +q2 yüklü küreler kendi aralarında, –q3 ile +q4 ise kendi aralarında birbirine dokundurulup tekrar eski yerlerine konulursa F1 ve F2 için ne söylenebilir?

  

F1

A) K'nin yükünü artırmak B) L'nin yükünü azaltmak C) K ile L arası uzaklığı artırmak

Cevap B

E) qL > qK > qM 



zemindeki yükleri verilmiş ci simler esnemez yalıtkan ipe bağlıdır. İpte oluşan gerilme kuvveti T dir.

I. Değişmez.



A) qK > qL > qM

 

II. Artar.

Sürtünmesiz yatay düzlemde, artı (+) elektrik yüklü, iletken K, L, M küreleri şekildeki konumda tutulmaktadır.

Buna göre; qK, qL, qM arasındaki ilişki nedir?

C) I ve II

E) II ve III 

7. Sürtünmesi önemsiz yalıtkan





Prf Yayınları

 Elektrik yüklü cisimlerin birbirlerine uyguladıkları karşılıklı itme ya da çekme kuvvetleri daima eşit büyüklükte ve zıt yönlüdür.

B) Yalnız II 



 



niceliklerinden hangileri kesinlikle değişim gösterir? (Zemin ile cisimler arasında elektriklenme olmuyor.)

Cisimlerin birbirine uyguladığı kuvvetler eşit büyüklüktedir.





III. cisimler üzerindeki yük dağılımı









II. cisimlere etki eden kuvvetlerin yönü,







I. cisimlere etki eden kuvvetlerin büyüklüğü,

D) K'nin ağırlığını azaltmak

Azalır

B)

Artar

Azalır

C)

Azalır

Azalır

D)

Azalır

Artar

E) Değişmez

E) L'nin ağırlığını artırmak

6-A 7-E 8-E 9-B 10-B 204

F2

A) Değişmez

Artar

Ünite 7 ELEKTRİK ALAN 1. +q yüklü noktasal bir cismin çevresindeki elektrik alan

Test - 7 4. Elektrik yüklü cisimlerle yapılan bir deneyin hipotez

çizgileri şekildeki gibidir.

cümlesi; "Elektrik yüklü cismin bir noktada oluşturduğu elektrik alanın yönü, cismin yükünün işaretine bağlıdır." olarak belirlenmiştir.









 





Kesikli çizgilerle çizilen karenin çevresindeki K, L, M noktalarındaki elektrik alanların şiddetleri EK, EL, EM arasındaki ilişki nedir? A) EK > EL > EM

B) EM > EL > EK

C) EK = EL > EM

D) EM > EK = EL

 Vektörel bir büyüklüktür. Á E ile gösterilir. SI birim sisteminde birimi N/C’dir.







Bu hipotezi doğrulamak için kurulan yukarıdaki deney düzeneklerinde, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapılmalıdır? A) +q yükünün K ve L noktalarında oluşturduğu elektrik alan şiddetleri karşılaştırılmalıdır.

E) EL > EM > EK 

B) –q yükünün M ve N noktalarında oluşturduğu elektrik alan şiddetleri karşılaştırılmalıdır. C) +q yükünün K, –q yükünün N noktasında oluşturduğu elektrik alan şiddetleri karşılaştırılmalıdır.

2. Elektrik alanla ile ilgili;

II. Bir noktadaki elektrik alan yönü ile o noktada yüklü cisme etki eden elektriksel kuvvetin yönü daima aynıdır. III. Elektrik yüklü cisimlerin birbirine uyguladığı elektriksel kuvvet, bu cisimlerin birbiri üzerinde oluşturduğu elektrik alanlarla sağlanmaktadır.

D) +q yükünün L, –q yükünün N noktasında oluşturduğu elektrik alan şiddetleri karşılaştırılmalıdır. Prf Yayınları

I. Elektrik alana konulan yüklü cisimlere, elektrik alanın şiddeti ve cismin yük miktarı ile doğru orantılı olan elektriksel kuvvet etki eder.

ELEKTRİK ALAN Bir yükün etkisini gösterdiği bölgeye o yükün elektrik alanı denir.





 



E) +q yükünün L, –q yükünün M noktasında oluşturduğu elektrik alan şiddetleri karşılaştırılmalıdır.

 Yüklü bir cismin herhangi bir noktadaki elektrik alanı, yükün o noktadaki pozitif birim yüke uyguladığı elektrik kuvvet olarak tanımlanır.  q yükünden d uzaklıktaki bir noktada elektrik alanın şiddeti, aşağıdaki bağıntı ile bulunur. E=k [k: Coulomb sabiti (k = 9 ·109 N . m2/C2)]

Not Pozitif yükler bir noktada, kendinden dışa doğru; negatif yükler de bir noktada, kendilerine doğru elektrik alan oluşturur.





yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

5. Sürtünmesiz yatay düzlemde bulunan düzgün ÁE1, ÁE2,

C) I ve Ill

ÁE3 elektrik alanlarına +q, –q ve nötr X, Y, Z cisimleri Şekil - I, Şekil - II, Şekil - III'teki gibi bırakılıyor.

E) I, ll ve Ill 







3. X ve Y cisimlerinin elektrik yükleri ve içinde bulundu-





Elektrik Yükü

Elektrik Alan

X

–q

2E

Y

4q

E

 





X ve Y'ye etki eden elektriksel kuvvetlerin büyükF lüğü sırasıyla FX ve FY olduğuna göre, X oranı FY kaçtır? B)

1   2

Buna göre, hangi cisimler ok yönünde harekete geçer? A) Yalnız X 

C) 1 

D) 2 

E) 4

 

1-B 2-C 3-B 4-C 5-C 205

D) Y ve Z 

Not  Elektrik alan şiddetinin E olduğu bir yerde, elektrik yükü q olan parçacığa etki eden elektriksel kuvvetin büyüklüğü aşağıdaki bağıntı ile bulunur.



B) Yalnız Y  E) X, Y ve Z 

C) X ve Y







 

Cisim











ğu elektrik alan şiddetleri tablodaki gibidir.

A) 1   4





B) l ve lI  D) II ve III  

q d2

F = q ·E

 Elektriksel kuvvet; yük işareti "+" olan cisimlere elektrik alan yönünde, yük işareti "–" olan cisimlere elektrik alana zıt yönde etki eder.

ELEKTRİK ALAN 6. Elektrikle yüklü noktasal K ve L cisimlerinin elektrik

8. Elektrikle yüklü iki kürenin çevresinde oluşan elekt-

alan çizgileri şekildeki gibi modellenmiştir.

riksel alan çizgileri şekildeki gibi modellenmiştir. 

Elektrik Alan Çizgileri



 Elektrik yüklerinin etrafında, elektrik alanı gösteren sonsuz sayıda, hayalî kuvvet çizgisi olduğu kabul edilir.  Elektrik alan çizgilerinin yönü, pozitif yüklerde, yükten dışarıya doğru, negatif yüklerde, yüke doğrudur.  Yüklü cisimlerin çevresindeki elektrik alan çizgileri arasındaki etkileşme üç boyutludur.  Elektrik alan çizgisi, her noktada oluşan bileşke elektrik alan yönlerine göre bulunur.

 





I. K ve L'nin yük işaretleri zıttır.

K, L, M noktalarına sırasıyla +q, –q ve nötr birer parçacık konulduğunda hangileri ok yönünde harekete geçer? (Sürtünmeler önemsizdir.)

II. Yüklerden eşit uzaklıkta elektrik alan şiddetleri eşittir.

A) Yalnız K 

III. K'nin yük miktarı L'ninkinden fazladır.

 

Buna göre,

A) Yalnız I 

B) I ve II 

D) K ve L 

D) II ve III 

E) I, II ve III 

E) L ve M 

9. Elektrik alan çizgileri ile ilgili; I. Bir noktadan, birbirini kesen iki farklı elektrik alan çizgisi geçebilir.





II. Elektrik alan çizgilerinin sık olduğu yerdeki elektrik alan şiddeti, seyrek olan yere göre daha büyüktür. III. Elektrik alan çizgilerinin oluşturduğu desen o bölgedeki elektrik yüklerinin dağılımına bağlı olarak değişir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

7. Resimde elektrik yükü ile yüklenmiş iki cismin elektEşit pozitif ve negatif yüklü cisimlerin çevrelerinde meydana getirdikleri alan çizgileri

 

rik alan modeli verilmiştir.

 Bir düzenekte, “elektrik alan şiddeti”; elektrik alan çizgilerinin sık olduğu yerde büyük, elektrik alan çizgilerinin seyrek olduğu yerde küçüktür.



E) I, II ve III 

Buna göre, bu deney ile ilgili; I. Elektrik yük miktarları farklı, yük cinsi aynı olan cisimler kullanılmıştır.

Buna göre, I. Cisimlerin yük işaretleri pozitiftir.

Elektrik alan çizgileri L'de daha sık olduğu için L'nin yük miktarı K'ninkinden fazladır.

D) II ve III 

C) I ve III

yapılan bir deneyin bağımsız değişkeni; “elektrik yük miktarı”dır.

II. Bir cismin elektrik alanı ölçülmüştür.

II. Cisimlerin yük miktarları için bir şey söylenemez. Elektrik alan çizgileri K'de dışa, L'de içe doğru olduğu için K pozitif, L negatif yüklüdür.

B) I ve II 

10. Elektrik yüklerinin oluşturduğu elektrik alan ile ilgili

 

C) Yalnız M

C) I ve III

Prf Yayınları 

B) Yalnız L 

yargılarından hangileri doğrudur?

  



III. Cisimler birbirlerine itme kuvveti uygular.

III. Elektrik yükünden farklı uzaklıklardaki noktaların elektrik alanları karşılaştırılmıştır.

yargılarından hangileri doğru olabilir?

yargılarından hangileri doğru olabilir?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

6-C 7-D 8-D 9-D 10-D 206

B) Yalnız II  D) I ve Il 

C) Yalnız lII

E) l, II ve III 

Ünite 7 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1. Elektrik yükü +q olan iletken K küresi, iletken L küre-

4.

Test - 8

I. Fotokopi makinesi ile kağıtların çoğaltılması

si dokundurulunca K'nin yükü –q oluyor.

II. Parmak izinin tespit edilmesi

Buna göre,

III. Fabrika bacalarının temizliği

I. L'den K'ye yük geçişi oluşmuştur.

Yukarıdakilerden hangilerinde elektriklenme olayından faydalanılır?

II. L'nin yükünün işareti değişmemiştir. III. L'nin yarıçapı, K'ninkinden büyüktür.

A) Yalnız I 

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

5. İletken, özdeş K, L kürelerinin elektrik yükleri –2q, +6q'dur. Küreler şekildeki konumda iken birbirlerine uyguladığı elektriksel kuvvetin büyüklüğü F'dir. 







2. "–" işaretli elektrikle yüklü bir elektroskobun topuzu-

I. Bir miktar kapanma II. Tamamen kapanma III. Önce tamamen kapanma, sonra bir miktar açılma durumlarından hangileri gözlenebilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

Prf Yayınları

Buna göre, cisim yaklaştırılırken elektroskobun yapraklarının hareketi ile ilgili;

C) I ve III

A)

1   4

B)

1   3

C)

E) Pozitif

Negatif Negatif Cevap D

dengededir.

ÖSYM Sorusu İçi dolu homojen bir metal küre, elektriksel olarak yükleniyor.

 

3. Bilim insanı Michael Faraday'ın kullandığı Faraday



Kafesi ile ilgili;

Bu metal küredeki yüklerin dağılımıyla ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

 A) Kürenin tüm yüzeyine homojen olarak dağılır.

Buna göre; X K, L, M'nin yük işaretleri;

I. Elektrik yüklerini ileten iletken maddeden yapılmıştır. II. Elektrik yükleri kafesin dış yüzeyinde toplanır. III. Kafesin içindeki bir noktada elektrik yüklerinin zararlı etkisi en fazladır.

K

L

M

I.

+

+

–

II.

–

–

–

III.

+

–

+

B) Küre yüzeyinde bir bölgede toplanır. C) Tamamı küre merkezinde toplanır. D) Kürenin tüm hacmine homojen olarak dağılır.

verilenlerinden hangileri olabilir?

yargılarından hangileri doğrudur?

D) I ve II 

Pozitif

D) Negatif Negatif Pozitif

1 2 3  D)  E) 2 3 4



 

K küresi L küresi M küresi A) Pozitif Pozitif Pozitif

6. Yük miktarları eşit K, L, M küreleri şekildeki konumda

E) I, II ve III 

B) Yalnız II 

Buna göre, kürelerin yüklerinin cinsleri ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğru olabilir?

C) Negatif Pozitif



A) Yalnız I 

Elektriksel olarak nötr olmadığı bilinen K, L ve M iletken küreleri ayrı ayrı birbirlerine yaklaştırılıyor. Küreler arası elektriksel etkileşmelerden dolayı K küresinin L küresini ittiği, L küresinin ise M küresini çektiği gözleniyor.

B) Negatif Negatif Negatif

K ve L küreleri birbirine dokundurulup tekrar eski yerlerine konulursa birbirlerine uyguladıkları kuvvet kaç F olur?

nun yakınına "+" yüklü bir cisim yaklaştırılıyor.

ÖSYM Sorusu

A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) I, II ve III 

1-C 2-E 3-D 4-E 5-B 6-A 207

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

E) Kürenin yarıçapı ile orantılı olarak tüm hacme dağılır. Cevap A

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 7. Paratoner, insanların yaşadığı bina, okul ve yüksek

ÖSYM Sorusu Elektrik yükü bakımından nötr iletken bir küre ile negatif yüklü bir çubuk, başlangıçta birbirinden yeterince uzakta ve etkiyle elektriklenmeye hazır hâlde, şekildeki gibi tutuluyor.   

     

10. Elektrik yüklü noktasal cismin çevresindeki bir

yapıları, yıldırımdan korumaya yarayan bir düzenektir.

noktada meydana gelen elektrik alan şiddeti,

Bu düzenekle ilgili,

II. Noktanın yüke uzaklığı

I. Yük miktarı

I. Binanın en yüksek noktası bir iletkenle toprağa bağlanmıştır.

III. Yükün cinsi niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

II. Yıldırım düşme anında yükleri toprağa iletir. III. Yıldırım düşmesini engelleme görevi de yapar.

A) Yalnız I 

yukarıda verilenlerden hangileri gözlenebilir?

 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 



Buna göre, I. Küre, yüklü çubuğa uzak bir noktadan topraklanır.

11. X, Y, Z iletken kürelerinin yarıçapları sırasıyla r, 2r, 3r; elektrik yükleri +2q, qY, –10q dur. X küresi önce Z, sonrada Y'ye dokundurulup ayrıldığında yükü +q oluyor.

II. Yüklü çubuk, küreye yaklaştırılır. IV. Yüklü çubuk, küreden uzaklaştırılır. işlemleri hangi sırayla yapılırsa kürenin etkiyle elektriklenmesi gerçekleşir?

8. Her birinin yükü +q olan özdeş K, L, M elektroskop-

Bu durumda K, L, M elektroskoplarının yaprakları arasındaki açılar qK, qL, qM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) I - III - II - IV B) I - II - IV - III

A) qK = qL = qM

C) II - I - III - IV

C) qM > qL > qK D) qL > qK > qM

D) II - I - IV - III

B) qK > qL > qM

A) +3q 

B) –4q 

C) +4q 

D) –5q 

E) +5q

E) qL > qM > qK 

 

E) II - IV - I - III

Buna göre, Y küresinin başlangıçtaki elektrik yükü nedir?

larının topuzuna nötr iletken bir küre sırasıyla dokunduruluyor. Prf Yayınları

III. Topraklama kesilir.

12. Nötr, iletken KL ve MN çubuklar ile şekildeki düzenek kurulmuştur. "–" işaretli elektrikle yüklü küre şekildeki konumda iken S anahtarı kapatılıp açılıyor. Daha sonra çubuklar ayrılıp kürede uzaklaştırılıyor.

Çözüm: C seçeneğinde verilen sıraya göre işleme yapılırsa etki ile elektriklenme gerçekleşir.

    

9. Özdeş iletken K, L kürelerinin her birinin elektrik yük

Bu sıra; II - I - III - IV'tür. (II) Yüklü çubuk, küreye yaklaştırılır. (I) Küre, yüklü çubuğa uzak bir noktadan topraklanır. (III) Topraklama kesilir. (IV) Yüklü çubuk, küreden uzaklaştırılır.

II. Önce kapanma, sonra tekrar açılma. III. Biraz daha açılma durumlarından hangileri gözlenebilir?

 

D) I ya da II 

  

Buna göre, son durumda çubukların K, L, M, N uçlarının yük işaretleri nedir?

I. Tamamen kapanma

B) Yalnız II 



 

Buna göre, daha sonra L küresi elektroskobun topuzuna dokundurulduğunda, elektroskobun yapraklarında,

A) Yalnız I 

 

 

miktarları eşittir. K küresi nötr bir elektroskobun topuzuna dokundurulup ayrılıyor.

Cevap C



C) Yalnız III

E) II ya da III 

K

L

M

N

A)

+

+

–

–

B)

+

+

Nötr

Nötr

C)

+

–

–

+

D)

–

–

Nötr

Nötr

E)

–

+

–

+

7-C 8-C 9-E 10-C 11-E 12-B 208

Ünite 7 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 9

1. Eşit miktar, aynı cins elektrikle yüklü K, L, M iletken

4. Nötr, iletken özdeş K, L, M küreleri ile şekildeki düze-

kürelerinin yarıçapları sırasıyla rK, rL, rM dir. L küresi önce K'ye sonra M'ye dokundurulup ayrıldığında K'nin yük miktarı artıyor, M'nin yük miktarı değişmiyor.

nek kurulmuştur. "+" işaretli elektrikle yüklü X küresi şekildeki konumda iken S anahtarı önce kapatılıp sonra açılıyor. X küresi uzaklaştırıldıktan sonra önce K, sonra da L küresi diğerlerinden ayrılıyor.

Buna göre; rK, rL, rM arasındaki ilişki nedir? A) rK > rM > rL

B) rK > rL = rM

C) rL = rM > rK

D) rL > rM > rK

 

     







Aşağıdaki üç farklı durumda, cisimler elektrikle yüklenmeye çalışılmıştır. 

 

E) rK > rL > rM 

Son durumda K, L, M'nin yük miktarları sırasıyla qK, qL, qM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

2. Elektrikle yüklü noktasal bir cismin çevresindeki bir noktada oluşan elektriksel alanla ilgili;

A) qK > qL > qM

B) qK > qL = qM

C) qM > qK = qL

D) qK = qL = qM

 

I. Elektrik alanın yönü yükün işaretine bağlıdır.

E) qK = qM > qL 

II. Yüke yakın bölgelerde alan çizgileri sık, uzak bölgelerde seyrektir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

A) Yalnız I 

mesiz yatay düzlemde verilen konumlarda tutulmaktadır. L küresi serbest bırakıldığında ok yönünde harekete geçiyor.

 



 



Buna göre,

K ile M'nin yük işaretleri aynı olduğuna göre,

I. L elektroskobunun yapraklarının yük işareti değişmiştir.

I. K ile M'nin yük miktarı eşittir. II. K'nin yük miktarı M'ninkinden küçüktür.

II. K ve M zıt işaretli yük ile yüklüdür.

III. K'nin yük miktarı M'ninkinden büyüktür.

III. K'nin yük miktarı L'ninkinden büyüktür.

yargılarından hangileri doğru olabilir?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Bu işlemlerin hangilerinde nötr cisimler yüklenebilir? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III E) I, II ve III 

Sürtünme ile elektriklenme yalıtkanlarda ve iletenlerde gerçekleşebilir. Bir cismi, topraklayıp etki ile elektriklemek için cismin iletken olması gerekir. Yalıtkan üzerinden toprağa yük akışı ya da topraktan yalıtkan üzerine yük akışı gerçekleşmez. Cevap B

  

III. Topraklanmış yalıtkan nötr bir küreye, elektrik yüklü bir cismi değdirmeden yaklaştırıp topraklamayı kesmek

Dokunma ile elektriklenme iletkenlerde olur. Bu durum için iletkenlerden en az birinin yüklü olması gerekir. İki nötr iletkenin birbirine temas ettirilmesinde yüklenme olmaz.

iken elektroskobun yaprakları açıktır. Yüklü K küresi M çubuğuna dokundurulduğunda elektroskobun yaprakları önce kapanıp tekrar açılıyor.

3. Elektrikle yüklü K, L, M kürecikleri yalıtkan ve sürtün-



II. İki nötr yalıtkanı birbirine sürtmek

Çözüm:

5. İletken M çubuğu, nötr L elektroskobunun yakınında



I. İki nötr iletkeni birbirine temas ettirmek

 

III. Bir noktadaki alan şiddeti yük miktarı ile doğru orantılıdır. yargılarından hangileri doğrudur?

ÖSYM Sorusu

C) Yalnız III

A) Yalnız II 

E) II ve III 

 

1-A 2-E 3-E 4-B 5-E 209

D) II ve III 

B) I ve II  E) I, II ve III 

C) I ve III

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Eşit uzunluktaki K, L ipek ip-

ÖSYM Sorusu Yükleri sırasıyla +q, –q, –q olan eşit ağırlıklı K, L, M küreleri; ağırlığı önemsenmeyen yalıtkan iplerle birbirlerinden yeterince uzakta tavana asılıyor. Yalıtkan saplı ve yükleri –q, –2q, +q olan iletken küreler; K, L, M kürelerinin altına şekildeki gibi konuyor.

K d

TK +q

L

–q Yatýlkan sap Düþey

8. Yükleri +q,ve –2q olan özdeş X, Y iletken cisimleri

liklerine bağlı ve elektrikle yüklü özdeş, iletken X, Y metal küreleri şekildeki gibi dengededir.

TL –q –2q

 

 





  



 



 

Yalnız X uzaklaştırıldığında yaprakları arasındaki açı qX, yalnız Y uzaklaştırıldığında yaprakları arasındaki açı qY olduğuna göre; q, qX, qY arasındaki ilişki nedir?





+q





A) θ = θX = θY



C) θX = θ < θY D) θY < θ = θX

verilenlerinden hangileri gibi dengede kalabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

B) θ < θX = θY

E) θ = θY < θX 

 

C) Yalnız III

E) I ya da III  Prf Yayınları

Yalıtkan saplar bükülmediklerine göre, iplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri TK, TL , TM arasındaki ilişki nedir?

 



TM –q

Yer Düþey Düþey (yatay)

 

X ve Y metal küreleri birbirine dokundurulup serbest bırakıldığında,

Tavan (yatay)

M

nötr elektroskobun topuzuna eşit uzaklıkta tutuluyor. Bu durumda elektroskobun yaprakları arasındaki açı q'dır.





A) TL < TK = TM B) TK = TM < TL C) TK < TL < TM D) TM < TL < TK E) TL < TK < TM

7. Yatay, sürtünmesiz eşit bölmeli düzleme –q, +q ve

Çözüm: Cisimlerin ağırlıkları eşit olduğu için ağırlıklarından kaynaklanan ip gerilmeleri eşit olur. Bu durumda sadece elektriksel kuvvet etkileri yorumlanabilir. Kulon kuvveti, yüklerin çarpımı ile doğru, aradaki uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. K ve M'ye etki eden kulon kuvvetleri eşittir. Bu kuvvetler çekme kuvvetidir. K ve M'nin iplerindeki gerilme kuvvetleri eşittir. L'nin altındaki yük ile L'nin yükünün işareti aynı olduğu için L'ye itme kuvveti etki eder. Bu da L'nin ipindeki gerilme kuvvetinin azalmasına sebep olur. İp gerilmeleri arasındaki ilişki TL < TK = TM dir. Cevap A

+2q yükleri şekildeki gibi sabitlenmiştir. 









9. Sürtünmesi önemsiz, yalıtkan yatay düzlemin K ve M 









noktalarına –q ve –2q yüklü cisimler sabitlenmiştir.











Bir elektron ve bir proton şekildeki konumlardan v hızlarıyla atıldığında verilen yörüngelerden hangilerini izleyebilir?







 

Bu yüklü cisimlerin etkisinde olacak bir X cismi L noktasına bırakılırsa; yükünün cinsine göre hareketi için ne söylenebilir?

X, "+" ise

X, "–" ise

Elektron

Proton

A)

1

4

A) K'ye doğru

K'ye doğru

B)

2

5

B) K'ye doğru

M'ye doğru

C)

1

5

C) M'ye doğru

K'ye doğru

D)

3

4

D) M'ye doğru

M'ye doğru

E)

3

5

E) Hareket etmez

Hareket etmez

6-E 7-A 8-E 9-B 210

Ünite 7 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 10

1. Elektrik yükleri +q ve –q olan K, L

3. Yarıçapları 2r ve r olan nötr X ve Y iletken küreleri bir-

küreleri esnek bir yayla şekildeki gibi dengelenmiştir. Bu durumda yaydaki gerilme kuvveti ÁF dir.

birine dokunmakta iken Şekil - I'de "+" yüklü K cismi X'e yaklaştırılıyor, Şekil - II'de "+" yüklü L cismi X'e dokunduruluyor. X ve Y birbirinden ayrıldığında Y'nin her iki şekilde de yükü +q oluyor.



Buna göre, I. K'nin yük miktarını artırmak





II. d mesafesini artırmak



III. Aynı uzunlukta esneklik sabiti daha küçük yay kullanmak





 

B) Yalnız II  D) I ve III 







 









 

işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa ÁF nin büyüklüğü artar? A) Yalnız I 



 

Şekil - I'de X

Şekil - II'de X

A)

–2q

+2q

B)

–q

+2q

C)

–q

–q

D)

+q

+2q

E)

+2q

+2q

E) II ve III 

Sürtünmesiz yatay düzlemde şekildeki konumda tutulan ve elektrik yüklü özdeş K, L, M kürelerinden K’nin yükü negatif, L’ninki de pozitiftir.  



Buna göre, X'in Şekil - I ve Şekil - II'deki yükleri nedir?

C) I ve II

ÖSYM Sorusu

  

 



L küresi serbest bırakıldığında M küresine doğru hareket ettiğine göre, I. M’nin elektrik yükü pozitiftir. II. M’nin elektrik yük miktarı K’ninkinden büyüktür. III. M’nin elektrik yük miktarı L’ninkinden büyüktür.

2. Bir öğrenci "–" yüklü iletken K küresi ile iletken nötr L küresini "–" işaretli elektrikle yüklemek istiyor. 





Prf Yayınları

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

Çözüm:  









4. Şekildeki yalıtkan üzerinde durmakta olan nötr iletken



X, Y levhalarından X'in K yüzeyine "–" yüklü bir cisim yaklaştırılıyor.   





 







 



Buna göre, yük dengesi sağlandığında X ve Y levhalarının K, L, M, N uçlarının yük işareti aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

Buna göre, bu öğrenci Şekil - I, Şekil - II ve Şekil - III'te modelleri verilen işlemlerden hangilerini yaparak bunu gerçekleştirebilir? (M, küresi başlangıçta nötrdür.)

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

K

L

M

N

A)

+

–

+

–

B)

–

+

–

+

C)

+

–

Nötr

Nötr

D)

+

–

+

Nötr

E)

–

+

–

Nötr

1-D 2-C 3-B 4-D 211

Kulon kuvveti uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. M, daha uzak olduğu için M'nin yükü K'nin yükünden büyüktür. L'nin elektrik yük miktarı K ve M'ninki le karşılaştırılamaz.





K ve L'nin yükleri zıt işaretli olduğu için K, L'yi çeker. L, M'ye doğru hareket ettiğine göre, M de L'yi çekmiştir. Buna göre M'nin yükünün işareti de "–" dır.

(I yanlış, II doğru, III kesin değildir.) Cevap B

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

ÖSYM Sorusu Elektrik yüklü, özdeş iki elektroskopun topuzları birbirine iletken bir telle bağlanıp elektriksel denge sağlandığında aşağıdakilerden hangisi kesinlikle gerçekleşmez?

5. Aynı cins elektrikle yüklü özdeş X, Y, Z elektroskop-

8. Ayşe, elektrik yükleri +q ve –q olan cisimleri, arala-

larının yaprakları arasındaki açılar sırasıyla qX, qY, qZ dir.

rındaki uzaklık önce 2d, sonra d olacak şekilde koyarak birbirlerine uyguladıkları kuvvetlerin büyüklüklerini karşılaştırıyor.

İletken, nötr bir cisim bu elektroskopların topuzlarına sırasıyla dokundurulduğunda üç elektroskobun da yaprakları arasındaki açılar eşitlendiğine göre; θX, θY, θZ açıları arasındaki ilişki nedir? A) θX < θY < θZ

B) θZ < θY < θX

C) θX = θY = θZ

D) θX < θY = θZ

  

Buna göre, Ayşe'nin yaptığı bu deney ile ilgili; I. Sabit tutulan değişken, cisimlerin yük işareti ve yük miktarıdır. II. Bağımsız değişken, cisimler arası uzaklıktır.

B) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken diğerininki azalır.

III. Bağımlı değişken, cisimlerin birbirlerine uyguladığı kuvvettir.

6. Özdeş, iletken K ve L iletken kürelerinin elektrik yük-

D) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı azalır.

leri sırasıyla +q ve –3q'dur. K ile L arasında d uzaklığı varken K'nin L'ye uyguladığı elektriksel kuvvet ÁF'dir. K küresi L küresine dokundurulup aynı yerine konulduğunda K'nin L'ye uyguladığı elektriksel kuvvet aşağıdakilerden hangisi olur? A) –

Çözüm: Elektroskoplar özdeş olduğu için toplam yükü eşit paylaşırlar. Bu durumda yapraklarının açıklıkları eşit olur. Eğer toplam yük sıfır ise her iki elektroskop da nötr olur ve bu durumda da yapraklar tamamen kapalı olur. Toplam yük, aralarından paylaşılacağından yük alışverişi neticesinde yaprakları arasındaki açıların toplamı kesinlikle artmaz.

ÁF   3

B) –

ÁF   2

C)

ÁF   3

D) –ÁF E) ÁF

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

C) Birinin yaprakları arasındaki açı azalırken diğerininki değişmez.

E) Her ikisinin de yaprakları arasındaki açı değişmez.

 

E) θZ = θY < θX 

  A) Birinin yaprakları arasındaki açı artarken diğerininki değişmez.



9. Bazı cisimlerin elektrik yükleri ve K, L, M, N noktalarına olan uzaklıkları şekildeki gibi verilmiştir. 

7. Elektrik yükleri qX, qK, qL, qM olan iletken özdeş X, K,





L, M küreleri şekildeki gibi dengededir. Bu durumda şekilde belirtilen iplerdeki gerilme kuvvetleri eşittir.

 



Toplam açı ya azalır ya da değişmez.







 

 





 

Cevap A



 

 











  

İplerdeki gerilme kuvvetleri bir kürenin ağırlığından küçük olduğuna göre; qK, qL , qM arasındaki ilişki nedir? A) qK = qL = qM

B) qL > qK > qM

C) qM > qK > qL

D) qK > qL > qM

 







 

Buna göre, bu cisimlerin K, L, M, N noktalarının hangi ikisinde oluşturduğu elektrik alanları eşittir? A) K ile L 

E) qL = qM > qK 

 

5-E 6-A 7-B 8-E 9-D 212

B) K ile M  D) L ile N 

C) L ile M E) M ile N 

Ünite 7 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR)

3. Zıt işaretli Q1 ve Q2 yüklü cisimler arasından v hızıy-

1. İletken, nötr, özdeş bilyeler üçerli iki grup halinde Şe-

la fırlatılan yüklü X cismi şekildeki 1 yolunu izliyor. Q2 yük değeri iki katına çıkarılıp deney tekrarlandığında ise X, 3 yolunu izliyor.

kil - I ve Şekil - II’deki gibi tutulmaktadır. Aynı cins ve eşit miktar elektrikle yüklü birer cisim K ve L kürelerine dokundurulup uzaklaştırıldığında K, L, M kürelerinin yük miktarları sırasıyla qK, qL, qM oluyor. 



Test - 11





















Buna göre; qK, qL, qM arasındaki ilişki nedir? A) qL > qK > qM

B) qM > qL > qK

C) qK = qL = qM

D) qM = qL > qK

 

ÖSYM Sorusu 



Buna göre, Q2 değiştirilmeyip, Q1 iki katına çıkarılıp deney tekrarlanırsa X hangi yolu izleyebilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

E) qK > qL > qM 

A) 1 

B) 2 

Şekil I’de yarıçapları r, kütleleri m ve net yükleri +Q ve –q olan iki iletken küre, Şekil II'de ise yarıçapları r, kütleleri m ve yüzeylerine düzgün olarak dağılmış net yükleri +Q ve –q olan iki yalıtkan küre aralarındaki uzaklık d olacak şekilde yatay, sürtünmesiz, nötr ve yalıtkan düzlemler üzerinde ilk hızsız olarak serbest bırakılmıştır.



C) 3 

D) 4 

E) 5



  











  

 



 

  











  

 

Prf Yayınları



Buna göre, serbest bırakılan kürelerin hareketleriyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) İletken küreler birbirine yaklaşırken yük dağılımları değişeceğinden iletken kürelerin çarpışma hızı, yalıtkan kürelerinkinden daha büyüktür.

4. Özdeş, nötr, iletken K, L, M küreleri birbirine dokunur-

2. İletken K ve L kürelerinin elektrik yükleri ve yarıçapla-

ken "+" elektrikle yüklü X cismi şekildeki gibi yaklaştırılıyor. Bu durumdayken önce M, sonra da L uzaklaştırılıyor.

rı tabloda verilmiştir. Küre

Yarıçap

Elektrik yükü

K

2r

–q



+4q



L

r







Buna göre,

E) Serbest bırakılan pozitif yüklü küreler harekete geçmez.

Buna göre, I. K'nin yük miktarı M'ninkine eşittir.

II. K'nin yük miktarındaki değişim L'nin yük miktarındaki değişime eşittir.

II. L ile M aynı cins elektrikle yüklenmiştir.

III. K'nin ilk yük miktarı L'nin son yük miktarına eşittir.

III. K ile L aynı cins elektrikle yüklenmiştir.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri yanlıştır?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalıtkan küreler arasındaki elektriksel çekim kuvveti,hareket süresi boyunca her an iletken kürelerinkinden büyüktür. D) Negatif yüklü kürelerin ivmeleri pozitif yüklü kürelerinkinden büyüktür.

K ve L birbirine dokundurulup ayrılıyor.

I. K'nin verdiği yük, L'nin aldığı yüke eşittir.

B) Yalıtkan küreler serbest bırakılınca harekete geçmez.

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-A 2-D 3-B 4-D 213

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Çözüm: İletkenler üzerinde etki ile elektriklenmeden dolayı yükler birbirine yakın uçlarda toplanır ve bu da çekme kuvveti etkisini artırır. Cevap A

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 5. Elektrik yükü ile yüklü X ve Y küreleri yalıt-

8. K ve L yüklerinin etkisindeki ağırlığı önemsiz, yalıtkan

kan iplere bağlanarak şekildeki gibi dengelenmiştir. T1 gerilme kuvveti X'in ağırlığının iki katına eşit olduğuna göre,

ÖSYM Sorusu Şekildeki özdeş K ve L elektroskoplarından K’de –6q, L’de de +2q elektrik yükü varken yapraklar arasındaki açıların büyüklüğü sırasıyla qK, qL oluyor. Elektroskopların topuzları iletken bir telle birleştirildiğinde her ikisinin de yaprakları arasındaki açıların büyüklüğü q oluyor. 







I. X'in kütlesi Y'ninkinden büyüktür.

çubuk şekildeki gibi dengelenmiştir.

 



 

  

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

Yaydaki uzama 2x olduğuna göre, L'nin yük miktarı yarıya indirilirse, denge durumunda yaydaki uzama için ne söylenebilir?

(T2 gerilme kuvveti sıfırdan farklıdır.)

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) x'ten az 

E) II ve III 





 

III. T2 gerilme kuvveti Y'nin ağırlığına eşittir.

A) Yalnız I 





II. T1 gerilme kuvveti T2 nin iki katından büyüktür.





 

B) x 

D) 2x 

C) x ile 2x arası E) 2x'ten büyük 

Buna göre, qK, qL, q arasındaki ilişki nedir? (Şekilde qK, qL ölçekli çizilmemiştir.)

6. Elektrik yüklü bir elektroskopun topuzuna elektrik yük-

B) qK = qL < q

C) qL =q< qK D) qL < q< qK  

E) q< qL iM

B) iM > iL > iK

C) iM > iK > iL

D) iL > iK > iM

 

Test - 1

B) Elektron  D) İyon 

C) Nötron E) Atom 

5. Ali, bir kovanın tabanından delik açıp hortum bağlıyor. Suyla dolu kovayı yukarıya kaldırıyor, sonra biraz aşağı indiriyor. Bu işlem sonucunda, kova yüksekte iken hortumdan daha hızlı su aktığını gözlemliyor.

E) iL > iM > iK 

ELEKTRİK AKIMI VE POTANSİYEL FARKI  Akümülatör, pil ya da daha başka güç kaynaklarının oluşturduğu etki ile iletkenler içinde enerji taşınması olayına elektrik akımı denir.

Not Katılarda elektrik akımı elektron, sıvılarda iyon, gazlarda ise iyon ya da elektronların hareketi ile sağlanır.  Elektrik akımının yönü, elektronların hareket yönüne zıt kabul edilmiştir.

2. 0,5 Ω luk direnç teli, gerilimi 1,6 volt olan bir pilin "+" ve "–" uçlarına şekilde belirtildiği gibi bağlanmıştır. 





 

Prf Yayınları



Buna göre, S kesitinden birim zamanda hangi yönde kaç tane elektron geçer? (e– = 1,6.10–19 c) A) 1 yönünde,

1.1019

B) 2 yönünde, 1.1019 tane C) 1 yönünde,

tane

D) 2 yönünde,

2.1019

tane



Ali, bu deneyini basit bir elektrik devresi ile kıyasladığına göre, I. Bir elektrik devresinde oluşan akımın şiddeti ile pilin potansiyel farkının ters orantılı olduğu II. Kovadaki suyun potansiyel enerjisi suyun akış hızını belirlediği gibi, pilin potansiyel farkı da devredeki akımın şiddetini belirler. III. Suyun akışı basınç farkından, elektronların hareketi de potansiyel farkından kaynaklanır.

tane

2.1019

 İletken ortamın herhangi bir kesitinden birim zamanda geçen toplam yük miktarına akım şiddeti denir.

sonuçların hangilerinin doğruluğuna ulaşır? A) Yalnız I   

E) 1 yönünde, 5.1019 tane

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

6. Belirli bir potansiyel fark altındaki bir tüpün S kesit alanından, t sürede +q yükleri bir tarafa, –q yükleri ise diğer tarafa geçmektedir. Bu tüpte yük hareketine karşı gelen akım 2i olmaktadır.

3. Bir katı iletkenin kesitinden 10 saniyede 32 coulomb Buna göre, iletkenin kesitinden saniyede kaç tane elektron geçmiştir?

Aynı tüpe farklı bir potansiyel farkı uygulanarak 2t sürede +3q yükleri bir tarafa –3q yükleri diğer tarafa gidecek biçimde hareket gerçekleştirilirse yük hareketine karşı gelen akım için ne söylenebilir?

A) 1,6⋅1019 

A) i ile 2i arası 

yük geçiyor.

 

D) 2⋅1020 

B) 2⋅1019 

C) 1⋅ 1020

 

E) 1,6⋅1020 

1-B 2-C 3-B 4-B 5-D 6-D 219

B) 2i kadar 

D) 3i kadar 

C) 2i ile 3i arası

E) 3i'den büyük 

 Akım şiddeti aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. i=

q t

[i : Akım şiddeti (A), t : Zaman (s) q : Toplam yük (C)]

 q = n⋅e dir. e = 1,6⋅10–19 C ; n : Elektron sayısı]  Birim yük başına düşen enerjiye potansiyel fark ya da gerilim denir. Birimi volttur.

Not  Elektrik akımı ampermetre ile ölçülür. Potansiyel farkı voltmetre ile ölçülür.  Ölçüm yapılan devre elemanına; ampermetre seri, voltmetre paralel bağlanır.  Ampermetrenin iç direnci sıfır kabul edilir. Ampermetre bağlandığı kolun direncini etkilemez. Voltmetrelerin iç dirençleri çok büyüktür. Bu nedenle bağlı oldukları koldan elektrik akımı geçmez. 



Ampermetre (A) ve voltmetrenin (V) devre sembolleri

ELEKTRİK AKIMI, POTANSİYEL FARKI VE DİRENÇ 7. Bir öğrenci elektrik devresinde oluşan akım şiddetini

9. Öğrenciler yaptıkları etkinlikte farklı direnç telleri kul-

Şekil - I'deki düzenekte vanayı açtığında suyun hareketine benzeterek modellemiştir.

lanarak şekildeki devreleri kurup, devrelerindeki lambaların ışık şiddetini gözlemlemiştir.

BİR İLETKENİN DİRENCİ İletken maddelerin elektrik akımının geçişine gösterdiği zorluğa direnç denir.  Direnç, R ile gösterilir. Birimi ohm (Ω) dur. Aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. R =ρ⋅

L S



I. İletkenin uçları arasındaki potansiyel farkın arttığı

  





III. Elektrik akım şiddetinin azaldığı durumlarından hangilerini hedeflemiş olabilir?

D) II ve III 





II. İletkenin direncinin arttığı

 



  

Öğrenci vananın bulunduğu yerin kesitini azaltarak deneyi tekrarladığında;

B) Yalnız II 

  







A) Yalnız I 











  





L : İletkenin uzunluğu (m),

Direncin devredeki gösterimi





[ρ : İletkenin öz direnci (W ⋅ m), S : Dik kesit alanı (m2)]













 

  

Figen, Gamze ve Hande, devreleri kurma amaçlarını;

C) I ve II

E) I, II ve III 

Figen : “ Bir iletkenin direncinin iletkenin cinsine bağlı olup olmadığı” Prf Yayınları

OHM KANUNU  Ohm Kanunu, bir iletkenin direnci, potansiyel farkı ve akım değeri arasındaki ilişkiyi belirler.  Bir iletkenin potansiyel farkı arttıkça akımı da aynı oranda artar. Potansiyel farkının, akıma oranı sabittir ve bu sabit, iletkenin direncine eşittir. 

V 2V = = ..... = R i 2i V R= ya da V = i ⋅R i

  











olarak belirttiklerine göre, hangi öğrenciler amacına ulaşmıştır? A) Yalnız Figen

B) Yalnız Gamze 

C) Yalnız Hande

D) Figen ve Hande 

E) Figen, Gamze ve Hande 

ve gerilim değerlerinden bazıları verilmiştir.

(volt), i : Akım şiddeti (amper)]

 

Hande : “ Bir iletkenin direncinin iletkenin uzunluğuna bağlı olup olmadığı”

 

8. Şekildeki tabloda K, L, M iletkenlerinin direnç, akım

[R : Direnç (ohm), V : Potansiyel farkı



Gamze : “ Bir iletkenin direncinin iletkenin kesit alanına bağlı olup olmadığı”

Direnç

Akım

Gerilim

K

I

0,5 A

10 V

L

18 W

II

36 V

M

50 W

1A

III

10. Aynı cins maddeden yapılmış K, L direnç tellerinin uzunluk ve kesit alanları şekildeki gibidir.  

Buna göre, tabloda I, II, III nolu yerlere yazılması gereken değerler, aşağıdakilerden hangisindeki gibi olmalıdır?

 

Bir iletkenin “potansiyel farkı - akım şiddeti” grafiğin eğimi iletkenin direncini verir.

I

II

A) 20 W B)

5 W

III

K ve L tellerinin uçlarına eşit büyüklükte gerilimler uygulandığında oluşan akım şiddetleri sırasıyi la iK, iL olduğuna göre, K oranı kaçtır? iL

2 A 50 V 2 A

5V

C) 10 W

1 A 25 V

D) 20 W

1 A 100 V

E) 10 W

3 A 100 V

 

A)

7-D 8-A 9-E 10-C 220

1   4

B)

1   2

C) 1 

D) 2 

E) 4

Ünite 8 ELEKTRİK DEVRELERİ (DİRENÇLERİN BAĞLANMASI)

Test - 2

1. Eren, basit bir elektrik devresi kurarak, önce devreye

4. Kesit alanları A, öz dirençleri r, uzunlukları L ve 2L

bağladığı bir bakır çubuğun gerilim ve akım değerlerini ölçmüştür.

olan, iletken çubuklar; ampermetre, voltmetreyle ve iç direnci önemsiz bir üreteç ile şekildeki devre kurulmuştur. Uzunluğu L olan çubuğun direnci R'dir.

 

B) Öz direnç 

D) Uzunluk 



 Dirençlerin uç uca bağlanmasıyla elde edilen bağlanma şekline seri bağlama denir.

C) Sıcaklık

E) Kesti alanı 



DİRENÇLERİN BAĞLANMASI SERİ BAĞLAMA





A) Direnç 







Voltmetrenin gösterdiği değer V, ampermetrenin V gösterdiği değer i olduğuna göre, oranı aşağıi dakilerden hangisine eşittir?



 



 

 







Daha sonra "gerilim" değerini, "akım" değerine bölen Eren, bakır çubuğun hangi niceliğinin değerini bulmuştur?



A) r L   2A

2. Şekildeki tabloda, aynı cins maddeden yapılmış ilet-

B) r L   A

C) r 3L  D) r 2L  E) r 3L 2A A A



ken K, L, M tellerinin uzunlukları ve kesit alanları verilmiştir.

  

Kesit alanı

K

L

A

L

3L

2A

5. Şekildeki elektrik devresinde test ucu; iletken düzgün,

M

L

2A

türdeş çubuğun A noktasına dokundurulunca ampermetre 3i, B ucuna dokundurulunca i akımını gösteriyor.

C) 3 

D) 4 

E) 5





Buna göre, A) 1   3

3. K ve L dirençleri bir üretece şekildeki gibi bağlanmıştır.

  



B) 2 

Prf Yayınları



K telinin direnci R olduğuna göre, bu üç tel seri bağlandığında eş değer direnç kaç R olur? A) 1 

V1 = i ⋅ R1 ; V2 = i ⋅R2 ; V3 = i ⋅R3

C) 2   3

E) 3 2

D) 1 

6. X, Y, Z iletkenlerinin uçları arasındaki gerilimin iletkenden geçen akım şiddetine göre değişim grafikleri şekildeki gibidir.

II. akım, III. potansiyel fark

Bu iletkenler seri olarak bağlandığında eş değer direnç kaç ohm olur?

niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir? B) Yalnız II  D) I ve III 

V = i⋅Reş  Eş değer direncin büyüklüğü, dirençlerin büyüklüklerinin cebirsel toplamına eşittir.

 

I. direnç değeri,

 

 Seri bağlı dirençlerin uçları arasındaki potansiyel farkların toplamı, eş değer direncin uçları arasındaki potansiyel farka eşittir.

Reş = R1 + R2 + R3

Buna göre, K ve L'nin;

A) Yalnız I 

i = i 1 = i2 = i3

 Her bir direnç ve eş değer direnç için Ohm Kanunu ayrı ayrı yazılabilir.



d1 oranı kaçtır? d2 B) 1   2

 Seri bağlı dirençlerden geçen akım şiddetleri eşittir.

V = V1 + V2 + V3









Uzunluk

C) Yalnız III

A) 40 

E) II ve III 

1-A 2-C 3-B 4-B 5-B 6-D 221

B) 50 

Not

  





C) 60 



 Seri bağlı dirençlerin eş değeri, devredeki en büyük dirençten daha büyüktür.

  





D) 70 



E) 80

Bir devrenin ana koluna bir direnç seri olarak eklendiğinde devrenin eş değer direnci artar, ana kol akımı azalır.

ELEKTRİK DEVRELERİ (DİRENÇLERİN BAĞLANMASI) 7. Şekildeki tabloda, aynı cins maddeden yapılmış ilet-

10.



ken K, L, M tellerinin uzunlukları ve kesit alanları verilmiştir. Uzunluk

Kesit alanı

K

4L

2A

L

6L

2A

M

6L

A

Not Bir devredeki dirençlerin açığa çıkardığı enerjiyi, aynı şartlarda tek başına açığa çıkartan dirence, diğer dirençlerin eş değer direnci denir.

PARALEL BAĞLAMA  Birer uçları bir noktada, diğer uçları da başka bir noktada olacak şekilde yapılan bağlama şekline paralel bağlama denir.

  

B) 2 

C) 3 



Şekildeki devre parçasında KL arasındaki eş değer direnç kaç Ω'dur?

D) 4 

A) 1 

  

 



C) 3 

















 



Buna göre, K ve L'nin; I. direnç değeri,

 

II. akım,

 

 Her bir direnç ve üreteç K ve L noktalarına bağlı olduğu için, dirençlerin uçları arasındaki potansiyel fark üretecin uçları arasındaki potansiyel farkına eşittir.

i = i 1 + i2 + i3  Devrenin eş değer direncinin tersi, dirençlerin terslerinin toplamına eşittir.

V = i1 ∙ R1 ; V = i2 ∙R2 ; V = i3 ∙ R3

Buna göre; V1, V2, V3 arasındaki ilişki nedir? A) V1 > V2 > V3

B) V1 = V2 = V3

niceliklerinden hangileri kesinlikle eşittir?

C) V3 > V1 = V2

D) V1 = V2 > V3

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

 

C) Yalnız III

E) V2 > V3 > V1 

E) II ve III 

12. Şekildeki devre parçasından gösterilen yönde i akımı geçerken voltmetrelerde okunan değerler V1, V2, V3 oluyor. 

9. K, L, M direnç tellerinin uçlarına uygulanan gerilim - akım şiddeti grafiği şekildeki gibidir.

 









  



















 

1 1 1 1 = + + Reş R1 R2 R3  Dirençlerin ve eş değer direncin her biri için Ohm Kanunu yazılabilir.

 

III. potansiyel fark

V = V1 = V2 = V3  Anakol akımı, K noktasında kollara ayrılan akımların toplamına eşittir.

E) 5

de gösterilen noktalar arasındaki potansiyel farklar V1, V2, V3 tür.

tır.





D) 4 

11. Özdeş dirençlerle kurulu şekildeki elektrik devresin8. K ve L dirençleri bir üretece şekildeki gibi bağlanmış-



B) 2 

E) 5

Prf Yayınları









 

 

K telinin direnci 2R olduğuna göre, bu üç tel paralel bağlandığında eş değer direnç kaç R olur? A) 1 

 









Buna göre; V1, V2, V3 arasındaki ilişki nedir?

K, L, M telleri paralel bağlandığında eş değer direnç kaç Ω olur?

A) V3 > V2 > V1

B) V1 > V2 > V3

C) V1 = V2 = V3

D) V2 > V1 > V3

A) 1,8 

 

V = i ∙ Reş

B) 2 

C) 3 

D) 4,6 

E) 5,4

7-A 8-C 9-A 10-C 11-A 12-C 222

E) V3 > V1 > V2 

 

Ünite 8 ELEKTRİK DEVRELERİ (DİRENÇLERİN BAĞLANMASI)

Test - 3

1. K, L, M, N ampulleri kullanılarak kurulan şekildeki dev-

3. R dirençleriyle kurulmuş Şekil - I'deki devre parçasın-

relerde bütün ampuller ışık vermektedir. Bazı ölçümler için devrelerde I, II, III, IV ile gösterilen noktalara, uygun olup olmadığına bakılmaksızın ampermetre ve voltmetre’den biri bağlanmıştır.

da K ve L noktaları arasındaki eş değer direnç R1, Şekil - II'deki devre parçasında M ve N noktaları arasındaki eş değer direnç de R2 dir.





















 

 Paralel bağlı R1 ve R2 direnç-







 









Not



Buna göre,

 

Ölçüm araçları şekildeki gibi bağlandıktan sonra yalnız K ampulünün söndüğü gözlenmiştir.

A) 1   3



 Her birinin değeri R olan paralel bağlı n tane direncin eş R değeri, Reş = ile bulunur. n

R1 oranı kaçtır? R2

B) 1   2

C) 1 

D) 2 

E) 3 Not

Buna göre; I, II, III, IV noktalarına sırasıyla hangi ölçüm araçları bağlamış olabilir?

 Paralel bağlı dirençlerin eş değeri, devredeki en küçük dirençten daha küçüktür.

A) Ampermetre - Ampermetre - Voltmetre - Ampermetre

4. Her birinin direnci 12 Ω olan dört tane direnç aşağıda verilenlerden hangisi gibi bağlandığında eş değer direnç 9 Ω olur?

B) Voltmetre - Voltmetre - Voltmetre - Ampermetre C) Ampermetre - Voltmetre - Ampermetre - Voltmetre

E) Voltmetre - Ampermetre - Voltmetre - Voltmetre

 Prf Yayınları

D) Voltmetre - Ampermetre - Ampermetre - Voltmetre

lerinin eş değeri, R1 ⋅R2 Reş = ile bulunur. R1 + R2



Bir devrede, paralel bağlı direnç sayısı arttıkça devrenin eş değer direnci azalır, ana kol akımı artar.

Reosta  Bir devrenin akımını değiştirmek için kullanılan dirence reosta veya ayarlı direnç denir.







 







Reostanın sürgüsü 1 yönünde hareket ettirilirse direnç azalır, akım artar; 2 yönünde hareket ettirilirse

2. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve X, Y dirençle-

direnç artar, akım azalır.

ri ile kurulmuş devrelerde A1 ampermetresinden geçen akım i, A2 ampermetresinden geçen akım 2i'dir.

Kısa Devre





 Akımın dirençsiz yolu tercih etmesine kısa devre denir.

 









5.







