Observationes criticae in Aristotelis quae feruntur magna moralia et ethica Eudemia [PDF]

Zitiervorschau

OBSERVATIONES CRITICAE IN

A r i s t o t e l i s LIBROS METAPHYSICOS.

SCRIPSIT

HERMANNVSBONITZ PHILOS.. DR. GYMNASII LEUCOPHAEI B EROLINENSIS COLLEGA·

BEROLINI, S U M P T IB U S

GUSTAVI

MDCCCXLII.

B E T H GE.

A

ristoteIis libri quum omnes, si quis penitus eos intelligere voluerit, diligens studium et acerrimam mentis in­ tentionem requirant, tum eos, qui metaphysicorum nomine feruntur, praecipua quadam difficultate laborare inter omnes convenit, siquidem de sententiarum obscuritate, di­ cendi brevitate, argumentandi subtilitate non magis vete­ res queruntur quam recentiores interpretes. Est autem triplex fere fons, unde singularem hanc difficultatem ma­ nare dixerim. A c primum quidem et haud scio an maxi­ mum intclligendi impedimentum in ipsa rerum, quae tra­ ctantur, natura positum est. Quum enim philosophus de abditis sciendi principiis agat et de iis rebus disputet, quae a sensuum evidentia longissime remotae unice mentis acie judicantur, non est inirum quod, quae summo ingenii acu­ mine reperta sunt, non sine magna animi intentione per­ cipi possunt. Quae quidem difficultas ex ipsa rei indole exorta eo augetur, quod Aristoteles non satis habet suam sententiam proposuisse et demonstrasse, sed simul prio­ rum philosophorum placita breviter, ut inter agnoscentes, notat et ita perstringit, ut comprobando quae recte illi statuerint, refutando quae secus, suam doctrinam prae­ paret et illustret; nobis vero, quibus superiorum philoso­ phorum sententiae magnam partem ex ipsa modo Aristo­ telis notatione divinandae sint, haec earum existimatio rem obscurat saepius quam illustrat. Altera difficultas Bouitz, observ. iu Arist.

J

2 cernitur in mctapbysicorum ordine et compositione. Ea est enim totius operis ratio, ut jam antiquitus a doctissi­ mis interpretibus dubitatum sit, vcrene hi libri e o , quo traditi sunt, ordine ab Aristotele scripti sint, an omittendis adjiciendis transponendis libris totius operis integritas sit sublata. Qua de re quidquid statuitur, boc unum ex ipsa quaestione multum ac varie tractata manifestum est, non esse eam bujus operis formam, ut ordine et contextu sin­ gularum partium multum adjuveris ad summam libri per­ spiciendam, sed contra assidua lectione et accurata cogni­ tione eo enitendum esse, ut probabilem de vero partium ordine conjecturam facias. Tertium denique impedimentum, quod verba scriptoris multis librariorum erroribus inquinata sunt, commune illud quidem est Aristotelis metapbysicis cum reliquis omnibus antiquitatis scriptoribus, sed aliquanto tamen majus et gravius in bis libris videtur. Commune dixi hoc esse incommodum Aristoteli cum reliquis scripto­ ribus, quorum libri aetatem tulerunt, siquidem quod de singulari quodam fato librorum Aristotelicorum accepimus, quod omnem spem vel accedendi ad genuinam eorum for­ mam prorsus eximeret, ita est explosum a viris doctissi­ mis, ut non debuerit nuper conquisitis temere levissimis rationibus restitui1). Quae autem communis fuit omnibus scriptoribus fortuna, ea gravius detrimentum, quam aliis multis, Aristotelis libris ac praecipue metapbysicis videtur attulisse; nimirum quo quid difficilius erat ad intelligendum, eo proniores ad errandum librarios fuisse consenta­ neum est.*I,

1) Refutarunt notissimam Strabonis et Plutarchi narrationem B r a n ­ d ts, Rhein. Mus. I, 3. p. 236 — 254; I, 4. p. 259 — 280, K o p p , ibid. III, 1, p. 93 — 104, S ta h r Aristot. II, p. 1 — 160; defendere suscepit G la s e r , die Metaphysik des Aristoteles, nach Composition, Inhalt und Methode, p. 3 — 18.

3 Hae igitur difficultates superandae erunt, si ad ple­ nam et perfectam inctapLysicorum Aristotelis cognitionem pervenire voluerimus. Quam quidem ad rem quum nostra aetate, ex quo post diutinam oblivionem studium Aristo­ telis renovari coeptum est, multum a viris doctis collatum sit, non pariter tamen horum studiorum fructus ad tria, quae distinximus, difficultatis genera pertinuit. Etenim a philosophia exortum est novum illud Aristotelis studium, quae quum summorum ingeniorum contentione nostra aetate et nostra maxime in patria exculta et florens suas ipsa origines coepisset respicere, fieri non potuit, quin is phi­ losophus prae ceteris celebraretur, qui et suo nomine gravissimus, et superiorum philosophematum auctor esset certissimus, et per multa postea saecula summum obti­ nuisset in universa philosophia imperium. Itaque quotquot vel universam Graecorum et Romanorum philosophiam enarrare susceperunt, vel in singulari quadam parte ela­ borarunt, omnes in cognoscenda et explicanda Aristotelis philosophia operam posuerunt; nec defuerunt, qui primam philosophiam Aristotelis, quae mctaphysicis libris contine­ tur, separatiin explicare instituerent *). His studiis ad cognoscenda Aristotelicae philosophiae principia ac supe­ randam ita primam metaphysicorum librorum difficultatem inultum jam esse profectum nemo negabit, licet plura et gravissima etiam nunc restent, quae ampliorem disputatio­ nem requirant. Nec minus altera quaestio, qua de ordine et cornpo-1

1) Prae ceteris nominandus est B ie s e , die Philosophie des Aristotoles. Vol. I. 1835; alterum Toluinen nunc ipsum typis describitur. Prae­ terea M ic h e l e t examen critique de l’ouvrage d’Aristote intitule Me­ taphysique. Paris 1830. G la s e r 1.1. — Difficillimos aliquot metaphysicorum locos T r e n d e le n b u r g iu s illustravit duabus commentationibus: Platonis de ideis et numeris doctrina ex Aristotele illustrata, 1826, et: Ueber das το τί ην ilvui bei Aristoteles. Rhein. Mus. 1828. IV.

1°

4 sitione librorum metaphysicoruin agitur, virorum doctorum diligentiam ct acumen exercuit. Qua dc re postquam B r a n d is iu s caute et circumspecte ita egit, ut pro lubrica liujus rei natura non certam et omni dubitatione exem­ ptam, sed probabilem sententiam proponere studeret, duo exstiterunt viri, qui quum in sententias longe inter se di­ versas abirent, pariter tamen uterque ipsam rei veritatem se assecutos profiterentur *). Quod baud scio an glorio­ sius quam verius dixerint; sed quamquam inultum abest, ut rem confectam et absolutam dicamus, ita tamen in di­ versas partes disputando quaestio praeparata est, ut quae potissimum possint proponi sententiae quibusque e rebus judicium sit repetendum appareat. Haud pariter consultum est tertiae explicationis parti, quae cernitur in textu scriptoris restituendo et a librario­ rum erroribus liberando, necdum philologia ei viro, quem hujus disciplinae auctorem jure dicas, debitam videtur gra­ tiam rettulisse. Quum enim diu Aristoteles a philologis prorsus neglectus esset, nostra aetate primus B r a n d i­ s iu s , et melioribus aliquot libris inanuscriptis et com­ mentatorum veterum interpretatione usus, novam metapbysicorum editionem paravit, anno 1S23, superioribus tanto fere cmandatiorem, quantum ipse Brandisius supe­ riores editores subtili Aristotelis cognitione antecelleret. Postea quum Academia regia Borussica consilium cepisset Aristotelis opera e diutino situ excitandi, B e k k e r u s , summus in restituendis literarum monumentis artifex, dclectus ad hoc inunus ab Academia, collatis quotquot repe-1

1) lir a n d is de perditis Aristotelis libris de ideis et de bono, 1823, et: Ueber die Ordnung und den Zusammenhang der Met. des Arist. Berlin. Acad. 1834. — M ic h e le t et G la s e r II. 11. — Praeterea de eadem re disputarunt T itz e , de Aristotelis operum serie et distinctione, 1820, et B r u m m e r s tä d t, über Inhalt und Zusammenhang der inet. Bücher des Ar. 1840.

4

riri poterant libris scriptis, novam omnium Aristotelis ope­ rum editionem condidit; cujus duo volumina textum conti­ nent et enotatam c codicibus scripturae discrepantiam, omissa tamen ea lectionis varietate, quae e commentatori­ bus Graecis et ex antiquissimis editionibus afferri poterat; tertio volumine repetitae sunt virorum doctorum versiones Latinae; quarto volumine Brandisius excerpta e vel eribus commentariis exhibuit, quae quinto volumine absolventur. Hac quidem editione quantum sit profectum neminem la­ tere potest, qui eam vel obiter cum superioribus compa­ raverit; quantum etiamnunc desideretur, quum alii signi­ ficarunt, tum praeclarissime T r e n d e l c n b u r g iu s quum libros de anima recenseret et monuit et luculento exemplo docuit. Neque omnino liacc critica quaestio ea est, quam eadem opera et unius viri doctrina et acumine absolvi posse confidas; gravissimis sane mendis sublatis facilior est ad Aristotelem aditus paratus, sed conjunctis demum inultorum studiis fieri poterit, ut criticae artis opus perfi­ ciatur. Quam ad rem suspiceris quidem eos aliquid attu­ lisse, qui in interpretandis et convertendis metaphysicis versati sunt, quum inultis locis per ipsam sententiam vetemur in textu nunc vulgato acquiescere; sed et in M id i e le t i i libro frustra quaeras, quod criticum usum habeat, et B ie s iu s , de explicanda Aristotelis philoso­ phia egregie meritus, in interpretandis Aristotelis libris longius recedit ab ipsis philosophi verbis, ut saepe nescias sccutusne sit lectionem vulgatam an aliud quid de con­ jectura posuerit. G la s e rus vero, qui pressius verba Aristotelis sequitur, quum textum inctaphysicorum ex ea, quam de eorum fatis amplexus est, sententia misere de­ pravatum et laceratum censere debeat, tantum tamen abest ab omni artis criticae usu, ut et locos integros sae­ pissime perversa interpretatione corrumpat, et corruptelae manifestos sine ulla dubitatione verbum verbo reddens in

6 vernaculam linguam convertat. I l e n g s t c n b e r g i u s , quum secundum editionem Brandisii, antequam Bekkeriana pro­ diit, metapbysica vernacule interpretaretur, diligenter ille quidem sed parum perspicue, interdum sive suo judicio, sive Brandisio auctore textum tum vulgatum aptis con­ jeci uris emendasse videtur; sed quoniam alterum ejus libri volumen, quod adnotationes daret, non prodiit, de earum emendationum ratione non potest certo judicari. Itaque post insignem Bekkeri operam nemo, quod sciam, in emendando et perpoliendo metaphysi cor um textu elabora­ vit. A c videtur tamen, licet nova e libris scriptis subsidia non accesserint, haud paucis locis propius ad genuinam Aristotelis manum accedi posse, si quis et ratiocinandi ne­ xum acriter attenderit, et Aristotelis dicendi usum dili­ genter observarit, et commentatorum veterum interpreta­ tionem ubique contulerit. Hac ratione et his subsidiis usus, quae per novissimam editionem omnibus in promptu sunt, quum hic illic metaphysicorum textum emendasse mihi videar, jam conjecturas meas virorum doctorum judicio subjicere constitui, si quid vel ex mea qualicunque opera, vel ex aliorum de ea judicio ad restituendum pristinum libri nitorem proficeretur. Scio quidem hoc commentationum genus, quod in emendandis scriptorum verbis versatur, non magnopere probari, quoniam conjiciendi libertas verendum est ne in hariolandi temeritatem abeat, et exigui animi videtur in singulis verbis et litcrulis haerere, ubi universi potius ope­ ris imago animo concipienda et exprimenda sit. Quam sententiam ita probo, ut caute instituendam hanc operam, non omittendam censeam. Summum enim et principem locum in restituendis veterum scriptorum verbis codicum auctoritati deberi, quis est qui neget; sed quum nullus omnino liber integer ab omni librariorum errore traditus nobis sit, fieri non potest quin passim ad conjecturas con­

7 fugiamus. Et est etiam conjecturae necessaria quaedam ratio, quae si pro rei natura mathesis evidentiam non aequat, tanta tamen est, quantam omnino res historicae patiuntur. Equidem hanc mihi legem scripsi, ut non quae possent melius scribi, sed quae aliter scripta esse oporteret quaererem; nec proponam nisi eas conjecturas, quae et per se necessariae et repetita lectione confirmatae mihi videantur, praetermissis aliis haud paucioribus, de quibus vel levis dubitatio suborta sit. — Quod autem parvum ct exile existimatur, singulis literis et lineolis commutan­ dis inhaerescere, equidem neque in ea sum sententia, ut hunc criticae artis usum ultimum finem et quasi summum bonum esse censeam, quo referantur literaruin studia, ne­ que vero quidquam in omni doctrina parvum esse arbi­ tror, dummodo ad summum finem recte dirigatur. Primum sane ac summum est in legendo Aristotele, ut ejus philo­ sophiam cognoscamus eaque cognita in perspiciendis solvendisque gravissimis sciendi quaestionibus adjuvemur. Sed philosophum, qualis est Aristoteles, frustra se intel­ lecturum speret, qui singula quaeque magis universe divi­ nasse quam penitus perspexisse satis habuerit, vel verba philosophi perverse explicita intrusis alienae sapientiae commentis illustrasse sibi videatur. Quod nostra aetate saepius fiducia et arrogantia non minore, quam ignorantia et levitate factum videmus; dedignati nimirum exile et deformatum injuria temporum philosophi corpus contueri, quum ad ipsum ingenium excelsum ct immortale capessen­ dum ruunt, nebulam pro Junone amplectuntur. Contem­ nas licet putidam verborum doctrinam, modo eam ne omi­ seris. Singula quaeque, et verba et enuueiationes ct sen­ tentiarum ordinem, penitus perspecta esse oportet, si ip­ sum Aristotelem intellexisse existimari volumus; quae fun­ damenta nisi firma egerimus, temere ipsum philosophiae opus superstruere conabimur. Sed in hoc genere explica­

8 tionis necessario adbibendus erit is artis criticae usus, qui a repetita pbilosopbi lectione et diligenti ejus pbilosopbiae studio repetatur, ac tam arte inter se cohaerent verborum emendatio et pbilosopbiae Aristotelis cognitio, ut sine utriusque detrimento altera ab altera sejungi nequeat. Itaque non taedebat ea, quae per se parva et exigua jure habe-: antur, apud animum volvere et revolvere; sperare enim poteram, ad pbilosopbiam Aristotelis cognoscendam banc operam non prorsus inutilem fore. Secutus sum, ut par est, in proponendis emendatio­ nibus textum Bekkeri, adbibita ubique Brandisii editione; si quid e commentatoribus a Brundisio editis ad emen­ danda pbilosopbi verba pertinere videretur, religiose ubi­ que adnotavi; nec vel Sylburgii adnotationem criticam (in edit. Wccbeliana. Francof. 1585.)> vel Bcssarionis versionem Latinam, quum interdum meliorem lectionem expri­ mere videatur, comparare omisi. Quodsi quando inibi acciderit, ut emendationem ab alio jam propositam tam­ quam meam afferrem, id velim aequi judices inscitiae tri­ buant, non fraudi.

I. Ordiamur ab iis locis, qui lenissima medela, distin­ ctione tantum mutata, videntur sanari posse. Quod qui­ dem genus emendandi quam late pateat in Aristotelis textu rectius constituendo, vere et monuerunt et exemplis docuerunt doctissimi Aristotelis interpretes *). Etenim quum Aristoteles et reliquis in libris et praecipue in plerisque metapbysicorum partibus genere scribendi utatur1 1) Cf. Trendelenburg, Rhein. Mus. 1828. IV. pag. 4G6. — Krische, Gotting. G. A. 1834. III. pag. 1888. sqq.

9 admodum denso ct conciso et propter ipsam brevitatem obscuro, fieri facillime potuit, ut librarii non satis intel­ lectis scriptoris verbis errarent in distinguendis enunciationum membris, ac vicissim his erroribus magis quam alibi sententia scriptoris turbata est et obscurata; quare quod Aristoteles de Heraclito dicit τά του cΗρακλείτου διαcη'ιξαι εργον (Rhet. III, 5 .), haud inepte ad ipsum Aristo­ telem transferas. A c permultis quidem locis Bekkerus, modo sublata modo mutata priorum editionum distinctione, verbis Aristotelis suum ordinem suumque sensum restituit, sed restant etiamnunc baud pauci in libris mctapbysicis, qui bac lenissima ratione emendari possint. B, 0. p. 1002 b 3 3 , 34. (B r. 00, 5.) σύνεγγυς de τού­ των iciii το διαπορηΰαι πότερον δυνάμει εΰτϊ τά Στοιχεία η τίν έτερον τρόπον. εϊ μεν γάρ άλλως, πώς πρότερόν τι εϋται των αρχών άλλο. — Quaerit Aristoteles utrum prima om­ nium rerum elementa potentia esse censenda sint, an alio modo. Significari per hunc ετερον τρόπον actum, ενέργειαν, ct e constanti harum notionum oppositione manifestum est, ct recte ab Alexandro Aphrodisiensi adnotatur; sed universam quaestionem Aristoteles hoc loco ita perstringit, ut nec distincte illum alterum modum definiat, nec qui sit quaerat; illud unum quaerit, utrum hoc an illo modo elementa esse dicenda sint. Propterea non est scriben­ dum η τ ί ν έτερον τρόπον, quod esset quaerentis, sed per pronomen indefinitum jj τ ι ν έτερον τρόπον. Ita et A le­ xander locum exhibet rj τ ι ν a έτερον τρόπον p. 03ο b 22, et Bessarion interpretatur an alio quodam ?/iodo. — Jam proposita his verbis quaestione Aristoteles, quae est ejus in tertio libro ratio, dialectice ita in utramque partem disputat, ut neutrum verum esse, nec vel potentia vel alio modo elementa esse posse videantur. A c primum quidem ea non alio modo esse posse demonstrat. EI ώριΟμένα' τεθείη γάρ αν εφ' έκάστω τώ λόγοο ετερον όνομα. Jam exemplo hanc rem illustrat: λέγω 33. (Br. 274, 22.) εϊ μεν ovv διάφοροι αί μονάδες δποιαιονν υποιαιΟονν, ταυ τα καί τοιανΟ9 έτερα Συμβαίνει εξ ανάγκης, εϊ δ* cd μεν εν άλλοι δ ι ά φ ο ρ ο ι , cd δ* εν τ ώ α υ τ ώ άριέλμώ α δ ι ά φ ο ρ ο ι άλληλαις μόναι, καί όντως ον(λέν ελάττω Ονμβαίνει ιά δυόχερη. Apposui hunc locum, quoniam uno in vocabulo corruptela inesse videtur; nam parum apte ad αί δ'* εν τώ αντίο άριέλμώ αδιάφοροι adjicitur μόναι. Quum enim antea de iis numeris agatur, quorum unitates o mn e s in c o n s o ­ ciati ii es sunt, recte potest opponi id genus numerorum, in quo i n c o n s o c i a b i l c s s o l u m sint diversorum nume­ rorum unitates, non in quo c o n s o c i a b i l e s s o l u m ejus­ dem numeri unitates. Scriptum fuisse existimo μ ο ν ά δ ε ς pro μ ό ν α ι . il/, 7. p. lOSlaSO, (Br. 273, 7.) A d refutandam sen­ tentiam eorum, qui omnes omnium numerorum unitates genere diversas et inconsociabilcs dixerint, quum alia tum hoc argumentum Aristoteles affert: ετι επειδή εΰτι πρώτον μεν αυτό το εν, έπειτα των άλλων εΰιί τι πρώτον εν, δεύτε­ ρον δέ μετ* εκείνο καί πάλιν τρίτον, το δεύτερον μεν μετά το δεύτερον, τρίτον δέ μετά το πρώτον εν, ώΰτε πρότεραι αν είεν αι μονάδες η οϊ άριέλμοί εξ ών πλέκονται, οιον εν τη δνάδι τρίτη μονάς εΰιαι πριν τα τρία είναι, καί εν τη τριάδι τετάρτη καί η πέμπτη πριν τους αριθμούς τούτους, (luam perversa et prorsus inepta sententia hac enunciati distin­ ctione efficiatur, facillime apparet ex versione Ilcngstcnbergii, qui eam accurate expressit: Ferner da das Urcins das erste und danach irgend ein eins unter den übri­ gen das erste ist, nach jenem ein zweites und wiederum ein drittes, so ist das zweite nach dem zweiten, das dritte nach dem ersten eins etc. At apodosis ordienda est ab ωοΥ£, a qua particula saepius apud Aristotelem apodosis

24 incipitur, quam Trcndelcnburgius videtur significare ad Arist. dc an. p. 531. *), ct ex ipsa Iiac apodosi protasis ct distinguetur ct explicabitur aptius: ετι επειδή έΰτι πρώ­ τον μεν αυτό τό εν, έπειτα των άλλων έθτί τι πρώτον εν δεύτερον δέ μετ* εκείνο, και πάλιν τρίτον τό δεύτερον μεν μετά τό δεύτερον τρίτον δέ μετά τό πρώτον εν' ώστε κτλ.γ i. c. siquidem prima dyadis unitas reliquarum quidem omnium unitatum, excepto τώ αντοέν, prima, sed post ipsum αντοέν secunda est, inde consequens est, ut s e c u n d a exsistat unitas antequam is ipse numerus, ex quo quid se­ cundum dicitur, binarius numerus, excusus sit, idemque in reliquis conscquetur, ut unitates pro suo ordine tamquam tertia, quarta, quinta cet. significandae sint, antequam ex­ stiterint ipsi ii numeri, ternarius, quaterarius cet., c qui­ bus nominentur. Syrianus quum alias multa nugetur, bunc locum recte interpretatur: μετά τό εν τό άρχηγικόν — εάν τήν προτέραν μονάδα τής δνάδος επινοήοωμεν, εΰται δνάς εκ τε του ενός άρχηγικοϋ και τής μονάδος ταυτής, πριν γένηται δ υ ά ς '-------- καί αεί ή ποοότης τών μονάδων προλήψεται τούς οικείους αριθμούς. (Sch. gr. in Arist. Met. coli. Brand, p. 30S, 15). 2V, 2. p. 10S9a7. (Br. 294, 13.) Quum Plato et P y­ thagorei propterea maxime non-ens et indefinitam dyadem in principiis ct elementis posuisse videantur, ut ne in Parmenideam omnium rerum unitatem reciderent, sed ex ente et non-ente rerum multitudinem producere possent: Aristoteles ipsam banc unitatem Parmenidis subtilius di­ judicandam censet, ac primum quidem id reprehendit, quod Parmenides definire supersederit, quod tandem en­ tium genus unum esse contendat: καίτοι πρώτον μέν, εϊ τό1

1) Cf. /, 4. p. 1055a23, Z , 10. p. 1035blS, ejuo de loco infra agetur, Eth, N. VII, 15. p. 1154a25 ct Zell ad h. 1. p. 324, Pljys. 111,4. p. 203a32·, comparari etiam potest Xen. Hell. VII, 5, 18.


, πλη&ός rt ierat. Commate distinguendum videtur ante το ολίγοι>, ut το ολίγον subjecti locum obtineat ad πληϋ-ος ierat, et άιαγέρει absolute dictum sit. — I, 7. p. 1057bG. (Br. 207, 2.) — αί άιαγοραί πρότεραι eeovrat ai nonjeaeat τα Ιναντία, έΧάη ώς γένους. Delendum esse comma ante ίϊόη c ratiocinandi nexu facile apparet. Beete distinctum est in versione Bessarionis. De dictione εΧάη ως γένους infra ad A , 9. p. 991 a27. age­ tur. — A , 8. p. 1073a32. (Br. 251, 1.) Quum longior antecedat paren­ thesis, apodosis, quae ab ανάγκη orditur, aptius colo quam commate a protasi distinguetur. — N, G. 1093a7. (Br. 305, 12.) τί ουν κωλύιι, ivi' ους μέν τούτων τετράγωνους elvat, ένίους de κύβους καί Χάους τούς dt aviΰους. Ante καί Χοους comma ponendum, nam opponuntur τετράγωνοί κύ­ βοι ς, Xeot άνίοοις.

31 sint. Saepe quidem liberum est arbitrium, utrum ejus­ modi cola parenthesis signis a reliquis secludas, an com­ matis yel colis distinguas; est tamen ubi necessario paren­ thesis signa adbibenda videantur, ne sententia scriptoris obscuretur. Yeluti B, 2. p. 097 a7. (Br. 45, 9.), quo loco quaeritur, utrum summa omnium doctrinarum principia ipsa comprobari possint necne: εϊ δέ αποδεικτική ανιών (sc. principiorum) εΰτί, δεήϋει τι γένος είναι υποκείμενον, και τά μεν πάθη τα δέ άξιώματ’ αυτών (περί πάντων γάρ αδύ­ νατον άπόδειξιν είναι)' ανάγκη γάρ εκ τινων είναι και περί τι και τινών τήν άπόδειξιν. Iloc loco nisi verba περί πάντων — είναι a reliquis secluseris, posterius membrum a parti­ cula γάρ incipiens prioris rationem afferre videatur. At non est ita; sed verba περί πάντων γάρ αδύνατον άπόδειξιν είναι unice ad αξιώματα pertinent, ponenda esse axio­ mata, quia demonstratio in infinitum recedere non possit. Proxima autem verba ανάγκη γάρ εκ τινων κτλ. ad univer­ sum membrum superius δεήΰει — αυτών ita referuntur, ut εκ τινων significet αξιώματα, περί τι — γένος, τϊ — πάθη; quod manifestum est conferenti p. 097 a 17. et praecipue Analyt. post. I. 10. Itaque verissime monuit Alexander p. 612 b 18. τό δέ εξής το „ ανάγκη ·— άπόδειξιν“ Συνάπτει τώ „δεήΰει — αυτών “ δ ιά μ έΰ ο υ δέ ε ϊρ η τα ι διά τά αξιώματα τό „ περί — είναι“ . — Apertior etiam res est septimi libri loco Z , 6. p. 1031 b4. (Br. 137, 11.) καί εΐ μεν άπολελνμέναι άλλήλων (sc. notio substantialis sive τό τί ήν είναι rei et ipsa res), των μεν ονκ εΰται επιΰτήμη, τά δ’ οι κ εΰται όντα (λέγω δέ τό άπολελνΰθαι εϊ μήτε τώ άγαθώ αύτώ υπάρχει τό είναι άγαθώ, μήτε τούτο) τό είναι αγαθόν)' επιΰτήμη γάρ έκάΰτου εΰτίν όταν τό τί ήν είναι εκείνο) γνώμην. Sejungenda a reliquis esse per parentbcsin verba λέγω δέ — αγαθόν inde apparet, quod uni vocabulo άπολελνμέναι explicando inserviunt; proximo demum membro ratioci­ nandi series ita continuatur, ut έπιΰτήμη γάρ κτλ. referen-

32 cluni sit ad ούκ teilaι επιστήμη. Ceterum conferri potest parenthesis ab iisdem verbis λέγω δέ incipiens Eth. Eudcin. I, 4. p. 1215a29. — Magis autem alio ejusdem libri loco sententia scriptoris eo obscuratur, quod editores pa­ renthesis signa adjicere omiserunt. Etenim Z3 10. p. 1035blG. (Br. 14S, 9.) Aristoteles ubi exposuit, quae sint omnino ma­ teriae et quae notionis partes, exemplo a corpore et anima hominis repetito rem sic illustrat: επεί δέ ή των ζωων ψυχή {τούτο χάρ ουσία τον έμψυχον) ή κατά τον λόγον ουσία καί το τί ήν είναι τω τοιώδε σώματν έκαστον γοϋν το μέρος εάν όρίζηται κα?*ως, ούκ άνευ τον έργου όριεΐται, ο ονχ υπάρξει άνεν αϊσΰήσεως' ώστε τά ταντης μέρη πρότερα, η πάντα η ενια, τον συνόλου ζώου, καί κα& έκαστον δη ομοίως. Hac ratione si cnunciatum distinxeris, quam Bekkerus secutus est, ab έκαστον γοΰν apodosis ordiri videbitur; at haec verba έκαστον γοΰν — αϊσέλήσεως non id continent, quod ex protasi consequatur, sed ad comprobandam ipsam protasin pertinent. Nimirum animam substantiam esse et notionem substantialem animalium inde cognoscitur, quod nec pars ulla animalium definiri recte potest, nisi sensum, qui sine anima cogitari nequeat, adhibueris. Itaque έκα­ στον — αϊσ&ήσεως parenthesis signis includendum et apo­ dosis incipienda est ab ώστε, quam particulam in apodosi, relatam ad επεί, saepius ab Aristotele usurpari supra do­ cuimus p. 24* Quam praecipimus distinctionem, eam et Bessarion habet, et Alexander significat, quod dicit p. 75Gb37. εϊποον δ° ότι η ψυχή το είδος έστι των ζωων, κ α τα σ κ ε υ ά ­ ζει τ ο ύ τ ο εκ των μερών των ζωων, λέγων έκαστον γοΰν — όριεΐται, το δέ εργον αυτού άνευ αϊσΟ-ήσεως της ψυχής ονχ υπάρξει αντώ. — επειδή ονν, ώς εϊρηται, ή των ζωων ψυχή τό είδος έστιν αυτών, τά ταντης μέρη — πρότερα τον συνό­ λου εσύ ζώου. Jam vero ubi vel eadem parenthesis longius exten­ ditur, vel plures eidem enunciato parentheses interponun-

33 tur, ca interdum exsistit universae periodi amplitudo, ut vix mireris ab editoribus in plures cnunciationes discissa esse, quae una cnunciatione contineri debeant. Luculen­ tum ejus rei exemplum est sub fiuem libri sexti, E , 4. p. 1027b20. (Br. 127, 7.)> quem locum non dubitaverim hunc in modum distinguere: περί μέν ovv τον κατά συμβεβηχυς δντος άφείσθω* διώρισται γάρ ίκανώς. το δέ ώς άληθές δν, και μη ον ώς ψεύδος επείδη περί σύνθ-εσίν έστι και διαίρεσιν, το δε ΰννολον περί μερισμόν άντιφάσεως (το μεν γάρ άληθές την κατάφασιν επί τω συγκείμενο) εχει, την δ* απόφασιν επί τω διηρημένω, το δέ ψευδός τούτου του μερισμού την άντίφασιν — πώς δέ τό άμα και χωρίς νοεΐν συμβαίνει άλλος λόγος· λέγω δέ τό άμα καί τό χωρίς ώστε μη τό εφε­ ξής άλλ* εν τι γίγνεσθαι — ον γάρ έστι τό ψευδός καί τό αληθές εν τοις πράγμασιν, οϊον τό μέν αγαθόν αληθές, τό δέ κακόν ευθύς ψευδός, άλλ* εν διανοία* περί δέ τά απλά καί τα τι έστιν ον δ’ έν τη διανοία)* όσα μέν ονν δει -θεωρησαι περί τό ούτως ον καί μη ον ύστερον έπισκεπιέον. Bekkerus quod primum post άντιφάσεως, deinde post άντίφασιν, tum post άλλος λόγος, denique ante όσα μέν puncto maximo distinguit, omnem, quod equidem videam, constructionem tollit. Non magnopere sane probaverim longiorem parenthesin, quae et ipsa alteram contineat parentlicsin πώς δέ — γίγνεσθαι, nec veuustam dixerim hanc scribendi for­ mam, at certe, si ita distinxerimus, ct grammatica con­ struendi ratio et sententiarum ordo servatur, neque ab Aristotelis scribendi usu recedimus J). Probe id perspexit1

1) Verissime Zellius ad Arist. Eth. Niconi. I, 7. 14. adnotat: In ora tion e A risto telis sensuum densissim a cnu ncia tiones plerum que solito su n t a u t b r ev io res, cum , quae a lii scrip tores verborum a m ­ bitu efferu n t, ille strictim tra n sig a t, aut lon g iores, cum idem nonnumquam c o m p le c ta tu r , quae alii in plures enu ncia tiones e x te n sa d ilatant. Et longiorum quidem enunciationuin aliquot exempla affert.

