Hinn hvíti lótus Indversk heimspeki [PDF]

Zitiervorschau

BINN HVITI .LOTUS

·-·

.·

... ,.

GUNNAR. DAL

BINN HViTI LOTUS .

.

INDVERSK HEIMSPEKI

nR SOGU ·HEIMSPEKINNAR FJORDA BOK

Reykjavik 1962 PRENTSMl9JA JONS .HELGASONAR

GUNNAR DAL: Vera, �j6�,

1949

· sfinxinn og hamingjan, lj6ydd Ij6�), 1958 Okt6berlj6�, 19Sif

l>eir spaau istjornurnar,

Saga heims pekin na r : ·

1961 Tveir heimar, 1961 Lif og dauai, 1961 Hinn hviti Lotus, 1962

Leitinaessir . brendur voru orsnauoir menn, peir fat�kµstµ af hinum fat�ku a hid­ landi. Undir br.ennandi sol. gengu peir berum £6tum eftir vioarpl6g sinum og erjuou landio. - Peir rrektuou ris og sykurreyr. - Baom­ ullarklut, sem peir vofou um lendar ser, .a�tu peir einan fata. Peir bjuggu i kof11m, sem fl�tt­ aoir voru saman ur strai eoa reyr og. pettaoir

9

.

meo leir .og mykju. Sofio var a g6lfinu. Rum, boro eoa stol l;>ekktu peir ekki. Sitjandi a golf­ inu meo krosslagoa fretur neyttu peir matar si�s og notuou aoeins guosgafflana. I>egar vel araoi og hvorki fl6o ne purrkar eyddu uppsker­ unni, gat petta folk leyft ser ao eta nrestum fylli sina af sykurreyr, ris, grrenmeti - og salti. Pessir fabrotnu rettir voru stundum krydd­ · aoir meo gomlum : purrkuoum fiski, sem lykt­ ao var af a maltioum. - E� pegar· ilia . araoi og uppskeran brast, og pao var nrestum eins algengt og hitt, baroi hungurvofan ao· dyrum og mannf6lkio fell. :Pao pekkti heldur enga vorn vio mo1·gurn og illkynjuoum sjukd6mum, sem hrjaou pess­ ar byggoir, nem� pulur toframannsins. Dag og n6tt brunnu likeldarnir vio flj6tio, · sem skol­ aoi. af nao sinni osku pessara vesalinga til hafs. En i pessum heruoum a Indlandi, par sem .

,

mannfolkio jafnvel enn i dag a . via sarustu orbirgo ao bua, hefur landio f6strao hina rik­ ustu menn. Brendurnir attU ekki landio. Pao var eign farra manna og pessir fau menn leigou .

pao brendunum og t6ku i rentu helming eoa priojul)g uppsker11nnar, sein peir sioan sofn·

•

10

uou i sinar hloo�r. I>essir auougu landeigend­ ur voru kallaoir raja e? a maharaja, er pyoir kon­ ungur. Peir eins og brahmanarnir, prestarnir, peir reostu af hinum fj6rum stetturi.1 hins gam.la ·indverska pj6ofelags, voru vel efnum bunir og lifou i allsnregtum og munaoi. Faoir Gautama var einn pessara auougu landeigenda maha-raja (,,mikli konungur''). En unglingnum, sem reikaoi undir greinum mang6trjanna i aldingaroi foour sins og hlaut i voggugjof allan veraldlegan auo og hamingju, leio p6 ekki vel. - Hann hafoi seo b�ndurna vinna a ekrUm foour sins, seo }>a, konur l»eirra · og born deyja hungurdauaa, seo fars6ttir her­ taka byggoina og umkomulaus gam:almenni, sem enginn sinnti, ganga inilli manna og betla ser mat, unz dauoinn batt enda a suit })eirra. Hann hafoi seo agirnd og hrresni prestanna, brahmananna, sem p6ttust kenna �6lkin1:1 Iif­ speki, en t6ku aoeins .b ra�o pess. Hann hafoi . seo mannlegt unikomuleysi i pusund myndum .

og i dekkri litum en Vesturlandabiiann grun­ .ar, ao hregt se ao finna · a . pessari joro. I:>ess· vegna hafa · Vesturlond e.. t. v. ald1·ei skilio Gautama Biidda til fulls, hvao hann atti pegar hann talaoi um pj aninguna. ·

