Osmanlı türkçesi ders kitabı [PDF]

Zitiervorschau

Ortaöğretim

OSMANLI TÜRKÇESİ

10 DERS KİTABI

YAZARLAR Ercan DEMİR Vildan KAYA ERBATUR

DEVLET KİTAPLARI BİRİNCİ BASKI .........................., 2012

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ..........................................................................: 5813 DERS KİTAPLARI DİZİSİ ...............................................................................................: 1600 12.?.Y.0002.4313

Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri kısmen de olsa hiçbir suretle alınıp yayımlanamaz.

EDİTÖR

: Suna SUĞÜR

GÖRSEL TASARIM UZMANI

: İpek ÖZDEMİR

PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI

: Tuğba KUŞKONMAZ ÇİLDİR

ÖLÇME DEĞERLENDİRME UZMANI

: Çetin TORAMAN

REHBERLİK UZMANI

: Mustafa KARA

ISBN 978-975-11-3729-6

Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 29.06.2012 gün ve 86 sayılı kararı ile ders kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 10.10.2012 gün ve 112430 sayılı yazısı ile birinci defa 2.000 adet basılmıştır.

İÇİNDEKİLER ORGANİZASYON ŞEMASI................................................................................................................................... 8 1. ÜNİTE OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ ............................................................................................................................ 11 1. Osmanlı Türkçesinin Özellikleri ............................................................................................................................ 12 2. Osmanlı Türkçesi Bilmenin Önemi ................................................................................................................. 12 Ölçme ve Değerlendirme Soruları .................................................................................................................. 15 Proje ............................................................................................................................................................... 16 2. ÜNİTE OSMANLI TÜRKÇESİ ALFABESİ VE ÖZELLİKLERİ ............................................................................................18 1. Osmanlı Türkçesi Alfabesi .............................................................................................................................. 19 2. Osmanlı Türkçesi Alfabesinde Harflerin Bitişme Özellikleri ve Bitişme Sırasında Aldığı Şekiller .................... 19 Ölçme ve Değerlendirme Soruları .................................................................................................................. 35 Performans Görevi ......................................................................................................................................... 36 OKUMA METİNLERİ ........................................................................................................................................ 38 3. ÜNİTE OSMANLI TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ ..........................................................................................................51 1. Türkçe Kelimelerin Özellikleri ......................................................................................................................... 52 2. Türkçe Eklerin Özellikleri ................................................................................................................................ 52 3. Türkçe Kalıplaşmış Kelimeler .......................................................................................................................... 52 Ölçme ve Değerlendirme Soruları .................................................................................................................. 64 Performans Görevi ......................................................................................................................................... 65 OKUMA METİNLERİ ........................................................................................................................................ 67 4. ÜNİTE OSMANLI TÜRKÇESİNDE YABANCI KÖKENLİ KELİMELERİN KULLANIMI ............................................................................................................................72 1. Farsça Unsurlar .............................................................................................................................................. 73 a. Farsça Kelimeler...............................................................................................................................................73 b. Farsça Sayılar ve Gün Adları ...................................................................................................................... 73 2. Arapça Unsurlar ............................................................................................................................................. 73 a. Arapça Kelimeler ....................................................................................................................................... 73 b. Arapça Ay Adları ve Takvim Bilgisi ............................................................................................................. 73 Ölçme ve Değerlendirme Soruları ............................................................................................................. 85 1. EK Grup Değerlendirme Formu............................................................................................................................... 86 2. EK Öz Değerlendirme Formu .................................................................................................................................. 87 KISALTMALAR DİZİNİZ ........................................................................................................................................ 88 SÖZLÜK ........................................................................................................................................................... 88 KAYNAKÇA ......................................................................................................................................................... 99

7

ORGANİZASYON ŞEMASI Üniteyle ilgili görsel

Ünite kapağının verildiği bölüm

Ünite adının verildiği bölüm Ünite alt başlıklarının verildiği bölüm

1. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ 1. Osmanlı Türkçesinin Özellikleri 2. Osmanlı Türkçesi Bilmenin Önemi Hazırlık Çalışmaları 1. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeleri nelerdir? 2. Türkçenin tarih içindeki dönemlerini araş rınız. 3. Osmanlı Türkçesinin genel özelliklerini araş rınız. 4. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin size sağlayacağı katkılar nelerdir? 1. ETKİNLİK Aşağıdaki me nlerin birbirinden farklı yönlerini bularak Türkçenin dönemlerini gözden geçiriniz. Alfabelerden hangisinin kullanımının daha kolay olduğuyla ilgili görüşlerinizi paylaşınız.

Hazırlık Çalışmaları’nın verildiği bölüm

Konuyla ilgili etkinliklerin yer aldığı bölüm

Göktürk Yazıtları – Bilge Kagan Yazıƨ

3. ÜNİTE:

Göktürk Yazıtları – Tonyukuk Yazıƨ

Metin görsellerinin verildiği bölüm

1. ÜNİTE:

OSMANLI TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ

10 Uygur Yazısı

11

Sayfa numarası

Ünite’nin adı

Metin görsellerinin alt yazılarının bulunduğu bölüm

Ölçme ve Değerlendirme Soruları’nın yer aldığı bölüm

Proje çalışmasının verildiği bölüm Proje

Ölçme ve Değerlendirme Soruları A. Çoktan Seçmeli Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Türkçesi eserlerde kullanılan alfabedir? A. Kril alfabesi B. Göktürk alfabesi C. Arap alfabesi D. Uygur alfabesi 2. Osmanlı Türkçesi kullanılmaya başlandığı yüzyıl aşağıdakilerden hangisidir? A. 9. yüzyıl B. 11. yüzyıl C. 15. yüzyıl D. 20. yüzyıl

E. La n alfabesi

Beklenen Performans

Araş rma, Yara cılık

Süre

6 Ha a

Puanlama Yöntemi

Dereceli Puanlama Anahtarı

E. 21. yüzyıl

3. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Türkçesi bilmenin kazandırdığı yararlardan değildir? A. Eski mezar taşlarını okuyabilme B. Eski basılı eserleri okuyabilme C. Osmanlı mimarisindeki eserleri okuyabilme D. Edebiyat derslerindeki sözcük dağarcığımızın gelişmesi E. Arapça ve Farsça yazıları okuyabilme

Konu • • • • •

Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimini, Osmanlı Türkçesinin dönemsel özelliklerini, Osmanlı Türkçesinin hangi dillerden etkilendiğini, Osmanlı Türkçesini bilmenin önemini, Osmanlı Türkçesinin günümüzde kullanıldığı alanları açıklayan bir rapor hazırlama ve raporu sunma

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Araş rmanız ve hazırlayacağınız rapor için beşer kişilik gruplar oluşturunuz. Araş rmayı ve raporu zamanında tamamlayacak şekilde bir plan oluşturunuz. Grup üyeleri kendi aralarında araş rma sürecinde üstleneceği sorumlulukları belirlemelidir. Araş rmanız için kitap, dergi, İnternet vb. kaynaklardan yararlanınız. Hazırlayacağınız rapor yirmi sayfadan az olmamalıdır. Raporda açık ve anlaşılır bir anla m kullanmaya özen göstermelisiniz. Hazırladığınız raporu grup üyeleriyle birlikte sını a 15 dakikalık bir sürede sunmalısınız.

Proje Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

B. Açık Uçlu Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Osmanlı Türkçesinde neden Arap alfabesi kullanılmış r? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Osmanlı Türkçesinde kullanılan ünlüler, cümle başında ve sonunda nasıl yazılır? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. Osmanlı Türkçesi hangi dillerden meydana gelmiş r? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. C. Doğru-Yanlış Soruları Aşağıda verilen cümlelerde yer alan bilgiler doğru ise cümle başında verilen boşluğa “D”, yanlış ise “Y” yazınız. 1. ( ) Arap alfabesini ilk kullanan Türk devle Büyük Selçuklulardır. 2. ( ) Osmanlı Türkçesinde kullanılan “j” harfi Türkçe kökenli bir har ir. 3. ( ) Osmanlı Türkçesinde kullanılan her harf, Türkiye Türkçesindeki tek bir sese karşılık gelir.

Hazırladığınız projeyi öğretmeninizle aşağıdaki puanlama anahtarını kullanarak değerlendiriniz. Proje Puanlama Anahtarı Nitelikler

Geliş rilmeli (1)

İyi (2)

Öz Değerlendirme Aşağıdaki önermelere göre noktalı yerleri doldurunuz. Osmanlı Türkçesinin kullanım alanlarıyla ilgili öğrendiklerim ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………….………………......………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

Osmanlı Türkçesi öğrenmeliyim, çünkü ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………….………………......………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

İçerik

14

Öz Değerlendirme bölümünün yer aldığı yer

Mükemmel (3)

Ürünün Yazım Boyutu

Araş rmada Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimi yeterince belir lmemiş r. Tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin ayrıldığı dönemler ve dönem özellikleri yeterince belir lmemiş r. Osmanlı Türkçesi bilmenin önemini yeterince açıklanmamış r.

Araş rmada Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimi belir lmiş r. Tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin ayrıldığı dönemler ve dönem özellikleri yeterince belir lmemiş r. Osmanlı Türkçesinin hangi dillerden etkilendiği belir lmiş r. Osmanlı Türkçesi bilmenin önemi yeterince açıklanmamış r. Osmanlı Türkçesinin günümüzde hangi alanlarda kullanıldığı belir lmiş r.

Araş rmada Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimi belir lmiş r. Tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin ayrıldığı dönemler ve dönem özellikleri örnekleriyle belir lmiş r. Osmanlı Türkçesinin hangi dillerden etkilendiği belir lmiş r. Osmanlı Türkçesi bilmenin önemi açıklanmış r. Osmanlı Türkçesinin günümüzde hangi alanlarda kullanıldığı belir lmiş r.

15

Proje Puanlama Anahtarı’nın yer aldığı bölüm

8

Okuma Metinleri’nin bulunduğu bölüm

Etkinlikler’in yer aldığı bölümler

Bilgi’nin yer aldığı bölümler 10. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesinde kullanılan “s” “k” “h” “z” “t” seslerinin farklı sesle mleri olup olmadığını araş rınız. Örnek sözcükler bularak sınıf arkadaşlarınızla bilgilerinizi paylaşınız. 11. ETKİNLİK “Zeynep, zihin, zarif, sarı, sümbül, esir, mısır, keklik, kadın, heves, helal, hasta, telaş, tasvir” sözcüklerini Osmanlı Türkçesiyle yazarak aynı seslerin farklı harflerle karşılandığı sözcükler varsa nedenini bulmaya çalışınız.

OKUMA METİNLERİ Aşağıdaki me nleri okuyunuz. Noktalı yerlere metni günümüz Türkçesiyle yazınız.

BİLGİ

‫وﻃﻦ دﺳﺘﺎﻧﻰ‬ ......................... ‫ ﺻﺎﻧﻜﻰ ﺑﻴﻚ وﻃﻦ ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬،‫ﺑﺮ دﻛﻞ‬ .................................... ‫ﻛﻮﻛﻠﺮدﻩ ﻳﺎزﻳﻠﻰ دﺳﺘﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬ .................................... ،‫ﻫﻼﱃ ﻗﻮﺟﺎﻗﻠﺮ ﻫﺮ وﻃﻨﺪاﺷﻚ‬ .................................... . ‫ ﻓﺪان ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬، ‫او ﻗﺎدار ﻟﻮﻧﺪﺳﻚ‬ .................................... ،‫ﻫﺮ داﻟﻚ ﺑﺮ ﻳﺎى ﻛﻪ زوﻣﺮود اوﻗﻨﺪن‬ .................................... .‫ﺑﻮ ﺳﺴﻪ ﻛﻮﻛﻠﺪن ﺣﲑان ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬ .................................... ،‫آﭼﺪﻳﻐﻚ ﺟﻨﻜﻠﺮك ﻳﻮﻗﺪر أوﱃ‬ .................................... .‫ﺳﻦ اوﻛﺎ ﻧﺴﺒﺘﻠﻪ ﻋﻤﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬ .................................... ‫ﺑﺮ ﻳﺎﻧﺪن ﺟﻔﺎﱃ ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﺳﻮردك؛‬ .................................... .‫او ﻗﺎدار دﻩ ﻃﻮﳒﺪن ﻗﺎﻟﻘﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬ .................................... ‫ ﺑﻮ ﻛﻤﻴﻜﻪ ﺟﺎن ﺣﺮﻳﺘﺪر؛‬،‫ﺑﻮ أت‬ ....................................

Osmanlı Türkçesinin alfabesini oluşturan Arap alfabesinde sessiz harfler, kalın (hurûf-ı sakîle) ve ince (hurûf-ı hafîfe) olmak üzere ikiye ayrılır. Bazı sessizler ise yanında bulunan harfe göre kimi zaman ince kimi zaman kalın olarak değerlendirilir.

‫او ﻗﺎدار دوﻟﻮ ﻛﻪ ﻃﻮﭘﺮاﻏﻚ ﺷﺎﻧﻠﻪ‬ .................................... ‫ﻳﻮﺟﻪ داﻏﻠﺮﻳﻜﻪ ﭼﻮﻛﻦ دوﻣﺎﻧﻠﻪ‬ .................................... ، ‫ﻫﭗ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﺑﻮﻟﻮﺗﻠﺮ اﻳﭽﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﻚ‬ .................................... ، ‫ ﺗﺎزﻩ در ﻳﺎﺷﻚ‬، ‫ﻛﭽﺴﻪ دﻩ ﻋﺼﺮﻟﺮ‬ .................................... ،‫ ﺑﺎﻳﻴﻠﲑ ﻗﻮﺷﻠﺮ ﻗﻮﻗﻮﻛﺪن‬، ‫ﭼﻴﭽﻜﺴﻚ‬ .................................... ،‫ﻣﮋدﻩ ﻟﺮ ﻓﻴﺼﻴﻠﺪار ارﻛﻪ ﻧﻪ ﻗﻮﻧﺪن‬ .................................... ،‫أى ﺑﺘﻮن ﺟﻬﺎﻧﻪ ﺑﺪل ﺗﻮرك اﻳﻠﻰ‬ .................................... ‫ ﺑﺮ ﺮ ﻛﻪ ﺟﻮﺷﻘﻨﺪر ﺳﻴﻠﻰ؛‬، ‫ﺗﺎرﻳﺦ‬ .................................... ‫ ﻛﻮﭘﻮردك؛‬،‫ﺑﺮ ﻳﺎﻧﺪن ﻫﭗ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﻃﺎﺷﺪك‬ .................................... ،‫ﻓﻘﻂ ﻧﻪ درﺟﻪ ازﻳﻠﺪﻛﺴﻪ دون‬ .................................... ‫ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺎﻳﺖ ﻛﻤﻴﻜﻠﻪ أﺗﺪر؛‬ ....................................

Kalın sessizler:

‫حخصضطظعغق‬

‫ ﺣﻼل‬:helâl ‫ ﻇﻔﺮ‬: zafer

‫ ﺿﻴﺎء‬: ziyâ’ ‫ ﻗﺪم‬: Kıdem

‫ اﻓﺮاط‬: ifrat

U YA R I ‫( ض‬dad) sesi, dilin boğaza yakın kısmından çıkan kalın ve peltek bir “z” sesidir. Bu sesi içeren sözcükler Türkçede kullanılırken kimi zaman “d” li kullanılır, kimi zaman da “z” li sesletilir. ‫ ﺿﺮﺑﻪ‬: darbe ‫ﺿﺎﺑﻄﻪ‬: zabıta İnce sessizler:

‫تثجدزژسشك‬

‫ﺗﺮ‬: ter ‫ ژﻳﻠﻪ ت‬: jilet

‫ ﺛﺒﺎت‬: sebat ‫ ﺳﻨﺒﻞ‬: sünbül

‫ﺟﻮدت‬: Cevdet ‫ﺷﺮح‬: şerh

‫ ﻣﺪد‬: meded ‫ﻛﺎﺷﻒ‬: kâşif

Yanında bulunan harfe göre kimi zaman ince kimi zaman kalın olan sessizler:

‫ اﺗﺎ‬: ata ‫ ﭘﺎس‬: pas ‫ ﻣﺮاد‬: murad ‫ﻟﺮزﻩ‬: lerze ‫ دوﻩ‬: deve ya’kub‫ ﻳﺮ‬: yer

‫ ات‬: et ‫ ﭼﺮﭼﻮﻩ‬:çerçeve ‫ درﻩ‬: dere ‫ﻣﺮض‬: maraz ‫ دوا‬: deva

‫ ﺑﺎش‬: baş ‫ ﭼﺎﺗﻰ‬: çatı ‫ ﻓﺮد‬: ferd ‫ﻣﻮﺷﻜﻞ‬: müşkül ‫ ﻫﺎﻟﻪ‬: hale

‫ ﺑﺶ‬: beş ‫ رﺳﻢ‬: resm ‫ﻓﺮات‬: Fırat ‫ ﺮ‬: neh(i)r ‫ ﻫﻮس‬:heves

26

Grup Değerlendirme Formu’nun verildiği bölüm

Okuma Metinleri’nin bulunduğu bölüm kapağı

GRUP DEĞERLENDİRME

Aldığı görevleri zamanında tamamlama

Zamanı verimli kullanma

Görev almaya istekli oluş

Farklı görüşlere saygı duyma

Görüşlerini gerekçeleri ile ortaya koyma

Tar şmalara ka lma

Grup arkadaşlarını destekleme

Adı ve Soyadı

Sorumlulukları paylaşma

ÖĞRENCİNİN

Grup arkadaşlarını dinleme

Çalışmaya hazır oluş

Açıklama: Aşağıdaki form, grupta yer alan arkadaşlarınızı değerlendirmek içindir. Grupta, birlikte çalış ğınız her bir arkadaşınız için ifadeleri okuyarak değerlendirme yapınız. Eğer grup arkadaşınız okuduğunuz ifadedeki davranışı gerçekleş rdi ise o ifadenin al na “X” işare koyunuz.

Sıra

‫ زﻓﺖ‬: zift ‫ ﻛﻤﺎل‬: kemâl

‫أبپچرفلمنوهى‬

37

1. EK

‫ ﺧﺮاﺑﻪ‬: harâbe ‫ ﺻﱪ‬: sabr ‫ ﻋﺴﻜﺮ‬: asker ‫ ﻏﺮق‬: gark

YORUMLAR ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………..................................................................................................................................................…

OKUMA METİNLERİ 3 3

85

9

‫ ﭘﺲ‬: pes ‫ رﻃﻞ‬: rıtl ‫ﻟﻄﻴﻒ‬: latif ‫ﳕﺎز‬: namaz ‫ﻳﻌﻘﻮب‬

:

Uyarı’nın yer aldığı bölüm

‫‪Okuma metinlerinin listelendiği‬‬ ‫‪bölüm‬‬

‫‪Şiirlerin verildiği bölüm‬‬

‫‪İÇİNDEKİLER‬‬

‫)ﻣﻮﻟﻒ(‬ ‫اﺛﺮ ٔ‬

‫‪Okuma metinlerinin ve şiirlerin numa‬‬‫‪ralarının verildiği bölüm‬‬

‫ﺻﺤﻴﻔﻪ‬

‫‪40‬‬

‫)ﻣﻮﻟﻒ(‬ ‫اﺛﺮ ٔ‬

‫ﺻﺤﻴﻔﻪ‬

‫‪ .١‬ﭘﻨﺒﻪ اﻳﻨﺠﻴﻠﻰ ﻗﺎﻓﺘﺎن )ﻋﻤﺮ ﺳﻴﻔﺎﻟﺪﻳﻦ( ‪4 ..............‬‬

‫‪ .٢٠‬ﻣﻬﻠﻘﺎ ﺳﻠﻄﺎن )ﳛﲕ ﻛﻤﺎل( ‪71 ...................‬‬

‫‪ .٢‬ﺑﻮز اﺷﻚ )رﻓﻴﻖ ﺧﺎﻟﺪ( ‪14 ........................‬‬

‫‪ .٢١‬ﺑﲑاق ﺑﲎ ﺣﺎﻳﻘﲑاﱘ )ﳏﻤﺪ اﻣﻦ(‪72 ................‬‬

‫‪» .٣‬ﻳﺸﻴﻞ ﻛﻴﺠﻪ« دن )رﺷﺎد ﻧﻮرى(‪19 ................‬‬

‫‪ .٢٢‬آﻻ ﻛﻴﻴﻚ )ﺿﻴﺎ ﻛﻮك آﻟﭗ( ‪73 ...................‬‬

‫‪ .٤‬أﻓﻪ ﻧﻚ ﺣﻜﺎﻳﻪ ﺳﻰ )ﺧﺎﻟﺪﻩ ادﻳﺐ( ‪26 .............‬‬

‫‪ .٢٣‬آﻧﻨﻪ م اﻳﭽﻮن )اﲪﺪ ﲪﺪى( ‪75 .................‬‬

‫‪ .٥‬ﻏﻤﺴﺰك أوﻟﻮﻣﻰ )رﺷﺎد ﻧﻮرى(‪31 ...................‬‬

‫‪ .٢٤‬ﺧﺎن دووارﻟﺮى )ﻓﺎروق ﻧﺎﻓﺬ( ‪76 ..................‬‬

‫‪ .٦‬أﺳﻜﻰ رﻣﻀﺎﻧﻠﺮى ﻳﺎد )رﻓﻴﻖ ﺧﺎﻟﺪ( ‪35 ..............‬‬

‫‪ .٢٥‬اوﭼﻚ ﻗﻮﺷﻠﺮ )رﺿﺎ ﺗﻮﻓﻴﻖ( ‪79 ...................‬‬

‫‪ .٧‬اﻳﭙﻜﻠﻰ ﻣﻨﺪﻳﻞ )ﺳﻌﻴﺪ ﻓﺎﺋﻖ( ‪39 .....................‬‬

‫‪ .٢٦‬ﭼﻮﺑﺎن ﭼﺸﻤﻪ ﺳﻰ )ﻓﺎروق ﻧﺎﻓﺬ(‪80 ..............‬‬

‫‪ .٨‬ﺑﺮ ﻗﺎواق و اﻧﺴﺎﻧﻠﺮ )ﺧﻠﺪون ﻃﺎك أر( ‪45 ..........‬‬

‫‪ .٢٧‬ﻗﺎر ﻣﻮﺳﻴﻘﻴﻠﺮى )ﳛﲕ ﻛﻤﺎل( ‪81 .................‬‬

‫‪, .٩‬ﲰﺎور )ﺳﻌﻴﺪ ﻓﺎﺋﻖ(‪50 ...........................‬‬

‫‪ .٢٨‬ﻏﺮﺑﺖ )ﻓﺎروق ﻧﺎﻓﺬ( ‪82 .........................‬‬

‫‪» .١٠‬ﻣﺴﻜﻴﻨﻠﺮ ﺗﻜﻪ ﺳﻰ« ﻧﺪن )رﺷﺎد ﻧﻮرى( ‪53 .......‬‬

‫‪ .٢٩‬ﺧﺴﺘﻪ )ﳏﻤﺪ ﻋﺎﻛﻒ(‪84 ........................‬‬

‫‪» .١١‬ﻛﲑﭘﻴﻨﻚ دﻳﺪﻛﻠﺮى« ﻧﺪن )رﻓﻴﻖ ﺧﺎﻟﺪ(‪55 ........‬‬

‫‪ .٣٠‬ﭘﻚ ﺣﺰﻳﻦ ﺑﺮ ﻣﻮﻟﺪ ﻛﻴﺠﻪ ﺳﻰ )ﳏﻤﺪ ﻋﺎﻛﻒ(‪86 ...‬‬

‫‪ .١٢‬ﭘﺎزار اوﻟﻪ ‪) ...‬اﲪﺪ راﺳﻢ( ‪56 ...................‬‬

‫‪ .٣١‬ﻛﻮزﻟﺮك )رﺿﺎ ﺗﻮﻓﻴﻖ(‪87 .........................‬‬

‫‪ .١٣‬ارﻧﻠﺮك ﺑﺎﻏﻨﺪن )ﻳﻌﻘﻮب ﻗﺪرى( ‪58 ................‬‬

‫‪ .٣٢‬ﻓﺮﻃﻴﻨﺎ و ﻗﺎر )اورﺧﺎن ﺳﻴﻔﻰ( ‪88 .................‬‬

‫‪ .١٤‬اوزوﳎﻰ)ﻣﻔﱴ اوﻏﻠﻰ اﲪﺪ ﺣﻜﻤﺖ( ‪60 ..........‬‬

‫‪ .٣٣‬ﺑﺮ ﻛﻴﺠﻪ )ﳏﻤﺪ ﻋﺎﻛﻒ(‪90 ......................‬‬

‫‪ .١٥‬ﺳﺲ )ﳛﲕ ﻛﻤﺎل(‪64 ...........................‬‬

‫‪ .٣٤‬اوﺗﻮز ﺑﺶ ﻳﺎش ﺷﻌﺮى )ﺟﺎﻫﺪ ﺻﺪﻗﻰ ﻃﺎراﳒﻰ( ‪91 .‬‬

‫‪ .١٦‬ﻛﻴﺖ ﺎر )ﺧﻠﺪﻩ ﻧﺼﺮت(‪65 ....................‬‬

‫‪ .٣٥‬ﺣﻜﺎﻳﻪ )ﺟﺎﻫﺪ ﻛﻮﻟﻪ ﰉ(‪92 ......................‬‬

‫‪ .١٧‬ﻗﺎﻟﺪﻳﺮﻣﻠﺮ )ﳒﻴﺐ ﻓﺎﺿﻞ(‪66 ......................‬‬

‫‪ .٣٦‬ﺳﻪ رﻩ ﻧﺎد )اﲪﺪ ﳏﺐ دراﻧﺎس(‪93 ................‬‬

‫‪ .١٨‬ﻳﻮﳉﻰ )ﻓﺎروق ﻧﺎﻓﺬ(‪68 ..........................‬‬

‫‪ .٣٧‬ﻧﺮدﻩ ﺳﻚ )اﲪﺪ ﻗﺘﺴﻰ ﺗﻪ ﺟﻪ ر(‪94 .............‬‬

‫‪ .١٩‬ازﻣﲑﻩ ﲢﺴﺮ) ﻛﻤﺎل اﻟﺪﻳﻦ ﻛﺎﻣﻰ( ‪69 ..............‬‬

‫‪ .٣٨‬ﻋﻄﺮى )ﳛﲕ ﻛﻤﺎل( ‪95 .........................‬‬

‫ﺑﺮ ﻳﻮﳉﻰ ﻳﻪ )ﳒﻢ اﻟﺪﻳﻦ ﺧﻠﻴﻞ( ‪70 .....................‬‬

‫‪ .٣٩‬ارﻧﻜﻮﻳﻨﺪﻩ ﺎر )ﳛﲕ ﻛﻤﺎل(‪96 ...................‬‬

‫ارﻧﻜﻮﻳﻨﺪﻩ ﺑﻬﺎر‬

‫ﺟﺎﻧﺎن آراﻣﺰدﻩ ﺑﺮ آدﻛﺪى‪،‬‬ ‫ﺷﲑﻳﻦ ﻛﱮ ﺣﺴﻦ وآﻧﻪ ﻋﻨﻮان‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺎﺣﻠﻪ ﻫﻢ ﺷﺮﻓﺪى‪ ،‬ﻫﻢ ﺷﺎن‪،‬‬ ‫ﭘﺎرﻻﺗﺪﻳﻐﻰ ﺣﺎﻓﻈﻪ ﻣﺪﻩ ﻫﺮ آن‬ ‫ﺑﺮ ﺷﻌﺮى ﺧﺎﻃﺮﻻﺗﺎن ﻗﺎدﻳﻨﺪى‪.‬‬

‫ﻣﻮﺳﻢ اﻳﲕ ﻛﺎﺋﻨﺎت اﻳﲕ ﻳﺪى‪،‬‬ ‫ﻳﻴﻠﺪﻳﺰﻟﺮ او ﻳﺎﻧﺪﻩ‪ ،‬ﺑﺰ ﺑﻮ ﻳﺎﻧﺪﻩ‪،‬‬ ‫ﺧﻮﻟﻴﺎ ﻛﱮ ﺧﻮش ﻛﭽﻦ زﻣﺎﻧﺪﻩ‬ ‫ﺻﺎﻧﺪم ﻛﻪ ﻛﻮزﻟﻠﻜﻚ ﺟﻬﺎﻧﺪﻩ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﻠﻄﻨﺘﻚ ﻛﻮزﻟﻠﻜﯩﻴﺪى‪.‬‬

‫دوﻏﻤﺸﺪى اﻳﭽﻤﺪﻩ ﺗﺎ درﻳﻨﺪن‬ ‫ﻳﻴﻠﺪﻳﺰﻟﺮى ﻣﺎوى ﺑﺮ ﲰﺎﻧﻚ‪.‬‬ ‫ﺣﻈﻴﻠﻪ ﺧﺮاب اﻳﺪم أداﻛﻚ‪،‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻣﺘﺨﻴﻠﻢ ﺻﺪاﻛﻚ‬ ‫ﻛﻮﻛﻠﻤﺪﻩ ﻗﺎﻻن ﻋﻜﺴﻠﺮﻧﺪن‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﻚ اوﻳﻠﻪ در ﺎرى‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﻋﺸﻖ اوﱃ وﻳﺮدى آﺷﻨﺎﻟﻖ‪،‬‬ ‫آﻳﻠﺮﺟﻪ ﺧﻴﺎل اﻳﭽﻨﺪﻩ ﻗﺎﻟﺪق‪،‬‬ ‫ﻇﻨﻤﺠﻪ ارﻧﻜﻮﻳﻨﺪﻩ آرﺗﻴﻖ‪.‬‬ ‫ﻛﻮرﻣﺰ ﻓﻠﻚ اوﻳﻠﻪ ﺑﺮ ﺎرى‪.‬‬ ‫ﳛﲕ ﻛﻤﺎل‬

‫‪94‬‬

‫‪2‬‬

‫‪Sözlük‬‬

‫‪Okuma Metinleri’nin verildiği‬‬ ‫‪bölüm‬‬

‫‪Kısaltmalar Dizini‬‬

‫‪KISALTMALAR DİZİNİ‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪Arapça‬‬ ‫‪Farsça‬‬ ‫‪Arapça ve Farsça birleşik sözcük.‬‬ ‫‪Farsça ve Arapça birleşik sözcük‬‬

‫‪A.‬‬ ‫‪F.‬‬ ‫‪A.-F.‬‬ ‫‪F.-A.‬‬

‫‪SÖZLÜK‬‬

‫‪A‬‬

‫‪acizce, alçakgönüllüce.‬‬

‫] ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ[ )‪âcizâne (A.-F.‬‬

‫‪haller, durumlar.‬‬

‫] اﺣﻮال[ )‪ahvâl (A.‬‬

‫‪afet, bela, felaket, güzel sevgili.‬‬

‫] آﻓﺖ[ )‪âfet (A.‬‬

‫‪kavimler.‬‬

‫] اﻗﻮام [ )‪akvâm (A.‬‬

‫‪karışık, karışmış, mahlut,‬‬

‫] آﻣﻴﺰﻩ [ )‪âmîze (F.‬‬

‫‪(umk‘un c.) derinlikler.‬‬ ‫‪bülbül.‬‬ ‫‪şefkat gösterme.‬‬ ‫‪gelecek.‬‬ ‫‪geri dönüş.‬‬

‫] اﻋﻤﺎق[ )‪amâk (A.‬‬ ‫] ﻋﻨﺪﻟﻴﺐ[ )‪andelîb (A.‬‬

‫] ﻋﺎﻃﻔﺖ[ )‪âtıfet (A.‬‬ ‫] آﺗﯽ[ )‪âtî (A.‬‬

‫] ﻋﻮدت[ )‪avdet (A.‬‬

‫‪B‬‬

‫‪değer, kıymet.‬‬ ‫‪geriye kalan, bakiye.‬‬ ‫‪soğuk.‬‬ ‫‪kötü.‬‬ ‫‪birinin kötülüğünü isteyen, kötü niyetli.‬‬ ‫‪güzel, yepyeni.‬‬ ‫‪fasih konuşan, fasih, düzgün.‬‬

‫] ﺎ[ )‪bahâ (F.‬‬

‫] ﺑﻘﻴﻪ[ )‪bakıyye (A.‬‬ ‫] ﺑﺎرد[ )‪bârid (A.‬‬

‫] ﺑﺪﺧﻮاﻩ [ )‪bedhâh (F.‬‬ ‫] ﺑﺪﻳﻊ [ )‪bedî’ (A.‬‬

‫] ﺑﻠﻴﻎ[ )‪belîğ (A.‬‬

‫‪eğlence meclisi, içki meclisi.‬‬ ‫‪kimsesiz.‬‬

‫] ﺑﻴﻜﺲ [ )‪bî-kes (F.‬‬

‫‪yabancı.‬‬

‫‪yararlanarak, istifade ederek.‬‬ ‫‪yorgun, takatsiz.‬‬

‫اﻳﺮﻣﺎﻗﺪن ﺻﻮ ﻃﺎﺷﻴﺎن ﭼﻮﺟﻮﻗﻠﺮ داغ ﻳﻮﻟﻨﺪﻩ ﺑﺮ اﺧﺘﻴﺎر آداﻣﻚ ﻳﺎﺗﺪﻳﻐﲎ ﺣﱪ وﻳﺮدﻳﻠﺮ‪ .‬ﺑﺮ ﺑﻮز‬ ‫أﺷﻚ دﻩ‪ ،‬ﺑﺎﺷﻰ ﺑﻮش اوراﻟﺮدﻩ دوﻻﺷﻴﻮردى‪ .‬ﺣﺴﻤﻦ ﺧﻮﺟﺎ »واروب ﺑﺎﻗﺎﱂ« دﻳﺪى‪.‬‬ ‫آﻗﺸﺎم ﻳﺎﻗﻨﺪى‪ .‬اﻳﻜﻰ دﻩ رﻩ ﻧﻚ ﺑﺮﻟﺸﺪﻳﻜﻰ ﺑﻮ ﺑﺎﺗﺎق‪ ،‬ﭼﻮﻗﻮر‪ ،‬ﺻﻴﺘﻤﺎﱃ اراﺿﻰ ﻳﻪ ﭼﻪ ﻟﺘﻴﻜﻠﺮدن‬ ‫ﻗﺎﻟﻘﺎن ﻗﻮﻗﻮﱃ‪ ،‬آﻏﲑ ﺑﺮ دوﻣﺎن ﻳﺎﻳﻴﻠﻴﻮر؛ ﻛﻮدﻩ ﻟﺮى ﻳﺎرﻳﻠﻤﺶ‪ ،‬ﻳﺎﳕﺶ‪ ،‬ﺑﺶ اون ﻳﺎﺷﻠﻰ‪ ،‬ﺟﺎﻧﺴﺰ‬ ‫ﺳﻮﻛﻮد آرﻗﺎﺳﻨﺪﻩ ﻛﻮﻧﺶ‪ ،‬ﺑﻮﻻﻧﻴﻖ ﺑﺮ اﻳﺸﻴﻖ اوزاﺗﻪ رق آرﻗﻠﺮك دورﻏﻮن ﺻﻮﻟﺮﻳﲎ ﻳﺮ ﻳﺮ ﭘﺎرﻻﺗﻴﻮردى‪.‬‬ ‫ﺑﻮ آﻳﺪﻧﻠﻖ ﭘﺎرﭼﻪ ﻟﺮ‪ ،‬ﻛﻮل رﻧﻜﻠﻰ رﻃﻮﺑﺘﻠﻰ اووا اورﺗﺎﺳﻨﺪﻩ ﺑﻮﻟﻮﻃﻠﻮ ﺑﺮ ﻛﻮﻛﻚ ﻳﺎرﻳﻘﻠﺮﻳﻨﻪ ﺑﻜﺰﻳﻴﻮر‪،‬‬ ‫ﻳﺎواش ﻳﺎواش ﺑﻮﻻﻧﻴﻮر‪ ،‬ﺳﻮﻧﻴﻮر‪ ،‬اورﺗﻮﻟﻮﻳﻮردى‪.‬‬ ‫اوچ ﻛﻮﻳﻠﻮ‪ ،‬ﻋﺎرﺿﻪ ﱃ‪ ،‬اوﭼﻮرﻣﻠﻰ ﺑﺮ ﭘﺎﺗﻴﻘﻪ دن آﻏﲑ آﻏﲑ ﺑﺮ ﺑﺮى آرﻗﺎﺳﻨﺪن ﭼﻴﻘﻴﻮرﻟﺮدى؛‬ ‫اﻳﭽﻠﺮﻧﺪن ﺑﺮى ﺻﺎﻗﺎﻏﻴﻠﻰ ﺑﺮ آت ﻛﱮ‪ ،‬ﻓﻨﺎ ﻓﻨﺎ اوﻛﺴﻮروﻳﻮردى‪.‬‬ ‫اوﻻ ﺑﻮز ﻣﺮﻛﱮ ﻛﻮردﻳﻠﺮ‪ .‬ﻓﻮﻧﺪاﻟﺮك اورﺗﺎﺳﻨﺪﻩ‪ ،‬ﺗﻮزﻟﻮ ﻃﻮﭘﺮاﻗﻠﻰ ﺑﺮ ﻳﺮ ﺑﻮﳌﺶ‪ ،‬ﻏﺎﻟﺒﺎ ﺑﺮ ﭼﻮق‬

‫] ﺑﺪ [ )‪bed (F.‬‬

‫] ﺑﺰم[ )‪bezm (F.‬‬

‫‪gerçekten, yaparak, katılarak, bizzat.‬‬

‫ﺑﻮز اﺷﻚ‬

‫] ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ [ )‪bîgâne (F.‬‬ ‫] ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ [ )‪bilfiil (A.‬‬

‫] ﺑﺎﻻﺳﺘﻔﺎدﻩ [ )‪bilistifâde (A.‬‬

‫] ﺑﻴﺘﺎب [ )‪bîtâb (F.-A.‬‬

‫‪14‬‬

‫‪87‬‬

‫‪10‬‬

3. ÜNİTE:

1. ÜNİTE

OSMANLI TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ

11

1. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNE GİRİŞ 1. Osmanlı Türkçesinin Özellikleri 2. Osmanlı Türkçesi Bilmenin Önemi Hazırlık Çalışmaları 1. Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeleri araştırınız. 2. Türkçenin tarihî dönemlerini araştırınız. 3. Osmanlı Türkçesinin genel özelliklerini araştırınız. 4. Osmanlı Türkçesi öğrenmenin size sağlayacağı katkılar nelerdir? 1. ETKİNLİK Aşağıdaki metinlerin birbirinden farklı yönlerini bularak Türkçenin dönemlerini gözden geçiriniz. Alfabelerden hangisinin kullanımının daha kolay olduğuyla ilgili görüşlerinizi paylaşınız.

Göktürk Yazıtları – Bilge Kagan Yazıtı

Göktürk Yazıtları – Tonyukuk Yazıtı

Uygur Yazısı

12

Rızk için bir ferde yoktur minnetim Kendi sa’yimdir veliyü’n-nimetim Osmanlı Türkçesi – Arap alfabesi

Günümüz Türkçesi – Latin alfabesi

2. ETKİNLİK Tarih derslerinizde öğrendiğiniz bilgiler ışığında Osmanlı Türkçesinin oluşum ve gelişimini etkileyen olayları gözden geçirerek Türk dili içindeki yerini belirleyiniz. Osmanlı Türkçesinin gerek alfabe gerekse kullanım olarak neden Arapça ve Farsçadan farklı olduğunu belirtiniz. 3. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesi, üniversitelerin hangi bölümlerinde kullanılmaktadır? Kullanılma nedenlerini tartışınız. 4. ETKİNLİK Aşağıdaki fotoğrafta gördüğünüz eserde yazılanları okuyup anlayabilir misiniz? Gezip gördüğünüz yerlerdeki eserleri okuyabilmenin sizi ve çevrenizdekileri nasıl etkileyeceğini tartışınız.

El yazması eser

13

Mezar taşları

5. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesiyle yazılmış metin ya da fotoğrafları sınıfa getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız. Bu tür metinlerin nerede bulunabileceğini sınıf ortamında tartışınız.

14

Ölçme ve Değerlendirme Soruları A. Çoktan Seçmeli Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Türkçesi eserlerde kullanılan alfabedir? A. Kril alfabesi B. Göktürk alfabesi C. Arap alfabesi D. Uygur alfabesi

E. Latin alfabesi

2. Osmanlı Türkçesinin kullanılmaya başlandığı yüzyıl aşağıdakilerden hangisidir? A. 9. yüzyıl B. 11. yüzyıl C. 15. yüzyıl D. 20. yüzyıl

E. 21. yüzyıl

3. Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı Türkçesi bilmenin kazandırdığı yararlardan değildir? A. Eski mezar taşlarını okuyabilme B. Eski basılı eserleri okuyabilme C. Osmanlı mimarisindeki eserleri okuyabilme D. Edebiyat derslerindeki sözcük dağarcığımızın gelişmesi E. Arapça ve Farsça yazıları okuyabilme B. Açık Uçlu Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Osmanlı Türkçesinde neden Arap alfabesi kullanılmıştır? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Osmanlı Türkçesinde kullanılan ünlüler, cümle başında ve sonunda nasıl yazılır? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. Osmanlı Türkçesi hangi dillerden meydana gelmiştir? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. C. Doğru-Yanlış Soruları Aşağıda verilen cümlelerde yer alan bilgiler doğru ise cümle başında verilen boşluğa “D”, yanlış ise “Y” yazınız. 1. ( ) Arap alfabesini ilk kullanan Türk devleti Büyük Selçuklulardır. 2. ( ) Osmanlı Türkçesinde kullanılan “j” harfi Türkçe kökenli bir harftir. 3. ( ) Osmanlı Türkçesinde kullanılan her harf, Türkiye Türkçesindeki tek bir sese karşılık gelir. Öz Değerlendirme Aşağıdaki önermelere göre noktalı yerleri doldurunuz. Osmanlı Türkçesinin kullanım alanlarıyla ilgili öğrendiklerim ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………….………………......………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

Osmanlı Türkçesi öğrenmeliyim çünkü ……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………….………………......………………………………… ………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………

15

Proje

Beklenen Performans

Araştırma, Yaratıcılık

Süre

6 Hafta

Puanlama Yöntemi

Dereceli Puanlama Anahtarı Konu

• • • • •

Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimini, Osmanlı Türkçesinin dönemsel özelliklerini, Osmanlı Türkçesinin hangi dillerden etkilendiğini, Osmanlı Türkçesini bilmenin önemini, Osmanlı Türkçesinin günümüzde kullanıldığı alanları açıklayan bir rapor hazırlama ve raporu sunma Proje Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Araştırmanız ve hazırlayacağınız rapor için beşer kişilik gruplar oluşturunuz. Araştırmayı ve raporu zamanında tamamlayacak şekilde bir plan oluşturunuz. Grup üyeleri kendi aralarında araştırma sürecinde üstleneceği sorumlulukları belirlemelidir. Araştırmanız için kitap, dergi, İnternet vb. kaynaklardan yararlanınız. Hazırlayacağınız rapor yirmi sayfadan az olmamalıdır. Raporda açık ve anlaşılır bir anlatım kullanmaya özen göstermelisiniz. Hazırladığınız raporu grup üyeleriyle birlikte sınıfta 15 dakikalık bir sürede sunmalısınız. Hazırladığınız projeyi öğretmeninizle aşağıdaki puanlama anahtarını kullanarak değerlendiriniz. Proje Puanlama Anahtarı

Nitelikler

Geliştirilmeli (1)

İyi (2)

Mükemmel (3)

Ürünün Yazım Boyutu

İçerik

Araştırmada Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimi yeterince belirtilmemiştir. Tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin ayrıldığı dönemler ve dönem özellikleri yeterince belirtilmemiştir. Osmanlı Türkçesi bilmenin önemini yeterince açıklanmamıştır.

Araştırmada Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimi belirtilmiştir. Tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin ayrıldığı dönemler ve dönem özellikleri yeterince belirtilmemiştir. Osmanlı Türkçesinin hangi dillerden etkilendiği belirtilmiştir. Osmanlı Türkçesini bilmenin önemi yeterince açıklanmamıştır. Osmanlı Türkçesinin günümüzde hangi alanlarda kullanıldığı belirtilmiştir.

16

Araştırmada Osmanlı Türkçesinin tarihsel süreçte gelişimi belirtilmiştir. Tarihsel süreçte Osmanlı Türkçesinin ayrıldığı dönemler ve dönem özellikleri örnekleriyle belirtilmiştir. Osmanlı Türkçesinin hangi dillerden etkilendiği belirtilmiştir. Osmanlı Türkçesi bilmenin önemi açıklanmıştır. Osmanlı Türkçesinin günümüzde hangi alanlarda kullanıldığı belirtilmiştir.

Anlatım

Raporda yer alması gereken konularla ilgili verilen bilgilerin anlaşılırlık sorunu vardır. Konuların aktarımında akıcılık yoktur. Kurulan cümleler özenle seçilmemiştir.

Raporda yer alması gereken konularla ilgili anlaşılır bilgiler verilmiştir. Konuların aktarımında akıcılık yoktur. Kurulan cümleler özenle seçilmemiştir. Verilen örnekler çarpıcı ve akılda kalıcıdır. Konuyu örneklendirecek fotoğraf vb. yer verilmiştir.

Raporda yer alması gereken konularla ilgili anlaşılır bilgiler verilmiştir. Konuların aktarımı akıcıdır. Kurulan cümleler özenle seçilmiştir. Verilen örnekler çarpıcı ve akılda kalıcıdır. Konuyu örneklendirecek fotoğraf vb. yer verilmiştir.

Ürünün Sunum Boyutu

Vurgu ve tonlama

Anlatım

Dinleyici ile Etkileşim

Sunuda kullanılan sözcüklerin söylenişlerinde hatalar yapılmıştır.

Sunum yapan, kullandığı sözcükleri söyleniş biçimlerine dikkat ederek kullanmaktadır. Ancak anlatımı güçlendirecek vurgu ve tonlamalarda eksikler bulunmaktadır. Jest ve mimiklerle anlatımını yeterince destekleyememektedir.

Sunum yapan, kullandığı sözcükleri söyleniş biçimlerine dikkat ederek kullanmaktadır. Anlatımı güçlendirecek vurgu ve tonlamaları kullanmaktadır. Jest ve mimiklerle anlatımını desteklemektedir.

Sunuda belirlenen konularla ilgili cümlelerden yola çıkarak hangi konudan bahsedildiği anlaşılmamaktadır.

Sunuda belirlenen konularla ilgili anlaşılır cümleler kurmuştur. Zaman zaman akıcılığı bozan hatalar yapılmıştır. Ancak bu hatalar anlatımı bozmamaktadır.

Sunuda belirlenen konularla ilgili anlaşılır cümleler kurmuştur. Konuların aktarımı akıcıdır. Kurulan cümleler özenle seçilmiştir. Verilen örnekler çarpıcı ve akılda kalıcıdır.

Sunum yapan, dinleyiciler karşısında uygun bir bedensel pozisyon alamamıştır. Sunum, jest ve mimiklerden yoksundur.

Sunum yapan, dinleyicilerin karşısında uygun bir bedensel pozisyon almasına karşın, jest ve mimiklerin kullanımı ile anlatımı yeterince güçlendirememiştir. Monoton bir ses tonu kullanarak beden diliyle oluşturduğu etkili iletişimi bozmuştur.

Sunum yapan, dinleyicinin anlatılanları anlamasına yardımcı olacak jest ve mimiklerden faydalanmıştır. Beden pozisyonu olarak, dinleyiciye uygun bir pozisyon kullanmıştır. Sunumunda kullandığı görsellerle bilgileri beden dili aracılığı ile ilişkilendirerek etkili iletişim sağlamıştır.

Puanlama anahtarından en fazla alınabilecek puan 15’tir. Puanlama anahtarından öğrencinin aldığı puan 100’lük sisteme dönüştürülürken öğrencinin aldığı puan x 100 / 15 formülünden yararlanılır. Örnek puanlama: Puanlama anahtarında 8 puan alan bir öğrencinin puanı; 8 x 100 / 15 formülünden 53,3 bulunur.

Not: Grupla hazırladığınız projede grupta yer alan arkadaşlarınızı değerlendirmek için Ek 1’de yer alan “Grup Değerlendirme Formu”nu kullanabilirsiniz.

17

3. ÜNİTE:

2. ÜNİTE

OSMANLI TÜRKÇESİ ALFABESİ VE ÖZELLİKLERİ OSMANLI TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ

18

2. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİ ALFABESİ VE ÖZELLİKLERİ 1. Osmanlı Türkçesi Alfabesi 2. Osmanlı Türkçesi Alfabesinde Harflerin Bitişme Özellikleri ve Bitişme Sırasında Aldığı Şekiller Hazırlık Çalışmaları 1. Osmanlı Türkçesi alfabesinde kaç harf olduğunu, bu harflerden kaçının ünlüleri kaçının ünsüzleri karşıladığını araştırınız. 2. Osmanlı Türkçesi alfabesinde her harf tek bir sese mi karşılık gelmektedir? Farklı seslere karşılık gelen harfler hangileridir? 3. Osmanlı Türkçesi alfabesindeki harflerin bitişme özelliklerini araştırınız. Bitişme sırasında şekli değişen harfleri belirtiniz. 4. Osmanlı Türkçesindeki hangi harfler, sözcük başında kullanıldığında diğer harflerle bitişmezken sözcük sonunda kullanıldığında bitişir. BİLGİ Osmanlı Türkçesindeki Harfler ve Harflerin Birleşme Özellikleri

Harfin Sonda Kullanımı (Önceki harfle bitişmesi)

Harfin Ortada Kullanımı (İki harfle bitişmesi)

Harfin Başta Kullanımı (Sonraki harfle bitişmesi)

Harfin Asıl Hâli

Harfin Okunuşu

Harfin Ses Olarak Karşılığı

‫ﺎ‬

-

-

‫ﺍ آ‬

elif

a, e, â

‫ﺀ‬

‫ﺀ أ‬

hemze, hemze-elif

a, e, i, u, ü

‫ـﺒـ‬

‫ﺑ‬

‫ب‬

be

b

‫ـﭙـ‬

‫ﭘ‬

‫پ‬

pe

p

‫ـﺘـ‬

‫ﺗ‬

‫ﺖ‬

te

t

‫ـﺜـ‬

‫ﺛ‬

se

s (peltek)

‫ـﺠـ‬

‫ﺟ‬

‫ﺚ‬ ‫ج‬

cim

c

‫ـﭽـ‬

‫ﭼ‬

‫چ‬

çim

ç

‫ـﺤـ‬

‫ﺣ‬

‫ح‬

ha

h

‫ـﺨـ‬

‫ﺧ‬

‫خ‬

hı

h

‫ﺐ‬ ‫ـﭗ‬ ‫ـﺖ‬ ‫ـﺚ‬ ‫ﺞ‬ ‫ﭻ‬ ‫ﺢ‬ ‫ﺦ‬

19

Harfin Sonda Kullanımı (Önceki harfle bitişmesi)

Harfin Ortada Kullanımı (İki harfle bitişmesi)

Harfin Başta Kullanımı (Sonraki harfle bitişmesi)

Harfin Asıl Hâli

Harfin Okunuşu

Harfin Ses Olarak Karşılığı

‫ـﺪ‬

-

-

‫د‬

dal

d

‫ـﺬ‬

-

-

‫ذ‬

zel

z

‫ـﺮ‬

-

-

‫ر‬

re

r

‫ـﺰ‬

-

-

‫ز‬

ze

z

‫ـﮋ‬

-

-

‫ژ‬

je

j

‫ـﺲ‬

‫ـﺴـ‬

‫ﺳ‬

‫س‬

sin

s

‫ـﺶ‬

‫ـﺸـ‬

‫ﺷ‬

‫ش‬

şın, şin

ş

‫ـص‬

‫ـﺼـ‬

‫ﺼ‬

‫ص‬

sat(sad)

s

‫ـﺾ‬

‫ـﻀـ‬

‫ﻀ‬

‫ض‬

dat (dad)

d, z

‫ـﻂ‬

‫ـﻄـ‬

‫ﻃـ‬

‫ط‬

tı

t

‫ـﻆ‬

‫ـﻈـ‬

‫ﻇـ‬

‫ظ‬

zı

z

‫ـﻊ‬

‫ـﻌـ‬

‫ﻋـ‬

‫ع‬

ayın

‘

‫ـﻎ‬

‫ـﻐـ‬

‫ﻏـ‬

‫غ‬

gayın

g, ğ

‫ـف‬

‫ـﻓـ‬

‫ﻓـ‬

‫ف‬

fe

f

‫ـﻖ‬

‫ـﻖ‬

‫ﻗـ‬

‫ق‬

kaf

k

20

Harfin Sonda Kullanımı (Önceki harfle bitişmesi)

Harfin Ortada Kullanımı (İki harfle bitişmesi)

Harfin Başta Kullanımı (Sonraki harfle bitişmesi)

Harfin Asıl Hâli

Harfin Okunuşu

Harfin Ses Olarak Karşılığı

‫ـﻚ‬

‫ـﻜـ‬

‫ﻛـ‬

‫ك‬

kef

k, g, ğ, n

‫ـﮓ‬

‫ـﮕـ‬

‫گـ‬

‫گ‬

gef

g, ğ

‫گ‬

‫ﮔـ‬

‫ﮔـ‬

‫گ‬

nef, sağır kef

n

‫ـﻞ‬

‫ـﻠـ‬

‫ﻟـ‬

‫ﻝ‬

lâm

l

‫ـﻢ‬

‫ـﻤـ‬

‫ﻣـ‬

‫م‬

mim

m

‫ـﻦ‬

‫ـﻨـ‬

‫ﻧـ‬

‫ن‬

nun

n

‫ـﻮ‬

-

-

‫و‬

vav

v, o, ö, u, ü, û

‫ـﻪ‬

‫ـﻬـ‬

‫ﻫـ‬

‫ﻩ‬

he

h, e, a

-

-

‫ـ‬-

‫ﻻ‬

lamelif

la

‫ـﯽ‬

‫ـﻴـ‬

‫ﻳـ‬

‫ى‬

ye

y, ı, i, î

‫ﺁ‬

1. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesindeki harflerin aslî şekillerini, okunuşunu ve Latin alfabesinde kendilerine karşılık gelen sesleri karton plakalara yazınız. Sınıf panosunda sergileyiniz. Harfleri seslendiriniz. 2. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesinde kullanılan harflerden hangileri Arap alfabesine hangileri Fars alfabesine aittir? 3. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesinde “birleşmeyen harfler” diye adlandırılan harfler hangileridir? 4. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesindeki harflerin başta, ortada ve sonda yazılışlarını karton plakalara yazınız. Sınıf panosunda sergileyiniz.

21

BİLGİ Osmanlıcada kullanılan harflerin özellikleri • Osmanlı Türkçesinde kullanılan harfler Arap harfleridir. 28 harften oluşan Arap alfabesinde olmayan “ p, ç, j, g ve nazal n ” harfleri, Farsça ve Türkçe sözcüklerdeki sesleri karşılamak üzere ilave edilmiştir. Türkçe olmayan sözcüklerdeki sesleri doğru yazmak ve sesletmek için kimi harflerin özelliklerinin bilinmesi gerekmektedir.

(‫) پ چ ژ گ‬

•

‫ ث ح ذ ص ض ط ظ ع‬ve hemze(‫ )ﺀ‬yalnızca Arapça sözcüklerde geçen harflerdir.

•

‫ ژ‬harfi Farsçaya özgüdür. ‫ ث ح ذ ص ض ط ظ ع ق‬harfleri Farsçada yoktur. ‫ ث ص ط‬harfleri çok az sözcükte

•

‫ثحذصضطظع‬

•

‫ ا د ذ ر ز ژ و‬harfleri kendilerinden sonraki harfle birleşmez; bu nedenle ortada bu harflerden birini barındıran

• •

kullanılmıştır.

ve hemze gerek ses ve gerekse bunları karşılayan harf olarak Türkçede yoktur.

sözcükler bölünerek yazılır, sözcükte bütünlük olmaz.

‫ ث‬harfi, peltek çıkarılan bir sestir; dil ucu üst dişlere dokundurularak çıkarılır. ‫ اﺛﺒﺎت‬- isbât, ‫ﺣﺎدﺛﻪ‬-hâdise, ‫– ﲤﺜﺎل‬ timsâl, ‫ – ﺗﺜﺒﻴﺖ‬tesbît ‫ س‬harfi ince bir “s” sesiyken ‫ ص‬harfi, kalın sesli sözcüklerde özellikle de başta kullanılan fakat sesletim olarak “s” den farklı olmayan bir sestir. ‫ – ﺻﻒ‬saf, ‫ – ﺗﺼﻮر‬tasavvur, ‫ – ﺻﻤﻴﻢ‬Samim, ‫ – ﺻﺪا‬seda, ‫ ﺻﻮرت‬- suret

•

‫( ه‬güzel h) “h” sesini karşılayan diğer iki harfe (‫ )ح خ‬göre daha ince bir sestir.

•

‫ ح‬harfi, boğazımızın en arkasından çıkarılan bir sestir. ‫ – ﺣﺒﺲ‬habs (haps), ‫ – ﲪﺎم‬hamam, ‫– ﺣﺞ‬hac, ‫– ﺣﻀﺮت‬

•

hazret

‫ خ‬harfi, ‫’ح‬den farklı olmamakla birlikte daha hırıltılı bir sestir. Azeri lehçesine yakın olan Doğu bölgesi ağızlarında

(çoh-çok, bahtıh-baktık) k/h arası bir sestir. Türkçede, k’den gelen h sesi dışında (kangı-hangi, kanı-hani) “h” harfi yoktur. - ham, - harab, - mahsus, – has

‫ﺧﻢ‬

• • • • • •

‫ﺧﺮاب‬

‫ﳐﺼﻮص‬

‫ﺧﺲ‬

‫ ز‬harfi, Türkiye Türkçesinde kullanılan “z” sesidir. ‫ – زﻳﺮا‬zira ‫ذ‬

harfi, dil ucunun dişlere değmesiyle çıkarılan “d,y, z” sesleri arasında peltek bir “z”dir. yet, - ezan, - leziz, - zekâ, – zeki

‫اذان‬

‫ﻟﺬﻳﺬ‬

‫ذﻛﺎ‬

‫ذﻛﻰ‬

‫ ذﻛﺮ‬- zikr, ‫ اذﻳﻴﺖ‬- ezi-

‫ ض‬harfi, “d” ile “z” arasında bir sestir. Bu sesi içeren sözcükler kimi zaman “d” kimi zaman “z” olarak seslendirilir. ‫ – ﻗﺎﺿﻰ‬kadı, ‫ – ﻗﻀﺎ‬kaza, ‫ – ﺿﺮﺑﻪ‬darbe, ‫ – ﻓﻀﺎ‬feza, ‫ – ﺑﻴﺎض‬beyaz ‫ ظ‬harfi, orta kalınlıkta bir “z” sesidir. Dilin ortasının üst damağa ve üst-ön dişlere değmesiyle çıkarılır. ‫ – ﻧﻈﺮ‬nazar, ‫ – ﺣﺎﻓﻆ‬hafız, ‫ – ﻇﻠﻤﺖ‬zulmet ‫ ط‬harfi, kalın sesli sözcüklerde özellikle de başta kullanılan fakat sesletim olarak “t” den farklı ‫ – ﻃﺮف‬taraf, ‫ – ﻣﻀﺒﻮط‬mazbut, ‫ – اﻃﺮاف‬etraf ‫ع‬

olmayan bir sestir.

harfi, ses çıkarabileceğimiz en derin bölgeden çıkan bir sestir. Türkçede ya hiç okunmaz ya da uzunluğa veya kesmeye yol açar. -asker, - ta’rif , - elveda’, - ilim

‫ﻋﺴﻜﺮ‬

‫ﺗﻌﺮﻳﻒ‬

‫اﻟﻮداع‬

22

‫ﻋﻠﻢ‬

5. ETKİNLİK

‫ا‬

‫آ‬

Aşağıdaki tabloda elifin ( ), medli elifin ( ) kullanımlarına ilişkin örnek sözcüklere dikkat ederek Osmanlı Türkçesiyle verilen sözcükleri okumaya çalışınız, sözcüklerin altındaki boşluklara günümüz Türkçesindeki karşılıklarını yazınız.

‫اﻳﺼﲑﻣﻖ‬

‫اﻳﻀﺎح‬

‫آراﻳﻦ‬

‫وار‬

‫ﻣﻮﻻ‬

‫ﺁﺷﺎﻏﻰ‬

‫ات‬

‫آت‬

ısırmak

îzâh

arayın

var

mevlâ

aşağı

et

at

‫ﺧﻴﺎل‬

‫آﻟﺖ‬

‫اوﺳﱳ‬

‫اوزاق‬

‫اوﻓﻜﻪ‬

‫اوت‬

‫اﻳﺰ‬

‫اﻳﻨﺠﻪ‬

hayâl

âlet

üstün

uzak

öfke

ot

iz

ince

‫آﱏ‬

‫آﻣﺮ‬

‫دال‬

‫ﻧﺎﻛﺎﻩ‬

‫آﻫﻮ‬

‫ﻓﺎﺗﺢ‬

‫داﻫﻰ‬

‫ﻇﺎﱂ‬

‫ﻳﺎﭘﺮاق‬

‫ﻣﺎل‬

‫آﻧﺎ‬

‫ﻗﺎدن‬

‫آرﻣﻮد‬

‫آﱙ‬

‫ﺑﺎﻳﺮام‬

‫ﺳﺎز‬

‫اﺛﺮ‬

‫اﺟﺪاد‬

‫اﺑﺮو‬

‫ﺻﺎﭼﺎق‬

‫آﻃﺎ‬

‫آز‬

‫آﻏﺎچ‬

‫آوج‬

‫ال‬

‫اﺳﻜﻰ‬

‫ادﺑﻴﺎت‬

‫او‬

‫اﺑﺪ‬

‫اﻓﺴﺎﻧﻪ‬

‫اﺷﻠﻤﻚ‬

‫آدﱘ‬

‫اوﻛﺴﻮز‬

‫اوﻳﺪورﻣﻖ‬

‫اﺿﻄﺮاب‬

‫اوﳌﺰ‬

‫اﺻﻼح‬

‫اﻛﺮام‬

‫اﳝﺎن‬

‫اﻳﻠﻴﻚ‬

‫اون‬

‫ﻗﺎﺷﻴﻖ‬

‫ﺑﺎش‬

‫ﻃﺎﻣﺎر‬

‫ﭘﺎرﻣﺎق‬

‫آﭼﻴﻖ‬

‫اﻳﻜﻨﺪى‬

‫اووا‬

23

BİLGİ Elif ( ) harfi, sözcüklerin başında Türkçedeki “e” sesini, sözcük içinde ise “a” sesini; medli elif ( ‫ ) ﺁ‬ise Türkçe sözcüklerin başında “a” Arapça ve Farsça sözcüklerde ise “uzun a” (â) sesini karşılar. : ebe : esmer : akran : ana : âsâyiş : azgın

‫ا‬

‫اﺑﻪ‬

‫اﲰﺮ‬

‫اﻗﺮان‬

‫آﻧﺎ‬

‫آﺳﺎﻳﺶ‬

‫آزﻏﲔ‬

U YA R I

‫ا‬

‫ء‬

Türkçe, Arapça ve Farsça sözcüklerde elif ( ) harfinin üstüne konan hemze ( ) ile de “e” sesi ifade edilir.

‫أزﺑﺮ‬: ezber ‫أﺳﺎس‬:esas

‫أر‬:er

Elif ( ‫ ) ﺍ‬harfi, (‫ ) ﻯ‬harfiyle verildiğinde Türkçedeki “ı-i” seslerini, Arapça ve Farsça sözcüklerde ise uzun i (î) sesini karşılar.

‫ اﻳﺮﻣﺎق‬: ırmak ‫ اﻳﺼﻠﻴﻖ‬: ıslık ‫ اﻳﻠﻴﻚ‬: ilik ‫اﻳﺸﺠﻰ‬: işçi ‫اﳚﺎد‬: îcad(icat) Elif ( ‫ ) ا‬harfi, vav (‫ )و‬ile kullanıldığında Türkçe sözcüklerin başında “o-ö-u-ü” seslerini, Arapça ve Farsça sözcük-

lerde ise uzun u (û) sesini karşılar.

‫ اوﻳﻮن‬: oyun

‫اوز‬: öz

‫اوﻟﻮ‬: ulu

‫اوچ‬: üç

6. ETKİNLİK

‫ا‬

‫و‬

‫ى‬

‫ه‬

Osmanlıcada kullanılan (elif), (vav) , (ye) ve (he) seslerinin ne zaman sesli ne zaman sessiz harfi karşıladığına dikkat ederek tablodaki sözcükleri okunuşlarıyla eşleştiriniz. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16

‫ﻛﻮﺑﻚ‬ ‫اﻳﻜﺮﻧﺞ‬ ‫ﺣﻠﻘﻪ‬ ‫اﻳﻀﺎح‬ ‫دﻳﻜﺮ‬ ‫ﻳﻮﻧﺲ‬ ‫ﭘﻴﻤﺎﻧﻪ‬ ‫ﺗﺎﺑﻮت‬ ‫ﻛﻮﭘﻚ‬ ‫اﻳﻠﻴﺠﻪ‬ ‫ﺳﻮزان‬ ‫اوﺷﻮﻣﻚ‬ ‫ﭼﻴﻜﻨﻤﻚ‬ ‫ﻣﺎﻫﻰ‬ ‫اون‬ ‫آﻫﻮ‬

17 a

b

göbek

ç

f

çiğnemek

g ğ

k

tehdîd

söyle z

p ö

n

selîm

o

s

u

l

m

q

sûret

suzan

ş

22 on-ön

mechûl

y

firuze

27 28

z

üşümek

peymane

25 26

29 âhû

hidayet

mani

23 24

kazma

serçe ü

19 20

ılıca

yunus

v

yorgan

dökmek

iğrenç

diğer ı

bilezik

21

zurna i

18

tabût

bahçe j

gece e

tatbîk

h

t

îzâh

köpek c

r

d

w

halka

30 31 32

24

‫ﺗﻄﺒﻴﻖ‬ ‫ﻛﻴﺠﻪ‬ ‫ﺻﻮرت‬ ‫ﻫﺪاﻳﺖ‬ ‫زورﻧﻪ‬ ‫ﻗﺎزﻣﻪ‬ ‫ﻓﲑوزﻩ‬ ‫ﺪﻳﺪ‬ ‫ﻳﻮرﻏﺎن‬ ‫ﳎﻬﻮل‬ ‫دوﻛﻤﻚ‬ ‫ﺑﺎﻏﭽﻪ‬ ‫ﺳﻠﻴﻢ‬ ‫ﺑﻴﻠﻪ زﻳﻚ‬ ‫ﺳﻮﻳﻠﻪ‬ ‫ﺳﺮﭼﻪ‬

BİLGİ

‫( ه‬güzel he) harfi:

‫ﻫﺎﻟﻪ‬

• Günümüz Türkçesindeki “h” sesini ( hâle) karşılamada, • “e-a” sesi ( dede, yumurta) yerine • Türkçe sözcüklerde “ gelemezgelmez ” sözcükleri gibi anlamca farklılık yaratan sözcüklerde “e” sesi yerine kullanılmaktadır. (ye) harfi: • Kendinden önceki sessizleri seslendirme ( ci, cı, ce), • (elif) harfiyle kullanıldığında “ı-i-kapalı e(è)” ( ip, ılık, èv) seslilerini oluşturma, • Arapça ve Farsça sözcüklerde uzun i (î) sesini karşılama ( : ta’til : sîmin), • Sözcük başında ise “y” sessizi ( : Yusuf) göreviyle kullanılır. (vav) harfi: Kendinden önceki sessizleri seslendirme ( cü, cu ) (elif) harfiyle kullanıldığında “ü,u,o,ö” seslilerini ( : üzüm, : ölçü) karşılamada Arapça ve Farsça sözcüklerde uzun u (û) sesi ( : hudûd : ma’lûm) için kullanılır.

‫دﻩ دﻩ‬

‫ﻳﻮﻣﺮﻃﻪ‬ ‫ﻛﻠﻪ ﻣﺰ‬

‫ﻛﻠﻤﺰ‬

‫ى‬

‫ﺟﻰ‬

‫ا‬

‫ﻳﻮﺳﻒ‬

‫و‬

‫ا‬

‫ﺟﻮ‬

‫ﺣﺪود‬

‫ﻣﻌﻠﻮم‬

‫اﻳﻮ اﻳﻠﻴﻖ اﻳﭗ‬ ‫ﺗﻌﻄﻴﻞ‬ ‫ﺳﻴﻤﲔ‬ ‫اوزوم‬

‫اوﻟﭽﻮ‬

7. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesinde kullanılan kalın ve ince sessizleri yazarak sınıf panonuzda sergileyiniz. 8. ETKİNLİK Tablodaki sözcükleri yazarken ince ya da kalın sessizlerden hangilerini kullanacağınızı belirterek günümüz Türkçesiyle verilen sözcükleri Osmanlı Türkçesiyle yazmaya, Osmanlı Türkçesiyle verilenleri okumaya çalışınız.

Kemâl:

‫ﻗﺪم‬

Tahsîl:

‫ﻏﺮق‬

Darbe:

‫ﺗﺸﻮﻳﻖ‬

Devam:

‫ﺗﻌﻤﲑ‬

Cevap:

‫ﺷﺮح‬

Sebât:

‫ﻃﺮف‬

Zafer:

‫ذﻟﻴﻞ‬ 25

9. ETKİNLİK Tablodaki sözcükleri günümüz Türkçesindeki yazımlarıyla eşleştiriniz. Bunu yaparken sessizlerin bazen ince bazen kalın okunmasının nedinini tartışınız.

‫ﭘﺎس‬

fakat

‫ﻓﻘﻂ‬

baş

‫ﻗﻮس‬

raks

‫ﻗﺎﻏﺎن‬

kiraz

‫ﭘﺮدﻩ‬

çerez

‫ﻓﺲ‬

latife

‫رﻗﺺ‬

kavs

‫ﻫﺪاﻳﺖ‬

kagan

‫ﺑﺎش‬

rağbet

‫رﻏﺒﺖ‬

çarh

‫ﺣﻀﻮر‬

muzır

‫ذﻫﻦ‬

fırat

‫ﺑﲑ‬

perde

‫رﺟﺐ‬

recep

‫ﻣﻈﻬﺮ‬

huzur

‫ﻛﲑاز‬

zihin

‫اﺻﻞ‬

eski

‫ﭼﺮز‬

fes

‫ﻣﻀﺮ‬

mazhar

‫ﻓﺮات‬

fasıl

‫اﺳﻜﻰ‬

asıl

‫ﭼﺮخ‬

bir

‫ﻟﻄﻴﻔﻪ‬

pas

‫ﻓﺼﻞ‬

hidayet

26

10. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesinde kullanılan “s” “k” “h” “z” “t” seslerinin farklı sesletimleri olup olmadığını araştırınız. Örnek sözcükler bularak sınıf arkadaşlarınızla bilgilerinizi paylaşınız. 11. ETKİNLİK “Zeynep, zihin, zarif, sarı, sümbül, esir, mısır, keklik, kadın, heves, helal, hasta, telaş, tasvir” sözcüklerini Osmanlı Türkçesiyle yazarak “z, s, k, h, t” seslerinin neden farklı harflerle karşılandığını bulmaya çalışınız.

BİLGİ Osmanlı Türkçesinin alfabesini oluşturan Arap alfabesinde sessiz harfler, kalın (hurûf-ı sakîle) ve ince (hurûf-ı hafîfe) olmak üzere ikiye ayrılır. Bazı sessizler ise yanında bulunan harfe göre kimi zaman ince kimi zaman kalın olarak değerlendirilir. Kalın sessizler:

‫حخصضطظعغق‬

‫ ﺣﻼل‬:helâl ‫ ﻇﻔﺮ‬: zafer

‫ ﺧﺮاﺑﻪ‬: harâbe ‫ ﺻﱪ‬: sabr ‫ ﻋﺴﻜﺮ‬: asker ‫ ﻏﺮق‬: gark

‫ ﺿﻴﺎء‬: ziyâ’ ‫ ﻗﺪم‬: Kıdem

‫ اﻓﺮاط‬: ifrat

U YA R I (dad) sesi, dilin boğaza yakın kısmından çıkan kalın ve peltek bir “z” sesidir. Bu sesi içeren sözcükler Türkçede kullanılırken kimi zaman “d” li kullanılır, kimi zaman da “z” li sesletilir. : darbe : zabıta

‫ض‬

‫ﺿﺮﺑﻪ‬

‫ﺿﺎﺑﻄﻪ‬

İnce sessizler:

‫تثجدزژسشك‬

‫ﺗﺮ‬: ter ‫ ژﻳﻠﻪ ت‬: jilet

‫ ﺛﺒﺎت‬: sebat ‫ ﺳﻨﺒﻞ‬: sünbül

‫ﺟﻮدت‬: Cevdet ‫ﺷﺮح‬: şerh

‫ ﻣﺪد‬: meded ‫ﻛﺎﺷﻒ‬: kâşif

‫ زﻓﺖ‬: zift ‫ ﻛﻤﺎل‬: kemâl

Yanında bulunan harfe göre kimi zaman ince kimi zaman kalın olan sessizler:

‫أبپچرفلمنوهى‬ ‫ اﺗﺎ‬: ata ‫ ﭘﺎس‬: pas ‫ ﻣﺮاد‬: murad ‫ﻟﺮزﻩ‬: lerze ‫ دوﻩ‬: deve ‫ ﻳﻌﻘﻮب‬: ya’kub

‫ ات‬: et ‫ ﭼﺮﭼﻮﻩ‬:çerçeve ‫ درﻩ‬: dere ‫ﻣﺮض‬: maraz ‫ دوا‬: deva

‫ ﺑﺎش‬: baş ‫ ﭼﺎﺗﻰ‬: çatı ‫ ﻓﺮد‬: ferd ‫ﻣﺸﻜﻞ‬: müşkül ‫ ﻫﺎﻟﻪ‬: hale

27

‫ ﺑﺶ‬: beş ‫ رﺳﻢ‬: resm ‫ﻓﺮات‬: Fırat ‫ ﺮ‬: neh(i)r ‫ ﻫﻮس‬:heves

‫ ﭘﺲ‬: pes ‫ رﻃﻞ‬: rıtl ‫ﻟﻄﻴﻒ‬: latif ‫ﳕﺎز‬: namaz ‫ ﻳﺮ‬: yer

‫‪BENİ BUL‬‬ ‫‪Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesiyle yazılan sözcüklerin günümüz Türkçesindeki karşılıklarını bularak yazınız.‬‬ ‫‪Sözcüğü oluşturan harflerin adlarını belirterek bitişme özelliklerini gözden geçiriniz.‬‬

‫ات‬

‫اﻳﺰ‬

‫وار‬

‫ﺟﺎن‬

‫اول‬

‫اون‬

‫اﺑﺎ‬

‫اﻳﻠﻴﻖ‬

‫اﻳﭻ‬

‫اﻳﻮ‬

‫اوﺟﻮز‬

‫ﺧﻮاﺟﻪ‬

‫اوﺟﺎق‬

‫اوزاق‬

‫اوﻟﻮم‬

‫اورﺗﻮ‬

‫ﻣﻮم‬

‫ﻗﻮل‬

‫ﺑﻮل‬

‫ﻻزم‬

‫ﺑﲑ‬

‫ﺑﺎش‬

‫ﻣﻴﻨﱪ‬

‫ﻛﺘﺎب‬

‫ﻟﻮش‬

‫ﭘﺎس‬

‫ﭘﺎرﻻق‬

‫ﻛﻮﺗﻰ‬

‫ﺗﻮپ‬

‫ﺗﻮز‬

‫اوﮔﻠﻪ‬

‫ﺑﺎق‬

‫اﻏﺎچ‬

‫اوﺟﺎق‬

‫ﻗﻴﺰ‬

‫ﻫﺮ‬

‫ذﻫﻦ‬

‫ﺷﺎﻩ‬

‫ﺗﭙﻪ‬

‫ﻫﻮس‬

‫زﻳﺮا‬

‫زﻳﺎرت‬

‫زﻳﻨﺐ‬

‫ﺿﻠﻢ‬

‫ﺿﺮﺑﻪ‬

‫ﺿﺮر‬

‫ذﻫﻦ‬

‫ذوق‬

‫ذروﻩ‬

‫ﺿﺪ‬

‫ﻇﻠﻢ‬

‫ﻇﺮﻳﻒ‬

‫ﺧﺴﺘﻪ‬

‫ﺣﺮام‬

‫ﺣﻼل‬

‫ﻫﺎﻟﻪ‬

‫ﻛﭽﻮك‬

‫ﻛﭽﻰ‬

‫اﻳﮑﯽ‬

‫ﻛﻜﻠﻚ‬

‫ﻛﭽﻴﺪ‬

‫ﻛﻞ‬

‫اﻳﻜﻨﻪ‬

‫ﻛﻮﻧﻠﻚ‬

‫ﻛﻠﻪ م‬

‫ﺻﱪ‬

‫ﺻﺎﻗﺎل‬

‫ﺳﺎﳒﻰ‬

‫ﺳﻴﻜﻪ‬

‫ﺳﺒﺎﻳﺎ‬

‫اﻳﺼﻼق‬

‫ﺛﺎﺑﺖ‬

‫ﺛﺒﺎت‬

‫ﺳﻨﺒﻞ‬

‫ﲰﺎء‬

‫ﻗﻴﺼﻪ‬

‫ﻓﻘﻂ‬

‫ﻣﻄﻠﻖ‬

‫ﻃﺒﻴﺐ‬

‫ﻃﺎوﺷﺎن‬

‫ﻧﺪن‬

‫ﻳﻮﻣﺮﻃﻪ‬

‫اﻏﺎچ‬

‫ﻏﻢ‬

‫ﻣﮋدﻩ‬

‫ﻣﺄﻣﻮر‬

‫ﻃﺎغ‬

‫ﻃﻮﻏﺮى‬

‫ﻣﺮﺛﻴﻪ‬

‫ﻏﺰل‬

‫‪28‬‬

12. ETKİNLİK Aşağıda ünlü bir şiirden dört dize verilmiştir. Osmanlı Türkçesiyle verilen dizelerin günümüz Türkçesiyle yazılışını her dizenin altındaki boşluğa yazınız.