Şekildeki devrede K anahtarı ka-

Buna göre, A3 ampermetresinden geçen akım nedir? 1 A) i  2

2 B) i  3









 



 





C) i 





D) 2i 



patılırsa,akım dirençsiz yoldan

Şekildeki gibi kurulmuş elektrik devre parçasında KL noktaları arasındaki eş değer direnç kaç Ω'dur?

"lamba kısa devre" oldu denir.

geçer ve lamba söner. Buna Lamba yerinde bir R direnci olması halinde de aynı durum ge-

E) 3i

A) 1 

1-B 2-E 3-B 4-E 5-C 223

B) 3 

C) 6 

D) 12 

E) 18

çerlidir.

ELEKTRİK DEVRELERİ (DİRENÇLERİN BAĞLANMASI) 6. İç direnci önemsiz üreteçle şekildeki devre kurulmuş-

8.



tur. 













 



Şekildeki devre parçasının K - L uçları arasındaki eş değer direnç kaç ohm'dur?  

A) 1 

 



Özdeş dirençlerden oluşan devrede, şekildeki gibi i1 ve i2 şiddetinde elektrik akımları geçtii ğine göre, 1 oranı kaçtır? i2 1   3

B)

 







 

A)





ÖSYM Sorusu 





1   2

D) 2 

C) 1 E) 3 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Reostanın sürgüsü ok yönünde çekildiğinde V voltmetresinin ve A ampermetresinin gösterdiği değerler için ne söylenebilir? Voltmetre

Ampermetre

A)

Artar

Azalır

B)

Azalır

Artar

C)

Değişmez

Azalır

D)

Değişmez

Artar

E)

Artar

Değişmez

9. Şekildeki devre parçasının K - L uçları arasındaki eş değer direnç 2 Ω dur. 

Çözüm: Prf Yayınları

Paralel bağlamanın özelliği gereğince üst ve alt kolların uçları arasındaki potansiyel farkları eşittir. O da üretecin uçları arasındaki potansiyel farkına eşittir. Yukarı koldaki eş değer direnç,

  

 





Buna göre, RX direnci kaç ohm’dur?

R1 = 3R,

A) 1 

Aşağı koldaki eş değer direnç ise R2 =

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 6

3 R'dir. 2

V = i⋅R ohm kanunundan faydalanılarak akımlar bulunursa, V = i1 ⋅3R ; V = i2 ⋅ Buradan

i1 i2

=

3 R olur. 2

1 dir. 2 Cevap B

7. Yapılan bir deneyde, iç direnci önemsenmeyen bir üretece önce R, sonra 2R direnci bağlanarak üreteçten çekilen akımlar ölçülüyor. Daha sonra R ve 2R dirençleri paralel bağlanarak aynı üretece bağlanıyor ve üreteçten çekilen akım ölçülüyor.

10. Aynı cins maddeden yapıl-

Buna göre, yapılan bu deney ile;

III. Bir devrede paralel bağlı direnç sayısı arttığında devrenin eş değer direnci azalır.

mış kesit alanları S ve 2S olan K ve L telleri O merkezli halka haline getirilmiştir. Şekildeki gibi gelen i akımı A noktasında i K ve iL değerlerine ayrılıyor.

bilgilerinden hangilerinin doğruluğu gösterilebilir?

Buna göre,

I. Bir direncin, potansiyel farkının, üzerinden geçen akıma oranı sabittir. II. Paralel bağlı dirençlerin gerilimleri eşittir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III A)

E) II ve III 

1   3

6-C 7-C 8-B 9-A 10-C 224

 



 

 

 



iK oranı kaçtır? iL B)

2   3

C)

3 3  D)   2 4

E) 3

Ünite 8 ELEKTRİK DEVRELERİ (ÜRETEÇLERİN BAĞLANMASI) 1. Pillerle ilgili;

Test - 4

4. Emk'leri eşit, iç dirençleri sırasıyla r, 2r, 3r olan şekildeki pillerin uçlarına voltmetreler bağlanmıştır. 

  

yargılarından hangileri doğrudur? A) I, II ve III    

B) II ve III 

D) I ve II 

ELEKTROMOTOR KUVVET (EMK) VE ÜRETEÇLER

 



 Elektrik akımı oluşturan sistemlere elektromotor kuvvet (emk) kaynağı veya üreteç denir. Üreteçlerin birim yük başına ürettiği enerjiye emk denir. Emk birimi volttur. (Volt = joule/coulomb)



III. Bir pilin uçlarına bağlanan voltmetre, pilin emk değerini gösterir.



 

C) I ve III

Voltmetrelerin gösterdiği değerler sırasıyla V1, V2, V3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

E) Yalnız II 

A) V3 > V2 > V1

B) V1 > V2 > V3

C) V1 = V2 = V3

D) V2 > V1 > V3

 

 Akım vermeyen bir üretecin uçlarına bağlı bir voltmetre, üretecin emk değerini gösterir. 



E) V3 > V1 > V2 













II. Pillerin bağlanış şekli, kullanılış amacına göre belirlenir.



I. Piller birer emk kaynağıdır ve bağlandıkları devrelerde elektrik enerjisi oluşmasını sağlar.

 

2. Pillerin bağlanma biçimleri ile ilgili;

A) Yalnız II   

B) I ve II 

D) II ve III 

Prf Yayınları

Anahtar açıkken V = ε'dir. Anahtar kapatıldığında devreden i akımı geçmeye başlar. Üretecin

C) I ve III

iç direnci ihmal edilirse yine V = ε'dir.

5. Emk'si e, iç direnci r olan bir üreteç ve R direnci ile

E) I, II ve III 

Üretecin iç direnci r iken

ε = i ⋅ (R + r)'dir.

kurulmuş şekildeki devrede anahtar açıkken voltmetrenin gösterdiği değer V1, anahtar kapalı iken V2 dir.

Voltmetrenin gösterdiği değer: V=





ÜRETEÇLERİN BAĞLANMASI

Buna göre,

deş üreteçler şekildeki gibi 60 ohmluk dirence bağlanmıştır.







Buna göre, ampermetrenin gösterdiği değer kaç amperdir? A) 1,5 

B) 2 

C) 3 

 Ardışık bağlamadır.



II. Anahtar kapalı iken R direncinin potansiyel farkı V2 ye eşittir.

 

SERİ BAĞLAMA

I. V1 > V2 dir.

 

D) 4,5 

















 Üreteçlerin emk’lerinin cebirsel toplamı, toplam emk’ye eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur?



 

1-A 2-B 3-A 4-C 5-E 225



III. Devreden akım geçerken, iç dirençten dolayı üretecin birim yük başına oluşturduğu enerji, V1 – V2 değeri kadar az olmuştur.

A) Yalnız II 

E) 5

ve





3. İç direnci önemsiz, her birinin emk'si 30 volt olan öz-

ε – i⋅r

V = i ⋅ R şeklinde yazılabilir.















durumlarından hangileri amaçlanır?





III. Seri bağlamada verimi arttırma





II. Paralel bağlamada pillerin daha uzun süre kullanılabilmesi





I. Seri bağlamada toplam emk'nin büyütülmesi

D) II ve III 

B) I ve II  E) I, II ve III 

C) I ve III

εT = ε1 + ε2 + ε3

 İç dirençlerin eş değeri;

reş = r1 + r2 + r3

ELEKTRİK DEVRELERİ (ÜRETEÇLERİN BAĞLANMASI) 8. İç direnci önemsiz, her birisi-



 







  



 Toplam emk; emk’lerinin farkına eşittir. Akım, emk’si büyük olan üretecin “+” kutbundan çıkacak yöndedir.

εT = |ε1 – ε2|  İç dirençlerin eş değeri; reş = r1 + r2

PARALEL BAĞLAMA



 













A)



Akımın yönü

Şiddeti

A)

K'den L'ye

i

B)

L den K'ye

i

C)

K'den L'ye

0,5i

D)

K'den L'ye

2i

C)

5e 4e  D) 3e  E) 2R R R

E)

L den K'ye

2i



siz özdeş üreteçlerle kurulmuş devrede X, Y, Z anahtarları açık iken R direncinden akım geçmektedir.

Prf Yayınları

 





2e   R

9. R direnci ve iç direnci önem-





B)







 

  





e 

R



Buna göre, üreteçlerden ikisi Şekil - II’deki gibi çıkartıldığında R direncinden geçen akımın yönü ve büyüklüğü için ne söylenebilir?

 Emk’leri ε, iç direnci r olan "özdeş üreteçler"in “+” kutupları bir noktada, “–” kutupları da başka bir noktada olacak biçimde yapılan bağlamadır. 

Buna göre, ampermetrenin gösterdiği değer aşağıdakilerden hangisine eşittir?







 İki üretecin “+” kutupları ya da “–” kutupları yan yana olacak şekilde yapılan ardışık bağlamadır.





TERS BAĞLAMA









nin emk'si e olan özdeş üreteçler şekildeki gibi R direncine bağlanmıştır.

kurulmuş Şekil - I’deki devrede, R direncinden, L'den K'ye doğru i akımı geçiyor.



6. İç direnci önemsiz özdeş üç üreteç ve R direnci ile



 Buna göre, hangi anahtarlar kapatılırsa R direncinden geçen akım şiddeti değişmez?

A) Yalnız X   

B) Yalnız Y 

D) X ya da Y 



C) Yalnız Z

E) Y ya da Z 















 Üreteçlerin toplam emk’si, bir üretecin emk’sine eşittir. Üreteçlerin her birinden çekilen akımların toplamı anakol akımına eşittir.

7. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve bir lamba ile kurulmuş şekildeki devrede X, Y anahtarları açıktır.  

εT = ε

 İç dirençlerin eş değeri düşünüldüğünde seri bağlamada verim düşük, paralel bağlamada verim yüksek olur.

 

 

10. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve R1, R2 dirençleri ile kurulu devreler şekildeki gibidir.



ğeri, reş = r dir. n

 Üreteçlerin seri bağlanmasında büyük akım elde edilmesi, üreteçlerin paralel bağlanmasında ise devreye uzun süre akım verilmesi amaçlanır.

 

  

 n tane özdeş üreteç paralel bağlanmış ise, iç dirençlerin eş de-

Not

 



 



 

Bu devre ile ilgili olarak,

  

I. Yalnız X anahtarını kapatmak II. Yalnız Y anahtarını kapatmak III. X ve Y anahtarlarını birlikte kapatmak işlemlerinden hangileri yapılırsa lamba ışık vermez? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

 

 





  

Her bir direncin üzerinden geçen akım şiddeti eşit R olduğuna göre, 1 oranı kaçtır? R2

C) I ve II

E) I, II ve III 

A) 4 

6-A 7-E 8-B 9-C 10-A 226

B) 2 

C) 1 

D)

1 1  E) 2 4

Ünite 8 ELEKTRİK DEVRELERİ (ÜRETEÇLERİN BAĞLANMASI)

Test - 5

3. Şekildeki elektrik devreleri iç direnci önemsiz özdeş

1. Aşağıdaki elektrik devreleri iç direnci önemsiz üreteç

piller ve özdeş dirençlerle kurulmuştur. 





 









 Pillerin tükenme süresi birçok etkene bağlı olduğu için ancak özdeş pillerin tükenme süreleri karşılaştırılabilir.



Buna göre,



I. K ve L dirençlerinden geçen akımlar eşittir. II. K direncinden geçen akım, M direncinden geçen akımın iki katıdır.

 

   

III. X pili, Z pilinden daha çabuk tükenir.  

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

 Seri bağlı pillerin her birinden çekilen akım anakol akımına eşittir.  Devrenin direnç ve emk değerleri dikkate alınarak ohm kanununa göre pillerden geçen akımlar bulunur. 

C) l ve II

E) I, II ve III 







 





i ve 2i olduğu için K pili 2t sürede tükeniyorsa, L ve M pilleri t sürede tükenir.    



anahtarları ile kurulu devre şekildeki gibidir.

   







 







 





4. İç dirençleri önemsiz özdeş üreteçler ve S1, S2, S3  



Şekildeki devrelerden geçen akımlar

Prf Yayınları

sabit tutarak daha uzun süre ışık verilebileceği durumu anlatmak istiyor. Bununla ilgili, iç direnci önemsiz özdeş üreteç ve lambalardan oluşan P, R ve S devrelerini kuruyor.









2. Bir öğretmen öğrencilerine bir lambanın ışık şiddetini







   



 

 Pillerin tükenme süresi, pillerden geçen akımla ters orantılıdır.





 







PİLLERİN TÜKENME SÜRESİ













Buna göre, hangi devrede lambaların ışık verme süresi en kısa olur?



ve özdeş lambalarla kurulmuştur.



Şekildeki devrelerde pillerden çekilen akımlar i ve 0,5i dir. K pili t sürede tükeniyorsa L ve M pilleri 2t sürede tükenir.

 

    

 

 

 

 



Özdeş pillerin,



Buna göre, öğretmen sırasıyla hangi devreleri öğrencilerine göstermelidir? A) Önce P, sonra R

B) Önce P, sonra S

C) Önce R, sonra S

D) Önce S, sonra P

 

Not

 

"tükenme süresi × akım"

Buna göre, açık olan anahtarlardan hangileri tek başına kapatıldığında ampermetreden geçen akım şiddeti değişmez? A) Yalnız S1 

E) Önce S, sonra R 

 

1-C 2-B 3-E 4-E 227

B) Yalnız S2 

D) S1 ve S2 

C) Yalnız S3

E) S1, S2 ve S3 

değerleri birbirine eşittir. K ve L gibi özdeş iki pil için aşağıdaki bağıntı yazılabilir. iK ⋅tK = iL ⋅tL

ELEKTRİK DEVRELERİ (ÜRETEÇLERİN BAĞLANMASI) 7.

5. Özdeş üreteçler, özdeş dirençlere şekillerdeki gibi





bağlanarak bir takım ölçümler yapılmıştır. 

  









 















I. Üreteçlerin seri bağlanması durumunda devrenin çektiği akım, paralel bağlanması durumunda çektiği akımdan büyüktür.



 





 A) i1 < i2 < i3   

B) i1 < i2 = i3 

D) i2 < i3 < i1 

C) i1 < i3 < i2

E) i1 = i2 = i3 

sonuçlarından hangilerine ulaşılabilir?



8. İç direnci önemsiz özdeş üreteç ve özdeş lambalarla

lll. Z lambasının ışık verme süresi, Y'ninkinden fazladır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve IIl 

C) l ve lI

E) l, II ve III 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız ll

C) l ve ll

D) ll ve lll

kurulu elektrik devresi şekildeki gibidir. Prf Yayınları

ll. Başlangıçta Y lambası, Z'den daha parlak yanar.



 

  

   





Buna göre,

E) l, ll ve lll 

6. Bir lamba, iç direnci önemsiz özdeş üreteçlerle kuru-

I. K ve L'nin ışık şiddeti,

lu I, II, III'teki devrelerin K, L uçlarına ayrı ayrı bağlanıyor.

Çözüm: Paralel bağlı pillerin toplam emk'si, birinin emk'sine eşittir. Ana koldaki emk de ters bağlı olduğundan X ışık vermez. (I doğru)

  

III. P ve R üreteçlerinin tükenme süresi

 

niceliklerinden hangileri eşittir?

  



A) Yalnız I 

  



e 'dir.

II. Voltmetrelerin gösterdiği değer,

 

 

Y'nin bulunduğu devrenin anakol 3e akımı, iY = ; Z'nin bulunduğu R devrenin anakol akımı, iZ =





l. X lambası hiç ışık vermez.

 





önemsenmiyor.)

III. Üreteçlerin seri bağlanması durumundaki tükenme süresi, paralel bağlanması durumundaki tükenme süresinden küçüktür.

Buna göre,



Şekillerde görülen kapalı devrelerdeki üreteçlerden geçen i1, i2 ve i3 akımları arasındaki ilişki nedir? (Üreteçlerin iç dirençleri

II. Üreteçlerin seri bağlanması durumundaki toplam gerilimi, paralel bağlanması durumundaki toplam geriliminden büyüktür.









Yapılan bu ölçümlerle;

 







 









Özdeş X, Y, Z lambaları ve iç dirençleri önemsiz özdeş pillerle şekildeki devreler kuruluyor.  







ÖSYM Sorusu







R

 

Cevap E

 

 

 



lefonları şarj cihazlarına takılarak dolduruluyor. İlk önce A, en son da C telefonu dolduğuna göre, bu telefonların çektiği iA, iB, iC akımları arasındaki ilişki nedir?

B) I3 > I2 > I1

C) I1 = I2 = I3 D) I2 > I3 > I1  

E) II ve III 

9. Bataryaları tamamen tükenmiş özdeş A, B, C akıllı te-

Lambanın ışık şiddeti sırasıyla I1, I2, I3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) I3 > I1 > I2

D) I ve II 

C) Yalnız III





Y lambasından geçen akım daha fazla olduğundan, daha parlak yanar ve bu devredeki piller daha çabuk biter. (II ve III doğru)

B) Yalnız II 

A) iA > iB > iC 

E) I2 = I3 > I1 

 

5-E 6-A 7-D 8-D 9-A 228

B) iC > iB > iA 

D) iB > iC > iA 

C) iA = iB = iC

E) iA > iB = iC 

Ünite 8 ELEKTRİKSEL ENERJİ VE GÜÇ 1. Aydınlatmada kullanılan akkor ampullerinin harcadık-

5. 70 W ve 40 W'luk iki direnç seri bağlanarak 220 V'lik

ları enerjinin %10'u ışığa dönüşür. Bir mağazanın vitrininde bulunan ve her birinin gücü 125 watt olan 4 lamba günde 5 saat çalışıyor.

potansiyel farkı altında tutuluyor. Buna göre, 40 W'luk direncin 10 dakikada harcadığı enerji kaç kJ'dir?

Buna göre, bir günde elde edilen ışık enerjisi kaç kWh'tir? A) 0,25 

B) 0,50 

 

Test - 6

A) 54 

B) 66 

C) 84 

D) 96 

E) 102

C) 0,75

D) 2,5 

E) 25 

ELEKTRİKSEL ENERJİ  Direnci R, üzerinden geçen akım şiddeti i, akımın geçiş süresi t olmak üzere bir devre elemanının harcadığı enerji aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. W = i2 ⋅R ⋅t [ i: Akım şiddeti (amper), R: Direnç (ohm), t: Zaman (saniye), W: Enerji (joule)]

 Ayrıca V = i⋅R olduğu için

2. Bir evde elektrikle çalışan tüm araçların toplam gücü

6. Şekil - I’de K iletkeninin güç - gerilim grafiği, Şekil - II’de

6000 watt'tır.

ise L iletkeninin güç - akım şiddeti grafiği verilmiştir.

Bu evdeki araçların günde ortalama 2 saat çalıştığı varsayıldığında 30 günde tükettiği elektrik enerjisi kaç kWh'tir? A) 120 

B) 180 

C) 240 

D) 360 

P (watt)

P (watt) K

100

80

E) 600

3. Bir elektrik devresinde bir lambaya bağlanmış amper-

Prf Yayınları

25







 

V (volt) 10

20

0

Þekil - I

Þekil - II

B) 4   3



 

C) 4  D) 2 E) 5 5 4

B) 10 

C) 20 

D) 40 

W i2 ⋅R⋅t = = i2 ⋅ R t t

 Ayrıca V = i⋅R olduğu için P=

V2 ve P = V⋅i dir. R

LAMBALARIN PARLAKLIĞI (IŞIK ŞİDDETİ)  Bir lambanın ışık şiddeti ya da parlaklığı, lambanın gücü ile orantılıdır.  Direnci R, uçları arasındaki gerilimi V olan lambadan i şiddetinde akım geçiyorsa, lambanın gücü; P = V⋅i, P = i2 ⋅ R ve

Buna göre, lambanın gücü kaç watttır? A) 5 

Elektriksel Enerji Zaman

P : Güç (watt)





 Bir iletkenin birim zamanda yaydığı (harcadığı) elektrik enerjisine o iletkenin gücü denir.

P=

4





ELEKTRİKSEL GÜÇ

i (amper) 2

K iletkeninin direnci RK, L’ninki RL olduğuna göre, RK oranı kaçtır? RL A) 1 

V2 ⋅ t ve W = V⋅i ⋅t dir. R

Güç =

20

0

metre ve voltmetrenin gösterdiği değerler şekilde verilmiştir.   

L

W=

E) 80

V2 bağıntılarından birisi ile R bulunabilir. P=

I. Joule saniye

7.

Not

II. Volt ⋅amper III. Kilowatt ⋅saat IV. (Amper)2 ⋅ohm

4. Gücü 2400 watt olan bir ütü günde 1 saat çalıştırılıyor.

Yukarıda verilen birimlerin hangileri güç birimi olarak kullanılabilir?

Elektriğin kilowatt saatinin 50 kuruş olduğu bir yerde ütünün harcadığı enerjiye bir ayda (30 gün) ödenecek para kaç liradır? A) 24 

B) 32 

C) 36 

D) 72 

A) I ve II 

E) 144

 

1-A 2-D 3-D 4-C 5-D 6-C 7-E 229

B) II ve III  D) I, II ve III 

C) III ve IV E) I, II ve IV 

 Özdeş lambalardan; akım şiddeti büyük olanın parlaklığı, akım şiddeti küçük olanınkinden fazladır.  Özdeş lambalardan; gerilimi büyük olanın parlaklığı, gerilimi küçük olanınkinden fazladır.

ELEKTRİKSEL ENERJİ VE GÜÇ 8.

11. Ayşe, iç direnci önemsenmeyen üreteç ve R1, R2 di-

I. Uzmanı olmadığımız halde arızalanan elektrikli aletlerin tamirini yapmaya çalışmak

rençleriyle kurduğu şekildeki devre ile K ve L kaplarındaki eşit kütleli suları bir süre ısıtıyor.

II. Kabloları yıpranmış elektrikli aletleri kullanmaya devam etmek

 Elektrik, hayatın vazgeçilmez bir parçası olmakla birlikte doğru kullanılmadığında can ve mal kayıpları ile neticelenebilecek kadar da tehlikelidir.  Gerekli tedbirlerle elektrik tehlikelerinden korunulmaktadır.  Elektrik uyarı levhalarına uyulması, prizlere emniyet kapağı takılması, bir prize birden fazla fiş takılmaması, ıslak zeminlerde elektrik cihazların kullanılmaması, evlerde topraklı priz kullanılması, kabloların sağlam olmamasına dikkat edilmesi, prizlere metal ve benzeri maddelerin sokulmaması, sigorta kapalı konuma getirilmeden elektrikle ilgili hiçbir iş yapılmaması, elektrikli ev aletlerinin kullanım talimatlarına uyulması başlıca elektrik tedbirlerindendir.

Yukarıda verilenlerden hangileri elektrik güvenliği bakımından yanlış davranıştır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 







Ayşe, L kabındaki suyun sıcaklık değişimini daha fazla ölçtüğüne göre,

II. K kabındaki suya verilen ısı enerjisi L'dekinden fazladır. III. L kabındaki suyun ilk sıcaklığı K'dekinden fazladır.

9. İç direnci önemsiz bir üreteç ve



K, L dirençleri ile kurulu devre şekildeki gibidir.

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



(Isı kaybı ve buharlaşmalar önemsenmeyecektir.) 



Buna göre, S anahtarı kapatıldığında;

  

I. K'nin gücü azalır. II. K'nin gücü, L'ninkinin iki katı olur.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

 

 

D) 22,5 

B) 3,6  

C) 6

E) 36 

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

12. X, Y, Z dirençleri bir üretece şekildeki gibi bağlanmış-

E) II ve III 

tır. 





 

10. Özdeş K, L dirençleri, potansiyel farkları V ve 2V olan



üreteçlere şekildeki gibi bağlanmıştır. 

Çözüm:

X ile Z'nin ısı güçleri eşit olduğuna göre;



I. X'in direnci Z'nin direncinden küçüktür.

Günlük enerji tüketimi; W=P⋅t= 60⋅ 5= 300 W-saat'tir.

II. Y'nin ısı gücü, X'inkinden küçüktür.  

Aylık enerji tüketimi ise 300⋅30 = 9 kWh olur. Bu değer de 0,4 TL ile çarpılırsa fatura tutarı 3,6 TL bulunur. Cevap B

E) I ve III 

yargılarından hangileri doğrudur?

Elektriğin kW-saati 0,4 TL olan bir yerde, gücü 60 watt olan bir ampulü günde 5 saat süreyle kullanan biri, 30 günlük kullanım sonunda kaç TL elektrik faturası öder? A) 2,25  

C) Yalnız III

III. K ve L'nin uçları arasındaki gerilimler eşit olur.

A) Yalnız II  ÖSYM Sorusu



I. R1 < R2 dir.

Not Sigortalar, devreye seri olarak bağlanan ve aşırı akım geçtiğinde akımı keserek devrenin güvenliğini sağlayan araçtır.

 

III. Elektrikli aletlerde veya elektrik giriş panolarında olması gerekenden daha büyük akım değerine sahip sigortalar kullanmak

Prf Yayınları

Elektrik Akımının Oluşturacağı Tehlikelere Karşı Korunma Yolları

III. Z'den geçen akım X'ten geçen akımdan küçüktür.

 



yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



K'nin gücü P olduğuna göre, L'ninki kaç P'dir? A) 1 

B) 2 

C) 4 

D) 8 

A) Yalnız I   

E) 16

8-E 9-E 10-C 11-A 12-E 230

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Ünite 8 LAMBALI DEVRELER

Test - 7

4. Özdeş lambalarla kurulmuş Şekil - I ve Şekil - II'deki

1. Lambaların ışık vermesi ile ilgili Ayşen'in defterine yaz-

devrelerde, M ve L lambalarının parlaklıkları eşittir.

dığı notlardan bazıları aşağıdaki gibidir. I. Bir devrede bir lambanın ışık verebilmesi için üreteçten çıkan akımın kapalı bir kolda, lamba üzerinden geçerek üretece ulaşması gerekir.



III. Bir üreteçli devrelerde, üretecin bulunduğu kolda açık anahtar var ise devrede hiçbir lamba ışık vermez.

 

D) I ve III 



ÖSYM Sorusu

 

 





Özdeş K, L, M, N lambalarından oluşan şekildeki devrede S anahtarı açıkken K, L, M lambaları ışık veriyor.

Buna göre;





I. M lambası, N lambasından daha parlak ışık verir.

Buna göre, bu notlardan hangileri doğrudur? B) Yalnız II 

 

II. Bir devrede lambanın bulunduğu bir kolda açık anahtar varsa lamba ışık vermez.

A) Yalnız I 



II. K ile L lambalarının parlaklıkları eşittir.



III. K ile P lambalarının parlaklıkları eşittir.

C) I ve II

yargılarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

 

B) Yalnız II  D) I ve III 





C) I ve II

E) II ve III 

S anahtarı kapatılırsa K, L, M lambalarından hangilerinin parlaklığı artar? (Üretecin iç direnci önemsenmeyecektir.)

2. Ahmet, bir devredeki ampul parlaklığının, birbirine paralel bağlı ampul sayısı ile ilişkisini araştıracağı bir deney tasarlamıştır.

A) Yalnız K'nin B) Yalnız L'nin 

Bu deneyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

 

B) Ahmet’in bu deney için en az iki üretece ihtiyacı vardır.

Prf Yayınları

A) Ahmet’in bu deney için en az iki ampule ihtiyacı vardır.

C) K ve L'nin

C) Deneyin hipotez cümlesi, “bir devredeki paralel bağlı ampul sayısı arttıkça, ampul parlaklıkları değişmez” olabilir.

S anahtarı kapatıldığında devrenin eş değer direnci azalır.

5. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş K, L, M, N, P lambalarıyla şekildeki devre kurulmuştur. 

 

E) Deneyin bağımlı değişkeni, “ampul parlaklığı”dır. 

 

Cevap D

I. K lambası N'den daha parlak yanar. 

II. N ve P lambalarının parlaklıkları eşittir.



III. L ve M lambalarının parlaklıkları eşittir. IV. P lambası M'den daha parlak yanar.

 

yargılarından hangileri doğrudur?

Şekildeki gibi kurulan bir elektrik devresinde özdeş ampullerden hangisinin parlaklığı en fazladır? A) K 

B) L 

C) M  

D) N 

A) I ve II 

E) P

 

1-E 2-B 3-A 4-C 5-E 231

B) II ve III  D) I, II ve III 

Devrede L ve M lambaları birbirine paralel olarak bağlı olduğu için, artan ana kol akımdan dolayı bu lambalardan öncekine göre geçen akım artar. Lambadan geçen akımın artması parlaklığının artması demektir. O halde L ve M lambalarının parlaklığı artar. K'ninki ise azalır.

Buna göre, 

V = i ⋅ Reş bağıntısına göre, üreteçten çekilen akım artar.







E) K, L ve M'nin 

Çözüm:

D) Deneyin bağımsız değişkeni, “paralel bağlı ampul sayısı”dır.

3.

D) L ve M'nin

C) III ve IV E) II, III ve IV 

LAMBALI DEVRELER 6. Bir deney grubundaki Ali, Cenk ve Serra iç direnci

8. Özdeş lambalar; voltmetre ve ampermetre ile birlik-

önemsiz üreteç ve özdeş lambalarla şekildeki devreyi kuruyor. Bu öğrenciler bu devre ile ilgili aşağıdaki yorumları yapıyor.

te, iç direnci önemsenmeyen bir üretece şekildeki gibi bağlanmıştır.

ÖSYM Sorusu



 



 







 



 



Cenk : Yalnız S2 kapatılırsa Z'nin ışık şiddeti artar.

cin iç direnci önemsizdir.)

K



: Yalnız S1 kapatılırsa X ve Y lambaları söner.



Serra : S  1 ve S2 birlikte kapatılırsa lambaların ışık verme süresi azalır.

Açık olan S anahtarı kapatıldığında K, L lambalarının parlaklığı için ne söylenebilir? (Ürete-



Voltmetre ve ampermetrenin yerleri kendi aralarında değiştirilirse gösterdiği değerler için ne söylenebilir?

Buna göre, hangi öğrencilerin yorumu doğrudur? A) Yalnız Ali   

L

A) Artar

Artar

B) Artar

Azalır

C) Artar

Değişmez

D) Azalır

Azalır

B) Yalnız Serra 

D) Ali ve Cenk 

C) Ali ve Serra

E) Cenk ve Serra 

Voltmetrenin

Ampermetrenin

A) Değişmez

Değişmez

B) Azalır

Azalır

C) Artar

Değişmez

D) Artar

Artar

E) Değişmez

Artar

Prf Yayınları



Ali









Şekildeki elektrik devresinde özdeş K, L lambalarının dirençleri ile M direncinin her birinin değeri R’dir.

E) Değişmez Azalır

Çözüm:

baları ile Şekil - I ve Şekil - II’deki devreler kuruluyor.

la kurulu devrede X ve Y lambaları ışık vermektedir.



 





     

 





X ve Y anahtarları kapatıldığında, K ve L lambalarının ışık verip vermemesi ile ilgili ne söylenebilir?

Açık olan S anahtarı kapatıldığında X ve Y'nin ışık şiddetleri için ne söylenebilir? X



 

 



K'nin parlaklığı artar, L'ninki azalır. Cevap B

9. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve özdeş K, L lam-

7. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve özdeş lambalar-

 

Anahtar kapatıldığında L lambasına paralel bağlama yapılmış olur. Dolayısıyla L lambası tarafında eş değer direnç azalır. Potansiyel fark, eş değer direncin azaldığı tarafta azalırken (toplam potansiyel fark sabit olduğundan) L lambası tarafında artar.

 

Anahtar açıkken lambaların gerilimleri eşittir.



Y

K



L

A) Artar Azalır

A) Işık verir

Işık verir

B) Azalır Değişmez

B) Işık verir

Işık vermez

C) Azalır Azalır

C) Işık vermez

Işık verir

D) Artar Değişmez

D) Işık vermez

Işık vermez

E) Bilinemez

Işık vermez

E) Değişmez Değişmez

6-C 7-C 8-C 9-D 232

Ünite 8 MIKNATIS VE MANYETİK ALAN 1.

Test - 8

4. Özdeş mıknatıslar birbirinin etki alanında olacak bi-

I. Radyo, televizyon, bilgisayar ve hoparlör gibi elektronik eşyalarda

çimde şekildeki düzenekler oluşturuluyor.

II. Buzdolabı kapaklarında 

III. Yön tayini için kullanılan pusulalarda

 

D) I, II ve III 





Günlük yaşamda, yukarıda verilenlerin hangilerinde mıknatıslar kullanılır? B) II ve III 





MIKNATISLAR



IV. Sıvıların içindeki demir bileşiklerinin ayrıştırılmasında

A) I ve II 









 Demir, nikel ve kobaltı çeken maddelere mıknatıs denir.











C) III ve IV





 



E) I, II, III ve IV 

 Mıknatıslardan etkilenerek mıknatıslık özelliği kazanabilen maddelere manyetik maddeler denir.





Buna göre, mıknatıslar arasında kalan X, Y, Z noktalarının hangilerinde manyetik alan şiddeti sıfır olabilir? (Her şekil bağımsız düşünülecek) A) Yalnız X 

2. Mıknatısların aynı işaretli kutupları birbirini iter, zıt işa-

 

retli kutupları ise birbirini çeker.

B) Yalnız Y  D) X ve Y 

C) Yalnız Z E) X ve Z 

 Mıknatısın etki alanına manyetik alan denir. Manyetik alan, manyetik alan çizgileri ile modellenir.

I. Mıknatısların kutup şiddetleri ile doğru orantılıdır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

Prf Yayınları

II. Kutuplar arası uzaklığın karesi ile ters orantılıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

 Bir çubuk mıknatıs ikiye bölündüğünde oluşan her iki parça da N ve S kutuplu mıknatıs olur.

Manyetik Alan Çizgileri

Mıknatısların birbirlerine uyguladıkları manyetik kuvvetin büyüklüğü,

III. Mıknatıslar manyetik olmayan maddelere de itme ya da çekme kuvveti uygular.

 Mıknatısın çekme özelliğinin en şiddetli olduğu uç bölgelere mıknatısın kutupları adı verilir. Kuzey (N) ve güney (S) olmak üzere iki kutbu vardır.

 Manyetik alan çizgileri N kutbundan S kutbuna doğrudur.





5. Bir çubuk mıknatıs bölünerek şekildeki çubuk mıknatıslar oluşturuluyor. 

E) I, II ve III  

 















Zıt ve aynı işaretli kutupların oluşturduğu manyetik alan çizgileri

3. K, L, M çubuk mıknatısları verilen konumlarda sabit



tutulurken manyetik alan çizgileri şekildeki gibi modellenmiştir.



 



Manyetik Kuvvet



 Aynı cins kutuplar birbirini iter, farklı cins kutuplar birbirini çeker.

Bu mıknatıslar ile kurulan, 

















 



 



1



2





S

S

N

II.

S

N

S

III.

N

N

S

 

D) I ve II 





 



 





 

düzeneklerinin hangilerinde mıknatıslar birbirini çeker?

verilenlerinden hangileri olabilir? B) Yalnız II 

 

3

I.

A) Yalnız I 





Buna göre, mıknatısların 1, 2, 3 kutuplarının cinsi;

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ve III 

 

1-E 2-C 3-E 4-D 5-B 233

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

 Bu kuvvetinin büyüklüğü, mıknatısın kutuplarının şiddetiyle doğru, aralarındaki uzaklığın karesiyle ters orantılıdır. Bu etki, kutuplar arasındaki ortamın cinsine de bağlıdır.  Mıknatısların birbirine uyguladıkları kuvvet daima eşit büyüklükte ve zıt yönlüdür.

















MIKNATIS VE MANYETİK ALAN 6. Kütleleri m, 2m olan X, Y çubuk mıknatısları sürtün-

8. Bir çubuk mıknatısın çevresine, mıknatısla aynı düz-

mesiz yatay düzlemde şekildeki konumda tutulmaktadır.

lemde olacak şekilde K, L, M pusulaları konuluyor ve ibreleri şekildeki gibi tutuluyor.



 

 







 







 

Buna göre, mıknatıslar serbest bırakıldığında;

Altında mıknatıs olan cam üzerine demir tozları serpildiğinde, demir tozları manyetik alan çizgilerini oluşturur.

Pusula ibrelerinin mavi renkli kısımları N kutbu olduğuna göre, ibreler serbest kaldığında hangilerinin ilk hareket yönü saat yönünde olur?

I. X ve Y'nin birbirine uyguladıkları kuvvetlerin büyüklükleri her an eşit olur. II. X'in kazandığı kinetik enerji, Y'ninkinden büyüktür.

A) Yalnız K 

III. Mıknatıslar LM noktaları arasında karşılaşır.

 

yargılarından hangileri doğrudur?

Not Manyetik alanda serbestçe hareket edebilen bir mıknatıs, manyetik alana bırakıldığında, kuzey kutbu manyetik alan yönünde olacak biçimde dengelenir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 



B) Yalnız L 

D) K ve L 

C) Yalnız M E) L ve M 

C) I ve II

E) I, II ve III 

9. Özdeş çubuk mıknatıslar sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde iplere bağlı olarak şekildeki gibi dengededir. Bu durumda iplerde oluşan gerilme kuvvetleri T1 ve T2 dir.

Bir mıknatıs olan pusula ibresi de bu prensibe göre hareket eder ve dengeye gelir.

Prf Yayınları



7. Yatay düzlemde duran K ve L mıknatısları üzerinde







 

 







Buna göre,

A)

Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi demir ve mıknatıs vardır. Bu durumda K ve L'nin yere uyguladığı basınçlar sırasıyla PK ve PL dir.



1   4

 







T1 oranı kaçtır? T2 B)

1   3

C)

1   2

D) 1 

E) 2

10. Sürtünmesi önemsiz yatay düzlemde özdeş mıknatıs



ve özdeş yaylar ile kurulan düzeneklerde mıknatıslar yaylara tutturulmuştur. 

Pusula









 































 



Demir ve mıknatıs oklar yönünde hareket ettirilirse PK ve PL için ne söylenebilir?

Şekildeki gibi dengede olan düzeneklerde yaylarda depolanan esneklik potansiyel enerjileri E1, E2, E3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

PK

PL

A)

Azalır

Azalır

B)

Azalır

Artar

C)

Artar

Artar

A) E3 < E2 < E1

B) E1 < E3 < E2

D)

Artar

Azalır

C) E1 < E2 < E3

D) E2 < E1 = E3

Artar

 

E) Değişmez

6-E 7-D 8-C 9-D 10-D 234

E) E1 = E2 = E3 

Ünite 8 AKIM VE MANYETİK ALAN 1. İletken düz bir telden i akımı geçiyor.

Test - 9

4. Akım geçen doğrusal telin kendinden d kadar uzakta oluşturduğu manyetik alan şiddetinin araştırıldığı bir deneyin bağımsız değişkeni “telden geçen akımın büyüklüğü”dür.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi yanlıştır? A) Telin çevresinde manyetik alan oluşur.

Buna göre, deneyin birinci ve ikinci aşamalarına ait veriler aşağıdakilerden hangisi olabilir?

B) Telin çevresindeki manyetik alan çizgileri tele dik olan düzlem üzerinde iç içe çemberler şeklindedir. C) Telin çevresinde herhangi bir noktadaki manyetik alan şiddeti akım şiddet ile doğru orantılıdır.

1. Aşama Akım

d uzaklığı

Akım

d uzaklığı

A)

1A

50 cm

1A

100 cm

B)

1A

50 cm

2A

100 cm

C)

1A

50 cm

1A

50 cm

D)

1A

50 cm

2A

50 cm

E)

2A

50 cm

2A

100 cm

D) Telden uzaklaştıkça manyetik alan şiddeti azalır. E) Telin çevresinde her noktada pusula aynı yönü gösterir.

2. Aşama

AKIM GEÇEN DOĞRUSAL TELİN MANYETİK ALANI  Akım geçen teller de tıpkı mıknatıs gibi çevrelerinde manyetik alan oluşturur. Buna akımın manyetik etkisi denir.  Akım geçen doğrusal telin oluşturduğu manyetik alan teli çevreleyen halkalar şeklindedir.

 





 

2. Bir akım makarası etrafına dolanmış iletken telden akım geçirildiğinde akım makarasının toplu iğneleri çektiği gözleniyor.

Sarım sayısına bağlıdır. Manyetik kuvvettir. Telden geçen akımın büyüklüğüne bağlıdır.

Not

Prf Yayınları

Akım makarasının toplu iğnelere uyguladığı kuvvet için,

Manyetik alanın yönü sağ el kuralı ile bulunur. Baş parmak telden geçen akımın yönünü gösterecek biçimde tel sağ elin avuç içine alındığında tel etrafında kıvrılan dört parmak manyetik alanın yönünü gösterir.

bilgileri doğru (D) ve yanlış (Y) olarak değerlendirildiğinde aşağıdakilerden hangisi elde edilir? A) D

B) Y

C) D

D) Y

E) D

D

D

Y

Y

D

Y 

D 

D 

Y 

D

5. Sayfa düzleminde bulunan P ve R tellerinden gösterilen yönlerde i, 2i şiddetinde elektrik akımı geçmektedir.  

 





I. Elektrik devrelerinde hareket eden elektronlar manyetik etkiye neden olur.

 i akımı geçen doğrusal telin, d kadar uzaklığındaki bir noktada oluşan manyetik alan şiddeti (B), aşağıdaki bağıntı ile bulunur.

 

3.



 Akım geçen telin, herhangi bir noktada oluşturduğu manyetik alan şiddeti; akım şiddeti ile doğru, o noktanın tele olan uzaklığı ile ters orantılıdır.

B=K⋅ 

2i d

i : Telden geçen akım (A), d : Seçilen noktanın tele olan uzaklı-

Buna göre,

ğı (m), K : Manyetik alan sabiti

II. Maddenin manyetik özelliği, maddenin elektrik yapısından kaynaklanır.

I. P'nin manyetik alan çizgileri 1 yönündedir.

Bu durumda manyetik alan birimi

II. R'nin manyetik alan çizgileri 1 yönündedir.

“Tesla” dır.

III. Mıknatıslık özelliği gösteren bir maddenin çevresinde oluşan alana manyetik alan denir.

III. K ve L noktalarındaki manyetik alanların şiddetleri eşittir.

Yukarıdaki yargılardan hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

A ve B noktalarında eşit şiddette zıt yönlerde

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-E 2-E 3-E 4-D 5-E 235

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

manyetik alan oluşur.



 

 

AKIM VE MANYETİK ALAN 6. Demir çivinin üzerine yalıtıl-







A) Sarım sayısını artırmak

I Elektromıknatısın çekim gücünün sarım sayısı ile olan ilişkisini araştırmıştır.

D) Üretecin kutuplarının değiştirmek 







 Elektromıknatısın çekim gücü; birim uzunluktaki sarım sayısı ve geçen akım şiddeti ile doğru orantılıdır. Birim uzunluktaki sarım sayısı sarımların sık ya da seyrek olmasına bağlıdır.

E) Üretecin uçları arasındaki potansiyel farkını azaltmak

7. Yüksek gerilim hatlarıyla ilgili aşağıda verilen ifa-

 Elektromıknatıslar; kapı zillerinde, kapı ve merdiven otomatiklerinde, kontaktörlerde, hırsız alarmlarında, demir hurdaların yüklenmesinde, hoparlörlerin yapısında, telefon kulaklıklarında kullanılır.

B) Özellikle yağmurlu havalarda yüksek gerilim hatlarının direklerine dokunulduğunda elektrik çarpması olabilir.

DÜNYA'NIN MANYETİK ALANI

E) Yüksek gerilim hatlarının enerji aktarımında en önemli nakil araçlarıdır.

Manyetik güney Coğrafi kutup kuzey kutup Manyetik eksen Dönme ekseni

A) Yalnız I 

delerden hangisi yanlıştır? A) Yüksek gerilim hatları yakınlarında uçurtma uçurtmak tehlikelidir.

 Yerin manyetik alanının kuzey - güney doğrultusu, coğrafi kuzey - güney doğrultusundan bir miktar sapma gösterir. Bu açıya sapma açısı denir.

III. Yaptığı deneyde devre gerilimini bağımlı değişken olarak belirlemiştir. yargılarından hangileri doğrudur?

 Elektromıknatısın kutup işareti, sağ el kuralı ile de bulunur.

 Dünya da tıpkı bir çubuk mıknatıs gibi etrafında, kuzey - güney doğrultulu manyetik alan oluşturur.

II. Yaptığı deneyde sarım sayısını bağımsız değişken olarak belirlemiştir.

C) Yüksek gerilim hatlarına uzun süre yakın duranlarda kanser vakaları daha sık görülmektedir.

 

Prf Yayınları

 

C) l ve lll

E) I, ll ve III 

10. Bir pusula iğnesi X, Y koordinat düzleminde Şekil I'deki gibi yöneliyor. Bu düzleme Şekli - II'deki gibi iki çubuk mıknatıs konuluyor.

D) Yüksek gerilim hatlarına yakın mesafede yetişen bitkilerin DNA yapılarında bozulmalar olmaktadır.

 

 

 





 

lanıp; 

Ekvatorda asıldığında kuzey-güney doğrultusunda yere paralel olarak,



Manyetik kuzey ve güney kutuplara yakın yerde asıldığında yere dik olarak dengeleniyor.















II. Ekvator'da yere paraleldir.



  





 

 



C) Yalnız III



E) I, II ve III 

6-D 7-B 8-E 9-B 10-D 236







B) Yalnız II  D) I ve II 





I. Kuzey - güney doğrultusundadır.

 



Buna göre, O noktasında pusula iğnesinin yönelimi aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

Buna göre, bu deneyden Dünya'nın manyetik alanı ile ilgili;

A) Yalnız I 





8. Bir çubuk mıknatıs, ağırlık merkezinden bir iple bağ-

çıkarımlarından hangileri yapılabilir?

Manyetik kuzey kutup

B) l ve II  D) Il ve lIl 

III. Kutuplara yakın yerlerde yere diktir.

Coğrafi güney kutup



Bu elekromıknatısların çekim güçlerini karşılaştıran öğrenci ile ilgili;

B) Üretecin uçları arasındaki potansiyel farkını artırmak C) Üretece seri bağlı bir üreteç daha bağlamak







 

Buna göre, aşağıdaki işlemlerden hangisi yapıldığında elektromıknatısın çekebildiği çivi sayısı değişmez?



 Silindir şeklindeki demir çubuk ile oluşturulmuş bobinden akım geçtiğinde demir çubuk bir mıknatıs gibi davranır. Bu şekilde elektrik akımının etkisiyle oluşan mıknatısa elektromıknatıs denir.

lirtilen sayılarda sararak, özdeş üreteçlere bağlanmış ve şekildeki elektromıknatısları oluşturmuştur.



ELEKTROMIKNATISLAR

9. Bir öğrenci, özdeş çivilere, dışı yalıtılmış kabloları be-



mış N tane sarım sarılarak oluşturulan elektromıknatıs küçük metal çivileri çekiyor.

 

Ünite 8 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1. Bir direncin uçları arasındaki gerilimin, dirençten geçen akıma oranının sabit olduğunu (Ohm Kanunu) ispatlamak isteyen bir öğrencinin kuracağı basit elektrik devreleri için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

Test - 10

4. İç direnci önemsiz üreteç



ve R dirençleri ile şekildeki gibi kurulmuş devrede voltmetrenin gösterdiği değer kaç volttur?



 

Not

 

A) En az bir dirence ihtiyacı vardır.



B) En az iki üretece ihtiyacı vardır.

A) 2 

C) Deneyi en az iki aşamadan oluşmalı ya da en az iki farklı devre kurmalıdır.

B) 4 

C) 6 

D) 8 

E) 10

D) Ampermetre ve voltmetreye ihtiyacı vardır.

Kuzey yarım kürede, ortasından asılan bir pusula iğnesinin N kutbu aşağı eğilirken, güney yarım kürede S kutbu aşağı eğilir. Mıknatıs doğrultusunun yatayla yaptığı açıya eğilme açısı denir.

E) Devre gerilimini sabit tutulan değişken olarak belirlemelidir.

   

5. Özdeş ampuller, anahtarlar ve bir üreteçle şekildeki devreyi kuran Ayla, kapalı olan 1 ve 2 anahtarlarını sırasıyla açarak her defasında K ampulünün parlaklığını gözlemlemiştir.

2. Dünya’nın manyetik alanı ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Dünyanın çevresinde, içindeki yüklerden, magmadaki eriyik manyetik maddelerden kaynaklandığı tahmin edilen bir manyetik alan vardır.

C) Bazı canlılar, uzun yolculuklarında yerin manyetik alanını kullanarak yönlerini tayin eder. D) Dünya üzerinde, kuzey yarım kürede ortasından iple asılan mıknatısın N kutbu yere doğru eğilir. E) Ekvatorda, bir mıknatıs orta noktasından iple asıldığında, mıknatıs yere paralel durur.



Şekilde a açısı eğilme açısıdır.



Tam ekvator üzerinde asılan mıknatıs yatay olarak dengede kalır. Eğilme açısı sıfırdır.



Ayla’nın yaptığı bu deney ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? Prf Yayınları

B) Dünya’nın manyetik alan kutupları coğrafi kutuplarla çakışıktır.



 

A) Deneyin bağımlı değişkeni, K ampulünün parlaklığıdır. B) Deneyin bağımsız değişkeni, paralel bağlı ampul sayısıdır. C) Anahtarlar açıldıkça, K ampulünün parlaklığı artmıştır. D) Anahtarların hepsi kapalı iken bütün ampullerin parlaklığı eşittir. E) Deneyin kontrol değişkeni, devrenin gerilimidir.

3. Kütleleri eşit demir ve bakır parçaları bir iple özdeş mıknatısların üzerlerine şekildeki gibi asılıp dengelenmiştir.  

 

 

 

6. Bir pusula iğnesi şekildeki 



gibi dengede kalıyor.

















Buna göre,



I. Pusula kuzey yarım kürededir.



II. α açısı sapma açısıdır.

İplerdeki gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri sırasıyla T1, T2, T3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?



  Bazı kuşlar, balinalar, deniz kaplum-

III. Ölçüm manyetik kutuplardan birinde yapılsaydı α açısı 90° olurdu.

A) T1 = T2 > T3

B) T1 = T2 = T3

yargılarından hangileri doğrudur?

C) T1 > T2 = T3

D) T3 > T1 > T2

A) Yalnız I 

 

E) T1 > T3 > T2 

 

1-E 2-B 3-A 4-D 5-C 6-E 237

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

bağaları gibi birçok canlı, yerin manyetik alanından yararlanarak hareket yönlerini belirler.

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 7. Aynı cins maddeden yapıl-

ÖSYM Sorusu Öz dirençleri aynı olan K ve N iletkenlerinin boyları ve kesit alanları ile ilgili bilgiler, aşağıdaki tabloda verilmiştir. İletkenin Adı

Boyu Kesit Alanı

K

L

4A

N

3L

A



mış, uzunlukları sırasıyla l, l ve 2l, kesit alanları 2S, S ve 2S olan X, Y, Z iletkenleri ile şekildeki elektrik devresi kurulmuştur.

10. Akıllı telefonlarımızda sıkça yaşadığımız sorunların



başında onların batarya sürelerinin kısa olması gelir. Bundan dolayı da akıllı telefon alımlarında onların bataryalarının tükenme sürelerinin yüksek olmasına da dikkat ederiz.



 







Buna göre, aldığı telefonun şarjının uzun süre gitmesini isteyen bir müşteri; bataryanın, aşağıdaki hangi birimle ifade edilen niceliğinin büyük olmasına dikkat etmelidir?



Bu iletkenlerden geçen akım şiddetleri iX, iY, iZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

 

A) Miliamper-saat  A) iX > iY > iZ   

B) iX > iZ > iY 

D) iY = iZ > iX 

Buna göre;

C) iX > iY = iZ

 

B) Watt 

D) Volt-saniye 

C) kilowatt-saat E) Joule 

E) iY > iX > iZ 

I. K iletkeninin boyunu uzatmak, II. K iletkeninin kesit alanını büyütmek, IV. N iletkeninin kesit alanını büyütmek

B) Yalnız III

C) I veya IV

D) II veya III

 

E) II veya IV 

Çözüm: Direnç; boy ve öz direnç ile doğru, kesit alanı ile ters orantılıdır. Verilen değerlere göre K'nin direncine R/4 denilirse, N'nin direnci 3R olur. I. K'nin boyu uzatılırsa direnci artar, K ve N'nin dirençleri eşit hale gelebilir. IV. N'nin kesit alanı büyültülürse direnci azalır, K ve N'nin dirençleri eşit hale gelebilir.

ca yaklaştırıldığında ampul ışık veriyor.

ki devre kurulmuştur.

işlemlerinden hangileri tek başına yapılırsa K ve N iletkenlerinin dirençleri birbirine eşit olabilir? A) Yalnız I

11. Şekildeki düzenekte mıknatıs, akım makarasına hızlı-

8. Ampermetre (A), voltmetre (V) ve lambalarla şekilde



 





 

  

Buna göre, anahtar kapatıldığında hangi lambalar ışık vermez? A) K ve L   

B) K ve M  D) K ve N 

Prf Yayınları

III. N iletkeninin boyunu uzatmak,



Buna göre, I Devredeki ampul, herhangi bir kaynağa bağlı olmaksızın ışık vermiştir. II. Düzenekte, hareket enerjisi ışık ve ısı enerjisine dönüştürülmüştür.

C) L ve M

III. Deney düzeneği ile jeneratörün yapısı modellenmiştir.

E) K, L ve N 

ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

9. Aynı maddeden yapılmış; uzunlukları ve kesit alanları

B) I ve II  D) lI ve llI 

C) I ve III

E) l, II ve lll 

üzerinde belirtilmiş olan direnç telleri potansiyel farkları V1, V2 olan üreteçlere şekildeki gibi bağlanmıştır.