11

via,

.Ifi:nn· regilegi veruleiki pessa mannlifs let �hglmginn Gautama aldrei .i f.rioi, p6tt .hann retti sjalfur vio allsnregtir ao bua. Pjaning pessa folks fylgdi honum eins og vofa hvert sem hann sneri. - Stundum var andlit hennar asak­ andi: Gautama, hvaoa rett hefur pu til ao lifa i srellifi a: nregt11m }jess brauos, sem ao� ofluou og aora skortir? - Ef aorir voru dremd­ ir til hlutskiptis almugamann�ins, hvi skyldi hann pa tilheyr� yfirstett, sem aoeins pyngdi byroar peirra? �· En oftast :var }>6 svipur .henn­ ar biojandi: Gautama, hjalpa pu okkur. Gaut­ ama, er engin leio fra hormungum okkar til betra lifs? Gautama ... Og Gautama yfirgaf k�ngshollina og aldin­ . gar5inn, einnig konu sina og: barn� Hann var· l>a 29 ara ao aldri. Mannf6lkio pjaoist.Hann varo . ao hjalpa pvi. Hin sk .rautlegu klreoi sin gaf hann betl�ra, sem a vegi bans varo og klredd­ ist sjalfur b6mullarkliit almiigamannsin�. Sioan helt Gautama ut i miskunnarlausa ver­ old fatreklingsins til pess ao frelsa heiminn og losa manninn undan oki pjaninga s�nna. Hann leitaoi fyrst a fund frreoimanna og spekinga, sem sofnuou llill: sig hop lrerisveina og glimdu vio gatuna um eoli hins yfirskilyit...

12

lega: Er veroldin eilU? Er hfui stundleg? Er hun 6takmarkanleg? E1· salin sama ·og likam·mn? Lifir sa, sem pekkir Vedabrekur, eftir dauoann? Er hann breoi dauour og lifandi eft­ ir dauoarin? Er hann hvorki dauour ne lifandi eftir . dauoann? Hinir visu menn skeggrreddu ·um allt petta fram og aftur. Hver helt fram sinni skooun og hver studdist vio ·sina £rreoib6k. Gautama hlustaoi vandlega a tal allra l>essara manna og kynntist i paula ollum hinum marg_. breytilegu skoounum og skooan�mun l>eirra Sioan yfirgaf hann pa. Mannf6lkio pjaoist, og kollun hans var ao hjalpa pvi til betra lifs. Pessi heilabrot hjalpuou engum. Auk pess ko:rp.st· h�nn . ao peirri niou1·stoou, ao tilgangs­ laust vreri fyrir skynsemina ao glima vio gatu hins yfirskilvitlega. l>ao parf eyru til ao heyra meo! Ekkert ann(io liffreri getur komio i peirra stao og skynjao hlj6o. A sama h.att l:>arf yfir­ skilvitlega andlega SYn ti} peSS ao kanria hio yfirskilvitlega.· Skynsemin getur ekki komio i hennar stao. Allir l>essir visu og skriftlrerou menn minntu hann a soguna' um gomlu blindu mennina, sem deildu uni ' skopulag filsins. . Og Gautama yfirgaf heimspekingana og helt .

...;_

�.

13

til Uruvelask6ga til a� igrunda par i �inverunni, hvaoa lei� vreri til undan oki pjaninganna.

A

pe�su� eyoilegu sl6orim lenti- Gautama i

h6pi £16ttaman�a fra heimi veruleikans. Petta voru nmmgeoja menii, sem seo hofou omurleika og vonleys� mannlifsins og hugoust geta slopp­ io undan }>vi yfir i annan og betri heim. I>eir horou krufio manns.alina og kannao starfsemi hennar. Niourstaoa l>ei11ra var., · ao stormar mannlegra hvata og girnda sneru vindmyllum ·

lifs og dauoa og hj6li endurfreoinganna. Meo pvi ao lregja pessa storma og sigrast a hvotum sinum og girndum meo meinlretalifnaoi hugo­ ust peir fa frio, lausn undan oki pjaninganna og oolast nirvana, sem· i l>eirra augum var eilif paradis.