Bouitz, ob.scrv. ia Arist.

3

34 scholiorum anetor, quod monuit είη άν αυτόν άπόδοσις iv τώ „off« μεν o?V.cc p. 730 a 21. Ejusmodi enunciatis, quale nunc proposuimus, adductus videtur K r i s c i » i u s , diligens et acutus Aristotelis investi­ gator, ut quasi peculiare quoddam genus cnunciationum ab im i incipientium esse statuat, quae apodosi careant. Sed nec quae ex aliis Aristotelis libris affert exempla ido­ nea sunt ad cain sententiam comprobandam l ) , nec de eo mefapliysicorum loco, quem eodem traxit, ejus judicio assentiar. Namque A , 3. p. 983»24. sqq. (Er. 9 , 17.) ubi ad protasin a particula im i orsam nullam apodosin re­ ferri censet, vix dubium quin a τε&εώρηται μεν ουν apodosis incipienda sit bunc in modum: im i δέ φανερόν υ η των εξ άρχής αιτίων δει λαβεΐν επιστήμην (τότε γάρ ειδέναι φαμέν έκαστον, δίαν την πρώτην αιτίαν οϊώμεΰα γνωρίζειν), τα ό' αίτια λέγεται τετραχώς, ων μίαν μεν αιτίαν φαμεν είναι την ουσίαν και το τί ήν είναι (ανάγεται γάρ τό διά τί εις λόγον έσχατον, αίτιον δέ και αρχή τό διά τί πρώτον) , έτέραν δέ τήν ύλην και τό υποκείμενον, τρίτην δΟεν ή αρχή τής κινήσεως, τετάρτην δέ τήν άντικειμένην αιτίαν τα ντη, τό ον ενεκα και τάγαΟόν (τέλος γάρ γενέΰεως και κινήσεως πάσης τοΰτ* έ’στιν)* τεΰ-εώρηται μέν ουν ικανώς περί αυτών ήμΐν εν τοΐς περί φνσεως, όμως δέ παραλάβωμεν και τους πρότερον ημών — φιλοσοφήσαντας. Sylburgius baec omnia in unam1

1) Gott. gcl. Anz. 1834. p. 1889. So w ie die Verbindung j e t z t ein g eleitel w ir d , w ü rd e ihr die de anim . / / / , 3 , J. analog g e ­ bildet , d. h. im i ohne A podosis s e in ; ein e V erknüpfung, die son st auch bei A risto teles B each tu n g v e r d ien t, w ie Eth. N ie. V I. 8, G. u n d M et. / · 3. zu A nfänge. — Sed altero loco, de aniin. 111, 3, 1. apodosin habemus, modo eam construendi rationem sequamur, quam •veteres interpretes praeceperunt, ut usque ad i l i , 3, 3. eandem enun­ tiationem continuandam et ab οτι μ ίν ove apodosin incipiendam statua­ mus. Altero vero loco Eth. Nie. p. Jl VialG. post Im i apodosis omnino exspectari non potest, quia colon ab im i ordiens ei enunciationi post­ positum est, cujus rationem affert; quare im i verti potest nam , en im .

cminciationcm conjunxit, Bekkcrus vero quod ante τεθεώρηται plene distinxit, effecit ut protasin babeainus sine apodosi. Sed universa hujus enunciationis conformatio adeo similis est superiori, ut altera alteram illustrare et con­ firmare videatur. Et initio apodosis eandem habemus par­ ticulam ovv, quae post longiorem protasin resumendo quasi filo orationis apta est et ab Aristotele saepe hoc modo usurpatur. Cf. Simpl, ad Arist. de anima, f. 56b. εν δε τη λέ'ξει προς τον επ εί ΰύνδεΰμον διά μαχροΰ άποδέδωχεν δ η ον ταυτόν εΰτι το αϊΰθανεΰ&αι χαϊ το φρονεΐν φανερόν είναι γραφών, διά την διά μαχροΰ άπόδοΰιν τον ο ν ν προΰ&είς ΰύνδεΰμον. Satis multi exstant loci apud Aristotelem, in quibus ctiamnunc ab editoribus in plures enunciationes disjuncta videas, quae in unam conjungenda sint et ita quidem, ut particula ovv initio apodosis posita sit; vcluti Etk. Nie. VIT, 6. p. 1147b23— 114Sa2; p. 114Sa22— b4; IX , 9. p. 1170a25 — bS; X , 10. p. H S 0 a l4 — 24. IIos locos, quorum numerum facile augere possumus, signifi­ casse sufficiat; de duobus autem e libris mctapbysicis, qui ad eandem enunciationum formam pertinent, paucis agendum. Θ, 10· p. 1051 b9. (Br. 190, IS.) Aristoleles quaerit πότ* έΰτϊν η οΰχ εΰτι το αληθές λεγόμενον η χρενδος, et ad eam quaestionem his respondet: εϊ δη τά μεν άει ΰνγχειται χαϊ αδύνατα διαιρεθήναι, τά δ’ άεϊ διηρηται χαϊ αδύνατα ΰνντε&ήναι, τά δ’ ενδέχεται τάναντία9 τό μεν είναι εΰτι το ΰνγχεΐΰθαι χαϊ έν είναι, τό δε μη είναι τό μη ΰνγχεϊΰΌαι αλλά πλείω είναι. Quum in ultimis verbis plene distinctum sit, apodosis incipienda erit a τό μεν είναι χτλ., quod propter sententiarum nexum fieri prorsus nequit. Namque haec verba τό μεν είναι χτλ. ad partitionem rerum in pro­ tasi proposita, ex qua quaestionem solvere instituit, omnino non respiciunt, sed nihil aliud quam ea lectori in memo­ riam revocant, quae paullo ante, · ejusdem capitis initio, V

exposita sunt. Itaque amplius continuanda est cuunciatio et apodosis incipienda a verbis proximis περί μεν ουν τά ενδεχόμενα ή αυτή γίγνεται ψευδής καί αληθής δόξα καί 6 λόγος δ α υτός, καί ενδέχεται δτέ μέν άληθεύειν δτέ δέ ψεύ­ δ ε σ α ι' περί δέ τά αδύνατα άλλως εχειν ου γίγνεται δτέ μέν αληθές δτέ δέ ψεύδος, et ante το μέν είναι κτλ. adjicienda est, ut constructio constare possit, particula καί. Quam instituimus construendi rationem, eandem Hessitrion secu­ tus est, quod verba το μέν είναι — πλείω είναι parenthesi inclusit et apodosin deinde incepit a περί μέν ο υ ν $ eandem commendare potest scboliorum Alex, auctoritas p. 7S5a47. εΰτι δέ το μέν είναι καί το αληθές, ϊν α π ά λ ιν τ ο ύ τ ο ν π ο μ ν η ΰ θ ώ μ ε ν , το ΰυγκεΐϋθαι το κατηγορούμενον τω υπο­ κειμένου καί έν είναι, -------- . εϊ δ ή, ώόπερ εϊρηται, τά μέν αεί ΰνγκειται τά δέ αεί διήρηται τά δ* ενδέχεται τάναντία, περί μέν τά ενδεχόμενα τάναντία ή αυτή γίνεται ψευδής καί αληθής δόξα. Difficilior alter est locus, de cujus distinctione nos disputaturos diximus, B , G. p. 1 0 02bl4. (llr. 59 , 15.). Quae sit ratio Aristoteles quaerit, cur praeter res sensi­ biles et mathematicus aliae quaedam esse statuantur, vcluti ideae, et de ea re pro illius libri consilio in utramque par­ tem disputat. Proxima verba, quibus Aristoteles ponen­ darum idearum rationem persequitur, statim ita scripta et distincta subjiciam, uti ea scribenda et distinguenda arbitror: εϊ γάρ διά τούτο (sc. praeter res sensibiles et res mathematicas alias substantias esse statuunt) ότι τά μέν μαθηματικά των δεύρο άλλο) μέν τινι διαφέρει, τω δέ πόλλ* άττα δμοειδή είναι ονθέν διαφέρει, ώΰι* ούκ έΰονται αυτών αί άρχαί αριθμώ άφωρκϊμέναι, ώιϊπερ ουδέ τών εν­ ταύθα γραμμάτων αριθμώ μέν πάντων ούκ εΐοίν αί άρχαί ώριΰμέναι, είδει δέ (εάν μή λαμβάνη τις τηΰδί τής Συλλαβής ή τηοδί τής φωνής' τούτων δ’ εΟονται καί αριθμώ ώριΰμέναι), ομοίως δέ καί επί τών μεταξύ (άπειρα γάρ κάκει τά δμοειδή)'

37 ώϋτ* εϊ μη εστι παρά τά αισθητά και τά μαθηματικά ετερ* ά τι« , οΐα λέγουσι τά είδη τινες, ονκ ε’σται μία αριθμώ άλλ’ ') ε'ίόει ουσία, ον δ’ ai άρχαϊ των δντων αριθμώ εσονται ποσαί τινες αλλά είδεϊ εϊ ονν τούτο αναγκαίου 9 και τά είδη αναγ­ καίου διά τούτο είναι τιθεναι. Hoc dicit Aristoteles. Quae­ ritur qua ratione adducti ideas esse statuant. Quodsi Lac ratione ducuntur, quod nisi praeter res sensibiles et ma­ thematicas ideae statuantur, rerum principia non numero sed specie tantum finita sint futura — siquidem res ma­ thematicae alioquiu a sensibilibus diversae eo tamen cum iis concinunt, quod principia specie, non numero definita habent — , apparet, si hac rationes idoneae sint, necesse etiam esse ideas statui. Impedita sane est constructio et totius enunciati conformatio, quod in protasi rerum sensibi­ lium et mathematicarum comparatio latius extensa est, sed recte tamen apodosis εϊ ονν τούτο κτλ. ad protasin refertur εϊ γάρ διά τονιο, et universi enunciati constructio constat. (Cf. εϊ ονν in initio apodosis K 9 3. p. 1000b 33. Eth. Nie. 111, 7 5 p. 1114M . T op. I I , 4. p. 111 b 4 5 ubi οϊον εϊ τί­ νος — η μουσικός parenthesi includenda sunt et apodosis incipienda ab εάν.) Sed ea distinguendi ratione, quam llekkerus retinuit, ut nulla parenthesi posita puncto ma­ ximo distinguat post και αριθμώ ώρισμέναι, deinde post όμοειδη et post ποσαί τινες άλλ’ εϊδει9 equidem quid faciam non video. Nec quod in scholiis ad h. I. auctores novis­ simae editionis post εϊ γάρ distinxerunt, ut διά τούτο apo« dosin ordiatur, vel sententiarum nexui, vel ipsorum scho-1

1) Codd. καί, quorum auctoritatem secuti sunt editores. Sed e proximis verbis manifestum est, opponi inter se debere άρι&μω et ü'du. Itaque invitis corticibus ά λ λ ' scribendum jam Alexander praecepit p. 634b37. άμεινον dt γιγράγίΗιι ,,ούκ screa άρι&μω άλλ' tXdtV“ τοντο γάο ΰυνάγει τά τε προειρημένα καί το ίπιψίρόμενον „o v d ’ ai άρχαί — άλλ’

ttdei.“

3S liorum interpretationi, vel Aristotelis scribendi usui accom­ modatum est. Omnes hos locos, dc quibus nunc disputavimus, licet impeditam ac difficilem habeant constructionem, -modo extensa longius protasi, modo pluribus colis per parentlicsin interjectis, ad anacolutha tamen non recte referas, quoniam apodosis non solum sententia sed etiam gram­ matica forma apte et accurate cum protasi concinit. Sed exstant etiam anacoluthiae exempla in mctaphysicis, quam­ vis multo rariora, quam e distinctione etiamnunc vulgata censeas. Huc referam M , 4. p. 107Sbl7. sqq. (Br. 2GG, 5.)> quo loco Aristoteles explicat, quibus caussis Plato adductus sit, ut ideas tamquam sejunctas a rerum sensibilium com­ munione et per sc exsistentes statueret. Σωχράτους όε περί τάς ηθικάς άρετάς πραγματευόμενου καί περί τούτων όρίζεσθαι χαχόλου ζητούντος πρώτου {των μεν γάρ φυσικών επί μικρόν Δημόκριτος ηψατο μόνον και ώρί(ϊατό πως το θερ­ μόν και το ψυχρόν οϊ όε Πυθαγόρειοι πρότερον περί τινων ολίγων, ών τούς λόγους εις τους αριθμούς άνηπτον, οϊον ιί εΰτι καιρός η το δίκαιον η γάμος), εκείνος εύλόγως εζητει το τί εϋτιν. Ad protasin Σωκράτους πραγματευόμενου apodosin εκείνος, i. e. Σωκράτης, εύλόγως εζητει referri, licet interjecta parenthesi, non adducor ad credam, praesertim quum ipsa haec apodosis cum sententiarum ordine et con­ textu non conveniat. Etenim si quis diligenter attenderit, quod sit hujus disputationis consilium, et eum locum primi libri contulerit, qui cum nostro prorsus concinit, A , G. p. 9S7 b 1. ad protasin ’Σωκράτους πραγματευόμενου περί τούς καθόλου ορισμούς referendam intelliget apodosin hu­ jus sententiae Πλάτων τούτους τούς ορισμούς εχώρισεν. Et haec quidem sententia inest verbis paullo inferioribus a 30. άλλ* ό μεν Σωκράτης τά καθόλου ου χωριστά εποίει ούόε τούς ορισμούς* ol ό’ εχώρισαν κτλ. ita quidem, ut haec verba, si sententiam spectaveris, pro apodosi habenda sint protasis

illius 'Σωκράτους πραγματευόμενου, non servata unius cnunciati forma grammatica. Itaque omissis signis parenthesis, qui­ bus Bekkerus utitur, post ζητουνιος πρώτου interruptae ora­ tionis signum ponendum, ac deiude pro εκείνος ενλόγως εζήτει e codd. Ε Γ Γ recipiendum est εκείνος δ* ενλόγως εζήτει. — Eodem interruptae orationis signo utendum arbitror alio loco, quem ad anacolutbiae exempla referam. Z, 17. p. 1041 b 11. sqq. (Br. 163, 20 ) Ibi enim hunc in modum distinguendum videtur: επεί δε το εκ τίνος σύνθετον ούτως ώστε εν είναι το παν αλλά μή ώς σωρός άλλ* ώς ή συλλαβή — ή όε συλλαβή ονκ εστι τά στοιχεία, ον δε τό βα τα υιό τω β και α , ονδ’ ή σαρξ πυρ και yrf διαλυθέντων γάρ τά μεν ονκέτι εΟτίν, οϊον ή σάρξ καϊ ή συλλαβή, τά δε στοιχεία εστι και τό πυρ και ή γή. έ'στιν άρα τι ή συλλαβή ου μόνον τά στοιχεία τό ιγωνήεν και τό άιγωνον, αλλά και έτερόν τι. και ή σάρξ ου μόνον πυρ και τό θερμόν και ψυχρόν, αλλά και έτερόν τι. εϊ τοίννν ανάγκη κάκεϊνο ή στοιχείον ή εκ στοι­ χείων είναι, ει μεν στοιχεΐον, πάλιν ό αυτός έ'σται λόγος κτλ. Ipsa protasis non ad finem perducta est, sed desideratur praedicatum; quod quum deinde in ea parte argumenta­ tionis adjiciatur, qua res exemplo illustratur, apodosis, quae incipienda est, si sensum unice spectaveris, a verbis ει τοίννν, grammatice non concinit cum protasi. Si omise­ ris exempla, hanc fere habebis cnunciati formam: επεί δε τό εκ τίνος σύνθετον ούτως ώστε εν είναι τό πάν — έ τ ε ρ ό ν τί ε σ τ ι π α ρ ά τά σ τ ο ιχ ε ία , εξ ώ ν σ ύ γ κ ε ι τ α ι -------- * εϊ ανάγκη κάκεΐνο (sc. τό έτερον παρά τά στοιχεία) ή στοιχείου ή εκ στοιχείων είναι, εϊ μεν στοιχείου, πάλιν ο αυτός έ’σται λόγος. Ad hanc sententiam intclligcndam optime ducetur lector, si post ώς ή συλλαβή interruptam esse orationem significet ur.

40

II. Quod in distinguenda scriptorum veterum oratione libe­ rum fere editoribus permittitur arbitrium, ut quum summa auctoritas libris manuscriptis concedatur, in bis tamen signis ponendis magis sententiarum nexus spectandus et scriptoris usus observandus, quam codicum vestigia an­ xie legenda videantur: idem fere ad alia quaedam parvula signa pertinet, in quibus librarii, quamvis diligenter in transscribendis scriptoris verbis versarentur, facillime po­ terant errare. Dico autem praecipue accentus et spiritus signa et i illud, quod quum per se minimo signo notetur subscribendo prope evanuit. Quo quidem emendationis ge­ nere quum vel alia efficitur verborum conformatio, vel vo­ cabula disjuncta in unum conjunguntur, quae conjuncta erant dirimuntur, vix videtur illiul e conjectura fieri, si­ quidem plerumque sumi potest, inesse etiam in libris ma­ nuscriptis ejusmodi scribendi discrepantiam, licet non eno­ tata sit ab editoribus. Ilis igitur emendandi instrumentis videamus quid ad restituendam genuinam metaphysicoruin formam conferre possimus. B , 5. p. 1001 a 13. (Br. 55, 2 0 ) Gravissimum idein et difficillimum Aristoteles esse dicit dijudicare, utrum unum et ens ita absolute et per se sint, ut eorum natura in ipsa unitate et essentia contineatur, an alias quasdam res poni oporteat, ad quas unitatis ct essentiae notiones referantur, πότερον τό εν καί τό ov ονοίαι των δντων εϊαϊ καί εκάτερον αυτών ονχ ετερόν τι δν τό μεν εν τό δε δν εΰτιν, η δει ζητεΐν τ ί ποτ* scΐτ ι τό δ ν και τό εν ώς υποκείμενης άλλης φνϋεως. Illam sententiam amplexos esse Platonem ct Pythagoreos, hanc philosophos physicos, οι δε περί φ νΰεως, ait, οΐον Εμπεδοκλής ώς εις γνωριμώτερον ανάγουν λέγει δα τό έν δν έόιιν. δόξειε γάρ αν λέγειν τούτο την φιλίαν είναι, Imuio vero nou dicit unum esse ens 5 ita enim consentiret

41 cum iis, a quibus distinguitur, Platone et Pythagoreis; sed aperte et distincte, εις γνωριμώτερον άνάγων, demonstrat q u a lis sit illa natura, quae esse et una esse diciitur. Et hanc quidem sententiam, quam et superiora verba flagi­ tant τ ί ποτ* ε β τ ι κτλ., et proxima confirmant όόξειε γάρ αν λέγειν τούτο την φιλίαν είναι, facillima mutatione habe­ bimus, vocabulo ότι distinctim scripto ο τι ut sit prono­ men interrogativum. Ita recte Bramlisius scripsit, adjecta particula ποτέ, quae in uno codice est, δ τι ποτέ. Idem le­ gisse Alexandrum inde apparet quod scribit p. 030 a 11. ως εις γνωριμώτερον τι άνάγων το έν, τ η ν φ ι λ ία ν υ π ο τ ί ­ ζ ε ι ς , ταντης κατηγορεί το εν. Qui enim νποτνθηβιν aliquid, is significat qu id sit illud, ad quod referatur et cui tri­ buatur unitas. — Sed etiam ea verba, quibus Platonis et Pythagoreorum doctrinam significat, levi emendatione egere videntur. Ita enim exhibentur p. lOOlaQ. (Br. 55, 10·) Πλά­ των μεν γάρ και οι Πυθαγόρειοι ονχ έτερόν τι το ον ουδέ το εν, άλλα τούτο αυτών την φνοΊν είναι, ως ονβης της ονβίας αυτό το έν είναι και το δν τι. Corruptelae suspicionem primum movet pronomen τ ι , quod est in fine cnunciati. Etenim ea ipsa re quum maxime Plato et Pythagorei a physicis dissentiunt, quod non ponunt a li q u i d , r i, quod esse vel unum esse dicant, sed quod ipsam unitatis et essentiae notionem tamquam substantiam, ουσίαν και φνβιν, exsistere statuunt. Itaque vereor ut recte ex Platonis et Pythago­ reorum sententia dici possit αυτό τό έν είναι και το δν τι. Neque tamen propteroa τι, quod in libris manuscriptis est, omittendum censeam, modo cum δν in unum vocabulum conjungatur ac proinde pro έν casus dativus substituatur; ita enim eadem sententia aptius etiam et accuratius explica­ bitur. Physici materiam quandam posuerunt, sive aquam, sive ignem, sive aliud quid, quo essentiae et unitatis no­ tionem referrent; Plato vero et Pythagorei ipsam notio­ nem unitatis ct essentiae, ab omni materiae coguatiouc

42 secretam, substantiam esse statuerunt, αυτό τό εμι είμαι χαι τό οντι. Ilis enim formulis τό εμι είμαι, τό αγαθοί είμαι et similibus ipsam significari notionem, qualem universe Aristoteles suo vocabulo τό τί ημ είμαι nominavit, satis notum est.1) Sed nondum persanatus locus videri potest, quoniam ipsa illa vocabula, de quibus disputavimus, αυτό τό tv είμαι χτλ., sive ex nostra sententia scribi placet αυτό τό ενι είμαι χτλ., non babent, quo referri recte possint. Quod si ea conjungas cum superioribus άλλα τούτο αυτών την φ ύ σινεϊνα ι αυτό τό εμι είμαι χαι τό όντι, haec sane aptam praebent sententiam, sed interposita ώς ονσης της ουσίας explicari nequeunt; sin referas ad ώς ονσης της ου­ σίας, fieri non potest quin pro αυτό τό ponatur casus geni­ tivus. Iam quum in uno libro qui saepe meliora ex­ hibere videtur, legatur αυτόν τό, haud scio an cuui aliqua veritatis specie universum locum ita constituere liceat: Πλάτων μεν γάρ x. οι. II. ουχ ετερόν τι τό ο μ ουόε τό εν, αλλά τούτο αντώμ την φνσιν είμαι, ώς οϋσης της ουσίας α ν τ ο ν τ ο υ εμι είμαι χαι τ ο υ ό ν τ ι, Β, 5. ρ. 1002a 21. (Br. 5S, 14.) προς όε τοντοις ομοίως εν εστιν εμ τώ στερεοί όττοιονοΰν σχήμα η ονόέν. Ita Bekkcrus textum exhibuit, quamquam quod unice verum esse et ex sententiarum nexu et e commentario Alexandri intelligitur, rectissimeBrandisius in annotatis criticis editionis suae signi­ ficaverat. Est enim scribendum ε ν ε σ τ ι ν . Simili ratione Aristoteles dicit vel quamlibet vel nullam omnino figuram i n e s s e corpori; potentia enim quamlibet inesse, actu nullam. Praecipua quadam difficultate is liber metapbysicorum legentes impedit, quo de ideis et de rebus mathematicis

1) Schol. |). 742 a 31. άν&ρωπω tlvca λίγων xazcc την donxrjv ηιωβιν το τί ην tlvai το vnb του άνθρωπος ονόματος όηλοί'μτνον. Cf. Trcmlclen* bürg in Mus. Rhen. 1828. IV. p. 457 sqq.

43 agitur, tertium ilccimum dico; quare non mirum, quod li­ brarii sensu scriptoris non satis intellecto saepius vel in levioribus vel in gravioribus rebus lapsi sunt; sed modo ipse Aristoteles, modo veteres ejus interpretes veri inve­ niendi viam monstrant, si quis diligenter eorum vestigia sequatur. Ex iis quae lenissima medela videntur sanari posse jam persequemur. Altera parte capitis septimi Aristoteles eorum doctrinam examinat, qui unitates inconsociabilcs statuerant, ex quibus fierent numeri ideales. A t si quis tales posuerit unitates, non posse esse Aristo­ teles contendit (p. lO SlblO .) ipsam dyadem neque reliquos numeros ideales. Qualescunque enim unitates esse finxe­ rimus, utique numerum fieri addendo, velnti binarium quum addatur ad unitatem unitas, simili ratione ternarium ex binario et reliquos. Itaque si statuant, quaternarium nu­ merum progigni ex ipsa dyade, i. e. ex dyade quae est idea, et ex dyade indefinita, inde consequi, ut duo binarii numeri, quippe qui necessario in quaternario contineantur, exsistant praeter ipsam dyadem, όνο δυάδες παρ* αυτήν τήν δυάδα. Iam ita pergit M, 7. p. 10Slb23. (Er. 274, 10.) el δε μή, μόριον έ'όται α ν τη ή δυάς, ετέρα δε προΰέϋται μία δυάς, καί ή δυάς έ'ΰται εκ του ενός αυτόν και άλλον ενός i. e. quodsi boc defugiant, ne du as dyades praeter ipsam dyadem, quam solam ideam esse volunt, concedere cogantur, statuant oportebit numeri quaternarii partem esse ip s a m dyadem et accedere praeterea u nam dya­ dem, ac pari modo conscquetur ut dyas conficiatur ex ip sa unitate addita insuper alia unitate. Nimirum scriben­ dum esse pro α υ τ ή ή δυάς — α υ τή ή δυάς apertum est e verbis proximis εκ του ενός α υ τ ό ν και ά λ λ ο υ ενός, quibus respondeant nccessc est superiora α υ τ ή ή δυάς, ε τέ ρ α δε δυάς. Emendatio per se evidens confirmatur interpreta­ tione Syriani ει δέ τούτο φευγοιεν, πάλιν δμολογήΟουϋι μό­ ρω ν είναι τήν α ν τ ο δ ν ά δ α τής αντοτετράδος, καί κατά πράοι-

%htiiv εόται ο αριθμός έτέρας δνάδος τη α ν τ ο δ ν ά δ ι προότεθείαης (Scbol. gr. io Arist. Met. ed. Brand, p. 310, 5·)? et vcrsionc Bessariouis, qui habet i p s e binarius num erus. Eundem Syrianum alio tertii decimi libri loco emenda­ tionis testem adbibere possumus. Idcaliuin numerorum aucto­ res quum non longius quam ad denarium numerum seriem continuent, bis decem numeris corumquc principiis omnes cas notiones assignare Aristoteles dicit, quae ad univer­ sam rerum naturam pertineant. Itaque alia veluti motum statum, bonum malum principiis eos tribuere, alia veluti par impar numeris, ετι τά μεγέθη και otice τοιαντα μέχρι notiov, οϊον η πρώτη γραμμή άνομος, εΐτα δνάς, εϊτα και ταντα μέχρι δεκάδος. Μ , 8. ρ. 1084b 1. (Br. 281, 22 ) At non q u a e r it boc loco, ad quantum usque numerum Pythagorei numerorum idealium seriem persequantur (cf. p. 10S4 a l 0 ), sed quomodo intra denarium numerum omnia complectan­ tur e x p o n it . Itaque boc dicit: magnitudines etiam, i. c. spatii dimensiones usque ad certum quendam numerum continuant (μέχρι n o tio v , non μέχρι notiov), siquidem lineae principium unitate definitur, linea ipsa deinde binario nu­ mero atque ita reliqua donec denarius numerus efficiatur. Eandem explicationem Syriauus praebet: ετι, φηΰί, καί εκ των μεγεθών δεικννειν επειρώντο δτι μέχρι της δεκάδος ]) (ταντης γάρ itivi δηλωτικόν τό μέχρι noti ο ν ) προάγειν χρή τον αριθμόν ελεγον γάρ δτι η μονάς ποιεί τό (ϊημεΐον, δπερ οντος άνομον καλεΐ γραμμήν, ή δνάς την γραμμήν, η τριάς τό επίπεδοι>, ή τετράς τό ΰώμα, και τοντοις άρκεΐται τό π α ν ώοίτε εϊ ταντα τής δεκάδος ovtiia (οΌντεθέντα γάρ αποτελεί τήν δεκάδα), τό παν άρκεΐται τή δεκάδά (Scb. in Ar. Met. cd. Br. p. 317, 7.) Dis quidem duobus locis, quos proxime tractavimus, propter sententiae obscuritatem et rei absconditam ratio.Φ

J) Sic scribendum est pro δ ν ά ό ο ς , quod est in editione Brand.

