Listy Jana Sobieskiego do ony Maryi Kazimiry wraz z listami téj królewskiej rodziny i innych znákomitych osób [Polish ed.] [PDF]

Zitiervorschau

kv &

L. Gron er dir.

z^lay

BIBLIOTEKA ORDYNACYI MYSZKOWSKIEJ.

ZAPIS KONSTANTEGO WIDZISKIEGO.

ROK 1§60.

)

(Z rycin na

stali).

Frangas, non

W KRAKOWIE, W

DRUKARNI

C.

K.

UNIWERSYTETU JAGIELLOSKIEGO,

NAKADEM MARGRABIEGO MYSZKOWSKIEGO.

flectas.

>LiI(

/

31

i

DK

1

8

Jana

najczciej

korona polska.

Marchandise,

)

przecie

jedna

—

,6 )

on Jana KaU aigle, znaczy

Ludwik Mary,

Piotr Ozga.

)

')

Ludwika XIVgo

Siostra Bouqueta,

Marya Anna póniejsza Wielopolska, które 6 Stanisaw Jabonowski ) Doge, Lubomirski Marszaek W. Kor.

oznacza snad rozwód. — — Wda Euski. — Les Mtes, snad ma znaczy krewnych. — Le Renard, Jerzy La Vipere tene Marszaek. — Compagnon du Marchand, oznacza Królow — Jerzy Lubomirski Marszaek Kor. — Podkomorzy Lwowski,

wtedy

jeszcze

któ-

—

teraz nie

3 Marchand de Paris, oznacza króla Jana Kazimirza. ) ComMarszaka de Grammont, byli w Polsce roku 1664, jego Comte de Louvigny synowie

Stanisawem Jabonowskim. mieli

inaczej

chc. Zdrowia dobrego d Królowej Jm insz powinszuj okazy; jako si jednak z niego ciesz, sam lepiej widzi P. Bóg. rych

',

—

si moe. Bo

—

ukontentowanie

wprzód mie pewno. I toby rzecz cudowna bya, kieby ten, który stawa zausze przy susznoci 20 i przy tym utrapionym 2 ')

odway

ma

dopiro na ten

peen najgortszych pomaracz pour son adorable Dian. Beaulieu nie wielkie znalaza

o tem

,

l'intólligence, to

au jeu de paume jecha nie byoby po co, ani

bdc

jeli ten nie pozwoli, który tóm dynic nie

Niech tedy

tego

ycz konserwacyi, który ze wszystunuz

z tego

to

suszn

touchant

opinii.

trzyma, co ma danego; ale gdzie raczej po wiecie skoczenia prdkiego szuka odoru, Tem kocz; a jeeliby si co tu nie zdao, prosz przebaczy, jako temu, który ju ledwie yje,

jeeli

e

tedy

pewno i

lubonóg swej Astrei. I to niechaj uwaa, chcia Marchand Paris de et son Compagnon by /'iittelligence,

wszyscy

tej

czas na wszystko

zbrygowawszy, nie yczy, tylko

u

s

staremu

eby patrze na swoj maj mu czego yczy,

Niech tedy wszystko dobrze kiego

j

albo jakiejkolwiek

poniewa tam pewnie b-

Jeeli po

///'ifr.

nietortun.

czas, gdzie

jeu de paume niewiem, jako bdzie

Beaulieu,

w

który

i

zdrowia, honoru, re-

sawy

putacyi, nieli nabycia

fortuny.

pod ten

ile

str;itv

7

1665.

nim samym ma nadziej i wszystka szlachta, a on by sam mia pobra po nim wszystko M i byd na wieki jednym przykadem niesprawiedliwoci: bo lubo to tak nie jest, ale po

wszelkiego na wiecie gustu, przy ustawicznych

kopotach

ROK

—

13 )

Kazimierza

Snad

oznaczajca.

Kasztelana Lwowskiego,

—

ls Hetmana Polnego Kor. ) Mowa jest o buawie l9 po Stefanie Czarneckim. ) Niejasne to wyraenie znaczy, e buawy pretendowa nie mona, naraajc, z po20 2 ') Mówi wodu niezdatnoci, kraj na zgub. Mówi tu Sobieski o sobie. o Marszaku Lubomirskim Je) M rzym. ) Mówi o godnociach i urzdach po Lubomirskim.

Andrzeja Maxymiliana Fredry.

—

'

!

)

Stefana Czarneckiego

,

—

—

—

6. Do Maryi

Kazimiry,

ju ony

— W Pielaskowicach,

swej.

Zoneczko moja najliczniejsza, najwiksza du-

—

Tak mi si Twoja serca mego pociecho! liczno, moja zota Panno, wbia w gow e zawrzó oczu caej nie mogem nocy. P. Bóg widzi, e sam nie wuem, jeli t absence znie szy

i

,

bdzie mona: bo polski

sza.

2 ,

e

Dzi

ze

aem

sobie uprosi

mn ca

M

r

przegada noc

myle

sz,

e

em

po-

9.

Czerw. 1665).

Owo widz,

e mi Twoje e bez nich

nie podobna;

e

ju

barziej

przyznawani,

i

i

tak tu-

amour ne changera jamais en ami-

notre

ti, ni en la plus tendre, qui fut jamais.

t

i

nie podobna.

(dn.

wdziczne tak oczaroway oczy,

pewna,

ani o jedzeniu, ani o spaniu,

'

momentu wytrwa bdzie

Koniecprze-

we Wtorek

i

To jest

od dawnego czasu zdao mi si,

wicej kocha nie móg: ale teraz lubo nie barziej, bo nie podob-

e

CZ

8

PIERWSZA.

KOK

1665.

ale je Vous admire coraz na kocha barziej wicej widzc perfekcy, a tak dobr i w tak piknem ciele dusz. Owo zgoa, serca mego krówpi zód wszystIowo, chciej tego by pewna,

ko Pastwu tego czowieka, o którym Królestwo

ko wspak si odmieni przyrodzenie, nieli najmniejsz odmian liczna Astree w swym uzna Celadonie.— Z Warszawy aden mój dotd nie Ja jutro z td, da P. Bóg, powróci posaniec. przede dniem w swoje wybior si drog. Dzi mi zajecha miy brat mój Mr Starosta Parczew-

mu

,

,

e

-

IchMd tak

ski

.

Królowej

Jm

ci

opowiedz WMPani,

em

orda przysza

ju

pewnie do

mi

Pa Wo-

albo

które

postrzegszy,

odsyam

i

wedug

danego parolu do swojej pospieszy Kassandry

bo pewnie swoich

w do-

le

'

',

Dieu meme, qui jait qu' on aime, doda skrzyde. Czeka

mu w t drog

go tedy

z

ochot,

et

sans aucune melancolie, tvl-

ko z t impacyency, z której on pojedzie, której bdzie, póko nie oglda to, co jest

i

w

naj-

i najdoskonalszego, nie tylko na parmi tous les astres. Prosz nie wtpi wtem, i wierzy, jako najyczliwszemu swemu. Kompanii wszystkiej kaniam. Dzi expedyowa, eby tu przede dniem stan posaniec '-.

pikniejszego ziemi,

.

,

*)

,

tak nie szafowa, jako swoim. Orondate

,

zna yczliwo

enchante

listy z

prosz, ale unienie supplikuj, aby tym odorem

mu, na rzeczy patrzc, siedzie bd. P. Wojewodzie Sandomirski 7 jadc wczora przez Sobiesk Wol 8 kaza sam modzianowi swemu pyta si o mnie tout court tylko, jeli jest P. 9 Poaja Sobieski wasz Pan w Pielaskowicach go yd mój arendarz o to i nie sprawowa mu si; ale z tego pytania

moje kieszenie wszystkie

i Dobrodziejce. Konserwacy odoru zaprzypominam, na którym wszystka Sylwandrowa zawisa szczliwo. Dla Boga, nie

lecam

,

,

w

WMPani

.

6

podczas piórwsze-

Woy

t kto

palais

jewody Ruskiego. P. Wojewoda tó Krakowski ju si pewnie ruszy od Tarnopola w Ukrainie Poszed za nim i P. Sieniawski 5 Nie(sic!). wiem tedy, kto pójdzie teraz do boku Króla Jm ci poniewa co yczliwsi wszyscy w Ukrainie, a drudzy, albo przy tamtej stronie

i

—

.

e

siedzie bdzie, tak jako

WarJego te e wdo-

którzy miasto

Przepomniaem wmemoryale Wargo zwizku. szawskim napisa trbaczów, na których barwy takiej potrzeba, i sznury do trb zawczasu robi kaza, i galony do dwóch sukien.

wyprawi wszdzie, gdziem tylko rozumia, i do pa Wdy Czemiechowskiego 4 Z naszych pisz mi krajów,

i

szawy, do Zamocia nazad powrócili. przyszy te albo ociec l0 assekuruje,

—

3

wiele trzymali,

przeciw-

ale

i

ókwi

dnia 14. Czerwca pisany, i data wyjazdu z Warszawy Marszaka Koronm-jrci List nastpny z dalszej drogi, z Sobieskiego, dniem 3go Czerwca oznaczona w Theatrum Europaeum (IX. fol. 1536), wskazuj, i list niniejszy pisany swój Histoirc de Poogne z dnia 9. Czerwca. Ta okoliczno dowodzi, i Salwandy (I. 225.) we Wtorek,

w

by

Roi Jean Sobieski, mylnie poda dat maestwa Sobieskiego z Mary Kazimir, na dzie dopodobniejsz do prawdy jest data podana w Theatrum Europaeum (TX. 1535.) na dzie piero 5. Lipca 1665; i 2 tu mowa o Mikoaju Koniecpolskim póniejszym Kanoniku Gnienieskim, Przecaw18. Maja. ) Sdz, 3 4 skim Proboszczu. (Ob. niej Ust 10ty i 22.) ) Stanisawa Kazimierza Bie) Ob. w licie 4tym notk 4t. 5 Wojewoda Krakowski Stanisaw zwany Kewera. Mikoaj Hieronim niewskiego. Potocki Hetman Kor. W. ) Hrabia na Szkowie Sieniawski, w ówczas Stranik Koronny i Starosta Radomski. 6 ) Przy stronie Marszaka Jerzego "*) Stanisaw Koniecpolski, Starosta Doliski, syn Alexandra Wdy Sandomirskiego, z Zamojskiej. Lubomirskiego. 8 9 wie o milk od Krasnostawu, ) Sobieska Wola, wie Sobieskiego tu przy Pielaskowicach. ) Pielaskowice u ) Kassandra, Marya Kazi10 o Xciu Dymitrze Winiowieckim. w Lubelskiem. ) Ma tu by snad mowa 2) Wida z tego, mir. Marya Kazimir wtedy nie w Warszawie, lecz gdzie bliej od Pielaskowie. moe w Lublinie bya, jak to i z listu 9go wnosi mona. avant

et

sous

le

e e

— —

—

—

—

,

,

— —

—

—

e

7.

W ókwi

,

ce 14. de Juin.

najukochasza duszy i serca pociecho! Na dwa listy moje z Pielaskowie pisane, ledwom si tu jednego w ókwi doczeNaj liczniej sza

i

ka

responsu.

O

Sylwandrze

i

Astrei,

e takie ju

po klasztorach mowy, al si Boe. Zawsae si tego spodziewaa Beaulieu. Niech widzi teraz

i

CZ PIKWSZA.— ROK s e

Hamaleon, co

Widz,

wt.

Astree

bd

za skutki de sa importune aciludzie, to jest Sylvandre

ci

scen

komedy

i

mogo si byo

ludzkich; bez czego wszystkiego

e

obej. Ale

La

l

tante

Bóg

niewinnie, niech im P.

paci.

e w gow

de Beaulieu, wierz,

i

za-

sza; albo kto mocny musia perswadowa,

e

e

na tym wiecie uwierzya bajce. Widz, nie masz nic tak sodkiego, do czegoby si sia takiej

zaraz nie

miao przymisza gorzkoci.

date najaloniej, sir

e nie postrzeg, e

gwatem nasadzia zedrze go

putacyi,

eby

z

tem powolniejszy by,

A

Oron-

la girouette

honoru i

i

re-

eby z nim

czyniono, co chciano.

w

Jani tu

W O

dy

JMPana Midzybou.

tych krajach nie zasta

Krakowskiego

i

:

on

wojsku bardzo gucho

,

jest

a od

w

JMP

iV

W

dy

Ru-

e pasu wolnego nie ma. Wojsko a koo Pawooczy ', mil z td pod 60; nie podobna z nim tedy konfereneya. JMPan \Y da te Krakowski najmniej z td mil 40. Pisaem, posaem, gdziem tylko rozumia. Sam dzi do Lwowa jad, dla sporzdzenia fortyfikaskiego cale nic: zna,

cyi miasta, do której

o

Pa

Delarego

4

potrzeba jako najprdzej. Ludzi

przysa adnych

bynie

masz we Lwowie inszych, tylko moich 80 Drad y Ruskiego, niegonów. Ci co byli JMPana

W

si

tamtd

Trzeba tedy, eby tam jakich ludzi Król JMc ordynowa. sam supplementy, których Panowie Oberszterowie na prywatne swoje zaywaj posugi. Xie Winiowiecki swemi osadzi. Pa Wojewodzica Sandomirskiego take jedni w Tomaszowiein gdzie

z

podzieli.

S

Zamo

wie, Zamociu, i rónie. Trzeba tedy, eby Król JM* da ordynans do X cia Winiowieckiego, eby swoich pod Janowiec wyprawi; a ci Pa Wojewodzica z Panem Delarym, jako swym Obersztlejtnantem do Lwowa niech id. O tym zwizku 5 powiedaj, eby si pienidzmi da uj. 5

Lepiejby tak, jeli

mona. Mówi Królowej JMci

.

W

d y Krakowskiego, RuskieJam pisa do JMP. go, i do kogom tylko rozumia. Listy pisa po-

trzeba do

X

cia

Dymitra

i

do

Pa

wokujc

Wojewodzica,

boku Króla

ich do

zayem

JM

Ja

ci .

te

mem-

do Trafunkiem mijajc Zamo, dowiedziaem t rajtary sprowadziwszy umylnie z Ukraiinszej

okazyi.

e

si,

ny

!)

6

brany

mów

wszystkich

1665.

w Zamociu

abdankowali ich

,

drog do acuta. Posyaem napisawszy

a

mój,

list

ju

do Króla

,

pokazawszy

ja tedy za niemi,

JM

ci .

Nie nagoni ich

za Sanem; co odpisuj, posyam.

A

wyprawuj znowu do nich, aza da P. Bóg, e ich zwerbuj. Ten mój posaniec powieda, e adnych okoo acuta niemasz ludzi. Byo kilka Chorgwi nad Sanem, ale powrócili wyprawiwszy w róne strony rónych posaców. O samym 7 powiedaj, e poszed ku Nowemu Mia,

stu.

O

byo

z

pój

jak dobra okazya

gdyby pomyli, gdyby nie ta moja tak gwatowna do Warszawy potrzeba; na któr kiedy wspomn, e czas jak czem

mi

gdyby

zaraz wszystkie

byy

ja ich

ordynanse

popisa

wszystko ze

w i

,

za nim,

ja przecie o tem

w Róy

tak idzie, a

idzie,

tedy

Jubym

!

te

jak rocie, tak rocie,

odpadaj imprezy. A poszy zaraz, kiedym

Ukrain

jubymy

,

uprzedziyby tu byli

byy

mieli ludzi.

Piwo 8 si tu wóczy z Chorgwi ode wsi do wsi. Dla Boga, da mu ordynans jaki, eby szed do obozu Króla JMci Tuteczni sam obywatele nic si tem wejciem Pa Lubomirskiego nie turbuj jakoby to nigdy nic. Na rzeczy si tylko patrz, a dyskuruj jako si te rzeczy skocz? Jakoby to wanie równy z równym wojowa! Powieda tó to mój posaniec, ten który jedzi do rajtaryi, w acucie Boratytam pewnie sycha, 9 czyki robi na lenungi rozdaj. i one .

,

,

e

e

Bd

,

o wszystkióm

dostatecznie

bom

kilku

Do

wiedzia o Szredzie,

rozesa posaców.

W

dy

Krakowskiego pisa, proszc go mi si; bo te rzeczy, lubo trzeba, eby byy barzo publiczne, i jakoby za moim dopiro decydowane przyjazdem, z okazyi P.

w owej sprawie,

niepuszczania

nie zda

JM

cl

Pani Wojewodziny do Zamo-

Pisa do JMPana owczego " czasu nie mam; bo prdko wyprawuj. Przeczyta mu to cia

10

.

CZ PIRWSZA.— ROK

10 wszystko,

JM X ci

i

niu unionego

Co na

mego JM

strony

les

pokonu.

ci

,

dhordres de mes gens, dziw-

e ten tam plotka,

rzecz,

Wicej temi bazestwy nie turbujc, prosz unienie aby to cale trzyma o Orondate,

Kanclerzowi, przy odda-

izxx

powiedajc

co

sam-

to,

si na si skary. On dawa pinidze szafarzowi, to go on i rachunków sucha by poja nie codzie rachunków winien. Prawda, sucha' ka, ale po stu Zotych dawa szafarzowi, które, skoro wyda, zaraz si z nich i wyrachowa powinien. Wszak mu to przypomina

na

bo

mieszkam; ani zabawi

si

w

wielki

brymi przyjaciómi

AM

Zotych wina,

set

jami, jako sam.

zje

macie tak i

ten z do-

dobrych sug

l3

et Millet

t

zaraz, unienie prosz; bo to jest wielka impacyencya, czeka na wiadomo o tóm, co najmilszego i najkochaszego na wiecie. Pod Nowóm Miastem we Zborowie, mieszka Graf

posaca

jeden Wgierski,

Firlejow

aby

14

JM

na niego wszystk kad win. Na to Jegomo nawet i nie odpisa, cho tam dwóch mia po-

l'

ci .

—

poj

który

Panie Lubelsk

JMd

Niechaj pisze Król

.

on pewnie stawi kilka

bo piwniczni

tego wina;

d

—

wypi z takiemi hultaTeraz kazaem z Pielaskowic

JMPanu da spraw rozchodu

WM

jeli

,

które

,

on

mes tres humokazy, bo nie mam jeszcze nic de particulier; a komplementa piszc, boj si eby si groch i winie popsoway. I do licznej Astrei kilka tylko miaem napisa Expedyowa sów; a rka posza za sercem.

w nie-

Koniecpolskiemu pisa do niego

les

assekuruj, byle

za zdrowie

Nie pisz

bies sewices.

e

czas temu,

qit'

sprawi mogo. My tu winie ju dawno jada-

jeli nie,

,

de Bziers u

r

si on mnie i za si, i za szafarza rachowa bdzie. Jeli on szafarza nie dobrze sucha, to ja go naucz, jak mia sucha. Niechby by swego dobrze pilnowa, nie wdawajc si w inne, co mu nie naleay, Nabra na borg bez wiadomoci mojej na kilka

bdzie

que

swoich.

bytnoci tamtego hultaja. Niechaj tedy nie tskni;

w Warszawie:

przypomi-

jeli ich kiedy mia, to chyba

i

Na prób posyam,

cnotliwego

powinno. Co na to powi, radbym z duszy wiedzia. Co o maitre d' hotel, ten a mnie nigdy pinidzy w swej nie miówa dyi

tu tylko co dobrego

i

ale

et tout ce

,

w drodze,

tych krajach groch

my.

Podskarbiego

spozycyi,

impatiences

et les

kadego

razy;

to jest

Et

o jego najpikniejszej Kassandrze.

peut imaginer, wszystkiego tego sam po dostatku, Pospieszy tam, oh mon ame m'appelle, nie o-

e

nie potrzeba;

i

ennuis,

e

JMP. Koniecpolski wiele

1665.

On

set ludzi

baise les pieds et les

affection de votre coeur (sic).

przypominam

na

—

do niego, a

usug

mains de

Króla toute

Wino Keskie

woskie, jeli dobrego nadwioz.

i

saców. )

Bez wtpienia przygany i podejrzenia, z powodu tak nagego po mierci pierwszego ry. Zamojski umar bowiem 2. Kwietnia 1665. (Ob. Theatr. Eiurop. IX. 1533.) Xieni Benedyktynek

Kapitan

i

czci.

—

Nobilitowany 6 )

r.

—

—

9 )

w

ciotka Sobieskiego.

—

3 )

legg.

IV. 904).

—

5 )

O

Boratyczyki ;

,

zy

pienidz

lecz widocznie

za

zamecia Maryi Kazimi-

2

Dorota Daniowiczowna,

)

min

szelgów,

czego

brakuje.

—

4 )

do zamku Wileskiego,

Jan

Delari,

rk

z dzia-

w

znacz-

skonfoderowanem wojsku koronnem

— Lubomirskim. — Botmistrz, póod Dzierawcy Mennicy Boratyniego nazw — Jana Zeleckiego owczego Koron,

znaczeniu tak zwanych dzi Blankietów.

oryginale

ma

Porówn. Theatr. Europ. IX. 1533.

wojsku Litewskiem, któremu zapalajcemu

1662. (Ob. Vol.

w

Membrany,

Pukownik Piwo. ,0 majcy. ) Tak jest niej

w

Minier Królewski

a ustrzelono. nej

we Lwowie,

—

8

*)

)

'

')

kd

co do tego zamt, i w Niesieckim l3 Biskup Bonzy Beteraski Francuski.— (Beziers) Pose natedy ) ) Francuz snad z Biskupem Bonzym wraz do Polski przybyy, a jak wida z dalszych listów, wojskowy strategik. 14 30 lat póniej by jaki Millet Vicegubematorem Boszelli, pod Hrabi de Grammont. ) Teressa ona Jdrzeja Firleja Kasztelana Lubelskiego, z domu Warszycka, za jakiegoby Wgierskiego Grafa, po mierci Firleja i

Starost Bydgoskiego.

Niekiedy

pod obydwoma nazwiskami.

—

12

tak,

niekiedy

Zieleskim go pisz,

z

Piotr

W

posza, nie wspomina bynajmniej Niesiecki.

—

CZ

PIERWSZA.

—

BOK

11

1665.

8.

We

Lwowie,

w nowym

klasztorze Panien Karmelitanek na przedmieciu, 15 Junii 1665.

Najliczniejsza serca pociecho!

imaginowa moesz. I tak kody moment wielkim i dugim mi si zda i widzi wiekiem, Dam gwat sam we Lwowie. Jam jeszcze nie by w miecie, i nie bd; chyba dzi nawidz

Nowin ró-

raczysz

we Lwowie, dla których extraordynaryjna do Warszawy wy prawuje si poczta,

ny eh zastawszy przyjdzie mi

i

tu

samemu, nad

wol moje

i

intency,

JMPani Sdeck

dzie drugi tu zabawie, w którym czasie pewnej si wszytkich rzeczy spodziewamy determinacyi. Na co si zanosio i zanosi, wypisaem w listach do JMd Xdz* Kanclerza i do JMP. owczego, Daj Boifl aby tylko wierzy temu chcieli, a r de Beziers et Millet tego wczenie zabiega. A nie tai', i owszem z wszystkim si przed nimi szczerze otworzy. Ja, Bóg widzi, radbym do i

zmówi

nie

wczoraj

mam

i

we wszystkiem zasta nieporzdek. Nikt ni oczom nie myli kady w domu, na rzeczy patrzc, siedzi. yczliwoci ku Panu najmniejszego podobiestwa nie masz. P. Bóg tylko nasza obrona. Gdyby mona w tych si tu zabawi krajach, jeszczeby si cokolwiek poyteoznego na stron Pastwa sprawi mogo:

i

')

Rozumie 2

tu

Litfusów,

)

WM

w

Lichtfusów

i

e

—

Dla tegom skoczy tak pocztarz wpad do mnie do celi, woajc

—

e

lle

toute

l'

affction de son coeur, a

liczne nóeczki

Chemiskiem Henryka Chorego

osiadych,

t Pann

(Ob.

Kochowskiego Clim.

III.

wspomina Konstytucya z

trzech

gwardyi.

cauj unienie

rczeczki.

i

on Ludwika Niezabitowskiego.

Mile Beaulieu, nie Sobieskiego, lecz rzeczywicie

nieodmiennie najyczliwszym

— M

Województwie

Fryderyka Dworzanina, Ernesta Majora,

yw,

póki

listy, i ju duej czeka nie moe. Ze si tak pisao, przebaczy, bo trudno inaczej, ile Beaulieu 3 mes tres humbles pod te czasy. A baisemains. Pour mon bouuet, je V embrasse de

Pani wiedzie

naley Kasztelanow. Sandeck, v.

bd

o

i

sama

Lwowa wsiadajcego

jeszcze albo jutro

najunieszym sug.

nagle,

:

ale jako to niepodobna,

do

odprawi go zechc, i sprawi si wedug informacyi Jej MPani. Okazyi tej i poczcie niewymownie, jakom rad, e mi si przynajmniej codzie zdarzy pismem, kiedy nie ustnie, to wyrazi i oznajmi, em jest

tu

d

JMPaniWojewodzinRusk,

z

w ókwi, ju

na ko. Dzi

czasu.

Wielkim

'

które tu rezyduj. Przybya do ich kompanii i JMPani Sieniawska. P. Litfus 2 nadjecha mi

M

nich pisa z duszy; ale pacierza

i

(Ob.

Vol.

leg.

V.

322.) —

3 )

247.) r.

1674,

Tu znów

oznacza.

9. (Wycig.)

—

We

—

Z Warszawy do Lwowa tyle przecie ma by okazyj, a adnej dotd pauwe Syhandre nie widzia literki. Snad e promeN. S. P!

nade

i

rewersyna

'

wszystkie

okkupuj myli,

bo kto si pyta, i kto o tern myli, zawsze znajczasu pytania, wielko dzie okazy; chyba nie pozwoli przyjació. Tu we Lwowie te same

e

')

Rerersi, gra

wienny

by

w

karty,

we

cztery osoby,

w

której ten

Lwowie 16

Junii.

o Kassandrze co

musi wielce

w Lublinie

i

aosna

nowiny coraz

porzuciwszy sprawy,

dobna duej

by

to gorsze.

i

y

z

nowiny, na które

Z Ukrainy Ja pojutrze wszystkie

la Poudre.

td -wyjedam;

bez swej

bo niepo-

naj wdziczniejszej

Jutrzenki,

wygrywa, kto najmniej

bitek robi, a

w

której

najstarsz kart.

2.

niinik czer-

CZ

12

PIERWSZA.

—

EOK

1665.

10. A Najl. serca

i

duszy pociecho!

—

Lopol,

Gdyby

nie

ce

16 de Juin. opinii, co

i

JMPanna Xieni

codzie, ale co moment tak pewne do pisania zdarzay si okazye miabym si za najszcz-

nie tak przecie le,

liwszego na wiecie czowieka, tak

cture.

,

to jest rzecz

mia, pisa przynajmniej, kiedy widzie nie temu, który wszystkie swoje gusty

i

'

przyjecha

WMPani. z

—

Kauy

Tarnopolu; wszdzie

P.

Drozdowski

By w

3 .

mu

JM

4

i

e

pilnie

i

Moi

posacy

,

Chorgwi

Usarskiej nieboszczyka

powy ganiali,

woy

9

cale

pozabijali,

Towarzystwo

JMPana Wochopów

znieli,

e niewiedzie z kd

powoowsczyzna wybira si bdzie. Mieszka tam pod trzydzieci Towarzystwa, a Chorgiew w zwizku. JMPan Wojewoda da im z razu assygnacy, a potóm pisa reATokujc; ale oni ju tego nie suchaj. P. Bóg tedy wi, co si tedy z tóm bdzie dziao Starostwem, czego adne we wszystkiej nie cierpi Polsce, cho to JMPani Wojewodzina ma ask i protekcy Królestwa Ichmci Byem wczora u JMPani Sdeckiej i u JMPani i

ich

.

W

dz!n y

')

Ruskij.

Kaniaj

barzo

WMPani,

i

teje

ale

i

listu

mego

e: „mam

in-

moe ju

z

tamtd

kd ind, e

nie powrócili; ale z

pod Tuchowa

l0

na dwoje si tamte rozdzielio wojsko. Jedni na Tarnów, drudzy górami na Bicz.

tó

godne wiadomoci, jako znowu ze mnie uczyniono art. Królowa JM d

I to

wa

7

jeszcze z

mam wiadomo

który Panem Jastrzbskim Pisarzem Halickim w teme Starostwie trzyma wie za to, e prawami zawiaduje. Ci tedy Pana Ahterloniego 8 ra-

jewody Sandomirskiego

Ja za tym listem i jego parolem, zarazem 1000 Talarów i assekuracy. Nie na-

by wikszy znak ich zej intencyi, snadno uway.

podczas

to

jakim posa, napi-

poszed do Pana Lubomir-

nego Pana, do którego id". Jeeli tedy

JMPani Wojewodzinie. One bdzie zdawa JM Panu Litfusowi Starostwo z Panem Taskim i

ci

mi

mu posa

suy

szczliwie

chunków sucha bd. Starostwo

list,

taki,

nie chcia, powiadajc,

.

Kauy. Widz,

rajtary,

z

do mnie

i

ju przyj

pod Tarnopolem dopucili 5 intromissyi Panu Konckiemu i P. Miastkowskiemu 6 Jutro tene P. Drozdowski poAYraca nazad

conje-

zdrajca Kapitan Lejtnant, dawszy

Równem,

Xinej

jeszcze

snadna teraz

a mila za acutem;

We wsiach królewskich

do

,

goniono go

dzi

JMPana Wojewodzica Sandomirskiego.

i

skiego.

wiat

wszystek

ale

myli

co

Lublinie, to jest,

tu

2

imieniem

i

Ów

mona sowo w ja- sawszy

broniono possessyi, tak

imieniem zastawników, jako oi

Ostrogu,

Zamo

gorzej.

plezyry,

snoci swojej najliczniejszej utopi Jutrzenki. Co tu w tych nowego krajach, opowió ustnie P. Szu-

mowski

i

w

wióy

jest

,

w

Warszawie mojej bytnoci, przysaa do mnie JMP. owczego Koronnego, ofiarujc Dziekani Przemysk cl r Koniecpolski, ponie-

M

przyj

Za com podzikowa. Bya potem trudno, jeeli moe by JMP. Koniecpolski Xidzem. Tandem stano, e moe. Oblók si ju; jutro nie chcia

jej

X. Fiszer

'

'.

ja unienie

go tu JM*

5

Xidz

Arcybiskup

wici

,2

bdzie,

a Dziekania tymczasem oddana Xidzu jakiemu Dembskiemu, i ju go przyjto i instytuowano w Przemylu. To tak ze mnie [artuj] a prdko jedno po drugióm. P. Bóg widzi, eby sobie co dziwnego uczyni Sylvandre, gdyby go ,

nie jeden najliczniejszego

Bouueta

mywa

dniem

respekt, do którego

bdzie, bo

A

skoro P.

duej

bez niego cale

Bóg uyczy,

chere zmiesza

e si

i

do

nie zatrzy-

noc spieszy

y

niepodobna.

Bougue

avec sa

poudre au jeu de paume, wszystko

porzuciwszy, nigdy go na jedne nie opuci godzin.

—

2 Jan Szómowski natenczas Starosta Opoczyski. ) Snad nowy penomocnik Maryi Kazimiry wysany do Starostwa 3 4 Kauskiego. ) Kaua, dzi Kauszem nazywana, miasto w Galicyi w Obwodzie Stryjskim. ) Xinej Gryzeldy z Zamojskich Winiowieckiej, wdowy po Xiciu Jeremiaszu Wdzie Ruskim, a matki póniejszego Króla Michaa.

—

—

CZ )

Pol

legg.

IV. fol. 942.

r.

mu. (Ob. Niesiecki HI. póniej

Sdzi

248.).

Halickim. (Niesiecki,

Koronny. (Ob. tu 9

— —

I.

76,

not

7.)

—

Jana Zamojskiego, pierwszego

)

ll

Nic nie wiem o Xiedzu

)

8

1667.)

)

*) i

8 )

ma

Moe

13

1665.

Marcinowi Kazimierzowi Ktskiemu, Generaowi Koronnemu

Moe

s

EOK

PIERWSZA.

artyleryi

Wojciechowi Miaskowskiemu

i

Ten Jan Stanisaw Jastrzbski by wtedy Wojskim V. fol. 32.) Taski Jan, a wedug innych

Vol. legg.

Achterloni jaki

Fiszerze, ani o

Dembskn.

Choremu

(Ob.

Podolskie-

Pisarzem Grodzkim,

i

Franciszek, Instygator

Kzdzca, czy Dzierawca dóbr nieboczyka Zamojskiego. I0 ) Tuchów, midzy Tarnowem a Bieczem w Galicyi.

— —

Maryi Kazimiry.

Przemyskiemu.

Stolnikowi

herbu Leliwa,

ia )

Jan Tarnowski, Arcybiskup Lwowski.

11. (Wycig).

—

A

—

Liopol, ce 19. Juin.

To pewna, e la Beaulieu ju nigdy nie moe by Hamaleonow ani jego towarzysza tak dobr sug, jako bya przedtóm; bo wcale wszystk swoj myl, wszystk swoje wol w jednym swoim utopia Bukiecie. La Poudre tu czyni co moe, pour les inarchands, a oni N.

s.

i

d. p.

nic dla niego, tylko arty, które

zabijaj.

Gdyby si

tu

byy

daj wiatu,

go gorzej nieli

)

jak

wiem, jako

a nowych, co wiedzie oiseaux de mer

bd akceptowa nasze rzeczy.

eby Hamaleon wczenie Pisa ju by inaczej.

pisa,

—

lubo

rka

e

3

nie-

Trzeba

to nie

mogo

wicej nie podobna,

przesta nie chce.

od-

extraordy2

Tu, Beaulieu znów samego Sobieskiego oznacza.— oiseaux de mer, krewni

i

—

wszystkich impacyencyj.

przynajmniej

mnie

mych zbywa Officerów, Les jakich, nabywa!

;

moono byo

ochota,

wszystkim bdzie barzo le. Jakie to szalestwo, starych, dobrych, yczliwych, znajo-

i

Pitek obapi pewnie swego kochanego korynka % któregobym dusznie rad zasta u JMP na Lowczego; bo tam, w jego gospodzie, niesychanie niewczenie i jeli si jeszcze póno przyjedzie, to tam srodze daleko; a trzeba si na koTouchant

i

kiedy o tak potrzebnego nie dbano czowieka, i jakiegomy w Polsce nie mieli, i bez którego

albo

dano,

e

suy zechce? Kademu serce upad musi

W

komu inszemu

najniepotrzebniej-

—

wojska zbliyy, mo-

co

i

e

e

cette charge,

najlichszemu

e

e

pomci

i

exkuz, bo tak wszystkiemu

zrozumiano la szemu czowiekowi. Widz, cho ona narzka, a przecie wszystko si kiedy sparz i uczyni; ale zda mi si, uwiod na tej swej opinii. Co ywo si tu z td wywozi przed trwogami. Delarego al si Boe! Ja niewiem kto ju Poudre,

tak dagoby si byo co wicej sprawi, ale adnej si o nich nie moe doczeka leko, i wiadomoci, a jecha do Warszawy pilno, i to co si uczyni, niechaj przyjm za wdziczne. A niech Czwartek tak drudzy uczyni, to bdzie dobrze.

rysienku

wymyli

naryjn

'

snad Maryi Kazimiry we

)

Korynek, z ruska znaczy

tyle

co

rodzynek.—

3 )

Len

Francyi.

12. A N.

d.

i

s.

Leopol ce 20 de Juin.

p.!— Na wyjezdnem ju prawie

zdarzya mi si jeszcze wicej nie mam, tylko

ta okazya,

któr oznajmi

e Beaulieu umiera

z

impa-

cyencyi, widzenia

pragnc

niejszego na wiecie,

tego, co jest najlicz-

CZ

14

PIRWSZA.

— ROK

1665.

13. A ókiew,

N.

d.

p.

s.

i

Ju

!

wit, mia-

dzisia, skoro

27 de Juin.

tów porzuci,

wyjecha wol, a jutro w Sokalu odprawic" naboestwo. Ale wczorajsze z Warszawy i d y Ruskiego listy, znowu mi z wojska od JMP a powaryowali koncepta. Bieg tedy dzi do Lwowa, i dzi, da P. Bóg, nazad powróc, dla zmówienia si z Panem Pisarzem 2 który z Panem Starost Kaniowskim 3 jedzie od wojska do Króla i strzay paday, przy JM ci Jutro jednak, by rozsadzone niech mi asce boej wyjad. Cugi

tylko tu,

tam czekaj jakem oznajmi w licie do JMP owczego. Sylwandr jeli nie czyni pourles Mar-

czy przyjd

em

'

W

,

t

.

a

,

chands de Paris

cokolwiek jest podobna, P.

to,

Bóg sam wiadkiem. Cokolwiek mia pod dusz, wszystko wyda, ale nade wszystko, e odór cale straci, i ju straci; bo sam nikt ni oczm nie myli. Miewa takie bolenie gowy, e rzecz do wierzenia nie podobna

L' absence

bacyj.

t róne

potem i

a to z ustawicznych tur-

;

najpiórwsz okazy, a

tez jest

mowy,

ludzkie

które go niesychanie trapi.

które tu zasta,

La

de la

tante

Poudre tak si odmienia, jako niebo od ziemi; i

takie

cudowne

w

chimery

niej

e

opinie,

i

do

wiary niepodobna. Nie

mao

t przydaa

Bukieta odorze. jako

same

dy si to bywao.

Ju

przed

ju

W

ta

nowina o

cale Beaulieu

ni wspomnia

raz stao

,

to

i

tej

zym

jest wiary,

Bukiet,

e

kie-

zawsze tak bdzie

Panu Bogu samym

tylko wszystka

od ludzi si adnej nie trzeba spodziewa. La Beaulieu adnej de sa soeur 4 nie rna wiadomoci. Tusz, jeden ma by duch

nadzieja; a

e

avec la tante, i

tak tuszy

,

do której pisaa dzi la Poudre,

e bdzie co czyta miaa. e rzecz do wiary

zgryziony Celadon,

bna,

Cest

i

jednej prawie nie

majc

Jest tak

niepodo-

wolnej godziny.

la plus grand tyrannie du monde, traci kogo wasny swój odór. Gdyby da P. Bóg skoczy te rzeczy, wszystko teje minuty go-

dla

i

jeszcze

si odkupie.

au palais enchante

de mer niewdzicznie to przyjmuj.

nie-

Alec' les

oiseaux

e po

"Widz

chwili wszystek wiat powstanie przeciwko

la

majc

po-

Beaulieu, która lubo mniej o to

stoi,

maracze swego Bukieta, przecie jednak te rzeczy bez alu znosi nie podobna a ile pod ten ;

czas, gdzie tak wiele inszych Petit Palatin de

M

r

nagowi jest rzeczy.

Sandomir

5

odpisa a notre

e mu y-

Koniecpolski fort aigrement, za to, z

ludmi do boku Jego Królew-

w

swych konfiturach tóme zowie imieniem, co i la viole de jambe 6 Raj8 7 taryitj, co ich Starosta Radomski z Colaltym wyprawi do Pa Lubomirskiego, urwao si 30 Moci. Bukieta

skiej

.

koni,

przyszli tu do mnie.

i

Pisze

wi

z

JMXidz

mi

WMPani

e

9

móMielnickiePodkomorstwa strony Radziejowski

,

IU a o Pisargo na P. Pisarza Trybunalskiego ". Dla Boga, obadwaj s two na P. Somskiego Prosi barzo Króci ludzie do spraw potrzebni. lowej JMci eby to obadwaj mogli otrzyma. Pisze Bukiet zagrzewajc la Poudre pour servi,

,

ce des i

ale

i

Marchands. Niepotrzebnie; bo

zawsze

ma

i

kuracye

ognia do

usug

do

tych ludzi.

podawa ju na dobra

mia Asse-

swoje, które

degauj, cho nie mniej dba o le Men public.

to,

ko straci pour

cho

choby i wszyst-

—

Touchant

les

WMPani tak, jako si najlepiej zda Do Tulipana l2 pisa nie podonazad si za bobna, bo dzi do Lwowa jad, pomoc wracam: a w takie gorco, jaki wczahabits, uczynisz

bdzie. —

i

sik,

pomagam mes

auj jednak barzo, szczerze doMillet frasunku. — A M de Beziers

uway. tres

Poudre

i

r

humbles baisemains. au,

jeu de paume,

e

et

Jest tak

tskno

to jest wielki

la

cud

boy, e w cik dotychczas nie wpad chorob. Posiedzenie poczciwe ani w pomyleniu. M. dzie i noc na myli, któr caujc milion razy.

CZ PIRWSZA. — zosta wam

na kady dochodziy

W

')

tym, co zawsze. Ze Lwowa pisaem dzie; niewiem co si dzieje, jeli nie

— Poniewa

listy.

si stao

to

\V d

Ostrowskiego na Zaslawiu

—

6 )

—

5

Przez

)

Vioh de jambe , snad

Badomia, Sieniawski od Radomska

ronnem (Kochowski).

—

niekiin,

snostawskim.

(Vol. legg.

—

12

a 2do voto

;

—

8 )

—

by

10

—

7

Colalty

Woch Pukownik w

mowa

(Niesiecki.)

Kanonik Gnienieski

w

r.

by

Warszawski, póniej

i

natedy Podkomorzym Miel-

Stoiskim Sdziu Grodzkim, potem

o Franciszku

Ten

Ten od

wojsku Ko-

,

Nie wiadomo mi, kto

)

w ów

Stan. Koniec-

Krzysztof Podlodowski.

)

Stefan

*)

Michaa Xicia Radziwia

by tylko Wojskim Krasi Pann Beaulieu oznacza.

1674 jeszcze

Tulipan, albo la tulippe, figura zdaje

)

—

Wadysawa Xicia

lino voto

rozumie naley Wojewodzica Sandomirskiego

Stefan Radziejowski wtedy

—

V. fol. 303.)

ona

Starost Radomskim.

Trybunau. ") Zda si Sdziu Ziemskim Lubelskim.

kto Pisarzem

i

racyj.

Pisarz Polny Koronny, Jakób Potocki.

)

Gryzelda Winiowiecka.

Biskup Warmijski, wreszcie Prymas Arcyb. Gnienieski.

1'odsedku, a wreszcie

2

1655 zmarego

petit l'ulatiii

zwa si

—

Katarzyna, Siostra Sobieskiego,

) r.

Xina

Xidz Micha

*)

4

w

Krakowskiego

r

—

czas Kasztelana Wileskiego. polskiego.

'

ow rzecz, nie barzo

odo-

z

Hetmana niebo/. yka.

synowiec

Czarnecki,

15

1665.

rem Bukietowym, to si z kwapi potrzeba, z rónych

1665 na dzie 28 Czerwca przypadaa Niedziela.

r.

ROK

14 W widrze N. Króla

ein

d.

JM

,

t

i

bd, czm by

i

tak

JM° kaza mocno

nici.

ledwo

P.

Boga prosi;

')

mówi,

Ja pewnie nie omieszkam; bo

ju yj,

trzymaj

Bóg

zawsze. P.

ci

bo wszystka fortuna na jednej, jako

wiaa

gorcy od

JM poszczci okazy, moe

Królowi

Królowa

list

wicej pisa nie pozwalaj, tylko

tern jest

eby

al ciki

p.!

s.

i ci

poudnia (podobno dnia 14 Lipca).

o wtórej z

'

tak

e mi niecnotliwe w drodze

za-

Wasze

bd

jako

gom

tego pewna,

e

kocham

aden na wiecie i wicej

t

jest

teraz

z duszy,

moje serce nie trap si;

i

tak,

Dla czenajutrapieszym na wiecie i

barziej.

czowiekiem, lubo najwierniejszym

i

najyczliw-

szym sug.

za-

i

piaski.

a

J. S.

JMPa owczego,

P. S.

obapiam; a niech nie kochajcego stryjaszka

sarn JM' z duszy zapominaj yczliwego i 5

,

2 .

wider wie w Podlaskiein, midzy Stoczkiem a elechowem. Król, który wedug Theatrum Europaeum (LX. 1538.) 2 szed do cznej na Prag, Osiek i ysobyki, musia si znajdowa wtedy w okolicy ysobyków. ) owczyMarka Jdrzeja Wodyskiego córk których matk bya Zofia z Sobieskich Wodyna Zelecka bya rodzonych, stryjecznych Zeleckiej owczyny, jedna byska rodzona ciotka Jana Sobieskiego. Z sióstr, a za Janem Felbcem Radziejowskim, druga za Wilh. Buttlerem. (Niesiecki.)

—

bd

,

,

bd

,

bd

,

bd

15. (Bez miejsca

i

daty; ale

snad

z okolicy

—

Calumon ame, et mon tout! siek jadc noc, stanlimy tu samem wita-

Mon

niem; i

coeur,

ju

tylko o pótrzecij mile od Króla

od wojska

podobno

'.

M

r

JM

Palatin de Cracovie jutro

ju zczy:

ci

si

bo dzi tylko o 4 mile od

elechowa, okoo tego dnia 14

Chorgwi konnych przy Królu barmao. Nowozacinych cale nie wida. Moje

Króla zo

JM

Lipca.)

ci

.

wszystkie z aski opowiedzieli

boej zastaem

Królowi

bya wiadomo,

e

tu,

i

ju si

JM O Lubomirskim ju mija Szczebrzeszyn ci

.

2

.

CZ

16

ROK

PIERWSZA.

1665.

ju w dug po- czna Astrze sowito obiecaa nagrodzi mioci, wlec nie mog. Co komu P. Bóg obieca, w krót- Co niech w pamici bdzie, unienie prosz; bod przecie zasuy to dobrze Celadon, eby go ce si pokae. — Niesychane mamy incomodikocha, i mie pod czas jakkolwiek complaitis w tej drodze, co niczego na wiecie nie donie sance. A on jeli mu si P. Bóg zdrowo powrójakie na wiecie mog stanie. Pustki takie,

Rozumiem

e si

tedy,

te rzeczy

i

by

wiksze. Ja dalibóg niewiem,

mog, Króla JM

tam

i

tu

imaginowa

ci pozwoli

bdziem w obozie jedli, obaczy si spodziózasid wiadomoci.

wiych

mianowicie

JMX dza

przez

Kluczyki od

szcze nie wyjecha.

mnie.

j

Ca

drog w

melankolii,

wem, *)

e

mi

i

Lipskiego

t

Widaó

P.

przy zosta-

Buttler

na wyjezdnóm niespan noc li-

z tego,

i

i

i

*

et

baisemains,

a et

M dM

me rs

Wulfom

i

teraz

za ko-

bybym by

moje zawdziczy

si okazyi.

oioczyna mes 5

jej naj-

czem go

za wszystkie aski, bez której

srodze mai accomode. Usug w kodej JMPanu obowizuj

i

poty

Bóg mie chcia. JMPanu owczemu podzikowa

s

niej

o miejscu

tm

i

nie,

tylko tern ciesz so-

Ta wzmianka, wskazuje domys

sug,

jeli je-

zostawaem

wielkiej

jednm si

,

e póki ducha w ciele,

wierniejszym bdzie

czarnej,

3

nie

opowiadajc,

elazem okowanej, bez której jestem prawie, jako bez rki. Pyta si tedy o okazy, a przysa mi j jako najprdzej, podrónej

e

nic kochaszego i milszego na bdzie mia wiecie, nad liczno swoJutrzenki, któr caujc milion razy egna,

jej

Zapomnieli mi teraz tam chopcy szkatuy raojej

wszystkiemi si o to chce stara

,

sposobami,

tym

za godzin trzy

ci

wam,

my

co

nie

i

trfo

A

MmP

humbles

kaniaj si JMPani.

j

porównamy z datami i treci listów nastpnych. wic pod Kockiem z obozu piszc w 4tym dniu jeszcze przed zczeniem si z wojskiem, na 2 /2 mili od stanowitej samej wsi widrze, co i list poprzedni, bo wider od Kocka

dacie listu, jeli

Sobieski musia 12go Lipca rozsta si z zon; a

snad 15go. Ten za list pisa okoo 14go i to w

po rozstaniu si, pisa ska Króla, musia

by -

niewiele dalej jak 3 mile.