II ve III'te verilen durumlarda dirençler arasındaki fark daha da artar.









  

Cevap C



12. I. Manyetik kuvvet  



II. Kütle çekim kuvveti



III. Elektrostatik kuvvet

Ampermetrelerde okunan değerler eşit olduğuna V göre, 1 oranı kaçtır? V2 A)

1   4

B)

1   2

Yukarıda verilen kuvvetlerden hangileri temas gerektirmeyen kuvvetlerdendir? A) Yalnız I 

C) 1 

D) 2 

E) 4

 

7-C 8-E 9-E 10-A 11-E 12-E 238

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 8 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Ali'nin çalışma masasında bulunan bir aydınlatma lam-

4. K, L ampulleri ve iç direnci

basının üzerinde 200 V – 80 Ω yazmaktadır.

önemsiz üreteç ile şekildeki elektrik devresi kurulmuştur.

Buna göre, lamba verilen gerilimde çalıştırıldığında kaç wattlık güç harcar? A) 500 

B) 800 

C) 1000 

D) 1200 

Test - 11 







Ampullerin devredeki güçleri PK ve PL olduğuna göP re, K oranı kaçtır? PL

E) 1600

A)

1   4

B)

1   2

 



3 7 9  D)  E) 2 4 4

C)

ÖSYM Sorusu Bir masa üzerindeki pusulanın ibresi ile pusulanın etkilenmeyeceği uzaklıktaki sürtünmesiz başka bir masa üzerinde serbest bırakılan çubuk mıknatıs, Şekil I'deki gibi birbirine paralel ve Kuzey - Güney doğrultusunu gösterecek biçimde duruyor. Kuzey

Kuzey

ken bazı lambalar ışık vermektedir.

5. Bir pil ve bir lambadan oluşan basit elektrik devresin-

 

Bununla ilgili;

 

II. Pilin negatif kutbundaki yüksek enerjili elektronlar devreyi dolanarak, pozitif kutba gelir.

 

B) Yalnız P 

D) K, L ve P 

C) K ve P

E) N, N ve P 

Prf Yayınları

Buna göre, X ve Y anahtarları kapatıldığında hangi lambalar ışık vermeye devam eder?

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II



  



  

 

Buna göre, ampermetrede okunan değer kaç A'dır? B) 0,25 

C) 0,375 E) 0,75 

i1

i2

A)

Değişmez

Artar

B)

Azalır

Değişmez

C)

Azalır

Azalır

D)

Değişmez

Değişmez

E)

Artar

Değişmez

1-A 2-B 3-B 4-C 5-E 6-B 239

Batý

Doðu Pusula Masa Güney

X

Y

Çubuk mýknatýs

Þekil - II

Çubuk mıknatıs, Şekil II’deki gibi Doğu - Batı doğrultusunda ve Batı yönünde masadaki pusulaya doğru yaklaştırılıyor.

A) Saat ibresinin dönme yönünde bir miktar sapar.

Ampermetrelerin göster  diği değerlere sırasıyla i1 ve i2 olduğuna göre, S anahtarı kapatıldığında i1 ve i2 için ne söylenebilir?

 

Y

Masa Güney

Çubuk mıknatıs, pusulayı etkileyecek kadar yaklaştığında pusula ibresinin masa düzlemindeki hareketi için aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

E) I, II ve III 

üreteçler, A1, A2 ampermetreleri ve bir direnç ile şekildeki elektrik devresi kurulmuştur.



D) 0,50 

A) Yalnız I 

6. İç direnci önemsiz özdeş

özdeş üreteç ve 4 Ω'luk dirençli bir lambadan oluşan devre şekildeki gibidir.

 

yargılarından hangileri doğrudur?

 

3. İç direnci önemsiz, elektromotor kuvveti 1,5 volt olan

A) 0,125 

III. Lambanın ışık vermesi pilin sağladığı enerji ile ilgilidir.





X

Kuzey

I. Pilin potansiyel farkı, pilin birim yük başına oluşturduğu enerjinin bir göstergesidir.



A) Yalnız K 

Doðu Pusula Masa Güney Þekil - I

de lamba ışık vermektedir.



 

Batý

Çubuk mýknatýs

2. Şekildeki elektrik devresinde X ve Y anahtarları açık-

B) Hiç hareket etmez, bir değişiklik olmaz. C) Sürekli çembersel hareket yapar. D) Saat ibresinin dönme yönünde 180° sapar. E) Saat ibresinin dönme yönünün tersi yönde bir miktar sapar.

Çözüm: Pusula ibresinin kırmızı ucu ve mıknatısın X ucu kuzeyi gösterdiği için bunların kutup işareti N'dir. Bu kutuplar birbirini iter, pusula ibresi saatin dönme yönünün tersi yönde bir miktar sapar. Cevap E

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 7. İç direnci önemsiz K, L, M üreteçleri ve özdeş lamba-

10. Özdeş çivilere, dışı yalıtılmış kablolar, belirtilen sayı-

larla şekildeki devreler kurulmuştur. Devrelerdeki X, Y, Z lambalarının parlaklıkları eşit oluyor.

larda sarılarak, özdeş üreteçlere bağlanmış ve şekildeki K, L, M, N elektromıknatısları oluşturulmuştur. 



ÖSYM Sorusu





A) VM > VK > VL

B) VM > VL > VK

C) VK = VM > VL

D) VM > VK = VL

 

A) K ve L 

E) VK = VL = VM 

 

 



8. İç direnci önemsiz özdeş üreteçlerle şekildeki elektrik devresi kurulmuştur. Devredeki K anahtarı kapatılırsa,

A) IK > IL > IM B) IK > IM > IL

 

D) IL > IK = IM

 

E) IK = IL = IM

 



B) K ve M  D) L ve M 

C) K ve N E) L ve N 

11. Erol, şekildeki elektrik devresinde reostanın sürgü-



II. Lambanın parlaklığı değişmez.



 



I. Lambanın parlaklığı artar.

C) IM > IL > IK



Prf Yayınları

K, L, M lambalarının yaydıkları ışık şiddetleri sırasıyla IK, IL, IM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?



Elektromıknatısın çekim gücünün akım şiddeti ile olan ilişkisini araştıran bir öğrenci, hangi iki devreyi kullanmalıdır?





Buna göre, üreteçlerin uçları arasındaki VK, VL, VM potansiyel farklar arasındaki ilişki nedir?





 















































  















Şekillerdeki basit devreler; dirençleri R olan özdeş K, L, M lambaları ile elektromotor kuvvetleri e ve iç dirençleri R/2 , R, 2R olan üreteçlerden oluşmuştur.

sünü hareket ettirip, voltmetrenin ve ampermetrenin gösterdiği değerlerin nasıl değiştiğini gözlemek istiyor.

III. Her bir üreteçten çekilen akım değişmez. yargılarından hangileri doğru olur?

Çözüm: Üreteçlerin iç dirençleri önemsiz olsaydı özdeş lambaların potansiyel farkları ve buna bağlı olarak ışık şiddetleri de eşit olurdu. Üretecin iç direnci büyüdükçe üretecin devreye verdiği akım küçülür. En küçük iç direnç K'nin bulunduğu devredeki üretecin olduğu için K'nin ışık şiddeti en büyük olur. Aynı nedene bağlı olarak L'nin ışık şiddeti de M'ninkinden büyüktür. Cevap A

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III







E) II ve III 

   

Buna göre;

9. Pelin, bir elektrikli aracın kullandığı enerjiyi, aracın güelektriksel enerji şeklinde oranlamıştır. elektriksel güç

I. Sürgüyü, 1 yönünde çekerse voltmetrenin gösterdiği değer azalır.

Buna göre, Pelin bu oranla elektrikli aracın hangi niceliğini bulmuştur?

II. Sürgüyü 2 yönünde çekerse ampermetrenin gösterdiği değer artar.

A) Çalışma süresi

III. Sürgüyü 1 yönünde çekerse devrenin direnci artar.

B) Elektriksel direnç

yargılarından hangileri doğrudur?

cüne,

C) Kullanılan enerji ücreti A) Yalnız I 

D) Aracın çalıştığı gerilim E) Aracın çektiği akım şiddeti

 

7-A 8-E 9-A 10-B 11-E 240

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 8 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 12

4. Özdeş üreteçler ve özdeş K, L, M dirençleriyle Şe-

1. İç direnci önemsiz üreteçle

kil - l’deki devre kurulmuştur.





II. L’nin potansiyel farkı azalır. III. Üreteçten çekilen akım azalır.



 

B) Yalnız II  D) I ve II 





 



 



ÖSYM Sorusu

  



yargılarından hangileri doğru olur? A) Yalnız I 





I. K’nin potansiyel farkı artar.





 



kurulmuş devrede reostanın sürgüsü ok yönünde hareket ettirildiğinde;

Üreteçlerden biri çıkartılarak devre Şekil - ll'deki hale getirilirse,

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

I. L'den akım geçmez. II. K ve M'den geçen akımlar artar.

Eşit uzunluktaki K, L, M, N çubuklarının mıknatıs olup olmadıkları; mıknatıs olmaları durumunda ise şiddetleri bilinmemektedir. Sürtünmesiz yatay düzlemde, çubuklardan eşit uzaklıktaki O noktasına ilk hızsız olarak konulan bir çelik bilye, üstten bakan bir gözlemciye göre şekildeki ok yönünde hareket etmektedir.

III. K ve M'den eşit akım geçer.



yargılarından hangileri doğrudur? 

2. Bir evin oturma odası ile mutfağı, birer ampulle aydın-

A) Yalnız I 

latılmaktadır. Bu ampuller farklı şiddette aydınlanma sağlamaktadır.

 

B) Yalnız II  D) I ve IIl 

C) l ve lI

E) l, II ve III  

Buna göre, bu ampuller ile ilgili; I. Güçleri farklıdır. III. Verimleri farklıdır. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

Buna göre K, L, M, N çubuklarından hangileri kesinlikle mıknatıstır? (Yerin manyetik ala-

Prf Yayınları

II. Potansiyel farkları eşittir.

A) Yalnız I 

nı önemsenmeyecektir.)

5. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve lambalarla ku-

E) I, II ve III 

rulu elektrik devresi şekildeki gibidir. Bu durumda S1 anahtarı açık S2 kapalıdır. 

3. İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalarla kuru-

 

 

 



   

 

 

Buna göre, P lambasının ışık şiddeti; yalnız S1 kapatılır ya da yalnız S2 açılırsa nasıl değişir?

Devre Şekil - II'deki gibi düzenlendiğinde hangi lambaların ışık şiddeti azalır? A) Yalnız L   

D) L, M ve N 

B) K ve L 

C) L ve M

D) K ve N

 

E) M ve N 

Çözüm:

C) M ve N

E) K, L, M ve N 

S1

S2

A)

Azalır

Artar

B)

Azalır

Değişmez

C)

Artar

Değişmez

D)

Artar

Azalır

E)

Azalır

Azalır

1-D 2-B 3-C 4-D 5-C 241

L ve M kesinlikle mıknatıstır. Cevap C

 

 

B) K, L, M

Demir bilye, L ve M çubuklarının arasında bir yönde hareket ettiği için L ve M tarafından çekilmiştir.

lu Şekil - I'deki devrede K, L, M, N lambaları ışık vermektedir. 

A) K, L, M, N

Demir bilyeyi mıknatısın hem N hem de S kutbu çeker.









ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 6. Esnemeyen ipe asılı X mıknatısı

ÖSYM Sorusu Şekildeki elektrik devresinin K, L noktaları arasına bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer VKL; M, L arasına bağlanan voltmetrenin gösterdiği değer de VML dir. 



Voltmetreler özdeş olduğuna VML

İpteki gerilme kuvveti T, tahtanın suya batan hacmi V olduğuna göre, M musluğunun açılması ile oluşan denge durumunda T ve V için ne söylenebilir?

 



VKL

  

mı geçiyor. Bu dirence Y direnci paralel bağlandığında üreteçten çekilen akım 3i oluyor.



Buna göre, Y direnci X direncine seri bağlansaydı üreteçten çekilen akım kaç i olurdu?



A)

1   3

B)

1   3

C)

2   3

D) 1 



T



V

A) Azalır

Artar

B) Azalır

Değişmez

9. Sürtünmesiz yatay düzleme konulan esnemeyen ip

C) Değişmez

Değişmez

D) Artar

Artar

ve esnek yay ile birbirine bağlanmış özdeş üç mıknatıs şekildeki gibi dengede durmaktadır.

E) Azalır

Azalır

 

oranı kaçtır?



 

1   4

B)

1   2

2  D)   3

C)

1 3





Buna göre, mıknatısların X, Y, Z uçlarının kutup işaretleri,

E) 2 

Prf Yayınları

A)

E) 2





göre,





 

8. İç direnci önemsiz üretece bağlı X direncinden i akı-



ile suda yüzen tahta üzerindeki Y mıknatısı şekildeki gibi dengededir.

Çözüm: Ohm Kanunu'ndan; VKL = i ⋅2R dir.



X

Y

Z

I.

S

N

N

II.

N

N

S

III.

N

S

S

verilenlerden hangileri olabilir?

VML = i ⋅(R + 2R) dir. Bu değerler taraf tarafa oranlanırsa; VKL VML

2V 2 olur. = = 3 3V

A) Yalnýz I 

7. Elektromotor kuvvetleri ε, 2ε olan üreteçler ve K, L,

 

B) Yalnýz II 

D) I ya da III 

C) Yalnýz III

E) I ya da II ya da III 

M lambaları ile kurulu devrede anahtarlar açıktır. 

Cevap D



 

   



 



 

10. Üzerine demir tozları serpilmiş yatay duran karton levhanın ortasından levhaya dik telden akım geçirildiğinde,



I. Demir tozları dairesel şekil alır.   

II. Tele yakın kısımlarda demir tozlarının yoğunluğu artar. III. Demir tozları telden uzaklaşacak biçimde savrulur.

Buna göre, anahtarlar kapatıldığında hangi lambaların ışık şiddeti değişmez? (İç dirençler önemsizdir.) A) Yalnız K   

D) L ve M 

B) Yalnız L 

yargılarından hangileri doğru olur?

C) K ve L

A) Yalnız I   

E) K, L ve M 

6-A 7-E 8-C 9-D 10-D 242

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Ünite 8 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 1. Akıllı telefonları şarj etmek için kullanılan mobil güç

Test - 13

4. Şekildeki gibi bağlanan birer tane X ve Y ile üç tane Z üreteçlerinin hiçbirinin üzerinden akım geçmemektedir. 

 

 







Örnek:

 

B) 40 

C) 60 

D) 80 















(Üreteçlerin iç dirençleri önemsenmiyor.)

E) 90

A)

εX = εY = εZ

B)

εX = 2εY = 3εZ

C)

εX = εY = 3εZ

D) 3εX = εY = 3εZ

E) 3εX = 3εY = εZ 

 





X, Y, Z üreteçlerinin emk'leri sırasıyla εX, εY, εZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

Powerbanktan 2,7 A akım çekildiğine göre, batarya kaç dakikada şarj edilir? A) 30 





Üzerinde 6000 mAh yazan ve tamamen dolu bir powerbank ile 3600 mAh'lik bataryaya sahip ve tamamen tükenmiş bir akıllı telefonun bataryası şarj edilecektir.

K, L, M lambaları bir üretece Şekil - I'deki gibi bağlandığında eşit şiddette ışık vermektedir.



kaynaklarına powerbank denir.



 

 





Lambalar aynı üretece Şekil - II'de­ki gibi bağlandığında parlaklıkları için ne söylenebilir? (Lambaların aynı renk ışık verdiği kabul edilecek.)





X anahtarı açık iken, iç dirençleri önemsiz K, L, M üreteçlerinden akım geçmiyor.

 



K



Buna göre,

Prf Yayınları



 

II. K’nin emk’si, L’ninkinden büyüktür.



I. X anahtarı kapatılırsa lamba ışık verir.



III. M’nin emk’si, L’ninkinden büyüktür.

5. Şekildeki elektrik devresinde K, L, M, N lambaları öz-

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız III   D) I ve III 

deştir.

C) I ve II



E) II ve III 



 



A) Yalnız K   

 

II. S anahtarı kapatılırsa L ve M söner.

yargılarından hangileri doğrudur? (Üretecin iç direnci önemsizdir.)

C) Yalnız M

A) Yalnız I 

E) L ya da M 

 

1-D 2-C 3-E 4-C 5-C 243

B) I ve II  D) II ve III 

Değişmez

B)

Değişmez

Azalır

Artar

C)

Değişmez

Artar

Azalır

D)

Azalır

Artar

Değişmez

E)

Azalır

Artar

Azalır

Çözüm:

Burada K'nin durumu ayrıca yorumlanmalıdır.

III. S anahtarı kapatılırsa K'nin gücü değişmez





B) Yalnız L 

D) K ya da L 



I. S anahtarı açıkken lambaların dördü de eşit parlaklıkta ışık verir. 

X noktası; K, L, M noktalarından hangisi ile kısa devre yaptırılırsa lambalar ışık verir?

 

oluşan şekildeki devrede lambalar ışık vermiyor.



M

Değişmez

Şekil - II'de bu kez M ile K üretecin gerilimi ortak paylaşmakta, L ise tamamını kullanmaktadır. Dolayısıyla M'nin potansiyel farkı azalmış, L'ninki artmıştır.

Buna göre,

3. İki üreteç ve iki lambadan

L

DeğişA) mez

Şekil - I'de K ve L üretecin gerilimini ortak paylaşmakta, M ise tamamını kullanmaktadır.



2. Şekildeki elektrik devresinde

E) I, II ve III 

C) I ve III

İlk durumda parlaklıklar eşit verilmiş. M'nin gerilimi daha büyük olduğu halde parlaklıkları diğer lambalarla eşit ise M'nin direnci diğer lambaların direncinden büyüktür. M, K'nin yanına getirildiğinde gerilimin daha fazlasını alır ve K'nin parlaklığı ilk duruma göre azalır. Cevap E

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 6. Elektrikli K ısıtıcısının direnci 2R, elektrikli L ısıtıcısının

9. X ve Y çubuk mıknatısları sürtünmesi önemsiz yatay

direnci R'dir. K’nin elektriksel gücünün, L’nin elektriksel gücüne oranı; K ve L seri bağlı iken ve K ve L paralel bağlı iken kaç olur? (Isıtıcılar iki durumda da sabit ge-

ÖSYM Sorusu Şekildeki devrede K, L anahtarları açık, lambalar özdeş ve üreteçlerin elektromotor kuvvetleri sırasıyla ε ve 2ε’dir. 



  









rilimli güç kaynağına bağlanmıştır.)



Paralelde

A)

2

1/2

B)

2

2

C)

1/2

1/2

II. kutup şiddeti, III. uzunluk

D)

1/2

2

E)

4

1/4

niceliklerinden hangilerinin farklı olmasından kaynaklanmış olabilir? A) Yalnız I   

yargılarından hangileri doğrudur? (Üreteçlerin iç dirençleri

7. Özdeş X, Y, Z dirençleri ve iç dirençleri ihmal edilen özdeş üreteçlerle şekildeki elektrik devresi kuruluyor.





 

I. Y ile Z'nin güçleri eşittir.

önemsizdir.)

II. Z'den geçen akım, X'ten geçenden küçüktür.

A) Yalnız II

B) I ve II

III. K ve L noktaları arasındaki potansiyel farkı sıfırdır.

C) I ve III

D) II ve III

yargılarından hangileri doğrudur?

 

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

10. Elif, bir çubuk mıknatısın S kutbunu Şekil - I'deki de-

B) I ve II  D) II ve III 

E) II ya da III 

 



Buna göre,

D) I ya da III 

C) I ya da II





 

B) Yalnız II 

Prf Yayınları

III. Reostanın sürgüsü I yönünde hareket ettirilirse P lambasının parlaklığı artar.



I. kütle,

Buna göre,

II. K anahtarı kapatılırsa P lambasının parlaklığı artar.



tX ve tY süreleri farklı olduğuna göre, bu durum, mıknatısların;



I. L anahtarı kapatılırsa P lambasının parlaklığı değişmez.

 



Seride



 

düzlemde şekildeki gibi tutulmaktadır. X serbest bırakıldığında Y’ye tX sürede, Y serbest bırakıldığında X’e tY sürede çarpıyor.

mir parçasına her seferinde aynı yönde olmak şartı ile sürtüyor. Ali, bir çubuk mıknatısın N kutbunu Şekil - II'deki demir parçasına ileri geri olmak üzere sürtüyor.

C) I ve III

E) I, II ve III 

Çözüm: Anahtarlar açık iken toplam emk 2e – e = e'dur. L anahtarı kapatılırsa toplam emk e olur ve lambaların parlaklıkları değişmez. (I doğru) K anahtarı kapatılırsa toplam emk 2e olur ve lambaların parlaklıkları artar. (II doğru) Anahtarın sürgüsü I yönünde arttırılırsa P'nin olduğu tarafta eş değer direnç ve buna bağlı gerilim azalması olur. P'nin parlaklığı azalır. (III yanlış) Cevap B



 

8. K - L noktaları arası sabit potansiyel farkı altında tutulan şekildeki devrede S anahtarı açıkken ampermetre-  nin gösterdiği değer i1, anahtar kapatıldığında ise, i2 olmaktadır. Buna göre,

A) 2 



Buna göre, bu işlemler birkaç kez tekrar edildikten sonra;



I. Elif'in sürttüğü demir parçası, 1 nolu kutbu S olacak şekilde mıknatıslanır.





 



II. Ali'nin sürttüğü demir parçasının 2 nolu kutbu N olacak şekilde mıknatıslanır.



III. Her iki demir parçası birbirine yaklaştırılırsa birbirini çeker.

i1 oranı kaçtır? i2

B) 1 



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

C) 5  D) 1  E) 5 9 2 11

 

6-A 7-E 8-E 9-A 10-D 244

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 8 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

4.



 

 

 







1.

Cevap D

2.

Prf Yayınları

Cevap C

Cevap C

5. 3.









Cevap C

Cevap E

245

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

6.











 

 





Cevap A

7.

Prf Yayınları

Cevap E

9.

Cevap A

Cevap E

8. 10.

Cevap D

246

KARMA TESTLER [7. VE 8. ÜNITELER]

KARMA TESTLER, 7. ÜNİTE: ELEKTROSTATİK 8. ÜNİTE: ELEKTRİK VE MANYETİZMA ÜNİTELERİNİN KAZANIMLARINI İÇERMEKTEDİR.

KARMA TEST (7. VE 8. ÜNİTELER) 1. Elektrik yüklü bir küre, bir elektroskopun topuzuna

Test - 1

4. Bir öğrenci evlerinde elektrikle çalışan bazı araçların

yakın bir mesafede tutulmaktadır.

çalışma şemasını şekildeki gibi modellemiştir.

Bu durumda elektroskopun yaprakları açık olduğuna göre, küre topuzdan uzaklaştırılırken;



Örnek:



I. Yapraklar biraz açılabilir.



II. Yapraklar biraz kapanabilir. III. Yaprakların açıklığında değişiklik olmaz.

İç direnci önemsiz üreteç ve özdeş lambalardan oluşan devrede S1 ve S2 anahtarları açıkken tüm lambalar ışık vermektedir.

 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da III 





C) I ya da II

Elektrikli çaydanlığın üzerinde 110 Ω, ütünün de 330 watt yazdığına göre, yalnız bu araçlar çalışırken elektrik sayacından geçen akım şiddeti kaç A'dır?

E) I ya da II ya da III 

A) 1,5 

B) 2 

C) 2,5 

D) 3 

E) 3,5



 





  

2. Zeynep, bir devredeki ampul parlaklığının, paralel bağ-

S1 ve S2 anahtarları kapatıldığında hangi lambalar ışık vermeye devam eder?

lı ampul sayısı ile ilişkisini araştırdığı bir deney yapmıştır.

5. Bir kafede kullanılan iki tane elektrikli su ısıtıcısının her

A) K ve M

B) M ve P

birinin gücü 1600 watt'tır. Bu ısıtıcılar her gün ortalama 4'er saat çalışmaktadır.

C) N ve P

D) K, M ve N

A) Deneyin bağımlı değişkeni, “ampul parlaklığı” dır. B) Deneyin bağımsız değişkeni, “paralel bağlı ampul sayısı”dır. C) Zeynep deneyinde en az iki ampul kullanmıştır.

Prf Yayınları

Zeynep’in yaptığı bu deneyle ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

D) Zeynep deneyinde en az iki üreteç kullanmıştır.

Elektriğin kW.h'i 0,5 TL olduğuna göre, iki ısıtıcının 30 günde kullandığı elektrik enerjisinin tutarı kaç TL'dir? A) 24 

E) Deneyin sabit tutulan değişkeni devrenin gerilimidir.

B) 46 

C) 88 

D) 192 

E) 384

 

E) K, N ve P 

Çözüm: Anahtarlar kapatıldığında L ve M lambası kısa devre olur ve söner. Diğer lambalar ışık vermeye devam eder.  

6. Özdeş K ve L kaplarında bulunan eşit kütleli sular öz-

3. Elektrik yüklü iletken iki cisim, yalıtkan yatay bir düz-

 

deş dirençler kullanılarak ısıtılmaktadır.

lem üzerine bırakıldığında, cisimlerin harekete geçerek birbirine yaklaştığı gözlemleniyor.









 

Buna göre, Cevap E

I. Cisimler zıt cins elektrik ile yüklüdür. II. Çarpışma gerçekleşmeden önce, herhangi bir anda cisimlere etki eden elektriksel kuvvetler eşit büyüklüktedir.



III. Cisimler çarpışıncaya kadar sabit kuvvetlerin etkisinde hızlanır.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 



K kabındaki suyun sıcaklık artışı TK, L'ninki de TL T olduğuna göre, K oranı kaçtır? TL

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

 

C) I ve II

A)

E) II ve III 

1   4

1-C 2-D 3-C 4-E 5-D 6-A 249

B)

1   2

C) 1 

D) 2 

E) 4

KARMA TEST (7. VE 8. ÜNİTELER) 7. Ayşe, elektrik yüklü K ve L cisimlerini; eşit bölmeli,

9. İç direnci önemsiz özdeş üreteç ve özdeş lambalarla

yalıtkan, yatay düzleme sabitleyerek, elektrik yüklü X cismini O noktasından v hızı ile attığında şekildeki yörüngeyi izlediğini, gözlemliyor. 

ÖSYM Sorusu Şekildeki devre parçasından i şiddetinde elektrik akımı geçmektedir.

şekildeki devreler kurulmuştur.  

  







  

 





 



 



 





Buna göre, R dirençlerinin uçları arasındaki V1, V2, V3 potansiyel farkları arasında nasıl bir ilişki vardır?

  

Buna göre, K'nin elektrik yük miktarı; I. L'ninkine eşittir.

Buna göre, hangi lambalar ışık vermez?

II. L'ninkinden büyüktür. A) Yalnız K 

III. L'ninkinden küçüktür. A) V2 < V1 < V3

 

durumlarından hangileri doğru olabilir?

B) V3 < V1 < V2 C) V2 < V3 = V1

A) Yalnız I 

D) V1 = V3 < V2

B) I ya da II 

D) II ya da III 



  

 

 

E) K, L ve M 

10. Evlerde kullanılan matkap, mikser, saç kurutma makinelerinde bulunan elektrik motorları, I. Üzerinden akım geçen tel çerçeveyi manyetik kuvvetin döndürmesi ile çalışırlar. II. Elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirirler. III. Kimyasal enerjiden elektrik enerjisi üretirler.



i anakol akımı paralel bağlı kollara, dirençlerle ters orantılı olarak 3x ve x oranında dağılır.

D) L ve M 

C) K ve L

E) I ya da II ya da III 

Çözüm: 

B) Yalnız L 

C) I ya da III

Prf Yayınları

 

E) V1 = V2 = V3







yargılarından hangileri doğrudur?

8. İç direnci önemsiz özdeş üreteçler ve özdeş lambalarla kurulu K ve L devreleri şekildeki gibidir.

A) Yalnız I   

V1 = 3x⋅R

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

V2 = 4x⋅R V3 = x⋅R olur.  

V3 < V1 < V2 ilişkisi olur.

 

Cevap B

11. Özdeş X, Y, Z çubuk mıknatısları sürtünmesiz yatay

 

düzlemde şekilde verilen konumlarda tutulmaktadır.





 

Buna göre, I. K ve L'deki lambalar eşit şiddette ışık verir.

yargılarından hangileri doğrudur?

 

D) II ve III 

 





 



X, Y, Z mıknatıslarına etki eden manyetik kuvvetlerin bileşkesi FX, FY, FZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. K devresindeki bir üreteçten çekilen akım, L'dekinden küçüktür.

B) I ve II 

 

II. K devresi, L'den daha uzun süre ışık verir.

A) Yalnız I 

 

C) I ve III

E) I, II ve III 

A) FX > FY > FZ

B) FY > FX > FZ

C) FY > FX = FZ

D) FZ > FX > FY

 

7-E 8-E 9-E 10-B 11-B 250

E) FY > FZ > FX 

KARMA TEST (7. VE 8. ÜNİTELER) 1. İletken X, Y, Z kürelerinin elektrik yükleri ve yarıçap-

Test - 2

4. Bir öğretmen öğrencilerine özdeş lambalar ile kendi

ları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

aralarında özdeş P ve R pillerini kullanarak şekildeki devreleri kuruyor. Bu durumda lambalar eşit şiddette ışık veriyor.

Elektrikli cihaz

X

Y

Z

Elektrik yükü

+q

–11q

+7q

Yarıçap

r

2r

3r

Örnek:   

X küresi önce Z'ye, sonra da Y'ye dokundurulup ayrıldığında Y'nin yükü ne olur?

  

 

A) –3q 

B) +3q 

C) –6q 

D) +6q 

E) +10q

  



P pilinin üzerinde gerilimi 4 volt yazdığına göre, bu dört pil kullanılarak en fazla kaç volt gerilim elde edilir? (İç dirençler önemsizdir.) A) 8 

B) 10 

C) 12 

D) 14 







siyelleri I, II, III'teki gibi verilmiştir.











5. Farklı iletkenler üzerindeki K ve L noktalarının potan-





 



verilenlerinden hangi ikisi olabilir? A) I ve II 

B) II ve III 

 















 



 



B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

6. Bir evde kullanılan elektrikli araçların güçleri ve çalışma süreleri tablodaki gibi verilmiştir.

3. Elektrik yüklü özdeş X ve Y elektroskoplarının yaprakları arasındaki açılar sırasıyla q ve 2q'dır.

Elektrikli araç

Güç (watt)

Çalışma süresi (saat)

Televizyon

750

5

Ütü

1500

3

Klima

1000

4

Elektroskopların topuzları bir iletkenle birleştirilirse; I. X'in yaprakları önce kapanır sonra tekrar açılır.

Televizyon, ütü ve klimanın harcadığı elektriksel enerjiler sırasıyla E1, E2, E3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

II. Y'nin yaprakları önce kapanır sonra tekrar açılır. III. X ve Y'nin ikisinin de yaprakları tamamen kapanır. durumlarından hangileri gerçekleşebilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

A) E1 > E2 > E3

B) E2 > E1 > E3

C) E2 > E3 > E1

D) E1 > E3 > E2

 

E) I ya da III 

1-C 2-A 3-A 4-B 5-C 6-C 251

III. Mıknatıslar birbirine yaklaştırıldığında, birbirine eşit büyüklükte kuvvet uygular. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) I ve III

 

Buna göre, hangilerinde elektrik akımı ok yönündedir?

 

E) II ve IV 





A) Yalnız I 

C) III ve IV

D) I ve III 





Prf Yayınları





I. Mıknatısların uzunlukları farklıdır. II. Mıknatısların çekim güçleri farklıdır.

rı ile olan ilişkisini test etmek isteyen bir öğrencinin kurduğu düzeneğin modeli; 

Buna göre,

E) 16

2. Coulomb kuvvetinin, cisimlerin elektrik yük mikta-



Sürtünmesi önemsiz düzlemde, bir demir bilye önce X çubuk mıknatısının d kadar önünden, sonra da Y çubuk mıknatısının d kadar önünden serbest bırakılıyor ve bilyenin mıknatıslara çarpma süreleri karşılaştırılıyor. Bu sürelerin farklı olduğu görülüyor.

E) E3 > E2 > E1 

E) II ve III 

Çözüm: Aynı bilyeye, farklı büyüklükte kuvvet etki ederse, bilyenin mıknatıslara ulaşma süreleri farklı olur. Mıknatısların çekim güçleri ile büyüklükleri arasında doğrudan bir ilişki kurulamaz. (I kesin değil, II doğrudur.) Mıknatısların çekim güçleri, farklı olsa bile birbirlerine uyguladıkları kuvvetler daima eşit olur. Cevap E

KARMA TEST (7. VE 8. ÜNİTELER) 7. Yatay sürtünmesiz düzleme konulan özdeş K, L, M

9. Fizik dersinden ev ödevi hazırlayan Elif'in düzenledi-

çubuk mıknatısları şekildeki konumda tutulmaktadır. 





İç direnci önemsiz üreteç, K, L, lambaları ve R dirençli reosta ile kurulu elektrik devresi şekildeki gibidir.



  



 

Mıknatıslar aynı anda bırakıldığında L sabit dururken K ve M ok yönünde hareket ettiğine göre; 1, 2, 3 uçlarının kutup işaretleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

 



1



2

N

S

N

B)

S

N

N

C)

S

S

S

D)

N

N

S

E)

S

N

S



 





3

A)





Örnek:







ği elektrik devresinin şeması şekildeki gibidir.

Elif'in düzenlediği bu devrede tüm lambaların ışık vermesi için açık olan K, L, M anahtarlarından hangilerini kapatması gerekir? A) Yalnız K   

B) Yalnız L 

D) K ve M 

C) Yalnız M E) L ve M 

Buna göre, reostanın sürgüsü ok yönünde çekilirken K ve L'nin ışık şiddetleri için ne söylenebilir? K

L



A) Azalır

Artar

B) Değişmez

Artar

C) Azalır

Azalır

D) Artar

Artar

E) Artar

Azalır

8. Burak, Pelin ve Esra iç direnci önemsiz özdeş üç üreteç ile bir lamba kullanarak aşağıda verilen devreleri hazırlıyor.

Prf Yayınları



10. Bir iletkenden geçen akım şiddetin biriminin karşılığı,



Reostanın sürgüsü ok yönünde çekilirken devrenin eşdeğer direnci artar. Anakol akımı azalır. K'nin parlaklığı azalır.



Çözüm:





II.

coulomb saniye

III.

watt volt

A) Yalnız I 

 

 

 



volt ohm

oranlarından hangileri olabilir?

 

 

L ile R paralel bağlıdır. Bu aradaki eşdeğer direnç artar. Buna bağlı olarak gerilimin bir kısmı K üzerinden buraya kayar.

I.

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 



L'nin parlaklığı artar.

  Cevap A

 

11.

  



Burak, Pelin ve Esra'nın hazırladığı devrelerdeki lambaların ışık şiddetleri sırasıyla I1, I2, I3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) I1 = I2 = I3









B) I1 = I2 > I3

Şekildeki devre parçasında K - L noktaları arasındaki eşdeğer direnç kaç Ω'dur?

C) I3 > I1 = I2 D) I2 = I3 > I1  



E) I3 > I2 > I1 

A) 4 

7-D 8-C 9-E 10-E 11-B 252

B) 5 

C) 6 

D) 8 

E) 10

KARMA TEST (7. VE 8. ÜNİTELER)

Test - 3

1. Nötr, iletken X, Y levhaları yalıtkan bir zemin üzerine

3. Bir telin elektrik direncinin bağlı olduğu değişkenleri

konularak, Y levhası topraklanmıştır. Elektrik yüklü K cismi, X levhasına şekildeki gibi yaklaştırıldığında toprağa elektron akışı gerçekleşiyor.

inceleyen Aylin, kontrollü deneyler yaparak aşağıda verilen grafikleri çiziyor.





Örnek:





  



 





 





I. K'nin elektrik yükü "–" dir.



II. X'in toplam yükü sıfırdır.

Buna göre, Aylin'in çizdiği grafiklerden hangileri doğrudur?

III. Y, "+" işaretli yük ile yüklenmiştir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

A) Yalnız I 

B) I ve II  D) II ve III 

Buna göre; qK , qL , qM bunlar arasındaki ilişki nedir?

   



Buna göre;

C) I ve III

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

Aynı cins elektrikle yüklü özdeş K, L, M elektroskoplarının yaprakları arasındaki açılar eşittir. Nötr iletken bir küre; K, L, M'nin topuzlarına sırasıyla dokundurulduğunda elektroskopların yaprakları arasındaki açılar sırasıyla qK, qL, qM oluyor.

C) I ve II

E) II ve III 

A) qK > qL > qM B) qK > qM > qL C) qM > qL > qK D) qL > qK > qM E) qL > qM > qK

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

Çözüm:

4. Aşağıdaki niceliklerden hangisinin birimi yoktur? A) Öz direnç

B) Sürtünme katsayısı

C) Öz ısı

D) Yay sabiti

 

Cevap C

teçlerine şekildeki gibi bağlandığında dirençler üze2 rinden i, i şiddetinde akımlar geçiyor. 3 





5. Özdeş K, L esnek yaylarına özdeş mıknatıslar Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi bağlanıp serbest bırakılıyor. 

 







 





 



  

 



 







Buna göre, denge sağlandığında;

Buna göre,

I. K yayı sıkışır, L yayı uzar.

I. K'nin gerilimi L'ninkinden küçüktür. II. X'in ışık şiddeti Y'ninkinden büyüktür.

II. K'nin esneklik potansiyel enerjisi L'ninkinden fazladır.

III. Y lambasının gücü X'in dört katıdır.

III. Mıknatısların birbirine uyguladığı kuvvetler eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

En fazla yükü K'den en az yükü M'den alır. Yapraklar arasındaki açıların ilişkisi qM > qL > qM olur.

E) Coulomb sabiti 

2. Özdeş X, Y lambaları ile R, 3R dirençleri; K ve L üre-

  

Cisim, ilk dokundurmada fazla yük alırken, dokundurma sayısı arttıkça aldığı yük azalır.

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ve III 

 

1-E 2-E 3-C 4-B 5-C 253

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

KARMA TEST (7. VE 8. ÜNİTELER) 6.

8. Bir öğrenci iç direnci önemsiz bir üreteçle kurulan şe-



kildeki devrede ampermetrenin gösterdiği değeri artırmak istiyor.

 











Örnek: X, Y, Z, T lambaları, R direnci ve anahtarlarla kurulu elektrik devresi şekildeki gibidir.  



 

Açık olan anahtarlar kapatıldığında hangi lambalar söner? A) Yalnız Y

B) Yalnız Z

C) Yalnız T

D) Y ve Z

   



Şekildeki devrede reostanın sürgüsü ok yönünde çekilirken ampermetre ve voltmetrenin gösterdiği değerler için ne söylenebilir?

Buna göre, öğrenci; I. K ve L noktaları arasına, R direncine paralel bir direnç bağlamak

Ampermetre

Voltmetre

II. L ve M noktaları arasına seri bir direnç bağlamak

A)

Değişmez

Değişmez

B)

Artar

Değişmez

III. Bir direnci, bir ucu K'ye diğer ucu N'ye gelecek şekilde bağlamak

C)

Artar

Artar

D)

Azalır

Azalır

E)

Azalır

Artar

işlemlerinden hangilerini tek başına yapabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

E) Y, Z ve T 

Çözüm:

7. Bir öğrenci özdeş iki mıknatısı, aralarında d, 2d me-

Direncin bulunduğu koldaki anahtar kapatıldığında Y ve Z lambalarına paralel bir bağlama yapılmış olur.

safeler olacak biçimde hava ve su ortamlarında Şekil - I, Şekil - II ve Şekil - III'teki gibi ayrı ayrı dengeliyor. 

Diğer anahtar kapatıldığında ise T lambası kısa devre olur ve söner. Diğer lambalar ışık vermeye devam eder.



Cevap C





Prf Yayınları

 





   

 





 

 



















9. Özdeş K, L, M lambaları, iç dirençleri önemsiz özdeş



üreteçlere şekildeki gibi bağlanmıştır. 

















 



 





 

 

 

Öğrenci, iplerdeki gerilme kuvvetleri T1, T2, T3 ün birbirinden farklı olduğunu gözlediğine göre, mıknatıslar arasındaki manyetik kuvvet ile ilgili;

   

I. Mıknatıslar arasındaki uzaklığa bağlıdır. II. Mıknatısların kutup şiddetine bağlıdır.

K, L, M lambalarının ışık şiddetleri sırasıyla IK, IL, IM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. Mıknatısların bulunduğu ortamın türüne bağlıdır. çıkarımlarından hangilerini yapabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 



A) IK = IL = IM

B) IK = IM > IL

C) IL > IK = IM D) IK > IL > IM

C) I ve II

 

E) II ve III 

6-B 7-D 8-E 9-A 254

E) IM > IL > IK 

ÜNİTE 9 DALGALAR

ÜNİTE 9

DALGALARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ YAY DALGALARI SU DALGALARI SES DALGALARI DEPREM DALGALARI

Ünite 9 DALGALARIN TEMEL DEĞİŞKENLERİ

Test - 1

4. Bir öğrencinin dalgaların temel kavramları ile ilgili def-

1. Dalgalarla ilgili,

terine aldığı notlardan bazıları aşağıdaki gibidir.

I. Esnek bir ortamda meydana getirilen şekil değişimine dalga denir.

1. Bütün dalgalar, bir kaynak tarafından, fiziksel olarak iş yapılarak üretilir.

II. Dalga hareketinde ortamdaki tanecikler titreşir ama ilerlemez.

2. Bütün dalgalar enerji taşır.

III. Yayılabilmek için maddesel ortama ihtiyaç duyan dalgalara mekanik dalgalar denir.

3. Suya atılan taş, suda oluşan dalgalar için dalga kaynağıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

4. Dalda ile tanecikler bir yerden başka bir yere taşınır.

A) Yalnız I 

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

5. Bazı dalgalar boşlukta da yayılabilir.

C) I ve II

E) I, II ve III 

Buna göre, öğrencinin aldığı hangi not hatalıdır? A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

DALGALAR  Esnek bir ortamda meydana getirilen şekil değişiminin bu ortamda yayılmasına dalga ya da dalga hareketi denir.  Dalga hareketinde ortamdaki tanecikler titreşir ama ilerlemez.  Dalga hareketi bir enerji aktarım hareketidir. Bütün dalgalar, iş yapılarak üretilir ve enerji taşır.

Mekanik Dalgalar  Yayılabilmeleri için madde ortamı gereken dalgalardır. Yay, su, ses ve deprem dalgaları mekanik dalgadır.

Elektromanyetik Dalgalar 

Ses dalgaları



Yay dalgaları



Deprem dalgaları



Görünür ışık



Su dalgaları

5. Prf Yayınları

2.

Yukarıdakilerden kaç tanesi mekanik dalgadır? A) Bir 

B) İki 

C) Üç 

D) Dört 

I. Enine dalgalardır. II. Işık hızıyla yayılır. III. Enerji taşırlar. Yukarıdakilerden hangileri elektromanyetik dalgaların özelliğidir? A) Yalnız I 

E) Beş

 Yayılabilmeleri için maddesel ortam gerekmeyen dalgalardır. Görünür ışık, cep telefonu, TV ve radyo sinyalleri, X - ışınları bazı elektromanyetik dalgadır.

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Enine Dalgalar  Titreşim doğrultusu ile yayılma doğrultusu birbirine dik olan dalgalardır. 



 

 Elektromanyetik dalgalar enine dalgalardır.

6. Esnek yaylarda oluşturulmuş K, L, M dalgalarının bi3.

rer noktasının titreşim yönü şekildeki gibidir.

I. Dalgalar yayılma ortamına göre, mekanik ve elektromanyetik dalgalar olmak üzere ikiye ayrılır. II. Dalgalar titreşim ve yayılma doğrultusunun durumuna göre, enine ve boyuna dalgalar olmak üzere ikiye ayrılır.



 

B) Yalnız II  D) II ve III 



Enine dalgalarda dalga ortam boyunca ilerlerken dalga üzerindeki her bir nokta ilerleme yönüne dik olarak aşağı - yukarı titreşir. 



Buna göre, bu atmalardan hangileri +x yönünde ilerlemektedir?

Yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 





III. Işık dalgaları, mekanik ve enine dalgalardır.

Not





A) Yalnız K 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 

1-E 2-D 3-C 4-A 5-E 6-B 257

D) K ve M 

B) Yalnız L 

C) K ve L

E) K, L ve M 

 

DALGALARIN TEMEL DEĞİŞKENLERİ 7. Eşit sürede oluşturulmuş aynı cins K, L, M, N dalga-

10. Bir dalga kaynağı, dakikada 30 dalga ürettiğine gö-

larının görünümü şekildeki gibidir.

re, bu dalgaların;



l. Frekansı 0,5 Hz'dir.



ll. Periyodu 2 s'dir.

Boyuna Dalgalar

lll. Genliği 60 cm'dir.

 Titreşim doğrultusu ile yayılma doğrultusu aynı olan dalgalardır.  





yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?





A) Yalnız I   

B) Yalnız lI  D) I ve Ill 

C) l ve lI

E) II ve lll 

 Ses dalgaları boyuna dalgalardır.

Buna göre,

Not

I. K ile N'nin dalga boyları eşittir.

 

II. Frekansı en büyük olan M'dir. III. Dalga boyu en büyük olan L'dir.   

 

İpin en üst noktaları dalga tepesi, en alt noktaları dalga çukurudur. İki dalga tepesi ya da iki dalga çukuru arasındaki kısım bir tam dalgadır.

IV. Genliği en küçük olan N'dir. yargılarından hangileri doğrudur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız I   

B) Yalnız IV 

D) I, II ve IV 

11. Esnek bir ortamda üretilen mekanik dalgaların dalga

C) II ve III

boyu l, her bir dalganın taşıdığı enerji E'dir.

E) I, II, III ve IV 

Dalga kaynağın frekansı ile dalgaların genliği artırıldığında l ve E için ne söylenebilir?

Prf Yayınları

  

Periyodik Dalgalar Dalgalar özdeş olarak, eşit zaman aralıklarında üretilmiş ise bu tür dalgalara periyodik dalgalar denir.

8. Dalgalarla ilgili,

Periyot  Bir tam dalganın oluşması için geçen süredir. T ile gösterilir. SI birim sisteminde birimi saniyedir.

Frekans  Birim zamanda oluşturulan dalga sayısına denir. f ile gösterilir. SI birim sisteminde birimi (saniye)–1 ya da hertz’dir.  Periyot (T) ile frekans (f) arasında T ⋅ f = 1 bağıntısı vardır.

I. Birim zamanda oluşturulan dalga sayısına frekans denir.

l

E

A)

Azalır

Azalır

B)

Azalır

Artar

C)

Artar

Azalır

D) Değişmez E)

II. Bir dalganın oluşması için geçen süreye periyot denir.

Artar

Değişmez Azalır

III. Periyot ile frekansın çarpımı daima 1'e eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Dalga Boyu  Bir dalganın bir periyotluk zamanda aldığı yoldur. Ardışık iki dalga tepesi ve ardışık iki dalga çukuru arasındaki uzaklığa eşittir. λ ile gösterilir. SI birim sisteminde birimi metredir. 

12.

 

9. Periyodik olarak üretilmiş dalgalarda, üçüncü dalga

 



çukuru ile yedinci dalga çukuru arası 32 cm'dir. Buna göre, üçüncü dalga çukuru ile beşinci dalga çukuru arası uzaklık kaç cm'dir?

Şekildeki periyodik dalgaların dalga boyu kaç cm'dir?

A) 16 

A) 6 

B) 20 

C) 24 

D) 26 

E) 28

7-E 8-E 9-A 10-C 11-B 12-B 258

B) 10 

C) 12 

D) 20 

E) 24

Ünite 9 DALGALARIN TEMEL DEĞİŞKENLERİ 1. Dalgalarla ilgili;

Test - 2

4. Aynı ortamda yayılan, aynı tür iki dalgaya ait aşağıdaki niceliklerden hangisi kesinlikle eşittir?

l. Periyot, kaynağa bağlıdır. ll. Hız, ortama bağlıdır.

A) Genlik 

lll. Genlik, kaynağa bağlıdır.

 

B) Frekans 

D) Dalga boyu 

C) Sürat E) Periyot 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Dalgaların Hızı  Dalgaların hızı (v), aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır.

C) Yalnız lII

v = l⋅f

E) I, II ve III 

ya da

v=

l T

 Dalga boyu birimi “metre”, frekans birimi s–1 alındığında hız birimi m/s olur.

5. Dalgalarla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır? Uyarı

A) Bir dalganın tepe ya da çukur noktasının denge konumuna olan uzaklığına genlik denir. B) Dalgaların genliği, dalga kaynağına bağlıdır.

2. Dalgalarla ilgili yapılan bir deneyde, dalgaların dalga

C) Dalgaların genliği, onlara aktarılan enerji ile ilgilidir.

boyunun, ortamın özellikleri ile ilişkisi araştırılmıştır.

D) Aynı ortamda yayılan aynı cins iki dalgadan, genliği büyük olanın hızı da büyüktür.

l. Kaynağın, frekansı ve titreşim genliği sabit tutulan değişkendir. ll. Ortamın özellikleri, bağımsız değişkendir. lll. Dalgaların yayılma hızı, bağımlı değişkendir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Prf Yayınları

Buna göre, yapılan deneyde;

E) Aynı cins iki dalgadan enerjisi büyük olanın genliği daha büyüktür.

 Bütün dalgalarda, dalgaların hızı, ortama bağlıdır. Ortam ya da ortamın özelliği değiştiğinde hız da değişir.  Bütün dalgalarda, dalgaların frekansı ve periyodu dalgayı üreten kaynağa bağlıdır.  Ortam değiştiren bir dalganın frekansı ve periyodu değişmez. v = l ⋅ f bağıntısında v değişirse l değişir. v ile l doğru orantılıdır. v = l⋅f bağıntısında f değişirse l değişir. f ile l ters orantılıdır.

C) Yalnız lII

E) I, II ve III 

6. Ok yönünde ilerleyen bir dalganın görünümü şekildeki gibidir.

Genlik



 Tepe ve çukur noktalarının denge konumuna olan uzaklığına genlik denir. r ile gösterilir.   

3. Gergin türdeş bir yayda oluşturulmuş iki atmanın üze-

Buna göre, dalgalar ilerledikçe, dalgaya ait;

rinde birer noktanın titreşim yönleri şekildeki gibidir.

I. enerjisi, III. genlik Buna göre, atmaların aşağıda verilen niceliklerinden hangisi kesinlikle eşittir?

niceliklerinden hangileri azalmaktadır?

A) Sürat 

A) Yalnız I 

 

D) Hareket yönü 

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

C) Genişlik

 

E) Oluşturulma süresi 

1-E 2-D 3-A 4-C 5-D 6-D 259



 Genlik, dalgaya aktarılan enerji ile orantılıdır.

II. dalga boyu,

B) Genlik 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

DALGALARIN TEMEL DEĞİŞKENLERİ 7. Aynı ortamda oluşturulmuş, aynı tür K ve L dalgaları-

10. Dalga kaynağının ürettiği periyodik dalgaların hızı

nın görünümü şekildeki gibidir.

5 cm/s'dir.



Bu dalgaların 1. tepesi ile 4. tepesi arasındaki uzaklık 30 cm olduğuna göre, dalgaların periyodu kaç s'dir?



Örnek: Özellikleri her yerinde aynı olan esnek yayda art arda oluşturulan K, L dalgalarının görünümü şekildeki gibidir.

 



A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Dalgaların frekansları sırasıyla fK, fL olduğuna göf re, K oranı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) fL A)

1   4

B) 1   2

C) 1 

D) 2 

E) 4

Buna göre, I. K'nın oluşması için geçen süre L'ninkinden fazladır.

11. Aynı sürede üretilen K ve L dalgaları şekildeki gibidir.

II. K'nın oluşması için harcanan enerji L'ninkinden azdır.

yargılardan hangileri doğrudur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

 

E) I, II ve III 

oluşturulmuştur. Yalnız, atma üzerindeki bir noktanın anlık titreşim yönü bilindiğine göre, atmanın; I. başaşağı ya da başyukarı olduğu, II. ilerleme yönü, III. sürat durum ve niceliklerinden hangileri de bilinir?

Çözüm: Aynı esnek ortamda oluşturulan dalgaların dalga boyu, periyot (oluşum süresi) ile doğru orantılıdır. (I doğru)



8. Gergin bir yayda, doğrusal olarak ilerleyen bir atma

Prf Yayınları

III. K'nın ilerleme hızı L'ninkinden büyüktür.



Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) K, bir, L iki tam dalgadır. B) K'nin periyodu L'nin periyodundan küçüktür. C) K ve L'nin dalga boyları eşittir. D) K ve L'nin hızları farklıdır.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) K'nin genliği L'nin genliğinden büyüktür.

E) II ve III 

Bir dalganın genliği ile dalganın oluşması için harcanan enerji doğru orantılıdır. (II doğru) Aynı esnek ortamda ilerleyen dalgaların ilerleme hızları eşittir. (III yanlış) Cevap D

9. Periyodik dalgalarla ilgili yapılan bir deneyde ortamın 12. Frekansları sırasıyla 2f ve f olan periyodik K ve L dal-

özellikleri sabit tutularak, dalga boyu yarıya indirilmiştir.

gaları şekildeki gibidir.