. Gautama· tileinkaoi ser kenningar og reynslu

meinlretamannanna og kynntist hugmyndum l>eirra og visindum nakvremlega. Sioan varpaoi hann }>vi ollu fyrir. boro. �Gautama var ekki a £16tta fra ·veruleikanum. Hann var i s6kn. Pess­ ir menn hugsuou aoeins um betl.'·i tilveru sjalf­ um ser til handa. Ef Gautama leitaoi aoeins eigin hamingju, hefoi hann aldrei yfirgefio h6g­ lifi foourhiisanna. Ef hann leitaoi aoeins eigin .

14

hamingju, hefoi hann ekki snuio aftur eftir ao hann oolaoist nh�vana. Tilgangtir Gautama var ekki ao .frelsa sjalf­ an sig heldur meobrreour sina. Mannf6l�io pjaoist og kollun hans var ao . visa pvi veginn til betra lifs, en ekk� ao leita sinna� eigin ham­ irigju og yfirg�f a :Pao sioan. Eftir sex ara dvol i Uruvelask6gum helt Gautama til byggoa� Hann var nu prjatiu og fimm ara ao aldri. Hann hafoi gengio i gegnum ma�nlega reynslu, vaxio upp iir heimspeki og prautkannao sjalfstamningu og visindi mein­ lretamannsins. Hann hafoi vaxio fra einfald.. . leika hins venjulega manns upp til margbreytil�ika heimsins - og sioan aftur vaxio UPI? iir honum upp til einfaldleikans aftur, ao pessu sinni einfaldle�ka djuphyggjumannsins, bins sanna meistara. Enn hafoi Gautama ao visu ekki fundio veg­ inn til hamingjunnar, en fylling_ timans var i Gautama at og · drakk og endurheimti nand. likamshreysti sina, eftir prautir meinlretalifn­ aoarins, sem nrestum hofou kostao hann Iifio. ·

.

..

�

•'

H�nn settist ao · undir tre einu, sem sioan var kallao Bodhinanda. Hann sneri andliti s.inu til

15

austurs, ·p ar sexli s6lin reis hvern morgun og .. · pes' s heit ao risa ekki ur sreti, fyrr en strengdi hann hefoi oqlazt sjfilfs}Jekkingu. f sjo vikur sat Gautama undir greinum Bod­ hinanda og einbeitti hug sinum til hins re5sta mattar.· Dagarnir komu og f6ru og hver peirra virtist frera hann litlu nrer :inarki. En eins og skyjapykkni, sem hylur s6larsyn, greioist smam saman fyrir iisandi sol, tlnz geislar henn­ ar brj6tast sky�dilega i gegn eins brauzt sol hinnar . reostu vitundar skyndilega i gegnum: skyjafl6ka hinnar l�gri natturu og Gautama a:f· hinum ·mnri veruleika. var.CS upplj6maour . Hann varo Budda·. Rinn atturidi Budda, sem gist hefur }>essa joro. Hann sa alla tilveruna og mannlifio i nyj� lj6si. Allar hinar gomlu raogat­ ur huga�s hu:rfu og virtust meiriingarlausar. · Her riktu enga1· sorgir meir. Lifio var 6umrreoi� lega einfalt og gott og }>6 svo fjars�ylt hinni gomlu verold mannlegra skynfrera og skynsemi. . Pessi n:Yi veruleiki var fullui· hamingju og frio� Og vegurinn ar i. stao strios og ·pjaninga� til pessa lifs var hverjum manni frer. Pessi . hamingja gat oroio 4vers ma nns eign. Og Budda lokaoi til halfs hlioum hinnar ny­ fundnu paradisar og hyarf aftur.til jaroneskrar .._

·-

16

pjaningar til pess a9 visa ··mannf6lkinu inn· a .

bl'·aut lifshamingjunnar. Hann helt fyrst til Uruvelask6ga til pess. ao hitta aftur felaga sin.a, meinlmtamennina·. Pegar l>eir sau hann nalgast, rreddu l>eir um pao sin a milli, ao Gautama vreri ekki lengur heigu� maour, heldur hefoi hann rofio eioa sina sem . meinlretari og gefio sig a vald veraldslegs mun­ aoar og 6h6fs i mat og drykk. - Peir komu ser saman um ao heilsa· honum ekki og taka ha.Im ekki' aftur i sinn hop. En pegar hann kom til peirra, urou peir snortnir peim mildu tofrum, sem honum fylgdu og

Bil anduo peirra hvarf.'