—

2

!

pod Zamociem.

Szczebrzeszyn miasteczko

)

saw, Archidyakon, a potem Proboszcz Gnienieski

i

—

3 )

Chocki, Kanonik Krakowski

Ksidz i

Lipski zapewne

Stani-

Pocki, Scholastyk Warszaw-

—

4 Buttlerowa, ona Obersztera a po30 i Niesiecki.) ) tem- Generaa piechoty cudzoziemskiego auktoramentu Wilhelma Gotarda Buttlera Podkomorzego Koronnego, Pryskiego i Nowskiego Starosty. Bya ona z domu Wodyska, podobnie jak i owczyna Zelecka. Syn tych Buttle5 rów Jan, mia za za sob Zeleck, córk owczych. (Niesiecki.). ) Alexandra Ludwika Starost Feliskiego ski,

Kegent Kancellaryi Królewskiej. (Vol.

V. fol.

legg.

—

Piaseckiego etc, który

rozumie

tu naley,

mia

za

sob Gutowsk

,

i

Fryderyka Starost Duneburskiego

i

Podkomorzego Derpskiego

Wolfów. (Neesiecki.)

16.

W obozie N.

s. i

ty rok zda

sercem. zdzie

d. p.

mi

!

— Nie czwarty dzie,

si,

A jeszcze

jakom si najcisza,

moim od duszy

i

z

ale czwar-

mojóm rozjecha

e adnej

mojej nie

domoci, lubo ju kilka okazyj. A to si dla tego kie poprzedzi poczty,

z

pod Kockiem

po odje-

odebraem wia-

"Warszawy przyszo

dzieje,

adnego

ryby po mnie wyjecha mia,

em ja wszysttu nie

dotd,

któ-

widziaem,

'

[15go] Julii,

Jak ciko, jak tskno z duszy kochajcego Sylwandra (sic) bez swej Astrey, snadno imaginowa: co si z takim dzieje, kto bez duszy i bez serca, bo to wszystko w Warszawie zostao, Co si z nami sam dzieje, Ichm drudzy gdyby mi wypisuj. Ja tylko namieniam byli suchali, tedyby to teraz szeci kro, jako obiecowali, sprawili byli tysicy, czego potem ,

e

CZ kilk

PIRWSZA.

naprawi milionów. Woaem ustawigwarzyem si, nie pomogo nic; bo si Ichm drudzy na koncepta zdobywali i

nie

cznie,

tylko

kontradykowali,

cbo

byo

nie

Niech

czemu.

wspomni sobie Jutrzenka, jak dawno pisaa do

e

la Poudre,

jest wszystko,

e

pinidze s:

a

e ich

im na tóm naley,

teraz ci narzekaj, co

Bamaleos niewezenie przestrzeg. Có tedy po tm byo, innie oszukiwad, a sobie le czynie? dy KraJako sit; zamieszao wojsko JMPana kowakiego, dowisz si WMd moje serce. Dosyd,

W

e

na sabym barzo byo wosku dostojestwo Paskie, i sama osoba jego. Czynilimy wczora,

mogo

hyc sposobów. Na tern tedy kupcy, co mieli dad 230000, dali z pena 300000. Materyj za, sukien, i rónych fantów wzi u miasta za kilkadziesit tysicy. Ostatek na zastaw dostawa. Niechby co

tylko

srano, aby

ci

si wszyscy przyoyli do tego. Ja wszystkich moich rzeczy, dla dobrego przykadu, które tylko mam, zastawie pozwalam; bo to o reszt ostatni idzie. Jeli tego nie bdzie, pewnie zginiemy, Racz

WM

to

opowiedzie.

gwi dotd przy Królu

Tamta

strona

mocna

JM i

01

za

— nie

Konnych Chormasz tylko sze.

barzo, o kilka tylko

ju od nas mil. Prdko rozumiem z sob prób, skoro si tylko te JMP a ,

kowakiego uspokoi wojsko.

uczynimy d y Kra-

W

— La parent de

notre

ma

Gdy Mary a Kazimira ju 13go Lipca do opuci. Ten przeto list, dnia czwartego potem

')

wa

o Generale Wilhelmie Buttlerze,

i

—

ROK

17

1665.

owczyne, a qui

mechant homme, avec son beaujrere"

mociu by Pan

est

WZa-

.

Lubomirski. Niewierny, jeli go

swymi osadzi ludmi. Mnie cale zniesiono wszystZókiewsczyzn. Sta tam Pan Lubomirski wicej nieli dni dziesid. Teraz o nim róne wiadomoci. By ju okoo Zamocia; teraz udaj, e si mia obrócid ku Sanowi. Jzyka prowadz: bdzie za godzin pewna wiadomod. Wojsko Pa Wojewody Krakowskiego lepsze; ale go psuje barzo le beaufrere du parent de la owczyne. Jutro jednego wielkiego buntownika maj sdzi, i szyj mu uci. Te 300000, dla Boga, niech bd; bo by byo barzo le. Regimentowi P a Koryckiego niechaj pospieszad ka. mój gniady, skoro ozdro wieje, ka mi go

k

Ko

WMc

odesad. Materyi bkitnej,

—

bo poczta wychodzi.

WMd

moje serce

r

usuy

popatrzad

nie dopuszcza czas,

M

A

jaka na

takiej,

ka We

Waszecinym juste-au-korze, w Warszawie. Wicej pisa

Palatin racz tam

jako najlepiej,

i

jego

ka

odebra pensy. Take i te 6000 które na wasne Królestwa JMci potrzeby. Dla. Boga nie dysgustowad go w tak maej rzeczy. r Millet siedzi nade mn, eby skoczy. Obapiam tedy cauj liczne rczki i nóki mojej duszy. O gbusi ju nie wspominam ani myl; bo by i minuty w obozie wytrwa nie podobna.

wyda ,

M

'i

pisaa, jak

wic

wida

z listu

by

15go Lipca, rody.

z

nastpnego,

jego szwagrze Janie Felixie Radziejowskim, to

universel, 1

trls

pisany, musi

Michaa, póniejszego Prymasa. Bardzo niejsewny

donn

Roi a

le

Sobieski 2 )

j

12go

by

mo-

musia

Zdaje si tu

Starocie Bolesawskim

caa i^arentela Wodyuskich L. 21, not 2.)

jednake domys; bo

przez Niesieckiego podana, bardzo jest wtpliwa. (Porówn. nieco dalej

—

i

i

,

bracie

Zeleckich

17. O Jedyne duszy sza

i

i

WM

kazowa mu, jako

ci ,

e

M

listy

od

W

ci

serca mego.

nio

W

owczy, i wierz si kocham z duszy w r

nocy we

— W sam

moja Panno, ani mi si

devant

w

serca kochanie. Najliczniej-

najwdziczniejsza Marysieku.

wieczerz oddano mi Listu

jedenastej

W

ci

tak

pote-

sercu

rod

'.

(15 Lipca.)

prawda, em mówi, com rozumia, czemem oznajmi Dzi po obiedzie byci limy u Króla JM w Miasteczku 2 bo tam stoi; gdzie mieli audyency zwizkowi Posowie, i Starosta Radomski. Jako widz, i zrozumie mog, e si tu rzeczy cale do pokoju bior;

mojm. To o

WM

ci

.

3

CZSC

18 i

widz chc;

wszyscy go

mu

a najbardziej

przedtóm sprzeciwnemi

byli.

PIERWSZA. co te-

ci,

Ja im

to tylko

e

jeli ma by pokój, niech bdzie, ale nie malowany, ale fundamentalny; bo pewnie w tym pokoju prdzej zginiemy, ubezpieczywszy si, nieli w wojnie. List P. Lubomirskiego czytano z wielk

mówi,

pisany

e

to

submissy. Starosta Radomski przysiga, szczerze: ja za cale temu nie wierz.

Ale to foremna,

re mi

em

WM

list

staroci,

e w

tych listach, któ-

przez tego Dragona przysaa, mia-

d

z Pielaskowic,

w którym

mi

pisze

Pod-

e Dragon z Regimentu mego przyszed,

którego Major

odsya do

Regimentu.

Ten

po-

e

si ich dwóch zostao za drugiemi, bo wieda, im konie poustawali. Idc tedy mimo Mosty 3

,

Starostwo potkali

P

a

Bieganowskiego

4 ,

mil

o

w lesie omnacie Chorgwi

raz tedy kilka koni

wypado do

z

tamtd

polskich. Za-

nich,

i

spytali

Oni powiedzieli, Sobieskiego teraniejszego Marszaka, z P Zaraz jeden z tamtych przyskoczywszy, ci trzy razy Dragona w eb, w szyj i w rk, mówic: „aby ci zabito! a któ go uczyni Marszakiem"? Potóm obudwu obdarszy, pucili. Jeden tedy ten chory w Zamociu pozosta, a zdrowy da o tm zna do Pielaskowic; który powieda, kiedy si pyta po wsiach, coby to byli za ludzie, z

czyjegoby byli Regimentu.

e

a

e

powiedzieli

mu

chopi,

Midzy temi

e

Starosty Garwoliskiego sze, )

przestrzegajc

to

mi,

5 ,

syn Lubomirskiego.

znalazem

listami

który

e

z

list

od

Lublina

pi-

Borek Substytut

—

w

ROK

•

1665.

Chorgwi wszed w Przemysk Ziemi, Te Chorgwie Dragon mój potka 17 Junii\ mil od Mostów. Kiedym czyta te listy, róne szeciu

e

dawno Towarzystwo poczo powiedac nasze, ludzie Lubomirskiego przewiedzieli o tem 8 Wis Posaem tedy te listy prawili si za do Króla JM ci który ich odesa JMd Xidzu

e

,

.

,

Kanclerzowi,

dla tego ich

i

nie

W

posyam

ci

memu, aby JM X. Kanclórz expostuloWyrozumielimy z Starosty Radomskiego.

sercu

wa

t

Posów zwizkowych,

tych

z

i

masz.

Nic tedy inszego

e

z

9

Pereasawskiego

skiego

tych 18

tu

e

Starosty Spi-

dotd przy

ojcu nie

pewniejszego

i

tylko

,

Chorgwi wyprawili jednych do

Przemyskiej Ziemi

a drugich do Beskiego

,

Woyskiego Województwa.

Uway

i

tedy, jako

wierzy ludziom, którzy sobie tak niepostpuj. Niechby sobie byli czynili co chcieli, gdyby byli mnie nieszczliwego czowieka i mojej w to nie angaowali reputacyi: bo jakokolwiek rzeczy pójd, ja si niczego doKoszul poszl, moja brego nie spodziewam. Panno, ale nie wiem z czego bdziesz krajaa, tu takim

cnotliwie

—

Gdaska jeszcze nie przywieli. Z niealem id ju do óka. Casy chana uj milion razy obapiam dusz moj; a jako kiedy ze

mk

—

i

i

najszczliwszej

i

najzdrowszej

ycz

nocy.

Mandez moi, quand pourra partir vopour venir ici; le quel vous embrasfrere serez de toute V affection de mon coeur. P. S.

l0

tre

,

6 ,

W Bandtkiego

rkopisraie list ten w innm pooony jest miejscu, a mianowicie dopiero po licie z lig" Wrzenia (Nr 29) z okolic Krakowa pisanym. Wszake sama tre tego listu wskazuje, jego data musi by wczeniejsza, 2 list ten jest ze rody dnia 15 Lipca, pisany w kontynuacyi powyszego listu 16go z pod Kocka. i ) Miastecz3 ko, rzeczywiste miasteczko tej nazwy, nie daleko rzeki Wieprza, na pónoc ysobyków w Podlaskiem. ) Mo4 Bieganowski Kasztelan Kamieniecki, wa tu niezawodnie o Wielkich Mostach, nie daleko ókwi. ) Mikoaj Starosta Janowiecki i jego synowiec Mikoaj, Major w Regimencie Króla, pisali si obadwaj Starostami Mostowskie5 mi spóczenie, i yli natenczas. Niewiem o którym z nich tu mowa; lecz wnosz, o drugim. ) Starosta Wda Garwoliski, moe Wojciech Emeryk Mleczko, póniej Podlaski. (Ob. Grabowskiego Sporu. ojcz. II. 226.) 6 *) ) Józef Borek, Namiestnik czyli Substytut w skonfederowanem wojsku, które si z Lubomirskim zczyo. sam Sobieski pomyli si w tej dacie mylnie doniesiono. mu bowiem niepodobna aby w tym dniu tak znaczna sia Chorgwi polskich przechodzia przez ókiew, bez wiedzy Sobieskiego, który wtedy wanie we Lwowie i bliskiej ókwi przebywa, i listy do ony pisywa. Mogo si. to dzia dopiero okoo 27 Czerwca 8 lub 7 Lipca. przez albo bya faszyw wtedy wieci, albo ) Ta okoliczno przeprawy Lubomirskiego te wyraz Wisy, przez napisano, zamiast Sanu. bowiem dopiero okoo Igo Sierpnia przeszo wojsko 9 cofajce si Lubomirskiego. Starosta Spiski Stanisaw Lubomirski, Starosta Pereasawski Alexander Lubo) ,0 spomirski, synowie Marszaka Jerzego Sebastyana. Cheoalier Ludioik d Aruian ) Brat Maiyi Kazimiry dziewany do Polski z Parya.

e

t. r.

e

—

—

—

-

—

e

,

bd

Sdz

j

,

— Bd

—

e

,

—

Wis

Wis

omyk

—

—

'

,

CZ

—

PIRWSZA.

BOK

19

1665.

18. Au camp

deux

,

lieues de

Lublin

,

dopiro dzi przed wieczorem odebraem. Jeden du 13"ie w tyme r Millet ma14'M Drugi dans le paquet de i y a tego wieczora pisany. Ten za który mi jest dzi oddany, 19 me a 7 heures du soir. Ma te jeszcze by* i u Pa Bidziskiego ', którego tych wszystkich trzech tu dzi jeszcze nie byo. pretenduje Astree pokaza, e jej pomaracze nie jest tak, gortsze, anieli Sylwandrowe; co nieomylna to przy odjezdnm pokazaa próba. () saby odór Aurory niesychanie si trapi la N.

s.

List trzeci

d. p.

i

,

M

.

,

W

s

e

Poudre, a okazva.

W

moja

.Mnie

e

idze,

nie

bólu,

wszystkiem

i

bya

wszystkie

ani

z

przyjdzie

zo

na

jak

do tak

wszystkiego pryszi

po rku,

i

po

wszystko nic, byle li-

Astre. Co strony nos hardes, zastawie

Królestwa IchM ci potrzeb. niepotrzeba

ju

ostatek

mi

osypay

ciele: ale to

czna zdrowa

albo

wielkiego potrzeba

minuty jednej wolnej

niesychanie gste,

eze jakie

i

tego

tego jest

bolec nie przestawa.

jej i

Jeszcze

straci zdrowia.

tebv

gowa

a tu teraz

moe. Dla

cikiego

dobrowoln do

do uleczenia

uspokojenia,

mie

e sama

ile,

gwatown Szkut ich wysya

—

,

Króla

z

chrzszcze pojedli, bo ich

Ja

nie tylko

ko,

W

ju

dyssymuluj,

ledwo nie przeciw

puku Króla JM

Starosta

o

e

Kaniowski

komend

zgodzie,

ci

i i

wielka

JM

ci

miano,

dotd ale

a Varsovie avec pain ourien 3

ete"

bien mechant

,

Nous pensions

bien mutin.

et

mai ensemble, a cause de sa bouche; mais U a demandd pardon a la Poudre. Mais Celadon 11 est pas encore content de bien de choses. itre bien

Nieupatrujc jednak tego wszystkiego suy i radzi tak Królowi JM ci si nigdy zawstydzi' ,

,

vie

e

moe. Lubomirski par

nie 6

ustpuje

ju buawy,

Ale

foremna,

Laski.

to

e

w pozwach, nigdy Wanie mi si to dzieje

wet

i

,

dziewa

i

Eveque de Cracosi samej napior mnie w Lublinie, nal

'

tylko

Marszakiem nie nazw. czegom si zawsze spo-

obawia.

Pisaem prosiem o przysanie szkatuy mojej: dotd adnego na to nie odniosem responsu. d nic Nie piszesz mi tó jeeli P. Biliski odda piercie od r Korycki. Tu sam ustawiczne okazye z Warszawy; ktoby chcia, i kilr ka by razy móg pisa na dzie. Chancelier i

WM M

7

,

M

8

de Lithuanie

miwa

codziennie prawie

moci. Wczora przez Pani Bokunowej

wiado-

9

szawie

,

usug

petit Lejt-

tu uczy-

ni protektorem du beaujrre du parent de la owczy ne ale widz e tam wiecie WM^. Niechaj czyni co chc, byle nie na zo' Pastwu. Ale si nie dugo naciesz, bo pojutrze nazad do domu odjecha chce 2 a ludzie, których stawie na

Le

swój porzuciwszy.

trzecirn

Warszawy, bo tam gdzie idziemy,

,

nant*, qui a

soir.

okazy Przysyaa byy ona tu mowi swemu dziwnie pikny zegarek, który jej Królowa JM'* darowaa teraz bdcej w War-

na tak

umrzó potrzeba, albo wygra; o myle. Miaem oznajmi; kto si

kommendowa, est

du

Juillet h dix heures

22 de

nie

znac-

wida.

czyni wszyst-

do wszystkich tu

,

niewiem

listy.

z jakiej okazyi.

Jeli wszystkim

od Królowej JMci dostay si prezenty, to ten barzo pikny. Wina Reskiego, jeli bdzie jaka okazya prosz, przyszej mi

Ichmociom

takie

,

WM

C',

bo

ju

tego nie stawa.

Palatin, przypada

na

to,

i

dano tymfami 16000, take da na potrzeb Królestwa

Co

prosi, i

strony M'

eby mu

k

od-

6000, które wy-

te

IM wasn. Juby take tymfami odebra, byle czas mia naznaci

swemu honorowi.

czony, kiedy

bya

Wojna nasza podobno si ku Krakowu albo Sendomierzu obróci; zaczóm ten kraj koo Lublina i Lwowa bdzie wolny. Jaka tedy dobra ci bdzie wola moje serce, racz mi oznaj-

3

niezgoda.

P.

mogli si drudzy take Króla JM d

Lubelski

nie

porucznicy nie byliby byli pod ich

komend.

A na mnie Król JM° nastpi, aebym

ten

puk

i

gdzie.

WM

mi, bo duej

,

by

i

wytrwa dans V absence 3.

CZ

20

Cudown

niepodobna.

jako zemn

rzecz

PIERWSZA. P.

Bóg

robi. Wszyscy na mnie woali, mianowicie Kró-

IM d ebym si eni

lestwo

a teraz mi z

;

,

ciskim. —

Sdz e

2

,

)

podobno Mikoaj

Firlej

—

5

13

7

Bieliski Franciszek,

)

61.)

i

(rok

czas:

)

mon

Adieu,

najstraszniejszej ró-

Je vous baise

coeur.

meme.

million de jois, et suis et serai toujours le

,

—

,

—

figura oznacza

Jakóba Potockiego Pisarza Poln. Kor.

—

6

Jdrzej Trzebicki.

)

Oberszter Gwardyi rajtarskij Królewskiej, Podkomorzy Pocki, Starosta

1662 Vol. IV.

f.

859.)

Wielki Litewski Krzysztof Pac.

domu,

skiego; Branicka z

daj; co si

nie

tu

Pain ou rien

I.

1665.

Wojewoda Sandomirski by wtedy jeszcze Stolnikiem Sandomirskim i Starost Ch3 mowa o Xiciu Dymitrze Winiowieckim Wdzie Bezkim. ) Starosta Lubelski 4 najprdzej oznacza petit Lejtnant tu Stefana Czarneckiego. (Nie. II. 159). Le (Porówn. )

Stefan Bidziski, póniejszy

')

o-

— ROK n mieszka wna mierci. —

—

siostra

póniej Miecznik Koronny, 9 )

w kocu Wojewoda

a

Malborski.

Mawski,

—

s

naten-

Kanclerz

)

Zona Jana Henryka ab Alten Bokuna Pukownika Dragonii, Stolnika Litew-

ówczesnego Marszaka Nadwornego Koronnego,

Jana Klemensa Branickiego.

19. Au camp

Duszo pióro

serce

i

Pan

l ,

23 de

Juillet

Dzi doChciski 2 odda mi dwa limego. Widz, e Jutrzenka

moje najukochasze!

Starosta

WM

ci od serca poczyna by, jak znowu, dobra przeciwko swemu wiernemu Celadonowi, bo to jest przecie pewna, by niesychanie poalterowany. Uwatedy, jeli si szczerze kocha, i jeli moe by wikszy dowód nad ten. Ktoby mniej od niego kocha, mniejby si alterowa. Ale Sylwandr, który nie ma nic droszego na tym wiecie nad swej Astrei, najmniejsz si jej alteruje odmian; bo wielka pena jest bojani; a to dla tego, si ba musi straci

sty

e

y

t

mio

mio

e

to

,

mu

co

jest najmilszego

Pour douceur

nie podobna. sze

bdzie,

issance. d,

i

jeszcze

w

,

i

bez czego

y

et indidgence, ta

by

zaw-

przydatku aveugle obe-

Tylko gniwliwej nie pokazywa miny

sa poudre,

i

terminami, jako

postpowa sobie z ni temi Bouuet postpi sobie z Beau-

h 5 heures aprhs midi.

e by o

r

jakie owo bydzi przyjecha, na kontusz, i przysa mi

Sukna takiego,

najlepszy.

M

Kielmski

3 ,

wzi

W

,

,

,

przyjdzie.

Le mari du hareng-sor et

avec son compagnon:

szczliwsz na wiecie. Odpisa prosz rzetelnie na ten punkt. Kucharz kiedy zy, i nie wygadza do smaC1 ku moje serce, to przyj drugiego, albo

pisze Bukiet,

WM

naj

przynajmniej do

nie trudno

;

a

mie

czasu; wszak tam o to

swój przecie wczas, jako mo-

bd

e

,

Poudre, a przeciwn

sto razy

tu

mi za okazy. Jeli tak szrokie, jak sukno ceglaste, to go trzeba okci 6; a jeli wsze, to wedug tej proporcyi. Grzebie rogowy rzadki ka mi 6 kupi, a ze dwa drewniane, byle gste. Take i noyczki do wosów 4 Touchant Marchand de Paris ustawicznie przy nim bywaa la Poudre, i na pid go nie odstpowaa. Ale jako si jej to nagradza, pisa niepodobna; dosy, eby si zdziwia Astre. Dla Boga, uczyni sobie pokój, a zaniecha ju i tak le jeu de paume. Dosy ja czyni radzi jako mi si dobremu godzi. Ale jeli si to prdko nie skoczy, to wszystko porzuci

na wyjezdnóm de jeu de paume. Lepiej skara, kiedy co zawini; a ona to za wdziczne przyjmie, i bdzie si miaa za naj-

lieu

tó

który

WM wzi

ka

nie

j

u

si podobno

wi,

bem Hamaleona. Z osobliwie avec

M

w

est toujours le

meme,

oczu dobrze avec la

promowuj fakcy,

eby za

i

nimi

z

straszy, jako bo-

tymi wszystkiemi, o których

jestem r

5

i

bd

Poubiski

barzo dobrze 6 ,

,

ale

którego tu jesz-

un tres honnete homme. P. Lubomirski stoi ze wszystkim wojskiem wier mili od Jarosawia, pod Pekiniami. My idziem ku niemu prosto i daj Boe prdk rozpraw. cze nie masz; car c' est

,

CZ Nie wszyscy, jako zrozumie si

bi

Polakami: na Niemców

z

PIRWSZA.

moe, chc si

maj

chrap dobry,

Staramy si, eby przywied naszych onierzów do przysigi; aleby mnie nie tylko si o to stara nie trzeba, ale cale, dawszy wszystkiemu pokój na stronie gdzie siedzie sobie. Przyznasz ,

')

Wedug

—

WM

to

powiecie;

byby wic

ten

list

z

21

1665.

moje

d ,

serce,

widz samymi

jako

sama, gdy si dowisz,

i

nas tylko

chc zby

kares-

sami, które mnie jedynej mojej Jutrzenki ukon-

mog;

tentowa

bo

za cyfr;

bez której wszystek wiat u mnie

jest to

mnie nie

y,

kiedy mnie

owieca jasno '.

nie

jej

Theatrutn Europ. (LX. 1540.) przysiga wojska,

w Krasnostawskim

ROK

o której tu

pod Turobina.

—

w

mowa, odbya si 8 )

obozie pod Turobinem Stolnik Sandomirski.

Bidziski,

Stefan

r. 1668 i Niemieckiego, by o te czasy Pukownikiem Arkabuzyerów Królewskich. Marcyana Sobieski zwykle M> Kielmskim nazywa, a Jdrzeja pisze 4 5 mniej przyzwoity ustp wynurze miosnych. figura moe MaChemskim, ) Opuszczamy ) Hareng-sor Xcia ryaniie z Zamojskich Winiowieck Dymitra oznacza, o którym tedy tu mowa, zapewne wraz z Stanisa6 wem Koniecpolskim, son compagnon. Pisarz Polny Litewski, Starosta Oszmiaski na ów ) Hilary Poubiski,

3

)

Jest tu

mowa

o Marcyanie

Chemskim,

wedug

który

konstytucyi z

—

—

,

on

—

czas, dziedzic

dóbr

Husko Dbrowieckie w Województwie Nowogrodzkiem. Dowodzi wojskiem Litewskiem w tej *) Na marginesie dopisek nieprzyzwoity, opuszcza si. Vol. IV. fol. 1006.)

—

przeciw Lubomirskiemu wojnie. (Ob.

20. Au camp

,

ce

Jedyna pociecho duszy i serca mego. Nie ale co minuta radbym si pyta o zdrowiu Twojm, moja liczna Panno, .bez której widzenia ju ledwo mog, i lubo po asce Hoej, i po Twojej serca mego mioci, nie mam nie na tym wiecie nad honor milszego, tedy przyzna si, moja duszo, musz, mi i ten z cikoci zatrzyma przyjdzie, jeli inszego do widzenia prdkiego najliczniejszej Jutrzenki nie bdzie sposobu. Wierz tó nikt na wiecie nade mnie tego nie uzna na sobie kocha dzie-

codzieu

,

y

e

,

e

,

lat z nieporównan z niskim passy doczesi szczcia prawie niespodziewanego nigdy, odnie zupen nagrod, mie w possessyi to, co jest nieporównanego ze wszystkim wiatem, i potem z tego si nie cieszy, i oddali si, i upuszcza prawie z rk skarb nieoszacowany przy którym by si na wieki przykowa potrzeba Nie raz to sam wymawiam i Królowi JM ci e mi wielk czyni krzywd. i innym na mnie z drugimi, ebym si eni, i pokoju mi nie dawa: a teraz mi nie tylko mieszka, alei nacieszy si nie dopuszcza. Lubo si moje nie

sie

',

ka

!

Woa

,

moe, chyba

z ostatnim

duchem,

skoczy

ucie-

25 de Juille.

Uwa-e

szenie. (sic)

jako to

,

tedy moja jedyna Mamusienka

ciko znosi

eloignement, et combien

M

r St.

mnie, li

i

3

Germain i

me

,

i

jako to jest dur

cause de tourment"1

.

—

przyjecha wczora; bdzie przy

wszystko dla niego uczyni

wedug wo-

Przywióz mi tó d' orange. Wierz, e nic na

rozkazania mojej duszy.

conserves des fieurs

wiecie nie masz lepszego

4 .

Nowin rónych sam sia, o których byoby pisa co ale woli si piórko milsz i smaczniejsz bawi matery. Celadon dysgustów peen z rónych okazyj, znosi to jednak wszystko dla Bukieta, tak chce, i tak mu kae. Dowi si jednak Eóa, jeli kto lepiej i yczliwiej stawa r Kielmski kupcowi Paryskiemu nad niego. przyjecha przed wczorem; ale na krzywo pa6 przecie jego trzyma trz. Prosz, racz tam 5 r stron. A Comminge da Król JM° kompani gWardyi rajtarsk, która bywaa pod Panem ,

e

M

W

M

Biliskim chce.

pó

wa

,

i

jeszcze

— Mymy si

mili stoimy

bdziem.

6 .

P.

sta, siedm tylko

tu

mu ju

wicej do niej przyda od Sanu tylko

zbliyli:

si przeze przeprawoLubomirski pod Jarosawiem mil od nas. Powiedaj, e si Jutro

CZ PERWSZA.— ROK

22

wczora ruszy,

i

idzie

ku Wile.

pój bymy si

Jeli tak, to

Po trzecim tenim spodziewali

musi.

barzo blisko od nas

z dy dniu pewnego zejcia. Tylko nam tak wszyscy udaj, stawic nie zechce, ale ustpowa to tam

e

pola

sam komunikiem; coby w dug, pój musiao, i musielibymy piechoty porzuciwszy, komunikiem take za nimi chodzi. Bo inaczej nie byoby temu koca i na co bym ja sam umiera musia wóczc si ni tego, ni owego, bez serca duszy mojej. Pan Podstoli Koronny 7 we Czwari ,

to

,

,

Chorgwiami przyszed do P Lubomirskiego a Starosta Radomski 8 we dwóch kornetach. To tak pewna, jakem ja czowiek, i e onierzom znowu jakie wtych dniach rozd masz, modawa pienidze. Ciokolat jeli d ja duszo, przylej mi tylkoby garnuszka a

tek ze trzema ,

—

potrzeba,

a taki

choby

W

wzi

mu odrobi

W

;

ten u kaza; take

kócenia albo zamieszania.

M

r

9

Noyers drewno do

des to

i

Cytryny,

,

pomara-

WM

byy, przylej mi Zdrowie swoje, moja liczna Dobrod., konserwuj W* tak, jako moje wasne, pocze, kasztany, jeliby

moja duszo.

niewa

W

moje przekadasz nad swoje. Zmiuj si moja duszo, uczyii to dla mnie, bo inaczej

prdko

d

by

odoru. Ja z

wa

mego wasnego usyszaa aski boej teraz nie najgorzej: goo stracie

rumatyzm podczas przypaTo jednak za najwiksze stanie mi lekar-

przecie bolówa,

da. ')

i

Ju wic

1665.

stwo, kiedy jako najczciej

moje zdrowe, a kocha

ce

bd, e ser-

sysze

tak,

sw-

jako kochaa

go wiernego Celadona, który sto tysicy milionów razy cauje i w gbusie, i w oczko, i wrczki, i w nóki, swoje najliczniejsz Mamusienk. Jeli tam który z moich liczn P. S. Jutrzenk poturbowa listów, przepraszam uni-

—

bo

zenie;

Beaulieu,

bya

dugo poalterowana któr wolno bdzie, za szczliwóm si niesychanie

ujrzeniem osiec Bukietowi

ni

gniewa i miny. Notre frre nie

byle si nigdy na

pokazywa

nie

jej

jeli jeszcze nie wyjecha z mi WM* oznajmi, bo by mi tam rzeczy sprawi potrzeba. Kania si tam

Parya, kilka

,

zimnej

racz

5

wszystkim unienie prosz, piszc au palais chant.

mam

Bóg widzi, e czasu Nagrodz to jednak,

Ja,

jednej.

Bóg zdrowo powróci. insz przel okazy.

List

ci

i

mi

jeli

kania

r

W

P.

przez

notre tante

M Millet ze mn wespó,

e/z-

minuty nie

oi

mo-

Stawa ustawicznie u i mnie bywa. Czowiek niesychanie dobrv. ale tak ucieszny, umiram sto razy na dzie ze miechu, kiedy si kóci avec ses domestiques a najczciej z swym nieszczsnym Majorem. Listy od niego komu nale, kaza pooddawa. Warszawskim damom wszystkim nisko kaniam. Ma-

je serce.

e

1

—

teryjki

próbk

szarej ,

albo

popielatej

lepiej

,

bo kitajka barzo saba

moja szara

ju w

i

,

przysa

ta materyjka

niwecz posza.

—

") Opuszcza si trzy lata przed pójciem Maryi Kazimiry za Zamojskiego istniao to przywizanie. 3 4 ustp mniej przyzwoity do ogoszenia. ochotnik Francuzki. ) Mr de St. Germain, ) Znów podobny do 5 6 powyszego ustpu tu opuszcza si. Skoro wint nastpnie ) Hrabia de Comminge, ochotnik Francuzki. ) obóz by w Nisku za Sanem, wic ten list pisany by w obozie gdzie w okolicy wsi Katów czyli Katul w Rze7 szowskieni w Galicyi, dokd z Turobina na Janów wojsko musiao. ) Felix Potocki Starosta Krasnostawski. Sokalski etc, syn Krakowskiego Wojewody i Hetmana W. Koron. Stanisawa Eewery Potockiego, który pod Kró-

tu

—

—

—

i

—

,

—

—

s lem wojskiem Koronnm dowodzi. ) Krzysztof Podlodowski. NiESlEOKI Krzysztofa nie wymienia, tylko Mikoaja (w r. 1674 Kasztelana Kijowskiego) czyni oraz Starost Radomskim. O Starocie za Krzysztofie mówi ze zna9 jomoci rzeczy, wspóczesny mu Kochowski. (Clim. HI. 216.) Mr des Noyers, Francuz, Sekretarz Królo) wej Ludwiki Maryi.

—

21. 4-u

——— Dano zna,

e

camp de Nisko

U nas wczora bya tu trwoga, byo 22 Chorgwi zwizkowych

o dwie od wojska naszego mile. Miano

mi

by-

'

28 de

o

Juillet.

na nich

z

czci wyprawi

kawaleryi

przeprawa przez San przeszkodzia, sko nasze tak

prdko przeprawi

nie

e

,

ale

si woj-

mogo. Dzi

CZ by

ma

ruda

wojenna, na któr przysyaj po

nmie jednego po drngim,

mi

ale

mog w

tyci konfitur nie

pociecha. —

byo

liaby pisa

oderwa od

których jedyna mi

,

tylko jeszcze zostaje

rzeczach

PIHWSZA.

O

listowi

ale

,

tutecznych

dowie-

rza brudno. Jieattfrere du parent de owczyna odyma si tu tak, e niewiem jako si nie rozpuknie. Malkontenem si by pokazuje bez adwiecie przyczyny. Wczora podczas trwodo kupca Paryskiego a przecie

nej na tri

ani zajrza

s

tu tacy

rozuiniejac drc:

i

,

którzy barzo jego trzymaj stron,

,

jak w

uczyni

d,

gdyby si on akomodowa umia

choby by

tedy

zo

tein

le

plus inhabile de tous

Pou-

la i

móg,

les

hom-

mes, tedy z radoci przeciw Orondate, czyniliby

piwni ludzie wszystkie sforc, aby go nad nie-

wywyszy 2 Aptekarz naturaliter nie lubi go, postrzega si contr le poczyna mówi sia wi o sztukach. La poudre mnri de harang,

gtf

.

i

i

i

ze \vszvstkiemi

piknie, jakoby tego nigdy nie

drwi z tego wszystkiego.

widziaa,

i

de Paris

suy,

i

tak pilnie,

Au marchand

e

tak yczliwie,

i

w

si tem nikomu uprzedzi nie daje. Niechby Bukiet namieni Hamaleonowi eby w konfiturach zapyta si le Marchand de Paris, jako mu ,

si

sprawuje la Poudre.

tani

jeszcze nie wyjecha,

M

r

votre frere jeli

radbym barzo,

eby mi

z

—

BOK

sob

23

1665.

przyprowadzi jako najpikniejszych

i

naj-

gówniejszych dwóch koni hiszpaskich, des en-

coby si nam do stada

tiers,

zaraz pienidzy,

zeszli.

potrzeba, tylko

ile

Posabym eby byo

co przedniego.

Do Gdaska

rzeczy nie odsyaj moja Pan-

daremny by to by koszt i niepotrzebny, nazad to znowu przewozi. Nie przyjdzie do tego, da P. Bóg i adnego nie masz podobiestwa: a jeliby te przyszo pewniebymy tu wprzód poumierali; bo to, da P. Bóg, jedna batalia rozd w myli tego moja Panstrzygnie. Nie miej no, eby te rzeczy wywozi. Niechaj ucieka kto no;

,

,

W

chce:

my

o tern

nie

i

M

mylmy. Do

r

Korycki

niewiem jeli mi pisa przyjdzie bo posaniec za posacem przybiega, aby jecha na rad, z ;

W

mi

da Rusmaj, jako mi da zna P. ki, wyprawi z kawalery za P. Lubomirskim. Daj Boe, eby tylko porzdnie wyprawi chcie-

której

li.

—

szór mój, który

ju

WM°

dwie

lecie

robi, przy-

Panu Koryckiemu, a o siwe konie Le roi du palais prosi, eby je nam spuci. niesychanie si wspomina, e nas tak enchant, abym tej o sobie nie ciesz i stara si pomnij

—

utraci opinii.

A

r

kania

zawsze

e

w tak wielkich moich opowieda, zabawach, pisa niepodobna.

odemnie, tu

bd M de Bziers ,

,

i

Nisko, w Galicyi w Rzeszowskiem na lewym brzegu Sanu midzy miasteczkami Rozwadowem a Rudnikiem: na 2 2giej do prawym nie daleko jest miasteczko Ulanów. ) Otó nie may powód wtpliwoci, wyraonej w nocie listu powyszego 10go. Modssinchny w ówczas i bez wyszej rangi wojskowej Jan Felix Radziejowski, nie móg tu by rozumianym. Raezejby si dostojnika wyszego w wojsku jako to Cliorego Koronnego (Andrzeja Potoc-

')

,

—

,

Stranika (Mikoaja Sieniawskiego), lub Obonego (moe ju wtedy Samuela Leszczyskiego), naleao: lecz niewiem, czy który z tych by szwagrem którego z krewnych owczyny Zeleckiej. kiego), lub

domyla

22. Au Najliczniejsza

— W

pociecho!

i

Wiem,

passage de la Vistue,

prs

najukochasza serca i duszy

e

nie bez podziwienia

b-

e

ci serca mego, to ju czwarty dzie, u jakom adnej o sobie duszy mojej nie da wiadomoci Przyczyn jednak, rozumiem, e mia r Millet. Wyprawi mi by przodem oznajmi póno, nagoni Król JM« za Lubomirskim; ale

dzie

'.

M

e

go

byo

niepodobna.

Nabrali

mu

jednak nasze

de Opatowiec, 5me

mao

d'

AoUt.

sam chyo barzo ustpowa, i co si tu pod Opatowcem przeprawia mia, dowiedziawszy si o mnie. e za nim id, poszed pod Kraków, i tam si midzy Niepoomicami a Krakowem przeprawowa. Teraz od nas jest mil sze. Zbudowaem partye nie

ludzi;

dla czego

i

a

tedy most przez i

ju si

nie

Wis

mao

przez

ludzi

wczorajszy dzie,

na tamte przeprawio

CZ

24

PIRWSZA.

Bóg przeprawimy si wszyscy.

stron. Dzi, da P.

JM nadszed ju, i tylko o pó z td stoi ycz, i do tego wiod Króla JM ci aby Ja mili. tu na tej przeprawie, porzuciwszy wszystkie ciza nim z kawalery, pobrawszy na koary, nie od wozów, co lepsz, infantery, poniewa i Litewskiego dzi si z wojskami wojska d

Król

,

i cz

Króla

JM

ci

czy

bdzie.

Z nowych zacigów

wielkopolskich dopiro wczora jedna zjawia si

Chorgiew. I to nie bywszy w obozie jeszcze, tedy si nowe zacigi ju rozjeda chciay. Taja zawsze z nich obiecowa pociech. Z tych tedy przyczyn tej wojny dugo wlc nie potrzeba. LuboWszyscy jzycy twierdz i powiedaj, mirski idzie ku Szlsku, gdzie go pewnie czekaj 6000 piechoty, a 4000 posiki Cesarskie. Udaje, kawaleryi. Lubo by to bya i prawda, tedy to moem poprzedzi, jeli si to stanie, czego ycz Królowi JMci bo nie jest jeszcze dalej od nas nad 6 mil. Trbacza Króla JMci jako pyszno ju tam oznajmiono. zwizkowi odprawili, wiem odpisali, nie i passu i mu nawet nie Dosy, 2 wczora do dali. Biskup Krakowski z Chemskim królewskiego przyjechali obozu. Co od niego traktowa chc, ale ja nie wiem, jakoby to by miao.

km

e

e

;

,

e

e

Jam ju sobie do ostatka gow w niwecz obróci, nie majc jednej minuty wolnej, ile komendujc wojsko tak rozpuszczone i nieposuszne, a jeszcze midzy tak wielk kup szlachty, gdzie bez szkody niepodobna. Gdybym tedy duej mia komendowa, musielibymy wszystkiej swojej odstpi substancyi, bo by pozwów asztami byo tak jako si teraz dzieje z P. Wojewod ,

nieboczykiem Kijowskim, którego i po mierci dla wojska pieniaj. Piszesz W° moje serce, eby ju tego dokoczy, a cale si uwolni.

W

Bd

W

6 sto razy strapewna eby mi cia, nim tym rzeczom wszystkim bdzie koniec. A co bdzie po tóm i po wszystkiem, kiedy si

6

tego

,

zdrowie cale straci? Niepodobna sobie

nowa,

jaki

to

moesz, kiedym

znale które

i

imagi-

sam kopot. Sama go uway ci pisa do moje serce,

ja czasu

sobie nie

móg. Inszych

W

jeszcze rzeczy,

dodaj kopotu, wypisa niepodobna, chyba,

—

ROK

1665.

dowody poka. tego wszystkiego nie byo, same

da Bóg, ustnie powiem

by tó

i

Ale,

i

widzenie serca mego, jako

mi

nie-

trapi musi, wy-

razi niepodobna. Nigdy aden na wiecie takiej, jak ja, nie mia krzywdy. Mie w possesyi to,

we wszystkim

co jest najpikniejszego

zaywa

a nie

wiecie,

tego dla czyich interesów, rozu-

pod socem nie moe by moje serce najwiósze miaem tyrania. Od r Korycki a wczoraj par r Podlisty par 3 r Korycki niesychanie Ten list par górski obligeant, z którymem si we wszystkiej drodze Poduteraniejszej mojej nacieszy nie móg.

i wiksza

miem,

W

ci

M

M

M

.

szeczka niesychanie dobra

.

—

To

co dla mi-

niepodobna nic na wiecie de plus galant.

surki,

Z

4

tern tedy

bya

czasy

wszystkiem najwiksza moja po

Ten

zabawa.

te

odda

który mi

list

W° e go posyam przez poczt, samym Podgórskim adnej wzmianki. Niewiem co w tóm za mankament. Co si tknie 6 przez t des etoffes, poniewa nie przysaa okazy, ju W" nie przysyaj, a ja tu sobie czego

Podgórski, piszesz

a o

—

5

W M Kielmski,

dostan wKrakowie. Taka, jaka chez r barzo mi bya teraz na te deszcze potrzebna,

za

które

tak zlówaj,

e

nitki

czasem na nas

masz suchej. By jeden onegdy tak gwatowny, eru go wikszego od mego nie widzia porod dzenia. Piszesz que Dieu mer ci, vous etes

nie

W

sans crainte

d' etre

,

que vous pourriez

blessee, et

un voyage. Nie mog tego cale rozumie, czemu to Dieu merci, que vous etes hors de peril

faire

to

W"

ju

W

Bogu dzikujesz,

e

blessee;

d' etre 5

P.

bo albo

d

jeste, albo

e za

nie jeste grosse;

e

by miao,

przyznam si, zrozumie nie mog. Ku Czstochowie jeli si zbliym, dam wczenie zna ci aby mi tam W^ ci drog zajecha moga jak to bdzie wola c Piszesz si tam sam tylko zabawiasz rewersyn, w któr lubo wygrywasz, przecie si ci przykrzy. Ja z mej strony assekuruj ebym w ni codzie przegrywa wola, nieli w takim, w jakim jestem, by kopocie. Ju ja widz, tego zdrowia nigdy sobie nie naprawi, które teraz niewiedzie dla czego traci musz. Zupan coby dla czego

W

W e '

,

>

W

,

W

e

.

,

CZ

PIRWSZA.

podszwk z kontusza odda Pannom zakonnym Francuzkom. Pannie Gbockiej 5 odda Xidz i

w

Koniecpolski

przyjaciele wszystkim

moi

przyjacioom

nin wespó kaniaj nisko i kocha do tchu

sobie od Królowej liui

czyski

obiecuj. Pan

(?)

W" w

tein

Wszyscy

dobrej monecie 1000.

JM

ci

chodzia

ze

i

ostatniego

ma

6

W

ci

obiecane

Bielskie Wójtostwo.

Sa-

).

W

bo

brych rajtarskich pod !)i;i

jzyków samym Lubomirskiego

tego cale godzien,

po-

i dalsz swoje ofiarowa ochot i do usug Królowej JMc! Wszak to

obozem,

yczliwo

maa

.

onierze dobrzy potrzebni zawsze

rzecz, a

JM" bd.

Królowi

Bielska nie czyni intraty,

5000 na

racz to

W

d

rok.

Wójtostwa nie

Intrata tego

wynosi nad 100 Talarów, bo tylko

do-

teraz

i

sama Ekonomia

i

któr

z arendy

Prosz i powtóre moja

daj

duszo,

sprawi.

mnie nieszczliwemu czowiekowi tylko

poyka,

cha chciaa, to

Kazimierze,

list

jaki z Igo Sierpnia

—

o której

May

4 )

bd

i

Major piechoty, o którym obszernie

Poznaski 8 )

,

Referendarz

Tu równie

Koronny

,

may

nieprzyzwoity

Niesiecki.

póniej

—

(EU.

kon-

bd

si spodziewa

W

yw

y

em

Lubo saba

P. S.

Wisy,

stronie

6 )

—

a )

si. —

czyski

12.

Twoim sug.

strapione serce,

13.)

,

i

5 )

7 ) i

e

pociecha,

emy ju

ju

z tego

wielk

sob po

jednej

i

z

nas tak wielka nie

Tomaszem Leeskim.

Józef,

—

Podkanclrzy Koron.

ustp opuszcza

i

a

który

póniejsze wzmianki.-

sia konsyliarzów

—

si nie osta. nieprzyzwoity ustp opuszcza ,

ma

które rónie dla swych

Mnie niech pozwol, a ja i piechot do z drog pójd dusz, i poci jeszcze te dni drogi mojej obiecuj. Responsu na dwa ci listy moje nie mam jeszcze od serca mego, w których prosiem i teraz prosz 8 Cauj milion milionów razy, i wszystkie licznoci Dobrodz. mojej, od nóeczki, do najliczniejszej gbusieki. Przyjed moja duszo, moje jedyne serce, skoro dam zna, a jeli bd; bo ju duej bez Ciebie niepodobna. Prosz, wierz tak temu moja njliczniejsza Królewno, jako temu, by, jest i bd, póko yw,

przeprawa.

zacz.

i

mn je-

Warszawy

wybior impacyencya, jako inamoratissimo Cava-

by

tam

licznej

ó si dugo o to prosi

interesów, niewiem czego

ma

wiadomo co

e

syliarek, którzy

W

Musia wic

ta impacyencya w

rozumiem,

najwierniejszym

5

ju wytrwa

wie, jako

bya, kiedy koniecznie ze

Astrei, która

nie da. Ale

Bóg

P.

i

przyjdzie. Jeli jest

35" 6 Ja sam zazdroszcz szczcia JMPanu Krakowskiemu, któremu sama JM* zajeda tu do Opatowca drog, i on tó do niej z tak si

*)

25

1665.

Hero, a

linki

owczyn, i do- radzi mam. nie byo natenczas

.

sil;

BOK

JMP.

z

szo by go to byo, tylko e ci MX**28 Maachowskiego 7 Prosztedy serce moje, uczy to dla mnie, aby mi to teraz upro.

—

Gbocka

—

3 )

dzieli

Podgórski,

nie

panna dworska przy Maryi

Pukownik natedy, wnet te Genera

Xidz Jan Maachowski wtedy Kanonik

Chemiski

Krakowski Biskup.

wreszcie

—

si.