Buna göre,





I. Dalgaların hızı sabit tutulan değişkendir. II. Kaynağın titreşim frekansı iki katına çıkartılmıştır. III. Kaynağın titreşim genliği değişmemiştir.

K ve L dalgalarının yayılma hızları vK ve vL olduğuv na göre, K oranı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) vL

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) 1   4

E) II ve III 

7-D 8-B 9-C 10-B 11-B 12-E 260

B) 1   2

C) 1 

D) 2 

E) 4

Ünite 9 YAY DALGALARI

Test - 3

1. Özdeş yaylar F, 2F, 3F büyüklüğündeki kuvvetlerle ge-

4. Yapılan bir deneyde; eşit uzunluktaki, özdeş K, L yay-

rilerek bu yaylarda, şekildeki özdeş K, L, M atmaları oluşturulmuştur.

ları F ve 2F kuvvetleriyle gerilerek, yaylarda şekildeki gibi özdeş atmalar oluşturulmuştur.





 









 

 



YAY DALGALARI



 Anlık olarak oluşturulan sarsıntıya atma denir.

Buna göre,



l. Deneyin bağımsız değişkeni, yayı geren kuvvettir. ll. Deneyin bağımlı değişkeni, atmanın hızıdır.

Atmaların hızlarının büyüklüğü sırasıyla vK, vL, vM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

lll. Deneyin kontrol değişkeni yoktur.

A) vK > vL > vM

B) vM > vL > vK

yargılarından hangileri doğrudur?

C) vK = vL = vM

D) vL > vK > vM

A) Yalnız I 

 

E) vM > vK = vL 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

 Atmanın uç ve son kısmı arasındaki uzaklığa genişlik (a) denir. Genişlik, dalga boyunun yarısına eşittir.   

 

C) I ve II

 

E) I, II ve III 



 

  

2. Türdeş X ve Y yaylarının boy, kütle, yayı geren kuvvet

5. Sabit kuvvetle gerilmiş, ideal, türdeş bir yayda, sa-

değerleri tabloda verilmiştir. Kütle

Boy

X

F

2m

8L

Y

2F

m

2L

bit frekansta titreşirken yayda l dalga boylu dalgalar oluşuyor. Yalnız kuvvet değiştirildiğinde ise 2l dalga boylu dalgalar oluşuyor.

X yayında oluşturulan atmanın hızı vX, Y yayında v oluşturulan atmanın hızı vY olduğuna göre X oravY

Prf Yayınları

Kuvvet

nı kaçtır?

Buna göre, I. Kuvvet dört katına çıkartılmıştır.

 Yay dalgalarının hızı; yayı geren kuvvete ve yayın boyca yoğunluğuna bağlıdır. Yay dalgalarının hızı, aşağıdaki bağıntı ile hesap edilir.

II. Dalgaların hızı iki katına çıkmıştır.



III. Dalgaların frekansı yarıya düşmüştür.

C) ñ2 D) ñ3 

B) 1 

E) 2

A) Yalnız I   



B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

3. Türdeş bir yaydan kesilmiş, farklı uzunluklardaki; K,

 

 





6. Düzgün türdeş bir yayda oluşturulan dalganın yayılma hızı v, frekansı f'dir.







 

Boyca yoğunluk (m); yayın kütlesinin (m), uzunluğuna (L) oranına eşittir. m=

L, M parçaları, eşit büyüklükteki F kuvvetleri ile gerilerek, yaylarda şekildeki gibi özdeş atmalar oluşturulmuştur.

m kilogram ( ) metre L

 Boyca yoğunluğu küçük olan yaylara ince ya da hafif yay, boyca yoğunluğu büyük olan yaylara kalın ya da ağır yay denir.



Yalnız, yayı geren kuvvetin büyüklüğü artırılırsa v ve f için ne söylenebilir?



v

Atmaların hızları sırasıyla vK, vL, vM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) vK > vL > vM

B) vK = vL = vM

C) vM > vL > vK

D) vL > vK > vM

 

Yay Dalgalarının Hızı

yargılarından hangileri doğrudur?

A) ñ2   2







f

A) Artar Artar B) Artar Değişmez C) Azalır Azalır D) Değişmez Azalır

E) vM > vK = vL 

E) Azalır Değişmez

1-B 2-B 3-B 4-C 5-C 6-B 261

Yay Dalgalarının Yansıması  Yaylar ideal olarak düşünülür. Atmaların yansıma sonrası da hızının büyüklüğünün ve genliğinin zamanla değişmediği kabul edilir.  Yansıma öncesi önde ilerleyen nokta, yansıma sonrası da önde ilerler.

YAY DALGALARI talarında t = 0 anında üretilen özdeş atmaların bir t anında L, N, R noktalarından yansıdıktan sonraki görünümleri, kesikli çizgilerle gösterilmiştir.



 Sabit uca gelen atmalar bu uçtan ters dönerek yansır.  











Sabit uca doğru ilerleyen, şekildeki atmanın bu uçtan yansıdıktan sonraki görünümü aşağıdakilerden hangisidir?

















Sabit Uçtan Yansıma



9. Eşit kuvvetlerle gerilmiş X, Y, Z yaylarının, K, M, P nok-





 





7.









  













  





I. L, sabit uçtur. II. N ve R serbest uçtur.





 Serbest uca gelen atmalar bu uçtan ters dönmeden yansır.





Buna göre,

Serbest Uçtan Yansıma

III. Boyca yoğunluğu en küçük olan, Z yayıdır. yargılarından hangileri doğrudur?









(Bölmeler eşit aralıklıdır.) 

Prf Yayınları

     









A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

  

Yansıma ve İletim  Uç uca eklenerek gerilmiş yayların birinde oluşturulmuş atma, ek yerine geldiğinde, iletilen ve yansıyan atma olarak iki atmaya dönüşür.  Ağır yaydan hafif yaya geçişte bağlantı noktası serbest uç gibi, hafif yaydan ağır yaya geçişte bağlantı noktası sabit uç gibi davranır.  Atmalar ağır yayda yavaş, hafif yayda hızlı ilerler.  Baş yukarı gelen atma daima baş yukarı, baş aşağı gelen atma da daima baş aşağı iletilir. Yani iletilen atma ters dönmez.  Gelen atmanın genliği, iletileninkinden ve yansıyanınkinden büyüktür. Yansıyan ve iletilenin genlikleri karşılaştırılamaz.

8. Sabit ve serbest uçlar arasında gerilmiş yayda, t = 0 anında, M noktasının titreşim yönü verilen şekildeki dalga oluşturulmuştur. 

 

10. Bir öğrencinin, ideal sarmal yayların yansımasıyla il-



 



gili defterine aldığı notlar aşağıdaki gibidir. 1. Sabit uçtan ters dönerek yansır.

Dalga her iki engelden de birer kez yansıdıktan sonra dalganın K, L, M noktalarının titreşim yönleri aşağıda verilenlerden hangisi gibi olur? K

L

M

A)

↓

↑



↑

B)

←

←



←

C)

←

↑



←

D)

↑

↓



↑

E)

↓

↑



↓

2. Serbest uçtan ters dönmeden yansır. 3. Sabit ya da serbest uçtan yansıdığında, genliği değişmez. 4. Sabit ya da serbest uçtan yansıdığında, hızının büyüklüğü değişmez. 5. Sabit uçtan yansıdığında genişliği azalır. Buna göre, öğrencinin aldığı notlardan hangisi yanlıştır? A) 1 

7-D 8-D 9-E 10-E 262

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

Ünite 9 YAY DALGALARI

Test - 4

1. Kalın X ve ince Y yaylarının uç uca eklenmesi ile oluş-

3. Uç uca eklenerek gerilmiş yayların birinde oluşturu-

turulmuş yay çiftleri F, 2F büyüklüğünde kuvvetlerle gerilerek şekildeki gibi özdeş K, L, M atmaları oluşturulmuştur. d1 < d2 dir.

lan bir atma yayların ek yerinde, iletilen ve yansıyan olmak üzere iki atmaya dönüşmüştür.







Buna göre, yansıyan ve iletilen atmaların;



I. sürat,



Hafif Yaydan Ağır Yaya Gelen Atmalar

II. genlik,

 

III. genişlik 











niceliklerinden hangileri kesinlikle farklıdır?









 

B) Yalnız II  D) I ve III 

B) tK = tM > tL

C) tK > tL > tM

D) tM > tK > tL

r1 > r 2

4. Hafif ve ağır yaylar O noktasından birbirine eklenip diğer uçlarından sabit kuvvetle gerilerek hafif yayda şekildeki gibi ilerleyen baş yukarı atma oluşturulmuştur.

 İletilen atma daima ters dönmeden iletilir, yansıyan atma daima ters dönerek yansır.

Prf Yayınları

Buna göre, I. Ağır yaya iletilen atma baş aşağıdır. II. Ağır yaya iletilen atmanın genliği gelen atmanın genliğinden küçüktür. III. Yansıyan atmanın sürati, gelen atmanın süratine eşittir.

Ağır Yaydan Hafif Yaya Gelen Atmalar

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

 

B) Yalnız II  D) II ve III 



C) I ve III

E) I, II ve III 

 

  



 

  

 



5. Kalınlıkları arasında K < L < M ilişkisi olan K, L, M





yayları uç uca eklenip, F kuvvetiyle şekildeki gibi gerilmiştir. K'de oluşturulan bir atma L ve M ye iletiliyor.



Buna göre,





I. Gelen atma baş yukarıdır.



II. P yayı kalın, R yayı incedir.





Atmaların K, L, M'deki hızlarının büyüklüğü sırasıyla vK, vL , vM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. İletilen atmanın genişliği gelen atmanınkinden büyüktür. yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız II 

r 1 > r3







a=b>c ve

 

yaylarından P yayında bir atma oluşturuluyor. Bir süre sonra bu atmanın iletilen ve yansıyanı Şekil - II'deki gibi oluyor.

D) I ve III 





2. Şekil - I'deki gibi O noktasından birbirine bağlı P ve R

 



   

E) tK = tL > tM 

A) Yalnız I 





v1 = v2 > v3

A) tK > tM > tL



  

E) II ve III 







C) I ve II



Atmalarının duvara ulaşma süreleri sırasıyla tK, tL, tM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

 



  



A) Yalnız I  

 

C) I ve II

A) vK > vL > vM

B) vM > vL > vK

C) vK = vL = vM

D) vL > vK > vM

 

E) I, II ve III 

1-D 2-E 3-D 4-D 5-A 263

E) vM > vK = vL 







 



v1 = v2 < v3 r1 > r 2

a=b r3

 İletilen atma daima ters dönmeden iletilir, yansıyan atma daima ters dönmeden yansır.

YAY DALGALARI 6. Genlikleri 2 cm ve 5 cm olan baş yukarı iki atma, şe-

9. Sabit ve serbest uçlar arasında gerilmiş ideal yayda

kildeki gibi birbirine doğru hareket etmektedir.

şekildeki gibi oluşturulduğu varsayılan dalga, ok yönünde ilerlemektedir.

 Yay Dalgalarında Girişim Atmaların üst üste gelmesine girişim, bu esnada oluşturdukları atmaya da bileşke atma, denir.  Girişim olayında ortaya çıkan görüntü geçicidir. Daha sonra dalgalar birbiri içinden geçerek hareketlerine devam eder. Dalgaların hızları, genlikleri ve hareket yönleri bu karşılaşmadan etkilenmez.



 

Buna göre, atmalar üst üste bindiğinde oluşan bileşke atmanın genliği kaç cm olur? A) 2 

B) 3 

C) 5 

D) 7 

E) 8









 



rının genlik ve genişlikleri şekildeki gibidir. 





 



 









I. Atmaların süratleri eşittir. II. X’in taşıdığı enerji Y’nin taşıdığı enerjiden küçüktür. III. X’in oluşturulması için geçen süre, Y’nin oluşturulması için geçen süreden küçüktür.



 Bileşke atmanın herhangi bir noktasının uzanımı, bileşke atmayı oluşturan atmaların aynı hizadaki uzanımlarının cebirsel toplamına eşit olur.

Prf Yayınları

 



Buna göre,









7. Türdeş bir yay üzerinde oluşturulmuş X ve Y atmala-





 

Bu dalganın K noktası serbest uca ilk kez geldiğinde, dalganın görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olması beklenir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

 



 



10. Serbest uçlar arasına gerilmiş esnek yayda oluşturulmuş periyodik dalgalar uçlara doğru şekildeki gibi ilerliyor.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) l ve II  D) lI ve Ill 

C) I ve Ill

Atmalar t sürede 1 bölme ilerlediğine göre, şekildeki konumdan itibaren kaç t süre sonra birbirini tamamen sönümler? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

E) l, II ve III 

A) 5 

8. Şekildeki gibi ilerleyen atma-

Zıt yönde ilerleyen atmalardan serbest uca gelen ters dönmeden, sabit uca gelen de ters dönerek yansır. Atmalar yansıdıktan sonra biri baş yukarı, diğeri baş aşağıya yansır.













E) 7

11. Serbest ve sabit uçlar arasında gerilmiş yayda oluşturulan ve ok yönlerinde ilerleyen özdeş atmalar bir saniyede bir bölme yol alıyor. 





 

Atmalar özdeş olduğu için karşılaştıkları yerde birbirini sönümler. Atmalar şekildeki konumlarından itibaren 7t süre karşılaşırlar.

D) 6,5 



yı, aşağıda ilerleme yönleri verilmiş atmalardan hangisi sönümleyebilir? 

C) 6 



11

B) 5,5 

 

Atmalar şekildeki konumlarından geçtikten kaç saniye sonra birbirlerini ilk kez tamamen sönümler?



(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Cevap C

A) 5 

6-D 7-B 8-B 9-D 10-C 11-C 264

B) 6 

C) 7 

D) 8 

E) 9

Ünite 9 SU DALGALARI 1. Bir dalga leğeninde oluşturulan dalgaların dalga

Test - 5 4. Su dalgaları ile ilgili verilen aşağıdaki ifadelerden

boyunu;

hangisi doğru olmayabilir?

I. Su derinliği

A) Enine ve boyuna dalgalardır.

II. Kaynağın periyodu

 

D) Genliği büyük olanın hızı da büyüktür.

B) Yalnız II  D) II ve III 

 Su dalgaları hem enine hem boyuna dalga özelliğini aynı anda gösterir.

C) Enerji taşırlar.

niceliklerinden hangileri etkiler? A) Yalnız I 

SU DALGALARI

B) Mekanik dalgalardır.

III. Kaynağın titreşim genliği

E) Hızları, su derinliğinden etkilenir.

C) I ve II

 Su dalgalarının temel nicelikleri, su dalgalarının enine dalga özelliğine göre tanımlanmıştır.

E) I, II ve III 



 

Doğrusal Su Dalgaları

Buna göre,

ğu periyodik dalgaların tepelerinin görünümü şekildeki gibidir.

C) 100 

D) 150 



Prf Yayınları

A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da III 







Dairesel Su Dalgaları C) I ya da II

E) II ya da III 



B) 50 





Buna göre, dalgaların yayılma hızı kaç cm/s'dir? A) 10 

III. Kaynağın titreşim genliği artırılırsa dalga boyu azalır. yargılarından hangileri doğrudur?





II. Kaynağın frekansı artırılırsa dalga boyu artar.



 



I. Kaynağın periyodu artırılırsa dalga boyu artar.

2. 10 s–1 frekanslı dalgalar üreten kaynağın oluşturdu-

 





E) 200  



6. Dalga kaynağının bir dalga leğeninde ürettiği periyodik, doğrusal su dalgaların üstten görünümü şekildeki gibidir.



 

3. Su dalgalarının yayılma hızının su derinliği ile olan

 Su dalgalarının hızı (v) da, bütün dalgalarda olduğu gibi aşağıdaki bağıntılarla hesaplanır.

Buna göre,

I. Kaynağın periyodunu, sabit tutulan değişken olarak belirlemelidir.

I. Kaynaktan uzaklaştıkça su derinliği azalmaktadır.

II. Su derinliğini, bağımsız değişken olarak belirlemelidir.

II. Kaynaktan uzaklaştıkça dalgaların hızı azalmaktadır.

III. Değişkenlere bağlı olarak deneyi tekrarlayıp, dalga hızlarını ölçmelidir.

III. Kaynaktan uzaklaştıkça dalgaların frekansı artmaktadır.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-C 2-C 3-E 4-D 5-A 6-C 265

B) Yalnız II  D) I ve III 

 Su dalgalarında dalgaların yayılma doğrultusu, dalga tepelerine diktir.

Su Dalgalarının Hızı

ilişkisini araştırmak isteyen bir grup öğrenci, bunun için yapacağı deneyde,

A) Yalnız I 

 



5. Bir dalga leğeninde sabit hızla yayılan dalgaların dalga boyu λ'dır.



 

E) I, II ve III 

v = l⋅ f

;

v=

l T

 Su dalgalarının hızı ortama bağlıdır. Dalgaların derin ortamdaki hızı, sığ ortamdaki hızından büyüktür. vderin > vsığ

C) I ve II

 Periyot ve frekans kaynağa bağlıdır. Bağıntıya göre, hız arttığında dalga boyu da artar.

SU DALGALARI 7. Stroboskopla bakılan periyodik doğrusal su dalgala-

10. Sabit derinlikteki bir dalga leğeninde oluşturulan doğ-

rı gerçek dalga boyunda ve duruyormuş gibi görülmektedir.

rusal su dalgasının düzlem engelden yansıması şekildeki gibidir.

 Su dalgalarının periyodunu ölçmeye yarayan alettir.











 

II. Stroboskobun frekansı yavaş yavaş artırılmaya başlandığında dalgalar geriye gidiyormuş gibi görülür.

Dalganın engelden yansıma açısı q, yansıdıktan sonraki hızı v olduğuna göre, dalga leğenindeki su daha derin olsaydı q ve v için ne söylenebilirdi?

III. Stroboskobun frekansı yavaş yavaş azaltılmaya başlandığında dalgalar hızlanıyormuş gibi görülür.

D) II ve III 

E) I, II ve III 

8. Doğrusal engelden şekildeki gibi yansıyan su dalgası engele aşağıdakilerden hangisi gibi gelmiştir?



 Gelme açısı; gelen dalganın yayılma doğrultusunun yüzey normali ile yaptığı açıdır.















 i; gelme açısı, r; yansıma açısıdır. i = r’ dir.





Değişmezdi

D) Azalırdı

Değişmezdi

E) Azalırdı

Artardı

9. Doğrusal K - L su dalgası-



 



nın düz engellerden yansımaları şekildeki gibidir.

 

 







 

























1

2

3



A)

K

L

L



B)

K

L

K

C)

K

K

L

D)

L

L

K





E)

L

K

L











7-E 8-B 9-A 10-A 11-B 266





Dalga, I engelinden tamamen yansıyıp, O noktası II engeli üzerine geldiğinde dalganın görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olur? 







C) Değişmezdi

de oluşturulmuş doğrusal dalgaya ait K - O - L dalga tepesi şekildeki gibi ilerlemektedir.









   

Artardı

11. Sabit derinlikteki dalga leğenin-

 









B) Artardı









Buna göre, yansıyan dalgaların 1, 2 ve 3 ile belirtilen uçları K ve L uçlarından hangisidir?



 







Düzlem Engelden Yansıma











 Yansıma açısı; yansıyan dalganın yayılma doğrultusunun yüzey normali ile yaptığı açıdır.  Ayrıca gelen ve yansıyan dalga tepelerinin engelle yaptığı açılar da gelme ve yansıma açılarına eşittir.



Artardı











 Su dalgalarının yansıması, ışığın yansımasına benzer.

A) Değişmezdi





Su Dalgalarında Yansıma

v

Prf Yayınları

 

C) I ve II





 Stroboskop döndürülürken her bir yarıkla, ardışık dalga tepeleri aynı anda geçtiğinde, dalgalar duruyormuş gibi görülür ve ölçülen dalga boyu, dalgaların gerçek dalga boyuna eşittir. Bu durumda dalgaların frekansı, periyodu, hızı gibi değerler hesaplanabilir.

B) Yalnız II 

q



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 







 

I. Stroboskobun her bir aralığında, ardışık dalga tepeleri gözlenmektedir.



Buna göre,

Stroboskop



Ünite 9 SU DALGALARI 1. Derinliği sabit bir dalga leğeninde şekildeki gibi iler-

Test - 6 3. Şekildeki, sabit derinlikte su bulunan dalga leğenin-

leyen doğrusal X dalgası oluşturuluyor.

de üretilen periyodik doğrusal dalgalar çukur engelden yansıdıktan sonra M noktasında odaklanıyor.



Not

 





Yansıma sonucu; sürat, dalga boyu, frekans, periyot değerleri değişmez.

C) 3 

D) 4 

E) 5

A) L noktasında

B) M noktasında

C) P noktasında

D) L - M arasında

 

E) M - N arasında 

Uyarı  Engele önce çarpan nokta, engelden önce yansır.  Yansıma anında yansıyan ve gelen kısımların engelle yaptığı açılar eşittir. 

2. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde oluşturulan doğruPrf Yayınları

 

 Doğrusal engele gelen dairesel su dalgaları, engelin arkasındaki bir noktadan yayılıyormuş gibi yansır. Gelen ve yansıyan dalgaların merkezlerinin (M1 ve M2) engele uzaklıkları eşittir.

su üzerindedir. KL doğrusu üzerine yerleştirilmiş noktasal dalga kaynağından yayılan dairesel dalgalar parabolik engelden yansımaktadır.

 

 







Küresel Engellerden Yansıma



Buna göre, yansıyan dalgaların görünümü;







 





 



 









 

1-A 2-A 3-B 4-E 267

D) I ve III 

E) I, II ve III 



  Çukur engelden yansıyan doğru-



B) Yalnız II 

 

 

yukarıda verilenlerden hangileri olabilir? A) Yalnız I 

 Su dalgalarının küresel engellerden yansıması, ışığın küresel aynalardan yansımasına benzer.  



 



  









 

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

 



Atmanın K ucu, şekildeki konumdan itibaren t süre sonra O noktasına geldiğine göre, şekildeki konumdan itibaren 3t süre sonra atmanın görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?





4. Şekildeki parabolik engelin eğrilik merkezi KL doğru-











Dairesel Dalgaların Yansıması

sal KL atması şekildeki gibi ilerlemektedir. 



  



B) 2 



Buna göre, leğendeki suyun derinliği iki kat daha fazla olsaydı engelden yansıyan dalgalar nerede odaklanırdı? (Noktalar eşit aralıklıdır.)

Bu dalga; K, L, M doğrusal engellerden yansıdıktan sonra verilen konumlardan hangisinde bulunabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) 1 





















C) I ve II

sal su dalgaları odaklanır, odaktan sonra tekrar dağılır.

SU DALGALARI 5. Sabit derinlikteki dalga leğeninde, O noktasında üre-

7. A: Çukur engele gelen doğrusal dalgalar

tilen dairesel dalgalar K engelinden yansıyınca doğrusal hale gelirken, L engelinden yansıyanlar O noktasında odaklanıyor.  

Yukarıdaki dalgaların yansıyanları ile ilgili; I. A, dairesel olarak yansır.



 

C: Düz engele gelen doğrusal dalgalar





  

B: Çukur engele gelen dairesel dalgalar

II. B, doğrusal olarak yansır.





III. C, doğrusal olarak yansır.





 

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? Buna göre,

Çukur engelin odağında oluşturulan dairesel dalgalar, engelden doğrusal olarak yansır.

A) Yalnız I 

I. O noktası K'nin odak noktasıdır.

B) Yalnız II 

 

II. O noktası L'nin eğrilik merkezidir.

D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

III. K'den ilk yansıyan dalgalar L'den de yansıdıktan sonra O'da odaklanır. yargılarından hangileri doğrudur?

 

8. Sabit derinlikte su bulunan bir dalga leğeninde, oluş







 

Tümsek engelden yansıyan doğrusal su dalgaları, uzantıları odaktan geçecek şekilde yansır.

B) Yalnız II 

 

D) I ve III 

6. Derinliği her yerde aynı olan dalga leğenine şekildeki gibi yerleştirilen parabolik engele, K noktasından gönderilen dairesel su dalgaları engelden doğrusal olarak yansımaktadır.



L'de oluşturulan dairesel dalgalar yine L'de odaklanır. Sonra tekrar açılarak yayılır. Cevap B



Dalga engelden yansıdıktan sonra; I. Eğriselleşir. II. K - L arası mesafe önce azalır sonra sürekli artar.





III. Sürati değişmez.



Dairesel dalgalar L noktasından gönderildiğinde, aşağıdakilerden hangisi gibi yansımaya uğrar?

A) Yalnız I   

(Noktalar eşit aralıklıdır.)









6

Noktalar arası uzaklıklar eşit olduğu için L'de engelin merkezidir.

 

yargılarından hangileri doğrudur?



K'den gelen dairesel dalgalar yansıdıktan sonra doğrusal hale geldiği için K, çukur engelin odağıdır.

E) II ve III 



Uyarı Dalgaların yayılma doğrultuları dalga tepelerine dik olduğu için, doğrusal su dalgaları, “paralel ışınlar"a, çembersel su dalgaları da "noktasal kaynaktan çıkan ışınlar"a benzer.

turulmuş K - L dalgası çukur engele doğru şekildeki gibi ilerlemektedir.

C) I ve II

Prf Yayınları



A) Yalnız I 



 

 























D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

9. Bir dalga leğeninde oluşturulan dalgaların dalga tepeleri arasındaki uzaklık kaynaktan uzaklaştıkça azalmaktadır.



Bu durum;

 

B) Yalnız II 



I. Kaynak frekansının azalması II. Kaynak periyodunun artması III. Yayılma doğrultusunda derinliğin azalması







verilenlerinden hangilerinin bir sonucu olabilir?



A) Yalnız I   

5-C 6-B 7-D 8-E 9-C 268

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

Ünite 9 SU DALGALARI 1. X ve Y ortamlarından oluşan dalga leğeninde doğru-

Test - 7 3. Derin ortamda ilerleyen periyodik doğrusal su dal-

sal su dalgasının X'ten Y'ye geçişi şekildeki gibidir.

gaları, sığ ortama girdiğinde; I. Dalga boyu

Su Dalgalarının Kırılması

niceliklerinden hangileri kesinlikle değişmez?



A) Yalnız I 

Buna göre;

 

I. X ortamı Y ortamından derindir.

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

II. Dalganın Y'deki hızı X'teki hızından büyüktür. III. Dalganın kırılma açısı, gelme açısından büyüktür. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

4. Üsten görünümü verilen; K, L ve M bölgelerinden olu-

C) I ve II

şan dalga leğeninin K bölgesinde oluşturulan doğrusal dalgaların M bölgesinde ilerleyişi şekildeki gibidir.

E) II ve III 













Prf Yayınları





 Su dalgalarının bir ortamdan başka bir ortama geçerken hızları ve hareket doğrultularının değişmesine kırılma denir.  Gelen dalgaların dalga tepesinin, ortamları ayıran doğrultu ile yaptığı açıya gelme açısı (i) kırılan dalgaların dalga tepesinin, ortamları ayıran doğrultu ile yaptığı açıya kırılma açısı (r) denir.  

  



   



Derin ortamdan sığ ortama geçen

   

B) λM < λL < λK

E) λK = λM < λL 

 



i > r 'dir.

Dalgaların K, L, M bölgelerindeki dalga boyları sırasıyla λK, λL, λM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) λK < λL < λM

 

dalgalar normale yaklaşarak kırılır.

 

C) λL < λK < λM D) λL < λK = λM

  

 

  

Sığ ortamdan derin ortama geçen dalgalar normalden uzaklaşarak kırılır.

2. K, L ortamlarından oluşan dalga leğeninde üretilen

i < r 'dir.

sabit periyotlu doğrusal periyodik dalgaların görünümü şekildeki gibidir. 









III. Frekansı





II. İlerleme doğrultusu





vderin lderin = vsığ lsığ



5. Derinlikleri hX, hY ve hZ olan X, Y, Z ortamlarından olu

şan dalga leğeninde, X ortamında oluşturulan doğrusal su dalgalarının bu ortamlarda izlediği yol şekildeki gibidir.













Buna göre,

II. Dalgaların K'deki dalga boyu L'deki dalga boyundan büyüktür. Buna göre; hX, hY, hZ arasındaki ilişki nedir?

III. Dalgaların K ve L'deki frekansları eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) hZ < hY < hX

B) hY < hZ < hX

C) hX < hZ < hY

D) hY < hX < hZ

 

E) I, II ve III 

1-E 2-E 3-C 4-D 5-A 269

Derin ortamda hız ve dalga boyu, sığ ortama göre daha büyüktür. vderin > vsığ ; lderin > lsığ

Not



I. Dalgaların K deki hızı L'deki hızından büyüktür.

Uyarı

E) hX < hY < hZ 

 Ortam değiştiren dalgaların frekans ve periyodu değişmez.  Ayırıcı yüzeye dik doğrultuda gelen dalgalar ortam değiştirdiğinde doğrultuları değişmez. Dalga boyu ve hızı değişir.

SU DALGALARI 6. Bir dalga leğeninde, X ortamından Y ortamına geçen

8. Doğrusal bir su dalgasının X, Y ve Z ortamlarında iler-

bir doğrusal atmanın t = 0 anındaki durumu şekildeki gibidir. Örnek:

I. yayılma hızı,





 











 

Dalga tepelerinin arakesit ile yaptığı açılar q ve a olduğuna göre,

Ortamların derinlikleri sırasıyla hX, hY ve hZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

I. q: gelme açısı, a: kırılma açısıdır.

niceliklerinden hangileri artar? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) II ve III

II. X ortamından Y ortamına geçen dalgalar "q – a" kadar sapmaya uğramıştır. III. Y ortamının, X ortamına göre kırma indisi 1 den küçüktür.

A) hX = hY = hZ

B) hZ > hX > hY

C) hX > hY > hZ

D) hX = hZ > hY

 

E) hX > hZ > hY 

yorumlarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III 

A) Yalnız I 

Dalgaların hızı ortamın özelliklerine bağlıdır. Kaynağa bağlı değildir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Prf Yayınları

Çözüm:

Su derinliği arttıkça dalgaların hızı artar. (I doğru) v = l⋅f









II. dalga boyu, III. frekansı

 







Sabit derinlikteki bir dalga leğeninde, doğrusal dalga kaynağı ile periyodik dalgalar üretilmektedir. Dalga leğenine düzenli olarak su ilave edilirse dalgaların;

leyişi şekildeki gibidir.

bağıntısına göre, hız ile dalga boyu doğru orantılıdır. Hız arttığı için dalga boyu da artar. (II doğru) Frekans kaynağa bağlıdır. Ortamın özelliklerinin değişmesi, frekansı değiştirmez. (III yanlış) Cevap C

7. Ali, yaptığı deneyde sabit derinlikteki dalga leğenin-

9. Bir dalga leğeninde, sabit periyotlu bir dalga kayna-

de, dalga kaynağının frekansını değiştirerek ölçümler yapıyor ve ölçümlerden elde ettiği verileri kullanarak aşağıdaki grafiği çiziyor.

ğının oluşturduğu periyodik doğrusal dalgaların yandan görünümü şekildeki gibidir.  

  

7



v = l∙ f bağıntısına göre, grafikteki dalga boyu ve buna karşılık gelen frekans değerleri yerine konulursa dalgaların hızı bulunur. Frekans; deneyi yapan tarafından değiştirilen değişken olduğundan dolayı "bağımsız değişken"dir. Buna bağlı olarak incelenen değişken "bağımlı değişken"dir. Su derinliği sabit tutulan değişkendir. Su derinliği ile hız arasındaki bilgi doğru verilmiş olsa bile bu bilginin bu deneyden elde edilip edilemediğine bakılması gerekir. :) Cevap D



Buna göre, dalga leğeninin içindeki engel aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? (Şekil ölçekli çizilmiştir.)

  











  









Buna göre, bu deney sonunda, aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Dalgaların yayılma hızı 20 cm/s'dir. B) Deneyin bağımlı değişkeni, dalga boyudur. C) Deneyin bağımsız değişkeni, kaynağın frekansıdır.



D) Dalgaların yayılma hızı, su derinliği ile doğru orantılıdır. E) Dalga boyu ile frekans ters orantılıdır.

6-C 7-D 8-E 9-B 270

Ünite 9 SES DALGALARI 1. Şekildeki düzenekte S anahtarı kapatıldığında devre-

Test - 8 4. Aynı yerde bulunan X ve Y kişilerinin aynı anda çıkar-

den akım geçerek zil ve lamba çalışmaya başlıyor.

dığı sesler şekildeki gibi modellenmiştir.







SES DALGALARI 

  

 Titreşen cisimlerin, etrafındaki havayı titreştirmesi ile oluşur.



II. Elektromanyetik dalgalar boşlukta yayılır. III. Ses dalgalarının hızı, ışık hızından küçüktür. çıkarımlarından hangileri yapılabilir?

D) I ve III 

A) Yalnız I 

 Ses dalgaları üç boyutta yayılır. Dalga tepeleri ve dalga çukurları eş merkezli küresel katmanlar halinde genişleyerek yayılır.

dalga boyu ve genliğin gösterimi

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

 Ses dalgaları boyuna dalgalardır.

2. Özellikleri değiştirilebilir ses dalgaları ile ilgili; I. Yüksekliği artırılırsa ses daha tiz (ince) olur. II. Daha çok molekül titreştirilirse ses daha kalın (pes) olur.

Prf Yayınları

5. Ali, bir borudan l, 2 l uzunluğunda kesilmiş parçaların uçlarına yatay olarak ayrı ayrı üfleyerek sesler üretiyor. Buna göre, I. Kısa borudan çıkan ses, diğerinden daha ince (tiz) dir.

III. Frekansı artırılırsa sesin sürati artar.

II. Her iki borudan çıkan seslerin şiddetleri aynıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

III. Kısa borudan çıkan sesin sürati, uzun borudan çıkan sesten daha küçüktür.

(Sesin yayıldığı ortam değişmiyor.)

 

D) I ve III 

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

C) I ve II

E) I, II ve III 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

ğından farklı uzaklıklarda iki gözlemci bulunmaktadır.

I. Bir uçağın çıkardığı sesin genliği otomobilin çıkardığı sesinkinden büyüktür.

I. yükseklik, II. şiddet,

II. Bir ayının çıkardığı sesin yüksekliği, kedinin çıkardığı sesinkinden küçüktür.

III. tını, IV. sürat

III. Bir serçenin çıkardığı sesin tınısı ile bir karganın çıkardığı sesin tınısı aynıdır.

özelliklerinden hangileri bu iki gözlemci için farklı olur?

 

B) Yalnız II  D) II ve IV 

yargılarından hangileri doğrudur?

C) II ve III

A) Yalnız I 

E) III ve IV 

 

1-C 2-C 3-B 4-E 5-A 6-C 271

B) Yalnız II  D) I ve III 

Taneciklerin titreşiminin birbirine iletilmesi ile yayılan ses dalgaları (madde dalgaları) boşlukta yayılamaz.

Frekans  Birim zamandaki titreşim sayısıdır. Birimi s–1 ya da hertz (hz)’dir.

Not  Titreşen madde miktarı arttıkça ses frekansı azalır.

 Sesin frekansı arttıkça ses incelir. İnce seslere tiz, kalın seslere pes ses denir.

6. Ses dalgaları ile ilgili,

Bu kaynak sabit frekansta çalıştığında;

Uyarı

 Titreşim genliği, frekansını etkilemez.

E) II ve III 

3. Özellikleri değişmeyen bir ortamda, sabit ses kayna-

A) Yalnız I 

 Ses dalgası modelinde; tepe - çukur,

 

C) I ve II

B) Yalnız II 



yargılarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III 

A) Yalnız I 



III. X ve Y'ye eşit uzaklıkta bulunan bir gözlemci X ve Y'nin çıkardığı sesleri aynı anda işitir.

I. Ses dalgaları boşlukta yayılmaz.

B) Yalnız II 



II. X'in çıkardığı ses, Y'nin çıkardığı sesten daha uzaktan işitilebilir.

Buna göre,

 



I. X, bir kadın, Y de bir erkek olabilir.

Zilin sesi duyulmazken, lambanın yandığı gözleniyor.

A) Yalnız I 

 Ses dalgaları, basınç dalgalarıdır.

Buna göre,

E) II ve III 

C) I ve II

 Sesin yüksekliği; “sesin frekansı” anlamında kullanılır.  20000 Hz üzerindeki seslere ultrasonik ses, 20 Hz’den küçük seslere infrasonik ses adı verilir.  İnsanların duyamadığı birçok sesi hayvanlar duyabilir. Bu durum sesin frekansı ile ilgilidir. İnsanlar 20 Hz ile 20000 Hz arasındaki sesleri işitebilir.

SES DALGALARI 7.

Genlik ve Ses Şiddeti  Ses şiddeti, ses dalgasını oluşturan kaynağın bu dalgaya aktardığı enerjinin bir ölçüsüdür. Şiddetli seslerin genliği büyüktür.  Kaynaktan uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır.  Ses şiddeti birimi desibel (dB) dir. Desibelmetre ile ölçülür.  İnsan kulağının duyabileceği ses şiddeti sınırı 0 dB’dir.  80 dB’lik bir ses 70 dB’den 10 kat, 60 dB’den 100 kat, 50 dB’den 1000 kat daha şiddetlidir.

I. Çocukların sesleri, büyüklerin seslerine göre, daha incedir.

10. Katı ve sıvı ortamlarda üretilmiş eşit frekanslı ses-

II. İstanbul'daki gök gürlemesi, İstanbul'daki kişiler tarafından duyulurken, komşu illerdeki kişiler tarafından duyulamaz.

l Sıvı ortamda oluşturulan sesin hızı, katı ortamda oluşturulan sesin hızından küçüktür.

lerle ilgili;

ll. Sıvı ortamda oluşturulan sesin dalga boyu, katı ortamda oluşturulan sesin dalga boyundan küçüktür.

III. İnsanların duyamadığı bazı sesleri bir çok hayvan duyabilir. Yukarıda verilen durumlar sesin hangi özelliğinin bir sonucudur? I

II

lll. Her iki sesin de periyotu eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

III

A) Frekans

Şiddet

Şiddet

B) Frekans

Şiddet

Frekans

C)

Tını

Frekans

Şiddet

D)

Şiddet

Şiddet

Şiddet

E)

Tını

Frekans

Frekans

 

B) l ve II  D) lI ve lII 

C) l ve IlI

E) I, II ve III 

11. Demirden yapılmış K ve L çubuklarında sesin yayılma süratinin farklı olduğu ölçülmüştür.

Not

Buna göre, ses süratinin farklı olması, K ve L'nin;

Uğultu

I. sıcaklık,

Düşük şiddetli, boğuk ve anlaşılmaz seslere verilen addır.

Genellikle büyük şiddetli, rahatsız edici seslere denir.

Gürültü Kirliliği İnsanların yaşamlarını olumsuz etkileyen her türlü sese denir.

8. Bir ses dalgasının aynı sıcaklıktaki çelik, tuzlu su ve hava ortamdaki yayılma hızları sırasıyla vç, vt, vh olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) vç > vt > vh

B) vt > vç > vh

C) vh > vt > vç

D) vç > vh > vt

 

Sesin Hızı

Prf Yayınları

Gürültü

II. uzunluk,

Ortam sıcaklığının artması sesin hızını arttırır.

 Aynı ortamda oluşturulmuş, her çeşit sesin hızı eşittir.

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

C) I ya da II

E) I ya da II ya da III 

12. Bir bağlamanın aynı büyüklükteki kuvvetlerle gerilmiş K, L, M tellerinden elde edilen seslere ait frekans ve dalga boyu değerlerinin bazıları tabloda verilmiştir. 





sesler üretiyor. Bu durumda üretilen sesin frekansı f, dalga boyu l ve ilerleme hızı v dir.







Zeynep, çatal uzunluğu 1,5l olan başka bir diyapazona aynı şiddette vurup sesler ürettiğinde f, l ve v için ne söylenebilir?



9. Zeynep, çatal uzunluğu l olan bir diyapazona vurarak

v = λ ⋅ f  Dalgaların periyot ve frekansı kaynağa bağlı olduğundan ortam değiştiren sesin bu iki özelliği değişmez.

A) Yalnız I 

E) vç = vt = vh 

 Sesin; katı, sıvı ve gaz ortamlardaki hızları arasındaki ilişki

Uyarı

niceliklerinden hangilerinin farklı olmasından kaynaklanmış olabilir?

 

 Ortamı oluşturan taneciklerin yapısı ve sıcaklığı, ses dalgalarının yayılma hızını etkiler.

vkatı > vsıvı > vgaz dır.

III. kesit alanı

 

Buna göre, I. L telinden elde edilen sesin frekansı 4f'dir.

f

l

v

A)

Azalır

Artar

Değişmez

B)

Azalır

Azalır

Değişmez

C)

Artar

Azalır

Değişmez

D) Azalır

Artar

Artar

A) Yalnız I 

E)

Artar

Artar

 

Artar



II. M telinden elde edilen sesin dalga boyu 4l'dır. III. En ince ses, K telinden elde edilmiştir. yargılarından hangileri doğrudur?

7-B 8-A 9-A 10-E 11-A 12-C 272

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 9 SES DALGALARI 1. Bir konservatuvarda bilinen bir eserin notaları önce

Test - 9 4. Özdeş K, L diyapazonları şekildeki gibi yanyana ko-

piyano, daha sonrada kemanla seslendiriliyor. Konservatuvarın dışında bu sesleri dinleyen bir gözlemci önceki sesin piyano, sonrakinin de keman sesi olduğunu söylüyor.

nulmuştur.



Buna göre, bu gözlemcinin bu sonuca ulaşmasında seslere ait hangi niceliklerin farklı olması etkili olmuştur? A) Şiddet   

B) Frekans 

D) İlerleme hızı 

Tını



 Bütün özellikleri aynı olan, farklı kaynaklarla oluşturulmuş iki ses; tını olarak ifade edilen sese ait özelik ile ayırt edilir.

Yankı

C) Tını Diyapazon tokmağı ile K'ya vurularak sesler üretilirken,

E) Genlik 

I. L diyapazonundan da ses elde edilir. II. K ve L'deki seslerin frekansları eşittir. III. K'nin çatalını elimizle tutarsak L'den bir süre daha ses çıkar.

2. Aynı kalınlıktaki metallerden oluşturulmuş K ve L di-

yargılarından hangileri doğrudur?

yapazonlarının yalnızca çatal uzunlukları farklıdır.

A) Yalnız I 

Aynı ortamdaki bu diyapazonlara bir çubukla vurularak oluşturulan seslerin;

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

niceliklerinden hangisi kesinlikle farklıdır? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

Prf Yayınları

II. tını, IV. sürat

5. Özdeş iki diyapazon kullanılarak, I. Doğal frekansta titreşim II. Rezonans

(Diyapazon: Ses dalgası üretmeye yarayan metalden yapılmış çatal çubuklardan oluşan laboratuvar malzemesi)

 Bir cisme, doğal frekansında zorla titreşim yaptırılmasına rezonans denir.

A) Yalnız I 

 Rezonans halindeki bir cismin titreşim genliği sürekli artar.

 

ni araştıran Şule, içlerindeki su düzeyleri şekildeki gibi verilen şişelerden K'nin ağız kısmına üfleyerek ses üretiyor.

 Yan yana bulunan iki diyapazondan birinin titreşimi ile titreşmeye başlayan ikinci diyapazonun yaptığı titreşim zorla titreşimdir.

olaylarından hangileri gerçekleştirilebilir? 

3. Ses dalgalarının özellikleri-









B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

6. Birbirine oldukça yakında olan özdeş diyapazonlardan birine tokmakla vurulduğunda;

Daha sonra Şule L şişesine üfleyerek ses çıkardığında çıkan sesin K'ye göre,

l Diyapazonlarda rezonans olayı gözlenir.

I. Frekansı daha büyük olur.

II. Her iki diyapazonda da eşit süratle yayılan sesler oluşur.

II. İlerleme hızı daha küçük olur.

IIl. Her iki diyapazon da eşit frekansta titreşir.

III. Tınısı farklı olur.

lV. Her iki diyapazon da eşit şiddette titreşir.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğru olur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

A) Yalnız I 

C) I ve II

 

E) II ve III 

1-C 2-A 3-A 4-E 5-E 6-C 273

 Ses, 0,1 saniyede 17 m lik bir uzaklığa gidip, yansıyıp geri döndüğünde ancak duyulur. Bundan daha kısa mesafelerden yansıyan sesler yankı oluşturamaz.

 Cisimlerin normal şartlarda çıkardığı sesin frekansına doğal frekans denir.

III. Zorlamalı titreşim

E) II ve IV 

 Yansıyan ses dalgalarının duyulmasına yankı denir.

Ses Dalgalarında Rezonans

I. frekans, III. genlik,

 Ses dalgaları da diğer dalgalar gibi bir engele çarptığında yansıma yapar.

B) lI ve III 

D) lI, III ve lV 

C) l, II ve IlI

E) I, II, III ve IV 

 Rüzgar, doğal frekansında titreşim yapan bir köprüye, eşit frekanslı itmeler uygularsa köprü rezonansa girerek sürekli artan genlik sonucu yıkılabilir.  Tıpta MR (manyetik rezonans) cihazları ile vücuttaki hidrojen atomları rezonansa geçirilerek dokular incelenebilmektedir.

Bilgi Damlası Farabi’nin “ses” ile ilgili çalışmaları, ses mühendisliğinin temellerinin atılmasını sağlamıştır. Müzik aletlerinin geliştirilmesine katkı sağlamıştır.

SES DALGALARI 7. Yankıyı azaltmak için;

10. Bir evde bulunan radyodan 80 dB, televizyondan ise 60 dB şiddetinde ses çıkmaktadır.

I. Duvarları sert ve düz plakalar ile kaplamak

Buna göre, radyodan çıkan ses şiddeti, televizyondan çıkan sesin şiddetinin kaç katıdır?

II. Yerlere halı serip odaya eşya yerleştirmek

Ses Yalıtımı

III. Duvarları yumuşak ve pürüzlü plakalar ile kaplamak

 Ses dalgalarının, çarptığı yüzeyler tarafından yutulmasına sesin soğrulması denir.

işlemlerinden hangileri yapılabilir?

 Ses dalgaları bir yüzeye çarptığında sesin bir kısmı yansır, bir kısmı iletilir bir kısmı ise soğrulur.

 

A) Yalnız I 

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) 3   2

C) 15 

D) 100 

E) 150

C) Yalnız III E) II ve III 

 Sesin ortamlar arasında iletimini engellemek için yapılan işlemlere ses yalıtımı denir.

11. Binalar yapılırken ısı yalıtımı ile beraber ses yalıtımı da

 Maddelerin sesi soğurma oranları farklı farklıdır. Ses yalıtımında, ses soğurma (yutma) katsayısı büyük olan maddeler kullanılır.  Sesin yansıma ve soğrulma dengesi ile ilgili uğraş alanına akustik denir.

B) 10 

yapılmaktadır. Ses yalıtımı yapılırken madde ile etkileşen sesin hangi özelliği azaltılmak istenmektedir? A) Hız 

8. Ses yalıtımında kullanılan farklı cins maddeden yapılmış malzemelerin ses soğurma katsayıları da farklıdır.

B) Frekans 

 

D) Tını 

C) Şiddet E) Periyot 

I. Ses soğurma katsayısı maddeler için ayırt edici özelliktir.

Ses Dalgalarının Kullanım Alanları  Teknolojik araçların bazılarında ses dalgalarının yansımasından yararlanılır.  Sonar adı verilen sistemle deniz tabanının haritası çıkarılabilir.  Ultrason adı verilen araç sayesinde ses dalgaları kullanılarak insanların iç organları incelenebilir.

II. Ses soğurma katsayısı aynı olan maddeler kesinlikle aynı cins maddedir. III. Bütün maddelerin ses yalıtım özellikleri farklıdır.

Prf Yayınları

Buna göre,

yargılarından hangileri söylenebilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

12. Ali'nin, aynı ortamda bulunan K ve L diyapazonlarına ayrı ayrı vurduğunda oluşan ses dalgaları şekildeki gibi modellenmiştir.

C) Yalnız IlI E) II ve III 

 Radarlarda kullanılan ses dalgaları ile oto yolda hareket eden araçların hızları kontrol edilir. Uçak ve gemilerdeki radar cihazları ile geniş bir bölgede bulunan varlıklar tespit edilebilir.  Altın, gümüş gibi takıların ve hastanelerde kullanılan tedavi araçlarının dezenfekte edilmesinde ses dalgaları kullanılabilir.  Sismik araçların oluşturduğu ses, yeraltındaki farklı tabakalardan yansır. Yansıyan ses incelenerek su, petrol, doğal gaz ve madenlerin yeri tespit edilebilir.





9. Ses dalgaları,

Buna göre, I. Ali, K diyapazonuna, L'den daha küçük şiddette vurmuştur.

I. hastanelerde kullanılan ultrason, II. yer altındaki farklı tabakaların tespitinde kullanılan sismik araç,

II. K'nin çatal uzunluğu L'ninkinden kısadır.

III. balıkçılıkta kullanılan sonar

III. K'den çıkan ses, L'ninkinden daha ince (tiz)'dir.

cihazlarından hangilerinde kullanılır?

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) I, II ve III 

7-E 8-A 9-E 10-D 11-C 12-E 274

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 9 DEPREM DALGALARI

Test - 10

4. Bir deprem sırasında gözlenen sismik dalgalarla

1. Deprem ve deprem dalgalarıyla ilgili,

ilgili;

I. Mekanik dalgalardır. II. Volkanik hareketler sonucu da oluşabilir.

I. Bir kısmı enine dalgalardır.

III. Depremin şiddeti, depremin büyüklüğüne bağlı değildir.

II. Bir kısmı boyuna dalgalardır. III. Yerin farklı tabakalarında aynı sabit hızla yayılırlar.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) II ve III 

B) Yalnız II  D) I ve II 

DEPREM DALGALARI

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

 Yer kabuğunun içinde ani kaya kırılmaları ile açığa çıkan enerjinin, dalgalar hâlinde yayılarak yer sarsıntısı oluşturmasına deprem denir. Deprem dalgalarına sismik dalgalar da denir.  Uğraş alanı deprem olan bilim dalına sismoloji denir. Depreme ait özellikleri tespit eden alete sismograf denir. Deprem bilimcilere sismolog denir.  Deprem dalgaları mekanik dalgalardır.  Deprem dalgaları enine ve boyuna dalgalardır.

2. Depremle ilgili, I. Depremin büyüklüğü; depremin kaynağında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsüdür.

III. İki ülkede aynı büyüklükteki depremin şiddetleri de aynı olmalıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

5. Depremin şiddeti, Prf Yayınları

II. Depremin şiddeti; depremin yapılar ve insanlar üzerindeki etkilerinin bir ölçüsüdür.

 Depremin yer altındaki gerçekleştiği yere deprem odağı, depremin odağına en yakın olan ve sarsıntının en etkili olduğu yeryüzü bölgesine depremin merkez üssü denir.

I. depremin büyüklüğü, II. odak derinliği, III. bölgedeki yapıların depreme karşı dayanıklılığı niceliklerinden hangilerine bağlıdır? A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) II ve III 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

 Oluşan büyük bir depremden önce gerçekleşen, aynı merkezli daha küçük sarsıntılara öncü deprem, ana depremden daha sonra gerçekleşen, aynı merkezli sarsıntılara ise artçı deprem denir.

Depremin Şiddeti  Binalara ve doğaya verdiği zararlar gibi gözleme dayalı etkilerle, odak derinliği, uzaklığı, depremin ölçülen şiddeti göz önünde bulundurularak uzmanlar tarafından belirlenir.

3. Depremle ilgili, I. Deprem dalgaları ulaştıkları her yerde daima yıkıma neden olur.

6. Depremin büyüklüğü, II. kayaçların birbirlerine göre bağıl olarak yer değiştirmesi,

III. Gerekli tedbirler ile depremlerin şiddeti azaltılabilir.

III. kırılan kayaçların esneklik özelliği

ifadelerinden hangileri doğrudur?

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

Depremin Büyüklüğü

I. kırılan plakanın yüzey alanı,

II. Depremlerin ne zaman ve nerede olacağı önceden bilinebilir.

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ve III 

 

1-D 2-D 3-C 4-D 5-E 6-E 275

B) Yalnız II  D) II ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve III

 Deprem sırasında açığa çıkan enerjinin aletsel olarak ölçülmesiyle ilgilidir. Herhangi bir depremin büyüklüğü Kandilli rasathanesinde de ABD'deki bir rasathanede de aynı büyüklükte ölçülür. Richter Ölçeği adı verilen bir cetvele göre hesaplanır.

DEPREM DALGALARI 7. Depremin zararlarından korunmak için,

10.



I. Deprem sonrası için toplanma yerleri belirleme II. Bina içlerinde devrilebilecek eşyaları sabitleme

Deprem Bilinci  Deprem bilinci oluşturarak, gerekli tedbirler alınarak; depremlerin zararlarından korunmak, deprem kaynaklı can ve mal kayıplarını önlemek mümkündür.

III. Deprem sonrasında kullanılacak gerekli malzemeleri içeren bir çanta oluşturma

 

işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?

Şekildeki gibi modellenmiş deprem dalgası ile ilgili; A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve III

I. K ile gösterilen yer, merkez üssüdür.

E) I, II ve III 

II. L ile gösterilen yer, depremin odağıdır. III. M ile gösterilen uzantı, fay hattıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

8. Depremin bir yerleşim yerine vereceği zarar, II. Depremin etki süresi III. Binaların dayanıklılığı Evlerin uygun ve dayanıklı malzemeden yapılması depreme karşı alınabilecek önlemlerin başında gelir.

niceliklerinden hangilerine bağlıdır? A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

Prf Yayınları

I. Depreme sebep olan enerjinin miktarı

11. Deprem dalgaları ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Fiziksel anlamda iş yapılarak üretilirler ve enerji taşırlar. B) Enine ve boyuna dalga özelliği taşırlar.