45 nem difficile erat de genuina scriptura judicium; sed alius est ejusdem libri locus, qui quum sententiam exhibeat ad­ modum perspicuam et apertam, in conformatione verbo­ rum adeo impeditus est, ut, licet multa Aristotelis brevi­ tati concedere consueris, vix tamen possis in ea lectione, quam Bekkerus e libris manuscriptis dedit, acquiescere. Ita enim scriptum est inBckkeriana editione il/,3. p. 1077b34. (Br. 204, 5.) %cn ώσπερ καί τάς ά)2ας έπιστήμας απλώς αλή­ τε ς ειπεΐν τούτον είναι, ονχί τον σνμβεβηκότος, οϊον δ η λενκον εΐ το υγιεινόν λευκόν, rj ό* έστιν υγιεινόν, άλλ* εκείνον ον έστιν έκαστη, εϊ υγιεινόν υγιεινόν, εϊ ö’ rj άνθρωπος άνθρω­ πον, οντω και την γεωμετρίαν * ονκ εϊ συμβέβηκεν αισθητά είναι ών εσύ, μη έστι ό* η αισθητά, ον των αισθητών έ'σονται αϊ μαθηματικαί έπιστήμαι. Quid dicat Aristoteles quum per se facile est intclligere, tum verissime explicatur iis commentariis, qui Alexandri nomine feruntur: καί ώσπερ αληθές έστιν ειπεΐν καί τάς άλλας έπιστήμας τούτων μόνων ών εϊσίν έπιστήμας είναι καί ον τον σνμβεβηκότος, οϊον δη η ιατρική τον υγιεινόν έστιν ου καί έστιν επιστήμη, καί ού τον σνμβεβηκότος τώ ύγιεινώ, οϊον τον λευκόν, εϊγε τώ ύγιεινώ σνμβέβηκε λενκώ είναι* οντω καί τής γεωμετρίας κτλ. ρ. 81Ga29. Sed in explicanda constructione verborum y ό’ έστιν υγιεινόν (hanc enim lectionem, quam caudem cod. Fb exhibet, in textu habuit) multum ac nequidquam interpres laborat. Proximis deinde in verbis pro ον έστιν έκαστη plurcs libri manuscripti exhibent rj εστϊν έκαστον, quam lectionem a Brandisio probatam vereor ut recte Bekkerus rejecerit; nam si quis meminerit, mathematicam scientiam ad res sensibiles dici pertinere ή σώματα, ή επί­ πεδα, ή γραμμαί, opticam et acusticam ad colores et ad sonos rj γραμμαί, ή αριθμοί, concedet, opinor, obscurius quidem sed distinctius quamlibet scientiam dici εκείνον ή έστίν έκαστου, quam εκείνον ον έστιν έκαστη. Ilis perpen­ sis haud scio an hunc in modum textus restituendus sit:

καί ώσπερ καί τάς άλλας επιστήμης απλώς αληθές εϊττεΐν τούτον sh/αι, ονχί τον σνμβεβηκότος (οιον υτι λευκού εϊ το υγιεινόν λενκόν, ή δ* εΰτιν υγιεινού), άλλ’ εκείνον ή εΰιιν έκαστον, εϊ ή υγιει­ νόν υγιεινού, εϊ ό’ ή άνθρωπος άνθρωπον, οντω κτλ. Ad ή ό’ ap­ paret ex superioribus cogitatione addendum esse επιστήμη, nimirum ή ιατρική επιστήμη; quod autem in verbis εϊ υγιεινόν υγιεινού interposui ij, proximis verbis ita confirmatur, ut vix excusatione egeat. Quamquam notum est, quam saepe a librariis ει et η confundantur, et quam facile, quum duae pares vel similes voculae deinceps positae sint, al­ tera, omittatur. Unum ejusmodi locum alleram c metaphysicis, in quo miror librariorum negligentiam non ani­ madversam ab editoribus. Quarti libri cap. IV . ( Γ , 4 .) Aristoteles cos refutare conatur, qui principium contra­ dictionis negent verum esse, ct quum alia adversus eos confert argumenta, tum cx ipsorum sententia consequens esse dicit, ut de qualibet re quidvis praedicari oporteat, veluti de homine, hominem esse triremem et hominem non esse triremem, εϊ μέν ovv ή κατάιγασις, i. c. si pertinet ad hominem affirmativa praedicatio, ut esse triremis di­ catur, ανάγκη και την άπόφασιν, sequitur ex adversariorum sententia ut etiam negatio vere dc eo praedicetur, εϊ όέ μη υπάρχει ή κατάιγασις, ή γε άπόφασις υπάρξει μάλλον ή αυτού, εϊ ονν κάκείνη υπάρχει, υπάρξει καί ή τον τριήρονς' εϊ ό* αύτη, καί ή κατάγασις. Γ, 4. ρ. lOOSal (Br. 10). Omissam esse apparet inter μάλλον et ή αυτού particulam comparandi ή. Nam ita ratiocinatur Aristoteles: si illi adversarii principii contradictionis contenderint, non esse veram cnunciationem affirmativam homo est trirem is, concedent profecto negationem triremis magis ac certius referendam esse ad hominem tamquam subjectum, quam ipsius hominis negationem. Atqui veram esse dicunt cnun­ ciationem homo non est homo (εϊ ovv κάκείνη υπάρχει); ergo concedant oportet enunciatioucm homo non est tr i-

47 rem is, ct si negativam, necessario etiam affirmativam homo est trirem is. — Conjecturam nostram, ei cui du­ bia videatur, confirmat Alexandri auctoritas: μάλλον γάρ η άλλου άποφαΰις άληθης κατά τίνος ij η αυτόν* εϊ γάρ άληθές κατά του ανθρώπου το δτι ονκ εΟτιν άνθρωπος, πολύ ενλογώτερον έπ* αν του αληθές λ έγειν--------το ονκ εΰτι τριηρης. ρ. GG2b21. Θ, G. ρ. 1048b 7. (Br. 1S2> 12.) λέγεται δ* ένεργεία ον πάντα ομοίως, άλλ’ η το άνάλογον, ως τούτο εν τοντω η προς το ντο, τό 0’ εν τωδε η προς τάδε’ τά μεν γάρ ως κίνηΰις προς δνναμιν, τά δ’ ως ονοία πρός τινα νλην. Emendavit hunc locum Bekkerus sublata graviore distinctione, quae est in cd. Brand, ante το ό’ εν τωδε, sed non videtur persanasse; nam vocabula τό δ’ apertum est in unum vocabulum esse conjungenda. Ita demum clara et per­ spicua erit proportionis descriptio ως τούτο έν τοντω η πρός τοντο, τ ό δ ’ έν τωδε η πρός τόδε. Sed etiam superio­ ribus verbis lenis quaedam mutatio videtur afferenda; quoil enim scribitur, nou dici omnia eadem ratione ένεργεία, άλλ’ η τό άνάλογον, i. e. nisi ex similitudine quadam et pro­ portione, vereor ne casus accusativus a constanti usu A ri­ stotelis recedat. Saepissime enim dicit res esse vel eas­ dem vel diversas τω εϊδει, τη νλη ai., casu dativo, non τό είδος, την νλην. Itaque casum dativum τω, quem Alexan­ der ad b. 1. in lemmate habet et quem eundem cod. F l> exhibet, praeferendum censeo, praesertim quum in loco prorsus simili hoc ipsum τω άνάλογον legatur. Λ , 4 . p. I070bl7. πάντων δέ ονιω μεν εϊπεΐν ονκ εΰτιν (sc. ταυτά ΰτοιχεΐα καί άρχαί), τω ά ν ά λ ο γ ο ν δέ, ωΟπερ εϊ τις ε'ΐποι κτλ. ’ ) Etiam hoc loco unus liber mscr. A b accusativum τό ex­ hibet, ac tam exiguo scribendi discrimine hae voculae di­ stinguuntur, ut non mireris, innumeris eas locis a librariis 1) Cf. τω άνάλογον.

Λ, 5. ρ. 1071 a2G. Eth. Ν. VII, G. p. 1148 b 10.

48 confusas et commutatas esse. Et aliquoties quiilem hoc li­ brariorum incudum ad novissimam editionem propagatum videtur. Vel uti J , 12. p. lOlObG. (Br. 105, 7). ubi de diversis significationibus notionis δύναμις et δυνατόν agi­ tu r, Bckkerus haec dedit: καί γάρ τό φθειρόμενου δοκεΐ δυνατόν είναι φθείρεΰθαι, ή ονχ αν φθαρήναι εϊ ήν αδύνα­ τον· νυν δε εχει τινά διάθεΰιν καί αιτίαν και αρχήν του τοιοντου πάγους, ότέ μεν δη το εχειν τι δοκεΐ, ότέ δέ τό έΰτερήαΟαί τοιοϋτον είναι. Scribendum potius esse τω εχειν, τώ έϋτερήΰθαι, i. e. modo a liqu id tale e s t, sc. δυνατόν, eo quod habet p rin cip iu m quoddam et caussam mutandi, modo p rop terea quod eo c a r e t, manifestum est ex pro­ ximis verbis εϊ d’ η ϋτέρησίς έΰτιν έξις πως, πάντα τω εχειν αν εϊη τι, quibuscum cf. ν. 8 . ώΰτε τω εχειν έξιν τινά και αρχήν έΰτι δυνατόν, και τω εχειν την τούτου ϋτέρηΰιν. et ν. 10. 12· Omnis dubitatio tollitur commentario Alexandri, p. 711 a 10 — 13., qui dativum in contextu Aristotelis ha­ buit; eundem casum Bessarion vertendo expressit et Brandisius in varietate lectionis adnotavit; Bekkerus nullam omnino h. 1. significavit scripturae discrepantiam. Eodem librariorum mendo magis etiam obscuratur lo ­ cus, qui est sub ipsum inctaphysicoruin finem. Perstringit ibi Aristoteles Pythagoreos, quod temere in numeris har­ monicis ct in rebus ad eos referendis luserint, ejusque levi­ tatis quum alia tum hoc exemplum alfert. N, G. p. 1003a22. (Br. 305, 2S.) έπεί και τό £ Ψ Ζ συμφωνίας φαΰίν είναι, και ότι έκεΐναι τρεις, και ταΰτα τρία. δ τι δέ μυρία άν εϊη τοιαϋτα, ούθέν μέλει* τό γάρ Γ καί Ρ εϊη άν έν ϋημεΐον. Veluti, Aristoteles ait, literas ξ ip ξ consonantias nominant et propterea tres esse contendunt ncc plures, quod tres sint consonantiae musicae, nimirum διά τεϋΰάρων, διά πέντε, διά παΰών. Illud vero minime curant, quod fieri potest, ut sexcentae sint ejusmodi literae. Quid enim impedit, quo­ minus γ ct ρ, ubi juxta posita sunt, uno signo comprc-

49 hensa fingamus, pariter ac ξ tp ζ uno signo duas literas simplices complectuntur.1) — Uanc quum inessc oporteat bis verbis sententiam, non dubito pro το γά ρ Γ χαϊ Ρ scribere τω γάρ Γ χαϊ Ρ , quod et in duobus libris mscr. optimae notae E A 1* legitur et a Brandisio in textum re­ ceptum est. Sed praecipue proclive erat librariis τό mutare in ca­ sum dativum r31.) i. e. oportet vero eos baec concedere, siquidem unum et indefinitam dyadem elementa esse vo­ lunt, wenn das Eins und die unbestimmte Zweiheit Ele­ mente sein s o lle n . Idem futurum in protasi restituen­ dum arbitror N, 2. p. 10S9a6. (Er. 294, 12.) έδοξε γάρ αυτοΐς ττάντ* εΟεα&αι εν τά όντα, εΐ μη τις λνΰει και όμόαε1

1) τά μεταξύ adjecto articulo subjectum est enunciationis; at ita desideratur praedicatum omnisque tollitur verborum constructio. Adji­ ciendo autem subjecto non est opus, quum e superioribus τά μεταξύ λε­ γάμενα cogitando ita repetatur, ut utriusque quaestionis subjectum sit, et prioris η Ικ τίνων εαται αρχών; sc. τά μαθηματικά, τά μεταξύ λεγά­ μενα, et posterioris η diά τί μεταξύ τών ιϊενρά τ ’ εαται καί αυτών sr. eadem μαθηματικά. Itaque scribendum est, ut nunc ipsum dedi cod. Al> secutus, omisso articulo. Neque Alexander articulum in textu Aristo­ telis reperisse videtur, quod verissime ejus verba sic interpretatur: πώς dt και ετι αυτοΐς μ ε τ α ξ ύ τά μ α θ η μ α τ ικ ά εαται ζών τε αισθητών και τών idtiov άλλης οντα φναεως και έξ άλλων αρχών; πώς αν ετι μ ε τ α ξ ύ εϊη κτλ. p. 579al7. cf. 22, 23. et Asclep. ibid. b l l . ειπείν dt tdti αυτούς (sic scri­ bendum pro αυτόν. cf. b 7 .) καί di ην αιτίαν μ ε τ α ξ ύ ’ε α τιν. cf. b 15.

G7 β α ό ιεΐτα ι

τ ώ Π α ρ μ ε ν ίδ ο ν

λόγο) „ ο υ

είνα ι μη Ι ό ν τ α ” , άλλ* α ν ά γ κ η ν

')

γά ρ

μ ή η ο τε

τούτο

όαης

είνα ι τ ό μη δ ν ό ε ΐξ α ι δ τ ι

ε ό τ ι ν ο ν τ ω γά ρ εκ τ ο ν δ ν τ ο ς και ά λ λ ο ν τ ίν ο ς τ ά δ ν τ α εβ ε ΰ ϋ α ι, εϊ π ο λ λ ά ε ΰ τ ι ν . Non hoc dicit si multae s u n t res sed si probare volunt esse multas, weiin es eine V ielheit gebeti s o ll. Itaque scribendum videtur, sicuti superiore in loco, εϊ π ολλά ε ΰ τ α ι .

III. Diu haesimus in rebus minutissimis, quum exiguis lineolis modo adjiciendis, modo exstinguendis, modo flecten­ dis ad genuinam scripturam propius accedere studeremus. Videbantur enim in hac litcrarum medicina corporis me­ dici imitandi, qui lenissima quaeque remedia praeferunt, donec renitente vi morbi graviora afferre corpori cogan­ tur vel denique immedicabile vulnus ense recidendum sta­ tuant. Nec dubium quin permultis locis et metaphysici et reliqui Aristotelis libri lenissima mutatione atque ea, quae si caute et perspecte adhibeatur, libero prope edito­ rum arbitrio permittitur, ad pristinam suamque formam restitui possint, dummodo lectores Aristotelis non in eo acquiescant, ut aliquem sensum e verbis philosophi eruant, sed et quomodo ea sententia ex ipsis verbis efficiatur quae­ rant, et in summa scribendi licentia cerni tamen legem quandam et normam persuasum habeant. Quamquam nec desunt loci, in quibus desperemus vel verum reperiri posse,1 1) Bekkerus nominativum άνάγκη dedit; accusativum, quem unus habet cod. G 1*, enunciati conformatio requirit. Pendent enim haec verba ab ϊάο’ξε, quod luculenter apparet e proximis οντω γάρ tGic&cu. — Ad ανάγκην tivai cf. N, 3. p. 1090b 7. οιονται είναι ανάγκην τοιαντας etvea (fucus.

5

es nisi melioribus coilicibus uti nobis contigerit, vel verosimile divinari, nisi major conjiciendi audacia admittatur. Sed antequam aliquot ejusmodi locos attingamus, qui graviore corruptela laborare videntur, circumspiciendum nuin quid ex ipsis libris manuscriptis ad emendandum Aristotelis textum convertere possimus. A c videntur sane in editione Bekkeriana latere quaedam subsidia critica, quae quum ipse editor adbibere ad expoliendum textum dedignatus sit, aliis videtur permittere voluisse. Etenim notum est inesse in libris inetaphysicis locos aliquot haud exiguos, qui ita consentiant cum aliis vel eorundem librorum vel physicae auscultationis locis, ut alterum ex altero desum­ 2. ptum esse appareat; quae ratio intercedit inter Met. et Phys. II, 3., et inter Met. A , 8. et 71/, 4 — 5. Paullo aliter posterior pars libri K metaphysicorum cohaeret cum phys. II, 5. — Y , 3. Haec mira consensio quomodo exorla sit, et difficillimum et gravissimum est dijudicare; nec praetermiserunt eam quaestionem ii, qui de universa libro­ rum metaphysicorum conformatione et ordine agere susce­ perunt, sed prout diversam de totius operis ratione et conditione sententiam conceperant, diversis modis eam solvere conati sunt. Nobis quum non id propositum sit, ut librorum metaphysicorum ordinem explicemus, sed ut ad textum emendandum aliquid conferamus, praeterire li­ cet hoc loco quaestionem illam motam magis et praepa­ ratam quam confectam; illud enim potius quaerendum est, num quid ad criticum usum ex illo consensu converti possit; quod quidem inveniri poterit, licet de origine con­ sensionis nondum plane constet. Met. 4 2. p. 1013 a24. — p. 1014 a25. (Br. S7, 24. — iMh 17.) pariter ac phys. 11,3. p. 1941)23. — 195b3Q. de diversa vi et significatione notionis α ίτ ι ο ν disputatur. Quae capita si quis diligenter inter se contulerit, non eam modo consensionem esse animadvertet, qualem exsistere

69 consentaneum sit, quum scriptor iilcm eadem de re agat, sed discrimine non inajore alterum ab altero differre, quam plerumque ejusdem loci codices. Jam quum metaphysicos libros scriptos esse confectis jam physicis ex ipsis illis manifestum sit *), et quum eadem disputatio de vi ac natura caussae in physicis libris cum universa dispu­ tatione »artissime cohaereat, in metaphysicis vero seorsim et soluta ex boc sententiarum nexu in indice synonymorum ponatur: admodum probabile, ne dicam apertum est, e physicis libris in metaphysicos locum esse translatum. Sed utut de origine consensus statuitur, non fortuitum cum esse apparet, sed alterum locum ad alterum esse expres­ sum; itaque ad mctapbysicoruin textum, ubi vel dubitatio oriatur vel corruptela manifesta sit, textum physicorum tamquam lectionis varietatem adhibere, eodemque modo vicissim versari in physicis emendandis non dubitabimus. Plus inde commodi redundare videtur ad sanandum tex­ tum metaphysicorum, siquidem physica omnino integriora et emendatiora tradita sunt quam mctaphysica. A c primum quidem jure mireris, saepius ubi meta­ physicorum et physicorum textus vel prorsus idem est, vel non differt nisi rebus levioribus, ßekkerum non eadem distinctione in utroque usum esse, sed aptiore plerumque in physicis, minus apta vel falsa in metaphysicis. Veluti in metaphysicis ita distinctum videmus p. 1013 b 31. (Br. 89, 13.) λέγεται γάρ αίτια πολλαχώς και αυτών των δμο ειδών, προτέρως και νΰιέρως άλλου άλλο. At ponendum potius, ut est in physicis p. 195a29., comma post πολλαχώς: diversa sunt caussarum genera, sed etiam ipsae eae caussae, quae ex eodem genere sunt, eo inter se differunt, quod altera propior est altera remotior, llunc vero in modum et1

1) Cf. A, 3. p. 983a33; h. p. 985al2; 5. p. 986b30; 7. p. 98Sa21; 8. p. 989 a24; Ot 8. p. 1049 b 36; Λ, 8. p. 1073 a 32.

70 distinxit et interpretatus est locum Alexander ad metaph. p. 691a41. και εϋτι τούτο και επί των ομοειδών αυτών, τό προτέρως και νστερώς άλλο άλλου λέγεσθαι αιτίου. quocum consentit Simplicius ad phys. p. 350b21. — Proximis in verbis non probaverim quod et in physicis p. 195a35. et iu inctaphysicis p. 1014a 1. puncto maximo distinctum est. Ea enim quae proxime sequuntur, και τα περιέχοντα, nihil aliud quam id exponunt, quod verbis τα τούτων γένη p. 1013b35. significatum est. Quamobrem ab ετι ό * ώς σνμβεβηκός p. 1013b34. ad άνθρωπος ζώον p. 1014a3. eandem enunciationem continuandam existimo, quam rationem Brandisius secutus est. Cf. 1013b30— 34. et Alex. p. G91b2— 9. — Alius locus quamvis non falso, minus tamen apte di­ stinctus est in inetapbysicis quam in physicis, p. 1013 b 5. (Br. 88, 11.) συμβαίνει δε πολλαχώς λεγομένων τών αιτίων και πολλά του αυτού αίτια είναι ου κατά συμβεβηκός, οΐον τού άνδριάντος και η άνδριαντοποιικη και 6 χαλκός ου καθ'* έτερόν τι άλλ* rj άνδριάς” άλλ* ον τον αυτόν τρόπον κτλ. Eadem verba aptius et ad inteiligendum accommodatius Bekk. distinxit pbys. p. 195 a 4 ., quod ante ου κατά συμβ. itcmque ante ου καθ’ έτερον comma posuit; nec reprehen­ derim quod illic post ij άνδριάς non puncto minore, sed commate distinxit. — Diversa ratione distincta legimus eadem verba in inetapbysicis p. 1013 a29. (Br. S7, 29·) et in physicis p. 194b 28. Illic enim scriptum est τούτο (sc. τό αίτιον) d' εστιν ό λόγος1) του τί ην είναι και τά τούτων γένη, οΐον τού διά πασών τά δύο προς έν και δλως ό αριθ­ μός και τά μέρη τά εν τώ λόγω. In physicis ante και δλως comma positum est. Sed neutra distinguendi ratio pro­ bari potest. Etenim Aristoteles bis verbis formalem caussam triplicem esse significat; referri enim ad caussam formalem 1

1) Praeferenda videtur lectio in textum physicorum recepta 6 λόγος 6 ιον ii ην tlvui. Cf. 11. p. 1037a23. ο λόγος ό του τί ην ιΐναι.

71 primum eam notionem, quae rei naturam exprimat, b λό­ ο τ ο ν τί η ν είναι, deinde ejus notionis genera, τ ά γένη , i. e. eas notiones, quibus ipsa subordinata est, tum ejus­ dem notionis τ ο υ τί η ν ε ίνα ι partes, τ ά μέρη τ ά εν τ ώ λ ό γω . Huic vero partitioni caussae formalis exemplum interponit, quo notio substantialis ejusque genus illustretur, οΐον τ ο ν ό ιά π α θ ώ ν τ ά ό ν ο π ρ ο ς έν καί δ λ ω ς ο ά ρι& μός. Intervalli enim diapason notio substanstialis continetur in ea ratione, quae inter unum et duo intercedit; haec autem ratio vel proportio subordinata est universali notioni numeri — ad­ verbio enim δ λ ω ς fere a speciali notione ad universalem γος

transitur. Cf. J, 15. p. 1020b27, 30. E, 1. p. 1025b5, I026a2. Z, S. p. 1033b26. al. Trendelenb. ad Arist. de an. p. 205. Itaque baec verba olov — άρι& μ ός commatis utrinquc di­ stinguenda sunt, cf. b33. Praeterea pro τ ά τ ο ύ τ ω ν γένη scribendum est τ ά το ύ τ ο υ γένη , quod in metaph. unus cod. E , in phys. omnes exhibent; nam pronomen demonstrati­ vum referri non potest, nisi ad ο λ ό γο ς 6 τ. τ. η. ε. *) Inde haec exsistet enunciati conformatio τούτο ό ’ εθτΐν ο λόγος ό τον τί ην είναι καί τά τούτου γένη, οΐον τον 0ιά παθών τά δύο προς έν καί δλως ό αριθμός, καί τά μέρη τά εν τό) λόγω. Distinctionis et interpretationis nostrae veri­ tatem Alexandri auctoritas confirmare potest, p. 690al3— 15. Jam ad ipsam scripturae discrepantiam, quae inter physica et metaphysica intercedit, excutiendam et exami­ nandam accedamus. Met. p. 1013b 9. (Br. 8S, 17.) καί άλλήλων ahia, οΐον τό πονεΐν της ευεξίας καί αυτή του πονεΐν. Phys. ρ. 195 a 8· εθτι όέ τινα καί άλλήλων ahia κτλ. Lectio metaphysicorum non est sane manifesta vitii; fieri enim1

1) Si pluralis τούτων retinendus videatur, distinctione mutata enun ciatio ita est emendanda, ut verba 6 λόγος ό τ. τ. η. i. in parenthesi po­ nantur: 70 fϊάος xcd τό παράόινγμα (τουτο cT Ιϋτχν ό λόγος ό τον τί ην ίΐναι) και τα τούτων γένη.

72 potest, ut ad άλλήλω ν α ί τ ι α , quod est praedicatum, sub­ jectum π ο λλά c superiore enunciatione σ υ μ β α ίν ει ό έ — π ο λ λ ά τ ο υ α υ τ ο ύ α ίτ ια είνα ι repetatur. Sed quum Alexander ad Met., ubi brevissime rem explicat ct ad ipsa Aristotelis verba proxime accedit, haec habeat: ε σ τ ι ό έ και άλλήλων α ίτ ια ρ. G 90bl2, verisimilius certe est, excidisse in metaphysicis illa verba ε σ τ ι ό έ τ ι ν α in principio enun-

τινά

ciati. — Met. p. 1013bl4. (Br. 88, 22.) ο ίο ν τη ν α π ο υ σ ία ν (sc. α ϊτ ιω μ ε θ α ) τή ς α ν α τ ρ ο π ή ς , ο ν ή ν ή π α ­ ρ ο υ σ ία α ιτία τή ς σ ω τη ρ ία ς . Phys. 195 a 13. τή ς τ ο υ π λ ο ίο υ α ν α τ ρ ο π ή ς . Et per se admodum durum est, non significari eam rem , cujas vel evertendae vel servandae gubernator auctor sit, et e lectione unius cod. Met. H b α ν α τ ρ ο π ή ς τ ο υ π λ ο ίο υ ο ν apparet transposita haec vocabula τ ο υ π λ ο ίο υ facile deinde potuisse propter terminationum similitudinem excidere. Restituenda igitur e physicis videntur in metaτ ο ν κ υ β ερ νή το υ

physica. — Met. p. 1013 b 17- (Br. SS, 25.)

ά π α ν τ α όε τ ά

ν υ ν εΐρη μένα α ίτια εις τ έ τ τ α ρ α ς π ίπ τει τ ρ ό π ο υ ς τ ο υ ς φ α ν ε ρ ω -

In physicis p. 195 a 15. miror pro τ ρ ό π ο υ ς ex uno cod. E , quum tres omnino collati sint, in textum receptum esse τ ό π ο υ ς . Nam commentatores in textu physicorum habuisse τ ρ ό π ο υ ς manifestum est, cf. Themist. ad phys.

τά τους.

p. 350a33. sqq. Simpl, ad phys. p. 350bl7. sqq. et f. 71b., ac praeterea τ ρ ό π ο ς adeo frequens est et usitatum Aristo­ teli ubi diversas ejusdem notionis significationes ad genera quaedam redigit, ut τ ρ ό π ο υ ς, licet minus confirmetur aucto­ ritate librorum scriptorum, vix dubitaveris de conjectura re­ stituere. τρόποι

Cf. ex eodem capite praecipue Met. p. 1013b29· όε τ ω ν α ιτίω ν α ρ ι θ μ ώ μ έν είσι πολλοί, κ εφ α λ α ιο ύ μ ε-

ν ο ι ό έ κτλ.,

I, 1. ρ. 1052 a 17.

άλλον τ ρ ό π ο ν

π λ εο ν α χ ώ ς ό έ λ εγο μ ένο υ οι σ υ γ -

et έ ν α μ έν τ ρ ό π ο ν — ■ in quovis fere capite libri quinti. — Met.

κεφ α λα ίουμ ενο ι τ ρ ό π ο ι

είσί τέττα ρ ες,

p. 1013 b 25. (Br. 89, G.)