23. Auprte de Czstochowa, lOme d' Aot.

Wszystkie duszy

Wczora miaem tak

mego pociechy szczliwy dzie, e mi i

serca

!

doszy listy, a to r Kodu 3"* Aout. Pierwszy par Cosaue de r niuszy '; drugi du Chancelier, a trzeci par Denhof 2 który mi wszystko wcale odda co mi moja posaa dusza. Przed wczorem za odda

trzy oraz jednego dnia pisane

M

M

,

mi

list

ste

de

si

nie

un homme, który

oma

3 ,

i

jest

mog, moja

liczna Dobrodziejko,

najwdziczniejsza Jutrzenka

pisywa

Staro-

czasy, nie miej

e tak

myli o swym

wierniejszym Celadonie, który, sto

auprh du

konfekt z olejkiem. Nacieszy

mu

e

naj-

czza ze moja Mapo

musienku, bo minuty godziny nie

te nie

mia 4

czasu,

CZ

26

idc dniem

noc

i

za

tym nieszczsnym Lubo-

mirskim, który gdzie zaszed,

uway

wadzi, snadno

PIERWSZA.

i

W

wicznych dszczów jako psi. Spodziewalimy si co godzina, e nam mia da potrzeb; bo tak wspomina, i ju kilka razy by uszykowa wojsko, kopije porozdawa, nawet i Kozackim Chorgwiom, których 4 ma 700, i z których wszyNie wiemy tedy, co stek chce uczyni front. w tóm, e dalej idzie. Udaj, e do jakichsi my si posików. Ju a duszy byo mio, Warszawie: nawet w zbliyli ku tamte mio i patrze stron. Ale nas podobno znowu gdzie w wiat zawlecze. Ja bym si rad uprosi u Kró,

e

—

Alexander Lubomirski

,

mi chc wadzi

kowskim,

ju

A

uwolni; bo

,

wicznie

niwecz si

1665.

JMd eby mi

la

gdzie nas zapro-

z daty.

wojsko obróci chodzc duej za nim. Czsto bez wozów nocujemy zmoczeni z srogich a usta-

*)

— ROK

e

si

z

zazdroci usta-

z

JMP. Wojewod Kra-

w jego wdawam komend,

ja

ja co czyni, z samej tylko mojej

yczliwoci

e

nikt ni oco nie dba, co ku Panu, widzc, sam przyzna musi. Bidzieskiego niewinnie oskarono. Jako co byo, insz oznajmi okazy. Bo teraz ju wsiadamy z Królem na ko na na-

i

—

boestwo

do klasztoru, gdzie Ciebie naprzód moja duszo ofiarowa bd, bo si o Twoje ze niesychanie trapi zdrowie. Adieu mon coeur,

mon mon

mon coeur et de zawsze we mnie, jako

ame, maitresse absolue de

A

repos!

kochaj tak

bo nie masz

teraz;

i

byo na

nie

ryby byl plus passionn, jako

Cladon pour son

wiecie, któ-

jest

i

bdzie

fidel

Astree.

póniej Wojewoda Krakowski, brat Marszaka Jerzego.

—

a )

t

Mowa

albo o Teodorze

tu

o jego bracie stryjecznym Podkomorzym Koronnym, Starocie Wilickim, Urzdowskim, i t. d., albo Wadysawie, Starocie Kocierzyskim, Pukowniku Gwardyi przybocznej Króla, który r. 1668 zosta Podkomo3 rzym Pomorskim. ) Wojciech Remigian Pramowski Chory natedy Woyski, póniej Nadworny Chory. 4 ) Oczwicie nie 700 Chorgwi, lecz 700 Kozaków rozumie naley.

Denliofie

—

24. Auprfa de Wielu,

Ta

serca

i

z

duszy najukochasza Marysieku!

Odebraem omnaste jej

tu

pisanie

od

WM

ci

duszy mo-

pod Wieluniem, szóstego Augusti pisane

pene haasów na mnie, o nieczste pisanie, Przyznawam moja Dobrodziejko, moja liczna Mamusieku, i dawam si winien, em przez te ale

czasy kilku omieszka okazyj. Ale moja liczna

Panno,

gdyby sama

widziaa, co si ze

mn

mogaby mi adn za ze mie miar, To prawda, enoc wolna, i jest czas pisa: ale, dzieje, nie

moje serce, kiedy kto cay dzie

tyg

gow

i

myl

wici

interesom du palais enchante, dla tych

i

e

Pan du palais enchante powinien ba to takie bazestwo, jakiego w wiecie

tobie

dzie:

wikszego by rozumiwam,

nie

eW

moe. Oto 6

i

tre

frere viendra dans 4 semaines,

meurera avec Vous dix jours,

fa-

Vous me

kim dugim i

kody

nie

w

dzia,

nad

envoyerez

le

czasie nie

w

kto

sowach

e

10.

ta

dni

i

wy-

z tego listu

prdkiej mojej u siebie nie

barzo pragniesz bytnoci, kiedy piszesz,

ja-

e

tamtd pisz, e ty sama t co si kolwiek dobrego stanie,

z

odniesiesz gloire,

i

i

e

tylko chimer,

ciao spracuje, to si ten czas

kiemukolwiek musi darowa odpoczynku, ile gdy to z rónych okazyj i dziesi razy obudzi si przyjdzie. WM owczym, kaniam nid,

sko.

— Notre papa

znajmij

Sekretarz jego

mi

wysany do

WM

d

Polski

3

ojciec

jeli

moje

w

si

jeszcze gniewa, o-

serce.

interesie elekcyi

—

w Paryu yjcy

mi Bóg tak

dzone skarbami.

Jego memorya o ówczesnych politycznych stosunkach w Polsce, 3 Zakoczenie nieprzyzwoite opuszcza si. de ) Henryk Markiz

Grwardyi przybocznej Xcia Orleanu,

tego, co

mijaj, które najdroszemi u mnie nie

Xcia d'Engliien.

357

jako najwik-

i

ebym

i

,

tego,

który to wszystkiemu pokaza wiatu,

')

szej

przysidze,

jest

la

w

tego

Skarbcu

Grange

d"

Xiecia,

hist. pols.

lub

T.

I.

Aruian, Kapitan

Maryi Kazimiry.

26. (Wycig.)

Jedyne na tym wiecie duszy pociechy! serea

Dwa

listy

mego, 9 me

i

oraz

11 me,

— W obozie i

serca

pod Jarocinem

mego

WM

mi oddane od obadwa pene nieod-

ci

',

18 Augusti.

miennego affektu przeciwko swemu najwierniejszemu Celadonowi. Jest po trosze i haasu na nieboraka o nieczste pisanie; ale P.

Bóg widzi,

CZ e

PIERWSZA.

zo

Poprawi si jednak moja Mamnsiekn najliczponiewa to trapi najwdziczniejsz Cas-

my

My si tu jeszcze wleczem dalej P. Bóg wi, póko tego bdzie. Rozumielimy, e ku Prusom mia obróci Lubomirski z czegom si ja cieszy barzo. Alici on obróci si cale po nad Szlskiem ku Margrabstwu. Uwa tedy moja Dobrodziejko, jako to zabi musiao twego Syl;

ju

eale traci

WM

do

koa

si oddala poczli, ja duszo, ledwo

chodzili

okoo

Warszawy, a nie

to

ywa

ju

twoja la Poudre mo-

zostaa.

A

jeszcze,

wogrodzki, póniej o

Sandomirskiego

której

ostatniego

sn

dzielili

3 .

eby Dosy i

rónych oka-

tak wiele

Ciebie niewidzenia, moja du-

Trwabym by duej,

aflront robi,

— Lkarstwa

i

i

,

podobno

wytrwa

i

scier-

wody, któryche

te

,

6

i

,

d

i

i

bi. Nie daj si moja duszo zwodzi tym szalbierzom bo masz tak wiele dowiadczenia to nic nie pomaga. ,

;

2

) i

Stanisaw Wyycki,

Tymbarski

z razu Stolnik

Starosta.

—

3 )

By

e

No-

to spór

rocia pretensy Gryzelda Xna Winiowiecka siostra zmarego Jana Zamojskiego potomka z linii prostej po Janie Hetmanie Wkim, i Stanisaw Koniecpolski, Wo-

jewodzie Sandomirski, syn po drugiej

miaa

si

W zaywa pocza niesychanie mi trapi. W niwecz W moja duszo, odek zepsujesz zazibisz. Wspomnisz W° moje sowo; po chwili smaku chci nie bdzie, tak W tm rozzió

,

,

majc

na

to jeszcze

w Poznaskiem midzy Pleszewem a Szremem. — Chory Kijowski, Eotmistrz, Pukownik, Wwolnicki

ordynacy Zamojsk, do

Wdy

nim

i

kiedy kto dobro nasze bierze

piec niepodobna.

W

Jarocin, miasteczko

ci

a przeciem trwa.

,

nam

e

*)

cierpliwy,

Królow JM %, jeli to duej by na usudze Paz

dobra naszego zaywali,

a najwiksz

ale

e

eby

nie zgadzali

szo

ostatniej

ja tu

a oni

zyj

do

ebym

si o

byem

moje

rozmówi

skiej,

myl

zdrowie twoje tak sabe, gdy mi na

tego

suszna,

mi ledwo nie przychodzi desperacyi. Owo zgoa, bysno si to tylko szczcie przed nami, którego trwao ledwo si mgnieniu oka przyrówna moe. Jako widz, na tej usudze wszystkiego nam postrada przyjdzie, i zdrowia, i substancyi; a honoru i reputacyi przed zazdroci niewiele naby przyjdzie, P. Wojewodzie Sandomirski dzi ztd albo jutro odjeda. Powieda, termin midzy sob maj w Zamociu ugody w tych dniach, którego 6 moja duesd omieszka niepodobna. Uwae

seroe,

bd

mn

nadziej widzenia

byo nam nigdy wicej nad mil 30, to przecie jaka bya nadzieja pociech; ale teraz, jakomy

przyjdzie,

,

e

swojej Astrei.

Pokomy

tu

:

,

który

bdc

na usudze Paskiej wszystko swoje stracimy. Niewiem ja tedy dalibóg, jako to bdzie by mogo; cudze ogania proso, a o swoje niedba. Najbarziej o wstyd idzie ludzie po chwili rozumieli, e si odj, i swego upomnie nie umiemy, czy nie moemy. Powiesi oni chc zgadza z nami: a tu daj tu, najmniejszej P. Wojewodzie o tm ze nie czyni wzmianki, lubo tu jest z nim i P. Wyycd ki 2 i insi wszyscy sudzy. Racz si tedy

sandra.

,

29

1665.

szo co to bdzie. Oni

,

nijsza,

wandra

ROK

si o nasz skór zgadza bd, i o nas bez nas; bo ja wierz, e si oni i z Zamojskiemi wol zgodzi na nam; a

bo sam czasem okazyi wiedzie niepodobna, lubo tó i czas znaleó by si móg. niewinnie

—

siostrze rzeczonego

pretensy do doywocia, Starostw, posagu,

i

Jana

Wdy

Sandomirskiego. Sobieska

za wdowa

po nim,

oprawy.

27. A

Sielec

l

20. d' Ao&t.

W

W

ci czorem odebraem dwa listy od serca mego. Les etofes wcale oddane, i najmniej nie zmoczone,

w

za która wielce dzikuj, bo

Najwdziczniejsz duszy i serca pociecho! srogi i niesychany dszcz, który ju nas cale niwecz obróci, wczora ju przed samym wie-

w

cale

chodzi

ju

CZ

30 nie

byo w

czóm. Nigdyrny jeszcze

byli biedzie,

w tak

i

kraju

botnym,

w

takiej nie

e na pid

suchego nie znalazby kraju. Dzi w obozie po kolana stoim w bocie i ju ostatnie przyjdzie ,

z miejsca

ruszy

porzuci wozy, których podobna. KróUM* we dworach i wszyscy dworscy i

nie-

5

stawaj;

mydl przykadu

drugim,

musim

w obo-

zie. Sukni, butów, nastarczy niepodobna. Szczliwy to zgoa bdzie, który si przy jednym wozo-

wym

zostanie koniu.

Jabym swoje wozyju

szy rad gdzie porzuci

byle

,

z

du-

w pewnm miejscu,

Dzi nocujemy pode wsi

niejakiego

P

a

poj % Pann Wojewodziank Poznask starsz, Tam Król JMd we dworze stoi. Widziaem j Konarzewskiego

który

teraz

okoo Swi-

tek

ndzn

dosy

niebog,

znad utrapion. Lubo-

i

ku Kaliszu niesychanemi botami, lasami, i tak zemi drogami, jakich we wszystkim podobno nie masz wiecie. My znowu za nim; ale ju saba nagonienia go nadzieja, da Krakowski posów swych do Posya JMP. zwizkowych, bo tó i oni przysali tu do wojska; ale jeszcze to do dobrego mae podobie-

mirski nazad powróci

W

stwo, bo po staremu Lubomirskiego nie odstpuj. Teraz przez tych posów swoich, wszystkich bdziem maca sposobów, aby go odstpili. Aza P. Bóg moe co zdarzy dobrego. P. Wojewodzie Sandomirski ju odjecha, ipoegna Króla JMci na zgod do Zamocia. Jedzie d zechcesz, abym snad zPP. Zamojskiemi 3 a ja tu w wojsku siedzia, niech si dzieje wola ,

WM

;

W W

ci ,

ci

i

niech wszystko przepada

podoba. Foremna to rzecz

zumiana

pisa do mnie,

,

Jutrzenki, jej

e

sposobu.

nie dbasz,

A

tu

za w

,

i

et le

y

póko potrwaj,

choby si tó

i

i

,

drugich listach zaklina

bo

przey

Do

czego pew-

Poudre

la

agrandissement de la fortun de

l'

ich nie

Bóg

b-

czowiek przy zepsowanm

A

de la Ros.

et

obiecuje wszystko

dla Boga,

wspomnie

sobie tylko niedawne rzeczy au jeu de

w

kiedy

dawano,

pakano, a

jednej izbie i

si gniwano.

jeszcze

serable pension, jako

awansowania;

si

zaparli.

w

paume,

drugiej roz-

Nu

t

o

i

temu,

przeczono

mi-

miasto

milion innych rzeczy, które WMpinion,

et

qvi!il dit

Chanceliee,

n' est

pas

Tout

vrai, et le

ce

Soucy

fait fort bien, de soutenir , que Phenix ne aime

pas

le

')

rare en son espece. Les faisans

muns; on

Varsovie.

J' en

ges,

camp, ce 16 de Novembre.

changement,

comme un

legon

trouve en France

versel ses

en Allemagne,

,

ils

ont appris leur

du feu S Nicolas 2 qui voulait etre unidans V ffaire du Jamin, pour faire mieux l

,

Phinix

affaires.

est

toujours

seroiteur

de

V Aigle; les

mais l'heron ne veut pas reconnaitre serrices, qu" on lui a rendus. Le Rossignol 3

mande, qu' on

traite

fort mai sa familie, de quoi

Phenix ne peut pas

etre content, et quH on ne lui moindre cwilite de la part de Vhe4 ron, ni de perdreau II presse fort son Phenix,

pas fait

la

.

de quitter

tout,

revenir dans

et

de la aller trouver, ne voidant

un pays, ou U

est toujours

malade.

Le papier et le tenis ne permet pas davantage, a Votre trfa humble, tres passionne et tres obeissant seroiteur.

oiseau, qui est fort

—

Baantami snad zwie Paców. *) Niewiem o kim tu mowa 4 Perdreau, zapewne syn Kondeusza, ) Marya Kazimira. )

jeli nie o

X

,

—

3

les

en Moscovie. Je pense, qu'

et

sont plus com-

'

,

zmarym Marszaku

Lubomirskim.

—

ówczesny d'Enghien.

116. (Wycig.)— Au camp,

—— h

la

sorte ries. si se

U

ce

gue mande

M

r le

Referendaire

que le Soucy on veut par force du jeu de paume et mille autres brouilleSyhandre ne sait pas, a quoi se tenir, et defaire tout a fait a cette heure, ou d' at-

Poudre

tendre od

A ,

,

,

quelque tems encore. se

faudra

resoudre.

II craint la diet,

Trzeba tedy prdkiej

ce

23 Nwembrc.

Bukietowj

deklaracyi.

——

Koo

generalne, do którego prosto id,

i

szczsnych tych Chlebów, odrywaj

nieszczsne

podzia

mi

jedynej przynajmniej naszej szczliwoci,

dzieraj mi jedyny

moment

sam tylko cieszy liczniejsz Pann moj. ginacy

pociechy. — si musz —

nie-

od i

tej

wyIma-

z naj-

CZ

134

PIERWSZA.

—

ROK

1CG7.

117. (Wycig.)

——

—

Au

camp,

Przed wczorem samo wojsko dze-

1.

Dcembre.

Ale

cznie potrzeba.

tam moja Panno, gdzie

i

si Chlebem, obrawszy z midzy siebie dwunastu. Jam si niczego tyka nie chcia, poniewa mi to z rku przeszego wyjto Sejmu. Obacz, jako wskóraj teraz ci, co na powag het-

jeste, niewiele ukontentowania,

mask

dans VOctobre nie zostawao tylko 3000.

lio

przykad;

nia nie i

bom

i

Kauy;

Starostw, prócz

mam

z

aski boej adnej

mio

aden nigdy mie

narzeka

memu

bd

nie

dobry

siebie

da

swoich wasnych nie kaza zwal-

owszem wielk

go

Jam od

nastpowali.

zarówno

z

tym procederem,

i

w wojsku

poszanowanie, jakie-

i

móg.

nie

inwidyi,

I ci

tó

kiedy si

Ichmo

mnie saIchmoci to dzia bdzie, mogli,

i

jako mi

doszy

W W

Ju

si tedy rozjedamy wszyscy. Kady radby sobie skrzyda przyprawi, jako i ja przeci szego roku kiedym o w Pielasko wicach wiedzia. Teraz za i sam jecha nie wiem dokd. Bo tu jakkolwiek mogem mie kompani i zabaw; a teraz rozjechawszy si, samemu tylko z melankolii umira przyjdzie. Jubym tó rad na raku albo na ówiu do domu jecha, bo si po co kwapi nie masz. I tak pewnie

W

pó

si,

i

uciecha,

któr ma-

przeda na wypraw na sejm, gdzie naj1000 ludzi dobrze okrytych jecha mi

w

yczybym duej

bawi nad sobie,

moe

tedy

ju

z nich jeszcze

niedziel trzy nie

acno porachowa, co

A

To

e

W

Jaworowa

ci

(bo moja Panno wyjechaa le 2 de Juin,) wicej ni 20000 dobrymi pinidzmi kosztowa bdzie. Bo si wzio 19000, a wiem, e tego

W

dn. 2 Decembre,

6

pórocza

ter-

minu; a najmniejszej rzeczy si nie sprawowao,

przy yciu tak skromnym, przy aobie.

chowae tedy, gdyby bya la cho tyo drugie, do jakiekolwiek, toby pó roku na ni

Poudre

Pora-

w

kupie,

ochdóstwo kosztowao niemylnie 50000, a rok pewnie zupene 100000

w

tego

Jedno tedy nasze Starostwo przedawszy, nie wystarczyoby nam na dobrych pienidzach.

wyywienie przez jeden rok,

kondycyi.

gdzie lubo

koczy si

duszy

mojej

teraz

trzeba;

serca mego,

roku, które od wyjazdu z

niyli

mniej

lubo te 12000

,

te

Wszystka moja

kopota

Bo

e

piszesz,

e

przyjechawszy,

bdzie zabawa

taka

i

podobiestwo, au 1 Decembre cale sta ich nie miao. Porachuje tedy W* moje serce

nie

jtno

poniewa

taka wszystkiego droyzna.

moje serce

ci

Bóg mój lepiej widzi, ebym ju by wola zimowa w obozie, gdzie jakikolwiek miaem wczas, bom sobie i kominek do mojej wymyli kotary, która barzo jest pikna i wczesna, uczyni.

i

i

i

nie stao do tego (jakom namieni)

bez wszelkiego respektu.

,

niewdziczno

by

kupi dobra jakie

y

powiedaj

Talerów, ,

Pisaa

mógby

eby

za

proporcyonalne, z których-

selon notre condition.

za 10000

nietylko

w

W inszym

niewielkiej

kraju,

kupie,

jako

y

piknie wedug swej

aby zimie nadbiee do mego serca, a na wiosn nazad powróci. Jeli to rzecz praticable, racz sama "W" 5 ,

W

moje

serce,

ci

a

uway.

Sejm nie zaczyna si, 17me de Janvier. Ja na pewnie z domu nie wyjad, chyba en Fevrier, jeli P. Bóg da zdrowie. Koczy

obej musz si nie moe, jeno dans te mois de Mars, to, relacy czyni przeszej kampanii, winiów od- jeli prolongacyi nie bdzie. To tedy i wiosny dawa, mój da okoo dalszej Kpltej obrady ju zarwie. Na tyme zaraz sejmie ju deklarosentyment. Teraz za trzeba posa Tatarom wa trzeba, albo suy t przysz kampani, to

si

kosztowa

nie podobna;

bo

i

bdzie.

chobym

bez tego

nie rad, to

i

i

6000 Talerów, o których Podskarbi ani myli; a jam da moje sowo, które eliberowa konie-

albo cale porzuci; bo wojska przyczyni i

jakici kolwiek lepszy

obmyl

musz,

porzdek.

Jak

CZSC

wzi

tedy

rezolucy,

zgadn

zwóczy 28

co raz si

trudno,

PIKRWSZA.

poniewa

która jedyna

(elekcya),

ROK

1GC7.

135

Jeli tedy yczysz zdrowia, moja jedyna Marysieku wiernemu Celadonowi, aby z nim du-

mogaby nagrodzi koszty 23 (Marszaka), KTÓKoi.wiKK ky zosta królem jakie jest zdanie samej Róy. 53 (Cesarz) nie traktuje nic o 28 avec 23, ani aden inszy. 13 (le Prince)

ej yd moga, a kochasz go tak, jako do Zamocia wyjedajc, tedy sama o prdkim wi-

niech tego nie bdzie rozumienia,

by dochodz?

tylko

',

—

i

si pomylisz sposobie.^ Racz oznajmi, czy listy moje podug

dzenia

—

znajmuje Bukiet, którego rady

o jakiem o-

et des

Owa

Essences,

Poudre sucha bdzie. Tout le monde veut, que 22 (MSs* de Beziers) sorte du jeu depaume; ale o tern adnej wzmianki nie bdzdj: z naszych la

du palais

Bouuet

le

enchante,

Orondate okoo tego chodzi bdzie, Soucy jest tern barzo zturbowany.

bo

dobrze wiedzie par

Ten

i

dalsze kapitalikami podane ustpy,

wyraone

licz-

miejscu stoisz? z

Turek, a la

co za przyczyna,

i

lepiej

traktowany, ni-

wywiadczy Co wszystko maj tam

eli teraz, kiedy son camarade tyle

au

')

by

pierwej

krajów. le

w którm

i

materya jeli si oddaa, co

maitresse

e

gdzie,

11 (Roi de France)?

s w licie

Soucy.

le

cyfr literow.

118. 2.

Jed. d.

i

s.

kochanie,

najwiksza na tym

wiecie pociecho, najliczniejsza

i

najwdziczniej-

Marysieku, Dobrod. moja!

sza

Dcembre

—

Nazajutrz

mego z obozu, potkaem si w drodze avec un pauet de confitures, który le Soucy par un expres wyprawi do Sylwandra, a to oznjmujc mu, co za respons zaraz po wyprawieniu listu

przywióz son courrier, dans Taffaire de la penPrzy tym pakiecie oddano mi tó konfitury od mojej jedynej Panny, adressowane par Sincere (?) du dernier Octobre. Wydziwid si fraso-

see

'.

bliwy nie

moe

Celadon, czego jego najliczniej-

dugo na rzeczy trzyma Astrea; bo ju on tylko cie jego, z tak cikiej melankolii, i sza tak

ustawicznego frasunku.

Nie zgada

widz moja Panna,

nans dano a 22 (Bonzy). Wiem, kiedy przeczyta sa

lettre,

który

co za ordy-

e si zadziwi posya la Pou-

eby le Soucy o te"m moja Panienko z rekollekcy, a uwaaj, co tam ponotowa 23 (Marszaek). Widz, nie bdzie nic z 28 (elekcyi)? chyba po MffiRCi króla tego i jako widz, i dre sercu

memu, a

nie wiedzia.

prosi,

Czytaj

j

e

,

en chemin.

mog,

zrozumied

e

tego sam 11 (Poi de Fran-

22 nie szczerze

ycz,

30 (Neubourg) nie mógby adnej aux Essences et a son camarade uczynid avantage. Szkoda si ju tedy cale na to spuszczad. Bo skoro tylko opowie le la 12 (Denhofowa) Soucy t swoje i de d, ce)

et

et le

-

W

intency,

e

tego nie barzo

ycz,

to

pewnie

bo si teraniejszy a przykrzy ywot; bo ni o czem na wieco: nie myli, a yje sobie jako w saraju tureckim. Te tedy same metrese na to nigdy nie pozwol. Ale to sam Bukiet lepiej z tego, co mu si posya, zrozumie listu. A jeliby tó nie mogo by inaczej, wierz, eby tego wola 11, to jest 30, nieli kogo inszego. Saba tedy nadzieja, aby z tej strony mogy si les Essences et la Poudre jakiej doczeka avanz tego

nic

nie

VApoihicaire nie

bdzie

;

moe

-

owszem, 13 et 15 (le Prince, et le Duc zawsze zej na nich woli, d^nghien) tage. I

bd

tego nie dokazali; enchante,

way, pisze

i

niepodobna

bo pewnie ich tam

jako to

ju

tego

s

y

bd

e

au palais

barzo lekce

dobre znaki, jako

Bouuet. Na Aigle si tó trudno spuszcza,

CZESC PIERWSZA.

136

—

ROK

16G7.

'.^r*

bo tacy ptacy wtenczas tylko ludzi obserwuj, kiedy im ich na co potrzeba. Lhonneur, generosite, teraz

Róa,

za nic, albowiem, jak

Vinrit gouverne tout

au Soucy nic konfitury;

le

to sobie

do

Na

te

odpisa Orondate

cale jeszcze nie

wzi

sama wyraa

monde.

dalszej rekollekcyi.

Ja, jakom zrozumia z 23, tedy by on ju i na to pozwoli, to jest na 30, byle tylko dosza la

pensee; ale widzi Phenix,

bdzie, póki 21 piszesz

e

cale z tego nic nie

bdzie yw. strony pinidzy.

(Boi de Pologne)

W

moje serce

kazaem odda do

domyli, i Juzem si Pana Formonta, co si kolwiek tam zebra moPytasz moje jedyne serce, gdzie masz go. mieszka, wyleawszy poóg? i ebym de bonne 6 trzyfoi oznajmi, jakie train chc, aby maa, i kaesz, abym by perstiade, une fois 6 nie masz une joie plus acpour toute, e ja tego

—

ywot, coby si tylko egna jak z obcym. Pisaem i to, nie podobna,

sunku

complie,

que lorsaue Vous ex&cutez

Nie czuj si

by w tóm

tak

ma

volontL

szczliwym

,

ani

mog, moja jedyna Marysieku.

sobie podchlebia

W

Racz tylko sobie wspomnie, (a nie miej mi za ze,) kiedym cokolwiek powiedzia na i

e

pytanie

W

samje

ci ,

w takiej,

albo

w podobnej

mój affekt i nieporównana na wiecie kazaa mio, to si W°

jakiej materyi, to, co z

niskim

moja Panno zawsze zmarszczya, i nie mile to przyja. To najmniejsza, moje serce: racz W* mieszka, gdzie si podoba; train taki mie, jaki W° przedtm miaa, albo jako si samej ci zda bdzie bo tam si mody i rzeczy we wszystkim prawie odmieniaj, Zdaleka nie mosi dawa informacya, nie wiedzc, co si tam dzieje. Moja o tóm tylko wszystka i jedyna myl, moja liczna Marysieku, aby si z sob obaczy, jako najprdzej, a w kupie, nie 5

W

;

e

y

rozjedajc si przyobiecaa

z

sob

w tak

wicej, jake mi to

wielu listach swoich,

bya

pókom

podobno by szczliwszy i kochaszy. Jako to tedy bdzie dalej, racz mi W

majtno dobra, byy w oryginale

i

t.

d.

—

4 )

Wyrazy

w tym

cyfr literow odmienn

CZE DRUGA. LISTY JANA SOBIESKIEGO Z

CZASÓW PANOWANIA

MICHAA KORYBUTA. (r.

1670

—

1672.)

ROZDZIA Sobieskiego

Listy

I.

roku 1670.

z

/v\A/Ww

1.

We

Stanem

Joje

jedyne serce!

'ju

w nocy, w niesychanie Dzi

dla wielkiej zawieruchy.

W

mnie JMPan

da

Ruski

i

,

z

td

podpadli najbarziej i

brata jego,

i

tu 10.

i

,

Jednej tylko nocy cia

jam

z

td

kilka

wczora zaraz-e

Dymitra

w

wezm

tacy Tatarowie nie

niko-

drodze jadcego, albo we wsi. Ale

e mnie P. Bóg wszystkim nawiódza, i ze wszystkich stron: za co mu niech bdzie chwaa na wieki. Do JMci Pani Wojewodzinej, kiedy c wyjecha zechcesz, racz mi oznajmi, ebym i ja z td na ci z JegoM cia Panem Woprost przejecha drog Zostawam zatóm tym, co zawsze, jewod.

wy-

W

,

oraz

,

W

2

P.

,

mnie, widz, takie szczcie,

Miczyskiego aby wiedzie; jeli ju wame nazad do domu powrócili, czyli stoj c gdzie w Ukrainie. Niepotrzebnie si tedy turbowaa, suchajc tych, którzy takich rzeczy prawi

e

5

chyba

go;

Chorgwi

w nocy

W*

piecza

tam na wsiach chopów pobrawszy,

Poszo

,

e

ci .

Lwowa

i

'.

e

z drog,

ókwi

rano

Udano, kul nie masz; jakby to ókiew bya wsi, albo pustyni. Jeli chc prób uezyni niech skupuj oów co jest w miecie a wiem, go za kilka set zotych znajd. A jam tó podobno godzien by wiary, którym ubez-

przyjecha tu do

w majtnoci X

spiesz nazad umykali. za nimi;

we Wtorek

,

tu wczora

rónych sia IchM

Tatarowie nie byli bliej od

nad mil 20, a

Zoczowie

'

'

W

—

niewiadomi. ')

Z

co czytamy

tego,

w Theatrum Europaeum

(X. 56.)

wnie mona, w kocu

e

roku 1670, po najedzie Tatarów na dobra Winiowieckich,

Atanazy Miczyski, wprzód dworzanin Jana

III.

(Ob.

I.

list

ten

by

pisany

sarnym 1669 roku.

—

w ")

zimie,

na pocztku

Zapewne Kotmistrz

103.)

2. Z

Jedyna

odebraem

gocia

Mymy my

i

itd.

z

—

Czwarty Ust od

W

ci

obozu, 14 Jurni.

s.

m.

pod Warszawy, gdzie jako W° nic mi nie oznajmujesz.

dugo bawia,

tu stanli

',

ju

czwarty dzie. Zastali-

paskwile porozrzucane, besztwice przeciwko

starszyznie

zabiey, List

e

w owej

i

Pukownikom ich

wicej tu

sprawie do

1 67

wojska. Ale si temu

w

obozie nie bdzie,

(Podskarbiego) chyba -

przez

umylnego pisa si bdzie,

o któreje

m.

do mnie pisaa

gdy

s.

z

pod

Solca,

i

z

W

'

c

tym,

CZSC DKUGA.

]92

ra poczt nadgoni. JMP.

ledwo

w

W

W

da

Kuski

obozie, który

337 (pienidze) jedyna

czy id.

zapominaj

W

d

chwa

dzie z ale

bym

gust

jego

jeszcze

wit. Lubo

kiedy si o to

,

mam czasu, có w tóm za

nie

wicej pisa. Ale

obawia przychodzi

aby Naco,jeli-

kto inszy naszych nie czyta listów.

,

by si kto odway, niemiabym go za poczciwego i cnotliwego z matki, i gorszego ni yda. Cauj zatm liczn busienk ci s. mego.

rze-

owej przestrogi o 144 (Gurzy-

A

skim) s przed 167 (Podskarbim), ratione wydatku

mes

337 (pinidzy). ')

wzaje-

;

Nie-

nadzieja.

aby

,

W

,

nam

prosz nisko ,

M

171 (obozie); dla czego przytrudno

,

moja

mnie korrespondowa chciaa tyme affektem pacc wiernemu i nigdy niezmiennemu Cebuloci s. m. barzo mi nowi. Zdrowie turbuje, i tej krwi bez doktora puszcza nie yczybym ale 6 si to ju sta miao. Fanfanowi nieborakowi wszyscy kaniaj, a ja go z duszy obapiam i cauj. Niech mu P. Bóg da zdrowie, jeli to b-

M

w

w sercu,

tedy wyraziwszy, co jest

liczna Marysieku

i

ci

—

1670.

To

jest

inni. s. m., jako kania posyam. List od samej JM r Maruis de BeDoszed mi tó list od 3 thune z Wiednia, którym otworzy, spodziówajc si nowin, ale nie masz nic, tylko o domowy eh sprawach. Daby to by P. Bóg, kiedy by tu byli z nami dwie lecie przemieszkali. I W° r Listu od m. 8., nie tsknia by tak bya. i Gremonville jako on tu pisze, adnego nie byo, ani chiffre. Nie wiem co w tóm za omyka, Czyli ten wyjto ? Ale si zda by piecz nie naruszona. Moja duszo jedyna, sia jest 408 (wani)

tu

ci

ROK

W

M

r

tres

Drion

et

ci

Mesdames

et Demoiselles''

humbles sewices.

Z listów nastpnych wida, i w ówczas stao obozem wojsko, gdzie niedaleko Zoczowa, o 7 mil ode Lwowa. A wic, gdy Theatrum Europ. (X. 294) podaje miejsce obozu przekrconym wyrazem Ferlelanzka atwo domyli 2 którego cyfra si, e obóz by we wsi Firlejówka midzy Buskiem a Zoczowem. ) Podskarbim Koronnym 3 167 oznacza, by ju wtedy Andrzej Morsztyn, dawniejszy Eeferendarz. ) Franciszek Markiz de Bethune, oeniony z Alojz Mary de la Grange d' Aruian, siostr rodzon Maryi Kazimiry, by wówczas Posem w Wiedniu. 4 Chevalier de Gremorwille synny ze swej dyplomatycznej zrcznoci Rezydent penomocny Króla Francyi w ) 5 Wiedniu. (Ob. Mailath. Geseh. Oestr. T. IV. str. 42, 69, 282, i Theatrum Europ. Vol. X. 525 i 101.)— ) Moe mowa, którym czytamy i w o Zauskiego Epistt. tu o Pukowniku Janie Górzyskim Starocie Starogardzkim jest (I. 393). Lecz byo wedug Neesieckiego, kilku innych natenczas z tego rodu Wielkopolskiego Górzyskich. 7 6 Fanfanem zowie Sobieski, syna i Pannach mowa, niewiadomo mi. swego Jakóba. ) ) O jakiej tu Pani ,

—

,

,

—

,

,

,

—

3. Z obozu, 19

Jedyna go P.

z

itd.

—

Wziem

W

ci

serca

eW

c'

m.

me-

Niech

Torunia 8s° pisany dnia miesica.

Bóg bdzie pochwalon,

liwie

list

s.,

szcz-

w tamte ju zajechaa kraje, e puszczew Warszawie dobrze si powiodo. Ja i

nie krwi

o

swm

dziwienie dobre

Listy które

e

oznajmuj zdrowiu,

W

ci

s.

doszy

,

poczty

monville Bethune, de :

i

nad po-

przy ustawicznych kopotach.

m. nalece tej

dosy,

z

Widnia odsyam,

rk moich,

t. j.

WallsteinK —

de

M

r

Gre-

Wiórzchnia

Junii.

—

bya odpiecztowana inne cae. Wicej nie majc czasu, nie chcc dawa pleyru ludziom, co listy otwieraj przeciwko prawu boskiemu politycznemu, kocz caujc milion razy liczn busienk. Co mi si nio o enveloppe

,

i

i

W

—

ci

na drugiej stronie w cyfrach wypisuj o„Przez umylnego wicej si napisze.

m.

2

s.

.

W

„bozie nie tak

„dziwali

,

nam

ale tu

rzeczy

id, jakomy si

jakakolwiek jeszcze

spo-

nadzieja.

„Ale od 167 (Podskarbiego) barzo le, który

ju

CZC „nam o zgodzie myli kae; a „od owczego, który nam kopi

ROK

DRlfiA.

listu przesa od „108 (M r de Lionne) do /antoniego', przez tektóry by u 173 (mon coeur) w „goi kury era

Zginlimy

„dzio si nas zawodzie

Nie

..monarsze; ale

przedtóm

„ sali

w

Kilku

')

a teraz adnej

byo

ówczas

nie

109 (Akakia) zapiera-

ja tedy tego snu, ani zrozumie,

car c

est

une enigm v4ritable.

m.

ma

s.

,

w tej

W

to

czyni na-

i

nad tern mocno pomyli i poksice, gdzie o snach pisz, co ten d m. dusza umisz si ma znaczy. Wszak

d

szuka

tym, co do nas co innego pi-

i

,

W

a nie go-

tedy;

mog

wytómaczy;

ani

zwodzie tak wielkiemu

i

Prince)

(Ze

si."

„j

,

„139 (Warszawie).

348

„dzie.

gorzej jeszcze

i

193

1670.

z tern

sprawi.

moe

Wallensteinów Tajnemi Radzcami Csarza; tu

o Józefie

Ernecie mowa.

—

2 )

Nastp-

w cudzosowie, cay jest cyfr wyraony. — 3) Fantoni, zdawaby si agentem francuskim w Polsce bywajcym. Lecz czytamy w Gradowskiego Ojczystych spominkach (II. 137.) o Xidzu Fantonim, jakoby Kustoszu Warszawskim, na którego kustodyi matka Króla Michaa w 1671 mieszkaa. Jest o nim wzmianka u Zauskiego, 4 potajemnie do Parya jedzi.-— (Epist. I. 81.) e ) Rogier Akakia, Agent francuski w Gdasku zwykle bawicy. ny ustp

t

r.

4. D. 23 Junii 1670.

Jedyna ostatni

wicej

W zm ci

w

sami, to

Im czciej czytam

d.

i t.

m. z pod Torunia pisany, tern si ci zdrowiem m. d., i temi descen-

s.

W

w uszy,

oczy, to

mi turbowa musz. bacyi,

moje serce piszesz

e

,

wic

to nieraz

jam

to

ze

mn

obrócia.

zda czas

powtarzaa

,

,

,

e

,

mówic

i

spadajce-

mi jednak alu mniej przydao si przez te dwie

w niwecz

jako tu powrócia, si W" s. m. dugi

gowy

z

I to

melankolii nie

i

list

pótora sku

'

,

nowa

m.

i

piszesz,

jakomy si

lat,

to ju nie

s.

z

a

sob

cho

zjechali

nic dobrego sobie

mog

,

i

widz si

nie

nie daj,

tómacza

czsto,

masz

i

we Gda-

wróy

i

dopiero cale

orni-

by

i cale ju niezdolnego do zniesieni tak wielu impetów konspirowanej na mnie

nieszczliwym

,

wczasie tutecznym

moim

nie oznajmuj, moje serce cale domyli moesz, jaki w obozie by musi w tak wielkie gorca, gdzie si wszystko ciepo a kwano pije; a u stou si siada po godzin szeciu, siedmiu, na kody

W

dzie.

JMPana

6

La

W

i

i

obrzezano na

na Polsk; a

z

depense furieuse dy

Kijowskiego

*

est

dotd

insupportable. tu nie masz,

Je

go ledajako przyjto.

mu

jego

mu

wasnego porwano, Gro si barzo

Tureck wiar.

Wooch

pisz,

e

ju

wojn

i

do

obwoano. Do wiem z kd si tu bdzie wprzód strzódz, czy z przodu, czy z tyu? bo jeszcze rzekn, em ja Turków naprowadzi. P. Bóg jeden nadgroda,

czego jeli przyjdzie, to ja

Polski nie

,

w którym

wszystka nadzieja. Kommissarze nasi

odoyli kommissy ad 3tium Julii; bo bez zastawy Senatorskiej Kozacy nie chc traktowa. któr to zastaw, e z tutecznych Senatorów aden jecha nie chcia posali do Króla JMci aby z tamtd przysa Senatorów. rozjechali si;

W

,

,

Z pienidzmi

zej fortuny.

bo si

e

W*

lecie,

jednak au chagrin albo a la prompitu-

W°

.

,

de, albo jakiej innej przypisywa przyczynie; ale

kiedy to

.

wiadomo

Zna, e bo lubo i

i

tur5

W

da Pana Chorego Koronnego 3 JMP. Euski * odjecha do Lwowa. Nie masz tu teraz w obozie, tylko JMP. Pisarz, JMP. Stranik, i JMP. Genera Denhof 5 Od Posa z Turek 6 jest

take

W

m. d. swemi, co teraz czymi prdko oznajmi których ni kaesz nie oddano do rk moich, tylko 200 w Tymfach, które w ókwi w sklepie zapiecztowane zoo7 ju to pity dzie, jako P. Wardeski no. tam, i do Jaworowa pojecha. Elentowi 8 jutro przypada termin oddania w dzie Ss° Jana, któSzyper co z suszowymi rego dzi mamy wili. 25 ,

—

d

racz

,

,

CZSC DRUGA.

194 szkutami chodzi

jednej

,

d bd

t

co czyni z temi zdrajcami. Chobym wicej rad jeszcze

pewn

jako przez

okazy,

commodite necessaire

la

wiele ludzi siedzi

Ju

noc wziy.

jc

,

ale

,

moe mied

a z

')

tych pinidzy, to

to

A eby

co.

tamtd nigdy

jednego nie

i

widz

halrza.

gow tak Daem zrazu zaraz na zapomoenie 1000 ca mi rów; posaem woów trzysta kilkadziesit, i

Talei

zbó

podobno rónych dwie szkucie co uczyni pod 20000. A z tamtd chyba mi serdele albo minogi przywioz! Wszystka nadzieja bya w tych piónidzach które ju widz on rozposay. Tuteczna expensa równa si owej na elekcyi; bo czasem na dzie 4 i 5 beczek wina wypij,

cau-

,

Marysiek. —

i

—

,

,

—

poow

cyfry

gdyby nie dszcze przepaday podczas w niwecz by si obróci przyszo, ile gdzie jeszcze wina sia pic si musi. Kubeczka obapiam i cauj, a wszystkim kaniam pilnie. Pan Podstaroci Gniewski zenas straszne,

prawie

osobliwie

,

za expens

na owsy, to wi go tylko niego zabito i z tm Starostwem które mi kilkanacie tysicy z td przysanych w dobrej monecie kosztuje pienidzy,

duszy pisa,

nie

e

milion razów najliczniejsz

Gorca sam u

z

si

kocz, obapiajc

tedy

pinidzy

przysane. Teraz mi

,

kiedy nad

a do tego

;

kilka tysicy

td ju

na naprawy, szczcie na

w czm

i

z

przysya,

szkosi zjawi. Podobno inszm. Ju niewiedzied

niedzieli

by

woy

za

;

mia

1670.

bra tam

mi cytryny ani poma-

raczy nie przywióz, wszystko pognoiwszy bo niewiedzie Rey

—

AoUt 1682.

Vacant

beneficia, augentur veneficia.

Palatin de Lublin, sont toutes les nouvelles.

Dalej prosi Morsztyn o obstalowanie mu i przesanie peruki; za Kuchmistrz Koronny (Franciszek Gaecki) „soupire de lui faire venir un juste-au-corps brod d'or et d^argent sur la royale". Lecz gdyby mona stary kupi, byoby to nie le. Z czego

namiewa si ')

Morsztyn.

Xicia Dymitra Winiowieckiego Kasztelana Krakowskiego, który

w

Lublinie o ten czas

umar wedug Theatrum

Europa&ti7n. (XII. 505.)

115. Morsztyn, do Biskupa Jansona, lub do P. Callieres

(Wycig.)—

Je ne

crois pas la ligue avec la Sue-

dans

de

faite; niais

se

pourra brouiller avec l'Electeur,

dra une

ligue

fort

le

a la Su&de.

On

dessein. et cela

vau-

Notre Cour

1 .

22. Aotit 1682.

prend ouvertement pour s'en

les

mesures contr

la V6tre,

ressentir.

Rien

n'est plus

que l'abjuration de

la

agrable a

France;

et

la Cour,

que Fon ne 45.

-CZ

356

donn,

donnera rien

ni

qu'd,

L/approche des Turcs cóte de Cracovie,

France, du

—

List zaskarony.

')

s

condition.

cette e.st

TRZECIA.

—

attribue a la

ou nous pouvons

ROK

1682.

perir dans

ou 1'on

Cest un

une campagne.

comme en

vit,

M

r

Suisse.

pays,

Stra-

nik 2 est enrage" contr la Cour.

Chciski

Stefan Bidzieski, Starosta

)

—

i

Skalski.

116. jak si zdaje Hieronima Lubomirskiego, podobno do Biskupa Jansona*.

List,

(Bez daty.)

Non trae;

erit,

pro

si

quam semper habui cum

cer amplius non possum,

Quum

credo necessaria.

et

Excel-

quae

lentia Vestra confidentia, ea scripsero,

quae scitu

ta-

apprime

enim eo res deveniat,

ut ego, qui ab omni tempore constans et inde-

fessum studium rebus

me

videam, quae gabunt,

Gralliae testatus

sum, ea

has partes deserere brevi obli-

non temere me

saltem

ut

agere

o-

stendam, praecor enixe Excellentiam Vestram, ut evictorem

sicut

mei

Serenissimo suo Regi affectus

et desiderii placendi Majestati

suae hactenus

meae nuntius venerit, explicari non dedignetur, illud me facere, quod honor meus, quod obligatio, quod auctus in paegit, ita

nunc,

si

mutationis

triam amor, et debitum in Majestates meas, (quae

apud nos sunt,)

a

indissolubili

me

vinculo

nexu juncta

et

requirunt.

Explicui id ipsum

Vestram ea de re certiorem reddat quod quam;

minime eum dubitem fecisse, repetere tamen eadem in animum induxi, ut rationibus meis penitus consideratis, vel remedium adhibeat, vel me excusatum reddat, si forte non eo zelo, quo hactenus, seu res Vestras curavero, imo si eonvis

eam

iis

cum

me

quam

affectus

,

quanto

Excellentia Vesstudio, quanto

Reginae Ludovicae non sa-

solum, sed omnia ea, propriis etiam

non parcendo sumptibus, placere, (Vestra

quae Vobis

faciebat,

enim res agebatur,)

ria esse credebat.

et necessa-

Hle ipse rem Vobis

restituit;

enim tunc temporis cum Domo Austriaca tanta foedera, quae vobis in perpetuum esse

fuissent inita

potuissent

nociva.

Imperatoris, et

quam omnia

Sub regno Michaelis

affinis

magis in votis habentis,

nihil

aggredi, quae Vienna tam vigorose consiliis, armis, pecuniis opposuit? Nota sunt Excellentiae extentare et

determinasset, quis se

Vestrae post felicissimam nobis et nitati

inaugurationem, quae non

quem ant fortunam mereri

Non me

toti christia-

egit,

ut affectum,

cupiebat, Regis vestri

diffundo in his

Domino Marchioni de strarum vel ignaro, vel param

vis ea

quamrerum no-

literis,

Vitri,

ample deduxerim. Amicitia Imperatoris, Dannorum, Holandorum, Brandeburgici, inferius habebatur; literae, quas acrius scribebant, non considerabantur; nihil

movebant, quae a partibus vestris eum

avellere potuissent. sicut

curioso, satis

Quod

semper regiarum,

videntes nos, partium

ita

tunc Vestram reci-

proce [amicitiam] sperabamus; montes, ut ajunt,

non videam satisfacearumdem rebus vestris, to-

aureos promittebamus patriae nostrae; tantas in

fieri

teste monstratus, et ipsa justitia exposcit.