E) I, II ve III 

C) Hızları, fay kırılmaları sırasında açığa çıkan enerjiye bağlıdır.

Bilgi Damlası

D) Kırılma ve yansıma yaparlar.

Ülkemizde meydana gelen depremler yer kabuğundaki levhalarda meydana gelen kırılma ve kaymalar sonucunda oluşan (tektonik) depremlerdir ve yıkım etkisi en fazla olan deprem türüdür.

E) Mekanik dalgalardır.

9. Deprem sonucunda meydana gelen hasarları azaltBilgi Damlası Tusunamiler okyanus tabanlarında depremler sonucu oluşan dev deniz dalgalarıdır. Normal su dalgaları öteleme hareketi yapmazken tsunamiler öteleme hareketi yapar. Kıyıya yaklaştıkça hızları azalsa da, birim yüzeye düşen enerjisi artar ve yükselip öne doğru kıvrılan dev dalgalara dönüşür.

mak için,

12. A ve B komşu iki şehirdir.

I. Yerleşim yerlerini deprem riski az olan yerlerden seçmek.

Merkez üssü A olan bir deprem ile ilgili, l Büyüklüğü A ve B şehirlerine göre aynıdır.

II. Bina yapımında depreme dayanıklı malzemeler seçmek.

ll. A'daki şiddeti, B'deki şiddetinden büyüktür.

III. Çok katlı binalar yapmak.

lll. A ve B'de eş zamanlı hissedilir.

işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?

yargılarından hangileri doğrudur?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ve III 

 

7-E 8-E 9-D 10-E 11-C 12-B 276

B) l ve II  D) lI ve lII 

E) I, II ve III 

C) l ve IlI

Ünite 9 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 1. Yay dalgaları ile ilgili;

4. Özdeş ve türdeş iki yay, birer ucundan sabitlenip, diğer uçlarından farklı büyüklüklerdeki kuvvetlerle gerilmiştir.

I. Enine ya da boyuna dalga olabilir. II. Frekansları, yayı geren kuvvet ve yayın boyca yoğunluğuna bağlıdır. III. Hızları, yayı geren kuvvet ve yayın boyca yoğunluğuna bağlıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

Test - 11

B) I ve II  D) II ve III 

Bu yaylarda oluşturulan birer atmanın, aşağıda verilen hangi özelliği aynı olamaz?

ÖSYM Sorusu

A) Genlik

B) Genişlik

C) Baş aşağı olma

D) Sürat

Aynı ortamda yayılan K ve L ses dalgalarının gösterimi şekildeki gibidir.

 

C) I ve III



E) Baş yukarı olma 

E) I, II ve III  

Buna göre,

atmalarının görünümleri şekildeki gibidir.

ğı ve baş yukarı atmalar şekildeki gibi karşılıklı geliyor.





II. L dalgası K’ye göre daha ince (tiz) duyulur.



Prf Yayınları

 





III. L dalgasının yayılma hızı, K dalgasının yayılma hızından daha büyüktür.

K, L, M atmalarının oluşması için geçen süreler sırasıyla tK, tL, tM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Buna göre, atmalar üst üste geldiğinde bileşke atmanın genliği kaç cm olur?

A) tK = tM < tL

B) tK < tL < tM

C) tM < tK = tL

D) tK = tL < tM

A) 2 

 

B) 3 

C) 4 

D) 5 

I. L dalgasının şiddeti, K dalgasının şiddetinden daha büyüktür.

5. Esnek bir yay üzerinde ayrı ayrı oluşturulan K, L, M

2. Genişlikleri eşit, genlikleri 6 cm ve 2 cm olan baş aşa-

E) 9

E) tL < tM < tK 

ifadelerinden hangileri doğrudur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

 

E) II ve III 

Çözüm: Dalgaların şiddeti onların genliği ile orantılıdır. İki dalganın da genliği (tepe ve çukur noktalarının denge konumuna olan uzaklıkları) eşit olduğu için seslerin şiddeti de eşittir. (I yanlış)

3. Esnek ve türdeş bir yayda oluşturulan K, L atmaları şekildeki yönlerde t sürede bir bölme hareket etmektedir. 

 

6. Esnek bir yayda oluşturulan dalgaların hızının, yayı geren kuvvet ile olan ilişkisinin araştırıldığı bir deneyin; I. Sabit tutulan değişkeni, yayın cinsidir.

 



II. Bağımsız değişkeni, yayı geren kuvvettir. III. Bağımlı değişkeni, dalganın hızıdır.

Buna göre, K ve L atmaları şekildeki konumlardan geçtikten kaç t süre sonra ilk kez birbirini sönümlerler? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) 5 

B) 6 

C) 7 

D) 12 

yargılarından hangileri doğrudur?

Dalga boyu ile frekans ter orantılıdır. Eşit hızla yayılan dalgalardan, dalga tepeleri sık olanların frekansı daha büyüktür. Frekansı daha büyük olan L dalgaları daha tiz (ince) duyulur. (II doğru) "Aynı ortamda üretilen" ses dalgalarının, diğer bütün özellikleri farklı olsa bile hızları eşit büyüklüktedir. (III yanlış) Cevap B

A) Yalnız I 

E) 13

 

1-C 2-D 3-E 4-D 5-D 6-E 277

B) Yalnız II  D) I ve Ill 

E) l, II ve III 

C) I ve ll

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 7. İçlerinde aynı yükseklikte su bulunan özdeş K, L dal-

9. Düşey kesiti şekilde verilen dalga leğeninin K kena-

ga leğenlerinde üretilen dalgaların üstten görünümleri şekildeki gibidir.



 

Buna göre, dalgalar ilerlerken, I. Dalga boyu önce azalır, sonra artar. II. Dalgaların hızı önce artar sonra azalır.

Buna göre,

II. sağa ve sola çekip hareketi tekrarlama,

I. K leğenindeki dalgaların genliği L'dekinden küçüktür.

III. öne ve arkaya çekip hareketi tekrarlama

II. K leğenindeki dalgaların frekansı L'dekinden büyüktür.

işlemlerinden hangileri yapılırsa atma değil, dalga üretilir?

III. K leğenindeki dalgaların ilerleme hızı L'dekinden küçüktür.

A) Yalnız I

B) Yalnız II

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

C) Yalnız III

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

B) Yalnız II 

A) Yalnız I   

D) I ve II 

C) Yalnız III

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

X ve Y ortamlarında ürettiği doğrusal dalgaların görünümü şekildeki gibidir.

E) II ve III  Prf Yayınları

Çözüm: Bir yayda oluşturulan anlık sarsıntıya atma denir.

Buna göre, I'de verilen durumda "atma", II ve III'te verilen durumlarda ise dalga üretilir.

yargılarından hangileri doğrudur?

10. Titreşim hızları eşit dalga kaynakların sabit derinlikli  

Dalga oluşumunda ise yayın ucu, denge noktasından zıt yönlerde geçerek tepe ve çukurlar oluşturur. Bu olay tekrarlanır.

III. Dalganın frekansı değişmez.

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız I 

Gerilmiş bir yayın ucu denge noktasından ani olarak ayrılıp tekrar denge noktasına getirildiğinde oluşan sarsıntı, "atma"dır. Atmada tek tepe ya da tek çukur noktası vardır.







Yayı bulunduğu noktadan; I. yalnız sağa çekip aynı yere getirip hareketi tekrarlama,





 

Bir ucu sabitlenmiş sarmal bir yay, yere yatay doğrultuda gerilerek atma veya dalga üretiliyor.



ÖSYM Sorusu

rından periyodik doğrusal dalgalar üretiliyor.

8. Bir dalga leğeninin O noktasına periyodik aralıklarla su damlatıldığında oluşan dalgaların üstten görünümü şekildeki gibi olmaktadır.







 



 

Buna göre;



I. Y ortamındaki dalgaların hızı X ortamındakilerin iki katına eşittir. II. X ortamındaki kaynağın frekansı, Y ortamındaki kaynağın frekansının iki katıdır.

Buna göre, dalga leğeninin düşey kesiti aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? 

III. Kaynakların titreşim genlikleri eşittir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)



Cevap D

A) Yalnız I    

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

 



11. Bir çoban, bulunduğu vadide kendisinden 680 m ötede bulunan kayalıklara doğru yüksek sesle bağırdığında 4 saniye sonra kendi sesini tekrar duyuyor.



Çobanın sesinin dalga boyu 5 m olduğuna göre frekansı kaç s–1 dir?



A) 17 

7-B 8-B 9-D 10-A 11-C 278

B) 34 

C) 68 

D) 102 

E) 136

Ünite 9 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Gerilmiş bir esnek yay üzerinde ok yönünde ilerleyen

Test - 12

4. Düzgün türdeş ve gergin bir yayda şekildeki gibi ok

bir dalganın anlık görünümü şekildeki gibi verilmiştir.

yönünde ilerleyen bir atma oluşturuluyor.







ÖSYM Sorusu

 

  

Buna göre, sabit uçta yansıyan atmanın görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

Buna göre, dalga üzerindeki K, L, M noktalarının bir anlık titreşim yönü aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

 K

L

M

A)

↑

↑

↑

B)

↑

↓

↓

C)

↓

→

↑

D)

↓

↑

↑

E)

↑

↓

↑



Su derinliği her yerde aynı olan bir dalga leğeninde, peş peşe gelen 1. ve 3. dalga tepeleri arasındaki uzaklık 20 cm'dir. Bu dalgalar 20 cm/s hızla yayıldığına göre, dalga kaynağının periyodu kaç saniyedir? A) 0,25  

  

B) 0,50  

D) 2 

E) 3 

Çözüm:









Bu yayda oluşturulan atmaların hızını artırmak için, I. F kuvvetini artırmak



2l = 20 cm, l = 10 cm

Prf Yayınları

vara bağlanıp diğer ucundan ÁF kuvveti ile geriliyor.



1. ve 3. tepeler arası uzaklık dalga boyunun 2 katına eşittir.



2. Bir yaydan l uzunluğundaki parça kesilip, bir ucu du-

C) 1

v=

l den T

20 =

10 ⇒ T = 0,5 s bulunur. T Cevap B

II. Başlangıçtaki 2l uzunluklu yay kesmek III. l uzunluğunda daha ince yay kullanmak işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da III 

ÖSYM Sorusu C) I ya da II

5. Üstten görünümü verilen bir dalga leğeninde kaynağın oluşturduğu doğrusal dalgaların K ortamından L'ye geçişi şekildeki gibidir.

E) II ya da III 





 3. Fizik öğretmeni öğrencilerine mekanik dalgaların ener-



ji taşıdığını gösteren bir takım olaylardan örnek vermelerini ister.



 





Yalnız K ortamının derinliği azaltılırsa, I. i açısı azalır.

II. Gök gürlediğinde evlerin camlarının sarsılması

II. r açısı artar.

III. Rüzgarlı havada uçurtmanın uçması

III. L ortamına geçen dalgaların hızı artar.

örneklerinden hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-D 2-D 3-C 4-C 5-B 279

B) Yalnız II  D) I ve III 

B) Hızı

C) Periyodu

D) Dalga boyu

E) Genliği 

Çözüm:

I. Deniz kıyılarındaki kayalıklarda falezlerin oluşması

A) Yalnız I 

A) Frekansı

 





Buna göre, öğrencilerin verdiği;

Bir radyonun sesi yükseltildiğinde işitilen ses dalgalarının hangi özelliği artar?

C) Yalnız III E) II ve III 

Radyonun sesinin yükseltilmesi, radyonun sesinin biraz daha açılmasıdır. Bu durum sesin şiddetini artırır. Şiddeti artan sesin genliği de artar. (Not: "Sesin yüksekliği", sesin frekansı yerine kullanılan bir ifadedir. Bu durum, radyonun sesinin yüksekliği ile karıştırılmamalıdır.) Cevap E

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

ÖSYM Sorusu Bir dalga leğeni üç bölgeye bölünerek tabanına çeşitli yüksekliklerde katı bir madde konulup üzerlerinde şekildeki gibi su derinliği su dalgasının hızını etkileyecek kadar sığ bir ortam oluşturuluyor. Kesiti şekildeki gibi olan bu dalga leğeninde ok yönünde hareket eden bir dalga, sırasıyla K, L ve M bölgelerinden geçiyor. Bu leğende ilerleyen su dalgasının K, L ve M bölgelerindeki dalga boyları sırasıyla lK, lL ve lM dir.

6.  Farklı kaynaklardan çıkan aynı şiddet ve frekans-

9. Derinlikleri sabit X, Y dalga leğenlerinde, sabit frekans-

taki iki sesin birbirinden ayırt edilmesini sağlayan özelliğe denir.

ta çalışan doğrusal dalga kaynaklarının ürettiği dalgalar şekildeki gibidir.



Sesin madde tarafından yutulmasına denir.



Sesin bir engelden yansıyıp tekrar duyulmasına denir.



Ses frekansının birimine denir.



Yukarıda sesle ilgili bazı kavramların tanımları yapılmıştır.



Buna göre, aşağıdaki kavramlardan hangisi yukarıda tanımı yapılan kavramlardan değildir? A) Desibel    

B) Tını  

D) Hertz  

X leğenindeki dalgaların frekansı, Y'dekinden küçük olduğuna göre,

C) Yankı

I. X leğenindeki su derinliği, Y'dekinden daha küçüktür.

E) Soğrulma 

II. X ve Y dalgalarının ilerleme hızları eşittir.



III. X ve Y'deki kaynaklar farklı zamanlarda çalışmaya başlamıştır.



 

yargılarından hangileri doğrudur?

7. Gitarından çıkan sesleri ayarlayan (akord eden)

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Ezgi;

Bu dalgalar arasındaki büyüklük ilişkisi aşağıdakilerin hangisinde doğru sırayla verilmiştir? A) lK < lL < lM

A) Yalnız I 

I. Telin gerginliğini artırmak II. Diğer özellikleri aynı olan tellerden boyu uzun olanını kullanmak III. Diğer özellikleri aynı olan tellerden daha ince olanını kullanmak işlemlerinden hangilerini yaparsa daha ince ses elde edebilir?

B) lL < lM < lK

Prf Yayınları



 

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

C) lM < lK < lL D) lK = lM < lL

A) Yalnız I 

E) lL < lM = lK 

 

B) Yalnız III 

D) I ya da III 

C) I ya da II

E) II ya da III 

10. Bir dalga leğeninin K bölümünden L ve M bölümüne geçen su dalgalarının üstten görünümleri Şekil - I ve Şekil - II'deki gibidir.

Çözüm: Dalgaların üretildiği kaynağın frekansı sabit olduğu için dalgaların frekansı sabittir. Derinlik arttıkça hız artar. K, L, M bölgelerinde hızlar arasında vM < vK < vL ilişkisi olur.

8. Derinliği her yerinde aynı olan, durgun bir gölün yüze

Buna göre; Esra aynı büyüklükteki taşları daha sık aralıklarla attığında;

v olduğundan dalga boylaf rı hız ile doğru orantılıdır. l=

lM < lK < lL olur.



yine eşit büyüklükteki taşları periyodik aralıklarla atan Esra, su yüzeyinde dairesel dalgalar oluşturuyor.

I. Dalgaların ilerleme hızı değişmez.

 

B) Yalnız II  D) I ve II 





 



K, L, M bölümlerinde suyun derinliği hK, hL, hM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

yargılardan hangileri doğrudur? A) Yalnız I 





II. Dalgaların frekansı değişmez. III. Dalgaların dalga boyu azalır.

Cevap C



C) Yalnız III E) I ve III 

A) hL > hK > hM

B) hM > hK > hL

C) hK > hL > hM

D) hM > hL > hK

 

6-A 7-D 8-E 9-E 10-D 280

E) hK > hL = hM 

Ünite 9 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 13

1. Esnek K ve L yayları O noktasından eklenerek sabit

3. X, Y yayları, O noktasından eklenerek sabit K, L nok-

kuvvetle gerilmiştir. K yayından L yayına Şekil - I'deki gibi gönderilen dalganın bir süre sonra yansıyanları ve iletilenleri Şekil - II'deki gibi oluyor.

taları arasına gerilmiştir. X yayında şekildeki gibi oluşturulmuş baş aşağı atmanın O noktasından iletileni ile yansıyanı L ve K noktalarına aynı anda ulaşıyor.

 









II. K den ilk yansıyan atma baş yukarıdır.

B) x1 > x > x2

C) x = x1 > x2

D) x2 > x = x1

A) Yalnız I   

Atmanın ilerleme hızı zamanla azaldığına göre,

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

III. Atmanın genişliği gittikçe azalmaktadır.

Prf Yayınları

yargılarından hangileri doğrudur?

4. Yapılacak bir binanın yüksekliği, I. kullanılan malzemelerin dayanıklılığı,

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

turulan bir atmanın O noktasının titreşim yönü Şekil - l’deki gibidir.

5. Sabit derinlikte su bulunan bir dalga leğeninin ortasındaki O noktasında oluşturulan dairesel dalgalar, leğenin kenarlarından bulunan K ve L engellerinden yansıyor.



Atma iki kez yansıdıktan sonra Şekil - ll’deki gibi görüldüğüne göre,

K engelinden yansıyan dalgalar doğrusal, L engelinden yansıyan dalgalar dairesel olduğuna göre,

I. K noktası serbest uç ise, L noktası da serbest uçtur.

I. K, çukur engeldir.

II. K noktası sabit uç ise, L noktası da serbest uçtur.

II. L, düzlem engeldir.

III. Atma ilk kez K noktasından yansımıştır.

III. O noktası, K engelinin odağıdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

B) l ve II  D) lI ve Ill 

A) Yalnız I 

C) I ve Ill

 

E) l, II ve III 

1-D 2-A 3-E 4-E 5-D 281

C) I ve III

D) II ve III E) I, II ve III 

Çözüm:

niceliklerinden hangilerine bağlıdır?

2. K ve L noktaları arasında gerilmiş ideal yayda oluş-



B) Yalnız III

III. binanın yapılacağı zemin

 



A) Yalnız I

 

II. mimari yapısı,

A) Yalnız I 

A) Yalnız I 

I. Tel gittikçe kalınlaşmaktadır. II. Atmanın titreşim frekansı gittekçe azalmaktadır.

E) I, II ve III 

E) x > x1 = x2 







yargılarından hangileri doğrudur?

A) x = x1 = x2





III. L den ilk yansıyan atma baş yukarıdır.





Esnek bir yay, F kuvvetiyle gerilerek şekildeki gibi A genliğinde, w genişliğinde bir atma oluşturuluyor.

I. X yayı, Y yayından daha kalındır.





Buna göre; x, x1 ve x2 uzunlukları arasındaki ilişki nedir?

 



dX < dY olduğuna göre,



 



ÖSYM Sorusu

















B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Kuvvet sabitken, kalınlık arttıkça hız ve genişlik (w) azalır. Atmanın ilerleme hızı zamanla azaldığına göre, tel gittikçe kalınlaşmaktadır. (I ve III doğru) Titreşim frekansı kaynağa bağlıdır. Kaynak, atmayı oluşturmuş ve atma kaynaktan ayrılmıştır. Bundan sonra atmanın frekansı değişmez. (II yanlış) Cevap C

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

ÖSYM Sorusu Bir ucu serbest, diğer ucu sabit olan sarmal yayda ilerleyen ve ilerleme yönleri şekilde oklarla belirtilen iki atma, saniyede bir birim ilerlemektedir.

6. Sabit derinlikli dalga leğenin-

9. Üstten görünüşü şekilde verilen dalga leğeni ara ke-

de S noktasal kaynağı T periyotlu λ dalga boylu dairesel iki dalga tepesi üretiyor.

sit ile K ve L bölgelerine ayrılıp doğrusal X ve Y kaynakları ile periyodik dalgalar oluşturuluyor. 

Buna göre, ilk tepe üretildikten kaç T süre sonra engelden yansıyan dalga tepesi diğer dalga tepesi ile karşılaşır? A)



1   2

B) 1 

C)







II. Dalgaların yayılma hızı eşittir. III. Dalgaların dalga boyu eşittir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?



A) Yalnız I   

II. Daha ağır bir yay kullanmak

işlemlerinden hangileri yapılırsa x artar? A) Yalnız I   

D) I ya da III 

 

E) II ya da III 

lan periyodik ve doğrusal dalgaların üstten görünüşü şekildeki gibidir.

8. Bir dalga leğeninde noktasal bir kaynakla oluşturul-

  





muş dalgaların görünümü şekildeki gibi daireseldir.



 





Buna göre, leğenlerdeki dalgalar ile ilgili; I. Kaynaklardan uzaklaştıkça; K'dekilerin hızı artmakta, L'dekilerin hızı azalmaktadır.

Buna göre, I. Kaynak L kenarına doğru hareket etmektedir. II. Su derinliği L kenarına doğru azalmaktadır.

II. K dekinin frekansı artarken, L'dekinin frekansı azalmaktadır.

III. Leğen L kenarına doğru hareket etmektedir.

III. K dekilerin genliği L'dekilerden küçüktür.

yargılarından hangileri doğru olabilir?

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) Yalnız I  Cevap A

E) II ve III 

C) I ya da II



Bu atmalar 6 saniye daha hareket ettiğinde birer yansıma daha yaparak engellerin tam ortasında girişim yaparlar ve şekildeki görünümü alır.

D) I ve III 

C) Yalnız III

10. Sabit derinlikteki K ve L dalga leğenlerinde oluşturu-

1 saniyede 1 birim ilerleyen atmaların 3 sonraki görünümleri şekildeki gibidir. 

B) Yalnız II 

B) Yalnız II 

Prf Yayınları

I. Atmayı daha uzun bir sürede oluşturmak III. ÁF'nin şiddetini artırmak





(Bölmeler eşit aralıklıdır.)







I. X kaynağı dalga tepe oluşturduğu anda, Y kaynağı dalga çukuru oluşturmaktadır.

Buna göre,

Sabit uçtan yansıma ters dönerek, serbest uçtan yansıma ters dönmeden yansır. Bununla birlikte engele ilk çarpan nokta engelden ilk önce yansır. İlerleme yöne göre, öndeki nokta gelirken de giderken de önde olur.



Dalga tepelerinin üstten görünüşleri şekildeki gibi olduğuna göre,



Çözüm:





3 5  D) 2 E) 2 2











manın genişliği x'tir.









7. Gergin bir yayda oluşturulan şekildeki baş yukarı at-

Buna göre 9 saniye sonra atmaların alacağı görünüm, aşağıdakilerden hangisidir?











 

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

A) Yalnız I 

E) I ya da III 

 

6-C 7-D 8-A 9-D 10-B 282

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

Ünite 9 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 1. Dalga boyları sırasıyla λX ve λY olan periyodik X ve Y

4. X ile Y ve X ile Z yayları O noktalarından eklenerek eşit

dalgalarının bir kısmının görünümleri şekildeki gibidir.



kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) B) 3   2

kuvvetlerle gerilmiştir. X yaylarında oluşturulmuş ve t0 = 0 anında hareket yönleri ve biçimleri Şekil - I'deki gibi olan r genlikli atmaların Y ve Z'ye iletilenlerinin t1 anında O noktasına uzaklıkları dY, dZ ve genlikleri de rY, rZ Şekil - II'deki gibidir.



Dalgaların genlikleri eşit olduğuna göre,

A) 2 

Test - 14

C) 4   3

lX oranı lY













E) 2 3

D) 1 



 













X yayında bir an için hiç atma gözlenmediğine göre,

II. r1 < r2 dir. III. Atmaların oluşturulma süreleri eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

II. Frekansı değişmez.







yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

dY > dZ olduğuna göre, r, rY ve rZ arasındaki ilişki nedir? (X yayı Y ve Z den daha yumuşaktır.)

C) Yalnız III

D) I ve II

A) r > rY > rZ

B) r > rZ > rY

Çözüm:

C) r = rY = rZ

D) r > rY = rZ

Dalgalar kıyıya (sığ ortama) yaklaştıkça dalgaların hızı azalır.

 

E) rY = rZ > r 

 

E) I, II ve III 

Öndeki dalgaların yavaşlaması ile arkadaki dalgalar öndeki dalgalara iyice yaklaşır (onları sıkıştırır) ve öndeki dalgaların genliğinin artmasına sebep olur. Bu da dev dalgaları (tsunami) oluşturur. Dalgalar ilerlerken, ortam değiştirirken frekansı değişmez.

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

Cevap D

5. O noktasından eklenmiş X ve Y yayları sabit bir kuv-

3. Bir deney grubundaki üyelerden Ali, K ve L noktaları

vetle gerilerek, X yayında bir atma oluşturulmuştur.

arasındaki telin l uzunluğunu, Ceylan ise denge konumundan uzaklığı h'ı değiştirip serbest bırakarak sesler üretiyor. 



Prf Yayınları

I. Y yayı X yayından kalındır.

I. Genliği artar. III. Hızı artar.



2. X ve Y yayları O noktasından eklenip diğer uçlarından gerilerek X'te şekildeki gibi ilerleyen r1, r2 genlikli iki atma oluşturulmuştur.

Okyanus derinliklerinde oluşan ve gittikçe daha sığ olan kıyıya doğru yaklaşan Tsunami dalgalarının,











ÖSYM Sorusu





Ali

Ceylan Hız

B)

Şiddet

Frekans

C)

Hız

Frekans

D)

Frekans

Şiddet

E)

Hız

Şiddet



 

X'te oluşturulan atmanın t = 0 anındaki görünümü Şekil - I, 2t anındaki görünümü Şekil - II'deki gibi olduğuna göre, t anındaki görünümü aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Buna göre, Ali ve Ceylan telden çıkan seslerin hangi özelliklerini değiştirmişlerdir?

Frekans

 



A)



 



 

 





 Ölümcül dev dalgalar



1-C 2-E 3-D 4-A 5-D 283



(Tsunami)

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 6. Su dalgaları ile ilgili yapılan bir deneyin değişkenleri

8. Sabit derinlikteki K, L, M bölgelerinden oluşan dal-

aşağıdaki gibi belirlenmiştir.

ga leğeninin üstten görünüşü şekildeki gibidir. Dalga kaynağının ürettiği periyodik dalgaların bu ortamlardaki dalga boyları 2l, l ve 3l'dır.

Bağımsız değişken: Su derinliği Bağımlı değişken: Dalgaların hızı

ÖSYM Sorusu Uçlarından gerilerek iki duvar arasına bağlanan bir yaydaki X ve Y atmalarının t1 anındaki konumu Şekil - I'deki gibidir. Bu atmaların her birinin, K ya da L den yalnız bir kez yansıdıktan sonra, t2 anındaki konumu da Şekil - II'deki gibi oluyor. 

2 1 0



 





1

4

9

Su derinliði (m)

Ölçümlerden elde edilen veriler kullanılarak yukarıdaki grafik çizildiğine göre,

 

II. X atmasının hareketi ok yönünde, Y atmasınınki oka zıt yöndedir.

B) Yalnız II D) I ve II

 

E) II ve III 

Çözüm: Atmaların ikisi de ok yönünde ilerleseydi önce Y atması yansır ve Y, X'in solunda olurdu. (I yanlış) II de verilen durum olduğunda ise atmalar 8'er bölme yol alarak Şekil - II'deki görünümü alabilir. (II olabilir.) III de verilen duruma göre de atmalar 4'er bölme yol alarak Şekil - II'deki görünümü alabilir. (III olabilir.) Cevap E













III. 16 m derinliğindeki suda oluşturulan dalgaların hızı 4 m/s'dir. sonuçlarından hangileri çıkartılabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

B) 2 

C) 2,5 

D) 3 

E) 3,5

dalga tepesi engele doğru ñ2 cm/s hızla şekildeki gibi ilerlemektedir.

 



lıklıdır.)

C) Yalnız III



9. Sabit derinlikteki bir dalga leğeninde oluşturulmuş bir

II. Dalgaların yayılma hızı, dalgaların dalga boyu ile doğru orantılıdır.

yargılarından hangileri doğru olabilir? (Yayın bölmeleri eşit ara-

A) Yalnız I





III. X atmasının hareketi oka zıt yönde, Y atmasınınki ok yönündedir.

A) 1,5 

I. Dalgaların yayılma hızı, su derinliğinin kare kökü ile doğru orantılıdır.

Buna göre, t1 anında; I. X ve Y atmalarının hareketi ok yönündedir.



Kaynağın ürettiği ilk dalga tepesinin d hizasına gelme süresi t olduğuna göre, kaynağın ürettiği ilk dalga tepesinin, dalga leğeninin diğer kenarına ulaşma süresi kaç t'dir?

Prf Yayınları





3







 

Dalgalarýn hýzý (m/s)







Sabit tutulan değişkenler: Kaynağın titreşim genliği ve frekansı

Bölmeler eşit ve 1 cm aralıklı olduğuna göre, dalganın engelle etkileşim süresi kaç s'dir?

7. Farklı derinliklerdeki K, L



ortamlarından oluşan dalga leğeninde, bir dalga tepesi şekildeki gibi ilerlemektedir.

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)



A) ñ2 



 

 

D) 4 

E) 8

nağından belirli uzaklıklarda desibelmetre ile ölçümler yapıyor ve elde ettiği verileri değerlendirdiğinde hipotezinin doğru olduğu sonucuna ulaşıyor. Buna göre öğrencinin hakkında deney yaptığı hipotezi aşağıdakilerden hangisi olabilir?

 

(Desibelmetre: Ses şiddetini ölçmeye yarayan alet)

A) Kaynaktan uzaklaştıkça ses şiddeti artar.

 



C) 3 

10. Bir öğrenci laboratuvar ortamında özdeş iki ses kay-

Dalga, ortamların ayırıcı yüzeyinde aynı anda yansıma ve kırılmaya uğradığına göre, dalga tepesinin orta noktası ortamları ayıran yüzey üzerine geldiğindeki görüntüsü aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? (θ1 ve θ2 açıları birbirinden farklıdır.) 

B) 2ñ2 





B) Ses dalgaları da diğer dalgalarda olduğu gibi üst üste bindiğinde birbirini kuvvetlendirir ya da birbiri etkisini zayıflatır.



C) Ortamın sıcaklığı ses dalgalarının şiddetini etkiler. D) Ses dalgaları her ortamda girişim yapabilir.



E) Ses dalgaları vuru olayı gerçekleştirebilir.

6-D 7-B 8-A 9-C 10-B 284

Ünite 9 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

4.

Cevap A

5. Cevap C

Prf Yayınları

2.

Cevap D

Cevap E

6. 3.

Cevap D

Cevap D

285

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

7.

9.

 

Cevap B

Prf Yayınları

Cevap C

8.

10.

Cevap B

Cevap A

286

ÜNİTE 10 OPTİK

ÜNİTE 10

AYDINLANMA GÖLGE DÜZLEM AYNALAR KÜRESEL AYNALAR KIRILMA MERCEKLER PRİZMALAR RENK

Ünite 10 AYDINLANMA 1. Newton'un ışık hakkındaki tanecik kuramı ile ilgili,

Test - 1 4. Işıkla ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

I. Işık, ışık kaynaklarından yayılan çok küçük taneciklerden oluşur.

A) Elektromanyetik dalgadır.

II. Işık, türdeş ortamda doğrusal hat üzerinde sabit hızla yayılır.

C) Doğrular boyunca yayılır.

IŞIĞIN DAVRANIŞI

B) Boşlukta ışık hızı ile yayılır.

Önceleri ışığın, parçacıklardan oluştuğu düşünülmekteydi. Daha sonra çoğu bilim insanı parçacık teorisini kabul ettiği hâlde bazı bilim insanları ışığın bir tür dalga hareketi olabileceği yönünde görüşler açıklamaya başladılar.

D) Dalga özelliği göstermez.

III. Tanecikler ulaştıkları yüzeylerde yansıma, kırılma ve soğrulma gibi olaylar gerçekleştirir.

E) Tanecik özelliği gösterir.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

Not

E) I, II ve III 

5. Görme olayını, "Işık kaynağından çıkan ve nesnelere çarpıp yansıyan ışınların göze ulaşması ile gerçekleşir." yaklaşımı ile açıklayan bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?

2.

A) Aristo 

I. Işık, esnek ortamda yayılan bir dalgadır.

III. Kırma indisi büyük olan ortamda ışık daha yavaş ilerler. Yukarıda verilenlerden hangileri bilim insanı Huygens'in ışığın dalga kuramıyla ilgili değildir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

 

D) İbni Heysem 

C) Newton

 Bir kaynağın birim zamanda yaydığı ışık enerjisine ışık şiddeti denir.  Işınlarla modellenir. I ile gösterilir. Birimi candela (cd)'dır.

Işık Akısı

E) I ve III 

6. Yarı çapları r, 2r olan içi boş K ve L kürelerinin merkezlerine ışık şiddetleri sırasıyla I ve 2I olan noktasal ışık kaynakları konulmuştur. 

 



Buna göre, ışık akıları arasındaki ilişki nedir?

Uyarı

A) ΦK = ΦL = ΦM

II. K'nin iç yüzeyindeki ışık akısı, L'ninkinden küçüktür. 



III. K'nin iç yüzeyindeki bir nokta çevresindeki aydınlanma şiddeti L'ninkinden büyüktür.



Bir kürenin içindeki noktasal ışık kaynağının, küre yüzeyinde meydana getirdiği ışık akısı, küre yarıçapına bağlı değildir.









yargılarından hangileri doğrudur?

B) ΦM < ΦL < ΦK

Işık şiddetleri eşit olan kaynakların r

C) ΦL < ΦM < ΦK D) ΦL < ΦK < ΦM  

 Φ ile gösterilir. Işık şiddeti I olan noktasal kaynağın toplam ışık akısı aşağıdaki bağıntı ile hesaplanır. Birimi lümen(lm)'dir. F = 4p⋅I

I. K ve L'nin iç yüzeyindeki bir nokta çevresindeki aydınlanma şiddetleri eşittir.



 Bir yüzeye isabet eden ışın sayısının (ışık şiddeti) bir ölçüsüdür.





Buna göre, leri şekilde verilen K, L, M noktasal ışık kaynaklarının ışık akıları sırasıyla ΦK, ΦL ve ΦM dir.

Işığın, düz çizgiler şeklinde yol izlediği varsayılarak bazı sonuçlar çıkarılır. Bu varsayım ışığın, ışın modelinin temelini oluşturur.

Işık Şiddeti

C) Yalnız III

3. Işık şiddetlerine ait sütun grafik-

Uyarı

E) Huygens 

Prf Yayınları

II. Işık, ulaştığı her bir noktayı yeni bir ışık kaynağı haline getirir.

B) Öklid 

Işık, dalga ve tanecik özelliğini aynı anda gösterdiği gibi bazı durumlarda dalga, bazı durumlarda da tanecik özelliği göstermektedir.

A) Yalnız I 

E) ΦM < ΦK < ΦL 

 

1-E 2-C 3-C 4-D 5-C 6-E 289

B) Yalnız III  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

ve 2r yarıçaplı küre yüzeylerine gönderdiği ışın sayıları eşit olduğu için küre yüzeylerinin ışık akıları eşittir.

AYDINLANMA 7.

              

­    

deti I olan noktasal bir ışık kaynağı konuluyor. Kürenin iç yüzeyindeki bir nokta çevresindeki aydınlanma şiddeti E, kürenin iç yüzeyindeki toplam ışık akısı F'dir.





Kürenin yarıçapı daha küçük olsaydı, E ve F için ne söylenebilirdi?






Paralel Işınların Yüzey Normali ile Yaptığı Açıya Göre Işık Akısı  Işık akısı, ışık şiddeti (ışın sayısı) ile doğru orantılıdır.







 

       



 

€  ‚ƒ

 Bir yüzeyin ışık akısını; ışık şiddeti, yüzeyin alanı ve yüzeyin eğimi etkileyebilir.



9. İçi boş bir kürenin merkezine, ışık şid-

           

„

…

 



E



F

A) Artardı Azalırdı



B) Artardı Artardı

Yukarıda verilen etkinlikte girişten başlayarak kutuların içindeki bilgiler doğru ise (D), yanlış ise (Y) yolu takip edildiğinde hangi çıkışa ulaşılır? A) 1 



B) 2 

C) 3 

D) 4 

C) Artardı Değişmezdi D) Azalırdı Azalırdı E) Azalırdı Değişmezdi

E) 5

Paralel ışık demeti içerisindeki bir yüzeyin ışınlarla yaptığı açı değiştiğinde bu yüzeye isabet eden ışın sayısı da

10.

değişir. Yüzey, ışınlara paralel konu-



 

Prf Yayınları

ma geldiğinde akı sıfır olur

AYDINLANMA ŞİDDETİ  Birim yüzeye düşen ışık akısına aydınlanma şiddeti denir.  Aydınlanma şiddeti E ile gösterilir. Aydınlanma şiddetinin SI'daki birimi lüks (lx)'tür. 

 

 

 







Işık şiddeti, ışık akısı ve aydınlanma şiddetleri ile ilgili olarak yukarıdaki grafikleri çizen Esra, hangi grafiklerde hata yapmıştır? A) Yalnız I   

8. Işık kaynağından çıkan birbirine paralel ışınların eşit



B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

yüzey alanına sahip K, L ve M yüzeylerindeki aydınlanma şiddetleri EK, EL ve EM dir.

  





 



 Işık şiddeti I olan kaynağın bir yüzey üzerinde bulunan, d kadar uzaktaki bir nokta çevresinde meydana getirdiği aydınlanma şiddeti aşağıdaki formül ile hesaplanır. E=

I ⋅cos a d2

a : Işınların normal ile yaptığı açıdır. Işınlar yüzeye dik ise a = 0° dir ve



11. İki perdenin arasına şekildeki gi-



bi noktasal bir ışık kaynağı konuluyor. Perdeler üzerindeki K, L, M noktaları çevresindeki aydınlanma şiddeti sırasıyla EK, EL, EM oluyor.

θ1 ile θ2 açıları farklı büyüklükte olduğuna göre, I. EL < EK dir.

   

Buna göre, bu aydınlanma şiddetleri arasındaki ilişki nedir?

II. EM < EK dir. III. EL < EM dir. yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

A) EK > EL > EM

B) EM > EK > EL

A) Yalnız I 

C) EM > EK = EL

D) EM > EL > EK

cos 0° = 1'dir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

 

E) II ve III 

7-A 8-C 9-C 10-E 11-C 290

E) EK = EL = EM 

Ünite 10 AYDINLANMA 1. Noktasal X, Y ve Z ışık kaynakları sırasıyla 2r, 2r ve r

Test - 2 3.

yarıçaplı kürelerin merkezindedir. Bu kaynaklara ait, ışık şiddeti, ışık akısı ve kürenin iç yüzeylerinde alınan birim yüzeylerdeki aydınlanma şiddetine ait tablo şekilde verilmiştir. Noktasal ışık kaynağı

Işık şiddeti

Işık akısı

Aydınlanma şiddeti

X

I

F

E

Y

2I





Z



........

4E











  

Uyarı 

Yukarıda verilen eşleştirme etkinliği aşağıdakilerden hangisi gibi olursa doğru bir eşleştirme yapılmış olur? 

Buna göre,





Alanı A olan yüzey, paralel ışık demeti içinde ise bu yüzeydeki aydınlanma şiddeti aşağıdaki bağıntı ile bulunur.



I. 1 yerine 2Φ gelmelidir.

E=

II. 2 yerine E gelmelidir. III. 3 yerine 4Ι gelmelidir. 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 



F ⋅cosa A

Paralel ışık demeti içindeki, ışınlara dik bir düzlem; 1, 2 ya da 3 konumlarında iken düzlem üzerinde bulunan K noktası çevresindeki aydınlanma şiddetleri eşit olur.



C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları













E1 = E2 = E3

2. Bir el fenerinden yayılan ışık perde üzerine şekildeki gibi düşmektedir. Bu durumda perde üzerindeki O noktası çevresinde oluşan aydınlanma şiddeti E, perdedeki ışık akısı Φ'dir.

4. Işık şiddetleri I, 2I olan noktasal K, L ışık kaynakları bir perde çevresine şekildeki gibi konulmuştur. 



















 

Fotometreler  Işık kaynaklarının ışık şiddetlerini ölçmek için kullanılan araçlardır.  Yağ lekeli fotometrede, yağ lekesi görünmediği anda yüzeylerin aydınlanmaları eşittir. 

 









El feneri ok yönünde hareket ettirilirse E ve Φ için ne söylenebilir?



Perde üzerindeki yağ lekesinin görünmemesi için;

III. K'yi +x yönünde ötelemek

B) Değişmez Değişmez

işlemlerinden hangileri yapılabilir?

d12

C) Artar Değişmez D) Azalır Azalır

A) Yalnız I 

E) Artar Azalır

 

1-A 2-C 3-B 4-D 291

D) II ya da III 

B) Yalnız II 

   

I1

II. Perdeyi –x yönünde ötelemek

A) Artar Artar

 

E1 = E2

I. K ve L'nin yerlerini değiştirmek E Φ



C) I ya da II

E) I ya da II ya da III 

=

I2 d 22

 

AYDINLANMA 5. Işık şiddetleri I1, I2, I3 olan noktasal ışık kaynaklarının

8. İçi boş kürenin merkezine şekil-

K noktası çevresinde oluşturduğu aydınlanma şiddetleri eşittir.

Bilgi Damlası







Radyometre denilen şekildeki araç, ışığın basınç etkisi ile tanecik özelliğini gösterir.

deki gibi noktasal ışık kaynağı konulmuştur. Bu durumda kürenin iç yüzeyindeki toplam ışık akısı F, K noktası çevresindeki aydınlanma şiddeti E'dir.







Buna göre; I1, I2, I3 arasındaki ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Radyometre; havası alınmış cam fanus içerisinde, sürtünmesiz bir iğne üzerine bir yüzü siyah, diğer yüzü parlatılmış yaprakların şekilde görüldüğü gibi oturtulması ile oluşur. Güneş ışığına maruz bırakılan bir radyometrenin yaprakları, kısa sürede hızla dönmeye başlar.  

 

B) I3 > I2 > I1 

C) I3 > I1 > I2

 D) I2 > I1 > I3 E) I1 > I2 > I3 

6. Düşey kesiti verilen bir oda-









Buna göre, ışık kaynağı ok yönünde hareket ettirilirken EK, EL, EM niceliklerinden hangileri azalır? A) Yalnız EK   

B) Yalnız EL 

D) EK ve EL 

E

A)

Değişmez

Artar

B)

Değişmez

Azalır

C)

Değişmez

Değişmez

D)

Değişir

Artar

E)

Değişir

Azalır

9. O merkezli içi boş kürenin yarısı



nın ortasına noktasal ışık kaynağı şekildeki gibi konulmuştur. Bu durumda K, L, M noktaları çevrelerinde oluşan aydınlanma şiddetleri sırasıyla EK, EL, EM dir.

Prf Yayınları

ÖSYM Sorusu

A) I1 = I2 > I3 



Işık kaynağı ok yönünde hareket ettirilirse F ve E için ne söylenebilir? F

Radyometre, havası alınmış bir fanus içinde serbestçe dönebilen dört yapraklı bir çarktır. Yapraklar, üzerine ışık düştüğünde döner. Işık şiddeti arttıkça yaprakların dönme hızı da artar.

 

C) Yalnız EM

E) EL ve EM 

kesilerek, O noktasına ışık şiddeti Ι olan noktasal kaynak konulmuştur.

 



 Kürenin iç yüzeyinde bulunan  K, L ve M noktaları çevresindeki aydınlanma şiddeti EK, EL, EM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) EM < EL < EK

B) EK = EL = EM

C) EK < EL < EM

D) EL = EM < EK

 

E) EK < EM < EL 

Bu olayın açıklanmasında, I. Yaprakların dönmesi ışığın parçacık özelliğini desteklemektedir. II. Üzerine net kuvvet etki eden cisimler hareket eder. III. Siyah yüzeyler ışığı soğurduğu için daha çok ısınır. bilgilerinden hangileri kullanılır? A) Yalnýz III

B) I ve II

C) I ve III

D) II ve III

 

E) I, II ve III  Cevap B

7. Noktasal I ışık kaynağı düşey



kesiti verilen odanın içine şekildeki gibi konulmuştur.

10. Bir ışık kaynağının, bir noktada meydana getirdi-



ği aydınlanma şiddetinin, ışık şiddeti ile olan ilişkisinin araştırıldığı deneyle ilgili;



K, L, M noktaları çevresinde oluşan aydınlanma şid detleri EK, EL, EM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? (Bölmeler eşit

I. Işık şiddeti bağımsız değişkendir. II. Aydınlanma şiddeti bağımlı değişkendir.

aralıklıdır.)

III. Kaynağın noktaya uzaklığı kontrol değişkenidir.

A) EK = EL > EM

B) EK > EM > EL

C) EK > EL > EM

D) EM > EK = EL

 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) EM > EL > EK 

 

5-C 6-D 7-C 8-A 9-B 10-E 292

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 10 GÖLGE

Test - 3

1. Karanlık bir ortamda noktasal ışık kaynağı ve yarıçap-

3. Karanlık bir ortamda, noktasal ışık kaynağı ve yarım

ları r1, r2 olan toplar perde önüne şekildeki gibi konuluyor.

küre şeklindeki opak cisim perdenin önüne konuluyor.

 



GÖLGE

 











Cisim O merkezinden geçen dik eksen etrafında belirtilen yönde döndürülse, perde üzerinde

r2 > r1 olduğuna göre, perdedeki gölge şekli

 Saydam olmayan bir cisim bir ışık kaynağının önündeyken cismin arkasında ışık alamayan bir bölge oluşur. Bu karanlık bölgeye gölge denir.

Not

 





D) I ya da III 

(Gölgeler anlık oluşuyor.)

C) I ya da II

A) Yalnız I 

E) I ya da II ya da III 

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

Not

E) I, II ve III 

Gölge değişimleri, basit çizimlerle kolayca yorumlanabilir. Cisimlerin gölgesinin belirlenmesi için yapılan çizimlerde; noktasal kaynaktan, engelin altından ve üstünden geçen ışınlar çizilir. Bu ışınlar arasında kalan bölge ışık almadığı için gölge olacaktır.

Prf Yayınları

 

B) Yalnız II 



I, II, III'te verilen gölgelerden hangileri oluşabilir?

verilenlerden hangileri gibi olabilir? A) Yalnız I 



Bir ortamdaki ışık kaynaklarından hiç ışık alamayan yerde tam gölge, bazılarından ışık alıp bazılarından ışık alamayan yerde yarı gölge oluşur.

Bu çizimle birlikte, cismin şekli de göz önünde bulundurularak gölgenin şekli belirlenmeye çalışılır.

2. Karanlık bir ortamda özdeş noktasal iki kaynak ve büyüklükleri farklı iki top şekildeki gibi perdenin önüne konulmuştur.

4. Karanlık bir ortamda, özdeş K, L, M demir bilyeleri ve

 

noktasal ışık kaynağı, beyaz bir perdenin önüne şekildeki gibi konulmuştur. Bu durumda K, L, M'nin perdede oluşan gölgelerinin alanı sırasıyla SK, SL, SM dir.



  



 

  

 Opak bir topun, şekildeki gibi noktasal kaynakla oluşturulmuş gölgesinde;



Buna göre, topların perde üzerindeki gölgeleri   



 

B) Yalnız II  D) I ve II 

 Perde



 Işık



 Top,



 Top,

Buna göre; SK, SL, SM arasındaki ilişki nedir?



verilenlerden hangilerine benzeyebilir? A) Yalnız I 



 



C) Yalnız III E) II ve III 

A) SK > SL = SM

B) SK = SL = SM

C) SL > SM > SK

D) SM > SK = SL

 

1-C 2-D 3-E 4-A 293



E) SK > SL > SM 

toptan uzaklaştırılırsa gölge büyür, perde topa yaklaştırılırsa gölge küçülür. kaynağı, topa yaklaştırılırsa gölge büyür. ışık kaynağına yaklaştırılırsa gölge büyür. perdeye yaklaştırılırsa gölge küçülür.

GÖLGE 7. Küresel bir ışık kaynağı, saydam olmayan bir küre per-

5. Noktasal dört ışık kaynağı ve top perdenin önüne Şe-

de önüne şekildeki gibi konulmuştur.

kil - I'deki gibi konulmuştur.

 

Not Işık kaynağının önüne konulan ve ışığı geçirmeyen cismin gölgesinin cisme benzemesi, ışığın doğrusal olarak yayıldığını gösterir.





 



  



Perde ok yönünde şekildeki gibi hareket ettirilirken tam gölge ve yarı gölge için ne söylenebilir?

Perde üzerindeki gölgenin Şekil - II'dekine benzer oluşabilmesi için hangi kaynaklar yok edilmelidir?

Not  Noktasal bir kaynakla oluşturulan gölgeler tam gölgedir.  Opak cisimlerin bir noktasal ışık kaynağı ile yarı gölgesi oluşturulamaz.

 

A) Yalnız K3   

B) K1 ve K2 

D) K1 ve K3 

C) K3 ve K4

E) K2 ve K3 

Küresel Işık Kaynağının Oluşturduğu Gölge

Tam gölge

Yarı gölge

A)

Artar

Azalır

B)

Azalır

Değişmez

C)

Azalır

Artar

D)

Artar

Azalır

E)

Değişmez

Artar



 

     

 Küresel ışık kaynağının ve engelin üst noktalarına teğet ışın ile küresel ışık kaynağının ve engelin alt noktalarına teğet ışınlar arasında kalan kısım tam gölgedir. Çapraz ışınlar çizilerek belirlenen kısımda halka şeklinde yarı gölge oluşur.

Prf Yayınları

 

6. Noktasal ışık kaynakları ile saydam olmayan engeller kullanılarak elde edilen gölge şekildeki gibidir.

 

8. Karanlık bir ortamda küresel ışık kaynağına saydam 



Uyarı

olmayan engelin arkasındaki K noktasından bakan gözlemci, ışık kaynağının bir bölümünü görememektedir.

 

Küresel ışık kaynağının yarıçapı, küresel engelin yarıçapından büyük olursa tam gölge oluşmayabilir.

 

 



  

 

   



 

  





     

Gözlemci K'den L'ye geldiğinde göremediği bölgenin konumu ve büyüklüğü için ne söylenebilir?



  

Perde 2 konumunun sağında iken perdede tam gölge oluşmaz.

Konum

Büyüklük

A)

Değişmez

Artar

Buna göre, yukarıda verilen düzeneklerden hangileri kullanılmış olabilir?

B)

Değişmez

Azalır

C)

Değişmez

Değişmez

A) Yalnız I 

D)

Değişir

Artar

E)

Değişir

Azalır

 



B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) I ya da III 

5-C 6-A 7-C 8-E 294

Ünite 10 GÖLGE

Test - 4

1. Karanlık bir ortamda küresel ışık kaynağı önüne say-

3. Silindirik ışık demeti içi-

dam olmayan küre Şekli - I'deki gibi konuluyor.

ne konulan top ve perdeden oluşan düzenek şekildeki gibi kurulmuştur.

G noktasından bakan bir gözlemci ışık kaynağını Şekil - II'deki gibi ışık halkası olarak görüyor.

Perde üzerindeki gölgenin alanını küçültmek için,

    

    



III. Perdeyi toptan uzaklaştırmak

Buna göre, halkanın genişliğinin artması için;

işlemlerinden hangileri yapılmalıdır? (a < 90o dir.)

I. ışık kaynağı, II. saydam olmayan küre,

A) Yalnız I 

III. gözlemciden

 

hangileri ok yönünde hareket etmelidir?

 

B) Yalnız II 

D) I ya da III 



 

II. Işınların geliş doğrultusu ile perde arasındaki a açısını artırmak 





I. Yarıçapı daha küçük olan top kullanmak



A) Yalnız I 



B) Yalnız II 

D) I veya III 

Işık Kaynaklarının Engellenmesi  Karanlık bir ortamda küresel ışık kaynağının önüne, yarıçapı ışık kaynağınınkinden küçük olan küresel engel konulup, kaynağa bakılırsa, ışık kaynağı bakılan yere göre farklı biçimlerde görünür.  

   

E) I veya II veya III 

 

 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

L'den topa alt ve üstten teğetler çizi-

Prf Yayınları

4. Karanlık bir ortamda beyaz bir topun önüne noktasal K 1 ve K2 ışık kaynakları şekildeki gibi konulmuştur. Buna göre, şekilde verilen I, II, III ve IV bölgelerinin hangileri yarı gölgedir? A) Yalnız II   

2. Karanlık bir ortamda küresel ışık kaynağı ile halka şek-

lirse ışık kaynağı bu teğetler arasında



kalır ve L'den bakan ışık kaynağını



 



Bir Yönden Aydınlatılan Cisimlerin Gözlenmesi

B) Yalnız III 

D) II ve III 

göremez.



C) I ve IV

E) I, II ve IV 

lindeki opak bir cisim şekildeki gibi yerleştiriliyor.

 Karanlık bir ortamda küresel bir cisme ışık düşerken, cisme bakan gözlemci cisminin aydınlık olan ve karanlık olan yerlerini bulunduğu konuma göre değişik biçimlerde görebilir.



 

5. Özdeş K, L ve M topları karanlık bir ortamda şekiller-

 

   





C) I veya II



deki gibi silindirik ışık demetleri ile aydınlatılmaktadır. 

Buna göre, G noktasından bakan bir gözlemci;

















Buna göre; K, L, M toplarının yüzeylerinde ışık alan bölgelerin alanları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisidir?

ışık kaynağını I, II ve III'teki şekillerden hangileri gibi görebilir?