τά

το

άλλω ν.

τέλος

καί τ ά γ α θ ό ν

τω ν

ό * άλλα

(sc. α ίτιά εσ τιν) ώ ς In physicis ρ. 195 a 23.

73 c duobus codd. F J Bckk. dcdit τ ά ό* ώ ς τό τέλος omisso ά λ λ α , quod etiam in duobus codd. Met. Ab Fb deest. Et omittendum esse, sicuti omisit Brandisius in edit., quum ex enumerandi ratione verisimile est τ ά μ έν — , το ό έ — , τ ά ό έ — , tum inde comprobatur quod Alexander, ubi ipsa Aristotelis verba affert, ά λλα non habet, ,,τ ά ό έ ώ ς τό τ έ λ ο ς και τ ά γ α θ ό ν τ ω ν ά λ λ ω ν.”

τό α κ ό λ ο υ θ ό ν icΙιιν, τ ά ό έ ώ ς

τό τέλ ος τ ω ν ά λ λ ω ν καί τ α γ α θ ό ν ,

1014a4. (Br. 89, 23·)

έόη

ρ. 091 a 15. —

Met. ρ.

ό έ και τ ω ν βνμ βεβη κ ό τω ν ά λλα άλ­

Codd.A bFb exhibent π ο ρρ ώ τερα quod Brand, recepit, codd. E I F π ο ρρ ώ τερο ν κ α ι εγγύ τερ ο ν. In physicis p. 195b2. e consensu codd. Bckk. ex­ hibuit π ο ρ ρ ώ τερ ο ν και εγγύ τερ ο ν. Et hoc quidem unice verum esse ex ipsa notionum vi ac natura apparet; opposita enim sunt non aliter in philosophicis rebus quam reliquis omnibus π ρό τερ ο ν νϋ τερ ο ν, π ο ρρ ώ τερο ν εγγύ τερ ο ν. Accedit quod vete­ res commentatores et physicorum et metaphysicorum unice hanc lectionem interpretantur. Cf. Philopon. ad pliys. p. 350 h27. Simpl, f. 72a. Alex, ad Met. p. G91bl2, 10, 25. — Met. p. 1014a7. (Br. S9, 20 ) π α ρ ά π ά ν τ α ό έ και τ ά οϊκείως λεγά­ λ ω ν π ρ ό τ ε ρ ο ν και εγγύτερ ο ν.

και εγγύ τερ α ,

μ εν α και τ ά κ α τά ΰνμ βεβηκός, τ ά μ έν ώ ς ό ν ν ά μ ε ν α λέγεται τ ά ό*

Non id agit Aristoteles ut discrimen pro­ ponat, quod exsistat p r a e t e r omnia ea quae antea signi­ ficavit, sed quod ad o m n ia pertineat. Exstinguenda igitur praepositio π α ρ ά , quae deest in pliys, p. 195b3· codd. omni­ bus, praeter unum cod.·/, cujus corruptela in metaphysicis la­ tius videtur serpsisse. Alexander ad h. 1. quod scribit p. G9 l b l 7. εκ τίθ ετα ι ό έ τ ρ ό π ο ν ό ιαιροράν έν το ΐς α ϊτίοις κ α θ ο ­ λ ι κ ή ν legisse videtur π ά ν τ α , non π α ρ ά π ά ν τ α . — Met. ρ. 1014a 11. (Br. 90, 2. 3.) ομ οίω ς ό έ λ εχθή ΰετα ι και έφ ' ώ ν α ίτια

ώ ς ενεργονντα .

τ ά α ίτια το ΐς εϊρημένοις, οίον τ ο ν ό ε τ ο ν ά ν ό ρ ιά ν τ ο ς jj ά ν ό ρ ιά ν τ ο ς ή

In physi­ cis ρ. 195b8· quod utroque loco pro jj exhibetur ή sine dubio verum est. Etenim adseenditur ab inferiore notione ad su-

άλω ς είκόνος, και χαλκόν τ ο ν ό ε jj χαλκόν ή όλω ς ύλης.

74 pcriorem, a specie ad genus, a singulari hac et definita statua ad statuam universali notione atque inde ad ima­ ginem. Apte rem explicuit Alex, ö d e (sic scribendum pro d d f) ά ν δ ρ ιά ς π ρο ΰεχέα τερον α ιτ ια τ ό ν τ ο υ α π λ ώ ς κ α ί κ ο ι ­ ν ώ ς ά ν δ ρ ι ά ν τ ο ς , καί π ά λ ιν α ν ά ρ ια ς εϊκόνος, καί γ ά ρ ή εϊκών τ ο ν ά ν ό ρ ιά ν τ ο ς κ ο ινό τερο ν. ρ. 091 b27. b3S. cf. Met. Z , S. p. 1033b20. — Met. p. 1014a 19. (Br. 90, 11.) β τ ι ώ ς ε ν ε ρ γ ο ϋ ν τ α η κ α τά δ ύ ν α μ ιν . Cod. Ab·. π ά ν τ α δ ε ώ ς, — Phys. ρ. 195 b 10. π ά ν τ α δ ε η εν ερ γ ο ϋ ν τα η κ α τά δ ύ ν α μ ιν . Quo­ niam discrimen potentiae et actus non ita accedit ad re­ liquas caussae diversitates, ut iis coordinatum sit, sed omnes complectitur et ad omnes pertinet, uuicc apta est lectio π ά ν τ α δ ε, et e physicis probata et^Alexandri aucto­ ritate confirmata p. 092a21. Elegimus ex universa scripturae varietate potiores tantum locos, in quibus vel ex sententiarum ratione et serie, vel ex veterum interpretum commentariis certo diju­ dicari possit, utra lectio verior sit 5 reliqua quae ita sunt comparata, ut haud facile dijudices utrum physicorum au inctapbysicorum lectionem praeferas, au utriusque diversi­ tatem servandam censeas, nolumus uberius persequi. Ete­ nim de bis rebus levioribus, quae ad perpoliendum textum Aristotelis pertinent, tum demum via ac ratione disputari poterit, quum editori Aristotelis, cui plurimis auxiliis cri­ ticis uti contigit, exponere placuerit, quae sit singulorum librorum mscr. fides et auctoritas, unde ad aliquam certe perveniamus textus Aristotelici historiam. Eadem ratione, ut leviores scripturae discrepantias transmittamus et eas unice examinemus, quae ad senten­ tiam mutandam pertineant, versandum videtur in ea parte metapbysicorum, quae bis diversis in libris tantum non iis­ dem verbis legitur. Notum enim ea, quae primo libro Λ, 9. p. 990b2 — p. 991 b9. (Br. 28, 9 — 30, 29.) de ideis adversus Platonem et Platonicos philosophos disputantur,

c

75 ita ail verbum consentire cuin libro tertio decimo M, 4 . p. 1078b 34 — 5. p. lOSOaS. (B r. 266, 2 4 — 269, 2 3 .), ut nec fortuita consensio esse possit, neque ea in quam sponte incidat scriptor quum de eadem re iterum disserat, sed ipsa verba ex altero loco ad alterum translata esse appa­ reat. Hac igitur consensione nolumus ita abuti, ut omnem verborum discrepantiam tollere et utrumque locum etiam invitis libris inscr. exaequare audeamus, sed ubi dubitatio aliqua e lectione alterius libri orta per codices ejusdem expediri non poterit, alterius libri scriptura adhibenda vi­ detur, si quid inde auxilii peti possit. Eundem in modum hanc discrepantiam tractavit Trendelenburgius de ideis ctc. p. 22— 24, et tribus de locis ita disputavit, ut ei non pos­ simus non asscntirc.. Nam primum quidem quod brevem illam disputationis partem, quae peculiaris libro tertio de­ cimo desideratur in primo p. 1079b3— 11., excidisse primo libro suspicatur, siquidem et Aristotelis argumentandi ra­ tionem referat et artissime cum reliquis cohaereat, magnam certe veri speciem habet. Mature sane haec corruptela irrepsisse in textum statuenda erit; namque in iis com­ mentariis, qui Alexandri nomine feruntur, distincte adnotatur p. S17bS· unice haec verba peculiaria esse libro X III, reliquorum interpretationem petendam esse e commentariis ad librum primum scriptis. Sed depravationem non mi­ norem pluribus locis jam antiquitus inhaerere textui Aristotelico infra videbimus. — Quod de altero loco p. 1079al7. Trendelenburgius judicavit, comprobatum est et confirma­ tum Bekkeri editione, qui cum sic exhibuit και τούτου τό πρός τι και τούτο τον καθ'* αυτό. — De tertio denique loco, qui est in principio disputationis de ideis M , p. 1079a 2. καθ'’ έκαστον τε γάρ ομώνυμόν εΟτι και παρά τάς ουσίας, των τε άλλων εν εστιν επί πολλών illud videtur vere statuere, non esse post ά)1ων inserendum ών, ut exhibetur A, p. 990b7. Neque codicum auctoritate magnopere ea lectio

76 adjuvatur; nainquc ω ν in uno cod. AI» rcpcritur, Alexan­ drum autem, si ejus commentarium contuleris, modo ά λ­ λ ω ν ω ν ε ν , modo ά λ λ ω ν ά ε ν , modo ά λ λ ω ν ε ν legisse ex­ istimes. Confecta autem et absoluta nondum videri potest loci emendatio, nisi τ ε post τ ω ν expunxeris. — Sed etiam praeter hos restiint aliquot loci, de quibus paucis dicendum videtur. A c primum quidem M , 5. p. 1079bl5. A , 9. p. 991 a l 2·, quum utriusque loci scriptura in libris manuscriptis eadem sit, mirum in modum Bekkcrus modo se­ quitur modo negligit codicum auctoritatem. Sic enim ex­ hibetur locus libr. X III. π ά ν τ ω ν ό ε μάλιΟτα όιαπορηΟ ειεν ά ν τ ις τί π ο τ έ Σ υμ βά λλ οντα ι

τά

εϊόη η το ΐς

Ο θ η τώ ν η το ΐς γ ιγ ν ο μ ένο ις και [το ΐς] κινηΟεώς εο τιν ο ν τ ε μ ετα β ο λ ή ς μην ο ν ό ε

1)

ά ϊό ίο ις

τω ν α ϊ-

φ θ ειρ ό μ εν ο ι ς* ο ν τ ε γ ά ρ

ο ν ό ε μ ιά ς

α ϊτια

α ν τ ο ΐς .

άλλα

π ρ ο ς τη ν επιΟτήμην ο ν θ ε ν β ο η θ ε ΐ τ η ν τ ω ν ά λ λ ω ν .

ο ύ τ ε γ ά ρ ο ν ο ία εκείνα τ ο ύ τ ω ν (ε ν τ ο ύ ι ο ι ς γ ά ρ ά ν η ν \

οντ9

Tribus po­ tissimum rationibus Aristoteles docet, nihil omnino perti­ nere ideas ad res sensibiles, quod neque mutationem effi­ ciant, neque cognitionem rerum sensibilium adjuvent, ne­ que ad earum exsistentiam quidquam conferant. Hac igitur tres rationes, quarum argumenta paucis verbis inter­ positis Aristoteles significat, ita sunt particulis conjungen­ εις το είνα ι, μη ε ν ν π ά ρ χ ο ν τ α γ ε τ ο ΐς μετέχουΟιν.

dae, ut apte sibi respondeant. Itaque pro προς scribendum ο ν τ ε π ρ ο ς , pro ο ύ τ ε γά ρ — ο ν ό ε γά ρ , quem­ admodum Bekkerus primo libro invitis codicibus exhi­ buit. Aptius etiam illic parenthesis signa ita posuit, ut universa enunciatio ο ν ό ε γ ά ρ — ά ν η ν inserta esse censeatur. — Paullo post ea verba, quae nunc ipsuin attu­

1) Omittendus articulus, namque opponuntur sibi τα didia et τα γιγνόμενα και φθειρόμενα, cf. Alex. p. 571 a 18. — liekkerus in primo libro quum plurimi codd. articulum habeant, cum omittit, in tertio de­ cimo, quum duo cod. omittant, eundem retinet.

77 limus, Aristoteles Platonicos nihil aliud rjuain nugari dicit et metaphoris poeticis abuti, quod ideas quasi quaedam exemplaria esse statuant, quorum ad similitudinem res singulares factae sint, τί γ ά ρ έΰτι το ερ γ α ζό μ εν ο ν π ρ ο ς τ ά ς Ιδέα ς

ά π οβλ έπ ον;

εικ α ζό μ ενο ν ,

ώ ΰ ιε

εν δ έ χ ε τα ι

τε

και

γίγνεΰΟ α ι

ό τ ιο ν ν και μή

και ό ν τ ο ς Σ ω κ ρ ά το ν ς και μη δ ν τ ο ς γ έ ν ο ιτ ,

ά ν οιον Σ ω κ ρ ά τη ς. Ex ipso sententiae nexu et maxime ex exemplo quo rem illustrat, posse aliquem esse talem qua­ lis Socrates, sive sit ipse Socrates sive non sit, excidisse aliquid apparet in verbis superioribus ενδ έχ ετα ι — εικαζό­ μ εν ο v. Dici enim oportet: fieri potest ut aliquid s im ile sit alteri rei, licet non ad ejus similitudinem factum sit. Quod ipsum quum legatur libro primo ό μ ο ι ο ν δ τ ι ο ν v Λ , 9. p. 991 a24, et quum ό μ ο ιο ν propter similitudinem proximi vocabuli facile obliterari potuerit, non dubitabi­ mus ό μ οιο ν illinc buc etiam transferre. Pro olov libro primo p. 991 a26. legitur οϊόςπ ερ , aptius profecto, et haud scio an hoc loco οϊος certe restituendum sit. — Jam vero bis verbis Aristoteles pergit ο μ οίω ς δ έ δ η λ ο ν ό τι κ α ν ειη ο Σ ω κ ρ ά τη ς

ά ΐδ ι ο ς ,

εΰ τα ι

τε

πλείω π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α

του

αυτόν,

ώ ΰ τε καί είδη, οίίον τ ο υ ά ν θ ρ ω π ο ν το ζω ο ν καί το δ ίπ ο ν ν , ά μ α δ ε καί α υ τ ο ά ν ϋ ρ ω π ο ς . Dedimus haec verba sicuti libr. X III. exhibentur p. 1079b30. (Er. 209, 9.)? primi libri scriptura p. 991 a2G, si omittimus articulum illic ante α ν τ ο ά ν ΰ ρ ω π ο ς positum, eo praecipue differt, quod pro κ α ν είη scriptum est κ α ν εϊ η ν. Sed utram lectionem al­ teri praetuleris, nullo modo inveniri poterit, quomodo pri­ ora verba ο μ οίω ς — ά ΐδ ιο ς et posteriora εΰ τα ι — α υ τ ο ά ν& ρ ω π ο ς inter se cohaereant. Nam plura exemplaria ejusdem rei statuere idearum auctores eo adiguntur, quod notiones universales tamquam res singulares absolute ac per se esse censent, neque vero quod iis aeternitatem tri­ buunt. Exemplarium ejusdem rei multitudo nihil omnino pertiuet ad idearum aeternitatem, neque magis verba ε ΰ τ α ι

78 ad ο μ ο ίω ς ita referri possunt, ut una enunciatione contineantur. Distinguendum puncto maximo ante edxca, et verba ο μ ο ίω ς δ έ δη λ ο ν ό τ ι κ α ν εϊ η ν 6 Σ ω κ ρ ά τη ς ά ίδ ι ο ς cum superiore enunciatione conjungenda; tum praeferen­ dam esse lectionem libri primi el η ν , ab altera lectione una tantum literula discrepantem, legenti facile apparebit; quamquam haud scio an genuinum fuerit id quod neutro loco integrum servatum est ε ϊ ε ι η . Inde hunc in modum enunciatio conformanda videtur: εν δ έχ ετα ι τε και είνα ι και τ ε χτλ.

γ ίγ ν ε ϋ ΰ α ι δ μ οιο ν ό τ ιο ϋ ν και μη εϊκ α ζόμ ενον, ώ ΰ τε καί ό ν τ ο ς Σ ω κ ρ ά το ν ς καί μή ό ν τ ο ς γ έ ν ο ιτ ’ ά ν οΐος Σ ω κ ρ ά τη ς , ο μ οίω ς δ έ δη λ ον ό τ ι κ α ν εϊ εϊη ό Σ ω κ ρ ά τη ς ά ίδ ιο ς. Quorum baec fere est sen­ tentia: si qua res alteri rei similis est, propterea nondum est censenda ad ejus similitudinem facta esse, nisi exsti­ terit, qui eam respiciens ad alteram tamquam ad exemplar effinxerit. Vcluti si Theaetetus similis est Socrati, non censendus est propterea ad similitudinem Socratis confor­ matus esse. Eadem vero ratio est, si statuantur ideae tamquam res aeternae, veluti Socrates aeternus; licet enim res sensibiles iis similes sint, non consequitur inde, ut illae harum caussae sint. — Distinctio quam praecepi peti po­ terat e commentariis Alexandri, qui hunc locum apte inter­ pretatur p. 5 74b4— 13, et manifesto enunciationem εΰ τα ι τε a superioribus distinctione maxima sejungit; satis enim amplam disputationem inter horum et illorum verborum

interpretationem interponit p. 574bl4— 575a32. Ex eodem commentario Alexandri confirmari videtur lectio codicum tantum non omnium εν δ έχ ετα ι γ ά ρ καί γ ίγ ν ε σ θ α ι, cui miror Bekherum lectionem unius codicis A b praetulisse εν δ έχ ετα ι τ ε , quum particulam caussalein ratiocinandi nexui multo aptiorem esse appareat. Cf. Alex. p. 574b5. — Sed licet mutata distinguendi ratione aliquid lucis huic loco me attulisse confidam, non dixerim tamen cum omni dubita­ tione exemptum esse. Quorsum enim spectare dicamus

79 proximum cnunciatum, quod a superiore puncto distinximus: ί'αται τ ε πλείω π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α το υ α ν τ ο ν , ώ ο τ ε χαϊ είδη , ο ϊο ν τ ο ν ά ν θ ρ ω π ο ν το ζώ ο ν χαϊ το δ ίπ ο ν ν , θρ ω π ος.

ετι ον

άμα

δε

χαϊ α ν τ ο ά ν -

μ ό ν ο ν τ ω ν α ϊο θ η τ ώ ν π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α τ α είδη,

γέ ν ο υ ς 1 2) ε ι δ ώ ν Μ., ρ. 1079b31— 34, Λ, ρ. 991 a 27— 31. Nimirum hoc demonstrare Aristoteles instituit, ad generationem et ad exsistentiam rerum sensibi­ lium ideas nihil pertinere; quod autem plura ejusdem rei exemplaria atque ipsarum etiam idearum ideas e Platonico­ rum sententia ponendas esse docet, id quum omnino ad idea­ rum doctrinam examinandam referatur, ad hanc tamen propositionem nihil facere potest. Quare suspicor per­ peram haec verba aliunde intrusa e sse, quam quidem sententiam id videtur confirmare, quod Alexander tradit p. 575a40. „ ε ο τ α ι — είδη** α ν τ η η λέ'ξις έω ς τ ο ΰ ετι δ ό ξε ιε ν ά ν α δ ύ ν α τ ο ν είνα ι ε ν τιΰ ιν ου φ έρ ετα ι * δ ιό ο υ δ έ ύ π ε μ νη μ α τία α ντο α ν τ η ν . Nec tamen quidquam pro certo con­ αλ λ ά

χαϊ α υ τ ώ ν ι ) ,

οΐον

το

γένος

τω ν

ώς

ώ ΰ τε το α υ τ ό έ’α ται π α ρ ά δ ε ιγ μ α χαϊ εϊχώ ν.

tendere ausim. Singulari quadam ratione longeque diversa ab iis par­ tibus, de quibus nunc disputavimus, compositus est unde­ cimus metapbysicorum liber /i", ut non mireris hoc potissi­ mum in libro aestimando et dijudicando eos in diversa

1) των idtüjv add. lib. A. 2) Pro το γένος των ως γένους ιϊόων primo in libro scriptum est το γένος ως γένος ιΜών. Illud quum ad intelligendum facilius sit inde etiam majorem arbitror fidem accipere, quod idem Alexander in textu primi libri habuisse videtur, quum scribat το γαρ γένος τ ω ν α ύ τ ο ΰ s iά ώ ν ϊσται παράΰπγμα ρ. 575b28., praeterea cf. Met. Z, 12. p. 1038a5. ft ovv το γένος απλώς μή έΰτι παρα τα ώ ς γ έ ν ο υ ς εϊΰη. I, 7. ρ. 1057b7. τα Ιναντία ftchy ώ ς γ έ ν ο υ ς . /, 8. ρ. 105Sa22. τ ω ν ώ ς γ έ ν ο υ ς ιΐά ώ ν. Μ., 9. ρ. 1085 a24. οπιρ έπΐ των ιιό'ών τ ω ν ώ ς γ έ ν ο υ ς συμβαίνω άιαπορίϊν. Additis his verbis ώς γένους Aristoteles distinxisse videtur ιϊΰος, ubi s p e c ie m tamquam partem generis significat, ab id e a sensu Pla­ tonico.

so prorsus aluisse, qui cic totius operis origine ct compositione sententias protulerunt. Etenim priora capita libri / i , 1— S. p. 1005 a 25. et rerum tractatarum natura et ordine et ratiociuandi modo in universum consentiunt cum libris B, Γ , E , ita tamen ut dubium videatur, utrum excerpta ex bis libris dicas, an easdem res ab eodem scriptore illic uberius, bic brevius ct concisius tractatas, quamquam boc quidem longe est probabilius. Sed posterior pars libri /v , a p. 1005a27. usque ad finem p. 10G9al4. manifesto trans­ latus est e libris physicis; quare in iis commentariis, qui Alexandro adsignantur, baec adnotata videmus adp. 10G5a27. μέχρι, δη τ ω ν ε ν τ α ύ θ α ή μ ΐν εξη γη τέ ο ν τ ά το υ π α ρ ό ν τ ο ς β ιβ λ ίο υ * τά

όέ

από

Ουμβεβηχός"

τον

„ τύχη

δ έ εΰ τιν ό τ α ν τι τ ο ύ τ ω ν γένη τα ι κ α τά

εω ς τ ο υ τέλ ους τ ά α υ τ ά εΰ τιν

άπαραλλάκτως

τ ο ΐς ε ν τη Φ νΰική έΛκροάΰει λεγομ ένοις, και δ ε ι τ ο ύ τ ω ν την σ α φ ή ­

Neque vero eodem modo consentit posterior pars libri undecimi cum physicis, quo eos locos inter se concinere vidimus, quos an­ tea comparavimus; nam verba quidem, quae in undecimo νε ια ν εκ τ ω ν εις εκείνα υ π ο μ ν η μ ά τ ω ν π ορίζεΰ& αι,

libro metaph. exhibentur, eadem vel prope eadem in pby­ sicis reperiuntur, sed bine illuc ita sunt translata, ut omit­ tatur quidquid salvo omnino sensu deesse possit, licet du­ rior exsistat oratio, omittantur saepissime eae particulae, quae orationi conjungendae et distinguendae inserviunt, omittantur etiam saepius rerum rationes et argumenta, unice summa rei retenta. Qua quidem ratione quantum effectum sit ad disputationem in brevius contrahendam, quamquam haud pariter brevitati studuit quicunque hanc epitomen confecit, vel ex ipsis utriusque libri paginis comparatis aliquantum cognosci poterit. De casu 3Ict. /iT, p. 1005a 2 7 — b 1, Phys. II, 5. p. 1 9 7 a 5 — 27. et Met. p. 1005 b l — 4, Phys. II, G. p. 198 a 5 — 13; de potentia et actu Met. p. 10G5b5— p. 10GGa34, Phys. III, 1— 3 , p . 200a2G— 202a21; de infinito Met. p. 10GGa35— 10G7a33,

81 Pliys. III, 4. 5. p. 204a3 — 20GaS. ct Met. p. 1 0 G 7a33-37, Pliys. III, 7. p. 207b21— 25; de mutatione Met. p. 1007 b l — 10081)25, Pliys. V, 1. 2. p. 224a21— 22GblG; definitiones notionum άμα, εξής, μεταξύ, συνεχές Met. p. 10GS b2G — p. 10G9al4, Pliys. Y , 3. p. 22GbIS — p. 2 2 7 a 3 l. Quae (juum ita sint nemo in animum inducere potest phy­ sicorum locis significatis ita uti, ut.si quid in iis aptius ct accuratius expositum sit, difficilius vero et obscurius in metaphysicis, haec ex illis corr%ere et utrumque exae­ quare suscipiat. Attamen sienti explicatio posterioris par­ tis libri K petemla est c physicis, ita ubi manifesta cer­ nitur corruptela, e physicis, unde ea translata esse apparet, certissimam repetere poterimus medelam. Et hac quidem ratione videamus si quid nobis contigerit ad emendandum textum libri K conferre. K, 10. p. 10GGb2. (Br. 232, 5.) Investigatur natura infiniti, του απείρου. χωριστόν μεν όή αυτό τι όν, αισθητόν ό' ουχ οΐόν τ* είναι. Num infinitum sensu percipi possit (αισθητόν), omnino non quaeritur, sed num absolute per sc exsistere censendum sit necne. Itaque si unice hujus loci nexum spectaveris, praeferenda videbitur lectio cod. E\ qui αισθητόν ό ’ omittit; sed aliam emendandi viam monstrat locus e physicis p. 204 a 8. χωριστόν μεν ουν είναι τό άπει­ ρον τω ν α ϊσ & η τώ ν, αυτό τι όν άπειρον, ουχ οϊόν τε. Inde illic pro αισθητόν ö ’ scribendum erit τ ω ν α ισ θ η τ ώ ν . K, 10. p. 10GGb30. (Br. 233, 0.) Infinitum non posse esse corpus compositum, δει γάρ ϊσάζειν τάναντία και μη είναι εν αυτών άπειρον* εϊ γάρ ό π ω ΰ ο ϋ ν λείπεται ή Πάτε­ ρου σώματος όυναμις, (f ΰαρήσεται υπό του απείρου τό πεπε­ ρασμένου. Pro όπωσουν cod. 2£, cui haud immerito magnam tribueris auctoritatem, habet ότωονν, quod dubito num ex όπωσοΰν negligentia corruptum sit. Quum enim non iil quaeratur, q u o m o d o vel qua r a t io n e alterum ele­ mentum superetur, sed qu o vel q u a n to inferius sit, multo

Uuiiitz, observ. in Arist.

||

S2 est aptius δ τ ω ο ν ν quam δ π ω σ ο ύ ν , nisi potius ipsa lectio physicorum recipienda est, ό π ο σ ω ο ύ ν Phys. 20 4 h 15, cpiae quam facile potuerit iu δ π ω σ ο ύ ν depravari vel inde appa­ ret, quod in physicis major pars codicum exhibet δ π ω σ ο ύ ν . — Ejusdem infiniti natura ut accuratius perspiciatur, neque simplex illud esse, neque exsistere praeter prima rerum elementa demonstrat. A, 10. p. 10G7al. (Br. 233, 18.) ο ν δ ε t v öl· καί α π λ ο ύ v εν δ έ χ ε τα ι τό ά π ε ιρ ο ν είνα ι σώ μ α , ο ν θ ' ω ς λέγοναί τινες, π α ρ ά τ ά στοιχ εία ε ξ ο ν γε ν ν ώ ΰ ι τ α ύ τ α εσ τι γ ά ρ τό το ιο ύ το

σ ώ μ α π α ρ ά τ ά στοιχ εία '

ω ν εστί και δ ια λ ύ ετα ι εις τ α ν τ α ,

( ονκ

ά π α ν τα γάρ ε ξ

ο ν (μαίνεται δ ε τ ο ν το π ε ρ ί

τ ά α π λ ά σ ώ μ α τ α ), ο ν δ ε π ν ρ οι>δ* άλλο τι τ ω ν σ το ιχ είω ν ο ν -

Pro π ερί τ ά α π λ ά in cod. A b est π α ρ ά , quod non dubito quin praeferendum sit. Ita enim philosophus ar­ gumentatur. Sunt qui p r a e t e r prima rerum elementa

θέν.

naturam infiniti ponant, ut ex qua procreent elementa. At non est infinitum p r a e t e r elementa. Quum enim omnia, ex quibus composita sunt, in eadem vicissim dissolvantur, apparere oporteret infinitum illud, quo redeant illa rerum elementa. At nihil apparet, nihil experientia cognoscitur p r a e t e r elementa. — Commendatur autem et comproba­ tur lectio cod. A b eo physicorum loco, unde haec excerpta sunt p. 204b 33· ά π α ν τ α γ ά ρ ε ξ ο ν ε σ τ ί, καί δ ια λ ύ ετ α ι εις το ύ τ ο , ώ σ τε η ν ά ν ε ν τ α ύ θ α καί ν δ ω ρ Κ,

*

παρά

αέρα

καί π ν ρ

καί γην

(μαίνεται δ ’ ο ν δ έ ν .

10. ρ. 1067aS. (Br. 233, 27.) xcci ό α ν τ ό ς τ ό π ο ς Sive totum sive partem scriptor significare voluit, deest alterum comparationis mem­

δ λ ο ν καί μ ο ρ ίο ν , ο ΐο ν γ η ς .

per

γη

brum.