‫ﺳﺲ ﺳﺰ ﻛﻤﻰ‬

‫ﻳﺤﻴﻰ ﻛﻤﺎل‬

‫آرﺗﻴﻖ دﻣﲑ آﳌﺎق ﻛﻮﱏ ﻛﻠﻤﻴﺸﺴﻪ زﻣﺎﻧﺪن‬ ………………………………………… ‫ﻣﭽﻬﻮﻟﻪ ﻛﻴﺪن ﺑﺮ ﻛﻤﻰ ﻗﺎﻟﻘﺎر ﺑﻮ ﻟﻴﻤﺎﻧﺪن‬ …………………………………………. ‫ﻫﻴﭻ ﻳﻮﳉﻴﺴﻰ ﻳﻮﻗﻤﺶ ﻛﱮ ﺳﺲ ﺳﺰﺟﻪ آﻟﲑ ﻳﻮل‬ ……………………………………………… ‫ﺻﺎﻟﻼﳕﺎز او ﻗﺎﻟﻘﻴﺸﺪﻩ ﻧﻪ ﻣﻨﺪﻳﻞ ﻧﻪ دﻩ ﺑﺮ ﻗﻮل‬ ……………………………………………….

13. ETKİNLİK Aşağıda verilen dizeyi okumaya çalışınız. Farklı okumalar ortaya çıkıyorsa bunun nedenini söyleyiniz.

‫ﻛﻞ ﻛﻞ اﲪﺪ ﭼﺸﻤﻪ ﺳﻨﺪن اﻳﭻ ﻛﻼب آﺳﺎ ﺻﻮﱙ‬ 14. ETKİNLİK Osmanlı Türkçesinde kullanılan seslerin farklı okunmasını sağlayan özel işaretler olup olmadığını belirtiniz. Edindiğiniz bilgileri sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız. 15. ETKİNLİK “Üstün, esre, ötre, med, şedde, cezm, tenvin” sözcüklerinin anlamlarını ve işlevlerini belirterek bu işaretleri kullanmaya çalışınız. 16. ETKİNLİK

“‫ ﻛﺎﺗِﺐ‬،‫ﺑﻨﺎء‬ ً ‫ﻫﻢ‬ ْ ‫ﻣﺮ‬ ْ ،‫ آﻏﺎچ‬،‫ ﻣﻠّﺖ‬،‫ ﻛﺎﺋﻨﺎت ﳎﺒُﻮر‬،‫” َد َوﻩ‬

sözcüklerini okumaya çalışınız. Harflerin üstünde ve altında kullanılan işaretlerin neye yaradığını bulmaya çalışınız. BİLGİ Harekeler Üstün (‫ ) ﹶ‬: Sessiz harflerin üstüne konan bir eğik çizgi ile gösterilir. Harfin “a” ya da “e” li okunmasını sağlar.

‫ – َت‬te, ‫ص‬ َ - sa

29

Üstün (fetha): Sessiz harflerin üzerine konan küçük bir çizgi (‫ ) ﹶ‬ile belirlenen bu hareke, sesin –a, –e ünlüleriyle okunmasını sağlar.

‫ َم‬: ma, me ‫ ﻏَﻢ‬: gam

Esre (kesre): Sessiz harflerin altına konan küçük bir çizgi (‫ ) ﹺ‬ile belirlenen bu hareke, sesin –ı, -i ünlüleriyle okunmasını sağlar.

‫ ِم‬: mı, mi ‫ اِﻛﺮام‬: ikram

Ötre (zamme-damme): Sessiz harflerin üzerine konan küçük

‫و‬

bir vav ( ) harfiyle belirlenen bu hareke, sesin yuvarlak ünlülerle okunmasını sağlar.

‫ ُم‬: mu, mü ‫ ُﳏﺮم‬: muharrem

٥

Cezm (sükûn): Harflerin üzerine konan küçük bir “ ” ile belirlenen bu hareke, üzerinde bulunduğu harfi ünlü ile seslendirmez. Kendinden önceki harfin harekesiyle seslendirilir. Sözcük başlarında kullanılmayan bu hareke, hece sonu ve sözcük sonlarında kullanılır.

‫ﻫﻢ‬ ْ ‫ﻣﺮ‬ ْ : merhem

Şedde (teşdit): Bir harfin iki kez okunmasını sağlayan harekedir. (‫) ﹼ‬

‫ ﻣﻠّﺖ‬:millet

17. ETKİNLİK Aşağıdaki metnin her bir dörtlüğünü bir arkadaşınıza okutunuz.

‫اﺳﺘﻘﻼل ﻣﺎرﺷﻰ‬ ‫ﻗﻬﺮﻣﺎن اوردوﻣﺰﻩ‬

،‫ﻗﻮرﻗﻤﺎ ﺳﻮﳕﺰ ﺑﻮ ﺷﻔﻘﻠﺮدﻩ ﻳﻮزن ال ﺳﺎﳒﺎق‬ ،‫ﺳﻮﳕﻪ دن ﻳﻮردوﻣﻚ اوﺳﺘﻨﺪﻩ ﺗﻮﺗﻦ اك ﺻﻮك اوﺟﺎق‬ ،‫او ﺑﻨﻴﻢ ﻣﻠﺘﻤﻚ ﻳﻴﻠﺪﻳﺰدر ﭘﺎرﻻﻳﺎﺟﻖ‬ ‫او ﺑﻨﻤﺪر او ﺑﻨﻢ ﻣﻠﺘﻤﻜﺪر اﳒﺎق؛‬ ‫ﭼﺎﲤﺎ ﻗﻮرﺑﺎن اوﻻﱘ ﭼﻬﺮﻩ ﻛﻰ اى ﻧﺎزﱃ ﻫﻼل‬ ،‫ﻗﻬﺮﻣﺎن ﻋﺮﻗﻤﻪ ﺑﺮ ﻛﻮل ﻧﻪ ﺑﻮ ﺷﺪت ﺑﻮ ﺟﻼل‬ ،‫ﺳﻜﺎ اوﳌﺎز دوﻛﻮﻟﻦ ﻗﺎﻧﻠﺮﻣﺰ ﺻﻮﻛﺮا ﺣﻼل‬ ‫ﺣﻘﻴﺪر ﺣﻘﻪ ﻃﺎﭘﺎن ﻣﻠﺘﻤﻚ اﺳﺘﻘﻼل؛‬ ،‫ﺑﻦ ازﻟﺪن ﺑﺮدﻳﺮ ﺣﺮ ﻳﺎﺷﺎدم ﺣﺮ ﻳﺎﺷﺎرم‬ ،‫ﻫﺎﻧﻜﻰ ﭼﻠﻐﲔ ﺑﻜﺎ زﳒﲑ ووراﺟﻘﻤﺶ ﺷﺎﺷﺎرم‬ ،‫ﻛﻮﻛﺮﻩ ﻣﺶ ﺳﻴﻞ ﻛﱮ ﱘ ﺑﻨﺪﻣﻰ ﭼﻴﻜﻨﺮ اﺷﺎرم‬ ‫ﻳﺮﺗﺎرم داﻏﻼرى اﻧﻜﻴﻨﻠﺮﻩ ﺻﻐﻤﺎم ﺗﺎﺷﺎرم؛‬

30

‫ﻏﺮﺑﻚ اﻓﺎﻗﲎ ﺻﺎرﻣﺸﺴﻪ ﭼﻠﻴﻚ زرﻫﻠﻰ دﻳﻮار‪،‬‬ ‫ﺑﻨﻢ اﳝﺎن دوﻟﻮ ﻛﻮﻛﺴﻢ ﻛﱮ ﺳﺮﺣﺪم وار‪،‬‬ ‫اوﻟﻮﺳﻮن ﻗﻮرﻗﻤﺎ ﻧﺼﻞ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﺑﺮ اﳝﺎﱏ ﺑﻮﻏﺎر‪،‬‬ ‫ﻣﺪﻧﻴﺖ دﻳﺪﻳﻜﻚ ﺗﻚ دﻳﺸﻰ ﻗﺎﳌﺶ ﺟﺎﻧﺎوار؛‬ ‫آرﻗﺎداش ﻳﻮردﻣﻪ آﻟﭽﺎﻗﻠﺮى اوﻏﺮاﲤﺎ ﺻﺎﻗﲔ‪،‬‬ ‫ﺳﭙﺮ اﻳﺖ ﻛﻮودﻩ ﻛﻰ ‪ ،‬دورﺳﻮن ﺑﻮ ﺣﻴﺎﺳﺰﺟﻪ آﻗﲔ‪،‬‬ ‫دوﻏﺎﺟﻘﺪر ﺳﻜﺎ وﻋﺪ اﻳﺘﺪﻳﻜﻰ ﻛﻮﻧﻠﺮ ﺣﻘﻚ‪،‬‬ ‫ﻛﻴﻢ ﺑﻴﻠﲑ ﺑﻠﻜﻰ ﻳﺎرﻳﻦ ﺑﻠﻜﻰ ﻳﺎرﻳﻨﺪان دا ﻳﺎﻗﲔ؛‬ ‫ﺑﺎﺻﺪﻳﻐﻚ ﻳﺮﻟﺮى ﻃﻮﭘﺮاق دﻳﻴﻪ رك ﻛﭽﻤﻪ ﻃﺎﱏ‪،‬‬ ‫دوﺷﻮن آﻟﺘﻨﺪﻩ ﻛﻰ ﺑﻴﻜﻠﺮﺟﻪ ﻛﻔﻨﺴﺰ ﻳﺎﺗﺎﻛﻰ‪،‬‬ ‫ﺳﻦ ﺷﻬﻴﺪ اوﻏﻠﻴﺴﻚ اﻳﻨﺠﺘﻤﻪ ﻳﺎزﻳﻘﺪر آﺗﺎﻛﻰ‪،‬‬ ‫وﻳﺮﻣﻪ دﻧﻴﺎﻟﺮى آﻟﺴﺎﻛﺪﻩ ﺑﻮ ﺟﻨﺖ وﻃﲎ؛‬ ‫ﻛﻴﻢ ﺑﻮ ﺟﻨﺖ وﻃﻨﻚ اوﻏﺮﻳﻨﻪ اوﳌﺎز ﻛﻪ ﻓﺪا‪،‬‬ ‫ﺷﻬﺪا ﻓﻴﺸﻘﲑاﺟﻖ ﻃﻮﭘﺮاﻏﻰ ﺻﻴﻘﺴﻪ ك ﺷﻬﺪا‪،‬‬ ‫ﺟﺎﱏ ﺟﺎﻧﺎﱏ ﺑﻮﺗﻮن وارﳝﻰ آﻟﺴﲔ دﻩ ﺧﺪا‪،‬‬ ‫اﻳﺘﻤﻪ ﺳﲔ ﺗﻚ وﻃﻨﻴﻤﺪن ﺑﲎ دﻧﻴﺎدﻩ ﺟﺪا؛‬ ‫روﲪﻚ ﺳﻨﺪن اﳍﻰ ﺷﻮدر اﳒﺎق اﻣﻠﻰ‪،‬‬ ‫دﻛﻤﻪ ﺳﻦ ﻣﻌﺒﺪﻣﻚ ﻛﻮﻛﺴﻨﻪ ﻧﺎ ﳏﺮم اﱃ‪،‬‬ ‫ﺑﻮ ازاﻧﻠﺮ ﻛﻪ ﺷﻬﺎدﺗﻠﺮى دﻳﻨﻚ ﲤﻠﻰ‪،‬‬ ‫اﺑﺪى ﻳﻮردﻣﻚ اوﺳﺘﻨﺪﻩ ﺑﻨﻢ اﻳﻜﻠﻤﻠﻰ؛‬ ‫او زﻣﺎن وﺟﺪ اﻳﻠﻪ ﺑﻴﻚ ﺳﺠﺪﻩ اﻳﺪر وارﺳﻪ ﻃﺎﺷﻢ‪،‬‬ ‫ﻫﺮ ﺟﺮﳛﻪ ﻣﺪن اﳍﻰ ﺑﻮﺷﺎﻧﻮب ﻗﺎﻧﻠﻰ ﻳﺎﺷﻢ‪،‬‬ ‫ﻓﻴﺸﻘﲑﻳﺮ روح ﳎﺮد ﻛﱮ ﻳﺮدن ﻧﻌﺸﻢ‪،‬‬ ‫او زﻣﺎن ﻳﻮﻛﺴﻠﻪ رك ﻋﺮﺷﻪ دﻩ ﻛﺮ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﺷﻢ؛‬ ‫داﻟﻐﺎﻻن ﺳﻦ دﻩ ﺷﺎﻓﺎﻗﻠﺮ ﻛﱮ اى ﺷﺎﻧﻠﻰ ﻫﻼل‪،‬‬ ‫اوﻟﺴﻮن آرﺗﻖ دوﻛﻮﻟﻦ ﻗﺎﻧﻠﺮ ﻣﻚ ﻫﭙﺴﻰ ﺣﻼل‪،‬‬ ‫اﺑﺪﻳﺎً ﺳﻜﺎ ﻳﻮق ﻋﺮﻗﻤﻪ ﻳﻮق اﺿﻤﺤﻼل‪،‬‬ ‫ﺣﻘﻴﺪر ﺣﺮ ﻳﺎﺷﺎﻣﺶ ﺑﺎﻳﺮاﻏﻤﻚ ﺣﺮﻳﺖ‪،‬‬ ‫ﺣﻘﻴﺪر ﺣﻘﻪ ﻃﺎﭘﺎن ﻣﻠﺘﻤﻚ اﺳﺘﻘﻼل‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎﻛﻒ‬

‫‪31‬‬

18. ETKİNLİK Aşağıda günümüz Türkçesiyle verilen atasözlerini oluşturan sözcükler tablonun sağ tarafında karıştırılarak verilmiştir. Doğru sözcükleri bularak atasözlerini Osmanlı Türkçesiyle noktalı yerlere yazınız.

HERKES YERİNE At bulunur meydan bulunmaz, meydan bulunur at bulunmaz.

‫ آﳌﺰ‬،‫ ﺗﻜﺮى‬،‫ اﺗﻼن‬،‫ آت‬،‫ ﻗﻮﻳﺴﺎم‬،‫ﻗﻮﻟﻴﻨﻚ‬ ،‫ آت‬،‫ ﺑﻮﻟﻨﻤﺰ‬،‫ﻗﻮزﻳﲕ‬ ،‫ ﺑﺎﻗﻪ ﺑﺎﻗﻪ‬،‫ ﻗﺎﭘﺎر‬،‫ ﺳﻮرﻳﺪن‬،‫ ﻛﺮى‬،‫ اوق‬،‫آﻳﺮﻳﻼن‬ ،‫ ﻣﻴﺪان‬،‫ ﻳﺎردﳝﺠﻴﺴﻴﺪر‬،‫ اوزوم‬،‫ ﺑﻮﻟﻨﺮ‬،‫دوﳕﺰ‬ ‫ اوزوﻣﻪ‬،‫ ﻗﺎرارر‬،‫ ﻗﻮرت‬،‫ ﻣﻴﺪان‬،‫ ﺑﻮﻟﻨﺮ‬،‫ﺑﻮﺷﻪ‬ .‫ ﻃﻮﻟﻴﻴﻪ‬،‫ ﻃﻮﳌﺰ‬،‫ﻗﻮﻳﺴﺎم‬

Atılan ok geri dönmez. Üzüm üzüme baka baka kararır. Sürüden ayrılan kuzuyu kurt kapar. Tanrı, kulunun yardımcısıdır. Doluya koysam almaz boşa koysam dolmaz.

…………………………………………………………………………١ …………………………………………………………………………٢ …………………………………………………………………………٣ …………………………………………………………………………٤ …………………………………………………………………………٥ …………………………………………………………………………٦ 19. ETKİNLİK Aşağıdaki özlü sözleri okumaya çalışınız. Bilmediğiniz sözcükleri sözlükten bulunuz.

‫ اوزوﻣﻚ ﭼﻮﭘﻰ وار‬،‫ارﻣﻮدك ﺻﺎﭘﻰ وار‬ ‫ آﻛﻼﻣﺎﻳﻨﻪ ﻃﺎول زورﻧﻪ آز‬،‫آﻛﻼﻳﻨﻪ ﺳﻴﻮرى ﺳﻴﻜﻚ ﺳﺎز‬ ‫أﻛﻤﻪ دن ﺑﻴﭽﻴﻠﻤﺰ‬ ‫اوﻏﻼن آﻟﺪى اوﻳﻮﻧﻪ ﻛﻴﺘﺪى؛ ﭼﻮﺑﺎن آﻟﺪى ﻗﻮﻳﻮﻧﻪ ﻛﻴﺘﺪى‬ ‫اﻳﺼﻼﳕﺸﻚ ﻳﻐﻤﻮردن ﭘﺮواﺳﻰ اوﳌﺰ‬ ‫ﺻﺎرﻣﺼﺎﻏﻰ ﻛﻠﲔ اﻳﺘﻤﺸﻠﺮ ﻗﺮق ﻛﻮن ﻗﻮﻗﻴﺴﻰ ﭼﻴﻘﻤﻪ ﻣﺶ‬ ‫ﺳﻮرﻳﺪن آﻳﺮﻳﻼن ﻗﻮزﻳﲕ ﻗﻮرت ﻗﺎﭘﺎر‬

32

‫ﺗﻴﻠﻜﻰ ﺗﻴﻠﻜﻴﻠﻴﻜﻴﲎ ﺑﻴﻠﺪرﳒﻪ ﻳﻪ ﻗﺎدار ﭘﻮﺳﺖ اﻟﺪن ﻛﻴﺪر‬ ‫ﻃﻮق آﭼﻚ ﺣﺎﻟﻨﺪن ﺑﻴﻠﻤﺰ‬ ‫دﻳﻜﻨﺪن ﻛﻞ ﺑﻴﱰ ﻛﻠﺪن دﻳﻜﻦ‬ ‫ﻃﻮﻟﻴﻴﻪ ﻗﻮﻳﺴﺎم آﳌﺰ ﺑﻮﺷﻪ ﻗﻮﻳﺴﺎم ﻃﻮﳌﺰ‬ ‫ ﻳﺎورﻳﻠﺮﻣﺪر دﳝﺶ‬،‫ﻗﻮزﻏﻮﻧﻪ ﺻﻮرﻣﺸﻠﺮ ﻛﻮزل ﻛﻤﺪر‬ ‫ﻛﻮﺗﻴﻠﻚ اﻳﺪن ﻛﻮﺗﻴﻠﻚ ﺑﻮﻟﺮ‬ ‫ﻳﺎﻏﻤﻮردن ﻗﺎﭼﺎرﻛﻦ ﻃﻮﻟﻴﻴﻪ ﻃﻮﺗﻠﺪى‬ 20. ETKİNLİK “0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9” rakamlarının Osmanlı Türkçesindeki kullanımlarını ve yazılışlarını karton plakalara yazarak sınıf panosunda sergileyiniz. 21. ETKİNLİK Tahtaya çeşitli sayılar yazınız. Bu sayıları Osmanlı Türkçesinde kullanılan rakamlarla yazmaya çalışınız. D İ K K AT Osmanlı Türkçesinde kullanılan rakamlar, harflerin aksine soldan sağa doğru yazılıp okunur. 22. ETKİNLİK Aşağıdaki tabloda Osmanlı Türkçesiyle verilen sayıları, günümüz Türkçesiyle; günümüz Türkçesiyle verilen sayıları, Osmanlı Türkçesi ile yazınız.

۱۳

103

۱٥

٧٨

٤٥٦

۱۲۳

٥٩۰

۳۰٨

٦۲۱

۲۳٥

۱٩۰

۳۰٧

998

234

998

567

2012

690

482

903

713

٤٥٩۰

٦٩۰۳

٨۲١١

٥٥۲۰

٤۰۲٩

۳٩۰٥

۱٩٨٧ ۲٩۳٥۰ ٦٩۰۲٥

23. ETKİNLİK “2012, 378, 901, 345, 587, 260, 1156, 10947” sayılarını Osmanlı Türkçesiyle yazmaya çalışınız.

33

24. ETKİNLİK SAYILARLA İLGİLİ TABLO HAZIRLAYALIM Annenizin, babanızın, kardeşlerinizin kısaca yakın çevrenizdeki kişilerin doğum tarihlerini öğreniniz. Bu tarihlerin hem rakamla yazılışını hem de okunuşunu Osmanlı Türkçesine göre aşağıdaki boşluklara yazınız.

Kişinin yakınlık derecesi

Doğum tarihi

Rakamla yazılışı

Osmanlı Türkçesine göre okunuşu

Örnek: Annem

1928

۱٩۲٨

‫ﺑﻴﻚ ﻃﻘﻮز ﻳﻮز ﻳﻜﲑﻣﻰ ﺳﻜﻴﺰ‬

34

Ölçme ve Değerlendirme Soruları A. Çoktan Seçmeli Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Aşağıdaki harflerden hangileri günümüz Türkçesinde birden çok sesi karşılamaktadır?

‫ش‬،‫ث‬،‫ﻻ‬،‫ك‬،‫ص‬ B. ‫ر‬،‫م‬،‫ل‬،‫ظ‬،‫ط‬ C. ‫ا‬،‫ك‬،‫و‬،‫ى‬،‫ه‬ D. ‫و‬،‫ك‬،‫س‬،‫ع‬،‫چ‬ E. ‫ا‬،‫س‬،‫د‬،‫ب‬،‫ن‬ A.

2. “

‫ﻛﺴﻜﲔ‬،‫ ژورى‬،‫ ”اوﻟﻐﻮن‬sözcüklerinin karşılıkları aşağıdakilerden hangisidir?

A. Ölgün, jevri, küskün B. Evligun, jüri, kiksin C. Olgun, jüri, küskün D. Ölgün, jüri, keskin E. Olgun, jüri, keskin

٢٥٧” sayısının günümüz Türkçesindeki karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

3. “ A. B. C. D. E.

278 527 752 257 572

B. Açık Uçlu Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Osmanlı Türkçesinde, başta ve ortada başka harflerle bitişmeyen harfler hangileridir? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Osmanlı Türkçesinde yuvarlak ünlüler; sözcük başında, ortasında ve sonunda nasıl gösterilir? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. C. Doğru-Yanlış Soruları Aşağıda verilen cümlelerde yer alan bilgiler doğru ise cümle başında verilen boşluğa “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

‫و‬

1. ( ) “ ” harfi kendinden önceki harfle birleşmezken kendinden sonraki harfle birleşir. 2. ( ) Osmanlı Türkçesinde sayılar sağdan sola doğru yazılır. 3. ( ) “

‫ ” ك‬harfi iki ayrı sesi karşılar.

35

‫‪Performans Görevi‬‬ ‫‪Konu: Aşağıdaki metni okuma ve kelime düzeyinde inceleme yapma.‬‬ ‫‪Performans Görevinde Dikkat Edilmesi Gerekenler:‬‬ ‫;‪Aşağıdaki metni okuyunuz ve metinde yer alan‬‬ ‫‪• Sözcükleri hecelere bölünüz.‬‬ ‫‪• Harfleri bitişme özelliklerine göre gruplara ayırınız.‬‬ ‫‪• Birden çok sesi karşılayan harfleri gösteriniz.‬‬ ‫‪• Sözcükleri anlam bakımından inceleyiniz.‬‬ ‫‪• Sözcüklerin ve sayıların yazılma özelliklerini belirtiniz.‬‬ ‫‪• Yaptığınız incelemeleri bir rapor hâlinde belirtiniz.‬‬

‫ﻛﻨﺠﻠﻜﻪ ﺧﻄﺎﺑﻪ‬

‫اى ﺗﻮرك ﻛﻨﺠﻠﻜﻰ‬ ‫ﺑﺮﳒﻰ وﻇﻴﻔﻪ ك ﺗﻮرك اﺳﺘﻘﻼﻟﻴﲎ ﺗﻮرك ﲨﻬﺮﻳﺘﲎ اﱃ اﻻﺑﺪ ﳏﺎﻓﻈﻪ‬ ‫و ﻣﺪاﻓﻌﻪ اﻳﺘﻤﻜﺪر‪ .‬ﻣﻮﺟﻮدﻳﺘﻜﻚ و اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﻜﻚ ﻳﻜﺎﻧﻪ ﲤﻠﻰ ﺑﻮدر‪.‬‬ ‫ﺑﻮ ﲤﻞ ﺳﻨﻚ اك ﻗﻴﻤﺘﻠﻰ ﺧﺰﻳﻨﻪ ﻛﺪر‪.‬اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﺪﻩ دﺧﻰ ﺳﲎ ﺑﻮ ﺧﺰﻳﻨﻪ‬ ‫دن ﳏﺮوم اﻳﺘﻤﻚ اﻳﺴﺘﻪ ﻳﻪ ﺟﻚ داﺧﻠﻰ و ﺧﺎرﺟﻰ ﺑﺪﺧﻮاﻫﻠﺮك اوﻟﻪ‬ ‫ﺟﻘﺪر‪ .‬ﺑﺮ ﻛﻮن اﺳﺘﻘﻼل و ﲨﻬﺮﻳﺘﲎ ﻣﺪاﻓﻌﻪ ﳎﺒﻮرﻳﺘﻨﻪ دوﺷﺮﺳﻪ ك‬ ‫وﻇﻴﻔﻪ ﻳﻪ اﺗﻴﻠﻤﻖ اﻳﭽﻮن اﻳﭽﻨﺪﻩ ﺑﻮﻟﻨﻪ ﺟﻐﻚ وﺿﻌﻴﺘﻚ اﻣﻜﺎن و‬ ‫ﺷﺮاﺋﻄﲎ دوﺷﻮﳕﻴﻪ ﺟﻜﺴﻚ! ﺑﻮ اﳝﻜﺎن و ﺷﺮاﺋﻂ ﭼﻮق ﻧﺎ ﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﺮ‬ ‫ﻣﺎﻫﻴﺘﺪﻩ ﺗﻈﺎﻫﺮ اﻳﺪﻩ ﺑﻠﲑ‪ .‬اﺳﺘﻘﻼل و ﲨﻬﻮرﻳﺘﻜﻪ ﻗﺼﺪ اﻳﺪﻩ ﺟﻚ دﴰﺎﻧﻠﺮ‬ ‫ﺑﻮﺗﻮن دﻧﻴﺎدﻩ اﻣﺜﺎﱃ ﻛﻮروﳌﻪ ﻣﺶ ﺑﺮ ﻏﺎﻟﺒﻴﺘﻚ ﳑﺜﻠﻰ اوﻟﻪ ﺑﻴﻠﲑﻟﺮ‪ .‬ﺟﱪاً و‬ ‫ﺣﻴﻠﻪ اﻳﻠﻪ ﻋﺰﻳﺰ وﻃﻨﻚ ﺑﻮﺗﻮن ﻗﻠﻌﻪ ﻟﺮى ﺿﺒﻂ اﻳﺪﳌﺶ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻮن ﺗﺮﺳﺎﻧﻪ‬ ‫ﻟﺮﻳﻨﻪ ﻛﲑﳌﺶ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻮن اوردوﻟﺮى داﻏﻴﺘﻠﻤﺶ ﳑﻠﻜﺘﻚ ﻫﺮ ﻛﻮﺷﻪ ﺳﻰ‬ ‫ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ اﺷﻐﺎل اﻳﺪﳌﺶ اوﻟﻪ ﺑﻴﻠﲑ‪.‬ﺑﻮﺗﻮن ﺑﻮ ﺷﺮاﺋﻄﺪن دﻫﺎ أﻟﻴﻢ و دﻫﺎ‬ ‫وﺧﻴﻢ اوﳌﻖ اوزرﻩ ﳑﻠﻜﺘﻚ داﺧﻠﻨﺪﻩ اﻗﺘﺪارﻩ ﺻﺎﺣﺐ اوﻻﻧﻠﺮ ﻏﻔﻠﺖ و‬ ‫ﺿﻼﻟﺖ و ﺣﱴ ﺧﻴﺎﻧﺖ اﻳﭽﻨﺪﻩ ﺑﻮﻟﻨﻪ ﺑﻴﻠﲑﻟﺮ‪.‬ﺣﱴ ﺑﻮ اﻗﺘﺪار ﺻﺎﺣﺒﻠﺮى‬ ‫ﺷﺨﺼﻰ ﻣﻨﻔﻌﺘﻠﺮﻳﲎ ﻣﺴﺘﻮﻟﻴﻠﺮك ﺳﻴﺎﺳﻰ اﻣﻠﻠﺮﻳﻠﻪ ﺗﻮﺣﻴﺪ اﻳﺪﻩ ﺑﻴﻠﲑﻟﺮ‪.‬‬ ‫ﻣﻠﺖ ﻓﻘﺮ و ﺿﺮورت اﭼﻨﺪﻩ ﺧﺮاب و ﺑﻴﺘﺎب دوﴰﺶ اوﻟﻪ ﺑﻴﻠﲑ‬ ‫اى ﺗﻮرك اﺳﺘﻘﺒﺎﻟﻨﻚ اوﻻدى! اﻳﺸﺘﻪ ﺑﻮ اﺣﻮال و ﺷﺮاﺋﻂ اﻳﭽﻨﺪﻩ دﺧﻰ‬ ‫وﻇﻴﻔﻪ ك ﺗﻮرك اﺳﺘﻘﻼل و ﲨﻬﺮﻳﺘﲎ ﻗﻮرﺗﺎرﻣﻘﺪر! ﳏﺘﺎج اوﻟﺪﻳﻐﻚ‬ ‫ﻗﺪرت داﻣﺎرﻟﺮﻛﺪﻩ ﻛﻰ اﺻﻴﻞ ﻗﺎﻧﺪﻩ ﻣﻮﺟﻮددر‬ ‫ﻏﺎزى ﻣﺼﻄﻔﻰ ﻛﻤﺎل‬

‫‪36‬‬

Puanlama: Raporunuzu öğretmeninizin yardımıyla aşağıdaki puanlama anahtarını kullanarak puanlayınız. Ölçütler

Puan

Parça okunurken sözcükler doğru sesletilmiştir. Sözcükler hecelere bölünmüştür. Harfler bitişme özelliklerine göre gruplandırılmıştır. Harflerin bitişme yerleri doğru verilmiştir. Birden çok sesi karşılayan harfler gruplandırılmıştır. Sözcükler anlam bakımından incelenmiştir. Sözcüklerin ve sayıların yazılma özellikleri belirtilmiştir. Parça okunurken sözcükler doğru sesletilmiştir. Sözcükler hecelere bölünürken hatalar yapılmıştır. Harfler bitişme özelliklerine göre gruplandırılmıştır. Harflerin bitişme yerleri doğru verilmiştir. Birden çok sesi karşılayan harflerin gruplandırılmasında hatalar bulunmaktadır. Sözcükler anlam bakımından incelenmiştir. Sözcüklerin ve sayıların yazılma özellikleri belirtilmiştir.

4

3

Parça okunurken sözcükler doğru sesletilmiştir. Harfler bitişme özelliklerine göre gruplandırılırken hatalar yapılmıştır. Harflerin bitişme yerleri doğru verilmiştir. Sözcükler hecelere bölünürken hatalar yapılmıştır. Sözcükler anlam bakımından incelenmiştir.

2

Parça okunurken sözcüklerin sesletilmesinde hatalar yapılmıştır. Harflerin bitişme yerleri doğru verilmiştir. Sözcükler hecelere bölünürken hatalar yapılmıştır. Sözcükler anlam bakımından incelenmemiştir.

1

Puanlamada; 4: 76–100 puan aralığına, 3: 51–75 puan aralığına, 2: 26–50 puan aralığına, 1: 0–25 puan aralığına denk düşmektedir.

37

‫‪OKUMA METİNLERİ‬‬ ‫‪Aşağıdaki metinleri okuyunuz. Noktalı yerlere metni günümüz Türkçesiyle yazınız.‬‬

‫وﻃﻦ دﺳﺘﺎﻧﻰ‬ ‫‪.........................‬‬ ‫او ﻗﺎدار دوﻟﻮ ﻛﻪ ﻃﻮﭘﺮاﻏﻚ ﺷﺎﻧﻠﻪ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻳﻮﺟﻪ داﻏﻠﺮﻳﻜﻪ ﭼﻮﻛﻦ دوﻣﺎﻧﻠﻪ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻫﭗ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﺑﻮﻟﻮﺗﻠﺮ اﻳﭽﻨﺪﻩ ﺑﺎﺷﻚ ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻛﭽﺴﻪ دﻩ ﻋﺼﺮﻟﺮ ‪ ،‬ﺗﺎزﻩ در ﻳﺎﺷﻚ ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﭼﻴﭽﻜﺴﻚ ‪ ،‬ﺑﺎﻳﻴﻠﲑ ﻗﻮﺷﻠﺮ ﻗﻮﻗﻮﻛﺪن‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻣﮋدﻩ ﻟﺮ ﻓﻴﺼﻴﻠﺪار ارﻛﻪ ﻧﻪ ﻗﻮﻧﺪن‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫أى ﺑﺘﻮن ﺟﻬﺎﻧﻪ ﺑﺪل ﺗﻮرك اﻳﻠﻰ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ ‪ ،‬ﺑﺮ ﺮ ﻛﻪ ﺟﻮﺷﻘﻨﺪر ﺳﻴﻠﻰ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺑﺮ ﻳﺎﻧﺪن ﻫﭗ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﻃﺎﺷﺪك‪ ،‬ﻛﻮﭘﻮردك؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻓﻘﻂ ﻧﻪ درﺟﻪ ازﻳﻠﺪﻛﺴﻪ دون‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺑﺮ اﻧﺴﺎن ﺎﻳﺖ ﻛﻤﻴﻜﻠﻪ أﺗﺪر؛‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﺮ دﻛﻞ‪ ،‬ﺻﺎﻧﻜﻰ ﺑﻴﻚ وﻃﻦ ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻛﻮﻛﻠﺮدﻩ ﻳﺎزﻳﻠﻰ دﺳﺘﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻫﻼﱃ ﻗﻮﺟﺎﻗﻠﺮ ﻫﺮ وﻃﻨﺪاﺷﻚ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫او ﻗﺎدار ﻟﻮﻧﺪﺳﻚ ‪ ،‬ﻓﺪان ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻫﺮ داﻟﻚ ﺑﺮ ﻳﺎى ﻛﻪ زوﻣﺮود اوﻗﻨﺪن‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺑﻮ ﺳﺴﻪ ﻛﻮﻛﻠﺪن ﺣﲑان ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫آﭼﺪﻳﻐﻚ ﺟﻨﻜﻠﺮك ﻳﻮﻗﺪر أوﱃ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺳﻦ اوﻛﺎ ﻧﺴﺒﺘﻠﻪ ﻋﻤﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺑﺮ ﻳﺎﻧﺪن ﺟﻔﺎﱃ ﺑﺮ ﻋﻤﺮ ﺳﻮردك؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫او ﻗﺎدار دﻩ ﻃﻮﳒﺪن ﻗﺎﻟﻘﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺑﻮ أت‪ ،‬ﺑﻮ ﻛﻤﻴﻜﻪ ﺟﺎن ﺣﺮﻳﺘﺪر؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪38‬‬

‫أك ﺑﻴﻮك ﺣﺮﻳﺖ ﲨﻬﻮرﻳﺘﺪر؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫أى آﻧﺎ ﻃﻮﭘﺮاﻏﻰ‪ ،‬أى آﻧﺎﻃﻮﱃ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﲪﺪ اوﻟﺴﻮن ﻫﺮ ﻳﺎﻧﻚ ﺑﺮﻛﺖ دوﻟﻮ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻳﻜﻰ ﺑﺮ آى ﺋﻮردك آل ﺑﺎﻳﺮاﻏﻜﻪ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻣﺪﱏ ﺣﻴﺎﺗﻚ ﻧﻮر ارﻣﺎﻏﻨﻪ؛‬ ‫‪....................................‬‬

‫دﳝﻚ ﻛﻪ ﺷﻴﻤﺪى ﺳﻦ ﺑﻴﻚ ﺟﺎن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫آﭼﻴﻠﺪى اوﻛﻜﺪﻩ ﺗﺮﻗﻰ ﻳﻮﱃ!‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺟﻨﺘﺪﻩ ﺑﺮ ﻳﺸﻴﻞ ﻣﻴﺪان ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻛﲑدك اك ﺻﻮﻛﻨﺪﻩ ﻋﺮﻓﺎن ﺑﺎﻏﻨﻪ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ازﻟﺪن ﺻﻮﺻﺎﻣﺶ ﺟﻴﻼن ﻛﻴﺒﻴﺴﻚ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺧﺎﻟﺪ ﻓﺨﺮى‬ ‫‪....................................‬‬

‫‪39‬‬

40

‫ﭘﺮى ﻗﻴﺰﻳﻠﻪ ﭼﻮﺑﺎن ﺣﻜﺎﻳﻪ ﺳﻰ‬ ‫‪....................................‬‬

‫ ﺿﻴﺎ ﻛﻮك آﻟﭗ ﺑﻚ اﻓﻨﺪى ﻳﻪ ‪-‬‬‫‪....................................‬‬

‫ﭼﻮق اﺳﻜﻰ ﺑﺮ زﻣﺎﻧﺪﻩ ؛‬ ‫ اوﻏﻮز ﺧﺎن ﺣﻜﻤﺪارﻣﺶ ‪-‬‬‫اﻳﺸﻴﺘﻤﺸﺪم »ﺗﻮران« دﻩ‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺮى ﻗﻴﺰى وارﻣﺶ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﻮ ﻧﺎزﱃ ﭘﺮى ﻗﻴﺰى‪،‬‬ ‫ﺑﻮ ﻛﻮز ﻟﻠﻚ ﻳﻴﻠﺪﻳﺰى‪،‬‬ ‫ﻫﺮ ﻛﻮﻛﻠﺪﻩ ﺑﺮ ﺻﻴﺰى‬ ‫ﺑﺮاﻗﺎرق ﻳﺎﺷﺎرﻣﺶ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫اﻳﺼﺴﺰ داﻏﻠﺮدﻩ ﻛﺰر؛‬ ‫ﻳﻮﻗﻤﺶ اﻳﺰﻳﻨﺪن أﺛﺮ ‪..‬‬ ‫ﺑﻌﻀﺎً ﻛﻮروﻧﺪﻳﻜﻰ ﻳﺮ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺤﺮﱃ ﭘﻴﻜﺎرﻣﺶ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻳﻮزى ﭘﻨﺒﻪ ﺑﺮ ﺷﻔﻖ ‪،‬‬ ‫ﻛﻮﻟﺴﻪ ‪ ،‬ﻛﻠﻠﺮ آﭼﺎﺟﺎق‪..‬‬ ‫ﻳﺎﺷﺎرﻣﺶ اﻳﻠﺪن اوزاق؛‬ ‫دوﺳﺘﻠﺮى ﭼﻮﺑﺎﻧﻠﺮﻣﺶ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪41‬‬

‫ﺑﻮ ﻗﻴﺰ اوﻳﻠﻪ ﻛﻮزل ﻛﻪ‪:‬‬ ‫ﭼﻴﻠﺪﻳﺮﺗﲑ ﻋﺸﻘﻰ ﺑﻠﻜﻪ !‬ ‫او ﻗﺎدار ﳐﻴﻞ ﻛﻪ ‪:‬‬ ‫ﻋﻘﻴﻠﻠﺮﻩ ﺿﺮرﻣﺶ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺟﻔﺎ اﳝﺶ ﻋﺎدﺗﻰ ؛‬ ‫ﻫﻴﭻ ﻳﻮﻗﻤﺶ ﻣﺮﲪﱴ ‪.‬‬ ‫ﺳﻮﻣﻪ ﻳﻦ ﺑﻮ آﻓﱴ ‪،‬‬ ‫ﺳﻮﻩ ﻧﺪن ﲞﺘﻴﺎرﻣﺶ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫وروﻟﻮرﻣﺶ ﻗﻠﺒﻨﺪن ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﻛﺮﻩ اوﱏ ﻛﻮرﻩ ن ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﻠﺮى ‪ ،‬ﲣﻤﻴﻨﺎً ‪،‬‬ ‫ﻛﻮر ﺻﺎﭼﻠﺮى ﻗﺎدارﻣﺶ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻛﻨﺠﻠﺮك ﻳﻮزى ﺻﻮﳌﺶ ‪:‬‬ ‫ﻛﻮزﻟﺮى ﻳﺎﺷﻠﻪ دوﳌﺶ ‪..‬‬ ‫ﻋﺸﻘﻰ ﺑﺮ آﻓﺖ اوﳌﺶ ‪،‬‬ ‫ﺑﻮﺗﻮن ﺟﻬﺎﱏ ﺻﺎرﻣﺶ ‪...‬‬ ‫***‬ ‫اوﻟﻮ ﺧﺎﻗﺎن ‪ ،‬اوﻏﻮز ﺧﺎن ؛‬ ‫ﺑﻮ ﻗﻴﺰى ﻣﺮاق اﻳﺪﻩ ر ‪:‬‬ ‫ﻛﻮرﻣﻚ اﻳﺴﱰ ﻳﺎﻗﻴﻨﺪن ‪.‬‬ ‫ﭼﺎﻏﲑﺗﲑ ﻳﺎﻧﻨﻪ ‪ ...‬دﻳﺮ ‪:‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺳﻮﳝﻠﻰ ﻗﻴﺰ ‪ ،‬ﻛﻮزﻩ ل ﻗﻴﺰ !‬ ‫داغ ﺑﺎﺷﻠﺮﻧﺪﻩ ‪ ،‬ﻳﺎﻟﻜﺰ ‪.‬‬ ‫ﻳﺎﺷﻴﻮرﺳﻚ ؛ ﺑﻮ ﻧﻪ دن ؟‬ ‫ﺑﻮ ﻛﻮزﻩ ﻟﻠﻜﻜﻠﻪ ﺳﻦ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺤﺮﱃ ﻛﻮﻧﺸﺴﻚ !‬ ‫ﺳﻮﳝﻠﻰ ﻗﻴﺰ ‪ ،‬ﻛﻮزﻩ ل ﻗﻴﺰ !‬ ‫ﺗﻚ ﻳﺎراﲤﺎز ﺗﻜﺮﳝﺰ‬ ‫ﻛﻴﻤﺴﻪ ﱙ ﻃﺒﻴﻌﺘﺪﻩ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫‪42‬‬

‫وار ﺑﺮ أﺷﻴﻚ اﻟﺒﺘﻪ ‪،‬‬ ‫ﺳﻦ دﻩ ﺑﺮﻳﻨﻪ أﺷﺴﻚ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻗﻴﺰ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﺗﻚ ﻳﺎﺷﺎﻣﻖ‬ ‫ﻳﺎراﺷﲑ ﻣﻰ ‪ -‬ﻫﻠﻪ ﺑﺎق ‪-‬‬ ‫ﺳﻨﻚ ﻛﱮ ﻛﻮزﻩ ﻟﻪ ؟‬ ‫ﻛﻞ ‪ ،‬ﻗﺎرﻳﺶ آرﺗﻖ اﻳﻠﻪ‬ ‫ﻧﺴﻠﻤﺰ ﻛﻮزﻩ ﻟﻠﺸﺴﲔ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻗﻴﺰ دﻳﺮ ﻛﻪ ‪ ،‬اوﻟﻮ ﺧﺎﻗﺎن ‪،‬‬ ‫ﺑﻦ دﻩ ﺳﻮدم ﺑﺮ زﻣﺎن !‬ ‫وﻗﺘﻴﻠﻪ ﻛﻨﺞ ﺑﺮ ﭼﻮﺑﺎن‬ ‫ﺳﻮﻛﻴﻠﻤﺪى ‪ ،‬أﺷﻴﻤﺪى ‪،‬‬ ‫ﻳﺎﻟﻜﺰم ﻓﻘﻂ ﺷﻴﻤﺪى ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫داﻏﻠﺮدﻩ ﲞﺘﻴﺎر ‪ ،‬ﺷﻦ ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺳﻮﻳﺸﻪ رك ﻳﺎﺷﺎرﻛﻦ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ ﺑﻴﻠﻤﻢ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻛﻮن ﻧﻪ دن ؟ ‪.................................... -‬‬‫ﺑﺮ ﺳﻮز اوﱏ اﻳﻨﺠﻴﺘﺪى ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺑﻜﺎ دارﻳﻠﺪى ﻛﻴﺘﺪى ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻧﻪ ﻛﻨﺪى ﻛﻠﺪى ﻛﺮى ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ دوﻳﻮﻟﺪى ﺧﱪى ‪..‬‬ ‫اﻳﺸﺘﻪ او ﻛﻮﻧﺪن ﺑﺮى‬ ‫ﺣﺲ ﺳﺰم ‪ ،‬ﻗﻴﺪﺳﺰم ؛‬ ‫ﺗﻚ ﻳﺎﺷﺎﻳﺎن ﺑﺮ ﻗﻴﺰم !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺧﺎﻗﺎن ‪ -‬دوﺷﻮﻧﻮر ﺑﺮآز ‪-‬‬ ‫دﻳﺮ‪ :‬ﺑﻮ دوﻏﺮو اوﻻﻣﺎز !‬ ‫ﺳﻨﻚ ﻛﱮ ﻛﻮزﻩ ل ﻗﻴﺰ ‪،‬‬ ‫داﺋﻤﺎ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﻳﺎﻟﻜﺰ ‪،‬‬ ‫داغ ﺑﺎﺷﻨﺪﻩ ﻳﺎﺷﺎر ﻣﻰ ؟‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫‪43‬‬

‫ﻗﻴﺰ دﻳﺮ ﻛﻪ ‪ :‬ﭼﺎرﻩ وار ﻣﻰ؟‬ ‫ﺑﻦ ﺑﺮ أﺷﺴﺰ ﻛﻮﻧﺸﻢ ‪،‬‬ ‫ﻛﻮﺳﱰك ﻧﺮ دﻩ أﺷﻢ ؟‬ ‫ﺳﻮﻩ ﻧﻠﺮ ﺑﲎ ﺑﻠﻜﻪ‬ ‫ﺷﻮ ﻛﻨﻴﺶ ﻛﻮﻛﻠﺮدﻩ ﻛﻰ‬ ‫ﻳﻴﻠﺪﻳﺰﻟﺮدن داﻫﺎ ﭼﻮق ‪.‬‬ ‫ﻓﻘﻂ اﻳﺴﺘﻪ دﻳﻜﻢ ﻳﻮق ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺎﻧﻴﻚ ﺑﻮﻛﺎ ﺳﺰدﻩ ‪:‬‬ ‫ﺑﻮﻟﻮﳕﺎز اﻳﭽﻴﻜﺰدﻩ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺧﺎﻗﺎن دﻳﺮ ﻛﻪ ‪:‬ﻧﻪ ﺿﺮر !‬ ‫ﺑﻮﻟﻮﳕﺎﺳﻪ دﻩ ‪ ،‬آرار ؛‬ ‫ﺷﺒﻬﻪ دن ﻗﻮرﺗﻮﻟﻮرز ‪.‬‬ ‫ﺳﻦ ﺟﻮاب وﻳﺮ ‪ :‬ﺑﻮﻟﻮرز‬ ‫اﻳﺴﺘﻪ دﻳﻜﻜﻰ ﺑﻠﻜﻪ !‪..‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻗﻴﺰ دﻳﺮ ‪ :‬او ﺣﺎﻟﺪﻩ ﭘﻜﻰ !‬ ‫ﻛﻴﻤﻠﺮ ﺳﻪ ﺑﲎ ﺳﻮﻩ ن ؛‬ ‫ ﺧﱪ وﻳﺮك ﺷﻴﻤﺪﻳﺪن ‪-‬‬‫دﻩ ﻧﻪ ﱘ اوﻧﻠﺮى ﺑﻦ‬ ‫ﺑﺮ ﺳﺤﺮﱃ اوﻳﻮﻧﻠﻪ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫اﻳﭽﻠﺮﻧﺪن أﻛﺮ‪ ،‬ﻛﻢ‬ ‫ﺟﻮاب وﻳﺮر ﺳﻪ ‪ ..‬ﺑﻨﻢ‬ ‫او ‪ ،‬اوﻻﺟﻖ ﺳﻮدﻳﻜﻢ ؛‬ ‫ﺑﻦ ﻳﺎﺷﺎرم اوﻧﻜﻠﻪ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﻮ ﺧﱪ ‪ ،‬داﻟﻐﻪ داﻟﻐﻪ‬ ‫داﻏﻴﻠﲑ اورﻃﻪ ﻟﻐﻪ ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﺷﻜﻠﺮ ‪ ،‬اوزاق ‪ ،‬ﻳﺎﻗﲔ‬ ‫ﻳﻮﻟﻠﺮدن آﻗﲔ آﻗﲔ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻛﻠﲑﻟﺮ ‪ ..‬زواﻟﻠﺮ ‪،‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪44‬‬

‫ ﻫﭗ ﺑﺮدن ﻛﻨﺞ‪ ،‬اﺧﺘﻴﺎر ‪-‬‬‫ﻗﺎﭘﻴﻠﻮب اﻣﻴﺪﻟﺮﻩ ؛‬ ‫ﻃﻮﭘﻼﻧﲑﻟﺮ ﺑﺮ ﻳﺮﻩ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﭘﺮى ﻗﻴﺰى ‪ ،‬ﻛﻮزﻩ ل ﻗﻴﺰ ؛‬ ‫اﻓﻘﻪ دوﻏﺎن ﺑﺮ ﻳﻴﻠﺪﻳﺰ‬ ‫ﻛﱮ ‪ ،‬ﻳﻮﻛﺴﻚ ﺑﺮ ﻏﺮور‬ ‫اﻳﭽﻨﺪﻩ ﻛﻠﲑ ‪ ،‬دورور ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺳﻴﻠﻜﻴﻨﻨﺠﻪ آﻧﺴﺰﻳﻦ ‪،‬‬ ‫دﻩ ﻛﻴﺸﲑ ﺷﻜﻠﻰ ﻗﻴﺰك ‪:‬‬ ‫ﻗﻮش اوﻟﻮر ‪ ،‬ﭼﻴﭽﻚ اوﻟﻮر ‪،‬‬ ‫ﺑﻌﻀﻰ ﻛﻠﺒﻚ اوﻟﻮر ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﻛﻞ اوﻟﻮر آﭼﻴﻠﲑ ‪،‬‬ ‫اﻳﻨﺠﻰ اوﻟﻮر ﺻﺎﭼﻴﻠﲑ ‪..‬‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻮﻟﻮﻃﻪ ﺑﻮروﻧﻮر ؛‬ ‫ﺑﻴﻚ ﺷﻜﻠﺪﻩ ﻛﻮروﻧﻮر ‪...‬‬ ‫ﻋﺎﺷﻘﻠﺮى ‪ ،‬ﻫﭗ ﺑﺮدن ‪،‬‬ ‫ﺷﺎﺷﲑوب ﻗﺎﻟﲑ ﺑﻮﻛﺎ ‪.‬‬ ‫ﺑﻮﻟﻮﳕﺎز ﺟﻮاب وﻳﺮن‬ ‫ﺑﻮ ﺳﺤﺮﱃ اوﻳﻮﻧﻪ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻗﻴﺰ ‪» :‬آرﺗﻖ ‪ ،‬ﻧﻪ ﭼﺎرﻩ!« دﻳﺮ ‪.................................... .‬‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﻪ وداع اﻳﺪر ‪.‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫آﻳﺮﻳﻼﺟﻐﻰ زﻣﺎن ‪:‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺗﺎ اوزاﻗﺪن ﺑﺮ ﭼﻮﺑﺎن ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ ﻛﻮزﻟﺮى دوﻟﻮ ﻳﺎﺷﻠﻪ ‪-‬‬‫‪....................................‬‬ ‫ﺧﻠﺠﺎﻧﻠﻪ ‪ ،‬ﺗﻼﺷﻠﻪ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﻗﻮﺷﺎر ﺣﻀﻮرﻩ ﻛﲑر ‪:‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»رﺧﺼﺖ اوﻟﻮرﺳﻪ اﻛﺮ ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﻃﺎﻟﻌﻤﻰ دﻩ ﻧﻪ ﱘ !‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺻﻮرﻣﺎﻳﻚ ؛ ﻛﻴﻤﻢ ‪ ،‬ﻧﻪ ﱘ ؟‪.................................... ..‬‬ ‫»ﺑﺮ ﺳﻮدا ﻫﻮاﺳﻴﻠﻪ ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪45‬‬

‫» ﺑﺮ ﻫﺠﺮاﻧﻚ ﻳﺎﺳﻴﻠﻪ‬ ‫»آﺷﻪ رق ﻳﻮﺟﻪ ﻃﺎﻏﻠﺮى ‪،‬‬ ‫» ﻛﺰﻩ رﻛﻦ دﻳﺎر دﻳﺎر ‪،‬‬ ‫»آﻧﺴﺰﻳﻦ ﺑﻮ ﺧﱪى‬ ‫»دوﻳﻮﳒﻪ دوﻧﺪم ﻛﺮى‪.‬‬ ‫» ﺑﺮ ﺳﻮﻳﻨﺠﻠﻰ دوﻳﻐﻮﻳﻪ‬ ‫»ﻗﺎﭘﻠﺪم ‪ ..‬ﻛﻮﻛﻞ ﺑﻮ ﻳﺎ!‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺧﺎﻗﺎن دﻳﺮ ﻛﻪ او زﻣﺎن‪:‬‬ ‫ﻛﺴﺘﺎﺧﻠﻖ اﻳﺘﻤﻪ ﭼﻮﺑﺎن!‬ ‫ﺑﻮ ﻗﻴﺰ ‪ ،‬ﺳﻨﻚ اﻓﻘﻜﻪ‬ ‫دوﻏﻪ ﺟﻖ ﻛﻮﻧﺶ دﻩ ﻛﻴﻞ!‬ ‫ﺑﺮ زواﻟﻠﻰ ﭼﻮﺑﺎﻧﻪ‬ ‫ﻻﻳﻖ اوﻻن أش دﻩ ﻛﻴﻞ !‬ ‫دوﻏﺮﻳﺴﻰ ﺷﻮ ﺗﻜﻠﻴﻔﻚ‬ ‫ﺑﻮ ﭘﺮى ﻗﻴﺰى اﻳﭽﲔ ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﻟﻜﻪ در‪ ،‬ﺑﺮ ذﻟﺪر ‪.‬‬ ‫ﻗﻴﺰ دﻳﺮ ‪ :‬اودﻩ ﻛﻮﻛﻠﺪر ‪.‬‬ ‫اﻳﻨﺠﻴﺘﻤﻪ ﻳﻴﻜﺰ ﺻﺎﻗﲔ ؛‬ ‫ﺑﻦ راﺿﻰ ﱘ ﺑﺮاﻗﻚ !‬ ‫دورﻳﺮﻟﺮ ﻗﻴﺰﻟﻪ ﭼﻮﺑﺎن‬ ‫ﻗﺎرﺷﻴﻠﻘﻠﻰ او زﻣﺎن ‪:‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺳﻴﻠﻜﻴﻨﻨﺠﻪ آﻧﺴﺰﻳﻦ ‪،‬‬ ‫دﻩ ﻛﻴﺸﲑ ﺷﻜﻠﻰ ﻗﻴﺰك ‪:‬‬ ‫ﻗﻮش اوﻟﻮر ‪ ،‬اوﭼﻮب ﻗﻮﻧﺎر‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﻚ اوﺗﺎﻏﻴﻨﻪ‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﭼﻮﺑﺎن ﺑﺎﻗﺎر ‪ ،‬آﻩ اﻳﺪر ‪:‬‬ ‫اودﻩ ﺑﻮ ﺳﺮى ﻣﻜﺮ‬ ‫ﺑﻴﻠﻴﻮرﻣﺶ اﺳﻜﻴﺪن ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﻗﻔﺲ اوﻟﻮر ﳘﻪ ن ‪،‬‬ ‫ﺑﻮ ﻛﻮزﻩ ل ﻗﻮﺷﻰ آﻟﲑ‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪46‬‬

‫او آﻧﺪﻩ ﻗﻮﺟﻪ ﻏﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬

‫ ﺑﻮ ﺑﺮﻳﻨﺠﻰ اﻣﺘﺤﺎن ‪- .‬‬‫ﺑﻮﱏ ﻗﺎزاﻧﺪك ﭼﻮﺑﺎن !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻗﻮش ﺳﻴﻠﻜﻨﺮ آﻧﺴﺰﻳﻦ ‪،‬‬ ‫دﻩ ﻛﻴﺸﲑ ﺷﻜﻠﻰ ﻗﻴﺰك ‪:‬‬ ‫اﻳﻨﺠﻰ اوﻟﻮر ﺑﻮ ﺳﻔﺮ ؛‬ ‫ﺻﺎﭼﻴﻠﲑ ﺑﺮر ﺑﺮر‬ ‫ﺧﺎﻗﺎﻧﻚ آﻳﺎﻏﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻗﻔﺲ دﻩ ﻫﺮ ﻳﺮﻧﺪن‬ ‫داﻏﻴﻠﻮب دوﺷﺮ ﳘﻪ ن ؛‬ ‫ﺑﺮ ﺻﺪف اوﻟﻮر ‪ ،‬آﻟﲑ‬ ‫اﻳﻨﺠﻰ ﱙ ﻗﻮﺟﺎﻏﻨﻪ ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ ﺑﻮ اﻳﻜﻨﺠﻰ اﻣﺘﺤﺎن ‪-‬‬‫آدك ﻧﻪ ﺳﻨﻚ ﭼﻮﺑﺎن ؟‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫اﻳﻨﺠﻰ ﻳﺎﻧﺎر آﻧﺴﺰﻳﻦ ‪،‬‬ ‫دﻛﻴﺸﲑ ﺷﻜﻠﻰ ﻗﻴﺰك ؛‬ ‫ﻫﺮ اﳒﻰ ﺑﻮ ﺳﻔﺮ دﻩ‬ ‫ﺑﺮ ﺑﺎﺷﻘﻪ ﭼﻴﭽﻚ اوﻟﻮر ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻧﻼﻧﲑ ﳘﺎن ﻳﺮدﻩ‬ ‫ﺑﻮش ﻗﺎﻻن ﺻﺪﻓﻠﺮدﻩ‬ ‫ﺑﺮر ﻛﻠﺒﻚ اوﻟﻮر ‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﺮ ﻳﺎﻧﺪن ‪ ،‬اوﻳﻠﻪ رﻧﻚ رﻧﻚ‬ ‫آﭼﻴﻠﲑﻛﻦ ﭼﻴﭽﻜﻠﺮ ؛‬ ‫ﺑﺮ ﻳﺎﻧﺪﻩ ﺗﻴﱰﻩ ﺷﻪ رك‬ ‫دوﻻﺷﲑ ﻛﻠﺒﻜﻠﺮ ‪..‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫‪ -‬ﺑﻮ ﺻﻮﻛﻨﺠﻰ اﻣﺘﺤﺎن ‪-‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪47‬‬

‫ﻃﺎﻧﻴﺪم ﺳﲎ ﭼﻮﺑﺎن ‪،‬‬ ‫آﻧﻼدم ﺷﻴﻤﺪى ﻛﻴﻤﺴﻚ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺳﻦ ﺑﲎ ﺗﺎ أﺳﻜﻴﺪن‬ ‫ﺳﻪ ووب ﺻﻮﻛﺮﻩ ﺗﺮك اﻳﺪن‬ ‫وﻓﺎﺳﺰ ﺳﻮدﻳﻜﻤﺴﻚ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﻮﱏ آرﺗﻖ أﱙ ﺑﻴﻞ ‪:‬‬ ‫أش اوﳌﺎم ﳑﻜﻦ دﻩ ﻛﻴﻞ‬ ‫ﺳﻦ ﻛﱮ وﻓﺎﺳﺰﻩ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﭼﻮﺑﺎن ؛ ﻛﻮزﻧﺪﻩ ﻳﺎﺷﻠﺮ ؛‬ ‫او زﻣﺎن ﻧﻘﻠﻪ ﺑﺎﺷﻼر‬ ‫ﻣﺎﺟﺮاﺳﲎ ﻗﻴﺰﻩ ‪:‬‬ ‫»ﺳﻮدا ‪ ،‬او ﺑﺮ ﭘﺮى ؛‬ ‫»ﻗﺮار اﻳﺘﻤﺰ ﻳﺮﻧﺪﻩ ‪.‬‬ ‫»ﻛﻮﻛﻞ ﻛﻪ ﺳﺮﺳﺮى در‪،‬‬ ‫»دوﻻﺷﲑ اﻳﺰﻟﺮﻧﺪﻩ ‪،‬‬ ‫»ﺳﻮدا ‪ ،‬او ﻛﻴﺰﱃ ﺑﺮ اوق ؛‬ ‫»ﻛﻮروﳕﺰ ﻗﺎﻧﺎﲤﺎدن‪.‬‬ ‫»ﻗﺎوﴰﺎﻧﻚ ﻃﺎدى ﻳﻮق ‪،‬‬ ‫»آﻳﺮﻳﻠﻐﻰ ﻃﺎﲤﺎدن‪.‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﻦ ﻛﻪ ‪ :‬ﭘﻚ ﭼﻮق آﻏﻼدم ؛ ‪....................................‬‬ ‫»ﻛﺰدم ﻫﺠﺮاﻧﻪ ﻛﻴﺪن‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﻳﻮﻟﻠﺮى آدﱘ آدﱘ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﲎ آرﺗﻖ ﻳﻜﻴﺪن‬ ‫»ﻫﺠﺮاﻧﻪ آﲤﺎ ﻛﻮزﻩ ل!‬ ‫»ﻳﱰ آﻏﻼﲤﻪ ﻛﻮزﻩ ل!‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫» او ‪ ،‬ﻫﺮ دردﻩ ﲢﻤﻞ‬ ‫» ﻛﻮﺳﱰﻩ ن دﻩ ﱃ ﻛﻮﻛﻞ ؛‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪48‬‬

‫ﻛﺎﻩ اﻳﺪر دﻧﻴﺎﻳﻪ ﻧﺎز«‬ ‫» ﻫﺮ دﻗﻴﻘﻪ ﺑﻮﻟﻮﳕﺎز‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﺮ ﺣﺎﻟﺪﻩ ‪ ،‬ﺑﺮ ﻗﺮاردﻩ«‬ ‫‪....................................‬‬ ‫» ﺳﻮدﻳﻜﻰ زﻣﺎﻧﻠﺮدﻩ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﻛﻞ ﻳﺎﭘﺮاﻏﻨﺪن اﻳﻨﺠﻪ!‪..‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫» ﺑﺮ ﺳﺘﻢ اﻳﺸﻴﺪﳒﻪ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫» ﻳﺎراﻻﻧﲑ درﻳﻨﺪن ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»اﻳﻨﺠﻴﻨﲑ ﻫﺮ ﻳﺮﻧﺪن‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﺮ ﻛﻮﻧﺪى ‪ :‬ﻳﺎﻧﺪى اﻳﭽﻢ ؛ ‪....................................‬‬ ‫»داﻏﻴﻠﺪى ﻫﭗ ﺳﻮﳒﻢ‪..‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»اﻟﻮداع آرﺗﻖ !‪ ..‬دﻳﺪم‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﲢﻤﻞ اﻳﺪﻩ ﻣﺪم‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﺮ ﺳﻮزﻩ ‪ ،‬ﺑﺮ ﺳﺘﻤﻪ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»دوﺷﻮن ﻛﻪ ‪ ،‬ﺗﺮك اﻳﺘﻤﻤﻪ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﻳﻨﻪ ﻋﺸﻘﻤﺪى ﺳﺒﺐ!‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺳﺮﺳﺮى دﻧﻴﺎﱙ ﻫﭗ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»دوﻻﺷﺪم آدﱘ آدﱘ ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﺮ ﺗﺴﻠﻰ آرادم‪:‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﻮﻻﻣﺎدم ﻛﻴﻤﺴﻪ دﻩ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﺮ ﻛﻨﺎﻩ اﻳﺘﺪﻣﺴﻪ دﻩ ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺷﻴﻤﺪى اﻳﺸﻴﺖ آﳘﻰ ‪،‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﺎﻏﻴﺸﻼ ﻛﻨﺎﳘﻰ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»دوﺷﺪﻳﻜﻢ ﻋﺸﻘﻪ ‪ ،‬ﻛﻮزﻩ ل! ‪....................................‬‬ ‫»ﺳﺒﺐ ﻳﻮق ﺑﺎﺷﻘﻪ ‪ ،‬ﻛﻮزﻩ ل! ‪....................................‬‬ ‫»دﻩ ﻛﻴﺰى ﻛﭽﺪم ‪ ،‬داغ آﺷﺪم ؛ ‪....................................‬‬ ‫»ﺧﻴﻠﻰ ﺳﻨﻪ دوﻻﺷﺪم ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﲞﺘﻢ ﻗﺎرا ‪ ،‬ﺻﺎﭼﻢ آق ؛‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﻧﻪ ﺷﻜﻠﻪ ﻛﲑﻣﺸﻢ ﺑﺎق!‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺑﺎﴰﻚ ﺗﺎﺟﻰ ﻛﻮزﻩ ل!‬ ‫‪....................................‬‬ ‫»ﺣﺎﳌﻪ آﺟﻰ ‪ ،‬ﻛﻮزﻩ ل!‬ ‫‪....................................‬‬ ‫اوﻏﻮز ﺧﺎن ‪ ،‬آرﺗﻖ ﻳﱰ‪،‬‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪49‬‬

‫ﺑﻮ ﻏﻤﻠﻰ ﺳﻮزﻟﺮﻟﻪ ‪ -‬دﻳﺮ ‪-‬‬ ‫ﺑﲎ آﻏﻼﺗﻪ ﺟﻘﺴﻚ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺷﺒﻬﻪ اﻳﺘﻤﻪ ﻛﻪ ﭼﻮﺑﺎن ‪،‬‬ ‫ﺳﻮدﻳﻜﻜﻚ ﻫﺮ زﻣﺎن‬ ‫ﻋﻔﻮﻳﻨﻪ ﻣﺴﺘﺤﻘﺴﻚ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫وار ﻣﻰ ﻗﻴﺰم ‪ ،‬ﺳﻦ دﻩ ﺑﺎق ‪.................................... ،‬‬ ‫ﺑﺮ ﺑﺎﺷﻘﻪ أش اوﻻﺟﻖ‬ ‫‪....................................‬‬ ‫ﺳﻨﻚ ﻛﱮ ﻛﻮزﻩ ﻟﻪ !‬ ‫‪....................................‬‬ ‫أﻟﻮﻳﺮر ﺑﻮ اﻳﺮﻳﻠﻖ ؛‬ ‫ﻛﻠﻴﻚ ﺑﺮﻟﻪ ﺷﻴﻚ آرﺗﻖ ؛‬ ‫ﻫﺎﻳﺪى وﻳﺮك أل أﻟﻪ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﻛﭽﺴﲔ ﻧﺸﺌﻪ أﻛﻠﻨﺠﻪ‬ ‫اﻳﭽﻨﺪﻩ ﻫﭗ ﻛﻮﻧﻴﻜﺰ ‪.‬‬ ‫ﲤﺎم ﻗﺮق ﻛﻮن ‪ ،‬ﻗﺮق ﻛﻴﺠﻪ‬ ‫ﻳﺎﭘﻴﻠﺴﲔ دوﻛﻮﻧﻴﻜﺰ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫اﻳﺸﺘﻪ ‪ :‬ﳘﻦ او ﻛﻮﱏ‬ ‫ﺑﺎﺷﻼﻳﺎن ﺑﻮ دوﻛﻮﱏ‬ ‫»ﻓﻠﻚ« دﻳﺪﻳﻜﻠﺮى ﭘﺮى‬ ‫ﻛﻮرﳒﻪ ‪ ،‬ﻛﲑﻣﺶ دﻩ ﻧﲑ‬ ‫ﻳﻜﻴﺪن ﺑﺮ ﻳﺎﺷﻨﻪ !‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫ﺑﻮ دوﻛﻮن اوﻳﻠﻪ اوزون ؛‬ ‫ﺳﻮﻳﻨﺠﻠﻰ ﺑﺮ دوﻛﻮن ﻛﻪ ؛‬ ‫ﺑﻮ ‪ ،‬او ﺷﺮﻓﻠﻰ ﻛﻮن ﻛﻪ ‪:‬‬ ‫دارﻳﺴﻰ ﻳﻮردﳝﺰك‬ ‫ﻛﻮز ﻟﻠﺮى ﺑﺎﺷﻨﻪ !‬ ‫اورﺧﺎن ﺳﻴﻔﻰ‬

‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬ ‫‪....................................‬‬

‫‪50‬‬

3. ÜNİTE:

3. ÜNİTE

OSMANLIÖZELLİKLERİ TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ OSMANLI TÜRKÇESİNİN

51

3. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNİN ÖZELLİKLERİ 1. Türkçe Kelimelerin Özellikleri 2. Türkçe Eklerin Özellikleri 3. Türkçe Kalıplaşmış Kelimeler Hazırlık Çalışmaları 1. Bir sözcüğün Türkçe olup olmadığını nasıl anlarsınız? Araştırınız. 2. Günümüzde yazılışı ve okunuşu değişen Türkçe sözcükler var mıdır? Araştırınız. 3. Osmanlı Türkçesinde yazımları kalıplaşmış özel adlar var mıdır? Araştırınız. 4. Osmanlı Türkçesinde kullanılan ekleri ve bu eklerin hangi dillere ait olduğunu araştırınız. 5. Dil ve Anlatım derslerinizde öğrendiğiniz bilgilere dayanarak yapım ve çekim eklerini, bağlaç, ilgeç (edat) ve adılları (zamir) gözden geçiriniz. Bu sözcük ve eklerin Osmanlı Türkçesindeki kullanımlarını sözcüklerle örnekleyiniz. 1. ETKİNLİK Dil ve anlatım derslerinde öğrendiğiniz bilgilerden yararlanarak Türkçe sözcüklerin hangi harflerle başlamadığını hatırlayınız. Bu sözcüklere örnekler veriniz. 2. ETKİNLİK “Ayşe, gelmiyor, telefon, hamur, jandarma, hangi, fakir, vakur” sözcüklerinin neden Türkçe kökenli sözcük olmadığını açıklayınız. 3. ETKİNLİK

“‫ اﻳﺮﻣﻚ‬، ‫ اﻳﺘﻤﻚ‬، ‫ دﳝﻚ‬، ‫ ﻛﻴﺠﻪ‬، (‫ دوﮔﻤﻚ )دوﻛﻤﻚ‬،‫ ”ﻛﻮﮔﺮﺟﲔ‬sözcüklerini okuyunuz. Bu sözcüklerin yazılış

ve okunuşlarında günümüzde ne gibi değişiklikler olduğunu açıklayınız.

4. ETKİNLİK Aşağıdaki manileri okumaya çalışınız. Farklı renkle belirtilen sözcüklerin ve sözcüklerdeki eklerin günümüz Türkçesindeki karşılığını belirtiniz.

‫آق اوزوﻣﻚ ﺻﺎﻟﻘﻴﻤﻰ‬ ‫ﻗﻴﺰ ﺳﻦ آﻟﺪك ﻋﻘﻠﻤﻰ‬ ‫آﻻﺟﻘﺴﻚ آل ﺑﲎ‬ ‫ﻗﺎﭼﲑﻣﻪ دن ﻋﻘﻠﻤﻰ‬

‫آﺗﺸﻢ وار ﻛﻮﱂ ﻳﻮق‬ ‫ﺑﻠﺒﻞ اوﻟﺪم دﻳﻠﻢ ﻳﻮق‬ ‫ﻳﺎر آردﻧﻪ دوﺷﻪ ﱃ‬ ‫آﻏﻠﻤﻪ دق ﻛﻮﱎ ﻳﻮق‬

‫اﻛﲔ اﻛﺪم اوت ﺑﻴﺘﺪى‬ ‫ﻃﺎﻟﻨﺪﻩ ﺑﻠﺒﻞ اوﺗﺪى‬ ‫اوﲤﺰ اوﻻﻳﺪك ﺑﻠﺒﻞ‬ ‫ﻳﺎرم ﻏﺮﺑﺘﻪ ﻛﺘﺪى‬

‫آﻗﻦ ﺻﻮﻟﺮ اوﻻﻳﺪم‬ ‫ﻗﻴﺰ دﺳﺘﻴﻜﻪ ﻃﻮﻻﻳﺪم‬ ‫ﻛﻤﻮﺷﺪن ﻗﻮﻟﻠﺮﻛﻪ‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻠﻪ زك اوﻻﻳﺪم‬

52

5. ETKİNLİK

‫ك‬

Aşağıda verilen cümleleri “ ” harfinin kullanımına, art damaktan çıkardığımız “n” sesine dikkat ederek Osmanlı Türkçesi ile yazmaya çalışınız. Farklı örneklerle bilgilerinizi pekiştiriniz. Bana söylediklerini sana anlatmadı mı? Sizin buna ihtiyacınız yok aslında. Ona senin bana anlattığın hiçbir şeyi anlatmadım. Bu görevini eskisinden daha çok seviyor. Bunu ömrüm boyunca unutmayacağım, dedi. İnsan için su mu daha gereklidir ekmek mi düşünmek gerek.

BİLGİ Türkçe Sözcüklerin Genel Özellikleri • Osmanlıca sözcük yazımındaki asıl zorluk Arapça ve Farsça sözcüklerde geçen ünlülerin ve birbirine benzer ses olarak çıkarılan ünsüzlerin yazımıdır. Genel olarak Arapça ve Farsçada uzun ünlüler yazılır, kısa ünlüler yazılmaz –câhil, – teşkîl). Türkçede ise sözcük içindeki “e” ler hariç ünlülerin hepsi yazılır ( – sivri, ( – omuz, - gel).

‫ﺟﺎﻫﻞ‬ ‫اوﻣﻮز‬

‫ﺗﺸﻜﻴﻞ‬ ‫ﻛﻞ‬

‫ﺳﻴﻮرى‬

• Arapça ve Farsça sözcüklerde kullanılan ünsüzlerin birbirine benzeyen sesleri söyleyişte (telaffuz) ayrılır. Bu ünsüzleri doğru yazmak kalın ve ince ünsüzleri bilmekle mümkündür. Bu konuyla ilgili bilgi 2. Ünite içinde verilmiştir. • Kimi sözcüklerde günümüzde “e” olarak sesletilen ve yazılan “e” harfi, Osmanlı Türkçesinde terilmiştir. Ermek –irmek – , demek - dimek, vermek - virmek -

‫اﻳﺮﻣﻚ‬

‫دﳝﻚ‬

‫وﻳﺮﻣﻚ‬

‫( ى‬y) harfi ile gös-

• Türkçe sözcüklerde, uzun ünlü yoktur. • Türkçe sözcüklerde, ince “a” yoktur. Arapçadan gelen kimi sözcüklerde bulunan bu harf kendinden sonra gelen ekin ince okunup yazılmasını sağlar. Şefkat-li, dikkat-siz, rol-ü… • Türkçe sözcüklerde, ince “l” yoktur. Bu sesi çıkarabilmek için önceki harfin –özellikle a- üstüne inceltme işareti “â” konur. Kemâl, hayâl, lâzım…

‫ثحخذصضطظ‬

• Türkçe sözcüklerde ile hemze ve ayın harfleriyle gösterilen gırtlak ünsüzleri yoktur; bu ününsüzler ya düşer ya da kendinden önceki ünlünün uzun okunmasını sağlar. • Türkçe sözcüklerde f, h, j, v ünsüzleri yoktur. “f” sesi yansıma sözcüklerde ya da seslenme sözcüklerinde (of, püf, fısıldamak…) görülür. “h” sesi “k”den -kanı/hani-, “v” ise “b” ya da “g”den -ev/eb, tavşan/tabışgan, dövmek/ dögmek- gelişen bir sestir. “j” sesi halk dilinde “c” biçiminde dir, jandarma/candarma. • Türkçe sözcükler “c, l, m, n, r, z” sesleri ile başlamaz; b, c, d, g sesleri ile bitmez. Başka dillerden dilimize giren sözcüklerdeki bu sesler “p, ç, t, k” şeklinde -reng/renk, ilac/ilaç, kitab/kitap, ferd/fert- seslendirilir.

53

• Türkçe sözcüklerde birbirinin aynı iki ünsüz yan yana -elli, anne, bellemek... hariç- gelmez. Bu kullanım, Arapçadan dilimize giren sözcüklerde -millet, dikkat, sarraf- karşımıza çıkar. • Türkçe sözcüklerde, sözcük başında, sonunda ya da içinde iki ünsüz yan yana bulunmaz. Sözcük başında iki ünsüz varsa bu sözcükler Batı dillerinden gelmedir (spor, gramofon, gri…). • Türkçe sözcüklerde “-lk, -lp, -lt, -nç, -nk, -nt, -rç,-rk, -rp, -rs, -rt, -st” çift ünsüzleri hariç -ilk, kulp, alt, genç, denk, ant, burç, Türk, sarp, ters, kurt, ast- sözcük sonunda çift ünsüz bulunmaz. Bu gruplar dışındaki sözcüklerin bir bölümü Arapçadan -kalb, akl, sulh…-, bir bölümü Farsçadan -rind, dest, çeşm…-, bir bölümü de Batı dillerinden -vals, dans, film, lüks…- alınmadır. • Türkçe sözcükler, birkaç sözcük -anne, elma…- ve birkaç ek dışında “-yor, -ki, -ken, -leyin, -mtırak” kalınlık- incelik ve düzlük-yuvarlaklık ünlü uyumuna -çamur, tavuk, yağmur, kavun…dışında- uygunluk gösterir. Bu uyumlara uymayan sözcükler Türkçe değildir. • Türkçe sözcükler, sertlik-yumuşaklık uyumuna da uygunluk gösterir. Bu uyum, sözcüğün kökünde olabildiği gibi çoğunlukla gelen ekteki süreksiz sert ünsüzün sözcüğün köküne uyması biçimindedir (ağaç-ta, af-tan…). Dilimize başka dillerden gelen sözcükler de -tedkik-tetkik, mechul-meçhul…- bu uyuma sokulmaktadır. 6. ETKİNLİK Aşağıdaki Nasreddin Hoca fıkralarında geçen “kişi, iyelik, durum, tamlayan (ilgi), kip-zaman, çoğul ve soru” eklerini bularak bu eklerin nasıl kullanıldığına dikkat ediniz.