 Kürenin üst kısmı aydınlatıldığı için, gözlemci kendi görüş alanın-

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

A) K = L = M 

E) I, II ve III 

 

1-D 2-C 3-C 4-C 5-E 295

B) K < L < M 

D) M < K < L 

C) K = L < M

E) L < K < M 

da üst kısmı aydınlık, alt kısmı karanlık görür.

GÖLGE 6. Güneş'in etrafındaki yörüngede dolanan Dünya ile

8. Güneş, Dünya ve Ay'ın konumları ile Ay'ın yörüngesi

Dünya'nın etrafında dolanan Ay şekildeki konumlardan geçmektedir.

şekildeki gibi verilmiştir. 



İğne Deliği Kamerası

 



 

 

  İğne deliği kamerası ışığın doğrusal yollarla yayıldığını gösteren bir optik araçtır.

Buna göre; Ay, yörüngesi üzerindeki I, II ve III bölgelerinin hangilerinden geçerken kısmi Ay tutulması olur?

Buna göre,

 Çalışması fotoğraf makinelerinin çalışma prensibi ile aynıdır.  Görüntünün büyüklüğü üçgenlerin benzerliğinden bulunur.



I. Ay tutulması olayı gerçekleşmektedir.

A) Yalnız I 

II. K'deki gözlemci Güneş'i göremez.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

III. L'de gözlemci Güneş'in bir kısmını görebilir. yargılarından hangileri doğrudur?

Güneş Tutulması

A) Yalnız I 

 Ay, Dünya ile Güneş arasına girdiğinde Ay'ın gölgesi Dünya üzerine düşer. Bu olaya Güneş Tutulması denir.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

9. Noktasal K1, K2 ışık kaynakları ile saydam olmayan

E) II ve III 

küp perde önüne şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Prf Yayınları



 Dünya'da; Ay'ın tam gölge hunisi içerisinde kalan yerlerde tam Güneş tutulması, Ay'ın yarı gölge hunisi içerisinde kalan yerlerde de kısmi Güneş tutulması gözlenir.

 

  

Buna göre, perde üzerindeki noktalardan hangileri her iki ışık kaynağından ışık alır? A) Yalnız X 

Ay Tutulması  Dünya, Ay ile Güneş arasına girdiğinde Dünya'nın gölgesi Ay'ın üzerine düşer. Ay, Dünya'nın tam gölge hunisi içerisinde kalır. Bu olaya Ay Tutulması denir.

 

7. 



D) X ve T 

C) Yalnız T

E) Yalnız Z 



10. Noktasal K ve L ışık kaynakları ve engeller, perde önüne şekildeki gibi konulmuştur.



Ay, Dünya etrafında şekildeki gibi dolanırken aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

Güneş ve Ay tutulması, ışığın doğrusal yolla yayıldığına örnek olarak verilebilecek doğa olaylarındandır.

B) Y ve Z 







Uyarı





 

B) Ay, 4 konumundan geçerken ay tutulması olur.

Buna göre, perde üzerindeki I, II, III, IV ve V   nolu bölgelerden hangileri yalnız bir kaynaktan ışık almaktadır?

C) 2 konumunda Ay’ın gölgesi Dünya üzerine düşer.

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Ay, 2 konumundan geçerken güneş tutulması olur.

D) Kısmi güneş tutulması gerçekleşmez.

A) I ve II 

E) Güneş ve ay tutulması ışığın doğrusal yayılmasının bir sonucudur.

 

6-E 7-D 8-D 9-C 10-E 296

B) II ve III  D) II ve IV 

    

C) III ve V

E) II, IV ve V 

Ünite 10 GÖLGE 1.

 

Test - 5 3. Ι1 ve Ι2 ışık kaynakları, saydam olmayan özdeş küre-

 

ler ve perde ile oluşturulan düzenek şekildeki gibidir.

 



İki opak, küresel cismin, yalnız güneş ışığı etkisindeki gölgesi;

Noktasal ışık kaynaklarıyla aydınlatılan şekildeki küresel engelin arkasındaki perdede oluşan görüntü, aşağıdakilerden hangisi olabilir? (

: Yarı gölge;



Örnek:



 



Buna göre, ışık kaynaklarının perde üzerinde oluşturdukları gölge aşağıdakilerden hangisi gibidir?

: Tam gölge)





(



: tam gölge ;







: yarı gölge)





 



 verilenlerinden hangileri gibi oluşamaz? 



A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) I ve II

D) I ve III

bir delik bulunan engel bir perde önüne şekildeki gibi konulmuştur.    

Prf Yayınları

 

2. I1 ve I2 noktasal ışık kaynakları ile ortasında dairesel

Güneş ışığı sonsuz uzaklıktan gelen noktasal kaynak gibi düşünülebilir. Tam gölge oluşturur. Yarı gölge oluşturmaz.



4. Noktasal I ışık kaynağı önüne saydam olmayan küre şekildeki gibi konularak perde üzerinde gölge oluşması sağlanıyor.



  

Buna göre, perde üzerinde oluşan gölgenin şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olur? : yarı gölge;



: tam gölge)





E) II ve III 

Çözüm:



(





Buna göre, ışık kaynağı ok yönünde bir miktar hareket ettirilirken gölgenin yeri ve büyüklüğü için ne söylenebilir?





Yeri

Büyüklüğü

A)

Değişir

Değişmez

B)

Değişir

Artar

C)

Değişir

Azalır

D)

Değişmez

Artar

E)

Değişmez

Azalır

1-B 2-C 3-D 4-B 297

I ve II'deki gölgeler oluşmaz. Cevap C

GÖLGE

Örnek: Açık bir alanda, yatay bir zemine dik olarak dikilmiş, doğrusal iki direğin güneş ışığı nedeniyle yerde oluşan gölgeleri aşağıdakilerden hangisi gibi olamaz? 







5. Karanlık ortamda, noktasal iki adet

7. Paralel bir ışık demetinin karşısında bulunan nokta-

ışık kaynağı ve kare biçimli bir cisim ile beyaz perde üzerinde şekildeki gibi gölge oluşturulmuştur.

sal bir cisim ok yönünde sabit hızla hareket ederek K noktasından L'ye geliyor. 

Buna göre, perdeye uzak olan kaynak söndürülürse gölgenin şekli aşağıdakilerden hangisine benzer? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) 





 





Cismin gölgesinin, X ve Y perdeleri üzerindeki hat reket süreleri sırasıyla tX, tY olduğuna göre X oratY nı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)



A)

5   2

B)

5   3

C) 2 

D)

3   2

E) 1



Çözüm:

Prf Yayınları

Zemine dik olarak yerleştirilmiş doğrusal direklerin gölgeleri de doğrusal ve birbirine paralel olur. Bu nedenle D seçeneğindeki gibi gölge oluşmaz. Cevap D

8. Noktasal K1, K2 ışık kaynakları ile saydam olmayan küreler bir perde önüne şekildeki gibi konulmuştur.

6. Noktasal ışık kaynağı, ortasında boşluk olan engel ve



dairesel levha perde önüne şekildeki gibi konulmuştur. 7





 





 

 

  











Cevap B

(

Buna göre, perde üzerindeki halka şeklindeki aydınlık bölgenin alanını artırmak için,

Cisim K'den L'ye geldiğinde gölgesi de A'dan B'ye, B'den C'ye gelir. x ekseninde 5, y ekseninde 3 bitX 5 rim olur ve = bulunur. tY 3

Buna göre, perde üzerinde oluşan gölgenin şekli aşağıdakilerden hangisine benzer? : yarı gölge;



: tam gölge)





I. Işık kaynağını engele yaklaştırmak II. Dairesel levhayı perdeye yaklaştırmak III. Engeli ışık kaynağından uzaklaştırmak 

işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) I ya da III 

5-A 6-D 7-B 8-B 298



Ünite 10 DÜZLEM AYNALAR 1. Şekil - I ve Şekil - II'de çocuğun suda oluşan görün-

Test - 6

3. X, Y düzlem aynalarına şekilde-



ki gibi I1, I2, I3 ışık ışınları gönderiliyor.

tüleri görülmektedir.

 

Buna göre, hangi ışınlar yansımalardan sonra kendi üzerinden geri döner?

YANSIMA

 

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız I1 

B) Yalnız I3 

C) I1 ve I2

 D) I1 ve I3 E) I1, I2 ve I3 

 Saydam maddeler üzerine gelen ışınlar maddenin öbür tarafına geçer. Saydam olmayan maddelere gelen ışınların bir kısmı soğrulurken bir kısmı da yön değiştirerek çevreye dağılır.  Işınların herhangi bir yüzeye çarparak yön değiştirmesine yansıma denir.  Birbirine paralel durumdaki ışınların yüzeyden yansıdıktan sonra paralellikleri bozulmuyorsa bu şekildeki yansımaya düzgün yansıma denir. Düz ayna ya da durgun su yüzeyi gibi yüzeylerde düzgün yansıma gerçekleşir.

Buna göre, I. Şekil - I'de düzgün yansıma olmuştur. II. Şekil - II'de dağınık yansıma olmuştur. III. Şekil - II'deki yansımada, yansıma kurallarına uyulmamıştır.

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II Prf Yayınları

A) Yalnız I 

 Birbirine paralel durumdaki ışınların yüzeyden yansıdıktan sonra paralellikleri bozuluyorsa bu şekildeki yansımaya dağınık yansıma denir. Pürüzlü yüzeylerde dağınık yansıma gerçekleşir.

4. Aralarında 60° açı olan kesişen iki

yargılarından hangileri doğrudur?

E) I, II ve III 

düzlem aynadan oluşan düzeneğe şekildeki gibi I ışık ışını gönderiliyor.





Işın kendi üzerinden geri yansıdığına göre, θ açısı kaç derecedir? A) 20° 

B) 30° 



C) 45° 

D) 60° 

DÜZLEM AYNALAR

E) 90°

 Üzerine düşen ışığın tamamına yakınını yansıtan ve yansıtıcı yüzeyi düzlem olan aynalara düzlem (düz) ayna denir.

Yansıma Kuralları ve Düzlem Aynada Yansıma  Yansımanın 1. Kuralı: Gelen ışın, yansıyan ışın ve normal aynı düzlemdedir.

2. Noktasal K ışık kaynağı ve X, Y düzlem aynalarından oluşan düzenek şekildeki gibidir. 



5. I noktasal ışık kaynağından çıkan ışınlar düzlem ayna I, II ve III konumlarında iken yansıdığında I' noktasından geçiyor. Ayna bu konumlarda iken yansıyan ışınların ayna ile yaptığı açılar sırası ile q1, q2 ve q3 oluyor.

 

 













Buna göre; q1, q2 ve q3 arasındaki ilişki nedir?

A) 1 

 D) q3 > q1 > q2 E) q2 > q3 > q1 

C) 3 

D) 4 

A) q1 > q2 > q3 

E) 5

1-C 2-C 3-D 4-B 5-A 299

B) q3 > q2 > q1 

    

 





Buna göre, Y aynasından yansıyan 1, 2, 3, 4, 5 ışık ışınlarından hangisi K ışık kaynağından gelmemiştir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) B) 2 



    

C) q2 > q1 > q3



Herhangi bir yüzeyden çizilen dik doğruya, o yüzeyin normali denir. Gelen ışının normalle yaptığı açıya gelme açısı denir (a1). Yansıyan ışının normalle yaptığı açıya yansıma açısı denir (a2).  Yansımanın 2. Kuralı: Gelme açısı, yansıma açısına eşittir. (a1 = a2)

DÜZLEM AYNALAR 6. X, Y, Z ışık ışınları düzlem ay-

Not Normal doğrultusunda (yansıtıcı yüzeye dik) gelen ışın kendi üzerinden geri yansır. Yansıtıcı yüzeye dik gelen ışınların gelme açısı 0° dir.

 

 

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)



A) Yalnız X 

C) Y ve Z

B) X ve Y 

D) X ve Z 

muştur.



Buna göre, hangi ışınlar K noktasal ışık kaynağından düzlem aynaya gelmiştir?

 

9. Bir cisim iki düzlem ayna arasına şekildeki gibi konul-



nadan şekildeki gibi yansımıştır.

E) X, Y ve Z  Buna göre, cismin aynada oluşan görüntüleri,

Uyarı





Işınların düz yüzeyden yansıması da pürüzlü yüzeyden yansıması da yansıma kurallarına göre gerçekleşir.

 











DÜZLEM AYNALARDA GÖRÜNTÜ OLUŞUMU



(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

7. Aynı düzlemde bulunan X, Y düzlem aynalarından I

 





 





 Bir noktanın görüntüsü, o noktadan

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Prf Yayınları





aynaya iki ışın çizip yansıtılarak ya da

A) Yalnız I 

ışık ışını şekildeki gibi yansımaktadır.







yukarıda verilenlerden hangileri olabilir?

 Cisimlerden çıkan ışınların, düz aynada yansıdıktan sonra, uzantılarının kesiştiği noktada cisimlerin görüntüsü oluşur. 



Buna göre, X ve Y aynaları arasındaki q açısı kaç derecedir?

noktanın aynaya göre simetri yeri belirlenerek bulunur.

A) 100 

B) 110 

C) 120 

D) 130 

E) 140

Görüntü İle İlgili Özellikler

10. Karanlık bir ortamda noktasal ışık kaynağı, küçük opak

 Düzlem aynada cisim ve görüntü aynaya göre simetriktir.

X, Y cisimleri ve beyaz bir perde ile şekildeki düzenek kurulmuştur.





 



  P cisminin düzlem aynadaki görüntüsü, düzlem aynaya göre simetri noktasındadır.

 Düzlem aynada görüntü sanaldır.  Cismin ve görüntünün aynaya olan uzaklıkları eşittir.  Cisim aynaya v sürati ile yaklaşırsa görüntü de aynaya v sürati ile yaklaşır.

8. Düşey düzlemde olan düzlem



aynanın önüne şekildeki gibi yatay düzlemde harfler konulmuştur. Buna göre, hangi harfin görüntüsü kendisi ile aynı şekilde görünmez? A) B 

B) E 

C) O 





Kaynak sabit v süratiyle hareket ettirilirken cisimlerin perdede oluşan gölgelerinin süratleri sırasıyv la vX, vY olduğuna göre, X oranı kaçtır? vY

     

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)



D) T 

A)

E) K

2   3

6-E 7-A 8-D 9-C 10-E 300

B) 1 

C) 2 

D) 3 

E) 4

Ünite 10 DÜZLEM AYNALAR 1. Birbirine paralel olarak konulan X, Y düzlem aynala-

3. Bir cisim ve cismin düzlem aynada oluşan görün-

rı arasına P ışıklı cismi şekildeki gibi konulmuştur. P cisminden çıkan ışınların önce X, sonra Y aynasında yansıması sonucu görüntüsü oluşuyor. 

tüsü ile ilgili, I. Cisim ve görüntünün aynaya uzaklıkları eşittir. II. Görüntü ve cisim eşit boydadır.

 







Test - 7

Not

III. Görüntü cisme göre düzdür.



yargılarından hangileri doğrudur? 



A) Yalnız I 

Buna göre, Y aynası I konumundan II konumuna getirildiğinde görüntünün yeri nasıl değişir?

 

B) I ve II  D) II ve III 

C) I ve III

E) I, II ve III 

Paralel iki düzlem ayna arasındaki bir cismin sonsuz sayıda görüntüsü oluşur. Cisimden yansıyıp aynalara ulaşan ışınlar bu aynalar arasında sürekli yansımaya uğrar.

(Bölmeler eşit aralıklıdır.) 

A) K'den L'ye

B) K'den M'ye

C) L'den M'ye

D) L'den N'ye

 

 

E) M'den N'ye  Not

4. Paralel K, L aynaları arasına P

Prf Yayınları

2. xy koordinat düzlemindeki düzlem aynanın önünde-



cismi konuluyor. P cisminden çıkan ışınlar önce K sonra L aynasında yansıdıktan sonra oluşan görüntünün P cismine uzaklığı 5y oluyor. Buna göre,

A) 1   2

ki bir cismin görüntüsü Şekli - I'deki gibidir.

  



x oranı kaçtır? y B) 2   3

C) 3  D) 2 E) 5 2 2





Görüş Alanının Bulunması



 Gözün aynadaki görüntüsünden, aynanın uçlarına ışınlar çizilerek görüş alanı bulunur. Aynanın önünde, bu ışınlar arasında kalan alan görüş alanıdır.

 



5.



Cismin Şekil - II'deki konumda görüntüsünü oluşturmak için,



I. Düzlem aynayı y eksenine paralel konuma getirmek



 

II. Cismi, saatin dönme yönüne zıt olarak K köşesi çevresinde 90° çevirmek

 



III. Cismi, saatin dönme yönünde, L köşesi çevresinde 90° çevirmek verilenlerinden hangileri yapılmalıdır?

Şekildeki gibi konulan düzlem aynaya G noktasından bakan gözlemci K, L, M noktasal cisimlerinden hangilerini aynadan görebilir?

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

DÜZLEM AYNALARDA GÖRÜŞ ALANI  Aynaya bakan bir kişinin aynada görülebildiği kısıma görüş alanı denir.





Dik kesişen iki ayna arasındaki bir cismin toplam üç görüntüsü oluşur. Aynalardaki ilk görüntülerin görüntüleri, bir noktada çakışır ve bu noktada bir görüntü oluşur.

C) Yalnız III

A) Yalnız K 

E) I ya da III 

 

1-D 2-E 3-E 4-C 5-C 301

B) Yalnız L 

D) K ve L 

C) Yalnız M E) L ve M 

 



DÜZLEM AYNALAR 6. Bir gözlemci G noktasın-



dan ayrı ayrı X ve Y düzlem aynalarına bakıyor. Not Görme olayının gerçekleşebilmesi için cisimden gözümüze ışık gelmesi gerekir. Bunun için cismin ya ışık kaynağı olması ya da bir ışık kaynağından aldığı ışığı yansıtması gerekir.

9. Noktasal bir X cismi, şekildeki gibi yerleştirilmiş K ve



L aynaları arasında yatayda v sabit hızı ile gidiyor.









(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız L   

Cisimlerin (aynaya göre simetri yerlerinde) görüntüleri belirlenir. Bu görüntülerden göze ışınlar çizilir. Bu ışınlar herhangi bir cisme ya da herhangi bir görüntüye takılmıyor ve ayna üzerinden geçiyorsa gözlemci o görüntüyü görür. Aksi halde göremez. 





 





B) Yalnız M 

D) L ve M 

G gözlemcisi X cisminin sadece K aynasındaki görüntüsünü tK, yalnız L aynasındaki görüntüsünü tL süresince görüyor.

C) K ve L

E) L, M ve N 

Buna göre

tK oranı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) tL

A) 1 

B)

3   2

C)

3 6  D)   4 5

E) 2

7. Bir düzlem ayna önüne K, L, M noktasal cisimleri ile saydam olmayan P küresi şekildeki gibi konulmuştur.  



 

Buna göre, G noktasından bakan gözlemci K, L, M cisimlerinden hangilerinin aynadaki görüntüsünü görür? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) Yalnız K   

B) Yalnız L 

D) K ve L 

Prf Yayınları

Bu tür cisimlerin görüntüsünün görülüp görülemeyeceği ile ilgili aşağıdaki yöntem izlenebilir.







Uyarı Bazı cisimler görüş alanında olmasına rağmen, bir başka cismin engellemesinden dolayı görüntüsü görülemez.





Buna göre, gözlemci K,   L, M, N noktasal cisimlerinden hangilerinin görüntülerini her iki aynada da görebilir?

C) Yalnız M E) L ve M 









10. X ve Y düzlem aynaları ile noktasal 1, 2, 3, 4 cisimle-

G'den bakan gözlemci, K ve M'nin görüntüleri (Kg ve Mg) göremez. Mg, görüş alanı dışındadır. Kg nin görülmesi X tarafından engellenir.

ri düzleme şekildeki gibi konulmuştur.

8. K ve L düzlem aynalarının arasına P noktasal cismi şekildeki gibi konulmuştur. 



Görüş Alanını Etkileyen Durumlar  Gözlemcinin konumu, görünen alanı ve alanının büyüklüğünü etkiler.  Gözlemci, aynaya paralel hareket ederken, aynaya paralel sabit duvar ya da perde üzerinde gördüğü alanın büyüklüğü değişmez. Alanın yeri değişir.









 











Buna göre, P cisminin aynalarda oluşan görüntülerinin yeri 1, 2, 3, 4 ile verilenlerden hangileri olamaz? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Buna göre, G noktasından X aynasına bakan bir gözlemci hangi cisimlerin görüntülerini aynada görebilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız 1 

A) 1 ve 2 

 

B) Yalnız 2  D) 1 ve 4 

C) Yalnız 4

 

E) 2 ve 3 

6-D 7-A 8-A 9-B 10-A 302

B) 1 ve 3  D) 3 ve 4 

C) 2 ve 3 E) 2 ve 4 

Ünite 10 DÜZLEM AYNALAR 1. Düşey kesiti verilen odanın bir duvarına l uzunluğun-

Test - 8

3. Düzlem aynaya paralel

da bir düz ayna şekildeki gibi konulmuştur.

v hızıyla bir cisim giderken, G1 ve G2 noktalarından gözlemciler aynaya bakıyor.







 





Buna göre,

I. Cisim önce G2 den bakan gözlemcinin görüş alanı içine girer.

 

III. Cisim her iki gözlemcinin görüş alanı içinde eşit süre kalır.

G noktasından aynaya bakan gözlemci, karşı duvarın kaç l uzunluğundaki bölümünü aynada görür? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) B) 2 

C) 3 



II. Cisim en son G1 den bakan gözlemcinin görüş alanından çıkar.



A) 1 



D) 4 

yargılarından hangileri doğrudur?

Gözlemcinin aynaya paralel hareket ettiği doğru üzerindeki görüş alanının büyüklüğü değişmez.

A) Yalnız I 

E) 5

 

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 



Prf Yayınları



2. Düşey kesiti verilen düzenekte düzlem aynaya G noktasından bakan gözlemcinin perde üzerinde gördüğü bölgenin uzunluğu L, gözlemcinin görüntüsünün G noktasına uzaklığı X'dir. 





4. Bir düzlem aynaya I1 ve I2





ışık ışınları şekildeki gibi geliyor.

 

I1 ışını için gelen ve yansıyan ışınlar arasındaki açı θ1, I2 için θ2 olduğuna göre,

 



Gözlemci aynaya doğru yaklaşırken







arkasındaki sabit duvar ya da perde



gözlemcinin kendi üzerinden geçen

üzerindeki görüş alanı artar. Fakat



düşey eksendeki görüş alanı değiş-



mez.

I. Her iki ışın da yansıdıktan sonra K noktasından geçer.

Düz ayna ok yönünde bir miktar ötelendiğinde L ve X için ne söylenebilir?

II. θ1 > θ2 dir.

Not

L

X

A)

Artar

Değişmez

III. I1 ve I2 ışık ışınları yansıdıktan sonra K noktasının ilerisinde kesişir.

B)

Değişmez

Değişmez

yargılarından hangileri doğrudur?

C)

Artar

Artar

D)

Değişmez

Azalır

A) Yalnız I 

E)

Azalır

Artar

 

1-C 2-B 3-E 4-D 303

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

Bir kişinin kendi boyunu tamamen görebilmesi için düzlem aynanın boyunun, kişinin boyunun yarısına eşit olması yeterlidir. Bu durum, kişinin aynaya olan uzaklığından etkilenmez.

DÜZLEM AYNALAR 5. Çapı 2 m olan dairesel düz-

5

8. Düzlem ayna, noktasal ışık kaynağı ve saydam olma-



lem aynaya, 2 m uzaklıktaki G noktasından bir gözlemci bakıyor.

yan bir top perde önüne şekildeki gibi konulmuştur.   





Buna göre, gözlemci ay nanın asıldığı duvardan  4 m uzaklıktaki uzun bir 2 perde üzerinde kaç m lik alanın görüntüsünü görür? (π = 3 alınız.)





A) 27  

B) 36 

C) 72 

D) 88 

Buna göre, noktasal ışık kaynağı ok yönünde hareket ettirildiğinde perdedeki tam gölge ve yarı gölge için ne söylenebilir?

E) 108

Tam gölge

Yarı gölge

A)

Artar

Artar

B)

Artar

Azalır

C)

Azalır

Azalır

D)

Değişmez

Artar

E)

Azalır

Değişmez



Şekildeki gibi oluşturulan benzerlikten, perde üzerindeki görüş alanı bulunur.

Bu dairenin alanı p⋅r2 den 3⋅32 = 27 cm3 bulunur.

6. Bir düzlem ayna karşısında, X doğrusu üzerinde sabit Áv hızı ile aynaya bakarak ilerleyen bir gözlemci, K'den L'ye 10t sürede geliyor. 

Cevap A











Buna göre, gözlemci P noktasal cisminin aynadaki görüntüsü kaç t süre görür? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Düzlem Aynanın Aydınlanmaya Etkisi

A) 4 

B) 5 

C) 6 

D) 7 

Prf Yayınları

Ayna, dairesel olduğu için görüş alanı da çapı 6 m (yarıçap 3 m) olan dairedir.

E) 8

 Düzlem aynalarda, görüntü kaynağın ışık şiddeti; kaynağın ışık şiddetine eşittir.     

9. Kesişen X - Y düzlem aynalarının arasına üçgen şeklinde bir cisim konulmuştur.









 Şekildeki gibi kurulmuş düzenekte, K noktası çevresindeki aydınlanma şiddeti (EK); ışık kaynağının ve aynadan yansıyan ışınların (görüntü kaynağın) aydınlatmalarının toplamına eşittir.

7. Noktasal ışık kaynağı ve düzlem ayna bir perdenin önüne şekildeki gibi konulmuştur. Bu durumda K noktası çevresinde oluşan aydınlanma E'dir.  

 



Cisimden çıkan ışınların önce X, sonra Y aynasından yansıdıktan sonra oluşturduğu görüntü aşağıdakilerden hangisi gibidir?

 





 





(Bölmeler eşit aralıklıdır.)









EK = Ekaynak + Egörüntü EK =



EK =

I d

2

I d2

+ +

Iý (3d) I 9d2

2

=

(I = Iý) 10I 9d2







Düzenekten düzlem ayna kaldırıldığında K noktası çevresindeki aydınlanma % kaç azalır? A) 20 

B) 25 

C) 50 

D) 75 



E) 80

5-A 6-B 7-A 8-B 9-C 304



Ünite 10 KÜRESEL AYNALAR 1. Küresel bir aynanın odak uzaklığını artırmak için,

Test - 9

4. Metalden yapılmış, hava ortamındaki bir küresel aynanın odak uzaklığı,

I. Aynanın eğrilik yarıçapı II. Aynaya gönderilen ışığın frekansı

I. Aynanın sıcaklığını artırma,

III. Ortamın kırılma indisi

II. Aynayı su ortamına koyma,

KÜRESEL AYNALAR

III. Aynaya gelen ışığın şiddetini artırma

niceliklerinden hangileri artırılmalıdır?

işlemlerinden hangileri yapılırsa değişmez? A) Yalnız I   

B) Yalnız III 

D) I veya III 

C) I veya II A) Yalnız I 

E) II veya III 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

 Yansıtıcı yüzeyi küre parçası olan aynalara küresel ayna denir.  İç yüzü yansıtıcı olan küresel aynalara çukur ayna (iç bükey ayna), dış yüzeyi yansıtıcı olan küresel aynalara tümsek ayna (dış bükey ayna) denir.

 

 

 

2.

5. Bir tümsek aynanın odak uzaklığının, aynanın eğ-

I. Diş hekiminin dişlere baktığı ayna

 

 Kürenin geometrik merkezi (M) aynanın da merkezidir.

III. Evlerimizdeki duvar aynası

I. Deneyin bağımsız değişkeni, "ayna yarıçapı"dır.

 Merkezden geçip aynanın orta noktasına çizilen doğruya asal eksen denir.

Yukarıda verilenlerden hangileri küresel aynaya örnek verilebilir?

II. Deneyin bağımlı değişkeni, "aynanın odak uzaklığı"dır.

 Tepe (T) ile merkezin tam ortası odak noktasıdır.

III. Odak uzaklığı f, ayna yarıçapı r olmak üzere der neyle ilgili " f = " matematik modeli oluşturulmuş 2 olabilir.

 Tepe noktasının odağa olan uzaklığına odak uzaklığı denir. Odak noktası F, odak uzaklığı f ile gösterilir. Merkez uzaklığı, odak uzaklığının iki katına (2f) eşittir.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

Prf Yayınları

II. Arabalardaki dikiz aynası

rilik yarıçapı ile olan ilişkisinin araştırıldığı bir deneyle ilgili;

yargılarından hangileri doğrudur?

 Odak uzaklığı eğrilik yarıçapının

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

yarısına eşittir. f =

R dir. 2

E) I, II ve III 

Uyarı Odak uzaklığı aynanın içinde bulunduğu ortamın cinsine ve ışığın rengine bağlı değildir. Yalnızca aynanın eğrilik yarıçapına bağlıdır.

3. X, Y, Z küresel aynalarının türü ve odak uzaklıkları tablodaki gibidir. Türü

Odak uzaklığı

X

Tümsek

8 cm

Y

Çukur

8 cm

Z

Tümsek

4 cm

6.

II. Tümsek aynalar üzerine gelen ışığı dağıtacak biçimde, çukur aynalar da toplayacak biçim de yansıtır. III. Küresel bir aynanın odak noktası, küre merkezindedir.

Aynaların eğrilik yarıçapları sırasıyla rX, rY, rZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) rX = rY = rZ

B) rX = rY > rZ

C) rZ > rY > rX

D) rX > rZ > rY

 

I. Eğrilik yarıçapları eşit olan tümsek ve çukur aynaların odak uzaklıkları eşittir.

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

E) rZ > rX = rY 

1-A 2-C 3-B 4-E 5-E 6-C 305

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

     

C) I ve II

 







Yardımcı asal eksenler ve bunların odak noktalarının (F ı) gösterilişi

KÜRESEL AYNALAR 7. Bir çukur aynaya gönderilen I ışık ışını şekildeki gibi

9. Düzlem ve küresel aynalarla ku-

Çukur Aynada Yansıma (Özel Işınlar)

 

  







KL = LT olduğuna göre,





















 Asal eksene paralel gelen ışınlar, yansıdıktan sonra odak noktasından geçer. (1)

 



 Odaktan gelen ışınlar, yansıdıktan sonra asal eksene paralel gider. (2)





A)

L M

B)

M

K

C)

M

L

D) M

N

E) N

K





 Merkezden gelen ışınlar, kendi üzerinden geri yansır. (3)

I1, I2, I3 ışık ışınlarından hangileri I, II, III'teki yolları izleyebilir?

 Tepe noktasına gelen ışınlar normalle (asal eksenle) eşit açı yapacak şekilde yansır. (4)

A) Yalnız I1 

B) Yalnız I2 

C) Yalnız I3

 D) I1 ve I2 E) I2 ve I3 

Tümsek Aynada Yansıma (Özel Işınlar)

10. Bir çukur aynanın asal eksenine paralel gönderilen kırmızı renkli 1 ışını aynadan yansıdıktan sonra O noktasından geçiyor.



  



Prf Yayınları





 

I1 ışını I3 ışını

 



(Bölmeler eşit aralıklıdır.)



 



I2 ışık ışını küresel aynadan asal eksene paralel olarak yansıdığına göre, I1 ve I3 ışık ışını yansımalar sonucu hangi noktadan geçer?



 



 

rulmuş düzeneğe I1, I2, I3 ışık ışınları şekildeki gibi gönderiliyor.

kendi üzerinden geri dönmektedir.

    

  





8. Odak noktası F, eğrilik merkezi M olan çukur ayna ve 

 Tepe noktasına gelen ışınlar asal eksenle (normalle) eşit açı yapacak şekilde yansır. (4)





 



 Odağa yönelerek gelen ışınlar asal eksene paralel yansır. (2)  Merkeze yönelerek gelen ışınlar, kendi üzerinden geri yansır. (3)



düzlem aynadan oluşan düzenek şekildeki gibidir. 

 Asal eksene paralel gelen ışınlar, uzantıları odaktan geçecek şekilde yansır. (1)



 







Buna göre, yansıyan ışınları O' noktasından geçirmek için;

 

I. Kırmızı renkli ışını 2 yolundan göndermek II. Çukur aynayı ok yönünde ötelemek



III. Mavi renkli ışını 3 yolundan göndermek

Düzlem aynaya gönderilen I ışık ışını çukur aynadan 1, 2, 3, 4, 5 ile verilenlerden hangisi gibi yansıyabilir? A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I   

E) 5

7-D 8-E 9-B 10-B 306

B) Yalnız II 

D) I ya da II 

C) Yalnız III

E) II ya da III 

Ünite 10 KÜRESEL AYNALAR 1. Düzlem, tümsek ve çukur aynaya gönderilen I1, I2, I3

Test - 10

3. Bir küresel aynanın asal ekseni üzerindeki cismin gö-

ışık ışınlarının aynalardan yansımaları şekildeki gibi gösterilmiştir.

rüntüsünün boyunun, görüntünün aynaya olan uzaklığına göre tablosu aşağıdaki gibi oluşturulmuştur.





 



 

 

 

2x

3x

4x

6x

Görüntünün boyu

2h

h 2

h

2h

Cismin boyu h olduğuna göre, aynanın türü ve odak uzaklığı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur?



Görüntünün aynaya uzaklığı





Buna göre, bu ışınlardan hangilerinin izlediği yol doğru gösterilmiştir? (F: odak noktası; M: eğrilik mer-

Aynanın türü

x

B) Çukur ayna

2x

C) Tümsek ayna

2x

D) Tümsek ayna

4x

E) Çukur ayna

4x

   

  

B) Yalnız I2 





Tümsek Aynada Herhangi Bir Işının İzlediği Yol

kezi)

A) Yalnız I1 



 Gelen ışına paralel yardımcı asal eksen çizilir. Bu eksene paralel gelen ışın bu eksenin odağından geçecek şekilde yansır.

Odak uzaklığı

A) Çukur ayna

Çukur Aynada Herhangi Bir Işının İzlediği Yol

C) Yalnız I3

 

 

 D) I1 ve I2 E) I2 ve I3  Prf Yayınları

 Gelen ışına paralel yardımcı asal eksen çizilir ve ışın, uzantısı bu eksenin odağından geçecek şekilde yansıtılır.

Not Çukur aynada, asal ekseni 3f uzaklığında kesen ışın, yansıdıktan sonra asal ekseni 1,5f uzaklığında keser. Çukur aynada, asal ekseni 0,5f uzaklığında kesen ışın, yansıdıktan sonra, yansıyanın uzantısı asal ekseni f uzaklığında keser. 

4. Odak noktası F olan bir tümsek aynaya I ışık ışını şekildeki gibi gönderiliyor.

2. X ve Y ayna düzeneğinde X aynasının odak uzaklığı



 



2f, Y’ninki 3f'dir. X aynasına asal eksene paralel gelen I ışık ışını şekildeki yolu izliyor.



 

C) 4 

D) 5 





 

Tümsek aynada, asal ekseni f uzaklığında kesen ışın yansıdıktan sonra yansıyanın uzantısı asal ekseni 0,5f uzaklığında keser.

Buna göre, I ışık ışını 1, 2, 3 yollarından hangilerini izleyebilir?

Buna göre, aynaların tepe noktaları arasındaki uzaklık kaç f’dir? B) 3 



Not 

A) 2 



 









A) Yalnız 2   

E) 6

1-B 2-C 3-B 4-B 307

B) Yalnız 3  D) 1 ve 3 

E) 2 ve 3 

C) 1 ve 2

 







KÜRESEL AYNALAR 5. Bir çukur aynanın önüne şekilteki gibi konulan KL cis-

7. Odak noktası F olan bir çukur

minin aynadaki görüntüsünün boyu kendi boyuna eşit olmaktadır.

ayna önüne bir K cismi şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

Küresel Aynalarda Görüntü Oluşumu

K cisminin görüntüsü kesikli çizgilerle belirtilenlerden hangisidir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

  

 Cisimden çıkıp, aynaya ulaşan ışınların aynada yansıdıktan sonra ya kendilerinin ya da uzantılarının kesiştikleri noktada görüntü oluşur.

 Gerçek görüntüler cisme göre terstir.  Cisimden çıkan ışınların uzantılarının kesişmesi ile oluşan görüntüler sanal (görünen, zahirî) görüntülerdir.  Sanal görüntüler cisme göre düzdür.



A) I 







II. Cisim aynadan uzaklaştırılırsa görüntü aynadan uzaklaşır. d III. Aynanın odak uzaklığı kadardır. 2 yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız III 

C) III 

D) IV 

E) V

D) I ve III 

8. Düzlem ve çukur aynadan oluşan düzenekte K cisminden çıkan ışınlar önce düzlem sonra çukur aynadan yansıdıktan sonra görüntü oluşturuyor.

C) I ve II



E) II ve III   

  



  

I. Cisim aynaya yaklaştırılırsa görüntünün boyu artar.

 



Buna göre,

Çukur Aynalarda Görüntü Oluşumu 

B) II 





Prf Yayınları

 Cisimden çıkan ışınların kesişmesi ile oluşan görüntüler gerçek görüntülerdir. Gerçek görüntüler, sinema görüntülerinde olduğu gibi genelde bir perde üzerine düşürülerek görünür.









Bu görüntünün çukur aynanın T tepe noktasına olan uzaklığı kaç birimdir? (F : Odak noktası, Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) 1 







B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

 

 A: Merkezin dışındaki cismin görüntüsü (A') odak ile merkez arasındadır. Cisme göre ters, gerçek ve cisimden küçüktür.

6. Eğrilik yarıçapı 120 cm olan çukur aynanın asal ekseni üzerine X cismi şekildeki gibi konulmuştur.



 B: Merkezdeki cismin görüntüsü (B') merkezdedir. Cisme göre ters, gerçek ve cisimle aynı boydadır.  C: Merkez ile odak arasındaki cismin görüntüsü (C') merkezin dışındadır. Cisme göre ters, gerçek ve cisimden büyüktür.

 

9. Bir çukur aynanın odağı F, merkezi M şekildeki gibi verilmiştir. 

Buna göre, X'in görüntüsü ile ilgili;



I. Cisme göre terstir.

 D: Odaktaki cismin görüntüsü sonsuzdadır.



II. Cisimden daha büyüktür.

 Sonsuzdaki cismin görüntüsü odakta, noktasaldır.

III. Aynaya cisimden daha yakındır.

 E: Tepe noktası ile odak arasındaki cismin görüntüsü (E') aynanın arkasındadır. Cisme göre düz, sanal ve cisimden büyüktür.

A) Yalnız I   

D) I ve III 



 



Buna göre, bu aynanın asal ekseni üzerine konulan bir cismin görüntüsü; K, L, F, M, N noktalarının hangisinde kesinlikle oluşmaz?

yargılarından hangileri doğrudur? B) Yalnız III 





C) I ve II

A) K 

E) II ve III 

5-D 6-C 7-B 8-C 9-B 308

B) L 

C) F 

D) M 

E) N

Ünite 10 KÜRESEL AYNALAR 1. Odak noktası F olan bir tümsek ayna önüne KL cismi

3. Şekil - I’deki çiçeğin bir aynadaki görüntüsü Şe-

şekildeki gibi konulmuştur. 

Test - 11 kil - II’deki gibi oluşmuştur.

 



Not 

 

Cisim çukur aynadan 3f kadar uzakta ise görüntüsü 1,5f kadar uzaktadır. Görüntünün boyu, cismin boyunun yarısına eşittir.





Buna göre, cismin görüntüsü aşağıdakilerden hangisine benzer? 





Cisim çukur aynadan 0,5f kadar uzakta ise görüntüsü f kadar uzaktadır. Görüntünün boyu, cismin boyunun iki katına eşittir.

Buna göre, bu ayna;



I. Düzlem ayna II. Çukur ayna



III. Tümsek ayna





türlerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da III 







C) Yalnız III

 

E) II ya da III   

Prf Yayınları







Tümsek Aynalarda Görüntü Oluşumu 

  

2. Odak noktası F, merkezi M olan çukur aynanın asal

4. K, L, M bölgelerindeki aynalarda cisimlerin görüntü-

ekseni üzerine şekildeki gibi K, L cisimleri konulmuştur.

leri şekildeki gibi oluşmuştur. 

  







 





I. K cisminin gerçek ve ters görüntüsü oluşur. II. L cisminin sanal ve düz görüntüsü oluşur. 

III. Her iki cismin de görüntüsünün boyu, kendi boylarından büyüktür.

D) II ve III 



Buna göre, hangi bölgelerde çukur ayna bulunabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

yargılarından hangileri doğrudur?

 

Not Tümsek aynanın odak uzaklığı kadar önündeki cismin görüntüsü, odakla aynanın tam ortasındadır. Görüntünün boyu cismin boyunun yarısına eşittir.



Buna göre,

B) I ve II 

 Aynanın önündeki cismin görüntüsü; daima ayna ile odak arasında, cisme göre düz, sanal ve cisimden küçüktür.  Sonsuzdaki cismin görüntüsü; odakta, noktasal olarak oluşur.



A) Yalnız I 



A) Yalnız K 

C) I ve III

 

E) I, II ve III 

1-A 2-E 3-C 4-A 309

D) L ve M 

B) Yalnız L 

C) K ve M

E) K, L ve M 



  

  



KÜRESEL AYNALAR 5. Bir öğrenci bir cismi, K aynası önünde, aynaya yak-

8. Bir küresel aynanın önüne konulan P cisminin ayna-

laştırdığında görüntünün boyunun değişmediğini, aynı cisim L aynası önünde, aynaya yaklaştırıldığında görüntünün boyunun küçüldüğünü gözlemliyor.

daki görüntüsü P' dür.  

 

Buna göre,

Uyarı



I. K'de oluşan görüntü sanaldır.

Küresel aynalarda;



II. L'de oluşan görüntü, cisme göre tersdir.

 Cismin bir ucu asal eksen üzerinde ise bu noktanın görüntüsü de asal eksen üzerinde olur.

III. L'de oluşan görüntünün boyu daima K'de oluşan görüntünün boyundan büyüktür.

 Cisim ile görüntüden hangisi aynaya daha yakın ise onun boyu daha küçüktür. Uzaklıkları eşit ise boyları da eşittir.

A) Yalnız I 



 

D) I ve II 



Buna göre, aynaya şekildeki gibi gelen I ışık ışını yansıdıktan sonra kesikli oklarla gösterilen yollardan hangisini izler? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur? B) Yalnız II 

 

C) Yalnız III A) 1 

E) I ve III 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

 Cisim ile görüntünün aynaya olan uzaklıkları oranı boyları oranına eşittir.

9. Odak noktası F olan çukur ayna, ışık şiddeti I olan noktasal ışık kaynağı ve perde ile şekildeki düzenek kurulmuştur.

6. Bir öğrenci, elindeki cismi bir aynanın önüne koyup,

Çukur Aynanın Aydınlanmaya Etkisi

cisimden daha büyük bir görüntü oluşturmak istiyor.

  

I. çukur, II. düzlem, III. tümsek

A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da II 



  

Perde üzerindeki K noktası çevresindeki aydınlanma şiddetini artırmak için, I. Işık kaynağının şiddetini artırmak II. Perdeyi ışık kaynağından uzaklaştırmak

C) Yalnız III

III. Işık kaynağını aynaya yaklaştırmak

E) I ya da III 

işlemlerinden hangileri yapılabilir? A) Yalnız I 

 

 

B) Yalnız II 

D) I veya II 

C) Yalnız III E) I veya III 



K noktası çevresindeki aydınlanma şiddeti (EK); ışık kaynağının ve aynadan yansıyan ışınların (görüntü kaynağın) aydınlatmalarının toplamına

7. Ali, elindeki kitabı tümsek aynanın önünde asal ekse-

EK = Ekaynak + Egörüntü kaynak

10. Noktasal ışık kaynağı, odak uzaklığı f olan çukur ay-

ne dik olarak tutuyor.

na ve perde ile şekillerdeki düzenekler kurulmuştur.

Kitabı aynaya yaklaştırırken,

eşittir.

I 5I I EK = + 2 = 2 f 4f (2f)2





aynalardan hangilerini kullanmalıdır?

     



Prf Yayınları

 Odak uzaklığı f olan çukur aynanın odağına, ışık şiddeti I olan noktasal ışık kaynağı konulmuş olsun. Aynadan yansıyan ışınlarının, asal eksene dik perdedeki K noktası çevresinde oluşturduI ğu aydınlanma şiddeti 2 ye eşitf tir ve bu değer, perdenin aynaya olan uzaklığına bağlı değildir.

Buna göre, öğrenci;



I. Kitabın aynadaki görüntüsü küçülür. 

II. Kitabın aynadaki görüntüsü aynaya yaklaşır. III. Kitabın ve görüntüsünün aynaya uzaklıkları sürekli eşit olur.



 

B) Yalnız II  D) I ve II 



 



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 







K noktasındaki aydınlanma şiddeti E olduğuna göre, L noktasındaki aydınlanma şiddeti kaç E'dir?

C) Yalnız III

A) 2 

E) II ve III 

5-A 6-A 7-B 8-D 9-A 10-D 310

B) 3 

C) 4 

D) 5 

E) 6

Ünite 10 KIRILMA

Test - 12

1. Tek renkli I ışık ışınının saydam K ortamından saydam

4. I ışık ışını, X saydam orta-

L ortamına geçerken izlediği yol şekildeki gibidir.  



θ açısı aşağıdaki niceliklerden hangisine bağlı değildir?

 





mından Y saydam ortamına şekildeki gibi geçiyor.

 



A) X ortamının kırıcılık indisi B) Y ortamının kırıcılık indisi

Buna göre, sapma açısı (a) aşağıdakilerden hangisine bağlı değildir?

 Işığın kırılması; ışığın, farklı ortamlarda farklı hızlarla hareket etmesinden kaynaklanır.

C) α açısı D) Işığın şiddeti

A) Gelme açısı (i)

E) Işığın frekansı

B) I ışınının rengi C) K'nin kırma indisi D) I ışınının şiddeti E) L'nin kırma indisi

5. Kırıcılık indisleri n1, n2, n3 olan



saydam ortamlarda I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibidir.

indisi büyük olan başka bir ortama bir ışık ışını geçiyor. Buna göre, ışık ışınının; I. ilerleme doğrultusu, II. ilerleme hızının büyüklüğü, III. frekans

Prf Yayınları

2. Kırma indisi küçük olan bir saydam ortamdan, kırma

  

Buna göre, ortamların kırıcılık indisleri arasındaki ilişki nedir? A) n1 > n2 > n3

B) n3 > n2 > n1

C) n3 > n1 > n2

D) n1 > n3 > n2

 

 

B) Yalnız III  D) I ve III 

 Ortamların ışığı kırıcılık özelliği sabit bir sayı ile ifade edilir ve buna kırılma indisi ya da kırıcılık indisi denir. Kırılma indisi n ile gösterilir. Işığın vX hızıyla yayıldığı bir X ortamı için mutlak kırıcılık indic si, nX = bağıntısı ile hesapvX lanır. (c: Işık hızı)  Saydam bir ortamın başka bir saydam ortama göre kırılma indisine bağıl kırılma indisi denir.  Kırılma indisi n1 olan 1 ortamının; kırılma indisi n2 olan 2 ortamına göre, bağıl kırılma indisi n (n21); n21 = 1 bağıntısı ile hen2 saplanır.

Not

E) n1 = n2 = n3 

Işığı çok kıran bir ortam çok kırıcı ya da yoğun ortam, ışığı az kıran bir ortam az kırıcı ya da az yoğun ortam olarak adlandırılır.

niceliklerinden hangileri kesinlikle değişir? A) Yalnız II 

IŞIĞIN KIRILMASI  Işığın saydam bir ortamdan başka saydam bir ortama geçerken doğrultu değiştirmesine kırılma denir.

C) I ve II

6. Saydam K, L ortamlarında mavi renkli I ışık ışınının iz-

E) II ve III 

lediği yol şekildeki gibidir.





I ışınının L ortamına geçerken kesikli çizgilerle belirtilen yolu izlemesi için,

II. Su dolu bardağa konulan kalemin kırık görülmesi

I. K'nin indisini artırmak

III. Durgun bir su yüzeyinde Ay'ın görüntüsünün oluşması

II. q açısını artırmak III. Mavi yerine kırmızı renkli ışık göndermek

örneklerinden hangilerini verebilir?

işlemlerinden hangileri yapılabilir?

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) Yalnız II 

C) Yalnız III

 

E) I, II ve III 

1-D 2-A 3-D 4-D 5-B 6-E 311

B) Yalnız III 

D) I ya da III 

 

Buna göre, Ali Bey; I. Akvaryumun tabanının bulunduğu yerden daha yukarıda görülmesi

   



kırılması ile gerçekleşen olaylardan birkaç örnek vermek istiyor.



 





3. Fizik öğretmeni Ali Bey öğrencilerine ışık ışınlarının





C) I ya da II

E) II ya da III 

  

  

 Gelen ışının normalle yaptığı açıya (i) gelme açısı, kırılan ışının normalle yaptığı açıya (r) kırılma açısı, gelen ışınla kırılan ışın arasındaki açıya (θ) sapma açısı denir.  Gelen ışın, normal ve kırılan ışın aynı düzlemdedir.  Saydam iki ortam için; gelme açısının sinüsünün kırılma açısının sinüsüne oranı her zaman sabittir. Bu durum Snell Yasası olarak bilinir.

KIRILMA 7. Saydam X, Y, Z ortamlarında tek renkli I ışık ışınının

10. Sıvı dolu bir kabın tabanındaki farklı renklerde ışık yayan kaynaklardan çıkan I1, I2, I3 ışık ışınlarının izlediği yollar şekildeki gibidir.

izlediği yol şekildeki gibidir.   Snell Yasası aşağıdaki bağıntı ile ifade edilir.

sin r

=

v1 v2

=



n1⋅sin i = n2 ⋅sin r

Işığın Kırılması ile İlgili Özellikler  Işık hızı, ışığın yayıldığı ortamın kırılma indisiyle ters orantılıdır. Işık, kırılma indisi küçük olan (az yoğun) ortamda daha hızlı, kırılma indisi büyük olan (çok yoğun) ortamda daha yavaş yayılır.

   



X, Y, Z ortamlarının kırıcılık indisleri nX, nY, nZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?





A) nX > nY > nZ

B) nX > nZ > nY

C) nX = nZ > nY

D) nY > nX > nZ

 





Buna göre; I1, I2, I3 ışık ışınlarının renkleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

n1⋅v1 = n2 ⋅ v2





n1

 Bu bağıntı aşağıdaki bağıntılar şeklinde de düzenlenebilir.





n2

I1 I2 I3

E) nY > nZ > nX 

A) Kırmızı

Mavi Yeşil

B) Mavi

Yeşil Kırmızı

C) Kırmızı

Yeşil Mavi

D) Mavi Kırmızı Yeşil E) Yeşil Kırmızı Mavi

8. Saydam K, L, M ortamlarında tek renkli I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibidir.









  





 

 

Az yoğundan çok yoğuna geçiş

 Az yoğun ortamdan çok yoğun ortama geçen ışınlar normale yaklaşarak kırılır. n1 < n2 ; i > r ; v1 > v2  Çok yoğun ortamdan az yoğun ortama geçen ışınlar normalden uzaklaşarak kırılır.

Prf Yayınları

sin i



Işığın K, L, M ortamlarındaki hızları sırasıyla vK, vL, vM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) vK = vL = vM

B) vK = vM < vL

C) vK < vL < vM

D) vM < vL < vK

 

E) vK < vM < vL 

11. Tek renkli I ışık ışını saydam X, Y, Z ortamlarında şe-

Uyarı  Ayırıcı yüzeye dik (normal doğrultusunda) gelen ışın doğrultu değiştirmeden yoluna devam eder fakat hızı değişir. Işığın bu iki ortamdaki hızları bilinmeden ortamların kırılma indisleri arasındaki ilişki bulunamaz. n1 ⋅v1 = n2 ⋅v2 dir.  Bir ışın ayırıcı yüzeye dik gelmediği halde doğrultu değiştirmeden diğer ortama geçmişse bu iki ortamın kırılma indisleri eşittir.

kildeki yolu izliyor. Işın; K - L arasını t1, L - M arasını t2, M - N arasını t3 sürede alıyor. 

9. Az kırıcı saydam ortamdan, çok kırıcı saydam or-

 

tama geçen bir ışık ışını için; I. Ayırıcı yüzeye dik gelirse, doğrultusu değişmez.



 





II. Ayırıcı yüzeye dik gelirse, hızı değişmez. III. Ayırıcı yüzeyle 0° ile 90° arasında bir açı yaparsa, normale yaklaşarak kırılır.

|KL|=|LM|=|MN| olduğuna göre; t1, t2, t3 arasındaki ilişki nedir?

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

A) t1 < t2 < t3

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

B) t1 < t3 < t2

C) t3 < t2 < t1 D) t2 < t3 < t1  

E) I, II ve III 

7-B 8-D 9-D 10-A 11-C 312

E) t1 = t3 < t2 

Ünite 10 KIRILMA 1. X saydam ortamından Y saydam ortamına gelen I ışık ışını, şekilde verilen yollardan hangisini izleyemez?

B) 2 

4. Bir sıvı içindeki ışık kaynağından çıkan aynı renkli 1,



2, 3 ışınlarının izlediği yollar şekildeki gibidir.

 



 





C) 3 



Tam Yansıma ve Sınır Açısı 



 Işık ışınları az kırıcı ortamdan çok kırıcı ortama her açı değerinde geçer.

Sıvının kırıcılık indisi şimdikinden farklı olsaydı bu ışınlardan hangilerinin izlediği yollar kesinlikle değişirdi?