I:>eir st6ou upp og fognuou honwn sem goml� um vm1. •

•

Budda skyroi l>eim fra reynslu sinni, ao hann hefoi fundio veginn til frelsunar. Meo pvi ao

astunda g6ovild til alls hins skapaoa, booaoi.

hann, hef eg oolazt lausn. Pao er vegurinn, seni liggur fra pjaningu.·fil hamingju. . Og Biidda talaoi til peirra hlylega og t6k ao utsk§ra fyrir peim villu og fanyti ·meinlmtalifn­ aoarins.

Hinn upplj6maoi; sagoi hann, leitar ekki lausnar i meinlretalifnaoi. Hann lifir ekki .

_

•

heldur i veraldlegum muriaoi. Hinn upplj6maoi fer hl.nn·.gullna ineoalveg, sem liggur milli ofg-

17

2

anna tveggja, meinlretalifnaoar og gjalifis. Meinlretalifnaour skapar aoeins auknar pjan­ ingar, en leioir ekki til andlegs . vaxtar. - Ao hretta vio kjot og fisk, eoa ganga nak�nn eoa krunuraka hofuo si�t eoa klreoast totrum, eoa bera osku a likama sinn eoa frera guoinum Ag� f6rnir mun ekki hreinsa nokkurn mann, sem· haldinn er fafrreoi og villu. Ao lesa ritningarnar, frera p1·estunum gjafir og guounum £6rnir eoa leggja a sig sjalfspynt­ ingar eoa 811 pessi yfirb6tav�rk, sem unnin eru i serhagsmunaskyni og .von um endurgjald a . himnum, getur ekki hreinsao manninn meoan hann er haldinn fafrreoi og villu. Reioi, ofdrykkja; }>rj6zka, trUhrresni, qak­ mrelgi, of':llldgirni, blekkingar' hroki og illvild gera manriinn 6hreinan, - ekki pao ao eta kjot. Hinn gullni meoalvegur liggur milli hinna tVeggja ofga. Sa vegur opnar augu manna, veit- · ir skiJning og frio. Hann leioir til reori pekking­ ar, til upplj6munar hugans til nirvana. Sa, sem fy�lir lampa sin� meo vatni, se1· ekk­ ert lj6s. Sa, sem reynir ao kveikja eld ur fiia­ vioi, nrer engum arangri. Rong breytni leioir ekki til ·farsreldar. Aoeins sa, sem ekki ·er leng­ ur i anauo illra tilhneiginga, fullnregir porfum �

18

sinum an pess ao flekka hendur sinar. I>ao er skylda hvers manns ao hiroa yel um likama . sinn, efla hreysti hans og heilbrigoi, pvi ao an pess er torvelt ao tendra lam.pa hinnar sonnu pekkingar og halda huganum sterkum og hrein­ um. V�tnio. flytur allt i kringum hinn hvita lot­ us, en vretir ekki bloo hans. - Petta er hinn gullni meoalvegur, sem liggur milli ofganna tveggja, meinlretalifnaoar og gjalffis. Og Budda t6k ·ao rreoa vio pa um pjaninguna og hvernig henni verour utrYmt .meo rettlreti, g6oVild og frioi. - Pjaninguna pekktu peir all­ ir vel og hofo-µ seo, hvernig allt nYtt lif er frett . bl6c>ugt og meo prautum inn i pennan heim, hvernig dauoinn er fullur 6gna og . sarsauka, hvernig elli og l).rorleiki, sjukd6mar og skortur hrja mann£6lkio, og hvernig sorgir, orvrenting og draumar, sem aldrei rretast, blanda sarsauka i 1.ifsbikar serhvers manns. En J:>janingar mann£6lksins eiga ser orsakir. Budda, sem seo hafqi hinn innsta veruleika, hafoi einnig seo leioina til ao utcyma -Orso}tum Peirra og pannig hefja ma.nninn upp til nyrrar og fullkomnari tilveru. Hinir fyrstu afangar pess�rar leioar voru rett hugsun, re�t tal og breytni. Hinir sioustu voru ·

·

.