‫ﺑﺮ ﻛﻮن ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﲑدﻩ ﻛﺰرﻛﻦ ﻗﺎرﺷﻴﺪن ﻛﻨﺪﻳﻨﻪ ﺑﺮ ﻗﺎچ آﺗﻠﻴﻨﻚ ﻛﻠﺪﻛﲎ ﻛﻮرﳒﻪ ﭼﺎﺑﻮﺟﺎق ﺑﺮ ﻣﺰارﻟﻖ ﻳﺎﻧﻨﻪ ﻛﻠﻮب‬ .‫ ﺑﺮﻩ آدم! ﺑﻮرادﻩ ﻧﻪ ﻳﺎﭘﻴﻴﻮرﺳﻮن دﳝﺸﻠﺮ‬:‫ آﺗﻠﻴﻠﺮ ﻳﺎﻧﻨﻪ ﻳﺎﻗﻼﺷﻨﺠﻪ ﻛﻨﺪﻳﺴﲎ ﻛﻮروب‬.‫ﺑﺮ ﻣﺰارك اﻳﭽﻨﻪ ﻛﲑﻣﺶ‬ .‫ﺧﻮاﺟﻪ دﻩ ﺑﺮ ﻻف ﺑﻮﻻﻣﻪ ﻳﻮب »اوﻟﻴﻠﺮدن اﻳﺪﱘ ﺑﻮراﻳﻪ اﻛﻠﻨﻤﻜﻪ ﭼﻴﻘﺪم« دﳝﺶ‬ ۲ ‫ ﺑﺮ ﭼﻮﻣﻠﻜﻪ ﻫﺮ ﻛﻮن ﺑﺮر ﻃﺎش‬،‫ﺧﻮاﺟﻪ اوروج آﱙ ﻛﻠﺪﻛﻨﺪﻩ آﻳﻚ ﻗﺎﭼﻰ اوﻟﺪﻏﻨﺪﻩ ﻳﺎﻛﻠﻤﻪ ﻣﻖ اﻳﭽﻮن‬ ‫ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻚ ﺑﺮ اوﻓﺎق ﻗﻴﺰى دﻩ ﺑﺎﺑﺎﺳﻨﻚ ﭼﻮﻣﻠﻜﻪ ﻃﺎش آﺗﺪﻏﲎ ﻛﻮرﻩ رك‬.‫آﻃﺎرق ﻛﻮﻧﻠﺮك ﺻﺎﻳﻴﺴﲎ ﺑﻠﻠﻪ رﻣﺶ‬ ‫ اوروج آﻳﻴﻨﻚ ﻳﻜﲑ ﻣﻰ ﺑﺸﻨﺠﻰ ﻛﻮﱏ ﺣﺮﻳﻔﻚ ﺑﺮى ﺧﻮاﺟﻪ دن ﺑﻮ ﻛﻮن آﻳﻚ ﻗﺎﭼﻰ دﻳﻪ‬.‫ﺑﺮ آووج ﻃﺎش آﲤﺶ‬ ‫ ﭼﻮﻣﻠﻜﺪﻩ‬.‫ﺻﻮررﺳﻪ ﺧﻮاﺟﻪ دﻩ آزﳚﻖ اﻛﻠﻚ ﻗﺎﭼﻰ اوﻟﺪﻏﲎ ﺳﻜﺎ ﻃﻮﺳﻄﻮﻏﺮى ﺳﻮﻳﻠﻪ ﻳﻪ ﱘ دﻳﻪ رك اوﻩ ﻛﻠﲑ‬ ‫ﻛﻰ ﻃﺎﺷﻠﺮى ﺑﺮر ﺑﺮر ﺻﺎﻳﻮب ﻳﻮز ﻳﻜﺮ ﻣﻰ ﻛﻮرﳒﻪ » ﺑﻦ اﻛﺮ ﺑﻮﻧﻠﺮك ﻫﭙﺴﲎ ﺳﻮﻳﻠﻪ ﺳﻢ ﺑﻜﺎ ﻛﻮﻟﺮﻟﺮ و ﺳﻦ‬ ‫ اﻳﻴﺴﻰ ﺑﺮآز آﺷﺎﻏﻰ اوﻟﺴﻮن ﺳﻮﻳﻠﺮم« دﻳﻪ رك ﻛﺮى ﻛﻠﻮب ﺑﻮ ﻛﻮن آﻳﻚ ﻗﲑق ﺑﺸﻰ‬.‫دﱃ اوﳌﺸﺴﻮن دﻳﺮﻟﺮ‬ ‫ ﺳﻦ ﻧﺎﺻﻞ ﻗﲑق ﺑﺸﻰ اوﳌﺶ‬،‫ اورادﻩ ﺑﻮﻟﻨﺎﻧﻠﺮ ﺟﺎﱎ ﺧﻮاﺟﻪ اﻓﻨﺪى »آﻳﻚ ﻫﭙﺴﻰ اوﺗﻮز ﻛﻮﻧﺪر‬.‫اوﳌﺶ دﻳﺮ‬ ‫ اﻛﺮ ﭼﻮﻣﻠﻜﺪﻩ ﻛﻰ ﻃﺎﺷﻠﺮك ﺻﺎﻳﻴﺴﻨﻪ ﺑﺎﻗﺎرﺳﻜﺰ‬.‫ »آ ﻗﺎرداﺷﻠﺮ آﺷﺎﻏﻰ ﺑﻴﻠﻪ ﺳﻮﻳﻠﺪم‬:‫دﻳﻴﻮرﺳﻮن؟« دﻳﻴﻨﺠﻪ‬ ۰ ‫« دﳝﺶ‬.‫ﺑﻮ ﻛﻮن آﻳﻚ ﻳﻮز ﻳﻜﺮﻣﻰ ﺑﺸﯩﻴﺪر‬ 54

‫‪۳‬‬ ‫ﺑﺮ ﻛﻮن ﺧﻮاﺟﻪ ﻗﻮﻧﻴﻪ ﻳﻪ ﻛﻴﺪر‪ ،‬ﭼﺎرﺷﻮدﻩ ﻛﺰرﻛﻦ ﺑﺮ‬ ‫ﺣﻠﻮاﺟﻰ دﻛﺎﻧﻨﻪ ﻛﲑﻩ رك ﳘﺎن ﺣﻠﻮا ﻳﻴﻤﻜﻪ ﺑﺎﺷﻼر‪.‬‬ ‫ﺣﻠﻮاﺟﻰ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﭘﺎراﺳﺰ ﻣﺎراﺳﺰ ﺣﻠﻮاﺳﻨﻚ ﻳﻴﻨﺪﻛﻨﻪ‬ ‫ﻗﻴﺰارق ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻚ ﻳﺎﻗﺎﺳﻨﺪن ﻃﻮﺗﻮب اورﻣﺎﻏﻪ‪،‬‬ ‫دوﻛﻤﻜﻪ ﺑﺎﺷﻼدﻏﻰ ﺻﲑﻩ دﻩ ﺧﻮاﺟﻪ »آ ﺑﻮراﺳﻰ ﻧﻪ‬ ‫ﻛﻮزل ﺑﺮﺷﻬﺮ اﳝﺶ! آدﻣﻪ دوﻛﻪ دوﻛﻪ ﻛﻮچ اﻳﻠﻪ ﺣﻠﻮا‬ ‫ﻳﻴﺪﻳﺮﻳﻴﻮرﻟﺮ« دﳝﺶ‪.‬‬ ‫‪٤‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ اﻓﻨﺪى ﺑﺮ ﻛﻮن اوﻛﻮت وﻳﺮﻣﻚ اﻳﭽﻮن‬ ‫ﺟﺎﻣﻌﺪﻩ اوﻛﻮت اﺳﻜﻤﻠﻪ ﺳﻨﻪ ﭼﻴﻘﻮب اى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻠﺮ‬ ‫ﺑﻦ ﺳﺰﻩ ﻧﻪ دﻳﻪ ﺟﻜﻢ ﺑﻴﻠﻮر ﻣﺴﻜﺰ؟ دﳝﺶ‪ .‬اورادﻩ‬ ‫اوﻟﻨﻠﺮ دﺧﻰ ﺧﲑ ﺑﻴﻠﻤﻴﺰ دﻳﻴﻨﺠﻪ ﺧﻮاﺟﻪ اﻓﻨﺪى آﻧﻠﺮﻩ‬ ‫ﺳﺰ ﺑﻴﻠﻤﻴﻨﺠﻪ ﺑﻦ ﺳﺰﻩ ﻧﻪ ﺳﻮﻳﻠﻴﻪ ﱘ دﳝﺶ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﻛﻮن ﻳﻨﻪ اوﻛﻮت اﺳﻜﻤﻠﻪ ﺳﻨﻪ ﭼﻴﻘﻮب اى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻠﺮ! ﺑﻨﻢ ﺳﺰﻩ ﻧﻪ ﺳﻮﻳﻠﻴﻪ ﺟﻜﻤﻰ ﺑﻴﻠﻮر ﻣﻴﺴﻜﺰ؟ دﳝﺶ‪ .‬آﻧﻠﺮ اوت‬ ‫ﺑﻴﻠﲑز دﻳﻴﻨﺠﻪ‪ ،‬ﺧﻮاﺟﻪ آﻧﻠﺮﻩ ﺳﺰ ﺑﻠﺪﻛﺪن ﺻﻮﻛﺮﻩ ﺑﻦ ﺳﺰﻩ ﻧﻪ ﺳﻮﻳﻠﻴﻪ ﱘ‪ ،‬دﳝﺶ‪ .‬ﺑﻮﻧﻚ اوزرﻳﻨﻪ اورادﻩ اوﻻﻧﻠﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﻧﻚ‬ ‫ﺑﻮ اﻳﺸﻨﻪ ﺷﺎﺷﻮب اﻛﺮ ﺧﻮاﺟﻪ ﺑﺮ دﻫﺎ ﺑﻮﻳﻠﻪ ﺻﻮراﺟﻖ اوﻟﻮرﺳﻪ ﻛﻴﻤﻤﺰ ﺑﻴﻠﲑز ﻛﻴﻤﻤﺰ ﺑﻴﻠﻤﻴﺰ دﳝﻚ اوزرﻩ ﺳﻮز ﺑﺮ اﻳﺪرﻟﺮ‪.‬‬ ‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻳﻨﻪ ﺑﺮ ﻛﻮن اورادﻩ اوﻛﻮت اﺳﻜﻤﻠﻪ ﺳﻨﻪ ﭼﻴﻘﻮب اى ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻠﺮ ﺑﻦ ﺳﺰﻩ ﻧﻪ ﺳﻮﻳﻠﻴﻪ ﺟﻜﻤﻰ ﺑﻴﻠﲑ ﻣﻴﺴﻜﺰ؟ دﳝﺶ‪.‬‬ ‫آﻧﻠﺮ اوت ﻛﻤﻤﺰ ﺑﻴﻠﺮز ﻛﻤﻤﺰ ﺑﻴﻠﻤﺰ دﳝﻪ ﻟﺮﻳﻨﻪ‪ .‬ﻧﻪ ﻛﻮزل! ﺑﻴﻠﻨﻠﺮ ﺑﻴﻠﻤﻴﻨﻠﺮﻩ اوﻛﺮﺗﺴﻮن دﳝﺶ‪.‬‬ ‫‪BİLGİ‬‬ ‫‪Osmanlıcada Kullanılan Türkçe Eklerin Genel Özellikleri‬‬

‫– ﺻﻮﺑﺎﱙ ‪ ile gösterilir.‬ﱙ ‪, ünsüzle biten sözcüklerde ise‬ى‬ ‫اوﻛﺎ ‪ ile gösterilir.‬ه‬

‫‪• Belirtme durum eki -ı /-i, ünlüyle biten sözcüklerde‬‬

‫‪- sütü‬ﺳﻮدى‬

‫ا‬

‫‪sobayı,‬‬

‫‪• Yönelme-yaklaşma durum eki -a/-e, ünlüyle biten sözcüklerde , ünsüzle biten sözcüklerde ise‬‬

‫‪ - ipte‬اﻳﭙﺪﻩ ‪ – evde,‬اودﻩ‬ ‫‪ – taştan‬ﺗﺎﺷﺪن ‪ – evden,‬اودن ‪ biçiminde yazılır.‬دن ‪Uzaklaşma- çıkma durum eki -dan/-den, -tan/-ten, yalnızca‬‬ ‫‪ ile gösterilir.‬ﻧﻚ ]‪ ile ünlü biten sözcüklerde [ -n (ı, i, u, ü) n‬ك ]‪İlgi eki ünsüzle biten sözcüklerde [-(ı, i, u, ü) n‬‬ ‫‪ – çeşmenin‬ﭼﺸﻤﻪ ﻧﻚ ‪ – kalemin,‬ﻗﻠﻤﻚ‬ ‫‪biçiminde yazılır.‬‬

‫‪55‬‬

‫دﻩ‬

‫‪ - yola‬ﻳﻮﻟﻪ‬

‫‪– ona,‬‬

‫‪• Bulunma eki durum eki -da/-de, -ta/-te, yalnızca‬‬ ‫•‬ ‫•‬

‫ ﻟﻪ‬biçiminde yazılır, ünlüyle biten sözcüklerde sözcükle ek arasına ‫ ى‬kaynaştırma sesi girer. ‫ اراﺑﺎﻳﻠﻪ‬- arabayla, ‫ – ﻛﻮﻧﺸﻠﻪ‬güneşle Eşitlik eki olan –ca/-ce, -ça/-çe, yalnızca ‫ ﺟﻪ‬biçiminde yazılır. ‫ – ﻳﺎواﺷﺠﻪ‬yavaşça, ‫ – اﻧﺴﺎﳒﻪ‬insanca Çoğul eki olan –lar/-ler, ‫ ﻟﺮ‬biçiminde gösterilir. ‫ – اﻧﺴﺎﻧﻠﺮ‬insanlar, ‫ – ﺳﻮروﻟﺮ‬sürüler Soru eki –mı,-mi, -mu, -mü ‫ ﻣﻰ‬biçiminde gösterilir. ‫ﻇﺎﱂ ﻣﻰ‬-zalim mi, ‫ – ﺳﺮﭼﻪ ﻣﻰ‬serçe mi Olumsuzluk eki - ma/-me ‫ ﻣﺎ – ﻣﻪ‬biçiminde gösterilir fakat çekimlenme sırasında ‫ ا – ه‬harfi çoğunlukla düşer: ‫ – اوﻗﻮﻣﺎدم – اوﻗﻮﻣﺪم‬okumadım, ‫ – ﻛﻠﻤﻪ ﺳﲔ – ﻛﻠﻤﺴﲔ‬gelmesin Addan ad yapmaya yarayan –lık/-lik/-luk/-lük eki, kalınlık- inceliğe göre ‫ ﻟﻖ‬- ‫ ﻟﻚ‬biçiminde gösterilir. ‫ﺳﺎﻋﺘﻠﻚ‬ – saatlik, ‫ – ﻗﻴﺸﻠﻖ‬kışlık

• Birliktelik eki olan -la/-le, • • • • •

• Addan daha çok meslek ve iş adları yapmaya yarayan –cı,-ci,-cu,-cü/-çı,-çi,-çu,-çü eki, kalınlık - incelik ya da

‫ ﺟﻰ‬biçiminde yazılır. ‫ – ﺳﻮدﺟﻰ‬sütçü, ‫ – اﻳﺸﺠﻰ‬işçi, ‫ – ﺻﻮﺟﻰ‬sucu Addan daha çok sıfat yapmada kullanılan –lı,-li,-lu,-lü eki, ‫ﱃ‬, olumsuzu ise ‫ ﺳﺰ‬biçiminde yazılır. ‫ – ﺗﻮزﱃ‬tozlu, ‫ – ﺳﻮزﱃ‬sözlü, ‫ – ﺗﻮزﺳﺰ‬tuzsuz düzlük - yuvarlaklık dikkate alınmaksızın

•

U YA R I Bu ek eski Anadolu Türkçesinde biçiminde kullanılmıştır, bu haliyle rütbe, makam bildiren sözcüklerin önüne de gelmiştir. – et-lü , - devlet-lü (padişahım)

‫أﺗﻠﻮ‬

‫دوﻟﺘﻠﻮ‬

‫ﻟﻮ‬

BİLGİ Kişi ekleri

İyelik ekleri

‫م‬

I. tekil kişi II. tekil kişi

‫)ﺳﻚ( ﺳﲔ‬

III. tekil kişi -

‫ أوم‬- evim

‫ ﻗﻮزﱘ‬- kuzum

II. tekil kişi - ( ) n

‫ ك‬ile ‫ن‬

‫ آﻧﻨﻪ ن‬- annen ‫ دﻩ دﻩ ﺳﻰ‬- dedesi

‫ أوك‬- evin ‫ اوزى‬- özü

III. tekil kişi - ( ) ı,i,u,ü

‫ى‬

ile

‫ﺳﻰ‬

‫ز‬

I. çoğul kişi - ( ) mız…

‫ﻣﺰ‬

‫ ﻗﻴﺰﻣﺰ‬- kızımız

‫ ﻛﺪﳝﺰ‬- kedimiz

‫ﺳﻜﺰ‬

II. çoğul kişi - ( ) nız…

‫ﻛﺰ‬

‫ اوﻛﻴﺰ‬- eviniz

‫ اوﺗﻮﻛﺰ‬- ütünüz

‫ﻟﺮ‬

III. çoğul kişi - ları/-leri

‫ﻟﺮى‬

‫ اوﻃﻪ ﻟﺮى‬- odaları

‫ اﻳﺸﻠﺮى‬- işleri

I. çoğul kişi II. çoğul kişi

‫م‬

I. tekil kişi - ( ) m

III. çoğul kişi

U YA R I III. tekil iyelik ekinden sonra belirtme durum eki geldiğinde III. tekil iyelik eki yazılmaz. - elini, - annesini Kendinden sonra gelen harfle bitişmeyen harflerden (hurûf-ı munfasıla ya da hurûf-ı infisal - - - - - - - ) ve III. çoğul iyelik ekinden sonra belirtme durum eki geldiğinde iyelik eki yazılır. - evini, - kitaplarını

‫أﻟﲎ‬

‫آﻧﻨﻪ ﺳﲎ‬

‫ادذرزژو‬

‫أوﻳﲎ‬

‫ﻛﺘﺎﺑﻠﺮﻳﲎ‬

56

• Addan eylem yapmada en çok kullanılan –la/-le, -laş/-leş, -lan/-len eki, yazılır.

‫ ﻟﻦ‬-‫ ﻻن‬-‫ ﻟﺶ‬-‫ ﻻش‬-‫ ﻟﻪ‬-‫ ﻻ‬biçiminde

‫ – اﻓﻜﺎرﻻﳕﻖ‬efkârlanmak, ‫ – ﻛﻮزﻟﻠﺸﻤﻚ‬güzelleşmek, ‫ ﺑﺎشﻻﻣﻖ‬- başlamak

• Diğer eklerin kullanımı

‫ ﻣﻚ‬-‫ ﻣﻖ‬biçiminde yazılır: yazmamak - ‫ﻳﺎزﻣﺎﻣﻖ‬, beklemek - ‫ﺑﻜﻠﻤﻚ‬ ‫ ﻣﻪ‬biçiminde yazılır: asma - ‫آﺻﻤﻪ‬, çekme - ‫ﭼﻜﻤﻪ‬

• -mak/-mek • -ma/-me U YA R I

-ma/-me eki, iyelik ekleriyle kullanıldığında “e” harfi kullanılmaz yalnız kalın harfli sözcüklerde nılır:

‫(– ﻳﺎﺷﺎﻣﺎك‬senin) yaşaman, ‫ﻛﻠﻤﻚ‬- (senin) gelmen, ‫( – ﭼﺎﻟﺸﻤﺎﻟﺮى‬onların) çalışmaları.

‫ ه‬yerine ‫ ا‬kulla-

‫ ﻳﺶ‬- ‫ ش‬biçiminde yazılır: ‫ – ﻛﻮرﻧﺶ‬görünüş, ‫ – اﻳﺴﺘﻪ ﻳﺶ‬isteyiş -ım/-im/-um/-üm ‫ ﱘ‬- ‫ م‬ve ‫ وم‬biçiminde yazılır: ‫ – ﺑﻴﭽﻴﻢ ﺑﻴﭽﻢ‬biçim, ‫ – اوﻟﻮم‬ölüm -dır/-dir/-dur/-dür/-tır/-tir… ‫ در‬biçiminde yazılır: ‫ – ﻗﻮﺷﺪرﻣﻖ‬koşturmak, ‫ﺳﭽﺪرﻣﻚ‬- seçtirmek Edilgenlik yapmaya yarayan – l ve – n ekinin yardımcı ünlüsü yazılmaz: ‫ – ﻛﻮرﳌﻚ‬görülmek, ‫ – ﺑﻮزﳌﻖ‬bozulmak (Son zamanlarda, yuvarlak sesli sözcüklerde bu ek ‫ ول‬biçiminde yazılmıştır: ‫ ﻗﻮروﳌﻖ‬- kurulmak)

• -ış/-iş/-uş/-üş • • •

7. ETKİNLİK Aşağıdaki metinde geçen eylemsi eklerinin nasıl kullanıldığına dikkat ediniz. Günümüzdeki söyleyişinden ya da yazılışından farklı olan sözcükleri belirleyiniz.

.‫ ﺑﺎرى دوﻩ ﻳﻪ ﺑﻴﻨﻮب ﻛﻴﻔﻠﻪ ﻛﻴﺪﻩ ﱘ‬.‫ ﻣﻜﺮ ﺑﺮ دوﻩ ﺳﻰ وار اﳝﺶ‬.‫ﺧﻮاﺟﻪ ﻛﻮچ اﻳﻠﻪ ﺷﻬﺮدن ﭼﻴﻘﻮب ﻛﻴﺘﻤﻚ اﻳﺴﱰ‬ ‫ ﺧﻮاﺟﻪ‬.‫ﻳﺎﻳﺎن ﻛﻴﺘﻤﻪ ﻳﻪ ﱘ دﻳﻪ رك دوﻩ ﻳﻪ ﺑﻴﻨﻮب ﻛﻮچ اﻳﻠﻪ ﻛﻴﺪر ﻛﻦ دوﻩ ﻛﻮﻛﺮﻩ ﻳﻮب ﺧﻮاﺟﻪ ى ﻳﺮﻩ اورارق اوزرﻳﻨﻪ ﭼﻮﻛﺮ‬ ‫ ﺷﻮل اوﻏﻮرﺳﺰ دوﻩ ﺑﻜﺎ ﻧﻪ ﻟﺮ‬،‫ﺑﺎﻏﺮر اورﻩ دﻩ ﺑﻮ ﻟﻨﺎﻧﻠﺮ ﺑﻮﱏ ﻗﻮرﺗﺎررﻟﺮ ﺑﺮ آز ﺻﻮﻛﺮﻩ آﻳﻴﻼرق آ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻠﺮ ﻛﻮردﻛﺰ ﻣﻰ‬ .‫اﻳﻠﺪى؟ ﻃﻮرك ﺷﻮﱏ ﺑﻜﺎ ﻃﻮﺗﻚ ﺑﻮﻏﺎزﻻﻳﺎﱘ دﳝﺶ‬ BİLGİ Eylemsi yapan ekler

‫ ن‬: kaçan - ‫ ﻗﺎﭼﺎن‬gelen - ‫ﻛﻠﻦ‬ - mış, -miş, -muş, -müş - ‫ ﻣﺶ‬: görülmüş – ‫ﻛﻮرﻳﻠﻤﺶ‬ -dığı, -diği, -tığı,… ‫دﻳﻜﻰ‬: gördüğümüz - ‫ﻛﻮردﻳﻜﻤﺰ‬ -acağı, -eceği ‫ ﺟﻜﻰ‬- ‫ ﺟﻐﻰ‬: okuyacağı (kitap) - ‫اوﻗﻮﻳﻪ ﺟﻐﻰ‬, vereceği- ‫وﻳﺮﻩ ﺟﻜﻰ‬ -ıp,-ip… ‫ وب‬: alıp - ‫ آﻟﻮب‬, gelip - ‫ﻛﻠﻮب‬ -ınca, -ince… ‫ ﳒﻪ‬: gelince – ‫ﻛﻠﻨﺠﻪ‬, okuyunca – ‫اوﻗﻮﻳﻨﺠﻪ‬ -arak,-erek ‫ رق‬- ‫ رك‬: başlayarak - ‫ ﺑﺎﺷﻼﻳﻪ رق‬, gülerek - ‫ﻛﻮﻟﻪ رك‬

• -an • • • • • •

‫ان‬

/- en -

57

Kip-Zaman Ekleri

Şimdiki Zaman

Geniş Zaman

‫ﻛﻮﻟﻴﻮرم‬

Gülüyorum -

‫ﻛﻮﻟﻴﻮرﺳﻚ‬

Gülüyorsun -

‫ﻛﻮﻟﻴﻮر‬

Gülüyor Gülüyoruz Gülüyorsunuz Gülüyorlar -

‫ﻳﺎزﻩ ﺟﻐﻢ‬

‫ﻳﺎﭘﺎرﺳﻚ‬

Yazacaksın -

‫ﻳﺎزﻩ ﺟﻘﺴﻚ‬

‫ﻛﻮﻟﻴﻮرز‬ ‫ﻛﻮﻟﻴﻮرﺳﻜﺰ‬ ‫ﻛﻮﻟﻴﻮرﻟﺮ‬ ‫ﻗﻮﺷﺪم‬

koştum -

Vermişiz -

‫ ﻛﻠﺪﻛﺰ‬koştunuz - ‫ﻗﻮﺷﺪﻛﺰ‬

Geldiler -

‫ﻛﻠﺪﻟﺮ‬

koştular -

İstek Açayım Açasın -

‫اﺟﺎﱘ‬

‫اﺟﺎﺳﻚ‬

Aça -

‫اﺟﺎ‬

Açalım Açasınız Açalar -

‫اﺟﺎﱂ‬

‫اﺟﺎﺳﻜﺰ‬ ‫اﺟﺎﻟﺮ‬

‫ﻗﻮﺷﺪﻟﺮ‬

Vermişsiniz -

‫وﻳﺮﻣﺸﺰ‬ ‫وﻳﺮﻣﺸﺴﻜﺰ‬

Vermişler -

‫وﻳﺮﻣﺸﻠﺮ‬

Gereklilik Gezmeliyim Gezmelisin Gezmeli -

‫ﻛﺰﻣﻠﻴﺴﻚ‬ ‫ﻛﺰﻣﻠﻰ‬

Gezmeliyiz Gezmelisiniz Gezmeliler -

58

‫ﻛﺰﻣﻠﻴﻢ‬

‫ﻛﺰﻣﻠﯩﻴﺰ‬

‫ﻛﺰﻣﻠﻴﺴﻜﺰ‬ ‫ﻛﺰﻣﻠﻴﻠﺮ‬

‫ﻳﺎزﻩ ﺟﻘﻠﺮ‬

Yazacaklar -

Dilek-Şart (Koşul)

Okusan -

‫ﻗﻮﺷﺪق‬

‫ﻳﺎزﻩ ﺟﻘﺴﻜﺰ‬

Yazacaksınız -

‫وﻳﺮﻣﺸﺴﻚ‬ ‫وﻳﺮﻣﺶ‬

‫ﻳﺎزﻩ ﺟﻐﺰ‬

Yazacağız -

Okusam -

Vermiş -

‫ﻳﺎزﻩ ﺟﻖ‬

Yazacak -

‫وﻳﺮﻣﺸﻢ‬

Vermişim -

koştu - ‫ﻗﻮﺷﺪى‬

Geldiniz -

‫ﻳﺎﭘﺎرﻟﺮ‬

Duyulan Geçmiş Zaman

‫ﻛﻠﺪى‬

koştuk-

‫ﻳﺎﭘﺎرﺳﻜﺰ‬

Yaparlar -

Vermişsin -

‫ﻛﻠﺪك‬

‫ﻳﺎﭘﺎرز‬

Yaparsınız -

koştun - ‫ﻗﻮﺷﺪك‬

Geldik -

‫ﻳﺎﭘﺎر‬

Yaparız -

‫ﻛﻠﺪك‬

Geldin Geldi -

‫ﻛﻠﺪم‬

Yazacağım -

Yapar -

Görülen Geçmiş Zaman Geldim -

‫ﻳﺎﭘﺎرم‬

Yaparım Yaparsın -

Gelecek Zaman

Okusa Okusak -

‫اوﻗﻮﺳﻪ م‬ ‫اوﻗﻮﺳﻪ ك‬ ‫اوﻗﻮﺳﻪ‬

‫اوﻗﻮﺳﻪ ق‬

Okusanız -

‫اوﻗﻮﺳﻪ ﻛﺰ‬

Okusalar -

‫اوﻗﻮﺳﻪ ﻟﺮ‬

Emir (Buyruk) -------------Bul Bulsun -

‫ﺑﻮل‬

‫ﺑﻮﻟﺴﻮن‬

-------------Bulun(uz) Bulsunlar -

‫ﺑﻮﻟﻜﺰ‬

‫ﺑﻮﻟﺴﻮﻧﻠﺮ‬

8. ETKİNLİK Aşağıdaki cümleleri, Osmanlı Türkçesiyle cümlelerin altına verilen noktalı yerlere yazınız. Yazılışı sizin düşündüğünüzden farklı olan sözcüklerin altını çiziniz. Okulun yolunu bulamadık. ……………………………………………………………………………… Sizin balkonunuz daha genişmiş. ……………………………………………………………………………… Senin işlerin beni ilgilendirmez. ……………………………………………………………………………… Bazı insanlar hangi lafı nerede söyleyeceğini bilemez. ……………………………………………………………………………… Niçin dünkü hesabı bugüne taşırız ki? ………………………………………………………………………………. Sana istediğin parayı vermeyecek gibi görünüyor. ……………………………………………………………………………… Sen yanlış birini görmeyesin! ……………………………………………………………………………… Bu ilaçtan da günde iki kere alacaksın. ……………………………………………………………………………… Gece vakti açık çiçekçi aramıştı. …………………………………………………………………………….. El oğlu değil mi dediğini yaptırıyordu. ……………………………………………………………………………… Pazartesi bin kişilik bir konferansa katılacakmış. ……………………………………………………………………………… Benim kitabımdaki sorular onunkinden zor. ……………………………………………………………………………… Ayşe Teyzenin doksan kuzusu vardı ……………………………………………………………………………… Adil Amca, güneş doğmadan dağınık saçlarını tarar, doğru kasabaya inerdi ……………………………………………………………………………… Büşra, adanın güneşten en çok nasibini alan yerinde oturuyordu. ……………………………………………………………………………… Koşucu, suyunu içip yoluna devam etti. ………………………………………………………………………………

9. ETKİNLİK Aşağıdaki sözcükleri cümle içinde kullanınız. Oluşturduğunuz cümleleri sınıf panosunda sergileyiniz.

‫ ﻛﻮرﻧﻮﻳﺮﻣﻚ‬،‫ ﻛﱮ‬،‫ ﭼﻮﻧﻜﻪ‬،‫ ﻛﻴﺪﻩ ﻳﻮرر‬،‫ ﻛﻮروب‬، ‫ ﻛﻮﻧﻠﻚ‬، ،‫ ﻣﺴﺌﻠﻪ‬،‫ﻛﻠﺴﻜﺰ‬،‫ دﺧﻰ‬،‫ ﻣﺄذون‬،‫ﻣﻨﺸﺄ‬ ‫ اﻛﻠﻤﻖ‬،‫اﻳﭽﻮن‬ 59

‫‪10. ETKİNLİK‬‬ ‫‪Aşağıdaki şiiri okuyunuz. Şiirde geçen Türkçe yapım ve çekim eklerini bulunuz. Varsa adıl (zamir), ilgeç (edat) ve‬‬ ‫‪bağlaçları belirleyerek nasıl kullanıldıklarını tartışınız.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﻟﻰ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ؛‬ ‫اوﻛﺠﻪ ﺧﻔﻴﻔﺪن ﺑﺮ روزﻛﺎر اﺳﻴﻮر؛‬ ‫ﻳﺎواش ﻳﺎواش ﺻﺎﻟﻼﻧﻴﻮر‬ ‫ﻳﺎﭘﺮاﻗﻠﺮ آﻏﺎﭼﻼردﻩ‬ ‫اوزاﻗﻠﺮدﻩ‪ ،‬ﭼﻮق اوزاﻗﻠﺮدﻩ‪،‬‬ ‫ﺻﻮﺟﻴﻠﺮك ﻫﻴﭻ دورﻣﺎﻳﺎن ﭼﻨﻐﺮاﻗﻠﺮى؛‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ؛‬ ‫ﺳﺮﻳﻦ ﺳﺮﻳﻦ ﻗﺎﭘﺎﱃ ﭼﺎرﺷﻰ؛‬ ‫ﺟﻴﻮﻳﻞ ﺟﻴﻮﻳﻞ ﳏﻤﻮدﭘﺎﺷﺎ؛‬ ‫ﻛﻮﻛﺮﺟﲔ دوﻟﻮ آوﻟﻮﻟﺮ‪.‬‬ ‫ﭼﻜﻴﭻ ﺳﺴﻠﺮى ﻛﻠﻴﻮر دوﻗﻠﺮدن‪.‬‬ ‫ﻛﻮزﱂ ﺎر روزﻛﺎرﻧﺪﻩ ﺗﺮ ﻗﻮﻗﻮﻟﺮى؛‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﺮم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ؛‬ ‫ﻗﻮﺷﻠﺮ ﻛﭽﻴﻮر‪ ،‬درﻛﻦ؛‬ ‫ﻳﻮﻛﺴﻜﻠﺮدن ﺳﻮرو ﺳﻮرو ﭼﻴﻐﻠﻖ ﭼﻴﻐﻠﻖ‪،‬‬ ‫آﻏﻠﺮ ﭼﻜﻴﻠﻴﻮر داﻟﻴﺎﻧﻠﺮدﻩ؛‬ ‫ﺑﺮ ﻗﺎدﻳﻨﻚ ﺻﻮﻳﺎ دﻩ ﻛﻴﻮر آﻳﺎﻗﻠﺮى؛‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ‪.‬‬

‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﺷﻨﺪﻩ اﺳﻜﻰ ﻋﺎﳌﻠﺮك ﺳﺮﺧﻮﺷﻠﻐﻰ؛‬ ‫ﻟﻮش ﻗﺎﻳﻴﻘﺨﺎﻧﻪ ﻟﺮﻳﻠﻪ ﺑﺮ ﻳﺎﱃ؛‬ ‫دﻳﻜﻤﺶ ﻟﻮدوﺳﻠﺮك اوﻏﻮﻟﺘﻮﺳﻰ اﻳﭽﻨﺪﻩ‬ ‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‪ ،‬ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ‪.‬‬

‫‪60‬‬

‫ ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ؛‬،‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‬ ‫ﺑﺮ ﻗﻮش ﭼﲑﭘﻴﻨﻴﻮر اﺗﻜﻠﺮﻧﺪﻩ؛‬ ‫ ﺑﻴﻠﻴﻮرم؛‬،‫آﻟﻨﻚ ﺻﻴﺠﺎق ﻣﻰ دﻛﻞ ﻣﻰ‬ ‫ ﺑﻴﻠﻴﻮرم؛‬،‫دوداﻗﻠﺮك اﻳﺼﻼق ﻣﻰ دﻛﻞ ﻣﻰ‬ ‫ﺑﻴﺎض ﺑﺮ آى دوﻏﻮﻳﻮر ﻓﺴﺘﻘﻠﺮك آرﻗﻪ ﺳﻨﺪن‬ ‫ﻗﻠﺒﻜﻚ ووروﺷﻨﺪن آﻛﻼ ﻳﻮرم؛‬ .‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻬﻴﻮرم‬

‫ ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ؛‬،‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‬ ‫ﺑﺮ ﻳﻮﺻﻤﻪ ﻛﭽﻴﻮر ﻗﺎﻟﺪﻳﺮﳝﺪن؛‬ ..‫ ﻻف اﲤﻪ ﻟﺮ‬،‫ ﺗﻮرﻛﻴﻠﺮ‬،‫ ﺷﺮﻗﻴﻠﺮ‬،‫ﻛﻔﺮﻟﺮ‬ ‫ﺑﺮ ﺷﻰ دوﺷﻮﻳﻮر اﻟﻨﺪن ﻳﺮﻩ؛‬ ‫ﺑﺮ ﻛﻞ اوﳌﺎﱃ؛‬ .‫ ﻛﻮزﻟﺮم ﻗﺎﭘﺎﱃ‬،‫اﺳﺘﺎﻧﺒﻮﱃ دﻳﻜﻠﻪ ﻳﻮرم‬

‫اورﺧﺎن وﻟﻰ‬ BİLGİ Osmanlı Türkçesinde Türkçe adıllar, belirteçler, ilgeçlerin yanı sıra Arapça ve Farsça adıllar, belirteçler, ilgeçler ve bağlaçlar da vardır. Bunların sıkça kullanılanları ve yazımı değişik olanlarından bazıları aşağıda verilmiştir. • Osmanlı Türkçesinde şahıs zamirleri aşağıdaki gibi çekimlenir:

Kişi adılı

Belirtme Durumu

Yönelme Durumu

Bulunma Durumu

Ayrılma Durumu

İlgi Durumu (Tamlayan)

Ben

Beni

Bana

Bende

Benden

Benim

‫ﺑﻦ‬

‫ﺑﲎ‬

‫ﺑﻜﺎ‬

‫ﺑﻨﺪﻩ‬

‫ﺑﻨﺪن‬

‫ﺑﻨﻢ‬

Sen

Seni

Sana

Sende

Senden

Senin

‫ﺳﻦ‬

‫ﺳﲎ‬

‫ﺳﻜﺎ‬

‫ﺳﻨﺪﻩ‬

‫ﺳﻨﺪن‬

‫ﺳﻨﻚ‬

Ol / O

Onu

Ona

Onda

Ondan

Onun

‫او اول‬

‫اوﱏ اﱏ‬

‫اﻛﺎ‬

‫اوﻧﺪﻩ‬

‫اوﻧﺪن‬

‫اﻧﻚ‬

Biz

Bizi

Bize

Bizde

Bizden

Bizim

‫ﺑﺰ‬

‫ﺑﺰى‬

‫ﺑﺰﻩ‬

‫ﺑﺰدﻩ‬

‫ﺑﺰدن‬

‫ﺑﺰم‬

Siz

Sizi

Size

Sizde

Sizden

Sizin

‫ﺳﺰ‬

‫ﺳﺰى‬

‫ﺳﺰﻩ‬

‫ﺳﺰدﻩ‬

‫ﺳﺰدن‬

‫ﺳﺰك‬

Anlar/Onlar

Onları

Onlara

Onlarda

Onlardan

Onların

‫اوﻧﻠﺮﻩ‬

‫اوﻧﻠﺮدﻩ‬

‫اوﻧﻠﺮدن‬

‫اوﻧﻠﺮك‬

‫اوﻧﻠﺮ اﻧﻠﺮ‬

‫اﻧﻠﺮى اوﻧﻠﺮى‬

61

• Osmanlı Türkçesinde işaret zamirleri şöyledir: Yakındaki varlıklar için

Yakındaki varlıklar için

bu

Daha uzaktaki varlıklar için

– ‫ﺑﻮ‬

şu

‫ﺷﻮل‬

‫ﺷﻮ‬ şol

‫او اول‬

En uzaktaki varlıklar için

Ol O

Belirtme Durumu

Yönelme Durumu

Bulunma Durumu

Ayrılma Durumu

İlgi Durumu (Tamlayan)

Bunu

Buna

Bunda

Bundan

Bunun

‫ﺑﻮﱏ‬

‫ﺑﻮﻛﺎ‬

‫ﺑﻮﻧﺪﻩ‬

‫ﺑﻮﻧﺪن‬

‫ﺑﻮﻧﻚ‬

Şunu

Şuna

Şunda

Şundan

Şunun

‫ﺷﻮﱏ‬

‫ﺷﻮﻛﺎ‬

‫ﺷﻮﻧﺪﻩ‬

‫ﺷﻮﻧﺪن‬

‫ﺷﻮﻧﻚ‬

Onu-Anı

Ona-Ana

Onda Anda

Ondan

Onun

‫اﱏ‬

‫اﻛﺎ‬

‫اﻧﺪﻩ‬

‫اﻧﺪن‬

‫اﻧﻚ‬

• Diğer zamirler şöyledir:

‫ﱎ‬ Neyin- nen- ‫ﻧﻚ‬ Neyiniz- neniz - ‫ﻧﻪ ﻛﺰ‬ Kimse- kimesne - ‫ﻛﻤﺴﻨﻪ ﻛﻤﺴﻪ‬ Herkes- kamu - ‫ﻛﺲ ﻗﻤﻮ‬ ‫ﻫﺮ‬ Sâiri (başkası) - ‫ﺳﺎﺋﺮى‬ Neyim – nem -

‫ﻫﺎﻧﻜﻴﺴﻰ ﻫﺎﻧﻐﻴﺴﻰ ﻗﺎﻧﻐﻴﺴﻰ‬ Hepsi - ‫ﻫﭙﻴﺴﻰ‬ Gayrısı - ‫ﻏﲑﻳﺴﻰ‬ Kim-ki (ilgi zamiri) - ‫ﻛﻢ ﻛﻴﻢ ﻛﻪ‬ Kamu (herkes, hepsi, bütün) -‫ﻗﻤﻮ‬

Hangisi- kangısı- hangisi -

• Osmanlı Türkçesinde kullanılan bazı zarflar aşağıdaki gibidir:

belki – ‫ﺑﻠﻜﻪ‬

‫ﻏﺎﻟﺒﺎ‬ sonra – ‫ﺻﻜﺮﻩ‬ hemen – ‫ﳘﺎن‬

tez (çabuk) – ‫ﺗﻴﺰ‬

galiba –

geç –

gelip (gelüb) – ‫ﻛﻠﻮب‬

fi’l-hakîka (gerçekte) – ‫ﳊﻘﻴﻘﻪ‬

niçe (ne kadar) – ‫ﻧﻴﭽﻪ‬

aheste – ‫آﻫﺴﺘﻪ‬

için (içün) – ‫اﻳﭽﻮن‬

‫ﻛﻴﭻ‬

kanda (nerede) – ‫ﻗﻨﺪﻩ‬ nice (nasıl) – ‫ﻧﻴﺠﻪ‬ asla – ‫اﺻﻼ‬

dostlukla – ‫دوﺳﺘﻠﻖ اﻳﻠﻪ‬ acaba – ‫ﻋﺠﺒﺎ‬

62

‫ﰱ‬

aksine – ‫ﻋﻜﺴﻨﻪ‬

âdeta – ‫ﻋﺎدﺗﺎ‬

fi’l-cümle (sonunda) – ‫ﳉﻤﻠﻪ‬

binaen aleyh (buna dayanarak) - ‫ﺑﻨﺎءﻋﻠﻴﻪ‬ ً

bir daha – ‫ﺑﺮدﺧﻰ‬

‫ﰱ‬ bi’t-tamam (tamamiyle) – ‫ﺑﺎﻟﺘﻤﺎم‬ bilhassa – ‫ﺑﺎﳋﺎﺻﻪ‬ riayeten – ‫رﻋﺎ ﻳﺘﺄ‬ en – ‫اك‬ ziyadesiyle – ‫زﻳﺎدﻩ ﺳﻴﻠﻪ‬ fevka’l-ade – ‫ﻓﻮق اﻟﻌﺎدﻩ‬ beri (berü) – ‫ﺑﺮى – ﺑﺮو‬ ahşam (akşam) – ‫آﺧﺸﺎم‬ akabinde (ardı sıra) – ‫ﻋﻘﺒﻴﻨﺪﻩ‬ bilahire (sonradan) – ‫ﺑﺎ ﻻﺧﺮﻩ‬

haşa – ‫ﺣﺎﺷﺎ‬

ale’l-acele – ‫ﻋﻠﻰ اﻟﻌﺠﻠﻪ‬

bi-nefsihi (kendi kendine) - ‫ﺑﻨﻔﺴﻪ‬ cüz’i – ‫ﺟﺰوى‬ ٔ

nadiren – ً‫ﻧﺎدرا‬

zerre kadar – ‫ﻗﺪر‬

‫ذرﻩ‬ anda (onda) – ‫آﻧﺪﻩ‬ girü (geri) – ‫ﻛﲑو‬ bazen (bazen) – ً‫ﺑﻌﻀﺎ‬ an be-an (her an) – ‫آن ﺑﺂن‬

63

‫‪Ölçme ve Değerlendirme Soruları‬‬ ‫‪A. Açık Uçlu Sorular‬‬ ‫‪Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.‬‬ ‫‪1. Aşağıda verilen özlü sözleri okuyarak yapım ve çekim eklerini gösteriniz.‬‬

‫ﺳﻮرﻳﺪن آﻳﺮﻳﻼن ﻗﻮزﱙ ﻗﻮرت ﻗﺎﭘﺎر‬ ‫ﻃﺎﺗﻠﻰ دﻳﻞ ﻳﻴﻼﱏ دﻟﻜﻨﺪن ﭼﻴﻘﺎرر‬ ‫ﻃﺎغ ﻃﺎﻏﺎ ﻗﺎوﴰﺰ اﻧﺴﺎن اﻧﺴﺎﻧﻪ ﻗﺎوﺷﻮر‬ ‫ﺧﺴﺘﻪ ﻟﻖ ﺻﺎﻏﻠﻖ ﺑﺰم اﻳﭽﻮن‬ ‫………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………‬ ‫…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………‬ ‫…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………‬ ‫…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………………………………………………‪…………………………………………………….‬‬ ‫‪…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..‬‬ ‫‪2. Aşağıdaki şiiri Latin alfabesiyle yazınız. Sözcüklerin aldığı ekleri bulunuz. Eklerin türlerini belirleyip yanına‬‬ ‫‪yazınız.‬‬

‫اوﻟﺪك‬

‫………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬

‫أوﻟﺪك أوﻟﻮﻣﺪن ﺑﺮ ﺷﻴﺌﻠﺮ اوﻣﺎرق‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻮﻳﻮك ﺑﻮﺷﻠﻘﺪﻩ ﺑﻮزوﻟﺪى ﺑﻮﻳﻮ‪.‬‬ ‫ﻧﺎﺻﻞ ﺣﺎﻃﺮﻻﻣﺎزﺳﻚ او ﺗﻮرﻛﻰ ﱙ‪:‬‬ ‫ﻛﻮك ﭘﺎرﭼﻪ ﺳﻰ‪ ،‬دال دﻣﱴ‪ ،‬ﻗﻮش ﺗﻮﱙ‬ ‫آﻟﺸﺪﻳﻐﻤﺰ ﺑﺮ ﺷﻴﺌﺪى ﻳﺎﺷﺎﻣﻖ‪.‬‬

‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫………………………………………………………………………………‪….‬‬ ‫……………………………………………………………………………………‬

‫ﺳﺎدﻩ ﺧﺎﻃﺮﻻﻳﻮرز‪ .‬آﻏﻼﻳﻮرز‪.‬‬ ‫روزﻛﺎر ﺻﺎرﺻﻤﺰ اوﻟﺪى ﭘﻨﺠﺮﻩ ﻣﺰى‪.‬‬ ‫ﻛﻮﻧﻠﺮ ﻛﻴﺠﻪ ﻟﺮﻩ دور اﻳﺘﺪى ﺑﺰى‪،‬‬ ‫آراﺳﺎق ﺑﻮﻻﻣﺎﻳﺰ ﻛﻮﻟﻜﻪ ﻣﺰى‪،‬‬ ‫ﻫﺎﻧﻜﻰ ﺻﻮﻳﺎ اﻛﻴﻠﺴﻪ ك ﻧﺎﻣﻮﺟﻮدز‪.‬‬

‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫………………………………………………………………………………‪….‬‬ ‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬

‫ﺟﺎﻫﺪ ﺻﺪﻗﻰ‬

‫……………………………………………………………………………………‬ ‫……………………………………………………………………………………‬

‫‪64‬‬

B. Doğru-Yanlış Soruları Aşağıda verilen cümlelerde yer alan bilgiler doğru ise cümle başında verilen boşluğa “D”, yanlış ise “Y” yazınız. 1. ( ) “Bana, sana” gibi sözcüklerde “nazal n” kullanılır. 2. ( ) Osmanlı Türkçesinde soru eki düzlük-yuvarlaklık uyumuna uyar. C. Boşluk Doldurma Soruları Aşağıdaki cümlelerdeki noktalı yerleri doğru sözcüklerle doldurunuz.

‫ﻧﺎﭼﺎر‬

‫ﻧﺎ‬

– nâçâr” (çaresiz) sözcüğüne ........................ anlamı veren “ ” ..................... eki bir ön ektir. 1. “ 2. Osmanlı Türkçesinde Türkçe ekler kullanıldığı gibi ............................ ve ........................... ekler de kullanılır.

Performans Görevi Konu: Aşağıdaki metni okuyunuz ve kelime düzeyinde inceleme yapınız. Performans Görevinde Dikkat Edilmesi Gerekenler: Aşağıdaki metni okuyunuz ve parçada yer alan; • Sözcüklerdeki Türkçe ekleri bulunuz. • Zamir, edat ve bağlaçları belirleyiniz.

‫ﺑﻦ ﺳﻜﺎ ﻣﺠﺒﻮرم‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻜﺎ ﳎﺒﻮرم ﺑﻴﻠﻪ ﻣﺰﺳﲔ‬ ‫آدﻛﻰ ﻣﻴﺦ ﻛﱮ ﻋﻘﻠﻤﺪﻩ ﻃﻮﺗﻴﻴﻮرم‬ ‫ﺑﻮﻳﻮدﻛﭽﻪ ﺑﻮﻳﻴﻴﻮر ﻛﻮزﻟﺮك‬ ‫ﺑﻦ ﺳﻜﺎ ﳎﺒﻮرم ﺑﻴﻠﻪ ﻣﺰﺳﲔ‬ ‫اﻳﭽﻤﻰ ﺳﻨﻜﻠﻪ اﻳﺼﻴﺘﻴﻴﻮرم‬ ‫ﻧﻪ وﻗﺖ ﺑﺮ ﻳﺎﺷﺎﻣﻖ دوﺷﻮﻧﺴﻢ‬ ‫ﺑﻮ ﻗﻮرﺗﻠﺮ ﺳﻔﺮﻩ ﺳﻨﺪﻩ ﺑﻠﻜﻪ زور‬ ‫ﻋﻴﺒﺴﺰ ﻓﻘﻂ اﻟﻠﺮﻣﺰى ﻛﲑﻟﺘﻤﺪن‬ ‫ﻧﻪ وﻗﺖ ﺑﺮ ﻳﺎﺷﺎﻣﻖ دوﺷﻮﻧﺴﻢ‬ ‫ﺻﻮس دﻳﻴﻮب آدﻛﻠﻪ ﺑﺎﺷﻼﻳﻮرم‬ ‫اﻳﭽﻢ ﺻﲑا ﻗﻴﻤﻠﺪﻳﻴﻮر ﻛﻴﺰﱃ دﻛﺰﻟﺮك‬ ‫ﺧﲑ ﺑﺎﺷﻘﻪ دورﻟﻮ اوﳌﺎﻳﻪ ﺟﻖ‬ .‫ﺑﻦ ﺳﻜﺎ ﳎﺒﻮرم ﺑﻴﻠﻪ ﻣﺰﺳﲔ‬ ‫آﺗﻴﻼ اﻳﻠﺨﺎن‬

65

Puanlama: Raporunuzu öğretmeninizin yardımıyla aşağıdaki puanlama anahtarını kullanarak değerlendiriniz. Ölçütler

Puan

Metni okurken sözcükleri doğru sesletmiştir. Sözcüklerdeki Türkçe ekleri bulmuştur. Bulduğu Türkçe eklerin türünü belirtmiştir. Metinde geçen zamir, edat ve bağlaçları hatasız belirlemiştir.

4

Metni okurken sözcükleri doğru sesletmiştir. Sözcüklerdeki Türkçe ekleri bulmuştur. Bulduğu Türkçe eklerin türünü belirtmemiştir. Metinde geçen zamir, edat ve bağlaçları hatasız belirlemiştir.

3

Metni okurken sözcükleri doğru sesletmiştir. Sözcüklerdeki Türkçe ekleri yanlış belirlemiştir. Metindeki zamir, edat ve bağlaçların bazılarını belirleyememiştir.

2

Metin okunurken sözcüklerin sesletilmesinde hatalar yapılmıştır. Sözcüklerdeki Türkçe ekleri yanlış belirlemiştir. Metindeki zamir, edat ve bağlaçları belirtememiştir.

1

Puanlamada; 4: 76–100 puan aralığına, 3: 51–75 puan aralığına, 2: 26–50 puan aralığına, 1: 0–25 puan aralığına denk düşmektedir.

66

‫‪OKUMA METİNLERİ‬‬ ‫‪Aşağıdaki metinleri okuyunuz.‬‬

‫ﭘﺎرام ﭘﺎرﭼﻪ‬ ‫آﻏﺎچ ﺑﻮﺗﻮن‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ ﺑﻮﺗﻮن‪،‬‬ ‫اﻳﺸﻴﻖ ﺑﻮﺗﻮن‬ ‫ﺑﻨﻢ دﻧﻴﺎم ﭘﺎرام ﭘﺎرﭼﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﺮ ﺑﻮﻳﻮك آﻳﻨﻪ ﻗﲑﻳﻠﻤﺶ‬ ‫ﻗﲑﻳﻠﻮب ﻳﺮﻩ دوﻛﻮﳌﺶ‪،‬‬ ‫ﻛﺎﺌﻧﺎت اﻳﭽﻨﻪ دوﴰﺶ‬ ‫دوﴰﺶ اﻣﺎ ﭘﺎرام ﭘﺎرﭼﻪ‪.‬‬ ‫ﻳﺎﭘﺮاق ﻳﺎﭘﺮاق ﻳﺎﭘﺸﺪردم‪،‬‬ ‫دﻳﺎر دﻳﺎر دوﻻﺷﺪردم‪،‬‬ ‫ﺑﺮ آﻟﻮدر ﻃﻮﺗﺸﺪردم‪،‬‬ ‫ﻳﺎﻧﺪم اﻣﺎ ﭘﺎرام ﭘﺎرﭼﻪ‪.‬‬ ‫ﺑﺪرى رﺣﻤﻰ‬

‫‪67‬‬

‫ﻏﺰل‬ ‫ﺑﲎ ﺟﺎﻧﺪن اوﺻﺎﻧﺪردى ﺟﻔﺎدن ﻳﺎر اوﺻﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﻓﻠﻜﻠﺮ ﻳﺎﻧﺪى اﳘﺪن ﻣﺮادم ﴰﻌﻰ ﻳﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﻗﻤﻮ ﺑﻴﻤﺎرﻧﻪ دواى درد اﻳﺪر اﺣﺴﺎن‬ ‫ﻧﭽﻮن ﻗﻴﻠﻤﺰ ﺑﻜﺎ درﻣﺎن ﺑﲎ ﺑﻴﻤﺎر ﺻﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﺷﺐ ﻫﺠﺮان ﻳﺎﻧﺮ ﺟﺎﱎ دوﻛﺮ ﻗﺎن ﭼﺸﻢ ﻛﺮﻳﺎﱎ‬ ‫اوﻳﺎرر ﺧﻠﻘﻰ اﻓﻐﺎﱎ ﻗﺮا ﲞﺘﻢ اوﻳﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﻛﻞ رﺧﺴﺎرﻛﻪ ﻗﺎرﺷﻮ ﻛﻮزﻣﺪن ﻗﺎﻧﻠﻮ آﻗﺎر ﺻﻮ‬ ‫ﺣﺒﻴﺒﻢ ﻓﺼﻞ ﻛﻠﺪر ﺑﻮ آﻗﺎر ﺻﻮﻟﺮ ﺑﻮﻻﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﻏﻤﻢ ﭘﻨﻬﺎن دوﺗﺮدم ﺑﻦ دﻳﺪﻳﻠﺮ ﻳﺎرﻩ ﻗﻴﻞ روﺷﻦ‬ ‫دﻳﺴﻢ اول ﺑﻴﻮﻓﺎ ﺑﻴﻠﻤﻦ اﻳﻨﺎﻧﻮرﻣﻰ اﻳﻨﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫دﻛﻠﺪم ﺑﻦ ﺳﻜﺎ ﻣﺎﺋﻞ ﺳﻦ اﻳﺘﺪك ﻋﻘﻠﻤﻰ زاﺋﻞ‬ ‫ﺑﻜﺎ ﻃﻌﻦ اﻳﻠﲔ ﻏﺎﻓﻞ ﺳﲎ ﻛﻮرﻛﺞ اوﺗﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﻓﻀﻮﱃ رﻧﺪ ﺷﻴﺪادر ﳘﻴﺸﻪ ﺧﻠﻘﻪ رﺳﻮادر‬ ‫ﺻﻮرك ﻛﻴﻢ ﺑﻮ ﻧﻪ ﺳﻮدادر ﺑﻮ ﺳﻮدادن اوﺻﺎﳕﺰﻣﻰ‬ ‫ﻓﻀﻮﻟﻰ‬

‫‪68‬‬

‫دﻛﻴﺰى اوزﻟﻪ ﻳﻨﻠﺮ اﻳﭽﻮن‬ ‫ﻛﻤﻴﻠﺮ ﻛﭽﺮ ٔروﻳﺎﻟﺮﻣﺪﻩ‬ ‫آﻟﻠﻰ ﭘﻮﻟﻠﻰ ﻛﻤﻴﻠﺮ داﻣﻠﺮك اوزرﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺑﻦ زواﻟﻠﻰ‬ ‫ﺑﻦ ﻳﻴﻠﻠﺮدر دﻛﻴﺰﻩ ﺣﺴﺮت‬ ‫‪--‬ﺑﺎﻗﺎر ﺑﺎﻗﺎر آﻏﻼرم‪--‬‬

‫ﻧﻴﺪى او دﻩ ﱃ ﻛﱮ ﻛﻴﺪﻳﺸﻤﺰ‬ ‫ﲟﺒﻴﺎض ﻛﻮﭘﻮﻛﻠﺮﻟﻪ آﭼﻴﻘﻠﺮﻩ!‬ ‫ﻛﻮﭘﻮﻛﻠﺮ ﻛﻪ ﻓﻨﺎ ﻗﻠﺒﻠﻰ دﻛﻞ‪،‬‬ ‫ﻛﻮﭘﻮﻛﻠﺮ ﻛﻪ دوداﻗﻠﺮﻩ ﺑﻜﺰﻩ ر‪.‬‬ ‫ﻛﻤﻴﻠﺮ ﻛﭽﺮ ٔروﻳﺎﻟﺮﻣﺪﻩ‬ ‫آﻟﻠﻰ ﭘﻮﻟﻠﻰ ﻛﻤﻴﻠﺮ‪ ،‬داﻣﻠﺮك اوزرﻧﺪن‪.‬‬ ‫ﺑﻦ زواﻟﻠﻰ‬ ‫ﺑﻦ ﻳﻴﻠﻠﺮدر دﻛﻴﺰﻩ ﺣﺴﺮت‪.‬‬

‫ﺧﺎﻃﺮﻻرم اﻳﻠﻚ ﻛﻮروﴰﻰ دﻧﻴﺎﱙ‬ ‫ﺑﺮ ﻣﻴﺪﻳﻪ ﻗﺎﺑﻮﻏﻨﻚ آراﻟﻐﻨﺪن‪.‬‬ ‫ﺻﻮﻟﺮك ﻳﺸﻴﻠﻰ ﻛﻮﻛﻠﺮك ﻣﺎوﻳﺴﻰ‬ ‫ﻻﭘﻴﻨﺎﻟﺮك اك ﺧﺎرﻩ ﻟﻴﺴﻰ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻻ ﻃﻮزﻟﻮ آﻗﺎر ﻗﺎﱎ‬ ‫اﻳﺴﱰﻳﺪﻳﻪ ﻟﺮك ﻛﺴﺪﻳﻜﻰ ﻳﺮدن‪.‬‬

‫اورﺧﺎن وﻟﻰ ﻗﺎﻧﻴﻖ‬

‫‪69‬‬

‫ﻳﺎﻻن دﻧﻴﺎ‬ ‫اﻳﻠﻚ ﻛﻮﻧﺪن آﻟﻴﺸﺪﻳﻌﻤﺰ أﻣﻜﺪار آﻳﺪﻳﻨﻠﻖ‪،‬‬ ‫آﻧﻨﻪ ﻳﻮزﻳﻨﺪﻩ‪ ،‬دوﺳﺖ ﻳﻮزﻳﻨﺪﻩ أوﻻد ﻳﻮزﻳﻨﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﺻﺒﺎح ﻳﻜﻴﺪن ﺑﺎﺷﻼﻳﺎن ﺷﻴﺌﺔ دوﳝﺎدق‪،‬‬ ‫دوﴰﺰ‪ ،‬ﻛﺮﭼﻜﻤﺰ ﻧﻪ وارﺳﻪ ﻛﻮك ﻳﻮزﻳﻨﺪﻩ‪.‬‬ ‫ﻛﻮك ﻳﻮزى ﺑﻠﻠﻪ دك ﺷﻮ اورﭘﺮن ﻣﺎوﻳﻠﻜﻰ‪،‬‬ ‫ﺑﺎﴰﺰ داردﻩ ﻗﺎﻟﻨﺠﻪ ال آﭼﺪﻳﻐﻤﺰ ﻳﺮ‪.‬‬ ‫ﻛﻮك ﻳﻮزﻳﺪر آو وﺗﺎن ﻋﻘﻠﻠﻰ ﱙ دﻩ ﱃ ﱙ‪،‬‬ ‫ﻛﻮك ﻳﻮزﻳﻨﺪﻩ ﺑﻮﻟﻮﻃﻠﺮ‪ ،‬اوﭼﻮرﲤﺎﻟﺮ‪ ،‬اﻣﻴﺪﻟﺮ‪.‬‬ ‫ﻫﺮ ﻣﻮﲰﻴﻠﻪ اﻧﺴﺎﱏ آﻳﺮى آﻳﺮى ﺻﺎران‬ ‫ﺑﻮﳒﻪ ﻛﻮزﻟﻠﻜﻰ ﻧﺎﺻﻞ ﻗﻮﻳﻮب ﻛﻴﺪﻩ ﺟﻜﺰ؟‬ ‫ﻳﺎﻣﺎن ﭼﺎﻻﺟﻖ او ﭼﺎﳌﺎﻳﺎﺳﻰ ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﻳﺎﻣﺎن‪،‬‬ ‫ﻛﭽﻤﺶ اوﻻ ﺑﺮ ﻛﺰ ﻳﻮﻣﻮﻟﺪﳝﻰ ﻛﻮزﻟﺮﻣﺰ‪.‬‬ ‫ﺟﺎﻫﺪ ﺻﺪﻗﻰ ﻃﺎراﻧﺠﻰ‬

‫‪70‬‬

‫ﺳﺘﻢ‬ ‫آي ﻛﭽﺪى‪ ،‬ﻳﻴﻞ دوﻧﺪى اوﻧﻮﺗﺪك ﺑﲎ‬ ‫اوﺳﺘﻨﻪ آدﻣﻰ ﻳﺎزدﻳﻐﻢ آﻏﺎچ‬ ‫آﭼﺪك دردﻟﺮﻣﻰ ﻗﺎﻧﺎﺗﺪك ﺑﲎ‬ ‫آﻟﺘﻨﺪﻩ ﺗﻮرﻛﻴﻠﺮ دوزدﻳﻜﻢ آﻏﺎچ‬ ‫ﺳﻨﺪﻩ ﻛﻰ ﳝﻴﺸﻠﺮ ﺑﻮﻳﻠﻪ دﻛﻠﺪى‪.‬‬ ‫دورت ﺑﺮ ﻳﺎﻧﻪ ﺧﱪ ﺻﺎﻟﺪﻳﻐﻢ ﻗﻮﺷﻠﺮ‬ ‫ﻳﺎرى ﻳﻮﻟﺪﻩ اوﻧﻮﺗﺪﻳﻠﺮ ﺧﱪى‬ ‫ﻗﲑﻳﻖ ﻗﺎﻧﺎﺗﻠﺮﻟﻪ دوﻧﺪﻳﻠﺮ ﻛﺮى‬ ‫آردﻟﺮﻧﺪن ﺑﺎﻗﻴﺐ ﻗﺎﻟﺪﻳﻐﻢ ﻗﻮﺷﻠﺮ‬ ‫ﺑﻦ ﺑﻴﻠﺪﻳﻜﻢ ﻗﻮﺷﻠﺮ ﺑﻮﻳﻠﻪ دﻛﻠﺪى‪.‬‬ ‫دﻳﻠﻤﺠﻪ اوﺗﻪ ردى ﻗﻮﺷﻠﺮ داﻟﻠﺮدﻩ‬ ‫ﻟﻐﺘﺪﻩ ﻛﭽﻤﺰدى ﺳﻨﻚ ﺳﻮزﻟﺮك‬ ‫ﺻﻮ ﻛﱮ آﻗﺎردى آدك دﻳﻠﻠﺮدﻩ‬ ‫دﻳﺪﻳﻜﲔ اﻛﻼردم ﺑﻮﺗﻮن ﻛﻮزﻟﺮك‬ ‫ﻛﻮزﻟﺮدﻩ ﺑﺎﻗﻴﺸﻠﺮ ﺑﻮﻳﻠﻪ دﻛﻠﺪى‪.‬‬ ‫ﺻﻮران اوﳌﺎز ﺑﺰى ﻳﺎردن اﻏﻴﺎردن‬ ‫ﻧﻪ ﺟﺎرﻩ ﻧﺎﳑﺰ ﭼﻮﻗﺪن ﻳﻴﺘﻤﺸﺪر‬ ‫ﻳﻮل اوﺳﱴ ﭼﺸﻤﻪ ﻟﺮ ﺑﺎﻗﺎر ﻛﻨﺎردن‬ ‫ﺑﺰى ﺑﻴﻠﻦ ﺻﻮﻟﺮ آﻗﻴﺐ ﻛﻴﺘﻤﺸﺪر‬ ‫ﻣﺮﻣﺮدﻩ ﻧﻘﺸﻠﺮ ﺑﻮﻳﻠﻪ دﻛﻠﺪى‪.‬‬ ‫ﻣﻴﻮﻩ دن ﻗﲑﻳﻼن داﻟﻠﺮ ﻧﺎﺻﻠﺴﻪ‬ ‫آرزوﻟﺮ اﻳﭽﻤﺪﻩ اوﻳﻠﻪ دوروردى‬ ‫ﺑﺮ داﻟﺪﻩ ﺑﻴﻚ ﺗﻮرﻟﻮ ﻣﻴﻮﻩ وﻳﺮﻳﺮدى‬ ‫ﺗﻘﻮﳝﺪﻩ ﺎردى ﻧﻪ ﻛﻮن ﺑﺎﻗﻴﻠﺴﻪ‬ ‫ﻧﻪ دﻳﻴﻢ ﺑﻮ اﻳﺸﻠﺮ ﺑﻮﻳﻠﻪ دﻛﻠﺪى‪.‬‬ ‫اورﺧﺎن ﺷﺎﺋﻖ ﻛﻮﻛﻴﺎى‬ ‫‪71‬‬

3. ÜNİTE:

4. ÜNİTE

OSMANLI KÖKENLİ KELİMELERİN KULLANIMI OSMANLITÜRKÇESİNDE TÜRKÇESİNİN YABANCI ÖZELLİKLERİ

72

4. ÜNİTE: OSMANLI TÜRKÇESİNDE YABANCI KÖKENLİ KELİMELERİN KULLANIMI 1. Farsça Unsurlar a. Farsça Kelimeler b. Farsça Sayılar ve Gün Adları 2. Arapça Unsurlar a. Arapça Kelimeler b. Arapça Ay Adları ve Takvim Bilgisi Hazırlık Çalışmaları 1. Arapça ve Farsça sözcükleri birbirinden ayırt edebilir miyiz? Araştırınız. 2. Tavla oynayanların kullandığı sayı ifadelerine dikkat ediniz. Bu ifadelerin günlük kullanımdaki ifadelerden neden farklı olduğunu araştırınız. 3. Sözlük kullanırken nelere dikkat etmeniz gerektiğini araştırınız. Osmanlı Türkçesi sözlüğünün günümüzdeki sözlüklerden farkı varsa belirtiniz. 4. Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimleri araştırınız. 5. Günümüzde kullanılan takvimin adı nedir?

1. ETKİNLİK Aşağıdaki dizeleri okumaya çalışınız. Şiirde geçen, anlamını bilmediğiniz sözcükleri bularak sözcüklerin Arapça mı Farsça mı olduğunu belirtiniz.

‫ﻏﺰل‬ ‫ﺑﺮ ﻟﱮ ﻏﻨﺠﻪ ﻳﻮزى ﻛﻠﺰار دﻳﺮﺳﻚ اﻳﺸﺘﻪ ﺳﻦ‬ ‫ﺧﺎر ﻏﻤﺪﻩ ﻋﻨﺪﻟﻴﺐ زار دﻳﺮﺳﻚ اﻳﺸﺘﻪ ﺑﻦ‬ ‫ﻟﺒﻠﺮى ﻣﻞ ﺻﺎﭼﻠﺮى ﺳﻨﺒﻞ ﻳﺎﻛﺎﻏﻰ ﺑﺮك ﻛﻞ‬ ‫ﺑﺮ ﲰﻨﱪ ﺳﺮو ﺧﻮش رﻓﺘﺎر دﻳﺮﺳﻚ اﻳﺸﺘﻪ ﺳﻦ‬ ‫ﭘﺎﻳﻨﻪ ﻳﻮزﻟﺮ ﺳﻮرر ﻫﺮ ﺳﺮو دﳉﻮﻧﻚ روان‬ ‫ﺻﻮ ﻛﱮ ﺑﺮ ﻋﺎﺷﻖ دﻳﺪار دﻳﺮﺳﻚ اﻳﺸﺘﻪ ﺑﻦ‬ ‫زﻟﻔﻰ ﺳﺎﺣﺮ ﻃﺮﻩ ﺳﻰ ﻃﺮار ﺷﻮخ ﺷﻴﻮﻩ ﻛﺎر‬ ‫ﭼﺸﻤﻰ ﺟﺎدو ﻏﻤﺰﻩ ﺳﻰ ﻣﻜﺎر دﻳﺮﺳﻚ اﻳﺸﺘﻪ ﺳﻦ‬ ...

‫ﺑﺎﻗﻰ‬ 73

BİLGİ Farsça ve Arapça Sözcüklerin Özellikleri • Osmanlı Türkçesinde Arapça sözcükler Farsça sözcüklerden daha çoktur; bu nedenle Arapça dil kurallarını bilmek önemlidir.

‫پ چ ژگ‬

‫ثحذصضطظعق‬

harfleri Farsçaya, harfleri Arapçaya özgü • Osmanlıcada kullanılan harflerdir. harfleri ile sesletim Farsçaya özgü olmamakla birlikte, kimi sözcüklerde ( - sad-yüz gibi) bu harfler kullanılmıştır.

‫ثصط‬

‫ﺻﺪ‬

• Farsça ve Arapça sözcüklerde uzun ünlüler elif, vav, ye harfleriyle; kısa ünlüler ise hareke ile -üstün, esre, ötregösterilir. • Arapçada kimi sözcükler, uzun okutan harf varmış gibi okunur,

‫ – اﷲ‬Allâh, ‫ – داود‬Dâvud, ‫ رﲪﻦ‬-Rahmân ‫ا و ى‬

• Farsçada, üçü uzun (â,î,û) dördü kısa (a,e,i,u-o) yedi ünlü harf vardır. Uzun ünlüler – – ile gösterilir [ (pir) - yaşlı, (ruz)– gün, (kâr)– kazanç]. Kısa ünlüler, sözcük başında “ ” ile gösterilirken sözcük sonunda ile gösterilir; sözcük içinde ise hiç yazılmaz ( –aheste, – dil).

‫ﭘﲑ‬

‫ه‬

‫روز‬

‫ﻛﺎر‬

• Farsça sözcüklerde, okunmayan bir – hun-har.

‫ﺧﻮﳔﻮار‬

‫آﻫﺴﺘﻪ‬

‫دل‬

‫ا‬

‫ و‬harfi (vav-ı ma’dûle) vardır, ‫ – ﺧﻮاﺟﻪ‬hoca, ‫ – ﻏﺰل ﺧﻮان‬gazel-han,

‫ ﺳﺘﺎن زار‬-‫(ﻛﺎﻩ‬gâh,-sitan, zar) gibi eklerle yer adları; ‫ – اﻗﺎﻣﺘﻜﺎﻩ‬ikametgâh, ‫– ﻛﻠﺴﺘﺎن‬ ‫( دان‬dan) ekiyle aygıt adları; ‫ – ﴰﻌﺪان‬şamdan türetilmiştir.

• Farsça sözcüklerde gülistân, – gülzâr;

‫ﻛﻠﺰار‬

‫وار ﻣﻨﺪ ﻛﺎر ﻧﺎك ﻛﲔ‬

• Farsça sözcüklerde – – – – gibi eklerle –li ekli sıfatlar yapılır: • – bahtiyâr – bahtlı, talihli, bahtı açık • – hilekâr – hileci, hile yapan • – hûşyâr – akıllı, uyanık • – perivâr – peri misali, peri gibi • • Farsça sözcüklerde olumsuzluk bî ve nâ ( - ) önekleriyle yapılır: • – bî-haber - haberi olmayan, habersiz • – nâ-becâ – yersiz, yerinde değil, münasebetsiz, uygunsuz • • Arapçada sözcükler birtakım kalıp ve vezinlere göre yapılır. Arapçada üç çeşit sözcük vardır; fiil, isim, edat. Fiiller; üç harfli, dört harfli, beş harfli olmak üzere ayrılır; bir de bunlardan türetilen fiiller (mezîdûn fih) vardır.

‫ﲞﺘﻴﺎر‬ ‫ﺣﻴﻠﻪ ﻛﺎر‬ ‫ﻫﻮﺷﻴﺎر‬ ‫ﭘﺮﻳﻮار‬ ‫ﰉ ﺧﱪ‬ ‫ﻧﺎ ﲜﺎ‬

‫ﰉ ﻧﺎ‬

U YA R I Sonu “ ” –a/-e ile biten mufâale veznindeki sözcüklerle sonu yuvarlak t “ ” ile biten sözcüklerde çokluk yaparken tâ-i merbûte kalkar, yuvarlak t düşer: hikâye – hikâyât – – , muhakeme-muhâkemât – , şikâyet-şikâyât – –

‫ه‬

‫ﳏﺎﻛﻤﺎت‬

‫ة‬ ‫ﺣﻜﺎﻳﻪ ﺣﻜﺎﻳﺎت‬

‫ﺷﻜﺎﻳﺖ ﺷﻜﺎﻳﺎت‬

74

‫ﳏﺎﻛﻤﻪ‬

‫ ﻛﺘﺐ‬.(‫ ﻓﻌﻞ‬- ‫ف ع ل‬ ‫ﻛﺎﺗﺐ‬ ‫ا ت س م ن و ى‬

• Arapçada bir sözcük en az üç harften oluşur; buna aslî harfler denir ( köküne bağlı olarak mektep , mektup , kitap , kâtip – ). Bu harflere ilave edilen zâid harfler on tanedir. Çok az kullanılan ve dışındaki zâid harfler (hemze), – – – – – – dir. Hemze, her zaman zâid olmaz ve harfleri sessiz olarak kullanıldığında aslî harflerdir.