Conferenti phys. p. 2 05al2. apparet excidisse κ α ί , ut sit δ λ ο ν καί μ ο ρ ίο ν , οϊον γ η ς καί β ώ λ ο ν μ ι ά ς . Cf. Met. p. 1067all. ο ϊο ν εϊ β ώ λ ο ς εϊη, unde vel conjectando aliquis ad hanc emendationem pervenire possit.

βώλον

K, πρώ τον*

μιας

11. p. 1067 b 8. (Br. 235, 7.) εσ τι

δέ

τι

. τό

κ ινο νμ ε νο ν

εΰ τι

δέ

τι

το κ ινο ύ ν

ε ν τ ιν ι χρόνο) καί εις

ο.

83 Apparet non posse conjungi εν τινι χρόνω cmn εξ ον και εις δ ita nt coordinata sint, sed dicendum fuisse και εκ τίνος και εις τι. Itaque ad veritatem propius accedunt codd. Ε Ί \ qui pro εν τινι exhibent ετι εν ω. Sed genuina lectio re­ petenda est e physicis V , 1. p. 224a34. εστι δε τι τό κινονμενον, ε τ ι εν ω, ο χ ρ ό ν ο ς , και παρά ταϋτα εξ ου καϊ εις δ. Inde restituendum in mctaphysicis — το κινούμενον, ε τ ι εν ω, ό χ ρ ό ν ο ς , και εξ ον και εις ο. Κ, 12. ρ. 106Sb23. (Br. 238, 18.) Enumeratur quot modis aliquid dicatur immobile, ποσαχώς λέγεται ακίνητον* τό δε ακίνητον τό τε δλως αδύνατον κινηΟηναι και τό μόλις εν χρόνω πολ)** η βραδέως άρχόμενον, και τό π ε φ ν κ ό ς μ ε ν κι ν ε ΐ σ &α ι , μη δ ν ν ά μ ε ν ο ν δέ δτε πέφνκε και ον και ώς. Prorsus absurdum est si quid dicatur πεφνκός μεν κινεΐσΟαι, μη δννάμενον δέ κινεΐσ&αι; nam πεφνκός κινείσέλαι nihil aliud est quam τη φύσει δννάμενον κινεΐσΰαι. Ut igitur sensus aptus restituatur conjecerit quispiam πεφνκός μέν κινεΐσ&αι, μη κινούμενον δέ, neque id improbabile. Sed quod inulto est verisimilius et corruptelae originem facilius explicat, petendum e physicis V , 2 . p. 22Gb 13. τό πεφνκός μέν κινεΐσΰαι και δ ν ν ά μ ε ν ο ν , μη κ ι ν ο ύ μ ε ν ο ν δέ. Κ, 12. p. 10GSb29. (Br. 238, 25.) μεταξύ (Ρ εϊς δ πέ­ φνκε πρότερον άφικνεΐσΌαι τό μεταβάλλον η εις δ έσχατον μεταβάλλει κατά φύσιν τό συνεχώς μετάβάλλον. Ultima vo­ cabula συνεχώς μεταβάλλον non possunt subjecti locum ob­ tinere, sed definiendo accuratius subjecto inserviunt: inter­ medium illud est, ad quod id quod mutatur, siquidem con­ tinuo mutatur, prius pervenit quam ad ultimum mutationis finem (η εις δ έσχατον μεταβάλλει). Praeferenda igitur lectio codd. JET,', qui articulum ante συνεχώς omittunt, consentien­ tes cum physicis V , 3. p. 226b25, ubi nulla omnino lectio­ nis discrepantia exhibetur κατά φύσιν συνεχώς μεταβάλλον.

84

IV . Veteres Aristotelis commentatores quantum ail intclligcndos cxplicandosque philosophi libros valeant, neminem fugit qui in ejus philosophia cognoscenda studium et ope­ ram posuerit.

Licet enim neque explicationem neque ju ­

dicium eorum ubique probaveris et saepe disserendi ver­ bositate fatigeris, adeo tamen in universam Aristotelis cogitandi disputandique rationem sese insinuaverunt, et interdum iis etiam libris uti potuerunt, qui ad nostram aetatem non pervenerunt, ut vix meliores duces ad con­ trahendam cum Aristotele familiaritatem invenias.

Sum­

mam igitur gratiam omnium eorum, qui in investiganda Graecorum philosophia versantur,

B r a n d i s ilis

meritus

est, quod recepta in se altera parte edendi Aristotelis collectis quotquot ubique reperiri poterant veteres in A ri­ stotelem commentarii et multa nunc primum evulgavit, quae adhuc in libris manuscriptis latebant, et quae nota erant denuo edendo et gravissima quaeque excerpendo fa­ ciliora aditu et usu fructuosiora reddidit. Sed quum prae­ clarissime editores collocandam in Aristotele operam, quae unius hominis vires ingeniumque superaret, ita inter se partiti esse videantur, ut alter acumine et sagacitate in excutiendis conferendis aestimandis libris manuscriptis, alter doctrinae copia et singulari Graecae philosophiae scientia in colligendis excerpcudisquc sclioiiis usus, suam uterque partem ad restituendum nostra aetate studium Ari­ stotelis conferrent: ilhul tamen magnopere dolcas, quod quae scorsim uterque eruit ita conferre et conjungere omise­ runt, ut e sclioiiis et commentariis veterum aliquis etiam ad emendandum textum Aristotelis fructus redundaret* Ciuautum cniin vel in dijudicandis diversis codicum lectio­ nibus, vel in restituenda invitis etiam codicibus genuina

S5 scriptoris manu veteribus commentatoribus tribuendum sit, ut (jui et aetate vetustissimos nostros codices et cura dili­ gentiaque librarios superent, quum per se probabile est, tum luculenter exposuit Trcndelcnburgius in praefatione ad Arist. de an. p. V. sqq. Hae ratione ducti in iis emen­ dationibus, quas adhuc proposuimus, etsi aliunde petitae et inventae essent, commentatores consulere numquam omisimus, nec solum eas lectiones, quas in codicibus se invenisse distincte dicunt, sed etiam quas eos respicere ex ipsis commentariis intclligeretur, religiose ubique adnotavimus. ') Reliquos locos, quorum emendatio vel petenda unice e commentatoribus, vel inde maxime commendanda videatur, jam ex ordine librorum persequamur. A ,

9. p. 993a 5. (Br. 34, 17.)

τις, ώ σ π ερ καί π ερ ί ε ν ία ς σ ν λ λ α β ά ς'

σ'

τον

καί μ καί α φ α σ ίν

ε ίν α ι,

οί

ά μ φ ισβη τή σειε γ ά ρ οί μ ε ν

όε

γ ά ρ το

τ ιν ε ς ετερ ο ν

σμα

άν ix

φ θόγγον

φ α σ ίν είνα ι καί ο ν θ έ ν α ι ώ ν γν ω ρ ίμ ω ν .

buit ώς

ζα

pro

σμα,

α μ φ ισ β η τείτα ι

ό ιά τ ο ν ζ καί α

Alexander unice ha­ eamque lectionem a])tissime explicat

π ερί

τη ς

ζα

συλλα βή ς

καί περ ί τ ω ν α ρ χ ώ ν ά μ φ ισβή τη σις α ν είη. ό ιά ό ν ο π ά λ α ι έκ α σ το ν α υ τ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν , τώ ν

σ τοιχ είω ν

π ότερον

αυτή ν

όεΐ

γρ ά φ ε ιν ή ό ιά τ ο ν σ καί ö καί α , ο ν τ ω όή εγ ρ ά φ ετο ό ε τ α ν τ α ό ιό

καί ό ιπ λ ά σ ια

τ α ν τ α εκ α λείτο , καί το μ ε ν ζ ό ιά τ ώ ν σ ό κτλ.

Eandem lectionem ab Asclepio explicari apertum est, quamquam in ipsa explicatione falso σ μ α scriptum est pro1 1) Commentatorum veterum interpretatione his potissimum in locis emendandis usi sumus: A, 9. p. 991 b 30 ; a, 1. p. 9 9 3 b l; B, 1. p. 995 1)27, 2. p. 997a7, 3. p. 99Sl>3, 5. p. 1001 aJ3, 5. p. 1002a21, (i. p. 1002 b 3 3 ; Γ, 4. p. 100Gb29, 1007aG, lOOSal; J, 2. p. 1013a29, 1013b9, 1013 b 3 l, 1014a 11, 1014a 19, 4. p. 1014blS, 12. p. 1019a35, 10l9bG, 2S. |). 1024 bä ; 2Γ, 4. p. 1030 a 31, G. p. 1031 b 27, 10. p. 1035 blG, 11. p. 103G b 3 ; 11, 3. p. 1043b8, 4. p. 1044b 8·, Θ, 3. p. 1047a24, 10. p. 1051 b9; K, 2. p. 10G0b4; A, 3. p. 1070b3, 5. p. 1071 a20, G. p. 1071 b 13; M, 2. p. 107Gb32, 5. p. 1079bl5, 1079b30, 7. p. 1081 a29, I081b23, 8. p. 1084 b l ; N, 5. p. 1092b7.

86 σδα sive ζα ρ. 5S7a5. I “ scholio Alexandri, quod Brand, e cod. Laurent, excerpsit, p. 5S6. not. memoratur altera lectio σμα, sed nt minus apta rejicitur: ώσπερ αμφισβητεί­ ται περί της ζα συλλαβής πάτερου διά του ζ γράφεται (δ ') έτερον φθόγγον εϊπεν) η διά τον σ και δ. τινά γάρ των βι­ βλίων αντί τον ζα σμα έχει γεγραμμένον, καλλιών δε η διά τον ζα γραφή. — Restituendum igitur ζα, quod praeferen­ dum esse jam Brandisius in edit. not. erit, significaverat. Γ, 4. p. 100Sal7. (Br. 73 5 2S.) Disputans adversus eos, qui quum principium contradictionis agnoscere recu­ sent omnia commisceant et fluxa reddant, Aristoteles id maxime evincere studet, ut eos stabile aliquid ac firmum concedere cogat. Itaque praeter alia sic argumentatur: εϊ περί πάσας (sc. φάσεις καί αντιφάσεις όντως εχει, ώστε είναι καί λευκόν καί ον λευκόν) — ήτοι καθ'* δσων το φήσαι καί το άποφήσαι καί καθ' δσων άποφήσαι καί φήσαι, ή κατά μεν ών φήσαι καί άποφήσαι, καθ' δσων δε άποφήσαι ον πάντων φήσαι. καί εϊ μεν όντως, είη αν τι παγίως ουκ δν, καί αυτή βεβαία δόξα* καί εϊ το μή είναι, βέβαιόν τι καί γνώριμον* γνωριμωτέρα γάρ αν είη ή φάσις ή άντικειμένη. Extrema verba Ilcngstenbergius ver­ tit: wenn aber das Nichtseyn ist, so giebt es ein sicheres und erkennbares, da die Bejahung noch erkennbarer sein muss als die Verneinung. A c verba quidem ipsa recte expressit, sententia autem, quae inde efficitur, manifesto falsa est. Primum enim priore parte enunciati καί εϊ τό μή — γνώριμον idem esset dictum atque iis verbis, quae proxime antecedunt εϊ μεν ούτως — δόξα; deinde quod adjicitur γνωριμωτέρα γάρ κτλ. prorsus est absurdum, neque enim propterca n e g a t io firma ac certa esse potest, quia certior et ad intelligendum aptior est a f f ir m a t i o . A t ap­ paret ita ratiocinari Aristotelem, ut quum negationem firmam esse concessum sit, firmiorem etiam affirmationem1 1) Sic scribendum videtur pro η, quod est apud firand.

87 esse collidat, sicuti paullo ante similiter argumentatur: όέ

μη

υπ ά ρχ ει

η κ α τ ά φ α ϋ ις ,

η γε

ά π ό φ α ΰ ις

υ π ά ρξει

ει

κτλ»

ρ. 10071»34. LIanc autem sententiam, quam Lis verbis inesse oportet, habebimus aut ante β έ β α ιό ν τι καί γν ώ ρ ι­ μ ο ν inserto και το είνα ι, quod propter similitudinem omitti facile potuerit, aut omissa particula γ ά ρ post γνω ρ ιμ ω τέρ α , ut a γ ν ω ρ ιμ ω τέρ α ordiatur apodosis. Et baue quidem ra­ tionem ut praeferamus et eo movemur, quod optativum cum particula civ frequentissime Aristoteles usurpat ubi quid ex aliorum placitis colligit (cf. p. 02.), et quod ita codicum et scholiorum auctoritati obtemperamus. Nam praeter unum cod. A 1* omnes particulam γά ρ omittunt, ne­ que Alexandrum eam in textu habuisse inde apparet, quod interpretatur ει το μη είνα ι και η ά π ό φ α ΰ ις β έ β α ιό ν τι και γν ώ ρ ιμ ο ν και κ α τα λ η π τό ν ,

γνώριμο) τέρα

άν

ε ϊ η η ά ν τικ ει-

ρ. 003 b 20. Scribendum igitur, sicut i ante liraud. et Bekk, in editio­ nibus exhibebatur, και ει τό μη είνα ι β έ β α ιό ν τι και γνο )ρ ιμ ο ν , γνο)ριμω τέρα ά ν εϊη η ιράαις η ά ντικ ειμ ένη , quod recte expressit liessarion: (/uodsi ipsum non esse certum ijuid et notum est, notior erit opposita a ffirm atio.

μένη φ ά ύ ις τη άποφ άιϊει, τ ο ν ι έ ΰ ι ι ν η κ α τά φ α ΰ ις.

In eadem argumentatione, qua copiose et subtiliter contra adversarios principii contradictionis disputat, in­ dignabundus denique Aristoteles haec dicit Γ, 4. p. lOOSbll. (Br. 75, 3·) όέ μηΟ'έν υ π ο λ α μ β ά ν ει (sc. is, qui negaverit principium illud certissimum) ά λ λ * ο μ οίω ς ο ϊετα ι και ονκ οϊετα ι, τί ά ν ό ια φ ερ ό ν τω ς εχοι τ ω ν π ε φ ν κ ό τ ω ν . Et Bessaliou et Hengstenbergius πειρυκότα intellexerunt de plautis, nec sane alia de re hoc loco cogitari potest. Sed π ε φ υ κός apud Aristotelem ubique, quod sciam, significat id quod natura qualitatem quandam et vim habet, non plantam. Alexander si in textu habuisset τ ω ν π εφ υ χ ό τω ν, non omi­ sisset adnotare, quae est ejus in explicando diligentia, alia vi id vocabulum hoc loco usurpari, ac plerumque.

SS Sctl nulla ejusmodi mentione facta simpliciter locum liis verbis interpretatur: εϊ γ ο ύ ν μ η δ έν τ ω ν δ ν τ ω ν εχ ειν π ω ς υ π ο λ α μ β ά νει,

άλλ*

ο μ ο ίω ς

ο ϊετα ί

λ α μ β ά ν ει καί ο ν χ υ π ο λ α μ β ά ν ε ι δ έ ν ά ν δ ια φ έρ ο ι

φυτού

τ ε και ο νκ ο ϊετα ι και υ π ο ­

π ερ ί

(η. f.

έκ ά α το ν,

δ τ ο ιο ύ τ ο ς

ον-

φ υ τ ώ ν ) , ά π ε ρ ο υ δ έ δ λ ω ς εχει

ρ. 665blli.; eodem vo­ bis deinde in ejusdem rei explicatione uti­

τ η ν ύπ ο λη π νικ ή ν δ ν ν α μ ι ν τη ς ψ υ χ ή ς,

cabulo

φ υτού

tur p. GGGa2.

φυτού

γάρ

καί

τούτο

κ α ί ο νκ

άνΰρώ που ή

aO. άλλ’ ώ ς φ ν τ ο ΐ ς ζη ν. Inde veri est si­ millimum ab Aristotele scriptum fuisse τί ά ν δ ια φ ε ρ ό ν τ ω ς εχοι τ ω ν φ υ τ ώ ν vel τ ώ ν γ ε φ υ τ ώ ν . Quid quod ipsum Aristotelem emendationis nostrae testem adbibere possu­ ζώ ο υ λογικού.

mus; etenim de eadem re paullo ante p. 1006a 14. scribit ό μ ο ιο ς γ ά ρ φ υ τ ώ

δ τ ο ιο ύ τ ο ς ή τ ο ιο ύ τ ο ς ήδη.

Ubi exposuit, quantopere ii errent, qui principio con­ tradictionis repugnare susceperint, caussam etiam ac ra­ tionem quaerit, qua in eum errorem delapsi sint; nimirum eos philosophos, qui illam sententiam amplexi sint, unice res sensibiles et mutationi obnoxias spectasse, quae sane, quum mutentur, cum aliqua veri specie neque esse ne­ que non esse dici possint, η μ είς δ έ καί π ρ ο ς τ ο ύ τ ο ν τ ο ν λ ό γ ο ν ερ ο ύ μ ε ν ό τι το μ εν μ ε τα β ά λ λ ο ν ν τ ε μ ετα β ά λ λ ει εχει τ ιν ά α ν ι ο ϊ ς άλη&ή λ ό γο ν μή οϊεύΟ αι είνα ι, βητήΰιμον*

τό

τε

γάρ

κ α ίιο ι

εΰ τι γε ά μ φ ιο 1-

ά π ο β ά λ λ ο ν εχει τ ι τ ο ύ α π ο β α λ λ ό μ ε νο υ ,

ήδη α νά γκ η τ ι είνα ι. Γ , 5. ρ. 1010 a 18. (Br. 79, 15.) Quum bis verbis ipsa mutatio describatur, ubi necdum altera rei natura prorsus evannit, quam antea habebat, neque altera jam perfecta est, ad quam transit, aegre careas in priore cnunciati membro ca particula, quae particulae ή δ η in altero membro respondeat, ita qui­ dem ut scribendum censeas εχει τ ι ε τ ι τ ο ύ α π ο β α λ λ ό μ ε ν ο υ . Atque hanc particulam ε τ ι , quae propter similitudinem

καί τ ο ν γιγ ν ο μ έν ο υ

proximae voculae facillime a librariis omitti poterat, ab Aristotele adjectam fuisse, Alexandri interpretatione pro-

S9 bari videtur: καί γάρ τό άποβ άλλον τι εχει τον αποβαλλό­ μενου τι ε τ ϊ άποβεβληκει γάρ άν αυτό και ονκ άποβ άλλον ε τ ι ην. ρ. 070 b 35. J, 7. ρ. 1017a 32. 35. (Br. 99, 7. 11.) Exponitur quot modis usurpetur notio τον είναι et praeter alios is affertur, qui ad significandam veritatem pertinet, ubi verbum esse conjungendo cum subjecto praedicato inservit, ετι το είναι Σημαίνει και το έστιν δτι αληθές, το δε μη είναι δτι ονκ άληέθες αλλά ψευδός, ομοίως επί καταιράσεως καί άποηάσεως, οϊον δτι εστι Σωκράτης μουσικός, δτι άλη&ές τούτο, η δτι εστι Σωκρά­ της ον λευκός, δτι αληθές' το ό ’ ονκ εΟιιν η διάμετρος ασύμμετρος, δτι ψευδός. Primum ομοίως επί κτλ. non posse a superio­ ribus graviore interpunctione distingui, sed in unam enunciationem baec esse conjungenda, vel inde manifestum est, quod nulla omnino particula, veluti δε, ad ομοίως adjecta est. A c sententiae nexus mullo exsistit aptior, si comma ante ομοίως posueris. Hoc enim dicit Aristoteles: st1ti signifi­ cat aliquid esse verum, ονκ εστι aliquid esse falsum, sive praedicatum, quod ad subjectum refertur, affirmativum est, sive negativum. Jam utriusque et affirmativi et negativi praedicati exemplum affert, ita quidem ut in utroque copula έστι veritatem significet, εστι Σ. μ ο υ σ ι κ ό ς , εστι Σ. ου λ ε υ ­ κός. Vere rem explicat Alexander, quem commate tan­ tum distinxisse ante ομοίως apertum est: ετι, ιρησί, σημαί­ νει το εστι καί το είναι καί το δν το άληέθές, το δε μη είναι καί τό μη δν ψευδός9 το μεν γάρ άληέλες είναι τε καί δν ιραμεν, τό δε ψευδός μη είναι τε καί μη ον, ομοίως έν τε καταφάσει καί άποφάσει, τοντέστιν εάν τε καταφατικώς τίνος κατηγορηθ'ΐ\ άν τε άποφατικώς κτλ. ρ. 701 a 5. — Proximis verbis Aristoteles exemplum affert, quo illustretur, per negativam copulam ονκ εστι . significari aliquid tamquam falsum, τό δ ’ ονκ έστιν η διάμετρος ασύμμετρος, δτι ψεύδος. At ut recte se habeat hoc exemplum non u n iv e r s a m enunciationcin falsam esse oportet, quae quidem est hujus

90 enunciationis ratio ut nunc legitur, sed ea m p a rte m enunciationis, cui negativa copula ο ΰ ζ ε σ τ ιν adjicitur. Ita­ que ex ipsa sententiae ratione apparet pro α σ ύ μ μ ε τ ρ ο ς scribendum esse σ ύ μ μ ε τ ρ ο ς : το δ 9 ουκ ε σ τ ιν ή δ ιά μ ε τρ ο ς σ ύ μ μ ε τ ρ ο ς , δ τ ι ψ ε υ δ ό ς , 1ι. e. si quis dicit lineam diagona­ lem quadrati non esse rationalem ad latus quadrati, signi­ ficat eum falli, qui rationalem esse (ή δ ιά μ ε τρ ο ς σ ύ μ μ ετρ ο ς) opinetur. Ilanc interpretationem praecepit Alexander: το δε ψ ε ύ δ ο ς ε ν τη ά π ο φ ά σ ει, ώ ς δ ί α ν είπη τι α ν τ η δ έ τη ς νλ ης,

Inde apparet ϋλη per appositionem, quam dicunt gramma­ tici, adjectum esse ad νπ ο κ ειμ ένω . — Neque extrema hu­ jus loci verba omnino sana esse arbitror. Quod si quis sententiarum seriem attente persecutus eos locos in me­ moriam revocaverit, quorum uberiores quaestiones Aristo­ teles jam breviter complectitur, non hoc exspectabit dici i in iis rebus, quae conjunctam habeant cum forma mate­ riam non esse unum et idem notionem rei et ipsam rem, neque per accidens idem, sed potius: neque in iis rebus, quae conjunctam habeant cum forma materiam, neque in iis, quae per accidens aliquid aecum conjunctum habeant, unum idemque esse notionem rei et ipsam rem. IIoc enim in superioribus Aristoteles exposuit. Cf. Z , G. p. 1031 a 19 — 28, praecipue 24. η ονκ α νάγκ η, ο σ α κ α τά σ ν μ Inde in eo loco, dc quo disputamus, pro ο υ δ έ κ α τά σνμ βεβη κ ό ς scribendum arbitror ο ν cT ό σ α κ α τά σνμ βεβη κ ό ς . — Universus igitur locus, si recte divi­ namus, hunc in modum videtur exhibendus esse: και δ η

βεβη κ ός, είνα ι τ α ν τ ά .

τ ό τ ί ή ν είνα ι κ α ι έκ α στο ν επ ί τ ιν ώ ν μ ε ν τ α ν τ ό ν , ώ σπ ερ επί τ ώ ν π ρ ώ τ ω ν ο υ σ ι ώ ν , οΐον

κ α μ π ϋλ ό τη ς καί κ α μ π νλ ότη τι είναι,

εί π ρώ τη έστίν (λέγο) δ έ π ρ ώ τη ν η μή λέγεται τ ω άλλο εν άλλο) είνα ι καί νπ οκ ειμ ένω ώ ς ν λ η ) ·

ο σ α δ ° οις νλη η ώ ς σ νν ειλ η μ -

μ έ ν α τη ϋλη ού τ α υ ι ό , ο ν δ ' ό σ α κ α τά σνμ βεβηκός εν, οΐον ό Σ ω κ ρ ά τη ς καί τό μ ο υ σ ικ ό ν * τ α ν τ α γ ά ρ τ α ν τ ά κ α τά σ νμ βεβη κ ό ς *

Ζ, 13. p. l03Sb23· (Br. 156, 11.) Notionem univer­ salem Aristoteles docet non esse substantiam, quoniam et JRonitK, observ. in Arist.

y

98 a' αυτό λέγεαέλαι.

Nimirum si quis in definienda notione vel addide­

rit aliquid ad rem definiendam vel inde detraxerit, tum eam non per se dici, veluti si definiturus a l b u m notionem proposuerit h o mi n i s

albi,

vel definiturus

homi nem

a l b u m unice definierit a l b u m, το όέ (sc. ου καθ’ αυτό λέγεται) τώ άλλο αυτω (sc. όεΐν προόκεΐοΟαι. cf. A lex. p.

743bo.), οϊον εΐ ϋημαίνοι τό ιμάτιον λευκόν άνθρωπον, δ όέ όρίζοι τό ιμάτιον ώς λευκόν. τό όή λευκός άνθρωπος εΰτι μέν λευκόν, ου μέντοι τί ήν είναι λευκώ είναι, αλλά τό ϊματίω είναι. άρει edn τί ήν είναι τι ή όλως ή ου; όπερ γάρ τι ήν είναι έ'ΰτι τό τί ήν είναι* όταν ό ’ άλλο κατ' άλλου λέγηται, ούκ εΰτιν όπερ τόόε τι, οϊον ό λευκός άνθρωπος ονκ εΰτιν όπερ τόόε τι, εϊπερ τό τόόε τι ταΐς ονΰίαις υπάρχει μόνον. lia ec verba tantis difficultatibus lectorem impediunt, ut vix mihi persuadeam ea sana esse posse.

Nam primum

quidem quod exhibetur το όή λευκός άνϊλρωπος, particula όή

non est apta ad significandum ratiocinandi nexuui$

manifesto enim

haec

verba superioribus opponuntur * i

(juis d efin ierit hominem album se;

tamquam album p e r

a t homo albus est quidem album aliquid, nec ta­

men ipsum album.

Hanc ut efficiamus sententiam, quae

unice loco apta esse videtur, recipienda est e cod. T par­ ticula ό έ pro όή.

Deinde duplex oritur dubitatio in pro-

120 ximis verbis ά ρ α εσ τι τ ί rjv κτλ., grammatica altera, altera philosophica. Licet enim scribendi elegantiam non quacsiveris in Aristotelis metaphysicis, illud tamen vix feras, quod nulla omnino particula significatum est, qua ratione haec quaestio ad universum sententiarum contextum per­ tineat. A c ne illud quidem dicitur, quod erat dicen­ dum; nam non id quaerit Aristoteles utrum omnino exsi­ stat notio substantialis necne, sed utrum ad res compo­ sitas eadem pertineat an unice ad substantias, ά ρ α τ ο ν ϊ μ α τ ί ο υ , τουτέση τ ο υ

συνθέτου,

εσ τίν ο ρ ισμ ός η ουκ ε σ τ ι ;

nt recte Asclepius interpretatur p. 743 b 44. Utram que difficultatem facillime removere mihi videor deleto puncto ante αρα, ut nova enunciatio ab ά λλα ordiatur, et pro nominativo τ ο ιμ α τίω recepto dativo τ ω ίματίοο είν α ι , quem quidem casum, a Bekkcro in lectionis varietate e codici­ bus non enotatum, in Sylburgiana tamen editione reperio. Praeterea quod scribitur τ ό τ ί η ν ε ί ν α ι λενκω ε ί ν α ι , ne­ cessario alterum ε ίνα ι omittendum est; ac priore quidem loco

τί rjv ε ί ν α ι λενκω

illud omittendum esse verisimilius

est, quum propter frequentem usum formulae τό τ ί tjv εί­ ν α ι facile ibi a librariis adjici potuerit. A c deinde in ver­ bis ά ρ α εσ τι τ ί Tjv εϊνα ί τι η δ λ ω ς η ο ν quid in interroga­ tione ab ά ρ α ordiente particula rj bis posita faciam non video, nec dubitaverim priorem expungere, licet eam com­ mentarius Alexandri tueri videatur p. 744 a 1. Sed nec proxima verba videntur integra esse δ π ερ γ ά ρ τ ι rjv ε ίνα ι εσ τι τ ο τ ί rjv είνα ι. His enim verbis, nisi fallor, idem per idem significaret philosophus. Quae autem debeat inesse iis sententia vel e commentariis Alexandri ct Asclepii ad h. 1. oolligi potest καί επ εί τ ό τί rjv είνα ι ε π ί τ ω ν ο υ σ ι ώ ν εσ τίν κτλ. p. 744 a 9. τ η ς γ ά ρ ο υ σ ί α ς εσ τι κ υρ ίω ς ο ρ ισ μ ό ς . ρ. 743b45., vel apertius etiam e proximis verbis Aristo­ telis cognositur δ ί α ν ό* άλλο κ α τ ' ά λ λ ο υ λέγη τα ι, ο υ κ ε σ τ ι ν δπ ερ

τόόε

τι.

Inde enim apparet Aristotelem antea no-

121 tionem substantialem ita descripsisse, ut eam δ π ερ τ ό δ ε τι esse contenderet. Dac ratione ductus scribendum arbitror δ π ερ γά ρ τ ά δ ε τ ι έ'ατι το τί ή ν είνα ι. Codicum vestigia eodem ducere videntur, siquidem in cod. A f> omissum est prius ή ν ε ί ν α ι , et e cod. Reg. enotatur γ ρ . „ δ π ε ρ γ ά ρ τί έατι το τί ή ν είνα ι,(< ή γ ο ν ν ο ν αία τ ις και φ τα ις έ α ύ

το τ ί ή ν

ρ. 744 a 15. — Universum igitur locum hunc in modum constituendum esse suspicor: — δ δ ε δρίζο ι τό είνα ι έκάατω.