Meruit quippe Serenissimus meus, et

num, hos

tempora

intentionibus

zelo

tisfaciebat

memoriam

sibi in

dum

amicis meis monstravero,

Majestatibus meis

tionem, ties

me

anteacta

tra

habuisset.

ant aliquot septimanas Ma-

gnifico Marchioni de Vitri, petiique, ut Excellentiam

trarium

Revocet

spero ingratum Excellentiae Ves-

ea,

favores, qui ei

ant

thro-

jam Regi denegantur.

hostem Christiani nominis suppetias, quantas ne-

mo

justius

dare nobis ex affectu,

cam, ex obligatione debuisset.

et,

ut ita di-

.

CZ

TRZECIA.

Sed loco earamdem novas in dies occasiones videmus, quibus, seposito partium affectu,

nubem

convincimur simplicitati nostrae

non exaequari; per plus

dicta factis

obduci;

satis explo-

—

ROK

357

1682.

que E. V. numerum cooptatus,.volui, ut matur rebus vestris provideatis,

dum

dum paam

haec

fiant,

quia vera sunt, dicta credentur: frustra au-

tern silentium in tot

consciorum animis speratur.

ratam fastidiosam procrastinationem desideria ae-

Multa inde praevideo incommoda, quae omitto:

qua

illud

differri; legationes

nullis

satis

satisfaciendi justis

datis, nullis

licentia, multis

praetensionibus

magnifica

verbis

sed re piane

quem

inania offerri; Majestatis titulum,

Regi datis

,

Sueciae

nostro satis pertinaciter negari

quem

Regis, eum,

rori (?)

man-

certis

Pontifex,

so-

;

quem Im-

perator sine ullo scrupulo impertiuntur, justum

honorem

levari;

infra favoris

minimo possit

e

patrem

Serenissimae Reginae

dignitatem poni,

Vestri

subditis quovis

tempore

et

ejusdem

sororem

conferri;

tantum dico, quod reliquos amicorum, quos

jam paucos

habetis, infallibiliter

mar

Timeo, ea vano vos tum denique

poterit.

quum quae in potestate Non sibi promittere quis-

Vestra intellecturos bona, habuistis, amiseritis.

quam

debet, praeviis donariis et corruptionibus

quum

cuncta pervia esse,

quivis honestus affec-

id

tum

soleat

et

strarum fundet, nec desint media coercendi su-

Serenissimae tractari.

in

pina

Vos suum,

illa

nesto

in satisfactione Majestatum no-

et ingloria

pectora,

Unde

sumpserint.

obsequio vestro sumptus impensos non

unquam habituros. Haec dum ego, omnes

solvi,

quin

imo (qua conscientia?) ad Regem nostrum ut fidejussorem reijci; in minimo desiderio maximas verbo omnia compre-

si

E. V.

sibi

lictas

bene

fiat,

E.

Vrae

pro confidentia, ut jam innui,

statum vestrum in patriam

tiamque, geritis,

quam

Explicare uti *)

in vultu

tantum

et

non

in

animo

cavendam, in animum inducat. ea,

pro

solita

mea

alias cogitationes re-

habens, nisi ut patriae et Majestatibus meis

componit,

amici-

persuadeat, quod

independenter ab aula nostra, non vos sperate

genuitati

agnoscat,

quae nullo ho-

rebus vestris conducit amicitia polona, hanc

hendam, (sunt enim quaedam, quae dolor silentio praeterire jubet,) id agere, ut quicumque ex honesti rectique norma vitam actionesque suas patriae facile

si

respectu habito, dissentire a nobis prae-

Propositiones de repetendis pecuniis in vestrum ipsum commodum erogatis in negotio Longuevilliano non acceptari; civitatibus Prussiae pro

illudi

sine

quum

tam mae, tam indigne, tam scandalose

difficultates ostendi: et ut

perdetis;

quibus quid futurum, E. V. consequentias for-

explico, enixe

meae

oro, quatenus boni aequique in-

tamquam ei, qui nihil quam ut re non verbis te-

consulat,

prius in votis habet,

videam studium.

Me

meam

et Majestates

interim, ut hactenus

fecit,

Excellentia Vestra instanti amicitia sua prosequi

ingenuitate,

cujus perpetuo maneo.

velit,

ex antiquo cultor Regis Vestri, in amicorum-

Tre

listu

sunki,

wskazuj najwiksze podobiestwo,

list

w

porównaniu z innemi tu podanemi

i

listami,

tudzie wiadome

z dziejów

rzeczywicie tak, jak Bandtkie

W

pocztku

r.

w rkopimie

swój

sto-

domys wyrazi,

Chorego Koronnego pisanym by musia, i to mniej wicej 1683 zosta Lubomirski Marszakiem Nadwornym Koronnym.

ten przez tego Kawalera, naówczas jeszcze

cztkach Wrzenia.

Hieronima Lubomirskiego

w

po-

117. Pose Vitry do Króla (Tre.)—

e

a Wysokie*,

e

11. Septembre.

byo, wic mieszka o wier mili. Król z Francy. Zapewne go ucieszy wiadoKról Francyi kaza miastom Pruskim dug wypaci. Gdy go dalej zobaczy

gdy przy Dworze miejsca Jan si udobrucha, i moe si jeszcze Donosi,

nie

czy

mo, e

Francyi.

CZ

358

TRZECIA.

ROK

1682.-

dawa zamyla, jeli dozwoli Jana grzeczny; a Turcy i nie w Koszycach, to Króla tegó bardzo ujmuje. Lecz Królowa wci gniewna o Margrabiego jej jako Królowej niczego odmówi nie mona. d'Arquian, rozumiejc przychylniejszego,

Wgrom posya

powi mu Pose,

—

e

subsydya.

co

mu

Król Francyi

bd

Tekieli dla Króla

e

*)

Moe

Wysocka, dóbr Królowej.

raczej z

118. Podskarbi Morsztyn do Pana de Callieres. Ce

Dieu

me

12. Septembre 1682.

pardonne, Monsieur, mais je crois

de 1'empcher d'avoir communication avec

les

——

que Madame de Bethune n'est aumonde, uepour N'avait-elle pas un se chagriner, ou les autres.

Francais.

autre vaisseau pour ses ballots, sans arreter le

Sa Majest, qu'au Palatin de Russie. Je Vous supplie, que cela ne revienne pas en Pologne; mais Vous les pouvez montrer a Mr de Beauvais. Je suis etc. 424.

tems. —

r

que tout viendra k

de Beauvais

soit

persuad, que

qui nous a mis mai tous deux avec

c est lui,

de Bethune

perd

M

Que

1

1'

pourtant,

J'espere

nótre?

Hongrie

manier du mon-

du monde, et sans s'en mettre Sanderow est pris et Filek 1'aura en peine. On crit de Jaworów, que suivi bientót. l'Envoy de 1'Empereur a obtenu, qu"on ait de, sans perdre

donn

des gardes k

l'Envoy de

„M

de Beauvais nous crit pour

nous envoie

„me

fois,

„tre

pour Vous

et

„mihne teneur.

la

Tout

est

let-

de la

II nous crit k tous deux, qu'on

„a dit en France, que

le

Palatin de Pósnanie en

„nous demandant pardon, avait avou, d'avoir „fait rompre la diet, et de l'avoir fait par l'in„stigation et

pour de 1'argent de

„lui qui l'a dit

„le vrai

ou qui

la France.

l'a crit, n'a

une seule

Ge-

pas trouv

chemin; car nous n'avons pas vu

„latin depuis, exceptó

Dans tes

par tout

assurement ce jour

au Roi pas

et

trois jours

fois,

le

Pa-

sur quel-

Cest par une autre voie, que nous en avons une entiere

diet-

corneront

J ai crit en afin

francais

que 1'on ne puisse

dinairement en cette langue.

„leil

k midi ne 1'est pas davantage.

„ment touchs,

et

nous nous tonnons, quel'on

preuves si convaincantes et si que Vous confesserez Vous mlme, quand

communiquer, que

le so-

ait

„eulamalice de rompre une diet, qui n'tait nul„lement contr „n'tions en

les

intrts de

la France.

avec personne,

lice

et

Nous

on voulait

du pays condu cót de pressera bientót par le Scpuse,

„s'assurer seulement par les forces „tre la puissance,

„Kamieniec,

et

„comme Vous „quartiers

lk,

qui nous presse

l'apprendrez par les lettres de ces

que nous Vous envoyons.

„m,

„certitude, et des

Personne

„ne se peut tonner, que nous en soyons sensible-

„k-prsent, combien

les ferons

me

traductions; et je leur cris or-

les

„

„nous Vous

y aura des

1

au Palatin,

falsifier

ii

oreilles

lk.

„que vacance pour un de ses gens.

„claires,

Les

pays.

le

Roi, du 4. Septembre.

deuxi-

dune

dtbplicata

volante.

sigillo

tant a

Tekieli, afin

Lere du r

copies de la

UEmpereur

et le Chancelier.

de la meilleure

Je vous envoie, Monsieur, les ettre du Roi et de ma rponse,

et

d'avoir

„frontiferes,

et

des

ii

On

voit

tait ncessaire d'§tre arforces

pour

dófendre les

peut-tre pour profiter encore des

„rvolutions de Moscovie.

etc.

CZ

Rponse.

„Ce „j'ai

—

que depuis huit jours, Sire, que r eu connaissance de de Beauvais, qu'il

M

crit dans

„Mais je

Majestó.

eu depuis plus longtems de

l'ai

L'un

„Vitry.

pauet de V.

le

M

r

de

m'ont voulu obliger, a

et 1'autre

„en convenir, de plaider leur cause devant V. „M. contr le Palatin de Posnanie; et je l'au„rais

fait,

comme

m'y

„ science

fait

deplaisir tres

J'ai

sensible de

voir,

„que V. M. persiste a leur attribuer la rupture „de la diet. Je n'oserai pousser la contro verse „lk-dessus contr

mon

Roi, et

„les preuves videntes, dont

j

'attendrai a voir

V. M.

me

fait

peur.

„Mais je jurerai en attendant k V. M. par tout

Mais V. M. m'a mis hors

„cune connaissance jusqu' k-present, et que j'au„rai assurement besoin de preuves convaincan„tes, pour le croire!

lettre

grace de m'crire, que

„de Posnanie ne

„cependant un

„ce qui est saint et terrible, que je n'en ai au-

oblige.

la

„charger la France ou ses Ambassadeurs.

la veiitó, la science et la eon-

„de cette entreprise, avouant par la

„m'a

359

1682.

„le 11 Septembre".

n'est

„ni'avait

ROK

TBZECIA.

lui

a

fait

qu'Elle Palatin

le

rien savoir, qui fait

119. Podskarbi Morsztyn do Biskupa Jansona. Ce 19 Septembre 1682.

Vous m'avez crit MSp" par deux fois, et mande par Mr de Callieres, de faire tous mes fforts, oflres

pour

faire

agreer au Roi de Pologne les

du Roi Tres Chrtien

,

j

eusse raison

de n'entrer pas

(sic)

la

entendre; quoique je

ne veut pas

et l'au-

susse de

Reine nieme, qu'elle ne veut pas que je

mele de ses

affaires, et

obi exactement V. E. leur,

que V. E. nieme

sur ce point,

me le commandait et comme ii n'y a

de

entre deux

Cours, dont l'une se plaint et demande, tre

r

Quoique

Vitry avait les ordres de s'expliquer. ;

M

sur lesquels

me

lui ait

— pourtant comme

avec beaucoup de charien, qui

me

soit plus

agrable ni plus ncessaii-e, que de voir mes deux Rois dans 1'amitie' du tems de jadis, j'ai

hasard

la n^gociation,

mais pas en tourdi. Pour

une ouverture, et sonder le gu, que l'Envoyó de 1'Empereur et la Reine gardent soigneusement, j'ai crit au Roi, que je me re-

me

faire

davoir appris de V. E., que l'on fesait quelques pas en France pour les interets de

jouissais

leurs

Majests

et

pour

le

rótablissement de l'an-

cienne correspondance d'amitió, et que S. M. en serait

eclaircie

m6me

tems a

par

M

r

M

r

de Vitry.

1'Ambassadeur,

dessus et demandant ses ordres,

J'ai crit

si j

'tais

bon en

quelque cbose dans cette conjoncture.

Je

pas eu de

et

lettre

de

lui

cette

en

le felicitant lk-

semaine,

n'ai c'est

premier fois depuis la diet, et ii me manque par lk un claircissement fort ncessaire. Le roi m'a rpondu, qu'il ne savait peut-etre la

pas ce que je

lui voulais dire; qu'il recevait

de

meme

lettres et

des longues, mais

bien

qu'elles

ne contenaient que des nouvelles, dont on lisait autant dans 1'imprim, et que Mr de Vitry depuis bien de tems, ne lui parlait plus, que de la saison, et du beau ou meauvais tems. J'ai rpondu courtes paroles au Grand Seigneur, que j'avais entre mes mains de quoi vrifier ce que j'ai avance, et Sa Majestó pourra etre óclaircie

de tout peut-Stre dans peu de tems, Si Elle

ne Ptait pas encore. tement k

M

r

de Vitry.

J'en

ai

Est-ce

donn que

part exacle

Roi ne

veut pas, que j'aie connaissance de Paffaire, qu'il

CZ

360 m'a

commande

puis peu?

de presser

Est-ce que

Vous avez crit, sans en ecrire au le MSe r s'il Vous plait. Aussi-

Devinez

Eoi?

bien n'y

,

de meilleur Oedipe d'ónigmes que

a-t-il

qui les

celui,

dans

dment quand ii

crit

ai

MSer

pap

serait

apprendra, que

!

le

II

dont

l'on

lui

a

ii

s'est

son calomniateur,

lettre

quand l'en dcharge

sera fort glorieux,

mme

Eoi

solennellement; mais aussi

1'opinion

tout ce qui

,

du Palatin de Posnanie, qui

1'affaire

par une troisieme ii

ii

se confirmera dans

a dejk quelque teinture, que

une querelle d'allemand.

fait

1682.

surprendre, et

eu tout autant de dessus,

ont

Aussi taient-ils rsolus

qu'ils l'ont voulu.

et

non seulement pour disputer. Mais la patience servile du parti contraire en a ótó 1'occasion. Elle s'est rompue pourtant, mais sur la pluralitó et multitude des prtendans k la Dputation au Tribunal. U y en a sept forts,

pour

battre,

de rompues, que nous sachions jusqu'k-present.

fait.

Je Vous passe"

le

rocher, et n'a pas

de 1'agricole de l'evangile?

faire la faute

Est-ce que

de-

de Vitry a trouve"

et trop

fond trop pierreux

voulu

M

m6me, encore

lui

r

ROK

TRZECIA.

L'tat

est

de mauvaises impressions.

plein

Je supplie V. E. de de mes m'a donno

M

par

r

autrefois,

relire et qui

nellement

MSsr

ma

Je connais

bonne

de M'

fois

le

de-

et je suis eter-

le tres

les Italiens.

min

quelque

papier, qu'Elle

Lui sera prósentó

familie,

de V. E.

,

le

Ma femme Vous

de Callieres.

mande avec toute

342.

se souvenir

de

intórts et

humble

Je ne

me

etc.

fie

pas

Nonce, etjenecesse

197. 171.

307.

327. 173. 327. 181. 191. 171.

402.

160.

414. 160. 163., et je supplie

de

faire

rflexion aussi bien, que sur

Roi persiste k Vous dfrer 1'hoimeur d'avoir rompre la diet. II me semble, que pour faire ce que V. E. nTordonnait k faire agrer la chose au Roi, ii fallait lui dire que je le

392.

V. E. d'y

173. 175. 377.

le

185. 312. 157. 362., est plus

important et necessaire 357. 281. 163. 175. 183.,

que je ne saurais exprimer.

—

A

la petite

de Sandomir mes amis ne se sont plus •

')

List

zaskarony; cyfry

w

diet laisse

k la le

le

desabuser, d' autant plus, qu'il

sait,

que

le

fait

savais, et le savais

de Votre Excellence.

—

nim nieodgadnione.

120. Duvernay, podobno do Króla Francyi.

(Tre Duvernay donosi fiego,

,

nie przepuszcza

i

listu.)

—

Le 24 Septembre, h Niemirów.

e

Król Polski ma korrespondency, z Telekim Ministrem Abafpienidzy i korrespondencyj do Tekielego.

121. Pose Vitry do Króla (Tre.)

Vitry donosi, szkadza.

paci

,

jeszcze

jeli bdzie

dsirer." dziej,

Ze

e

e

—

nie powiedzia,

skonnym do

Zapaci miastom nic nie

Dnia 25 Wrzenia, z Eadymna.

Król Polski sprzyja

mu

mówi

Francyi.

„

dosy

i mu

Francyi,

i

Wgrom

niekoniecznie prze-

Król Francyi 100000 Liwrów na rok chce

donner des mains aux ckoses, que

Pruskim,

byoby

o 100000 Liwrach.

sprawiedliwie;

wic

V.

M. pourrait

prosi o to,

tm

bar-

CZ

TRZECIA.

—

ROK

361

1682.

122. Podskarbi Morsztyn do Biskupa Jansona. (Wycig.)

J'espere, que

agrment ii y a puisue Vous me

'

y va du service du Roi, dans un tems, qui m'est assez

mme,

15 jours

ok je troverai

de la Russie,

dispose

difficile.

Je ne

Cour, qui depuis

Ma si

a Jaworów; passer

sans revenir

Mme

la Princesse Radzivill et venir

pour mes noces ')

la

m'y

je

est ambulatoire et qui doit faire le tour

a Biaa chez ici

savez, quel

ordonnez, et que Vous croyez,

qu'il

sais

Ce 25 Septembre.

k Jaworów. Cependant

d'aller 1

Vous

—

Je supplie V. E. de

',

au Roi. Elle

la faire agreer

sait

,

que cette alliance

peut servir de quelque chose aux intórgts de Sa Majestó.

—

J'en cris aussi a

de Bonzy, dont

ma

M

r

le

une grand mortification de n'avoir ,

de

la

Ce m'est

est filleule.

filie

Cardinal

le

bonheur

prósence de V. E., et de ne voir pas V. E.

l'Evque de Posnanie, qui fera lui demande du moins Sa b-

a la place de

cremonie. Je

la

ndiction de loin

maris.

—

Je

et

Sa bienveillance pour

les

suis etc.

rozumie zamzcie Córki Morsztyna.

tu

123. Morsztyn do Kardynaa Bonzy. Ce

Septembre 1682.

Monseigneur! Je ne dois pas disposer de la

meilleur parti de Pologne, k tout considrer, et

en donner

V. E. n' aura pas sujet de se plaindre de nous,

de Votre Eminence, sans

filleule

part, et

V. E. fiter,

2 d Arquian son pkre, en lui accordant le deration 1

titre

Duc

de

sans la verincation,

ils

en ótaient

au rang qu'ils tenaient, ni k leur gloire, de

eu avec la dite Reine, pour

tage du Roi

faire recevoir

obligs a V. M., mais qu'il ne convenait pas

senter le plus fortem ent qu'il

qu'elle ne

pouvait

particulier, je n'ai rien oublió,

et

dans un entretien particulier d'une heure,

Sire,

Reine

dite elle

de ceux du Roi son mari

en genera,

de sa familie en

nouveaux

Parlement, cesseraient, qu'k la premier

tait de la grace, que V. M.

ici

la

1

qu'6tre utiles k la Pologne.

me

Mar-

le

compter, qu'aussitót que les fortes raisons qu avait

omettre

cher d'insinuer k la

la

k ce qui peut etre de Ses intór&ts,

pour l'execution des ordres de V. M., et avancer

Son

douter,

pourrait prendre avec Elle, et qui ne pouvaient

des allis de Hongrie.

Cependant, Sire,

M

r

de Duc, que dans

suit V. M., venant k recevoir des

et entiere

tems aupres du

d'óstime et

si

et

repr-

manier qu'elle memes raisons, qui

recevoir cette grace de la

tait

offerte,

et

empechó

que

les

Roi son mari et

possible:

ient

contraire

pter, des

que nous leur avions

Beauvais

et

de l'avan-

mari en particulier, que de

pere

tant

le

elle,

leur

ava-

de 1'acce-

offerte,

M

r

de

moi, subsistaient toujours; que son fort

avanc dans P%e,

et

venant

CZ

TRZECIA.

—

ROK

k mourir, selon les apparences, avant que d'etre

comme

recu au Parlement, cette dignitó retomberait avec

gloire et

lui,

et qu'elle aurait

deplaisir de

le

sa familie

demeurerait apres

marque de

distinction

Je

en France.

M

repondis k cela, que quoique

lui

que

voir,

sans aucune

lui

r

le

eucore assez longteins pour meiiter par

lui faire

yen

que Vous auriez

et la consideration

Sire,

,

qu'il

est

k propos pour sa

qu'Elle s'en pouvait promettre, je ne laisserai pas, des

mo-

juge,

elle

Tavautage de sa familie, Quoique V. M. connaisse assez, par le compte, que je Lui rendis, que 1'entretien avec la Beine de Pologne n'a pas eu tout le succes,

Marquis d'Arquien fut lg, qu'il avait nóanino ins assez de sant pour esprer, qu'il vivrait le

367

1682.

que je pourrai, prendre

en matiere avec

trer

comprendre

a favoriser

tems dan-

Roi de Pologne, pour

le

vritable intóret qu'il

le

le dessein,

le

a,

que pouiTait avoir V. M.

grace entiere

de continuer Sa protection aux mecontents de

Reine de Pologne,

Hongrie, par des bonnes raisons, que j'ai sur

sans se vouloir laisser persuader de ce que je

cela k lui alleguer. Mais jusqu'aujourd hui, de-

pour leur Majests, pour obtenir de

lui

verification:

la

mais

pouvais alleguer,

Roi son mari

me

— Je

qu'absolument

dit,

le

k V. M. d'accorder la grace

toute entiere en faveur de quien.

la

taient rósolus d'attendre,

et elle,

lorsqu'il plairait

la

M

r

Marquis d'Ar-

le

pris sur cela la libertó

Reine de Pologne, qu'en rfusant

1

puis pue ce prince est arrivó k

tellement

pour

la

occup

Lopol,

convocation de

la

a ótó

diet, qui est enfin

k Varsovie au 27 du mois

fixe

ii

k l'exp&ition des universaux

de

Janvier

de dire kia

prochain,

que je n'ai pu trouver un moment

grace que

favorable

k pouvoir parler k fond au Roi de

la

je lui offrais de la part de V. M., elle perdrait

Pologne. Je ne dsespere, Sire, que 1'offre de

une occasion, qu'elle

100000 Livres ne produise

toujours

si

n' aurait peut

favorable; que V. M. pouvait chan-

ger de sentimens, qu' enfin maitresse de Ses graces. cesse

dre

me

—

tait toujours

Elle

Sur quoi

cette prin-

mieux en per-

repliqua, qu' elle aimait

Duchó

hasard, que de ne pas voir le

le

pour toujours dans sa familie;

gis (sic)

honor en Pologne,

d'une nouvelle

dignitó, qui

que

et

son pere par l'avantage, qu'il avait de est assez

pas

Itre

l'6tre,

sans avoir besoin

ne

lui

de

servirait

rien en ce pays, et dont selon toutes les appa-

rences,

ii

n

1

pas

aurait

le

d'aller jouir

plaisir

en France. II

serait inutile, Sire,

de

Marquis d'Arquien aupres de

faire agir

Reine sa

la

il

de 1'honneur que V. M. veut bien

filie,

le doitgtre,

lui faire, qu'il

de ce Prince.

Je dois encore informer V. M. que dans 1'entretien, que j ai eu avec la Reine de Pologne, ,

'

elle

s

'

est fort

voulu ótendre sur

les

sujets des

qu elle aurait de la manier, dont Mme de Bethune sa soeur ótait traitee en France; puisqu' enfin ne lui tant pas permis d'aller ,

plaintes

k

la Cour,

ii

paraissait toujours, qu'elle tait en

ne voyait pas, quel pouvait si longtems

disgrace, et qu'elle

son crime,

§tre

pour tre depuis

exilee de la Cour.

— Je

dis sur cela k la

Reine

de Pologne, que ce n'tait pas k moi, de pnótrer dans les raisons qu'avait V. M. de donner k

M me

de Betune des marques de son res-

sentiment; que je n en connaissais point d'autres, '

que

celle

de

la

dsobóissance aux ordres de V.

sur

Reine de Pologne; parceque du

sa soeur dans Ses bonnes graces, que les nou-

au-dessus de ses merites: mais

ces remontrances ne sont pas

moment

le

sur

effet

Majestó. Mais qu' enfin j'tais persuad, que rien me ne pouvait contribuer k rtablir davantage

connait assez

la

r

1

quoiqu'il soit touch, au point qu

1'espt de

M

1'esprit

un bon

qu'il

veut

lui parler,

aussitót la bouche,

en

bien propre, et

.

.

.

d'aucun

.

lui disant,

elle

effet

lui

ferm

que c'est son

qu'il la doit laisser agir,

M

veaux tómoignages que

cette princesse donnerait

k V. M. de son attachement k Ses intórets, qu'il

n'y

avait que ce

seul

moyen

lk,

et

propre

CZ

368

en France,

et

que je

faire serieusement róflexion.

je

me

de sa

et l'eleVation

k procurer l'avantage mille

—

En

fa-

me

qui

1682.

pria

instamment, d'assurer V. M.

que

,

d'y

ni le Roi son mari, ni elle, ne prendraient ja-

suit de quoi,

mais aucun engagement, qui pourrait etre oppose*

suppliais,

la

ROK

TEZECIA.

retirais d' aupres de la Reine de Pologne,

a Ses intóróts

a son service.

et

137. Morsztyn do Fana de (Wycig.)

On plus

M

femme,

r

presentement,

dit

Snad

Warszawy.

z

que ce n'est

de Betune qui vient, mais Madame sa pourrait suivre apres

la

qu'il

et

emploi ni caractere. ici

—

M

r

de Vernay a sejourne

avec nous deux jours.

a ce qu'il

dit, ii

II est

on croit qu'il Grand Chancelier

a Danzick, et

sera jusqu'au printems, pour

y

retourner ensuite en Hongrie. ici:

sans

,

On

ne

le croit

pas

est revoque" tout-k-fait; et le in'ecrit,

qu'il sera aussi

mai

—

Callieres.

Novem.bre

Ce 28

ne m'en

dit rien,

1682.

et

cependant

M

faudrait le fai-

ii

re trompeter par tous les coins

de

Pologne.

la

Nonce parle toujours de la ligue avec TEmpereur, et plaint toujours Mr de Beauvais. Je

1'ai

r

le

console lk-dessus et assur, que le Roi

Tres Chrtien ne fera point

Rom,

d' accomodement

qu'il n'ait assure" le

chapeau d'une ou

Cest pour payer une

d'autre manier.

avec

finesse

par une autre.

-

recu en France, qu'il a ótó congdie en Pologne.

S'il

retourne en France, je

Monsieur occasion de

mon la

le

connaftre.

ami, et fort capable de

Pologne presente.

U

Vous donnerai

m'a

Je

le crois

Vous informer de fait

ample rócapi-

tulation de

ce qui s'est passo k cette fameuse dclamation du Rsident de TEmpereur. II m' dit aussi, que Mr Guilleragues mande d'avoir dclaró de la part du Roi au Grand Vizir, que si le

Grand Seigneur attaque

la

Pologne, sa Ma-

jestó 1'assistera de toutes ses forces.

M

r

de Vitry

Tekeli a enfin acceptó a donno les conditions.

II

1'armistice, dont

ii

a des bons quartiers

1

d hiver, et est maitre de tout ce qu'il a pris, et des mines par garnison. L'Empereur y fait travailler k ses depenses, pour payer k Tekeli

2000 Ducats par mois, tre villes

montanes.

aux qua-

et la subsistance

— Moscovie

glante plus que jamais, et

est

divise

non obstant

et san-

elle

nous

menace d'avoir en intention de debander Cosaques.

—

dois; ^est

Je

suis

alle"

les

plus loin, que je ne

que je prends grand

plaisir

k Vous

parler. etc.

138. Morsztyn, podobno do Pana de Callieres. (Uamki

La diet non sans mysteres.

contr

La

les

z listu.)

lois,

est

ligue est faite

—

5 Decembre.

dans diet.

le cabinet,

mais

elle

sera

rompue dans

la

CZ

—

TRZECIA.

ROK

369

1682.

139. Morsztyn do Pana de (Wycig.)— N'oubliez

M

12 Dicembre 1682.

la rócommandadu Grand Marechal Lubomirski a Tekeli: cela est tres ncessaire et tres juste. Ce Monsieur est tout a nous et fort bien a Ber-

pas

r

qu'on

,

tion des biens

,

1'affaire

Je crois pourtant

uelle

ii

On

prudemment, car France 1'accepte, tion.

II

ii

faut,

promptu,

ii

n'est pas

et

les

—

Tekeli est en Monkacz, sur biens de

sa femme, et jouit des fruits

y aura

lieu

lettres

de

qui

k suivre

des Hollandais pour des nouveaux

progres.

la

dispose"

projets

utile.

et s'il

d'en póntrer

difficile,

faut savoir auparavant,

y'a pourtant des

in

J'ai crit au Roi, que sa mdiation

l'a remis a la diet, et fort si

un foetus

(sic)

Tres Chrtien n'tait nullement

la-

a demande la mdiation avec la France

en plein Sonat.

cela, ni lettre, ni instruction

que c'est

ii

sera sans doute fort agrable, mais que le Roi

Nous avons ....

1'harangue du Rsident de 1'Empereur, par

du premier bond. Le Rsi-

nouvelle, et

le dessein.

remdiable. Dans peu de jours Bidzi-

ski et autres attendent reponse.

l'a acceptóe

dent n'a produit pour

1

mais son frere non item.

lin;

Callieres.

d'un arinistice tres ne songe a Vienne, qu'a en faire l'Empereur; et les prtextes pour cela

—

On

mdia-

sortir

disent,

sont deja pris.

Stanisaw Lubomirski.

')

140. Morsztyn, podobno do Fana Callieres. (Uamki

——

Les

affaires sont

faut plus douter.

La ligue

l'Empereur,

Cour

et

riage

du Prince avec

de

la succession.

et

')

Tout

ótat,

ii

ne

M avec

1 '

II

deux

se tiennent ensemble, en la rupture

de

Podobno X. Jrzy Denhof, Kanonik Krakowski

bert

Empereur. faut

dietes,

—

*)

un

',

avec

traiter

—

parti fort

(sic)

Rom,

qui est k

Pap,

le

Pologne

pour 1'opposition entre

mais je ne vois pas, que

y s'applique

i

U

2 .

Referendarz Kor., póniejszy Kamieniecki, i

Kanclerz Koronny.

Kazimierzu Denhofie Kanoniku Warszawskim, Dziekanie Pockim zosta.

Denhof

M

r

Col-

n'y a k

es-

perer que hostilit de notre Cour.

le reste est

wreszcie Krakowski Biskup, a kolejno Podkanclerzy

Kardynaem

1'Abbe*

tout ce qui peut regarder la ligue de

de l'Empereur, et

on au[ra

r

a eu 1'ordre du Roi, de

au prix du ma-

Ensuite de sorte, que par la

rupture de la diet,

la ligue.]

Ce 18 Dicembre.

est conclue entre notre

meme

la filie

natur des choses qui la

en bon

—

listu.)

Dorozumiewa si

tu

mona

i

Moe

tu

by

jednak

Opacie Mogilskim, który

braku nadsyek pieninych od

w

dalej

mowa r.

Przemyski, i

o

Janie

1683 czy 1684

Francuskiego Ministra

Colberta.

47

CZ

370

TRZECIA.

—

BOK

1682.

141. Morsztyn, do Fana de (Wycig.)

— J^tais

fort

persuadó, que

vais, pour son chapeau,

tirait

M

r

—

de Beau-

toujours la France

du cótó de la Cour de Pologne; et c'est ce que je souhaiterais aussi tres ardemment, tout son avantage consistant dans 1'union de ces deux Rois. Mais comme ii a fort peu d'apparence de reussir de ce cót la, ii semble, qu il

Callieres.

Ce 26 Dcembre.

silence sur toutes les injures ici, ii

et

secondant fort

le

faut croire, qu'il

qu ou

lui fait

'

M

apprhende

d'etre rappell.

r

de Beaurais.

perdre l'avantage de vivre aux

Roi de France, en

avaler

dessein de

tel

avec l'Empereur

que ce

pays

dpens du soit. La

la

Dieu succssion du

Prince de Pologne suivra;

et je

Vous reponds,

notre parti dans 1'tat de servir au evenement.

que je ne

sans merite

La grand

argent.

1

fallait agir

du cóte de patience du

la

Republique, conserver

Maruis de Viby,

et

son

ligue

en

soit

lou,

le

est

mariage

ferai plus le fol

infaillible,

et

et

et sans

ROZDZIA Sobieskiego

Listy

VII.

roku 1683

z

1684 *>.

i

~/w\aaa/v-

142.

W

Gliwicach z Klasztoru

00. Keformatów

Jedyna duszy i serca pociecho, najliczniejnajukochasza Marysienku! Mój nocleg, zwyczajnie po rozjezdnm, by barzo niedobry, Przylegem sobie rk, u której zdrtwiay mi palce, z czego, porwawszy si ze snu, spado mi co de l 'epine du dos jusuau croupion z kd podobno przypadnie rhumatisme. Ale bardziej jeszcze poturbowa mi by Dupont 2 któci ry powróciwszy od s. m. o dziewitej w noc, ci powiedzia mi, z tej turbacyi s. m. niepoci trzebnej, pewnie s. m. zapaid przyjdzie, Unienie tedy moja jedyna duszo prosz, aby si chciaa w tóm miarkowa, a nie przeciwi si woli boej. Ten nam jako zawsze przyda sza

i

,

,

W

W

e

W

anioów swoich, e da P. Bóg w dobrom powrócic si zdrowiu. Poczta tó tu nas Gdaska nagonia. Najpierwsza i najlepsza nowina, e JMPani Kanclerzyna szczliwie zlega i córk powia. Z Pa-

e

rya

nie masz nic; o Królowej tylko, bya zapada na rhumatisme i febr, ale si ju lepiej miaa. Od Pana Woj dy Czernichowskiego 3 jest sia.

mia

Nie

si obawiaj, Vitry,

owego

e

to

Królowej

da

mu

jemu

te

23. Sierpnia.)

pewn okazy. Daj tedy o tóm znad P. Kanclerzowi, cyfry s, ale

je przele przez

e

e

wyda

ich

e

dzia,

ru

chc, aby ju

nie

P. Podskarbi 6 wie-

si wydrwi

ani

nie

de Conti,

czyli

malcontent, czy par desispoir,

Carignan de Soissons

za

udajc,

klej-

Le Prince

ou par autre raison, avec

jalousie,

ujechali,

O

moe.

notach adnej nie czyni wzmianki.

par

Dwo-

zginieniem cyfr, ani zakazem ode

wyni,

e

1 ,

z

jednym

le

Prince

tylko paziem

Ze

na sukkurs Wiedniowi.

bez opowiedzenia, dla tego,

e

drugim któ-

rzy o to prosili Król pozwoli nie chcia, po-

sa

Król za nimi z surowym ordynansem. Nasz tó P. Polano wski 8 z td si wróci

do domu wczora, by wszy cale zdrowym. Powiedaj si strudzi dniem wczorajszym, na krzye upad, i mu krew sza w nocy kilka razy. X. Biskup Warmiski by u Duwernego

e

e

e

szalonego z

Panem Woj d ? Pomorskim 9

pokaza si

dolce,

wic

te

.

Z

potóm okrutnie furioso

sowa, które

dla

gustu

W

ci

,

razu

mó-

m. pisz:

s.

„que je ne connais en ce monde, ani nad sob, tylko

mon

u

Wprzód Tandem znowu

maitre, Jupiter, et son epee

.

jeszcze Pana.

egna

ku kocowi dolce, ten dawszy respons, „napisz do Pana mego, aby mi odjazdu da ordynans" bo wprzód jeszcze pokaza, e ma charakter de l'Envoy6 de Transyhanie, i e mu tam we Gdasku czeka kazano. Alemy to z cyfer wyczytali ju odebra ordynans od Pana swego, aby z tamtd precz jecha; i tak chcc

pisze,

nie

(d.

samo wyrzdzi zechce, co nie

bdzie.

Tyskowiczowego

To tó

o cyfry, który ich

e

strzelania

mówiono.

e

jeszcze audeyncyi de conge, bo

o pitej rano',

4

mao

e mówi z

Strony z

nim

Calliersem*

wanie odpowiedzia sowa, moe, bo si boi, eby nie

zginy, poniewa tak wiele listów ginie na pocztach, albo eby mona odmieni Cyfr, ale

e

nieli

Jowisza.

e

;

,

e

47,

CZ

372

uczyni nieli

lepiej

bd

dzie

Vitry, bardziej podrwi

e

rozumieli,

TRZECIA.

;

bo

on dla tego poselstwa

ma

który

,

za

które,

poprzysyali tu t.

kiej

mu

Posyam

tó odpisuj.

ja

Cauj zatm ciskam

list

nie

ze wszyst-

i

M

Mes baisemains a

cauj

r

W

ci

s.

m. jedynego,

Maruis

le

et

a

ma

obapiam. Namiot zostawi si w Tarnowskich Górach dla JMP. Comtego. Do Tarnowskich Gór rozoy poczt Dzieci

soeur.

ba-

jeleni, danieli,

co

i

duszy wszystkie licznoci

jesz-

i

—

j.

W

*)

',

Warszawsk.

baanty odsyam do ókwi,) ci m. albo raczej s. musz jednak oznajmi posa, co do mnie niecnota Biskup Pocki piantów,

'

W

zajecha drog, czowiek grzeczny

cze wczoraj barzo, inni

mi

(ten

1683.

zapiecztowany do przeczytania, który zapieczd m. towawszy, kaesz s. odda na poczt

missarze, Grafowie, osobliwie P. Obersdorf stary, l0

ROK

sze

lu-

Sejmiku Pruskiego musia precz odjecha. Lubo czasu pisa nie daj Rejenci, Komsiostr Pani Denhofowej

—

z

Postawi

Drabantów.

ich

ich cztdrech; a co raz

odmienia.

W

tym Rozdziale zawarte listy z r. 1683, do wyprawy Wiedeskiej si odnoszce, z rkopisma po Michale Raczyskim Wojewodzie Poznaskim pozostaego ogoszone ju byy drukiem w Warszawie r. 1823 z przypisami obroku 1824tym wysza nawet druga onyche edycya. Mijaniajcemi przez Hrabiego Edwarda Raczyskiego.

W

mo

tego nie

wcham

si

przyczy

bd

czyskiego znajduj si pewne

byy,

ich do niniejszego

trafunkowe,

bd

a niekiedy tylko dla trudniejszego odczytania

publicznoci

zalee

musi na tem, aby zbiór listów

niem

byy

rzeczy

Gleiwitz miasto

uskiego ten

list

czytelnikowi

w

górnym Szlsku

(Epistt,

w

ju

I.

836.)

o

wnie

Gliwicach dn. 23. pisa.

cz przypisów najd si

12 mil od Krakowa.

wydaniach owych

kopii

Ra-

koniecznemi bynajmniej

nic

z

Hr. Raczyskiego, któreby tylko powtórze-

niektóre

Uwaywszy

inne.

—

')

Gliwice

,

po niemiecku

dyaryusz pochodu Królewskiego u Za-

on

e Król poegnawszy w Tarnowskich Górach dn. Dupont Francuz, pierwszy kamerdyner Króla, a po czci i

atwo,

—

w

które

—

Natomiast

znanych.

e

umylne wypuszczenia,

rkopisma nastpiy, drugi raz za dla tego, i czytajcej (który Sobieskiego si znajduje w Archiwum Sobieskich w 0jednym komplecie by wydanym. Przypisy moje do listów

niegdy przechowywanym,) ile monoci w poprzednich ju dodane, pozwalaj mi opuci wiksz lawie

dziea; raz dla tego,

2 )

22. Sierpnia,

Sekretarz.

W

3

Koronnego. tym jeszcze roku postpi na Wo) Jana Gniskiego, syna ówczesnego Xidza Podkanclerzego 4 jewództwo Bracawskie, a umar Wojewod Pomorskim r. 1703. ) Wadysaw Tyszkiewicz Krajczy W. X. Li-

—

tewskiego, dn. 29. Maja przed odjazdem Vitrego strzela z

pistoletów

kilka

kro

do ogrodu

i

pokojów mieszka-

w pewnym klasztorze Warszawskim, nie bez naraenia go na niebezpieczestwo. Sug jego, który po upuszczony w stajni pistolet pobieg schwytano. Dla zado uczynienia powadze Posa Ludwika XIVgo, 5 skazano sug tego na mier, a Krajczego na rok wizienia w wiey. (Theatr. Europ. XII. 572.) — Kawaler Posa,

nia tego

,

)

Franciszek de Callieres

Pan

de Rochelay

cyi, a oraz autor kilku pism, r.

1717.

—

•)

i

i

Gigny zrczny dyplomat

z

Dworem

Sekretarz gabinetu

czonek Akademii, snad wanie wtedy

Andrzej Morsztyn Podskarbi potpiony na Sejmie

respondency tajn

i

francuzkim.

z

r.

Ludwika XTV. we Fran-

sub sw wysz

peni pocz.

1683, za nieprzyjazn Rpltej

Wyjecha póniej do Francyi

i

i

Umar

Królowi kor-

tam po wielu jeszcze latach umar.

—

polskiej, a nawet Król Elekt. ) Franciszek Ludwik de Bourbon Xe de Conti, póniej pretendent do Korony Ludwik Tomasz de Carignan Hrabia de Soissons, z krwi panujcych Sabaudskich, brat sawnego Eugeniu8 sza Xcia Sabaudskiego Feldmarszaka i naczelnego wodza w wojsku Cesarza, pierwiastkowo kleryk. ) Alexaii9 der Polanowski wówczas Stolnik Koronny; znany z listów poprzednich. Micha Radzie) Biskup Warmiski 7

Xit

—

—

jowski.

Wojewoda Pomorski

wanie pod

Parkanami.

stwem na sejmie

wa

z

r.

—

Wadysaw 10 )

Denhof od

r.

1677; przedtem Kasztelan Chemiski.

Zgin w

tej

wyprawie

Stary Hrabia Oppersdorf, zapewne Franciszek Euzebiusz, ten który wraz z potom-

1683 indygenat

Jana Kazimierza Króla wraz

z

polski

on.

otrzyma za (Porów.

to,

i r.

1655 gocinnie

w domu swym w Gogowie utrzymyl Dbski Stanisaw. 153.) —

Listy P. de Noyers. p. 4.

)

143.

W Jedyna

i

t.

d.

—

Opawie,

Jam si ju

d,

25. Sierpnia o pierwszej z poudnia.

oddzieli od

cikiego wojska. Id przodein ze dwudziest kilk Chorgwi lekkich i w kilkuset Dragonii.

Bóg, stan w Oomucu, gdzie na mnie czeka P. Szafgocz od Cesarza. Dla tego tak pospieszam, bo P. Marszaek Nadworny Jutro, da P.

CZ W

Pa

cudownie nagli na

Woyskiego

d«

BOK

TRZECIA.

aby

1 ,

które siedziay z naini do stou: a lubo

si z nim i z Lotaryskim czy: o to i sam X. Lotaryski do niego pisa, aby co przed nami uchwyci, albo podrwi. Bojc si tedy, aby nie chcieli uczyni jaki contretems, albo X. ciem

prócipiter,

uchowaj Boe, nieuwanie, albo

t saw, eby laków

i

mia

Niemcami,

z

my

pie, nieli

dzej,

za zgoszeniem

t

e

dobna

zcz

si

Woj

i

sercu

ei

Woy-

Hu-rsdorfa

(

zamku;

czstowa,

nas P.

w

tylko z

w

daem do tómacze-

Raciborzu u

Pa

mi

,

tu

M

W — M

Grafa

si jemu nie godzio kamery Cesarskiej. Sama ale

Grafowa sprowadzia najmniej dam trzydzieci, ')

czyli trzy córki; najstar-

przyszy wizytowa, lubom stan w stodole na przedmieciu. Miasto Dzi na noc tuteczne barzo pikne i obronne. idziemy za trzy mile jeszcze z td, pod same Morawskie góry. Cauj zatm i ciskam liczci Mes baisemains a r noci s. m. jedynego. Dzieci cauj i obale Maruis et ma soeur. r le Comte ju si zczy z nami piam.

pozwalaj, które

jako po najciszej fóbrze. wczoraj

dwie

W

Pole go Dupont przepisawszy memu. Fanfanika osypao barzo, tak

Bylimy tó

Ma

i

nia Talentem u.

W

po-

.

tember, stan u Dunaju. O czm oznajmiem Ojcu S mu avec une petite plainte; któren list sam,

i

gestami cudownie do Pani Pod-

2

bom mu absolument kaza na si czeka. Sam za, przy asce boej mam nadziej, e ostatniego dnia tego miesica, nie wstpujc w Sep-

francuzku

i

Panem von Prazmo, ruchawa i rozwodzi si z mem; modsza Panna nadobna, podobna barzo do Pani Marszakowej Gralimy w karty przed obiadem: najstarsza jaka najszpetniejsza ograa mi. Lud tu niewymownie dobry i bogosawicy nam: kraj cudownie wesoy. Przybyo do nas da Krakowski 3 ludzi nie mao; osobliwie JMP. który tu jest ze mn. Wicej damy pisa nie

skini,

em koncypowa po

mow

sza za

nieprzyjaciel usta-

z P.

matk. Grzeczna barzo biaogowa,

komorzynej.

mie

nadejdziemy, spiesz jako najpr-

pojutrze

jest jej

modsza

Pani Podkomorzynej, zda si

jest siostra naszej

si zczenia Po-

da

373

1683.

wczora.

—

Mikoaja Sieniawskiego Hetmana Polnego Koronnego, który przedtem by Marszakiem Nadwornym Koronnym. *) Do Elbiety Lubomirskiej ony Stanisawa Lubomirskiego Marszaka W. K. z domu Denhofownej, córki Pani ,

Podkomorzynej, a

wic

,

do ciotecznej

siostry.

—

3 )

Felis Potocki, przedtem

Wojewoda

Sieradzki.

144.

W Jedyna pod

Opaw,

i

t.

d.

Prostkowie, 2 mili za

—

Po wizycie dam

przejechalimy

mie, ludne, ochdone.

nie

Oomucem

Opaw

,

w

ku Nikielszpurkowi,

stodole

miasto pew-

Mil wielk

z

w

przenocowalimy. Nazajutrz ujechawszy mil pótory krajem barzo licznym, wyjechalimy

bya

on

i

,

jak si Cesarz zbliy do Lincu

,

jako

drudzy udaj. Nazajutrz jechalimy jeszcze górami mil trzy,

tam-

td z

bywao

dn. 27. Augusti 1683.

z których zjechawszy

drog do Oomuca,

mil, t. j.

ju równ

i

pikn

wczora przyjechalimy,

Tam w jednóm miasteczku, do któregomy si ledwo póno w noc dobrali, zastaliniy Pa Szawgocza, który od Cósarza potyka

ustawicznych i dziwielk fatyg wów; tak, e si codzie jako do lubu ubióra musz, i jak pan mody wjeda z kawalkat. Musiaem tedy nocowa w miecie, z wielk moj

mi

zgryzot. Postawili

i

góry.