‫ﻣﻜﺘﺐ‬

‫ﻣﻜﺘﻮب‬ ‫ه ل‬ ‫ى و‬

‫ﻛﺘﺎب‬

‫أ‬

• Osmanlı Türkçesinde Arapça mastar ve adlar Türkçe –lar/-ler ekiyle çoğullanabildiği gibi kendi kurallarına göre de çoğullanır. 1. Tesniye (ikili çokluk): valid-valdeyn (ana-baba) -

‫ واﻟﺪ – واﻟﺪﻳﻦ‬, harf-harfan (iki harf) – ‫ﺣﺮف – ﺣﺮﻓﺎن‬

2. Cem’-i sâlim a. Cem’-i müzekker sâlim (erkek çokluk) : Sözcüğün sonuna getirilen ya da ile yapılır: Müslimmüslimin – , me’mur- me’murun b. Cem’-i müennes sâlim (kaideli dişi çokluk): Sözcüğün sonuna getirilen ekiyle yapılır: tulû-tulû’at , ihraç-ihracat -

‫ﻣﺴﻠﻢ ﻣﺴﻠﻤﲔ‬

‫ﻃﻠﻮع ﻃﻠﻮﻋﺎت‬

‫ﻣﺄﻣﻮر ﻣﺄﻣﻮرون‬

‫اﺧﺮاج اﺧﺮاﺟﺎت‬

‫ﻳﻦ‬

‫ون‬

‫ات‬

3. Cem’-i mükesser Müfredin (tekil) vezni değiştirilerek yapılan bu çoklukta sözcükler çeşitli vezinlerde oluşturulur lakin hangi sözcüğün hangi vezinle yapılacağı kurallara değil, öğrenmeye dayalıdır. Kimi örnekler aşağıda verilmiştir:

‫ اﺣﻜﺎم‬- ‫ﺣﻜﻢ‬ Efâ’il vezni: ekber- ekâbir - ‫ اﻛﺎﺑﺮ‬- ‫اﻛﱪ‬ Ef’ilâ vezni: şaki- eşkıyâ‘ - ‫ اﺷﻘﻴﺎء‬- ‫ﺷﻘﻰ‬ Ef’ile vezni: libâs-elbise - ‫ اﻟﺒﺴﻪ‬- ‫ﻟﺒﺎس‬ Fa’ale vezni: talib-talebe - ‫ ﻃﻠﺒﻪ‬- ‫ﻃﺎﻟﺐ‬ Fü’âl vezni: tâcir-tüccâr - ‫ ﲡﺎر‬- ‫ﺗﺎﺟﺮ‬ Fu’ûl vezni: ilm-ulûm - ‫ ﻋﻠﻮم‬- ‫ﻋﻠﻢ‬ Fu’alâ vezni: âlim-ülemâ - ‫ ﻋﻠﻤﺎ‬- ‫ﻋﺎﱂ‬ Fi’âl vezni: bahr-bihâr - ‫ ﲝﺎر‬- ‫ﲝﺮ‬ Ef’al vezni : hükm- ahkâm -

‫اﻣﺎ‬

‫ﺣﱴ‬

‫ﻓﻘﺖ‬

‫ﻟﻜﻦ‬

‫اﻻ‬

• Osmanlı Türkçesinde Arapça bağlama edatları olan; ammâ - , hatta , fakat – , lâkin – , illâ - , gibi edatların yanı sıra tek başına anlamı olmayan edatlar da kullanılmıştır. Bunlardan bazıları şöylevelev dir:

‫وﻟﻮ‬

‫ – ﻋﻠﻰ‬alâ ( üzere, olduğu üzere) : ale’l-âde – ‫ – ﻋﻠﻰ اﻟﻌﺎدﻩ‬âdet olduğu üzere o ‫ اﱃ‬- ilâ (-e kadar) : ile’l-ebed – ‫ – اﻻاﻻﺑﺪ‬sonsuza dek, sonsuz olarak o ‫ – ﺑﻼ‬bilâ (-sız, -siz) : bilâ ücret - ‫ – ﺑﻼ اﺟﺮت‬ücretsiz o ‫ – ﰱ‬fî (-de, içinde) : fi’l-hakîka – ‫ – ﰱ اﳊﻘﻴﻘﻪ‬hakikatte, gerçekte o ‫ – ب‬bi (ile, için) : bi’l-hâssa – ‫ – ﺑﺎﳊﺎﺻﻪ‬özellikle, özel olarak o ‫ – ﻣﻦ‬min (-den, -den beri) : mine’l-kadim – ‫ – ﻣﻦ اﻟﻘﺪﱘ‬eskiden beri o

75

• Farsçada; o – ez-dil – gönülden o – bâ-safâ – sefayla, safalı o – be-ser – baş üstüne, baş üstünde o – ber-pâ – ayak üzerinde, ayakta, yıkılmamış

‫از دل‬ ‫ﺑﺎ ﺻﻔﺎ‬ ‫ﺑﺴﺮ‬ ‫ﺑﺮ ﭘﺎ‬ o ‫ – در ﻛﻨﺎر‬der – kenar – kenarda gibi ön-edatların yanı sıra

ve (vü), hem hem de, ne…ne (de), veya, yahut, eğer, meğer, gerçi (gerçe), şayet, için (çün), güya, hele, ki, keşke gibi.

‫ ﻛﺎﺷﻜﻰ‬،‫ ﻛﻪ‬،‫ ﻫﻠﻪ‬،‫ ﻛﻮﻳﺎ‬،‫ ﭼﻮن‬،‫ ﺷﺎﻳﺪ‬،‫ ﻛﺮﭼﻪ‬،‫ ﻣﻜﺮ‬،‫ اﻛﺮ‬،‫ ﻳﺎﺧﻮد‬،‫ وﻳﺎ‬،‫ﻧﻪ‬...‫ ﻧﻪ‬،‫ ﻫﻢ‬،‫ ) و‬bağlama

o ( edatları da vardır.

• Arapçada adların dişi ( müennes) ve erkek ( müzekker) olması söz konusudur. • Müenneslik

‫ى‬ ‫ﺷﺎﻋﺮﻩ‬

‫ا‬

‫ ه‬ile yazılan, -a,-e okunan yuvarlak te (‫ )ة‬varsa ‫ – ﻣﺮﺣﻮﻣﻪ‬kadın ölü, ‫ – ﻓﺘﻮى‬fetva, ‫ – ﲰﺮاء‬Semra, ‫ﺑﻴﻀﺎ‬

• Sözcük sonunda kısa elif “ ”, uzun elif “ ” ya da genelde sözcük şekil olarak dişidir. – şaire- kadın şair, – Beyza.

• Bunların dışında anlam olarak dişilik taşıyan sözcükler de vardır:

‫ – زﻳﻨﺐ‬Zeynep • Kadınlara ait cins adlar ‫ – ﺑﻨﺖ‬bint – kız • Ülke-şehir adları ‫ – ﻣﺼﺮ‬Mısır • Çift uzuvlar ‫ – ﻋﲔ‬ayn – göz • Erkek çoğullar hariç bütün çoğullar ‫ – ﺣﻜﺎم‬hükkâm-hâkimler • Kadın adları

• Şekil ve anlam olarak müenneslik taşımadığı hâlde semâî müenneslik diye adlandırılan ve işitilerek öğrenilen sözcükler de vardır; bunların sayısı yetmiş yedidir.

‫ ﻧﺎر‬nar – ateş, ‫ – ﻓﺮدوس‬Firdevs – cennet

• Osmanlıcada kullanılan Arapça sözcüklerin çoğu ad ya da sıfat, Arapça ve Farsça eylemler ise Osmanlıcada yer almamıştır. Osmanlıcada ad ve sıfat tamlamalarının çoğu Farsça kurallara göre yapılmıştır.

‫ال‬

• Arapça ad tamlamalarında ikinci sözcüğün başında (harf-i tarif) bulunur: – şemsü’l- maârif. kız öğretmen okulu,

‫ﴰﺲ اﳌﻌﺎرف‬

‫ل‬

‫ – داراﳌﻌﻠﻤﺎت‬dârü’l-muallimât –

‫ )ت ث د ذ ر ز س ش ص ض ط ظ ل ن‬harfleriyle kullanıldığında lâm harfi değişir: ‫ – ﻓﺨﺮاﻟﻨﺴﺎء‬fahrü’n-nisâ.

• Harf-i tarifin ’si, şems ( – dârü’ş-şafaka,

‫داراﻟﺸﻔﻘﻪ‬

• Arapça sıfat tamlamalarında ikinci sözcük sıfattır, mevsuf denen tamlanan adla sıfatın tekillik-çoğulluk ve dişilik-erlik bakımından birbirleriyle uyumlu olması gerekir: – ramazanü’l-mübarek. Arapçada ad (izafet) ve sıfat tamlamalarından daha çok kullanılan tamlama türü lâfzî (şekli) izafettir: – tahirü’l- kalb.

‫رﻣﻀﺎن اﳌﺒﺎرك‬

‫ﺟﺎم ﺟﻢ‬ ‫ﻏﻨﺞ ﺗﺮ‬ ‫آﻫﻮى ﺷﲑﻳﻦ‬

‫ﻃﺎﻫﺮ اﻟﻘﻠﺐ‬

• Farsça ad ve sıfat tamlamalarında ilk sözcüğün sonu kesreli (i) okunur. – câm-ı Cem (Cemin kadehi). - gonca-i ter-taze gonca), uzun a ( ) Eğer ilk sözcüğün sonu ya da ile bitiyorsa kesre hemzeyle ( ya da uzun u ile bitiyorsa kesre ile ( - sada-yı hoş- güzel ses, – ahu-yı şirin) gösterilir.

‫ه‬

‫ى‬ ‫ﺻﺪاى ﺧﻮش ى‬

76

‫ا‬

• Farsça sıfat tamlamalarında kimi sıfatlar birleşik yapıdadır: o – gonca-dehen – gonca ağızlı o – dil-şikeste – gönlü kırık o – büt-perest (put-perest) – puta tapan

‫ﻏﻨﺠﻪ دﻫﻦ‬ ‫دل ﺷﻜﺴﺘﻪ‬ ‫ﺑﺖ ﭘﺮﺳﺖ‬

2. ETKİNLİK Aşağıdaki sayı sözcüklerini okuyarak anlamlarını sözlükten bulunuz. “100, 200, 300, 1000, 5000” sayılarının Farsça yazılışlarını bularak sınıf panosunda sergileyiniz.

، ‫ ﭼﻬﺎر‬/ ‫ ﭼﺎر‬، ‫ ﭘﻨﭻ‬، ‫ ﺷﺶ‬، ‫ ﻫﻔﺖ‬، ‫ ﻫﺸﺖ‬، ‫ ﻧﻪ‬، ‫ دﻩ‬، ‫ ﺑﻴﺴﺖ‬، ‫ ﺳﻰ‬، ‫ ﭼﻬﻞ‬، ‫ﭘﻨﺠﺎﻩ‬ ‫ ﻳﻚ‬، ، ‫ﺳﻪ دو‬ 3. ETKİNLİK Türklerin tarih boyunca kullandığı takvimler nelerdir? Hicrî ve rumî tarihler miladi takvime göre nasıl belirlenir? Bilgileri arkadaşlarınızla paylaşınız. 4. ETKİNLİK Hicri 1620, 1440, 1535 yıllarının miladi takvimdeki karşılıklarını bulunuz. Farklı miladi yıllar belirleyerek bu yılların hicri ve rumi yıl olarak hangi yıllara karşılık geldiklerini belirleyiniz. 5. ETKİNLİK Ocak, şubat, mart, nisan, mayıs, haziran, temmuz, ağustos, eylül, ekim, kasım, aralık aylarını Arapçadaki karşılıklarıyla eşleştiriniz. Günümüzde kullanılan “recep, şaban, ramazan ve muharrem” sözcüklerinin ay olarak hangi aylara karşılık geldiğini bularak bilgilerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. BİLGİ

Günümüz Türkçesindeki Sayılar

OsmanlıTürkçesindeki Sayılar

Farsça Sayıların Okunuşu

Farsça Sayıların Yazılışı

1

۱

yek

‫ﻳﻚ‬

2

٢

dü

‫دو‬

3

٣

se

‫ﺳﻪ‬

4

٤

çehar - çar

‫ﭼﺎر ﭼﻬﺎر‬

5

٥

penç

‫ﭘﻨﭻ‬

6

٦

şeş

‫ﺷﺶ‬

7

٧

heft

‫ﻫﻔﺖ‬

77

8

٨

heşt

‫ﻫﺸﺖ‬

9

٩

nüh

‫ﻧﻪ‬

10

۱۰

deh

‫دﻩ‬

20

۲۰

bist

‫ﺑﻴﺴﺖ‬

30

۳۰

si

‫ﺳﻰ‬

40

٤۰

çihil - çil

‫ﭼﻬﻞ ﭼﻞ‬

50

٥۰

pencah

‫ﭘﻨﺠﺎﻩ‬

60

٦۰

şest - şast

‫ﺷﺴﺖ ﺷﺼﺖ‬

70

٧۰

heftad

‫ﻫﻔﺘﺎد‬

80

٨۰

heştad

‫ﻫﺸﺘﺎد‬

90

٩۰

neved

‫ﻧﻮد‬

100

۱۰۰

sad

‫ﺻﺪ‬

1000

۱۰۰۰

hezar

‫ﻫﺰار‬

10000

۱۰۰۰۰

tuman

‫ﺗﻮﻣﺎن‬

Arapça Ay Adları

Ocak

Muharrem

‫ﳏﺮم‬

Temmuz

Recep

‫رﺟﺐ‬

Şubat

Safer

‫ﺻﻔﺮ‬

Ağustos

Şaban

‫ﺷﻌﺒﺎن‬

Mart

Rebiyülevvel

‫رﺑﻴﻊ اﻻول‬

Eylül

Ramazan

‫رﻣﻀﺎن‬

Nisan

Rebiyülahir

‫رﺑﻴﻊ اﻻﺧﺮ‬

Ekim

Şevval

‫ﺷﻮال‬

Mayıs

Cemaziyelevvel

‫ﲨﺎذى اﻻول‬

Kasım

Zilkade

‫ذى اﻟﻘﻌﺪﻩ‬

Haziran

Cemaziyelahir

‫ﲨﺎذى اﻻﺧﺮ‬

Aralık

Zilhicce

‫ذى اﳊﺠﻪ‬

78

U YA R I Arap takvimi ay eksenli bir takvimdir, bir yıl 355 gündür. Bu sebeple ocak, muharrem ayı karşılığı olarak görülmemelidir. Farsça Gün Adarı Pazartesi

Doşenbe

‫دو ﺷﻨﺒﻪ‬

Salı

Seşenbe

‫ﺳﻪ ﺷﻨﺒﻪ‬

Çarşamba

Çeharşenbe

‫ﭼﻬﺎر ﺷﻨﺒﻪ‬

Perşembe

Pencşenbe

‫ﭘﻨﺠﺸﻨﺒﻪ‬

Cuma

Com’e

Cumartesi

Şenbe

‫ﲨﻌﻪ‬ ‫ﺷﻨﺒﻪ‬

Pazar

Yekşenbe

‫ﻳﮑﺸﻨﺒﻪ‬

6. ETKİNLİK Aşağıdaki şiiri okuyunuz. Şiirde geçen anlamını bilmediğiniz sözcükleri Osmanlı Türkçesi sözlüğünden bulunuz. Sözcüklerin Arapça mı Farsça mı olduğunu belirtiniz. Beğendiğiniz dizeleri ezberlemeye çalışınız.

‫ﻣﺮدﻳﻮﻩ ن‬ ‫آﻏﲑ آﻏﲑ ﭼﻴﻘﻪ ﺟﻘﺴﻚ ﺑﻮ ﻣﺮدﻳﻮﻧﻠﺮدن‬ ‫أﺗﻜﻠﺮﻛﺪﻩ ﻛﻮﻧﺶ رﻧﻜﻰ ﺑﺮ ﻳﻴﻐﲔ ﻳﺎﭘﺮاق‬ ... ‫و ﺑﺮ زﻣﺎن ﺑﺎﻗﺎﺟﻘﺴﻚ ﲰﺎﻳﻪ آﻏﻼﻳﻪ رق‬ ‫ ﻳﻮزك ﭘﺮدﻩ ﭘﺮدﻩ ﺻﻮﳌﻘﺪﻩ‬... ‫ﺻﻮﻟﺮ ﺻﺎراردى‬ ... ‫ﻗﻴﺰﻳﻞ ﻫﻮاﻟﺮى ﺳﲑ اﻳﺖ ﻛﻪ آﻗﺸﺎم اوﳌﻘﺪﻩ‬ ‫ ﻗﺎﻧﺎر ﻣﺘﺼﻞ ﻗﺎﻧﺎر ﻛﻠﻠﺮ‬، ‫اﻛﻴﻠﻤﺶ ارﺿﻪ‬ ‫دورور ﻋﻠﻮ ﻛﱮ داﻟﻠﺮدﻩ ﻗﺎﻧﻠﻰ ﺑﻠﺒﻠﻠﺮ‬ ‫ﺻﻮﻟﺮﻣﻰ ﻳﺎﻧﺪى ؟ ﻧﻪ دن ﻃﻮﳒﻪ ﺑﻜﺰﻳﻮر ﻣﺮﻣﺮ ؟‬ ‫ﺑﻮ ﺑﺮ ﻟﺴﺎن ﺧﻔﻴﺪرﻛﻪ روﺣﻪ دوﳌﻘﺪﻩ‬ .. ‫ﻗﻴﺰﻳﻞ ﻫﻮاﻟﺮى ﺳﲑ اﻳﺖ ﻛﻪ آﻗﺸﺎم اوﳌﻘﺪﻩ‬

‫اﺣﻤﺪ ﻫﺎﺷﻢ‬ 79

‫‪7. ETKİNLİK‬‬ ‫‪Aşağıdaki cümleleri ve dizeleri okuyunuz. Altı çizili ay- gün adlarının Arapça mı Farsça mı olduğunu belirleyip hangi‬‬ ‫‪gün ya da aya karşılık geldiğini bulunuz.‬‬

‫ﺑﺮﻗﻠﺮﻟﻪ ﺳﺤﺎﺑﻪ ﻟﺮ ﺻﺪﭼﺎك‬ ‫ﭼﻬﺎرﺷﻨﺒﻪ ﱙ ﺳﻞ اﻟﺪى‬ ‫رﻣﻀﺎن آﱙ اوﳕﻠﻰ ﺑﺮ اﻳﺪر‬ ‫ﺷﻮال ﺑﺮ اى ادﻳﺪر‪.‬‬ ‫ﻳﻴﻠﻠﺮ ﻛﭽﻴﻮر ﻛﻪ ‪ ،‬ﻳﺎ ﳏﻤﺪ ‪،‬‬ ‫ﳏﺮم اوﻟﺪى !‬ ‫آﻳﻠﺮ ﺑﺰﻩ ﻫﭗ ّ‬ ‫ﻫﻢ رﺟﺐ اﱙ و ﲨﻌﻪ ﻛﻴﺠﻪ ﺳﻰ‬ ‫رﲪﻪ دوﺷﺪى اول دو ﻋﺎﱂ ﺧﻮاﺟﻪ ﺳﻰ‬ ‫اول رﺑﻴﻊ اﻻول آﱙ ﰉ ﻛﻤﺎن‬ ‫اون اﻳﻜﻴﻨﺠﻰ ﻛﻴﺠﻪ ﺳﻴﺪى اول زﻣﺎن‬ ‫ﻛﻠﺪى ﻣﺎﻩ رﻣﻀﺎﱎ‬ ‫ﺷﺎد اوﻟﺪى ﺳﻮﻳﻨﺪى ﺟﺎﱎ‬ ‫ﻫﻢ دوﺷﻨﺒﻪ ﻛﻴﺠﻪ ﺳﻴﺪى ﰉ ﺧﻼف‬ ‫ﺑﻮﻳﻠﻪ در ﻗﻮل ﺻﺤﻴﺢ ﻳﻮق اﺧﺘﻼف‬ ‫اﺑﺘﺪا ﲨﻌﻪ ﻛﻴﺠﻪ ﺳﻰ رﺟﺒﻚ‬ ‫رﲪﻪ دوﺷﺪى اﻣﺮى اﻳﻠﻪ ﭼﺎﻻﺑﻚ‬

‫‪80‬‬

‫‪8. ETKİNLİK‬‬ ‫‪Aşağıdaki şiiri okuyunuz. Şiirde geçen anlamını bilmediğiniz sözcükleri Osmanlı Türkçesi sözlüğünden bulunuz.‬‬ ‫‪Sözcüklerin Arapça mı Farsça mı olduğunu belirtiniz. Beğendiğiniz dizeleri ezberlemeye çalışınız.‬‬

‫ﭼﻨﺎق ﻗﻠﻌﻪ ﺷﻬﻴﺪﻟﺮﻳﻨﻪ‬ ‫ﺷﻮ ﺑﻮﻏﺎز ﺣﺮﰉ ﻧﺪر ؟ وارﻣﻰ ﻛﻪ دﻧﻴﺎدﻩ اﺷﻰ ؟‬ ‫اك ﻛﺴﻴﻒ اوردوﻟﺮك ﻳﻮﻛﻠﻪ ﻧﻴﻮر دوردى ﺑﺸﻰ‪،‬‬ ‫ ﺗﭙﻪ دن ﻳﻮل ﺑﻮﻻرق ﻛﭽﻤﻚ اﻳﭽﻮن ﻣﺮﻣﺮﻩ ﻳﻪ‬‫ﻗﺎچ دوﻧﺎﳕﺎﻳﻠﻪ ﺻﺎرﻳﻠﻤﺶ اوﻓﺎﺟﻖ ﺑﺮ ﻗﺎراﻳﻪ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﺣﻴﺎﺳﺰﺟﻪ ﲢﺸﺪ ﻛﻪ اﻓﻘﻠﺮ ﻗﺎﭘﺎﱃ!‬ ‫ﻧﺮدﻩ ‪ -‬ﻛﻮﺳﱰدﻳﻜﻰ وﺣﺸﺘﻠﻪ ”ﺑﻮ ﺑﺮ آوروﭘﺎﱃ“‬ ‫دﻳﺪﻳﺮﻳﺮ ‪ -‬ﻳﲑﺗﻴﺠﻰ ﺣﺲ ﻳﻮﻗﺴﻮﱃ ‪ ،‬ﺻﲑﺗﻼن ﻛﻮﻣﻪ ﺳﻰ ‪،‬‬ ‫وارﺳﻪ ﻛﻠﻤﺶ ‪ ،‬آﭼﻴﻠﻮب ﳏﺒﺴﻰ ‪ ،‬ﻳﺎﺧﻮد ﻗﻔﺴﻰ!‬ ‫اﺳﻜﻰ دﻧﻴﺎ ‪ ،‬ﻳﻜﻰ دﻧﻴﺎ ‪ ،‬ﺑﻮﺗﻮن اﻗﻮام ﺑﺸﺮ‪،‬‬ ‫ﻗﺎﻳﻨﺎﻳﻮر ﻗﻮم ﻛﱮ ؛ ﳏﺸﺮﻣﻰ ﺣﻘﻴﻘﺖ ﳏﺸﺮ‪.‬‬

‫‪Seyit Onbaşı – Anıtkabir duvar resimleri‬‬

‫‪81‬‬

‫ﻳﺪى اﻳﻘﻠﻴﻤﻰ ﺟﻬﺎﻧﻚ ﻃﻮروﻳﻮر ﻗﺎرﺷﻴﻜﺪﻩ‪،‬‬ ‫اوﺳﱰاﻟﻴﺎﻳﻠﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎﻗﻴﻮرﺳﻚ ﻗﺎﻧﺎدا!‬ ‫ﭼﻬﺮﻩ ﻟﺮ ﺑﺎﺷﻘﻪ ‪ ،‬ﻟﺴﺎﻧﻠﺮ ‪ ،‬درﻳﻠﺮ رﻧﻜﺎرﻧﻚ؛‬ ‫ﺳﺎدﻩ ﺑﺮ ﺣﺎدﺛﻪ وار اورﺗﻪ دﻩ ‪ :‬وﺣﺸﺘﻠﺮ دﻧﻚ‪.‬‬ ‫ﻛﻴﻤﻰ ﻫﻨﺪو ‪ ،‬ﻛﻴﻤﻰ ﻳﺎم ﻳﺎم ‪ ،‬ﻛﻴﻤﻰ ﺑﻴﻠﻤﻢ ﻧﻪ ﺑﻼ‪،‬‬ ‫ﻫﺎﱏ ﻃﺎﻋﻮﻧﻪ دﻩ ذﻟﺪر ﺑﻮ رذﻳﻞ اﺳﺘﻴﻼ!‬ ‫آﻩ او ﻳﻜﺮﻣﻨﺠﻰ ﻋﺼﺮ ﻳﻮﻗﻤﻰ ‪ ،‬او ﳐﻠﻮق اﺻﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﻧﻪ ﻗﺎدار ﻛﻮزدﻩ ﺳﻰ ﻣﻮﺟﻮد اﻳﺴﻪ ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻠﻪ ﺳﻔﻴﻞ‪،‬‬ ‫ﻗﻮﺻﺪى ﳏﻤﺪﺟﻜﻚ آﻳﻠﺮﺟﻪ ﻃﻮروب ﻗﺎرﺷﻴﺴﻨﻪ؛‬ ‫دوﻛﺪى ﻗﺎرﻧﻨﺪﻩ ﻛﻰ اﺳﺮارى ﺣﻴﺎﺳﺰﺟﻪ ﺳﻨﻪ‪.‬‬ ‫ﻣﺎﺳﻜﻪ ﻳﲑﺗﻴﻠﻤﺎﺳﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺰﻩ آﻓﺘﺪى او ﻳﻮز‪.‬‬ ‫ﻣﺪﻧﻴﺖ دﻧﻴﻠﻦ ﻗﺤﺒﻪ ‪ ،‬ﺣﻘﻴﻘﺖ ‪ ،‬ﻳﻮزﺳﺰ‪.‬‬

‫‪82‬‬

‫ﺻﻮﻛﺮﻩ ﻣﻠﻌﻮﻧﺪﻩ ﻛﻰ ﲣﺮﻳﺒﻪ ﻣﻮﻛﻞ اﺳﺒﺎب‪،‬‬ ‫اوﻳﻠﻪ ﻣﺪﻫﺶ ﻛﻰ ‪ :‬اﻳﺪر ﻫﺮ ﺑﺮى ﺑﺮ ﻣﻠﻜﻰ ﺧﺮاب‪.‬‬ ‫اوﺗﻪ دن ﺻﺎﻋﻘﻪ ﻟﺮ ﭘﺎرﭼﺎﻻﻳﻮر آﻓﺎﻗﻰ؟‬ ‫ﺑﺮﻳﺪن زﻟﺰﻟﻪ ﻟﺮ ﻗﺎﻟﺪﻳﺮﻳﻴﻮر اﻋﻤﺎﻗﻰ ؛‬ ‫ﺑﻮﻣﺒﺎ ﺷﻴﻤﺸﻜﻠﺮى ﺑﻴﻨﻨﺪن اﻳﻨﻮب ﻫﺮ ﺳﭙﺮك؛‬ ‫ﺳﻮﻧﻴﻮر ﻛﻮﻛﺴﻨﻚ اوﺳﺘﻨﺪﻩ او آرﺳﻼن ﻧﻔﺮك‪.‬‬ ‫ﻳﺮك آﻟﺘﻨﺪﻩ ﺟﻬﻨﻢ ﻛﱮ ﺑﻴﻜﻠﺮﺟﻪ ﻟﻐﻢ‪.‬‬ ‫آﺗﻴﻼن ﻫﺮ ﻟﻐﻤﻚ ﻳﺎﻗﺪﻳﻐﻰ ‪ :‬ﻳﻮزﻟﺮﺟﻪ آدام‪.‬‬ ‫اوﻟﻮم اﻳﻨﺪﻳﺮﻣﻪ دﻩ ﻛﻮﻛﻠﺮ ‪ ،‬اوﻟﻮ ﭘﻮﺳﻜﻮرﻣﻪ دﻩ ﻳﺮ؛‬ ‫او ﻧﻪ ﻣﺪﻫﺶ ﺗﻴﭙﻴﺪر ‪ :‬ﺻﺎوروﻟﻮر اﻧﻘﺎض ﺑﺸﺮ‪،‬‬ ‫ﻗﺎﻓﻪ ‪ ،‬ﻛﻮز ‪ ،‬ﻛﻮﻛﺪﻩ ‪ ،‬ﺑﺎﺟﺎق ‪ ،‬ﻗﻮل ‪ ،‬ﭼﻜﻪ ‪ ،‬ﭘﺎرﻣﺎق ‪ ،‬ال ‪ ،‬آﻳﺎق‬ ‫ﺑﻮﺷﺎﻧﲑ ﺻﲑﺗﻠﺮﻩ ‪ ،‬وادﻳﻠﺮﻩ ﺻﺎﻏﻨﺎق ﺻﺎﻏﻨﺎق‪.‬‬ ‫ﺻﺎﭼﻴﻮر زرﻫﻪ ﺑﻮروﳕﺶ دﻩ او ﻧﺎﻣﺮد اﻟﻠﺮ‪،‬‬ ‫ﻳﻴﻠﺪﻳﺮﱘ ﻳﺎﻳﻠﻴﻤﻰ ﻃﻮﻓﺎﻧﻠﺮ ‪ ،‬آﻟﻮدن ﺳﻠﻠﺮ‪.‬‬ ‫وﻳﺮﻳﻴﻮر ﻳﺎﻧﻐﻴﲎ ‪ ،‬ﻃﻮرﻣﺶ دﻩ آﭼﻴﻖ ﺳﻴﻨﻪ ﻟﺮﻩ ‪،‬‬ ‫ﺳﻮرو ﺣﺎﻟﻨﺪﻩ ﻛﺰرﻛﻦ ﺻﺎﻳﻴﺴﺰ ﻃﻴﺎرﻩ ‪.‬‬ ‫ﻃﻮپ ﺗﻔﻜﺪن داﻫﺎ ﺻﻴﻖ ‪ ،‬ﻛﻮل ﻟﻪ ﻳﺎﻏﺎن ﻣﺮﻣﻴﻠﺮ ‪.‬‬ ‫ﻗﻬﺮﻣﺎن اوردوﱙ ﺳﲑ اﻳﺖ ﻛﻪ ﺑﻮ ﺪﻳﺪﻩ ﻛﻮﻟﺮ ؛‬ ‫ﻧﻪ ﭼﻠﻴﻚ ﻃﺎﺑﻴﻪ ﻟﺮ اﻳﺴﱰ‪ ،‬ﻧﻪ ﺳﻴﻨﺮ ﺧﺼﻤﻨﺪن ؛‬ ‫آﻟﻴﻨﲑ ﻗﻠﻌﻪ ﻣﻰ ﻛﻮﻛﺴﻨﺪﻩ ﻛﻰ ﻗﺎت ﻗﺎت اﳝﺎن ؟‬ ‫ﻫﺎﻧﻜﻰ ﻗﻮت اوﱏ ‪ ،‬ﺣﺎﺷﺎ اﻳﺪﻩ ﺟﻚ ﻗﻬﺮﻳﻨﻪ رام ؟‬ ‫ﭼﻮﻧﻜﻪ ﺗﺄﺳﻴﺲ اﳍﻰ او ﻣﺘﲔ اﺳﺘﺤﻜﺎم ‪.‬‬ ‫ﺻﺎرﻳﻠﲑ ‪ ،‬اﻳﻨﺪﻳﺮﻳﻠﲑ ﻣﻮﻗﻊ ﻣﺴﺘﺤﻜﻤﻠﺮ ‪،‬‬ ‫ﺑﺸﺮك ﻋﺰﻣﲎ ﺗﻮﻗﻴﻒ اﻳﺪﻩ ﻣﺰ ﺻﻨﻊ ﺑﺸﺮ ؛‬ ‫ﺑﻮ ﻛﻮﻛﺴﻠﺮﺳﻪ ﺧﺪاﻧﻚ اﺑﺪى ﺳﺮﺣﺪى ؛‬ ‫”او ﺑﻨﻢ ﺻﻨﻊ ﺑﺪﻳﻌﻢ ‪ ،‬اوﱏ ﭼﻴﻜﻨﺘﻤﻪ“ دﻳﺪى ‪.‬‬ ‫ﻋﺎﺻﻤﻚ ﻧﺴﻠﻰ ‪ -‬دﻳﻴﻮردم ﻳﺎ ‪ -‬ﻧﺴﻠﻤﺶ ﻛﺮﭼﻚ ؛‬ ‫اﻳﺸﺘﻪ ﭼﻴﻜﻨﺘﻤﺪى ﻧﺎﻣﻮﺳﲎ ‪ ،‬ﭼﻴﻜﻨﺘﻤﻴﻪ ﺟﻚ ‪.‬‬ ‫ﺷﻬﺪا ﻛﻮﻛﺪﻩ ﺳﻰ ‪ ،‬ﺑﺮ ﺑﺎﻗﺴﻪ ﻛﺎ ‪ ،‬ﻃﺎﻏﻠﺮ ‪ ،‬ﻃﺎﺷﻠﺮ ‪.‬‬ ‫او رﻛﻮع اوﳌﺎﺳﻪ دﻧﻴﺎدﻩ اﻛﻴﻠﻤﺰ ﺑﺎﺷﻠﺮ ‪.‬‬ ‫ووروﻟﻮب ﺗﺮﲤﻴﺰ آﻟﻨﻨﺪن اوزاﳕﺶ ﻳﺎﺗﻴﻮر ‪،‬‬ ‫ﺑﺮ ﻫﻼل اوﻏﺮﻳﻨﻪ ﻳﺎرب ﻧﻪ ﻛﻮﻧﺸﻠﺮ ﺑﺎﺗﻴﻮر !‬ ‫اى ﺑﻮ ﻃﻮﭘﺮاﻗﻠﺮ اﻳﭽﻮن ﻃﻮﭘﺮاﻏﻪ دوﴰﺶ ﻋﺴﻜﺮ !‬ ‫‪83‬‬

‫ﻛﻮﻛﺪن أﺟﺪاد اﻳﻨﻪ رك اوﭘﺴﻪ او ﭘﺎق آﻟﲎ دﻛﺮ ‪.‬‬ ‫ﻧﻪ ﺑﻮﻳﻮﻛﺴﻚ ﻛﻪ ﻗﺎﻧﻚ ﻗﻮرﺗﺎرﻳﻴﻮر ﺗﻮﺣﻴﺪى ‪،‬‬ ‫ﺑﺪرك آرﺳﻼﻧﻠﺮى آﳒﺎق ﺑﻮ ﻗﺎدار ﺷﺎﻧﻠﻰ اﻳﺪى ‪.‬‬ ‫ﺳﻜﺎ ﻃﺎر ﻛﻠﻤﻪ ﻳﻪ ﺟﻚ ﻣﻘﱪى ﻛﻴﻤﻠﺮ ﻗﺎزﺳﲔ ؟‬ ‫” ﻛﻮﻣﻪ ﱂ ﻛﻞ ﺳﲎ ﺗﺎرﳜﻪ دﻳﺴﻪ م ﺻﻴﻐﻤﺎزﺳﻚ ‪.‬‬ ‫ﻫﺮج و ﻣﺮج اﻳﺘﺪﻳﻜﻚ ادوارﻩ دﻩ ﻳﺘﻤﺰ او ﻛﺘﺎب ‪،‬‬ ‫ﺳﲎ آﳒﺎق اﺑﺪﻳﺘﻠﺮ اﻳﺪر اﺳﺘﻴﻌﺎب‪.‬‬ ‫”ﺑﻮ ﻃﺎﺷﻜﺪر“ دﻳﻴﻪ رك ﻛﻌﺒﻪ ﱙ دﻳﻜﺴﻢ ﺑﺎﺷﻜﻪ ؛‬ ‫روﲪﻚ وﺣﻴﲎ ﻃﻮﻳﺴﻪ م دﻩ ﻛﭽﲑﺳﻪ م ﻃﺎﺷﻜﻪ ؛‬ ‫ﺻﻮﻛﺮﻩ ﻛﻮك ﻗﺒﻪ ﱙ آﻟﺴﻪ ﻣﺪﻩ ردا ﻧﺎﻣﻴﻠﻪ ‪،‬‬ ‫ﻗﺎﻧﺎﻳﺎن ﳊﺪﻳﻜﻪ ﭼﻜﺴﻪ م ﺑﻮﺗﻮن اﺟﺮاﻣﻴﻠﻪ ؛‬ ‫اﺑﺮ ﻧﻴﺴﺎ ﱏ آﭼﻴﻖ ﺗﺮﺑﻪ ﻛﻪ ﺟﺎﺗﺴﻪ م دﻩ ﻃﺎوان ‪،‬‬ ‫ﻳﺪى ﻗﻨﺪﻳﻠﻠﻰ ﺛﺮﻳﺎﱙ اوزاﺗﺴﻪ م اورادن ؛‬ ‫ﺳﻦ ﺑﻮ آوﻳﺰﻩ ﻧﻚ آﻟﺘﻨﺪﻩ ﺑﻮروﳕﺶ ﻗﺎﻧﻜﻪ ‪،‬‬ ‫اوزاﻧﲑﻛﻦ ‪ ،‬ﻛﻴﺠﻪ ﻣﻬﺘﺎﰉ ﻛﺘﲑﺳﻪ م ﻳﺎﻧﻜﻪ ‪،‬‬ ‫ﺗﺮﺑﻪ دارك ﻛﱮ ﺗﺎ ﻓﺠﺮﻩ ﻗﺎدار ﺑﻜﻠﺘﺴﻪ م ؛‬ ‫ﻛﻮﻧﺪوزﻳﻦ ﻓﺠﺮ اﻳﻠﻪ آوﻳﺰﻩ ﻛﻰ ﻟﱪﻳﺰ اﻳﺘﺴﻪ م ؛‬ ‫ﺗﻮل ﻟﻪ ﻧﻦ ﻣﻐﺮﰉ ‪ ،‬آﻗﺸﺎﻣﻠﺮى ﺻﺎرﺳﻪ م ﻳﺎرﻩ ﻛﻪ ‪.‬‬ ‫ﻳﻨﻪ ﺑﺮ ﺷﻰ ﻳﺎﭘﺎﺑﻴﻠﺪم دﻳﻴﻪ ﻣﻢ ﺧﺎﻃﺮﻩ ﻛﻪ ‪.‬‬ ‫ﺳﻦ ﻛﻪ ﺻﻮك اﻫﻞ ﺻﻠﻴﺒﻚ ﻗﲑارق ﺻﻮﻟﺘﲎ ‪،‬‬ ‫ﺷﺎرﻗﻚ اك ﺳﻮﻛﻴﻠﻰ ﺳﻠﻄﺎﱏ ﺻﻼح اﻟﺪﻳﲎ‬ ‫ﻗﻠﻴﺞ آرﺳﻼن ﻛﱮ اﺟﻼﻟﻨﻪ اﻳﺘﺪك ﺣﲑان ‪.‬‬ ‫ﺳﻦ ﻛﻪ اﺳﻼﻣﻰ ﻗﻮﺷﺎﲤﺶ ‪ ،‬ﺑﻮﻏﻮﻳﻮرﻛﻦ ﺧﺴﺮان ‪،‬‬ ‫او دﻣﲑ ﭼﻨﱪى ﻛﻮﻛﺴﻨﺪﻩ ﻗﲑوب ﭘﺎرﭼﺎﻻدك ؛‬ ‫ﺳﻦ ﻛﻪ روﺣﻜﻠﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﻛﺰر اﺟﺮاﻣﻰ آدك ؛‬ ‫ﺳﻦ ﻛﻪ ‪ ،‬اﻋﺼﺎرﻩ ﻛﻮﻣﻮﻟﺴﻪ ك ﻃﺎﺷﺎﺟﻘﺴﻚ ‪ .‬ﻫﻴﻬﺎت ‪.‬‬ ‫ﺳﻜﺎ ﻛﻠﻤﺰ ﺑﻮ اوﻓﻘﻠﺮ ‪ ،‬ﺳﲎ آﳌﺎز ﺑﻮ ﺟﻬﺎت ‪.‬‬ ‫اى ﺷﻬﻴﺪ اوﻏﻠﻰ ﺷﻬﻴﺪ ‪ ،‬اﻳﺴﺘﻪ ﻣﻪ ﺑﻨﺪن ﻣﻘﱪ ‪،‬‬ ‫ﺳﻜﺎ آﻏﻮﺷﲎ آ‪‬ﺶ ﻃﻮروﻳﻮر ﭘﻴﻐﻤﺮ ‪.‬‬ ‫ﻣﺤﻤﺪ ﻋﺎﻛﻒ‬

‫‪84‬‬

Ölçme ve Değerlendirme Soruları A. Çoktan Seçmeli Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız 1. Rumi takvime göre 1335 yılının miladi takvime çevrilmiş hali aşağıdakilerden hangisidir? A. 1956 B. 1919 C. 1918 D. 1920 E. 1957 2. Hicri takvime göre 1377 yılının miladi takvime çevrilmiş hali aşağıdakilerden hangisidir? A. 2000 B. 1990 C. 1999 D. 1998 E. 2001 B. Doğru-Yanlış Soruları Aşağıda verilen cümlelerde yer alan bilgiler doğru ise cümle başında verilen boşluğa “D”, yanlış ise “Y” yazınız. 1. ( ) Rumi takvimde yılın başı mart ayıdır. 2. ( ) Şemsî ve kamerî harfler Farsçaya özgüdür.

‫ ن‬،‫ ل‬،‫ ظ‬،‫ ط‬،‫ ض‬،‫ ص‬،‫ ش‬،‫ س‬،‫ ز‬،‫ ر‬،‫ ذ‬،‫ د‬،‫ ث‬،‫ ”ت‬harfleri, şemsî harflerdir. ) “‫ ء‬،‫ ى‬،‫ ه‬،‫ و‬،‫ م‬،‫ ك‬،‫ ق‬،‫ ف‬،‫ غ‬،‫ ع‬،‫ خ‬،‫ ح‬،‫ ج‬،‫ ”ب‬harfleri, şemsî harflerdir.

3. ( ) “ 4. (

C. Açık Uçlu Sorular Aşağıdaki soruları yanıtlayınız. 1. Metin içinde geçen bir sözcüğün Arapça ya da Farsça kökenli olduğunu nasıl anlarsınız? ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………............................

،‫ ان‬،‫ ﻳﻦ‬،‫ ات ون‬،‫ﻫﺎ‬

2. “ ” çokluk eklerinden hangileri Arapça kökenli, hangileri Farsça kökenli sözcüklere eklenir? Örnekler veriniz. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …….…………………………………………………………………………………………………………………………………………………............................

85

1. EK

GRUP DEĞERLENDİRME

Aldığı görevleri zamanında tamamlama

Zamanı verimli kullanma

Görev almaya istekli oluş

Farklı görüşlere saygı duyma

Görüşlerini gerekçeleri ile ortaya koyma

Tartışmalara katılma

Adı ve Soyadı

Grup arkadaşlarını destekleme

Sıra

Sorumlulukları paylaşma

ÖĞRENCİNİN

Grup arkadaşlarını dinleme

Çalışmaya hazır oluş

Açıklama: Aşağıdaki form, grupta yer alan arkadaşlarınızı değerlendirmek içindir. Grupta, birlikte çalıştığınız her bir arkadaşınız için ifadeleri okuyarak değerlendirme yapınız. Eğer grup arkadaşınız okuduğunuz ifadedeki davranışı gerçekleştirdi ise o ifadenin altına “X” işareti koyunuz.

YORUMLAR ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………..................................................................................................................................................…

86

2. EK Adı Soyadı Numarası

ÖZ DEĞERLENDİRME

: :

Etkinliklerde sergilediğiniz performansı düşünerek aşağıdaki ifadeleri okuyup yanlarındaki boşlukları doldurunuz. 1. Bu etkinlikte neler öğrendim? ………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………….................................................................................................................................. 2. Neleri iyi yaptım? Neden? ……………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………………… …………………………………………........................................................................................................................................ 3. Etkinlikte nerelerde zorlandım? Neden? ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………….................................................................................................................. 4. Nerelerde yardıma ihtiyacım oldu? ………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………......................................................................................................................... 5. Hangi alanda kendimi daha çok geliştirmeliyim? ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………… ………………………………………………………………………….................................................................................................... 6. Daha sonraki çalışmalarımda neleri farklı yapacağım? …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………............................................................................................

87

KISALTMALAR DİZİNİ A. F. A.-F. F.-A.

Arapça Farsça Arapça ve Farsça birleşik sözcük. Farsça ve Arapça birleşik sözcük SÖZLÜK

A

âcizâne (A.-F.) [‫] ﻋﺎﺟﺰاﻧﻪ‬

acizce, alçakgönüllüce.

âfet (A.) [‫] آﻓﺖ‬

afet, bela, felaket, güzel sevgili.

akvâm (A.) [ ‫] اﻗﻮام‬

kavimler.

ahvâl (A.) [‫] اﺣﻮال‬

amâk (A.) [‫] اﻋﻤﺎق‬

haller, durumlar. (umk‘un cem’i.) derinlikler.

âmîze (F.) [ ‫] آﻣﻴﺰﻩ‬

karışık, karışmış, mahlut.

âtıfet (A.) [‫] ﻋﺎﻃﻔﺖ‬

şefkat gösterme.

andelîb (A.) [‫] ﻋﻨﺪﻟﻴﺐ‬

âtî (A.) [‫] آﺗﯽ‬

avdet (A.) [‫] ﻋﻮدت‬

bülbül. gelecek. geri dönüş.

B

bahâ (F.) [‫] ﺎ‬

değer, kıymet.

bârid (A.) [‫] ﺑﺎرد‬

soğuk.

bakıyye (A.) [‫] ﺑﻘﻴﻪ‬

geriye kalan, bakiye.

bed (F.) [ ‫] ﺑﺪ‬

kötü.

bedî’ (A.) [ ‫] ﺑﺪﻳﻊ‬

güzel, yepyeni.

bedhâh (F.) [ ‫] ﺑﺪﺧﻮاﻩ‬

birinin kötülüğünü isteyen, kötü niyetli.

belîğ (A.) [‫] ﺑﻠﻴﻎ‬

fasih konuşan, fasih, düzgün.

bîgâne (F.) [ ‫] ﺑﻴﮕﺎﻧﻪ‬

yabancı.

bezm (F.) [‫] ﺑﺰم‬

bî-kes (F.) [ ‫] ﺑﻴﻜﺲ‬

eğlence meclisi, içki meclisi. kimsesiz.

bilfiil (A.) [ ‫] ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ‬

gerçekten, yaparak, katılarak, bizzat.

bîtâb (F.-A.) [ ‫] ﺑﻴﺘﺎب‬

yorgun, takatsiz.

bilistifâde (A.) [ ‫] ﺑﺎﻻﺳﺘﻔﺎدﻩ‬

yararlanarak, istifade ederek.

88

C

cebren (A.) [ ‫] ﺟﱪا‬

zorla.

cefâ (A.) [ ‫] ﺟﻔﺎ‬

üzme, eziyet etme.

cemm-i gafîr (A.) [ ‫] ﺟﻢ ﻏﻔﲑ‬

insan kalabalığı.

cehl (A.) [ ‫] ﺟﻬﻞ‬

cenâb (A.) [ ‫] ﺟﻨﺎب‬

cibâl (A.) [ ‫] ﺟﺒﺎل‬ cüz’ (A.) [‫]ﺟﺰء‬

cahillik, bilgisizlik. hazret. dağlar. parça, medrese alfabe kitabı.

D

dâhilî (A.) [ ‫] داﺧﻠﯽ‬

iç ile ilgili, iç yüze ait.

delâlet (A.) [ ‫] دﻻﻟﺖ‬

delillik, yol gösterme.

dârülmuallimîn (A.) [ ‫] داراﳌﻌﻠﻤﲔ‬ dîde (F.) [ ‫] دﻳﺪﻩ‬ dûş (F.) [ ‫] دوش‬

erkek öğretmen okulu. göz. omuz.

E

ebkem (A.) [ ‫] اﺑﮑﻢ‬

dilsiz.

ebr (F.) [ ‫] اﺑﺮ‬

bulut.

edvâr (A.) [ ‫] ادوار‬

devirler, çağlar.

elhân (A.) [ ‫] اﳊﺎن‬

şarkılar, melodiler.

ecrâm (A.) [ ‫] اﺟﺮام‬ el’an (A.) [ ‫] اﻵن‬

cansız varlıklar, gök cisimleri. şimdi.

elîm (A.) [ ‫] اﻟﻴﻢ‬

acı, acıklı.

emvâc (A.) [ ‫] اﻣﻮاج‬

dalgalar.

endâm (F.) [ ‫] اﻧﺪام‬

boy bos.

emirnâme (A.-F.) [ ‫] اﻣﺮﻧﺎﻣﻪ‬

enâm (A.) [ ‫] اﻧﻌﺎم‬

enfiyye (A.) [‫] أﻧﻔﻴﻪ‬

ferman, emir belgesi. bâzı âyet ve sûreleri de ihtiva eden dînî dua kitabı. burun otu.

F

fecr (A.) [ ‫] ﻓﺠﺮ‬

fecr -i kâzib [ ‫] ﻓﺠﺮﮐﺎذب‬

tan ağartısı. gerçek tan ağartısından önceki geçici aydınlık.

89

fesâne (F.) [ ‫] ﻓﺴﺎﻧﻪ‬

efsane, masal.

fevk (A.) [ ‫] ﻓﻮق‬

üst, üstü.

feyz (A.) [ ‫] ﻓﻴﺾ‬

bereket, bolluk, ilim.

fevkânî (A.) [ ‫] ﻓﻮﻗﺎﻧﯽ‬

üstteki, yukarıdaki.

G

gadir (A.) [ ‫] ﻏﺪر‬

hıyanet, fenalık eden.

gayz (A.) [ ‫] ﻏﻴﻆ‬

öfke.

gaflet (A.) [ ‫] ﻏﻔﻠﺖ‬

habersizlik, dikkatsizlik, dalgınlık.

gedâ (F.) [ ‫] ﮔﺪا‬

dilenci, yoksul.

girye (F.) [ ‫] ﮔﺮﻳﻪ‬

ağlama, ağlayış.

gulgule (F.) [ ‫] ﻏﻠﻐﻠﻪ‬

kaynaşma.

gırîv (F.) [ ‫] ﮔﺮﻳﻮ‬

haykırış, çığlık.

gonca (F.) [ ‫] ﻏﻨﺠﻪ‬

açmamış tomurcuk, gonca.

gurebâ (A.) [ ‫] ﻏﺮﺑﺎ‬

garipler.

H

hafî (A.) [ ‫] ﺧﻔﯽ‬

gizli.

hamûle (A.) [ ‫] ﲪﻮﻟﻪ‬

yük.

hakîr (A.) [ ‫] ﺣﻘﲑ‬

değersiz, küçük, bendeniz, ben.

hâricî (A.) [ ‫] ﺧﺎرﺟﯽ‬

dış ile ilgili.

harîm (A.)[ ‫] ﺣﺮﱘ‬

kutsal, harem, avlu.

hasbetenlillah (A.) [ ‫] ﺣﺴﺒﺔ ﷲ‬

Allah rızası için.

harîs (A.) [ ‫] ﺣﺮﻳﺺ‬

hasbihâl (A.-F.) [ ‫] ﺣﺴﺐ ﺣﺎل‬

hasen (A.) [ ‫] ﺣﺴﻦ‬

hırslı. halleşme, dertleşme. güzel.

haşr (A.) [ ‫] ﺣﺸﺮ‬

kıyamet, haşır.

hazm (A.) [ ‫] ﺣﻀﻢ‬

sindirim.

hayırhah (A.-F.) [ ‫] ﺧﲑﺧﻮاﻩ‬

hengâme (F.) [ ‫] ﻫﻨﮕﺎﻣﻪ‬ hercümerc (F.) [ ‫ﻣﺮج‬

hicrân (A.) [ ‫] ﻫﺠﺮان‬

‫] ﻫﺮج و‬

hidâyet (A.) [ ‫] ﻫﺪاﻳﺖ‬

iyiliksever. kargaşa. kargaşa, dağınıklık, düzensizlik. ayrılık, ayrılık acısı. doğru yolu gösterme. 90

hisâr (A.) [ ‫] ﺣﺼﺎر‬

kale.

hulûs (A.) [ ‫] ﺧﻠﻮص‬

içtenlik.

hufre (A.) [ ‫] ﺣﻔﺮﻩ‬

humâr (A.) [ ‫] ﲬﺎر‬

hüccet (A.) [ ‫] ﺣﺠﺖ‬

çukur, oyuk, delik. mahmurluk. delil, belge.

İ

iclâl (A.) [ ‫] اﺟﻼل‬

ululama.

ifrît (A.) [ ‫] ﻋﻔﺮﻳﺖ‬

mitolojik canavar.

ihtilâc (A.) [ ‫] اﺧﺘﻼج‬

çırpınma, seğirme.

ihsâs (A.) [ ‫] اﺣﺴﺎس‬

hissettirme.

ikrâr (A.) [ ‫] اﻗﺮار‬

itiraf, dile getirme, kabullenme.

illet (A.) [ ‫ ] ﻋﻠﺖ‬١ ]

hastalık, sebep.

iktifâ (A.) [ ‫] اﮐﺘﻔﺎ‬

yetinme.

ilticâ (A.) [ ‫] اﻟﺘﺠﺎ‬

sığınma.

imtizâc (A.) [ ‫] اﻣﺘﺰاج‬

uyuşma, uzlaşma.

iltimâs (A.) [ ‫] اﻟﺘﻤﺎس‬

kayırma.

infiâl (A.) [ ‫] اﻧﻔﻌﺎل‬

kırılma, gücenme.

inzivâ (A.) [ ‫] اﻧﺰوا‬

köşesine çekilme, tek başına yaşama.

istî’âb (A.) [ ‫] اﺳﺘﻴﻌﺎب‬

kapasite, alım gücü, sığdırma.

intihâb (A.) [ ‫] اﻧﺘﺨﺎب‬

irfân (A.) [ ‫]ﻋﺮﻓﺎن‬

istifsâr etmek [‫] اﺳﺘﻔﺴﺎر‬

seçme, seçilme, seçim. bilme, kültür. açıklama istemek.

istihkâm (A.) [ ‫] اﺳﺘﺤﮑﺎم‬

sağlamlık, siper.

istihzâ (A.) [ ‫] اﺳﺘﻬﺰا‬

alay.

istimdâd (A.) [ ‫] اﺳﺘﻤﺪاد‬

yardım isteme.

istihsâl (A.) [ ‫] اﺳﺘﺤﺼﺎل‬

istikbâl (A.) [ ‫] اﺳﺘﻘﺒﺎل‬ iştiyâk (A.) [ ‫] اﺷﺘﻴﺎق‬

elde etme, elde edilme, üretim. karşılama, gelecek, kıbleye dönme. şevklenme, şevk duyma.

K

kâl (A.) [ ‫] ﻗﺎل‬

kâmet (A.) [ ‫] ﻗﺎﻣﺖ‬

söz, laf. boy. 91

kasr (A.) [ ‫] ﻗﺼﺮ‬

kasır, köşk.

kavî (A.) [ ‫] ﻗﻮی‬

güçlü.

keenne (A.) [ ‫] ﻛﺄن‬

sanki, güya, gibi, benzer.

kerem (A.) [ ‫] ﮐﺮم‬

cömertlik.

latif (A.) [ ‫] ﻟﻄﻴﻒ‬

hoş, yumuşak.

kasvet (A.) [ ‫] ﻗﺴﻮت‬

kedhüda (F.) [ ‫] ﮐﺪﺧﺪا‬ kehkeşân (F.) [ ‫] ﮐﻬﮑﺸﺎن‬

kesîf (A.) [ ‫] ﮐﺜﻴﻒ‬

katılık, gönül darlığı. kâhya. samanyolu. yoğun, kalın, koyu.

L

leb (F.) [ ‫] ﻟﺐ‬

dudak.

lem’a (A.) [ ‫] ﳌﻌﻪ‬

parıltı.

leb-rîz (F.) [ ‫] ﻟﱪﻳﺰ‬ lerziş (F.) [ ‫] ﻟﺮزش‬

taşıcı, ağzına kadar dolmuş. titreme.

levha (A.) [ ‫] ﻟﻮﺣﻪ‬

plaka, tabela.

leyl (A.) [ ‫] ﻟﻴﻞ‬

gece.

lutf (A.) [ ‫] ﻟﻄﻒ‬

iyilik, lütuf, güzellik.

leyâlî (A.) [ ‫] ﻟﻴﺎﻟﯽ‬ liyakat (A.) [ ‫] ﻟﻴﺎﻗﺖ‬

geceler. yaraşma.

M

mağrib (A.) [ ‫] ﻣﻐﺮب‬

batı, akşam namazı.

mahiyet (A.) [ ‫] ﻣﺎﻫﻴﺖ‬

asıl, esas, içyüzü.

mahbes (A.) [ ‫] ﳏﺒﺲ‬

mahkûk (A.) [ ‫] ﳏﮑﻮک‬

hapishane. kazılmış, kazılarak yazılmış, yontulmuş.

mahlul (A.) [ ‫] ﳏﻠﻮل‬

erimiş, çözülmüş, hallolmuş.

mahşer (A.) [ ‫]ﳏﺸﺮ‬

kıyamet yeri, aşırı kalabalık.

mamûr (A.) [ ‫] ﻣﻌﻤﻮر‬

bayındır, imar edilmiş.

mahrum (A.) [ ‫] ﳏﺮوم‬ mamâfih (A.) [ ‫] ﻣﻊ ﻣﺎﻓﻴﻪ‬

mariz (A.) [ ‫] ﻣﺮﻳﺾ‬

maslahat (A.) [ ‫] ﻣﺼﻠﺤﺖ‬

yoksun. bununla birlikte. hasta. iş, dirlik düzenlik.

92

mazille (A.) [ ‫] ﻣﻈﻠﻪ‬

kıldan yapılma büyük çadır.

mazur (A.) [ ‫] ﻣﻌﺬور‬

özürlü.

mechûl (A.) [ ‫] ﳎﻬﻮل‬

bilinmeyen.

medyûn (A.) [ ‫] ﻣﺪﻳﻮن‬

borçlu.

mebhût (A.) [ ‫] ﻣﺒﻬﻮت‬ mecmû’ (A.) [ ‫] ﳎﻤﻮع‬

şaşkın. toplam, tümü.

mehîb (A.) [ ‫] ﻣﻬﻴﺐ‬

heybetli.

melun (A.) [ ‫] ﻣﻠﻌﻮن‬

lanet olası.

melâl (A.) [ ‫] ﻣﻼل‬

menâsıb (A.) [ ‫] ﻣﻨﺎﺻﺐ‬

sıkıntı, usanma. makamlar.

menâzır (A.) [ ‫] ﻣﻨﺎﻇﺮ‬

manzaralar.

meserret (A.) [ ‫] ﻣﺴﺮت‬

sevinç.

merdümgiriz (F.) [ ‫] ﻣﺮﻣﮕﺮﻳﺰ‬

insanlardan kaçan.

meshûr (A.) [ ‫] ﻣﺴﺤﻮر‬

büyülenmiş.

meş’um (A.) [ ‫] ﻣﺸﺌﻮم‬

uğursuz, şom.

meşreb (A.) [ ‫] ﻣﺸﺮب‬

yaratılış, tabiat, içme yeri.

mevhûm (A.) [ ‫] ﻣﻮﻫﻮم‬

asılsız, kuruntuya dayalı.

meyus (A.) [ ‫] ﻣﺄﻳﻮس‬

umutsuz, üzgün.

mesrûr (A.) [ ‫] ﻣﺴﺮور‬

meşhed (A.) [ ‫] ﻣﺸﻬﺪ‬

mevcûdiyyet (A.) [ ‫] ﻣﻮﺟﻮدﻳﺖ‬ mevzun (A.) [ ‫] ﻣﻮزون‬

sevinçli. şehit düşülen yer. var olma, varlık. biçimli, düzgün, vezinli.

minvâl (A.) [ ‫] ﻣﻨﻮال‬

tarz, yol.

muamele (A.) [ ‫]ﻣﻌﺎﻣﻠﻪ‬

işlem, davranış.

mu’tâd (A.) [ ‫] ﻣﻌﺘﺎد‬

muamma (A.) [ ‫] ﻣﻌﻤﺎ‬

mubassır (A.) [ ‫] ﻣﺒﺼﺮ‬

alışılmış. bilmece. okul düzenini sağlayan görevli.

muğber (A.) [ ‫] ﻣﻐﱪ‬

kırgın, gücenik.

muhayyel (A.) [ ‫] ﳐﻴﻞ‬

hayal edilen.

muhafaza (A.) [ ‫] ﳏﺎﻓﻈﻪ‬

mukarin (A.) [ ‫] ﻣﻘﺎرن‬ munis (A.) [ ‫] ﻣﻮﻧﺲ‬

murakabe (A.) [ ‫] ﻣﺮاﻗﺒﻪ‬

koruma. bitişik, ulaşmış, erişmiş. cana yakın, alışılmış. denetim, kendi iç dünyasına dalma. 93

murassa (A.) [ ‫] ﻣﺮﺻﻊ‬

değerli taşlarla süslenmiş.

mustatîl (A.) [ ‫] ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ‬

istitâle eden, uzayan, (geo.) *dikdörtgen.

musahabe (A.) [ ‫] ﻣﺼﺎﺣﺒﻪ‬

konuşma, sohbet etme.

mutâbık (A.) [ ‫] ﻣﻄﺎﺑﻖ‬

uyan, uyumlu.

muttasıl (A.) [ ‫] ﻣﺘﺼﻞ‬

sürekli, durmadan.

mutedil (A.) [ ‫] ﻣﻌﺘﺪل‬ muzlim (A.) [ ‫] ﻣﻈﻠﻢ‬

ılıman, mülayim, hoşgörülü. karanlık.

mübin (A.) [ ‫] ﻣﺒﲔ‬

açıklayan, açıklayıcı.

mücellâ (A.) [ ‫] ﳎﻼ‬

cilalı.

mühlik (A.) [ ‫] ﻣﻬﻠﮏ‬

öldürücü.

müncemid (A.) [ ‫] ﻣﻨﺠﻤﺪ‬

donuk.

mücehhez (A.) [ ‫] ﳎﻬﺰ‬

müdâhin (A.) [ ‫] ﻣﺪاﻫﻦ‬ mümessil (A.) [ ‫] ﳑﺜﻞ‬ münfail olmak [ ‫اوﳌﻖ‬

münhal (A.) [ ‫] ﻣﻨﺤﻞ‬

‫] ﻣﻨﻔﻌﻞ‬

münsecim (A.) [‫] ﻣﻨﺴﺠﻢ‬

donanmış. müdahene eden, yüze gülen, dalkavuk. Temsilci, sınıf temsilcisi. gücenmek, alınmak. boş, açık. insicamlı, düzgün.

müntehî (A.) [ ‫] ﻣﻨﺘﻬﻰ‬

nihayet bulan, sona eren, biten, son, en.

müstehzi (A.) [ ‫] ﻣﺴﺘﻬﺰی‬

alaycı.

mürüvvet (A.) [ ‫] ﻣﺮوت‬

müstevfâ (A.) [ ‫] ﻣﺴﺘﻮﰱ‬

insanlık, iyilik. kâfi derecede, yeteri kadar, tam.

müteakib (A.) [ ‫] ﻣﺘﻌﺎﻗﺐ‬

ardından.

mütehayyil A.) [ ‫] ﻣﺘﺨﻴﻞ‬

tahayyül eden, hayâle dalan, hayal kuran.

mütenasib (A.) [ ‫] ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ‬

uygun, uyumlu.

mütevâzin (A.) [ ‫] ﻣﺘﻮازن‬

oranlı, uyumlu, dengeli.

mütevekkil (A.) [ ‫] ﻣﺘﻮﮐﻞ‬

tevekkül eden, her işini Tanrı’nın iradesine bırakan.

mütefekkir (A.) [ ‫] ﻣﺘﻔﮑﺮ‬ mütehayyir (A.) [ ‫] ﻣﺘﺤﲑ‬ mütenâzır (A.) [ ‫] ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ‬

müteveccih (A.) [ ‫] ﻣﺘﻮﺟﻪ‬ mütevellid (A.) [ ‫] ﻣﺘﻮﻟﺪ‬

müvekkel (A.) [‫] ﻣﻮﻛﻞ‬

müzeyyen (A.) [ ‫] ﻣﺰﻳﻦ‬

düşünür, düşünceli. şaşkın, şaşırmış. birbirine bakan, simetrik. dönük, yönelik. doğan, ileri gelen, kaynaklanan. vekil tâyin edilen, vekil edilen kimse. süslü, ziynetli.

94

N

nâmüsaid (F.-A.) [ ‫] ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ‬ nefha (A.) [ ‫] ﻧﻔﺤﻪ‬

Nefs-ül-emr

nekahet (A.) [ ‫] ﻧﻘﺎﻫﺖ‬

nezâret (A.) [ ‫] ﻧﻈﺎرت‬

uygun olmayan. üfürme. bu işin aslı, özü. hastalıktan sonraki tehlikeli geçiş dönemi. nazırlık, gözetme.

nigâh (F.) [ ‫] ﻧﮕﺎﻩ‬

bakış.

niyâz (F.) [ ‫] ﻧﻴﺎز‬

yalvarma, dua.

nümayiş (F.) [ ‫] ﳕﺎﻳﺶ‬

gösteri.

nisyân (A.) [ ‫] ﻧﺴﻴﺎن‬

nücum (A.) [ ‫] ﳒﻮم‬

unutma, unutulma. yıldızlar, astoroloji.

P

pâyân (F.) [ ‫] ﭘﺎﻳﺎن‬

son.

peydâ (F.) [ ‫] ﭘﻴﺪا‬

ortada, açıkta.

pinhan (F.) [ ‫] ﭘﻨﻬﺎن‬

gizli, saklı.

perver (F.) [ ‫] ﭘﺮور‬

peyker (F.) [ ‫] ﭘﻴﮑﺮ‬ puhte (F.) [ ‫] ﭘﺨﺘﻪ‬

yetiştiren, eğiten, büyüten, besleyen. yüz. pişmiş, pişkin, olgun.

R

rabt (A.) [ ‫] رﺑﻂ‬

bağlama.

ram (F.) [ ‫] رام‬

itaat eden, boyun eğen.

râyihâdâr (A.-F.) [ ‫] راﳛﻪ دار‬

kokulu.

râyiha (A.) [ ‫] راﳛﻪ‬

koku.

refik (A.) [ ‫] رﻓﻴﻖ‬

arkadaş, yoldaş.

remiz (A.) [ ‫] رﻣﺰ‬

sembol, işaret, rumuz.

ricâl (A.) [ ‫] رﺟﺎل‬

erkekler, üst düzeyde bulunanlar.

reftâr (F.) [ ‫]رﻓﺘﺎر‬

revzen (F.) [ ‫] روزن‬ ridâ (A.) [ ‫] ردا‬

rie (A.) [ ‫] رﺋﻪ‬

rikkat (A.) [ ‫] رﻗﺖ‬

gidiş, davranış. pencere. örtü, hırka, derviş postu. akciğer. incelik, hassaslık, acıma.

95

S

sa’y (A.) [ ‫] ﺳﻌﯽ‬

çalışma, çaba gösterme.

safvet (A.) [ ‫] ﺻﻔﻮت‬

saflık, temizlik, arılık.

sadme (A.) [ ‫] ﺻﺪﻣﻪ‬

çarpma, vurma, tokuşma, musibet.

sahra (A.) [ ‫] ﺻﺤﺮا‬

çöl, kır.

sâil (A.) [ ‫] ﺳﺎﺋﻞ‬

dilenci, soran, akan.

sâkit (A.) [ ‫] ﺳﺎﮐﺖ‬

suskun.

sâika (A.) [ ‫] ﺳﺎﻋﻘﻪ‬

sakil (A.) [ ‫] ﺛﻘﻴﻞ‬

salib (A.) [ ‫] ﺻﻠﻴﺐ‬

yıldırım. ağır, hoş olmayan, yakışmayan. haç.

sâlis (A.) [ ‫] ﺛﺎﻟﺚ‬

üçüncü.

sâniyen (A.) [ ‫] ﺛﺎﻧﻴﺎ‬

ikincisi, ikinci olarak.

sânih (A.) [ ‫] ﺳﺎﻧﺢ‬

savlet (A.) [ ‫] ﺻﻮﻟﺖ‬ sayha (A.) [ ‫] ﺻﻴﺤﻪ‬

sem’ (A.) [ ‫] ﲰﻊ‬

zihin ve fikirde hâsıl olup çıkan, fikre doğan. akın, saldırı. haykırış. işitme, kulak.

senâ (A.) [ ‫] ﺛﻨﺎ‬

övgü.

ser-tîz (F.) [‫] ﺳﺮﺗﻴﺰ‬

ucu, baştarafı sivri olan; keskin.

sıraca [‫]ﺻﲑاﺟﺎ‬

(dâ-ül-hanes) insan ve hayvanda kıl ve tüy döken bir

sermest (F.) [ ‫] ﺳﺮﻣﺴﺖ‬ servistân (F.) [ ‫] ﺳﺮوﺳﺘﺎن‬

sirâyet (A.) [ ‫] ﺳﺮاﻳﺖ‬

sarhoş. servilik. hastalık. bulaşma, geçme.

Ş

şâhrâh (F.) [ ‫] ﺷﺎﻫﺮاﻩ‬ şebâb (A.) [ ‫] ﺷﺒﺎب‬

anayol. gençlik.

şefîk (A.) [ ‫] ﺷﻔﻴﻖ‬

müşfik, şefkatli.

şehîk (A.) [ ‫] ﺷﻬﻴﻖ‬

nefesi içeri alırken seslenme; hıçkırık, soluk alma.

şerâit (A.) [ ‫] ﺷﺮاﺋﻂ‬

koşullar.

şehbâl (F.) [ ‫] ﺷﻬﺒﺎل‬ şekvâ (A.) [ ‫] ﺷﮑﻮا‬

şitâbân (F.) [ ‫] ﺷﺘﺎﺑﺎن‬

kanattaki en uzun tüy. şikayet, sızlanma. koşan, seğirten.

96

şuâ (A.) [ ‫] ﺷﻌﺎع‬

şuûn (A.) [ ‫] ﺷﺌﻮن‬

ışın. işler, olaylar.

T

tâat (A.) [ ‫] ﻃﺎﻋﺖ‬

ibadet, itaat.

tâ-be-sabâh [ ‫] ﺗﺎ ﺑﺼﺒﺎح‬

sabaha kadar.

tabasbus (A.) [ ‫] ﺗﺒﺼﺒﺺ‬

yardakçılık, yaltaklanma.

tahassür (A.) [ ‫] ﲢﺴﺮ‬

özlem duyma, üzülme.

tahaşşüd [ ‫] ﲢﺸﺪ‬

birikme, yığılma, toplanma.

tahtelbahir (A.) [ ‫] ﲢﺖ اﻟﺒﺤﺮ‬

denizaltı.

tahassüs (A.) [ ‫] ﲢﺴﺲ‬ tahkik (A.) [ ‫] ﲢﻘﻴﻖ‬

takallüs (A.) [ ‫] ﺗﻘﻠﺺ‬

duygulanma, hislenme. araştırma, gerçeği arama. kasılma.

târâc (F.) [ ‫] ﺗﺎراج‬

yağma.

târümâr (F.) [ ‫] ﺗﺎروﻣﺎر‬

dağınık, perişan.

tarâvet (A.) [ ‫] ﻃﺮاوت‬

tâûn (A.) [ ‫] ﻃﺎﻋﻮن‬

tazelik. veba.

tayf (A.) [ ‫] ﻃﻴﻒ‬

korkudan karanlıkta görünen hayalet.

tebdîl (A.) [ ‫] ﺗﺒﺪﻳﻞ‬

değiştirme, dönüştürme, değişiklik.

teb’îd (A.) [ ‫] ﺗﺒﻌﻴﺪ‬

tedrîsât (A.) [ ‫] ﺗﺪرﻳﺴﺎت‬

uzaklaştırma, sürgün etme. öğretim.

tefrika (A.) [ ‫] ﺗﻔﺮﻗﻪ‬

bölücülük, ayrılma.

tekâpu (F.) [ ‫] ﺗﮑﺎﭘﻮ‬

telaş, koşuşturma, dalkavukluk.

tehevvür (A.) [ ‫] ﻮر‬

tekmîl (A.) [ ‫] ﺗﮑﻤﻴﻞ‬ telakkî (A.) [ ‫] ﺗﻠﻘﯽ‬

küplere binme, köpürme. tamamlama, bütün, tüm. anlayış, görüş, değerlendirme.

telkîn (A.) [ ‫] ﺗﻠﻘﲔ‬

öğretme, kulağına anlatma.

temennâ [‫]ﲤﻨﺎ‬

eli başa götürerek verilen selam.

tevekkel [ ‫] ﺗﻮﻛﻞ‬

işi oluruna bırakan, kaderine razı olan.

temdîd (A.) [ ‫] ﲤﺪﻳﺪ‬

terakkî (A.) [ ‫] ﺗﺮﻗﯽ‬ tevhîd (A.) [ ‫] ﺗﻮﺣﻴﺪ‬

uzatma, süre uzatma. ilerleme, gelişme. birleştirme, Tanrı’yı bir bilme.

97

tezâhür (A.) [ ‫] ﺗﻈﺎﻫﺮ‬ tezyîn (A.) [ ‫] ﺗﺰﻳﲔ‬

ortaya çıkma, belirme. süsleme, süslenme.

U

ulvî (A.) [ ‫] ﻋﻠﻮی‬

yüce.

uzlet (A.) [ ‫] ﻋﺰﻟﺖ‬

köşesine çekilme.

ummân (A.) [ ‫] ﻋﻤﺎن‬

okyanus.

Ü

ülfet (A.) [ ‫] اﻟﻔﺖ‬

dostluk, kaynaşma, görüşme, konuşma.

V

vâhî (A.) [ ‫] واﻫﯽ‬

yararsız.

vâzıh (A.) [ ‫] واﺿﺢ‬

açık, net.

vahîm (A.) [ ‫] وﺧﻴﻢ‬ vecd (A.) [ ‫] وﺟﺪ‬

korkunç. coşku.

Y

yegâne (F.) [ ‫] ﻳﮕﺎﻧﻪ‬

biricik.

Z

za’fî (A.) [ ‫] ﺿﻌﻔﯽ‬

zayıflıkla ilgili, zaaf ile ilgili.

zavâhir (A.) [ ‫] ﻇﻮاﻫﺮ‬

dış yüzler.

zalâm (A.) [ ‫] ﻇﻼم‬

karanlık.

zefir (A.) [ ‫] زﻓﲑ‬

göğüs geçirme, nefes verme, soluğu dışarı verme.

ziyâ’ (A.) [ ‫] ﺿﻴﺎء‬

ışık.

zîkudret (A.) [ ‫] ذی ﻗﺪرت‬ zühûl (A.) [ ‫] ذﻫﻮل‬

züll (A.) [ ‫] ذل‬

güçlü, kudretli. dalgınlıkla unutma. alçalma, alçaklık, düşkünlük, zillet.