ιμ ά τ ιο ν ώ ς λ ε υ κ ό ν τό δ ε λευκός ά ν θ ρ ω π ο ς έ'ατι μ ε ν ο υ μ έ ν τ ο ι τό τί ή ν λευκω

είνα ι,

ά λλα

τω

ίμ α τίω

έ’ατι τί η ν είνα ι τι ό λ ω ς η ο υ ; δ π ερ γ ά ρ τ ό δ ε ην

ε ίν α ι,

δτα ν

δ ’ άλλο

κ α τ } ά λλο υ

λέγηται

λευκόν,

είνα ι

άρα

τ ι έ’α τι τ ό τί

ο νκ

εα τιν

δπ ερ

τ ό δ ε τι. Η,

2. ρ. 1043a2S. (Br. 1GS, 9.)

φ α νερόν

εΐρη μ ένω ν τις η οϊαΌ ητή ο να ία έατϊ και π ώ ς · ή

δη μ εν

εκ τ ω ν γάρ

ώς

Haec duo membra, ή μ έ ν γ ά ρ ώ ς νλη et ή δ ’ ώ ς μορφ ή δ τι ενέργεια , quum ita sibi inter se opponi appareat, ut alterum alteri respondeat, non pos­ sunt tamen grammatice ita construi, ut alterum cum al­ tero apte concinat. In priore enim ώ ς νλη praedicati lo­ cum obtinet, ή μ έν γά ρ ο να ία εατιν ώ ς ν λ η , in altero vero ώ ς μορφ ή pro subjecto enunciati habendum est ή δ* ώ ς μ ορφ ή ο να ία φ α νερ ό ν δ τ ι ενέργεια έατιν. Quam quidem dis­ crepantiam vix adducor ut ab ipso Aristotele ortam pu­ tem. Jam vero videmus in ea disputatione, quae locum nostrum proxime antecedit et subsequitur, conjungi fere per καί notiones formae et actus, et conjunctas opponi materiae, vcluti a 25. νλη — , ή δ* ενέργεια κ α ι ή μορφ ή. a ‘3 0. τ ή ν ενέργειαν κ α ί τή ν μ ο ρφ ή ν a 2 0 . τ ο υ ε ίδ ο υ ς κ α ί τή ς ε ν ε ρ γ ε ία ς. a 2 3 . ενέργεια κ α ί ο να ία . Inde admodum proba­ bile est, scriptum fuisse ή μ έ ν γ ά ρ ώ ς ν λ η , ή δ * ώ ς μορφ ή κ α ί ενέργεια . — Scholia ad b. 1. in excerptis Brand, non reperiuntur.

νλη, η δ ’ ώ ς μορφ ή δ τι ενέργεια.

H, 6. p. 1045b 19. (Br. 174, 25.) Eos qui caussam

quaesierint, qua ejusdem notionis vel ejusdem rei plures notae in unum conjungantur, frustra laboraturos Aristote­ les dicit, et nequidquam vana et inania nomina effingere, veluti μ έ& εξιν, σ υ ν ο υ σ ία ν 1), συνίλεσιν, nisi perspexerint quo­ modo et distincta et conjuncta sint actus et potentia. Uarum enim vi et natura perspecta facile illam quaestionem solvi. Quoil ubi exposuit, his verbis rem concludit: έστι d ’ ώ σ π ερ εϊρη ται, καί ή εσχάτη ύλη καί η μ ορφ ή τ α υ το και δ υ ν ά μ ει, το δ έ ένεργεία . Primum falsa distinctione sententia obscurata est; neque enim post δ υ ν ά μ ε ι , sed post τ α υ τ ό commate distinguendum est; deinde ante δ υ ν ά μ ε ι aegre desideres τ ο μ εν , cui oppositum sit τό δε, uti paullo ante de eadem re dicit εΐ d' έ σ τ ίν , ώ σ π ερ λ έ γ ο μ εν , τ ο μ ε ν ϋ λ η τ ό δ ε μ ο ρ φ ή , και τό μ ε ν

δυνάμει

τ ό δ ’ έ ν ε ρ γ ε ί α , ουκέτι α π ο ­

ρ. 1045a23. Inde locum, quem supra posui, ita emendandum arbitror: έσ τι — ή

ρ ία δό'ξειεν ά ν είνα ι τό ζη το ύ μ ε ν ο ν

εσχάτη ύλη καί ή μορφ ή τ α υ τ ό , τ ό

μ εν

δ υ ν ά μ ε ι τό δ ε ενερ­

vel retenta particula καί — κ α ί τ ό μ ε ν δ υ ν ά μ ε ι κτλ. Extrema materia et forma unum idemquc sunt, altera potentia, altera actu; itaque omnino non requiritur unitatis caussa, nisi forte dixeris caussam moventem, qua potentia perducatur ad actum, π λή ν ei τι ώ ς κ ίνη σ α ν εκ δ υ ν ά μ ε ω ς εις γεία ,

ε ν έρ γ εια ν . ό σ α δ ε μή έχει ύλην,

π ά ντα

α π λ ώ ς ό π ερ

όντα

τι.

A t non agitur de caussa exsistentiae, sed unitatis, non τ ο υ είνα ι, sed το υ έ ν είνα ι. Quare recipienda in textum lectio cod. A b π ά ν τ α ά π ) Μ ς ό π ερ έ ν τ ι , praesertim quum supe­ rioribus verbis Aristotelis et interpretatione Alexandri ad li. 1. confirmetur. Cf. p. 1045»3G. ό σ α δ έ μ ή έ χ ε ι — ε ν Ό υ ς ό π ε ρ έ ν τ ι είνα ι έσ τιν έ κ α σ το ν , ώ σ π ερ καί

ύλην όπ ερ

1) ol dt συνουσίαν ψ υχ ή ς, ρ. 1045b 10. ψυχής et codices et scholia p, 777a20. tuentur; sed sententiarum nexui adeo repugnat, ut e pro­ ximis verbis ώσπερ — την (πιστημην του ίπίστασ&αι καί ψυχής illuc ir­ repsisse arbitrer.

123 δν

τι,

ct Schob p. 777b 15.

α π λ ώ ς και κυρίω ς υ π έ ρ Θ,

δαα

όέ

μη

έχει ν λ η ν ,

4. ρ. 1047b 19. 21. (Br. ISO, 7. 9.)

τ ο ς α νά γκ η

το Β

είνα ι,

π ά ντα

ε ν τ ι και δ π ερ δ ν τ ι .

και

όννατόν

εϊ τ ο ν Α

δν-

δ ν τ ο ς τ ο ν είνα ι Α

καί

Liane thesin nt probet Ari­ stoteles apagogica demonstrandi ratione utitur, εϊ μη

το Β

α νάγκ η

είνα ι

όννατόν.

α νά γκ η ό ν ν α τ ό ν είνα ι, ον(λεν κω λύει μη είνα ι

ό ν ν α τ ό ν είνα ι.

Nam si quis negaverit inde necessario consequi, ut B pos­ sibile sit, nihil impedit, immo vero necesse est, B impos­ sibile ponatur, εατω όή το A ό ν ν α τ ό ν . lam ponatur, ut a principio propositum est, A possibile, ο ν κ ο ν ν δ τ ε το A ό ν ­ ν α τ ό ν ε'ίη ε ίνα ι, εϊ τεΟείη το A B , ο ν (λεν ά ό ν ν α τ ο ν είν α ι α ν ν έ β α ι ν ε ν ’ το ό έ γε Β α νά γκ η ε ίν α ι . Pro A B in editione Sylb. exhibetur A , quod idem, omisso B Bessarionem in textu habuisse apparet. A c sane haec lectio unice apta est ordini sententiarum. Etenim inde, quod A possibile esse positum est, nihil aliud sequitur, nisi ut exsistentiam τ ο ν A ponere liceat, ex ipsa definitione potentiae ό ν ν α ­ τ ό ν τ ο ύ τ ο , ω ε ά ν ν π ά ρ ’ξ η η ενέργεια, ο ν λέγετα ι εχειν τη ν ό ύ -

3· ρ. 1047a24. cf. Θ , 4. ρ. 1047bl0. A c deinde proximis demum verbis inde con­ cluditur, etiam B necessario exsistere. Itaque haec erit sententia: si igitur A possibile esse ponitur, nihil impos­ sibile inde efficitur, si quis e s s e A posuerit. Tum vero etiam B esse necesse est, siquidem ab initio positum est, si A sit, e s s e etiam necessario B . — Lectio, quam prae­ ferendam significavimus, magnopere confirmatur Alexan­ ν α μ ιν , ο νΟ έ ν έό τα ι ά ό ν ν α τ ο ν Θ ,

dri interpretatione p. 7S0a9. ονν

έπειόη

μ έντοι

όννατόν

ά όννα τος

η

εα τω , φηαί, το a ό ν ν α τ ό ν . ονκ­

έατιν,

νπ ό Ο ε α ις.

υπάρχει,

εατω

ονν

ν π ό κ ε ιτ α ι ό ’ δ τ ι τ ο ν α δ ν τ ο ς έ'ατι και το

ιρ ε ν ό ο ς

νπάρχειν β

·

μ ε ν , ου το

α,

ωΟτε έπ ειό η τό

έα τιν, εα τα ι καϊ τό β ό ιά τη ν ε ξ α ρχ ή ς ν π ό ΰ εΟ ιν . Appa­ ret enim explicari verba ε ϊ τ ε Ο ε ί η τ ό Α , vel quod ve­ risimilius etiam videtur ε ϊ τ ε Ο ε ί η ε ί ν α ι τ ό Α , ηυη α

124 quae nunc sunt in editionibus, ε ϊ τε& είη proximis verbis restat major difficultas. sophus ratiocinari pergit:

άλλ’ η ν

— Sed iu Ita enim philo­

τό A B .

α δύνα τον.

Erat autem

impossibile, i. e. ponebatur impossibile esse, non in ipsa propositione, sed in principio demonstrationis apagogicae. B

εϋ τω δη α δ ύ ν α τ ο ν . Esto igitur B impossibile, videamus quid inde consecuturum sit. εϊ δη α δ ύ ν α τ ο ν α νά γκ η είναι τ ό Λ , α ν ά γ κ η και τ ό Β είνα ι. Haec vero verba quomodo intelligas, frustra vel veteres commentatores vel recentiores interpretes consulas; Sylburgius certe confitetur, se

ea non intelligere, quod dicit:

sen te n tia

in

B e s sa r io ?iis

Videtur tamen mutatione haud ita magna verbis aptus sensus restitui posse. Quum quoqu e

o b sc u r a est.

v e r s io n e

enim a particula

δη

enunciatio ordiatur, id resumi consen­

taneum e st, quod antea jam dictum ac comprobatum era t1) ; jam quum antecedat η ν α δ ύ ν α τ ο ν sc. τό B , ε ΰ τ ω δη α δ ύ ν α τ ο ν sc. τό B , non exspectes dici εϊ δη α δ ύ ν α τ ο ν — τ ό Λ , sed εϊ δη α δ ύ ν α τ ο ν — τ ό B . Deinde si comparaveri­ mus eam cnunciationem, quae proxime subsequitur άλλ’ η ν ά ρ α τό Α δ υ ν α τ ό ν , a t q u i A e r a t p o s s i b i l e , intelligimus antea demonstratum esse, A esse impossibile, cui quidem sententiae opponatur άλλ* η ν τ ό A δ υ ν α τ ό ν ; itaque non in protasi, sed in apodosi superioris enunciati contineri

censeas, ut A impossibile dicatur. Haec si recte collegi­ mus, scribendum videtur transpositis A et B et nomine α νά γκ η

ejecto:

να ι,

ά δύνα τον.

sc.

ά δ ύ ν α τ ο ν τό B , ά νά γκ η και τό Α εί­ Si vero impossibile est B , necessario

εϊ δ η

etiam A erit impossibile. Positum autem est A possibile esse, possibile igitur etiam B . — Ita recte et perspicue demonstratio propositum finem adsequitur, et universa ratiocinatio his verbis concluditur 1) Cf. p. 21 et 55.

αν

άρα

y

τό

A

δννα-

125 ιόν, καί το B töten, δυνατόν, εϊπερ οντο)ς εΐχον ojövs του A όντας ανάγκη είναι το Β. I, 9. ρ. 105Sbl3. (Br. 210, 3 ) Specie, εϊδει, ea dif­ ferunt, quorum discrimen non in materia cernitur, sed in ipsa notione, rei naturam constituente, ουδέ χαλκούς όή κύκλος και 'ξύλινος, ονδε τρίγοίνον χαλκούν και κύκλος ξύλι­ νος, ον διά την ύλην ε'ίδει διαφέρουβιν, άλλ’ ότι εν τω λόγω βνεατιν ενανιίωΰις. Conjuncta esse oportet ea, quae quum et materia et notione differant, non propter materiae diversitatem sed propter notionis differentiam specie di­ versa censeantur. Scribendum igitur videtur ουδέ χαλ­ κούς δη κύκλος και ξύλινον τ ρ ί γ ω ν ο ν , ονδε τρίγωνον χαλκονν καί κύκλος ξύλινος κτλ. Scbolia ad i». 1. non ex­ hibentur in excerptis Brandisii; Bessarionis versio cum textu vulgato consentit; Sylburgius mutandum aliquid esse vidit, sed quod pro κύκλος ξύλινος suspicatur scribendum τρίγωνον ξύλινον probari nequit; corruptela in priore po­ tius membro quaerenda erat. A , 2. p. 10G9l>25. (Br. 241, 10.) πάντα δ* ύλην έχει δΰα μεταβάλλει, άλλ’ έτέραν i. e. quaecunque mutantur omnia materiam habent, sed a l i a m. Immo potius a l i a a l i a m ; nam, ut ait Aristoteles Phys. I I , 2 ., άλλω είδει ά λ λ η νλη; ac de eadem re hoc ipso metaphysicorum libro dicit cap. 5. p. 1071a 5. τω άνάλογον άρχαϊ αϊ ανιαί, οΐον ενέργεια καί δύναμις· αλλά καί ταντα άλλ α τε ά λ λ ο ι ς καί άλλο)ς. 2. ρ. 1009b29· u δη τί εΰτι δυνάμει, άλλ* όμως ον τον τυχόντος, άλλ* έ τ ε ρ ο ν εξ ε τ έ ρ ο υ , cf. 4. ρ. 1070 a 31, b 2G; 5. ρ. 1071 a24. Inde nostro loco scribendum censeo πάντα δ* έχει ύλην όΰα μεταβάλλει, άλλ* ε τ ε ρα έτέραν. Α , 7. ρ. 1072 a 24. (Br. 24S, 2·) Aristoteles id agit ut demonstret esse aliquid, quod primum ac per se mo­ veat, neque ipsum iterum aliunde moveatur. — άΐδιος av είη δ πρώτος ουρανός, εΰτι τοίννν τι καί δ κινεί, επεϊ δέ το

κ ινο νμ ε νο ν καί κ ινο ύν, καί μ hüο ν τ ο ί ν ν ν έσ τί τι ο ο ν κ ιν ο ν μ ε ν ο ν κ ινεί, ά ί δ ι ο ν , και ο υ σ ία καί ενέρ γεια ο ν σ α . Extremis verbis haec inest sententia: Quoniam est aliquid, quod et movetur et movet, oportet etiam medium aliquid sit, quod quum non moveatur aliunde, ipsum moveat. At haec ma­ nifesto falsa; quod enim immobile ipsum alia moveat, id quidem ita est universi motus principium, ut nulla ratione medium diei possit. Itaque fuerunt qui mutata distinctione aptam sententiam restituere conarentur; veluti Sylburgius, cujus in editione καί ante μ έσ ο ν omissum est, Morellium dicit post μ έσ ο ν distinxisse, ut μ έσ ο ν tamquam praedi­ catum referatur ad το κ ιν ο ν μ ε ν ο ν καί κ ινο ύν, quod sane aptissimum est. Eadem distinguendi ratio praecipitur in iis commentariis, qui Alexandri nomine feruntur ν π ο σ τικ τέ ο ν εις το „ κ α τ ά μ έ σ ο ν “

ρ. S 04b3; reliqua autem ejus inter­ pretatio, quum multa cogitando suppleri jubeat quae non poterant omitti, adeo ab omni ratione grammatica ab­ horret, ut vix quidquam sani inde repetas. Sed licet cum his interpretibus, omissa particula καί ante μ έ σ ο ν , distin­ xerimus post μ έ σ ο ν , locus nondum persanatus est, quo­ niam proximum colon a particula τ ο ί ν ν ν ordiri non po­ test. Paucis vocabulis transpositis locum videmur apte restituere posse: έπ εί δ ε το κ ιν ο ν μ ε ν ο ν καί κ ινο ύ ν μ έ σ ο ν , έ σ τ ι τ ο ί ν ν ν τ ι κ α ί δ ο ν κ ι ν ο ν μ ε ν ο ν κ ι ν ε ί . Quae quidem con­ jectura vel simili conformatione superioris enunciationis commendari potest, έσ τι τ ο ίν ν ν τι καί δ κινεί , vel eo quod prorsus concinit cum versione Bessarionis: Q u u m v e r o i d q u o d m o v e t u r e t m o v e t m e d i u m s i t , e s t e t i a m a li q u i d q u o d n o n m o tu m m o v e t . N, 1. p. lOSSaO. (Br. 291, 21.) Mensuram, qua quid metiamur, semper ex eodem genere esse oportet atque id quod metimur, δ ει δ ε α εί το α υ τ ό τι ν π ά ρ γ ε ι ν π ά σ ι το μ έ ­ τρου, ο ϊο ν εϊ 'ίππος το μ έτρ ο ν, 'ίππονς, καί εϊ ά ν θ ρ ω π ο ς , α ν ­ θ ρ ώ π ο υ ς · ει ό ' ά ν θ ρ ω π ο ς καί ί π π ο ς καί θ ε ό ς , ζώ ο ν ίσω ς, καί

127 ο αριθμός αυτών έ’σται ζώα* εϊ ό' άνθρωπος και λευκόν καί βαόίζον, ήκιστα μεν αριθμός τούτων όιά τό ταντώ πάνθ* νπάρχειν — , όμως όέ γενών έ'σται ό αριθμός ο τούτων η τίνος άλλης τοιαντης προσηγορίας. Duo exempla, quae postremo loco posita sunt, apta sunt ad comprobandam sententiam, mensuram esse ex eodem genere atque ea, quae metimur vel numeramus; non item duo priora, quae neque cum sententia probanda, neque cum exemplis posterioribus con­ cinunt. Sed mutata distinctione et paucis literis infle­ xis habebis id quod et sententiae ralio et posteriorum exemplorum forma requirere videtur, όεΐ όε αεί τό αυτό τι νπάρχειν πάσι τό μέτρον, οϊον εϊ ‘ί π π οι, τό μ έ τ ρ ο ν ίπ ­ π ο ς, καί εϊ ά ν θ ρ ω π ο ι, ά ν θ ρ ω π ο ς * ει ό ' άνθρωπος καί ίππος καί θεός, ζώον ϊσως. Ν, 2· ρ. 1000a 5· (Br. 297, 1.) έπιστήσειε ό ’ άν τις την σκέιβιν καί περί τών αριθμών πόθεν όεΐ λαβεΐν την πίΰτιν ώς εϊσίν. τώ μεν γάρ ΐόέας τιθεμένω παρέχονται τι ν' αιτίαν τοΐς ονσιν, εϊπερ έκαστος τών αριθμών ϊόέα τις, η ό' ϊόέα τύΐς αλλοις αιτία τον είναι ον όή ποτέ τρόπον. Quaerendum vi­ detur, ait Aristoteles, unde tandem comprobari possit, nu­ meros in rc ac veritate esse. Jam si quis ideas ponit, ideae rationem quandam praebent e n tib u s . Hoc quid sibi velit, παρέχονται τιν αιτίαν το ΐς ο ν σ ιν non video; quae debeat esse verborum sententia ex argumentationis nexu satis apertum est. Nimirum qui ideas ponunt, ii sane habent quo comprobent numeros re vera e s s e , si­ quidem quilibet numerus idea est, idea vero reliquis re­ bus exsistendi caussa habetur et principium, llanc ut habeamus sententiam non dubitaverim pro τ ο ΐς ο ν σ ιν scribere ώ ς ε ϊσ ίν , eodem modo quo supra dictum est λα­ βεΐν την πίστιν ώ ς ε ϊσ ίν , et paullo infra a 10 ττιστενσαι ω ς έ'στι τοιοντος αριθμός. Quod boc loco Aristoteles dicit cos, qui ideas posuerint, aliquam certe rationem alferre posse, cur numeros in rc ac

r

128 täte esse statuant, idem , transitum parans ad Pythago­ reos, initio proximi capitis repetit.

N, 3. p. 1090a 17. IS.

(Br. 297, 15. 1G.) ol μεν ovv τιθέμενου τάς Ιδέας είναι και άρι&μονς αντάς είναι, κατά την εκ&εσιν έκάστον παρά τά πολλά λαμβάνειν, το εν τι έκαστον πειρώνταί γε λέγειν πώς και διά τί έσνιν.

Si quis attente contulerit, quae hunc locum

proxime antecedunt, omnem vim sententiae in eo cerni intelligct, quod idearum auctores studuerunt probare et quodammodo probarunt, numeros re vera e s s e ;

idem

etiam e proximis verbis apparet ον μην άλλ* επει ο ντε αναγκαία οντε δυνατά ταντα, ονδέ τον αριθμόν διά γε ταντα· ε ί ν α ι λεκτέον.

Itaque in eo loco, quem supra posuimus,

scribendum videtur πώς και διά τί έ 'σ τιν, nisi praetuleris pro ε ν τι έκαστον scribere ο ν τι έκαστον. — majore mutatione

Non multo

emendanda videntur verba κατά την

εκ&εσιν έκάστον παρά τά πολλά λαμβάνειν, quae sicut i nunc exhibentur omnino construi non possunt; infinitivus enim λαμβάνειν aptus profecto est a praepositione κατά, siqui­ dem aliud non est quo referatur; ita autem articulo, quo adjecto

infinitivus

nominis substantivi naturam induat,

carere non possumus.

Scribendum igitur arbitror κατά τό

εκ&εσιν έκάστον παρά τά πολλά λαμβάνειν. i. e. ideo, quo\l statuunt εκ&εσιν cujusvis praeter multa. Sed εκ&εσις quid significet interpretes hujus loci non recte videntur per­ spexisse, quod e x p o s i t i o , e x p l i c a t i o , d e f i n i t i o inter­ pretantur; quae quidem significatio iis inctaphysicorum lo­ cis, quibus εκ&εσις legitur, minime apta est.

Optimus sui

interpres ipse Aristoteles erit, quod dicit M, 9. p. 10S6b7. οι δ * (sc. philosophi Platonici) ώς άναγκαΐον, εϊπερ έ'σονταί τινες ονσίαι παρά τάς αΐσ&ητάς και ρεούσας, χωριστάς είναι, άλλας μέν ονκ εϊχον, ταντας δέ τάς καθόλου λεγομε­ ν ας έ'ξέ& εσαν, ώστε σνμβαίνειν σχεδόν τάς αντάς φύσεις εί­ ναι τάς καθόλου και τάς κα&* έκαστον. Usurpatur igitur εκτι&έναι et έκ&εΰις de idearum auctoribus eadem fere

significatione ac χωρίζειν. Quod enim notionem universa­ lem quasi excipiunt et exserunt e multitudine earum re­ rum, in quibus cernatur, eam εκτι&έναι παρά τά πολλά dicuntur; quod autem illam universalem notionem seorsim ac per se, αυτό κα&’ αυτό, exsistere statuunt, eandem di­ cuntur χωρίζειν. Ilecte vim nominis εκΰεσις explicuit A le­ xander p. 583 b., quamquam ipse usum verbi εκτί&εσΰαι paullum immutavit. Inde loci metaphysicorum explicari poterunt A , 9. p. 9 9 2 b l0 ; Z , G. p. 1031 b 21; nec multo differt ea significatio, qua Aristoteles in logicis nomine εκΰεσις utitur. Anal. pr. I, G. p. 2Sa24, b l4 . Quotquot adliuc tentavimus metaphysicorum locos, omnes ita erant comparati, ut singulis vocabulis mutatis omissis adjectis transpositis ad genuinam formam restitui posse viderentur; nec vero desunt, in quibus gravior cor­ ruptela graviorem medelam videatur requirere, illud prae­ cipue saepius factum est, ut universae cnunciationes suo e loco amotae alieno intruderentur, ex quo eas removeri oportet, si aptum sententiarum ordinem restituere volue­ ris. Jam aliquot ex iis locis, quos hoc modo emendan­ dos censeam, recensebo, significata magis quam exposita transponendi ratione; quae quum vel potissimum vel unice in sententiarum ordine contineatur, vix poterit plene ac perfecte reddi, nisi in commentario ad libros inetaphysicos scripto. Evidens exemplum transpositae perperam enunciationis, quod a nemine adhuc notatum miror, in septimo li­ bro est initio capitis quarti Z , 4. p. 1029bl. (Hr. 131, 2 9 ) Nam his verbis επει ό* εν αρχή όιειλόμε&α τιόσοις όρίζομεν την ουσίαν, και τούτων εν τι εό'όκει είναι το τί ην είναι, Όεοιρητέον περί αυτού argumentandi nexum interrumpi inde apparet, quod proxima verba προ έργου γάρ το μεταβαίνειν εις το γνωριμώτερον nulla ratione cum iis conjungi pos­ sunt, sed artissime cum superioribus cohaerent, quibus Bonitz, oljscrv. in Arist.

Q

130 tertium caput finitur δμολογοννται d' ονσίαι είναι των αϊσθητών τινές, ώστε εν τανταις ζηνητέον πρώτον. Itaque uni­ versa illa enunciatio επεί d ’ εν αρχή κτλ, hinc ejicienda erit et ponenda paullo infra b 12. ante καί πρώτον εϊπωμεν ενια περί α ντον λογικώς. Yetorcs commentatores m in i ean­ dem Labuerint textus formam ac nos, ex Brandisii ex­ cerptis cognosci non potest; aliis vero locis cos et La­ buisse jam tum textum transpositione depravatum ct cognovisse corruptelam videmus. Yeluti ejusdem libri ca ­ pite 17-, Z, 17. p. 1011 a2S. (Br. 103, 2.) Alexander adnotavit, p. 771 b 10. το dt „τούτο d’ εσύ το τί ην είναι, ώς ειπεΐν λογικώς“ π α ρ έ λ κ ο ν ε σ τ ί καί υπό τίνος ενταύθα ?ταραρριφ&έν περί γάρ τούτον μετ' ολίγον ερεΐ, A c profecto omittenda sunt illa verba eo loco ubi nunc leguntur, quum omnem ratiocinandi ordinem perturbent; sed utrum ea simpliciter adjecta censeas, an transposita e proximis, ubi post τούτο ό* η ουσία suum locum Labuerint, dubium videtur. — Aliis locis commentatores Graeci non solum transpositas esse enunciationes monent, sed etiam quem in modum sint restituendae docent. Ita Γ, 3- [>. 1005 b2 — 5. (Br. 00, 21.) verba δσα d* εγχειρονσι — μη ακούοντας ζητεΐν vere ct acute Alexander p. 050 b20. paullo infra po­ nenda esse demonstrat b8. ante προσήκει dt τον κ τ λ itemque is interpres, qui Alexandri nomine vulgo fertur, A , 1. p. 1070 b 15. (Br, 2 1 3 , 20·) verba ετερον γάρ ανάγκη εκείνων είναι το γενυμενον ponenda censet b9. post οντ* ουσία ούτε πρός τι, et emendationem suam iis conlirmat argumentis, quae omnem dubitationem eximere videantur p. 801 b 11. Eundem vero miror non olfendissc alio ejus­ dem capitis loco, ubi paucis verbis interjectis A , 1. p. 1070 b21 et 20. (Br. 211, 1. 7.) eadem iterantur verba καί εις ταίτια άιαιρεϊιαι η αρχή, quae quum apta sint posteriore loco, minus apta priore, Luc per errorem librarii videntur trans­ lata esse.

Tertio ejusdem libri capite A , 3. p. 1070a20.

i

131 (Br. 242, 13.) idem interpres recte perspexit verba οϊον πνρ, ΰάρ'ξ, κε(/αλη. άπαντα γάρ νλη εΰτΐ, χαϊ .της μάλιΰτ* ονΰίας η τελευταία aliena esse ab eo loco, quo nunc legun­ tur; sed quod ea reponenda statuit post νλη χαϊ υποκείμε­ νον a 11. vereor ut cuiquam lociim persanasse videatur. Quamquam difficile omnino erit dicere, unde haec verba repetita, quo restituenda censeamus; nec magis hic nos fatemur nescire quomodo orta et qua ratione tollenda cor­ ruptela videatur, quam in deprfivato aperte loco proximi libri M, 8. p. 10S4«27— 29. (Br. 281, 9.) Ibi enim verba ετι δε χαϊ εΰτι χαϊ γίγνεται ενια χαϊ ών είδη ονχ εΰτιν, ώΰτε διά τί ου κάχείνων είδη εΰτίν; ονχ άρα αίτια τά είδη εΰτιν adeo manifesto sententiarum nexum interrumpunt, ut secludi certe ab editoribus debuerint. Unde autem hanc cnunciationem huc intrusam putem, num repetitam e superiore parte disputationis, qua de eadem re agitur p. 10S0a5., an alio quodam modo ortam, ne divinando quidem adsequi possum. Et bauil scio an eo difficilius sit probabile de hujus loci ratione judicium ferre, quod omnino posterior pars libri tertii decimi inde a p. 10S3b23., si ordinem et contextum sententiarum spectaveris, majores et gravio­ res dubitationes movet. Sed eas pertractare, quoniam ad originem potius librorum metaphysicorum explicandam quam ad eorum textum emendandum pertinent, ab hujus disputationis consilio alienum est.