Osobliwie jedna

barzo przykra

kamienna.

avec des conseils, ou plutót avec des imper-

tmences de leur Cour: czego bdzie codzie przy-

z

nie

dla oracyj

byo, tylko sie

mi w kamienicy takiej, gdzie z sieni, a jedna drugiej

wiksza;

CZ

374

TRZECIA.

a to dla nieszczsnego swego zógara, eby go byo wida, kiedy osóbki przed wybijaniem kr-

ciy si do koa, comme des marionettes. Miasto wiksze nieli Opawa, ale lud nie tak politycz-

sprzedawa nie 00. tylko Jezuici wielki mi uczynili hochcieli. nor, nazywajc i w oracyjach i na przybij aniach Wszystko arcy drogo; a

ny.

po otarzach Salvatorem.

i

Dzi byem u

nich,

w

paacu Biskupim, którego tu nie masz: oLudzie boje to mogoby sta wród Rzymu. tu nas wszdzie bogosawi, wznoszc rce do i

Pana Boga za nami. Tu dzi na popas stanem, wielce uturbowany z listu Pa Woj d y Woyskiego, który mi

—

ROK

1683.

e Xe

oznajmuje,

Lotaryski znowu od tego buduj, ruszy

mostu, który przeciw Tulnowi

si nazad ku Preszburkowi z kd Tekoli z Turkami i Tatarami wszed w Austry, i w onej wsi pali i plondruje; do którego ruszy si Pan Woj da Woyski nad mój ordynans. Tego momentu, gdy to pisz, przyszed list od P. Wojeju Xe Lotaryski mia potrzeb z wody, tym nieprzyjacielem. Listu tego orygina posyam ci s. m.; a sam nie majc czasu, kocz tm co zawsze t. j. caujc i t. d. A r le Mar,

e

W

M

,

mes baisemains et a z duszy obapiam.

quis

uj

de

lettre

ma soeur. Posyam

—

i

M

r

le

Duc de

Lorraine

W

ci

Dzieci caoriglnal de

sercu

memu.

145. Mila za Bruna,

Jedyna

omuca,

Po napisanym licie stao si nic osobliwego.

i

t.

nie

kolim ucicho, nich susznej ro

my

i

d.

Tatarowie gdzie zapadli,

dotd

masz wiadomoci.

nie

nami, trzeba si bdzie

noci,

daleko

i

prosty

mie

na

go przy sobie

0Te-

e

o

Skoza

wielkiej ostro-

objeda

do Wiednia

ycz Panu Woj który moje od X dza WarmiskieJu tu z td wiezie pienidze.

dzie

Osobliwie tego

Pomorskiemu,

wsi Modric 29. przed

z

pojad

przejdziemy za most, tym co

gociniec.

we

Co do

ka.

nego;

pónoc.

masz

kraju, nie

ziemia lepsza nieli

w

w

wiecie nic rów-

Góry

Ukrainie.

winiami

pene Winogradów, któremi a brzoskdomy swe okrywaj. Gsto taka kóp

w

e

wszystkie

temu nikt nic nigdy podobnego nie widzia. Jutro, da P. Bóg, si z Panem da Woyskim, a pojutrze z Xiciem Lotaryskim, o którym tak mi czyni P. Marszaek Nadczowiek nie wielki, gros, sans worny relacy, niczm si nie bawicy, ospomelankolik min, polu,

zcz

W

e

Marszaek Nadworny zabieg mi drog poczt, jeszcze na tamtej stronie Brany: tame i owa kiedy Xinicz-

waty; stroi si tak, jako najmizerniejszy czowiek,

ka Olsztyska, co bya przy Królowej EleonoJest za Xiciem Lichtennorze, z kilk dam.

alias

do Wiódnia tylko 13 mil.

sztajnem

si

tak,

dotd

'

gburem

e

sobie

i

co comy

wszyscy

P.

Odmienia

jeszcze nadto.

j znali, nie moemy

perswadowa, eby

to ta

bya. Gru-

wanie wysoka, jako Pani l'Etreux. Mszy . suchaem w Branie w Kociele

ba, tak

Franciszkanów, gdzie si trafi odpust Ss°

i

zaoenie

Jana Chrzciciela, a dzi obchodzi

Koció cicie osobliwie

jego.

Miasto

pikne

zamek na wysokiej górze,

i

wanie obronne,

forteca wiel-

w

podartej prostej sukni, kapelusz nietylko bez

pióra, ale

wicy

i

bez rubantu, wytarty

czowiek dobry i

skim.

rozum majcy,

i

miejc

niby timide, nie

czem wykroczy

W

utuszczony:

i

mao

sn

w

móniw-

przeciwko ordynansom dwor-

Brunie dzi jedlimy obiad u nieja-

kiego Kolowrata, który

t

zawiaduje prowincy,

by Posem od Cesarza na traktatach Oliwskich. Dosy nas piknie traktowa, cale z francuska. a

i

Widzielimy tó

w

Wojewodzin Rusk

Kociele 2 ,

i

pomn, jelim oznajmi

emy

tam

widzieli

w

ow

Celerin alias

Pani Sztumow.

W

ci

oknie

s.

m.

ow

z

Nie

Oomuca,

Ludron, która

CZ jest za

TRZECIA.

mem uczynionym teraz od Cesarza Ka-

pitanein

nad Studentami.

mu kazaem

i za sob

z

Wojewodzie RuskieUsarzami i ostatkiem

wojska, zostawiwszy po zadzie piechoty.

To piszc

przybiega poczt

,

Chory od X

cia

listami, który mi posya list od Staremberka Kommendanta Wiedeskiego, 27s°

Lotaryuskiego z pisany.

Prosz barzo

ju

o sukkurs, bo

nieprzy-

w

jednym z niemi siedzi rawelinie, a idzie podkopem pod Beluard 3 nazwany Csarski, tak, e go czuj nasi Minierowie, którzy kontrminy kopi pod sob. Przydaje, e na gow wszystko wojsko prawie Wezyr wpdzi w aprosze, i e si na co wielkiego gotuj; a u nas jeszcze dotd most nie stan. Wojska Elektorów ju si prawie wszystkie o jutrze i zgromadz; ale brandeburskie nie przyjd na czas. Nie wiemy co jest w tern, e Turcy napieraj si koniecznie ponaprawia te mosty, któ-

jaciel

ziemi,

Xit

Xe Lotaryski

przy Wiódniu by popali, i tam rozrzuci. szace które Daje zna, tam znowu do tego miejsca ordynowa 1000 piechoty,

re

e

')

—

ROK

375

1683.

usysze dziaa Wiedeskie, a po jutrze napi si wody Dunajskiej. Dumont, jeli nadjecha, prosz aby to co dla mnie przywie mia, przysa mi przez pierwsz okazy. O Kozakach co tam sycha, oznajmi mi, a pogania ich za mn, powiedziawszy

Jutro da P. Bóg, spodziewamy si

Myskiemu

Panu

e

5

mi si z razu take dzieje która moim najwikszym kopotem; bo tu ich cale potrzebuj, i ustawicznie mi gow o to gry-

pacierz

Z Litw

odezwa.

nie jest

nie

ycz

z.

,

co si

wszyscy, aby

szli

,

Wgry,

przez

aby

przynajmniej za te pienidze, które pobrali, u-

jakkolwiek nieprzyjacielowi dywersy. O zdrowiu ci s. m., po rozjezdnem si naszern, najmniejszej nie mam wiadomoci: bo lubo ich tak wiele z tamtd przyjeda, takie jakie nieszczcie, aden tamtym, gdzieby si mia cl's potka z s. m., nie jecha gocicem. Caczynili

W

W

uj

zatóm

wszystkie

eczka.

ma

i

e

ciskam

ze wszystkiej duszy

i

serca

licznoci najulubieszego mego

cia-

M

Mes baisemains a le Maruis et a Dzieci cauj, obapiam i pozdrawiam. r

soeur.

on

Masymilian Jakób Maurycy X*e Lichtenstein z linii Gundaccar, mia drug t ju Eleonor Magorzat Xiniczk Holstein Wiesenburg. *) Nie wiadomo mi nic o tej Zellerinn; lecz by w owych czasach jaki Jan Wa3 caw Zeller Baron de Rosenthal Starost Cyrkuu Chrudymskiego w Czechach. ) Tak zwany dotd bastyon „Burg-

—

bastei".

rym

tu

—

4 )

Kara Mustafa.

—

—

5 )

Kilku

z

owego czasu

Myskich

wymienia Niesiecki;

lecz niewiem, o

któ-

mowa.

146. Z

Jedyna wróciwszy

z

i

t.

d.

—

Heiligenbron, mil 3 od Tulmu, gdzie most

Poczt Krakowsk, po-

Nikielszpurka

jedziem, zastaem

w

,

który widzie lekko

obozie

póno ju w

noc.

List W" s. m. z niewymownym odebraem ukontentowaniem. Najprzód pojrzaem na numero, i

znalazem,

e

to

ju

drugi

list,

a piórwszego

nie widziaem, bo to dopióro pierwsza po jedzie naszym poczta: na dat potem; ale

e

ko dzie i wieczór napisany; z Krakowa, doczytaem si niej. d m. s. bdzie pochwalon ,

eW

to

jednak

roztyl-

ju

Niech P. Bóg

w

dobrem

za-

buduj; ultima Augusti.

jechaa zdrowiu: ten ból jednak w palcach jest Jeli mi si tu gdzie trafi rzecz jaka cudowna. jaki sawny doktór, nie zapomn pewnie propo-

nowa mu

tój

kwestyi.

Co strony Mr

le

Comte, sprawi si

W

kiem wedug woli z moich zostawiem

ci

s.

by

mego.

we

wszyst-

Namiot jeden

dla niego, albo raczej

w

Tarnówwidz si zleciem. Ale skich Górach i Stefan min z JMPanem Comtem, i JMP. Comte min Tarnowskie Góry. Za konia angielskiego z drogi przez

Stefana

zoy

wróciem,

i

cz

376

trzecia.

piknego i dobrego daem Czerwonych Zotych Ale P. Kosto, tego momentu liczy kazaem. odebraniem ich z zatrzyma niuszy Koronny si, to mi powiedziawszy, e si dowiedzia od Sekierzyskiego 2 e JMP. Comte ma pinidze, które poyczy u JMXdza Nuncyusza. JMX. Nuncyusz za ma ich odebra na assygnacy w Województwie Krakowskiem, któr JMPanu Comtowi na regiment JMP. Kanclrz posa. Z drugiemi c m. s. piza pienidzmi uczyni si to, jako sa raczysz, i z samym tylko Majorem o tm znosi si bdzie. Ale tu dotd nie trzeba byo '

,

W

wszdy

pienidzy, bo

'

prowianty barzo dobrze

dawano: a przecie, jako si skar Officyerowie, sia im onierzy ucieka i pacholików Towarzystwa. Dla Boga, dla Boga! niechaj to tam api,

okoo Czstochowy; o czm pisa do JM. Pana Krakowskiego 3 kazaem. Zy czowiek P. Myski, ju by we Lwo-

—

rok

nieradzi, albo

prdzej przyszli

td si

gow leci

na

Lwowski pisze o nim, e jest we Lwowie, i e on sam mia wypisa wszystko; jakoby zdrajca sia straci, gdyby i on by cokolwiek (Skary si tene Zywert e o nich napisa. z Krakowa do Lwowa chodzi a na poczta Warszaw.) A ja nie dbam ni o kogo, jeno o samych Kozaków, do których nieraz przez dzie westchn. oywszy tak wielki koszt na nich, a nie mie ich na sam czas, jeli jest supTych tedy portable? racz W° s. m. uway. Kozaków popycha, jeli nadejd, jednych i pod tych wozy dawa! Bo si bez innych ludzi omajster

,

bej moemy. Chorgwi. nym; nawet

Bez kopjj

Jam

zo

i

bez dzid sia tu bar-

sia swoich porozdawa ró-

poniewa o tych nie sycha gaszykach. Wspomniej sobie d m. s., jako si mnie niechciao tych Chorgwi; bom to widzia i wiedzia, e koszt tak jako w boto wrzuc. Dzidy swym kosztem kazaem tu robi po miastach, i z proporcami, i cudzym rozd dawa Chorgwiom. Moesz to m. s. powiedzie JX dzu Nuncyuszowi a oraz, e tu nam PP. Generaowie i Rzdzcy tuteczni, i radzi barzo, i

litewskie,

W

bd W

,

:

Pan Waldeck

u mnie

nie chcia tu ,

i

stan

nasz Pan Midzyrzycki 4 przodem,

t

bdzie

i

u mnie o jutrze. Xita Bawarski i Saski pewnie sami bd. Prince de Conti za pisaniem Królewskim zosta w Frankfurcie, a de tu

Soissons tu przyjecha do wojska saruowtór tylSepeville 5 nie chcia

tu

zbliy: wymys-

drog do Inspruku do

Cesarzowej wdo-

zna

wy, nibyto dajc

O

wie, a najmniejszej nie pisze litery o Kozakach,

Zdrajca Zywert Post-

oni do-

je; pisa wola do ludzi swoich aby dniem noc pospieszali. Csarz ma si pewnie a pewnie spuci wod a do Kremzy, gdzie ju i

li sobie

Ukrainie.

;

Dla tego, nie byoby, uchowaj Boe, czego zego na kogo zoyd, bo i most jeszcze nie gotowy, i ludzie Sascy et de UEmpire po zadzie. Ale to teraz wszystko

i

w

si spodziewali a

nieli

,

jeszcze nie wygotowali.

ko.

co sprawi

emy ich salwowa przyszli; przynajmniej zadziwieni, emy tu

nie radzi. Radzi,

i

a najbardziej

i

683.

i

i

ju

o mierci Królowej swojej.

Brandeburskich ludziach cale nie sycha,

na nich czeka

W* m. 5

si

przymówi

s.

nie

X

dzu

bd. Moesz tedy Nuncyuszowi, e-em

by

owego miecza, który Króowi Michaowi posano, i tej róy; a przecie mi to nie potkao, z podziwieniem caego wiata. przecie godzien

Zaprawd

takiego erroru

Rzym jeszcze

nigdy nie

popeni.

Jam

dnia wczorajszego uszed z wojskiem

Zszedem

wicej nieli mil 6 polskich. rana

z

P.

pie przecie

Woj da .

Woyskim

,

i

si

w

tak nas

zbieg Xe Lotaryski

z

ku-

niespodziewa-

bo go i pierwsze nie poznay strae, kilkunast tylko koni przy biea ale nas przecie w dobrej zasta sprawie, z wielkiem swojem

nie barzo,

W i

;

tych ludzi co z nim byli podziwieniem.

trafunkiem

pó

nazajutrz,

zaordynowa.

godziny przedtóm, jako

4 Usarskie Chorgwie

i

Mamy tó z

i

Bom mieli

tu przecie

dzidami nie

mao;

co

si zdao wielce okazao. Przed tern potkaniem si, widzielimy na niebie o siódmej z rana w liczn barzo i jasn pogod, tcz niby ma, w miesic wanie zrobion tak jako zwyk by,

wa

kilka dni po nowiu.

zwyczajna.

Mymy

szli

Rzecz to wcale nie

na Zachód, a

to

si po-

CZ kazao

si ku Wschodu w tego miesica poczo

za nimi, obróciwszy

lew od soca. Potem z si czyni, jak na ksztat tern:

>

^

Trwao

.

Ix,

t.

okoo pó

to

j.

w polu bez

wody, drew,

dosy na nich byo, e si najedli, ale si i popili, i dobrze, Pan Waldek przyjecha takie w godzin jak po Xiciu Lotaryskim. Ten nie jad z nami, dla tego, jak si wyej napisao. X cia Lotaryskiego portret niej opisz ale to wprzód dla uAtoli

ognia.

przecie

nietylko

,

Xinej JM

ciechy

ci

6

Najprzód niechcia

.

wod,

inszego wina, jeno Mozelskie z

jako

barzo sia;

si jednak, pi

Posem od nim,

8 ,

cale nie pija.

i

e

jest

mu

czsto

wody

to

Rozochociwszy

Ów

wgierskie.

Taff 7

niego na mojej elekcyi,

zda mi si,

i

kowskim

by

i

i

pi

co

,

by

by

t

z

we wszystkiem Roba-

do ucha szepta,

aby sam stró i

si za i sam potom ochoty dodawa. Gdy ju sobie tedy podpi Xe po rónych komplementach pyta, jak si zowie po polsku ojciec i brat. Powiedziano mu. Tedy, jako owo X. Arcybiskup Gnienieski 9 zwyk czyni, powtórzy to z piset razy, pokazujc na mnie. „to ojciec, a nie pi, przestrzega; ale

upi,

i

,

ja syn, a coraz,

e:„

wy

Na Fanfanka za

moi".

bracia

ten wprzód,

i

tamci

trzej,

To znowu co moment zapomnia, polsku. To tak byo tego przez

Byo ko

to

z

nim

i

a ja pity".

wyrazi ci

takiej

,

Vivat ustawicznie,

wynoszenie nas jusqitaux nues, tam jeszcze gdzie

wyej pod

O

dyskurowa pierwszy winszowa imieniem

niebiosa.

elekcyi sia

e on mi jej Pana swego, który nigdy ze wa. Owo zgoa, rozjechalimy si Taff,

mn

nie konkuroz

sob

O tym si

dniu, z

nie-

zrazu dyskurs z wiel-

bd

e

kiom ukontentowaniem, mnie mieli a leur tete. Dla tego, m. s., tak obszernie pisz, ci (podobno z fatyg s. m.,) aby tego i drugim udzielia, na ksztat gazet.

W

M

r

Portrait de

no

mao

de Lorraine. Wzrost

X

si róni od

m-

i

Radziwia Marszaka Litewskiego ,0 twarz i oczy, P. Oboiny Koronny \ i tego niby zda si by wieku. Nos cia

;

'

auilin barzo

niby en perroque.

i

,

do

Ospa

znaczna na twarzy; Men plus voute, que d^Espine; w pasie za, jako nasz nowotny murzyn,

Suknia na nim szara, bez wszystkiego; guziki tylko zote szmuklerskie dosy nowe; kapelusz

Boty

bez piór.

óte byy

przed dwiema miesicami albo trzema; napitki z korków. niezy, siedzenie stare; uzdy na koniu (t. j. har-

Ko

ze

nais) proste rzemienne, tout ceci, ce riest

ou d'un

pas une

i

stare.

Avec

d'un marchand,

d\m

Italien, ale

homme de

arcy

min

honnete homme, et d'un Dyskurs barzo dobry, w co

condition.

Modese; niewiele mówicy, i zda wanie poczciwy czowiek: i wojn ro-

go tkniesz.

si

by

zumi

bardzo dobrze,

i

do

ruque blonde niecnotliwa:

Owo zgoa

jest

si

niej

e

zna

aplikuje. Per-

cale o

strój

czowiek, z którego

si fantazy moja barzo acno

i inni. Niepodobna to wesooci, takiego ukontentowania,

ludzie pokazowali.

by

przyjacielem, wszystek

najmniejszej

zejcia

kilka

b kilkudziesit Wolonterów: synowie potóm Monjako

ordynansów.

Bóg przeznaczy do

który P.

jak ojciec po

innych grzecznych kawalerów; ja-

w

Absolument

zgodzi,

i

godzien

wikszej daleko fortuny.

Ju

jeden Sawojard, który przyprowadzi z so-

tekukulego, Auszperka

Z miasta nie byo Dano im jednak zaraz znak o

nie dba.

godzin,

jecha

noc do swego obozu.

chc sucha

rzeczy

Xie

kontente.

przyjedzie naszym.

obozie,

nadchodziy, a stanlimy

siebie

z

wieego.

nic

Zsiad-

godziny.

Avielce

ca

na

377

1683.

stronie

takim kszta-

przypatrowa si X e wojsku naszemu, które do obozu wchodzio, a tymczasem namioty rozbijano. Prosiem go potem je, czego si nie spodziewa, bo wozy dopiero

w

szy z koni

i

ROK

TRZECIA.

tedy

komodowa z

t

W

ci

okazy s.

nie

cauj

m.,

miejc duej lubo

niewymownym jednak gustem

,

w

ra-

imaginacyi,

wszystkie licz-

noci najukochaszego mego ciaeczka. Obiecuj ci tó s. m. nie gniewa si, tylko w dzie potrzeby na samych Turków. Mes baisemains & i

W M

r le

—

Marquis

et

ma

d,

soeur.

obapiam. Ciesz si barzo,

nym

czyni Filonecik' 2

e

Dzieci

cauj

si tak grzecz-

.

obie

48

CZ

378

By

')

ROK

TRZECIA.

1683.

wtedy jeszcze Koniuszym Koronnym Marek Matczyski, Starosta Grabowiecki

ale

;

Zauski

(Epistt.

ju

846.)

I.

podczas wyprawy Wiedeskiej mieni Koniuszym Józefa Karola Lubomirskiego, czm go rzeczywicie widzimy w 2 3 Albo Adam Siekierzyski Kotmistrz Królewski, albo Maryusz Miecznik Podolski. Kaszter. 1685. ) J

—

1685

y,

nie

jak

wida

Genera

w

czono

wi.

—

legg.

6

Mowa

*)

717.

V. fol.

—

8 )

—

u ) Marcyan Chemski, ju nam znany

—

9 )

Midzyrzckim,

)

imi. (Ob. Chrucisk. Clypeus

etc.

na karcie

w

by

Markiz de 8eppeville siostry Króla. ,

listów.

dziecinnym

trzeciej

—

oznacza tyle

X. Jan Stefan

z poprzednich

dawana przez Sobieskiego synowi swemu maemn, który

byo na

5

Wyraenie Robakowski

wydaniu Raczyskiego, jak wiele innych.

—

tu jest o Kasztelanie

Katarzyny Radzi wiowej

)

Cesarski póniej.

—

nie

za

o Starocie, jak

W

Jan Franciszek Eozdraowski naówczas Ablegat Polski do Cósarza.

Vol.

2

Cesarzu. (Salvandv, III. 16.) lingfort,

by

Kasztelanem

sdzi Kaczyski.

ju

—

•

lana Krakowskiego Jdrzeja Potockiego.

przed

7 )

co

,

—

|2

Posem

fac totum. ,0 )

Ustp

Xie

wieku.

Moe

ten

opusz-

Stanisaw Radzi-

nazwa poufaa

Filonecik, Filonek,

)

snad umar

roku

Francyi przy

Franciszek Hrabia Taff de Car-

—

Wydga.

natedy

któremu Jan

ten,

kocem

147. A

Stetelsdorf,

w zamku

wier Jedyna i

w

raczysz insi

maj

t.

d.

licie

wicej

—

Dobrze barzo

swym

N

W°

m.

s.

e

Spieszna

droga, przejazdy przez miasta, komple-

bowiem

menta, witania, konferencye ustawiczne z

Lotaryskim

i

A tm

Xeiem

innymi, ordynanse róne, nie

je,

nietylko sia pisa, ale ani nie.

pisa

dv, 28 me Aout,

r0

Koniuszym Wielkim u sawnego Wallensteina

ani

daj

spa wcze-

bardziej teraz, kiedy Vienne jest

fort pressee, u Dunajskiej

kiedy nieprzyjaciel

ju

ju

ju

tylko o mil cztery; a

có

dopiero

ceremonie nieszczsne

tego, to

owego, kto wprzód, kto na zadzie, kto

po prawej

,

kto po lewej

rce

adjustamenty to konsylia potem

;

dugie, flegma, nierycne rezolucye, nietylko czasu niepozwalaj, ale przykro i zgryzot wielk

przynosz.

Co za do

propre, assekuruj tylko riches,

sdzi quil

bd, (sic)

w

tego, tern,

tedy nas

'.

byo koo

aby

e

nas

jeeli nas z tego

bd mieli pour plus

pour plus maBarwy bowiem na Pai-

ne fut Cresus.

gnifigues de ce sicle

et

na Paziach, na lokajach arcypikne, konie i mój, i Fanfanika zocistemi obiciami, trzeci za, t. j. antykamera burkatel. Oni za centki srbra nie maj u koni, suknie proste, wpó z niemiecka, wpó z wgierska; wozy proste; pazia, lokaja, kach,

bogato ubrane, pokoje obite, bo

adnegomy dotd

ra

nie widzieli.

Xe

Saski 2 wczo-

by w

czerwonej

sukni prostej

,

szarp kar-

mazynow z frandzl prost przepasany, jak owo wic bywa nieboczyk P. Wojewoda Sandomirski 3 Do wizyt te tu nieprzychodzi bo woj.

;

ska rónie stoj,

daleko od siebie:

i

i

tak niby

poczt przybiegaj i odjedaj. Zaszedszy za za Dunaj rozumiem e jeszcze bdzie mniej ,

,

czasu do strojów, do powagi,

stoimy przeprawy,

,

yje dotd

a

,

mile od mostu pod Tulnem, 4 Septembris.

3 czciej pisa czasu.

i

by

starego Grafa Ardeka, który

Portrait de

Jarocki,

et

M

r

de Saxe.

do komplementów.

— Plus

hien plus gros; la barbe

des vieux Allemands.

U

i

que

petit

a la

II pourrait avoir

mod

40

ans;

ne sait pas parler, ni francais, ni latin,

parle fort pen allemand; point de harangue

,

et

ni

compliment; parait etre etourdi; ivrogne, simple et

bon homme.

— Na U

strzyckiego 4 barzo

mi

nie

e

mio, nie wzi lichtarza i fuzyi, które przyniós Dumont, a teraz to oboje potrzebniejsza, nieli noyk za czapk, albo strusie pióra u kapelusza. Przynajmnióje tedy przysa to oboje przez P na Wojewod Pomorskiego unienie prosz, Vous me parlez mon amour d'un certain Prawda to Stanecki qui a ete autre fois a moi. jest: by potem pielgrzymem. Trzeba wprzód ,

widzie tych ludzi, i popisa, nieli mu pinidze pokaza. Ale to wszystko ju nierycho, chybaby si tam na co Panu Lubaczewskiemu 6 zgodzili, bo my tu pewnie onzieme de ce mois

CZKSC TRZECIA.

bdziemy OMgo ju

nieprzyjacielem rozpraw, do

mieli z

tvlko

sicdni

rinim najmniejszej nie

mucn,

ani najmniejszej

Varmie

de cva

w Oodotd wiadomoci. MS& ju

litery

dawno,

e

mi

tej

moe, bo mu tego prowinswemu Prezydentowi adn

nie

Pruska, jako

miar pozwoli

Doktorze Peco-

zastalimy

pisa do mnie

dopomódz

drogi

O

dni.

nie

chciaa, osobliwie dla tych

pokazujcych si po morzu okrtów francuzkich.

Zego

zdrowia de

M

r

Maruis

—

KOK

estwie

t

buj.

Tak

P.

z woli swojej

witej

usta-

wicznie na naszych przepuszcza przyjació.

za m.

dobrze barzo uczynisz,

s.

rem&des dla zdrowia swego

e

Les uarante heures

]>rt'cieuse.

ja, dobrze barzo;

i

dalej

tego Pana, który si sam

to

e

które

,

W

'

c

zayjesz des

mi jest tak si zaczyna-

continuer, jako

do

nazywa panem wojsk

zastpów, a zatm i zwycistw. Przy mnie sypia P. Podskarbi Nadworny, i

ucki 8 który przed wczorem nas Fanfanik dosy grzeczny, i praca mu

P. Starosta

nagoni.

,

mu

przyda. Pan aby za sobie i na potom nie chcia tego pretendowa, dla tego jeszcze si z tóm zatrzymao. Tymczasem zawsze jest przy mnie i podle mnie stawa zawsze, lubo nie

Niewiem, kogo

wadzi.

Lwowski zabawny; Pan

w

kotarze, lubo

w

Inflantski 9 ,

W

s.

egnajc mi,

Polski, nie

jeno

ju

odjechawszy

przysa do mnie Wojewod Ruskiego, nickiego,

si

owm

P. Prusinowskiego

i

e

10 ,

prezentowaniem przed

strudzi, czyli

moe,

Zotpowiedajc, P.

W

ci ?

przeama w krzyach,

m.

e

s.

tak

jecha

e

jedzie do Czstochowy, tam usi lczy. Jam posya za nim miera, albo perswadujc, e choremu najlepiej na miejscu lee; e tu w Gliwicach u 00. Reformatów wczas

nie

wielki,

i

blisko

granicy; ozdrowiawszy,

ju jecha bdzie

bliej; nawet

za nami

chorowa

w tym

nie

daleko do nie-

i

Polsk jecha mia, narzeka paka na swe nieszczcie. Nic nie jest widz sama jedyna hipokondrya, która nad wszystko, kiedy z sawy i

putacyi ludzi odzióra

M

r

le

Comte

jest

re-

upi.

i

zawsze przy mnie,

jest

i

w

czóm tylko bdzie potrzeba, miod moje wywiadczy* gotów-em. Mnie katar dotd nie opuszcza i ustawicznie tyu gowy bolenie, osobliwie

w nocy; lubo w kaftaniku sypiam, w w cieple. Pawilon obicie dobrze nie, i

i

i

i

dzo ajustowao. da; co

za

Fanfanik ze

pawilo-

si

bar-

mn najczciej ja-

do kuropatw, do baantów

innych

i

zwirzt, mógby ich zjada i po kilkoro na dzie, bo tego mamy dostatek, jako i fruktów. Nie trzeba si byo widz obawia, aby byli czego tu przed nami nie zaczli; bo i teraz radziby albo

jeszcze niektórzy jaki czas,

zwlekli jeszcze

zbytniego upatruj bezpiecze-

albo

stwa: ale to nie nasi.

—

Co o

aob

po Kró-

bra, póko nie

lowej Francuskiej, nie zwyczaj

jej

oznajmi o mierci. Tu dotd

nikt jej nie bierze,

i

wtpi, aby

jej

bliwie mnie, nie

pokojach.

ci Niewiem jeeli tó to doszo wiedzie m., e si z Gliwic Pan Polanowski wróci do

to tak

rzeknie, ie

ze mie

za

w

dalej

straszniejsza

Bóg

i

ba ze Szlska, jako i z Polski. Nie miaem od niego na to adnego responsu. Widzia go Pan Starosta ucki w Czstochowie w kociele mszy suchajcego: tam tylko przenocowali po nabo-

Dla Boga, trzeba mu to wybija z gowy: dosy-e on bdzie mia de la gloire, kiedy nam tu P. Bóg z aski swej witej poszczci. niesychanie turO XdM Kamienieckiego 7 si

auj.

za umrz,

Jeli

bdzie.

innego, jeno

z

kady

bdzie poczciwiej; bo tam cbory ley, gdzie wojna,

kraju

duszy

le

37!

1683.

zaywano d rozumiem

la

campagne: oso-

eby si

zeszo, póko

—

X dza Bistamtd nie dadz wiadomoci. piechota omieszka ju kupa Chemiskiego

nam

z

'

'

pewnie, jako

i

drudzy.

Ka j przyczy

bya

potrzeba, bo

przyszli,

i

ludzi

i

;

ale

przyprowadzili.

—

Co

pinidzy Panu Krakowskiemu, gdy "W ta,

która jest przy

W

d m.

s.

,

nie

do mnie, bo by to lerz i

dla

byo

yczy wydania

nierycho.

wici:

strony

6 ,

obaczycie

e si to obróci na aowa pinidzy, nie

tego potrzeb,

pewn,

do

wtpi, eby tego PP. Kouchowscy u obadwaj

regimentu JMP. Comtego

i

rada

wasn

imprez jak odsyajc tu

—

P.

Kanc-

niewiem dla czego

kogo? bo jeeli dla Tekolego, ten 48.

z

tamtd

CZSC

380

TEZEftlA.

obieg Preszpurk z Turkami Taprzysa proszc o armistitium, aby si

daleko, bo tu tarami,

i

i

tym sposobem zby Turków

móg

którzy

mu

kraje jego

w

Tatarów,

i

niwecz obracaj.

I

Xie

—

EOK

1683.

dziesi mil wielkich ujecha przyjdzie rozsadzonemi komi do mostów Wiedeskich, które z td wielkich pi mil, i nazad si wróci; bo jutro za w imi boe trzeba si bra ku przeprawie.

Koczc

zatem,

cauj

sarza, ofiarujc medyacy midzy nim a Turkami. O nas cale ani Wgrowie ani Turcy nie

Jad

mn

obydwaj PP. Hetmani, bo

chc; co bardzo tó dzie dobry dobrze nastaje, lubo pochmurny, po kilkodniowym dszczu; zaczm mi koczy przychodzi, bo mi dzi

le Maruis mes baisemains. Dzieci cauj Tak mi si zwlók czas, obapiam. ju ósma; zaczm noc sia nadoy przyjdzie,

Apaffi Siedmiogrodzki pisa

w tych czasach do

Có-

,

wiedz,

ani

wierzy temu

na nasz

')

stron.

III,

Kazimiry. 157.)

III.

Epist. I. 878.)

—

— 6 )

nieckiego, Stanisawa

—

— 5 )

wczora

et

ur.

II.,

stan JMP.

M

3 )

O

Staneckim tyle tylko mi wiadomo,

—

8 )

da

serca

i

—

Ruski.

i

t.

d.

ju

A ma soeur

e

Zapewne

Najprdzej Mikoaj Ustrzycki, którego

Wojeskiego.

W

duszy

francuzczyzn

poprawia

—

*)

Kasztelan Lubaczewski,

z

—

i

1647.fr. 1691.

r.

i

r

za przykadem Raczyskiego

ojciec Króla Augusta

mu Maryi (Porówn.

Ju

bym

Nie znajduj potrzeby, Jerzy

nie

—

tu

ze

w

i by

tu

r.

mowa

Króla.

—

2

Elektor

)

1685 widzimy Stolnikiem

Pukownikiem Kozackim.

Stanisaw Druszkiewicz. (Zauski,

Jan

o Janie Zamojskim pierwszym

1.

;

7

Zausk.

)

Biskupa Kamie-

Starosta

ucki Atanazy

843.)

Podskarbi Nadworny, Andrzej Modrzejowski

—

Sanockim.

(Ob.

snad pod czas wyprawy Wiedeskiej by Kasztelanem Lwowskim Marcin Ktski, Miczyski. ) Jeszcze Genera Artyleryi, (ob. Zausk. I. 805.), cho w relacyi wyprawy u Zauskiego (l. c. fol. 845.) ju jest l0 Zdaje zwanym Wojewod. Kijowskim. Kasztelanem Inflantskim by Otton Fekierzamb. ( Vol. legg. V. 698.) ) Horodelskim, póniej Prusinowskim, który snad Starost a Kasztelanem ukaszu by Lubao si tu by mowa 9

—

czowskim. (Ob. niej

xander

i

III.

154.)

—

") Biskupem

Chemiskim by

natedy Jan Kazimierz Opaliski.

—

'*)

Ale-

Stanisaw Kouchowscy bracia, byli obadwaj jeden po drugim Czenikami Wieluskiemi. Byl te jaki

Kouchowski

Chorym

Krakowskim. (Niesiecki.)

148. Za Dunajem u mostu pod Tulnem,

— Dwa dnia wczorajW serca mego póniejszy

Jedyna i t. d. szego oddane mi od

listy

ci

;

du 4me Septembre wprzód mi doszed, ten za Nro A et du 1 Septembre w kilka godzin

N

r0

5

rce P. Rezydenta, który tak reglowa poczt, e dwa razy tylko w tydzie chodzie bdzie, t. j. we Czwartek, jako to dzi, i w Poniedziaek. Ale i ta P. Bóg wi, jeeli przechodzi bdzie moga; bo jako si

potom, obydwa przez

skary zadzie

generalny Postmagister,

wlok, ju mu dwóch

dla koni, które

z

dzie wczorajszy

pod nich

e ci

co

si po

pocztarzy

zabili

pobrali.

—

Mymy

na naboestwie, gdzie nam dawa Padre Marco d Aviano benedykcy, umylnie tu przysany imieniem Ojca tu strawili

,

Septembra, rano o pitej.

9.

Komunikowa

s°.

nas z

rk

msz mia

swych;

exort niezwyczajnym sposobem bo pyta, jeli macie ufno w P. Bogu, i odpowiedalimy mu wszyscy, mamy potóm kilka razy kaza za i

,

e

:

sob mówi gono „Jezus Marya, Jezus Marya". Msz mia dziwnm naboestwom: prawdziwie to jest czowiek zczony z P. Bogiem, nie pro:

By

u mnie na tamtej stronie Dunaju na audyencyi wicej ni pó godziny; powiada co mówi z Csarzem prywatnie, jako przestrzega, napomina, pokazowa! dla czego stak,

P.

i,

i

Bóg ani

nie bigot.

te tu karze kraje.

si

rozgoszono, tu

w

tu

zblia

e

Na woju mu samemn

nie kaza,

Cesarz jedzie,

Tulnie rozpisuj, on si

i

e

kiedy wczora

mu

tylko

gospody

umiecha,

CZ a

gow

pokazowa, e nie. Jako to zna tylko o czin i do mnie Csarz pisa, chcc niby

Huta,

si

mn

ze

widzie, a oraz

Ale poznaem

e

to,

temu barzo i

nad Krerns

tu nie

w imi Boe

wojska si dzi ruszaj,

i

Tu za

z

w

si

mog Tatarowie

tyu

id

ja

do nieprzyjaciela

ciasnoty wielkie, góry

ludziom, którzy

em

radzi,

owszem yczyem, aby zblia, poniewa

tego nie potrzebowa, dalej

wojska wszystkie,

i

i

lasy wnijd.

przyj, aby tym nami si zczy

pozad, z

ju

tu

biódujemy

kilka dni

nam

z prze-

jeszcze deszcz przeszka-

Mosty lubo arcy dobre, a przecie si ustawiczuie psuj, dla czego dotd i poow jeszcze wozów wojska konnego naszego nie przeprawio dza.

srog niewygod, bo dzieba somy nie dostanie,

stronie

i

Bo

z

na tóm miejscu wojskami sta przez kilka siana.

tu

td

gorzej daleko z

góry srogie a

na

tu

tej

nie tylko

wanie Han

z

swymi

Ale jeszcze

niedziel.

do nieprzyjaciela; gdzie tylko

przebywa potrzeba

które

lasy,

Sprowadzaj przewodników, i wszyscy nad tóm radz, a adn miar sposobu wynale nie mog; i tak si przypadnie

kilka razy na dzie.

381

1683.

które

dnia

wczorajszego

widzielimy.

Arcy pikne, gromadne, munderowane, i w wielkim porzdku. Moe si rzec o Niemcach, co

e

znaj siy swojej, Une fausse alarme mielimy ju po dwie

o koniu powiedziano,

nocy; osobliwie

nie

bya

pi*zeszej

tej

dotd

wielka;

wiemy przyczyny. Fanfanik nie pokaza adnej po sobie trwogi, i owszem grand

jeszcze nie

au plutót uHlna pas

erwie de voir

les

tout autre,

(sic)

r

prawami, a coraz

si; co jest

wojska,

M

przeszkadzali.

My si

ROK

TRZECIA.

le

mogo.

U

ennemis. et.

se fait

Przydaem mu

Castelan de Livonie, bo inaczej

Xit

by

nie

niezmierna si rzecz zbiega z caej Europy: pocztami biega dzie i noc.

Xie

Bawarski

mia ju

tej

stan

nocy; wczoraj przy-

byli Nejburscy dwaj, Hanowerski, de Wircburg,

mody

Anhalt, i innych rzecz niezliczona. Dopiero kawalerów rónych nacyj, którzy chcc mi widzie, nie daj mi prawie co inszego robi, i o czem myle. Lekko to wszystko barzo si wybrao; moim namiotom i assystencyom wydziwi si to nie moe. X e Saski objeda ze wczora wojska, w teje swojej codziennej czerwonej sukni na koniu u rzdzika, trzy tylko albo cztery centki z biaego srebra, lokaja ani

mn

:

pazia

adnego; namieciska

z prostego chwilichu;

na sam wol bo. Tak przeto stano midzy nami piechoty wszystkie wprzód grimperont na te góry, i dla kawaleryi przepra-

nawet assystencya barzo maa koo niego, i to chyba z samych officyerów. Gwardya jednak, która wczora za nimi przysza, barzo pikna

wy robi bd. Dzi ju

i

puci

e

,

tedy

w imi boe

do

tego

miay

nie

;

co

;

z jednej

w

strony drogi nieprzebyte

tak pustym

nieprzyjaciel

obej Z

z

i

godnym

ziemi porówna, bez nich si

metier de guerre plus que

odbiera zawsze odemnie parol. et

M

r

de Saxe,

gdy si

Jzycy

cae wojsko,

i

nieprzyjacielscy, których

dzono, wszyscy si na jedno zgadzaj,

dnia czemu barzo rzadko strzólaj, z

e

Turcy chc. Koo Wió-

o przyjciu naszóm wierzy nie

moemy, ju dawno

dotd wo-

zgadn

tamtd adnej

nie

majc

nie

wiadomoci. Pana Stadnickiego Niemirowskiego nie

wida

jeszcze.

Pan

Starosta Lubelski

'

przy-

by, i o drugich e id, powiedaj, osobliwie o Panu Starocie Sendomirskim 3 jakoby mia by z td tylko o dziewi mil, czemu ja nie wierz, Nie masz ani regimentu jego ani Chorgwi. Kopij ani dzid nie przysano; ale co po nich wszystkich, kiedy Kozacy z Myskim ju nie na czas przyjd, którzy tu jedni byli najpotrzeb,

Lotaryskiego jestem kontent

wymownie. U en use fort hien avec un honnete homme, et homme de hien le

a z drugiej

,

kraju, gdzie wszystko

niepodobna.

X cU

gromadna, jako

tó

i wozy wszystkie przebdzie z wielk niewygod i narzekaniem wojska konnego bo nie tylko e wozy nie przejd, ale co z nimi bdzie dalej czyni, jest trudno niewymowna; poniewa

si prawi si

bierzemy, by

ju

nie-

moi, et cest

U

entend

les autres.

Sam

,

et

To uczyni wczora

ich z

nami

zczyy

,

niejsi,

osobliwie

w

przejciu przez

te niecnotliwe

CZ

382 góry

Ale niech si we wszystkióm dzieje

lasy.

i

ROK

TRZECIA.

1683.

wach moich, najmniej

wola boa.

kiedy przyjd,

momentu przychodzi wiadomo od podjazdów, e pod Wiedniem strzelaj bardzo

uwolni od spraw

Teo-o

z

muszkietów, a z dzia rzadko barzo. nikt nie widzia,

tu

Peccorini

t

tu

ani o

Estki

sysza. przed wczorem;

nim

stan

Doktór

—

4

nie

—

X Kaczowiek si zda barzo grzeczny. si poprawio, niech mienieckiemu naszemu P. Bóg bdzie pochwalon: niemymowniem si o niego frasowa, i jakoby mi kilka tysicy ludzi przybyo, tak mi ta o polepszeniu zdrowia jego ucieszya nowina. Gia 5 siedzi jeszcze w Ludzu

e

bowli; nie przysa po niego konwoju Tekoli dotd. Tekoli sam jest tu niedaleko pod Preszpurkiem z czci Turków i Tatarów. Przysa do Xcia Lotaryskiego Posa swego, ofiarujc mu armistice, a to aby si zby móg od siebie Turków i Tatarów, którzy mu ziemi pustosz, O mnie cale tu nie wiedzia pose: gdy mi

obaczy, zadumiony ledwo

Pisaem tedy do niego frach,

i

dobre

sowo

przerzec

przez tego

daem mu

Posa

napomnienie.

Xe

z

mu medyacy. Wezyr mu

to

pisa pewnie kaza, wedug swoich dawnych zwyczajów. Woosza i Multani tame; ale z temi wszystkiemi trudna korespondencya.

Suga

Xn JM

omyli si, bo z Apostoem nie masz Kozaków nad pótora sta; to ludzie Pana Woj d y Woyskiego: a P. Myski siedzi jeszcze z swymi we Lwowie, jako sam pisze, i Zywert Postmagister Lwowski. ci mojej duszy, przed samem si tó ci sercem mojóm ?, moja jedynie kochana Mai

C>

s

6

al

W

W

em

rysieku, sobie dotd nie móg zarobi na lepsz reputacy. Po tak wielkich dowodach

mioci

mojej,

pomawia

listów nie czytam? ')

a ja

w

licie,

ale

w

i

mi czy si godzi, e w najwikszych zaba-

si, kiedy si

pobrania na-

lat

miaa

myli.

co robi Ze czasem

wiele pisz, oh! moja duszo, trzeba

winnie

i

wiata

byo

ludzi

ju

nie nie

inszym

któr sobie niesusznie imaginowa raczysz.

przypisa przyczynom, nie

tej

nie-

Pó

tylko mil kilka od siebie, a o

tych wszystkich wiedzie potrzeba,

nu

o do-

mowych, gdzie si samemu najmniejszej rzeczy dotkn potrzeba a czasu na to nie dadz, ;

W

c'

m.

s.

dla

mioci

mojej nie chciej

rano wstawa; bo jakie by to zdrowie

ka

tak

znie mo-

si póno? Czego jeeli go, rano wstawa, a d uczynisz, to mi wiele uturbumnie nie dla

W

jesz

i

jeszcze

memu

zdrowiu

zaszkodzisz,

swemu, które jedyn

jest

a

moj

tym wiecie konsolacy. Co do mioci,

We

swojem wojskiem. Pisa przed kilk dni do

Csarza, ofiarujc

za

szego, liczba dzieci, cale nie

tylko

w

miogrodzki jest pod Wiedniem przy Wezyrze, i

Rachowanie

nie odpisuj.

si, moja duszo, kto

Sied-

ukadszy

publicznych, trzeci, kiedy na

móg. cy-

ich trzy razy czytam; raz

drugi,

w

niej

barziej

bardziej

tylko

na

osdmy zibnieje?

mnie jeli jej lata ju nie grzej, serce jednak i umys zawsze ciepy, zawsze gorcy ostatku, wszak si tak i jednostajnie kochajcy. byo rzeko, mon amour, e te to ju mia by ci mojej duszy caresses si od Votre tour, zaczyna miay a w tm cale nie dotrzymuj mi sowa. Tak tedy, moja pociecho, swoje winy nie skada na kogo innego, a pokaza to nie tylko w myli, pimie, mowie, ale i w rzeczy

W

W

e

,

samej,

e

kochasz nieodmiennie najwierniejszego

swego Celadona, który tóm koczc, cauje wszystkie licznoci najwdziczniejszego ciaeczka jeMes baisemams dynej Marysieki swojej. d,

—

M

uj

r

le

Marais

et

c%

ma

soeur.

—

Dzieci ca-

obapiam, ciesz si niezmiernie z fantazyi Murmurka. P. Woj da Pomorski dopióro przyjecha: X e Bawarski ma by u mnie z

duszy

i

—

zaraz,

—

Zapewne dziedzic Niemirowski, ten sam Kasztelan Przemyski, którego ju z listów z r. 1682 znamy. *) Naj3 prdzej Piotr Daniowicz mody Syn Jana Karola, znanego nam z listów dawniejszych. SanStarost By ) domirskim Józef Karol Lubomirski, który wnet zosta Koniuszym Koronnym, jak wspomnielimy wyej.

—

CZ 4

Rodzina

)

w

Jana Ulgo

przez

ROK

posuyo.

—

383

1683.

w owych

czasach na Litwie.

—

3

Giza szlachcic

)

Kilku ówczesnych wymienia Niesiecki,

stosunkach z Tekielira.

podajc, co by do naszej lepszej wiedzy

nie

—

Estków (herbu Estken) z Prus pochodzca, bya

uywauy

polski

TRZECIA.

6

bliej

nic

Aposto, Pukownik Kozacki.

)

149. Z

gór Kalenberg nazwanych, na których klasztor

12 Septembris

Jedyna

i

t.

rzycby potrzeba,

a

nie wychodzi

d.

—

Lubo tó ju

e pisa czasu jutro,

bd,

W

w

prze-

tyle

nas

jednak, aby si m. s. nie turodoywszy wszystko na stron, oznaj-

atoli

bowala,

emy

muj,

poczta

wiemy jako

nie

i

i

ju

bo

ask

tu za

d

stanli nad

obozem Tureckim, wczora przed wieczorem. Dzi do poudnia, da P. Bóg, ostatek nadcignie, Wypisa niepodobna, co si to tu z nami dzieje, ani wieki takiej drugiej rzeczy syszay, po tak cikiej przeprawie Dunajowej gdzie si mosty brodów sobie amay, i wozów wiksza ;

cz

szuka musiaa,

i

kilka ich znalaza sur tous

les

bras du Danube, prócz samej tylko macicy, gdzie

sam t.

ma

9me du

j.

warskiego i

bo drugiej tak bystrej na wiecie. We Czwartek zaraz,

idzie courant

rzeki nie

la

wosy

eau,

mois, po przyjedzie Elektora Ba-

którego jest portret taki: wzrost

',

de

taille

d

1

notre

M

r

le

Comte de Maligny

na twarzy

nieszpetne chatain brun,

szpetny

,

ale

austryackie

,

usta ale

i

nie-

broda poszy przecie na

przecie

nie barzo.