98

KAYNAKÇA

• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Eski ve Yeni Harflerle 5. Ofset Baskı, Ankara, 1982. • Ergin, Prof. Dr. Muharrem, Osmanlıca Dersleri, Boğaziçi Yayınları, 41. Baskı, İstanbul, 2011. • İmlâ Lûgati, Dil Encümeni Tarafından Tertip Edilmiştir, Cüz:5, İstanbul Devlet Matbaası, 1928. • Timurtaş, Prof. Dr. Faruk, Osmanlı Türkçesine Giriş, Alfa Yayım Dağıtım, 27. Baskı, İstanbul, 2008. • Timurtaş, Prof. Dr. Faruk, Osmanlı Türkçesi Metinleri, Umur Reklamcılık ve Matbaacılık, 4. Baskı, İstanbul, 1986. • Aksoyak, İ. Hakkı, Osmanlı Türkçesi Okuma Kitabı, Graffiker Yayınları, 6. Baskı, Ankara, 2010. • Özkan, Prof. Dr. Mustafa, Enfel Doğan, Fatih Kemik, Mustafa Uluçay, Çözümlemeli Osmanlı Türkçesi Metinleri, Çağrı Yayınları, İstanbul, 2003. • Akkoyunlu, Prof. Dr. Ziyat, Kolay Osmanlıca, İldem Yayınları, Ankara, 2009. • Kurt, Prof. Dr. Yılmaz, Osmanlıca Dersleri, Akçağ Yayınları, 12. Baskı, Ankara, 2009. • Örs, Derya, Ahmet Eryüksel, Hicabi Kırlangıç, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü (Ciltli), Gün Yayıncılık, Ankara, 2006. http://malikasap.blogcu.com/odemis-efesi-www-malikasap-com/3436094

99

‫‪40‬‬

‫ارنكوينده بهار‬

‫جانان آرامزده بر آدكدى‪٬‬‬ ‫شريين كىب حسن وآنه عنوان‬ ‫بر ساحله هم شرفدى‪ ٬‬هم شان‪٬‬‬ ‫پارالتديغى حافظه مده هر آن‬ ‫بر شعرى خاطرالتان قاديندى‪.‬‬

‫موسم ايىي كائنات ايىي يدى‪٬‬‬ ‫ييلديزلر او يانده‪ ٬‬بز بو يانده‪٬‬‬ ‫خوليا كىب خوش كچن زمانده‬ ‫صاندم كه كوزللكك جهانده‬ ‫بر سلطنتك كوزللكىيدى‪.‬‬

‫دوغمشدى ايچمده تا دريندن‬ ‫ييلديزلرى ماوى بر مسانك‪.‬‬ ‫حظيله خراب ايدم أداكك‪٬‬‬ ‫حاال متخيلم صداكك‬ ‫كوكلمده قاالن عكسلرندن‪.‬‬

‫استانبولك اويله در هبارى‪٬‬‬ ‫بر عشق اوىل ويردى آشنالق‪٬‬‬ ‫آيلرجه خيال ايچنده قالدق‪٬‬‬ ‫ظنمجه ارنكوينده آرتيق‪.‬‬ ‫كورمز فلك اويله بر هبارى‪.‬‬ ‫حيىي كمال‬

‫‪94‬‬

‫‪39‬‬

‫عطرى‬ ‫بويوك عطرى يه اسكليلر ديرلر‪:‬‬ ‫بزم اوز موسقمزك پريى‪.‬‬ ‫او قادار خلقى سوق ايدوب ير ير‪٬‬‬ ‫او شفق وقتنك جهانكريى‪٬‬‬ ‫نيجه بايرملرك صباح ايركن‬ ‫كوكى طوپ سسلريله كورلركن‪.‬‬ ‫سويلمش سلطنتلى تكبريى‬

‫قيصقانوب كيزله مش قضا و قدر‬ ‫بلكه بيكدن زياده بسته سىن‪.‬‬ ‫بزه مرياثى قالدى يكرمى اثر‪٬‬‬ ‫نعتيدر اك مهيىب‪ ٬‬اك دريىن‪٬‬‬ ‫واقعا ىن‪ ،‬قدم كلنجه ديله‬ ‫خيزالنان مولوى مساعيله‬ ‫يدى قات عرشه چيقمش آييىن‪.‬‬

‫تا بوديندن عراقه مصره قادار‬ ‫فتح ايديلمش اوزاق ديارلردن‬ ‫وطن افقنده حر اسن روزكار‬ ‫سس كوتورمش بوتون هبارلردن‪.‬‬ ‫او دها اويله طوپالمش كه بزى‬ ‫يدى يوز ييل سورن حكايه مزى‬ ‫ديكله مش اختيار چنارلردن‪.‬‬

‫او كه بر احتشاملى دنيايه‬ ‫سس و تل قدرتيله حاكمدى‪٬‬‬ ‫عادتا بكزه يور معمايه‪٬‬‬ ‫علمامزده بيلميور كيمدى‪.‬‬ ‫او اثرلر بوكون دفينه ميدر؛‬ ‫ابديتده بر خزينه ميدى ‪٬‬‬ ‫بر بيلن وار مى نرده در شيمدى؟‬

‫موسيقيسنده بر طرفدن دين‬ ‫بر طرفدن بوتون حيات آقمش‪.‬‬ ‫هر طرفدن بوغاز او شهر آيني‪٬‬‬ ‫ماوى طوجنه يله كور فرات آقمش‪.‬‬ ‫نيجه سسلرله كوك و يرلرمز‪٬‬‬ ‫حزمنز‪ ٬‬شوقمز‪ ٬‬ظفرلرمز‪٬‬‬ ‫بزه بكزه ر او كائنات آقمش‪.‬‬

‫اويله بر موسيقى ىي اورتن اولوم‬ ‫بر تسلى برياقمز انسانده‪.‬‬ ‫حمتمل كورميور هنوز كوكلم‪٬‬‬ ‫چوق ساعتلر كچنجه هجرانده‬ ‫دوشولور بر خياله ذوق آلينري‪:‬‬ ‫بلكه حاال او بسته لر چالينري‬ ‫كميلر كچمني بر عمانده‪.‬‬

‫دنكله دم چوق زمان نواكارى‬ ‫بر ترمن كه هم ككيش‪ ٬‬هم شوخ‪.‬‬ ‫داغيلريكن نوانك اسرارى‬ ‫باشاليور شرق افقلرنده وضوح‪٬‬‬ ‫مست اولوب سوزلرنده هر هجه دن‬ ‫يوله دومشش برر برر كيجه دن‬ ‫يورييور فجره اللى ميليون روح‬

‫يجيى كمال‬

‫‪93‬‬

‫‪38‬‬

‫نرده سك‬ ‫كيجه لني بر سس بوله ر اويقومى‪٬‬‬ ‫ايچم اورپرمه يله دوالر‪« :‬نرده سن؟»‬ ‫آرايورم ييللر وار كه بن اوىن‪٬‬‬ ‫عاشقييم بىن چاغران بو سسك‬ ‫كون اولور سورويوب بىن دربدر‬ ‫بو سس روزكارلره قاريشري كيدر‪.‬‬ ‫كون اولور پيشمدن يورور برابر‪٬‬‬ ‫آكسزين هايقريير بكا‪« :‬نرده سك؟»‬ ‫بوتون سوكيلرى آتيپ ايچمدن‪٬‬‬ ‫وارلغمى يالكز اوكا ويردم بن‪.‬‬ ‫الويرير كه بر كون بكا دريندن‪٬‬‬ ‫تا دريندن بر كون بكا «كل!» ديسني‪.‬‬ ‫احمد قتسى‬

‫‪92‬‬

‫‪37‬‬

‫سه ره ناد‬ ‫يشيل پنجره كدن بر كل آت بكا‪٬‬‬ ‫ايشيقلرله دولسون قلبمك ايچى‪.‬‬ ‫كلدم ايشثه موسم كىب قاپيكه‪٬‬‬ ‫كوزلرمده بولوط‪ ٬‬صاچلرمده چيك‪.‬‬

‫بر قوش سسى كلري دوداقلركدن‪٬‬‬ ‫كوزلرك كوكلمده آچان نركسلر‪.‬‬ ‫دوشن بر اوپوشدر ياكاقلرندن‪٬‬‬ ‫مور آقاسيه لرده اورپره ن سحر‪.‬‬

‫آچيالن بر كلسك سن ياپراق ياپراق‪٬‬‬ ‫بن عشقمله هبار كتريدم سكا‪.‬‬ ‫طوزىل يوللرندن كچديكم اوزاق‬ ‫اقليمدن شرقيلر كتريدم سكا‪.‬‬

‫پنجره كدن بر كل آتديغك زمان‬ ‫ايشيقلرله دوالجق قلبمك ايچى‪.‬‬ ‫كچيورم موسم كىب قاپيكدن‪٬‬‬ ‫كوزلرمده بولوط‪ ٬‬صاچلرمده چيك‪.‬‬

‫شفاف داماللرله تيرته ين آغري‬ ‫غنجه نك آلتنده بوكوملش هرساق‬ ‫سنكچون داللردن سوزولن عطر‪٬‬‬ ‫سنكچون يامسني قرنفيل زنبق‪.‬‬

‫احمد محب‬

‫‪91‬‬

‫‪36‬‬

‫حكايه‬ ‫آقشاملرى أشقيالر باصاردى‪.‬‬ ‫بن بو يوزدن يالكزلغى هيچ سومم‪٬‬‬ ‫قونوش براز‪.‬‬

‫سنك دوداقلرك پنبه‬ ‫اللرك بياض‪٬‬‬ ‫آل طوت اللرمى ببك‬ ‫طوت براز‪.‬‬

‫بنم دوغديغم كويلرده‬ ‫انسانلر كومله سىن بيلمزدى‪.‬‬ ‫بن بو يوزدن بويله ناچار قاملشم‪٬‬‬ ‫كولدور براز‪.‬‬

‫بنم دوغديغم كويلرده‬ ‫جويز آغاچلرى يوقدى‪.‬‬ ‫بن بو يوزدن سرينلكه حسرمت‪.‬‬ ‫اوقشا براز‪.‬‬

‫سن توركيه كىب آيدنلق و كوزلسك‪٬‬‬ ‫بنم دوغديغم كويلرده كوزلدى‪٬‬‬ ‫سنده آكالت دوغديغك يرلرى‪٬‬‬ ‫آكالت براز‪.‬‬

‫بنم دوغديغم كويلرده‬ ‫بوغداى تاراللرى يوقدى‪.‬‬ ‫داغيت صاچلركى ببك‪٬‬‬ ‫صاوور براز‪.‬‬

‫جاهد كوله بى‬

‫بنم دوغديغم كويلرده‬ ‫مشال روزكارلرى اسه ردى‪٬‬‬ ‫و بو يوزدن دوداقلرم چاتالقدر‪٬‬‬ ‫اوپ براز‪.‬‬ ‫بنم دوغديغم كويلرى‬

‫‪90‬‬

‫‪35‬‬

‫اوتوز بش ياش شعرى‬

‫ياش اوتوز بش يولك ياريسى ايدر‪،‬‬ ‫دانته كىب اورتاسنده يز عمرك‪٬‬‬ ‫ده ليقانلى چاغمزده كى جوهر‪٬‬‬ ‫يالورمق ياقارمق نافله بو كون‪٬‬‬ ‫كوزكك ياشنه باقمادن كيدر‪.‬‬

‫جاهد صدقى طاراجنى‬

‫شققلرمه قار مى ياغدى نه وار؛‬ ‫بنم مى أللهم بو چيزكيلى يوز؟‬ ‫يا كوزلر آلتنده كى مور حلقه لر!‬ ‫نه دن بويله دمشان كورونورسكز‬ ‫ييللر ييلى دوست بيلديكم آينه لر؟‬

‫كوك يوزينك باشقه رنكىده وارمش‪...‬‬ ‫كچ فرق ايتدم طاشك سرت اولديغىن‬ ‫صو انساىن بوغار آتش ياقارمش‪٬‬‬ ‫هر دوغان كونك بر درد اولديغىىن‬ ‫انسان بو ياشه كلنجه آكالرمش‪.‬‬

‫زمانله ناصل دكيشيور انسان‪..‬‬ ‫هانكى رمسمه باقسم بن دكلم‪.‬‬ ‫نرده او كونلر او شوق او هيجان؛‬ ‫بو كولر يوزىل آدام بن دكلم‪.‬‬ ‫ياالندر قايغيسز اولديغم‪ ٬‬ياالن؟‬

‫آيوا صارى‪ ٬‬نار قريمزى‪ ٬‬صوك هبار‪٬‬‬ ‫هر ييل براز داها بنمسه ديكم‪.‬‬ ‫نه دونوب دورويور هواده قوشلر‪٬‬‬ ‫نردن چيقدى بو جنازه‪ ٬‬اولن كيم؟‬ ‫بو قاچنجى باغچه كوردم تارمار؟‬

‫خيال ميال شيلردن ايلك عشقمز‪٬‬‬ ‫خاطره سى بيله ياباجنى كلري؛‬ ‫حياته برابر باشالديغمز‬ ‫دوستلرله ده يوللر آيريلدى بر بر؛‬ ‫كتدكجه آرتيور يالكزلغمز‪.‬‬

‫نيلرسك اولوم هركسك باشنده‪.‬‬ ‫اويودك اويانامادك اوالجق‪.‬‬ ‫كيم بيلري نرده‪ ٬‬ناصل‪ ٬‬قاچ ياشنده‪٬‬‬ ‫بر منازلق سلطنتك اوالجق‪٬‬‬ ‫ختت مثاىل او مصال طاشنده ‪...‬‬ ‫جاهد صدقى‬ ‫‪89‬‬

‫‪34‬‬

‫بر كيجه‬

‫ديركن‪ ،‬بويومش‪ ،‬قريقنه كلمشدى كه اوكسوز‪،‬‬ ‫باشلرده كزن قانلى آياقلر صويه ايردى!‬ ‫بر نفخه ده انسانلغى قورتاردى او معصوم‪،‬‬ ‫بر محله ده قصريلرى‪ ،‬كسرالرى سردى!‬ ‫عجزك كه‪ ،‬ازيلمكدى بوتون حقّى‪ ،‬ديريلدى؛‬ ‫ظلمك كه‪ ،‬زوال عقلنه كلمزدى‪ ،‬كربدى!‬ ‫عامللره رمحتدى‪ ،‬أوت‪ ،‬شرع مبيىن‪،‬‬ ‫شهبالىن عدل ايسته يه نك يوردينه كردى‪.‬‬ ‫دنيا نه يه صاحبسه‪ ،‬اونك ويركيسيدر هپ؛‬ ‫مديون اوكا مجعيىت‪ ،‬مديون اوكا فردى‪.‬‬ ‫مديوندر او معصومه بوتون بر بشريّت‪...‬‬ ‫يا رب‪ ،‬بيزى حمشرده بو اقرار ايله حشرايت‪.‬‬

‫اون دورت عصر ّاول‪ ،‬ينه بر بويله كيجه يدى‪،‬‬ ‫قومدن‪ ،‬آيك اون دوردى‪ ،‬بر اوكسوز چيقيويردى!‬ ‫لكن‪ ،‬او نه خسراندى كه‪ :‬حس ايتمدى كوزلر؛‬ ‫قاچ بيك سنه در‪ ،‬حال بو كه‪ ،‬بكلشمه ده لردى!‬ ‫نردن كوره جكلر؟ كوره مزلردى طبيعى‪:‬‬ ‫كره‪ ،‬ظهور ايتديكى چول اك صاپا يردى؛‬ ‫بر ّ‬ ‫كره ده ‪ ،‬معمورهء دنيا‪ ،‬او زمانلر‪،‬‬ ‫بر ّ‬ ‫حبرانلر ايچنده يدى‪ ،‬بو كوندن ده برتدى‪.‬‬ ‫صريتالنلرى كچمشدى بشر يريتيجيلقده؛‬ ‫ديشسزمى بر انسان‪ ،‬اوىن قاردشلرى يردى!‬ ‫فوضى بوتون آفاقنه صارمشدى زمينك‪،‬‬ ‫صالغيندى‪ ،‬بو كون شرقى ييقان‪ ،‬تفرقه دردى‪.‬‬

‫حلوان ‪ ۱۱‬ربيع االول ‪۱۳4۷‬‬ ‫محمد عاكف‬

‫‪88‬‬

‫يوق وصلمه امكان!‬ ‫يوللرده صرارمش داغيالن كللره صوردم‪،‬‬ ‫سنبللره صوردم‪،‬‬ ‫لب بسته و هجرانزده بلبللره صوردم؛‬ ‫ بيلمه م كه بولوطلرده مى كوكلرده مى پنهان ‪-‬‬‫ايواه‪ ،‬جواب ويرمه ديلر‪ :‬نرده او فتان؟‬ ‫صوردم كيجه ييلديزلر اوزاقدن باقيوردى‪،‬‬ ‫داغلرده پيكارلر آقيوردى‪،‬‬ ‫بر كويلو قادين يرده بر آتش ياقيوردى‪..‬‬ ‫بردن بره ييلديزلر اوچوب اولدى كريزان‪،‬‬ ‫مبهوت قادين‪ .‬صوصدى پيكارلرده كى احلان!‬ ‫كزدم‪ ،‬آرادم هر يرى بر فرطينه اولدم؛‬ ‫بيهوده يورولدم‬ ‫يالكز شوىن كوردم‪ ،‬شوىن بولدم‪،‬‬ ‫يالكز شوىن دوميقده مي أآلن‪:‬‬ ‫هجران‪ ..‬ينه هجران‪ ..‬ينه هجران!‬ ‫صباح اوياندم‪ ،‬اودام بوشدى نيم مظلمدى؛‬ ‫يوقدى هيچ كيمسه دن أثر شيمدى‪.‬‬ ‫بن اويوركن ياتاقده آسوده‪،‬‬ ‫دومانلرى جاملرى اورمتش برر بياض پرده‪...‬‬ ‫آرادم‪ :‬اختيار عجب نرده؟‬ ‫يوقدى هيچ بر أثر‪ ..‬قفسلرده‬ ‫ساده بوزدن عصا قرييقلرى وار‪،‬‬ ‫آچيق قاالن قاپيمك‬ ‫كنارلرنده بياض‪ ،‬حمرتم بياض صاچلر!‪..‬‬

‫ سكا مشؤم بر خرب درويش‪،‬‬‫سوكيلك كيتدى چوق زمان اول!‬ ‫بللى يورغونسك اختيار‪ ،‬بكا كل!‬ ‫مسافر اول بو كيجه!‬ ‫چيلديران فرطينايله كيتدكجه‬ ‫ديشارده صانكه قاراكلقده آرتييور‪ ،‬مدهش!‬ ‫بلكه حجرمده مضطرب روحك‬ ‫بوالجقدر براز حضور و سكون‪...‬‬ ‫اودامده بر كوشه نك كولكه سنده كيزلندى‪.‬‬ ‫اودامده هر يره قسوتلى بر سكوت ايندى‪.‬‬ ‫كچدى سس سزجه بر زمان آرادن‪..‬‬ ‫ديدم كه‪ :‬مامتى‪ ،‬هجراىن ىب هنايه اوالن‬ ‫بو عشقك ايسته يورم آكالمق فسانه سىن‪،‬‬ ‫ديكله مك نايكك ترانه سىن!‬ ‫ترمن ايتمه ىي آرزو ايدرميسك دوستم؟‬ ‫سىن رومحله ايشته ديكله يورم‪:‬‬ ‫ ‬ ‫ترمن‬ ‫صرصرلره مهراه‪ ،‬بويوك داغلرى آشدم‪،‬‬ ‫چيغلرله دوالشدم‪،‬‬ ‫ صاندم كه شتامبله بر اميده ياناشدم‪.‬‬‫آعصار كلوب كچدى؛ فقط بوملادى پايان‬ ‫رومحده كه هجران!‬ ‫سرمست اوالرق كچمش افقلردن او دلرب؛‬ ‫قوشلرله چيچكلرله برابر‪..‬‬ ‫ بيلمم نه يه اوملش بكا مغرب؟‬‫بيهوده ‪-‬دميش‪ -‬اوملاسني آرقاده شتابان؛‬

‫اورخان سيفى‬ ‫‪87‬‬

‫‪33‬‬

‫فرطينا و قار‬ ‫مسالر كهكشانسز!‬ ‫فيرطينا‬ ‫ انيس هبيجه ‪ -‬كوكلرده يانان جنوم سونسون!‬‫كوسته ر يكى هجوم‪ ،‬سونسون‬ ‫قودورمشسه ك ده كيزدن انتقام آل!‬ ‫مهتاب كوپكلى دالغالرده!‪..‬‬ ‫افقلردن ظالم آل!‬ ‫روحكده بر انتقام وارده‬ ‫آغاچلر ييق‪ ،‬بولوطلر چاك چاك ايت!‬ ‫بيتمه زسه بو چارپينيشله أى باد‪،‬‬ ‫بوتون دنياىي ايسرتسه ك هالك ايت!‬ ‫بيهوده ئوكمده ايتمه فرياد؛‬ ‫فقط يالكز‬ ‫داغلر‪ ،‬قايالرله كيت قوجاقالش‬ ‫بنم سسز و ايصسز‬ ‫فقط يالكز بنم سس سز حميطمدن اوزاقالش!‬ ‫شو حجرمدن چكيل‪ ،‬خوليامى بوزما!‬ ‫براق‪ ،‬يانسني شو ساكن حجره مك صولغون شعا عى؛‬ ‫بنم رؤيا مى بوزما!‬ ‫براق قالسني شو حمزون التماعى!‬ ‫نه در تتهورك اى باد‪،‬‬ ‫بو بيتمه ين فرياد‪،‬‬ ‫قار‬ ‫بو صيحه لر‪ ،‬بو غريو؟‬ ‫ديشارده يورغون آدميلر‪ ..‬چاليندى صوكره قاپيم؛‬ ‫اى ديو‪،‬‬ ‫«عجب كلن بو زمان كيم؟ « ديدم‪ ،‬كيدوب آچدم‪.‬‬ ‫قودورمشسه ك ده كيزدن انتقام آل‬ ‫كورجنه قلبمى اويناتدى بر كوچوك لرزش‪:‬‬ ‫افقلردن ظالم آل‬ ‫غريب چهره ىل‪ ،‬اعصار ديده بر درويش!‬ ‫قرييلسني چيلديران ضربه دن امواج‬ ‫ألنده بوزدن عصا‪ ،‬قولتغنده بر ىن وار؛‬ ‫بوتون ساحللر اولسون حمو و تاراج!‪..‬‬ ‫اوموزلرنده اوزون‪ ،‬مب بياض اوزون صاچلر‪...‬‬ ‫بنم يالكز اوزاقالش مسكنمدن‪،‬‬ ‫ نه وار‪ ،‬ديدم‪ ،‬نره دن كلدك اختيار‪ ،‬نه آدك؟‬‫چكيل‪ ،‬كيت روزمندن!‬ ‫نه دن بو قورقوىل يوللرده بويله كيچ قالدك؟‬ ‫اى سرسرى چكيل!‬ ‫ اوزاق‪ ،‬اوزاق‪ ..‬ديدى‪ ،‬جمهول‪ ،‬اوزاق افقلردن‪..‬‬‫رومحده منفعل‬ ‫سوروكله يور بىن رومحده دويديغم هجران!‬ ‫بر شى وار‪ ...‬آه‪ ،‬سكون ايسته رم سكون!‬ ‫قطبلرك كچه رك منجمد ده كيزلريىن‪،‬‬ ‫جمنون‬ ‫اميدميك آرادم هر طرفده ايزلريىن‪،‬‬ ‫قودورمشسه ك ده كيزدن انتقام آل‬ ‫ياباجنى يوللرك اوستنده آغالدم‪ ،‬قوشدم؛‬ ‫افقلردن ظالم آل!‬ ‫هبارك عاشقى مي «قيش» در امسم أى دوستم!‬ ‫بويوك قوشلر‪ ،‬اوزاق داغلرده قالسني آشيانسز!‬ ‫‪86‬‬

‫‪32‬‬

‫كوزلرك‬

‫رومحده كيزىل بر أملمى آرار‬

‫كوزلرميه باقوب داالن كوزلرك؟‬ ‫عقلمه كلمدك بيلمه جه صورار‪،‬‬ ‫بىن خوليالره صاالن كوزلرك‪.‬‬ ‫نكاهك كوكلمه اى پرى پيكر‪،‬‬ ‫ليال حسرتك حزنىن دوكه ر!‬ ‫قاراكلقلر كىب ييقلري‪ ،‬چوكه ر‬ ‫ايچمده ير ايدوب قاالن كوزلرك‪.‬‬ ‫حضوركده بعضاً بنلكم ارير‪،‬‬ ‫طورك خلوصمدن شبهه كوسرتير؛‬ ‫بعضاً ده نه اوملز اميدلر ويرير‬ ‫صرب و قرارمى آالن كوزلرك‪.‬‬ ‫غمزكده ظاهر اى عمرميك وارى‪،‬‬ ‫فسون حسنكك بوتون اسرارى؛‬ ‫نشر ايدر عامله رنك هبارى‬ ‫قويو منكشه يه چاالن كوزلرك!‬ ‫سحردر شبهه سز بوتون بو شيلر‪،‬‬ ‫باقشك ذهنمى پريشان ايلر‪.‬‬ ‫بكا عشق ايلندن افسانه سويله ر‬ ‫عشقه اينامنايان ياالن كوزلرك‪.‬‬

‫‪85‬‬

‫رضا توفيق‬

‫‪31‬‬

‫پك حزين بر مولد كيجه سى‬

‫‪ ۱۳‬ربيع االول ‪۱۳۳۱‬‬ ‫ييللر كچيور كه‪ ،‬يا حممد‪،‬‬ ‫حمرم اولدى!‬ ‫آيلر بزه هپ ّ‬ ‫آقشام نه كونشلى بر كيجه يدى‪..‬‬ ‫ايواه‪ ،‬اوده ليل مامت اولدى!‬ ‫عامل بو كون اوچ يوز اللى ميليون‬ ‫مظلومه يامان بر عامل اولدى‪:‬‬ ‫چكنندى حرمي پاكى شرعك؛‬ ‫ناموسه ياباجنى حمرم اولدى!‬ ‫بيننده اوتن چاكك سسندن‬ ‫بيكلرجه مناره ابكم اولدى‪.‬‬ ‫نىب معصوم‪،‬‬ ‫اهلل ايچون‪ ،‬اى ّ‬ ‫اسالمى برياقمه بويله بيكس‪،‬‬ ‫اسالمى برياقمه بويله مظلوم‪.‬‬ ‫محمد عاكف‬

‫‪84‬‬

‫دور ثالثده كى آثارى او ملعون مرضك‬ ‫قارده شم وار‪ ،‬اوده لكن بكا ديكمش كوزيىن‪:‬‬ ‫وار متاميله‪ ،‬دكل هيچ برى اكسيك عرضك‪.‬‬ ‫صانكى آتيده كى موهوم رفاهم كيده رك‪،‬‬ ‫بوتون اعراض‪ ،‬شهيقيله‪ ،‬زفرييله‪...‬‬ ‫اوىن چالقانديغى خسرانلر ايچندن چكه جك!‬ ‫ يرت!‬‫قارده شم‪ ،‬قورديغك آماىل ده ويرمكده أولوم؛‬ ‫خسته نك چهره سى ميدانده يا! انسانده مكر‬ ‫بىن كوم حفرهء نسيانه‪ ،‬بن آرتيق أولدم!‬ ‫اوملاسني حس دينيلن شى‪ ..‬او دكل لكن بز‬ ‫هانكى بر دردم ايچون آغاليه مي‪ ،‬بيلميورم‪.‬‬ ‫بوىن «تبديل هوا» ديرده نصل كونده ريرز؟‬ ‫دوكديكم ياشلرى چوق كورميكز‪ :‬مغدروم!‬ ‫شورده اوچ بش كوىن وار‪ ..‬كوندره مل‪ :‬يولده ئولور‪...‬‬ ‫او قدر سعى بليغك بو سفالتمى صوكى؟‬ ‫«كيت» دميك‪ ،‬هم‪ ،‬دوشونورسه ك نه بويوك بر ذلدر! برى اوجله اكر سويلمش اولسه يدى بوىن‪،‬‬ ‫هادى كوندرميه مل‪ ..‬وارمى فقط امكاىن؟‬ ‫چاليشوب عمرميى چيلغينجه هبا ايتمزدم‪،‬‬ ‫كيمه درد آكالديرز؟ بولسه ك آ درد آكالياىن!‬ ‫بن بو مستقبله ماضيمى فدا ايتمزدم!‬ ‫ سوزيكز طوغرى مدير بك؛ نه ياپوب ياپملى؛ تك مرمحت بيلمه ين انسانلره باق‪ ،‬يارىب‪،‬‬‫بو چوجوق كيتمليدر‪ .‬چونكه‪ ،‬امينم‪ ،‬پك پك‪،‬‬ ‫قوغيورلر بىن بر سائل آواره كىب!‬ ‫دها بر هفته ياشار‪ ،‬صوكره سرايت ده اولور؛‬ ‫ سىن بر كره قوغان يوق‪ ،‬بو سوزك پك حقسز‪.‬‬‫بويله بر خسته ىي كوندرسه ده مكتب معذور‪.‬‬ ‫«ايسته مم يولالمايك» ديرسه ك اكر‪ ،‬قال يالكز‪...‬‬ ‫ بر مبصر چاغريك‪.‬‬‫خسته سك‪...‬‬ ‫ بويورك افندم‪.‬‬‫ هم ورمم! سويله‪ ،‬نه وار صاقاليه جق؟‬‫بكا باق‪:‬‬ ‫ يوق جامن اويله دكل‪...‬‬‫خسته نك كيتمسى هر حالده موافق اوله جق‪.‬‬ ‫ اويله يا‪ ،‬هركس امحق!‬‫«سكا تبديل هوا توصيه ايتمش دوقتور‪،‬‬ ‫براقريلر مى اكر كيتمه مش اولسه م عجبا!‬ ‫كزمش اولسه ك آچيلريسك‪ »..‬دييه بر فكريىن صور‪ .‬طوغريدر‪ ،‬كيتملى مي‪ ...‬قوشديريكز بر عربه‪.‬‬ ‫«ايسته مم!» دير او‪ ،‬فقط ديكله مه‪ ،‬اقناعه چاليش‪ :‬صوك صنفدن ايكى وجدانلى رفيقك قولنه‬ ‫كيم بيلري‪ ،‬بلكه ده بيچاره چوجوق آكالمامش؟‬ ‫دايانوب چيقدى او بيچاره سفالت يولنه‪.‬‬ ‫آته رق آرقه يه بر حملهء لربيز امل‪،‬‬ ‫ شيمدى تبديل هوا وارمى بنم ايستديكم؟‬‫اوىن تبعيد ايده جك پايطونه ياقالشدى «ورم!»‬ ‫براقك حامله آرتق بىن راحت اوله مي!‬ ‫طوتدى بينديردى چوجوقلر صاره رق هر يريىن‪،‬‬ ‫اوچ بوچوق ييل بكا قاتالندى بو مكتب‪ ،‬اوچ كون‬ ‫اوپديلر كريهء مامت دوكه رك كوزلريىن‪:‬‬ ‫دها قاتالنسه قيامتمى قوپار؟ هم نه ايچون‬ ‫ چكيوير طوغرجيه استاسيونه‪...‬‬‫بىن ييللرجه بارينديرمش اوالن بر يردن‪،‬‬ ‫ يوق يوق‪ ،‬بىن تا‪،‬‬‫«اوله جكسك!» دييه قوغمق؟ بو قوغوملقدر‪ .‬بن‬ ‫كوتور استانبوله بر يرده براق كه‪ :‬غربا‪،‬‬ ‫كيمسه سز بر چوجوغم‪ ،‬نرده كيدر ير بولورم؟‬ ‫ كيمسه نك اونلره آلديرمديغى بر صريه ده‪-‬‬‫ايتمه يك‪ ،‬صوكره سوقاقلرده پريشان اولورم!‬ ‫اوزانوب اومله يه بر شيلته بولورلر اوراده!‬ ‫آنام اوملش‪ ،‬بابامك بيلميورم هيچ يوزيىن؛‬

‫محمد عاكف‬

‫‪83‬‬

‫‪30‬‬

‫خسته‬ ‫فريالمش آلىن‪ ،‬طامارلر ده برابر چيقمش!‬ ‫بت بكز كول كىب اوملش اوچه رق نور شباب؛‬ ‫او ياناقلر ايكى صولغون كله دومنش‪ ،‬ىب تاب!‬ ‫او دوداقلر موراروب قاوالمش آرتق دريسى؛‬ ‫اوزامش صاچ كىب كريپيكلرينك هر بريسى !‬ ‫قفا بر يوك كسيلوب بويننه‪ ،‬چوكمش باغرى؛‬ ‫ايكى دكنك كىب يوكسلمش اوموزلر يوقارى‪.‬‬ ‫ اوطور اوغلم‪ ،‬سىن دقتليجه بر ديكليلم‪...‬‬‫صويون اوجله فقط‪..‬‬ ‫ سز صوييكز‪ ،‬يوق حامل‬‫صويدى بيچاره ىي اوچ بش كيشى بردن‪ ،‬او زمان‬ ‫آلدى بر هيكل عريان سفالت ميدان!‬ ‫بو كميك كولچه سنك ديكلنه جك بر جهىت‬ ‫يوقدى‪ ،‬ظنمجه طبيبك جوشه رق مرمحىت‪،‬‬ ‫«باقمسه ق خسته ىي نوميد ايدرز بلكى‪ ».‬دييه؛‬ ‫چوجوغك كوكسنه ياقالشدى براز ديكله مه يه‪:‬‬ ‫ اوكسور اوغلم ‪ ..‬نفس آل‪ ..‬آمله نفس‪ ..‬اولدى‬‫كيني؛‬ ‫باقه مي نبضكه‪ ..‬اعال‪ ..‬سكا ياوروم‪ ،‬قوده ئني‬ ‫يازه مي اوكسورييورسك‪ ،‬او‪ ،‬كسر پك أييدر‪..‬‬ ‫آرسينيق حبلرى آل‪ ،‬سويلرم اجزاجى ويرر‪.‬‬ ‫هادى كيت كنديكه أىي باق‪...‬‬ ‫ نصل ايتدك دوقتور؟‬‫ ايده جك يوق‪ ،‬چوجوق آرتق يوله كريمش‪،‬‬‫كيديور!‬ ‫صول طرفدن رئە نك ذروه سى تكميل چورومش؛‬ ‫خسته لق سري طبيعيسىن آملش يورومش‪.‬‬

‫«وقعه حلقه ىل زراعت مكتبنده كچمشدى»‬ ‫ بنجه دوقتور‪ ،‬اوىن سز بر صويه رق ديكليكز؛‬‫حسته لق چونكه دكل اويله امهيتسز‪.‬‬ ‫ساده بر نزلهء صدريه مى علت؟ نرده!‬ ‫چوجوغك حاىل فناالشدى شو صوك كونلرده‪.‬‬ ‫عملياته چيقاركن صنف اون كون اول‪،‬‬ ‫بوده كلمزمى‪ ،‬ديدم‪« :‬كم ديدى‪ ،‬اوغلم سكا‪ ،‬كل؟‬ ‫نوبت اوستنده آدام قامچاىل يورغونلقدن؛‬ ‫هادى ياوروم‪ ،‬هادى سوز ديكله ده بر پارچه اوزان‪».‬‬ ‫او زماندن بريدر ضعفى ترقى ايدييور؛‬ ‫كورونن‪ :‬بر داها قالقينماسى آرتيق پك زور‪.‬‬ ‫اويقو يوقمش؛ كيجه هپ اوكسورييورمش؛ آتشك‬ ‫اومليورمش آزجيق دينديكى‪...‬‬ ‫ بن ذاتاً ايشك‪،‬‬‫بر آي اول بيليوردم نه وخيم اولديغيىن‪...‬‬ ‫بكا اخطاره نه حاجت‪ ،‬آ بكم‪ ،‬شيمدى بوىن؟‬ ‫معمافيه يكيدن بر باقامل دقتله‪:‬‬ ‫حكمى قطعى ويره مل ايتمه يه كلمز عجله‪.‬‬ ‫ چاغريك خسته ىي كلسني‪.‬‬‫قاپينك پرده سىن‪،‬‬ ‫آچه رق كريدى او اثناده دوزلتوب فسىن‪،‬‬ ‫بر اوزون بويلو چوجوق‪ ..‬لكن او بر لوحه ايدى!‬ ‫اويله بر لوحهء رقت كه اونومتام ابدى‪.‬‬ ‫رنكى اومچش يوزينك‪ ،‬كوزلرى چوكمش ايچرى؛‬ ‫املاجقلر ايكى باشدن چيقيورمش ايلرى‪.‬‬ ‫او شاقاقلر كوچه رك جبهه ىي ياندن صيقمش؛‬ ‫‪82‬‬

‫قارمشده خيالك‪ ،‬دييورم كه‪،‬‬ ‫بر كون بو دوداقلر بىن حسرتله آكارسه‪،‬‬ ‫ رمب نه دوداقلر‪:‬‬‫كول بكزكك اوستنده بره ر دامال قيويلجيم!‬ ‫بر كون بكا آغالرسه بو كوزلر‪،‬‬ ‫بيهوده دكلدر‪ ،‬بوىن بيلسني؛‬ ‫بيلسني كه بو كون‪ ،‬بر سن اذيتده دكلسك‪:‬‬ ‫غربت يايينك اوقلرى كچمش ده ايچندن‪،‬‬ ‫كونلرجه اوزاقده‪،‬‬ ‫يورغون برى عزلت كىب يالكز ياشامقده‪.‬‬ ‫يورغون برى عزلت دنيلن قربه كومولدى‪:‬‬ ‫‪۱۹۲۳‬‬ ‫ ‬ ‫اوملدن اولدى‪.‬‬

‫هركس بكا بيكانه بو يرده‪...‬‬ ‫بر ير كه‪ ،‬سونلر‪ ،‬سويلنلردن أثر يوق؛‬ ‫بزمنده قدح قريديغمز سوكيليلر يوق؛‬ ‫يوق‪ ...‬يوق!‬ ‫ ‬ ‫‪III‬‬ ‫قارمشده خيالك‪ ،‬دييورم كه‪،‬‬ ‫بر فرطينه نك قهرنه قربان‬ ‫قوشلر كىب‪ ،‬دردكله بوكون‪ ،‬دارماداغيندر‬ ‫قلبمده كونش‪ ،‬سوكى‪ ،‬امل‪ ،‬نشئه‪ ،‬نه‬ ‫وارسه‪...‬‬

‫فاروق نافذ‬

‫‪81‬‬

‫‪29‬‬

‫غربت‬ ‫ ‬ ‫‪ I‬‬ ‫بر قوش طانيوردم كه‪ ،‬هبارده‬ ‫صالقيملر آچان باغچه مك اوستنده اوچاردى‬ ‫آقشاملرك اورپرديكى بر سسله اوتردى‪.‬‬ ‫بسبللى بو اقلمه ياباجنى‪،‬‬ ‫نردن قوپاراق كلديكى جمهول‪،‬‬ ‫اندامى اوزون‪ ،‬تويلرى پارالق‪ ،‬سسى وحشى‬ ‫بر قوش‪.‬‬ ‫آقشامله ياتان كويده صدالر دورولنجه‪،‬‬ ‫مهتابه ياقني‪ ،‬كولكه ىل بر نقطه بولوجنه‪،‬‬ ‫هجرانله قيصيلمش‪ ،‬هيجانلرله بوغلمش‬ ‫بر سسله اوتردى‪.‬‬

‫بر كون جامى آچدم كه‪ ،‬افق بر قارا پرده؛‬ ‫صحراىي بياضلر بورومش‪ ،‬يوللر اويومشش؛‬ ‫كوردم كه‪ ،‬او غربت قوشينك كزديكي يرده‬ ‫جانسز بر آووچ توى ياتيور‪ ...‬باقدم‪ .‬او قومشش‬ ‫ ‬ ‫‪II‬‬ ‫اى كوزلرينك چوره سى مور‪ ،‬بكزى طوتشمش‪،‬‬ ‫آقشامالديغم يوللرى يالكز كزه ن آفت!‬ ‫قاچ ييل كچه جك‪ ،‬بويله حزين‪ ،‬بويله خربسز‪،‬‬ ‫سن مرمره نك كول كىب دورغون بر اوجنده‪،‬‬ ‫بن بويله آتلمش كىب يوردك بر اوجنده‪،‬‬ ‫سن بندن اوزاق‪ ،‬بن سكا حسرت‬ ‫صارمش بىن غربت‪،‬‬ ‫صارمش بىن جمنون دييه زجنري كىب داغلر؛‬ ‫بر توربه كى روحم‪ ،‬كلن آغلر‪ ،‬كيدن آغلر!‬ ‫هرشى بكا بيكانه بو يرده‪،‬‬ ‫هركس كىب هرشى‪:‬‬ ‫سس سز دره لر‪ ،‬صولغون آغاچلر‪ ،‬صارى كللر؛‬ ‫ديللنمش آغيزلرله طوتوق ديللى كوكللر‪...‬‬ ‫حىت بكا انسانلره نسبتله ياقيندر‪.‬‬

‫اوتدكچه اوغولداردى سسنده‬ ‫آواره قوشك دويدغى حسرت‬ ‫بر بيلمه ديكم قطعه ده‪ ،‬بر داغ تپه سنده‬ ‫بيك بر چولك آردنده قاالن يوردنه دائر‪.‬‬ ‫اوتدكچه او‪ ،‬حسرتله كنيشله ردى‪ ،‬دوياردم‪،‬‬ ‫قورقونچ اوچوروملر كىب رومحده درينلك‪.‬‬ ‫هر كون دها بر پارچه ياقيندن سويشريدك‪:‬‬ ‫بن شاعر‪ ،‬او شاعر‪.‬‬

‫‪80‬‬

‫‪28‬‬

‫قار موسيقيلرى‬

‫بيك ييلدن اوزون بر كيجه نك بسته سيدر بو‪،‬‬ ‫بيك ييل سوره جك ظن ايدلن قار سسيدر بو‪،‬‬ ‫بر قويتو مناسرتده دعالر كىب غملى‪،‬‬ ‫يوزلرجه اغيزدن قورو حالنده دواملى‪،‬‬ ‫بر ارغنون آهنكى يايلماقده دريندن‪.‬‬ ‫دويدمسه ده ذوق آملادم اسالو كدرندن‪.‬‬ ‫ذهنم بو شهردن‪ ،‬بو دوردن چوق اوزاقده‪،‬‬ ‫طنبورى مجيل بك چاليور اسكى پيالقده‪...‬‬ ‫بردن بره مسعدوم ايشيتمك هوسيله‪،‬‬ ‫كوكلم طولو استانبولك اك اوزىل سسيله‪،‬‬ ‫صاندم كه اوزاقالشدى ياغان قار و قاراكلق‪،‬‬ ‫اويقومده بوتون بر كيجه كورفه زده مي آرتق‪...‬‬ ‫يحيى كمال ‬

‫‪79‬‬

‫‪27‬‬

‫چوبان چشمه سى‬

‫دريندن درينه ايرماقلر آغالر‪،‬‬ ‫اوزاقدن اوزاغه چوبان چشمه سى‪،‬‬ ‫اى صويك سسندن آكاليان باغالر‪،‬‬ ‫نه سويلر شو داغه چوبان چشمه سى؟‬

‫وفاسز «اصلى» يه يول كوسرتن بو‪،‬‬ ‫«كرم» ك سازنه جواب ويرن بو‪،‬‬ ‫قورويان كوزلره ياش كوندرن بو‪...‬‬ ‫صيزمادى طوپراغه چوبان چشمه سى‪.‬‬

‫«كوكلىن شريينك عشقى صارجنه‪،‬‬ ‫«يول آملش حياتك اوفقلرجنه‪،‬‬ ‫«او خيزله داغلرى فرهاد يارجنه‬ ‫باشالمش آقمه غه چوبان چشمه سى‪»...‬‬

‫ليال كلني اوملش‪ ،‬جمنون مزارده‪،‬‬ ‫بر صوسز يوجلى يوق شيمدى داغلرده‬ ‫آتشدن قيزاران بر كل آرارده‪،‬‬ ‫كزر باغدن باغه چوبان چشم سى‪.‬‬

‫او زمان باشندن آشقيندى دردى‪،‬‬ ‫مرمرى اوياردى‪ ،‬طاشى ده لردى‪.‬‬ ‫قاچ يانيق يوجلى يه صوغوق صو ويردى‬ ‫دكدى قاچ دوداغه چوبان چشمه سى‪.‬‬

‫نه شاعر ياش دوكر‪ ،‬نه عاشق اغالر‪،‬‬ ‫تارخيه قارشدى اسكى سودالر؛‬ ‫بيهوده سسله نري‪ ،‬بيهوده چاغالر‪،‬‬ ‫بر صوله‪ ،‬بر صاغه چوبان چشمه سى‪.‬‬ ‫فاروق نافذ‬

‫‪78‬‬

‫‪26‬‬

‫اوچك قوشلر‬

‫اوچك قوشلر اوچك دوغديغم يره؛‬ ‫شيمدى داغلرنده مور سنبل واردر‪.‬‬ ‫اورمانلر قويننده بر سه رين ده ره‬ ‫ديكنلر ايچنده صارى كل واردر‪...‬‬ ‫او چاى آغري آقار‪ ،‬يورغومنى بيلمه م؟‬ ‫مهتاىب خسته مى‪ ،‬صولغومنى بيلمه م؟‬ ‫ياسلى كلني كىب حمزومنى بيلمه م؟‬ ‫يوجه داغ باشنده سياه تول واردر‪...‬‬ ‫اورده كچدى بنم كوزل كونلرم؛‬ ‫او دملرى آكوب بو كون ايكله رم؛‬ ‫دستان عمرميى اوقور ديكلرم؛‬ ‫ايچمده اوراىل بر بلبل واردر‪...‬‬ ‫اوچك قوشلر اوچك‪ ...‬بورده وفا يوق‬ ‫اويله آقار صولر‪ ،‬اويله هوا يوق؛‬ ‫فريادميه قارشى عكس صدا يوق؛‬ ‫بو يانغني يرنده صوئوق كول واردر‪...‬‬

‫‪77‬‬

‫رضا توفيق‬

‫بر خانده‪ ،‬يورغون آرغني‪ ،‬طاتلى بر اويقوده يدق‬ ‫كون دوغاركن بر اولوم رؤياسيله اوياندم‪،‬‬ ‫باش اومجده كورديكم شو سطرلر له ياندم!‬ ‫غريبم ناممه كرم دييورلر‬ ‫اصليمى ايل املش حرم دييورلر ‬ ‫حسته مي دردميه ورم دييورلر ‬ ‫مرعشلى شيخ اوغلى صاتيلمشم بن ‬ ‫بر كتابه قوقوسى دويولويور‪ ،‬يازيكده‪،‬‬ ‫قورقارم‪ ،‬يايا قالدك بو غربت چيقمازنده‪.‬‬ ‫أى مرعشلى شيخ اوغلو‪ ،‬أوليالر آداغى‪،‬‬ ‫خبتكه لعنت اولسون آمشادكسه بو داغى!‬ ‫آز دكلدر‪ ،‬وارمادن سنك كىب يوردينه‪،‬‬ ‫پوست ويره نلر يابانك حايدودينه‪ ،‬قوردينه!‪..‬‬ ‫آرابامز طوتاركن أرجيه شك يولىن‪:‬‬ ‫«خاجنى‪ ،‬ديدم‪ ،‬بيلدكمى مرعشلى شيخ اوغلىن؟»‬ ‫كوزلرى اوزون اوزون بورقولو قالدى بنده‪،‬‬ ‫ديدى‪:‬‬ ‫خانه صاغ ايندى‪ ،‬اولو چيقدى كچنده!‬‫ياشاران كوزلرمده هر شى آرتق ده كشدى‪،‬‬ ‫بزم غريب شيخ اوغلى بورادن كچمه مشدى‪...‬‬ ‫كوكلمى مرعشلينك ياقدى قارا خربى‪.‬‬

‫اوكمده كى أراضى اورتولو شيمدى قارله‪.‬‬ ‫بو كچيد صانكى يازدن قيشى آيريييوردى‪،‬‬ ‫بوراده صوك فريطنه صوك داىل قريييوردى‪...‬‬ ‫يايليمز توكه تريكن يوللرى عيىن خيزده‪.‬‬ ‫صاوروملايه باشالدى قارلر أطرافمزده‪.‬‬ ‫قارلر أطراىف بياض بر قاراكلغه كومدى‪،‬‬ ‫قار دكل‪ ،‬كوك يوزندن ياغان بياض اولومدى‪...‬‬ ‫كوكلمده جان ويريركن كويه وارمق أملى‬ ‫آراباجى هايقريدى‪« :‬ايشته عرابلى بلى!»‬ ‫تاكرى ياردميجى اولسون غريى يولده قاالنه‪،‬‬ ‫بر منزله وارارق آتلرى چكدك خانه‪.‬‬ ‫بزدن اول بورايه اينن اوچ دورت آرقاداش‬ ‫قورمشديلر طوتوشان اوجاغه قارشى باغداش‪.‬‬ ‫چيتريدايان چاليلر دورت جانه جان قاتييور‪،‬‬ ‫كيمى حايدود‪ ،‬كيمى قورت ماصاىل آكالتييور‪...‬‬ ‫كوزلرميه چوكركن آغري اويقو سيسلرى‬ ‫چيچكله يور دووارى اوجاغك عكسلرى‪.‬‬ ‫بو عكسله دووارده چيزكيلر بلريييور‪،‬‬ ‫قلبمه آتش كىب شو سطرلر كريييور‪:‬‬ ‫كوكلمى چكسه ده يارك خياىل‬ ‫آمشايه قدرمت يتمز جباىل‬ ‫يوجلى مي بر قورو ياپراق مثاىل‬ ‫روزكارك اوكنه قاتيلمشم بن‬ ‫صباحلني كوك يوزى پارالق‪ ،‬افق آچيقدى‪،‬‬ ‫كونشلى بر هواده يايليمز يوله چيقدى‪...‬‬ ‫بو غربتدن غربته كيدن يولك اوستنده‬ ‫بن اوچ موسم ده كيشمش كورويوردم اوچ كونده‪.‬‬ ‫اوزون بر يوجليلقدن صوكره اينجه صوده يدق‪،‬‬

‫آرادن ييللر كچدى‪ ،‬ايشته او كوندن برى‬ ‫نه زمان يولده بر خان راستالسه م ايركيلريم‪.‬‬ ‫چونكى سيزده كيزله نن دردلرى بن بيلريم‪،‬‬ ‫أى كويلرى حدوده باغاليان ياسلى يوللر‪،‬‬ ‫دومنه ين يوجليلره آغاليان ياسلى يوللر!‬ ‫أى غريب چيزكيلرله دولو خان دوارلرى‪،‬‬ ‫أى خانلرك كوكلمى صيزالتان دووارلرى!‪.‬‬

‫‪76‬‬

‫فاروق نافذ‬

‫بر دوا بوملق ايچني باغرنده كى يارايه‬ ‫طوپالمنشدى غريبلر شيمدى كروانسرايه‪.‬‬ ‫بر نقطه ده برلشمش وطنك دورت بوجاغى‪،‬‬ ‫غربت چكن كوكللر قوشامتشدى اوجاغى‪.‬‬ ‫بر پاريلىت كوردميى كوزلر مهان دالييور‪،‬‬ ‫كوكسلر چكيله رك نفسلر دارالييور‪،‬‬ ‫شيشه سى ايس باغالمش بر المبه نك ايشيغى‬ ‫هر يوزه چيزييوردى بر حزن قرييشيغى‪.‬‬ ‫كيت كيده برر آيت كىب درينلشدلر‬ ‫يوزلرده كى چيزكيلر‪ ،‬كوزلرده كى چيزكيلر‪...‬‬ ‫ياتاغمك ياننده أمسر بر دووار واردى‪،‬‬ ‫اوستنده يازيلرله خطلر قاريشمشلردى‪:‬‬ ‫فاىن بر ايز براقمش بورده يامتشسه كيملر‪،‬‬ ‫آيغني بايغني مانيلر‪ ،‬آچيق صاچيق رمسلر‪...‬‬ ‫اويقويه وارمق ايچني بو حزين كونده‪ ،‬أركن‪،‬‬ ‫قاپامنايان كوزلرم دووارلرده كزه ركن‬ ‫بردن بره قيپ قيزيل بر قاچ سطرله ياندى‪،‬‬ ‫بو دورت مصرع دكلدى‪ ،‬صانكى دورت دامال قاندى‪.‬‬ ‫بن غريب چيزكيلرله اوغراشريكن باش باشه‬ ‫راستالمشدم دوواردا بر شاعر آرقاداشه‪:‬‬

‫اون ييل وار آيرييم قينا داغندن ‬ ‫بابا اوجاغندن يار قوجاغندن‬ ‫بر چيچك درمه دن سوكى باغندن‬ ‫حدوددن حدوده آتيلمشم بن‬ ‫آلتندا بر تاريح‪ :‬سكز مارت اوتوز يدى‪...‬‬ ‫كوزم امضا يرنده باشقه بر آد كورمه دى‪.‬‬ ‫آرتق خبتك آچيقدر‪ ،‬اوزون ايتمه‪ ،‬آرقاداش‪،‬‬ ‫نه حدود قالدى بوكون نه عسكرلك‪ ،‬نه صاواش‪،‬‬ ‫آرايه كيتدى دييه ايچلنمه هباريكه‪،‬‬ ‫حدوددن كوتورديكك شان يتيشري ياريكه!‬ ‫ايرته سى كون باشالدى كون دوغمادن يوجليلق‪،‬‬ ‫صوغوق بر مارت صباحى‪ ...‬بوز طوتويور هر صولوق‪.‬‬ ‫بولوطلرك آردنده كون يامنادن سونويور‪،‬‬ ‫هويوكلر بر داغ كىب اوزاقدن كورونويور‪...‬‬ ‫يامنزدن كچيور آغري آغري كاروانلر‪،‬‬ ‫بر دره بكى كىب قوروملش أسكى خانلر‪.‬‬ ‫بز بو صوكسز يوللرده وارييورز‪ ،‬كيت كيده‪،‬‬ ‫ايكى داغ اورتاسنده بوغوالن بر كچيده‪.‬‬ ‫صيقى بر پويراز بىن تيرته تريكن ايچمدن‬ ‫كچيدى آتالينجه شاشريدم سوينجمدن‪:‬‬ ‫آردمده قاالن يرلر آكالشريكن هبارله‬ ‫‪75‬‬

‫‪25‬‬

‫خان دووارلرى‬

‫صوك يوقوش نقطه سندن دوزلكه چوريلنجه‬ ‫ياغيز آتلر كيشنه دى‪ ،‬مشني قريباچ شاقالدى‪،‬‬ ‫هنايتسز بر اووا آغارتدى بكزمييزى‪،‬‬ ‫بر دقيقه آرابا يرنده دوراقالدى‪.‬‬ ‫يوللر بر شريد كىب افقه باغالدى بزى‪.‬‬ ‫نه دن صوكره صارصيلدى آلتمده دمري يايلر‪،‬‬ ‫غربت بىن متصل چكييوردى كندينه‬ ‫كوزلرميك اوكندن كچدى كروانسرايلر‪...‬‬ ‫يول‪ ،‬هپ يول‪ ،‬دائما يول‪ ...‬بيتمه يور دوزلك ينه‪.‬‬ ‫كيدييوردم‪ ،‬غربىت كوكلمله دويا دويا‪،‬‬ ‫نه جوارده بر كوى وار‪ ،‬نه بر أوك خياىل‪،‬‬ ‫اولو قيشله يولندن اورتا آنادولويه‪.‬‬ ‫صوكك عدمدر دييور انسانه يولك حاىل‪.‬‬ ‫ايلك سوكييه بكزه ين ايلك آجى‪ ،‬ايلك آيريلق!‬ ‫آرا صريا كچيور بر آتلى‪ ،‬ايكى يايان‪،‬‬ ‫يوره كمك ياقديغى آتشله هوا ايليق‪،‬‬ ‫كوك صارى‪ ،‬طوپراق صارى‪ ،‬چيپالق آغاچلر صارى‪ ...‬بوزوق دوزه ن طاشلرك اوستنده طيقريدايان‬ ‫تكرلكلر يوللره بر شيلر آكالتييور‪،‬‬ ‫آرقادا زجنريله نن يوكسك طوروس داغلرى‪،‬‬ ‫اوزون يوللر بو سسدن سيلكينه رك ياتييور‪...‬‬ ‫اوكده اوزون بر قيشك صولدوردوغى أتكلر‪،‬‬ ‫كندميى قاپديرارق تكرلكك سسنه‬ ‫صوكره دونن‪ ،‬دونركن ايكله ين تكرلكلر‪...‬‬ ‫اوزامنشم‪ ،‬قاملشم يايلينك شيلته سنه‪.‬‬ ‫أللرم طاقيلريكن روزكارلرك صاچينه‬ ‫بر صارصينىت‪ ...‬اوياندم اوزون سورن اويقودن‬ ‫آصيلدى آرابامز بر داغك ياماجنه‬ ‫كچيوردى آرابا يوله بكزه ر بر صودن‪.‬‬ ‫هر طرفده يوكسكلك‪ ،‬هر طرفده ايصسزلق‪،‬‬ ‫قارشيده حصار كىب نيكده يوكسه لييوردى‪،‬‬ ‫يالكز آراباجينك دوداغنده بر ايصليق!‬ ‫صاغ طرفدن چنغراق سسلرى كلييوردى‪:‬‬ ‫بو ايصليقله اوزايان‪ ،‬دونن‪ ،‬قيوريالن يوللر‪،‬‬ ‫آغري آغري اوكمدن كچدى دوه كرواىن‪،‬‬ ‫اويقويه وارمش كىب كورونن ييالن يوللر‬ ‫بر كنارده كوروندى بلده نك ويران خاىن‪.‬‬ ‫باشىن قالديرارق بوشلغى ديكله يوردى‪،‬‬ ‫آالجه بر قاراكلق صارمه ده يكن هر يرى‬ ‫كوكلر بولوطالنييور‪ ،‬روزكار سرينله يوردى‪.‬‬ ‫آتلرميز چوزولدى‪ ،‬كريدك خاندن ايچرى‪.‬‬ ‫سرپلمه يه باشالدى بر ياغمور اينجه اينجه‬ ‫‪74‬‬

‫‪24‬‬

‫آننه م ايچون‬

‫«بر كومنز بيله سنسز كچمزكن‬ ‫مشدى مزاركه حسرتز آننه‪»...‬‬ ‫ايصسز بر مزارلق‪ ،‬كيمسه سز بر ير‪،‬‬ ‫كولكه سنده‪ ،‬اولو لوش بر معبدك‬ ‫بر ييغني طوپراقله بر پارچا مرمر‬ ‫سريله حشر اوملش اورده ابدك‪.‬‬

‫سىن كومدك آننه ييللرجه اول‪،‬‬ ‫كوز ياشلرمزله بو ايصسز يره‪،‬‬ ‫كيمسه سز بر آقشام‪ ،‬ضيايه بدل‬ ‫مامت داغتريكن خسته قلبلره‪.‬‬

‫بر ييغني طوپراقله بر پارچا مرمر‬ ‫اوستنده يازيلى ياشكله آدك؛‬ ‫باش اوجكده مامت رنكلى سرويلر‬ ‫حزنيله تيرته شري صانكى حياتك‪.‬‬

‫كيمسه سز بر آقشام‪ ،‬أزلدن يورغون‬ ‫حزنيله أريركن دجله ده سس سز‪،‬‬ ‫اوكسزلك دنيلن آجيله وورغون‪،‬‬ ‫بر باشقه اولويدك بو طوپراقده بز‪.‬‬ ‫احمد حمدى‬

‫‪73‬‬

‫قايا دلدك‪ ،‬طاغ ياردك‪،‬‬ ‫كلدك‪ ،‬بىن قورتاردك‪».‬‬ ‫آه او اميش اكالدم‪،‬‬ ‫سوجنمدن آغالدم‪،‬‬ ‫ديدم‪« :‬توران ملكى!‬ ‫توركك يوجه ديلكى!‬ ‫يوز ميليون تورك بو آنده‬ ‫سىن بكلر تورانده‪،‬‬ ‫هايدى چابوق واره مل‪،‬‬ ‫قاراكلغى ياره مل‪،‬‬ ‫سونوك اوجاق جانالنسني‬ ‫يوقسول اولكه شانالنسني!»‬ ‫ايندك اتى اوقشادق‪،‬‬ ‫آت صريتنه آتالدق‪،‬‬ ‫كچدك نيجه طاغ‪ ،‬قايا‪،‬‬ ‫كلدك دمري قاپى يه‪.‬‬ ‫قاپامنه سى چوق ييلدى‪،‬‬ ‫«آچيل!» ديدم آچيلدى‪.‬‬ ‫يول ويرجنه كيزىل يورت‪،‬‬ ‫آلدى بزى بر بوزقورت‪،‬‬ ‫قاف طاغندن كچريدى‬ ‫تورك ايلنه كتريدى‪.‬‬

‫اوته كى قاپانقدى‪.‬‬ ‫قاپاىل ىي آچارق‪،‬‬ ‫آچيغه ووردم قاپاق‪،‬‬ ‫آت اوكنده أت واردى‪،‬‬ ‫ايت اوكنده اوت واردى‪.‬‬ ‫ايت اوت ميز‪ ،‬آغالردى‪.‬‬ ‫اوتى آته يتريدم‪،‬‬ ‫أتى ايته يديردم‪،‬‬ ‫آچدم بر أملاس اوطه‪،‬‬ ‫ديو شاهىن اويقوده‬ ‫كوردم‪ ،‬كسدم باشىن‪،‬‬ ‫ديدم‪« :‬أى عفريت‪ ،‬هاىن‬ ‫نرده «دنيا كوزه ىل؟»‬ ‫ديدى‪« :‬ألكده أىل!»‬ ‫دوندم‪ ،‬باقدم بر قريغيز‬ ‫ألبسه ىل كوزه ل قيز‬ ‫طورمش باقار يامنده‪،‬‬ ‫مششك چاقدى جامنده‪.‬‬ ‫كولدى‪ ،‬ديدى ‪« :‬تورك بكى‬ ‫طانيدكمى كييكى؟‬ ‫كيمسه بىن بو ديودن‬ ‫آله مازدى‪ ،‬آجنق سن‪،‬‬

‫‪72‬‬

‫ضيا كوك آلپ‬

‫‪23‬‬

‫آال كييك‬

‫يدم سرىل أملا ىي‪،‬‬ ‫كوردم كزىل دنياىي‪.‬‬ ‫كوندوز اولدى كيجه لر؛‬ ‫آق صاقاللى جوجه لر‪،‬‬ ‫قورقونج ديولر خورتالدى‪.‬‬ ‫جينلر جريد اوينادى‪.‬‬ ‫كسيك باشلر يوروردى‪،‬‬ ‫صاچلريىن سوروردى‪.‬‬ ‫برده باقدم ملكلر‬ ‫باشلرنده چيچكلر‪،‬‬ ‫ديولر أل باغليور‪،‬‬ ‫كيزىل كيزىل اغليور‪،‬‬ ‫قليجمى چيقاردم‪،‬‬ ‫پريلرى قورتاردم‪.‬‬ ‫قورتارديغم پريلر‬ ‫آدمي آدمي كريلر‪،‬‬ ‫قاناديىن آچاردى‪،‬‬ ‫سالم ويرر قاچاردى‪.‬‬

‫چوجوقدم‪ ،‬اوفاجقدم‪،‬‬ ‫طوپ اوينادم‪ ،‬آجقيدم‪.‬‬ ‫بولدم يرده بر أريك‪،‬‬ ‫قاپدى بر آالكييك‪.‬‬ ‫كييك قاچدى اورمانه‪،‬‬ ‫بيندم بر آق طوغانه‪.‬‬ ‫طوغان يوىل شاشريدى‪،‬‬ ‫قاف طاغندن آشريدى‪.‬‬ ‫آتدى بىن بر كوله‪،‬‬ ‫كولدن چيقدم بر چوله‪.‬‬ ‫چولده بولدم ايزيىن‪،‬‬ ‫قوشدم‪ ،‬طوتدم ديزيىن‪.‬‬ ‫كييك بىن كوروجنه‪،‬‬ ‫دوشدم بويوك سوينجه‪.‬‬ ‫ويردى بكا بر أملا‪،‬‬ ‫ديدى‪« :‬ديكلنمه‪ ،‬طورمه‬ ‫طاغدن يورو‪ ،‬قريدن كيت‪،‬‬ ‫«آلتون كوشكه» چابوق يت‪،‬‬ ‫سىن بكلر أزىل‬ ‫اورده «دنيا كوزىل»‬ ‫«بيك ييللق چله طولدى!»‬ ‫بوىن ديدى سر اولدى‪.‬‬

‫آز اوز كيتدم!‪ ..‬طوالشدم‪،‬‬ ‫(آلتني كوشك) ه اوالشدم‬ ‫بر قاپيسى آچيقدى‪،‬‬

‫‪71‬‬

‫‪22‬‬

‫بيراق بنى هايقيرايم‬

‫بن أك حقري بر انساىن قارداش طويان بر روحم‬ ‫بنده أسري يارامتايان بر تاكريه اميان وار؛‬ ‫پاچاورالر آلتنده كى يوقسول بىن يارالر؛‬ ‫مظلوملرك انتقامى اوملاق ايچون طوغمشم‪.‬‬ ‫ولقان سونر‪ ،‬لكن بنم آلولرم أكسيلمز؛‬ ‫بورا كچر‪ ،‬لكن بنم كوپوكلرم كسيلمز‪.‬‬ ‫برياق بىن هيقريامي‪ ،‬صوصارسام سن مامت ايت؛‬ ‫اونومتا كه شاعرلرى هايقريمايان بر ملت‬ ‫سونلرى طوپراق اوملش اوكسوز چوجوق كبيدر؛‬ ‫زمان اوكا قان طاماليان ديشلريىن كوسرتير‪.‬‬ ‫بو زواللى سورو ايچني نه مرمحت‪ ،‬نه حقوق‪:‬‬ ‫يالكز بر سرت باقيشلى كوز‪ ،‬يالكز آغري بر يومروق!‪..‬‬ ‫محمد امين ‬

‫‪70‬‬

‫‪21‬‬

‫مهلقا سلطان‬ ‫مهلقا سلطانه عاشق يدى كنج‬ ‫كيجه شهرك قاپوسندن چيقدى؛‬ ‫مهلقا سلطانه عاشق يدى كنج‬ ‫قارا سوداىل برر عاشقدى‪.‬‬

‫بو امل غربتنك يوقدر اوجى‬ ‫دائما يوللر اوزار‪ ،‬قلب اوزولور؛‬ ‫عمرى اولدقچه يورور هر يوجلى‬ ‫وارمادن منزله بر يرده اولور‪.‬‬

‫بو خزين يوجليلرك اك كوچوكى‬ ‫بر زمان باقدى او ويران قويويه‬ ‫و نه دن صوكره كوموش بر يوزوكى‬ ‫پارماغندن صيريوب آتدى صويه‪.‬‬

‫بر خيالت كىب دنيا كوزه ىل‬ ‫كريدكندن برى رؤيالرنه‬ ‫هپسى مسحور او معما كوزه ىل‬ ‫كيتديلر كورمكه قاف داغلرنه‪.‬‬

‫مهلقانك قارا سوداليلرى‬ ‫وارديلر چيقريغى يوق بر قويويه‪،‬‬ ‫مهلقانك قارا سوداليلرى‬ ‫باقديلر قورقوىل كوزلرله صويه‪.‬‬

‫صو چكيلمش كىب رؤيا اولدى!‬ ‫ايرديلر يوجليلغك صوك دمنه؛‬ ‫بر خيال عاملى پيدا اولدى‪،‬‬ ‫كوچديلر هپ او خيال عاملنه‪.‬‬

‫مهلقا سلطانه عاشق يدى كنج‬ ‫كورديلر «آينه ده بر كيزىل جهان‬ ‫هپسى صريتنده عبا‪ ،‬كونلرجه‬ ‫افقى چپ چوره أولوم سرويلرى‪ »...‬سنه لر كچدى هنوز كلمديلر‪،‬‬ ‫كيتديلر ايچلرى هجرانله دولو‪:‬‬ ‫مهلقا سلطانه عاشق يدى كنج‬ ‫صانديلر دوغدى ايچندن برآن‬ ‫هر كونك افقىن صاردقجه كيجه‬ ‫ديديلر‪« :‬بلكه صوك آقشامدر بو!» او اوزون كوزلو‪ ،‬اوزون صاچلى پرى! اورادن كلميه جكمش ديديلر!‬ ‫يحيى كمال‬

‫‪69‬‬

‫‪20‬‬

‫بر يولجى يه‬ ‫دور يوجلى! بيلمه دن كلوب باصديغك‬ ‫بو طوپراق بر دورك باطديغى يردر‪.‬‬ ‫اكيلده قوالق وير‪ ،‬بو ساكت ييغني‬ ‫بر وطن قلبنك آتديغى يردر‪.‬‬

‫بو تومسك‪ ،‬قوپاركن بويوك زلزله‪،‬‬ ‫صوك وطن جزئى ده كچركن أله‬ ‫حممدك دومشاىن بوغديغى سيله‬ ‫مبارك قانىن قاتديغى يردر‪.‬‬

‫بو ايصسز‪ ،‬كولكه سز يولك صوكنده‬ ‫كورديكك بو تومسك‪ ،‬آناطولوكده‬ ‫استقالل اوغرنده‪ ،‬ناموس يولنده‬ ‫جان ويره ن حممدك ياتديغى يردر‪.‬‬

‫دوشون كه‪ ،‬حشر اوالن قان‪ ،‬كميك‪ ،‬أتك‬ ‫ياپديغى بو تومسك‪ ،‬آمانسز‪ ،‬چتني‬ ‫بر حربك صوكنده بوتون ملتك‬ ‫حريت ذوقىن طاتديغى يردر‪.‬‬ ‫نجم الدين خليل‬

‫‪68‬‬

‫‪19‬‬

‫ازميره تحسر‬

‫آننه دكيز نرده ياليمز نرده؟‬ ‫هاىن «كيده جكز ياقينده» ديرده‬ ‫بىن اويوتوردك ديزكده آننه‪.‬‬

‫او باغلر نره ده‪ ،‬باغچه لر نرده؟‬ ‫هر آقشام كونشك باتديغى يرده‬ ‫كوزلرم ازمريى آرايور آننه!‬

‫كچنده ابالمده اويله دييوردى‪.‬‬ ‫بو هبار ازمريه كريمزسه اوردو‪،‬‬ ‫قامنام سوزكزه سزكده آننه‪.‬‬

‫شيمدى بر قوش اولسه م‪ ،‬قنادم اولسه‪،‬‬ ‫ازمريه كيدن يول‪ ،‬اكر بو يولسه‪،‬‬ ‫بر بامشه بيله كيده رم‪ ،‬آننه!‬

‫يشيل بر هباره بوروندى داغلر‬ ‫بلبللى باغچه لر‪ ،‬اوزوملى باغلر‪،‬‬ ‫كيملرك ايشنه يارايور آننه!‬

‫بر چتني بيلمجه صورسه م پاشادن‪،‬‬ ‫سويله مم مملكىت باغيشالمادن‪،‬‬ ‫مطلقا ازمريى ايسرتم آننه!‬ ‫كمال الدين كامى‬

‫‪67‬‬

‫‪18‬‬

‫يولجى‬

‫…سن كه ساحلده كزه ن قيزلرك أك صولغونيسك‪،‬‬ ‫اخروى بلده كه صوك يوجلى دونركن بىن آك!‬ ‫كولييوردك قاياليقلردن اينه ركن بكا سن‬ ‫بن كه هر كولكه نك عكس ايتديكى بر غاملى صومي‪.‬‬ ‫هر كون آلننده زهردن آجى روزكارلر أسن‬ ‫غربت آقشاملرينك باغرى يانيق يوجلى سى مي‪.‬‬ ‫بر خزان آقشامى قريلرده اونوتدم نيمى‪،‬‬ ‫دوكدى قلبمده بوتون مامتى بر سيسلى قيشك؛‬ ‫كيجه يوللرده براقدم قرييالن دكنكمى‪،‬‬ ‫رهربم يوق‪ ،‬بىن دوندورمه يوملدن‪ ،‬صاريشني!‪..‬‬ ‫أرييه ن رومحى يورغون باقيشك دولدورسون‪،‬‬ ‫قوملر اوستنده كزه ن سوكيلى قيز‪ ،‬نرده يوواك؟‬ ‫سن كه ساحلده كزه ن قيزلرك أك صولغونيسك‪،‬‬ ‫اخروى بلده كه صون يوجلى دونه ركن بىن آك!‬ ‫فاروق نافذ‬

‫‪66‬‬

‫‪II‬‬ ‫باشىن بر أمله صاتان قهرمان كىب‬ ‫أتكله‪ ،‬كميككله سوقاقلرك ماليسك‪.‬‬ ‫قورولوب اوزرينه بر ختته راوان كىب‬ ‫صوكسز مسافه لرك اوستندن آمشاليسك‪.‬‬

‫‪III‬‬ ‫بر سياه قاديندر كى قالدرييملرده كيجه‬ ‫دالغني بر خيال كىب أتكىن سوروكلر‪،‬‬ ‫كوزلرم اونك قارا كوزلرينه ده كنجه‪:‬‬ ‫أى قالديرمي چوجوغى‪ ،‬هايدى دوش پشمه دير‪.‬‬

‫خبتك قالديرميلره دوشديكى كوندن برى‬ ‫قاينامش روحلريكز بر دردك پوتاسنده‪.‬‬ ‫سنك كولكه كى ايچمش اونك كوز ببكلرى‪،‬‬ ‫اونك طاشى أرميش سنك قافا طاسيكده‪.‬‬

‫اوندن بر متاس كيىب روزكار بىن بورورده‬ ‫قوجاقالمق ايسرتم اوىن قوينيمه آلوب‪.‬‬ ‫بر تورلو يتيشه مه م فجره قادار يورورده‪،‬‬ ‫هيهات او اينجه بر روح‪ ،‬بنسه أتدن بر قالب‪.‬‬

‫ايكيكزكده نه أش نه آرقاداشكز وار‪،‬‬ ‫سكوت كىب كيمسه سز‪ ،‬چيغلق كىب حرسكز‪.‬‬ ‫دنياده صاقيناجق بر قورو باشكز وار‬ ‫اوىن ده نه طرفه اولسه كوتورورسكز‪.‬‬

‫آرقامدن بر قهقهه دويسام ياراالنريم؛‬ ‫اوىن بر باشقاسنه رام اولويور صانريم‬ ‫كورسه م پنجره لرده صويونان بر قارالىت‪.‬‬ ‫وارسني بو كون بر آجى دومياسني كوز يامشدن‪،‬‬ ‫بكا راحت بر دوشك سرجنه يرك آلىت‬ ‫بيلريم‪ ،‬قالقماياجق‪ ،‬بر يار كىب بامشدن‪...‬‬

‫عمركز طاش اولسه ده كيده كيده يورولور‪،‬‬ ‫بر كون أولومه چيقار بو يولك قيورميلرى‪.‬‬ ‫نه قالديرميلر قادار سىن آكاليان اولور‪،‬‬ ‫نه سنك آنالديغك قادار قالديرميلرى‪...‬‬

‫نجيب فاضل‬

‫‪65‬‬

‫‪17‬‬

‫قالديرملر‬ ‫يعقوب قدرى يه ‬ ‫صوقاقده مي‪ ،‬كمسه سز بر صوقاق اورتاسنده‪،‬‬ ‫يورويورم‪ ،‬آرقامه باقمادن يورويورم‪.‬‬ ‫يوملك قاراكلغه قاريشان نقطه سنده‬ ‫صانكه بىن بكله ين بر خيال كورويورم‪.‬‬

‫بكا دومشز جان ويرمك يوموشاق بر قوجاقده‪،‬‬ ‫بن بو قالديرميلرك ايسته ديكى چوجغم‪.‬‬ ‫آمان صباح اوملاسني بو قاراكلق سوقاقده‪،‬‬ ‫بو قاراكلق سوقاقده بيتمه سني يوجليلغم‪.‬‬

‫قارا كوكلر كول رنكى بولوطلرله قاپانيق‪،‬‬ ‫أولرك باجاسىن قولاليور ييلديرميلر‪.‬‬ ‫بو كيجه ياريسنده ايكى كيشى اويانيق‪:‬‬ ‫برى بنم‪ ،‬برى ده اوزايان قالديرميلر‪.‬‬

‫بن كيده مي يول كيتسني‪ ،‬بن كيده مي يول كيتسني‪،‬‬ ‫ايكى يامندن آقسني بر سيل كىب فنرلر‪.‬‬ ‫طاق طاق آياق سسمى آچ كوپكلر ايشيتسني‪،‬‬ ‫يوملده بر طاق اولسون ظلمتدن طاش كمرلر‪.‬‬

‫ايچمده دامال دامال بر قورقو برييكييور‬ ‫صانييورم هر سوقاق باشىن كسمش ديولر‪.‬‬ ‫سيم سياه جاملريىن اوزرميه ديكييور‬ ‫كوزلرى چيقاريلمش بر اعما كيىب أولر‪.‬‬

‫نه ايشيقده كزه مي‪ ،‬نه كوزه كورونه مي‪.‬‬ ‫كوندوزلر سزه قالسني‪ ،‬ويرك قاراكليقلرى‪.‬‬ ‫ايصالق بر يورغان كىب اييجه بورونه مي‪،‬‬ ‫أورتك اوستمه أورتك‪ ،‬سرين قاراكلقلرى‪.‬‬

‫قالديرميلر‪ ،‬اضطراب چكنلرك آننه سى‪،‬‬ ‫قالديرميلر‪ ،‬ايچيمده ياشامش بر انساندر‪.‬‬ ‫قالديرميلر‪ ،‬دويولور سكون ايچنده سسى‪،‬‬ ‫قالديرميلر‪ ،‬ايچمده اوزايان بر لساندر‪.‬‬

‫اوزانيويرسه كووده م طاشلره بويدن بويه‪،‬‬ ‫آلسه بو صوغوق طاشلر آلنمده كى آتشى‪.‬‬ ‫دالوب سوقاقلر قادار أسرارىل بر اويقويه‬ ‫أولسه قالديرميلرك قارا سوداىل أشى‪...‬‬

‫‪64‬‬

‫‪16‬‬

‫كيت بهار‬ ‫چكيل‪ ،‬بو كولكه ىل يولده كزينمه!‬ ‫هبار‪ ،‬باقيشلرك يينه پك سرخوش‪...‬‬ ‫ياكيلوب كوكلومه مسافر اينمه‪،‬‬ ‫قاپيسى كليدىل‪ ،‬حمراىب بومبوش‪:‬‬ ‫معبددر اوراسى ميخانه دكيل!‬ ‫ضيالر‪ ،‬قوقولر‪ ،‬سسلر‪،‬چيچكلر‪...‬‬ ‫عمركك هر كوىن بر باشقه دوكون!‬ ‫بلبللر قوينكده عشقى چيچكلر‪،‬‬ ‫كوللر دوكولورلر كوكسكه بوتون‪...‬‬ ‫كرچكدن كوزه لسك‪ ...‬افسانه دكيل!‬

‫آلتينلى باشكده پاپاتيه نيچني؟‬ ‫صارى صاچلر كه پنبه كل طاقني!‬ ‫كت هبار‪ ،‬كوكلمده عبادت ايچون‬ ‫ديز چوكه ن قيزلرى قورقومتا صاقني!‬ ‫قلبمه كريمه‪ .‬او‪ ،‬كاشانه دكيل!‬ ‫ ‬ ‫كيت هبار‪،‬كيت هبار‪...‬اوزاقلرده كول‪،‬‬ ‫دكيزه رنككدن برياق هديه!‬ ‫افقلرده كزين‪ ،‬مسايه سوزول‪،‬‬ ‫قلبمه صوقومله‪« :‬پيمانه!» دييه‪،‬‬ ‫كوردكلرك قنديل‪ ...‬پيمانه دكيل‬ ‫خلده نصرت‬

‫‪63‬‬

‫‪15‬‬

‫سس‬ ‫كونلرجه نه كوردم نه ده بر كيمسه يه صوردم؛‬ ‫يا رب! هله قلب آغريلرم دوردى! دييوردم‪.‬‬

‫دالغني دويويور روزكارك آهنكىن دال دال‪،‬‬ ‫باقدم‪ ،‬سوزلوب كه چدى آچيقدن ايكى صاندال‪.‬‬

‫حس وار مى بو عاملده نقاهت كيىب طاتلى‪،‬‬ ‫كوكلم‪ ،‬بو سه وينجك خلجانيله قاناتلى‪.‬‬

‫بر حلظه ده‪ ،‬بر پاجنور آچيلمش كىب يازدن‪،‬‬ ‫بر بسته نك انكني سسى يوكسه لدى بوغازدن!‬

‫بر تازه هبار عاملى سري ايتدى فلكده‬ ‫موسم متخيل‪ ،‬وقت آقشامدى ببكده‬

‫جومشش يينه بر عشقك اوزون خاطره سيله‪،‬‬ ‫عكس ايتدى اويامنش ته په لردن صرياسيله‪،‬‬

‫آقشام‪ ...‬لكه سز‪ ،‬صاف‪ ،‬أىي بر يوز كيىب آقشام‪.‬‬ ‫تا قارشى بايريلرده طوتومشش ايكى اوچ جام‪،‬‬

‫داغ داغ او كوزل سس‪ ،‬بوتون اطراىف كه زيندى؛‬ ‫كورمش و كه چريمش ده كيزك قلبنه سيندى‪.‬‬

‫ساكن قوىي‪ ،‬شن جبهه ىل قصريله كوچوك صو‪،‬‬ ‫آردنده وطن مستنك اورمانلرى قويتو‪.‬‬

‫آىن بر اوزونتيله بو رئويادن اوياندم‪،‬‬ ‫تكرار او آله و كوملكى كيمش كيىب ياندم‪.‬‬

‫بر نشئه ىل هنكامه ده چپ چوره ياماچلر‪،‬‬ ‫هپ عني حتسسله ميلله منش آغاچلر‪،‬‬

‫هر يردن او‪ ،‬هم عيىن كوزه للكله كوروندى‬ ‫صاندم بو بيته ن كون بىن رام ايتديكى كوندى‪.‬‬ ‫يحيى كمال‬