19

..

konnun bins in�sta ley�dard6ms, sjalfspekk­ ingin. En breoi tyrstu og· sioustu. afangar pessa vegar eru g65vild. Samuo meo monnum og dyr­ um er fyrsta og sioasta oro i booskap Budda. I:>essi samiio naoi ekki til akveoinna stetta eoa ·

h6pa eingongu, heldur til allra jafnt. Hun var pao leioarlj6s, sem eitt gat lyst man.n·inum .

.

hins fyrirheitna lands sannrar hamingju.

til '·

Hann skipti veginu� i tiu .afanga. Efth· hinn tiunda er maourinn oroinn Budda. Strax a hinu fyrst0: stigi vinnur bodhisatt­ vann . (svo nefnist nemandi bins ,,attfalda vegar") eio ao l>vi ao falla ekki eftir attunda stigio .

fyrir freistingum himnarikis og fulls�lunnar; heldur halda af1·ain ao taka l>att i . barattu mannkynsins og bera afram sem strerstan skerf af hinum pun� orlogum heimsins, unz mannkynio allt hefur oolazt Iausn.

.A pessu

fyrsta stigi er nemandanum retlao ao slaka a bondum serhyggju.sinnar og auka samii.o sina og skilning.

A nresta stigi, vimala (hreinleiki)

vinnur hann jofnum hondum ao pvi ao afla ser pekkingar og efla siofe1·oilegan styrkleika s4J.n.

A hinu prioja stigi gerir hann alvarlega tilraun til ao grafa upp sjalfur rret� singirni sinnar,

20

haturs og. yfirsj6na og utr:Yma peim einni ·af annarri. Allar eigingjarnar hvatir veroa ao vikja og samuo . hans ve1·our dypri og viotrekari. A pessu stigi vmnur hann Serstaklega ao eflingu skynseminnar og rokrettrar hugsunar. Fyrst a hinu fj6roa stigi er nemandanum rao­ lagt ao nema stafr6f hugleiosl11nnar og: hann heldti.r pvi nami a£ram a hinu £immta. og sjotta. A· hinu sjounda stigi · einbeitir hann ser ao nami peirra fr�oa, sem gera hann· sjalfan sem hrefastan frmoara til ao visa mannk.yninu leio­ "ina til lausnar, pvi ao pao er "einkenni b"odis­ hattvans, ·ao hann Ieitast vio ao bjarga oorum jafnvel aour en honu:µi er borgio ·sjalfum. A attunda stigi verour hann arhat . og er frert ao hverfa·inn i fullsmlu himnanna an l>ess ao snua · aftu·r til hringrasar lifs og dauoa.· _ En _hmn sanni bodhisattva sezt par ekki ao vegna hins fo1·na eicl's sins, en snyr i -l>ess stao til peh·ra, sem verr eru··settir, og tekst a ·hendur f6rnarstarf i pagu framvindunnar. ·A _.pessu stigi skynjar hann veruleikann, eoa veroldina ·1· sinu i·etta eoli. En ofar pessu eru tvo stig onnur,. og eftir hio sioasta er ·lokatakma1·kinu ·nao · ·og bodhisatt­ vann er oroinn bUdda.·Einnig eftir-pao stig v�ro,.

.

..

21

ur hann a5 halda starfi sinu afram fyrir verold­ ina. Pess vegna. er i sannleika ekki til neitt nir­ vana fyrir bodhisattva eoa budda. Eitthva5 a pessa leio voru viorreour meist­ arans vio meinlmtamennina i Uruvelask6gum. J:>eir geroust fyrstu nemendur hans og fylgdu honum. - Og }>essi �ynlegi h6pur yfirgaf ein­ veru sk6garins og helt til byggoa :til p�ss a6 hefja upp raust sina gegn hinnj gomlu ·stetta.. skiptingu,. sem geroi mannf6lkio ao herrum og pj6num, rikum og fatrekum, forrettindamonn­ u;m og umkomulausum vesalingum - og kenna monnum retta breytni, sem leiddi fra pjaningu til hamingju·. J.>anriig h6£ust triiarbrogo, seni sioan £6ru sig... urfor um allan hinn aust1·rena heim og eru enn i dag ao nafninu til fjolmennustu triiarbrogao kom p6 ekki ao �ok, pvi ao aorir urou par til ao fylla A Indlandi spruttu upp margir i eyournar. heimspekisk6lar, sem allir voru sagoir byggj­ ast a. kenningu Biidda. Og utan Indlands hafa vestrrenir professorar i heimspeki gert eljusam­ ar tilraunir til ao iitskyra pao, sem peir kalla heimspeki Gautama Budda. Eins og vrenta matti 4efur · pao aftur leitt til hinrta sundur­ lausustu skooap.a, einku� a eoli nirvana, hug­ niyndinni um guo og mannssalina. - Af viro­ irtgu breoi fyrir pr6fessorunum og meistaranum f pess stao skal. rokrreoum peirra sleppt her. skulu. her aoeins tilfreroir nokkrir staoir iir ritinu Dhammapada og veita peir e. t. v. bezta innsyn i eoli bins · san:na · buddisma. Allt, sem vio erum, er aflei6.in:g }>ess, sein vio hofum hugsao. Pao er byggt a hugsunum og byggt ur hugsunum. Ef maourinn talar og -