Oczy niby

troch chore; V air francuski. Przyjecha do nas prawie poczt: stroi si lepiej ni drudzy; konie ma pikne, angielskie, których mu przysa Król Francuski 12 z siedzeniami. Lokajów, paziów, nie

wida: grzecznoci

do et

jeszcze wielka.

i

Z

ludzkoci dosy;

mo-

Fanfanikiem tak dobrze

famililrement, jakoby

si

ju

z

sob

znali

od

kilkunastu lat. Zowie go czsto mon cher fre~re; bo i Fanfanikowi przyzna, U est tout autre, i nie-

boraczeko zdrów,

i

souffre

beaucoup;

nie przykrzy

mu si

a za to.

ask

bo

teraz spalony,

nad obozem Tureckim

przede dniem.

Z

teraz wie-

nie masz,

chodzie bdzie, bo Tatarowie pewnie

Kameduów

o trzeciej

razu

Elektorowie obadwaj byli

przecie

nami niby obcy. Teraz jakemy si to poczli zblia ku nieprzyjacielowi, niepodobna wyrazie z

jakie z nich

mam

ukontentowanie. Sami zawsze

parol ode mnie odbieraj, i dziesi czasem razy pytaj, jeli jeszcze czego nie rozka? Saski poczciwy czowiek, w którego sercu nie masz zdrady. Spad onegdaj nieboraczenko z konia, i

podrapa

sobie twarz

ow

trzaa na

maj

kilku

:

jakoby si

kompani

przy

W

6

m.

s.

pa-

kapralisk. Kawalerów

mnie zawsze dla odbierania

ordynansów, Rajtarów nawet zbrojnych przysali po kilkadziesit tej nocy, aby stali na koniach

Co m.

przed namiotem moim.

oznajmi

X dzu uckiemu

by

który

zay,

i

z

2

tego rozumienia,

flegm

jedyne racz

s.

mam

(bo ja nie

em

ich, wielkiej

czasu),

z nimi

trudnoci.

mia Przy-

mi do wojska mego polskiego na skrzydo prawe cztery wielkich regimentów piechoty. dali

Owo

zgoa, Kapitan najprostszy nie

posuszniejszym nad nich;

i

mógby by

dla tego,

si spodziewa dobrego przy asce boej lubo z wielk prac. znaleli, osobliwie

Bomy

moemy skutku,

cale rzeczy inaczej

w pooeniu

miejsca,

nieli

nas informowano.

Po tej tedy przeprawie Dunajskiej, o którj wyej namieniem, przeprawialimy si przez takie góry, emy nie wchodzili, albo nie wstpowab, mais nous avons grimp. Poczwszy tedy od Pitku, nie jemy, ani nie piemy, ani konie nasze. Jam si w Pitek oddzieli by od wojska naszego, zajechawszy wprzód na rad z Xity, i byem bez wojska swego 26 godzin. Nasi si byli zostali po zadzie dla tych nieszczsnych

CZ

384

e

przepraw, tak

proci ludzie nie dobrze

trefunkiem przy mnie

rm

e mnie widzieli,

poczli tómaczy: tylko

to byli i

ju

TRZECIA.

Wgiersk

piechot, któ-

w samym

postawi przedzie, bo wojska niemieckie barzo si ju byy ku temu przecie

pomkny

miejscu,

dosy

i

niebezpiecznie:

swej aski

P. Bóg, z nieograniczonej

ale

uchowa

dotd, e si najmniejsza nie staa konfuzy, ze wszysti czowiek i jeden nie zgin, lubo

tyu Tatarowie naglda poczli, Turków za wodz, jako psów; i byde im moja

kich stron,

Dragonia

ju wanie

Kozacy

od 26

tu

si

i

nie

Myski! To

yski,

e

z

i

eiu

tu

oczy

M-

zabrali.

taki

nam od

wiatr,

a

nieprzyjaciela,

na koniach ledwie osiedziec

ludzie

e

cudowna,

tylko

godzin panuje

w

prosto

mao

Wanie

mog.

na nas spucili les puissances aeriennes, bo Wezyr ma byó wielki czarownik. Wczora tedy o poudniu zszedem si z wojskiem swojm, i przechodzilimy t tu znowu gór niecnotliw lasem wielkim gstym okryt, przykr

—

et inaccessible.

emy i

z

Uwayd tedy,

co to za

aska boa,

przeszedszy takie miejsca bez szkody impedymentu. Wozy swoje zostawilimy o mil tu,

td

trzy,

nad Dunajem,

w

miejscu

jednm

obronnm: tumy tylko wzili dwa lekkie, ostatek na muach. Ale to wszystko nic! Wiksze si namztóm

barzo dobrom

i

stao oszukanie,

e

nam wszyscy

wet Generaowie sami,

t

tu

e

skoro wynidziemy na

gór Kalemberk nazwan,

dzie dobrze;

e

powiadali, na-

tylko winnicami

A

e

tam ju

b-

pochya nam gdy my tu sta-

bdzie ku Wiódniowi droga. wamy, naprzód widzimy obóz Turecki wielki barzo jako na doni miasto Wióde, i za mil kilkanacie dalej: ale od nas tam nie pole, ale ,

,

lasy jeszcze,

i

— ROK

nam jeszcze za dwa dni przyjdzie do samej akcyi, bo musimy odmieni cale teraz i szyk l manier wojny, i zacz z nimi d, la manitre

ledwo

owych wielkich Maurycych, Spinolów, i innych, którzy szli a la secura, gagnant peu a peu le

Mówic

terram.

dajc wszystkie

jednak humainement, a poka-

nadzieje

t

nieprzyjaciel

si

ani

w

Bogu naszym, miaby

wielk odnie konfuzy, który okopa, bo mu si te okopa nie podobna. ani cisn son camp w kup, ale tak stoi, jakobymy na sto mil od niego byli. Komendant Wiedeski widzi nas puszcza race, i z dzia bije ustawicznie. Turcy za nic dotd nie uczynili, tylko na skrzydo lewe, tam gdzie X e Lotaryski z Saskim stoj pod murami klasztoru de la Cameldolie, (i te mury nasi opanowali,) wyprawi kilkadziesit Chorgwi z kilk tysicy Janczarów, bronic niby pasu tamtdy nad Dunajem. Jad tam zaraz, i dla tego koczy musz, jeeli tamtej nocy nie zrobili jakiego retranchement; coby byo barzo na nas niedobrze, bo ja ich z tamtd attakowa myl. Wojsko nasze stoi wszerz z wielkie pó mile po górach w lasach, e miejsce ledwo jest cieszk przedrapa si od skrzyda do skrzyda. Ja tu na samem :

nocowaem

prawom przy piechotach. Obóz wszystek wida Turecki. Dziaa zmruy skrzydle

oka nie day. tek

rach

i

Takemy si tu wylekczyli przez ten PiSobot, eby kady z nas jelenie po góugania móg. O konie najgorzej, które

cale nie

jedz, jeno licie

z

dotd obiecanego

prowiantu

ludzie: ludzie

drzew. ni

Nie masz

na konie,

jednak nasi barzo ochotni.

ni

na

Pie-

mi przydano do wojska naszego, z tak si wysuguj submissy, e nigdy tak swoje: nasze za pogldaj miosiernóm okiem na obóz Turecki, a z wielk tam bytnoci swojej impacyency: ale to chyba sama mocna rka boska sprawi moe. Tatarów prawie dotd nie wida: nie wiemy jeszcze, gdzie s. choty

des precipices, et une grandissime

montagne du cóte droit; o czóm nam nigdy nie powiedziano, et 5 ou 6 ravines. Dla tego tedy

1683.

te,

które

List od

W

ci

s.

m. przez

sug

P.

Woj dy Wo-

pod sam t niecnotliw wczora odebraem gór, pisany 6 Septembre a Nro 6. Nie trzeba si z tem chwali, szósty, bo ten mój bdzie ju ósmy: zabawi mi mile bar-

yskiego

pisany,

e

zo ten

list

a

musz, caujc

W"

s.

do witu.

Zaczm ju koczy

milion razy wszystkie licznoci

m. jedynego.

—

Mes baisemains d ma

CZ soeur

a

et

ciskam do

M

r

le

siebie.

Maruis. Dzieci cauj i przyd moja Panno Przeczytaj

—

listu

Maxymilian Marya Emanuel

Oeni

si naprzód

r.

1685

negund córk Króla Jana

w

—

385

1683.

list Panu Drionowi bo z niego wielk do dyskursu matery. ;

rk

oryginale, napisane jest

Xie

BOK

ten

W

(Na grzbiecie tego *)

TRZECIA.

Królowej: „le 12 Sepembre,

Elektor Bawarski, urodzony

r.

1662,

jour de baaille".)

panowa od roku 1680: umar r. 1726. póniej powtórnie r. 1695 z Teres Ku-

Mary Antoni córk Cesarza Leopolda; a HI.— 2) Biskup ówczesny ucki, Stanisaw z

le

moe mie

Witwicki.

150.

W namiotach

Wezyrskich, 13. Septembra

—

Jedyna i t. d. Bóg i Pan nasz na wieki bogosawiony, da zwycistwo i saw narodowi naszemu, o jakiej wieki przesze nigdy nie syszay. Dziaa wszystkie, obóz wszystek, dostatki nieoszacowane dostay si w rce nasze. Nieprzyjaciel zasawszy trupem aprosze, pola i obóz,

w

ucieka

konfuzyi.

Wielbdy

muy, byda,

,

mia po bokach, dopiero dzi wojska nasze bra poczynaj, przy których Turków trzodami tu przed sob pdz: drudzy za owce, które

to

osobliwie des renegats na dobrych koniach

i

pik-

od nich tu do nas uciekaj. Taka si to rzecz niepodobna staa, dzi ju midzy pospólstwem tu w miecie, i u nas w obozie bya trwoga, rozumiejc i nie mogc sobie inanie ubrani

e

ne, jako

w

nocy*.

Warszawa

Lwów w

albo

murach.

Mam

wszystkie znaki jego Wezyrskie, które nad nim

nosz; chorgiew Muhametask któr mu da Csarz jego na wojn, i któr dzie jeszcze posaem do Rzymu Ojcu S mu przez Talentego poczt. Namioty, wozy wszystkie dostay mi si, ,

et mille

d' autres

galanteries fort jolies

et

jort

mais fort riches, lubo si jeszcze sia nie widziao. JsTy a point de comparaison avec ces riches,

(sic) i

de Chocim. Kilka samych sajdaków rubinami

szafirami

stoj si kilku tysicy

sadzonych,

Czerwonych zotych. Nie rzekniesz mnie tak, moja duszo, jako wic Tatarskie ony mawia

zwyky

mom

bez zdobyczy wracajcym,

e

perswadowa, jeno e nieprzyjaciel nazad si wróci. Prochów samych i amunicyi porzuci wicej, nieli na milion. Widziaem tu nocy prze-

kiedy si bez zdobyczy powróci", bo ten co zdobywa, w przedzie by musi. Mam i konia Wezyrskiego ze wszystkióm siedzeniem, i samego mocno dojedano, ale si przecie sal-

szej rzecz t, którejm sobie zawsze widzie pra-

wowa. Kihaj

czej

gn.

Kanalia nasza

tu prochy,

way

,

w

które cale

po nim,

sdny dzie

bel

reprezento-

pokazay na si oboki rodz. Ale to nieszczcie bo pewnie na milion w nich uczynio

bez szkody cale ludzkiej

:

jego,

t.

pierwszego czowieka

j.

zabito, i Paszów nie mao. Zotych szapeno po wojsku i innych wojennych rynsztunków. Noc nam ostatka przeszkodzia, i to.

kilku miejscach zapalia

niebie, jako

wielkie,

„ty nie junak,

e

uchodzc, okrutnie si broni, et font la plus belle retirade du nionde. Janczarów swoim (sic!)

e bdc w obozie w samym przedzie, Wezyrem postpujc, przeda si jeden

w nocy wycinano: pycha tych ludzi, kiedy si jedni z nami bili w polu, drudzy szturmowali do miasta: jako mieli czni co pocz. Ja ich rachuj, prócz Tatarów, na trzy kro sto tysicy: drudzy tu rachuj namiotów samych na trzykro sto tysicy i bior proporcy trzech

pokojowy jego i pokaza namioty jego, tak obszer-

do jednego namiotu, coby to wynosio niesychan

szkody.

odbiegli

Wezyr tak uciek od wszystkiego, e ledwo na jednym koniu i w jednej sukni. Jam zosta jego sukcessorem, bo po wielkiej

czci wszystko

mi si po nim dostay splendory a ;

rankiem, i

tu

za

to

tym

tra-

bo

to

w

bya

aproszach, których

taka

hardo

e

i

49

CZ

386

TRZECIA.— ROK 1681

Ja jednak rachuj namiotów sto tysicy najmniej, bo kilk obozów stali. Dwie nocy i dzie liczb.

rozbieraj ich dzie: ale

,

ju

kto chce

wiem,

e

;

i

z miasta wyszli hi-

za tydzie tego nie rozbior,

i

Ludzi niewinnych tutecznych Austryaków, osobliwie biaychgów i ludzi sia porzucili; ale zabijali

kogo tylko mogli. Sia barzo zabitych ley biamog. ychgów ale i sia rannych które

y

,

Wczora widziaem dziecitko jedne we trzech leciech chopczyka barzo najmilejszego. któremu szkaradnie i gow. Ale to zdrajca przeci trefna, e Wezyr wzi tu by gdzie w którymci 'sarskim paacu strusia ywego dziwnie licznego tedy i tego, aby si nam ywcem nie doCo za za delicye mia przy sta, kaza scic'. swych namiotach, wypisa nie podobna. Mia anie, mia ogródek i fontanny, króliki, koty, i nawet papuga bya, ale e lataa, nie moglimy jej pojma.

gb

(

;

nie

Dzi byem w miecie, któreby ju byo mogo trzyma duej nad pi dni. Oko

widziao nigdy takich rzeczy, co to tam miny porobiy. Z beluardów podmurowanych okrutnie wielkich i wysokich, porobiy ludzkie nie

skay straszliwie, i tak je trzyma nie mogy. Paac

ku

zrujnowali,

Cesarski

w

wicej niwecz od

wszystkie, które dobrze bai*zo

i

na

wojska

e

sprowadzi, tak jako

ju

moje

nasz

lewe skrzydo nie

i

dla tego

skrzydo prawe

rodek

miay

albo korpus,

nic do czynienia,

wszystkie swoje niemieckie

do mnie obróciy,)

Xita,

jako

—

posiki

przybiegay tedy do mnie

to Elektor

Bawarski, Waldek

',

ciskajc mi za szyj, a caujc w gb, Generaowie za w rce i w nogi: có dopiero onierze, oficyerowie i regimenty wszystkie kawaleryi

Kenik u

Có

infanteryi,

i

\

Suchay

dopiero,

z

nimi

wczora

widzie nie

samym kocu lewego

skrzy-

którym do Pana Marszaka Nadwornego przydaem by Usarskich kilka Chorgwi: có Komendant Staremberk 2 tuteczny Wszystko to caowao, obapiao, swym Salwatorem zwao. Byem potem we dwóch kocioach. Sam lud wszystek pospolity caowa mi rce i nogi, suknie, drudzy dla,

!

si tak

woajc:

tylko dotykali,

„ach! niech

waleczn caujemy"!

wszyscy Vivat,

ale to

bali Officyerów

i

nie

wytrwaa

co

widziaem

starszych swoich.

rk

nich,

woa e si

Kupa

jedna

Chcieli

byo zna po

t

byli

zawoaa

Vivat pod strachem, na krzywo patrzano. Dla tego zjadszy tylko obiad u Komendanta, wyjechaem z miasta tu do obozu, a pospólstwo rce wznoszc prowadzio mi do bramy. Widz i P. Komendant krzywo tu patrz na si z Magistratem miejskim; bo kiedy mi witali, to ich nawet mi i nie prezentowa. Xita si zjechali, i Cesarz daje zna o sobie, jest za mil; a i

,

e

a

ten

list

nie

daj mi

z

W^s

nie

koczy

si,

e

e a teraniejszym rankiem;

tedy dopisowa

sercem

i

duej si cieszy

mojm.

mao zgino w tej dwóch al si Boe 3

Naszych nie osobliwie tych

,

potrzebie:

o których

ju

swoj czyniy powinno, przyznay Panu Bogu a nam t wygran potrzeb. Kiedy ju nieprzyjaciel pocz uchodzi i da si przeama, (bo mnie si przyszo z Wezyrem ama, który wszystkie a wszystkie

bo mi si

przyszo, bo byli na

e

zepsowany.

Wojska

Saski;

i

to

woay: „Ach

mi

tak,

e

dzi rano,

unzer

nigdy tak

Xe

brawe nasi.

Lotaryski,

tam opowiedzia Dupont. Z wojsk cudzoziemskich Xe de Croy 4 zabity, brat postrzelony i kilku znacznych zabitych. Padre d' Aviano, który mi si nacaowa nie móg, powieda, e widzia gobic bia nad wojskami si naszymi przelatujc.

My dzi

si ruszymy w Wgry. Elektorowie odstpi mi nie chc. To takie nad nami bogosawiestwo boe za co mu niech bdzie na wieki cze, sawa i chwaa! Kiedy ju postrzeg Wezyr, wytrzyma nie moe, zawoawszy synów do siebie, paka jako dzieci. Potom rzek do Hana: „ty mi ratuj, jeli moesz". Odpowiedzia mu Han: „my znamy za

nieprzyjacielem

;

e

damy mu rady, sami o sobie myli abymy si salwowa mogli". — Gomamy tak srogie, e prawie nie yjemy,

Króla; nie

musimy, raca tu

tylko piciem. Teraz

i

dopiro znaleziono okrutn

CZ moc wozów

jeszcze

czem

niewielu,

z

ju

prochami

oni

moment daj nam zna, dzialek

maych

letkich

tedy wsiadamy

bd e

TRZECIA.

oowiem.

i

W

strzelali.

—

Ja

veille

ten

mog,

Ju

ko

prosto za nieprzyjacielem;

min,

e

przywitamy, gdzie P.

czy

kominy,

i

stare

Wyszyski

Cassel

kae ko-

tu

poprawia budynki.

List ten najlepsza gazeta, z którego

:

e

—

(Na

*)

W

drugiej stronie tego listu, Królowej

rk

by

nie

Z Xiciem Bawarskim,

Xe

%

de Hesse von

którego tylko nie dostawao, przyby

C

do nas.

est

que

le

une armee veritablement

res-

grand Godfred menait

la

a,

Terre Sainte.

Jue kajc

i

i

fait fort joli.

et se

semblante,

na cay wiat zrobi gazet, napisawszy, que c' est la lettre du Roi a la Jieine. Xita Saski i Bawarski dali mi sowo, i na kraj wiata ze mn. Musimy dwie mili wielkim popiechem, dla wielkich smrodów od trupów, koni, byde, wielbdów. Do Króla Francuskiego napisaem kilka sów, e jako au Boi Trbs Chretien, oznajmuj de la bataille gagnie et du salut de la chretienti. Cesarz ju tu tylko o mil pótorej" pynie Dunajem. Ale widz, si nie szczrze chce widzie ze mn, dla swej podobno pompy. yczyby za by sobie jako najprdzej w miecie, pour chanter le Te Deum, i dla tego ja mu z td ustpuj, majc sobie za najwdksze szczcie uj tycli ceremonij, nad które nicemy tu jeszcze nie doznali. Fanfanik brave au dernier point, na pid mi jeszcze nie odstpi. II se porte a mer-

wiksze

takich fatygach, jakie

Fanfanik rozdaje ostatnie.

a

niech

w

(który lezie

ku Wgierskiej stronie i jakom dawno wsposi, da P. Bóg, w Stryju z sob na

387

1683.

wszdzie do nas, i wczora przyjecha do nas do Komendanta, dowiedziawszy si o mnie,) jako brat z bratem. Zdobyczy mu swoje

ostatnie kilkanacie

porzuci nieprzyjaciel.

ROK

koczy musz, caujc

tedy

ze wszystkiego serca

—

duszy

i

sz moj Marysiek. A a ma soeur mes baisemains.

M

ciesz, a P. Bogu dzikuj,

e

—

r

le

i

cis-

najliczniej"-

Marauis

et

Niech si wszyscy

pogastwu

nie

pozwoli pyta si: „a gdzie wasz Bóg?" Dzieci cauj i obapiam. Minionek 6 ma si z czego ,

Chorgiew Wezyra zamaa, saw najwiksz u wszystkiego utrzymaa i r le Comte zdrów dobrze, nie wojska.— odstpi mi i na pid. Do Litwy pisz, t. j. do dwóch Hetmanów 7 aby ju nie tu, ale prosto szli do Wgier. Kozacy zdrajcy niechaj za mn id. Te listy do Hetmanów Litewskich odsya jako najpilniej. Którdy mieli Litwa, oznajmi si drug okazy. cieszy,

bo jego

M

—

,

i

bd

napisane jest: „Nro

9.

13 Sepembre, dans

les tentes

du Grand

w litografowanej podobiznie oryginau, i podaje wzór Waldeck ostatni panujcy ze szczepu Fryderyk WUrugskich czyli Arolskiego tych Pastwa. Urodzony r. 1620 w wyznaniu ewangelickiem, umar bez poa tomstwa mskiego w r. 1692. By Cesarskiego wojska Feldmarszakiem. ) Ernest Rydiger Hrabia Stahrenberg 3 Potockim Starocie Halickim Synu póniej Genera Feldmarszaek. Stanisawie mówi o Zapewne Król tu ) 4 Maurycy Xie Croy Jdrzeja Kasztelana Krakowskiego; i o Modrzejowskim Podskarbim Nadwornym. ) *) Karol Landgraf zgin ranny by brat jego, albo Karol Eugeniusz póniej Feldmarszaek, albo Kazimierz. 6 Minionkiem nazywa Król syna swego Alexandra. Hesko-Kasselski urodzony r. 1654, panowa od r. 1673. ) 7 X. L. J Do Kazimierza Sapiehy Wielkiego, i Jana Ogiskiego Polnego Hetmana W. wydaniu Raczyskiego z r. 1823, zachowywanej przez Jana

ortografii

list

III.

ten

—

Xit

wyraony l

)

jest

Xie

Jerzy

—

—

—

;

—

—

151.

W

obozie pod

wsi Szenau na gocicu Preszowskim nad Dunajem

—

Narzekano kiedy za RzyJedyna i t. d. mian na Annibala, zniósszy wojsko ich, zay wiktoryi nie umia. Mybymy za umieli; ale

e

mil trzy od Wiednia.

(17go Wrzenia.)

czy nie chcemy, czy Bóg nie pozwala, widzc niewdziczno nasz za tak wielkie nam pokazane aski, czy te jest co w tóm, czego my

49.

CZSC

388

rozumie

Mymy

nie chcemy.

tu

w

ROK

TRZECIA.

przedzie, a

1683.

mnie od Pana

e

Szawgocza,

JMX

e

Csarz

wielce

przed nami jeszcze mil kilka P. Starosta

ucki

utrapiony,

cielc trupem

drogi,

wic z nim chc, a on nie z oratorem moim, ale

niewolników Tureckich trzodami po szlaku i gocicu zbierajc. Wojska Cesarza JMci i inne

ze samym rozmówi' si chce aby tedy pisa do JMX. Podkanclerzego, aby si zatrzy-

mil tylko od Widnia. My dzi dalej w imi boe ruszymy oni pewno z swem jeszcze zostan. X e Saski powróci ju

ma a

z

Panem Strzakowskim

',

stoj za nami o

:

i

wojskiem nazad, pokazawszy znacznie swój dysgust i ressentiment; któremu wczora na poegnanie

posaem dwóch

koni bogato ubranych, dwie

chorgwie Tureckie,

bogat zason dla ony. Szabl Generaowi Gulczowi oprawn, temu officyerowi który mi egna

liczne farfurze,

we zoto

winiów, dwie

czterech

i

jego

zdobyczn;

i

przyjeda, konia dobrego. Z niewymown to przyj wdzicznoci, ale jeszcze wikszóm podziwieniem,

e

ich ten upominkuje, którego sa-

mego tu upominkowa byo potrzeba. Z Csarzem JM cia widzielimy si tó wczorem,

t.

j.

le 15 me

od Widnia,

szeniu

,

w

który po mojein kilka

si

ru-

godzin zaraz do

miasta przyjecha. Ja tedy nie spodziewajc si z

nim

ju

widzie, poniewa jeszcze przed po-

trzeba ustawicznie go obiecywano, ode dnia do dnia,

em

od godziny do godziny odkadano, posaz komplimentem i powinszowaniem JM. Xi-

dza Podkanclerzego, dawszy zyrski

pamitk

na

Zbliywszy

mu

znak jeden We-

szczliwej naszej wiktoryi.

si tedy JMX. Podkanclerzy pod

stan w jakimci pustym

Podkanclerzego mó-

mn

:

do dalszego eclaircissement, co to i dla czego si dzieje ? To expedyowawszy, w godin dwie znowu przybiega P. Szawgocz. Dla Boga, omyka si staa! C" est le mai entendu

a

e

Pana Gaeckiego, który powiedzia, X. Podkanclerzy bdzie od Króla perorowa, nie sam Król z Cesarzem mówi bdzie. Widzc tedy drwi, i yda grzebiono pod tym pretextem, powiedziaem, „ja z Monarchami i z Xity, i innemi wedug potrzeby sam mawiam. X. Podkanclerzy odpowiada tylko ode mnie Koinmissarzom, miastom, kapituom i t. d. zaczm nie-

e

e

e

;

potrzebny wasz skrupu. czego

przed

przez

dza

wy

Ale powiedzcie mnie,

potrzebujecie, czego chcecie,

i

czemu

wam

o

praw

koo pota

chodzicie?

Podobno

to

rk:

ale na wszystko znajdzie si sposób, si zwierzy potrzeba". Odpowiedzia Pan Szawgocz, e tak jest, e Cesarz JM° tem si turbuje, prawej rki da nie moe, ile teraz

idzie

tylko

e

przy Elektorach, którzy reprezentuj de V Empire.

Daem mu

tedy sposób,

les

Etats

e si tego

dnia z wojskiem rusz: skoro tedy Cesarz zbli-

a

si bdzie wyjad od wojska ku niemu, i przywitamy si na koniach, i staniemy przeciwko sobie ja od mego wojska, a on od swego ,

;

kajc na przyjazd Cesarski, bo go

od Wiednia; on midzy Elektorami, a ja midzy swoim synem, Senatorami i Hetmanami,

dzi; a tymczasem tak grzeczny

Przyjli tedy ten sposób z wielk ochot,

miasto,

Jaskulski

2 ,

ogrodzie, cze-

by poprzeChory jego

który ten znak niós za nim, postawi

gdzie ten znak tak nieostronie i niedbale w ogrodzie, mu go ukradziono z któr wiadomoci dogoniono mnie ju o dwie mile; tak drugi, którym by dlf» siebie zostawi, musiaem posa,

e

;

a

Ale takich

mam

Przenocowawszy JMX. Podkanclrzy na burku, czyli na bukszpanie, bo go do miasta nikt nie prosi, (ale my i tój podobnej nocy mielimy ze cztry,) nazajutrz rano do miasta wjecha. Tymczasem Gaecki o pónocy jako szalony przybiega do tedy

jeszcze dwa.

i

i

tak

si stao. Przyjecha Cesarz z samym tylko Elektorem Bawarskim, bo ju Saskiego nie byo; kilkadziesit z nim kawalerów dworskich, urzdników,

ministrów: drabanci za nim, trbacze przed nim, et des valets de pied sze albo om. Son i

portrait nie opisuj, bo jest znajomy.

Siedzia

na koniu gniadym snad hiszpaskim. Justeau-corps na nim bogato broderowany; kapelusz francuski z

glastymi

;

zapon

zapona

i

piórami

szafiry z

biaawymi

dyamentami

;

i

ce-

szpada

CZ

TRZECIA.

taka. Przywitalimy si tedy dosy ludzko; uczyniem mu komplement kilk sów po acinie; on tyme odpowiedzia jzykiem, dosy dobrymi sowami. Stanwszy tedy przeciwko sobie prezentowaem mu syna swego, który si mu zbliywszy ukoni. Nie pocign Cósarz nawet do kapelusza; na co ja patrzc, ledwom nie strtwia. To uczyni i wszystkim Senatorom Hetmanom, i swemu alliS X ciu Wojewodzie Bezkiemu 3 Nie godzio si jednak inaczej, aby si wiat nie skandalizowa, nie cieszy, albo nie ,

rk

i

.

mia,

jeno jeszcze kilka

sów mówi

do niego,

— KOK

nietylko pieprzem, ale

za

mn

Eajtarów moich kilku przy dziaach nieprzyjacielskich

widzeniu, zaraz tak wszystko

si

odmienio, jakoby nas nigdy nie znano. Odjechali

od nas

Szafgocz,

i

i

Ablegat, który si zaraz po

eby

potrzebie tak odmieni,

go

aden

przed tóm

e

go znajcy nie pozna; bo nietylko pyszny, stroni od wszystkich, ale jeszcze gada, upiwszy si, des impertinences. Prowiantów adnych nie

e

daj, na które Ojciec

rk JMX

dza

Bonvizego

Pose Hiszpaski, encyi,

i

ju

,

który si zosta

który tak barzo

by

to

przysa pienidze do

S. 4

si

le

i

mu byo da

ich

móg

do

nie

mog

Preszburku

uznawamy ukontentowania, Wczora po poudniu posyaem mon CapiOkar do

X

cia

pytajc si, czyni dalej bdziemy? gdy konie nasze ju dalej nad 6 dni nie wytrwaj, a jeli dszcz, uchowaj Boe, nad trzy. Jako to jest tak pewna, jak soce wici, nigdymy w tak zym nie byli razie. Kieby nas by obóz turecki nie posikowa obrokami, jutaine

co

wdy ju

Lotaryiiskiego

,

uradzili, co

e

bymy

byli

wszyscy

nieszczcie,

e

takiej trawy,

coby

zostali pieszo.

drobiny

g

na

somy niej'

Takie

to jest

nie dostanie, ani

poywi

si moga,

Ziemia tylko sama czarna zostaa od wielkoci

wojsk pogaskich, a bdzie jeszcze tego mil

na Dunaju nie postawi mostu,

stoek,

najprdzej

w

kraj nieprzyjacielski

kil-

e

nam

abymy

jako

kanacie, jeli nie uczyni miosierdzia,

na au-

wni

mogli,

szkuty jednej,

Oni nas za zwócz ode dnia do dnia, a sami wszyscy w Widniu siedz, zaywajc tyche podobno swych gustów

spuci

i

postrzeleni, których barzo sia;

a ja na nich uprosi

abym

e

audy-

Chorzy nasi na gnojach

nie odzywa.

niebota

pragn

u mnie otrzyma,

dyencyi prywatnej miano teraz

w Lincu.

zbieYa,

paszczów, na których cyny moje byy, z sukien i koni obnayli; i tu adnego na wiecie

i

Potm si

w kup

które

a potóm równie si niemi dzieli rzeklimy sobie,

nie

straty nie nagrodzi.

zostawionych,

lubo ja je sam prawie wszystkie pobra, odarli

Wojewoda Ruski poprowadzi do wojska, bo sobie tego yczy; widzia wojsko nasze, które okrutnie byo aosne, i gono narzekao, e im i

sol dobrze osoli! Pazia uderzy okrutnie ;

z

przynajmniej kapeluszem tak wielkiej ich pracy

i

mn o cztry kroki jadcego,

Dragon fuzy w nos i twarz, i srogo okrwawi, Skaryem si zaraz X ciu Lotaryskiemu adnej nie odebraem sprawiedliwoci. Drugiemu take za jadcemu opocz moje wydarli: wozy nam rabuj; konie gwatem bior, które zostawion za górami, teraz za nami przychodz,

po których obróciem si na koniu, pokoniwszy sie wspólnie, i w sw pojechaem drog. Jego za P.

389

1683.

i

tam

gdzie

poywienia dosy.

plezyrów, za które ich P.

X

Bóg

sprawiedliwie

ich

swoim sustentowa kosztem. Bo nietylko im, mnie gospody a przynajmniej w niej sklepu za moje pinidze pokaza nie chcieli, aby byo z wozów tych, od których konie pozdy-

kara

ale

sta u Komendanta Wiedeskiego, gdzie jedli i pili. Obadwaj go dosy na zimno przyjli

chay. Cia zmarych na

tej

wojnie zacniejszych

„wy

w

w

miecie

zoy

onierzów

kocioach

chc pokazujc ,

pole

,

albo

chowa

nie

spalone po przed-

mieciach pene trupów pogaskich cmentarze którym za w miecie grobu pozwol, trzeba

i

z

chcia.

Tedy tego

cia

Lotaryiiskiego za-

niczóm odprawili, sprzeczajc si tylko, bierzecie

czyje nie

prowianty", których oko tu

widziao,

ani

o nich

e ni-

ucho syszao.

Nasucha si tam rónych dyskursów, mów penych niewdzicznoci. Na ostatek, e Polacy cisn si dla poywienia do miasta, aby z godu nie

CZ

390

TRZECIA.

postanowi Komendant ju ich dzi nie puszcza, i kaza na nich ognia dawa, a to za umierali,

e

to,

który

w

strzeli

mu

bramie, co

wydzirano. Jam teraz tam

posa X dza

Jezuit, zabierajc chorych,

aby

i

konia

Hackiego

ich

wykupi

naj

pod nich statek, i aby ich za nami wod spuci pod Preszburk. Ja dla rzeczy moich ledwom si wprosi do 00. Jezuitów; i to osobnego na nie nie chcieli da miejsca, ani pod regestrem odbiera. Tak zostawio ask. si tedy to na Racz-e to tedy W" m. s. wszystko opowiedzie JXdzu Nuncyuszowi jeeli za tak nasz z gospody, a potóm aby

bo

:

akcy, gdzie tak

wiele zacnej trupem pado szlachty,

powinnimy odpada od koni, a potem by pomiewiskiem? Pisa X. Kardyna Bonvisius, e

om

dni przygotowany na 100000 wojska na prowiant; a teraz nas zawiódszy, suchem jeszcze

na zgub nasz patrz okiem, ani si tu nam nikt od niego nie odezwie: bo co o Rzdzców Csarza JMci ciby podobno i to nam odjli, co ,

mamy. Druga rzecz a có po ;

w

tej

wiktoryi, kiedy

id, i nas wprzód zgubi, nieli tam dojdziemy? Jestemy teraz tu wanie, jako zapowietrzeni nikt si do nas nie pokae; a przed potrzeb przecisn si byo w tak wielkich moich niemona namiotach, ziemie nieprzyjacielskie nie

:

e

Wiemy

Ojciec

.

daje,

e

i

srber kocielnych

ROK

1683.

Ichm cie nie dbaj widz teraz ju na nic: znowu si do dawnej wrócono pychy, podobno tego, e jest nad nami Pan Bóg, nie uwaaj. Ja si dzi dalej ruszam lubo w tasarzowi.

i

—

ki

,

jeszcze albo

wikszy gód;

ale przynajmniej

aby si oddali od tego Wiednia, gdzie

dla tego,

do naszych strzela postanowili,

i

posyamy tam

i i ypod miasto, i wnoci tam potrzebujcym zjeda [kaza], aby za do jakiej nie przyszo konfuzyi. Kiedy si tam róni onierze przy bytnoci Okara skaryli Xciu Lotaryskiemu e tego w bramie odarto, albo wóz rozbito, albo konia wydarto, to na to

zdrowym

chorych zbiera,

,

nic, tylko,

„poznawaj sobie". Co moment przy-

biegaj Towarzystwo z paczem jako im ich rabuja mijajce Wiede a za nami idce wozy. ,

W

koniach powodnych wielk ponosz

sztunku szkod.

i

w

ryn-

Stoimy tu nad tymi brzegami

Dunajskiemi, jako kiedy lud Izraelski nad Ba-

bilosk wod, paczc nad komi naszymi, nad e niewdzicznoci tak nigdy nie sychan nieprzyjacielem nad spuszczamy tak pogodn i

,

okazy. Obraz tu jeden cudownym sposobem dosy dosta mi si, o którym historya na osobnej karcie.

—

wida.

nie ski

Owego Pa

5

i

W

fuzy dotd tu Wojewoda Bracaw-

Stadnickiego z

Nadjechali

P.

—

Bezki ju po potrzebie. P. dza Szumlaskiego 6 którego tam X da

Posy-

W

auje; e i prywatni ludzie skadaj wielkie summy; a na có si to zejdzie? By te i dano potem, ju te konie co pozdychay i pozdychaj, pewnie nie zmartwychwstan. Bóg widzi, e

amy

czowiek umira tysic razy na dzie, uwaajc tak szczliwe okazye, pogody tak liczne: bo tu gorca teraz daleko wiksze nieli u nas podczas kanikuy. Cokolwiekemy hazardowali, uczynilimy to wszystko w nadziej obietnicy

dokazuj; winiów wodz, a poczsi sprawuj. Marco oVAviano wity i poczciwy czowiek pacze patrzc na te rzeczy, a czyni co moe w Wtódniu, aby ich te tam Rady zagrza, i do jakiejkolwiek przywiód rezolucyi.— Mniszka jedna w Rzymie wyprorokowaa, 25me d Aot miano bi Turków; jako to ten by dzie, kiedy Xe Lotaryski z Panem Marszakiem Nadwornym napdzili Turków w Dunaj przed przyjciem mojm.

nie

i

,

Ojca .;

a teraz

aonie nam

przychodzi, patrzc na

od

nieprzyjaciela, ale

nam

by

tylko

wzdycha

gince wojsko

nasze, nie

od najwikszych, którzyby

powinni, przyjació naszych. Przyjecha tó P. Gia z Absalonem do mnie od Tekolego, któryby wszystko dla mnie uczyni i na sowo moje. Daj o tern zna Có,

,\,

—

s.

,

X

prezentuj

tam

;

bo on tam

dzie barzo

sokoy

ciwie

dzu

i

Nuncyuszowi.

w

Ukrainie

potrzebny.

i

Nie do

d

m.

bawi go

Wooch b-

Nasi owi Tatarowie, co

nosili,

wiernie

e

J

W

6 m. Z listów tych moich, ka koncypowa ale tego nie pisa na ;

s.

co

gazety

si

tu

KOK

CZESC TRZECIA.

skary; a to trzymajc Kochanowskiego

si starego wierszyka

By

To

rzek

nie

tylko pisa,

e

nieprzyjaciel,

w

wielkie

ordynowa summy;

e

poszo nazad

skie

e

i

;

e

;

Król

w

e

;

przedzie

;

Saxo-

tropy idzie za nieprzyjacie-

e kieby nie to

spustoszenie tak wielkie kra-

ju, dla którego nieprzyjaciel

i

sam

wszystko, nogaby ich nie usza; wicznie

posya do Cósarza, aby

ginie

i

rzuca

e Król usta-

i

e

wiey, spodziewajc si, Wezyr przyjdzie do rekollekcyi, i tu si znowu powróci, a Niemcom adn miar podda si nie chc. Jako ju sia ludzi byli nastrzlali, a onych chyba miby z tamtd wyrzuci byo potrzeba. Kazaem im tedy o sobie powiedzie, i tak zaraz nu imi moje wyszli, i zdrowo zaprowadziem ich do swego obozu. Ale co wiksza, zastaem tam z 50000 worów sucharów Tureckich, które z tamtd do obozu na kady dzie woono. 18 Septembris, P. S. Moje jedyne serce, przepomniaem jeszcze w licie dooy o niebo-

n

e jego a

w

leksza kawalerya

lem

zawiedli

mostu nie masz; wojska Cesar-

bawi si jeszcze pod Widniem

w

aproszów Wiedeskich, zamknli si tam

e

woli.

prowiantach, na które Ojciec S. tak

ue, farmie souffre beaucoup;

ju póno w noc wyszli

jednej

boli,

ci mam po

e Kommissarze Cesarscy

wojska

skie

dziesit Janczarów, którzy z

Nie le czasem zamilcze, co czowieka

391

1683.

co prdzej

w

—

raku Doktorze Pecorinim, który

jest

barzo pocz-

eby ze dwie razem obledz, póko jeszcze czasy pogodne Tekoli przysa Posów do mnie, chcc wszystko uczyni, ale na niczyje tylko moje sowo;

ciwy czowiek, i zda si fort habile. Aby tedy tóm ochotniej wojsku, i ja z mego wasnego skarbu pozwoliem mu kontentacy, jako to ci s. m. dobrze wiadomo. Teraz X. Hacki

tym rzeczy podobne. Naszych z td sia si napior nazad, i zatrzyma to bdzie z trudnoci. Jedni z srogimi

Jezuita, którego

nieprzyjacielsk wchodzie ziemi, fortec ;

i

zdobyczami wymykaj, drudzy dla

godu

koni,

nabralimy u nieprzyjaciela trzecim si przykrzy wojna, czwarci maj róne sprawy i potrzeby. Cauj zatem wszystkie licznoci i mile ciskam najci liczniejszego ciaeczka s. m. jedynego.

(bo co dla siebie,

dosy poywienia),

—

AM

r

— ma soeur mes baisemains. — W

le

Maruis

Niech si

X

na

et

ci

JM* gotuje barzo wstydzi za Pana 5

suy

W

Starszym uczyni X. Nuncyusz nad 1'hópital, nie chce wiedzie o nim, ani

go

to

zaywa,

powiedajc,

e X. Nuncyusz

nie

pooy mu

go na regestrze. Trzeba tedy o to mówi z X. Nuncyuszem, bo tu nie tylko rannych, ale chorych srodze wiele. Wszystka si prawie starszyzna rozchorowaa na dyssentery i gorczki nie z fruktów pewnie, bo tu ich nie :

masz, ale i

z

z srogiego niewczasu,

srogich gorc,

pi

dzie

albo

e

i

sze

niejedzenia,

z

tylko piciem prawie lu-

dni yli,

mao

sypiajc,

i

to

Powiedzie jej e tu wszystk okolic wypalono, i faworyt, i Laxemburg; jeno si jeden zosta paac, gdzie tam przed pótorast lat byy lwy; dla tego,

chyba na ziemi a pod niebem. Sia si ich tó barzo wraca, którym zabroni nie podobna, bo

stay namioty Sulimanowe.

sty Sandomirskiego 7 który

Zierowskiego

i

jego Ablegatów.

e

Z

W

ci

s.

m. tego

Ruszywszy si od Widnia, szedem stray; z kd obaczywszy na dole wielki zamek niezepsowany, pytaem, co za zamek powiedziano mi e to ten gdzie lwy chowaj. Jechaem tam tedy, alici usyszaem tam strzelaj. (To trzeba opizbliajc si, sa w gazecie.) Posaem si dowiedzie, coby to byo takowego, alici mi daj zna, e kilkuoznajmi.

sam przy

przedniej

,

,

e

nocy

umar

P. Wilczkowski ,

okazy i przepomniaem

tej

cale a cale tego niewczasu

,

kopotu

mia

wa

z

i

znie

mog. Tej Porucznik Pa Staronie

mi nabawi wielkiego

zgryzoty, dla konkurencyi o

dóbr królewskich drobiazgi.

te,

które

Nie choro-

jeno cztóry dni na dyssentery.

Mymy ka.

tu

dzi jeno

Znalelimy

tu, za

trzy mile

od Preszbur-

osobliw prawie

ask

bo

po trosze siana dla koni, na wyspach Dunajowych, i po polach cokolwiek niedokoszonych hreczek.

Trupów po drogach peno;

przy jednej tu przeprawie,

pooono

ich

osobliwie

do 2000,

CZ

392 tak nasi, jako

em

tedy

dotd

z tych

z

Nie mo-

zameczków.

zaraliwych

—

wyni

smro-

inne niemieckie jesz-

dów.

si

cze

chopi

i

TRZECIA.

Wojska Cesarskie i nie ruszyy za nami

z

e

,

1683.

Pan

wielu.

czego

w

tych,

do

W

ci

,

kolo Dworskich,

moja duszo, przyda', (jno nie których bdzie excerpt z listu mego

gazetach,

w

mojej duszy,)

by Du

e

Tekolim na

cyi przy

Forval jest na rezyden-

e

mia

miejscu, gdzie

tern

Midzy

Vernay.

to niemniejsza,

i

,

Chory

w Widniu

W

Koronny 9 Pan Woj da PoKoronny 10 krc si tam

Podstoli

morski, P.

pod Widnia. Ja-

ko dalej mamy ecntinuer la guerre cale nie wiemy, bo tam sami radz bez nas. Wczora miaem komplimenty przez libty od Posa Hiszpanskiego i od Xcia Anhalta, który jeszcze koczy swoje negocyacye z Cesarzem, imieniem Xicia Brandeburskiego. Do Pana Koniuszego wska8 Koniuz nim mówi d'Arak za Rezydent, szy Cósarski, eby si przymówic Królowi o piknych par koni dla Csarza a Csarz si tó

t

ROK

rzeczami cudownymi

jestemy

tu jako

bdni

ja-

e

e

Spodziewalimy si, to tak naleao, si mi spytaj, albo spyta ka, iako dalej prowadzi t wojn? Alici, ani pytano, ani cy.

Gdyby

przysano.

powiedzieli,

e nas nie potrze-

Dosy dobry z swej chcieli mam na strony, tobym ja gdzie poszed urwa co na czm jedzi, przecie si stara ka w wojsku, sw stron. Adio, adio, cor mio. O nieprzyjakiedy mi P. Bóg na to powoa, aby mnie cielu nie mamy innej wiadomoci, tylko e uoddaruje

par

buja, a sami robi co przynajmniej

swoich koni.

kompliment; a lubo

ju sam

wszyscy byli obligowani, a ja nikomu, tylko samemu P. Bogu. Naszych sia zostao w Widniu ; P. ')

Woj da Woyski chory troch by

Strzakowski st,

Stuliskim

niowieckiemu.

i

—

t

prawie nie

,

Starost Lityskim. (Za.

i

innych I.

846.)

—

t drog

ciek prosto sarz,

dniem

i

ku Belgradu gdzie ich Cnoc, rzucajc wszystko po prze-

prawach. 2 )

Moe

Wojciech Jaskulski, który

snad powinowaty Gniskiego Podkanclerzego. (Vol. 4 ) Franciszek Bonvisi Kardyna Nuncyusz Papieski

legg.

w

VI. 109.)

Wiedniu.

—

— 5 )

3 )

w

r.

by

1703

Staro-

Konstantemu Xciu

Mikoaj Sapieha.

—

W-

6 )

Za-

pewne Józefa Szumlaskiego, Rusko-Unitskiego Episkopa Lwowskiego, Halickiego Kamianieckiego, Metropolii Kijow7 skiej administratora. Vol. legg, IV. 859. ) By Starost winogrodzkim i Wiskim ów Wadysaw Wilczkowski. (Ob. ,

—

— —

—

8 Kochowsk. Cim. UJ. 289. 293. Zauski, 1. c. I. 850.) Ferdynand Bonawentura Hrabia Harrach. ) I0 stolim Koronnym by podobno natedy Stefan Grudziski. ) Rafa Leszczyski, z Krajczego, którym w r. 1678 (Vol. legg. V. 552.), na Chorego Kor. postpi w r. 1683. (Lengn. 1. c. VQI. 224.)

9 )

Pod-

ju by

152. Mila od Preszburku, 19. Septembris.

Jedyna

i

d.