‫‪62‬‬

‫توپراقدن‪ ،‬آق امتككى چيقاريرسني‪.‬‬ ‫فكركده معنّد‪ ،‬حمبت ده معنّد‪ ،‬حماربه ده معنّدسني‪ .‬يكيلكه چابوق آليشمازسني‪ ،‬فقط بر دفعه‬ ‫ده آلشريسه ك برياقمازسني‪ .‬صاف سني؛ سىن چكه مه ينلر بوبورله منكه دكل‪ ،‬اكثرى سكا‬ ‫يالتاقالمنقله سىن اضرار ايدرلر‪ .‬آياقلرك‪ ،‬قوللرك بر بوغا كىب آغري آغري قيملداركن طورندن توكنمه ين‬ ‫بر حتمل‪ ،‬ييلمايان بر عزم آشكار اولور‪ .‬او انكني دكيزه بكزه رسني كه ياواش ياواش جوشان و‬ ‫جوشوجنه ده پك خريچني اولورسون‪.‬‬ ‫مادى منفعته امهيّت ويرمزسني‪ .‬پاره دينيلن معدن پارچه سنه اعتبار ايتمزسني‪ .‬صوچك بودر‪.‬‬ ‫مسرفلكى اصالت اجياىب صايارسني‪.‬‬ ‫وقارك بنلككه غلبه ايدر‪ .‬جانانكى جانكه ترجيح ايدرسني ‪ .‬اكثرى باشقالرى ايچون ياشار ؛‬ ‫باشقالرى ايچون چاليشري‪ ،‬باشقالرى اوغورينه اولورسون‪ .‬باشقالرى سىن بكنديكى حالده سن‬ ‫كنديكى سومزسني‪ .‬نه زمان كويكده‪ ،‬اوككه بر اوكلك قويوب ماكنه باشنه كچه جك‪ ،‬نه وقت‬ ‫ألنه پركار الوب ماصايه ياصالنه جقسني؟ نه زمان دكانك دستكاهنده سرمايه كك فائضىن‬ ‫حساب ايده جكسني؟‪ ..‬سندن بوىن بكله يورلر‪ ،‬سكا بو قصورى بولويورلر‪ ...‬فقط وقت‬ ‫قالييورمى؟ كيسه كى طولدورمق ايچون دكيل‪ ،‬قارنكى طويورمق ايچون قولالنديغك صاپانك‬ ‫دمرييىن تارالنك اورتاسنده برياقوب تفنكك چليكنه صاريلييورسون‪ ...‬او سرحدن بو حدوده‬ ‫قوشويورسون‪ ..‬بولغارستانده اولويور‪ ،‬يونانستانده اولويور‪ ،‬عجمستانده اولويور‪ ،‬صربستانده‬ ‫اولويور؛ يالكيز يوردكده‪ ،‬كويكده اوله مييورسون‪ .‬سوكيليك عايشه جكى طوته طوته اوپه مييور‪،‬‬ ‫ياوروك حممدجكى سوه سوه بويوته مييورسون‪...‬‬ ‫بر اولو چينارسني كه قرييلري‪ ،‬ايكيلمزسني؛ اولور‪ ،‬ايكله مزسني‪ ..‬قانكله چوراق قوملقلرى‬ ‫صوالركن ايتمككى آلينكك تركه باطريير‪ ،‬يري‪ ،‬ينه دومشان قارشيسنه ياره لركله برابر هر يرده بر‬ ‫استحكام كىب چيقارسني سن ظامل هيبتنده بر مظلوم سني؛ نينه كك‪ ،‬آتاكك بوجاغنده بر غريب؛‬ ‫آناكك‪ ،‬باباكك قوجاغنده بر يتيمسني!‪..‬‬ ‫طول آنالرله طولو اوالن شو آناطوىل بر اوكى نينه قادار سكا جفاكاردر‪ ..‬سن شرقك قيننه‬ ‫كريمه ين بر قيليجيسني؛ دوكوله دوكوله تاوالنري‪ ،‬اوروله اوروله قرييلريسني‪ .‬ينه هر پارچه كدن‬ ‫بر قيويلجيم‪ ،‬هر قيويلجيمكدن بر شيمشك چيقار‪ .‬اهلى بر قوتك‪ ،‬ابدى بر فيضك وار‪ ،‬أى‬ ‫تورك!‪..‬‬ ‫‪ ۱۳‬تشرين اول ‪۱۳۲۷‬‬ ‫مفتى اوغلى احمد حكمت‬

‫‪61‬‬

‫اوستنده ماويلى‪ ،‬قريمزيلى ميىن صاريلمش قالبسز‪ ،‬پسكولسز فسى‪ ،‬آياغنده يريتيق چاريغى‪ ،‬صريتنده‬ ‫آالجه مينتاننك اوستنده قويون پوستندن طاغارجغى اولديغى حالده صرياىي بوزمامق ايچون بر‬ ‫قوزو كىب سكريته ‪ ،‬صچرايه حربيه نظارتنك بويوك قاپوسندن ايچرى كريديكى كورويوردم‪.‬‬ ‫بوكون اوچوق بكزكله‪ ،‬يريتيق جپكنكله بر وطن قرباىن تسليميتيله كريديكى دولت قاپوسندن‪،‬‬ ‫عسكر اوجاغندن‪ ،‬يارين يكى لباسكله‪ ،‬قيزيل فسكله بر آمر قوروميله چيقارسني! او زمان‪،‬‬ ‫بوكونكى ضعيف‪ ،‬يارين قوى بر قهرمان اولور؛ باصديغك يرلرى تيرته تريسني!‪ ..‬آنك ديزكينىن‬ ‫قاورايوب‪ ،‬قيلجكى چكديكك‪ ،‬تفنككى اوموزكه اوروب‪ ،‬سونكوكى طاقديغك وقت بو كونكى‬ ‫كويلو‪ ،‬يارين قورقونج بر عسكر اولور؛ عاصيلرى سينديريرسني!‪ ..‬تارالكى چاپاالر‪ ،‬داواركى‬ ‫كوده ركن حقارت كورورسك بو كونكى قويون‪ ،‬يارين يريتيجى بر قاپالن كسيلري؛ يواكى بوزانلرى‬ ‫أزرسني!‪ ..‬سىن بويله برآن ايچنده دكيشمش كورنلر صانريلركه بو صاغالم وجود ياليكيز عسكر‬ ‫لباسى كييمك‪ ،‬بو سرت پنچه لر يالكيز سالح قولالمنق‪ ،‬بو قالني سس ياليكيز سپر اوملق ايچون‬ ‫ياراديلمشدر‪.‬‬ ‫سنك او طابور حالنده بر پوالد كتله سى قاتيلغنده يوروركن طاقنديغك او صالبت‪ ،‬او وقارى‬ ‫كوروبده‪ ،‬سكا كوكنمه مك‪ ،‬سىن سومه مك قابل دكيلدر‪.‬‬ ‫سن كوربوز نينه نك‪ ،‬كور و متيز سوديىن داها أمركن عظمت نفس‪ ،‬ثبات و حتمل‪ ،‬اطاعت‬ ‫و ّ‬ ‫حتكم كىب آمر اوملق ايچون ياراديلمش بر جنسك فضيلتلرينه مالك اوملش سني بو حاكميت‬ ‫اساسلريىن باشقا ملتلر مكتبلرده‪ ،‬مدرسه لرده آكالرلر‪ .‬سكا بو مزيتلرى نينه نك ايرى سياه‬ ‫باقيشى‪ ،‬بابانك كوكره ين سسى‪ ،‬قرآنك اسرار انكيز آهنكى اوكرمتش‪.‬‬ ‫يريتيق پوطوركله ده وقورسني؛ حمكوم اولسه ك ده حاكمسني؛ متلّقدن زياده جتّربه ميالسني؛‬ ‫فكركده عزمك كىب ثابتسني؛ سرت سني‪ ،‬سرتلككده قابالقدن‪ ،‬باياغيلقدن زياده آمريت قوتى‪،‬‬ ‫جنابت الاباليلكى واردر‪ .‬ح ّدتله ييلديرمي كيىب كورله ديكك حالده رقتله بر بولوط كيىب آغالرسني؛‬ ‫صافيتده بر ملك‪ ،‬اصرارده بر ديوسني‪ ...‬اونك ايچون دنياده أشى بولومناز بر ملت اوملشسني‪.‬‬ ‫دوشونديكك زمان بر آرسالن متكينيله آغري و ساكن طوروشكدن‪ ،‬قيزديغك وقتكى عزم و‬ ‫شدتك آكالشيلماز‪ .‬اوزون كريپيكلرك آلتنده اوتانغاچ و طورغون دوشونن ايرى كوزلرك بر كره‬ ‫آچيلماسني؛ قالني قاشلرك بر كره چاتيلماسني؛ او زمان وارلغك‪ ،‬بنلكك كوپورور‪ ،‬طاشار؛ او‬ ‫زمان جربوتك‪ ،‬حشمتك پارالر‪ ،‬يوكسلري‪ .‬او زمان جبّار اولورسون‪ .‬بو عجيب سرخلقتكى بيلمه ينلر‪،‬‬ ‫ياكيلريلر‪.‬‬ ‫بويوكلره قارشى صايغيك بالذات صاييلمغى سوديككدندر؛ مطيع اوملاك‪ ،‬مطاع اوملق‬ ‫ايسته مه كدندر‪.‬‬ ‫اينجه ايشلره آليشمغه وقتك اوملاسه بيله‪ ،‬زوربازويه باغلى تشبثلردن لذت آلريسني‪ .‬قارا‬ ‫‪60‬‬

‫چاآوووش!‪..‬‬ ‫سكوت!‪ ..‬صانكه بو ديك‪ ،‬قالني‪ ،‬بويوك سسك عظمتندن موجودات بر ثانيه ايچون‪،‬‬ ‫اوركمش‪ ،‬تيرته مشدى‪ .‬سكوتك آلتنده سنمش طوران طاغلره‪ ،‬دكيزلره بو ايكى سسك يوكسكلكى‬ ‫حاكمدى‪.‬‬ ‫چاآوووش!‪ ..‬چاووش!‪..‬‬ ‫سسى قادار يوكسك وجودى‪ ،‬دكريمى و قري صاقاىل‪ ،‬آچيق و يانيق كوكسى‪ ،‬قالني توزلقلى‬ ‫بالديرلرى‪ ،‬صاف چهره سى آرقاسنده سكسان اوققا چكن ايچ ايچه كچمش ايكى كوفه سيله‬ ‫بو رجليّت هيكلى شيمدى قارشيسنده طورويوردى‪:‬‬ ‫ بابا‪ ،‬سن قوماندا ايدر كىب اوزوم صاتييورسني‪ .‬سسك كورله يور!‬‫ باغريمييورم كه‪...‬‬‫اوزومىن ويردى‪ .‬يوقارىيكى تپه يه طريمامنغه باشالدى‪ .‬اطراىف چينالتييوردى‪:‬‬ ‫چاووش!‪..‬‬ ‫بن بو سسه‪ ،‬بو سسى حاصل ايدن جوهره مفتوندمي‪.‬‬ ‫شيمدى يامنزده كى سوقاقدن بر صاتيجى داها كچييور‪ :‬برآز داها اوزاقدن «چاىل فاصوليه‪ ،‬كمر‬ ‫پاطليجان!» سسلرى آلچاقلرده پايتاقالنه رق ياييلييور‪ .‬بونلرك اوستنده اوچان «چاآوووش!‪»..‬‬ ‫آوازينك ياكنده بو ييپرامنش چاتالمش سسلر نه قادار عاجز‪ ،‬نه قادار پست قالييوردى‪.‬‬ ‫أوك آرقه پنجره سنه قوشدمي‪ .‬اوزوجمى تپه يه وارمشدى‪ .‬يولك كنارنده كى قايانك اوستنه كوفه سىن‬ ‫قويدى‪ .‬أللريىن بلنده كى قيزيل قوشاغك اوك طرفنه صوقدى‪ .‬آچيق كوكسى‪ ،‬چيپالق‪ ،‬سرت‬ ‫بالديرلريله بر قوت آبده سى وضعيتنده طوردى‪ .‬متكرب‪ ،‬قالني قاشلرى آلتنده ّ‬ ‫متحكم آغري دونن‬ ‫ايرى كوزلرندن فرياليان نظرلريله‪ ،‬مرمره نك طالغالرينه‪ ،‬قارشيكى ساحله‪ ،‬ماوى كوكى‪ ،‬الجورد‬ ‫دكيزله‪ ،‬آلتون كوپوكى رنكنده كونشك ايشيغيله ماوى كوزلو‪ ،‬صارى صاچلى بر قيزه بكزه ين‬ ‫سوملى‪ ،‬سوكيلى يوردينك طاشنه‪ ،‬طوپراغنه درين درين باقدى‪ ...‬بو باقيشده كى اسرار‪ ،‬بو‬ ‫باقيشده كى فرياد‪ ،‬مملكىت ايچون‪:‬‬ ‫«اهلل! ديدم‪ ،‬ياتاغانه داياندم؛‬ ‫«بن سنكچون آل قانلره بوياند‪».‬‬ ‫بيتنك مغرور بر مأىل ايدى‪.‬‬ ‫پنجره نك اوكنده بو جانلى قلعه ىي حريتله‪ ،‬حرمتله‪ ،‬سري ايدييور؛ بونك قرعه نفرى حالنده‬ ‫‪59‬‬

‫‪14‬‬

‫اوزومجى‬ ‫ ولد چلىب افندى يه ‪-‬‬‫بويوك آطاده‪ .‬متوز ابتداسى‪ .‬اوكله اوسىت‪ .‬كونشك ارييوب طوپراقلرى‪ ،‬ياپراقلرى قاورايوب‬ ‫قاوورديغى‪ ،‬يااليوب پارالتديغى بر كون‪ .‬كوكدن دوكولن صيجاق ياناقلرى ياقييور‪ ،‬كوكسلرى‬ ‫أزييور‪ ،‬نفسلرى طيقايور‪ .‬أل له طوتوله بيلري بر آله و حالنه كلييور‪ .‬اورتالق كوزلرى قاماشديره جق‬ ‫درجه آيدينلق‪ ..‬قارشيده كى چاملر يانيق‪ ،‬سياه برر لكه كىب طورويور‪ .‬بو قادار نوره طايانه مايان‬ ‫كوزلر سونويور و قاپانان كوز قاپاقلرى آلتنده قيميلدامنق ايسته ميوردى‪ .‬ير‪ ،‬كوك بر قور حالنده‬ ‫ايچني ايچني يانييوردى‪.‬‬ ‫بايغني‪ ،‬كنيش سكوتك ايچندن تا اوزاقلردن‪ ،‬اسكله طرفندن‪ ،‬عكسلر حاصل ايده رك قورقونج‪،‬‬ ‫وقور بر صدا كوكره دى‪:‬‬ ‫قاآرپوووز!‪ ..‬قارپوز!‪..‬‬ ‫كوشكلرك جاملرينه چارپه رق‪ ،‬چاملرك تپه لرندن آشارق‪ ،‬قيزغني بر قارتال مهابتيله طاغلرك‬ ‫صريتلرندن اوچان بو سسدن‪ ،‬اوركن بر كومه كوكرجني قارشيكى چاملقدن هواالندى‪.‬‬ ‫قاآرپوووز!‪..‬‬ ‫بو صدايه نظام طرفندن دها ديك‪ ،‬دها ايرى بر سس عكس صدا كىب جواب ويردى‪:‬‬ ‫‪58‬‬

‫وار‪ .‬هپمز اوكا متوجه بكله يورز‪ .‬نه قادار ياراتيجى و قادر روحلر عاقبت اوكا رام اولدى‪ .‬دنياىي‬ ‫اعدام حمكوملريله دولو بر زندانه بكزه تن حكيم دوغرو دوشومنش‪ .‬هپمز ايچني عاقبت او مشئوم‬ ‫شفق سوكه جك‪ .‬اينان كه شيمديدن يوله چيقان قافله نك ايچنده يز‪ .‬برآز اوته ده سياستكاه‬ ‫كورينيور‪ .‬بو سياستكاهده ييللرجه سورن اشكنجه لرله جان ويريليور‪ .‬دوغديغمز كون‪ ،‬ايشته‪،‬‬ ‫بونك ايچني آغالدقدى‪ .‬و «كولديكدى ده!» ديه جكسك أوت‪ ،‬او كولوش هنوز براقديغمز‬ ‫جنتك يادى ايدى‪ .‬ايلك وطندن خفيف ايشيق دائما يوزميزده قالدى‪ .‬بو خفيف ايشيقدنده‬ ‫حمروم اولسه يدق‪ ،‬يوملزك قاراكلغنده‪ ،‬شيمدى يه دك‪ ،‬غائب اولوب كيدردك؛ حمنتمز حتلمسوز‬ ‫برر اده يه واريردى‪ .‬شكر ربه كه‪ ،‬بونك سايه سنده آرا صرا أييلكله‪ ،‬كوزه للكى سزه ر كىب اولدق‪.‬‬ ‫بزى چوق دفعه دمشنلرك طوزاغندن بو قورتاردى؛ هر يول دونومنده‪ ،‬كيجه‪ ،‬اونلره پوصوده راست‬ ‫كلمزميدك؟ بر آقشام اوسىت‪ ،‬كوله رك‪ ،‬اوينايه رق‪ ،‬چاله رق‪ ،‬شن بر آالى دوست كىب‪ ،‬ناصل‬ ‫اطرافمزى آلديلردى‪ ،‬بر كونده‪ ،‬حاطركده مى؟ بزه‪ ،‬قريلرده پيكار پريلرى شكلنده كورونديلردى‪.‬‬ ‫سن اونلرله أل أله قوشه رق‪ ،‬اوينايه رق غائب اولدك‪ ،‬بكا‪ ،‬تا ايچمدن او ايشيق خرب ويردى‬ ‫كه پيكار پريلرى تكني دكلدر و دوردم‪ .‬لكن بر باشقه كون‪ ،‬پيكار پريلرندن داها مهلك دكيز‬ ‫قيزلرينك سسنه قوشدم‪ .‬يرميزه دونديكمز وقت سنده بنده صولغون و يورغوندق‪ ،‬و قلبمز بوم‬ ‫بوشدى‪ ،‬وجودميزدهكه تر دومنشدى‪ .‬ايشته بوتونكنچلكمز بويلهكچدى‪ .‬دوغديغمزكون‪ ،‬يوزميزده‬ ‫كوله ن ايشيق سوندكجه واهى و ظامل طيفلر بزى طاشدن طاشه سوروكليوردى‪.‬‬ ‫نه دنسه خوليامز بزه كاىف كلمه دى؟ بوتون كوزه للك كىب بوتون حقيقت ده اونده دكلميدى؟‬ ‫بزه عشق ايچني قادين‪ ،‬وجد ايچني باده الزممى ايدى؟ بز كه الست بزمنده سومشلر‪ ،‬الست‬ ‫بزمنده مست اوملشلرز‪ .‬بو واهى ظواهر عاملنده كى هر فعلمز او علوى سرخوشلغى بوزمه دن‬ ‫باشقه بر شيئه يارامادى‪ .‬شيمدى قلبمز بوش‪ ،‬بامشز دولودر‪ .‬آغزمزده زهر‪ ،‬كوزلرمزده آتش وار؛‬ ‫طاتسز بر مخار ايچنده يز‪ .‬و آرتق يولك اورته سىن كچدك و صاچلرميزده آقلر آقلرى و آلنمزده‬ ‫چيزكيلر چيزكيلرى دوغورييور‪ .‬و أللرميز ديزلرمز تيرته يور و اوكمزده كى افقلردن فنا هواسى أسييور‪.‬‬ ‫سويله كنجلككى نه ياپدك؟ سويله كنجلكمى نه ياپدم؟ بوندن صوكرا «ختمل» ايتمك آرتق قابل‬ ‫اومليه جقمى؟ بو تيز و چريكني سياحتدن صوكرا‪ ،‬او قدر چريكني شيلر كوردكدن صوكرا سويله‪،‬‬ ‫آرتق او سسسز‪ ،‬شفيق‪ ،‬راحيلى و شفاف حيالتلر بزم رومحزى زيارت ايتميه جكمى؟ او روح كه‬ ‫باربار بر ديارك مزار طاشلرنده حمكوك شيطان و جاناوار رمسلرينه بكزه ين بيچيمسز‪ ،‬دكرسز قابا‬ ‫ايزلرله اورتولدى‪ ،‬كيتدى ‪.‬‬ ‫يعقوب قدرى‬

‫‪57‬‬

‫‪13‬‬

‫ارنلرك باغندن‬

‫‪-۱‬‬‫ييللر يارلردن! يارلر ييللردن وفاسز‪ .‬قارا خبت بر قاصريغه كىب‪ ،‬بو نه باش دونديرجيى ايش؟‬ ‫كيجه لر كونلرى كونلر كيجه لرى قوواليور! جفالر جفالرى قولاليور‪ .‬صاچلرميزده آقلر آقلرى‪،‬‬ ‫آلنمزده چيزكيلر چيزكيلرى دوغورويور‪ .‬توكل كوچ‪ ،‬عصيان وخيم؛ فلك هيچ رحم ايتميه جكمى؟‬ ‫هيهات عزيز دوست‪ ،‬اوىن دوندوره ن قارا خبتك قاصريغه سى‪...‬‬ ‫«باغچه لر بوزولدى؛ يوالر داغيلدى؛ يوللر سيليندى؛ جهان ويران اولدى‪ ».‬ياشلى كوكل‬ ‫شيمدى بويله دييور؛ هر شيئى كندينه أش كورييور‪ .‬بوده باطل حسلردن برى‪ ...‬جهان نه وقت‬ ‫معمور ايدى؟ باغچه لرده نه وقت كللر آچدى؟ نه وقت يووالرده بلبللر اوتدى؟ يوللردن نه وقت‬ ‫يارلر كلدى؟ اومدق‪ ،‬بكلدك‪ ،‬دوشوندك‪ .‬هانكى شى اومديغمزه اويغون دوشدى؟ كورديكمز‬ ‫دوشونديكمزه بكزه دميى؟ كلنلر بكله ديكمزه ده كدميى؟ او مسعود و علوى ساعت هانكى‬ ‫ساعتدى كه‪ ،‬ايچنده ايكن‪« :‬كچمه! دور!» ديه هايقريدق؟ هيچ برى‪ ،‬عزيز دوست‪ ،‬هيچ برى!‬ ‫بلكه هپسىن كچسون‪ ،‬كيتسون دييه بكله يوردق‪ ،‬زيرا اونلر‪ ،‬برى برندن چريكني‪ ،‬برى برندن واهى‬ ‫ساعتلردى‪ .‬كيمى بر دامله كوز ياشيله كيمى تك بر «ايواه» ايله‪ ،‬كيمى بر اسنه مه يله‪ ،‬كيمى‬ ‫يالكز سكوتله دولوب كيتدى‪ .‬اونلر‪ ،‬برر برر تكرار كلسني ايسرتميسك؟ خاير‪ ،‬خاير‪ ،‬خاير‪،‬‬ ‫دكلمى؟ ناصل كه اك عزيز اولولرك بيله دونديكىن ايسته ميورز‪ .‬عدمده أزجيى و غاصب بر قدرت‬ ‫‪56‬‬

‫ پازار اوله آشجى بابا‪،‬‬‫دييه رك يورور كيدر‪ .‬اصناف عادتا حسن بكى اوغور عدايتمش‪ ،‬آنك پازار اوله سىن خريىل‬ ‫بر سفتاح بلله مشدر‪ .‬شرق بيك درلو معتقداد آراسنده صافيت وجدانيه سندن امني اولديغى‬ ‫جماذيبدن ده استمداد ايتمك درجه سنده معنوياته دوشكوندر‪ .‬دون‪ ،‬بونك حاله موافق بر شكلىن‬ ‫داهاكوردم‪ :‬اوسىت باشى متيز‪ ،‬اختيارجه بر قادين‪ ،‬غالبا يا اوغلى‪ ،‬يا طوروىن ميدان حربنده اوله جقكى‬ ‫ايشيديلري درجه ده آشكار بر بسمله چكه رك‪ ،‬حسن بكه ياقالشدى‪ ،‬ديدى كه‪:‬‬ ‫ اوغلم ‪ ،‬حسن بك صلف [‪ ]۱‬اوله جقمى؟‬‫حسن بك القيد‪ ،‬متبسم‪ ،‬النده كى اينجه آيالندوز دالىن صالاليه صالاليه ايلريليه رك‪:‬‬ ‫ پازار اوله خامن آننه!‬‫زواللى قادين او قدر سويندى كى اوموزلريىن اوقشايه اوقشايه‪:‬‬ ‫ بو پازار مى اوغلوم؟‪..‬‬‫دييه ايكنجى بر استفساره دها قويولدى‪ .‬فقط هيهات! جواب آله مادى‪ ...‬چونكى حسن‬ ‫بك فيچيسىن بر دوش ايتمك اوزره بولنان برينه طوغرى ايلريله مش ايدى‪ .‬قادينك‪:‬‬ ‫ بو پازار مى؟‬‫سواىل آغزنده قالدى‪ ،‬بكك طاتلى سسى‪:‬‬ ‫ُ‬ ‫ پازار اوله ترشيجى!‬‫دييه عكس ايتدى‪.‬‬ ‫نه مطابق بر تسادف حسن‪ ،‬نه قدر مسكت بر جواب معنيدار!‬ ‫لكن قادين اورالرده مى يا! آرقاسندن بر مدت دها باقدقدن صوكره ياننده كى كنج حبشى يه‪:‬‬ ‫ آنلره معلوم اولور اما سويله مزلر‪ .‬وميزله [‪ ]۲‬آكالتريلر‪.‬‬‫‪........................‬‬ ‫ديدى اما حسن بكك اوته كى سوقاقدن حاال سسى كليوردى‪:‬‬ ‫پازار اوله قصاب باش!‬ ‫‪......‬‬ ‫احمد راسم‬ ‫ ‬ ‫[‪ ]۱‬صلح‬ ‫[‪ ]۲‬رمز‬ ‫‪55‬‬

‫‪12‬‬

‫پازار اوله ‪...‬‬ ‫«حسن» بكى كيم طانيماز؟‪ ..‬زمانك يكانه كولر سيماسى! طبيعتك ساخته بر منايش ايله‬ ‫ايكى آرشونلق كووده سنه ربط ايتديكى قوجامان بر قفا اوزرينه آباىن صاريلى‪ ،‬مومسنه كوره‬ ‫قامترلرى آره سنه فوليه‪ ،‬زرين‪ ،‬سنبل‪ ،‬كل‪ ،‬حىت فسلكن داىل طاقيلى‪ ،‬دائما يانپورى طوران بر‬ ‫فس قونديرك‪ ،‬رنكى امسر كنيش آلن آلتنه قارا ايكى ابروى سرتيز‪ ،‬حال و قالندن هر وقت ممنون‬ ‫اولديغنه داللت ايدن ملعه دار‪ ،‬اوزون كريپيكلى ايكى چشم سياه‪ ،‬متناسب بر برون‪ ،‬قسم‬ ‫فوقانيسى متناظر غيطان بيقلرله جمهز آز بيوجك بر آغيز‪ ،‬ياصصى بر چكه‪ ،‬فقط اينجه بر‬ ‫كردن رسم ايدك‪ .‬حىت كييديروب قوشاده رق برآزده چكى دوزن ويرك‪ ،‬كورمكه‪ ،‬فوطوغرافيسنه‬ ‫حاجت قاملاز‪.‬‬ ‫نه زمان تصادف ايتسه م يوزنده كى آثار تبسمى تر و تازه بولور‪ .‬حال جمذبيته خاص بر‬ ‫صفوت نظر ايله اطرافنه باقنه رق هر دكانه هر صاتيجى يه ايشنه مالنه كوره‪:‬‬ ‫ پازار اوله‪ ،‬بقال باشى‪،‬‬‫‪ -‬پازار اوله بقاجلى‪،‬‬

‫‪54‬‬

‫‪11‬‬

‫«كيرپينك ديدكلرى» ندن‬ ‫ياز كليور‬ ‫ ‬ ‫واغونك جامندن يشيلله نن چاپرلرى چيچك آچان‬ ‫بادم آغاچلريىن آرقدامشه كوسرتدم و صيجاق‪ ،‬راحيه دار‬ ‫بر كونشه قاوومشقدن متولد بر نشئه ايله ديدم كه‪:‬‬ ‫ ياز كليور!‬‫بو تبشريه قارشى خماطبم دورغون بر طورله غزته سىن‬ ‫اينديردى و شويله القيد‪ ،‬ديشارى يه بر كوز آتدى‪،‬‬ ‫صوكره حدتلنمش كىب باشىن صالاليوب‪:‬‬ ‫ بونده بزم ايچون سوينه جك نه وار‪ ،‬دييه سويلندى‪،‬‬‫زمحتمزمى آزاله جق‪ ،‬نشئه مز مى آرته جق؟ خاير‪،‬‬ ‫هيچ برى‪ .‬بنجه ياز كلدى دميك‪ ،‬ياقيجى كونشه‬ ‫قارشى ايصالق كوبره لرى قورويان يوقوشلره طريمانه‬ ‫رق‪ ،‬توزدن كريپيكلرى‪ ،‬قاشلرى سورمه لنمش بر‬ ‫حالده قلمه كيتمك‪ ،‬منديلىن تردن بوكوملش ياقالغنه‬ ‫بر يصديق اورتوسى كىب صاره رق صاغ أليله اوراق‬ ‫تصحيح ايتمك‪ ،‬صول اليله يلپازه ملنك و آقشام‬ ‫بيك درلو زمحتدن صوكره أويكه دونديكك زمان برى‬ ‫ممه ده‪ ،‬ديكرى امزيكد‪ ،‬اوبرى ده آغاچ تپه سنده‬ ‫اوچ چوجوقلى درت بش مسافر بوملق دميكدر‪.‬‬ ‫بيك درلو زمحت دييورم‪ .‬زيرا واپوره بينمك ايچون اوتوز‬ ‫سكز درجه حرارت ايچنده يوزلرجه كشينك خاشالمه‬ ‫كستانه كىب دومانلر صاليويرديكى اسكله لرده محاللرله‬ ‫هپلوانلر كىب كوره مشك‪ ،‬كوچوكجه چوجوقلرك باشلرندن‬ ‫جانبازلر كىب فرياليوب كچمك‪ ،‬شيلته خارارلرينك‪ ،‬پرنج‬

‫قازه ويلرينك‪ ،‬اون چوواللرينك‪ ،‬ياغ فوچيلرينك اوزرينه كمى‬ ‫قضازده لرى كىب طريمامنق و صقاللى بر افندينك ناصورينه‬ ‫باصوب آزارالندقدن‪ ،‬شيقجه بر خامنه باجملبوريه فضله‬ ‫صوقولوب اعلى بر مشسيه ييدكدن صوكره‪ ،‬چوجوغك‬ ‫ألنده كى بالوىن ازقضا قوپاروب قاچامي ديركن خاالطه‬ ‫طاقيالرق واپوره صامچه مييش بر طاوشان كىب درت طاقله‬ ‫آتوب كريمك جمبوريدر‪.‬‬ ‫ديديكم كىب بارى بو يورغونلقدن صوكره أونده راحت‬ ‫ايده بيلمك‪ ،‬سرينله مك ممكن اولسه حمقق مسافر وار‬ ‫دميك بزده أو صاحبنه آرتق قول كوله اولدك دميكدر‪ .‬أك‬ ‫هوادار اودا اونلره ويريلري‪ ،‬بزم جيبينلكلر سوكولور‪ ،‬اونلرك‬ ‫ياتاقلرينه قورولور؛ قاريوله لرميزك آلتنده كى شيلته لر آزاله‬ ‫آزاله هنايت بزه برر پومبه قالري‪ ،‬حالبو كه اونلرككى قاباران‬ ‫بر سوت تنجره سى كىب مب بياض‪ ،‬ترمتيز يوكسه لري‪ ،‬مدت‬ ‫مسافر تلريىن أك آشاغى بر هفته دها متديد ايتديره جك بر‬ ‫شكل حضور و رفاه آلري‪.‬‬ ‫رفيق خالد‬ ‫‪53‬‬

‫قيزدريالن حيوانلرده باشقه بر تورلو مى ياپارلر يا؟ كدينك اك مسكيننه‪ ،‬كوپكك اك دالقاووغنه‬ ‫حدك وارسه بر پارچه طاقيل‪ .‬وىل نعمىت بيله اولسه ك مهان اوفكه لنري؛ ديشيله طريناغيله قارشى‬ ‫قوميغه قالقار‪ .‬اصيلى اوالن آت اونلردن ده منطقسزدر‪ .‬اوكنده كنك بر حركتندن پريه لنديكى زمان‬ ‫آرقاسنده كى هيچ صوچى‪ ،‬كناهى اومليان بيچاره ىي چيفته ملكه قالقار‪ .‬هله ده وه نك كنديسنه‬ ‫فنالق ياپاىن زمانله ده عفو ايتمديكى‪ ،‬بر عشريت رئيسى ثباتيله كني كوتديكى مشهوردر‪.‬‬ ‫أوت‪ ،‬انتقام دويغوسنك يوقلغى بر انسان ايچون بلكه ايىي بر عالمت دكلدر‪ .‬فقط بن حيامتك‬ ‫هيچ بر چاغنده بويله بر هيجانك بىن يوقالمديغىن اعرتافدن چكينميه جكم‪ .‬نه ياپامل بويله‬ ‫ياراتيلمشم‪ .‬جذاملى يانيق آجيسنه نه قادار دويغوسزسه بن ده قويروق آجيسنه اويله مي‪.‬‬ ‫كنه دييه بيلريسكز كه‪:‬‬ ‫انتقامك فائده ىل بر طرىف واردر‪ .‬ياپديغى كوتولكك ياننه قاملاديغىن كورن كيمسه‪ ،‬هيچ اوملزسه‬ ‫آجيسىن اونوتوجنه يه قادار سزى راحت براقري‪.‬‬ ‫بوده دوغرى‪ .‬فقط اونومتاملى كه بو نتيجه يه وارمق ايچون داها يوموشاق يوللر ده وار مثال‬ ‫يالوارمق‪ .‬بنم او زمان بكا صاتاشان چوجوقلره ياپديغم كىب‪« :‬ايكى كوزم قارده شم! بيلريم سن‬ ‫بنم بامشى يارابيلريسك‪ .‬هيچ بن سنكله باشه چيقابيلريمى مي؟ باشم ياريلريسه يازيق دكلمى بكا؟‬ ‫وسائره وسائره‪».‬‬ ‫هله بوىن سويلركن براز ده بوينكى بوكمه سىن ‪ ،‬سسىن تيرته ته رك صيزيلدامنه سىن بيلريسه ك‬ ‫هيچ مسئله يوقدر‪.‬‬ ‫مسلك اجياىب اوالرق غايت ايىي بيلريم‪ .‬اولدقجه ديشه دوقونور بر مادى منفعته دايامنيان مسئله لرده‬ ‫رجا و نياز اك قوتلى بر سالحدر‪ .‬يالوارمه سىن‪ ،‬اما اصول و آدابنه كوره يالوارمه سىن بيلن انسان‬ ‫ايچون آچيلمياجق قاپى‪ ،‬أريلميه جك مرتبه يوقدر‪ .‬نيته كيم بن داها او ياشده غايت اوستالقله‬ ‫قولالمنغه باشالديغم بو سالح سايه سنده كنىد ميى يالكز سوقاق چوجوقلرينك شرندن قورومقله‬ ‫قامليور‪ ،‬اونلرى بورىن حلقه ىل عرب كوله لر كىب تپه تپه قولالنيوردم‪.‬‬ ‫كوزيكزك اوكنه كتريك؛ هبار بوتون سلطنتيله كلمش‪ ،‬آغاچلر پيطراق كىب كراز دوكمش‪ .‬يالكز‬ ‫نه يازيق كه قدرت اونلرى قريمزى كلينجكلر كىب آياقلرمزك آلتنده يتيشديرميور‪ .‬هپسى هوا‬ ‫قوشلرى كىب املزك اريشه ميه جكى بوشلقلر ايچنده صالالنيورلر‪ .‬يانلرينه وارمق بر سورى هتلكه ىي‬ ‫كوزه آالرق آغاچلره طريمامنق‪ ،‬آووچ و تابانلرى بره له مك‪ ،‬سنجاب كىب دالدن داله آتالمق‬ ‫الزم‪ .‬حالبوكه چوجوقلره بر پارچه يالوارمه ىي‪ ،‬مردلك دامارلريىن اوقشامه ىي بيلريسه ك اونلر‬ ‫آغاجى طاقميله سنك آياقلرينه ايندررلر‪.‬‬ ‫كرازلردن صوكره جامن بر آرابه صفاسى ايسرتسه‪ ،‬آچيلري قاپانري ايسكمله مى قاتاليوب بر‬ ‫كوشه يه برياقارق باغچوانك تك تكرلكلى چك چك آراباسنه قورولور‪ ،‬بر اسكى زمان قراىل‬ ‫سلطنتيله كندميى تبعه مه چكديرردم‪ .‬هپ عيىن طاتلى ديل‪ ،‬كولر يوز سايه سنده‪.‬‬ ‫رشاد نورى‬ ‫‪52‬‬

‫‪10‬‬

‫«مسكينلر تكه سى» ندن‬ ‫شيمدى اولديغى قادار چوجوقكن ده پك جامنك قيمتىن بيلريدم‪ .‬قومشاجا‪ ،‬قايدراق‪ ،‬بردربر‬ ‫كىب اويونلر اصال ايشمه كلمزدى‪ .‬آقشام اوستلرى آچيلري قاپانري ايسكمله مى قوناغك باغچه‬ ‫قاپيسنه قورار‪ ،‬وجودمه كوره چوق قوجامان اوالن بامشى موتفاغك صارماشيقلرله قاپلى دووارينه‬ ‫ياصالياراق قارشى ويرانه ده چوجوقلرى سري ايدردم‪.‬‬ ‫چوجوقلر كنديلرى كىب باشقه لرينه ده رمحى اوملايان‪ ،‬حسب ًة هلل كوتولك ياپمقدن ذوق دويان‬ ‫كوچوك جاناوارلردر‪ .‬هيچ سبب يوقكن آرادا بر بكا ده صاتاشريلر‪ ،‬فسمى قاپارلر‪ ،‬يوزمه طوپراق‬ ‫آتارلر‪ ،‬آلتمدن ايسكمله مى چكرلردى‪.‬‬ ‫كنه شيمدى اولديغى كىب او زمان ده كوجم قومت يرنده يدى‪ .‬هانكيسىن ايسته سم‪ ،‬اول اهلل‪،‬‬ ‫آياغمك آلتنه آلري‪ ،‬اويره چويره تپه له يه بيلريدم‪ .‬فقط بونك ايچون يرمدن قالقمق‪ ،‬قومشق‪ ،‬توز‬ ‫طوپراق ايچنده يوارالمنق كىب بر سورو لزومسز حركت ياپمق الزمدى‪ .‬آجناق ده كرمى حيوان‬ ‫ياورولرى كىب نه ياپدقلريىن‪ ،‬نه ايسته دكلريىن بيلمني بر طاقم آبوق صابوق خملوقلره اوياراق طاتلى‬ ‫جامنى صيقينىت يه صوقمقدن نه چيقاجق‪.‬‬ ‫ نه مى چيقاجق؟ سكا ياپيالن حقسزلغك آلتنده قاملامش اوالجقسك‪ ،‬الك آياغك براز‬‫زده لنسه ده يوركك فرحالياجق‪.‬‬ ‫بلكه حقكز وار‪ .‬انتقام دويغوسى اصيل بر دويغودر‪ .‬اصيل ديديكمز انسان شخصنه اونورينه‪،‬‬ ‫مال و جاننه ياپيالن جتاوزلرره قارشى آشريى بر تيتيزلك و هضمسزلغى اوالن انساندر‪ .‬آجنق‬ ‫‪51‬‬

‫قاپيسنده دوردى‪ .‬ماصايه اللرى داياىل اويوقالر كىب وضعيتده كى اولوىي سري ايتدى‪ .‬اوىن اويويور‬ ‫صانيوردى‪ .‬آغري آغري يورودى‪ .‬اوموزلرندن طوتدى‪ .‬دوداقلريىن صوغومغه باشالمش ياناقلره‬ ‫سورديكى زمان اورپردى‪.‬‬ ‫أولومك قارشيسنده نه ياپسه ق‪ ٬‬موفق اوملش بر آقتوردن فرقمز اوملاياجق‪ .‬او قادار‪ ٬‬موفق اوملش‬ ‫بر آقتور‪ .‬صاريلدى‪ .‬اوىن كندى ياتاغنه كوتوردى‪ .‬يورغاىن اوستلرينه چكدى؛ صوغومغه باشاليان‬ ‫وجودى ايصيتمغه چالشدى‪ .‬وجوديىن‪ ٬‬حياتيتيىن بو صوغوق انسانه آشيالمغه اوغراشدى‪.‬‬ ‫كوزلرى ياندى‪ ٬‬بر دامال ياش چيقارمدى‪ .‬آينه يه باقدى‪ .‬اك بويوك كدرك قارشيسنده‪ ٬‬بر كيجه‬ ‫اويقوسز قاملش انسان چهره سندن باشقه بر چهره آملق قابل اوملاياجقميدى‪.‬‬ ‫على بردنربه ضعيفالمق‪ ٬‬بردنربه صاچلريىن آغارمش كورمك‪ ٬‬بردنربه بلنده مدهش بر آغرى ايله‬ ‫ايكى قات اولوويرمك‪ ٬‬مهان يوز ياشنه كريمش قادار احتيارالمق ايسته يوردى‪ .‬صوكره اولويه بر‬ ‫داها باقدى‪ .‬هيچ ده قورقونچ دكلدى‪.‬‬ ‫بالعكس چهره اسكيسى قادار مشفق‪ ٬‬اسكيسى قادار مالميدى‪ .‬أولونك يارى قاپاىل كوزلريىن‬ ‫متني بر ال ايله قاپادى‪ .‬سوقاغه فريالدى‪ .‬قومشى اختيار خامنه خرب ويردى‪ .‬قومشيلر قوشه قوشه‬ ‫اوه كلديلر‪ .‬او فابريقايه يولالندى‪ .‬يولده قاييقله كيدركن‪ ٬‬اولومه آليشمش كىب ايدى‪.‬‬ ‫يان يانه‪ ٬‬قوجاق قوجاغه‪ ٬‬عيىن يورغانك ايچنده يامتشلردى‪ .‬أولوم مونس‪ ٬‬آناسنه كريديكى‬ ‫كىب اونك بوتون حساسيتىن‪ ٬‬يومشاقلغىن آملشدى‪ .‬يالكز براز صوغوقدى‪ .‬أولوم بيلديكمز قادار‬ ‫قورقونچ بر شى دكلدى‪ .‬يالكز براز صوغوقدى‪ .‬او قادار‪.‬‬ ‫على كونلرجه اوك بوش اودالرنده كزندى‪ .‬كيجه ايشيق ياقمادن اوطوردى‪ .‬كيجه ىي ديكله دى‪.‬‬ ‫آناسىن دوشوندى‪ .‬فقط آغاليامدى‪.‬‬ ‫بر صباح ميك اوداسنده قارشى قارشى يه كلديلر‪ .‬او‪ ٬‬ميك ماصاسنك موشامباسى اوزرنده‬ ‫ساكن و پارالقدى‪ .‬كونش صارى پرنچ ماده نك اوزرنده دوناقاملشدى‪ .‬اوىن قولپلرندن طوتارق‪٬‬‬ ‫كوزلرينك كوره مه يه جكى بر يره قويدى كنديسى بر صنداليه يه چوكدى‪ .‬بول بول‪ ٬‬سس سز‬ ‫بر ياغمور كىب آغالدى‪ .‬و او أوده او‪ ٬‬بر داها قاينامدى‪.‬‬ ‫بوندن صوكره علينك حياتنه بر سالب كوكومى كريه ر‪.‬‬ ‫قيش خليج اطرافنده استانبولده كيندن داها سرت‪ ٬‬داها سيسلى اولور‪ .‬بوزوق قالديرميلرك‬ ‫اوزرنده بوز طومتش چامور پارچه لريىن قرياراق ايركندن ايشه كيدنله مكتب خوجالرى‪ ٬‬جلبلر‬ ‫و قصابلر فابريقانك اوكنده بر مدت ديكله نريلر‪ ٬‬قوجامان بر دوواره صريتلريىن ويره رك اوستنه‬ ‫زجنفيل سرپيلمش سالب ايچرلردى‪.‬‬ ‫يوك الدونلر ايچنده صاقلى قيمتدار اللرى سالب فنجانىن قوجاقاليان بورونلرى نزله ىل صاريشني‬ ‫عمله لر‪ ٬‬مكتب خوجالرى‪ ٬‬قصابلر و بعضاً فقريمكتب طلبه لرى قوجامان فابريقا دووارينه‬ ‫صريتلريىن ويررلر؛ اوستنه رؤيالرينك مابعدى سرپيلمش سالبدن يودوم يودوم ايچرلردى‪.‬‬ ‫سعيد فائق‬

‫‪50‬‬

‫قوقاليه قوقاليه اوزاقالشدى‪.‬‬ ‫صباح سرين‪ ٬‬خليج سيسلى ايدى‪ .‬آرقاداشلريىن صاندال اسكله سنده بولدى‪ .‬هپسى ده دينچ‬ ‫ده ليقانليلردى‪ .‬بش كيشى خاليجى اوغلنه كچديلر‪.‬‬ ‫على بوتون كون ذوقله‪ ٬‬حرصله‪ ٬‬اشتياقله چاليشاجق‪ ٬‬فقط آرقاداشلرندن اوستون كورومنك‬ ‫ايسته مدن‪ .‬اونك ايچون دوروست‪ ٬‬كوسرتيشسز ايشله يه جك‪ .‬يوقسه ايشنك فيياقاسىن ده‬ ‫اوكرمنشدر‪ .‬اونك اوستاسى استانبولده بر تك الكرتيكجى ايدى‪ .‬بر آملاندى‪ .‬على ىي چوق سوه ردى‪.‬‬ ‫ايشنك داالوه ره سىن‪ ٬‬نوماراسىن ده اوكرمتشدى‪ .‬كندى قادار اوستا و جبريكلى اوالنلردن داها‬ ‫اوستون كورومنه نك اسرارى چويكلكده‪ ٬‬عجله ده؛ آشاغى يوقارى سپورده‪ ٬‬يعىن كنچلكده‬ ‫ايدى‪.‬‬ ‫آقشامه آرقاداشلرينه يكى بر دوست يكى بر قافادار‪ ٬‬اوستالرينه صاغالم بر ايشجى قازانديرديغنه‬ ‫أمني و ممنون أوينه دوندى‪.‬‬ ‫آناسىن قوجاقالدقدن صوكره قارشى قهوه يه‪ ٬‬آرقاداشلرينك ياننه قوشدى‪ .‬بر پاسرتا اويناديلر‪ .‬بر‬ ‫هيجانلى تاوال پارتيسى سري ايتدى‪ .‬صوكره اوينك يولىن طوتدى‪ .‬آناسى ياتسى منازىن قيليوردى‪.‬‬ ‫هر زمان ياپديغى كىب آناجغنك اوكنه چوملدى‪ .‬سجاده نك اوزرنده طاقاللر آتدى‪ .‬ديلىن‬ ‫چيقاردى‪ .‬هنايت قاديىن كولدرمكه موفق اولديغى زمان قادينجاغز سالم ويرمك اوزره ايدى‪.‬‬ ‫آناسى‪ -‬على به‪ ٬‬كناه به ياوروم‪ .‬كناه ياوروجوغم‪ ٬‬ياپمه‪.‬‬ ‫على ‪ -‬اهلل عفو ايدر آنا!‬ ‫صوكره صاف‪ ٬‬معصوم صوردى‪:‬‬ ‫ اهلل هيچ كوملزمى؟‬‫ميكدن صوكره على بر نات پينكرتون كتاىب اوقومغه دالدى‪ .‬آناسى اوكا بر قازاق أورويوردى‪.‬‬ ‫صوكره يوكك ايچندن لوانطه قوقان شلته لر سروب ياتديلر‪.‬‬ ‫آناسى صباح منازى اوقونوركن على ىي اوياندردى‪.‬‬ ‫قيزارمش اكمك قوقان اوداده مساور نه كوزل قايناردى‪ .‬على مساورى‪ ٬‬ايچنده نه اضطراب‪ ٬‬نه‬ ‫ده قضا اوالن بر فابريقايه بكزه تردى‪ .‬اوندن يالكز قوقو‪ ٬‬خبار و صباحك سعادتى استحصال‬ ‫ايديلريدى‪.‬‬ ‫علينك آننه سنه أولوم بر مسافر‪ ٬‬بر باش اورتوىل منازنده نيازنده بر قومشو خامن كلري كىب‬ ‫كلدى‪ .‬صباحلرى اوغلينك چايىن‪ ٬‬آقشاملرى ايكى قاپ ميكىن حاضراليه حاضراليه آقشامى‬ ‫ايدييوردى‪ .‬فقط يوره كنك كنارنده بر صيزى حس ايدييور؛ بوروشوق و تولبند قوقان وجودنده‬ ‫آقشام اوستلرى مرديونلرى خيزىل خيزىل چيقديغى زمان بر كسيكلك‪ ٬‬بر تر‪ ٬‬بر يومشاقلق‬ ‫دويويوردى‪ .‬بر صباحلني داها على اويامنه دن‪ ٬‬مساورك باشنده اوزرينه بر فنالق كلمش‪ ٬‬ياقني بر‬ ‫صنداليه يه چوكوويرمشدى‪ .‬چوكوش او چوكوش‪.‬‬ ‫على آننه سنك كنديسىن بو صباح نيچني اويانديرماديغنه حريت ايتمكله برابر اوزون زمان وقتك‬ ‫كجيكديكىن آكاليامامشدى‪ .‬فابريقانك دودوكى‪ ٬‬جاملرك ايچندن تيزلكىن‪ ٬‬جان قوپارجييلغىن‬ ‫ترك ايتمش و بر سونكر ايچندن كچمش كىب يومشاق‪ ٬‬قوالقلرينه كلدى‪ .‬فريالدى‪ ٬‬ميك اوداسنك‬ ‫‪49‬‬

‫‪9‬‬

‫سماور‬ ‫ صباح أذاىن اوقوندى‪ ٬‬قالق ياوروم‪٬‬‬‫ايشه كچ قاالجقسك‪.‬‬ ‫على هنايت ايش بوملوشدى‪ .‬بر هفته در‬ ‫فابريقايه كيدييوردى‪ .‬آناسى ممنوندى‪ .‬منازيىن‬ ‫قيلمش‪ ٬‬دعاسىىن ياپمشدى‪ .‬ايچنده كى‬ ‫جناب حقله برابر اوداسنه كريجنه اوزون بوىي‬ ‫ككيش وجودى و چوق كنچ چهره سى ايله‬ ‫رؤياسنده ماكنه لر‪ ٬‬الكرتيك پيللرى‪ ٬‬آمپوللر‬ ‫كورن‪ ٬‬ماكنه ياغلرى سورونن و بر ديزه ل‬ ‫موتورى خومورتوسى ايشينت اوغليىن أوال‬ ‫اويانديرمغه قييامادى‪ .‬على ايشدن چيقمش‬ ‫كىب ترىل و پنبه ايدى‪.‬‬ ‫خاليجى اوغلينده كى فابريقانك باجاسى‬ ‫قفاسىن قالديرمش‪ .‬بر خوروز وقارييله‬ ‫صباحه‪ ٬‬كاغدخانه صرتلرنده بلرين فجر‬ ‫كاذبه باقيوردى‪ .‬نره ده يسه اوته جكدى‪.‬‬ ‫على هنايت اوياندى‪ .‬آناسىن قوجاقالدى‪ .‬هر صباح ياپدىغى كىب يورغاىن قفاسنه بوسبوتون‬ ‫چكدى‪ .‬آناسى يورغاندن ديشاريده قاالن آياقلريىن غيديقالدى‪ .‬ياتاقدن بر محله ده فرياليان اوغليله‬ ‫برابر تكرار ياتاغه دوشدكلرى زمان بر كنچ قيز قهقه سيله كولن قادين مسعود صاييالبيلريدى‪.‬‬ ‫مسعودلرى چوق آز بر حمله نك چوجوقلرى دكلميديلر؟ آناسنك چوجوغندن‪ ٬‬چوجوغنك‬ ‫آناسندن باشقه كلريلرى وارميدى؟ ميك اوداسنه قوجاق قوجاغه كچديلر‪ .‬اودانك ايچىن قيزارمش‬ ‫بر اكمك قوقوسى دولدورمشدى‪ .‬مساور نه كوزل قايناردى‪ .‬على مساورى‪ ٬‬ايچنده نه اضطراب‪٬‬‬ ‫نه قضا اوالن بر فابريقايه بكزه تريدى‪ .‬اوندن يالكز قوقو‪ ٬‬خبار و صباحك سعادتى استحصال‬ ‫ايديلريدى‪.‬‬ ‫صباحلني علينك بر مساور؛ بر ده فابريقانك اوكنده بكله ين سالب كوكومى خوشنه كيدردى‪.‬‬ ‫صوكره سسلر‪ ٬‬خاليجى اوغلنده كى‪ ٬‬عسكرى مكتبك بورازاىن‪ ٬‬فابريقانك اوزون و بوتون خليجى‬ ‫چينالتان دودوكى اونده آرزولر اوياندرر‪ ٬‬آرزولر سوندورردى‪ .‬دميك كه عليمز براز شاعرجه ايدى‪.‬‬ ‫بويوك دكريمنده بر الكرتيك عمله سى ايچون حساسيت‪ ٬‬خليجه بويوك ترانساتالنتيكلر صوقمغه‬ ‫بكزه رسه ده‪ ٬‬بز‪ ٬‬على‪ ٬‬حممد‪ ٬‬حسن براز بويله يزدر‪ .‬هپمزك كوكلنده بر آرسالن ياتار‪.‬‬ ‫على آننه سنك الىن اوپدى و صوكره شكرىل بر شى مييش كىب دوداقلريىن ياالدى‪ .‬آننه سى‬ ‫كولويوردى‪ .‬او‪ ٬‬آننه سىن هر اوپوشده بويله بر ياالمنغى عادت ايدينمشدى‪ .‬أوككوچوك باغچه سندهكى‬ ‫صاقسيلرك ايچنده فسلكنلر واردى‪ .‬على بر قاچ فسلكن ياپراغىن پارماقلريله ازه رك آووچلريىن‬ ‫‪48‬‬

‫آتيلدى‪« .‬يارين ذاتاً فابريقانك آچيليش توره ىن وار‪ .‬بن هپكزك انتقامىن آلريم‪ ٬‬اجياب ايدرسه بو‬ ‫اوغورده سوه سوه أولورم‪».‬‬ ‫ايرته سى كوىن‪ ٬‬داها صباحك ايركن ساعتندن‪ ٬‬فابريقاده بر فعاليتدر باشالدى‪ .‬هر پنجره دن‬ ‫بر بايراق صارقيور‪ ٬‬هر طرفده آللى مورىل‪ ٬‬يشيللى بياضلى قورده له لر دالغه النيوردى‪ .‬باجالر‬ ‫بيله كمى ديره كلرى كىب فالمالرله سوسلنمشدى‪ .‬بر باندو دورمادان مارشلر چاالركن‪ ٬‬خصوصى‬ ‫اوطوموبيللرده دعوتليلرى كتريوب كتريوب آنفيته اتر شكلنده حضرالمنش تريبونلره براقيوردى‪.‬‬ ‫نه دعوتليلر واردى‪ ٬‬نه دعوتليلر! ارككلرك چوغى سيلندرىل و ژاكه ت آتايلى ايديلر‪ .‬قادينلر‬ ‫ايسه بياض البسه لر‪ ٬‬ككيش كنارىل حصري شاپقالر كيمشلردى‪.‬‬ ‫بر آرا باندو دوردى‪ ٬‬سس كسيلدى‪ .‬و اوك صرياده اوطوران طيقيز فابريقاتورك آياغه قالقوب‬ ‫اوكنه ميقروفونلر يرلشديريلمش كرسى يه دوغرى ايلرله ديكى كورولدى‪ .‬آدام آغري آغري باصاماغى‬ ‫چيقدى‪ .‬نوتلريىن اوكنه آچوب «اوهو اوهو» دييه سسىن عيار ايتدى‪ ٬‬صوكره‪:‬‬ ‫«صايني وكيل بك‪ ٬‬حمرتم دعوتليلر» دييه سويله وينه باشالدى‪.‬‬ ‫صاقالنديغى پروازدن آشاغيسىن كوزله ين ايبيبيك قوشى «ايشته تارخيى آن كلدى» دييه‬ ‫سويلندى‪ .‬سه كه سه كه پروازك اوزرنده ايلرله دى و تام فابريقاتورك دازالق باشىن نشان آلوب بر‬ ‫كوزل پيسله دى‪ .‬كرچه ايبيبيك قوشو اوملق صفتيله اساساً چوق قوالى دفع حاجت ايدردى‪ .‬فقط‬ ‫او‪ ٬‬ساده جه بو قابليىت ايله يتينمه مش‪ ٬‬بو تارخيى كونك شرفنه بر كيجه أولندن كوف طومتش‬ ‫كندير ختمى ييوب اوزرينه بول مقدارده دكيز صوىي ايچمشدى‪ .‬بو اعتبارله صباح برى بويوك‬ ‫صاحنيلر هباسنه قاتالنديغى محوله سىن شيمدى دورمادن ديكلنمدن آشاغى بوشالتيوردى‪.‬‬ ‫فابريقاتور‪ ٬‬چيپالق باشنده شاپاليان ايلك دامال اوزرينه غري اختيارى يوقارى باقديغندن‬ ‫ايكنجى اوچنجى پوسته لرى يوزينه كوزينه كيدى‪.‬‬ ‫ديكله ييجيلر ايلكني بر شاشريديلر‪ .‬بر ايكى قادين دعوتلى كومله سىن طوتامدى‪ .‬جسارت‬ ‫آالن اوبورلرى ده ماقاره لرى قويويرديلر‪ .‬آرتيق شيمدى هپسى أكيله قالقه‪ ٬‬قاصيقلريىن طوته‬ ‫طوته كولويورلردى‪ .‬وكيل بك بيله يوزى موصمور كسيلمش‪ ٬‬قهقهه سىن منديلنده بوغمغه‬ ‫چاليشيوردى‪.‬‬ ‫فابريقاتور‪ ٬‬يوزينه چوق دفعه پيسلتلمش انسانلرك پيشكني تبسمى ايله منديلىن چيقاردى‪.‬‬ ‫ياواش ياواش آغزيىن‪ ٬‬يوزيىن‪ ٬‬كوزلريىن‪ ٬‬چيپالق باشىن سيلوب صيوازالدى وكورولتونككسيلمه سندن‬ ‫باالستفاده‪:‬‬ ‫«بايانلر‪ ٬‬بايلر!» ديدى‪« ٬‬بايانلر‪ ٬‬بايلر! شو مسعود حادثه دخى‪ ٬‬تأسيسلرمزك مملكت ايچون‬ ‫نه قادار خريىل‪ ٬‬نه قادار اوغورىل و قدملى اوالجغنه برفال خري صاييلمزمى؟»‬ ‫و طيقيز فابريقاتور بو ضرورى كريزكاهدن صوكره تكرار نوتلرينه دونوب اعمال ايده جكى‬ ‫ترموسيفونلرك امثالنه فاﺌقيتىن ايضاحه كرييشدى‪.‬‬ ‫خلدون طاك أر‬

‫‪47‬‬

‫جدلرينه عناد‪ ٬‬قيپقريمزى آچى ويرديلر‪.‬‬ ‫بو آراده قاواقدن بوزما ديرك ده بوتون وجودينه صو يوروديكىن حس ايدييور و كيجه كوندوز‬ ‫چيطري چيطري طاتلى بر هبار سرخوشلغى ايچنده كرينوب دورويوردى‪.‬‬ ‫هنايت بر كون أوال او قالني بويا طبقه سىن پول پول قابارتان سيويلجه لر دوكدى‪ .‬صوكره‬ ‫اوراسنده بوراسنده بياض بياض كورپه داللر سوردى‪ .‬و بر صباح باشدن آشاغى مييشيل ياپراقلرله‬ ‫دوناندى‪.‬‬ ‫بوكا ساده كويليلر‪ ٬‬قوشلر‪ ٬‬چيچكلر دكل‪ ٬‬ترسنه چوريلمش قهوه فنجانلرينه بكزه ين ايزوالتورلر‬ ‫بيله شاشديلر‪ .‬فقط فضله ياغلريىن اريتمك ايچون قاريسى ايله يورويوشه چيقان فابريقاتور اوىن‬ ‫بو حالده كوروجنه كوپلره بيندى‪.‬‬ ‫«واى ناموسسز» دييه هايقريدى‪« .‬بو او ده ويرديكمز قاواقدن ياپيالن ديره ك دكلمى؟‬ ‫كورويورميسك خامن‪ ٬‬بكا عناد ياپيور‪ .‬اينان اولسون‪ ٬‬بكا عناد ياپيور»‬ ‫كويليلر هر نه قادار «دكلدر بكم‪ ٬‬بو قاواق دكلدر» ديديلرسه ده فابريقاتورى تسكني ايده مديلر‪.‬‬ ‫آدام فنا حالده قيزمشدى!‬ ‫«ياپراق آمچش تلفون ديره كى نره ده كوروملش‪ ».‬دييه فرياد ايدييوردى‪« .‬اوالجق رزالتمى بو»‬ ‫بارى بوندن صوكره تللرده ميوه ويرسني‪ .‬بز بوراده مساعيدن اقتصاد ايتمكه باقيورز‪ .‬بو ديره ك‬ ‫قالقمش دال بوداق صاليور‪ .‬بوتون ديره كلر دال سوره جك اولسه بودامغه آداممى يرت‪».‬‬ ‫صوكره معيتنده كى مهندسلره دونوب « كسيلسني» دييه فرمان ايتدى‪.‬‬ ‫درحال مرديوه نلى اوطوموبيل كلدى‪ .‬آداملر تللرله ايزوالتورلرى بر باشقه ديره كه آقطاروب‬ ‫ياپراقليسىن يره يقديلر‪.‬‬ ‫فابريقاتور بر بالطه قاپمش‪ ٬‬ديره كك كوك باغالمش زيفتلى قسمنه‪ ٬‬ياپراق آمچش داللرينه‬ ‫وورويور وورويوردى‪ .‬حرصىن بونكله ده آالمدى‪ .‬ديره كى آداملرينه قوش باشى دوغراتدى‪ .‬بو‬ ‫پارچه لرى دخى اورتاده براقمقدن قورقويوردى‪ .‬نه اولور نه اوملاز‪ ٬‬بر داهاكى هبار ينه كيم بيلري‬ ‫نه ماديك اويناردى‪ .‬ديره كك انقاضىن اوراده‪ ٬‬كوزينك اوكنده بر كوزل ياقدردى‪ .‬و كوللرى‬ ‫طوپالتوب دكيزه آتدردى‪ .‬كرچه احتيار قاواق شيمدى ده دالغالره قارشوب ساحله ورابيلري‪ .‬خبار‬ ‫اولوب ياغمور تانه سى شكلنده ينه سوديكى قريلره ياغابيلريدى‪ .‬فقط فابريقاتورك عقلى او قادار‬ ‫اينجه سنه پك أرميوردى‪ .‬بو اعتبارله ممنون و مسرور اللريىن ييقايوب دائره سنه مايونه زىل لوركله‬ ‫فاصوليه پالكيسى ميكه كيتدى‪.‬‬ ‫او كيجه چيچكلر صباحه قادار قان آغالديلر‪ .‬قوشلره كلنجه‪ ٬‬اونلرده ايلكني آه و واه ايتديلر‬ ‫اما صوكره باش باشه ويروب بو حركته بر مثلله مه چاره سى آراديلر‪.‬‬ ‫بر آغاچ قاقان‪« :‬انتقام!» دييه باغردى‪ .‬سرچه لرك اك ياشليسى‪« :‬پكى اما ناصل؟» دييه‬ ‫صوردى‪ .‬جاىن طاتلى بر صاقصاغان‪« :‬حريفلر ديشلرينه قادار سالحلى!» ديدى‪« .‬طوپدن‬ ‫كيتسه ك هپمزى وورورلر‪ ».‬جتربه ىل بايقوش‪« :‬بر فدائى سچرز دييه تكليف ايتدى‪ .‬ايچمزدن‬ ‫برى‪».‬‬ ‫داها سوزيىن بيتريه مه مشدى كه اختيارك آوجندن مي ميش بر ايبيبيك قوشو «بن كيدرم» دييه‬ ‫‪46‬‬

‫راستالياجق» دييه ايضاحات ويرييوردى‪.‬‬ ‫قاواق كريسىن ديكله يه مدى‪ .‬بو دويديغى سوزلردن ياپراقلرى ديكن ديكن اوملشدى‪ .‬دميك‬ ‫بوراده فابريقا قوراجقلردى‪ .‬دميك بو جنت قيييلرى‪ ٬‬بو جامن بايرلرى ماكنه اوغولتوسنه‪ ٬‬قوروم‬ ‫قوقوسنه بوغاجقلردى‪ .‬دنياده باشقه يرمى قاملامشدى ياربيم؟‬ ‫خاير‪ ٬‬خاير بوىن ياپامازلردى‪ .‬بو قادار ذوقسز‪ ٬‬بو قادار وجدانسز اوالمازلردى‪.‬‬ ‫فقط ياپديلر ايشته اونلر اويله رنكلردن‪ ٬‬قوقولردن‪ ٬‬دكيزدن‪ ٬‬طبيعتدن ذوق آالجق صويدن‬ ‫دكللردى‪ .‬ماليت فيئاتى دييورده كوزلرى باشقه بر شى كورميوردى‪ .‬ماليت فيئاتى ايسه بو ساحلده‬ ‫بناءعليه‪.‬‬ ‫چوق دوشوك اوالجقدى ً‬ ‫ايلكني ساحله بر ايسكله قورديلر‪ .‬مالزمه دكيز يوليله داها اوجوزه نقل ايديله جكدى‪ .‬صوكره‬ ‫بر منديره ك انشا ايدوب دكيزله ساحلك عالقه سىن كسديلر‪.‬‬ ‫دالغه لر آرتيق صولرى طاتلى طاتلى اوقشامز اوملشلردى‪ .‬منديره كك ايچنده قاالن مسكني‬ ‫أولو صولره ايسه دكيز دميكه بيك شاهد ايسرتدى‪.‬‬ ‫ساده دكيزمى يا‪ ٬‬چيچكلرده وضعيتدن شكواجييديلر‪ .‬پاپاتيالر قورومدن سيمسياه اولويورلردى‪.‬‬ ‫كلينجكلرك قريمزيسى ايسه ايسلى چاتانا بايراقلرينه دومنشدى‪.‬‬ ‫قوشلرك جيويلتيسى‪ ٬‬شانتيه دن يوكسلن چكيچ سسلرى آراسنده كومه كيتديكندن اونلرده‬ ‫برلشوب قورو حالنده اومتكى دهكه ديلر‪ .‬فقط بوكورولتوىل مدنيت قونسرى ايله باش ايده مه يه جكلرىن‬ ‫آكالينجه عاقبت اونلرده كوسوب اومته مكه قرار ويرديلر‪ .‬هم ذاتاً پازارلرى غيجري غيجري چفته‬ ‫لرى ايله آوه چيقان شانتيه مهندسلرى حياتى اونلره زهر ايتمكه باشالمشدى‪.‬‬ ‫قوشلر كوسوب‪ ٬‬دكيز صوصوب‪ ٬‬چيچكلر ده صولنجه قاواق اوكسوزه دوندى‪« .‬بر ييلديرم‬ ‫كلسه ده‪ ٬‬بىن ده يوق ايتسه بارى‪ ».‬دييه كوتو كوتو دوشونديكى اولويوردى‪.‬‬ ‫فقط ييلديرمه حاجت قاملدى‪ .‬بر صباح‪ ٬‬داها اويقوده ايكن بلنده كسكني بر تسرته صيزيسى‬ ‫ايله اوياندى‪ .‬و نه يه اوغراديغىن آكالمادن يان اوسىت بوكورتلنلرك اوزرينه دوريلى ويردى‪.‬‬ ‫اوته ده بر سس‪ ٬‬فابريقاتورك سسى‪:‬‬ ‫«كناه ده نه دميكمش‪ ».‬دييه باغريييوردى‪« .‬بزه آغاچ دكل‪ .‬ير الزم ير‪ ...‬ذاتاً نه يه بكزه يوردى‪.‬‬ ‫تك باشنه‪ ٬‬سيپسيورى بر آغاچدى‪».‬‬ ‫صوكره معيتنده كى مهندسلره دونوب‪:‬‬ ‫«بوندن چوق كوزل تلفون ديره كى اولور‪ ».‬ديدى‪ .‬و احتيار قاواق صويولدى‪ ٬‬يونتولدى‪.‬‬ ‫باجلمله ديره كلر كىب كوزطاشى حملوىل ايله معامله كوروب طوپراغه كريه جك قسمى زفتلندى و‬ ‫بو ايشلر بيتنجه‪ ٬‬اوزرينه بر پارماق قالينلغنده بويا سورولوب تپه سنه ده كاله كىب چنقو بر باشلق‬ ‫كچريلدكدن صوكره آنا شبكه ىي فابريقا سانرتالنه باغاليان يوله‪ ٬‬اوبر ديره ك آراسنه ديكيلدى‪.‬‬ ‫بويله جه ياز كچدى‪ ٬‬كوز كچدى‪ ٬‬قيش كچدى‪ ٬‬هر ييل اولديغى كىب هبار بر كنچ قيز مثاىل‬ ‫اتكلكىن قالديروب صيجاق راحيه سى ايله ينه قريلرك اوستنه چوكوويردى‪ .‬كزجيى قوشلر كيتدكلرى‬ ‫يرلردن دونديلر‪ .‬بوجكلرله قورتلر صاقالندقلرى يرلردن چيقديلر‪ .‬پاپاتيه لر تاواده يومورطه كىب‬ ‫اورتالغى صارى ايله بياضه بويادى‪ .‬و كلينجكلر بر ييل أول فابريقا قورومندن صولوب كيدن‬ ‫‪45‬‬

44

‫ياپراقالمنقدن ايلرىكلن او هر ييلكى معتاد دكيشكلك دكلدى‪ .‬اويله قوالى قوالى آكالشيالمايان‪٬‬‬ ‫قطعى اوالرق تثبيت ايديله مني آجناق و آجناق سزيله بيلن بر بامباشقه‪ ٬‬بر عجائب كليشمه‬ ‫ايدى‪.‬‬ ‫قاواقده شيمدى او نباتلره حمصوص كورونوشدن فضله بر شى‪ ٬‬عادتا انسانلره خاص بر شى‪٬‬‬ ‫ناصل سويله ملى‪ ٬‬صانكه بر نوع هويت بلريمكده ايدى‪.‬‬ ‫قادينلردن برى اختيار دييه هايقريدى‪« ،‬اختياره بكزه يور قاواق»‬ ‫كرچكدن ده قاواق‪ ٬‬صانكه آلتنده ياتان اختيارك بوتون اوزيىن كوكلريله أموب كووده سنه‬ ‫كچريمشه بكزه يوردى‪ .‬شكل اعتباريله ينه عيىن آغاچدى بلكه‪ ٬‬فقط انسان اوكا باقاركن او‬ ‫اوزون قامتلى‪ ٬‬ضعيف اختيارى كورمش كىب اولويوردى‪.‬‬ ‫ياپراقلرى بيله شيمدى بر باشقه يشيلكورونويوردى‪ .‬داها مونس‪ ٬‬داها صيجاق‪ ٬‬عادتاكولومسه ين بر‬ ‫يشيل‪ .‬روزكاردن خيشريدايشلرى بيله بر باشقه تورليدى‪ .‬آغاچ‪ ٬‬ياپراقلريله ديله كلمشدى صانكه‪.‬‬ ‫دورغون هوالرده بر فيصيلدايش‪ ٬‬روزكارده مرييلدانش‪ ٬‬فريطنه ده ايسه خوموردانش حالىن آالن بر‬ ‫شيئلر آكالمتق ايسته يور كبيدى‪ .‬نه سويله ديكى آكالشيالميوردى كرچه‪ .‬فقط اوىن طانيانلر‬ ‫بو اسرارىل خيشريتيلرده اختيارك سسىن‪ ٬‬قونومشه طرزيىن‪ ٬‬حىت مجله ياپيسىن بيله طامنقده كوچلك‬ ‫چكميورلردى‪.‬‬ ‫توكلى اورايه كوموملك ايسته مه مشدى‪ .‬آدام ايشته نه ياپمش ياپمش‪ ٬‬روحىن آغاجه ويروب‬ ‫كنديىن او چوق سوديكى يريوزينه آمته نك يولىن بوملشدى‪ .‬هم بويله جه طبيعىت داها ياقيندن‪٬‬‬ ‫اوالجنه حشمتيله طادابيله جكدى آرتيق‪ .‬نيتهكيم شيمدى صاغلغنده ايكن ياپامدقلريىن ياپيور‪ ٬‬نزله‬ ‫برونشيت قورقوسى اوملقسزين كوكسىن ياز ياغمورنده ايصالتوب آقشام روزكارنده قوروتويوردى‪.‬‬ ‫اسكى دوستلرينك بو صورتله تكرار آرالرينه قاريشمه سى‪ ٬‬ساده كويليلرى دكل‪ ٬‬قوشلرى‪٬‬‬ ‫بولوتلرى‪ ٬‬چيچكلرى‪ ٬‬روزكارلرى واحلاصل بوتون طبيعىت ده سوينچلره غرق اتدى‪.‬‬ ‫قوشلر مشدى كلوب يوزينه كوزينه قونويور‪ ٬‬بولوتلر بعضاً آلچالوب آلنىن اوپويورلردى‪ .‬اونك‬ ‫اولومندن برى بويونلرى بوكوك دوران چيچكلرسه باشلريىن اوتلرك آراسندن چيقاروب ينه اسكيسى‬ ‫كىب كيفلى كيفلى صالالمنغه باشالديلر‪ .‬حىت اويله كه دكيز بيله‪ ٬‬او قاره ده اولوب بيته نلره‬ ‫بيكانه دكيز بيله‪ ٬‬بو ايشه پك سوينمش‪ ٬‬شيمدى قومصالده بياض كوپوكلريىن كوسرته كوسرته‬ ‫كولويوردى‪.‬‬ ‫فقط هانكى سعادت أبده قادار سورمشكه؟ بر صباح ياپراقلرندهكى چيك داماللريىن سيلكه له يوب‬ ‫قوروتان قاواق‪ ٬‬آز اوته سنده بر طاقيم انسانلرك أكيلوب قالقوب يرلرى اولچدكلريىن كوردى‪.‬‬ ‫آداملر اوكله وقىت كلوب اونك آلتنده اوطورديلر‪ .‬النده كى پالنلردن معمار اولديغى آكالشيالن‬ ‫بر تانه سى‪ ٬‬اوچ قاتلى اكسه سندن مال صاحىب الدويغى آكالشيالن بر باشقه سنه‪« :‬ماكنه‬ ‫دائره سى شوراده اوالجق‪ ٬‬البوراتوارلر برى يانده قوروالجق‪ ٬‬لوژمانلر ايسه غرب جبهه سنه‬ ‫‪43‬‬

‫‪8‬‬

‫بر قاواق و انسانلر‬ ‫«قاواغك آلتنه» دميشدى‪« .‬بىن او ساحلده كى قاواغك آلتنه كوموك!» قاواق ذاتاً قولبه سنك‬ ‫اوزاغنده دكلدى‪ .‬ساحله باقان ديك ياماجك اورتاسنده‪ ٬‬داغ چيلكلريله بوكورتلنلرك صارماش‬ ‫دوالش اولدقلرى وحشى بر قريلغك اورتاسنده ايدى‪.‬‬ ‫اختيار‪ ٬‬النده تسبيحى‪ ٬‬هر آقشام اونك آلتنده اوطورور‪ ٬‬ده كيزك آشاغيده قوملغى طاتلى‬ ‫طاتلى يااليشىن سري ايدردى‪.‬‬ ‫ايشته شيمدى مزاريىن او قاواغك ياپراقلرى كولكه له يه جك‪ ٬‬ينه دالغه لر آياق اوجنده او‬ ‫چوق سوديكى بسته ىي سويله يه جكدى‪.‬‬ ‫بويله جه ياز كچدى‪ ٬‬كوز كچدى‪ ٬‬قيش كچدى هبار كلوب ده مايس كونشى بر كنچ قيز‬ ‫ككينه بكزه ين ايليق نفسىن طبيعته هوهالينجه بادملر بردن بياضلره بوروندى‪ ٬‬قريلر قوقولريىن‬ ‫سوروندى‪ ٬‬دكيز آنيدن دورولدى‪ ٬‬او ساكن ماويسىن يكيدن بولدى‪.‬‬ ‫بو آراده اختيار قاواق ده طومورجقالنوب ياپراق آمچشدى‪.‬‬ ‫فقط كويليلر بو هبار اونده حتف بر دكيشكلك كشف ايدييورلردى‪ .‬خاير‪ ٬‬خاير‪ ٬‬بو ساده‬ ‫‪42‬‬