-

--

23

... .

b1·eytir . .af illum hug,. £ylgir pjaningin, honum eins og hj6Iio; sem fylgir fre:ti uxans, �em vag�­ inn dregur. Allt sem vio erum, _er afleioiµg pess, sem vio hofum. hugsao. Pao er byggt_a hugsunum.- okk­ �r og paess ao hafa hrett meingjoro.um sinum, hefur ekki taum a geoi sinu og ber ekki viroingu fyrir sannleik­ anum, - hann er ekki verour hins gula �lreois. (Hempu prestsins i buddiskum sio.) En, sa sem hefur hrett meingjoroum, stend· ur fostum f6tum a vegi manndaoa, hefur .t aum a geoi sinu. og viroir sannleikann, hann er verour bins gula klreois. Sa, sem heldur sannleikann. 6sannindi og ser svart i hvitu, kemst ekki · til sannleikans, en fylgir sinum eigin heg6ma. Sa, sem kennir sannleikann, }legar hann mret­ ir honum,. og kann skil a svortu og hvitu, kemst til s�nnleikans og fylgir hinni hau kollun. . . Eins .og regnio drepur gegnum ilia tyrfoan kofa seitla illar astriour inn i reikulan huga. Eins og reg _ nio fellur af ·traustu �aki, komast illar ast:riour ekki ao i huga l>ess, sem elur g6o­ ar hugsanir.. . Meingjoroamaourint:i -mun pjast i .pessum heimi. Hann mun pjast·i p¢im nre�ta. Hann mun pjast breoi pessa heims og annars� Hann pjaist, '

25

}:>egar afleioingar verka bans srekja hann heim. G6oum ma.nni mun vel farnast i l>essum hejmi. Hamingjan. biour hans i l;>eim n.resta. Hamingjan fylgir honum boooi }>essa �eims og annars. Hann oolast hamingj.u, pegar hann upp­ sker avexti verka sinna. Meingjoroamaourinn pjaist i pe�sum heimi og· ··hann mun pjast i peim nresta. Hann . l>jaist, pegar hann hugsar um hio ilia, sem hann hef­ ur gert. Hann pjaist, pegar hann. gengur hirui myrka veg. G6our maour er hamingjusamur }>essa heims og annars. Hann er hamingjusamur, pegar hann hugsar um hio g6oa, sem hann hefur gert, og hann er hamingjusamur, pegar hann geniur inn til h:ins mikla fagnaoar. Hiroulaus maour, sem· .kann ritningar, en breytir ·ekki eftir peim, a enga hlutdeild i brreoralagi okkar. Hann er eins og smali, sem telur annars manns fe. Sa, sem fylgir logmali lifshamingjunnar, jafnvel p6 ao hann pekki ekki b6kstaf henn­ ar, er laus undan illum astrioum, hatri og fe­ grreogi, a sanna pekkingu og einlregni hjartans. Sa, sem a engar singjarna1· 6skir pessa heims . . 26