Additamentum. L oci commentariorum ad metaphysica Graecorum emendati.

C ira e c o s m etapliysicorum com m entatores per omnem lianc dispu­ tationem certissim os habuimus viae duces ac comites, quorum modo in te rp re ta tio n e ad inveniendas modo a u cto rita te ad confirm andas conjecturas uterem ur. Jtaque quum lo nge m axim am em endationum partem illis acceptam referam us, aequum v id e a tu r ad ipsorum etiam textum emendandum aliquem fru c tu m ex hac opera redun­ dare, neque im p ro b a b itu r, si a liq u o t com m entariorum veterum lo co s, quorum emendationem in te r legendum inveniebam us, ad genuinam form am re stitu e re tentaverim us. C o ro lla rii loco haec a d jic i aequi velim ju d ice s m e m in e rin t; nam si quis peculiarem operam in restituendo et expoliendo horum com m entariorum te x tu p o s u e rit, u t qui nunc prim um e lib ris m anuscriptis e d iti s in t, et m ulto plures lo c i tra c ta n d i et haud ra ro g ra v io re medela uten­ dum e rit. Quibus autem ra tionibus in sin g u lis locis emendandis ducti sim us, fa cile d iv in a b it qui eorum contextum d ilig e n te r a t­ te n d e rit et cos locos, quos adhibuim us, com paraverit. p. 502 a 13.

οϊς γά ο

εΰτι τά

κοινά τά b τι τοϊς xufr3 bxuGzoij

ώ ν χοινών ui Ιδέυ.ι3 εΐηΟΜ uv xuz3 uvzovg uhiui του tlvuC τε xul

1.

γίγνεΰΟ Μ .

a20.

τω ν

γά ο

τ ω ν χοινών ui löiui

[,]

εΐ/jGuv uv χ. u . uhiui,

cf.

χοινών τώ ν επί τοΤς xu& 3 'ixuGzu, uhiui ui löiui

x u i3 uvzovg .

p. 503 a 8 . uvioig εΐδεσιν . λοΤς

passim.

ov zolg xufr3 k'xuGzu ά τόμ ο ις — j

1.

ε π 3 uvioTg.

cf.

εν ε π ί π ο λ λ ώ ν ,

άλλά ζοΤς ύ π *

vel

εν ε π ί π ο λ -

m p. 5 0 3 a l4 .

καί π ε ρ ί

τάς

εστι τό εν τό π ρο τω ν π ο λλώ ν .

p. 991 a 13. p. 565 b 13. τό

I.

ουσίας τών φυσικών π ρα γμ ά τω ν παρά

τάς ουσίας .

cf. a 9. A ris t.

εφ' ώ ν ταυτόν τι πλειόνω ν χατηγορεΐται —

κυρίως τό υ π ό

ήτοι

του κατηγορουμένου σημαινόμενον είναι ταϋτα

α λ η θεύ ετα ι — , η το3 εικόνας αυτά είναι . 1. τ ω bro opposito, cf. supra p. 48. p. 5 6 9 b 21. δει ταύτΐ] έκαστου τώ ν ειδώ ν είναι έχοντα μετέχειν. 1. π ρ ο ς α υ τ ά . cf. b25, ρ. 574 b 10. ω ς γάρ ο τ οι μηκέτι οντι ό μ οιος

κυρίως

u t in mem­

τά π ρ ο ς α υ τ ά τό ώ ν ου π ρ ο ς εκείνον

γέγονει>, ο ύτω ς ουδέ αν άΐδιόν τι είδος ε ϊη και σ υ γ χ ω ρ η θ fj εϊναΐ τις τοιαυτη φ ύ σ ις, ή π ρ ο ς αυτήν όμοιότης ώ ς π ρ ο ς π α ρ ά δ ειγμ α

B rd. adnotat le g -e σ υ γ χ ω ρ η θ ε ί η ; a t mutandum potius εϊη C f. A ris t. p. 991 a26. et supra p. 77. p. 574b25. ο ύ δ ’ αν π α ρα δ είγμ α τά ε ϊ σ ι ν α ϊϊδ έ α ι . I. ε ϊ ε ν , ρ. 5 7 7 b δ. ού γά ρ δη ο ά ρ ι θ μ ό ς αίτιος το ύ ε ν α ρ ι θ μ ώ ν (sic)

έσται.

in

rj.

λόγου εϊη· εν γά ρ

τω αυτό) άριθμ^ω διαφέροντες γίγνονται λόγοι.

1. τού εν α ρ ι θ μ ο ί 991 b 17. p. 577 b 13. εϊ

λ ό γο υ .

C f. a 32. 38, b2. 8. A ris t. p. 1092b27,

γά ρ εϊσι λόγοι α ρ ι θ μ ώ ν εκ πλειόνω ν φ θ ό γ γ ω ν ,

καί έσται τι εν αύταϊς υποκείμενον, ό ν

εν λ ό γω α ρ ι θ μ ώ ν τό είναι

εκ τ ώ ν έκάσττ] π ο ιή σ ει * ά κ ολουθή σει τε κτλ.

Locus emendandus ex in te rpretatione A sclepii, quam B randisius in varietate lectionis en o ta vit; inde scribendum vid e tu r ο ύ εν λόγω α ρ ιθ μ ώ ν τό είναι α υ τ ώ ν εκάστί]. V eritum π ο ι ή σ ε ι vel om ittendum vel mutaudum in έ σ τ α ι . C onfirm atur haec emendatio c o li. a24. 32. p. 5 7 9 b ll. εϊπεϊν δέ έδει α υ τ ό ν καί δι’ ήν αιτίαν μ ετα ξύ Ιστιν. 1. α υ τ ο ύ ς c o li. b7 έδει αυτούς — κατασκευάζειν et a 17. ρ. 58 5 a27. Locus m anifesto perturbatus v id e tu r sanari non posse, nisi omissis bis verbis οτι δέ τώ ν όντων ούκ εϊσιν άρχαί κοιναί τε καί αί αύταί, quae e p ro xim is verbis fa cile potuerunt o riri. p. 5 8 5 a 43. τάς τοιαντας άρχάς τάς ώ ς στοιχεία καί &V υ π ά ρ ­ χ ο ν τ α καί ε ξ ω ν λέγεταί τι είναι. I. εν υ π ά ρ χ ο ν τ α . ρ. 5S6a20. ή π ά ντω ν , ώ ς εν τοίς ορισμούς καί εν τούς επ α ­ γω γούς, τ ι ν ώ ν , ώ ς εν τάΐς ά π οδ είξεσιν . I. ή τ ι ν ώ ν e cod. optimo A , c o li, a 14. A ris t. p. 992 b 31. p. 5 9 9 a 10. τού προσεχούς λόγου τού ά ν θ ρ ω π ο ν ώ ν ώ ρίζετο. 1. ο ν ώ ρίζετο. ρ. 613 a 5. εϊ γάρ δει μέν δ ι’ α ξιω μ ά τω ν δείκ νυσθα ι τά δ ε ικνύμενα, δεικνυοιτο δέ καί τά α ξι ώ μ α τ α , έ π ’ άπειρον αν π ρόΐοι,

134 ο υτω δέ ούδεν α π ο δ ε ι χ τ ι κ ό ν uv εΐη· ου γά ρ π ά ντα έστϊν α π ο ­ δ ειχ τικ ά ,

1.

ά π ο δ ειχ τό ν , ά π ο δ ειχ τά .

το ά π ο δ ε ι χ τ ό ν

ρ. 6 3 4 b 20. ].

μ ία

ο υ σ ία

—·

ούδεμ ία

vel

γάρ

εσται τω ν

αρχώ ν ά ρ ι θ μ ω

omisso ουσία, C f. b26. ουδέ b32. 33. 38. A ris t. ρ. 100 2 b 2 4 .

μ ία

α ρ ιθ μ ό ) ο υ σ ί α μ ί α ,

ρ. 634 b 40.

C f. ρ. 6121)39.40.

παν

το ϊς ά'ξιώ μ α σiVj εϊ έστιν ά π ο δ ε ι χ τ ά , ο ύ σ ία

εσται

τις

εϊ δέ μή ούσης ουσίας τίνος π α ρ ά τά ς μ α θ η μ α -

τικάς τε και α ϊσ θ η τά ς ουχ έ'σονιαί τινες ώ ρισμέναι ούσίαι, οντω

(5ε

ουδέ αρχώ ν ούσώ ν ούσίαι κυρίω ς τά ΐς καν ώ ρισμέναις αναγκαίου, Ι 'δ ο ξ έ τ ε άλλας τινάς ουσίας θ έ σ θ α ι ώ ν έκάστη κυρίω ς ουσία εσται.

Lege n d u m suspicor:

εϊ δέ μη ούσης ουσίας τίνος π α ρ ά τά ς μ α θ η -

μ α τικ ά ς τε και α ϊσ θ η τά ς ουχ έσονταί τινες ώ ρισμεναι ούσίαι , ου τω δέ ούδέ αρχώ ν ούσώ ν ούσίαι κυρίω ς τ ι ν ε ς και ώ ρ ι σ μ ε ν α ι · ά ν α γ -

~ ' ρ. 635 η 4. αλλ* εϊ τ ο ύ τ ο τις θ ή σ ε τ α ι είναι τινας τοιαύτας ούσίας. 1. δ ι ά τ ο ύ τ ο . C f. ρ. 6 3 4 b l8 . A ris t. ρ. 1 0 0 2 b 14. ρ. 6 4 2 a 7. εϊ το κ α θ ό τ ό α υ τ ό είναι έκάστω έστϊν εν. C od . Λ οιη. α υ τ ό . L . κ α θ * α υ τ ό . C f. a 9. κ α θ ' αυτό έν ή έκαστου ού­ σία, a 14. ρ. 644 a21. επει γά ρ π ε ρ ϊ τό εν τη άποιράσει. ά λ η θ εύ ετα ι κατά π ά ντω ν . 1. π α ρ ά c o li, a 20, 21, 26, 28. ρ. 655 a 4. δ ια γέρο ντα δέ ονόμ ατα τό τε άνθρ οο π ο ς και τό ούχ ά νθ ρ ω π ο ς,, και ούκ έστιν ενός ό ν ό μ α τ ο ς π ρ ά γ μ α τ α . Cod. Λ π ρ ά γ μ α τ ο ς, 1. ο ν ό μ α τ α π ρ ά γ μ α τ ο ς c o li, a 7, 9. ρ. 657 b 22. M utandam esse parcntbesin supra monuimus ρ. 11. ρ. 6 6 0b21. αδύνατον δέ ότι την αρχήν ούδέ οιόν τε σ υ μ β ε ­ β η χ ό ς τ ι σνμβεβηχέναί. Cod. Λ σνμ βεβη κ ός τι συμ βεβη κ ύτα σ υ μ βεβηχέναι. C onferenti a 32 σνμ βεβη κ ό ς σνμβεβηκότι επκρερόμενον. ρ. 661 a 6. συμ βεβη χός υ π ο τιθ έ μ ε ν ο ν σνμ βεβη χ ότι. a 8, b9. A ris t. ρ. 1007 b 2. τό γά ρ σνμ βεβη κ ό ς ού σνμ βεβη χ ότι σνμ βεβη κ ό ς, p ro ­ babile v id e b itu r legendum esse σ υ μ β ε β η χ ό ς τ ι σ ν μ β ε β η χ ό τ ι

καίον ε δ ο ξ ε ν άλλας τινάς ούσίας θ έ σ θ α ι κτλ.

σνμβεβηχέναί.

ρ. 674 a 29. τώ ν α ι σ θ η τ ώ ν

εστι χ α τ* α υτούς τοΊς α ϊσ θ η το ίς τό ένεργεία,

et a34

είναι εν τη

τά μεν π ά θ η τώ ν α ϊ σ θ η τ ώ ν ,

P o ste rio re loco cod. Μ α ισ θ ή σ εω ν. U tro q u e loco pro α ισ θ η τώ ν legendum vid e ­ tu r α ϊ σ θ ή σ ε ω ν . cf. a 3 6 et A ris t. p. 1010b33. p. 6 8 5 b31. και π ά λ ιν τό α υ τ ό είναι. S uspicor legendum τό μ ή ον είναι, cf. 1)27,32. ρ. 6 8 8 a 17. αρχή λέγεται και ό θ ε ν ά ρ ' ξ α μ έ ν ω ν κάλλισια άν

το υ τέσ η τά α ισ θ ή μ α τ α , και τά ς ένεργείας α υτώ ν.

7

Ö

Cod. Μ c o li. u25. 15. ρ. 088512. ονχ ομ οίω ς δέ

προκείμενον γένοιτο.

ά ρ ξα μ ένη ν.

Legendum a rb itro r

ά ρ ξα μ ένω

αυτή ή άρχή τι] ποιητικέ], οτι αυτή

μεν άρχη ώ ς επιτακτική και του είδους γνωστική, εκείνη δε ό&εν

1. ο&εν In p ro xim is verbis post αρχή λέγεται b 12 puncto maxinio, post εναργείς 515 commate et post λέγονσιν blO iterum puncto maximo distinguendum vid e tu r. p. 0 8 8 532. ή μεν ουν υλη και τό στοιχείου άοχαι ω ς ε ν υ π α ρ χ ό ν τ ω ν . 1. ε ν υ π ά ρ χ ο ν τ α . C f. 5 38. ρ. 0 9 1 5 2 . δ μ οιός εστιν ο τρ όπ ο ς τ ο υ α ι τ ί ο υ κ α ί τό κ α τ ά

ήρξατο

ήρξατο

το

π ρ ά γ μ α , και α π ό

τό π ρ ά γ μ α και ω ς

π ο ι α ς κινήσεως αρχή λέγεται.

α ι τ ί α κινήσεως.

συμ βεβη κ ός· τα γά ρ τοίς κ υ ρ ί ο ι ς κυρίως

I.

αίτια

συμβέβηκε,

ταντα

δμ οιό ς εστιν ό τρ όπ ο ς κ α ι τ ο υ

τά γάρ τοίς κ υ ρ ί ω ς σνμβέβηκε κτλ.

α ίτια

κατά

συμ βεβή κ ότα , ή οϊς τά

συμβεβηκός

αίτια λέγεται.

α ι τ ί ο υ τ ο υ κατά συμβεβηκ ός·

α ϊ τ ί ο ι ς σνμβεβήκότα ή οϊς τά κυρίως αίτια

·

ρ. 091527. ο δ ε δή άνδριάς χ τ λ .' Τ .δ δ έ . cf. supra ρ. 74. ρ. 091530. και χαλκού τ ουδέ ΐ] χαλκού ή δλω ς ύλης. L e ­ gendum esse ή pro jj ex ipsa verborum in te rp re ta tio n e in te il ig itu r. C f. supra p. 73. p. 0 9 2 a i. πορρω τέρω δέ α π λ ώ ς τό ερυ&ρόν. 1. το α π λ ώ ς ίρυ& ρόν. C f. ρ. 091528. ρ. 0 9 2 5 3 . ή δε συλλαβή ου στοιχείου του λ ό γ ο υ , επεί διαι­ ρείται εις τά γρ ά μ μ α τα

άνομοειδή όντα,

ουδέ εϊς έτερον τώ είδει διαιρείται.

I.

τώ

δ έ άδιαίρετα είναι

τ ά δ έ τ ώ άδιαίρετα είναι.

ρ. 6 9 3 a 15. στοιχεία λέγεται ε ξ ου σύγκειται π ρ ώ τ ο ν ε ν 1. π ρ ώ τ ο υ c o li. ρ. 692a37. A ris t. ρ. 1014a26. ρ. 6 9 3 a l9 . π ώ ς δέ εστι τ ό π ολλαχώς λ ε γ ό μ ε ν ο ν τό στοι­ χ είο Vj εϊ κοινόν άπασιν αυτοίς τό π ρώ τον ενυπάρχουν Scribendum v id e tü r τ ώ ν π ολλαχώς- λ ε γ ο μ έ ν ω ν . ρ. 093530.. δ&εν ή κίτη^σις — iv αυτοί ?/ α υ τ ο ί υπάρχει et 537 το δέ α υ τ ο ί " προσέΟηκεν. Scribendum est η α υ τ ό , sicu ti paullo in fra le g itu r p. 6 9 4 a 5 .10. Eadem emendatio afferenda est ei m etapliysicorum lo co , ad quem haec in te rp re ta tio p e rtin e t J j 4. p. 1014519. ( B r . 91, 2 3 .), ubi B ekkcru s unum cod. E se­ cutus d e d it: δ £ ε ν ή κίνησις ή π ρώ τη εν εκάστω τώ ν φύσει οντων εν αυτοί η α υ τ ο ί υπ άρχει. R e liq u i codd. omnes e xh ib e n t id quod unice verum esse c constanti A ris to te lis usu in te llig itu r rj α υ τ ό . C f. form ulas frequeutissim as εν έτέροτ rj έ τ ε ρ ο ν ε ν άλλοι vt άλλο, υπ α ρχονιος.

εν αυτοί η αυτό.

13« p. 691 a 16. οϋτω δε εϊι/ άν τό ή εξηγητικόν του π ρώ τη . P ro co li. p. 693 b 33 sqq. p. 691 b 38. διό και το κατά τεχιην γινόμενον είδος ο ν ο ί α ον τω ν έργων τω ν φ υ σ ι κ ώ ν ουτω καλοϋσιν. E cod. 71/ ο υ σ ί α ν pro ουσία et e cod. Λ τ ε χ ν η τ ώ ν pro φυσικών recipiendum a rb itro r. ρ. 695b 18. ai γά ρ α π ο δ είξεις άναγκαΐαι, οτι άποδεδειγμένον ουκ ενδεχεται άλλω ς εχειν. Cod. Λ ό τ ι τ ι . I. ό τ ι τ ο ά π ο δ ε δειγμένον. C f. b 20. ρ. 696 b 34. — λόγον τινά ά ποδεδω κε του συνεχούς — · ο ύ γά ρ κα&* αυτό κίνησις μ ία , και μη οίόν τε άλλω ς. I . ο υ γά ρ . C f. A ris t. ρ. 1016a5. ρ. 697 b 20.22. δ τ ε μ ίν — δ τ ε δε — . I. d i f μ ε ν — ό τ ε δε. ρ. 698 a 8. τά τρίγωνα — τριγώ νου διαφ οραΐς διαφεροντα ο ύ κ έτι τρίγω να τ α υ τ α ομ οίω ς. I. τ α υ τ ά . C f. a l l . ρ. 698 b 32. P ost ά ν θ ρ ω π ο ι commate, post δμοειδεΤς γά ρ colo distinguendum est. p. 6 9 9 a 13. π ρ ο σ ϋ ε ί ς . 1. π ρ ο β ε ί ς . C f. supra ρ. 110. et S clio l. p. 692 a 19. p. 6 9 9 a21. το γάρ εν εκάστω π ρώ τον μ ίτ ρ ο ν , δ και εν εστιν εν εκάστω α ρ χ ή * τοιοϋτον δε εν μεν το) άρι&μο) ή μ ο νά ς, εν άλλω δε άλλο δ τι ποτέ, και εστιν εν αυτοί το π ρώ τον μετρον. 1. το γά ρ ή

1.

η

ε ν εκάστω π ρώ τον μετρον', δ και εν εστιν, εν εκάστω άρχή·

το ιο υ -

τον δε £ν μεν το) άρι&μο) ή μ ο νά ς, εν άλλω δε άλλο δτι ποτέ καί εστιν εν αύτο) τό π ρ ώ το ν μετρον.

ρ. 699 b 10.

C f. a 24 sqq.

ά γάρ κατά τό υποκείμενόν εστιν εν, ταΰτα τω

άριίλμο) εν, επει και εν γρ α μ μ ή και εν μ ονάδι το) εν το) άριΟμο), ά εστιν άϋλα. και τό υποκείμενον δε κοινότερον αν ε π ’ αυτών λ έ -

1. 7 0 εν τω ά ριΟ μ ω , ά εστιν άϋλα, και τό υποκείμενον κτλ. ρ. 7001>11. και εστιν ούτω ς ον ω ς ο ν τ ι συμβεβηκός. 1. ό ν τ ι . Cf. b l7 . A ris t. ρ. 1017a21. ρ. 7001)31. P a rticu la δε vel delenda vel mutanda in δή. p. 7001)38. δεικτικόν δε του τό εστιν, ώ ν αν συντάσσηται,

γοιτο.

εκείνην σημαίνειν την φύσιν, παρείλετο τό μηδέν σημαίνειν άλλο τό ά ν θ ρ ω π ο ς ύγιαίνων εστιν ή τό ά ν θ ρ ω π ο ς υγια ίνει,

τ ο υ τίσ τιν ,

δ

επι τη υγιεία συντέτακται, μηδέν άλλο ή την τής υγιείας υπ α ρ ξιν σ η μ α ίν ε ι. \.ω αν συτπάσσηται β ί τ ο υ τ έ σ τ ι , τ ό ε σ τ ι ν , δ — σ η μ α ίν ε ιν .

ρ. 7 0 1 a l5 . τή πλευρτι ά σ ύ μ μ ε τ ρ ο ν — την διάμετρον ά σ ΰ μ Legendum utroque loco cum codd. A M σ ύ μ μ ε τ ρ ο ν supra docuimus p. 90. p. 701a33. άλλά και τό σ η μ ε ϊ ο ν τής γρ α μ μ ή ς δυνάμει εστιν μ ετρον.

I. το ή μ ι ΰ υ της γρ α μ μ ή ς. C f. A ris t. ρ. 1017h 7, 10-18 a 33. S chul, ρ. 781 u l . ρ. 701 b35. είη δ* άν λίγω ν τά των ( ρ ύ σ ε ω ν σ υ ν ε σ ζ ώ τ α είδ η , ταύτα δε Ιστι τά φυσικά και ενυλα είδη. 1. τά τω ν φ ύ σ ε ι σ υ ν ε σ τ ώ τ ω ν εϊδη. cf. ρ. 093 h 32, 0 9 i h 35, 702 b 15. ρ. 701 b 37. καί επί τω ν φυσικών δε σω μ ά τω ν το είδος εκάστον αίτιον τού είναι, δ εστιν ουσίας, φησί, λ έγεσ θ α ι * καί οσα μ όρια εν τή μη διηθημένη.

ενυπάρχοντά τισιν όρίζεταί τε αυτά καί τόδε τι είναι αυτά νει , ώ ν άναιρουμίνων αναιρείται καί πέρατα τω ν

σημαί­

το δλον. λέγει δε ο νιω

τά

σ ω μ ά τω ν ουσίας καί αυτά λ έ γεσ θ α ι μέρη καί μ ό ρια ,

κοινότερου είπ ώ ν α υ τά , ώ ς όντων των τού σ ώ μ α τος διαστημάτω ν,

P erversa distinctione cnunciati sententia perturbata est; v id e tu r hunc in modum distinguendum esse: καί επί τω ν φυσικών

μ έρη .

δε σω μ ά τω ν το είδος έκάστον αίτιον τού είναι, δ εστιν, ουσίας φησί λ έ γ ε σ θ α ι·

καί δσα μ ό ρια i-νυπάρχοντά τισιν όρίζεταί τε αυτά καί

τόδε τι είναι σημαίνει,

ώ ν άναιρουμίνων αναιρείται καί τό δλον

(λέγει δε ουτω τά πέρατα τω ν σω μ ά τω ν), ουσίας καί αυτά λέγεσίλαι, μέρη καί μ ύ ρ ια κοινότερου είπ ώ ν α υτά, ώ ς δντων τώ ν τού σ ώ μ α ­ τος διαστημάτω ν μ ε ρ ώ ν .

ρ. 7 0 2 h 21. ενός μεν δντος (sc. είδους ) ώ ς αιτίου τού είναι τω εν ω εστίν, ·— , άλλου δε ώ ς α υ τ ο ύ είναι ού ην αιτία η ψυχή. Legendum v id e tu r α υ τ ο ύ τ ο ύ είναι. ρ. 703a 1. V erba κατά ταύτα γά ρ ή τώ ν σω μ ά τω ν μ ο ρ φ ή , ή τ ε κατά τά σχήματα in parenthesi ponenda et particulam τ ε om it­ tendam a rb itro r. ρ. 703 a21. τοιούτον γά ρ τόδε τι ον καί χω ριστόν η. I. τ ο ιούτον γά ρ δ ά ν τόδε τι κτλ. C f. A ris t. ρ. 1017 h 21. ρ. 7 0 3 h0. δ ι ά δ ε τά ο ύ τω , φ ησί, λεγάμενα ταυτά, — ού λέγεται ταύτα π άντα κ α θ ό λ ο υ . 1. δ ι ό δ ή vel διό καί c o li. bS. 9. A ris t. ρ. 1017 b 33. ρ. 703 b 20. άλλ’ εν μέρει καί διά τούτου τού ορισμού. R e ci­ piendum e cod. Μ διορισμού. C f. b21. 27. ρ. 701b 17. δεύτερον σημαινόμενον τώ ν διαφερόντων εκ τ ίθ ε ­ ται, ώ ν τά γ ί ν ε ι έτεοα. I. τά γ έ ν η . C f. A ris t, ρ. 1018a 14. ρ. 711 a 28. ώ στε τω μ ε ν τ ό άρχήν καί δύναμιν εχειν, κ α θ* ην ούδεν τώ ν χειρόνων οίόν τέ τι πάσχειν, δυνατόν λέγοιτο άν , τω δ ε την τής τοιαύτης δ υνά μ εω ς στέρησιν. 1. τ ο μ ε ν τω cum c o d .il/ , ac deinde το J ε τω την, C f. a 33. τά μεν τω εξιν εχειν, τά δε το) έσ τερ ή σ θα ι ταύτης τής έξεω ς, a l l , 13, 23. et supra ρ. 48. ad A ris t. ρ. 1019b0. et p. 135* ad S cbol. p. 092 b 3.

13S p. 719 b 8. cf. b 11. p. 7 1 9 b l2 .

uv μ η την όψιν εϊ

δέ

τις την

—

λίγω μ εν.

I.

uv μ ε ν

την όψιν.

το

επιστητόν

επιστήμην ού π ρ ο ς

I. cum C f.b 17,20. et A r. p. 1021 a32. p. 721 b39. ον εξω μηδέν ε σ τ ι λ α β ε ΐν π ρ ώ τ ο ν . 1. π ρ ώ τ ο υ . cf. 1)41. p. 7 2 2 a l, 25. A ris t. p. 1022a5. . p. 736a41. εϊια λοιπόν xul τρεις τ τ α ρ α λ ο γ ι σ μ ό ς τίθη σ ι. 1. ττά ρ α λ ο γ ι σ μ ο υ ς . ρ. 738 a 19.· πρόχ ειτάι α ντω δ εϊξα ι ότι των xutu συμβεβηχός

λ έ γεσ θ α ι λαμβάνοι, αλλά π ρ ο ς τ ο ν ου ε σ ύ xul τ ο ν ω Ιΰιί.

cod.

Μ . π ρ ο ς τό ον ε σ ύ xul ε ν ω ε σ ύ .

όντων x u l

1.

εϊσι.

u π ρ ό χ ειτά ι α ύτω

δ ε ϊ ξ α ι ά ρ τ ι α xutu συμβεβηχός

τω ν xutu συμ βεβηχός ο π ώ ν xul τ ά

α ίτ ια

xutu συμ βεβη ­

cf. a 15,17,34. et A r. p. 1027 a 32. p. 7 3 9 b 34. άλλ* εϊπερ ,τ ό βα δίζον xul τό χ α θ ή μ εν ο ν ε'στο τό δε γά ρ τι xul ούσία ε σ ύ I. άλλ’ εϊπ ερ , τό βα δίζον xul τό χ α θ ή ­ μενον εστι· τό δε γά ρ τι xul ούσ(u ε σ ύ . C f. A ris t; ρ. 1028a24. ρ. 7 4 2 a 8. xul υ σ τ έ ρ ω ν άποδείχνυσιν. 1. ύ σ τ ε ρ ο ν . ρ. 742 b 8. ότι π ρόσεστιν u v τη ή επιφάνεια εν τω της λευχής επιφ σνείας ορισμού. I. u v τ η . Cf. A ris t. ρ. 10291)19. ρ. 743ä37. τω ν φ ύσεω ν τω ν χ α θ * αυτό ούσώ ν xul ε ν υ π ά ρ ­ ξ ε ι ο ρισμ ούς εϊναί φαμεν. I. εν υ π ά ρ ξ ε ι . C f. ρ. 760 a 48. τό γά ρ χός εϊσι.

χ α θ ό λ ο υ ζούον ονχ εν υ π ά ρ ξ ε ι , άλλ’ έπινοία.

ρ. 7 4 3 b29.

ού μεντοι ε σ ύ ν ά ν θ ρ ώ π ω

θ ρ ώ π ο τ είναι, ητοΜ, ούχ εστιν

ο

τό τι ην είναι τό ά ν -

ά ν θ ρ ω π ο ς όπερ τό λενχω ά ν θ ρ ώ π ω

1. το ύ ην είναι τό λ ε ν χ ω ά ν θ ρ ώ π ω ρ. 7431)31. ε’σ τ ι δη όνομu τω λενχω 1. έ σ τ ω , cf. a 34, A ris t. ρ. 10 2 9 b 27. ρ. 747 a 36. επεί δέ εμελλέ τις λέγειν

είναι.