‫قاپوجى سويله نه سويله نه اوده دن ايچرى كرييوردى‪ .‬آرقه سندن ده خريسز‪...‬‬ ‫بو سفر بن قوالقلريىن چكدم‪ .‬قاپوجى چپالق تبانلريىن اينجه بر سوكوت داليله اپى حاشالدى‪.‬‬ ‫بركت پاترون اوراده يوقدى‪ .‬يوقسه واهلل اوىن پوليسه ويريردى «بو ياشده بري چوجوق خريسز!‬ ‫افندم‪ ،‬حبسخانه ده ياتسني ده عقللنسك» دييه رك‪.‬‬ ‫چوق قورقيتدق‪ ،‬آغالمادى‪ .‬كوزلرى آغالمغه حاضر چوجوقلريك كوزلرينه دوندى اما‬ ‫دوداقلرينده اوفاجق بري تيرته مه كوزوكمه دى و قاشلرى ثابت‪ ،‬قرارىل حاللريىن هيچ بوزماديلر‪.‬‬ ‫يالكز برياز روزكارىل ايديلر‪.‬‬ ‫براقنجه آزاد ايديلمش بري قريالنغج كىب فريالدى‪ .‬آى ايشيغيىن و مصر تارالسيىن كسكني بر‬ ‫قنات كىب سيريارق قاچدى كيتدى‪.‬‬ ‫بن او زمانلر ماللريك استيف ايديلديكى اعماالختانه نك اوستنده كى بومله ده ياتاردم‪ .‬اودام‬ ‫نه كوزلدى‪ .‬هله مهتابلى كيجه لرده نه شريين اولوردى‪.‬‬ ‫تام پنجره مه ياقني بري دوت آغاجى واردى‪ .‬آى ايشيغى دوت ياپراقلريندن سوزوليور‪ ،‬اودايه پاره‬ ‫پاره دوكولردى‪ .‬آشاغى يوقارى ياز قيش پنجره ىي آچيق براقردم‪ .‬نه سرين نه حتف روزكارلر اسردى‪.‬‬ ‫واپورلرده ده چالشديغم ايچون روزكارلرى قوقولريندن لودوس‪ ،‬پويراز‪ ،‬قره يل‪ ،‬كونباتيسى دييه تفريق‬ ‫ايدر‪ ،‬تانريدم‪ .‬نه روزكارلر بطانيه مك اوزريندن عجائب برير رؤيا كىب كليب كيچديلر‪.‬‬ ‫اويقوم چوق حفيفدر‪ .‬صباحه يقيندى‪ .‬ديشاردن بري كورولىت كليوردى‪ .‬عادتا دوت آغاجنده‬ ‫برييسى واردى‪ .‬قورقمشم كه قالقامدم‪ ،‬باغريامدم‪ .‬تام بو صريه ده پنجره ده بري خيال بلريدى‪.‬‬ ‫او ايدى‪ ،‬يواشجه پنجره دن سيريلدى‪ .‬بنم اوكيمدن كيچركن كوزلرميى قپادم‪ ،‬دوالپلرى‬ ‫قاريشدردى‪ .‬ايستيفلرى اوزون مدت آالن طاالن ايتدى‪ .‬سسيمى چيقارمدم‪ .‬دوغروسى بو‬ ‫جسارته قارشى بتون ماىل آليب كيتسه ايدى سسيمى چيقارميه جقدم‪ .‬يارين پاترون‪:‬‬ ‫ اوالن اوستونه اوىل طوپراغى مى سرپيلمشدى‪ ،‬حيوان دييه قيچمه بري تكمه‪ ،‬بىن قواجغىن‬‫بيلديكم حالده غيق دميه دم‪.‬‬ ‫حالبوكه او‪ ،‬كنه كلديكى كىب بومبوش‪ ،‬سس سز صداسز پنجره دن سيرييليب كيتدى‪ .‬بو آنده‬ ‫ده بري دال چيتريديسى ايشتدم‪ .‬دومششدى‪ .‬آشاغييه اينديكم زمان باشينه قاپوجى ايله برابر بر‬ ‫قاچ كيشى برييكمشلردى‪.‬‬ ‫اوملك اوزره ايدى‪ .‬صيمصيقى قپاىل يومروغىن قاپوجى آچدى‪ .‬بو آووجك ايچندن بر ايپكلى‬ ‫منديل صو كىب فيشقردى‪.‬‬ ‫يا‪ ...‬ايىي‪ ،‬خالص ايپكلى منديللر هپ بويله در‪ .‬آووجنك ايچنده ايستديكك قدر صيقار‪،‬‬ ‫بوروشدرورسك! صوكره آووچ آچيلدى مى انسانك اليندن صو كىب فيشقرر‪.‬‬ ‫سعيد فائق‬

‫‪41‬‬

‫فنريىن ياقدم‪ .‬اطراىف طره دم‪ .‬فنريك اوزنان كور ايشيغنده قامچغه چباالين ايكى چپالق آياق‬ ‫كوزيكدى‪ .‬آرقسندن سكريتدم‪ ،‬قاچاىن يقاالدم‪.‬‬ ‫قاپوجى اوده سنه برابر كريدك‪ .‬قاپوجينك صارى ايشيقلى فنريىن ياقدم‪.‬‬ ‫آى بو نه كوچوك خريسزدى بويله! اللرميك ايچنده قريارجسينه صقديغم اىل اوفاجق‪ .‬كوزلرى‬ ‫پريل پريل‪.‬‬ ‫ندن صوكره كوملك ايچون‪ ،‬هم ده قاطيله قاطيله كوملك ايچون اللريىن براقدم‪.‬‬ ‫بو سفر كوچوجك بري چاقى ايله اوزرميه هجوم ايتدى‪ .‬و چاپقن بىن كوچوك پارمغمدن ياره‬ ‫لدى‪ .‬صمصيقى ياقاالدم كراته ىي‪.‬‬ ‫جيبلريىن آرادم‪ .‬بري پارچه قچاق توتون و كنه عيىن صفتلى بري ايكى جيغاره كاغدى‪ ،‬متيزجه بري‬ ‫منديل بولدم‪ .‬قنايان پرماغمه اونك قچاق توتونكدن باصدم‪ ،‬منديلى يرتدم و اليمى اوكا بغالتدم‪.‬‬ ‫قاالن توتنله ده ايكى قالني جيغاره صاردق‪ ،‬احباجبه قونشدق‪.‬‬ ‫اون بيش ياشنده واردى‪ .‬هاىن بويله شئ عادتى دكيلدى اما كنچلك ايشته! بريسى اوندن‬ ‫ايپكلى منديل ايسته مشدى‪ ،‬هاىن جامن اكالرسك يا‪ ،‬عاشقلسى‪ ،‬سودالسى‪ ،‬قومشى قيزى‬ ‫ايشته! پاره ده يوق كه كيديب چارشيدن آلسيك‪ .‬دوشنمش طاشنمش عقلنه بو چاره كلمش‪.‬‬ ‫بن‪:‬‬ ‫ پكى ديدم اعماالختانه بو طرفده سن عكسى طرفده نه آريوردك؟‬‫كولدى‪ .‬اعماالختانه نك نرده اولديغىن او نه بيله جكدى‪.‬‬ ‫برير ده بنم كويلى جيغاره سندن ياقدق‪ ،‬اييجه احباب اوملشدق‪.‬‬ ‫خالص بورصه ليدى‪ ،‬دوغمه بويومه‪ .‬استانبوله دكل مودانيايه بيله قوجه عمرنده ‪-‬بونو سويلركن‬ ‫يوزيىن كورسيديكز‪ -‬بري دفعه جق اينمشدى‪.‬‬ ‫امري سلطانده‪ ،‬آى ايشيغنده‪ ،‬قيزاق قايدغمز زمانلر بنم ده عيىن بو طونده‪ ،‬بو قوامده‬ ‫ارقداشلرمي اوملشدى‪.‬‬ ‫امينم كه بونك ده اونلر كىب اوزاقدن سسيىن دويدغم كوك دره نك حوضلرينده دريسى قراردى‪.‬‬ ‫بيليوروم كه‪ ،‬موسم موسم ميوه لر قابوغينك رنكيىن آليور‪.‬‬ ‫باقدم‪ ،‬يشيل اوست قابوغى دومشش بري جوز امسرليكيله امسردى‪ .‬كنه بري تازه جوز بياضليغيله‬ ‫بياض و كورك ديشلرى واردى‪ .‬بن بيلريم‪ ،‬يازين باشالنغجندن تا جوز مومسينه قدر بورصه‬ ‫چوجوقلرينك يالكز اللرى اريك و شفتاىل‪ ،‬يالكز چيزكيلى مينتانلرينك قوپمش دوكمه لريندن‬ ‫كوزوكن كوكسلرى فندق ياپراغى قوقار‪ .‬او صرياده قاپوجينك ساعىت اون ايكيىي چالدى‪ .‬نره ده‬ ‫ايسه جامباز بيته جكدى‪.‬‬ ‫ قاچامي ديدى‪.‬‬‫اوىن ايپكلى منديلى ويرمه دنكوندرديكىمه متأثر دوشنركن ديشاريده بريكورولىت ايله سيلكيندم‪.‬‬ ‫‪40‬‬

‫‪7‬‬

‫ايپكلى منديل‬ ‫ايپك فابريقه سنك ككيش جبهه سى آى ايله ايشلده دى‪ .‬قاپينك اوكوندن بري قاچ كيشى‬ ‫عجله عجله كيچدلر‪ .‬بن ايستكسز‪ ،‬نره يه كيده جكى جمهول آدميلرله يوروركن قاپوجى آرقامدن‬ ‫سسلندى‪:‬‬ ‫ نره يه؟‬‫شويله كزينه مي‪ ،‬ديدم‪.‬‬ ‫ جانبازه كيتميورميسك؟‬‫جواب ويرمديكيمى كوروجنه عالوه ايتدى‪:‬‬ ‫ هركس كيديور‪ .‬بورصه يه دها بويله سى كلممش‪.‬‬‫ هيچ نيتيم يوق‪ ،‬ديدم‪.‬‬‫يالواردى‪ ،‬يالواردى‪ ،‬بىن‪ ،‬فابريقاىي بكله مكه راضى ايتدى‪ .‬برياز اوطوردم‪ ،‬بري جيغاره ايچدم‪،‬‬ ‫بري توركى سويلدمي‪ .‬صوكره جامن صيقيلدى‪ .‬نه ايتسم ديدم‪ ،‬قالقدم‪ ،‬قاپوجى اوده سنده كى‬ ‫چيويلى باستوىن آلدم‪ ،‬فابريقاىي دوالمشغه چيقدم‪.‬‬ ‫قيزلريك چالشديغى قوزه خانه ىي كيچر كيچمز بري پيطرتى ايشتدم‪ .‬جيبمده كى الكرتيك‬ ‫‪39‬‬

‫دين مربوطيتىن ايچمزده صاغالملر‪ ...‬حالبوكه‪ ،‬آرتق بابالر ياورولرينك ألندن طوتوب سليمانيه يه‬ ‫تراوحيه قدر كيجه سى آياصوفيه يه كوتورميورلر‪ ،‬دينمزك عظمتىن كورپه ذهنلره نقش ايتميورلر‪ .‬نه‬ ‫دميه ىل؟ آغال چشمم‪ ،‬آغال دورما!‬ ‫رمضانده بر كيجه ده‪ ،‬بىن پك سوه ن رجالدن برينك قوناغنه افطاره كوتورورلردى‪ ،‬طوپه بش‬ ‫قاله قاپيدن كريه ردك‪ ،‬دائما بويله‪ ،‬حسابلى كلمك عادتدى‪ .‬اوشاقلر مهان قوشوب بزى يوقارى‬ ‫قاته چيقاريرلردى‪ .‬خانه صاحىب زيارمتدن ممنون اولوردى‪ ،‬فقط اوروج كيفى‪ ،‬بو مسرتىن بيلديرمز‪،‬‬ ‫تشريفاتله‪ ،‬رمسيتله آياغه قالقار‪:‬‬ ‫ شويله بويوريكز شويله تشريف ايديكز؟‬‫دييه باش كوشه ده ير كوسرتردى‪ .‬هركس تسبيح چكردى‪ ،‬القريدى اوملازدى‪ .‬اوداده كى‬ ‫ساعتلرك طيقريديسى نه جانلى‪ ،‬نه قوتلى ايشيديلريدى‪ ...‬ديركن‪ ،‬بردن‪ ،‬جاملرى زينقريداته رق‬ ‫طوپ پاتالردى‪ ،‬ينه تشريفاتله ييمكه اوطورولوردى‪ .‬شوندن‪ ،‬بوندن قونوشولوردى‪ ،‬فقط هنوز‬ ‫بنمله حسبحال و مالطفه صرياسى كلمزدى‪ .‬قهوه لر ايچيلري‪ ،‬منازلر قيلينري‪ ،‬تكرار قهوه لر‬ ‫ايچيلري‪ ،‬منازلر قيلينري‪ ،‬تكرار قهوه لر كترييلري و اوكدن صوكره ده مسافرلرك چوغى چكيلريدى‪.‬‬ ‫آرتيق صالونده دورت‪ ،‬بش ذات‪ ،‬صميمى و اسكى دوستلر قالريدى‪ .‬كلسني بنمله حمبت‪ ...‬غالبا‬ ‫كندميه خاص‪ ،‬خوش و نشئه ىل بر طرز مصاحبتم واردى كى هم أو صاحىب‪ ،‬هم ده مسافرلرى‬ ‫پك زياده متلذذ اولورلردى‪ .‬او زماندن شعره‪ ،‬ادبياته مراقم اولديغى ايچون هپسى ده كاتب و‬ ‫عامل اوالن بو آداملر بكا شعر اوقوتورلردى‪ ،‬هيچ اونومتام شناسينك بر توحيدى واردى‪ ،‬متامى‬ ‫خاطرمده قاملامش آما ايچنده كى «‪ ...‬المكاندر اوالماز» كلمه لريىن نه دنسه دوغرو تلفظ ايده‬ ‫مزدم و بوىن هر تكرارمده سامعني ذوقلرندن باييلريلردى‪ .‬بو اثناده ساعت اوچى بولوردى‪ ،‬تياترويه‬ ‫كيديلريدى‪ .‬بن او زمانده‪ ،‬جانيلر ايله ديديشن معصوم روللرينه عاشقدم!‬ ‫شيمدى نره ده بويله چوجوقلرله حسبحالدن ذوق دويان ياشليلر‪ ...‬ياشليلره درد‪ ،‬قساوت‬ ‫باشلرندن آمشش‪ ،‬نه رمضانده نه بايرامده چكه لريىن بيچاق آمچيور‪ .‬نه دييه مل‪ :‬آغال چشمم‪،‬‬ ‫آغال دورما!‬ ‫ايشته چوجوقلغمك رمضانلرندن بويله طاتلى و جانلى خاطره لر ذهنمده نقش اولوب قاملش‪...‬‬ ‫يا ينه رمضان ايچنده صوكنه دوغرو البسه آملغه كيدلديكى كون‪ ...‬يا بايرام صباحى؟ آه‪ ،‬بونلرى‬ ‫بكا هيچ خاطرالمتاييكز؛ بن ينه شرقيمه دونه مي‪:‬‬ ‫ آغال چشمم ‪ ،‬آغال دورما!‪..‬‬‫رفيق خالد‬

‫‪38‬‬

‫ايده ميورم‪ .‬غايت ابتدائى بر نوع اويوجناق ويا سوسدى‪ ،‬فقط دورك بوتون چوجوقلرى اوكنده‬ ‫ديكيلري‪ ،‬قالري آملايينجه كيتمزدى‪ .‬بكا‪:‬‬ ‫ هايدى‪ ،‬اوچ دانه سچ باقامل؟‬‫ديرلردى‪ .‬بر مور بر طوروجنى‪ ،‬برده صارى سه چردم؛ يول بكا اوزون كورونوردى‪ ،‬آه‪ ،‬بر أوه‬ ‫واروب اوينامغه باشالسه م‪ ...‬فقط بو شيشه لرك اوينامغه هيچ بر مزيىت يوقدى‪ .‬مهان صولريىن‬ ‫موصلوغه بوشالتريدم؛ كرى يه بنكلى دالغاىل و آغز طرىف قرييق ثقيل‪ ،‬بيچيمسز جاملر قالريدى‬ ‫و أملى‪ ،‬بر يرميى كسمه سني دييه اونلرى ده اوصوجله جق آلوب آتارلردى‪ .‬فقط او بش‪ ،‬اون‪،‬‬ ‫دقيقه لق هيجان نه كوزه ل شيدى و يكى بر رمضاىن و يكى بر حرقهء شريف زيارتىن بكا نه‬ ‫صربسزلقله بكله تريدى!‬ ‫كم بيلري‪ ،‬شيمدى‪ ،‬اوراسى ده نه بوم بوشدر‪ ...‬بلكه او رنكلى شيشه لرى ياپان و آالن ده‬ ‫قاملامشدر‪ .‬آه‪ ،‬نه دييه مي‪ :‬آغال چشمم‪ ،‬آغال‪ ،‬دورما!‬ ‫رمضان ايچنده بىن بر دفعه سليمانيه جامعنه تراوحيه و قدر كييجه سى ده آياصوفيه يه‬ ‫كوتورويورلردى‪ .‬سليمانيه‪ ...‬او نه اولو معبدر‪ ،‬نه جوهرىل بر مسلمان مجاعتيدى‪ ،‬موءذنلرده كى‬ ‫او نه سسدى و خلق سجده يه واريركن او نه هيبتلى بر غلغله ايدى! سليمانيه جامعنده بر تراويح‬ ‫مناذى‪ ...‬بوىن آنادولينك هر رمضاننده بيلمزميسكز نه حتسرله آكار‪ ،‬آراردم! اسكى استانبولك‬ ‫جامعلرى و رمضانلرى‪ ...‬بوىن بيلن‪ ،‬بوىن طادان مسلمانلر واليتلرك رمضانلريىن نه دار نه هيبتسز‬ ‫و نه شعشعه سز بولورلر‪ ...‬يا قدر كيجه سى آياصوفيه! بوتون بزم أوده كيلر‪ ،‬او كيجه‪،‬كوكلرك‬ ‫آچيلوب اوستمزه نورلر ياغديغىن كوره بيلمك ايچون پنجره اوكلرنده قرآن اوقورلر‪ ،‬مناز قيالرلر تا‬ ‫بصباح عبادت ايده رلردى‪ .‬بزده آياصوفيه يه كيدردك‪ .‬بن متمادياً يامنده كيلره‬ ‫ ترىل ديره كه كيده مل!‬‫دييه يالواريردم‪ ،‬أوت ترىل ديره ك بويله خاطرمده قاملش‪ ،‬بر صوماكى ديره كدى كه ايچنده‬ ‫بر جمال اويوق واردى‪ ،‬اورايه ديزلرمدن طوتوب قالديررلر‪ ،‬پارماغمى صوقاردم‪ .‬صوكره برر برر‪،‬‬ ‫هر كرسينك اوكنده دوروب آياقده ديكلردك‪ .‬بعضاً يامنده كيلر بويوكلرم‪ ،‬يا قران اوقويان خافظك‬ ‫سسىن ياخود وعظ ايدن خواجه افندينك علمىن بكه نريلر‪ ،‬بر ير بولوب اوطورورلردى‪ .‬بنده‬ ‫ديز چوكردم‪ .‬بو بيكلرجه خلق‪ ،‬بو قوجامان ستونلر‪ ،‬بو يوكسك قبه‪ ،‬بو طوپ قنديللر‪ ،‬بو كور‬ ‫سسلر بنم ميىن ميىن روحم و ميىن ميىن جثه م ايچون او قادار بويوك‪ ،‬او قادار آغري و مدهش‬ ‫كلريدى كه عادتا أزيلديكمى بر قرجنه كىب چيكنه نوب بيتديكمى حس ايدر‪ ،‬قورقار‪ ،‬صوقولور‬ ‫و بعضاً ده اويوردم‪.‬‬ ‫آه‪ ،‬بويله دين و عبادت ايچنده عنعنه لره باغلى بويومك نه خوشدر‪ ...‬ناصل شعشعه ىل‬ ‫ماضيلر بزى مملكتمزه باغالر و هر خاطره بر صيزى كىب يوره كمزى ياقارق وطن سوكيسىن و‬

‫‪37‬‬

‫خاطراليوردم كه يالكز بامشه اوراجاغى‪ ،‬اآلن‪ ،‬بوملايه امكان يوقدر‪ .‬بو سرسرى و مزار طاشى‬ ‫اورماننك قويتو‪ ،‬اوغولتولو‪ ،‬اوجرى بر كنارنده اعمار و تزيني كورمه مش يوصونلى قريلر‪ ...‬اوراده‬ ‫اوقور‪ ،‬اوفلر‪ ،‬يوره كمزده عيىن زمانده بر كه نشلك و قسوت دويارق‪ ،‬غالبا وظيفه مزى ياپمقدن‬ ‫متولد بر فرح و اولومه يقني بولومنقدن متحصل بر مالل‪ ،‬آهسته آهسته آرابالرميزه بينردك‪ .‬بو نه‬ ‫بويوك‪ ،‬نه اوجى بوجاغى بولومناز بر سروستاندى‪ ...‬تا ايوبه قادار لوشلق‪ ،‬اوغولتو و يالكزلق‬ ‫ايچنده‪ ،‬قونومشق جسارتىن بوالميه رق‪ ،‬عادتا پرخشوع‪ ،‬كلريدك‪ .‬اوراده بزى حيات بردن قارشيالر‪،‬‬ ‫قوجاقالردى‪ :‬اويوجناقجى دكانلرى‪ ،‬شكرجيلر‪ ،‬قهوه لر و ديلنجى قافله لرى‪ ...‬تربه نك آولوسنه‬ ‫نه كوجلكله‪ ،‬ايتيشه قاقيشه كرييلريدى‪ ...‬ايكنه آتسه ك يره دومشزدى‪ ،‬فقط قومرولر ينه دوالشه‬ ‫جق ير بولور‪ ،‬او كون دارى ييمكدن قورصاقلرى هكبه كىب شيشردى‪ .‬خامنلر تربه يه كريمزلردى‪،‬‬ ‫ديشاريده حاجت پنجره سنده اوقويوب كمرى دونرلردى‪ .‬أرككلرله كيتديكم زمان تا كوموش‬ ‫ايشله مه ىل صندوقه يه قادار‪ ،‬پر حرمت وطاعت يورور‪ ،‬ايكليه ايكليه‪ ،‬حىت كوزميزدن ياشلر‬ ‫كله رك آللهه يالوارير‪ ،‬شكر ايده ر و كرى كيده رك ديشارى اويله چيقاردق‪ .‬او زمان صدقه‬ ‫صرياسى كلمش اولور‪ ،‬اطرافمزى پالسپاره لر كيمش قوجه قاريلر‪ ،‬قادينلر و چوجوقلر صارار‪،‬‬ ‫هپسنه چيل غروشلر داغيلريدى‪ .‬انعام صاتان اختيار بر حاجى‪ ،‬تسبيحجى يه و دارى داغيتانلره‬ ‫ده اوغرار‪ ،‬اونلرك ده كوكللريىن آلريدق‪ .‬صوكره اون قاپاىن جاده سندن‪ ،‬جباىل ىي‪ ،‬باالطى كچه‬ ‫رك بر اكلنجه ىل غلبه لك يول باشالردى‪ .‬بن اك چوق اوراده أكله نريدم‪ :‬كوركلى يهوديلر و‬ ‫آتقيلى قيزلر سري ايده ردك‪...‬‬ ‫كچن سنه‪ ،‬اون ييللق بر فاصله ىي متعاقب‪ ،‬عرفه كوىن ينه تربهء خالدى زيارته كيتدم‪ :‬آوىل‬ ‫بوم بوشدى‪ ،‬شادروانده صولرك سسى و قووقلرده قومرولرك دم چكيشى ايشيديليور‪ ،‬قاپيده تك‬ ‫بر آرابا‪ ،‬بنم آرابام بكليوردى‪ .‬كوكلم حزن ايله‪ ،‬اوكسوزلكله دولدى‪ .‬بو قادار آز زمانده بو نه‬ ‫بويوك تبدلدى! بز اورايه قار فرطينه لرى ايچنده قوشار‪ ،‬كيده ردك؛ شيمدى؛ هبار و كونش‬ ‫ايچنده بيله كلن يوقدى! نه دييه مي‪ :‬آغال چشمم‪ ،‬آغال‪ ،‬دورما!‪..‬‬ ‫رمضانك اون بشندن صوكره‪ ،‬ينه بويله‪ ،‬بوتون‪ ،‬أو خلقنك امهال ايده ميه جكى بر زيارت‬ ‫داها واردى‪ :‬حرقهء شريف زيارتى‪ .‬بونك ايچونده ترمتيز حاضرالنري‪ ،‬بويله كوكللرميز ذكر و عبادتله‬ ‫طاشقني‪ ،‬اويله چيقاردق‪ .‬فاحتى كچه رك بعضى دار سوقاقلردن دوالنه دوالنه هنايت بياض بر‬ ‫جامعك اوكنه واريردق‪ .‬انسان ييغينلرى آراسندن يول بولوب قاپى يه يانامشق نه كوچ ايشدى‪.‬‬ ‫هنايت‪ ،‬زور زار‪ ،‬كرير‪ ،‬مب بياض حاصرىل يوللردن يورويوب يشيل آطلسدن بر مبارك بوخچه يه يوز‪،‬‬ ‫كوز سوره ردك‪ .‬ديشاريده خلق قايناشريدى‪ ،‬فقط بو حجره ده و اوكا منتهى دهليزلرده اخروى بر‬ ‫سكون حكم سوره ردى چيقاركن بر مدت‪ ،‬ينه كرى كرى يوروردك‪ .‬ايشته او زمان چوجوقلغمك‬ ‫اك هيجانلى بر دمى باشالدى‪ :‬آولوده اوزون اوزون پول شيشه لرده دولديريلمش رنكارنك بوياىل‬ ‫صولر صاتارلردى‪ .‬بونلر نه ايدى؟ معناسى‪ ،‬خوشلغى نره سنده ايدى؟ اوىن اآلن بيلميورم‪ ،‬حتمني‬ ‫‪36‬‬

‫‪6‬‬

‫أسكى رمضانلرى ياد‬ ‫ اغال چشمم ‪ ،‬اغال ‪ ،‬دورما‪- ...‬‬‫أوت‪ ،‬بيلمم بو شرقى پارچه سى نره دن ناصل بردن بره عقلمه كلدى‪« :‬اغال چشمم‪ ،‬اغال‪،‬‬ ‫دورما!» ساعتلر وار كه كندميه حاكم اوالميه رق متصل اوىن تكرارليور‪ .‬أوده هم آشاغى يوقارى‬ ‫دوالشيور‪ ،‬هم ده اوىن مرييلدانيوردم‪ .‬آه‪ ،‬اسكى رمضانلر‪ ،‬چوجوقلغمك رمضانلرى! او زمان‬ ‫رمضان قيشه‪ ،‬قارىل‪ ،‬بوزىل كونلره تصادف ايدردى‪ ،‬كوزلرميى قاپايوب چوجوقلغمك رمضانلريىن‬ ‫دوشومنك ايسته دكجه ايلك اوكجه‪ ،‬دائما شويله بر منظره كوردم‪ :‬قارا يلك صاورديغى پارچه لر‬ ‫آلتنده‪ ،‬كيجه‪ ،‬تراوحيدن چيقان غمسله ىل‪ ،‬قوقوله ته ىل بر سياه جم غفري‪ ...‬يرلرى خاشريداتان‬ ‫بر آياق سسى و آردى آراسى كسيلمه ين اوكسوروكلر! بو اولدقجه قورقونج و اولدقجه هيبتلى‬ ‫منظره دن صوكره ياواش ياواش رمضانك بوتون صفحه لرى خياملده جانالمنغه باشالر‪ .‬اوال عرفه‬ ‫كونىن خاطرالرم‪ ،‬ايوىب و عائله مزارلريىن زيارته كيتديكمز كوىن‪ ...‬أوده رمضان متيزلكى بيتوب‬ ‫كيالر يرلشدكدن صوكره محام ياناردى‪ ،‬رمضان محامى‪ ...‬بو يكرمى دورت ساعت‪ ،‬كيجه ىل‬ ‫كوندوزىل سوره ر‪ ،‬بوتون أوك خلقى‪ ،‬اوزاق‪ ،‬ياقني آقرابا‪ ،‬حىت قومشولرده كريه ردى‪ .‬آرتق باشقه‬ ‫ايش قاملازدى‪ .‬عرفه كوىن ارككلر بر طرفدن‪ ،‬قادينلر اوبر طرفدن‪ ،‬حمقق‪ ،‬حضرت خالدى زيارته‬ ‫كيتمك معتاددى‪ .‬تربه دن اول مزارستانه اوغراردق؛ ادرنه قاپيسى خارجنده عائله مزارلغى‪ ...‬اويله‬ ‫‪35‬‬

‫مساعده ايديله مزدى‪ .‬معلملردن برى‪:‬‬ ‫ چوجوقلر قورقماييك‪ ..‬سز بيلمزسكز‪ ..‬غمسز بر كره داها زهرله نديده قورتولدى‪ ...‬اوكا‬‫بر شى اوملاز‪ ...‬هايدى اويونكزه دييه باغريدى‪.‬‬ ‫كوچوكلرى يارى زورله داغيتمغه باشالديلر‪ .‬بعضيلرى آغالمغه دوام ايدييور‪ ،‬بعضيلرى خوجانك‬ ‫سوزلريله كنديلريىن تسلى ايده رك‪« :‬غمسز غريتليدر‪ ...‬بر شى اوملاز» دييوردى‪ .‬حىت كوچوك‬ ‫اللريىن آچه رق اونك ايچون دعا ايدنلر بيله واردى‪.‬‬ ‫معلمه لر هنايت باشقه بر چاره دوشونديلر‪ .‬بايرام يريىن ايكى اوچ دقيقه اوزاقده بر باشقه‬ ‫آغاجلغه نقل ايتمك‪ ...‬بطانيه لر پاكتلر طوپالندى و قافله غمسزى يالكز براقه رق‪ ،‬حركت‬ ‫ايتدى‪.‬‬ ‫چوجوقلرك آراسنده درحال كيزىل بر تشكيالت ياپيلمشدى‪ .‬اوچ بش دقيقه ده بر طلبه دن‬ ‫ايكيسى غيب اولويور‪ ،‬كيزليجه غمسزى كورمكه كيده رك اوندن خرب كتريييوردى‪ .‬حوادث‬ ‫درحال كوچوكلرك آراسنده ياييليور‪ ،‬اك ميىن مينيلر بيله بوىن معلمه لردن صاقاليوردى‪.‬‬ ‫بر ساعت صوكرا ينه فجيع بر خرب كلدى‪ .‬غمسز اوملك اوزره ايدى‪ .‬صاقالنديغى طاش‬ ‫قوغندن چيقمش‪ ،‬متمادياً چارپينيوردى‪ .‬آغزى‪ ،‬كوزى‪ ،‬آياقلرى قان ايچنده يدى‪ .‬آرتق نه امر‪،‬‬ ‫نه هتديد چوجوقلرى ضبط ايده مه دى‪ .‬هپ بردن آغالشوب باغريشه رق قومشغه باشالديلر‪.‬‬ ‫معلمه لر ايكيسىن اوچىن زورله ياقاالسه سكزى اوىن قورتولوب قاچيوردى‪.‬‬ ‫مع مافيه آرتقكوپكه ياقالمشاديلر‪ .‬غمسزك چريپينماسى قورقونج بر شيدى‪.‬كاه يرده ده به له نيور‪،‬‬ ‫آياقلريله طوپراقلرى قازييور‪ ،‬كاه قانلى آغزيىن كوك يوزينه قالديره رق‪ ،‬هتديد ايدر كىب‪ ،‬مشئوم بر‬ ‫سسله اولويوردى‪ .‬هنايت صوك بر غريتله طوپارالندى‪ .‬ايچنده كى آتشى تسكني ايچون ايرماغه‬ ‫دوغرو قومشغه باشالدى‪.‬‬ ‫ايرماق كنارنده كى اينجه حتته كوپرونك ياننده بش ياشنده ايكى ميىن ميىن قيز واردى‪ .‬بونلر‬ ‫كوپكك توزى دومانه قاته رق كلديكىن كوروجنه قورقديلر‪ .‬حتته كوپرودن قارشى يه كچمك‬ ‫ايستديلر‪ .‬فقط بريسى تالش ايله ايرماغه دوشدى‪ ،‬چريپينمغه باشالدى‪.‬‬ ‫غمسز بو قضاىي كوروجنه بردن بره دوردى‪ .‬يولىن دكيشديردى‪ .‬حتته كوپرويه قوشدى‪.‬‬ ‫چوجوغك آرقاسندن صويه آتيلدى‪ .‬اوىن آغزيله اتكندن ياقاالدى‪ .‬معلمه لر يتيشنجه يه قدر‬ ‫اوىن صويك يوزنده طوتدى‪.‬‬ ‫صوكرا آرتق طاقىت كسيلمش كىب كنديىن براقدى‪ .‬بر ايكى كره دالدى‪ ،‬اطرافنده كى صوالرى‬ ‫كوپورتدى و اولدى‪ .‬قاص قاتى كسيلمش وجودى صويك ضعيف آقينتيسنه اويارق ياواش ياواش‬ ‫اوزاقلقشدى‪.‬‬ ‫رشاد نورى‬ ‫‪34‬‬

‫اوندن قاچان «يالكز» لر واردر‪ .‬غمسز باخلاصه بو كوچوك «يالكز» لرله آرقاداشلق ايدر‪،‬‬ ‫باغچه نك بر كوشه سنده اونلرله آغري آغري دوالشريدى‪ .‬كوچوك قلبلرنده سويله نيله مه يه جك‬ ‫دردلر و انفعاللر طاشيانلر اونك چامورىل آياقلريىن أللرى ايچنه آله رق قونوشورلردى‪.‬‬ ‫غمسز حالنه كوره خسته باقيجيليغى بيله ايتمش‪ ،‬بر كون باغچه ده قوشاركن يره يوارالنان بر‬ ‫ميىن مينينك بره له منش ديزيىن ديليله ياالمشدى‪.‬‬ ‫قافله آرتق حمله دن چيقمش‪ ،‬يشيل تاراللرك آراسندن كچن بر اينجه پاتيقه يه دومششدى‪.‬‬ ‫غمسز اك اوكده مغرور و متوكل طوريله يورويوردى‪ .‬فقط نه دنسه بو كون اونده بر نشئه سزلك‪،‬‬ ‫آكالشيلمز بر دورغونلق واردى‪.‬‬ ‫هنايت بايرام يرينه وارلدى‪ .‬بوراسى كولكه لر ايچنده سرين بر ايرماق كناريدى‪ .‬صولرك ايچنه‬ ‫يشيل سوكودلر صارقيوردى‪.‬‬ ‫كوچوكلرك ولوله سندن چايريده كى قوشلر اوركوب قامچشدى‪ .‬شيمدى كون اونلركدى‪.‬‬ ‫قوشوشه چيغريشه اطرافه داغيليورلر‪ ،‬آغاچلره طريمانوب مچنلرده يوارالنيورلردى‪ .‬آقشامه داها دنيا‬ ‫قدر زمان اولديغىن حساب ايده مه يه رك قوتلريىن‪ ،‬نشهءلريىن اسراف ايدييورلر‪ ،‬حىت ييه جكلريىن‪،‬‬ ‫ميشلريىن ميكه باشاليورلردى‪.‬‬ ‫غمسزده بر آرالق جانالمنش‪ ،‬چوجوقلرله برابر اوينامق ايسته مشدى‪ .‬فقط بردن بره دوردى‪،‬‬ ‫باشىن قالديره رق آجى آجى اولودى‪ .‬صوكرا ياواش ياواش اوزاغه چكيلدى‪ ،‬ايكى بويوك تاشك‬ ‫آراسنه قيوريلوب ياتدى‪.‬‬ ‫غمسز خسته يدى‪ .‬چوجوقلر درحال بوىن فرق ايتديلر‪ .‬ميك كوتورديلر‪ .‬او ويريلن ييه جكلرى‬ ‫ميه يور‪ ،‬آرا صريا تيتيزله شيور‪ ،‬يالكز براقمالرى ايچون يالوارير كىب ديشلريىن چيقاره رق خفيف‬ ‫خفيف باغريييوردى‪.‬‬ ‫غمسزك اضطرابىن و باقيشلرنده كى پريشانلغى معلمه لرده كورديلر‪.‬‬ ‫ ياقالمشايك چوجوقلر‪ ...‬حيواندر بو‪ ..‬بلكه قودورمشدر‪ ،‬ديديلر‪.‬‬‫چوجوقلرك آلديرمادقلريىن كوره رك خدمه لردن بريىن نوبتجى براقمغه جمبور اولديلر‪.‬‬ ‫بويوجك طلبه لردن برى ‪-‬آلىت يدى ياشلرنده بر قيز ‪ -‬بردن بره بر شى خاطراليارق باغريمغه‬ ‫باشالدى‪:‬‬ ‫ ايواه غمسزى زهريله ديلر‪ ...‬بو صباح بر شى آملق ايچون بقاله كيتمشدم‪ ...‬كوشه باشنده‬‫سوپرونتولكده غمسزى كوردم‪ ...‬اوته كى كوپكلرله برابر بر شى ييوردى‪ ...‬مطلقا زهرىل‬ ‫اكمك ييدى‪.‬‬ ‫معلمه لر اختيار كوپكدن بويله بر احتياطسزلق بكله مه يورلردى‪ .‬فقط چوجوغك ديديكى‬ ‫دوغرويدى‪ .‬غمسز بوتون زهرله نن كوپكلرده كورولن اختالجلرله قيورامنغه‪ ،‬چارپينمغه‬ ‫باشالمشدى‪.‬‬ ‫چوجوقلرك نشئه سى بردن بره سومنش‪ ،‬چايريه بر اسكى مزارلق سكوتى چوكمشدى‪.‬‬ ‫بعضيلرى صيزلدانوب آغاليورلردى‪ .‬ياپيالجق بر شى يوقدى‪.‬‬ ‫مكتبك پك سوكيليسى ده اولسه‪ ،‬بر كوپك يوزندن بر بايرامك كوچوكلره زهر اوملاسنه‬ ‫‪33‬‬

‫كوچوكلر يورومكده اولديغى كىب شرقى سويله مكده ده كرى قاليورلر‪ ،‬اكلنجه ىل بر قاريشكلق‬ ‫اولويوردى‪.‬‬ ‫طابور سوقاقلردن كچركن پنجه ره لر آچيليور‪ ،‬قادين باشلرى صارقيور‪ ،‬دكانلردن صاتيجيلر‬ ‫چيقيوردى‪.‬‬ ‫بو آنامكتبنك بوتون كزينتيلرده اولديغى كىب آالى باشىن ينه «غمسز» چكيوردى‪.‬‬ ‫غمسز صارى تويلى اختيار بر حمله كوپكيدى‪ .‬انسان كىب آكالييشلى فقط انساندن داها‬ ‫وفاكار بر خملوقدى‪.‬‬ ‫غالبا سرسرى‪ ،‬قلندر مشرىب ايچون اوكا حمله ده غمسز دميشلردى‪ .‬فقط حقيقتده او‪ ،‬كوپكلرك‬ ‫اك غمليسى ايدى‪ ،‬برقاچ سنه أول بويوك بر مامته اوغرامشدى‪ .‬درت ياوروسنك بردن زهرله نديكىن‪،‬‬ ‫كوزينك اوكنده قيورانه قيورانه اولديكىن كورمشدى‪ .‬اونلرى كوتوره ن سوپرونتو آراباسنك آرقاسنده‬ ‫اوزاق حمله لره كيتمش‪ ،‬بر هفته كرى دومنه مشدى‪.‬‬ ‫اونكده بر يرده بر قضا أجلنه اوغراديغىن ظن ايدنلر اوملشدى‪ .‬فقط قلندر و متوكل كورونوشنه‬ ‫رغماً او چوق كوزى آچيق بر كوپكدى‪ .‬جنسنك دومشانلريىن أىي طانري‪ ،‬حىت بعضاً اونلره‬ ‫بناءعليه اونك‬ ‫اينانيور‪ ،‬زهرىل اكمكلريىن ييور‪ ،‬طوزاقلرينه دوشويور كورونه رك آالى بيله ايدردى‪ً .‬‬ ‫بر يرده اولوب قاملاسنه امكان يوقدى‪ .‬نيته كيم بر هفته صوكرا تكرار حمله يه دونوب كلمشدى‪.‬‬ ‫يالكز بر آز داها اختيار و دوشكون‪ ،‬اوزون صارى تويلرى بر آز داها چامورىل‪ ،‬باجاقلرى بر آز‬ ‫داها پره له منش اوله رق‪...‬‬ ‫بيلمم ياالن بيلمم دوغرو‪ ،‬حمله قادينلرى اونك ايچون بر وقعه آكالتريلردى‪ .‬غمسز كويا‬ ‫چوجوقلرينك اولومندن صوكرا ياشامق‪ ،‬ايسته مه مش‪ ...‬بلديه قولوبه لرينك قارشيسنده دوروب‬ ‫بوينىن بوكمش‪ ،‬يالوارير كىب كسيك كسيك اولويارق چوجوقلريىن اولدورن ييه جكدن ايسته مش‪...‬‬ ‫حىت بر دفعه زهرله منش فقط اومله مش‪ ..‬چوق اضطراب چكدكدن‪ ،‬چوق سوروندكدن صوكرا‬ ‫تكرار آياغه قالقمش‪...‬‬ ‫غمسز چوجوقلرينك اولومندن صوكرا حمله يه داريلمش‪ ،‬آنامكتبنك آرقه سنده كى ويرانه يه‬ ‫چكيلمشدى‪ .‬سوقاقده مهان هيچ دوالمشاز‪ ،‬يالكز زمان زمان مكتبك باغچه ديوارندن ايچرى‬ ‫آتالر‪ ،‬چوجوقلرله اوينار‪ ،‬اوكله وقىت اونلرك آرتيقلريىن يردى‪.‬‬ ‫چوجوقلره بويوكلردن فضله امنيت ايتديكى‪ ،‬اونلردن اساسلى بر ضرر كلمه يه جكىن بيلديكى‬ ‫ايچومنيدى؟ يوقسه اونلرك ده ‪-‬كندى كوچوكلرى كىب‪ -‬معصوم و مدافعه سز خملوقلر اولديغىن‬ ‫حس ايتديكى ايچون مى بويله ياپيوردى؟‬ ‫معلمه لر بو آلتون صاريسى كوزلرندن حمزون بر وفا ايله باقان‪ ،‬چوجوقلرك هر نازينه‪ ،‬هر جورينه‬ ‫حتمل ايدن اختيار سوقاق كوپكىن قوغمامشلر‪ ،‬بالعكس كيزىل كيزىل محايه ايتمشلردى‪ .‬حاصلى‬ ‫غمسز مكتبك خدمه سى‪ ،‬قاپيجيسى نوعندن بر امكدار‪ ،‬كوچوكلرك اك سوكيلى بر آرقاداشى‬ ‫اوملشدى‪.‬‬ ‫آنا مكتبلرى انسان مجعيتلرينك كوچولتوملش منونه لرى كبيدر‪ .‬اوراده ده فقريلك‪ ،‬قيليقسزلق‪،‬‬ ‫عائله يه عائد بر لكه اخل كىب سببلرله سوسيه ته خارجنده براقيالن ياخود وقتسز بر انزوا ميليله‬ ‫‪32‬‬

‫‪5‬‬

‫غمسزك أولومى‬ ‫او صباح آنامكتبنك باغچه سنده فوق العاده بر تالش و جانليلق واردى‪ .‬طلبه بايرامى‬ ‫كونيدى‪ .‬ايلك و اورتا مكتبلر قافله قافله مارشلر سويله يه رك سوقاقلردن كچيور‪ ،‬شهرك اوزاق‬ ‫مسريه لرينه داغيليورلردى‪ .‬اك اختيار طالبه سى آلىت ياشنده اوالن بو آنامكتبنك او قادار اوزاقلره‬ ‫كوتورومله سنه امكان يوقدى‪ .‬اونلر بايراملريىن ‪-‬كندى ميىن ميىن و پايتاق آدميلرله ‪ -‬يكرمى دقيقه‬ ‫چكن بر دره كنارنده ياپاجقلردى‪ .‬حاضرلق دهشتدى‪ .‬باغچه رنك رنك ألبيسه لرله جانلى بر‬ ‫چيچك تارالسنه دومنشدى‪ .‬اركك چوجوقلر يكى پوطينلريىن سيليورلر‪ ،‬قيزلر بربرلرينك صاچلريىن‬ ‫دوزه لتيورلر‪ ،‬چوزوملش قوشاقلريىن باغاليورلر‪ ،‬دوكمه لريىن ايليكله يورلردى‪ .‬آلىت ياشنده بر قيز‬ ‫طاش مرديوه نك باصامغنه اوطورمش‪ ،‬دورت ياشنده بر اوكسوز آرقاداشنك سوكوك كوملكىن‬ ‫ديكمكه چاليشيوردى‪.‬‬ ‫هنايت حاضرلق بيتدى‪ .‬قافله يوله دوزولدى‪ .‬بر أللريله طابورده آرقاداشلرينك ألىن طوتويورلر‪،‬‬ ‫اوته كيله‪-‬رنكلى پاكتلر‪ ،‬ميىن ميىن سپتلر ايچنده‪ -‬ييه جكلريىن اويوجناقلريىن طاشيورلردى‪.‬‬ ‫سوقاقلرده فضله كورولتو و انتظامسزلق اوملاسني دييه معلمه لر چوجوقلره مارش سويله متكه‬ ‫باشالمشلردى‪ .‬بويوكلر كوكسلرينك بوتون قوتى‪ ،‬قلبلرينك بوتون سوينجيله باغريييورلر‪،‬‬ ‫‪31‬‬

‫آلو‪ ،‬توفنك‪ ،‬دومان‪ ،‬قان و چيغريش ايچنه بزده روزكار كىب جهنم كىب كريدك‪.‬‬ ‫أفه آياغه قالقمشدى‪ .‬ژه نه راللر ترمجه ىي ديكله ميور‪ ،‬ساده أفه نك يوزينه باقيورلردى‪ .‬يوزى‬ ‫بورومشادن‪ ،‬تقلص ايتمه دن ميليونلرجه ياشه كريمشدى‪ .‬سياه كوزلرى‪ ،‬سياه برر قاينار صو منبعى‬ ‫كىب ايدى‪ .‬ياناقلرى قورو ايدى‪ ،‬فقط كوزلرى متاماً سياه ياشدى‪ .‬نره يه باقيوردى‪ ،‬بيلمه يورلردى‪.‬‬ ‫فقط بو سياه ياشلر اورتاسنده آيدين واردى‪.‬‬ ‫أفه نك سسى او قادار آلچاملشدى كه‪ ،‬او قادار آلچاملشدى كه آغزندن چيقان كلمه لر‬ ‫سسسز كىب ايدى؛ فقط أك واضح و قدرتلى بر ايصليق كىب هر كلمه سس اوالرق دكل‪ ،‬جانلى‬ ‫برر فاجعه خياىل كىب بر اردو اولسه كوروله جك و ايشيديله جكدى‪.‬‬ ‫هنايت صريمه ىل چوره سيله‪ ،‬آلننده ديزيلن ترلرى سيلدى‪ .‬كوزلرى اسكى قورو پارالقلغىن‬ ‫آلدى‪ .‬اسكى معتدل سسيله حكايه سىن بيتريييوردى‪:‬‬ ‫ اوچ ساعت‪ ،‬پاشالر‪ ،‬اوچ ساعت انسانلرك ياپماديغىن ياپدق صوكرا يونانلر كيتدى‪ ،‬يانغني‬‫سوندى‪ .‬بزده قيزانلرله كندميزى بولدق‪.‬‬ ‫بر شى اومله مش كىب ژه نراللرك بردن بره كوزلرينك ايچنه باقه رق‪:‬‬ ‫ اللهه ايصمارالدق‪ ،‬پاشالر‪ ،‬ديدى‪.‬‬‫هپسى أفه نك ألىن صيقديلر‪ .‬أفه كريديكى كىب كوزلرنده نه غيظ‪ ،‬نه عصيان‪ ،‬نه ده قورقو‬ ‫واردى‪ .‬قاپى يه قادار كنديسيله يوروين عثمانلى ضابطنك ألىن صيقاركن امسر‪ ،‬سرت ياناقلرنده‬ ‫ايكى صريه ياش ديزملش اولديغىن كوردى‪ .‬بو دفعه يالكز اوكا عيىن ساكن سسيله‪:‬‬ ‫ كزبان‪ ،‬كزبان كنديىن مندرسدن چايه آتدى‪ ،‬ديدى‪ .‬بكا امامك قيزيله خرب يولالدى‪:‬‬‫ أفه‪ ،‬دميش‪ ،‬سياه پرمچلى‪ ،‬ديشلرى ديشارده يونان نفريىن اولدوروجنه يه قادار‪ ،‬آيديندن‬‫يونانلرى چيقارينجه يه قادار قاماسىن قيننه قومياسني‪ ،‬بر زيبك صاغكن يونان آيدينده پادشاه‬ ‫اولورسه بنم قامنده اونك بويننده اولسون!‬ ‫ ضابطك آووجى أفه نك آووجنه ياپيشنجه ايكيسنك دامارلرنده كى قان بربرينه قاريشمش‪،‬‬‫بربرندن كچمش كىب اولدى‪.‬‬ ‫ضابط حتقيق هيئتنه كلن سياه فراجه ىل قادينلرى اودايه آلريكن أفه ديشارده جان كوزلرينه‬ ‫توپالمنش كىب كنديسنه دوغرو كلن كنج ضابطه‪:‬‬ ‫ مجعه آقشامى كويه بويورك‪ ،‬قيزانلرله سزه قوزو چويره مل‪ ،‬ديدى‪.‬‬‫خالده اديب‬

‫‪30‬‬

‫اورتوسىن چيقاردى‪ ،‬صورامتزه آتدى‪:‬‬ ‫ أفه ديدى‪ ،‬يونان ازمريه كريدى‪ ،‬صوصديكز؛ دين قارده شلرميزى صويدى‪ ،‬صوصديكز‪،‬‬‫نه قان‪ ،‬نه جان‪ ،‬نه عرض قالدى‪ ،‬صوصديكز‪ .‬بورنكزك ديبينه كلدى‪ ،‬ينه باشكزده اويا‪،‬‬ ‫الكزده توفنكلر داغلرده اكلنديكز‪ .‬بزى بوكون مندرس كوپروسنك ياننده كى يونان نفرلرى‬ ‫يقاالديلر‪ .‬قويونلرميزى آلديلر‪ ،‬بوينمزدن آلتونلرميزى قوپارديلر‪ ،‬اوستمزى پارچاالديلر‪...‬‬ ‫قادينلر هپ بر آغيزدن چيغريشمغه باشالديلر‪ .‬عمم قيزى كزبانك انتاريسى پارچه پارچه‪،‬‬ ‫كوكسكدن قانلر آقيوردى‪.‬‬ ‫ داها نه ياپديلر؟ دييه قيزانلر هپ بر آغزدن هايقريدى‪ .‬امامك قيزى‪:‬‬‫ نه ياپديلر دييه صورماييك‪ ،‬داها نه ياپاجقلر دييه صورك؛ ديدى‪ .‬اوده باش اورتوسىن‬‫صورامتزه فريالتدى‪.‬‬ ‫ آليك بونلرى‪ ،‬اورتونك‪ ،‬ويرك توفكلرى قامالرى بزه؛ قيزلرميزك عرضىن بوندن صوكرا بز‬‫قوروياجغز‪ ،‬ديدى‪.‬‬ ‫او وقت بن قادينلرك هپسىن أولرينه يولالدم‪ .‬قيزانلرله كويك اشيكنده ايرتسى كون اوكله وقىت‪،‬‬ ‫مندرس كوپريسنده كى كوپكلرى تپه له مكه عهد ايتدك‪.‬‬ ‫كيجه عمم قيزى كزبانك كوچوك قيز قارده شى يامنه كلدى‪:‬‬ ‫ شاپقه سنك آلتندن سياه پرمچلرى فريالمش‪ ،‬ديشلرى ديشارده‪ ،‬قارا قورو يونانلى ىي صاغ‬‫براقماسني‪ ،‬دييور ديدى‪.‬‬ ‫مندرس كوپروسى باشنده‪ ،‬طباجنه‪ ،‬توفنك‪ ،‬قاما‪ ،‬بيچاق‪ ،‬بز عرض خائنلريىن تپه لركن اطرافمزه‬ ‫بوتون ياقني كويلردن زيبكلر يتشدى؛ بر طرفدن بولوط كىب يونان عسكرلرى ميدانه چيقدى؛‬ ‫فقط قيزانلرك بيچاقلرندن پك چابق اوردك كىب قاچديلر‪ .‬بن أولولر آراسنده سياه پرمچلى ديشلك‬ ‫يونانلى ىي آرادم‪ ،‬يوقدى‪ .‬بزده اوواده اوجان يونان بولوطنك آرقاسنه دوشدك‪ .‬آيدينه ياقالشديغمز‬ ‫وقت اذان اوملشدى‪ .‬قصبه نك اتكنده سالحلرميزى برياقدق‪ ،‬اوطوردق‪ .‬قيزانلرله نه ياپاجغمزى‬ ‫بيلمه يوردق‪.‬‬ ‫بردنربه آيدينك اوستندن آلولر‪ ،‬دومانلر يوكسلدى‪ ،‬ايچردن توفنك سسلرى‪ ،‬قادين چولوق‬ ‫چوجوق چيغريشلرى‪ ،‬يونان نعره لرى كليوردى‪.‬‬ ‫روزكار كىب قصبه يه دالدق‪ .‬مسلمان حمله لرى چيغريشارق‪ ،‬چاغريدايارق يانيوردى‪ .‬سوقاقلرك‬ ‫اوستنده آلودن داللر وار‪ ،‬آلتنده أولرك پنجره لرندن بوغچه لر‪ ،‬خاليلر آتيليور‪ ،‬آشاغيدن يونانلى‬ ‫آلوب قاچييوردى‪ .‬سوقاقلر اورتاسنده باش اورتوسى پارچه المنش بر نينه ىي بويننده كى آلتونلردن‬ ‫ياقاالمش بر يونانلى طاشدن طاشه سوروكله يور‪ .‬كوكسى آچيق كنج بر قيزك‪ ،‬ايكى أليله‬ ‫غرتالغىن صيقاركن بر يونانلى دوداقلريىن اوپيوردى‪ .‬آناسىن بوغان عسكرلرى شو قادار بر قيز‬ ‫ايصرييركن بر نفر صارى صاچلى باشىن ديپجيكله أزييوردى‪.‬‬ ‫‪29‬‬

‫اوتوريورلردى‪ .‬كنج كاتبلر‪ ،‬ضابطلرى آراسنده برآز خوش بر هواده مغرور دوران دورت باش‪،‬‬ ‫قوتلى چيزكيلريله دمي ديك طوران باشلرى‪ ،‬دره دنوتلرى‪ ،‬حتت البحرلرى طياره لرى‪ ،‬بيك قدرت‬ ‫و شوكتلريله غالب و ذى قدرت ملتلرك كوزلريله أفه يه باقيورلردى؛ فقط كنج أفه اونيفورمادن‪،‬‬ ‫اوردودن‪ ،‬چليك و آتشدن دها قوى‪ ،‬هپسنك قارشيسنده يشيل باشى كوكلره قالقان كنج بر‬ ‫چينار قادار بونلره قارشى القيددى‪.‬‬ ‫أفه ايلرلركن صاغده اوتوران يوزى طراشلى‪ ،‬امسر ياناقلى‪ ،‬قالپاقلى بر عثمانلى ضابطى وقور بر‬ ‫اراده ايله أفه نك حتليل ايده مديكى بر حسى صاقاليارق قالقدى‪ ،‬أفه يه ياقالشدى‪ .‬ياواشجه‬ ‫سالحلريىن آزالتماسىن سويله دى‪ .‬أفه بر چوجوق سكوىن ايله ماوزره يىن قاپى يه دايادقدن صوكرا‬ ‫طباجنه لريىن ماصه نك اوستنه برياقدى‪ .‬صوكرا ماصه دن بر آرشون اوته ده‪ ،‬كوزلرنده نه غيظ‪ ،‬نه‬ ‫عصيان‪ ،‬نه ده قورقو ايله‪ ،‬ژه نراللره باقدى و پوروزسز بر سسله‪ ،‬اصيل بر طورله‪:‬‬ ‫ صفا كلديكز‪ ،‬پاشالر ديدى‪.‬‬‫أوه ت‪ ،‬ايشته بونلر چاناق قلعده ده تورك عسكرلرينك دوكوشديكى دولتلرك پاشالرى ايدى و‬ ‫پاشا اولدقلرى ايچني أفه باشنه بيك بر طاغ چيچكلى اوياسىن طاقمش‪ ،‬يكى جپكنىن كييمشدى‪.‬‬ ‫بونك ايچني آيدين داغلرنده هرهانكى صريمالرله كينمش‪ ،‬آيدنده اوالن بيتىن اوكرمنكه كلمش‬ ‫پاشالره ياپاجغى تأثريى ياپدى و كنديسنه كوسرتدكلرى صنداليه يه ساده جه اوتوردى‪.‬‬ ‫پاشالردن برينك آكالماديغى بر شيلر مريلدامناسندن صوكرا عثمانلى ضابطى‪:‬‬ ‫ آيدينده اوالنلرى آكالت‪ ،‬أفه ديدى‪.‬‬‫ ازمريى يونانك باصديغىن دوميشدم‪ ،‬دييه باشالدى‪ .‬دكانلرى أولرى صوميشلر‪ ،‬چولوق‬‫چوجوق اولدورمشلر‪ ،‬قادينلره صاتامششلر‪ .‬بونلرى چوقدن دويدق؛ فقط بزم داغده قويونلرميز‬ ‫واردى‪ ،‬چوباندق‪ ،‬بونلرى دويدق؛ يينه قويونلرميزى اوتالتدق‪.‬‬ ‫چفتلكلره كريمشلر‪ ،‬اختيارلرى صاقاللرندن سوروكله مشلر‪ ،‬كنجلرى پارچاالمشلر‪ ،‬مال ملك‬ ‫نه وارسه كول ايتمشلر‪ ،‬حيوانلرى آلوب كوتورمشلر‪ .‬بونلرى دويدق؛ ينه داغده قويونلرميزى‬ ‫اوتالتدق‪.‬‬ ‫ايچرى يه دوغرى يورويورلرمش‪ ،‬طوپراق اوستنده نه توتون فداىن‪ ،‬نه بوغداى باشاغى برياقمشلر‪.‬‬ ‫زيتونلكلر اينمش‪ ،‬باغلر چكننمش‪ ،‬آغاچلردن اينجري‪ ،‬بادم‪ ،‬ميش دوكوملش‪ ،‬قوقمش‪ ،‬كيمسه لر‬ ‫مالنك باشنده قاملامش‪ ،‬قصبه لر برر حمشر اوملش‪ .‬بز ينه داغلرده قويونلرميزى اوتالتدق‪.‬‬ ‫بر كون آرتق چوق ياقني كلمشلر‪ ،‬كويومزدن ايكى ساعت اوته ده مندرس كوپروسنك باشنه‬ ‫قدر يونان نوبتجى قوميش ديديلر؛ بز او وقت كويده دوشومنكه باشالدق‪ .‬بر مجعه كوىن منازدن‬ ‫چيقمش‪ ،‬قيزانلرله أوه كيتمشدك‪ .‬آقشامك آالجه قاراكلغنده كويه كريركن صريتلرده قوزولرى‬ ‫اوتالتان قيزلر آاليله اوكمزه چيقديلر؛ باش اورتولرى پارچاالمنش‪ ،‬صاچلرى يولومنش‪ ،‬اوستلرى‬ ‫باشلرى طوپراق و قان ايچنده‪ ،‬هپسى بر آغيزدن آغاليوردى‪ .‬عمم قيزى كزبان يريتيق باش‬ ‫‪28‬‬

‫چوق يرنده‪ ،‬چوق أركك كورونيور‪ ،‬بر قادين كىب تازه‬ ‫دوداقلرى اوستندن كوچوك سياه بيقلرى‪ ،‬برآز فضله‬ ‫آچيالن كوزلرينك اوستنده اينجه قلمله چكيلمش كىب‬ ‫اوزايان قاشلرى يالكز باقانلره نه قادار كنج بر انسان‬ ‫قارشيسنده اولديغىن احساس ايدييوردى‪ .‬يكرمى بر‬ ‫ياشنده اولديغى سويله نيلن أفه ده بوتون بو طراوتلى‬ ‫و قوى كنجلكه رغماً قارشيسنده كنه نه كنج‪ ،‬نه‬ ‫اختيار‪ ،‬هيچ بر زمان و ياش حسى ويرديرمه ين بر‬ ‫اولغونلق واردى‪.‬‬ ‫سوقاقده القريدى ىي آچابيلمك ايچني‪:‬‬ ‫ أپيجه اوزاق كيده جكز‪ ،‬أفه م‪ ،‬ديدى‪.‬‬‫أفه نك كوزلرى ثابت و ساكن قدرتىن بوزمادن‪،‬‬ ‫دوداقلرى تبسمه بكزر بر شيله آچيلدى‪:‬‬ ‫ نره ده اولديغىن بيليورم‪ ،‬ديدى كنج ضابط نه‬‫قادار چاليشدى ايسه نه أفه ىي فضله سويلته بيلدى‪،‬‬ ‫نه ده اوكره متك ايچني كندى حاضرالديغى موضوعدن‬ ‫حبث ايده بيلدى‪.‬‬ ‫أوه كلدكلرى زمان ضابطك هيجاىن أللريىن تيرته‬ ‫ته جك درجه ىي بولدى؛ فقط صوفاده اوطه قاپيسىن‬ ‫آچوبده أفه ىي هيئتك ياننه صوقدقدن صوكرا أفه نك‬ ‫غريب سكوىن سرايت ايتمش كىب ساده جه قاپى نك‬ ‫ياننده كى صنداليه يه اوطوردى‪ ،‬بكله دى‪.‬‬ ‫هيئتك اوتورديغى بويوك اوطه نك هر طرفنه عشاق‬ ‫خاليلرى اورمتشلردى‪ .‬اورته يرده مستطيل بويوك يشيل‬ ‫اورتولو ماصه نك اوكنده آرقالرى پنجره يه چوريلمش‬ ‫درت دولتك درت بويوك عسكرى بويوك اونيفورمالريله‬

‫‪Şahlanan Efe-Mali KASAP‬‬

‫‪27‬‬

‫‪4‬‬

‫أفه نك حكايه سى‬ ‫أفه حتقيق هيئتنك كلديكىن و كنديسىن ديكليه جكىن سويله ديكى زمان‪ ،‬كوزلرنده درين بر‬ ‫دقتله‪ ،‬كنج ضابطه باقدى؛ صوكرا آياغه قالقارق كنديسىن يوقاردن آشاغى‪ ،‬جديتله‪ ،‬سوزدى‪.‬‬ ‫قره كوزلرنده نه تالش نه ده هيجان واردى‪ .‬سديرك اوستنده باغداش قورديغى يردن ياواش ياواش‬ ‫قالقدى‪ ،‬چوبوغىن براقدى‪ .‬بر شى سويله مه دن اورادن چيقدى‪ .‬كنج ضابط‪ ،‬يوروركن‪ ،‬غريب‬ ‫بر طرزده برقاچ دفعه باشىن صالالديغىن كورمش و سببىن آكالمه دن دوشومنشدى‪ .‬كنديسى‬ ‫هرحالده أفه دن چوق تالش ايچنده‪ ،‬چوق هيجانلى ايدى و بو غريب مالقاتدن داها چوق‬ ‫قورقيوردى بو مالقاتلر تاراللرى چيكننمش‪ ،‬چيچكلرى قورومش‪ ،‬انسانلرى دوكوملش خرابه و‬ ‫فاجعه ازمرييىن بلكه قورتاره جقدى‪ .‬اونك ايچون نه قادار اىي اداره ايديلمك الزمدى‪ .‬كنديسى‬ ‫غالب ژه نراللرك‪ ،‬آمرياللرك هنايت ديكله مكه كلدكلرى بو اسالم مشهدينك كوللرى اوزرنده‬ ‫ديكله دكى آداملرى‪ ،‬برر برر حتقيق هيئتنك اوطه سنه كتريديكى زمان قاپى نك آرقاسندن كندى‬ ‫قلبنك آزغني كومبورتوسىن‪ ،‬آتشلى طوپ سسلرى كىب كورله ين بيننده كندى كندينه حاضرالديغى‬ ‫و ايچندن سويله ديكى مقدمه لرى ديكله دى؛ كنديسى حساس‪ ،‬متفكر بر استانبول كنجى‬ ‫ايدى‪ .‬اضطراب و اعصيان اوكا ادىب نطقلر‪ ،‬حمرتص‪ ،‬چيلغني تلقينلر مأيوس مراقبه لر چاپراشيق‬ ‫نظريه لر تلقني ايدييوردى‪ .‬ازمري خلقنك خلق مدافعه سنك آناختارلرندن برى اوالن بو بسيط‪،‬‬ ‫فقط عجائب قهرمان أفه بو مسئله ىي نه قادار بارد و ساكن تلقى ايتمشدى‪ .‬عجبا اوكا بر‬ ‫شيلر اوكرمتك‪ ،‬نه نقطهء نظردن مقصديىن مدافعه ايتمك الزم كلديكىن سويله مك الزممى ايدى؟‬ ‫ذهننده أفه نك آغزينه قويه جغى نطقى حضرلركن أفه نك سديرك اوستنده براقديغى پنبه ىل‪،‬‬ ‫صاريلى قاسناق ايشله مه ىل توتون كيسه سنه‪ ،‬اونك ياننده براقديغى صريما ايشله مه ىل چوره‬ ‫سنه‪ ،‬اوزون آغاچ چوبوغنه داليوردى‪.‬‬ ‫زهننده ژه نه راللرى آغالتاجق قادار قوتلى بولديغى مدافعه نك اورته سنده‪ ،‬قاپى آچيلدى‪،‬‬ ‫أفه كريدى؛ أك پارالق‪ ،‬أك مزين چپكنلى طاقمىن كييمش‪ ،‬فسنك اوستىن بيك بر داغ چيچكى‬ ‫اويالرله سوسله مش‪ ،‬قالني‪ ،‬قوى وجودى‪ ،‬طباجنه لر‪ ،‬كوموشلو خنچرلر‪ ،‬بيچاقلرله دوملش‪،‬‬ ‫آرقه سنه ماوزريىن آصمشدى‪ .‬آتش آملايه حاضر كورونن بو سالح جممعى اوستنده باشى ينه‬ ‫بارد و ساكندى‪ .‬آيدين باغلرينك كونشى آجنق سوملى بر ماتلق ويره بيله جك قادار مرمر كىب‬ ‫بياض تنلى‪ ،‬منتظم خطلى‪ ،‬اينجه بورونلى قوى يوزينك اوستنده دريندن باقان قارا كوزلرى سياه‬ ‫آله وه بكزيوردى منتانك اوستندن كورولن داها بياض قالني بويىن اوزرنده قفاسى چوق متوازن‬ ‫‪26‬‬

‫برابر كل‪ ..‬ايشكى بيتريه مي چابوجاق امريكى چيقارتامي‪.‬‬ ‫ اهلل عمرلر ويرسني‪.‬‬‫ سنك امسك نه منال؟‬‫ على شاهني‪.‬‬‫ پك اعال خوجام‪ ...‬اوغورلر اولسون‪..‬‬‫شاهني افندى يردن بر سالم ويره رك اودادن چيقدى‪ .‬مرديوه ندن اينركن ممنونيتندنكولومسه يوردى‪.‬‬ ‫قاپيده معلملردن برييله قارشيالشدى‪:‬‬ ‫معلم ‪ -‬ناصيل اولدى ايشك شاهني افندى؟‬ ‫دييه صوردى‪:‬‬ ‫أسكى مدرسه ىل كولومسه يه رك جواب ويردى‪:‬‬ ‫ دعاكز بركاتيله ايستديكمدن اعال بر يره كيدييورم‪ ..‬ازمريده كى صارى اووايه‪ ..‬سوقاقلرى‬‫قريمزى اوليا قانديللريله‪ ،‬چوجوقلرينك باشى يشيل صاريقلرله دونامنش بر صوفتا ياتاغى‪..‬‬ ‫حسن مجاىل تعيني ايتمشلردى‪ ..‬قبول ايتدى‪ ..‬مع مافيه چوق اصابت اولدى‪ .‬حسن مجال‬ ‫آتشلى بر انقالجبيدر‪ .‬فقط صوفتالرله اوغراشه جق قوت و ثباتده بر كنج دكلدر‪ ..‬صوفتاىي‬ ‫آجنق صوفتا يره وورابيلري‪ .‬طالع ياردمي ايدرسه ياقينده صارى اووا بلديه سىن فضوىل مصرفه‬ ‫صوقاجغم‪.‬‬ ‫ نه كىب؟‬‫شاهني افندى بويوك بر شى سويلر كىب آغزيىن معلمك قوالغنه ياقالشديردى‪.‬‬ ‫ سوقاقلرى تربه قانديللرندن حمروم براقمغه چاليشاجغم‪ ..‬بلديه اونلرك يرينه فنار ياقديرمق‬‫جمبوريتنده قاالجق‪ ..‬مع مافيه بوكا مقابل اهاىل ىي مهم بر مصرفدن قورتاراجق‪..‬‬ ‫؟؟؟!!!‬‫ سكز اون ياشنده كى چوجوقلرينه صاتني آلدقلرى صاريق مصرفندن‪..‬‬‫رشاد نورى‬

‫‪25‬‬

‫آرقاداشلركله ده خيلى مشرف اولدم‪ .‬مبارك چوجوقلر ايچنده فاعل و مفعوىل يرنده منسجم‬ ‫القريدى سويله يننه راست كلمه دم‪.‬‬ ‫ يوق افندميز يوق‪ ..‬آرالرنده جداً دكرىل كنجلر واردر‪ .‬بنده كز ىف ترخينده براز واعظلك‬‫ايتدمده‪..‬‬ ‫ نه دييورسك؟‬‫ فقري داراملعلمينه كريمه دن اول مدرسه حتصيلى كوردم‪ .‬رمضان آيلرنده جره چيقاردم‪ ..‬وعظ‬‫ايدردم‪.‬‬ ‫بصرى بك ممنونيتله‪:‬‬ ‫ يا !!! ديدى‪ ،‬توكلى دكل‪ ..‬كوروشديكمزه ممنون اولدم‪ .‬كل آرقاداش‪ ،‬اوطور باقامل شويله‪..‬‬‫بر أنفيه چكرمى يز؟ «اهل دل بربريىن بيلمه مك انصاف دكل»‬ ‫صاقاللى كنج كوسرتيلن يرى و اوزاتيالن قوطوىي نزاكتله رد ايتدى‪:‬‬ ‫ مساعده بويوروك بك افندى‪ ..‬ذات عاليكز مروتاً اسرتحاممى قبول بويورورسه كز‪..‬‬‫ پكى منال پكى‪ ..‬سنك الكده استانبول كىب ير اولدقدن صوكرا كيمكله ايسرتسه ك جبايش‬‫ايتديريرز‪ .‬سن بكنديككى آل‪..‬‬ ‫ آرقاداشلردن برى آيدينده «صارى اووا» قضاسنه تعيني ايدملش‪ .‬كيتمك ايسته مه يور‪ .‬بكا‬‫جبايش تكليف ايتدى‪...‬‬ ‫ پك مناسب خوجام‪ ،‬پك مناسب‪ ...‬آرامقله بولومناز بر ير‪ ...‬صارى اووا چوق مبارك بر‬‫قضادر‪ .‬علما و فضال ياتاغيدر‪.‬‬ ‫ بزم آرقاداشده اوراسنك چوق متعصب بر ير اولديغىن سويله يوردى‪ .‬تقريباً اون ايكى‬‫خانه يه بر جامع‪ ،‬مسجد ويا مدرسه اصابت ايدرمش‪ ..‬بلديه كيجه لرى سوقاق فنارى‬ ‫ياقديرمازمش‪..‬‬ ‫سوقاقلر أوليا قانديلندن شنلك كيجه سى كبيمش‪..‬‬ ‫بصرى بك بللى بلريسز ايچىن چكه رك‪:‬‬ ‫ نه مبارك ير‪ ،‬ديدى‪ .‬هر حالده اويله زوپپه لرك باريناجغى بر قصبه دكل‪ .‬هر حالده اوىن‬‫ياشامتازلردى‪.‬‬ ‫ آرقاداشم ده اويله سويله يور‪ .‬مكتبلره كلن مىن مىن ابتدائى طلبه لرينه صاريق‬‫صارديريرلرمش‪...‬‬ ‫«بن اورادا ناصل ياشارم؟» دييور‪.‬‬ ‫ چوجوقلرك صاريغندن اوكا نه ميش؟ باق يديكى نانه يه چاپقينك؟ فقط هر حالده سن اورادا‬‫راحت ايدرسك‪ ..‬حىت سنك يركده اولسه م تكرار صاريق صارارم منال‪ ..‬يارين آرقاداشله‬

‫‪24‬‬

‫ بك افندى حضرتلرى‪ ،‬ديدى‪ ،‬سوزلريكز ظن و ختمني بويورديغكزدن چوق داها زياده نفس‬‫االمره مقارندر‪ .‬طشره دهكى مأموريتلرك انكوتوسى فكر و مشرب عاجزانه جمه‪ ،‬استانبولدهكيلرك‬ ‫اك اييسندن دها اييدر‪.‬‬ ‫بصرى بك حريتله باقدى‪:‬‬ ‫ شو حالده نچون اعرتاض ايدييورسكز؟‬‫ بنده كز اعرتاض ايتمدم كه‪ ...‬هنوز آغزميى آمچامه مساعده بويورماديكز‪..‬‬‫ جامن قرعه ده طالعك بر عجيب جلوه سنه اوغرادم دييه ن سن دكيلدك اهلل عشقنه؟‬‫صاقاللى كنج آرتق كولديكىن صاقالمغه لزوم كورمه يور‪ ،‬كوزلكنك آرقاسنده زواللى سيليك و‬ ‫متواضع شخصندن اوموملاياجق قادار پارالق و مستهزى كوزلرله باقيوردى‪:‬‬ ‫ بنده كز طشره يه دكل استانبول مكتبلرندن برينه تعيني ايدلدم‪ .‬شكايتمك سبىب بو‪...‬‬‫بصرى بك حريتدن النده كى جدوىل يره آتدى‪:‬‬ ‫ فسبحان اهلل‪ ..‬بر يامشه دها كريدم‪ ..‬آرقاداش انسان قيطلغنده بوجنه ييلدر بو مقامى اشغال‬‫ايدييورم‪« ..‬بىن استانبوله تعيني ايتديلر» دييه شكايته كلىن ايلك كورويورم‪ ..‬دميك سن‬ ‫كندى آرزوكله طشره ده مأموريت آملق ايسته يوردك ده طالعكه استانبول چيقدى‪ ..‬ايشته‬ ‫شىون دييه بوكا ديرلر‪..‬‬ ‫استهزاى ٔ‬ ‫ اسرتحامم چوق بسيط‪ ..‬نره سى اولورسه اولسون راضى مي‪ .‬الويريركه استانبول حدودلرى‬‫خارجى اولسون‪.‬‬ ‫ آرقاداش بن بو ايشى چوق مراق ايتدم‪ .‬كل بكا شونك حكمتىن ايضاح ايت‪..‬‬‫صاقاللى كنج بوينىن بوكدى‪ ،‬پنجره دن اوزاقلره باقارق سويله مكه باشالدى‪:‬‬ ‫ بز كيم استانبول كيم؟ طشره يه كيدرسه ك بلكه آدام صرياسنه كريه رز‪ .‬هله بعض كويلر‬‫واردر‪ ..‬بن آنادوىل ىي اىي بيلريم‪ ..‬اهالينك قيليق قيافىت اويله در كه فقريك بو قيافتىن كورسه لر‪:‬‬ ‫«يكى كوكى ميدر؟ مريامثى ييمشدر‪ ..‬يوقسه بر يردن مى چاملشدر؟ بو نه شيقلقدر؟»‬ ‫دييه شاشرييرلر‪ ..‬حرمت‪ ،‬رعايت ايدرلر‪ .‬بن حالده بر معلمك استانبول مكتبلرندن برينه‬ ‫معلم كيتديكىن بر كوز اوكنه كتريك‪ ..‬اوال مكتبك قاپيجيسى قيليغمى كوروجنه مكتبه‬ ‫ديلنجى كريييور صانوب ايچرى صوقمامغه قالقار‪ .‬صوكرا ينه چولوق چوجوق قارشيسنده‪:‬‬ ‫«افنديلر‪ ...‬وقتكزى قايب ايتمه ييك‪ .‬حتصيل علم و عرفانه سعى ايدك‪ ...‬سزده بنم‬ ‫اوكره ندكلرميى اوكره نريسه كز بنم مرتبه مه ايريشريسكز» دييه بر نطق ويريرسه م استانبول‬ ‫چاپقينلرى بكا كوملزلرمى؟‬ ‫بصرى بك‪:‬‬ ‫‪ -‬ياهو آرقاداش سن جوهرىل بر كنجه بكزييورسك‪ ...‬نه حالوتلى بر ناطقه ك وار‪ ...‬سنك‬