eoa annars, hann a hlutdeild i pessu brmora­ lagi. Hver mun sigra heiminn? Hver mun sigra danarheima og konung peirra? Hver mun sigra verold guoanna? Hver mun finna Veginn og lesa hio retta blom·? . Nemandi hins attfalda vegar skal sigra allt petta, finna Veginn og lesa hio retta bl6m. Dauoinn skolar hurt hinum ·veiklunduou likt og £160 skolar burt sofandi porpi. Dauoinn skolar hurt �um veiklunduou, .sem aoeins safna skrautlegtim bl6:tnum, aou'r en munaoargimi }>eirra er mettuo. Eins og bYfluga safnar hunangi og hverfur an pess ao vinna bl6minu mein, lit pess eoa . ilman, pannig skal maourinn lifa i pessum heimi. Hann skal huga vel, ekki ao yfirsj6n­ um annarra, heldur sinUm eigin yfirsj6num. Likt og fogur bl6m i morgum litum eru hin fanYtu oro pess, sem ekki breytir eftir peim. Eins marga bl6msveiga og binda ma ur bl6m­ um, svo morg goo ve':k getur dauolegur maour unnio, eftir ao hann er borinn inn i pennan heim. Bl6mailmur berst · · ekki m6ti vindi, en v

·

27

ilmur . g6ora . hugsana berst a ·moti ollum vindum. 0a ilmur, sem berst fra 16tusbl6mi og sandal­ vioi, nrer skammt, en ilmur g6ora hugsa·na nrer himni . guoanna og hins reosta. I>vi f6lki, sem elur meo ser g6oar hugsanir, . a einlregt hjarta og sanna }>ekkingu, getur Mara . aldrei .unnio mein. Eins og hvit lilja, sem .grrer a sorphaug ver­ aldarinnar, skal nemandi hinns sanna·· bMda lifa i pessum heimi. · "

Pao eru ek·ki til neinar . }>janingar fyrir· }>a, sem lokio hafa for sinni og varpao ollum ahyggj­ um fyrir boro. :Peir eru frjalsir og lausir ur oll­ um fjotrum. peir :veroa ekki. gamlir i hehna­ byggo sinni. Ems og svani:r, sem ·h yerfa af . tjorn sinni, ·yfirgefa peir hus og heimili. Peir safna e�ki veraldarauoi og lifa ekki eftir neinum vio­ ui·kenndum reglum, en eiga ser hio sanna frelsi. Leioir pei1"ra e� jafn · erfitt ·ao skiJja og fugla himinsins. Hugir peir1·a eru eins og veltamdir hestar, seni stj6rnast eingongu af taumum okumannsins (sjalfsins). . Lausir vio .hroka og ·lausir vio hUI?-gttr fylgja peir kollun sinni og eru polinm6oir eins og . 28

jorqin.. Hugsun· peirra ·er· hlj6olat, h6gvoor eru oro og verk p�irra, sem oolazt hafa hina sonnu pekkingu. ---

Eitt oro, sem gerir pann, er a hlyoir, hlj6o­ an, er betra en pusund 6merk ora. Betra. en kvreoi, sem gert er ur pusund 6merkum oroum, er eitt. oro, �f pao gerir pann sem a hlyoir hlj6oan. ·I>6 hofo se:u yfir hundrao . kvreoi gero iir 6merkum oroum eru pau ekki eins g6o og eitt or-5 hins sanna logmals. Meiri sig-q.rvegari en sa, sem sigrao· hefur piisund menn piisund sinnum, er sa, sem sigr­ ao hefur sjalfan sig. Ao sigra sjalfan. sig er meiri sigur en sigra heiminn. Betra er ao sY-na peLl11, sem oolazt hefur pekkingu, viroingu ao-:o eins eina stund, en frera guounuin · £6rnir i hundrao ar. Allt, sem f6rnao ·er � pessum heimi i hags­ munaskyni, er einskis viroi. Betr� er ao hafa lifao einn �ag · sein vitur og gjorhugull maour en lifa i hundrao ar i fafrreoi og .hegpma Betra er ao lifa einn virkan dag :en eyoa hundrao arum i leti og sinnuleysi. .•

29

.

.

. Bet�a er ao �fa einn dag og skynja eilifoina en hundr�o .a� an andl�grar sj6na1·.

.

.

.

, ·

.