 Işın çok kırıcı ortamdan az kırıcı ortama her zaman geçemez. Ancak belli bir açıdan küçük açıyla geldiği zaman geçer.





A) 1 

Test - 13

D) 4 

E) 5

A) Yalnız 2 

2. Saydam K ortamının kırma indisi, saydam L ortamı-

 

B) Yalnız 3  D) 1 ve 3 

C) 1 ve 2

   





E) 2 ve 3 



nın kırma indisinden daha büyüktür.



I. Tek renkli bir ışık K ortamında L'den daha yavaş ilerler.

5. I ışık ışını, düşey kesiti veri-

III. K'nin L'ye göre bağıl kırma indisi 1'den büyüktür.

B) Yalnız III  D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 



len K, L, M saydam ortamlarında şekildeki yolu izliyor.

II. K'den L'ye gelen ışınlar tam yansıma yapabilir.

3. Yeşil renkli bir ışık ışınının bazı ortamlardaki hızı aşa-



K, L, M ortamlarının kırılma indisleri sırasıyla nK , nL, nM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

 

B) nM > nL > nK

C) nK > nM > nL

D) nM > nK > nL

E) nL > nK > nM 

yollar şekildeki gibidir.

Işığın hızı (kilometre/saniye)

Cam

200 000

Su

225 000

Elmas

120 000

  



sı da büyür.



 nX ile nY arasındaki fark büyüdükçe sınır açısı küçülür.

Buna göre,



I. L'nin kırıcılık indisi M'ninkinden büyüktür.



II. K'nin kırıcılık indisi M'ninkinden büyüktür. III. Işığın K ve M ortamlarındaki hızları eşittir.

Buna göre, yeşil renkli K, L, M ışıklarından hangileri şekildeki yolları izleyebilir?

 

D) L ve M 

B) Yalnız L 

 a açısı sınır açısından büyüktür. Işın ayırıcı yüzeye sınır açısından daha büyük bir açıyla geldiğinde yansımaya uğrayarak geldiği ortama geri döner. Bu olaya tam yansıma denir. (4)

 nY > nX ve q sınır açısı olmak nX üzere; sinq = dir. nY nX  oranı büyüdükçe sınır açınY





A) Yalnız K 

 Kırılma açısı 90° olan ışının gelme açısına sınır açısı denir. q açısı sınır açısıdır. (3)

Not







 Sınır açısından küçük açı ile gelen ışın normalden uzaklaşacak şekilde kırılır. (2)

6. Tek renkli I ışık ışınının K, L, M ortamlarında izlediği

ğıdaki tabloda verilmiştir. Ortam

Çok yoğundan az yoğuna geçiş

 Ayırıcı yüzeye dik gelen ışınlar doğrultu değiştirmez. (1)

A) nK > nL > nM

 





   

Buna göre,

 

 

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

C) K ve L

A) Yalnız I 

E) K ve M 

 

1-E 2-E 3-A 4-A 5-A 6-A 313

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

KIRILMA 7.

Tam Yansıma Örnekleri  Sıcak ve soğuk havaların kırılma indislerinin farklı olmasından dolayı cisimlerden çıkan ışınlar yansıma yaparak göze ulaşır. Göz, cismi göze ulaşan ışınların doğrultusunda görür. Bu görüntü zahiri görüntüdür. Yerdeki su birikintisinde oluşan görüntü algısı oluşturur. Bu olaya serap olayı denir.

9. Paralel yüzeylerle birbirlerinden ayrılmış saydam K, L,

Işık, çok kırıcı bir ortamdan az kırıcı başka bir ortama belirli bir gelme açısından daha büyük açı ile geldiğinde, geldiği ortama geri döner. Bu olaya "tam yansıma" denir.

M ortamlarında I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibidir.

Bir öğretmen, tam yansıma olayını anlatacağı dersle ilgili notlarında;





II. X - ışınları kullanılarak insan vücudunda hastalıklı dokuların görüntülenmesi,

Buna göre, K'den M'ye geçen ışınlar için ve L'den M'ye geçen ışınlar için sınır açıları nedir?

III. ışığın fiberoptik kablonun içinden dışarı çıkmadan iletilmesi

K'den M'ye

olaylarından hangilerini örnek olarak kullanabilir? A) Yalnız I    





I. büyük, boş bir salonda konuşulduğunda sesin yankı yapması,

  





B) Yalnız II   D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

L'den M'ye

A)

20°

40°

B)

60°

40°

C)

30°

30°

D)

40°

60°

E)

60°

50°

 

 Tam yansıma olayının kullanıldığı en önemli alanlardan biri de fiber optik kablolardır.

Prf Yayınları

 Kabloların içine gönderilen ışınlar kablonun iç duvarlarında tam yansımaya uğrayarak kablo boyunca gidebilir.  Elektrik sinyalleri, metal tellere kıyasla fiber optik kablolarda fazla zayıflamadan iletilebilmektedir.

8. Hava ortamında bulunan paralel yüzlü bir cama gönParalel Yüzlü Ortamlarda Kırılma

derilen I ışınının izlediği yol şekildeki gibidir. Bu durumda ışının kayma miktarı x, normalle yaptığı açı q'dır.













 









Paralel kayma miktarı (x); paralel yüzlü ortamın kalınlığı (d), gelme açısı (q) ya da ortamların kırıcılık indisleri arasındaki fark artarsa artar.





  

II. Işığın rengi değiştirilirse q değişir.

Buna göre, Şekil - III'te, Z ortamından, Y ortamına gelen I ışık ışını verilen yollardan hangilerini izleyebilir?

III. Işığın şiddeti artırılırsa izlediği yol değişir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 





I. Camın kalınlığı artırılırsa x artar. 

 



Buna göre,



 



 

da I ışık ışınının izlediği yollar verilmiştir.



 Hava ortamındaki paralel yüzlü cama, şekildeki gibi gelen ışın, camı geçtikten sonra ilk geliş doğrultusuna paralel gider. Cama giren ışınla, camdan çıkan ışın, şekildeki gibi x kadar paralel kaymaya uğramıştır. 

10. Şekil - I'de X - Y ortamında, Şekil - II'de Z - X ortamın-

A) Yalnız 1 

C) Yalnız III E) II ve III 

 

7-C 8-A 9-B 10-E 314

D) 3 ya da 4 

B) Yalnız 4 

C) 1 ya da 3

E) 1 ya da 2 ya da 3 

Ünite 10 KIRILMA

Test - 14

1. K, L, M saydam ortamlarında

4. Düşey kesitleri şekildeki gibi verilen K, L, M saydam

aynı renkli I1 ve I2 ışık ışınlarının izlediği yol şekildeki gibidir. Ortamların kırıcılık indisleri nK, nL, nM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

 

ortamları ile düzenek kuruluyor.

 

 



 

 Paralel yüzeyli saydam X, Y, Z ortamlarında I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibi olsun.

 

 

A) nK > nL = nM

B) nK > nL > nM

C) nM > nL > nK

D) nK > nM > nL

 













Ortamların kırıcılık indisleri farklı olduğuna göre, I ışık ışını 1, 2, 3 yollarından hangilerini izleyebilir?



(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

E) nL = nM > nK 

A) Yalnız 1   

B) Yalnız 2 

D) 1 ve 3 

C) Yalnız 3

E) 1, 2 ve 3 

2. Noktasal K ışık kaynağından çıkan ışınların, eğrilik merkezi O olan küresel camda izlediği yollar şekildeki gibi gösterilmiştir.

Bu durumda aradaki Y ortamı  çıkartılıp, ışın X ortamından ay nı açı ile gönderilirse, X’ten Y’ye  geçen ışın için de kırılma açısı  90° olur. Bu sonuç, X - Y ve Y - Z  için ayrı ayrı Snell Bağıntısı yazıldığında çıkar.

5. I ışık ışının düşey kesiti verilen paralel yüzlü saydam





X, Y, Z ortamlarında izlediği yol şekildeki gibidir.











 

Buna göre; I1, I2, I3 ışık ışınlarından hangilerinin izlediği yol doğru gösterilmiştir? A) Yalnız I1 

B) Yalnız I2 



Prf Yayınları





 

Işığın Küresel Ortamlarda Kırılması

    

X ortamından gelen ışının doğrultusu değiştirilmeden Y ve Z ortamlarının yerleri kendi aralarında değiştirilseydi ışın K, L, M, N, P noktalarının hangisinine ulaşırdı? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

C) I1 ve I2

 D) I1 ve I3 E) I2 ve I3 

A) K 

B) L 

C) M  

D) N 

E) P

 Küresel yüzeylerde, merkezden geçen bütün doğrular küre yüzeyine dik ve yüzey normalidir.  Merkeze doğru (normal doğrultusunda) gelen ışın doğrultu değiştirmeden saydam ortamdan geçer. 

 

6. O merkezli küresel cam ortamına gelen I ışık ışını şe-

3. O merkezli yarım küre biçimindeki cam ortama şekil





 

 





örnekleri

A) 1 

A) 20° 

D) 4 

E) 5

1-B 2-C 3-B 4-A 5-C 6-B 315

B) 30° 

C) 40° 



O merkezli yarım cam kürede kırılma

Buna göre, L noktasında kırılan ışının gelme açısı kaç derecedir?

C) 3 





 







Camdan havaya sınır açısı 42° olduğuna göre, ışın verilen yollardan hangisini izleyebilir? B) 2 









 



kildeki yolu izliyor. Işının K noktasında kırılma açısı 30° dir.

deki gibi I ışık ışını geliyor. 





D) 50° 

E) 60°

q: Camdan havaya geçen ışınlar için sınır açısı

KIRILMA 7. Saydam ortamlardan Y'de bulunan K ışık kaynağın-

9. Tabanı çukur ayna olan su

dan çıkan ışık ışınlarının izlediği yollar şekildeki gibidir.

dolu kapta I1, I2 ışık ışınlarının izleyeceği yollar aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?

Görünür Uzaklık (Derinlik)

 Az yoğun ortamdan, çok yoğun ortamdaki cisme bakıldığında, cisim olduğu yerden daha yakında görülür.  Çok yoğun ortamdan, az yoğun ortamdaki cisme bakıldığında, cisim olduğu yerden daha uzakta görülür.

 





 











 

Buna göre, X ve Z ortamlarından K'ye bakan gözlemciler kaynağı bulunduğu konuma göre nerede görür? X'ten bakan

Z'den bakan

A)

Yerinde

Yerinde

B)

Yakında

Uzakta

C)

Uzakta

Yakında

D)

Uzakta

Uzakta

E)

Yakında

Yakında









 







 





Prf Yayınları

 Gözlemci ve cisim farklı kırılma indisine sahip ortamlarda bulunduklarında görüntülerin oluştuğu yerler, gerçek yerlerinden farklı algılanır. Çünkü cisimlerden gelen ışınlar ortam değiştirirken kırılmaya uğrayarak farklı noktalarda kesişir.

 



 













 Görünür uzaklık (d'); gerçek uzaklık (d) ve ngözlemci ile doğru orantılı, ncisim ile ters orantılıdır.

8. O merkezli X ve Y saydam yarı küreleri şekildeki gibi birleştirilmiştir. Şekildeki konumlardaki gözlemcilerden K gözlemcisi P'yi kendine daha yakın, L gözlemcisi de R'yi kendine daha uzak görüyor.

 Görünür uzaklık; gözlemcinin,



ayırıcı yüzeye olan uzaklığına

10. K ve L, ışığın yayılabildiği saydam ortamlardır.  









   

bağlı değildir.













Uyarı Hava ortamından saydam küresel bir cisme bakıldığında kürenin merkezindeki nokta, kendi yerinde görülür. Çünkü merkezden gelen ışınlar küre yüzeyinden doğrultu değiştirmeden çıkar.

K'den L'ye gönderilen şekildeki I, II, III, IV ışınlarından yalnız ikisinin izlediği yol doğru verildiğine göre, bu iki ışın hangileridir? (Işınlardan hiçbiri, ortamları ayıran yüzeye dik gelmemiştir.)

Buna göre; X, Y ortamları ve sıvının kırma indisleri nX, nY, nS arasındaki ilişki nedir? A) nX > nS > nY

B) nX > nY > nS

C) nY > nS > nX

D) nY > nX > nS

 

A) I ve II 

E) nY = nS > nX 

 

7-C 8-A 9-D 10-E 316

B) I ve III  D) II ve III 

C) I ve IV E) II ve IV 

Ünite 10 MERCEKLER 1. Merceklerle ilgili sunum hazırlayan bir öğrenci gru-

Test - 15 4. Kırılma indisi nm olan ortamdan yapılmış mercekler

bu, merceklerin odak uzaklıklarının bağlı olduğu değişkenleri aşağıdaki gibi yazıyor.

kırılma indisi no olan saydam ortam içine konuluyor. 

1. Merceğin kırma indisi

 

2. Ortamın kırma indisi



3. Işık ışınının rengi 4. Işık şiddeti





5. Merceğin eğrilik yarıçapı





Buna göre, öğrenci grubunun verdiği hangi değişken hatalıdır? A) 5. 

B) 4. 

C) 3. 

D) 2. 

 

E) 1.



sitleri ve sembolleri



2. Sıvı içine konulan X ince kenarlı, Y kalın kenarlı mer-

Buna göre, birbirine paralel gelen I ışık ışınları hangi düzeneklerde odaklanır?

ceklerine asal eksene paralel olarak gelen ışınlar şekideki gibi kırılıyor.

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

A) nS > nX > nY

B) nS > nY > nX

C) nX > nY > nS

D) nY > nS > nX

E) II ve III 







 

Odak Uzaklığın Bağlı Olduğu Değişkenler  Camdan yapılmış bir mercek su içine konulursa mercek ile ortamın indisleri arasındaki fark küçülür, odak uzaklığı büyür.

5. 3. Bir yüzü düzlem, diğer yüzü küresel olan ince kenarlı cam mercek hava ortamında iken mavi renkli I ışık ışını K noktasından geçiyor.

    

 



 

 









Işının L noktasından geçmesi için ışığın geliş doğrultusu değiştirilmeden, I. Yalnız 2 bölgesini su ile doldurmak



II. Yalnız 1 bölgesini su ile doldurmak



III. Mavi renkli ışık yerine kırmızı renkli ışık kullanmak

D) I ve III 



 Mercek, kendinden daha yoğun bir ortama konulursa karakter değiştirir. İnce kenarlı mercek, kalın kenarlı mercek gibi kalın kenarlı mercek de ince kenarlı mercek gibi davranır.

 

 Mercek yüzeylerinin eğrilik yarıçapı artarsa merceğin odak uzaklığı artar. Yani mercek inceldikçe odak uzaklığı artar.



Hangi düzeneklerde kırmızı ve mor renkli ışınların izlediği yol yanlış gösterilmiştir?

işlemlerinden hangileri yapılabilir? B) Yalnız II 



 Odak noktalarının (F), optik merkeze olan uzaklıkları (f) odak uzaklığıdır. Merceğin karşılıklı odak uzaklıkları eşittir.

E) nX > nS > nY 

 

 

C) Yalnız III

Prf Yayınları

X ile Y'nin kırma indisleri nX, nY ve sıvının kırma indisi nS olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) Yalnız I 

 Merceklerin, her iki tarafında birer tane olmak üzere iki odağı bulunur.





 



İnce ve kalın kenarlı mercek ke-





MERCEKLER  İnce kenarlı merceklere, ışığı topladığı için yakınsak mercek, kalın kenarlı merceklere, ışığı dağıttığı için ıraksak mercek adı da verilir.

A) Yalnız I 

C) Yalnız III

 

E) II ve III 

1-B 2-D 3-D 4-E 5-A 317

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

 Merceklerin odak uzaklığı, merceğe gelen ışının rengine de bağlıdır. Kırmızı ışının odak uzaklığı, mor ışının odak uzaklığından bü yük tür.  



MERCEKLER 6. Odak uzaklıkları f1, f2, f3 olan çukur ayna, ince kenar-

8.



lı mercek ve kalın kenarlı mercek asal eksenleri çakışacak biçimde konulmuştur. 



İnce Kenarlı Mercekte Özel Işınlar

 









 

 









 1: Asal eksene paralel gelen ışın, odaktan geçecek şekilde kırılır.

 



A) f1 = f2 = f3   

B) f2 > f1 > f3 

D) f1 = f2 > f3 

K, L, M kutularında bulunan merceklere gönderilen I ışık ışınları şekildeki yolları izlediğine göre, bu merceklerden hangileri yakınsak mercektir?

C) f2 > f3 > f1

E) f3 > f1 > f2 

A) Yalnız K   

 2: Odaktan gelen ışın, asal eksene paralel olarak kırılır.

kur aynanın odağı çakışıktır.

Kalın Kenarlı Mercekte Özel Işınlar



 

 



 







cak biçimde konulmuştur. Asal eksene paralel gelen I ışık ışını merceklerde kırıldıktan sonra asal eksene paralel olacak şekilde yoluna devam ediyor.









E) K ve M 

9. Iraksak K, yakınsak L merceği asal eksenleri çakışa-

Buna göre, çukur aynanın asal eksenine paralel gelen I ışık ışını aşağıdakilerden hangisi gibi bir yol izleyebilir?



D) L ve M 

C) Yalnız M

7. Şekildeki ıraksak merceğin odaklarından biri ile çu-

 4: Optik merkeze gelen ışınlar doğrultu değiştirmeden geçer.



B) Yalnız L 

Prf Yayınları

 3: 2F noktasından (odak uzaklığının iki katı uzaklıktan) gelen ışınlar diğer taraftaki 2F noktasından geçecek şekilde kırılır.







sı uzaklıklar eşittir.)







I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibi olduğuna göre; f1, f2, f3 arasındaki ilişki nedir? (Noktalar ara-





 





















 



 1: Asal eksene paralel gelen ışın, uzantısı odaktan geçecek şekilde kırılır.  2: Odak doğrultusunda gelen ışın, asal eksene paralel gidecek şekilde kırılır.  3: 2F doğrultusunda gelen ışın, uzantısı geldiği taraftaki 2F noktasından geçecek şekilde kırılır.  4: Optik merkeze gelen ışın, doğrultu değiştirmeden gider.



 Buna göre,

 



I. Merceklerin birer odağı çakışıktır.



II. K'nin odak uzaklığı L'ninkinden küçüktür. III. Mercekler arası uzaklık K'nin odak uzaklığına eşittir.



yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

A) Yalnız I   

6-B 7-C 8-D 9-C 318

B) Yalnız III  D) I ve III 

E) II ve III 

C) I ve II

Ünite 10 MERCEKLER 1. Odak uzaklıkları fX, fY olan ince kenarlı X, kalın kenar-

3. I ışık ışını ince kenarlı bir mercekte şekildeki gibi kırı-

lı Y merceği asal eksenleri çakışacak biçimde konulmuştur. 

Test - 16 lıyor. 



  

 



Asal eksene paralel gelen ışınların izlediği yol şekildeki gibi olduğuna göre, d uzaklığı fX ve fY cinsinden nedir?

 

B) fY – fX 



Buna göre, S ışık kaynağından çıkan ışıklardan hangileri mercekte kırıldıktan sonra K noktasından geçer? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)



A) fX – fY 

İnce Kenarlı Mercekte Herhangi Bir Işının Kırılması

 

A) Yalnız I1 

B) Yalnız I2 

        

 D) I2 ve I3 E) I1, I2 ve I3 

Kalın Kenarlı Mercekte Herhangi Bir Işının Kırılması

E) fX – 2fY 

ile bir düz ayna şekildeki gibi konulmuştur.

2. Kalın kenarlı X, ince kenarlı Y merceklerinde aynı renk ışık ışınları Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi kırılmıştır.

Prf Yayınları

 





 

 

A) 

3   2

Not



B) 2 

C)

5 7  D) 3 E) 2 2

  

5. Bir ışık kaynağından çıkıp, ince kenarlı mercekte kırılan aynı renkli 1, 2, 3 ışınlarının izlediği yollar şekildeki gibidir.



Buna göre,

  

      

I ışık ışınının düzenekte izlediği yol şekildeki gibi olduğuna göre, d uzaklığı kaç f'dir?

 

 Gelen ışına paralel yardımcı asal eksen çizilir. Bu eksene paralel gelen ışın, uzantısı bu eksenin odağından geçecek şekilde kırılır.

 





 İnce kenarlı mercekte asal ekseni 1,5f uzaklığında keserek gelen ışın kırıldıktan sonra asal ekseni 3f uzaklığında keser. 3f uzaklığından gelen ışın da 1,5f uzaklığında kesecek şekilde kırılır.  İnce kenarlı mercekte asal ekseni 0,5f uzaklığında keserek gelen ışın, kırıldıktan sonra uzantısı aynı taraftaki odak noktasından geçer.



I. X'in odak uzaklığı Y'ninkinden büyüktür.  

II. X merceğinde oluşan görüntüler sanaldır. III. Y merceği büyüteç olarak kullanılabilir.







 



 



(Noktalar arası uzaklıklar eşittir.)

B) I ve II 

 

 

yargılarından hangileri doğrudur?

D) II ve III 

 



C) I1 ve I2

4. Odak uzaklığı f, odak noktası F olan yakınsak mercek

 

 

C) 2fX – fY

D) 2fX – 2fY 

A) Yalnız I 

 Gelen ışına paralel yardımcı asal eksen çizilir. Bu eksene paralel gelen ışın bu eksenin odağından geçecek şekilde kırılır.

Buna göre, ışık kaynağı şekildeki K, L, M, N, P noktalarının hangisinde olabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

C) I ve III



 

A) K 

E) I, II ve III 

1-A 2-E 3-B 4-B 5-B 319

B) L 

C) M  

D) N 

E) P



MERCEKLER 6. Odak uzaklıkları eşit ve f olan yakınsak mercek ile tüm-

9. Bir saatçi, odak uzaklığı f olan ince kenarlı merceği

sek ayna asal eksenleri çakışacak biçimde konulmuştur.

kullanarak saatin dişlilerini daha büyük olacak şekilde görmek istiyor.

 

Not Kalın kenarlı merceğin odağından gelen ışın, kırıldıktan sonra uzantısı asal ekseni, geldiği taraftaki 0,5f uzaklığında keser.



 

 





Düzeneğe şekildeki gibi gelen I ışık ışınının kırılma ve yansımalardan sonra asal ekseni kestiği noktanın merceğe uzaklığı kaç f'dir?



A) 5 

Merceklerde Görüntü Oluşumu  Kırılan ışınların kendilerinin kesişmesiyle oluşan görüntüler gerçek görüntü, kırılan ışınların uzantılarının kesişmesiyle oluşan görüntüler sanal görüntüdür.  Gerçek görüntüler cisme göre ters, sanal görüntüler ise cisme göre düzdür.

B) 4 

C) 3 

D) 2 

E) 1









B) Yalnız II 

C) Yalnız III



D) MN arasında

E) N'nin ötesinde 

  

 

 A: Cisim 2F’nin dışında ise görüntüsü diğer tarafta, F ile 2F arasında (A'), ters, gerçek ve cisimden daha küçüktür.

 D: Odaktaki cismin görüntüsü sonsuzdadır.  Sonsuzdaki (çok uzaktaki) cisimlerin mercekteki görüntüsü odakta ve noktasal oluşur.











B) 8 

C) 6 

D) 4 

E) 3

8. Odak uzaklıkları sırasıyla f1, f2, f3 olan çukur ayna, ka-

lın kenarlı mercek, ince kenarlı mercek asal eksenleri çakışacak biçimde şekildeki gibi konulmuştur. 





 B: Cisim 2F’de ise görüntüsü diğer tarafta 2F’de (B') olur. Görüntü, cisme göre ters, gerçek ve cisimle aynı büyüklüktedir.  C: Cisim F ile 2F arasında ise görüntüsü diğer tarafta, 2F’nin dışında (C') ters, gerçek ve cisimden daha büyüktür.

 



 

A) 10 





C) M noktasında

Buna göre, P cisminin yalnız mercek ve yalnız aynada oluşan görüntüleri arasındaki uzaklık kaç f'dir?

E) I ve III 





 

şekildeki gibi konulmuştur.

III. soğrulma

D) I ve II 



10. Odak uzaklığı f olan ince kenarlı mercek ile düz ayna

II. yansıma,

 



B) LM arasında

I. kırılma,

A) Yalnız I 



A) KL arasında

 

7. Merceklerde görüntü, ışığın;

esaslarından hangilerine göre gerçekleşir?

İnce Kenarlı Mercekte Görüntü Oluşumu



Buna göre, göz ve mercek şekildeki konumda iken saati asal eksen üzerinde nerede tutmalıdır?

Prf Yayınları







 



11. Odak uzaklığı f kadar olan yakınsak mercek ve düzlem ayna ile şekildeki düzenek kurulmuştur.

  









 

B) f1 > f2 = f3 

D) f3 > f2 > f1 







 





Buna göre, I ışık kaynağının düzlem aynadaki görüntüsü nerede oluşur?

Düzeneğe gönderilen I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibi olduğuna göre; f1, f2, f3 arasındaki ilişki nedir? A) f1 = f2 = f3 



C) f3 > f1 = f2

A) O - K arasında

B) K noktasında

C) K - L arasında

D) L noktasında

 

E) f2 = f3 > f1 

6-C 7-A 8-C 9-B 10-C 11-D 320

E) L - M arasında 

Ünite 10 MERCEKLER

Test - 17

1. Kalın kenarlı bir mercekte oluşan görüntü ile ilgili,

4. Hava ortamındaki kalın

I. Görüntünün yeri mercek ile odak noktası arasındadır.

kenarlı cam merceğin önüne KL cismi şekildeki gibi konulmuştur.

II. Görüntü her durumda cisimden küçüktür.

  

 



Buna göre, aşağıdakilerden hangisi cismin görüntüsüne ait bir özellik değildir?

III. Görüntü sanaldır. yargılarından hangileri doğrudur?

 

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II



A) Görüntü sanaldır. B) Görüntü odak ile mercek arasındadır.

E) I, II ve III 

C) L noktasının görüntüsü asal eksen üzerindedir. D) Görüntü cisme göre düzdür. E) Görüntünün boyu cismin boyundan büyüktür.

 E: Cisim F ile mercek arasında ise görüntüsü (E') cismin olduğu tarafta, cismin arkasında, düz, sanal ve cisimden daha büyüktür.

2. Bir cismin düz ve kendisinden daha küçük bir göI. Çukur ayna

5. Odak uzaklıkları eşit ve f olan X ıraksak, Y yakınsak

II. İnce kenarlı mercek

mercekleri asal eksenleri çakışacak biçimde konulmuştur. 

A) I ya da II   

B) I ya da III 

D) II ya da IV 

C) II ya da III

E) III ya da IV 



Prf Yayınları

optik araçlarından hangileri kullanılabilir?







IV. Tümsek ayna





III. Kalın kenarlı mercek

Kalın Kenarlı Mercekte Görüntü Oluşumu



rüntüsünü oluşturmak için;







 



K cisminin X merceğindeki görüntüsünün boyu hX, h Y'deki de hY olduğuna göre, X oranı kaçtır? hY A)

3. Bir kurşun kalem, odak uzaklığı f olan yakınsak mer-

1   4

B)

1   2

C) 1 

D) 2 

E) 4

ceğin önce K, sonra L noktası en son M, N noktalarının tam ortasına dik olarak konuluyor.

 Cisim merceğin önünde herhangi bir noktada iken; görüntüsü her zaman mercekle odak (F) arasında, düz, sanal ve cisimden daha küçüktür.  Sonsuz ya da çok uzaktaki cisimlerin görüntüsü odakta, sanal ve noktasal olarak oluşur.  Cisim sonsuz ile mercek arasında iken görüntü odak ile mercek arasındadır. Cisim merceğe yaklaşırken görüntü de büyüyerek merceğe yaklaşır.

 

6. Odak noktaları F olan sırasıyla ıraksak mercek, yakın-





sak mercek ve tümsek ayna düzenekleri kurulmuştur.   





Kurşun kalemin mercekte oluşan görüntülerinin boyları sırasıyla h1, h2, h3 olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) h1 > h2 > h3

B) h1 = h2 > h3

C) h1 = h3 > h2

D) h3 > h2 > h1

 









Bu düzeneklerde X, Y, Z cisimlerden hangilerinin görüntüleri zahiri (sanal) dir?

Not Cisim kalın kenarlı mercekten f kadar uzakta ise görüntü mercekten f/2 kadar uzakta oluşur ve boyu cismin boyunun yarısı kadar olur. 





















A) Yalnız Y 

E) h2 > h3 > h1 

 

1-E 2-E 3-D 4-E 5-C 6-E 321

D) Y ve Z 

B) Yalnız Z  E) X, Y ve Z 

C) X ve Y

 

 

MERCEKLER 7. Odak uzaklıkları eşit ve f kadar olan yakınsak X mer-

10. Şekil - I ve Şekil - II'de K, L noktaları çevrelerinde olu-

ceği ile ıraksak Y merceğinden oluşan düzenek kurulmuştur. 

Not

şan aydınlanmalar eşittir.  

 3f’deki cismin ince kenarlı mercekte görüntüsü 1,5f’dedir. Görüntünün boyu, cismin boyunun yarısına eşittir.  0,5f’deki cismin ince kenarlı mercekte görüntüsü f’dedir. Görüntünün boyu, cismin boyunun iki katına eşittir.



 

 

 



C) 8 

D) 10 





 

İnce kenarlı merceğin odak uzaklığı f ise noktasal I kaynakların ışık şiddetleri oranı 1 kaçtır? I2

Asal eksen üzerine konulan K cisminin yalnız X ve yalnız Y merceğinde oluşan görüntüleri arasındaki uzaklık kaç birimdir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) B) 6 







A) 5 











 





A)

E) 12

4   5

2   3

B)

C) 1 

D)

5   4

E) 2





  



8. Öğretmen; bir cismin sırasıyla X, Y, Z merceklerinde oluşan görüntülerinin bazı özelliklerini aşağıdaki gibi vermiştir.

 

X'teki görüntüsü : Gerçek Y'deki görüntüsü : Cisme göre ters Z'deki görüntüsü : Cisim ile aynı büyüklükte

Uyarı Merceklerde; cisim ile görüntünün merceğe olan uzaklıkları oranı daima cisim ile görüntünün boyları oranına eşittir.

Öğretmenin verdiği bu bilgilere göre, hangi merceklerin türleri bilinebilir?

Prf Yayınları



11. Odak uzaklığı f olan yakınsak mercek ile çukur ayna A) Yalnız X'in   

B) Yalnız Y'nin 

D) Y ve Z'nin 

ve özdeş noktasal ışık kaynakları perde önüne Şekil - I ve Şekil - II'deki gibi yerleştirilmiştir.

C) X ve Y'nin

E) X, Y ve Z'nin 

Merceklerin Aydınlanmaya Etkisi

 

 Merceklerde, kırılan ışınların (görüntü kaynak) aydınlatmasından bahsedilir.  Bir noktada görüntü kaynak ve kaynağın kendisi aynı anda aydınlanma oluşturamaz.



nadan oluşan düzenekte X ışıklı cismi şekildeki gibi konulmuştur.



 



  

K noktasındaki aydınlanma şiddeti (EK), mercek üzerindeki aydınlanma I şiddetine eşittir. EK = f2 K noktasındaki aydınlanma şiddeti mercek ile perde arası uzaklığa bağlı



 









K

L

A) Azalır Azalır B) Değişmez Azalır

A) K 

E) Azalar Değişmez

C) Değişmez Değişmez D) Artar Artar

değildir.

C) M 

D) N 



 

  

X cisminden çıkan ışınların önce düzlem aynada yansıması, sonra mercekte kırılması sonucu oluşan cismin görüntüsü hangi noktadadır? B) L 



 

Buna göre, perdeler ok yönünde hareket ettirildiğinde K ve L noktaları çevrelerinde oluşan aydınlanmalar için ne söylenebilir?







  

 



   





9. Odak uzaklığı f olan yakınsak mercek ve düzlem ay-



E) P

7-D 8-E 9-D 10-A 11-B 322

Ünite 10 PRİZMALAR VE RENK 1. Düzlem ayna ve tam yansımalı prizmadan oluşan dü-

Test - 18

3. Hava ortamında bulunan cam prizmaya aynı renkli I1, I2, I3, I4 ışık ışınları şekildeki gibi geliyor.

zeneğe şekildeki gibi aynı renkli X, Y, Z ışık ışınları gönderiliyor. 





PRİZMALAR



 





 

 

 Işık, prizmalarda da diğer ortamlarda olduğu gibi kırılma ve yansıma kanunlarına uygun olarak kırılır.





Buna göre, bu ışınlar düzeneği numaralı ışınlardan hangileri gibi terk eder? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

Camdan havaya sınır açısı 42° olduğuna göre, hangi ışınlar tam yansıma yapar?



X

Y

Z

A) Yalnız I1 

A)

1

2

3

 D) I1, I2 ve I3 E) I1, I2, I3 ve I4 

B)

3

1

2

C)

3

2

1

D)

2

1

3

E)

2

3

1

B) I1 ve I2 

 

ışını Şekil - I'deki yolu izliyor.

Prf Yayınları

açısı 42° olduğu için, prizma içinde





durumlarda tam yansıma gerçekleşir.



 









 

Prizmanın bir yüzeyi Şekil - II'deki gibi sıvı ile doldurulduğunda I ışını 1, 2, 3 yollarından hangilerini izleyebilir? (ncam > nsıvı) A) Yalnız 1   

B) Yalnız 2 

D) 1 ya da 2 

 

2

şısındaki yüzeye paralel gelen ışınlar prizmayı, hipotenüse paralel terk eder.

E) 2 ya da 3 

IŞIK RENKLERİ

    

 



 







 

 





1



Tam yansımalı prizmada, 90° nin kar-

li K yarım küresi ve L, M üçgen prizmalarına gönderilen I ışık ışınlarının izlediği yollar şekildeki gibidir.

Bu üç renk aşağıdakilerden hangisi olabilir?





5. Hava ortamındaki cam kaplarda bulunan, O merkez-

 





 Prizmalarda beyaz ışık renklerine ayrılır.

yor. Bu renklerden üç tanesi şekildeki gibi çizilmiştir.





C) Yalnız 3

2. Bir ışık prizmasına gelen beyaz ışık renklerine ayrılı-

 

Işığın camdan havaya geçişinde sınır gelme açısının 42° den büyük olduğu







C) I3 ve I4

4. Hava ortamında bulunan cam prizmaya gelen I ışık



 Hava ortamında kullanılan ve kesiti ikizkenar dik üçgen olan cam prizmalara tam yansımalı prizma denir.

Beyaz ışığı oluşturan renk yelpazesi-

Buna göre, gelen ışınların doğrultuları değiştirilmeden, kaplar su ile doldurulursa hangi düzenekte ışınlar kesinlikle aynı yolu izlemez?

A) Sarı

Yeşil

Mavi

B) Kırmızı

Yeşil

Sarı

C) Sarı

Mor

Yeşil

D) Mavi

Yeşil

Kırmızı

A) Yalnız K 

E) Kırmızı

Mor

Mavi

 

1-C 2-A 3-B 4-B 5-B 323

doğru; kırmızı, turuncu, sarı, yeşil, mavi, mor şeklinde renklerine ayrılır.



3

Beyaz ışık, az kırılandan çok kırılana

D) K ve L 

B) Yalnız L 

C) Yalnız M

E) K, L ve M 

ne ışık spektrumu denir.

 Işık spektrumundaki bu renkler temel renkler olup bunlar daha başka renklere ayrılmaz.  Spektrumda yan yana bulunan renklere komşu renkler denir.

PRİZMALAR VE RENK 6. 1. Mavi

9. Karanlık bir ortamda be-

3. Sarı

Işığın Ana ve Ara Renkleri  Karışımları ile diğer tüm renklerin elde edilebildiği renklere ana renkler denir.  Herhangi iki ana renkten elde edilen renge ara renkler denir  Kırmızı, mavi ve yeşil ışığın ana renkleridir.

4. Yeşil

Yukarıda verilen renklerden hangileri ışıktaki ana renklerden değildir?

Buna göre, topun üzerindeki 1, 2, 3, 4 nolu bölgeler hangi renkte görünür?

A) 1 ve 2 



5. Mor

B) 2 ve 3 

 

D) 3 ve 5 

C) 3 ve 4 E) 4 ve 5 

 Sarı, cyan ve magenta ise ışığın ara renkleridir.







yaz bir top şekildeki gibi kırmızı ve cyan ışıkla aydınlatılıyor.

2. Kırmızı

1

   



2

3

4

A) Kırmızı

Siyah

Cyan

Magenta

B) Kırmızı

Siyah

Cyan

Beyaz

C) Sarı

Beyaz

Mavi

Magenta

D) Siyah

Cyan

Mavi

Beyaz

E) Kırmızı

Cyan

Cyan

Beyaz



  

7. Farklı renkteki ışık ışınlarının özellikleri ile ilgili,

 

I. Kırılma özellikleri farklıdır.



10. Sulu boya ile resim yapan bir öğrenci kırmızı renkli

II. Boşlukta ilerleme hızları farklıdır.

magenta,

III. Dalga boyları farklıdır.

boya oluşturmak istiyor.

yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, öğrenci aşağıda verilen boyalardan hangi ikisini aynı oranda karıştırarak bu boyayı elde eder?

Kırmızı ile yeşilin karışımından sarı, Mavi ile yeşilin karışımından da cyan elde edilir. Üç ana rengin karışımıyla beyaz renk

A) Yalnız I   

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

elde edilir.

Prf Yayınları

Kırmızı ile mavi ışığın karışımından

Mangenta ile yeşil, cyan ile kırmızı, sarı ile mavi; birbirinin tamamlayıcı

A) Cyan ile Magenta

B) Sarı ile Magenta

C) Sarı ile Cyan

D) Mavi ile Yeşil

 

renkleridir.

E) Yeşil ile Siyah 

Boya Renkleri  Boyada, sarı, cyan ve magenta ana renklerdir. Kırmızı, mavi ve yeşil ise ara renklerdir.

8. Aşağıda verilen şekillerde boya renkleri karıştırılarak

11. Karanlık bir ortamda be-

I, II, III bölgeleri oluşturuluyor. 

















yaz perdenin önüne iki engel ve noktasal yeşil ile kırmızı ışık kaynakları şekildeki gibi konuluyor.

   

 

Buna göre, perde üzerindeki I, II, III bölgeleri hangi renkte görünür?







Sarı ile cyan boyanın karışımıyla yeşil, cyan ile magenta boyanın karışımıyla mavi, magenta ile sarı boyanın karışımıyla kırmızı boya elde edilir. Boyada sarı ile mavi, magenta ile yeşil, cyan ile kırmızı birbirinin tamamlayıcı renkleridir.

Buna göre, bu bölgeler hangi renktedir?

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)





I



II



III

I



II

    



III

A) Yeşil

Mavi

Kırmızı

A) Yeşil

Kırmızı

Sarı

B) Kırmızı

Yeşil

Mavi

B) Kırmızı

Sarı

Yeşil

C) Mavi

Kırmızı

Yeşil

C) Yeşil

Kırmızı

Kırmızı

D) Yeşil

Kırmızı

Mavi

D) Yeşil

Sarı

Kırmızı

E) Yeşil

Kırmızı

Sarı

E) Sarı

Yeşil

Kırmızı

6-D  7-D 8-D 9-B 10-B 11-D 324



Ünite 10 PRİZMALAR VE RENK

Test - 19

1. Magenta (M), yeşil (Y) renkli ışık kaynakları ve saydam

3. Karanlık bir ortamda K (kırmızı) ve Y (yeşil) renkli ışık

olmayan engeller beyaz renkli bir perdenin önüne şekildeki gibi konulmuştur.

yayan kaynaklar ve ortası delik bir engel beyaz perde önüne şekildeki gibi konulmuştur.



 

 



Işıktaki ana renkler boyada ara renk, boyadaki ana renkler ışıkta ara renktir.



  







Renkli Görme



Perde üzerinde oluşan görüntü aşağıdakilerden hangisi gibi olur? Buna göre, perde üzerindeki I, II, III bölümleri hangi renklerde görülür? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) I

II

Uyarı







III

A) Beyaz Magenta Yeşil B) Beyaz

Yeşil Magenta

C) Beyaz

Yeşil Beyaz

D) Magenta

Yeşil Beyaz



 Bir cismin görünmesi, cisimden yansıyan ışığın göze gelmesiyle gerçekleşir.  Bir cisim hangi renkteki ışığı yansıtıyorsa o renkte görünür.  Cisimler yansıtmadıkları renkteki ışıkları soğurur.



 Bir cismin güneş ışığı altında göründüğü renk, cismin rengi olarak bilinir.  Cisimler kendi renklerindeki ışıkları kuvvetli, komşu renklerdeki ışıkları ise zayıf olarak yansıtır.

Prf Yayınları

E) Yeşil Magenta Yeşil

 Göz, kuvvetli olarak yansıyan ışığı algılar; zayıf olarak yansıyan ışığı algılayamaz. Bu nedenle cisimler kuvvetli olarak yansıttıkları ışık renginde görünür.  Üzerine düşen ışığı yansıtmayan veya zayıf olarak yansıtan bir cisim siyah görünür. (Siyah renkli cisimler üzerine düşen bütün renkteki ışıkları soğurur.)

4. Zeynep, Pelin ve Ömer renkli kağıtlardan şekildeki gi2. Farklı renklere boyanmış K, L, M gazoz kutuları güneş ışığını doğrudan alan bir alana bırakılmıştır.

bi dairesel levhaları yapıyorlar.

 

K

L

M

Kırmızı

Siyah

Beyaz

B)

Siyah

Mavi

Beyaz

C)

Beyaz

Yeşil

Mavi

D)

Kırmızı

Beyaz

Mavi

E)

Sarı

Beyaz

Mavi

 

Kutulardan yansıyan ışık miktarlarına ait grafikler şekildeki    gibi olduğuna göre, kutuların boyandığı renkler aşağıda verilenlerden hangisi olabilir?

A)

 



















Beyaz ışıkla aydınlatılan bir ortamda bu dairesel levhalar döndürüldüğünde hangi renklerde gözlenir? Zeynep

Pelin

Ömer

A) Beyaz Cyan Magenta B) Beyaz

Sarı Cyan

C) Beyaz

Sarı Magenta

D) Cyan

Sarı Magenta

E)

1-A 2-B 3-B 4-C 325

Sarı Beyaz Cyan

 Beyaz cisimler, üzerine düşen bütün ışıkları yansıtır.

 

  

 Beyaz cisimler hangi renkle aydınlatılırsa, o renkte görünür.  

   

PRİZMALAR VE RENK 5. Aşağıda verilen beyaz, kırmızı ve magenta (eflatun)

8. Beyaz ışık altında şekildeki gibi görü-

rengindeki I, II, III nolu cisimler sırasıyla kırmızı ışık, beyaz ışık ve kırmızı ışıkla aydınlatılıyor.

nen bir topa, mavi ışık altında bakılırsa aşağıdakilerden hangisi gibi görünür?

 

Uyarı Hiçbir cisim, ortamda bulunmayan bir ışığın renginde görülmez. Örneğin bir ortamda mavi renk ışık yoksa o ortamda hiçbir cisim mavi renk görünmez.

 

 

 



 Mavi renkli cisimler beyaz ışıkla aydınlatıldığında mavi görünür. Beyaz ışıktaki mavi ışık kuvvetli, komşu ışıklar (yeşil ve mor) zayıf olarak yansır.

Buna göre, gözlemciler hangi cisimleri kırmızı renkte görür?

 Mavi renkli cisimler yeşil ışıkla aydınlatıldığında, (yeşil mavinin komşu rengi olduğu için zayıf olarak yansır) cisim siyah görünür.

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

   

E) I, II ve III 

9.

K cismi; sarı, yeşil, kırmızı renk ışığı yansıtıyor.



L cismi, mavi renk ışığı yansıtmıyor.

K ve L cisimleri ile ilgili yukarıdaki bilgiler verilmiştir. Buna göre,

sim kırmızı renkte görünüyor.

l. K cismi mavi renk ışığı yansıtır. ll. K cisminin rengi beyazdır. Prf Yayınları

I. Beyaz ışık altında beyaz görünür.

Not

II. Yeşil ışık altında siyah görünür.

Ara renkler, kendi rengindeki ışığı ve kendisini oluşturan renkteki ışıkları kuvvetli yansıtır.  Sarı; kırmızı ve yeşil renkli ışığı kuvvetli yansıtır.

III. Sarı ışık altında sarı görünür. yargılarından hangileri doğru olabilir? A) Yalnız I   

 



Buna göre, aynı cisim;





C) I ve II

6. Karanlık bir ortamda kırmızı ışıkla aydınlatılan bir ci 





  

 

A) Yalnız I 



B) Yalnız II  D) I ve II 

lll. L cismi mavi renktir. ifadelerinden hangileri doğru olabilir? A) Yalnız l   

C) Yalnız III

B) Yalnız ll  D) l ve lll 

C) l ve ll

E) l, II ve lll 

E) I, II ve III 

  

  

  

10. Kırmızı, yeşil ve mavi renkli K, L, M cisimlerine beyaz,

7. K, L, M cisimlerinin kırmızı ve mavi ışık altında görün-

kırmızı ve beyaz ışık altında bakılıyor.

düğü renkler tablodaki gibidir.



 Magenta; kırmızı ve mavi renkli ışığı kuvvetli yansıtır. Magenta renk cisim üzerine magenta ışık düşürülürse cisim magenta, kırmızı ışık düşürülürse cisim kırmızı, mavi ışık düşürülürse de cisim mavi görülür.  Cyan; yeşil ve mavi renkli ışığı kuvvetli yansıtır. Cyan renk cisim üzerine cyan ışık düşürülürse cisim cyan, yeşil ışık düşürülürse cisim yeşil, mavi ışık düşürülürse de cisim mavi görülür.

Cisim

Kırmızı ışıkta

Mavi ışıkta

K

Siyah

Mavi

L

Kırmızı

Siyah

M

Kırmızı

Mavi

 

 

 







Buna göre, aşağıdaki ifadelerden hangisi kesinlikle yanlıştır?







Buna göre, cisimler hangi renkte görünür?

A) K cisminin rengi mavidir. B) L cisminin rengi kırmızıdır. C) L cisminin rengi beyazdır. D) M cisminin rengi beyazdır. E) K ve L cisimleri yeşil ışık altında yeşil renk görünür.

K

L

M

A)

Kırmızı

Siyah

Mavi

B)

Beyaz

Siyah

Beyaz

C)

Kırmızı

Kırmızı

Mavi

D)

Kırmızı

Yeşil

Mavi

E)

Siyah

Yeşil

Mavi

5-E 6-E 7-C 8-B 9-C 10-A 326

Ünite 10 PRİZMALAR VE RENK 1. Güneş ışığı altında kırmızı görünen bir cisim, yal-

Test - 20

4.

nız "saf sarı" ışık ve yalnız "karışım sarı" ışık altında hangi renk görünür?





       

Saf sarı ışık altında

Karışım sarı ışık altında

A)

Kırmızı

Kırmızı

B)

Sarı

Sarı

C)

Sarı

Kırmızı

D)

Kırmızı

Sarı

E)

Siyah

Kırmızı




       

 

 




      













Yukarıda verilen etkinlikte girişten başlayarak kutu içindeki bilgiler doğru ise (D), yanlış ise (Y) yolu takip edildiğinde kaç nolu çıkışa ulaşılır?

2. Işık filtreleri ile ilgili;

A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 

 

B) Yalnız ll  D) l ve lll 

C) l ve ll

5. Mavi, beyaz, yeşil ve kırmızı renkli resim kağıtlarına be-

beyaz ışık yayan cisme şekildeki gibi bakan K ve L gözlemcileri cismi sırasıyla cyan ve yeşil renkte görüyor.

yaz ışık altında ışık filtresi ile bakıldığında beyaz olan kısım cyan renk gözleniyor.

  







 

 

Işık Filtreleri

 Filtreler kendi adıyla anılan renklerdeki ışıkları kuvvetli, komşu renklerdeki ışıkları ise zayıf olarak geçirir.

E) l, II ve lll 

3. X ve Y filtreleri arkasından

 İkincisi ise kırmızı ve yeşil ışığın karışımı olan sarı ışıktır.

 Bir ışık filtresi, geçişine izin verdiği ışığın adı ile bilinir. Mesela kırmızı filtre, kırmızı ışığı geçiren filtredir. Filtreye, filtreden geçen ışın tarafından bakılırsa filtre bu ışının renginde görünür.

Prf Yayınları

A) Yalnız l 

 Birincisi Güneş ışığının yani beyaz ışığın prizmada kırılması neticesinde elde edilen doğal sarı ışıktır. Bu sarı ışık tek dalga boyuna sahiptir ve başka renklere ayrılmaz.

 Işığı süzerek tek renkli ışık elde etmek için kullanılan saydam cisimlere ışık filtresi denir.

II. Kırmızı ışık filtresi, üzerine gönderilen kırmızı ışığı soğurur.

yargılarından hangileri doğrudur?

İki türlü sarı ışık vardır.

E) 5

I. Işığı süzerek tek renkli ışık elde etmek için kullanılan saydam cisimlere ışık filtresi denir.

III. Filtreler kendi adıyla anılan renklerdeki ışıkları kuvvetli, komşu renklerdeki ışıkları ise zayıf olarak geçirir.

Uyarı



 Beyaz ışıkla aydınlatılan filtreler kendi renklerinde görünür.

     

    

Filtrelerin yerleri kendi aralarında değiştirilirse, gözlemciler cismi hangi renkte görür?

 Karışım rengiyle boyalı bir filtre bu karışımı oluşturan renklerdeki ışıkları kuvvetli, bunların komşularını ise zayıf geçirir.

Buna göre, I, II, III nolu bölgeler hangi renklerde gözlenir?

   

Kırmızı filtre kırmızı rengi kuvvetli, tu-

K gözlemcisi

L gözlemcisi

A)

Yeşil

Siyah

B)

Cyan

Siyah

C)

Yeşil

Cyan

D)

Yeşil

Yeşil

E)

Cyan

Cyan

I

II

III

A) Mavi Beyaz Siyah B) Yeşil

Mavi Kırmızı

C) Cyan Cyan Siyah D) Mavi

Yeşil Siyah

E) Mavi

Yeşil Kırmızı

1-E 2-D 3-D 4-B 5-D 327

runcu rengi zayıf geçirir. Magenta; kırmızı ve mavi renk ışığın karışımıdır. Magenta filtre magenta, kırmızı ve mavi renkleri kuvvetli geçirir. Magenta filtre kırmızı ışığı kuvvetli geçirdiği için göz bu filtreyi kırmızı görür.

PRİZMALAR VE RENK 6. Beyaz ışığın, paralel yüzlü camdan geçişi şekildeki gi-

8. Bir bölümü cyan (I), diğer bölümü sarı (II) renkli olan

bidir.

yarım küre ile kırmızı, yeşil ve mavi ışık kaynakları şekildeki gibi yerleştiriliyor.







 Beyaz ışık, paralel yüzlü camın yüzeyi ile q açısı yapacak biçimde gönderildiğinde, renklerine ayrılan ışınların da cam yüzeyi ile yaptığı açılar birbirine eşit ve q olur.





 Bir cam prizmaya beyaz ışık gönderildiğinde ışınlar farklı açılarda kırılarak renklerine ayrılır.  Kırmızı en az, mor ise en çok kırılan ışındır.





Beyaz Işığın Paralel Yüzlü Ortamdan Geçişi

  







I. 1 nolu ışının rengi mavidir. I

II. 2 nolu ışının rengi mordur. III. 4 nolu ışının rengi kırmızıdır.

A) Cyan

yargılarından hangileri doğru olabilir?

B)



A) Yalnız I 



 



II

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

Sarı

Sarı Beyaz

C) Kırmızı

Yeşil

D) Mavi

Yeşil

E) Mavi Mavi

E) II ve III 



Prf Yayınları





Buna göre, I ve II bölümleri hangi renklerde görünür?

3 numaralı ışın sarı renkli olduğuna göre,

 



7. Kırmızı renkli ışının, paralel yüzlü camdan geçişi şe-

7 Mor ışık, kırmızı ışıktan daha çok kırılır. Bundan dolayı kırmızı ışıktan daha çok kaymaya uğrar. x artar.

kildeki gibidir. 









 





Işının paralel kayma miktarı x, hava ortamına çıkan ışının cam ile yaptığı açı q olduğuna göre, kırmızı ışın yerine aynı doğrultu üzerinden mor ışın gönderilirse x ve q için ne söylenebilir?





cisim, yeşil ve kırmızı ışık yayan noktasal kaynaklar ile şekildeki gibi aydınlatılıyor.



Hava ortamındaki paralel yüzlü camda bütün ışınlar paralel kaymaya uğrar. Kayma, paralel olduğu için q açısı değişmez. 

9. Karanlık bir ortamdaki sarı renkli, O merkezli küresel



Buna göre, cismin sayfa düzlemindeki görüntüsü aşağıdakilerden hangisi gibidir? (Kaynaklar ve küresel cismin merkezi aynı düzlemdedir.)



Cevap B





x

q

A)

Artar

Artar

B)

Artar

Değişmez

C)

Azalır

Artar

D)

Azalır

Değişmez

E)

Değişmez

Azalır







6-D  7-B 8-D 9-B 328





Ünite 10 MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 4. Noktasal Ι1, Ι2 ışık kaynak-

1. Yarıçapı r olan içi boş kürenin O merkezine, şiddeti I olan noktasal ışık kaynağı konuluyor. Bu durumda kürenin iç yüzeyindeki toplam ışık akısı F kadar oluyor.

 

ları, üzerinde 1 ve 2 nolu delikler olan engel ve perde şekildeki gibi yerleştirilmiştir.