είναι. ά νθ ρ ω π ο ι τό ίμάτιον. ότι τό μέν τί ην είναι

τού αύτοόντος έτερον ον αύτού διχαίω ς ά ν ά γ ε τ u i μη είναι ον

1.

λ έ γ ε τ α ι μη είναι αν.

ρ. 7 4 7 b 2 .

δ είξα ς ούν. επί τω ν ιδεώ ν ότι ταύτόν εστιν έ χ ά σ τ η

xul τό ύ ην είναι αύτώ ν.

ρ. 7471)19.

ο

1.

έχά στη .

δέ α ύ το ά ν θ ρ ω π ο ς ή Ιδέα, ητις χ μ θ* έ χ ά σ τ η ν

ε σ ύ xul ε ν υ π ά ρ ξ ε ι , xul εστιν ό αύτός τοϊς χ α θ ’ εχασια ά ν θ ρ ώ π ο ις.

D ubito an leg-cndum s it

ητις χ α θ ’ α υ τ ή ν έσιι xul εν ύ π ά ρ -

ξ ε ι xul ο ύ χ εστιν ό α υτός τοϊς χ α θ ’ εχασια ά ν θ ρ ώ π ο ις .

C f. 1)15.

τάς Ιδέας— xul χυρίως όντα xul ούσίας xul των τηδε ε τ έ ρ α ς ελ ε-

c t ρ. 760 a 48. ρ. 7 48a 2. ει τις xul θ έ ϊ ι ο . 1. τ ω , et ρ. 7 4 8 u 6.

γο Vj

τό

τού α ύτοΐπ π ου

τί ην

είναι όνομα

εϊ τις xul ιού φυτού τί ην είναι θ ε ϊ ι ο

1. i w τού p. 91. p. 749b31.

όνομα

φυτού.

C f. a 4 , A ris t. p. 1 0 3 1 b 28 c t supra

είδους ούν και ύ π ά ρ ξε ω ς αίτιον, και δλω ς τ ο ύ ­

το) ν οντων είναι και μ ετά τω ν όντων συγχ α τα ριθμ εΧ σθα ι τάς στε­ ρήσεις

το

είδος καί

το

τί ήν είναί εστιν.

D eleta distinctione 1.

εϊδους ούν χαι ν π ά ρ ξε ω ς αίτιον χαι δ λω ς τ ο ύ

ο. σ. τάς στερήσεις proxim a. p. 7 5 0 a43. εάν δε

μ . τ.

τ ω ν οντων είναι χ.

το είδος χαι τ. τ. η. ε. εστιν. από

C f. verba

ταντομάτου γενηται ή ύγίεια ,

από

Legen­ C f. a40. A ris t.

τ ο υ λ ό χ ο υ γίνεται, άφ3 ου καί ό τεχνίτης άρχεται ποιεΐν.

dum v id e tu r aut α π ό τ ο υ α υ τ ο ύ aut ά π ό τούτου. ρ. 1032b 24. . .... p. 7 5 2 b 45. αλλά τη επινοία τ ο ύ χω ρίζουσιν εκ τω ν πολλώ ν. N isi longius recedere a vu lg a ta lectione lic e a t, u t scribamus τή επινοία μ ό ν η co li. p. 7 4 7 b l9 , legendum a rb itro r π ο υ pro τ ο ύ . p. 753a2. τοιόνδε μεν τό είδος σημαίνει τ ό δ ε τ ι χαι ώ ρ ισμενον — ούχ έστι. 1. σημαίνει, τ ό δ ε δέ. C f. A ris t. ρ. 1033b22. p. 753 b 24. 70 γά ρ είδος τής οικίας τό εν τή ψυχή άύλω ς ον τού οίκοδόμου ο ύ χ εστιν ή τέχνη. Omissa negatione legendum, esse οικοδόμου εσιίν ή τέχνη apparet cf. b22, A ris t. ρ. 1034a 24. ρ. 7541)20. εϊπώ ν δε ö u άφ3 ο ύ 'τ ό σπέρμ α εστιν ο μ ώ νυμ όν π ώ ς έστι διά τού σπέρμ ατος γεγύ ν ο τι, τίνος ένεκα τό π ώ ς π ρ ο σ ίθη κ εν έπ ή γα γεν * ού γάρ π ω ς τ ά ούτω δ εϊ ζητεΧν ώ ς ε ξ ά ν θ ρ ώ π ο υ

1. τ ώ ρ. 1034 b 2. ρ. 7551)32.

ά νθρ ω π ος.

ται —

διά τ. σ. γεγονότι,

et

ού γά ρ π ά ν τ α .

Cf. A ris t.

επειδή τά π ρ ά γ μ α τα ά π ό τού είδους χαρακτηρίζε­

λεκτέον επί πάντω ν τό είδος και ή είδ ο ς, ταϋτα λ ε γ ε σ θ ω .

Comma ante καί ponendum, τό είδος, καί ή είδος ταύτα λ ε γ ίσ θ ω . ρ. 7 5 7 a 47. ο κ α θό λ ο υ ά ν θ ρ ω π ο ς — ούκ α ν υ π ά ρ ξ ε ι δέ άλλ3 επινοία. 1. εν υ π ά ρ ξ ε ι . C f. ρ. 7 6 0 a 48. ρ. 7571)19. δ ειχ θ ήσεται — μει* ολίγον εν τώ μ ετά χ ε ί ρ ο ν βιβλίο). I. μετά χ ε ί ρ ω ν . ρ. 7 5 8 a 46. α π λ ώ ς και δ ι ο ρ ί σ τ ω ς λέγοντι — ο ύ δ α μ ώ ς άποκριτέον. 1. ά δ ι ο ρ ί σ τ ω ς . ρ. 7 5 8 b 5. εϊ δέ μή εστιν ή ψυχή ζώ ον, ήτοι κ α τ ά τ ό είδος ζοΐον. I. το κ α τ3 είδος ζώ ον. ρ. 759 a 40. καί φασιν οι ουτω λέγοιπες δτι κ ο ι ν ά μεν τό τε είδος και τό ού εστιν είδος ταύτά εστιν. 1. έ ν ι α , co li. A ris t. ρ. 1036 b 15. ρ. 760 a 44. α ισθη τόν γά ρ τι τό ζοιον χαι ανευ χινήσεως —

140 και υ π ο κ ε ί μ ε ν ο ν

ούκ έστιν ο ρ ίσ α σ θ α ι.

verbis p ro xim is a 46. p. 761 a 21,22. εϊ

δέ τις

—

I.

υ π ο κ είμ ενο υ

α π λ ώ ς λέγει Σ ω κ ρά τη ν ο υ Κ υ ρ ι­

άκον, ώ ς έχει ή κ α θ ό λ ο υ ά ν θ ρ ώ π ε ιο ς ψυχή π ρ ο ς

το

θ ρ ώ π ε ιο ν σ ώ μ α , εχει και ή κ α θ ' έκαστα π ρ ο ς τ ο ν

I.

vel κ α ί pro ρ. 7 6 3 b 33. τέστι 7ου ά ο ι θ μ ή

ου,

et τό pro

c o li,

κ α θ ό λ ο υ άνκ α θ ’ έκαστον.

ιό ν .

εϊπ ώ ν ούν π ερί του ώ ς είδους

(sc .

ο ν το ς),

του-

ο ν του υποκειμένου και του ε ξ άμφ οτέρου, εντεύ­

θ ε ν λέγει κτλ. I. τού ο ρ ι σ μ ο ύ κ α ι τού ύ π ο κ . C f. b 31. A ris t. ρ. 1038 b 2. ρ. 7 6 4 a41. εϊ δον ε ν υ π ά ρ χ ο ν ............. , έψονται. S uspicor la ­ cunam sic explendam : εϊ ό ’ ώ ς ενυπάρχον ύ π ο θ ώ μ ε θ α , έψονται. C f. a 37,39. ρ. 764a48. C olon pro puncto ponendum ; c o n tin u a tu r enim eadem enunciatio ad b2. p. 7 6 4 b 5 . ούδέν γά ρ ήττον τούτο τό ενυπάρχον ο υ σ ί α έστι τίνος. 1. ο υ σ ί α . C f. A ris t. ρ. 1 0 3 8 1>20. ρ. 765 a 37. ή εΧπερ έστιν δ λ ω ς α ρ ιθ μ ό ς^ ούκ εϊσιν εν αυτό) αι μ ο νά δ ες ε ν α ρ γ ώ ς αλλά δυνάμ ει. I. έ ν ε ρ γ ε ί α . C f. a 3 5 ,31,32. A ris t. ρ. 103 9 a 5. ρ. 7 6 7 a20. εϊ δέ τις λέγει δτι ού κ α θ ' αυτό έστι τό ζώ ο ν ουσία , άλλα κατ' άλλο ε ξ εκείνου, κ α θ ' ο τό ζώ ο ν ουσία λέγεται, έσται ο

A n te εκείνου, unde apodosis ordienda est, commate distinguendum . p. 7 6 7 a 25. ώ σ π ερ εγώ ούκ άλλου μέν εϊμι ά ιο μ ο ς, ά λ λ ' ά ν θ ρ ω π ο ς , καί εκείνο έσται γένος τού α ν θ ρ ώ π ο υ .

ο υ δ έ ά ν θ ρ ω π ο ς · αδύνατον γά ρ τό άλλου είναι εμέ ά ν θ ρ ω π ο ν , άλλά

1. ά λ λ ο υ δ έ ά ν θ ρ ω π ο ς . C f. A ris t. ρ. 1039b 13. ρ. 7 6 7 a 36. A nte έσται colon ponendum , u t inde apodosis o rd ia tu r. p. 7 6 8 a 16. ού μ ήν τά τρία μ ό ν α ύ π ά ρ ξο υ σ ι το) Ά ιρροδισιεΤ ’Λ λ ε'ξά ν δ ο ω . 1. μ ό ν ο ) . C f. A ris t. ρ. 1040a 13,15. ρ. 773 b 19. π ά ντα ή τ ε λ ε ι ό τ η ς και τό σχήμα και ι) τ ρ α χ ύ της ά να χθή σοντα ι κτλ. 1. ή τ ε λ ε ι ό τ η ς . C f. b 18. A ris t. ρ. 1 0 4 2 b 35. ρ. 7 7 4 a20. ούτε τ ό στοιχείύν έστι τό είδος ούτε ίκ στοιχείων. Om ittendus a rtic u lu s το ante στοιχεΐον. C f. a 37 et supra p. 51sqq. p. 776 a 43. διά τί — έσονται οι τήδ' ά ν θ ρ ω π ο ι κατά μ έ θ ε ξ ι ν ονκέτ' α ν θ ρ ώ π ο υ ο ύ δ ε νό ς ; τουτέστι και έσονται κατά μ έ θ ε ξ ι ν ο ύ κ ά π ό τού α ύ τ ο α ν θ ρ ώ π ο υ . I. ο ν κ έ τ ι τού α ύ το α ν θ . ρ. 776a47. επεϊ δ ' εκεχώ ριστο, ύ π ό κ ε ι ν τ α ι δέ σ υ ν ι σ τ ά ν α ι μή εμαυτού.

και ούτω τον α ύ το ά ν θ ρ ω π ο ν, έσονται οι α ύ τ ο ά ν θ ρ ω π ο ι ού καιά

141

τής

1. ύ π ύ χ ε ι τ α ι δέ σ υ ν ε σ τ ά ν α ι et οϊ C f. a 4 & 4 5 . c t A ris t. ρ. 1080 b 18. p. 778 a 38. ώ ς πέφυχεν έχειν καί ο πέφ υχεν έχειν I. ο pro ο. ρ. 7 7 9 a 44. π ώ ς εκ τω ν κινήσεων χαί επί τά ά λ λ α χ τ α ι το ενεργεί α ς όνομ α. Lege n d u m suspicor επί τά ά λ λ α ά φ ϊ χ τ α ι

vel

επ ί τά ά λ λ α

μέθε'ξιν ά ν θ ρ ω π ο ν ο ύδενός. jijJ ’ ά ν θ ρ ω π ο ι .

π α ρ ή χ τα ι.

ρ. 7 8 0 a 3.

E jic ie n d a sunt c te x tu liacc verba ού μην δυνα­ τόν όντος του α έσται χαί το β δυνατόν. Perperam in tru s u sunt e proxim a cnunciatione a 6, e rro re o rto per sim ilitu d in e m verbo­ rum antecedentium ε ξ ανάγκης τυ β . ρ. 784 a44. π ο λ ύ μάλλον επιστήμ ον εΐη άν τι ζαβόν, ε ϊ π ε ρ α ντοεπ ιστή μ η. 1. ή π ε ρ . ρ. 784 b 2. ή αυτή γά ρ δ ύνα μ ις του νγιαίνειν χαί χάμνειν χαί του ν ο σ ε ϊ ν χαί α ι ν ε ϊ σ θ α ι . Legendum a rb itro r χαί του η ρ ε ­ μ ε ί V χαί χ ι ν ε ί σ θ α ι . C f. euin locum m etaphysicorum , ad quem baec p e rtin e n t p. 1051 a 9. η αυτή γά ρ δύνα μ ις το ύ νγιαίνειν χαί χάμνειν, χαί ή ρ ε μ ε ί ν χαί χ ι ν ε ϊ σ θ α ι .

ρ. 8 0 2 a 20.

επειδή ά ν θ ρ ω π ο ς ά ν θ ρ ω π ο ν γ ε ν ν ά -------- η μεν

τού Σ ω φ ρ ονίσχ ο υ ύλη αί σάρχες χαί τά

όεττά χαί νεύ ρ α ,

ο μ ο ίω ς

χαί το είδος καί ενέργεια αυτού, ονδεν διαφέρει τώ λόγοι της τού

D elendum punctum post α υτού, tamquam praedicatum re fe rtu r ad subjectum η

Σ ω χ ρ ά το ν ς ύλης χαί τού είδους.

quia

ονδεν διαφέρει

τον Σ ω φ ρονίσχου ύλη χαί το είδος.

ρ. 8 0 2 a 39. „ π ρ ώ τ ο ν το δ ί” , τουτέστι το μ ι κ ρ ό ν . 1. το μ ε ­ cf. a 40,41. ρ. 8 0 4 a 3 5 . ά π λ α ν ή ς 1. α πλανής, ρ. 810 b 14. ο ύ χ έχει. 1. ο ν κ . ρ. 8 1 1 a lS . τού δ χ ο ν 1. τού ό λ ο υ . ρ. 805a 10. εϊ δ* έστι τώ ν οντω ν, ώ σ π ερ δέδειχται, ά σώ μ α το ν χαί χ α θ * αυτό δν χαί ε ν ν λ ο ν. 1. χαί ά ϋ λ ο ν . ρ. 805b 1. το δέ α γ α θ ό ν ο π ερ εΰτίν, ού ένεκα ά γ α θ ό ν εΰτιν. D istinguendum potius a rb itro r το δε ά γ α θ ό ν , οπ ερ εστίν ο ύ ένεκα, ά γ α θ ό ν έστιν. c o li. a4 6 — 48. ρ. 809 a 2. ώ στε χαί αι σφ αίραι υ π ό μέν τώ ν οϊχείων ψ υχώ ν ρ ικ ό ν .

κινούνται, ώ σ π ερ είρηται, υπ ό δέ τώ ν τοιούτω ν θ ε ώ ν , ώ ς η ά π λ α ­

A djicien d a m ante apparet c o li. ρ. 8 0 8 b 46, 8 0 9 b 4. ρ. 809 a 35. άλλα μην κινήσεις π α ρ ά

νη ς υπ ό το ύ π ρ ώ του νοός. ον

π έντε ούχ εΐσίν, ουδέ κινούμενα

τά ς

κ ιν η τ ικ ά

negationem

πεντήκοντα

άρα π α ρ ά τ α ν ί α ,

P ro κ ι ν η τ ά reponendum est c o li. a22,3S,45.

άρα.

κινούνται

χαί

ούδέ κ ι ν η τ ά

aut

χ ιν ο ύ ν τα ,

142 p. 810b 18. p. 8111)3.

Punctura mutandum in colon, ή γή όε και τό

προσεχεσιέρα ύ λ η .

ρ. 812b 14. ή ρ. 8 1 9 η 3 0 ,3 1 .

1.

ύλη,

όε π ρ ώ τ η εκ

πυρ

xoil τά

μ ε τ α ξύ }

ά π ερ

εϊσί

c o li. b l. αρχή άϋλότατον.

όιαιρέσεω ς

όε

εϊσίν αί π ά σα ι μ ονά όες άσύμ βλη το ι·

I.

π ρώ τη .

όείκνυσι τοιαύτης ύτι ούχ

ή

γάρ

εϊσιν ασύμβλητοι ή

ά μ α γέγνονται εκ του ενός καί τής αορίστου όυάόος αί εν τη α ύ τ ο όυάόι μ ο νά ό ες καί άί εν τή αύτοτριάόι τ ρ ι ά ό ε ς καί αί των άλλων α ρ ι θ μ ώ ν έκασται * ή π ρώ τον μεν κτλ.

1.

εϊ γ ά ρ

εϊσιν

et

αί εν τή

αύτοτριάόι μ ο ν ά ό ε ς .

ρ. 820 b 45.

ώ στε

εϊ

το

αγέννητοι>, εϊ όε όεκάς γέγονεν.

ρ. 821 α21. supra ρ. 44. ρ. 820 b 10.

μέχρι

1.

καί

ή όε όεκάς.

όυάόος

1.

όεκ ά όος

c o li, a 25 et

τά θ ε ω ρ ή μ α τ α των α ρ ιθμ η τικ ώ ν π ά ν θ * υ π ά ρ ξει

καί τ ά τω ν α ισ θ η τώ ν

ρ. 8 2 8 b 22.

τής

εν καί εΐόος τής όεκάόος ε σ ύ

I.

καί κ α τ ά .

C f. A ris t. ρ. 1 000a 14.

άλλ* ου π α ν όύναται μ έγ νυ σ θ α ι, καί πολλοί μ ά λ ­

λ ο ν το εν μ ετά τής όυάόος τ ό τ ε γινόμενον εκ τώ ν κ ρ αθέντω ν έτε­

Comma ponendum post et pro τ ό τ ε scribendum τ ό τ ε ex A ris t. ρ. 1092a25; pro μ ά λ λ ο ν legendum suspicor ή τ τ ο ν , ρ. 8 3 0 a 8 ,0. εϊ ούν κατά τ ι γ ά ρ ipuoiv τώ ν τοιούτοιν ά ρ ι θ -

ρόν εστι τώ ν το κράμ α άποτελεσάντω ν. ό υά 00Cj

μ ώ ν τό μελίκρατον γίγνψ υ.ι, α γ α θ ό ν τό τοιούτύν Ιστιν εκάστοι τώ ν χρω μ ένω ν α ύτώ , εϊ όέ μ έ λ ι ο ύτω ς, ούκ α γ α θ ό ν .

1.

κατά τ ι ν α

et

εϊ όε μ ή ούτω ς.

ρ. 830a 16. 1. ρ. 8 3 0 a 32.

σ μ έ ν η λόγοι.

μάλλον ώ φ ελή σειεν, εάν ύόαρής η καί ούχ ώ ρ ι ώ ρ ισ μ έ ν η . τί π ο τέ εστι τό

είναι την μ ϊξιν .

1.

επόμενον τοΊς π ρά γμ α σ ιν ευ εν

C f. ρ. 8 2 0 b 46, 8 3 0 a 2 ,43. A ris t. ρ. 1092b27. ρ. 830b27. ή κ ' κ α ί π α ' αέρες. 1. ή κ α ' αέρες. C f. b 24,20. ρ. 8321)23. ούτε γά ρ ω ς ποιητικά ούτε ω ς τ ε λ ι κ ά ούτε ώ ς τελικά ή εϊόικά αίτια. 1. ώ ς υ λ ι κ ά ούτε ώ ς τελικά.

το ) α ρ ιθ μ ο ί

το) ε ν α ρ ι θ μ ώ .

INDEX LOCORUM. 3. 7. 9. 9. 9. 9. 9. 9. 9. 1. 1. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 6. 6. 2. 3. 4. 4. 4. 4. 4. 4. 4. 5. 8. 1. 2.

p. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

9S 3n24. . . B r. 988 b 2. . ., . . 990 b 7. . ., . . 991 a2G. . ., . . 991 a31. . ., . . . 901 b l S . . . 991 b30. . , 992 b 31. . ,. . . 9 9 3 a5. . ,, . . 993b 1. . . \ . 995 b 27. . . 997 a 7. . . . . 998 a 23. . . 998 b 4. . . 1001 a l3 . . . . . 1001 a28. . . . . 1002 a 21. . . . . 1002b 14. . ., . . 1002 b 33. . . 1004 b 20. . . . . 1005 b 2. . ,. . . 1006 b 4. . ,. . . 1006 b 29. . . . . 1007 a 6. . , . . . 1007 a 34. . ., . . 1008 a l . . ,. . . 1 0 0 S a l7 . . ,. . . 1008 b 11. . ., . . 1 0 1 0 a l8 . . ,. , . 1 0 1 2 b 9. . ., . . 1013a 4 . 7. . . . 1013 a 29. . . . .

BouitZj observ. io Arist.

9, 22, 28, 30, 30, 31, 31, 34, 34, 35, 45,

55, 56, 58, 59, 64, 66, 69, 70, 70, 71, 73, 73, 75, 79, 85, 87, 87,

17. 29. 14. 13. 19. 10. 23. 10. 17. 21.

. . . . . . . . . .

. . . . . . . . . .

p. . . . . . . . . .

34. 112. 75. 77. 79. 28. 65. 113. 85. 60. 51. 31. 9. . . . 52. 52. 40. 20. . . . 114. 8. . . . 42. 14. . . . 15. . . . 36. 9. 25. . . . 12. 21. . . . 130. 11. . . . 10. 11. . . . 11. 24. . . . 65. 26. . . . 115. 46. 10. . . . 28. . . . 86. 3. . . . 87. 15. . . . 88. 23. . . . 116. 3. 6. . . 52. 29. . . . 70.

10

144 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 2. 4. 4. 6. 6. 7. 12. 12. 15. 28. 2. 3. 4. 4. 1. 4. 4. 4. 4. 0. 6. c. 0. 8. 8. 10. 10. 11. 11. 11. 13.

p. 101315. . . 1013 b 9. . . 1013 b 14. . . 1013b25. . . 1013 b 31. . . 1014a 1. . . 1014 a4. . . 1014 a7. .·. 1014 a l l . . . 1014 a 19. . . 1014 b lS . . . 1014 b 19. .. 101Gb 11. . . 1017 a6. . . 1017 a35. . . 1019a35. . . 1019b0. . . 1021b 3. . . 1024b5. . . 1026 a 35. . . 1027 a 34. . . 1027b20. . 1027 b 33. . . 1028 a 32. . . 1 0 2 9 b l. . . 1 0 2 9 b l4 . . . 1030 a 1. . . 1030 a 31. . . 1031b 4. . . 1031b8. . . 1031b27. . . 1031b30. . . 1033 a 27. . . 1035 a 32. . . 1035 b 16. . . 1035 b 33. . . 1036 b 5. . . 1036 b 17. .. 1037b l. . . 1038 b23.

Br. 88, 11. . . p. 70. 71. . 88, 17. . . 72. . 88, 22. . . 72. . 89, 6. . . 69. . 89, 13. . . 70. . 89, 20. . . 73. . 89, 23. . . 73. . 89, 26. . . 73. . 90, 2. . . 74. . 90, 11. . . 52. . 91, 21. . . 135. . 91, 23. . . 110. . 96, 27. . . 60. . 98, 6. . . . 89. . 99, 11. . . 12. . 104, 28. . . . 105, 7. . . 48. . 110, 14. . . 54. . 118, 24. . . 13. . 123, 27. , . 55. 118. . 126, 15. . . 33. . 127, 7. . . 90. . 127, 21. . . 61. . 128, 28. . . 129. . 131, 29. . . 95. . 132, 13. . . 118. .133,9. . . . 134, 14. . . 14. . 137, 11. . . 31. 50. . 137, 15.1 6 . 49. . 138, 9 .1 0 . 94. . 138, 13. . . . 142, 4. . . 91. . 147, 18. . . 91. 32. . 148, 9. . . 92. . 148, 28. . . 16. . 150, 15. . . 93. . 150, 28. . . 95. . 152, 27. . . 97. 156, 11. . .

«

15. 17. 17. 17. 17. f f , 2. 3. 3. 4. 6. G. 1. Θ, 3. 4. G. G. 9. 10. 1. I, 2. 3. 3. 3. 4. 9. K , 2. 10. 10. 10. 10. 11. 12. 12. 1. Λ, 2. 3. 4. 4. 4. 5.

p. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .„ .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. ..

1040 a 32. 1041 a25. 1041 a28. 1041b 5. 10411» 11. 1043 a 28. 1043 b 8. 1044 a 3. 10 4-4 b 8. 1045 b 19. 1045 b 23. 1046 a 17. 1047 a 27. 1047 b21. 10481.5. 1048 b 7. 1051 a7. 1051b 9. 1052 a 18. 1054 a 12. 1054 a 24. 1054 b 13. 1055 a 2. 1055a28. 1058 b 13. 1060 b 4. 10G0b2. 1006 b 30. 1067 a l. 1067 a 8. 1008 b 8. 1068 b 23. 1068 b 29. 1069 a 30. 1069 b 25. 1070 a 20. 1070 b 3. 1070 b 15. 1070 b 24. 1071a 26.

K r. 160, 18. 162, 28. . . 163, 2. 163, 14. , # 163, 20. 1 6 8 ,9 . # e 168, 29. 170, 7. , # 1 7 1 ,2 3 . 174. 25. 1 7 5 ,2 . 1 7 6 ,4 . 1 7 9 ,5 . 1 8 0 ,9 . # , 1S2, 10. . # 182, 12. % # 1S9, 9. , , 190, IS . 1 9 2 ,8 . 197, 18. 19S, 1. 198 28. 199, 25. 200, 26. 2 1 0 ,3 . e % 215, 16. 232, 5. e # 2 3 3 ,9 . %# 233, 18. 233, 27. 2 3 5 ,7 . 238, 18. 238, 25. β % 2 4 0 ,8 . 241, 10. 242, 13. e 2 4 3 ,5 . 243, 20. 244, 1. 245, 13.

. . p. 98. 98. . 130. . . 99. . 39. 121. . 53. . 100. . 17. . 121. . 122. . 56. . 17. . 123. . 100. . 47. . 101. . 35. . 61. . 18. . 101. . 102. . 103. . 55. . 125. . 63. . . 81. 81. . 82. . 82. . 82. . . 83. 83. . 104. . 125. . 131. . 53. . 130. . 130. . 18. .

146 e . i·.

7. 7. 9. 9. 10. 2. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 6. 7. 7. 7. 7. 7. 8. 8. 8. 8. 8. 10. 1. 2. 2. 2. 2. 3. 3. 4. 5. 6.

.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..

1071b 13. . . B r. 1072 a 2 4 .............. 1 0 7 2 b 6 ................. 1 0 7 5 a 5 ................. 1073 a 7 ................. 1 0 7 5 b 5................. 107Gb2 7 .............. 1070 b 32............... 1077 a2. . . . . 1 0 7 7 b 3 4 .s q q . . 1078a 2 0 ............... 1078 b 17.............. 107 9 a 2 ................. 1079 b 15............... 1079 b 28............... 1080 a 25............... 1081 a 7. . . . . 1 0 8 1 a 30.............. 1081 b 23.............. 10S 1b33............... 1082 b 12.............. 1083 a 13............... 1084 «23. . . . . 1084 a 2 7 ............... 1084 b l ................. 1084b 19............... 1087 a 17.............. 1088 a 9 ................. lOSOaO................. 1 0S 9 a 7 ................. 1089 a 2 7 .............. 1090 a 5 ................. 1090 a 17.............. 1090 b 32 .............. 1091 b l ................. 1 0 9 2 b 7. . . . . 1 09 3 a 2 2 ..............

2 4 0 ,9 . 248, 2. 248, 21. 255, 24. 255, 27. 2 5 7 ,7 . 200, 30. 2G1, 5. 2G1, 16. 264, 5. 204, 26. 266, 5. 266, 29. 2 6 8 ,2 4 . 269, 7. 270, 11. 272, 13. 2 7 3 ,7 . 274, 10. 274, 22. 276, 17. 27S, 1. 2 8 1 ,5 . 2 8 1 ,9 . 281, 22. 282, 10. 2 8 9 ,5 . 291, 21. 294, 12. 294, 13. 295, 7. 297, 1. 297, 15. 299, 17. 301, 2. 3 0 4 ,2 . 305, 28.

I\ 38. γ. 23. pro ad 1. ut. — p. 50. v. 19. del.

. . p. 64. . 125. . 105. . 106. . 19. . 106. . 58. . 58. 64. . . 45. . 107. 38. . 76. . . 76. . 77. . 21. . 53. 23. . . 43. . 23. . 105. . 111. 107. . 131. . . 44. . 93. . 57. 126. . . 66. 24. . . 56. 127. . 128. . 26. . 59. . 26. . 48. .

— p 77.

B c r o l i n i , t y p i s A. G. H a y n .

y

.

0. 1. γένοιτ’.