Ju

od

wyrwa mi

zdrajca wiatr

wyla

t.

z

poowy

rk

i

napisany

wszystek

list,

na

by jak najprdzej wni w kraj nieprzyjacielski, dla poywienia koni. A e nieprzyjaciel wci poszed, nigdzie si nie zatrzymujc, ale rzuca-

Zaczynam tedy drugi raz, oznajmujc, e Gbski pokojowy Pana Starosty San- jc wszystko, a nawet i ludzie swe których odomirskiego nie móg si z listem moim onegdaj- statek w tak godnym wyzdycha kraju chcieliszym i postskryptem przez Dunaj przewi, za bymy t kampani zakoczy, wziwszy dwie inkaust.

,

,

czóm przez szy

ciskam

t i

znowu okazy,

ze wszystkiej du-

cauj jedyn pociech

P. Bóg, jutro

u Dunaju staniemy,

moje. My,

prosto do Budy, jako a la capitale de

tam przez

grie,

most, który stawiamy, przeprawimy si, a to a-

quil

da.

i

Ja yHona miejsce na wszystek wiat sawne. Prawda,

albo trzy fortóce temu nieprzyjacielowi.

cz

nous faudra encore

repasser

le

Danube

,

CZ ale

w

adna si

tern

TRZECIA.

trudno, bo wszdzie Dunajem py-

nie znajduje

most przy nas zaraz bdzie; ale za ta wielka commodit, i Gran, autrement Strigonie, bdziem mogli oraz

n

e

obldz

przy asce boej

i

,

,

obojgu temu zadosy

uczyni. Drugim si zda, a najbardziej bliskoci Wiednia, stpili

za w

i

i

z interesu

e ju tam byli na wiosn pod-

kilka dni z tanitd odeszli, aby

wprzód obldz Nowe Zamki ou Najhajsel. Pójdziemy potom mimo te Zamki i jeeli Pasza Bu,

deski

w

skiem

i

,

nie ze wszystkióm nie

jeeli si

moemy

tur,

W

Ale

d

i

m.

trafi

wszed swem woj-

jaka rzeczy dobra conjonc-

mniej mile podobno te nasze

bom

bdziesz wojenne czytaa dyskursy;

serwowa wic czsto z

kd

Naszych i

sia zostao

zdrowych

tamte

,

e

i

chorych.

kaza si

w

ich

,

podczas kiedy

z

Pan Waldek

odwie

to ob-

attency suchaa. Wiedniu i po zadzie,

przyszy, nie barzo

mil

o

za

chory,

a na

Wiede

stro-

W

n,

dla lepszego powietrza. Pan Woyski dzi si mia dopiero wod ruszy z miasta. Cósarz JM* ju dzi wyjecha nazad do Lincu. Posaem mu dzi par piknych i gównych koni, bo si o to swoim przymówi kaza, z siedzda

5

niami barzo bogatemi, suto rubiny z szmarag-

dami, a rzdzik dyamentowy. On te Fanfanikowi naszemu przysa dzi, przy samom rusza-

par son gentilhomme de chambre szpad dyamentami sadzon dosy nie szpetn, któremu oduzdnego kazaem da kilka par gównych soboli, co z niepojtem odebra ukontenniu wojska

,

,

Dzi take posaem konia Xciu Anhaltowi' dawnemu memu przyjacielowi, któregom tylko na moment w Widniu widzia, kotowaniem.

take ze wszystkiem siedzeniem; a e to dopiro pocztki, chyba, da P. Bóg, bauzetami (sic) albo wielbdami do s. m. powróc. nia

W

')

ROK

393

1683.

Le Pere Louis

bd

si mieli, da P. Bóg, z czego cieszy', bo mi si w jednym sepecie dostaa caa apteka wezyrska, olejki, kompozycye róne, gummata, balsamy, mumie, i innych rzeczy wiele cudownie drogich rzadkich, którym si P. Pecorini wydziwi nie moe. II fant avoner ca a la gloire du Grand Vizir, gue ceson frh-e

et

i

tait

un galant homme,

guil nous a

et

donn

hien

de belles choses; mais tout ce qui touchait seule-

ment son

mignon-

corps, ce sont des choses les plus

plus delicates du monde.

Znalaza si tó pewna ryba, tym rzeczy sia podobnych, która si zowie Stinca marina. Pytaj si moje serce, le Pere Louis: ma to by rzecz dones

tt les

i

W

tam próbowa szczcia. d.

—

odka,

bra dla zagrzania spodniego

ou

plurimum na jego przyjani si fundujc, pozwala i na t assekuracy przez WMPana proponowan, ale z dokadem, aby w niej wyraono byo: Ze poniewa Król

JW

nigdy nie widzian ku osobie Królewicza passy, koron swoje sakryfikowac chcia, a nad po koronacyej spodziewanie Królewicz duej i

a

(Bez miejsca

i

daty.)'

e WMPan ju wytumaczy,

Wiem,

repetere nie zawadzi,

t

tione o

kart

usiowali,

nader

nie

w

bd

gdyby

mio

Król nulla

chcieli,

et

oties

mdl

ra-

samych Kró-

nie dba, tylko dla

zby ju móg

lewiczów: raz

mu szkodzie

e

co

by' sanatus,

e

jako to raz uczyni

nie extraordynaryjna

i

delikatna

Króla Szwedzkiego praepediisset

',

excusa Król Królewicza Jakóba: w rkach Króla JM ci nie bdzie, tedy o interesach Królewiczowych Jest tego ani mówi sobie da Król Szwedzki. dobry dowód i w sprawie pieninej Augustoww której daleko wawiej Król Szwedzki skiej i

lubo

a druga,

tern

e

póki ta karta

,

wizieniu zosta; tedy in recompensa tej tak wielkiej jego mioci, obowizuje si Królewicz

byby si odezwa, gdyby by listem przez Chlebowskiego Komissy przysanym nie zirrytowa

JM

si; ten

w

ic

\

Jego

tej

karty in praejudicium panowania Króla

Moci nigdy

Nexu$

przyjani

nie i

zaywa, i owszem yczliwoci

etc. etc.

adijdentur.

—

i

res

ile

Król, który pokaza,

e

midierum Króla naszego kocha

i

super amoszacuje.

CZ

544

Na

memoryau Królewiczowego si WMPanu, ju bowiem nasz przy-

nie odpisuje

sany

poczt

punkta

te

traktat

znosz, kiedy w- haryndze odmie-

,

Ten

Poniskiego przeto )

,

w

jest

bezporednim zwizku

daty niniejszego

Odnosi si

Zausk.

to

listu

snad do i

i

i

nic partykularne interesa nie

ny

Polski, T. XIII.

104

obiecywa,

i

zawadz, których

to bez

Króla Szwedz-

któr on

rk

Jana Jabonowskiego, podobno do który

,

w swym

licie

z

)

Na

tóm si

list

koro-

tej

wojuje.

tu zaraz

sam miesic Wrzesie roku

2

i

zapomnieniem wiecznóm

6 Maja

reskrypcie z 18/28 Lutego 1707

— 110. —

moe,

nie

za uspokoi si trau Królewiczów nie moe, tylko oddaniem

Królewicza Jakóba

na ten

w swym

o

,

wasn

czóm pisze Zauski

Karol XII.

albo asseku-

sublato, cunctae auferentur dissensiomes,

karty, to jest

z listem

przyblieniu

tego, o

Epistt. III. 792.)

Obrazie Polaków

w

za quo

na dobre

A po-

ze strony Stanisawa Leszczyskiego, pisany

list

kart

kiego nie dokae; a ten

tóm niech Królewicz WMPana informuje de omnibus mis desideriis, z którymi WMPan letk *)

z

i

a

choby Król

kart albo tak assekuracy via pój wymódz, jako si wzmiankowaa, i to bez adnego przymuszenia; chcc Król, aby to z serca pochodzio, jako Król swoje serce otwira.

przybiegniej, oraz

si serdecznego i przyjaznego budowa

'

albo

1707.

racy, securus wszelkiego podobnego otrzymania, dokoczysz, co jusum by moe, kiedy si i tu zniesie owen lapis offensionis, przed którym nic

niaj reciprocationem yczliwoci obowizków, i cbc od jednego Króla, aeby tylko osobnym skryptem, o którym wzmianki nie bdzie w traktacie, obowizaó. yczy tedy Król JM« e breviori ,

KOK

CZWARTA.

nastpuje

,

Wadysawa z którego

i

1707

domyli si mona.

1707

r.

r.

z

Wrocawia, (pbacz w Baczyskiego

który obacz

koczy, bez zwykego zakoczenia

i

podpisu.

84. Jakób Królewicz do Wl. Poniskiego.

—

(Z autografu.)

W

Janie Wielmony

Koronny!—

List

c{

ostatni

raczysz tak

wawie

Panie Referendarzu

sowa

e

mierze punktualnym, i

wiem;

nie

bez dania na to karty

O adnm

bdc

zwykem

ci wiadomej

tój

in

mentem

w

Nyssie

prawdzie nie przeczy wró-

a

karty, ale

stanie skuteczna obietnic

Ta za,

w

zawsze dotrzy-

Racze WMPan naprzód sobie revocare t któr ode mnie odebrae

w

tak

nie-

co raz verbo deklaruj,

ma.

deklai-acy, gdziem

racy ej,

z tej

arguere de peccato,

do którego si nie poczuwam.

dotrzymaniu

Oawy)

WMP. cum summa

czytaem admiratione; a najbardziej

e mi

(Z

e prdzej by

tedy, kiedy

Króla

nie

JM

ui

si nam

satysfakcya.

moe, nim

Respublica

unanimiter congregata na to suum praebebit eonsensum,

by

podaem róne

Król

JM

tó

sposoby, przez któreby

ubezpieczony de

la

droiture

de

13tia Septembris 1707.

de mes intentions.

w

bopólnego

tój

Spodziewajc si bez

mutatum.

WMP.

w

Propozycye moje nie akalbo kas-

sacy oneje podpisa, ni od Króla JM pretendowa, temporum

ci

czego

ad supremum Judicem

inaczej res

Na

devolvetur.

przv-

naszej ne-

ant omnia wróci kart,

ceptowane:

z-

materyi uspokojenia, hac spe

powróciem: dokd skoro jechae, zastaem totum systema

Jretus,

gocyacyej

to

takie perswazye,

uwaajc

omnes

circumstantias odpowiedziaem WM gdyby ad talem extremitaiem przyj ,

Panu,

e

miao,

eby

tylko optio daretur albo

zwrócenia

karty, albo podpisania kassacyej pomienionej karty,

ebym

sto

razy

wola kart wróci, ni

kas-

byem

con-

sacy oneje podpisa. trarius,

aby

to

Interea nie

negotium devolvatur do K.

Szwedzkiego, a najbardziej dla tego,

JM

'

C

:

ebv si

CZ

CZWARTA.'

moga otrzyma

—

ROK

545

1707.

e

od niego taka assekuracya nagrody ruiny dóbr naszych, kiedy stanie pokój

opini,

midzy Carem

religiosus obsemator; co

wierza,

i

nego mi sowa exactor, jakom

Królem Szwedzkim, jako tó ci i gwarancya Króla JM» strony summy od Króla Augusta mi winnej. Wczóm wszystkiin potrzebowaem od WMP. informacyej, obiecujc omnem facilitatem praemissis his conditionibus et altu których satysfakcya miaa bydi in diplomat Króla JM ci Stanisawa wyraona. Kiedy i

A

okazyej. rezolucyej,

rze z serca

teraz

WMPan pytae mi

,

jak

prdko

moe

by

sawszy po ni, mogaby a nie prdzej od dwóch

WMMPP.

uam

po-

za niedziel kilka,

niedziel:

ebycie o dosy

ale

tylko mylili z swojej strony

uczynieniu tego, co

bydi

e

u mnie wiadoma karta, odpowiedziaem,

tu

i

constans

w

To

i

Do

umówio.

Szwedz-

ci

tego, co

czego racz

si

WMPan

w

Nys-

disponere

temu nie by contr arius, z czego wszelkie bdzie móg mie Król JM« emolumenta. Jeeli WMPan zechcesz do mnie pisa, racz tylko list swój do Postmistrza Olawskiego ordynowa. Przez tego odemnie i respons Króla

JM

ci

,

i

eby

—

o-

statnim wyjedzie WMPana z Oawy, JMPanu Podkanclrzemu Litewskiemu wypisaem. Uprszam oraz WMPana, aby lepsz mia o mnie

odbierzesz.

'

')

JM

contribuere Króla J. M.

ju si trzyma

sobu, tylko

jest

po

ochot do wszelkiego

z

sie

ale certis conditionibus które

Nyssie obszerniej si wyraziy.

oraz assekuracya Króla

Jeeliby Król JM? nie móg otrzyma unefavorable dclaration od Króla JM. Szwedzkiego, en ce cas nie widz inszego spo-

sowie mojóm. Nie zbraniam si wró-

ci wiadom kart,

w

em

satisfac-

ukontentowania.

,

WMPanu,

bd ex integro

ja

wyrazio, zechc wzajemnie omnimodam pokaza facilitatem in desiderijs K. J. M.

,

mój, deklarujc

i

;

e

otrzymam par Ven tremise Kró-

w wy

si

prawdzie intency zostawi nale-

ad tractandum informacy w tej bdc nae to si (sic) miao negotium feliciter byd zakoczone. Jednak zwaywszy rzeczy penitius, a najbardziej modum uczynionych mi o t kart odmieniem pierwsz intency. i expostulacyj ty lko brata mego prosiem, aby chcia cuncta wzi do mnie ad referendum. Tóm tedy teraz list

ci

,

teraz

Saxoniej,

z

JM. Szwedzkie-

e da mi sowo e nim si sam

kiego strony nagrody ruiny dóbr naszych, jako

dziei,

kocz

ci

Co gdy

JM

la

ci

yt

ile

tus.

i

mu miaem w

JM otrzyma u Króla kiedy mu repraesentabit,

ruszy z Saxoniej

moga byd sprowadzona przysana bramemu Królewicowi JM Alexandrowi, które-

bdzie

t

na wyjedzie moim

e

szcz-

uniony suga.

Racz WMPan uprasza Króla Stanisawa, chcia spuci na mój affekt, tedy aby si uzna szczer moj do osoby swojej inklinacy. Niech mi dopomoe do wydwignienia summy, któr mi Król August winien. acno to bdzie go,

de justitia debetur, tedy

WMPana

statecznie i

Jakub Ludwik Królewic.

Królowi

za daniem znad WMPanu, cuncta dobrze componi mog, tedy acwiej potóm wiadoma karta

sowa swego kadej uznasz czekajc od WMPana jest

WMPan w

dalszej

pisz si: yczliwy

,

tedy

nie jestem tak rigidus da-

Podkanclrzym Litewskim w r. 1703 i 1710 by Stanisaw Antoni Szczuka, wtedy 1707 sta przy Stanisawie. (Ob. Zausk. 1. c. Ul. 794.)

z partyi

Augusta

II.

Ale

w

r.

85. Stanisaw

I.

Król

(Tre.)—

Wadysawowi Poniskiemu.

(wite,

d.

24. Listopada 1707.)

Daje przywilej na Starostwo Ojcowskie „postguam ad dispositionem, Regiam Capifanea„tus Ojcoviensis

„tus fuerit".

—

W

post fata

Genaae Mciska

dowód czego

„praesentes

Yielunensis et Ojcoviensis Capitaneae devolu-

manu

nostra subscriptas sigillo Confoederatione

69

CZSC CZWAKTA.

546

—

1707.

Datum

„Generali authorisato cornmuniri jussimus.

„vembris

ROK

A.D. 1707 Regni nostri anno IV

"

10

in Castris

ad wite,

Rex

(Podpisano) „Stanislaus

„muel Casimirus Szwykowski Yenator Curiae M. D. L. Sacrae Reg.

24 niemis No-

d.

Maj

1' 3

u .

(L. S.)

"jSa-

Secretarius. rnp u

.

86. Piper Minister Szwedzki podobno do "Wad. Poniskiego.

Perillustris

(Z autografu).

—

Smorgoniae,

ac Magnifice Domine!

—

Haud

Dom onis Vrae

parurn doleo, quod infirma sit

cum

ve-

loco,

Vrae

,

sicut et

yrae

Magnfcae

quidem

non eorum exemptionem nunc

transmittere possum. Interea,

quum

qui in

istis oris

eajamnum

data

morantur, man-

Vra

Dom.

adprecor: semper permansurus Maguificae

in Majori Polonia sita attinet,

expressam

,

rogo,

non solum tuto ibidem commorari Dopossit, verum affecrum Regiae existimationis quoque oper ipso sit perceptura: cui de cetero felix iter omniaque prospera ex córcie minatio

Dom onis

Quantum ad bona

nullatenus dubitet,

data, ut

me Domoni

de valetudinis Suae restabilimento,

brevi gratulari posse.

Martii 1708.

esse officialibus

suo Serenissimo futuram emolu-

sentiam Regi

/33

Regiam Suam Maj tem Poloniae merita, a Rege meo Clementissimo non exiguo habeantur

ro nec dubitem, ejusdem in Majori Polonia prae-

mento, est etiam hoc de quo spero,

,3

in

valetudo

aliuatenus causa sui hinc discessus:

d.

V

egregia sua

rae

humillimus Servus.

—

Smorgoniae die

Martii 1708.

C.

13

/2J

Piper.

87. Królewicz Jakób do Jana Wilhelma Elektora Falcgrafa Reskiego.

(Tre)— Królewicz Jakób

remu nastpujc l mo

wysya

Oawy

(Z

d.

22 Sierpnia 1708.)

Strzeleckiego

'

do Dysseldorm do Elektora Falcgrafa, któ-

daje instrukcy.

Podzikowa

— wspiera rad bek na majtku. — zienia Lipskiego.

Elektorowi za przyczynienie si do uwolnienia Królewiczów

2 do

z

wi-

Królewicz poddaje si Elektorowi pod jego protekcy, aby go

wojn

opiek, gdy przez

nieszczcia osobiste poniós znaczny uszczerOby Elektor wstawi si za Królewiczem w Wiedniu gdy 3 Cesarz Józef chce mu odebra Amt Oawski a on go puci nie moe, jako najpewniejsz rezydency swoj. 4 to Zby Elektor stara si wyjedna Królewiczowi Xistwo Piombino we Woszech, obiecane mu juz od Cesarza Leopolda I. 5 to Summ 400000 Talarów, któr Król August winien Królewicz ju ofiarowa Cesarzowi za Xistwo Piomi

i

tio

,

;

—

—

,

dajc,

aby Królewicz odda 300000 Reskich doliczy; bo gdy drudzy milion daj, to on 800000 tym sposobem. Tyle Królewicz da nie jest w stanie;

bino:

czego

Cesarz nie chce,

raczej

Oaw

da moe lecz

i

jeszcze

przynajmniej

gdy dba wicej o

CZ honor

ni

CZWARTA.

o dochody, przeto, jakkolwiek

—

BOK

547

1708.

Xistwo

tylko 20,000 Talarów przynosi

Krógotówby by, jeliby Csarz inwestytur Xistwa i na X cia Alexandra rozcign, gdy Królewicz Jakób potomstwa po mieczu nie ma. Chocia wic posiadanie Xistwa Piombino z powodu wojny niepewne, Królewicz gotówby by przytóm odstpi od 40000 Zotych pensyi, i da 400000 Zotych, (poow zaraz w dobrach polskich, a drug poow po zapoyczeniu si) w reszcie zapaty. Upewnia przytóm Królewicz, Lipskiej swej niewoli wcale nie by winien; usilnie stara si o zgod z Augustem U. i termin oneje oznaczy: go jednak Król August udzi, i nie tylko nie wypaca mu 400000 Talarów obiecanych na lewicz

dóbr

z polskich

i

innych

róde

—

e

,

dooy

wicej

e

e

elekcyi przez

Biskupa Passawskiego za róne pretensye i wydatki, ale nadto zabiera niszczy dobra w Polsce. Mimo tego upewnia Królewicz, polskiej korony z rk Karola XII. przyj nie chcia, cho Król grozi nieask i zemst: Stanisaw Le-

mu

e

i

e

szczyski

ofiarowa

si,

zoy

mu wol to

Cesarzowi doniós,

go nie przyj, lecz wszystko Król Szwedzki i Pruski, lubo mtt swe

bero;

a przecie

i na jego zostawi. dyplomata przysali, aby bezpiecznie gdzie indziej mieszka wedug swej woli, przecie tego na nim nie wymogli; wola bowiem dla Cesarskiej opieki do Oawy powróci, i tam mieszka. Lecz niestety, i tu doznaje przykrej niechci. Wrocawianie jego ludzi

suebnych do

wpuszcza

chc; a Kospoth i inni stronnicy Augusta He° nie oddaj mu czci powinnej. Prosi przeto, aby si Elektor i o to upomnia. 6 to Gdyby ze strony Dworu Cesarskiego przed Elektorem na to narzekano, i Królewicz w Gracu mieszka nie chce, tedy prosi, aby go Elektor usprawiedliwi tern: i w Styryi lud gorszy ni w Szlsku; i przeciw prawom swym w Polsce, musiaby w Gracu, z powodu urzdu homagium Cesarzowi zoy, a w swóm dostojestwie tak by by ograniczonym, iby w Radzie prowincyonalnej nawet gosu stanowczo rozstrzygajcego nie mia. 7*° Uskara si Królewicz, i saw jego szarpi; i e przez nieprzychylno Dworu Wiedeskiego, nie wprzód a po traktacie Altransztadskim wolno odzyska, cho ju dawno wprzód wszystkie propozycye Ministra Strattmana w wizieniu mu przekadane, przyj. 8 T0 Oznajmia, i Car Piotr pisa do niego, aby koron przeciw Leszczyskiemu przyj: lecz Dwór Wiódeski nie yczy, aby si w to wdawa, radzc mu tylko, aby list odstpienia korony, przez Leszczyskiego mu dany, starannie zachowa, dla trzymania na wodzy tego Króla, który wicej Francyi ni Austryi sprzyja. miasta

nie

—

,

*)

Oryginalne pismo Królewicza, byo w o których Niesiecki wspomina, I byli

jzyku niemieckim uoone.

w

—

')

Strzelecki,

moe

Alexander, albo Ignacy

owych czasach Jezuitami.

88. Jan Stanis. Jabonowski Wojewoda Ruski do Króla Stanisawa. (Z autografu.)—

Z Gdaska, 19

Czyni prób wtórego listu na poczt Warszawsk na rce Riancoura rozumiem e WM. :

Pan zrozumiesz od kogo, contrainte,

i

i

ukadajc sowa

,

co

myl,

pisz.

lubo en

Aprilis 1709.

Moje roboty cikie,

i

z

zamorskiemi kup-

Zamorscy tylko swego profitu szukaj bezbonie, ne se laissant nullemen conduire, et corchant lichwami krwawemi les cami

'

i

z Polskiemi.

69.

CZ

548

CZWARTA.

—

nie

psuje,

Bogu

P.

i

mojej siostrze

i

WMPana. Najcisza mój Dobrodzieju,

ledwo desperowaó

mam

Jednak jeszcze

nie przychodzi.

w

ju mi

i

2 ,

bymy

nadziej

i

na

si

z

et

da

Saxoniej

4

Na

confiscationem Leymburskiego kupca.

wynajdujemy sbosoby, daj

Boe eby

siestrze

to

wywóz

i

jak zaczynili,

Wymówi

kosztuje.

w

stary kupiec, co

i

chc

miejsca, jeli

ochronienia tego

Rybiarzem nie tego chce

i

dojdzie.

Cho

list

i

li-

Pour

sureroit de tous

mes chagrins, ni na

WMPana, ni na siebie pienidzy dosta nie g. Tak to bywa, kiedy kogo wyprawi po nardysku jako mnie, largum benedicite na drog w kobiakom. To wszystko nic

—

dla

ino-

ber-

posuit ,

bye

WMPan mi

kupcem lepy kupiec

te

rezolwowali N.[ow]

kocha, mój Dobrodzieju, a stara si o czstsze okazye dawania znad o sobie i

mojej zenie.

zacignienie

WMPana

seroitor ex corde.

1.

1.

Zamorscy kupcy

jeszcze

pod figurami pisany

i

ju

czynie ojczyzn.

Nasz

Prusiech

e

,

targ z

Nawet

yczy eby zacz

nowego towaru, póki *)

w

pokazywa,

,

z

handlowa, chce tu nowego towaru dla WMPana

ojca

;

maj adnej nadziejo, ony 6 ale w nim nadziejo nie pokadaj; ale e maj trzeci party która moe szczliw

Turkami za mego zosta dla zacignieuia

Podolu

e

e o A.[ugucie] nie e myl o Bracie mojej

tego nie

koniecznie.

za umieram, ja prónuj bo

ja

E.[lekcy] proklamowa,

skuteczne

e

furman

p-

nic ani

mamy, czem-

—

im ad persuadendum. Najcisza na mnie wyprowadzi i przeprowadzi Elblski i Malborski towar ku Poznaniezmiernie na tym ostatku niowi. Naprzód,

mona,

si mogli regulowa,

e

nie

e

in praejudicium

,

Was ,

,

co WMPan w

od

ebycie mnie nie taxowali przysigam, ni pi, ni jem, mais je n avance rien pour cela; tak ma destinee chce, u Polskich kupców dyffidencya, u Zamorskich akomstwo, albo mi rzeczy psuje, albo przecigaj w czasie. Mon cousin germain, co z Moskiew5 skini towarem do Oomuca pojecha, do brata imienia swojego pisa wieusieko, a on moj6j

znie-

tym kupcem Rybiarzem 3 i obiecuj, byle sami wprzód uwierzyli, e gdy im kredyt zapacimy, to i Rybiarza do tego kredytu pocign. Najcisza, czegomy si nie spodziewali, chcieliby rewersau albo danego obligu, owemu, sienie

wiego

wnego, ani

któr, bardzo ko-

chaj. Czekaj dotychczas na przyjazd

1709.

nie wynid. Ja za praevideo, e Zamorskim bdzie ciko bez niego i do Poznania do

adnego kredytu najoczydajc. Czy blankiety wistszym dowodom WMPana w Leymburku pokazane, czy co jno pro securitate wymyli si mogo, dyffidencya proprietaires; a polscy

to wszystko

ROK

i

tylko znakiem

I. I.

podpisany, przecie bez wszelkiej wtpliwoci, pisany

by

przez

Jana Stanisawa Jabonowskiego "Wojewod Ruskiego, któremu Król Sanisaw Piecz Koronn by powierzy. Powiadcza to wasnorczne, znane mi z innych listów pismo jego, prócz charakterystycznego stylu. Wiadomo tez z Zausk.ego dów nazywa.

(Epist.

—

2 )

UL

i wanie

886.)

skim, stronnikiem Augusta.

—

4 )

Zdaje si tu

odstpi bera Królewiczowi Jakóbowi wiem,

nym

z

kdby

ten

móg by

Alexander Jabonowski

tecznym bratem

wówczas

by

Annie Leszczyskiej matce Króla.

ony

,

przez

Sobieskiemu.

mowa,

—

"W

3 )

o

w Gdasku. —

Zapewne

z

Chorego

owem pimie

Oomucu by Koronnego.

—

')

Zamorskiemi kupcami Szwe-

Generaem Jakóbem Zygmuntem Rybi-

z

Króla Stanisawa, którem zapewni

wtedy

Xe

Jabonowskiego zwanym „Cousin germain u

syn Alexandra

Jabonowskiego,

by

"Wojewoda

—

6

domu Margrabianki Betunownej.

)

.

Prymas Szembek

Natomiast

móg

Jakóbie Królewiczu

,

lecz

,

tak

by

który

by

by nie-

zwacio-

CZC8 CZWARTA.

—

ROK

549

1709.

89. Stanisaw

daje instrukcy

I.

(Z oryginau.)

Instructio

Riederhielm

exercitui

illius

perve-

Suetico in Polonia

Virum, quem arduo huie muneri ob-

praefecisse

eundo insignia ejus merita

quam dignissimum

Mgfcum

instructum,

duxisse,

ut ipsi

Referendarium

scilicet

cum quo tanquam experientiae multae et consummatae prudentiae viro, maguoque usu mihi probato et rebus meis summopere addicto,

Regni,

ut Perillustris D.

Rogabit

3.

D num

tenorem mandati

cum

niense, i

Hic diutius

ibi

sui

nulla

secre-

Generaem,

ut ipsi

praesidium

circa

dicat

mihi videatur necessitas, ut

mandato, optarem, uttota

penitus milite

iae

M

',

5 Maii 1709.

d.

ti8

amplius

relicto,

legio,

exinde

mandatum, maneant homines, tunc Generali summopere commendo, ut

Dom. Baronem de

Sueciae.

probe persuasus,

quam

habere,

me

nihil

magis curae cordiue

commodum

salutem et

semper obtemperanti.

Exponet postmodum

4.

citius

urgentem necessitatem congregandi quoin universum copias; quum exercitus

hostes

posset

sortiri

quam bonum

nuineri

et

,

habita ratione

temporumque vastatae, veniat,

cum

qua

injuriis

provinciae tot bellis

exhaustae

et

prorsus de-

Magnifico Referendario exacte con-

in

parte

D us

Generalis prima mihi

eaque non exigua amicitiae

w

illum

numero constantem, quanto eundem nunquam credidissent. Hinc Perill" 8 D. Generalis rem mihi etiam gratissimam faciet, dum me certiorem reddet de tempore et loco, quando et ubi

scihcet

Vistulam

sit

trajecturus,

quo

sum ibidem accedere, et de continuatione cum illo fusius conferre possim.

Rybiskium cum misisse

2 ,

unde

auxiliante

liores

dum

D no

Siguificabit denique Perill"

5.

toto ejus exercitu

Generali,

Nobis se sub-

progressuum nostrorum

et

Deo

sperandi

ip-

belli

faci-

sunt successus,

copiae Nostrae his sunt auctae, et a tergo

Commendo

omnem, quantum

in-

fieri

itinere

disciplinam,

summopere sollicitus de vero Regis

Serenissimi

potest

in

festinationem

,

Moscovia statu

propositum

illuc

,

ko, d. 5

et

et

in

firmum proinde habens

cum exercitu, quem cuDatum in castris ad Wysoc-

eundi

pidissime exspecto.

Maji anno 1709.

Stanislaus Rex.

signa dabit,

suae

con-

tanto videbunt

super Perill" D° Generali

circa

dum

effectum,

nullus amplius hostium superest.

sustentationem illorum, ducta proportione

Ge-

omnes

semel junctus. haud alium, tra

D no

Perillustri

ut aliqui pro praesidio ibi

D no

tam

faventissime addictae, jussaque ejus tam exacte

egrediatur. Si vero expressum adest

praefato

hujus pro-

glorioso nomini Serenissimi Regis

vinciae,

Posna-

commoretur. Si itaque expresso hac

in parte careret

nullo

Generalis de omnibus

liber ac secure communicet, desiderabit.

tissimis

R

nerali

faciendum

obviam mitterem virum arcanorum meorum participem, ac de vero praesentium rerum statu optiuie

ad Wysocka

et praeclarae virtutes

reddunt.

me

Dicet,

2.

in castrU

gaudium, quo afmandata Serenissimi

ad manus

feliciter

Eundemque

nisse,

Datum

Generaem Lieutenant S rse

tcctus tui, simul ac percepi

Regis Sueciae

—

Generaa Riederhielma.

dla Szwedzkiego

data Magnifico Referendario Regni ad Perillustrem

Explicabit singulare

1.

Wad. Poniskiemu

(L. S.

Radymna ley.

—

3 )

Z teSzlsk w z powrogo *) Wiadomo ta o przejciu Generaa Rybiskiego na stron Króla Stanisawa nie okazaa si rzeczytem. wist. Miano snad tylko tak nadziej, jako i z poprzedzajcego listu wida. Genera Rybiski stale przy Królu Augucie trzymajc si, by owczym Koronnym, póniej Generaem Artyleryi Koronnej, a nawet w roku 1714

Wysocko, zapewne

ta

wie, która

dzisiejszej

Wysocka datowa Król Stanisaw

—

d.

6.

Galicyi Cyrkule

Przemyskim

nie daleko od

Maja swój paszport dla Poniskiego do podróy

CZ

550 Wojewod Chemiskim

zosta.

Umar w

BOK

CZWARTA.

Lublinie

—

1725.

r.

1709.

3 )

Piecztka

maa

z laku

czerwonego; orze Polski,

herbem Wieniawy na napiernej tarczy.

z

90.

Wad.

Szwedzki Genera Horn do (Z autografu.)

Ex

,

quas ad

me

Chowalewo 1

Domine

Illustrissime et Excellentissime literis

—

scribere dignata est

!

necki 2

,

qua in re

pro Magnifico

et sublevatione

die 21 Julii 1709.

—

ad Poenaniam

U-

tributionis

lustrissima et Excellentissima Dominatio vestra,

percepi instantiales

,

Poniskiego.

Domino So[quantum] ego

inservire potero, libentissime faciarn; subsistentiam

nam si contractum ratione conmecum initum servassent fortassis ;

,

non necesse quam illis nunc mendo et parmeo illis

cell mae

fuisset pati

Ego me

facere cogor. (sic)

recorn-

pro semper, Illusmae et Ex-

Dominationis Vestrae humillimus servus.

m, ^ 3 Thure Horrr.

tamen pro militibus omnino habere debeo. Con, f Palatinatus non vemsse antea doleo de cetero .

hac incommoditate,

.

,

')

Zapewne Kowalewo w dzisiejszym W. X. Poznaskiem, w Powiecie Wschowskim. Jest atoli i inne jeszcze w Kociaskim inne znów w Pleszewskim Powiecie Kowalewo. *) Imi tylko Marcina Soneckiego w Wielkopolsce, przy roku 1704 wspomina Neesiecki. Pisa si on z Laskowa jako Deputat Województwa Poznaskiego w Konfe-

—

,

deracji Warszawskiej.

by czynnym

—

3 )

Turo Horn, podobno brat przyrodni Arweda Barona Horna Generaa Majora, który

na elekcyi Stanisawa

I.

a wnet póniej

obecny przy koronacyi Stanisawa, traktat

midzy nim

z

zaog Warszawsk podda si

Augustowi, a

w

r.

1705

a Karolem XII. zawarty podpisa.

91. Stanisaw (Tre).—

tudzie

,

Poniskiemu.

(Pod Opatowcem, 13 Sierpnia 1709).

swym summy gotowe

Nadaje przywilejem

chome

Wadysawowi

I.

„jus i

caducum

zapisane

,

",

na wszystkie dobra ruchome i nierupozostan po zgonie bezpotomnego

które

„Nobilis Obrbski."

„Datum „stri

V

t0

in Castris

ad Opatowiec,

die XIII.

mensis Augusti

Anno 1700,

rec/ni

no-

u .

(Podpisano:) Stanislaus Rex.

Josaphat Michael

Karp Subdapifer

—

Smolenscensis

L. S.

et S.

I. M. Secretarins.

ROZDZIA Listy

IV.

roku 1710 do 1737.

z

92.

W.

Jakób Królewicz do

W

(Z autografu.)—

-Janie

Wielmony mój kochany woli

—

Oawie, 25t* Novembris 1710.

Panie

ci

Po dugiej

spekulacyej

WMPana mojj

inklinacyej,

Keferendarzu Koronny!

dosy czynic kazaem taki

M

i

napisa, jaki mnie kótnie involvere nie mogc, naleyty i list

Poniskiego.

sprawi skutek: rezerwuj sobie

ustn

hujus ma-

explikacy, której avidissime oczekiwajc, pisz si do zgonu cum summa teneritudine teryi

,

w adne WMPana szczerze z serca yczliwym uniopodany nym sug. — Jakub Ludwik Królewic P. i

i

93. Eleonora Cesarzowa do Królewicza Jakóba. (Kopia wycigu.)

———

—

{Wien.)

nem Verlangen Eurer Liebden

in

allen Ihren

te.

welche Sie verlangen móchten. Er

juki

Zobety

hat mir vorgetragen:

Nachricht hatten, dass

(t.

j.

nie-

dass E. L.

man abermal nach Dero

22 Januar 1711.

Das

Ich wiinschte, dass ich nach mei-

Angelegenheiten die Consolation auswirken kónn-

d.

erste belangend, so

das Protectorium

,

kommt zwar hinten

und werden E. L. auch den

verlangten Pass schon vorher empfangen haben;

Dero Vertrauen zu mir zeigen Ihnen in

allein weil E. L.

wollen, so

kann

ich nicht unterlassen,

gleichem offenherzig zu erófinen, dass

man

sehr

Person trachte, und ohne ein kayserlich Prote-

redet, dass E. L.

ctorium wiederum in das vorige Ungliick ver-

parthey correspondiren, in Prejudiz des Kónigs

tallcn

mochten: dass Ihr Einkommen wegen den

Troublen in Polen

sehr gesch wacht,

E. L. verlangen, dass mein geliebter

Kayser statt

und also Sohn der

die Sachsische Schuld wollte iibernehmen,

der

schuldig

Subsidien, ist.

so

man

selbigem

Kónig

auch mit einigen der Gegen-

August; dass der Podotzki aufgehalten,

'

sich dorthin lange

und E. L. mit ihm

conferirt haben,

welches sowohl wegen der Krankheit gefahrlich, ais

auch

,

weil

er

von

suspect seyn kann. Ich in dergleich

Sachen

in

der bitte,

Gegenparthey

ist,

E. L. wollen sich

Obacht nehmen, denn,

CZ

552 sollte solch

so

*)

.... und auskommen,

zu besorgen,

dsa

Protectorium

wiirde

ist

liche

Sache sich

Potocki

bd

Józef,

ROK

CZWARTA.

nitmal auf das kayser-

1711.

werden, und E. L. wiederum in gross Gefahr

kommen.

gemacht

Reflection

bd Micha.

94. Jakób Królewicz snad do (Z autografu.)

— W

przyj

tego

nie

expedycyj któremi razem

móg,

byem

dla

rónych

obrutus.

Teraz

em

troch si uatwiwszy, donosz WMPanu, aski Boej szczliwie stan, gdzie wszelkiej dystynkcyej odbieram kontestacye; ja jednak privatissime mieszka umyliem, usque ad mestu z

sem,

ad cujus maturationem ciesz si,

Poniskiego.

Wenecyej 21ma Martii 1711.

Janie Wielmony Moci Panie Referendarzu Koronny! Radbym by zaraz stanwszy tu w Wenecyej odezwa si WMPanu, alem adn

miar do

W.

e WMPan

Tu

w

sam

takie

mamy

ma w

osobie swojej

e

Wezyr Azem krotce przyby do

nowiny,

z licznym bardzo wojskiem legacya si od Porty gotuje do Dwora Wiedeskiego.

Bendera

t

:

bd

swemu pokojowi, byle ich nie zaczepiono, et cum solita prudentia swoje rzeczy tractant. Jest si tu czego w wolnym naPP. radzi

Tutejsi

urodzonemu nauczy, coby potem felicioribus temporibus mogo si przyda. Czeka

rodzie

bd

avidus dalszych od

WMPana

o Jego

progres-

non recusas laborem; co P. Boe pobogosaw! Nie chc repetere to com ustnie wyrazi; prosz tylko, aby by moim gwarantem: wszak

affiectu,

WMPan meam realitatem. Do K. J. M. radbym z td pisa; ale nie wiem jako list mój adresowa, nie bdc pewien, jeeli i ten za-

JMPani Referendarzowej niski mój przesyam ukon. Prosz WMPana, aby raczy zostawion rol ora, jako si bdzie zdao

,

znasz

na dawnóm miójscu WMPana.

stanie

')

Na

grzbiecie

czterech

listu

s

ony

WMPana

suga.

—

szczrze

J. L.

i

Pogo

z serca

cum tenerrimo yczliwy i uni-

K. P.

(P. S.)

i

podobao.

dwie piecztki z laku czerwonego z herbami Królewicza.

w krzy Ora

polach,

sach wiadomoci, a teraz zostaj

przedstawia; a

w rodku

tych pól na

Pod królewsk koron

maej

tarcza o

tarczy przedzielonej, jeden

domu Neyburskiego. Adres jest wprawdzie nie do Poniu Wszake, gdy wówczas o adnym Keferendarzu wskazuj zupenie te same stosunki, które dawniej Królewicz mia z Po-

herb Janina, a drugi niewyrany, zapewne trzy jelenie skiego, lecz:

Duninie nie ii

i

ii

„

Monsieur Monsieur

ma ladu;

skin i, przeto

adresowano

A

wnie

listy.

a

sowa

atwo,

i

listu

le

Comte Dunin h Brieg

tylko dla pokrycia tajemnej

.

z

nim korrespondencyi

,

na inne nazwisko do niego

CZ

CZWARTA.

—

ROK

553

1711.

95. Cesarzowa Eleonora do Królewicza Jakóba.

—

(Z oryginau.)

Wien,

Eleonora Magdalena Theresia, von Gottes Gnaden verwittibte Rómische Kayseres .... Hungarn und Bóheimb Koniginn, des Durchlauchtigsten und Grossmachtigsten Fursten Herrn Caroli Konigs in Hispandzn, Hungarn und Boheimb leujliche Mutter und dere Erbkónigreichen FuRSTENTiuBreRN und Landen dermalige Regentin. Durchlauchtigster Hochgeborener Lieber Schwager und Fiirst! Eurer Liebden konnen wir freundschwagerlich und gnadigst nicht verhalten, wasinassen noch bey Lebzeiten Ihrer t

'

,

,

—

d.

5 Juny 1711.

deliten jiingfraulichen

Eurer Liebden

Gestifts

zu Trebnitz auf

selbst eigenes

sehr bewegliches

und Versichern, dass solche Erbscbafts - Effecten bey Ihnen zu Ohlau in Ihrem Schloss, in guter Verwahrung stehen bleiben werden, sich dadurch bereden, und alle diese Zuschreiben

sehr nahmhafte Erbschafts-Mobilien nacher Ohlau

sub inventario

ausfolgen

derley Fallen

wo

,

lassen.

Nun

aber in

so

kostbare

einige zumalen

Mobiliar- Erbschafts- Effecten von mehreren Interessirten

solche

Erben

Anspruch genommen werden,

in

periculum dissipationis

ob

bis

,

zu der

freundlich

Sachen rechtlichen Erbrterung, bey ordentlich

Sohns hochstseligen Andenkens, der Johann Graf Bnin Opalinsky 2 Capitaneus

ausgesetzten Gerichtsstellen deponirt zu werden

jiingst

verstorbenen

geliebsten

Majestat unsers

Herm

Strienensis (sic

!)

in

dem Konigreich Polen

,

de

praesentato i9 ni Februarii gegenwartigen Jahres, allerunterthanigst supplicando

eingekommen, und

gebeten habe, womit die nach der in

dem

fiirst-

jungfraulichen Gestifft zu Trebnitz verschiedenen

Theresia Palatinin

von

Posen

3

hinterlassene,

pflegen;

ais

und gnadigst an Eurer Liebden wollen,

umb

stantiam Sache,

gebracht

weme

niemanden

Liebden extradirte

mbge.

,

in das

seine

bis

Erbrecht ausmachen

aufbehalten

Und

werden

wiirden,

mochten.

nun hierauf an jetztbemeltes

—

kbnigl.

davon

ausgefolget

wir verbleiben

werden

Eurer Liebden

solcheszubewerkstelligen, diealso-

Monathstag Junij, im Siebenhundertsten Eilften Jahr.

— Eurer Liebden

4

Gutwillige Schwagerin,

Eleonora Magdalena Theresia. tislaw

diesem der umbstandliche Bericht jiingsthin ein-

Graff Kinsky.

')

in-

der

der erbliche Zutritt darzu gebiihre,

etwas

baldige Verordnung ergangen, herentgegen von

geloffen,

Erorterung

anbeynebst mit schwagerlichen Willen, kayser-

verwahrlich

Oberambtumb

dbiam

und ad vor

und koniglichen Hulden und allem guten wohlbeygethan. Geben in der Stadt Wien, den 5

ihr

eich

auch

und

Interessirten

....

—

,

gedenken, damit

Ehe-Consortin nebst allen

konigliche Oberambts-Depositum gebracht, daselbst,

Wege

das Depositum redintegrirt

hiemit, Dieselbe

Ungelegenheiten zu

aller kiinftigen

entgehen, auf Mittel und

von dannen aber nacher Ohlau zu Handen Eurer Erbschafts - Effecten

gesinnen wir freund - schwagerlich

R* Bo.

&

—

—

—

J.

W.

C.

Wra-

Cancell. Franz Ferdinand Johann Wolfgang von Ebslin.

welcher gestalten die Aebtissinn obbe-

—

2 Uszkodzenie karty, nie dozwala cakowicie odczyta wykropkowanych tu i niej kilku wyrazów. ) Ten sam 3 by zapewne Jan Opaliski, którego Szremskim Starost widzimy w r. 1697. (Vol, V. fol. 388). ) Teressa z Opaliskich Brezowa, wdowa po trzecim ju Wojciechu Konstantym Brezie, Wojewodzie Poznaskim. 4 Na grzbiecie listu pozosta tylko lad czerwonej massy od pieczci na ) Odtd nastpuj wasnorczne podpisy. papierze wycinionej, i adress: „Dem Durchlauchtigslem Hochgeborenen Unserm Lieben Schwagern und Fursten „Jacob Ludwig Kónigl. Prinzen von Polen". Breslau.

to

mu

—

—

70

CZ

554

ROK

CZWARTA.

1711.

96.

W.

Genera Szwedzki Meyerfeldt, do

—

(Z autografu.)

Ex

D num

ad

strae

de

Secretarium Tellenbi missis

prospero sanitatis suae statu certior factus sum,

quod mihi mit gratissimum; uapropter humil-

lim

rogo, ut diligentissime continuare, atque

nova, quae

supradicto

ibi occurrunt,

communicare

Reg meo

de eo, quod in

et

illa

Tellenbi

Et cum etiam magna cum

velit.

impatientia aliquid certi de

simo,

D

no

Clementis-

Turcarum

terris

fit,

exoptem, Excellentissiina Dominatio Vestra

scire

magnam

mihi cert causaret laetitiam,

si

dignum

'.

Sedini, die 13 Novem.br. 1711.

•

Excellentissimae Dominationis Ve-

literis

Poniskiego

et

apud Stralsundiani hostes nondum aliuid sunt conati; sed solummodo devastant reliuit

et

,

quod Deum O. M ,,m mutaturum speramus neque dubitamus. In illis autem ex urbe Stralesundia factis excursionibus, semper hostes fuerunt inferiores, et aliquid ami2 serunt. Ceterum D no Pisarz Potocki obsequia mea testari, et ipse credere rogo, me semper omni cum veneratione futurum Excellentissimae atque

terras

incolas;

Dominationis Vestrae

id,

—

de

Servus lnunillimus.

J.

A. Meyerfeldt.

dare ne dedignetur, humillime rogo. Hic in Po-

Hanc inclusam Epistolam rogo, ut velit primam et securam occasionem ad Regem memu: maximam mihi de hoc faciet obli-

merania omnia

gationem

dicta illius Majestate

aliuid

fide

experiri

atque mihi perscribere posset, qua de re operam

')

Waciwie

adhuc

adressowany

sunt in statu,

illo

by

ten

list

)

Na

kopercie

:

„

A

:!

do Pana Hardsztein: lecz zdaje si,

Z

dencyi przez Poniskiego przybrana. 3

quo

mittere per

listu

Monsieur, Monsieur Hardsztein

gow

czarna, bez herbu, tylko przedstawia

wnie

dalszego 102go u

—

to

i

i

to

bya uazwa

dla

mona. —

2

atwo

)

tajnej

Micha

w

Potocki.

—

Piecztka lakowa

bez wskazanego jego miejsca pobytu.

staroytni}. Starca

korrespon-

koronie.

97.

Genera Meyerfeldt do

—

(Z autografu.)

Monseigneur!

— Pro

illius

quas Excellentiae

literis,

Vestrae sub 20 Nov. ad grates

me

quam maximas refero, sanitate, quam ex illis

ronae Potocki Stralsundiae,

sunt

;

et

Deo

bonum

illum statum

affirmaverunt.