‫‪23‬‬

‫قاپينك ياننده ردينغوتنك دوكمه لريله اوينايان صاقاللى كنج فرصىت قاچريمامق ايسته دى‪.‬‬ ‫قيصه فاصله دن صوكرا يكى بر كوپورمه و باغريوب چاغريما فصلنك باشالماسنه ميدان ويرمه مك‬ ‫ايچون عجله عجله‪:‬‬ ‫ معروضات حقريانه مى لطفاً مسع مروته آلريسه كز‪ ...‬دييه درد آكالمتغه چاليشدى‪.‬‬‫فقط هيهات! بصرى بك ينه بر أل حركتيله اونك سوزيىن كسدى‪ .‬يالكز بو دفعه سس‬ ‫و خطاب طرزى ده كيمش‪ ،‬فقري قيافتلى داراملعلمينلى يه قارشى مشفق‪ ،‬خريخواه بر بابا‬ ‫طورى آملشدى‪.‬‬ ‫ اوغلوم‪ ،‬أوالدم نور عينم‪ ،‬بز كأن سزك پدرلريكز مقامنده يز‪ .‬شو استانبول سوداسندن‬‫وازكچيك‪ ..‬مهان خرجراهكزى آلوب مقام مأموريتكزه كيدك‪ ..‬سزه اصابت ايدن ير‬ ‫آرامنقله بولومناز بر يردر‪ ..‬آب و هواسى‪ ،‬مناظر طبيعيه سى فوق العاده در‪ .‬اهاليسى ملك‬ ‫كىب انسانلردر‪ .‬فوق العاده امتزاج ايده مه يه جك اولورسه كز بكا يازارسكز‪ .‬مهان بر يولىن‬ ‫بولوب سزى ترفيعاً استانبوله آلديريرم‪ .‬استانبول قامچايور يا‪ .‬سايهء رسول اللهده دائما لواء‬ ‫احلمدميز آلتنده در‪ ..‬كيده جكك يرده مبارك‪ ،‬اوجوز بر يردر‪ .‬بش اون پارا صاحىب اولور‬ ‫قيليغكى قيافتكى دوزه لتريسك‪...‬‬ ‫صاقاللى كنج آرتق دايانامادى‪:‬‬ ‫ كيم اولديغى مى‪ ،‬نره يه تعيني ايديلديكمى بيليورميسيكز كه كيده جكم يرك اىي اولديغىن‬‫تأمني بويورييورسكز؟ دييه صوردى‪.‬‬ ‫بصرى بك بردن بره شاشاالدى‪:‬‬ ‫ نره يه مى تعيني ايديلديكز؟ شو شيئه تعيني ايديلمديكزمى جامن؟ دييه ككه له مكه‬‫باشالدى‪ .‬فقط ايچندن چيقاماياجغىن آكالدى‪ .‬يوزينه مهان مهان سوميلى بر ادا ويرن‬ ‫صاف بر قهقهه قوپاردى‪.‬‬ ‫قارشيسنده اوطوران مسافرينه‪:‬‬ ‫ حيات مأموريتده صاقاملزى آغارمتغه باشالدق‪ ..‬حاال شو دروغ مصلحت آميزه كندميزى‬‫آليشديرامادق‪ .‬ياالن سويله مه دن انسانالرى اداره ايتمك قابل اوملايور برادر‪..‬‬ ‫هاىن كلينلك قيزلرى ناصيل سوسله رلر؟ بزده منحل مأموريتلرى اويله سوسله يوب پوسله مكه‬ ‫آليشدق‪ .‬نه ياپارسك نور عينم كيمسه بكه نوب آملايور‪ ..‬دوندن برى داراملعلمينليلره تعيني‬ ‫ايديلدكلرى يرلر ثنا ايتمكه ماكنه كىب آليشدقده‪...‬‬ ‫پيشكني قهقهه لرينه رغماً بصرى بكك اوتانديغى‪ ،‬سريه ك صاقاللرينك آلتنده ياناقلرينك املا‬ ‫كىب قيزارديغى كورونويوردى‪.‬‬ ‫صاقاللى كنج جسارتله منشدى‪ .‬كولومسه يه رك‪:‬‬

‫‪22‬‬

‫قافالرينه برآز اذعان‪ ،‬يوركلرينه برآز انصاف صوقايدك‪ ..‬توبه توبه يا رمب‪ ،‬توبه توبه يا رمب‪..‬‬ ‫بو آداملر انساىن كفرباز ايدوب كناهه ده صوقويورلر‪.‬‬ ‫صانداليه ده اوطوران معاوىن غري اختيارى كوملكه باشالمشدى‪ .‬بصرى بك بو دفعه اوكا‬ ‫خطاب ايتدى‪:‬‬ ‫ نور ديده م قارده شيم‪ ..‬سكا آكالتامي ده سن حق وير‪ ..‬دولت بو آداملرى ييللرجه‬‫يديروب ايچريييور‪ ،‬كيديروب قوشاتيور‪ ،‬جناب حقك حضرت آدم عليه السالمى طوپراقدن‬ ‫خلق ايتمه سى كىب بونلرى هيچ يوقدن آدم صورتنه صوقوب اورتايه چيقارييور‪ .‬و هر بريىن‬ ‫لياقتلر ينك اون قات فوقنده مستوىف معاشلرله أوالد مملكىت مظلهء جهل و ضاللتدن شهراه‬ ‫نور و هدايته چيقارمغه مأمور ايدييور‪ ..‬حالبوكه دها كنديلرى جهل و غفلت اويقولرى‬ ‫ايچنده‪ .‬كندى آدم اوملايان غريى ناصيل آدم ايدر؟ ياهو بو سوز منظوم دوشدى‪ .‬اويله‬ ‫يا «كندى آدم اوملايان غريى ناصيل آدم ايدر» «فاعالتن‪ ،‬فاعالتن‪ ،‬فاعالتن‪ ،‬فاعلن»‪..‬‬ ‫كوزل دكلمى؟‬ ‫بو تصادف بصرى بكى ممنون ايتمش و حدتىن بر درجه يه قدر خفيفله متشدى‪ .‬مصراعى‬ ‫اوكنده كى ‪ ...‬قوطوسنك آلتنه قيد ايده رك دوام ايتدى‪:‬‬ ‫ نه سويله يوردم افندم؟ ها أوت‪ ..‬نانكورلره لياقتلرى فوقنده وظيفه ويريلري‪ .‬فقط هيهات‬‫كه افندم نره ده بن نره ده؟ هيچ بريسى تعيني ايدلديكى يردن ممنون اوملاز‪« .‬استانبولده‬ ‫استانبول» دييه آصيلري‪ ..‬هاىن بر آختاپوتلر واردر‪ ..‬بر صاندالك كنارينه أل آتديلرمى‬ ‫سوكه بيلريسه ك سوك‪ ..‬أللرينك بريىن كسرسك‪ ..‬اوته كيلريله ياپيشريلر‪ ..‬بو حريفلرده‬ ‫كأن او آختاپوطلر‪ ...‬استانبولدن چيقارابيلريسه ك عشق اولسون‪ ...‬نظارت جليله بونلرك‬ ‫صايغيسزلقلرندن بيزار اولدى و قرعه اصولىن احداث ايتدى‪ ..‬دون قرعه لر چكيلدى‪ .‬بو‬ ‫سنه مأذونلرينك بشى استانبوله اوتوز ايكيسى ده واليتلره تفريق اولوندى‪ ..‬افندم دوندن‬ ‫برى بر هجومدر باشالدى‪ .‬حريفلر خداعليم صولوق آلديرمايور‪ ...‬هيچ برى كندينه دوشن‬ ‫يردن ممنون دكل‪ .‬هپسى لطف و عاطفتكزه صيغينريلر‪ ..‬حىت غدردن و حقسزلقدن شكايته‬ ‫جرأت ايدنلر اولدى‪ ..‬دوشونيكز برادر‪ ..‬قرعه اصوليله ياپيالن ايشده غدر ناصيل موضوع‬ ‫اولور‪ .‬كويا نظارت جليله التماسليلرك پارماقلرينه برر چفت كوز طاقيويرمش ده اونلرده‬ ‫طورباده كى كاغدلرى اوقويوب اوقويوب اويله سچمشلر‪ ..‬زهى غفلت!‪..‬‬ ‫برآز اول تصادفاً موزون دوشن القريدى كىب بوينه تصادفاً سانح اوالن «كوزىل پارماقلر»‬ ‫تشبيهى ده بصرى بكى كيفله نديرمشدى‪.‬‬ ‫شعبه مديرى ينه قولتوغنك يايلريىن صارصان‪ ،‬شيشمان قارنىن هوپالتان قهقهه لرندن بريله‬ ‫كوملكه باشالدى‪.‬‬

‫‪21‬‬

‫آراسندن ياصصى بر جدول حتته سى بولوب چيقارارق دوام ايتدى‪:‬‬ ‫ باق شيمدى برده بنده كز تعريف ايده مي‪ ...‬خاطركزده قاملازسه قارنه كزه نوط بويوروك‪...‬‬‫شو جدوىل أوسقومرو فرض ايده مل‪ .‬باليغى شويله الكزه آلريسكز‪ ..‬أوال باشندن صوكرا تا‬ ‫قويروغندن قريارسيكز‪ .‬ثانياً شو وضعيتده ايكى آوجكزك آراسنه ياترييرسيكز‪ ...‬باشالرسيكز‬ ‫كوزله مه خامورى يوغورور كىب خفيفدن صيوازالمغه‪ ،‬اوغوشدورمغه‪ ...‬آجنق پك فضله‬ ‫صيقارسه كز بالغك قارىن ده شيلري‪ ...‬بو منوال اوزره أوسقومروىي بر خيلى يوموشاتدقدن‬ ‫صوكرا‪...‬‬ ‫بصرى بك بردن بره سوزيىن كسدى‪ ،‬جامكانلى بر بومله ايله قلم اوداسندن آيريالن و آجنق‬ ‫مقام يازخيانه سيله‪ ،‬بر اوراق دوالىب و زيارجتيلر ايچون ايكى أسكمله آالبيلن ميىن ميىن اوداسنك‬ ‫آرالق قاپيسنه كوزلريىن ديكدى‪ .‬قوريدورك قارانلغنده ايكى كوزلك جامنك پارالديغىن كورمشدى‪.‬‬ ‫سرت بر سسله‪:‬‬ ‫ كيم وار اوراده؟ دييه باغريدى‪.‬‬‫تيرته ك بر أل قاپييه ايكى دفعه ترددله ووردى‪ .‬اودايه اسكى ردينغوتلى‪ ،‬صارى مشني‬ ‫پوطينلى‪ ،‬ماوى آطالس كوملكلى يكرمى بش اوتوز ياشلرنده ضعيف بر كنج كريدى‪ .‬خفيف‬ ‫چيچك بوزوغى منتظم‪ ،‬سوميلى بر يوزى‪ ،‬اينجه قارا بر صاقاىل واردى‪ .‬قاپامنش بر صرياجا‬ ‫ياراسى بوينىن خفيفجه صاغه چارپيتمشدى‪ .‬ردينغوتنك كه وشه مش دوكمه سىن ايليكله يوب‬ ‫فسىن دوزه لتدكدن صوكرا بردن بره متنا ايتدى؛ قاپينك ياننده دوردى‪.‬‬ ‫ شعبه مديرى معارفله پك آز عالقه سى اوالن بر مسئله دن حبث ايدركن ياقاالنديغنه‬‫قيزمشدى‪.‬عيىن سرت سسله صوردى‪:‬‬ ‫ كيمسك‪ ،‬نه ايسته يورسك؟‬‫صاقاللى كنج بر كره دها متنا ايتدكدن صوكرا آلچق سسله‪:‬‬ ‫ قوللرى داراملعلمينك بو سنه مأذونلرندمن؛ ديدى‪ .‬دون چكيلن قرعه ده طالعك برعجيب‬‫جلوه سنه اوغرادم‪ .‬هيچ ايسته مه ديكم بر يره دوشدم‪ .‬لطف و كرم معيتپروريلرينه التجايه‬ ‫كلدم‪.‬‬ ‫بصرى بك بردن بره چيلديرمش كىب ماصه يه بر قوتلى يومروق اينديردى و آواز آواز باغريمغه‬ ‫باشالدى‪:‬‬ ‫ اللهم بو داراملعلمينليلرى‪ ،‬بىن قودورتسونلر دييه مى خلق ايتدك؟ بو قاچنجى بو؟‪ ..‬دوندن‬‫برى هيچ دكلسه اوتوز كيشى كلدى‪ .‬سويله يه سويله يه ديلمده توى بيتدى‪ ..‬استانبول‬ ‫يوق‪ ..‬يا تعيني ايدلديككز يره كيده جكسكز ويا استعفا‪ ..‬آكالشيلدميى؟‬ ‫اللريىن و كوزلريىن صيوالرى چاتالمش كريىل طاوانه قالديره رق دوام ايتدى‪:‬‬ ‫ اولولر اولوسى رمب‪ ..‬شونلرك بشىن اونىن اكسيك ياراتايدكده آرتديرديغك مالزمه ايله ناپخته‬‫‪20‬‬

‫‪3‬‬

‫«يشيل كيجه» دن‬ ‫تدريسات ابتدائيه برجنى شعبه مديرى نصرى بك قوص قوجا بر اعدادى مديرينك بو‬ ‫جهالتىن عقلنه صيغديرامادى‪ .‬قارا صاقالنك سريه ك قيللرى آراسندن آبالق ياناقلرينك قيزارديغى‬ ‫كورولويوردى‪ .‬پارماقلريىن پيانويه باشالر كىب بر وظعيتده يازخيانه سنك كنارينه دايايه رق باغريا‬ ‫باغريا اعرتاضه باشالدى‪:‬‬ ‫ نه بويورديكز نه بويورديكز؟ صاقني ياكلش ايشيتمش اوملامي!‪ ..‬مسلم اوالن عرفانكزه رغماً‬‫بو قادار بسيط بر مسئله ده بو درجه عظيم ذهوله قاپيلماكزه دوغروسى حريت ايتدم‪..‬‬ ‫تعريفكز برقاچ جهتدن حمتاج تنقيددر‪ .‬أوال شوىن بيليكز كه أوسقومرو دوملاسى اصال و‬ ‫قطعا تازه باليقدن ياپيلماز‪ ..‬ثانياً أوسقومرونك ايچى بيچاقله اويوملاز‪ ...‬قاباق مى بو ياهو‬ ‫بالق؟‬ ‫قولتوغنك يايلريىن صارصان قهقهه لرله كولدى‪ ،‬كولدى‪ .‬صوكرا اوكنده كى اوراق ييغيننك‬ ‫‪19‬‬

‫مهنتلريىن اونوتدورويوردى‪.‬‬ ‫لكن ايكنجى سفرك هفته سنده‪ ،‬يينه مركب آردنده دومنكه جمبور اولدى‪ .‬قاضى هنوزكلمه مشدى؛‬ ‫ژاندارمه چاووشى خوجايه چيقيشمش‪« ،‬هودوك حريف‪ ،‬عجله ك نه!» دميشدى‪ .‬كويلولر‪،‬‬ ‫وقف ايديلمش بر حيوانك ايشده قولالنيلوب قولالنيلميه جغىن شبهه ايدييورلر‪ ،‬بوز أشكه‬ ‫ايلشميورلردى‪.‬‬ ‫اوچوجنى يوجليلغك عودتى‪ ،‬ينه اويله‪ ،‬مركب آرقه ده اولدى‪ .‬اوزاقدن كسكني كوزيله برى‬ ‫بوز أشكك كرى كلديكىن كورمش‪ ،‬كويه ياميشدى‪ .‬خلق شيمدى متحري‪ ،‬مراقلى بكله يوردى‪.‬‬ ‫حسمن داها اينمه دن فرحلى بر صدا ايله «نه ايتدك به‪ ،‬شاهد كوتوره جكدك» دييه بر محله ده‬ ‫مسئله ىي آكالتدى؛ صحيح‪ ،‬نصل دوشومنه مشلردى؟ زياىن يوق‪ ،‬مركىب قاضى قبول ايده جك‪،‬‬ ‫حجتىن ياپاجقدى؛ هفته يه اوچ كيشى كيتدرلر‪ ،‬اجياب ايدرسه ميني ده ايده رلردى‪...‬‬ ‫بوز أشك اراصريه ياپديغى يوكسز سياحتلره مقابل اوكونه دوكولن بول ميدن ييه ييه مسريييور‪،‬‬ ‫صويه كوتورولوركن قوشويور‪ ،‬خريچينالشيوردى‪ .‬بويله ايكى بوچوق آى كچمشدى‪.‬‬ ‫هنايت صوك سفر حاضرالنيوردى‪ .‬دكرمنك اوكنده سالمتله نريلركن يكى دوغان كونش بو‬ ‫كوچوك قافله نك قالديرديغى توزلرى پارالتيور‪ ،‬يالديزىل بر بولوط ايچنده يوقوشه طريمانان‬ ‫كويلولر كريده قاالنلره صانكه يوكسه ليور‪ ،‬كوكلره قالقيور كىب كورونويوردى‪.‬‬ ‫بوز أشك بر دها دومنه دى‪ .‬كوى خلقى‪ ،‬ياپيالن حجتلره‪ ،‬باصالن مهرلره باقارق مركبك‬ ‫انعاملر‪ ،‬اكراملر كوره كوره ياواش ياواش‪ ،‬يوكسز و أذيتيسز تا حجازه قادار كيده جكنه‪ ،‬اوراده‬ ‫زمزم طاشيه جغنه قانعديلر حىت حسمن‪ ،‬كجه روياسنده أشكك پاالنىن يشيل بر قاديفه يه‬ ‫قاپلى كورمش‪ ،‬بوسبوتون اينامنشدى‪.‬‬ ‫ذاتاً‪ ،‬هپسى‪ ،‬وظيفه لريىن ياپماقدن متولد بر سوجنله صيق صيق مركبك الفىن ايدييورلر‪،‬‬ ‫آخورده كندى كندينه قالنجه‪ ،‬ايكى طرفه باشىن صالاليوب ذكره باشالديغىن آكالتيورلر‪ ،‬بربرلريىن‬ ‫قانديرييورلردى‪.‬‬ ‫لكن وقعا نك ييلنده قصبه يه پرجنى صامتغه كيدن حسمن آبدلالمشش كىب دومنشدى‪ :‬پازار‬ ‫يرينك تام غلبه لق زماننده اوزاقدن بر «صاوولك دكمسني!» نداسى دويوملش‪ ،‬خلق ايكى يه‬ ‫آيريلمش و قاباق قاضى‪ ،‬آلتنده بوز مركب‪ ،‬آرقه سنده معهود طوروجنى مشلح‪ ،‬ايرى كوده سىن‬ ‫صارصان بر سرعتله أطرافه سالملر طاغيته رق كچوب كيتمشدى‪.‬‬ ‫رفيق خالد‬ ‫‪18‬‬

‫بر صو باشنه بيله اوغرامادن‪ ،‬ايصسز‪ ،‬قاوروق‪ ،‬دوام ايدوب كيدييوردى‪ .‬صوكره ديك‪ ،‬قاياىل بر‬ ‫يوقوش‪ ،‬قورقونچ بر بوغاز آشيليور‪ ،‬تپه سنه ياقالشدقجه سرين بر روزكارله برابر لطيف بر منظره‬ ‫باشاليوردى‪.‬‬ ‫قيصه‪ ،‬بر قيلنج صريتى كىب پاراليان اينجه بر ده ره نك كنارنده‪ ،‬آيوالقلر‪ ،‬أملالقلر اورتاسنده‬ ‫مي يشيل‪ ،‬صوالق و فيضلى كوزه كولويوردى؛ تلغراف ديركلرينك صرياالنديغى بياض‪ ،‬دوز بر‬ ‫شوسه قيوريله قيوريله دونه رك داغلره طريمانيوردى‪.‬‬ ‫حسمن‪ ،‬خانده كچريديكىكيجه نك صباحى‪ ،‬ايركندن حكومته يولالندى‪ .‬ميىن ميىن قصبه نك‬ ‫بالقونلى‪ ،‬قله ىل‪ ،‬غازينويه بكزه ين قوجامان بر قوناغى واردى‪ .‬لكن اكمال ايديله مه مشدى‪.‬‬ ‫صيواناميانكرپيچ ديوارلر ير ير آچيلمش‪ ،‬قومرولره يووا اوملشدى‪ .‬اوست قات پنجره سز‪ ،‬صيواسز‪،‬‬ ‫حتته اورتولرله بكليوردى‪ ،‬كنارده بطال بر كريه چ اوجاغى‪ ،‬برآز اوته سنده عمله نك چاليشديغى‬ ‫زماندن بقيه بر صوندورمه‪ ،‬االن‪ ،‬اويله حاليله دورويوردى‪ .‬بنا چوقدن خرابالمششدى‪.‬‬ ‫جاكتسز‪ ،‬قالپاقسز بر ژاندرمه چاووشى نه ايسته ديكىن صوردى‪ .‬خوجا تا باشندن‪ ،‬ايرمقدن‬ ‫صو طاشيان چوجوقلرك كلوب نصل خرب ويرديكلرندن طوتدوره رق آكالتيوردى‪ .‬حكايه سى‬ ‫داها يارى ىي بوملادن قارشيسنده كى القيدانه اوزاقالمشش‪ ،‬دره ده يوزن اوردكلره اكمك آتيور‪،‬‬ ‫كوشه ده‪ ،‬چارداغك آلتنده ناركوله سىن هوپورده تن بر صاريقلى يه «نه او‪ ،‬حاجى افندى‪،‬‬ ‫كيفيمى؟» دييه سسله نيوردى‪.‬‬ ‫قاضينك اذنله استانبولهكيتديكىن اوكره نن حسمن‪ ،‬بر دقيقه ده قائمقامه ايشىن آكالمتق ايسته دى‪.‬‬ ‫قوندورالريىن قاپيده چيقاروب پارماقلرىن ميدانده برياقان يريتق چورابلى آياقلريله‪ ،‬چه كينه چه كينه‪،‬‬ ‫اللرى قارننده يورودى‪ .‬حكايه يه باشالدى‪.‬‬ ‫قائمقام‪ ،‬آرقاسنده چيويدى دالغاالمنش بر كنت جاكت‪ ،‬بيقلرى بوياىل‪ ،‬ديش سز‪ ،‬خيم خيم‬ ‫بر آدامدى‪ .‬ايشك متامىن ديكله مك حتملىن كوسرتمه دن چاغريك چاووشى دييه سسلندى‪.‬‬ ‫بش كوندر‪ ،‬حسمن خوجا اوكونه كلن آدامه درديىن آكالتارق‪ ،‬قصبه ده دوالشيوردى‪ .‬ژاندارمه‬ ‫چاووشى نه مركىب آليور‪ ،‬نه ده كنديسىن براقيوردى‪ .‬هنايت حالنه آجيان برى چيقدى‪« :‬كيتسني‬ ‫ده ايكى هفته صوكره كلري‪ ،‬ايشى قاضى يه برياقلم» ديدى‪ ،‬قانديردى‪ .‬ذاتاً بورانك قاضيسى‬ ‫نامليدى؛ قاباق قاضى ديرلردى‪ ،‬هر ايشى حل ايدر‪ ،‬هر كور دوكومى چوزردى‪ .‬آرقاسنه‬ ‫طوروجنى بر مشلح كييه رك‪ ،‬قريمزى مشسيه سيله چارشدن بر كچيشى‪ ،‬قوجامان كووده سىن‬ ‫طوتارق اولور اوملاز شيلره بر كولوشى واردى كه خلق باييلريدى‪.‬‬ ‫عيىن يوللردن‪ ،‬عيىن حالده بوز مركب تركه يه باغلى دونديلر‪ .‬حسمن خوجانك و أىي‬ ‫بسلنمسى اجياب ايدن أشكك بوغازينه اوراده قاتيغيك و آرپه نك هباىل اولديغى قضاده خيلى‬ ‫مصرف ايديلمشدى‪ .‬جملس قوران كويلولر بوىن «مبارك يره باغلى‪ ،‬باقمق بورمجز» دييه چوق‬ ‫كورمه ديلر حسمن ده يورغونليغندن شكايت كتريمه يور‪ ،‬حىت اوغورينه چاليشمق اوكا بو‬ ‫‪17‬‬

‫اكرام كيمك صرياسيسه اوكا خرب كونده رير‪ ،‬كنديسى ده‪ ،‬اوجاغندن ياز قيش‪ ،‬سومنه مه جه سنه‬ ‫چريا كوتوكلرى آله وله نن مسافر اوداسنه يوجلى ىي يرلشترييردى‪ .‬كوى‪ ،‬دنيا احوالىن بو كلوب‬ ‫كچيجى‪ ،‬جاهل انسانلرك كتريدكلرى ياالن ياكلش خربله اوكره نريدى‪.‬‬ ‫خسته ساكنله مششدى‪ « .‬كوكس دييوردى‪ ،‬بويله‪ ،‬ايكيده بر طوتار»‪ .‬كويليلردن برى اوجاغك‬ ‫چه نكه لنه بر باقراچ آصدى‪ .‬چريالرك آله وى وورمش‪ ،‬ايچنده كى بر صابون كوپوكى كىب‬ ‫رنكارنك قابارييوردى‪ .‬اينديرديلر؛ اختياره بر طاس ويرديلر‪ .‬اوفوره اوفوره ذوقله ايچيوردى‪ .‬سوت‬ ‫هنوز بيتمشدى كه عنادجى بر ايچقرييق طوتدى‪ ،‬بوتون وجوديىن صارصيوردى‪ .‬او‪ ،‬هر صدمه‬ ‫ده بر «احلمداهلل» دييوردى‪ .‬كويليلر‪ ،‬تا قارشيسنه باغداش قورمشلر‪ ،‬قونومشغه فرصت آرايه‬ ‫راق صربسزجه بكله يورلردى؛ كنجلر قاپى اوكنده‪ ،‬مريض مسافردن بر شى آكالياميورلردى‪.‬‬ ‫ايچقرييق كسلميور‪ ،‬بالعكس صيقالشيور‪ ،‬سرتله شيوردى‪ .‬خسته بر آرالق أللريله «كليك‪،‬‬ ‫ياقالشك» دييه اشارتلر ايتدى‪ .‬حسمن اوكده‪ ،‬ديكر اختيارلر آرقه ده اطرافىن آلديلر‪ .‬كنجلر‬ ‫مراق ايچنده‪ ،‬فقط ياقالمشغه جسارت ايده ميه رك قاپيده دورويورلردى‪ .‬غالبا يوجلى زورلقله بر‬ ‫ايش آكالتيوردى؛ بلكه ده وصيت ايدييوردى‪ .‬حسمنك ايكيده برده «مراق ايتمه‪ ،‬كوكلىن فرح‬ ‫طوت‪ ،‬بز باقارز» ديديكىن دويويورلردى‪ .‬بردن‪ ،‬على العجله‪ ،‬اختيارلر يره‪ ،‬مندره اكيلديلر‪.‬‬ ‫صوكره سس سز قالقديلر‪.‬‬ ‫حسمن «حقه قاوشدى» دييه مرييلداندى‪ .‬اوجاقدن‪ ،‬كوتوكلردن برى چارپيلدى‪ ،‬كسكني بر‬ ‫آيدينلقله اولونك يوزيىن پارالتدى‪ ،‬سوندى‪ .‬ديشاريده بر اينك اوزون اوزون بوكورويوردى‪.‬‬ ‫يوجلى‪ ،‬صوك آرزوسىن آكالمتغه وقت بوملشدى‪ .‬كمرنده ديزيلى سكز آلتونله آلتنده كى‬ ‫بوز مركىب حجازه وقف ايدييوردى‪ .‬مزارلقدن دونن كويلولر‪ ،‬أللرنده قاالن بو لريالرله مركىب نه‬ ‫ياپاجقلريىن‪ ،‬بو أمرى يرينه ناصيل كتريه جكلريىن كسديرميورلر‪ ،‬آصمه نك آلتنده برله شوب سويله‬ ‫شيورلردى‪ .‬هنايت‪ ،‬بر دفعه قضايه واروب حاكمدن دانيشمغه قرار ويرديلر‪ .‬هفته ايچنده حسمن‪،‬‬ ‫مركىب ياننه آلوب يوله چيقه جقدى‪.‬‬ ‫حيوان بر امهيت كسب ايتمشدى؛ اوكنه بول مي دوكولويور‪ ،‬مصر صاپلرى ييغليوردى‪ .‬بو ديىن‬ ‫بر وظيفه كىب‪ ،‬شكايتسزجه‪ ،‬حرمتله ساعىت ساعتنه ياپيليوردى‪ .‬كويلولر صيق صيق خاطراليورلر‪،‬‬ ‫«بوز أشك صويه كوتورولدميى؟ آرپاسى دوكولدميى؟» دييه بربرلرندن صورويورلردى‪.‬‬ ‫بر صباح‪ ،‬حسمن خوجاىي آالجه قارانلقده هپ بردن دكرمنك اوكنه قاداركوتورديلر‪ ،‬سالمتله ديلر‪.‬‬ ‫بوز أشك آرقه ده كيدييور؛ يكى دوغان صريما تللى بر كونش پاالننك صولوق كچه سىن قديفه‬ ‫كىب پارالتيوردى‪.‬‬ ‫بو نه اوزون‪ ،‬نه جان صيقيجى بر يولدى‪ .‬دورغون صولردن فيشقريميش پرنچ باشاقلرييله‬ ‫آرقلر بويينجه كيده ن كور قاميشلرك يشيللكى ياماچلر آردنده كورومنز اولوجنه قوراق‪ ،‬دوز بر‬ ‫طوپراق‪ ،‬ايكى كون هيچ بر كويه‪ ،‬هيچ بر دكرمنه‪ ،‬حىت ايكى جيلز سوكودوك كولكه له ديكى‬ ‫‪16‬‬

‫تپينمش‪ ،‬يامتش‪ ،‬اويامنش‪ ،‬شيمدى ممنون بر أدا ايله يان كلوب اوطورويور‪ ،‬باتان كونشى القيدانه‬ ‫سري ايدييوردى‪ .‬خوجا «هدى نرده سك يوجلى» دييه سسلندى‪ .‬اوته ده‪ ،‬آرقه سىن قورو بر‬ ‫آحالطه دايامش‪ ،‬اختيار‪ ،‬جمالسز بر آدام‪ ،‬صيق صيق صولويور‪ ،‬كلنلره فرسز كوزلريله باقيور‪،‬‬ ‫أللريله كوكسىن كوسرته رك اشارتلر ايدييوردى‪« .‬نه ن وار‪ ،‬نه اولدك داىي؟» سؤاللرينه سسدن‬ ‫زياده نفسه‪ ،‬صولوغه بكزه يه ن اوفوروكلو بر خرييلتيله آكالشلمايان جوابلر ويرييوردى‪.‬‬ ‫كويلولر‪ ،‬اولويور صانه راق‪ ،‬چومه ملشلر‪ ،‬بكله شيورلردى‪ .‬لكن‪ ،‬أييله شيور‪ ،‬جانالنيوردى‪.‬‬ ‫آباىن صاريقلى‪ ،‬مور جبه ىل‪ ،‬فقرا قيليقلى بر اختياردى‪ .‬سرت‪ ،‬قر بر صاقالك اورتديكى چهره‬ ‫دن ميدانده دوران قسمى‪ ،‬صيجاق اووالرك كونشيله قاوروملش‪ ،‬بوروشوقلر‪ ،‬قيورميلر ايچنده‬ ‫قاملشدى‪ .‬صارقيق‪ ،‬شيش قاپاقلرينك آلتنده بياضه ياقني آچيق ماوى‪ ،‬اوفاجق كوزلرى‬ ‫واردى كه انسانه بر چوجوق باقيشيله متصل‪ ،‬دمي ديك باقيوردى‪ .‬ياواش ياواش بو چهره يه بر‬ ‫رنك‪ ،‬بو كوزلره بر فر كليوردى‪ .‬عيىن وضعيتده‪ ،‬صرتى آخالطه داياىل‪ ،‬اولكون صداسيله بر شيلر‬ ‫سويله يور‪ ،‬غالبا اوزاقلردن كلديكىن‪ ،‬اوزاقلره كيده جكىن آكالتيوردى‪.‬‬ ‫حسمن خوجانك «اودايه كوتوروك‪ ،‬ياتسني» تكليفى اوزرينه ياردمي ايدوب‪ ،‬مركبه بينديرديلر‪.‬‬ ‫ايكى طرفندن طوتارق دومشه سنه ميدان ويرميورلر‪ ،‬طاشلر‪ ،‬طوپراقلر قايديره رق‪ ،‬بيك مشكالتله‬ ‫اينيورلردى‪.‬‬ ‫كونش كيتمش‪ ،‬آرقلرده كى صولر پارالمز اوملشدى‪ .‬اطراىف قاپاتان ديك‪ ،‬سيورى داغلر دومان‬ ‫و بولوط صاريلى قوجامان باشلريىن بربرينه دايايارق چوقدن اويقويه وارمشلردى‪ .‬كوى‪ ،‬قيالرك‬ ‫قات قات كولكه لرينه كومولو‪ ،‬نه پنجه ره لرنده بر ضيا‪ ،‬نه يوللرنده بر سس‪ ،‬قارنلقده بكله‬ ‫يوردى‪.‬‬ ‫كلنلرك مشاطه سى اوزرينه قاپيلردن تك توك چهره لر اوزاندى‪ ،‬آخورلرده اينكلر بوكوردى‪.‬‬ ‫حسمن باغرييور «نرده سيكز به‪ ،‬هله چيقيك‪ ،‬مسافر كلدى!» دييه خرب ويرييوردى‪ .‬شيمدى‪،‬‬ ‫أللرنده كى يانار چريالرله هر طرفدن‪ ،‬بز دونلو بر چوق انسانلر چيقيور‪ ،‬دومان و ايشيقدن مركب‬ ‫بر هاله ايچنده‪ ،‬كوشه لره آيدينلقلر داغيتارق كوبره ييغينلرينه خاره لر قوشدوره رق شاشقني‬ ‫شاشقني مسافر اوداسنه دوغرو كليورلردى‪.‬‬ ‫بوراسى‪ ،‬أك ياقني قصبه يه ايكى كون اوزاقده‪ ،‬آنادولينك چيپالق‪ ،‬يولسز‪ ،‬ويران بر كوييدى‪.‬‬ ‫بر واليتدن ديكرينه كچن آراباسز يوجليلر‪ ،‬بعضاً‪ ،‬هوالر چوق قوراق كيدوب قيزيل ايرماق كچيد‬ ‫ويرديسه شوسه ىي برياقريلردى‪ .‬ايشته‪ ،‬سنه ده بو وسيله ايله بش‪ ،‬اون كيشى‪ ،‬بش اون فقري‪،‬‬ ‫بويله حزنلى بر ساعتده يورغون آرغني كلري‪ ،‬قاپولرى ووروردى‪ .‬او زمان خمتار حسمن كويليلردن‬ ‫‪15‬‬

‫‪2‬‬

‫بوز اشك‬ ‫ايرماقدن صو طاشيان چوجوقلر داغ يولنده بر اختيار آدامك ياتديغىن حرب ويرديلر‪ .‬بر بوز‬ ‫أشك ده‪ ،‬باشى بوش اورالرده دوالشيوردى‪ .‬حسمن خوجا «واروب باقامل» ديدى‪.‬‬ ‫آقشام ياقندى‪ .‬ايكى ده ره نك برلشديكى بو باتاق‪ ،‬چوقور‪ ،‬صيتماىل اراضى يه چه لتيكلردن‬ ‫قالقان قوقوىل‪ ،‬آغري بر دومان ياييليور؛ كوده لرى ياريلمش‪ ،‬يامنش‪ ،‬بش اون ياشلى‪ ،‬جانسز‬ ‫سوكود آرقاسنده كونش‪ ،‬بوالنيق بر ايشيق اوزاته رق آرقلرك دورغون صولريىن ير ير پارالتيوردى‪.‬‬ ‫بو آيدنلق پارچه لر‪ ،‬كول رنكلى‪ ،‬رطوبتلى اووا اورتاسنده بولوطلو بر كوكك ياريقلرينه بكزييور‪،‬‬ ‫ياواش ياواش بوالنيور‪ ،‬سونيور‪ ،‬اورتولويوردى‪.‬‬ ‫اوچ كويلو‪ ،‬عارضه ىل‪ ،‬اوچورملى بر پاتيقه دن آغري آغري بر برى آرقاسندن چيقيورلردى؛‬ ‫ايچلرندن برى صاقاغيلى بر آت كىب‪ ،‬فنا فنا اوكسورويوردى‪.‬‬ ‫اوال بوز مركىب كورديلر‪ .‬فوندالرك اورتاسنده‪ ،‬توزلو طوپراقلى بر ير بوملش‪ ،‬غالبا بر چوق‬ ‫‪14‬‬

‫قيييسنه قوشدى‪ .‬بر قاييغه آتالدى‪ .‬صدراعظمك قوناغنه كيتدى‪ .‬نامه ىي شاهه ويرديكىن‪ ،‬هيچ‬ ‫بر حقارته اوغراماديغىن‪ ،‬شاهك مساعده سنه تنزل ايتمه دن خربسزجه قالقوب استانبوله دونديكىن‬ ‫سويله دى‪ .‬ذاتاً صدراعظم اونك وظيفه سىن حقيله ايفا ايده جكندن صوك درجه امندى‪ .‬يوللره‪،‬‬ ‫ده ره بكلرينه‪ ،‬عشريتلره دائر بعض شيلر صوردى‪ .‬چلىب قالقوب چه كيله جكى زمان‪:‬‬ ‫ بن صاتني آملق ايسته يورم اوغلم‪ ،‬قافتانك بوراده مى؟ ديدى‪.‬‬‫ خايري كه تريمه دم‪.‬‬‫ عجمستانده مى صاتدك؟‬‫ خايري صامتادم‪.‬‬‫ چاالديردكمى؟‬‫ خايري‪.‬‬‫ يا‪ ،‬نه ياپدك؟‬‫ هيچ!‬‫ ‪...‬‬‫صدراعظم اصرار ايتدى‪ .‬تكرار تكرار ص��وردى‪ .‬قافتانك نه اولديغىن بر تورلو آكاليامادى‪.‬‬ ‫حمسن چلىب؛ ياپديغيله افتخار ايده جك ق��ادار كوچوك روحلو ده كيلدى‪ .‬او آقشام اسكداره‬ ‫دوندى‪ .‬ايرته سى كوىن يدى بيك آلتينه كرى آملق ايچني كنديسىن بوالن صريماكش طور اوغلنه‬ ‫ده قافتاىن نه ياپديغىن سويله مه دى‪ .‬مراقلى استانبولده هيچ كيمسه مشهور پنبه اينجيلى قافتانك‬ ‫«ناصيل‪ ،‬ن��ه ره ده‪ ،‬نيچني» برياقيلديغىن اوك��ره ن��ه م��ه دى‪ .‬تربيز سراينده ك��ى م��اج�را‪ ،‬تارخيك‬ ‫قارانليغنه قاريشدى‪ ،‬سر اول��دى‪ .‬فقط اسكى زنكني حمسن چلىب‪ ،‬بو قافتان ايچني كريديكى‬ ‫بورجلرى ويروب چيفتلكىن‪ ،‬مانديراسىن‪ ،‬ايرادلريىن رهندن قورتارامادى‪ .‬ايلچيلكدن يادكار قاالن‬ ‫آتيله م��رص��ع طاقمىن ص��ات��وب ق��وزغ��وجن�ق��ده ميىن ميىن ب��ر باغچه آل ��دى‪ .‬اوىن اك��وب بيچدى‪.‬‬ ‫چولوغنك چوجوغنك اكمكىن چيقاردى‪ .‬اولوجنه يه قادار اسكدار پازارنده سبزه جيلك ايتدى‪.‬‬ ‫پك فقري‪ ،‬پك آجى‪ ،‬پك حمروم بر حيات كه چريدى‪ .‬آما يينه نه كيمسه يه بويون اكدى‪ ،‬نه ده‬ ‫بوتون ثروتىن بر آنده يره آمتقله كوسته رديكى فداكارلغه دائر كه وه زه لكلر ياپارق بوشى بوشنه‬ ‫پوهپوهالندى!‪..‬‬ ‫عمر سيف الدين‬

‫‪13‬‬

‫حرمت وضعيتنده طومتق ايسته يورلر غ��ال�ب��ا‪ »...‬دي��دى‪ .‬بر آن دوش��ون��دى‪ .‬بو حقارته ناصيل‬ ‫مقابله ايتمه ليدى؟ مهان صرتندن پنبه اينجيلى قافتاىن چيقاردى‪ .‬ختتك اوكنه يره سه ردى‪ .‬شاه‬ ‫امساعيل‪ ،‬وزيرلرى‪ ،‬قوماندانلرى آبدالالمششلر‪ ،‬حريتله باقيورلردى‪ .‬صوكرا بو قيمتدار قافتانك اوزه‬ ‫رينه باغداش قوردى‪ .‬اينجه ديو‪ ،‬اژدرها رمسلرى نقش اولومنش سيورى قبه ىي‪ ،‬يالديزىل كمرلرى‬ ‫چينالتان كور صداسيله‪:‬‬ ‫ نامه سىن ويرديكم بويوك تورك ملتنك دولتيدر‪ ،‬دييه هايقريدى‪ .‬دنيا ياراتيلديغيندن برى‬‫اونلردن كيمسه قول اوملامشدر‪ .‬خلقتدن اعتباراً حاكم اوالن ملتمزك ايلچيسى‪ ،‬هيچ بر‬ ‫اجنىب پادشاه قارشيسنده دي�وان دورم��از‪ .‬چونكه كنديلرى ق��ادار دنياده اصيل بر كيمسه‬ ‫يوقدر‪ .‬چونكه‪...‬‬ ‫حمسن چلىب‪ ،‬قابا توركچه نطقىن باغريدقجه ف��ارس��ى بيلمه ي��ه ن ش��اه قيزارييور‪ ،‬صارارييور‪،‬‬ ‫مورارييور‪ ،‬النده كى نامه‪ ،‬هيجانندن تري تري تيرته يوردى‪ .‬ختتنك آرقاسنده كى جالدلر‪ ،‬قيليچلريىن‬ ‫چه كمشلردى‪ .‬حمسن چلىب باغريدى‪ ،‬چاغريدى‪ .‬مقربلر‪ ،‬وزيرلر‪ ،‬جالدلر‪ ،‬حماربلر حكمدارلرينك‬ ‫صربينه‪ ،‬حتملنه شاشيورلردى‪ .‬حىت ايچلرندن بر قاچى مرييلدامنغه باشالمشدى‪ .‬حمسن چلىب‪،‬‬ ‫س��وزي�نى بيتريجنه مساعده ف�لان ايسته م��ه دى؛ ق��ال�ق��دى‪ .‬قاپييه دوغ��رو ي ��ورودى‪ .‬ش��اه امساعيل‬ ‫دوكمش‪ ،‬طاش كه سيلمشدى‪ .‬چالديرانده قرييالجق غرورى بوكون بو تك توركك آتشلى نظرى‬ ‫آلتنده ارميشدى‪.‬‬ ‫حمسن چلىب‪ ،‬ديشارى يه چيقاركن‪ ،‬كنديسى كيىب حريتدن دوكان ندميلرينه‪:‬‬ ‫ شونك قافتانىن ويريكز‪ .‬ديدى‪.‬‬‫حماربلردن برى قوشدى‪ .‬ختتك اوكنده سه ريلى قافتاىن طوپالدى‪ .‬تورك ايلچيسنه يه تيشدى‪:‬‬ ‫ بويوروك‪ ،‬قافتانكزى اونوتويورسكز‪.‬‬‫حمسن چلىب دوردى چيقديغى قاپى يه دوغ��رو دون��ه رك شاهك ايشيده جكى يوكسك بر‬ ‫سسله‪:‬‬ ‫ خايري اونومتايورم؛ اوىن سزه برياقيورم‪ .‬سرايكزده بويوك بر ملتك ايلچيسىن اوطورتاجق سجاده‬‫كز‪ ،‬شيلته كز يوق‪ ...‬ديدى ‪.‬‬ ‫‪...‬ك��ه چديكى يوللردن كيجه كوندوز دورت ناله دون��دى‪ .‬اس�ك��داره كريديكى زم��ان حمسن‬ ‫چلبينك جيبنده تك بر آقچه قاملامشدى‪ .‬سوسلو خدمه لرينه ديدى‪:‬‬ ‫ أوالدل��رم! بينديككز آتلرى‪ ،‬خاشالرى‪ ،‬طاقيملرى‪ ،‬اوستكزده كى اثوابلرى‪ ،‬بلكزده كى‬‫مرصع خنجرلرى سزه باغيشاليورم‪ .‬بكا حقكزى حالل ايدييورميسكز؟‬ ‫ ايدييورز‪ ،‬ايدييورز‪ .‬آناكزك آق سودى كيىب‪.‬‬‫جوابىن آلنجه اون�ل��رى باشندن ص��اودى‪ .‬كه نيش بر نفس آل��دى‪ .‬أوينه اوغ �رام��ادن ده كيز‬ ‫‪12‬‬

‫يه مزسم‪ ،‬وارسني بابامك يادكار برياقديغى مانديرام دولته فدا اولسون‪ ...‬دولتدن هپ‬ ‫آلنماز يا‪ ...‬برآزده ويريلري!‬ ‫ ‪...‬‬‫حمسن چلبييله قونوشدقجه صدراعظمك حريتى بويويوردى‪ .‬قلىب راحتالدى‪ .‬ايشته كستاخ‪،‬‬ ‫توره دى بر حكمداره حديىن بيلديرمك ايچني كونده ريله جك تام بر آدام بولومنشدى‪ .‬كولويور‪،‬‬ ‫آغري قاووغىن صالاليوردى‪ .‬ديوانك نازك‪ ،‬قورقاق‪ ،‬حساجبى چلبيلرى جانلريله ماللريىن چوق سه‬ ‫وه رل��ردى‪ .‬بونلردن برى ايلچى كونده ريلسه دولتنك حيثيتندن زي��اده آالجغى احساىن دوشونه‬ ‫جك‪ ،‬حقنده روا كوروله ن هر حقارتى قبول اي��ده جكدى‪ .‬صدراعظم‪ ،‬حمسن چلىب ىي ميكه‬ ‫آليقوميق ايسته دى‪ .‬موفق اوالمادى‪ .‬كيده ركن اوىن تا صوفايه قادار تشييع ايتدى‪.‬‬ ‫آلىت آى ايچنده حمسن چلىب‪ ،‬بويوك چيفتلكىن‪ ،‬مانديراسىن‪ ،‬أويىن‪ ،‬دوكانلريىن‪ ،‬باغچه سىن‪،‬‬ ‫بوستانىن رهنه قويدى‪ .‬جتاردن پارا طوپالدى‪ .‬آتلريىن‪ ،‬خدمه لريىن دوزدى‪ .‬بونلرك هپسى حقيق ًة‬ ‫امثاىل كورومله دك درج��ه ده حمتشمدى‪ .‬دونوشده يدى بيك لريايه اع��اده ايتمك شرطيله‪ ،‬طور‬ ‫اوغلندن مشهور پنبه اينجيلى قافتاىن ده آلدى‪ .‬كنج قاريسيله ايكى كوچوك چوجوغىن اقرباسندن‬ ‫برينك أوينه برياقدى‪ .‬آلىت آيلق نفقه لريىن اللرينه ويردى‪ .‬صوكرا امرنامه سىن قويننه قويارق يوله‬ ‫دوزولدى‪ .‬قوناق قوناق ايله رله دكجه بو يكى ايلچينك دبدبه سى‪ ،‬داراتى هله اينجيلى قافتانك‬ ‫شهرتى بوتون آنادولودن كه چه رك شاه امساعيلك ديارينه طاشيوردى‪ .‬حمسن چلىب بركون تربيز‬ ‫قلعه سنه بويوك بر احتشامله كريدى ‪ .‬بو كوچوك پاى ختتك سوسه‪ ،‬داراته‪ ،‬رنكه‪ ،‬زينته مفتون‬ ‫حلقى‪ ،‬استانبول ايلچيسنك قافتانىن كوروجنه شاشريدى‪ .‬شهر‪ ،‬سراى‪ ،‬بوتون اجنمنلر‪ ،‬قافتانك‬ ‫حكايه سيله دولدى‪ .‬شاه امساعيل « پنبه اينجيلى» ىي يالكيز ماصاللرده ايشيتمش‪ ،‬داها ناصيل‬ ‫شى اولديغىن كورمه مشدى‪ .‬كنديسنك داها كورمه ديكى شيئه صاحب اوالن بو زنكني ايلچي‬ ‫يه قارشى نفسنده ده رين بر غرض دويدى‪ .‬اوىن حقارتى آلتنده ازمكه قرار ويردى‪ .‬حضورينه‬ ‫قبول امته دن أول ختتنك آرقاسنه جالدلريىن حضرالتدى‪ .‬ختتنك اوكنده كى ديبا شيلته لرى‪ ،‬ايپك‬ ‫سجاده لرى قالديرتدى‪ .‬صاغنده وزيرلر‪ ،‬صولنده حماربلرى دورويوردى‪.‬‬ ‫‪ ...‬حمسن چلىب‪ ،‬كه نيش صوماكى كمرىل آچيق قاپيدن سربسرت آدميلرله كريدى‪ .‬يورودى‪.‬‬ ‫باشى هر وقتكى كيىب يوقاريده‪ ،‬كوكسى هر وقتكى كىب ايله ريده اي��دى‪ .‬قوينندن چيقارديغى‬ ‫مكتوىب اوپدى‪ .‬باشنه قويدى‪ .‬صوكرا آلتني ختتك اوستنه ‪ -‬آللى‪ ،‬يشيللى‪ ،‬ماويلى‪ ،‬مورلو ايپك‬ ‫ييغينلرينه صاريلمش‪ ،‬صريمالرله‪ ،‬طوغلرله‪ ،‬ساجناقلرله‪ ،‬باغالمنش كيىب‪ -‬غريب بر يريتيجى قوش‬ ‫سكونيله تونه يه ن شاهه اوزاتدى‪ .‬آياغى اوپومله يه ن شاه‪ ،‬غضبندن صاپ صارى كه سيلدى‪.‬‬ ‫كوزلرينك بياضلرى قايب اولدى‪ .‬نامه ىي آلدى‪ .‬حمسن چلىب‪ ،‬ختتك اوكندن چه كيلنجه شويله‬ ‫ب��ر اطرافنه ب��اق��دى‪ .‬اوط��وراج��ق ب��ر ش��ى ي��وق��دى‪ .‬كولومسه دى‪ .‬ايچيندن‪« :‬ب�ني جم�ب��وراً آياقده‪،‬‬ ‫‪11‬‬

‫فداكارلغى قبول ايده جكسك؟‬ ‫حمسن چلىب‪ ،‬هيچ دوشومنه دى‪:‬‬ ‫ ايتدمي افندمي‪ ،‬فقط بر شرطله‪ ...‬ديدى‪.‬‬‫ نه كيىب؟‬‫ مادام كه بو فداكارلقدر‪ ،‬فداكارلق اجرتله اوملاز؛ حسىب اولور‪ .‬دولته قارشى اجرتله ياپيالجق‬‫بر فداكارلق‪ ،‬نه اولورسه اولسون‪ ،‬حقيقتده شخصى بر قازاجندن باشقا بر شى ده كيلدر‪.‬‬ ‫بن معاش‪ ،‬منصب‪ ،‬اج��رت ف�لان ايسته مه م‪ .‬فخرى اوالرق بو خدمىت ك��ورورم‪ .‬شرطم‬ ‫بودر!‬ ‫ فقط اوغلم‪ ،‬بو نصيل اولور؟ اونك ايلچيسى غايت آغري كييينمشدى‪ .‬آتلرى‪ ،‬خدمه لرى‬‫مكملدى‪ .‬بزم ايلچيمزك آتلرى خدمه لرى‪ ،‬اثواىب داها حمتشم‪ ،‬داها آغري اوملق اجياب ايده‬ ‫ر‪ ...‬بونلر ايچني مطلقا خزينه دن سكا بر قاچ بيك آلتني ويره جكز‬ ‫حمسن چلىب دوردى‪ .‬اوكنه باقدى‪ .‬صوكرا باشىن قالديردى‪:‬‬ ‫ خايري‪ ،‬ديدى‪ ،‬خزينه دن بر پول آملام‪ .‬اجياب ايده ن حمتشم طاقملى آتلرى‪ ،‬سوسلو خدمه‬‫لرى بن كندى پارامله دوزه جكم‪ .‬حىت‪ ...‬صدراعظم‪ ،‬كوزلريىن آچدى‪ .‬حىت صريمته شاه‬ ‫ايسماعيلك عمرنده كورمه ديكى آغري بر شى كييه جكم‪.‬‬ ‫ نه كييه جكسك؟‬‫ صريما ك��ش ط��ور اوغ�ل�ن��ده ك��ى ديباسى ه�ن��ددن خ��ارج��ى ون��دي�ك��دن ك��ه مل��ه «پنبه اينجيلى‬‫قافتان» ى آالجغم‪...‬‬ ‫ نه؟ ‪ ...‬او قادار پاراىي نه ره ده بوالجقسك‪ ،‬اوغلم؟‬‫صدراعظمك شامشغه حقى واردى‪ .‬بر آى أول متامالنان‪ ،‬اوزه رى اك نادر پنبه اينجيلرله ايشله‬ ‫نه ن بو قافتانك نامىن استانبولده دوميايان يوقدى‪ .‬وزيرلر‪ ،‬ايلچيلر طور اوغلنه مراجعت ايتدكجه‬ ‫او‪ ،‬فيئاتىن آرتديرييوردى‪ .‬حمسن چلىب‪ ،‬بو مشهور قافتاىن ناصيل آالجغىن آكالتدى‪:‬‬ ‫ چيفتلكمله‪ ،‬اوميى‪ ،‬رهنه ويره جكم؛ جتاردن اون بيك آلتني بورج طوپالياجغم‪ .‬ايكى بيك‬‫آلتني آتلرله خدمه ل��ره ص��رف اي��ده جكم‪ .‬ك��رى يه ق��االن سكيز بني آلتينه ده بو قافتاىن‬ ‫آالجغم‪.‬‬ ‫صدراعضم‪ ،‬بو حركىت معقول بوملادى‪:‬‬ ‫ كه لدكدن صوكرا بو قافتان‪ ،‬سنك ايشكه ياراماز‪ .‬يالكز بر دبدبه آلتيدر‪ .‬ماللريكى الكدن‬‫چيقاراجقسك‪ .‬فقري دوشه جكسك‪.‬‬ ‫ خايري‪ ،‬سكيز بيك آلتينه آالجغم قافتاىن آلىت آى صوكرا طور اوغلو بندن يدى بيك آلتينه‬‫كرى آلري‪ .‬يدى بيك آلتينله بن چيفتلكمى رهندن قورتاريرم‪ .‬كرى قاالن بورجلرميى اوده‬ ‫‪10‬‬

‫حدتله نه مه ي��وردى‪ .‬آما حدتله نديكى زمانلرده اولديغى كيىب ياناقلرينه بر تيرته مه كه لدى‪.‬‬ ‫وزيركن ده كيل‪ ،‬حىت داه��ا بكلر بكى ايكن بيله قارشيسنده اقرانلرندن كيمسه بويله دوم دوز‬ ‫الف سويله مه مشدى‪ .‬تكرار «عجبا ده ليمى؟» دييه دوشوندى‪ .‬ده ىل ده كيلسه‪ ...‬بو نه‬ ‫كستاخلقدى؟ بو درجه كستاخلق‪« ،‬نظام عامله» خمالف ده كيلميدر؟ كوزلريىن داها بدتر سوزدى؛‬ ‫ايچندن «شونك باشىن ووردورس��ام‪ »...‬ديدى‪ .‬قاپيجيلره باغريمق ايچني آغيزيىن آچاجقدى‪.‬‬ ‫آنسزين وجداننك‪ -‬نه ره سى اولديغى بيلنمه يه ن بر يردن كه له ن‪ -‬ده رين سسيىن ايشيتدى‪:‬‬ ‫«ايشته سنده تبصبص‪ ،‬ريا‪ ،‬تكاپو يوللرندن يوكسه له نلر كيىب سربست‪ ،‬دوز بر الىف چه كه مه‬ ‫يورسك! سنده قارشيكده مرد بر انسان ده كيل‪ ،‬آياقلريكى يااليان بر كوپك‪ ،‬ذلتنك آلتنده ايكى‬ ‫قات اوملش بر ماسقارا‪ ،‬بر رذيل ايسته يورسك!» سوزوك كوزلريىن آچدى‪ .‬آوجنده صيقديغى‬ ‫كاغدى ياننه قويدى‪ .‬تكرار حمسن چلىب يه باقدى‪ .‬اورتاسنده كه نيش بر قيليج ياراسنك ايزى‬ ‫پاراليان يوكسك آلىن‪ ..‬آل ياناقلرى‪ ..‬يكى تراشلى بياض‪ ،‬قالني بويىن‪ ..‬برآز بويوجك‪ ،‬ايكرى‬ ‫بورىن‪ ،‬اينجه صاريغى‪ ...‬طيبقى شهنامه صحيفه لرنده كوروله ن اسكى قهرامانلرك رمسلرينه به كزه‬ ‫يوردى‪ .‬اوت بو‪ ،‬آلننده ياراسى كوروله ن قيليجك يره دوشوره مه ديكى جانلى بر قهرماندى‪.‬‬ ‫انصافلى صدراعظم‪ ،‬وجداننك روحنه عكس ايده ن سسىن غرورينك قارانلغيله بوغمادى‪« .‬تام‬ ‫بزم آراديغمز آدام ايشته‪ »...‬ديدى‪ .‬بو قادار پرواسز بر آدام دولتنه‪ ،‬ملتنه ياپيالجق حقارتى ده‬ ‫چه كه مز‪ ،‬اولومدن قورقارق‪ ،‬كورديكى حقارتلره ايواهلل دييه مزدى‪.‬‬ ‫قاووغىن خفيفجه صالالدى‪:‬‬ ‫ سىن تربيزه ايلچى كونده ره جكز‪.‬‬‫حمسن چلىب صوردى‪:‬‬ ‫ قاتكزده بو قادار نشاجنيلر‪ ،‬كاتبلر‪ ،‬خوجالر وار‪ .‬نيچني اونلردن انتخاب ايتمه يورسكز؟‬‫ سن شاه امساعيلك كيم اولديغىن بيليورميسك؟‬‫ بيليورم‪.‬‬‫ دولتكى سه وييورميسك؟‬‫ سه وييورم‪.‬‬‫حكيم صدراعظم دوغرولدى‪ .‬آرقاسنه باقدى‪:‬‬ ‫ پك اعال اويله ايسه‪ ...‬ديدى‪ .‬بو آدام‪« ،‬ايلچى يه زوال يوق» قاعده سىن قبول ايتمه ز‪.‬‬‫بزمله رقابت دعواسنده در‪ .‬ار ميداننده حقمزده ياپامادقلريىن بزم كونده ره جكمز ايلچى‬ ‫يه ياپمق ايسته ر‪ .‬احتمال اشكنجه ايله اعدام ايده ر‪ .‬چونكى اللهدن قورقوسى يوقدر‪.‬‬ ‫حال بوكه ايلچيمزه ياپيالجق حقارت‪ ،‬دولتمزه دميكدر‪ .‬بزه اويله بر آدام الزم كه حقارت‬ ‫كوروجنه باشندن قورقماسني‪ ...‬بو حقارتى عينيله اعاده ايتسني‪ ...‬دولتكى سه ورسك بو‬ ‫‪9‬‬

‫آكالردى‪ .‬يكانه مفكوره سى‪« :‬اللهدن باشقا كيمسه يه سجده ايتمه مك‪ ،‬قوال قول اوملامق»‬ ‫دى‪ ...‬علمى‪ ،‬كماىل هركسجه معلومدى‪ .‬ابن كمال‪ ،‬اوندن حبث ايده ركن «بىن اوقوتور‪»...‬‬ ‫ديردى‪ .‬شاعردى الكني عمرنده داها بر قصيده يازمامشدى‪ .‬حىت بويله مدحيه لرى اوقومازدى‬ ‫بيله‪ ...‬ياشى قريقى كه چيوردى‪ .‬اوكنده آچيالن اقبال يوللرندن داها هيچ برينه صاپمامشدى‪.‬‬ ‫بو آلتني قالديرميلى‪ ،‬ميىن چيچكلى‪ ،‬جنىت آنديران نوراىن يوللرك هنايتنده دائما «كريىل بر اته ك‬ ‫حمراىب بولونديغىن بيلريدى‪ .‬انسانلق اونك نظرنده چوق يوكسك‪ ،‬چوق بويوكدى‪ .‬انسان ارضك‬ ‫اوزرن ��ده اللهك ب��ر خلفيدى‪ .‬اهلل‪ ،‬انسانه ك�ن��دى اخ�لاق�نى وي��رم��ك ايسته م�ش��دى‪ .‬ان�س��ان‪ ،‬هر‬ ‫موجودك فوقنده ايدى‪ .‬قويروغىن صالاليا صالاليا افنديسنك پاپوچلريىن يااليان كوپكه تبصبص‬ ‫پك ياقيشريدى؛ آما انسانه‪ ...‬حمسن چلىب‪ ،‬هر تورلو ذلىت هضم ايده رك اقبال ته په لرينه ايكى‬ ‫بوكلوم طريمانان ماسقارا حرصلردن‪ ،‬عزتى نفسسز كوله ل��ردن‪ ،‬زاحفه لر كيىب يرلرده سورونه ن‬ ‫ملوث اسريلردن نفرت ايدره دى‪ .‬حىت بونلرى كورمه مك ايچني مردمكريز اوملشدى‪ .‬يالكيز حماربه‬ ‫زمانلرى غربا بولوكلرينه قوماندانلق ايچني ميدانه چيقاردى‪ .‬حضورده سربست طبيعى اوطوروشى‪،‬‬ ‫صدراعظمى چوق شاشريتدى‪ .‬آما قيزديرمادى‪:‬‬ ‫ تربيزه بر ايلچى كوندرمك ايسته يورز‪ .‬طرفمزدن سن كيده رميسك اوغلم؟‬‫ بنمى ؟‬‫ أوت‪.‬‬‫ نه مناسبت؟‬‫ آراديغمز كيىب بر آدام بوالمايورزده‪...‬‬‫ بن شيمدى يه قادار دولت منصبنه كريمه دم‪.‬‬‫ نيچني كريمه دك ؟‬‫حمسن چلىب‪ ،‬برآز دوردى‪ .‬يوتقوندى‪ .‬كولومسه دى‪:‬‬ ‫ چونكه بن بويون اكمه م‪ ،‬ال اته ك اوپمه م‪ ،‬ديدى‪ .‬حال بوكه زمانك دولتليلرى‪ ،‬موقعلرينه‬‫هپ بويون اك��وب‪ ،‬ال ات��ه ك‪ ،‬حىت آي��اق اوپ��وب‪ ،‬بيك تورلو تبصبصله‪ ،‬ري��ال��ه‪ ،‬تكاپوله‬ ‫چيقدقلرندن اطرافلرينه دائما هپ بو ذليل ماضيلرينك چريكني حركتلريىن تكراراليانلرى‬ ‫طوپالرلر‪ .‬ك��وزده لرى‪ ،‬ندميلرى‪ ،‬محايه ايتدكلرى‪ ،‬هپ دىن رياكارلر‪ ،‬اخالقسز مداهنلر‪،‬‬ ‫ناموسسز م��اس�ق��ارال��ر‪ ،‬حيثيتسز دال �ق��اوق �ل��ردر! م��رد‪ ،‬دوغ ��رو‪ ،‬ع��زت نفس ص��اح�بى‪ ،‬حر‪،‬‬ ‫وجداننك سسنه ق��والق وي��ره ن بر آدام كورديلرمى مهان غرض اول��ور‪ ،‬حموينه چاليشريلر‪.‬‬ ‫كديك امحد پاشا نيچني خنجرله ندى‪ ،‬پاشام؟‬ ‫ ‪...‬‬‫صدراعظم‪ ،‬ياواشجه ديشلريىن صيقدى‪ .‬كوزلريىن سوزدى‪ .‬طوتديغى كاغدى بوروشدوردى‪.‬‬ ‫‪8‬‬

‫ كه مله ز ايشته‪ ...‬دنيايه منىت يوقدر‪ .‬شاهله كدا نظرنده بردر‪.‬‬‫ دولتىن سه ومه زمى؟‬‫ سه وه ر صانرمن‪.‬‬‫ او حالده بزده كندميز ايچني ده كيل‪ ،‬دولتنه خدمت ايچني چاغرييرز‪.‬‬‫ جتربه بويوروك افندمي‪...‬‬‫صدراعظم‪ ،‬او آقشام كتخداسىن حمسن چلبينك اسكدارده كى أوينه كونده ردى‪.‬‬ ‫ دولته‪ ،‬ملته دائر بر ايش ايچني كنديسيله قونوشاجغىن‪ ،‬يارين مطلقا تردد ايتمه يوب كه مله‬‫سىن يازييوردى‪.‬‬ ‫صباح منازندن صوكرا سراينك سالملغنده‪ ،‬هند قوماشندن آغ�ير پ��رده ىل‪ ،‬كوچوك‪ ،‬ل��وش بر‬ ‫اوداده كاتبنك برياقديغى كاغدلرى اوقوركن حمسن چلبينك كه لديكىن خرب ويرديلر‪.‬‬ ‫ كه تريك بورايه‪ ...‬ديدى‪.‬‬‫ايكى دقيقه كه مچه دن اودان��ك صدف قاقماىل جويز قاپيسندن پاال بييقلى‪ ،‬اي��رى‪ ،‬لوند‪،‬‬ ‫شن بر آدام كريدى‪ .‬اينجه سياه قاشلرينك آلتنده ايرى كوزلرى پاراليوردى‪ .‬بلنده كى سالحلق‬ ‫بوشدى‪ .‬بوتون قوللرك تكاپوسنه‪ ،‬سجده سنه آليشان صدراعظم‪ ،‬برآن اته كنه قاپانيلماسىن به‬ ‫كله دى‪ .‬اوطورديغى مور چوخا قاپلى سديرك دائما اوپوله ن آغري صريما صاچاغنده كى يوماق‪،‬‬ ‫آلتيندن ايچى بوش كوچوك بر قافا كيىب شاشقني دورويوردى‪ .‬صدراعظم‪ ،‬سويله يه جك برشى‬ ‫ب��والم��ادى‪ .‬بويله كوكسى ايله ري��ده‪ ،‬قاباريق‪ ،‬باشى يوقارى قالقيق بر آدام عمرنده ايلك دفعه‬ ‫كورويوردى‪ .‬قبه وزيرلرى بيله حضورنده‪ ،‬ايكى بوكلوم دورورلردى‪ .‬حمسن چلىب‪ ،‬غايت طبيع بر‬ ‫سسله صوردى‪:‬‬ ‫ بىن ايسته متشسكز؛ نه سويله يه جكسكز افندمي؟‬‫ شى‪.‬‬‫ بويوروكز افندمي‪.‬‬‫ بويور اوغلم‪ ،‬شويله بر اوطورده‪.‬‬‫حمسن چلىب چه كينمه دن‪ ،‬صيقيلمادن‪ ،‬ازيلوب‪ ،‬بوزومله دن غايت طبيعى بر حركتله‪ ،‬كندينه‬ ‫كوسته ريله ن شيلته يه اوط��وردى‪ .‬صدراعظم‪ ،‬حاال النده طوتديغى قيوريق كاغدلره باقارق‬ ‫ايچيندن‪« :‬نه بيچم آدام؟ عجبا ده ليمى؟» دييوردى‪ .‬حال بوكه‪ ...‬خايري‪ ،‬بو چلىب غايت‬ ‫عقللى بر انساندى! مرده‪ ،‬نامرده حمتاج اوملاياجاق قادار بر ثروتى واردى‪ .‬چامليجه اورماننك‬ ‫آرقاسنده كى بويوك مانديرا ايله بويوك چيفتلكىن ايشلتري‪ ،‬ناموسيله ياشار‪ ،‬كيمسه يه ايواهلل ايتمه‬ ‫زدى‪ .‬فقرايه‪ ،‬ضعيفلره‪ ،‬غريبلره باقار‪ ،‬سوفراسنده هيچ مسافر اكسيك اوملازدى‪ .‬دينداردى‪ .‬آما‬ ‫متعصب ده كيلدى‪ .‬دي��ن‪ ،‬ملت عشقىن قلبنده دويانلردندى‪ .‬دولتنك بويوكلكىن‪ ،‬قدسيلكىن‬ ‫‪7‬‬

‫ هايدى اويله ايسه‪ ...‬بر جسور آدام بولك‪ ،‬ديدى؛ خواجكاندن‪ ،‬اندروندن‪ ،‬ديواندن‪ ،‬بنم‬‫عقلمه بويله كوزى پك بر آدام كه مله يور‪ .‬سزده دوشونك باقامل‪.‬‬ ‫قوجا دولته سسز‪ ،‬كوچوك بر دماغ اوالن ديوان‪ ،‬دوشومنكه باشالدى‪.‬‬ ‫بو ايلچى‪ ،‬يدى سنه صوكرا تقديرك «ياووز!» نامنده كى يامان سيلله سيله غرورينك‪ ،‬جزاسىن‬ ‫بر آن��ده ك��وره ن امساعيل صفوى يه كونده ريله جكدى؛ بوتون شرقده جهانكريلكى ق��وران بو‬ ‫سرسرى‪ ،‬قارشيسنده دولىت متثيل ايده جك آدامه قارشى شبهه سز برچوق مناسبتسزلكلر ياپمغه‬ ‫قالقيشاجق‪ ،‬مناسبتسزلكلرينه مقابله اي��ده ىن احتمال قازيغه ووراج��ق‪ ،‬ده ريسىن ي��وزه جك‪،‬‬ ‫عقله كه مله دك قابا بر وحشتله اول��دوره جكدى‪ .‬صدراعظمك صاغنده كى‪ ،‬ده ميندن برى‬ ‫بر مزار طاشى كيىب حركتسز دوران‪ ،‬قريميزى طوغلو قاووق‪ ،‬يرندن اوينادى‪ .‬ياواش ياواش صوله‬ ‫دوندى‪.‬‬ ‫ بن تام بو ايلچيلكه مناسب بر آدام بيليورم‪ ،‬ديدى؛ باباسى بنم يولدامشدى؛ آما دولت‬‫مأموريىت قبول ايتمه ز‪.‬‬ ‫ كيم؟‬‫ حمسن چلىب‪.‬‬‫صدراعظم بو آدامى طانيمايوردى‪ .‬صوردى‪:‬‬ ‫ بوراده مى اوطورويور؟‬‫ أوت‪.‬‬‫ نه ايش ياپيور؟‬‫ برآز زنكيندر‪ .‬وقتىن اوقومقله كه چريير‪ .‬طانيمازسكز افندمي‪ .‬هيچ بويوكلرله الفت ايتمه ز‪.‬‬‫اقبال ايسته مز‪.‬‬ ‫ نه يه؟‬‫ بيلمه م آما ‪ ،‬بلكه «زواىل وار» دييه‪.‬‬‫ توخاف‪...‬‬‫ فقط چوق جسوردر‪ :‬دوغرودن آيريلماز؛ اولومدن چه كينمز‪ ،‬برچوق دفعه غزا ايتمشدر؛‬‫يوزنده قيليج يارالرى واردر‪.‬‬ ‫ بزه ايلچى اوملازمى؟‬‫ بيلمه م‪.‬‬‫ بر كره كنديسىن كورسه ك‪...‬‬‫ بيلمه م ‪ ،‬چاغريجنه آياغكزه كه لري مى؟‬‫ ناصيل كه مله ز؟‬‫‪6‬‬

‫پنبه اينجيلى قافتان‬ ‫بويوك قبه ىل سه رين ديوان‪ ،‬بو كون داها ساكن‪ ،‬داها كولكه ليدى‪ .‬په جنره لرندن سوزوله‬ ‫ن ماوى‪ ،‬مور‪ ،‬سنجاىب هبار ضيالرى‪ ،‬چينيلرينك يشيل ده رينلكلرنده بريكيور‪ ،‬قويوالشيوردى‪.‬‬ ‫يوكسك ايپك شيلته ل��ره دي��ز چوكمش يورغون وزي�رل��ر‪ ،‬اوكلرنده كى خالينك رنكلى نقشلرينه‬ ‫باقيورلر‪ ،‬اوزون‪ ،‬بياض صاقالىن ضعيف اليله طوتان اختيار صدراعظمك سونوك كوزلرى‪ ،‬غايت‬ ‫اوزاق‪ ،‬غايت قارانليق شيلر دوشونويور كيىب موجود اوملايان نقطه لره داليوردى‪.‬‬ ‫ جسور بر آدام الزم‪ ،‬پاشالر‪ ...‬ديدى‪ ،‬بز اونك صريمالره‪ ،‬آلتينلره‪ ،‬املاسلره غرق ايدره ك‬‫كونده رديكى ايلچيسنه ال اوپدورمه دك؛ آجناق ديز اوپمه سنه مساعده ايتدك‪ .‬شبهه‬ ‫سز اوده مقابله ايتمكه قالقاجق‪.‬‬ ‫ شبهه سز‪.‬‬‫ هيچ شبهه سز‪.‬‬‫ مطلقا‪...‬‬‫قبه آلىت وزيرلرينك متاميله كندى فكرنده اولديغىن آكاليان صدراعظم‪ ،‬دوشونديكىن داها آچيق‬ ‫سويله دى‪:‬‬ ‫ او ح��ال��ده ب��زدن ايلچى كيده ج��ك آدام��ك چ��وق جسور اومل�س��ى الزم! اوي�ل��ه ب��ر آدام كه‬‫اولومدن قورقماسني‪ .‬دولتك شاننه دوقوناجق حركتلره قارشى قويسون‪ .‬اول��وم قورقوسيله‪،‬‬ ‫اوغراياجغى حقارتلره بويون اكمه سني‪...‬‬ ‫ أوت!‬‫ هاى هاى‪.‬‬‫ چوق دوغرو‪...‬‬‫صدراعظم‪ ،‬صاقالندن چه كديكى الىن ديزينه دايادى‪ .‬دوغرولدى‪ .‬باشىن قالديردى‪ .‬پارالق‬ ‫طوغلرى اورپه ره ن وزيرلره آيرى آيرى باقدى‪:‬‬ ‫‪5‬‬

1

4

OKUMA METİNLERİ 3 3

‫‪İÇİNDEKİLER‬‬

‫(مولف) ‬ ‫اثر ٔ‬

‫(مولف) ‬ ‫اثر ٔ‬

‫صحيفه‬

‫صحيفه‬

‫‪ .1‬پنبه اينجيلى قافتان (عمر سيفالدين) �������������� ‪4‬‬

‫‪ .20‬مهلقا سلطان (حيىي كمال) ������������������� ‪69‬‬

‫‪ .2‬بوز اشك (رفيق خالد) ������������������������ ‪14‬‬

‫‪ .21‬برياق بىن حايقريامي (حممد امن)���������������� ‪70‬‬

‫‪« .3‬يشيل كيجه» دن (رشاد نورى)���������������� ‪19‬‬

‫‪ .22‬آال كييك (ضيا كوك آلپ) ������������������� ‪71‬‬

‫‪ .4‬أفه نك حكايه سى (خالده اديب) ������������� ‪26‬‬

‫‪ .23‬آننه م ايچون (امحد محدى) ����������������� ‪73‬‬

‫‪ .5‬غمسزك أولومى (رشاد نورى)������������������� ‪31‬‬

‫‪ .24‬خان دووارلرى (فاروق نافذ) ������������������ ‪74‬‬

‫‪ .6‬أسكى رمضانلرى ياد (رفيق خالد) �������������� ‪35‬‬

‫‪ .25‬اوچك قوشلر (رضا توفيق) ������������������� ‪77‬‬

‫‪ .7‬ايپكلى منديل (سعيد فائق) ��������������������� ‪39‬‬

‫‪ .26‬چوبان چشمه سى (فاروق نافذ)�������������� ‪78‬‬

‫‪ .8‬بر قاواق و انسانلر (خلدون طاك أر) ���������� ‪42‬‬

‫‪ .27‬قار موسيقيلرى (حيىي كمال) ����������������� ‪79‬‬

‫‪, .9‬مساور (سعيد فائق)��������������������������� ‪48‬‬

‫‪ .28‬غربت (فاروق نافذ) ������������������������� ‪80‬‬

‫‪« .10‬مسكينلر تكه سى» ندن (رشاد نورى) ������� ‪51‬‬

‫‪ .29‬خسته (حممد عاكف)������������������������ ‪82‬‬

‫‪« .11‬كريپينك ديدكلرى» ندن (رفيق خالد)�������� ‪53‬‬

‫‪ .30‬پك حزين بر مولد كيجه سى (حممد عاكف)��� ‪84‬‬

‫‪ .12‬پازار اوله ‪( ...‬امحد راسم) ������������������� ‪54‬‬

‫‪ .31‬كوزلرك (رضا توفيق)������������������������� ‪85‬‬

‫‪ .13‬ارنلرك باغندن (يعقوب قدرى) ���������������� ‪56‬‬

‫‪ .32‬فرطينا و قار (اورخان سيفى) ����������������� ‪86‬‬

‫‪ .14‬اوزوجمى(مفىت اوغلى امحد حكمت) ���������� ‪48‬‬

‫‪ .33‬بر كيجه (حممد عاكف)���������������������� ‪88‬‬

‫‪ .15‬سس (حيىي كمال)��������������������������� ‪62‬‬

‫‪ .34‬اوتوز بش ياش شعرى (جاهد صدقى طاراجنى) � ‪89‬‬

‫‪ .16‬كيت هبار (خلده نصرت)�������������������� ‪63‬‬

‫‪ .35‬حكايه (جاهد كوله ىب)���������������������� ‪90‬‬

‫‪ .17‬قالديرملر (جنيب فاضل)���������������������� ‪64‬‬

‫‪ .36‬سه ره ناد (امحد حمب دراناس)���������������� ‪91‬‬

‫‪ .18‬يوجلى (فاروق نافذ)�������������������������� ‪66‬‬

‫‪ .37‬نرده سك (امحد قتسى ته جه ر)������������� ‪92‬‬

‫‪ .19‬ازمريه حتسر( كمال الدين كامى) �������������� ‪67‬‬

‫‪ .38‬عطرى (حيىي كمال) ������������������������� ‪93‬‬

‫بر يوجلى يه (جنم الدين خليل) ��������������������� ‪68‬‬

‫‪ .39‬ارنكوينده هبار (حيىي كمال)������������������� ‪94‬‬ ‫‪2‬‬

Ortaöğretim

OSMANLI TÜRKÇESİ

10

DERS KİTABI

YAZARLAR Ercan DEMİR Vildan KAYA ERBATUR

DEVLET KİTAPLARI BİRİNCİ BASKI .........................., 2012