I. Işık kaynağının şiddetini değiştirmek II. Yarıçapı daha büyük olan küre kullanmak

işlemlerinden hangileri yapıldığında F ışık akısı değişir?

 

D) I ve III 

A) K 

B) L 



ÖSYM Sorusu



I ışık ışınının K ortamından L ve M ortamlarına geçişi Şekil I ve Şekil II’de verilmiştir.







 



D) N 

Buna göre,

B) Yalnız II  D) I ve III 













 









 

 



 

I. n2 > n1 dir.

Prf Yayınları







A) Yalnız I 





Buna göre,





mek ya da yakınlaştırmak için kullanılabilir.

2. İnce kenarlı bir mercek cisimlerin görüntülerini büyüt-

araçlarından hangilerinde ince kenarlı mercek kullanılır?



 



ve paralel yüzeylerle birbirlerinden ayrılmış saydam ortamlarda I ışık ışınının izlediği yol şekildeki gibidir.

III. Hücreleri görüntülemede kullanılan mikroskoplar.



Buna göre I ışık ışını L ortamından M ortamına geçerken;

E) I, II ve III 

II. Gökyüzündeki cisimleri görüntülemek için kullanılan teleskoplar.





E) P

C) I ve II

I. Fotoğraf çekiminde kullanılan makineler.



  

C) M 

5. Kırılma indisi n1, n2, n3 olan

 

 

2 deliklerinden geçen ışınlar kırınıma uğramıyor kabul edilecek)

III. Işık kaynağını O noktasından alıp K noktasına koymak

B) Yalnız II 



Buna göre, perdenin hangi noktası iki ışık kaynağından da ışık alır? (1 ve

Buna göre,

A) Yalnız I 

Test - 21









 



II. n3 > n1 dir. III. n1 > n3 tür.

şekillerindeki yollardan hangilerini izleyebilir?

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

C) I ve II

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

A) Yalnız I

B) I ve IV

C) II ve III

D) I, II ve III

 

E) II, III ve IV 

E) I, II ve III  Çözüm:

6.

3. Bir P bölgesine gelen I ışık ışı-



nı bölgeden şekildeki gibi I' ışını olarak çıkıyor.

 



Ayşe'nin verdiği cevap aşağıdaki gibidir.

Buna göre, 



Öğretmenin, öğrencilere sorduğu yazılı sorularından biri, "Işığın kırılması sonucu oluşan durumlara günlük hayattan beş örnek veriniz." şeklindedir.

1. Beyaz ışığın prizmalarda renklerine ayrılması



2. B  azı açılardan bakıldığında, akvaryumdaki balığın, akvaryumun yan camında görüntüsünün görülmesi 3. Su dolu bardaktaki kaşığın kırıkmış gibi görünmesi





4. Y  üzeyi hafif dalgalanan bir havuzun dibinde, dalgalanan aydınlık bölgelerin oluşması



5. Gökkuşağının oluşması

P bölgesinde verilen optik düzeneklerinden hangileri olabilir? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

Buna göre, 20 puan değerindeki bu sorudan Ayşe kaç puan alır?

C) I ve II

A) 4 

E) II ve III 

1-A 2-E 3-C 4-C 5-D 6-D 329

B) 8 

C) 12 

D) 16 

E) 20

K'den L'ye geçen ışın normale yaklaşmış, K'den M'ye geçen ışın normalden uzaklaşmıştır. O zaman kırma indisleri arasında nL > nK > nM ilişkisi vardır. nL > nM olduğu için L'den M'ye gönderilen ışın; normalden uzaklaşarak kırılabilir, tam yansıma yapabilir. Ortamları ayıran yüzeye paralel gidebilir. Cevap E

MEB (EBA) UYUMLU SORULAR 10. Aynalarla ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi

7. Odak noktası F olan çukur ayna ve düzlem aynadan oluşan düzenekte I1, I2, I3 ışık ışınları şekildeki gibi gönderiliyor.

A) Çukur aynalar, üzerine paralel gelen ışınları bir noktada toplayabilir.

ÖSYM Sorusu



Bir kalem, üzerine düşen beyaz ışıktan sadece kırmızı renkli olanı soğurup diğerlerini yansıtıyorsa bu kalem hangi renkte görünür? A) Kırmızı

B) Yeşil

C) Mavi

D) Cyan

 

yanlıştır?

E) Magenta 





Kalem, ışığın ana renklerinden (kırmızı, yeşil, mavi) kırmızıyı soğurduğuna göre yeşil ve maviyi yansıtmıştır. Yeşil ve mavinin karışımı cyan olarak algılanır. Cevap D

C) Çukur aynalarda oluşan görüntüler cisimden daha büyük olabilir.

 

B) Yalnız I3 

 D) I2 ve I3 E) I1, I2 ve I3 

11. K ve L cisimlerinin kırmızı, yeşil ve mavi ışığa karşı duyarlılıkları tablodaki gibidir.

8. Eşit bölmeli düzleme, düzlem aynalar şekildeki gibi konulmuştur.



Aydınlanma ile ilgili kavramlardan; ışık şiddetinin birimi cd, ışık akısının birimi lm ve aydınlanma şiddetinin birimi lüx’tür.

II. toplam ışık akısı, III. aydınlanma şiddeti







Prf Yayınları

ÖSYM Sorusu

I. kaynağın ışık şiddeti,

E) Tümsek aynada oluşan görüntüler cisimlerden küçüktür.

C) I1 ve I2



Buna göre;

D) Araba farlarında ışığın aynı yönde yayılmasını sağlamak için tümsek aynalar kullanılır.

Buna göre, hangi ışınlar yansımalar sonucu kendi üzerinden geri döner? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) Yalnız I2 

Çözüm:

B) Cisimlerden aynalara ulaşan ışınların, aynalarda yansıması ile cisimlerin bu aynalarda görüntüsü oluşur.





C) M 

D) N 

B) Yalnız III

C) I ve II

D) II ve III

 

E) I, II ve III 

Yansıtıyor

Soğuruyor

Soğuruyor

L

Yansıtıyor

Yansıtıyor

Yansıtıyor

Buna göre, K ve L cisimlerinin rengi aşağıda verilenlerden hangisi olabilir? K

L

A) Kırmızı Beyaz

D) Mavi

Yeşil

E) Kırmızı

Yeşil

saydam sıvı bulunan kabın tabanında noktasal bir ışık kaynağı vardır.

9. Sarı renkli bir kağıt üzerine kırmızı kalemle K, yeşil kalemle Y, mavi kalemle M harfi yazılıyor.

  

Karanlık ortamda kabın yüzeyinde oluşan aydınlık bölgenin alanı,



Işık kaynağının şiddeti kaynağın gücüne (özelliğine) bağlıdır.

Aydınlanma şiddeti ise kaynaktan olan uzaklığın karesi ile ters orantılıdır. Cevap B

K

12. İçinde h yüksekliğinde

Çözüm:

Kaynağın ışık akısı, ışık şiddeti ile orantılıdır.

Mavi ışık

E) P

değişkenlerinden hangilerinin büyüklüğü ışık kaynağına olan uzaklığa bağlı olarak değişir? A) Yalnız I

Yeşil ışık

C) Beyaz Siyah

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

B) L 

Kırmızı ışık

B) Siyah Beyaz

Buna göre, I ışık ışını düzlem aynalardan yansıdıktan sonra hangi noktadan geçmez?

A) K 

Cisim



I. Sıvının yüksekliği II. Sıvının kırıcılık indisi III. Işığın rengi

Bu kağıt karanlık ortamda yeşil ışıkla ile aydınlatıldığında hangi harfler okunabilir? A) Yalnız K   

B) Yalnız Y 

D) K ve M 

niceliklerinden hangilerine bağlıdır? A) Yalnız I 

C) Yalnız M

 

E) Y ve M 

7-D 8-B 9-D 10-D 11-A 12-E 330

B) Yalnız II  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

Ünite 10 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 1. Bir top ile noktasal K ve L ışık kaynakları perde önü-

3. Mete, K noktasındaki aydınlanma şiddetini karşılaştır-

ne şekildeki gibi konuluyor.

mak için, noktasal ışık kaynağı, X filtresi ve perde ile önce Şekil - I'deki düzeneği sonra Şekil - II'deki düzeneği kuruluyor.

 

Test - 22





 













Buna göre perde üzerinde oluşan gölge aşağıdakilerden hangisine benzer? ( : tam gölge ;



 

 

: yarı gölge)







 

Buna göre,





Işık, çok kırıcı bir ortamdan az kırıcı başka bir ortama geçerken gelme açısına bağlı olarak az kırıcı ortama kırılmak yerine geldiği ortama geri dönebilir. Bu olaya "tam yansıma" denir. Buna göre;

I. Bağımsız değişken, ışık kaynağının şiddetidir. II. Sabit tutulan değişkenler, X filtresi ve d uzaklıklarıdır.



ÖSYM Sorusu

III. Bağımlı değişken, K noktası çevresindeki aydınlanma şiddetidir.



yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

B) Yalnız II  D) I ve III 

II. yakınsak bir mercekten bakıldığında uzaktaki cisimlerin ters görünmesi, III. ışığın fiberoptik kablonun içinden dışarı çıkmadan iletilmesi

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

 

I. balıkların, suyun yüzeyinde diğer balıkların yansımasını görmesi,

olaylarından hangileri, tam yansıma olayının sonucudur? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve III

 

E) II ve III 

Çözüm: Su yüzeyinde görüntü oluşumu, yansımanın bir sonucudur. Merceklerde görüntü oluşumu ise kırılmanın sonucudur. Işığın fiberoptik kablolarla iletimi de ışığın kablo içinde yansımaya uğraması ile gerçekleşir.

2. Karanlık bir ortamda, düzlem ayna, top, perde ve noktasal K ışık kaynağı ile şekildeki düzenek kurulmuştur.

4. O merkezli yarım küre şeklindeki   









 





 

 

 

331

 





 





I ve III tam yansıma olayının sonucu, II ise kırılmanın sonucudur. Cevap D

 





1-C 2-A 3-E 4-B





 





Camdan havaya sınır açısı 42°  olduğuna göre, I1 ve I2 ışık ışın larının izlediği yol aşağıdakilerden hangisi gibidir? (θ > 45° ve a < 45° dir.)

Buna göre, perde üzerindeki gölgenin şekli aşağıdakilerden hangisi gibi olur? 





cam ortama şekildeki gibi I1 ve I2 ışık ışınları gönderiliyor.



ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. İki tane özdeş tam yansımalı prizmaya şekildeki gibi

8. Karanlık bir ortamda beyaz topun üzerine şekildeki

ışık ışınları gönderiliyor.

gibi el fenerleri ile yeşil, mavi ve kırmızı ışık düşürülüyor. 



ÖSYM Sorusu Bir mum, esnek bir düz aynanın önüne Şekil I'deki gibi konulduğunda mumun düz ve sanal bir görüntüsü oluşuyor. Daha sonra, mumun ve aynanın konumları değiştirilmeden ayna Şekil II'deki gibi bükülerek tümsek ayna hâline getiriliyor. 









Buna göre, hangi ışın geldiği doğrultuda düzeneği terk eder? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) I1 

B) I2 

Topa üstten bakan bir gözlemci 1 ve 2 bölgelerini hangi renkte görür?

C) I3 D) I4 E) I5





Buna göre Şekil II'de oluşan görüntünün büyüklüğü ve yönünün (muma göre düz veya ters) Şekil I'deki görüntüye göre değişimi, aşağıdakilerden hangisi gibi olur? Görüntünün büyüklüğü

Görüntünün yönü

A)

Azalmıştır

Değişmemiştir

B)

Azalmıştır

Değişmiştir

C) Değişmemiştir Değişmemiştir D)

Artmıştır

Değişmemiştir

E)

Artmıştır

Değişmiştir

6. Şekildeki ıraksak mercek ve çukur ayna düzeneğinde merceğin odak uzaklığı 30 cm, aynanın odak uzaklığı ise 40 cm'dir.

B) 20 

 

C) 30 

D) 40 

B) Sarı

Magenta

C) Sarı

Cyan

D) Magenta

Sarı

E) Magenta

Cyan

E) 50

ta saydam sıvı vardır. Havadan sıvıya gelen I ışık ışını sıvıyı şekildeki gibi I' ışını olarak terk ediyor. 

7. Şekildeki yakınsak mercek ve tümsek aynadan olu-



I. Kaptan sıvı alınırsa x uzaklığı artar. II. Kaba su ilave edilirse x uzaklığı azalır. III. Kırıcılık indisi daha büyük saydam sıvı kullanılırsa x uzaklığı azalır.



Şekildeki gibi merceğe gelen I ışık ışını kendi üzerinden geri dönebilmesi için ayna ile mercek arası d uzaklığı kaç cm olmalıdır? A) 20 

B) 30 



Işının sıvı yüzeyine değdiği ve sıvı yüzeyini terk ettiği noktalar arası uzaklık x kadar olduğuna göre,  

Tümsek aynada görüntü daima cisimden küçük ve cisme göre düz olur.



 

şan düzenekte, merceğin odak uzaklığı 40 cm, aynanın odak uzaklığı 20 cm'dir. 

Cevap A

Magenta

9. Düşey kesiti verilen ve tabanı düzlem ayna olan kap-

Çözüm:

Görüntünün boyu küçülür, yönü değişmez.

A) Cyan



 Merceğe şekildeki gibi gelen I ışık ışınının kendi üzerinden geri dönebilmesi için ayna ile mercek arası d uzaklığı kaç cm olmalıdır?

A) 10 

1. Bölge 2. Bölge

Prf Yayınları

 

 















C) 40 

D) 50 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

E) 60

 

5-B 6-E 7-C 8-B 9-C 332

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

Ünite 10 ÜNİTE ÖLÇME TESTİ

Test - 23

1. Noktasal K, L ışık kaynakları ve opak X, Y küreleri bir

3. Odak uzaklığı f kadar olan yakınsak mercek ve düz-

perde önüne şekildeki gibi konulduğunda perdede yalnız tam gölge oluşuyor.

lem aynadan oluşan düzenekte asal eksen üzerine şekildeki gibi noktasal I ışık kaynağı konulmuştur. 

  









 





ÖSYM Sorusu

 

Buna gölge,

Buna göre, ışık kaynağının düzlem aynadaki görüntüsü hangi noktada oluşur?

l. X küresinin yarıçapı, Y küresininkinden küçüktür. ll. X cismi yok edilirse tam gölgenin alanı azalır.

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

lll. L kaynağı yok edilirse tam gölgenin alanı değişmez.

Bir I ışık ışını, özdeş birim karelerden oluşan düzleme yerleştirilmiş, asal eksenleri çakışık olan yakınsak X ve ıraksak Y merceklerinde kırılırken şekilde belirtilen yolu izlemiştir. 

A) K 

B) L 

C) M 

D) N 

E) P



  

yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) Il ve IlI 

C) l ve II X'in odak uzaklığı fX , Y'nin odak fX uzaklığı da fY olduğuna göre fY oranı kaçtır?

E) I, II ve III 

2. Bir çukur ayna asal ekse-



nine kadar saydam sıvıya daldırılıyor. F odak noktasına gelen I2 ışık ışını çukur aynadan yansıdıktan sonra kendi üzerinden geri dönüyor.

  

 

Prf Yayınları

A) Yalnız I 



A)  

ha birbirlerine paralel ve levhanın önüne de şekildeki gibi noktasal sarı ve mavi renk ışık yayan kaynaklar konulmuştur.

 





Buna göre, perde üzerinde oluşan aydınlık bölgelerin şekli ve renkleri aşağıdakilerden hangisi gibi olabilir?

 



E) 4 







 













K noktasından gelen ışın X'te kırıldıktan sonra L noktasına yönelmiştir. K ve L'nin X'e olan uzaklıkları eşit olduğu için bu noktalar X'in 2F noktalarıdır. fX = 2 birim L noktası Y'nin odağıdır. fY = 2 birim fX fY









   

1-D 2-B 3-A 4-B 333

  









C) 1

Çözüm:

 



D) 2 

1   2







B)

4. Beyaz perde ve ortasında dairesel delik bulunan lev-

Buna göre, I1 ışık ışını aynadan aşağıdakilerden hangisi gibi yansıyabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) 

1   4



=1 Cevap C

ÜNİTE ÖLÇME TESTİ 5. K, L, M, N saydam ortamları paralel yüzeylerle birbir-

8. Odak uzaklığı f kadar olan ince kenarlı cam mercek

lerinden ayrılmıştır. 











Mercek ok yönünde kaç birim hareket ettirilirse, ilk durumdaki görüntü ile son durumdaki görüntü yine aynı noktada oluşur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

I. α açısını değiştirmek 

II. L ortamını çıkarıp K ile M ortamlarını birleştirmek 

 





A) 1 

III. M ortamını çıkarıp L ile N ortamlarını birleştirmek

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

işlemlerinden hangileri yapıldığında θ açısı değişir?

A) 1 

B) 2  D) 4 

C) 3 E) 5 

Çözüm: K ve M ortamlarının ışığı kırma indislerinin eşit olması, ışığın paralel yüzlü L ortamını geçtikten sonra paralel kaymaya uğramasına sebep olur. (Tıpkı hava ortamında bulunan paralel yüzlü cam ortamı geçen ışığın paralel kaymaya uğraması gibi) K ortamından L ortamının ayırıcı yüzeyine gelen ışın, bölmelerin köşeleri boyunca yani normal ile 45° lik açı yapacak biçimde geldiğinden L ile M ortamlarının ayırıcı yüzeyinden yine normalle 45° lik açı yaparak gider. Işının aynı eğimle P noktasına ulaşması için 2 nolu ışın gibi L ortamına geçmesi gerekir. Cevap B

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

6. Tabanında çukur ayna olan bir kap odak noktasına kadar su ile doldurulmuştur.

 

I ışık ışını su yüzeyine dik olarak gönderildiğine göre, ışın 1, 2, 3 yollarından hangilerini izleyebilir? A) Yalnız 1   

   

 

B) Yalnız 2 

D) 1 ve 3 



Prf Yayınları



K ortamının ışığı kırma indisi M ortamınınkine eşit olduğuna göre, bu ışının izlediği yol 1, 2, 3, 4, 5 ile belirtilenlerden hangisidir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

 

 



Buna göre,









K ortamından gelen I ışık ışını, L ortamında şekilde kesikli çizgilerle belirtilen yollardan birini izleyerek M ortamındaki P noktasından geçiyor. 





ÖSYM Sorusu

hava ortamındadır. Merceğin asal ekseni üzerine noktasal I ışık kaynağı konuluyor.

9. Odak uzaklıkları f olan çukur ayna, ince kenarlı mercek ve düzlem ayna ile I şiddetindeki noktasal ışık kaynakları perde önüne Şekil I, II, III'teki gibi konulmuştur.

C) Yalnız 3



E) 1, 2 ve 3 



7. Bir çukur aynanın önüne X cismi konulduğunda gö-



rüntüsü zahiri ve P noktasında oluşuyor.

   

  



 



 



   

 

 

 



  

Buna göre, çukur aynanın tepe noktası,

  

I. L II. L - M arası

K noktası çevresinde oluşan aydınlanmalar sırasıyla EI, EII, EIII ise bunlar arasındaki ilişki nedir?

III. M noktalarından hangisinde olabilir? A) Yalnız I   



B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) II ve III 

A) EI > EII > EIII

B) EI > EIII > EII

C) EIII > EII > EI

D) EII > EI > EIII

 

5-A 6-E 7-D 8-C 9-B 334

E) EII = EIII > EI 

Ünite 10 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 1. Karanlık bir ortamdaki O mer-

3. X, Y, Z prizmalarına gelen aynı renkli I ışık ışınları priz-



kezli, beyaz renkli küresel cisim, yeşil ve kırmızı ışık yayan noktasal kaynaklar ile şekildeki gibi aydınlatılıyor.

malarda şekillerde gösterilen yolları izliyor. Prizmaların şekilde verilen açıları arasında q1 < q2 < q3 ilişkisi vardır.



Örnek: 

Buna göre, cisme kırmızı kay nağın olduğu taraftan bakan birisi cismi aşağıdakilerden hangisi gibi görür?







 



(Kaynaklar, gözlemci ve küresel cismin merkezi aynı düzlemdedir.)



Test - 24



 





Prizmaların kırılma indisleri nX, nY, nZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?





A) nX > nY > nZ

B) nZ > nY > nX

C) nX > nZ > nY

D) nY > nX > nZ 

 

E) nX = nY = nZ 

Aynı evde yaşayan üç kişilik ailenin fertlerinin boyları 140 cm, 176 cm ve 182 cm'dir. Eve boy aynası (düzlem ayna) alınacaktır ve aynada evdeki herkesin kendisini tamamen görebilmesi istenmektedir. Buna göre, aynanın boyunun en az kaç cm olması gerekir? (Ayna, düşey duvara asılacak ve insanlar aynaya dik konumda bakacaktır. İnsanların boyu ile göz hizasının yerden yüksekliğini eşit kabul ediniz.)

A) 70   

B) 140  D) 105 

C) 91

E) 112 

2. Karanlık bir odada, küresel ışık kaynağı, küresel en-

Prf Yayınları

Çözüm:

gel ve paralel iki perde ile kesiti şekildeki gibi olan düzenek kurulmuştur.

4. Karanlık bir ortamda, düşey kesiti verilen düzenekte,

Bir kişinin düzlem aynada kendi boyunun tamamını görebilmesi için aynanın boyunun, kişinin boyunun en az yarısına eşit olması gerekir.

düzlem ayna ve beyaz bir perdenin arasına silindirik opak cisim konulmuş ve paralel ışık demeti aynaya şekildeki gibi gönderilmiştir.

Bununla birlikte aynanın, kişinin yarı yüksekliğinden itibaren yukarıda olması gerekir.





Evdeki en kısa boylu kişi 140 cm olduğu için aynanın alt kısmının yerden 70 cm yukarıda olması ve üst kısmının da yerden 182 cm yukarıda olması gerekir.



 

 

Küresel engelin perdelerde oluşan gölgeleri aşağıdaki şekillerden hangisindeki gibidir? 







Buna göre, cismin perdede oluşan gölgesi aşağıdakilerden hangisi gibidir? 











 

1-B 2-B 3-A 4-A 335



Aynanın boyunun 182 – 70 = 112 cm olması gerekir. Cevap E

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) 5. Birbirine paralel K, L düzlem aynaları ve X cismi şe-

8. Işıklı bir P cismi ve asal ekseni x doğrultusu, odağı F

kildeki gibidir. L aynası ok yönünde bir bölme kaydırıldığında L'de oluşan ilk üç görüntünün yer değiştirmeleri sırasıyla x1, x2, x3 oluyor.

noktası olan çukur ayna şekildeki gibi konulmuştur. 



Örnek:



Farklı iki saydam ortamın ayrılma yüzeyi üzerindeki bir noktaya gönderilen tek renkli I ışık ışınının bu noktadan yansıyanı ve kırılanı şekildeki gibidir. 

  



 



(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) x1 = x3 > x2

B) x2 > x1 = x3

C) x1 = x2 = x3

D) x3 > x1 = x2



E) x1 = x2 > x3 



θ3

A) Büyürdü

Küçülürdü

B) Büyürdü

Büyürdü

C) Değişmezdi

Büyürdü

D) Küçülürdü

Büyürdü

E) Değişmezdi

Değişmezdi

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) 0 

6. Saydam X ortamı içerisindeki ikizkenar dik prizmaya gönderilen Ι ışık ışını şekilde belirtilen numaralı yollardan hangisini kesinlikle izleyemez?

B) 2 



C) 3 



D) 4 

C) 2 

D) 3 

E) 4



 

A) 1 

Çözüm:



B) 1 





Prf Yayınları

θ2



P cisminin bu aynada oluşan görüntüsü P' olduğuna göre ayna, asal ekseni y doğrultusu olacak biçimde O noktası etrafında ok yönünde döndürülürse P' kaç birim yer değiştirir?

θ1 açısı daha küçük olsaydı θ2 ve θ3 açıları için ne söylenebilirdi?





Buna göre, x1, x2, x3 arasındaki ilişki nedir?

 







E) 5

 

q1 açısının daha küçük olması, gelen ışının normale yaklaşması anlamına gelir. Bu durumda yansıyan ve kırılan ışınlar da normale yaklaşır. Bu durumda q2 nin büyüyeceği kolayca görülür. Gelen ışının sapması, kırılan ışının sapmasından daha büyük olduğu için q3 de büyür.

7. Tamamen berrak su ile dolu bir havuzun tabanının

9. Şekillerde özdeş merceklerin odaklarında özdeş ışık

ortasına noktasal kırmızı ve yeşil renk ışık yayan kaynaklar konulmuştur.

kaynakları bulunmaktadır. Kaynaklardan yayılan ışınların perdeler üzerindeki K, L, M noktaları çevresinde oluşturduğu aydınlamalar sırasıyla EK, EL ve EM dir.

Tamamen karanlık bir ortamda, havuz yüzeyinin aşağıdakilerden hangisi gibi görülmesi beklenebilir? 









 





 



 



Buna göre, bu aydınlanmalar arasındaki ilişki nedir? (Bölmeler eşit aralıklı, soğurulmalar önemsenme

yecektir.)



Cevap B

A) EL > EK > EM

B) EK = EL = EM

C) EK > EL = EM

D) EK = EL > EM

 

5-D 6-D 7-B 8-A 9-E 336

E) EK > EL > EM 

Ünite 10 ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ

1.

3.

Cevap A

Prf Yayınları

Cevap B

4.

2.

Cevap B

Cevap A

337

ÖZEL TEST (İLERİ DÜZEY SORULAR) ÇÖZÜMLERİ BAŞLIK

5.

8.

Cevap D

Prf Yayınları

6.

Cevap A

Cevap D

7. 9.

Cevap B

Cevap E

338

KARMA TESTLER [9. VE 10. ÜNITELER]

KARMA TESTLER, 9. ÜNİTE: DALGALAR 10. ÜNİTE: OPTİK ÜNİTELERİNİN KAZANIMLARINI İÇERMEKTEDİR.

KARMA TEST (9. VE 10. ÜNİTELER) 1. Duvarları beyaza boyanmış karanlık bir odanın duvar-

Test - 1

4. Tek renk I ışık ışınının saydam K, L, M ortamlarında

larının sarı renk görülmesi isteniyor.

izlediği yol şekildeki gibidir.











ÖSYM Sorusu

  

Bir dalga leğeninde, K ortamından L ortamına geçen bir doğrusal atmanın t = 0 anındaki durumu şekildeki gibidir.

 

 

Bu odada bulunan ve kırmızı, yeşil ve sarı renk ışık veren lambalarla kurulmuş şekildeki devrenin açık uçların bulunduğu X, Y, Z kısımlarından hangisine üreteç bağlanmalıdır?

K, L, M ortamlarının kırma indisleri sırasıyla nK, nL, nM olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir?

A) Yalnız X 

A) nK > nL > nM

B) nL > nM > nK

C) nL > nK > nM

D) nL > nK = nM

D) X ya da Y 

C) Yalnız Z

E) X ya da Z 

 

E) nK = nM > nL 

C) tL > tK > t

D) tL > tK = t

 

Kırmızı

Sarı

Yeşil

Mavi





3. İdeal türdeş yaylarda oluşturulmuş dalgalarla il

gili; I. Sabit uçtan yansıyan atmanın genliği değişmez.

     

M ışınının rengi yeşil olduğuna göre, I. K kırmızı, L sarı renklidir. II. N mavi, P mor renklidir. III. Cam ortamda hızı en büyük olan ışık P'dir.

yargılarından hangileri doğrudur?

yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

A) Yalnız I 

E) I, II ve III 

 

1-D 2-A 3-E 4-C 5-C 341

D) I ve II

E) I ve III 

B) Yalnız II  D) I ve II 

Sığ ortamdan derin ortama geçen doğrusal atma hızlanır ve yayılma doğrultusu normalden uzaklaşır. Soruda verilen doğrusal atmanın gelen ve kırılan kısımlarına bakıldığında, atmanın yayılma doğrultusunun normalden uzaklaştığı görülür. Buna göre, K ortamı, L ortamından sığdır. I doğrudur. L ortamı K’den derin olduğuna göre, atmanın L’deki hızı K’dekinden daha büyüktür. II yanlış, III doğrudur. Cevap E

III. Baş aşağı gelen atmanın sabit uçtan yansıyanı baş yukarıdır.

A) Yalnız I 

Mor

Cam prizmaya gelen beyaz ışık K, L, M, N, P ışıklarına ayrılmıştır.

II. Baş yukarı gelen atmanın serbest uçtan yansıyanı baş yukarıdır.

C) Yalnız III

Çözüm:

Dalga 700-590 580-560 560-490 490-450 450-400 boyu (nm)

E) t = tK > tL 

B) Yalnız II

5. Görünür bölge ışıklarından bazılarının dalga boyları Renk

B) tL > t > tK

A) Yalnız I

 

şekildeki tabloda verilmiştir.

(Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) t = tK = tL

I. K ortamı, L ortamından daha sığdır.

yargılarından hangileri doğrudur?

Prf Yayınları

K ve L'nin oluşması için geçen süreler sırasıyla tK, tL olduğuna göre; t, tK, tL arasındaki ilişki nedir?

Buna göre;

III. Atmanın L ortamındaki hızı, K’dekinden daha büyüktür.

re beklendikten sonra da L dalgası oluşturulmuştur. 



II. Atmanın K ortamındaki hızı, L’dekinden daha büyüktür.

2. Esnek türdeş bir yayda şekildeki; önce K dalgası, t sü





 

B) Yalnız Y 

 

C) Yalnız III E) I ve III 

KARMA TEST (9. VE 10. ÜNİTELER)

ÖSYM Sorusu Noktasal bir ışık kaynağı ile iki top bir perde önüne yerleştirilmiştir.

6. Sonar cihazlarında yüksek frekanslı ses dalgaları bel-

9. K çukur, L tümsek aynaları asal eksenleri çakışık bi-

li bir bölgeye gönderilir. Ses dalgaları gönderilen yüzeyden yansır. Yansıyan ses dalgalar cihaz tarafından algılanarak elektrik akımına çevrilir ve monitörde görüntülenir. Denizcilikte balık sürülerinin saptanması ve su derinliğinin ölçülmesi amacıyla kullanılır.

çimde konulmuştur. L aynasına asal eksene paralel gönderilen ışık şekildeki yolu izliyor. 

 

 

Buna göre, sonar cihazlarının çalışma prensibinde, I. hız II. zaman 

III. konum

Perdedeki gölge şekildeki gibi olduğuna göre,

A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) II ve III 



K'nin odak uzaklığı fK, L'ninki de fL olduğuna göf re, K oranı kaçtır? fL

niceliklerinden hangileri kullanılır?





C) I ve III

E) I, II ve III 

A) 3 

I. Topların yarı çapları birbirine eşittir.

B)

5   2

C) 2 

D)

3   2

E) 1

II. Topların merkezleri ışık kaynağına eşit uzaklıktadır.

yargılarından hangileri kesinlikle yanlıştır? A) Yalnız I

B) Yalnız II

C) Yalnız III

D) I ve II

tanesi ince kenarlı mercekte kırıldıktan sonra merceği geçiyor. 

  

E) II ve III 





Çözüm:



I. Topların yarıçapları eşit iken birisi kaynağa yakın, diğeri uzak olabilir. Bu durumda perdede istenilen gölge elde edilebilir. (I doğru olabilir) II. Şekildeki düzeneğe göre de perdede istenilen gölge biçimi elde edilir. Işık kaynağı topların merkezine eşit uzaklıkta olur. (II doğru olabilir.)  



kaynağının oluşturduğu doğrusal, periyodik dalgaların tepe çizgilerinin üstten görünümü şekildeki gibidir.

A) 1 

B) 2 

C) 3 

D) 4 





E) 5









Ölçekli çizilen dalga tepeleri arasındaki uzaklıklar; K bölgesinde artmış, L ve M bölgelerinde sabittir.

8. Düzlem aynalarla kurulu düzeneğe I ışık ışını şekilde-

Yansımalar önemsenmediğine göre,

ki gibi gönderiliyor.

I. K bölgesinde, kaynaktan uzaklaştıkça derinlik artmaktadır.

 



III. Topların merkezi ile ışık kaynağının merkezi aynı doğru üzerinde olursa iki ayrı gölge elde edilemez. Oluşan gölgeler iç içe olur. (III kesin yanlış)

10. K, L, M bölmelerinden oluşan dalga leğeninde, dalga

Buna göre, bu ışın 1, 2, 3, 4, 5 ile verilenlerden hangisidir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)





 

 

 

7. K noktasal ışık kaynağından çıkan ışık ışınlarından bir

Prf Yayınları

III. Topların merkezleri ile ışık kaynağı aynı doğru üzerindedir.









II. L bölgesinin derinliği, M bölgesininkinden fazladır. III. Dalgaların M bölgesindeki frekansı, L bölgesindeki frekansından büyüktür. yargılarından hangileri doğrudur?

Buna göre, aynalardan yansıyan ışın hangi noktadan geçer? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız I 

Cevap C

A) K 

B) L 

C) M 

D) N 

 

E) P

6-E 7-E 8-E 9-D 10-C 342

B) Yalnız III  D) I ve III 

E) I, II ve III 

C) I ve II

KARMA TEST (9. VE 10. ÜNİTELER)

Test - 2

1. Kalın ve ince yaylar uçlarından birbiriyle birleştirilip iki

4. Özellikleri değişmeyen bir ortamda ayrı ayrı üretilen K

nokta arasında geriliyor. Kalın yayda, ince yaya doğru hareket eden bir baş aşağı atma oluşturuluyor.

ve L dalgalarının bir anlık görünümleri Şekil - I ve Şekil - II'deki gibidir. 

Buna göre; gelen, iletilen ve yansıyan atmalarla ilgili;



ÖSYM Sorusu  

I. İletilen atma baş aşağı olur. II. Yansıyan atma baş yukarı olur. III. İletilen atmanın genişliği, yansıyandan büyüktür.



 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II



II. K'nin frekansı L'ninkinden büyüktür. III. K'nin genliği L'ninkinden büyüktür. (Bölmeler eşit aralıklıdır.)

A) Yalnız I   

2. Odak uzaklıkları fX olan X merceği ile fY olan Y aynası

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III

E) I, II ve III 

A) 1 



5. Odak uzaklığı f olan çukur ayna, I noktasal ışık kay-

C) fX + 2fY

nağı ve saydam olmayan küre perde önüne şekildeki gibi yerleştirilmiştir.

E) fX – fY 

  



3. X ve Y noktasal cisimleri şekildeki konumlardan aynı anda Á vX ve Á vY sabit hızları ile aynı anda geçerek kesikli çizgilerle gösterilen yörüngeleri izliyor. G noktasından aynaya bakan gözlemci X ve Y

3   5

B)

4   5

C) 1 

 

 

 

Küre ok yönünde hareket ettirilirken perdede oluşan tam gölge ve yarı gölge için ne söylenebilir?

  

v cisimlerini aynada eşit süre gördüğüne göre, X vY oranı kaçtır? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A)

E) 5 



B) 2fX + fY  D) 2fX + 2fY 

C) 3

Yayılma doğrultuları engelden yansıtılıp, bu doğrulara dik dalga tepesi çizilerek şekildeki gibi çözüm yapılabilir.

Buna göre; d uzaklığı, fX ve fY cinsinden nedir?

 

B) 2  D) 4 



A) fX + fY 



Çözüm:

Prf Yayınları

 





Su derinliği değişmeyen bir dalga leğeninde t0 = 0 anındaki konumu ve hareket yönü şekildeki gibi olan KL atmasının belli bir t anındaki görünümü kesikli çizgilerle belirtilenlerden hangisi olabilir?

 

asal eksenleri çakışacak biçimde konulmuştur. Asal eksene paralel gelen I ışık ışını kırılma ve yansımalardan sonra kendi üzerinden geri dönüyor. 





yargılarından hangileri doğrudur?





I. K ve L dalgalarının ilerleme hızları eşittir.

E) I, II ve III 





Buna göre,

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 



D)

5 5  E) 4 3

Tam gölge

Yarı gölge

A)

Değişmez

Azalır

B)

Artar

Artar

C)

Değişmez

Artar

D)

Azalır

Azalır

E)

Azalır

Artar

1-D 2-C 3-C 4-E 5-A 343







Cevap C

KARMA TEST (9. VE 10. ÜNİTELER) 6. Bir küresel ayna asal ekseni şekildeki gibi olacak bi-

9. İçinde sabit derinlikte su bulunan özdeş K, L dalga le-

çimde konulduğunda K noktasında konulan bir cismin görüntüsü N noktasında oluşuyor.

ğenlerinde oluşturulmuş periyodik doğrusal dalgaların üstten görünümü şekildeki gibidir.

 



 











 





O noktasından birbirine eklenmiş K ve L yayları F büyüklüğündeki kuvvetle gerilerek K'de bir atma oluşturulmuştur. Atmanın Şekil - I'deki konumundan t süre sonra, iletileni ve yansıyanı arasındaki uzaklık Şekil - II'deki gibi 3x oluyor. 



 

I. Düzenekte kullanılan ayna çukur aynadır. III. Aynanın tepe noktası M'dedir.

I. leğenlerdeki su derinliği,

yargılarından hangileri doğrudur?

II. dalgaların frekansı,

 

B) I ve II 

D) II ve III 

C) I ve III



(Dalga tepeleri ölçekli çizilmiştir.)

E) 9 

 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) Yalnız III E) II ve III 

7. Hasan televizyonda bir cam bardağın ses dalgaları ile kırıldığını izliyor. Hasan'ın televizyonda izlediği bu olay sesin hangi özelliği ile ilgilidir? A) Yansıma   

B) Tını 

C) Soğrulma

D) Rezonans 

E) Yankı 

Prf Yayınları

D) 8 

C) 6



niceliklerinden hangileri de kesinlikle farklıdır?

E) I, II ve III 

A) Yalnız I 

B) 4,5 



III. dalgaların dalga boyu A) Yalnız III 



Başlangıçta yayları geren kuvvet 4F olsaydı Şekil - I'deki konumundan t süre sonra yansıyan ve iletilen atmaların uçları arasındaki uzaklık kaç x olurdu? (Yaylar yeterince uzundur.)

 



K'de üretilen dalgaların karşı kıyıya ulaşma süreleri, L'de üretilenlerden farklı olduğuna göre;

II. Aynanın odak noktası P'dedir.



A) 4 



Noktalar eşit aralıklı olduğuna göre,

 

 



Örnek:

10. İnce kenarlı mercek önüne konulan bir cismin görüntüsü ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi kesinlikle yanlıştır? A) Merceğin karşı tarafında oluşur.

Çözüm:

B) Cisimle aynı tarafta oluşur.

Şekil - I'de atmanın uç kısmının O'ya olan uzaklığı x iken Şekil - II'de de x'tir. Atmanın ucu 0,5t sürede O'ya ulaşmıştır. Yansıyan 0,5t sürede x, iletilen de 0,5t sürede 2x yol almıştır.

C) Cisme göre ters ve küçüktür. D) Cisme göre düz ve büyüktür. E) Cisme göre düz ve küçüktür.

8. Cam ortamından hava ortamına gönderilen X, Y ışınlarının izlediği yol şekildeki gibidir. 

Yayı geren kuvvet 4 katına çıkarsa atmaların hızı iki katına çıkar.



11. Hava ortamında bulunan prizmaya I1 ve I2 ışık ışınla-



Atma ilk konumundan O noktasına 0,25t sürede gelir. Yansıyan ve iletilenler de 0,75t sürede 3x ve 6x yol alır ve uçlar arasındaki uzaklık 9x olur.





rı şekildeki gibi gönderiliyor.







Buna göre, I. X ışını yeşil, Y'de mavi renkli olabilir.

Cevap E



II. X ve Y'nin cam ortamında hızları eşittir.



yargılarından hangileri doğrudur?

 

B) Yalnız II  D) I ve III 





III. X'in frekansı Y'ninkinden küçüktür.

A) Yalnız I 

 





I1 ışınının izlediği yol şekildeki gibi olduğuna göre, I2 ışını 1, 2, 3, 4, 5 yollarından hangisini izler?

C) I ve II

A) 1 

E) I, II ve III 

6-D 7-D 8-D 9-D 10-E 11-B 344

B) 2 

C) 3 

D) 4 

E) 5

KARMA TEST (9. VE 10. ÜNİTELER) 1. Esnek bir yayda oklar yönünde ilerleyen iki atmanın

3. İnce ve kalın yaylar şekildeki gibi O noktasından bir-

t0 = 0 anında konumları şekildeki gibidir.

 

 

 



 









  

 



ÖSYM Sorusu Şekildeki düzenekte, K, L, M noktasal ışık kaynaklarından çıkan ve düzlem aynadan yansıyan birer ışın X noktasından geçiyor. Bu ışınlardan, K'den çıkanla yansıyanı arasındaki açı şekildeki gibi θK dir. Benzer biçimde, L'den çıkanla yansıyanı arasındaki açı θL, M'den çıkanla yansıyanı arasındaki açı da θM dir.





 

 













Buna göre; qK, qL, qM arasındaki ilişki nedir?





 Prf Yayınları





 











İnce yaydan şekildeki gibi ok yönünde ilerleyen bir atmanın O noktasından yansıyan ve iletilenlerinin bir süre sonraki konumları hangisi gibi olabilir?

Atmalar t sürede bir bölme ilerlediklerine göre, 10t süre sonra atmaların konumu aşağıdakilerden hangisi gibi olur? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) 



 





leştirilerek uçlarından gerilmiştir.

 



 

Test - 3





A) θK = θL = θM



B) θK < θL = θM C) θL = θM < θK D) θK < θL < θM E) θM < θL < θK

4. Sabit derinlikli bir dalga leğeninde O noktasında oluş-

2. Odak noktası F olan çukur aynanın asal ekseni üze-

turulan ve şekildeki gibi ilerleyen dairesel dalgalar, küresel engelden yansıdıktan sonra doğrusal hale geliyor.

rine, özdeş X, Y cisimleri ile bir düz ayna şekildeki gibi yerleştirilmiştir. 

 





Yansıma kuralına göre, yansıyan ışınlar X noktasından geçecek şekilde çizim yapılır. 

 





 

Çözüm:











 

 











I. O noktası, küresel engelin odağıdır. II. K noktasında oluşturulan dairesel dalgalar, engelden yansıdıktan sonra doğrusal hale gelir.



III. K noktasında oluşturulan dairesel dalgalar, engelden yansıdıktan sonra K noktasında odaklanır. yargılarından hangileri doğrudur?



 



Noktalar arası uzaklıklar eşit olduğuna göre,

Cisimlerden çıkan ışınların önce çukur, sonra düzlem aynada yansıması ile oluşan görüntüleri aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

  A) Yalnız I 



 

1-E 2-E 3-E 4-E 345

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III E) I ve III 

L ve M'den gelen ışınlar çakışıktır. θL = θM dir. Açılar arasındaki ilişki θK < θL = θM dir.

Cevap B

KARMA TEST (9. VE 10. ÜNİTELER) 5. Işık şiddetleri I1, I2, I3 olan noktasal ışık kaynakları ile

7. İdeal X, Y yayları uç uca eklenerek diğer uçlarından

çukur ayna, düzlem ayna ve yakınsak mercek bir perde önüne şekildeki gibi konulmuştur.

gerilmiştir. X yayında oluşturulan atmanın t = 0 anındaki görünümü ve ilerleme yönü Şekil - I'deki gibidir.



ÖSYM Sorusu 

İki bölmeli bir dalga leğeninde, bölmelerin her birinde su derinliği sabit ve birbirinden farklıdır.









Periyodik su dalgaları leğenin bir bölmesinden diğer bölmesine geçerken dalgaların,









 

I. Yayılma hızı değişir.



yargılarından hangileri kesinlikle doğrudur?

C) Yalnız III

D) I ve III

 











III. Periyodu değişir.

B) Yalnız II





II. Yayılma doğrultusu değişir.

A) Yalnız I





t anında, iletilen ve yansıyan atmaların görünümü Şekil - II'deki gibi olduğuna göre, 2t anında iletilen ve yansıyan atmaların K ve L uçları arasında uzaklık kaç bölmedir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.)



K, L, M noktaları çevrelerindeki aydınlanma şiddetleri eşit olduğuna göre, I1, I2, I3 arasındaki ilişki nedir?

A) 6 

B) 7 

C) 8 

D) 9 

E) 10

E) II ve III 

A) I1 = I2 = I3 

B) I3 > I1 = I2 

C) I3 > I2 > I1

Prf Yayınları

 D) I3 > I1 > I2 E) I1 > I2 > I3 

Çözüm: Dalgaların hızı ortama bağlıdır. Su dalgaları derinliği farklı ortamlara geçerken hızı değişir. Ortamları ayırıcı yüzeye dik gelen dalgalar doğrultu değiştirmez. (II kesin değildir.)

8. 

Periyot dalga kaynağına bağlıdır. Kaynağı terk ettikten sonra dalgaların periyotları değişmez.

 







 

Cevap A

6. Sıvı dolu bir kapta bulunan düz aynaya gönderilen I

Odak noktası F olan yakınsak merceğin önüne konulan özdeş K, L cisimlerinin görüntüleri aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

ışık ışını şekildeki yolu izliyor. 

6





Ayna 2 yönünde döndürüldüğünde ışının düzlem aynadan yansıma açısı küçülür. Yansıyan ışın sıvı yüzeyine daha küçük açı ile gelir ve hava ortamına çıkar. Sıvının kırılma indisi azaltılırsa hava ile sıvı arasındaki indis fark azalır. Sıvı yüzeyine ulaşan ışın hava ortamına çıkar. Cevap E



  

 





 

I ışınının hava ortamına geçmesi için;



I. Ayna 1 yönüne döndürmek

 

II. Ayna 2 yönüne döndürmek





III. Sıvının kırma indisi azaltmak işlemlerinden hangileri yapılabilir?  A) Yalnız I   

B) Yalnız II 

D) I ya da III 





C) Yalnız III

E) II ya da III 

5-C 6-E 7-D 8-A 346





TYT FİZİK DENEMELERİ

TYT FİZİK DENEMESİ

1

1. Şekildeki düzenekte eşit hacimlerde su bulunan, pipet-

3. Düşey kesiti verilen sürtünmesiz yolun K noktasında duran bir cisme sabit ÁF kuvveti yola paralel olacak biçimde PRS yolu boyunca uygulanıyor.

le birbirine bağlantılı özdeş plastik bardaklardan K'deki termometre 20 °C, L'deki de 10 °C yi göstermektedir. Pipeti sıkıştıran mandal düzenekten alınıyor.

  











  







 

 



Buna göre,



I. PR yolunda kinetik enerji artar. II. RS yolunda potansiyel enerji artar.

Buna göre,

III. RS yolunda kinetik enerji değişmez.

I. L'den K'ye su akışı gerçekleşir.

yargılarından hangileri doğru olabilir?

II. Bir süre sonra K ve L'deki termometreler aynı değeri gösterir.

A) Yalnız I 

III. Isı iletimi konveksiyon yolu ile gerçekleşir.

 

yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I 

B) Yalnız II  D) I ve III 

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III  Prf Yayınları

 



2. Kuzey yönünde hareket eden otomobilin ön panelindeki

4. İçlerinde su bulunan K ve L kaplarına konulan cisimler su

gösterge 80 km/h, güney yönünde hareket eden otobüsün panelindeki gösterge 40 km/h değerini göstermektedir.

içinde askıda dengede kalıyor. K kabındaki suya bir miktar tuz, L kabındakine de alkol konulup karıştırılarak yeniden denge sağlanırsa cisimlere etki eden kaldırma kuvvetleri için ne söylenebilir?

Buna göre, I. Otomobilin sürati, otobüsün süratinin iki katına eşittir. II. Otomobilin hızı, otobüsün hızının iki katına eşittir. III. Aynı sürede otomobilin aldığı yol otobüsün iki katına eşittir. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve III 

C) I ve II

E) II ve III 

349

K

L

A)

Değişmez

Azalır

B)

Artar

Azalır

C)

Değişmez

Artar

D)

Artar

Artar

E)

Azalır

Azalır

BAŞLIK TYT FİZİK DENEMESİ 5. Sıvıların üst kısımlarında gözlenen yüzey gerilimi ola-

7. Aynı renk I1 ve I2 ışık ışınlarının saydam X, Y, Z ortamla-

yı,

rında izlediği yollar şekildeki gibidir.

I. Sıvı molekülleri arasındaki kohezyon kuvveti etkisiyle oluşur.



II. Bazı canlıların sıvı yüzeyinde hareket etmesine imkan sağlar.





III. Sıvıların türlerine bağlıdır. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I   



B) Yalnız II  D) I ve III 



C) I ve II Buna göre,

E) I, II ve III 

I. X ortamından Y'ye geçerken II. Y ortamından Z'ye geçerken III. X ortamından Z'ye geçerken durumlarının hangilerinde, ışık ışınları tam yansıma yapabilir? (Bölmeler eşit aralıklıdır.) A) Yalnız I 

6. Elektrik yüklü cisimlerin birbirini çekmesi ya da itmesinden hareket edilerek bir takım araç ve gereçler yapılmıştır. Buna göre, I. Fotokopi makineleri

D) II ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

 

B) Yalnız II 

II. Oto boyama sistemleri III. Fabrika bacalarındaki filtre düzenekleri verilenlerinden hangileri bu araç ve gereçlerdendir? A) I, II ve III   

B) II ve III  D) Yalnız II 

C) I ve II

E) Yalnız I 

TYT FİZİK DENEME - 1 CEVAP ANAHTARI 1-E

2-D

3-E

4-A

350

5-E

6-A

7-D

TYT FİZİK DENEMESİ

2

1. Isıtılan saf suyun özkütlesinin sıcaklığa bağlı değişim gra-

3. Sıvılarda gözlenen bazı olaylar aşağıdaki gibi verilmiştir.

fiği şekildeki gibidir.

I. Olay : C  am yüzeye dökülen bir miktar civanın dağılmadan (küresel olarak) kalması



II. Olay : Y  ağmur damlasının bitki yaprağına yapışması



III. Olay : S  oğuyan çorbanın üst yüzeyinde ince bir kabuk oluşması 



 

Buna göre, bu olayların adezyon, kohezyon, donma ve kılcallık olayları ile doğru eşleştirilmesi aşağıdakilerden hangisi gibi olur?

Buna göre, I. Suyun sıcaklığı 0 °C'den +4 °C'ye kadar artarken suyun hacmi azalır. II. +4 °C'deki suyun sıcaklığı artarken suyun hacmi artar. III. +4 °C'deki su soğutulup donarsa özkütlesi artar. yargılarından hangileri doğrudur? A) Yalnız I  D) I ve II 

C) Yalnız III

II. olay

III. olay

A)

kohezyon

adezyon

donma

B)

kohezyon

kılcallık

adezyon

C)

adezyon

kohezyon

donma

D)

kılcallık

adezyon

kohezyon

E)

adezyon

kılcallık

kohezyon

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

 

B) Yalnız II 

I. olay

2.

4. Bir otoyoldan sabit hızlarla ok yönünde hareket eden X,

I. Kayakçının karda kayarken kayak takımı kullanması

Y, Z araçlarının t0 = 0 ve t1 = t anındaki konumları Şekil - I ve Şekil - II'deki gibidir.

II. Oduncu baltasının daha iyi kesmesi için bilenmesi III. Futbolcuların altlarında vida olan ayakkabılar kullanması



Yukarıda verilen eylemlerden hangilerinde basıncın artırılması hedeflenmiştir?



 



A) Yalnız I   

B) Yalnız II  D) I ve II 

C) Yalnız III





E) II ve III 

 

  





X, Y, Z araçlarının hızları sırasıyla vX, vY, vZ olduğuna göre, bunlar arasındaki ilişki nedir? A) vX > vY > vZ

B) vZ > vY > vX

C) vX > vZ > vY

D) vY > vX > vZ

 

351

E) vX = vZ > vY 

BAŞLIK TYT FİZİK DENEMESİ 5. İç direnci önemsiz 36 volt'luk üreteç; 2 Ω, 4 Ω, 5 Ω'luk

7. Odak noktaları F olan çukur ve tümsek aynaların önüne

dirençler ile bir ampermetre ve bir voltmetreden oluşan devre şekildeki gibidir.  

özdeş K, L cisimleri şekildeki gibi konulmuştur.





  



 

II. L'nin görüntüsü, kendisinden daha küçüktür.

yargılarından hangileri doğrudur?

B)

2

24

C)

4

12

D)

4

24

E)

6

36

A) Yalnız II   

6. Ayşe, yarısına kadar su doldurduğu büyükçe bir leğenin

B) Yalnız III  D) I ve III 

C) I ve II

E) I, II ve III 

Prf Yayınları

12

 



III. K ve L'nin görüntüleri düzdür.

V (volt)

2



I. K'nin görüntüsü kendisinden daha büyüktür.

Ampermetre ve voltmetrede okunan değerler aşağıda verilenlerden hangisi gibi olur?

A)



Buna göre, cisimlerin görüntüleri ile ilgili;



A (amper)

 

 



üzerinden, sabit bir yükseklikten özdeş taşları sırasıyla leğenin ortasına bırakarak dairesel dalgalar oluşturuyor. Buna göre, oluşan dalgaların oluşum sırasına göre hız ve genlikleri ile ilgili ne söylenebilir? (Yansımalar önemsenmiyor.)



Hızı

Genlik

A)

Artar

Azalır

B)

Artar Değişmez

C) Değişmez

Azalır

D) Değişmez Değişmez E)

Azalır Değişmez

TYT FİZİK DENEME - 2 CEVAP ANAHTARI 1-D

2-E

3-A

4-C

352

5-B

6-A

7-E