In insulam Rugiae quidem aliquid tentari conati

percepi

libenter,

ne dedignetur Pissarz Co-

sunt,

sed multis ab

rum

caesis

,

sunt

repulsi.

ex urbe Stralesundia militum, hostes multos

amiserunt homines,

tam hic, quam omnia adhuc bene

hinc emissi milites,

nuperrime ex Stralesundia 4 habui po-

illis

Insuper quoque duabus in excursionibus nostro-

Statum

attinet, ,

sta, quae

Hostes adhuc se non moverunt apud illam urbem.

transmittere.

sint gratiae

27 Novembris 1711.

atque de prospera

Dominum

quam primum

hujus provinciae quod

Poniskiego*.

dare placuit, hisce

gratulor, humillime insimul rogans,

Kteras hasce inclusas ad

Sedini, d.

W.

Usedom quidani cohortem quendam Saxonum et in insula

fuderunt et quosdam ab

Ex Wismaria quoque

illis

captivos reduxerunt.

heri percepi literas a

D no

CZ

—

CZWARTA.

ROK

555

1711.

Generali Majore Schultz, qui scribit se certum uunicrum ruilitum misisse ad locum quemdam,

situm, et solummodo bonum expectare ventum; unde illum paucis diebus Stralesundiam ventu-

quem vocant Warneniunde et qui 4 milliaribus abest a Wismaria, ubi 3 magna Danorum navigia,

rum speramus. Deus O. M. auxilio suo nos

quae a tempestate

quem a

,

uti

appulsa, tormentisque ac

ibi

secundum

etiam

Reg meo

relationem

ultimi

assistet,

nuntii,

habui, illum quoque mox, et

mortariis et igniariis glandinibus onerata, Stral-

quidem hac hyeme adhuc, adjuvante Deo, apud

unum

nos futurum, certus sum. Hisce favori Excellentiae

sundiamquedestinatafuerunt, combusserunt, ex

illis

navigiis

antem arenae adactum

Danica a parte

Stralesundiae abiit, et ad

illa

Cogebugt, quatuor milliaribus a Haffnia

De

sistit, *)

cert

scio,

List jest bez adresu listu

i

osnow,

i

aliquid

dignetur,

1

wida

koperty; lecz

qui

rogans,

si

me

de

certiorem facere

illo

semper ero Excellentiae Vestrae

humillimus Servus.

z treci tak tego,

humillime

novi de rebus Turcicis, aut ab itinere

Regis mei obveniret,

recessit.

2000 armatorum conillum jamjam navibus esse impo-

transporto nostro, qui

me commendo,

Vestrae

Classis

est.

—

J.

A. Meyerfeldt.

jak nastpnego pisma, porównanej z poprzedzajcego

Genera cigle do tego samego Poniskiego pisywa.

98.

Genera Meyerfeldt do tego. (Z autografu.)

— Ultimo cum nuntio

Monseigneur ! Excellentiam inclusis

ad

Vestram

D um

dedi

,

quas

—

Sedini, die 5 Decembris 17 11.

literas

cum

ad

literis

Potocki bene traditas esse non

lenbi transmittere curavit.

—

Jam

permittat mihi

Excellentia Vestra illam humillime rogare, digum Potocki netur literas iterum inclusas ad

D

obvenit no vi, tam

prima occasione transmittere', quia magni sunt

hoc in loco, quam Stralesundiae: omnia adhuc

momenti. Si occasio mihi obvenerit inserviendi.

eodem sunt in statu, quo tunc fuerunt. Ex Suecia modo habuimns literas, quae unanimiter affirmant, transportum nostrum quam primum esse venturum; unde illum jam quovis momento expecta-

semper ero paratissimus,

dubito. Post illud

tempus

nil

mus. Hoc cum nuntio ex Suecia ad Excellentiam

Yestram quoque fuerunt

literae,

quas

D ua

S.— Hoc

quod

sex

mille

Excellentiae Vestrae

—

J.

ipso

momento

accipio notitiam,

Moscovitae ex

Magna Polonia

humillimus servus. P.

uti

hic velint intrare, et

A. Meyerfeldt.

quidem proxime.

Tel-

99.

Genera Meyerfeldt do (Z autografu.)

lllustrissime jjonis

V

rae

Domine!

summa cum

—

—

Stettini,

Perlegi literas Ulmae

animi

afflictione

;

datae

Maxime autem me omnes in eodem statu simus,

d.

ut

W.

Poniskiego.

27. Februarii, 1712.

alius alii succurrere

possit.

Certo tamen

D° V Reges nostros, omnia sua incommoda recompensaturos de qua re nunquam

certius sibi persuadeat Ill ma

sunt die

4 hujus mensis.

quam primum

excruciat,

quod

largiter

ita

non

ra

,

poterint,

,

70.

CZ

556 dubitare

debet.

commodis id

cum gaudio

unuam

suis

uando Czarum

Interim

faciam.

bonum habeat

animum, perferat paululum adhuc temporis communia nostra maa, et patientia sua demonstret, Nihil veram virtutem mercenariam non esse. habeo, quod Major uidam nisi Mosnunc novi covita nomine Semoff, nuper captivus factus sit,

—

*)

Na

BOK

prima data occasione

deniue ego

Si

insevire potero,

CZWAETA.

kopercie, czarna lakowa z

1712.

itinere erat

in

plurimis

cum

literis

ad

Transportam nunc maxime expectamus brevi adventuram; qua accepta, bono cum Deo rem restituere, totaue privincia hostem ejicere speramus. Quod superest, me proficiscendi.

—

D

111.

D

Hlmae

V

ni8

"3

1

rae

favori

V

rae

commendo, mansurus semper

humillimus servus. J.

herbem Meyerfelda piecztka,

A. Meyerfeldt.

adress: „Monsieur Monsieur Hardstein".

i

100. August Respons od Jego Królewskiej

II.

do Deputacyi Wielkopolan.

Moci Pana

naszego miociwego, Urodzonym Joachimowi Gul-

czowi

i

Bogusawowi Dziembowskiemu na

in-

strukcy Województw Poznaskiego i Kaliskiego, dany z Kancellaryi Koronnej dnia 13 miesica

Marca roku dwunastego,

paiiskiego

tysicznego siedmsetnego

w Drenie w

Saxonii.

dowody znaczne Województwa Poznaskie i Kaliskie, tm wiksze w sercu Jego Paskióm znajsuper pondere wyliczonych lon-

ko ordine wojsk auxyliarnych aggrawacyj, które

jako Jego Królewska

pro suprema

Mo

sollicitudine

Pan nasz Miociwy, odwróci pragnie, po-

kaza dowodnie, kiedy na pirwsz przez Urodzonego Karola Unruga Szambelana swego od Kommissyi w Poznaniu si agitujcej, do Jego Królewskiej Moci Pana naszego miociwego wysanego, tak wielkich Województw ciarów remonstracy, umylnego do Jego Carskiego Wieliczestwa wyprawi kuryera in relevationem ab hisce oneribus.

I

jewództw ore zacnych

natenczas ad desideria

Posów

Wo-

patemo Pan nasz miociwy Wielmonego penomocnego Posa przy boku swoim bdcego obligowa aby omni possibili modo swemi ordynansami wszelaffectu

doniesione,

skaniajc si Jego Królewska

Mo ,

kich dalszych zakaza exakcyj.

ma

ronnego

Ober -Komisarz

W. Ko-

incumbentiam jako si funduje in leg publica walnej Rady Warszawskiej; tak zacne Województwa Poznaskie i Kaliskie wiedzc ,

dobrze prawa ojczyste,

atwo

zwa,

jeeli

si

J. M Pan nasz miociwy dyspensowad na zaatwienie cursus vel executionis podat-

moe

Im znakomitsze intaminatae ku Jego Królewskiej Moci Panu naszemu miociwemu fidei day

duj kompassyi

Interes, którego Szlachetny

Bliwernitz od Wielmonego Podskarbiego

ków

K.

d

publicznych na wojska Jego Kr.

czypospolitej naznaczonych,

w których

e

ci

M

M

ci

Rze-

kompucie

Pana naszego miociwego znajduj si, i zasugi w Województwach Kaliskióm i Poznaskiem sobie naznaczone maj tej jest nadziei JKMd Pan nasz Miociwy, i jako zacni obywatele Województw z prawdziw ku JKM ci Panu naszemu miociwemu owiadczaj si yczliwoci, tak mie w rei

regimenty Jego Kr.

,

bd

flexyi

promerita stipendia tych regimentów, któ-

wytrzymawszy, i tak pracowit siedmio-miesiczn odprawiwszy kampani, dotychczas in hostico dla caoci Ojczyzny excubant. Jeeli za te Wojejewództwa Poznaskie i Kaliskie przeadowane nad insze Pan tedy Jego Królewska re duras hyemes, exercitas

s

aestates

Mo

,

miociwy do likwidacyj tak z Wielmonym Podskarbim W. K. jako i z Województwy, tudzie i z regimentami w kompucie bdcemi, ceu nasz

,

ad rem plenam

justitiae,

omni tempore gotów,

CZ

ROK

CZWARTA.

557

1712.

Nie bez osobliwszego nieukontentowania odbior Jego K. M" Pan nasz miociwy uaeri-

beneficium J. Kr.

monias na Urodzonego Pukownika de la Gomerie, na którego J. K. M^ P. n. m. surowy kryx-

dóbr dziedzicznych Leszczynaznaczy by J. Kr. M Pan n. m. Kommissy, której dotychczas nie mia relacyi. Po odebraniu za jej, na przyszym sejmie nieomieszka J. K. Pan n. m. dalszej z Stanami Rze-

extendere rozkae,

rekt

cokolwiek inkwizycy

i

deducetur, impunitum non manebit;

wnia

J.

W

K.

P. n.

owszem upem. i tak Urodzonemu Ja-

nowi Mieleckiemu, jako

si Urodzony

lari stanie

kademu

i

in particu-

owczy Koronny Genera

nant wojsk J. Kr.

M

ci

Lejt-

Rzeczypospolitej jako do ,

Wielmonych Hetmanów naley, tak wtpi Jego Kr. M^ P. n. m., i kiedy tam

jurysdykcyi nie

m. wszystkich za-

n.

chowa* zechce.

Wzgldem

skicli

1

"

W

czypospolitej

których take

satysfakcya.

Mc Pan

tych dóbr uczyni" dyspozycyi, do

ma

lewskie, Starostwa

summami i

Dobra za Kró-

pretensye.

Królewsczyzny, jako

i

oberari nie

mog,

M

dystrybucyi J. Kr.

adnemi

dependent od aski

Pana naszego

ci

mio-

ciwego.

mor soMerita domu W W. Urodzonych Radomiclito na Trybuna Skarbowy recurrent, mie bkich, jako J. Kr. Mo, Pan n. m. w osobliwej d phnariam accomodationern: w czm J. Kr. ma konsyderacyi, tak instancyi Województw nieWojewództwa

M

d

justis

w

pretensyach swoich

Województw Poznaskiego

et

i

Kaliskiego

Jako za ochota ad miobywatelów Województw pomienionych litaria przynosi solana J. K. M'-' tak upewnia J. K. M d Pan n. m., i porozumiawszy si z Wielmonymi Hetmanami Koronnymi, aplikowa omni possidesideriis adesse gotów.

,

bili

modo garnicych si do usugi

publicznej

nastpujcym

tylko przy vis

tempore satisfacere,

sugi

i

sejmie, ale orani quo-

wielkie

gratiis et favoribus ex

tego domu

pane benemeritorum

cumulare pragnie.

Jako za J. K. Mci Panu n. m. wdziczne pro curis regiis owiadczone zacnych Województw grati animi expressye, tak te same Jego

s

M

Panu

bd motivo,

nie omieszka.

Kr.

Urodzona Wojnarowska, jako jest in parte uspokojona, tak aby ex integro akkomodowana bya, tudzie i Urodzony Adam Radoski, Jego Królewska Pan nasz miociwy z paskiej

stajcych pro publico prac, na zaszczyt caej

Mo

swojej

za

n

askawoci

contribuet.

ci

,

Królewskij Moci, a jako konfederacya Sandomirska jura uxorea zaszczycia, tak circa hocce

n.

m.

i

dalej

do nieuoj-

ad decus zacnych Województw, o czm d J. Kr. M P. n. m. upewniajc, zacnym obywatelom Województw Pozuaskiego i Kaliskiego in czyzny,

et

universali,

Wniesiona instancya zacnych Województw urodzon Podkoniuszyn Koronn, i UrodzoCzarnkowsk znajduje aestimationem u Jego

za-

tias et

i

kademu

in particulari paternas gra-

favores suos owiadcza,

Na wasne Jego Królewskiej Moci Pana naszego miociwego rozkazanie. Micha Augustyn Howel Jego Królewskiej Moci pieczci Kor. Sekretarz.

101. J.

S.

Beyl

(Z oryginau.)

Illustrissime

Domine Comes,

Domine Referendarie Regni va,

quae

nudius tertius

(?) do

—

accepi

Vratislaviae, d. 15. Aprilis 1712.

et gratiosissinie

Poloniae. —

Yienna,

Wad. Poniskiego *.

Notanti

mihi videntur esse momenti atue fore existimaverim, affectu,

si

Ex

086

V

ae

pretii,

ut e re

pro benevolo suo

quo communem nostrarn fovet causam,

CZ^

558 de hisce

uamprimum

certiorem redderem, simul-

que testatum darem, quanto gaudio haec revolutio me affecerit. Eo majorem adhuc laetitiam

Vrae

Excelae

tunam

opinor,

fore

cum

tanto tempore for-

jam nunc

experta adversam,

satis

illam

invincibili virtuti suae suffragantem videbit. Bre-

temporis spatio constabit, quid distent vera

vi

lupinis,

summas

quo confido perversissimos hostes nostros in angustias redactum iri, augustis suis totum implentes terrarum orbem.

jactationibus

Czarus expectatur Berolini tus

non minus inanes

laterem

ibi lavantis.

quae habet in bot, suis

sed omnes ejus cona-

;

erunt, sicut

D

Flemming

ni

Secessit hic ad praedia sua,

D. Cos-

Silesia superiore; pariter

quem D. Tullmannus perhibet a muneribus bona cum venia dimissum esse. Rex Bo-

russiae optimo est

animo in Clementissimum Do-

minum Meum, quemadmodum hoc scientia,

scio certa

ex

neque olim ipsemet crediderim. Literae

Pomeraniae testantur, promissas ex Suecia suppetias

ROK

CZWARTA.

sub initium Maji certissime affore, atque

1712.

Quamcito praeter omnem illorum spem atque opinionem fama surget de bello Turcico, quasi fulmine tacti evanescent, Consiliario Lagerstrom.

una cum Danis et Russis. De caetero addo hic etiam copiam responsionis a Secretario illo, qui nunc latet Cracoviae, insignia nobis documenta promittens. Optarem hoc communicari cum Celsissimo Principe Jacobo, anne Serenitati Suae placeret, ut hunc hominem protectione sua dignaretur, et impensas itineris subministraret, quo secreta ejus perlustrentur, quae forte

*)

jam ant satis cognitas. de quo mihi non parum pro-

Facto scrutinio, mitto, ad

num

Regem

Kiovi«nsem,

Sueciae vel

na domys

z niego

nazwy

me quidem judice,

Palati-

suppeditatis-

Quae Varsoviae

que sumtibus, ablegari posset.

aguntur in comitiis, scire aveo, illorum praesu-

mens abruptionem.

Gratiosam expectando

re-

sponsionem, debita cum veneratione permaneo, Excellentiae

Vrae

obsequiosissimus servus. J.

jest

w

S.

Beyl.

(?)

i tylko goski ey s pewne, a z reszt i to by jaki agent Króla Szwedzkiego.

sposób tak nieczytelny,

dorozumiewa si mona. Wida,

„J. S. Beyl"

Dominum

D no

fuisse, teste

Nazwisko piszcego wasnorcznie podpisane

u-

runi fraudes, quamvis

Saxonibus diem 10 Aprilis pro termino, quo Po-

merania excederent, praenxuni

magno

ad amplius revelandas inimico-

sui esse possent,

**

102. Genera Meyerfeldt do Wad. Poniskiego (Z autografu.)

—

Stettini die 20.

im memoriam revocabit Ill ma Dominatio Vra quemadmodum ant aliquot menses respondi ad literas Illustrissime

Domine!

Facile

sibi ,

ejus,

quibus illam pecuniae

desideravit,

quam a

summam

Reg meo

a

me

solvi

Serenissimo

ei

donatam esse D D V signiullum mandatum ficaverat, quod scilicet nondura super hanc rem a Serenissima Sua Majestate in manus meas pervenisset. Jam autem, quoniam illud ispum nuper accepi, ultro id Rl. D ae V rae notum facio, unde promptissimam meam volunnus

Potocki IUmae

ui

rae

:

Maji 1712.

D Vra qua in id ferer. D Vrae spectat, tam pro-

tatem videre potest Rl ma

io

,

nis quod commodum 111. pter acceptum jam mandatum Regis ac Domini mei Clementissimi, quam etiam ob egregium illum et fidelem animum, quo Regi Suo et ejus

rebus addictissimus semper manet stra

,

quamque ob rem, Reges Ill am

D nem

Ill ma

D

tio

Ve-

utrique serius aut

Vestram amplexabuntur praemiis. Doleo equidem magnopere, quod coactus sim hoc ipsum intermittere, et in aliud tempus differre, quod jam effectui dare et debebam. citius dignis

CZ CZWABTA. Quam primum

vellem lubentissime.

et

quod ipsum, ut

et praestabitur;

persuadeat

Na

*)

Ill ma

kopercie

D V tio

uamek

ra ,

559

1712.

tum etiam sincerum illum

autem

vori et gratiae Bl mae l) ,lis

ant omnia

solutio illius pecuniae possibilis erit, fiet

ROK

lll^ae Tjnis yrae

maneo semper

sibi firmiter

iterum atque iterum oro,

czarnej piecztki herbowej,

i

affectum, quo

Vrae J.

„A Momtieur Monsieur Poniski

napis

me

commendo,

fa-

et per-

humillimus servus. A. Meyerfeldt.

Referendaire de

La Cou-

runne, a Brieg.

103. Genera Meyerfeldt do (Z oryginau.)

Illustrissime ac Excellentissime

Ex

literis

—

Wadysawa

—

Excellentiae Vestrae de die 18 Junii

perspexi, quae

de subsidio a Serenissimo

Reg

Domino meo Clementissimo Ipsi assignato persmbere voluit. Excellentia Vestra certa esse potest; quod diu jam cogitaverim, ut mandatum Suae Majestatis et hac in parte adimpleatur, quoniam mihi nihil gratius accidere poterit, quam

V ipsa gratia Regia reipsa frui Sed quoniam nunc cassa nostra est debilitata, Exc tia V ra non aegre feret, quod non statim desiderio ipsias satisfacere queam; faciam autem istud, quam primum modo erit possibile; ut Excellentia

ipsum

omnes confirmant

quam

pe-

cunia pro ipsis est enumerata. Caeterum de Se-

wasn

rk

Meyerfelda, sam

list

literae,

hujus mensis Bendera discessisse,

initio

ex cujus adventu res nostrae sereniorem nanciscentur faciem.

Ex

his

quas

strae copiae,

oris alias nil

novi.

No-

contra Moscovitas heri emi-

120 equos ab istis reportarunt, multosque homines occiderunt. De caetero semper sum simus,

Vrae

Excelltiae

humillimus servus.

ra

mercatores enim nihil prius solvunt,

Ten dopisek

Reg Meo

renissimo

P. S*.

possit.

*)

29 Junii 1712.

Stettini, d.

Domine!

Poniskiego.

— Rogo

Meyerfeldt. Dominum, ut param haJ.

Illmum

A.

beat patientiae. Curabo diligentissime satisfacere Ujmae Dni U am primum erit possibile. Ipsi mihi q facit

curam, quod

facere desiderio

no meus

przez sekretarza

111.

puncto non possum

in

D

ni ,

et notus est Ill mo

satis-

Domi-

status hic.

by

pisany.

104. Augusta (Ówczesny drukowany

II.

uniwersa zwoujcy

plakat.)

—

(Dan

August Wtóry z Boej aski Król Polski, Wielki Xiae Litewski, Ruski, Pruski, MaKijowski Woyski, Pozowiecki, Zmudzki dolski, Podlaski, Inflantski, Smoleski, Siewier,

ski,

ski

i

i

,

Czerniechowski, a Dziedziczny

Elektor

etc.

etc.

Xiae

Sa-

w

Midzyrzycu,

sejmiki. d.

Wszem w

13 Sierpnia 1712.)

obec,

i

kademu

z

osobna,

komu

o tern wiedzie naley, osobliwie jednak Sena-

torom,

Dygnitarzom,

Urzdnikom Ziemskim,

Grodzkim, Rycerstwu, Szlachcie, Obywatelom, i wiernie nam miym, przy ofiaro waniu aski Naszej Królewskiej, do wiadomoci uprzejmie

CZ

560

Po odprawionych

podajemy.

CZWAKTA.

zgod wszech Sejmie Walnym

za

Stanów Rzpltej na tegorocznym Warszawskim publicznych obradach, wszytkie Nasze gressus i starania do tego kierujemy ca, aby powszechne intencye, uchway et deria jako najprdzej effectuari

mogy

tentowania.

Cara Imci, a

auxyliarnych

wojsk

aktualn

tegoó,

nienie kolligackich pakt, sojuszów

tylko przez

ablegacy

ale

t

i

i

desi-

dla uni-

wersalnego zacnych narodów szczcia I dla

ko-

ukon-

i

i

i

uchwalili.

utwierdzenia tra-

i

jednake przez upór dalekiego od pokoju nieprzyjaciela, tern prdzej i pewniej ad lonego,

trzebne

mogli, nietylko po-

podczas teraniejszej kampanii wojen-

nych operacyj dyspozycye, na blisko przeszej z Carem Imci konferencyi namówilimy, ale eo intuitu na tóm miejscu zatrzymujemy si, dla bliszej z Carem Jmci kommunikacyi i e-

t

,

bymy, osob Nasz, (jeliby potrzeboway) do podanego

tego konjunktury tej

kampanii za-

koczenia, a przez to ad finem bellorum do kiego

i

przystojnego pokoju

dopomódz

prdmogli,

Które to usilnego Naszego pieczoowania intencye,

gdy Uprzejmociom

donosimy,

chcc

i

,

obietnic, nie

Posa Wielkiego Naszego

nakoni

Uprzejmociom i Wiemociorn Waszym na dzie trzynasty miesica Wrzenia w roku niniejszym tysicznym siedmsetnym dwunastym, na miejscu zwyczajnym naznaczamy niniejszym listem uniwersalnym Naszym. dajc usilnie po Uprzejmociach i Wiernociach Waszych, abycie na pomieniony czas i miejsce zjechawszy si,

wedug

Wiernociom Waszym

oraz abycie Uprzejmoci

i

Wier-

i

onego odoenia walnych racyj przez Urodzonych Posów miee mogli relacy tudzie i

,

abycie Uprzejmoci i Wiernoci Wasze, stosujc si ad mentem novellae legis dobrze zasuonemu wojsku, statecznie

stawajcemu,

i

w

usudze Naszej

i

Rzpltej

teraz novo merito przez zniesie-

partyzantów

Szwedzkich zaszczycajcemu si, postanowion obmylili satysfakcy, Sejmik nie

tego Sejmu Warszawskiego

moemy przytm

zatai Uprzejmociom

Wiernociom Waszym alu naszego,

nie tyl-

ko z tej zapamitaej adherentów Szwedzkich zawzitoci, po ofiarowanej onyme i ugrunto-

e

tyme Sejmem

wanej

po assekurowaod Najjaniejszego Cara Jmci Kolligata Naszego i Rzpltej osób i dóbr ich bezpieczestwie, miasto powrotu intra spatium •praejucum szeciu Niedziel ad gremium ojczyzny z oddaniem ublionego Nam posuszestwa i przy sto j-

nym

amnistii,

i

w tyme samym czasie hostili animo wtargnli w Pastwa Nasze Rzpltej, nem ale,

przeproszeniem,

co

niem

nam

zeza ich wtargnielubo niepewnej ad

jest sensibilius,

pokazaniem si, tej novandas res apparencyej, która, jako i

nixa fundamento, nie i

znikn, nieyczliwe

moga

mdo

tylko zaraz

m-

upa

niektórych po Wojewódz-

i prawom ojczystvm dobru pospolitemu nader szkodliwe.

twach, zwierzchnoci naszej

przeciwne,

pokazay si molimina

praktyki,

i

tak niesn-

i

szne do interesów nieprzyjacielskich wizanie si, przez formowanie bez

Uniwersaów Naszych

Popisów

przez poselstwa

i

pobudzanie

Województw ad jestatis

Nostrae

Uwacie

noci Wasze, gestorum na tym Sejmie Warszawskim

konstytucyi

Nie

ustnie przy wi-

Rzpltej wyprawilimy, gotowi bdc i inne poselstwa lub ablegacye pro exigentia et utilitate publica, za zdaniem Panów Rad Naszych expedyowa. Abymy za przez nieszczcie nachy-

meditationes pacis

1704.

podatki in ordine do zapacenia dwóch wierci,

ktatu Karowickiego, wprzód Internuntium Resi-

dentem, a potem

BOK

ewakuacy oraz wype-

dzeniu si z Jego Carskim Wieliczestwem serio et efficaciter poparlimy. Do Przewietnej Porty, dla utrzymania, ponowienia

—

similes violentos actus,

et

legum authoritatem

Uprzejmoci

jak szkodliwe skutki

i

i

innych

jura Ma-

convellentes.

Wiernoci Wasze,

pocigaj

za

sob

takowe

motusi Nietylko bowiem upornego nieprzyjaciela i

partyzantów jego

trzymaj et

inanes Spiritus

nadzieje, a przez to

i

ponne

podane

li-

ab intra

ab extra oddalaj uspokojenie, ale tó posta-

nowione na

tyme

Sejmie

Walnym Warszawskim

przezorne dyspozycye do uwolnionia si od tych pressur, tak cikich, a zatem upragnione a nader

CZKSC (ZWARTA.

Pastwom

potrzebne

tamuj, psuj,

i

casum,

blicarn in

odetchnienie,

ta-

jakoby umylnie

cikoci zatrzymuj, bezpieczestwa.

Rzpltj

i

te nieznone samych et Rempuwiksee podaj nie-

siebie

coraz

Kady

w

widzi

i

czuje te niepo-

zatm nie rozwodzc si z expressy onyche, jakomy in antecessum Uniwersalami Naszemi te porywcze i niespokojne

mylne

skutki, a

napomnie nie omieszkali, aby podobnych prawem zakazanych poprzestay usus, tak i teraz Uprzejmoci i Wiernoci Wasze oj-

geniusze

cowsko ostrzegamy, abycie doznawszy tristi exnieszczliwoci in publicum jakie z sessyj i prywatnych zjazdów wynikny, strzegli si takowych insynuacyj i okazyj ad similia attantata, podane szczcie i skuteczne ojczyzny ab intra uspokojenie tamujce, et in abymm malorum Rzplt popychajce: i teraniejszego Sejmiku jako i innych które pro exigentia konjunktur ad postulata Uprzejmoci i Wierno-

perientia

,

,

,

—

KOK

561

1712.

zoy"

naznaczy zawsze gotokonforrnujc si do wimy, adnych prawa, nie czynili, owszem idc torem przodków swoich, niewygas circa tuitionem tyche Praw arliwoci stawali, a oraz poprzysionej ci Waszych,

i

Limitacyj,

nam wiernoci,

jako na prawdziwych ojczyzny

synów naley, dotrzymywali. Do czego Uprzejmoci i Wiernoci Wasze przez wszelkie oboojczyzny obstringendo, owizki i przez

mio

nyme

prosperum consiliorum cursum,

i

dobre-

go od Pana Boga yczymy zdrowia. Który to Uniwersa Nasz aby czm prdzej do wiado,

moci

dach, parafiach,

kowa

sn

by

wszystkich i

zlecilimy,

podpisawszy,

przywiedziony, on po gro-

miejscach zwyczajnych publii

dla lepszej wiary

rk

wa-

Piecz Koronn przycisn

Dan w Miedzyrzycu dnia XIII. miesica Sierpnia Roku Paskiego MDCCXII. Panowania Naszego XVI.

roskazalimy.

105. Piotr Jakób Bronisz (Z autografu.)

Najjaniejszy,

a Panie

i

Miociwy

Dobrodzieju mój

(Z

z

—

Prze-

wszelkich okoli-

prawnych i approbacyi Najwyszego upodobania Waszój Królewiczowskiej Moci Dobrodzieja Mego postanowionemu, uczynili protestacy Gburzy Wyszej uawy przed Xigami cznoci

w uawie

Nejtyckicgo miasteczka

Malborskiej

lecego, wyraajc imi moje, em ich przeciwko prawu i przywilejom ich sdzi; udajc si przez prosekucy do Wyszego Sdu, wiad-

czc

Gene° Sejmiku

laudo przeszego

do Królewicza Jakóba.

Gdaska,

Królewiczu, Panie

Miociwy!

ciwko dekretowi napisanemu

—

*,

1

sztów

Lipca 1713.)

i

uawy

samych i Obywatelów z Niszej przywodzc, aeby tylko swej zuchwasiebie

oci dosy

Wic

donoszc t swawolich do cudzych protekcyj presumpcy i osobn Niszych Gburów do Sejmiku skarg, supuczynili.

n

plikuj Waszej

raczy

z Kancellaryi

wszystkich hofskiej

scy

w

Królewiczowskiej

Wyszej

swojej i

Moci, aby

Paski wyda do

,

uawy

Niszej

Tygien-

oby watelów Uniwersa aeby si wszyrozpoczynajcych przeciwko sobie kót,

i

niach po dekrecie teraniejszym zatrzymali od

Malbor-

wszelkich do

Sdu

innego,

i

od sprowadzenia

skiego, o które oni sami supplikowali do ró-

Panów Kommisarzów sposobów,

nych Panów

Senatorów Pruskich, i otrzymali naznaczenie rewizyi do Niszej uawy. Co wszyjako podczas stko uczynili z hardoci swojej

Kommisarz od Waszej Królewiczowskiej Moci

Szwedów

wzitoci:

,

czynili,

tak

i

teraz,

do wielkich ko-

nie

przyjedzie

na uznanie okazyi

która ich do takiej

e

póki

i

JMPan

przyczyny,

midzy sob pobudza

tene Waszej

za-

Królewiczowskiej 71

CZ

562

Moci Kommissarz

wszystko

to

z

wyranego

roz-

decydowa' bdzie, Okazya za tych Gburów z Wyszej Tygen-

kazania swego determinowa

uawy

hofskiej

mego

na

t

i

Porachowano,

przysdzono

protekeye, albo jurystowskie koncepty, albo ich fantazye; bo

w

Sask naznaczon na eby poowa jej bya paco-

kilkudziesit

Zotych

w

;

dekretu

uawy

poowa za któr

Niszej

summ

Tygenhofskiej

druga jako extra-

uaw

przynaleao.

uawie

od Wyszej

siedmset kilkadziesit

Zo-

dziel

tego

nie uczynili, a

,

które powinni byli

teraniejsze kótnie

e

upewniam,

zaczynajc

moim, wydali

po dekrecie

kilka razy wicej. Nadto, niekontenci wysi Gbuw expensach midzy rzy z dekretu mego,

e

obiema

uawami

likwidowanych powinni

Gburzy zapaci Niszym dwa tysice

Wysi

kilkaset

Zotych, których zapaceniu nie naznaczono czasu, tylko obwarowano, eby owe w przyszych po-

byy potrcone. kontenci Wysi Gburzy

Nadewszystko

datkach

za

nie-

mego najbardziej za to, e poniewa zarzutów rónych nietylko nie dowiedli Gronawowi wzgldem piciuset Czerwonych Zotych darowanych Generaowi Saskiemu, ale zeznali

i

przeciwko

w

dekretu

z

inszych okazyach nic nie

niemu

;

wic tene

Korneli

Gronaw z susznoci i sprawiedliwoci samej, musia by przez dekret wolny deklarowany, i którzy go le udali, albo w czm winowali (w deCo niekrecie napisano), eby go przeprosili. którzy uczynili nie chcieli

;

jeden tylko

go przeprosi.

Szwedów zuchwale jako *)

Bronisz

obchodzie

hardoci trwaj

za

obojej

z

w czasie dwóch nieniszym Gburom: zapaci wysi Gburzy

tych

czyni im przykroci,

tej

pa-

co na

e

w

uawy

dwoje rozdzielono, na od Wyszej i Niszej ordynaryjna,

uawy

Manistami Niszej

z

Dekrecie

bya od

oni

kontrybucya

jako ordynaryjna,

i

nauczyli, tak dotychczas

aby

e

extraordynaryjna

jako

summ

wem

chcieli,

nieukontentowania

Saska kontrybucya eona,

i

1705.

samych i Niszych Gburów do kosztów niepotrzebnych przywodz, Do czego musz ich zagrzewa albo prywatne

szczególna:

jest

ta

ROK

CZWARTA.

Warszawskiej

wczenie

o

,

Bo jako si podczas z

lutrzy,

gówny niegdy

neralnej

Tygraf czy dwaj

tym Gruna-

przeciwnik Augusta i

II.

i

i

póniej

,

jednemu

przeproszenie

i

s

nawowi, nie warte

aby one owiadczy Gro-

dalszych processów praw-

nych; bo wiem dobrze,

e gdyby prosili

Wysi

Gburzy Niszych Gburów o poczekanie oddania Zotych tedy by ich nietylko poczekali, ale podobno i odpucili; bo ci nisi Gburzy Manistowie chód chytrzy, jednak bojaliwi, nie bardziej chc si kóci, radzi tych kilkuset

,

s

,

swemu

pokojowi.

Wic

na powcignienie krnbrnoci Gbuuawy, Uniwersa Waszej KróWyszej rów z lewiczowskiej Moci najprdzej przyniesie skutek. Zesanie tó Kommissarza byoby potrzebne, aby dalsze zawody do kótni i kosztów zatrzyma instrukcy Waszej Królewiczowskiej Moci, do approbacyi, albo exekucyi, albo poprawy dekretu mego,

wedug Najwyszego rozsdku

i

upodo-

bania swego: albo naznaczenie czasu przyjechania

do Oawy, dekretami

z

kadej strony dwiema Gburom

memi

i

z

pretensyami swemi, z których

dekretów bdzie

dostateczna infonnacya.

List

od JXidza Rektora Brunsberskiego, niedawno do mnie odesany, przesyam i siebie samego a,

skawej protekcyi z szej

dawn moj

Królewiczowskiej

submissy Wa-

Moci oddaj, zostajc w usug Paskich obli-

nieodmiennej do wszelkich

gacyi, jako wszdzie Waszej Królewiczowskiej Moci Pana i Dobrodzieja mego z najniszych wiernym sug. P. J. Bronisz.

—

Starosta Pyzdrski,

midzy

samej rzeczy oddanie siedmiuset

Tygrafowi naznaczone

sejmu elekcyi króla Stanisawa

amnesty si postara

siebie

I.

—

by w

r.

1704 Marszakiem Konfederacyi ge-

Po powrocie Augusta

II.

do Polski

w

rokiem 1715 a 1720 zosta Kasztelanem Kaliskim.

roku

1

709,

CZE

CZWARTA.

—

ROK

563

1713.

106. (Z kopii.)—

Relacya Konferencyi Senatorów

i

W

Warszawie,

d.

18 Octóbris 1713.

Ministrów Polskich z Posannikami

W.

Porty

i

Hana

*.

eby Kozacy Orlikowscy, których ma makach Jego Królewskiej Moci do Zamku przy- by" na 20000, mogli mieszka na wydzielonej bywszy, wyboczyli do stancyi Janie Wielmo- sobie ziemi w Ukrainie naszej, a iby nie mieli nego Jmci Pana Kanclerza Wielkiego Koronnego dependencyi ani od Porty, ani od Hana IM ci tam kaf konfiturami traktowani a potem i ani od Cara IM'' Moskiewskiego, ale tylko od inmtati do antekamery Jego Królewskiej Moci, Króla JM ei i Rzeczypospolitej, midzy gwardyami po gankach tak jako pod4 to Aby ci Tatarowie którzy w Pastwach czas audyencyi stojcemi, poszli, i tam z IchRzeczypospolitej mieszkaj, byli przy prawach mociami Kujawskim i Przemyskim Bis- swoich i dawnych zwyczajach konserwowani, kupami Ichmociami Wojewod Czerniechow5 to Instancya za Grudziskim 5 ludmi skim, Kasztelanem Warszawskim Marszakiem, jego, aby by do aski Paskiej przyjty. Kanclerzem, Podskarbim Wielkimi Koronnymi, 6 t0 Aby Stanisaw mia przywrócone WoKsiciem Podkanclerzym Litewskim, Miecznikiem, jewództwo Poznaskie. Podskarbim Nadwornym. Stolnikiem, Podstolim, Pokonnotowawszy te propozycye Ichmoc Regentem Koronnymi, Starost Czerkaskim 3 Panowie Senatorowie poszli do Jego Królewskiej do tej konferencyi od Jego Królewskiej Moci Moci ad referendum, i po rezolucy. lnterea deputowanemi zasiedli. Panowie Posannikowie czekali na powrót ich, Po zagajeniu propozycyj od Imci Pana Kan- za którym JMP. Kanclerz Koronny takowy od clerza Wielkiego Koronnego Ms formalibus: „po J. K. M ci przyniós da im respons na kady wysuchaniu audyencyi na dniu wczorajszym, punkt, który Sekretarz tyche Posanników przez i po przeczytanych listach od Ichmoc Panów tumaczów doniesiony zaraz pisa. Posanników oddanych, Jego Królewska Ad Pmm Jako m-odzonych Starost Bobru jPan nasz Miociwy nas Senatorów Ministrów skiego Kuchmistrza Koronnego przyj askaswoich wysadzi i naznaczy do wysuchania tego wie i dobrotliwie J. K. M. P. N. M. z zapowszystkiego, co Ichmoc Panowie Posannikowie mnieniem zupenóm wszelkich uraz swoich, tak Na któr

przerzeczoni Posannikowie na ru-

3 tio

,

i

Xi

',

i

2

,

,

,

i

Mo

.

i

imieniem Przewietnej Porty

maj

Królowi Je-

gomoci donie';"— takowe punkta od Posaników proponowane byy: l mo

Instancya

partykularna nominatim za

Stanisawem Leszczyskim, za JMPanem Kuchmistrzem Koronnym, i za JMPanem Starost Bobrajskim 4 a potem generalna za tymi wszystkimi Polakami, nemine excepto, którzy si uciekli pod protekcy Porty, aby mieli amnesty od Króla JMci i Rzeczypospolitej, aby do dóbr i honorów swoich byli przywróceni. 2 do Insynuacya pokoju midzy Królem Jmci lfzeczpospolit, a Królem Szwedzkim. ,

i

i

i

i

wszystkich

drugich

adherentów

Polaków, nemine excepto raje,

i

dobra

przyj

,

z

co blisi, jako i

inni

co

do aski dekla-

im wszystkie przywróci

interpozycy Przewietnej Porty

Hana IM ci

Szwedzkich

takow to:

sw

i

kae

na

Najjaniejszego

jednak kondycy, aby

ci

Stanisaw, migielski, Kryspin*

Benderze

i

koo

Bendera,

po-

do Polski i stawili si prosto do boku K. M ci z powinna submissy in spatio trzech miesicy, to jest: primis Januarn anni 1714. Drudzy za. którzy w Adryanopolu, in spatio wrócili

J.

s

czterech miesicy, ni

ejusdem;

a

in

to jest primis

Februarii an-

uantum by w tym 71.

czasie

CZ

564

CZWARTA.

do boku Paskiego nie stawili si, tedy ich Porta duej w Pastwach swoich ciernie bdzie ani im dawa protekcyi juxta nie powrócili

i

pi

,

oblouentiam traktatów Karowickich. A jeeliby take ci adherenci Szwedzcy za powrotem swoim mieli jakie bunty, praktyki,

K.

statowi J.

M

ci

i

machinacye Maje-

Rzeczypospolitej szkodliwe

i

"

wznawia, tedy Przewietna Porta wicej im protekcyi nie

da, ani ich

i

Han JM 6 do Pastw

swych nie przyjmie, owszem za wasnych

mie

przyjació pacis

bdzie,

et tranuillitatis

zezwolili

i

nie-

publicae consurget: na co

niem Porty. Ad 2dum. Jako Król JM6 P. N. Miociwy od pocztku wojny z Królem Szwedzkim nie by nigdy przeciwny pokojowi z nim, o czóm ,

najlepsze mogyby

da

wiadectwo postronne i ssi w to wdaway i pro-

siedzkie potencye, które

wadziy do pokoju, tak

i

yczy N. Miociwy i mio

teraz prawdziwie

tego pokoju J. K. M. P.

ROK

1713.

matery traktowania

ma

ten pokój

ktowania

i

by

ju

proponowali

Brunwik

miasto, gdzie

o pokój

miejsce kongresu, to jest

i

traktowany

do którego

,

s

penomocni Posowie

tra-

naznaczeni,

tylko czekaj na zezwolenie Króla Szwedzkiego, do czego Przewietna Porta i Han JM° mog dopomódz, gdyby Króla Szwedzkiego skonili i przywiedli do tego, aby da na to zezwolenie, Penomocnych Posów swoich na to i posa miejsce do traktowania pokoju proponowane,

mia

Trzecia racya. Ze gdyby

jako contra turbatores

przyobiecali ci posannikowie imi-

i

—

by

zawarty

na tem miejscu, gdzie teraz Król Szwedzki, nie miaby taki pokój adnego bezpieczestwa, bo Król Szwedzki powróciwszy do swego Pastwa i

bdc

na wolnoci,

mógby si protestowa mówic e by do niego

rwa takowy przymuszony przez Przewietn Porte, Czwarta racya. Ze zwyczaj jest u Monarchów Europejskich, gdy traktuj o pokój, obieraj sobie bliskich obudwóch stron ssiadów za traktat,

i

gwarantów, aby

in casu

niedotrzymania pokoju,

wnij w Pastwa

przyjmuje instancy i yczliwo Przewietnej Porty i Hana JM ci do tego podanego koca

mogli muje,

i

zmierzajc. Znajc za dobrze humor i geniusz Króla Szwedzkiego uporny i przeciwny temu pokojowi, nie yczy J. K. M. P. N. M., aby Porta braa na siebie z wielkim zawodem naszym i hazardem swoim niepoytecznym obligowa Króla Szwedzkiego do pokoju z racyj nastpujcych. Pierwsza racya. Ze Król Szwedzki pod pre-

A za

Przewietna Porta daleko jest od Pastw i ldem i morzem, i niemogo do tego przymusi, a wiemy, i jest

textem traktowania o pokój,

wziby okazy

i

po-

duszego mieszkania w Pastwach Przewiehumoru tnej Porty, poniewa wedug zwyczaju swego podawaby kondycye niepodobne do akce-

zór

i

ptowania,

i

pod tym paszczeni takowego

wania faszywego,

byby cikim

trakto-

Przewietnej

tego, który niedotrzy-

przymusi go do dotrzymania pokoju,

Króla Szwedzkiego

gby

chciaby zawsze wojowa; my za chcemy trwaego i staego na zawsze pokoju, Ad 3um Poniewa Król JM wedug praw

niespokojny

i

.

polskich nie

moe

traci ani

ustpowa adnego

osadza ludmi cudzoziemskiemi, bez wyranej woli stanów i Rzeczypospolitej na sejmie, tedy Król JM C odkada to do sejmu i koca wojny z Królem Szwedzkim ten

kawaka

ziemi

,

ani

'

interes

wzgldem Kozaków

osobliwie

racyj:

e

Król

Orlikowskich; z tych

JM

'

i

Rzeczpospolita

nunc onym, którzy dotd seuebantur

szukaby wszelkich sposobów przez skryte fakcye i intrygi miesza i rozrywa t przyja, która jest midzy Królem Jegomocia

hic et

i

Rzeczpospolit, a Przewietn Porta, jako dotd czyni i czyni nie przestaje.

fundi consensus et bonificatiopraecedere musiayby,

Ze medyatorowie i przyjaciele Króla Szwedzkiego, ju si wdali gboko w t

postpek byby przeciwko traktatom wiecznym i doczesnym z Carem JM ci 9 Moskiewskim i Rzeczpospolit, w których per

Porcie,

i

Druga

racya.

cze

actu seuuntur partes Sueticas

moe,

i

e

a do tego

pierwej przed

ten

t lokacy

i

jesz-

wierzy

nie

possessorum

CZ

CZWARTA.

expressum continetur,

e rebelles

obudwóch

maj, by c wydawani,

et exclusa

omni protectione

\

ma

stron

Ad stwach

J.

ci ,

upewnia

J.

Miociwy, Przewietn Porte przy prawach sobie nadanych czajach zachowani

Ad

W

K.

s w Pae

,

dawnych zwy-

i

bd.

5tHm .

.

e

go deklaracya od Króla JMci lubo Stanisaw Leszczyski jest odsdzony od tego honoru, i ju ,

teraz

w

trzecich

rkacb

to

duje si, jednak Król JM*

do tego teraniejszego

5

Województwo obiecuje

Wojewod

znaj-

dysponowa

aby rezygnowa ten honor na rce Króla JM Król JM deklaruje go da temu Stanisawowi Leszczyskiemu za powrotem jego aktualnym do Króla JM ci drudzy za przy tych honorach ,

l:

;

M

Pana Naszego Miociwego konserwowani bd, okrom buaw, o które e adnej czynie kwestyi i interesowa si przez ci

interpozycy swoje Porta niechce, ju Posannikowie po kilka razy z tern protestowali si i

jako insze miejsca

Poock

chów,

5

,

e

wasnych nieprzyjació mie bd. Notandum i to, gdy Posannikowie urgebant o wydzielenie Ukrainy dla Kozaków Orlikowskich, allegowali,

e ta Ukraina beneficio

traktatu

nad Prutem z Carem nam przywrócona; conseuenter nie powinnimy onej aowa. Ale repositum na to, Car jej nie odbiera i nie trzy-

e

Rzeczypo-

i

etc.

,

Polej

belli

potom dobrowolnie, tak

i

w

i

do czasu swojemi

Polsce

i

w

Litwie similiter

Zamo,

odda

i

Elblg, By-

ustpi.

potem JM° P. Hetman Polny LiMarszaek Generalnej Konfederacyi

Stanów Rzeczypospolitej,

laesiones

od Porty prze-

ciwko traktatu Karo wickiego artykuom. ku Lwowu zaraz l m °. Puszczony czambu

a

po nieoschym traktacie Karowickim. 2 do ktatu

wedug tego

dzia

Nie oddanie

.

w Kamiecu bdcych,

tra-

lub o onie instabat

Ablegat nasz.

3tio Expedyowane do Króla Szwedzkiego od Hana poselstwa; i do Stanisawa tak czste lubo praecessit od Króla JM oi i Rzeczypospolitej, .

JPana Grocholskiego jako i przez innych posanników, denunciatio zacztej przez Króla

tak przez

Szwedzkiego wojny, oraz

podug

dawniejszych

t0

i

i

wezwanie posików,

wieszych

Czteroletnie nieprzyjació

.

traktatów. i

rebellizantów

konserwowanie.

e

Posannikowie i deklarowali, Porta i Han JM* widzc tak wielk dobro Króla JMci tak askawie tych wszystkicli adherentów Szwedzkich przyjmuje, i tak wiele im aski wiadczy, wicej ich na potom przyjmowa nie bdzie, ani im protekcyi dawa: a jeeliby jedni in spatio trzech miesicy, a drudzy in spatio czterech miesicy, co dalsi, do boku Króla JM ci powróci nie mieli, tedy ich duej tam u siebie cierpie nie maj, ani im dawa protekcyi, i owszem za

ci

Exposv.it tewski, jako

4

tych wszystkich odpowiedzi kontenci byli

JM

Króla

uskromiwszy bunty Kozackie

,

garnizonami osadzi,

upewnili.

Z

wiadomoci

zapawszy, ex ratlonibus

Poznaskiego, ni

które mieli od J. K.

przywaszcza, ale przeciwko Królowi Szwedz-

ani sobie

hostiliter,

osadzone, to jest Brody,

Grudziskiemu z jego ludmi Król przebaczy obiecuje, byle si tylko powróci. Ad 6tum liatione Województwa Poznaskie-

JM