---

Allir menn 6ttast refsingu. Allir menn 6tt­ ast dauoann� Mundu, ao peir eru eins og pu. Taktu J:>ess .vegna ekki. lif og .vertu .ekki valdur ao dauoa. Sa, sem leitar sinnar eigin ham­ i�gju, en refsar oorum . eoa jafnvel er valdur ao dauoa peirl"a, sem einnig pra hamingju, · mun ekki finna neina hamingju eftir dauo­ ann Sa ·sem leitar eigin hamingju -og refsar ekki oor'Q;rn og. er ekki valdur ao drapi mun finna · hamingju eftir dauoa sinn. .Talaou ekk� horkulega til nokkurs manns. Peir, sem talao"er til, _munu svara per i .somu mynt. Reio oro valda sarsauka. Hogg fyrir hogg vinna per mein. Ef pu svarar engu, ertu a rettri leio, .l>vi ao reioin er upprrett iir eoli pinu. Eins og smali, sem rekur fe til rettar, smala elli og dauoi m�nnf6lkinu. Gl6purinn veit ekki, hvenrer hann hefur unn­ io ·ill verk, en illvirki meingjoroamannsins. brenna· h·ann · eins . og eldur. .

.

·

30

Sa, sem veldur saklausu og meinlausu folki pjaningar, mun loks reyna eitt af pessum tiu ·. afleioingum pess. Hann. mun reyna a sjalfum ser miklar pjaningar, missi, likamsmeiosli, pungbrera sorg eoa hann missir vitio, 6grefu, sem kemur fra yfirvoldunum, punga akreru, mjssi rettingja sinna . eoa ·eignatj6n. Eldur :inun brenna hus h�ns, og }>egar likamanum er eytt, gistir hann laga staoi. Sa, sem grefur br11nn, leioir vatnio· pangao, sem hann vill. Jarnsmiourinn hamrar orvar sinar og tresmiourinn beygir vio sinn.· I>annig m6ta g6oi_r menn sjalfa sig, raoa sjalfir fram. tio sinni. ·

---

Vio hofum fundio hamingjuna. Vio 4.otum ekki pa, sem ·hata okkur. Meoal manna, sem eru fullir haturshuga, dveljumst vio lausir vio hatur. Vio hofum fundio hamingjuna. Lausir vio agirnd lifum vio meoal hinna �gjornu. Vio hofum fundio hamingjuna. - Via koll­ um ekkert eign okkar, en eins og hinir bjortu guoh· nrerumst vio . a ham.ingjunni. .

.

---

31

' rlrego G6oa me� ma pekkja jafnvel. ur fja eins og hinn hvita tind jokulsins. · Vondir menn eru eins og orvar, sem skotio er ut i n6ttina. --I>ann, sem kann ao halda a taumum · geos­ . muna sinna, kalla eg hinn sanna ok�mann; - Aorir halda aoeins lausum taumi. Hann mun sigra reioi meo g6ovild·. Hann mun sigra illt meo - g6ou. Hann mun sigra agirnd. meo orlreti' og· 6sannindamanninn meo sannleika. Likt og striosfill, sem: verour fyrir orv:asko . ti, lretur. vitur maour ekki a sig fa asakanir manna, en svarar peim meo pogn. ---

. Maour er ekki lerour ve·gna pe�s, ao hann · tali mikio� J:>ann, sem er h6fsamur, Jaus vio hat.. ur og 6tta, hann kollum via lreroan. Maour ·verour ekki . brahmani (prestur) vegna harflettu sinnar, vegna rettar sinnar eoa f�oingar. (Brahmanar t6ku pennan ·titil ·ao er£5um� :Peir eru reosta stett ·bins .. gamla in.d­ verska stetta..pj6ofelags, sem buddisminn er fyrsta uppreisnin gegn}.. - Aoeins sannleiki ·

32.

og rettlreti gerir manninn brahmana. Kallio .hann ekki brahmana vegna uppruna bans eoa m6our hans. i raun og veru er hann fullur hroka og hann er auougur. - En fatrekan mann; sem. er laus vio agirnd, hann kalla eg brahmana. -

--Margir menn, sem hylja heroar sinar meo hin� gula kl�oi, eru hvatvisir og agjarnir. Slikir menn fara ti� lagra staoa vegna. . illra verka sinna. -

-

-

Maolir er ·ekki mikill, vegna pess ao hann treour aora undir h�l sinum. . Aoeins sa, sem hefur samiio meo ollu sem lifsanda dregur, - aoeins sa einn er mikill . .

33

3

�.

..

.

.

.

-

�

.

Bagavat Gita ·Bagavat Gita er vinsfelasta b6k Hinduism­ ans. Fyrr

a

ol�um var hun vel pekkt i austri,

einkum i Kina og Japan, og ur hun ver.io pydd

i

a sioari

oldum hef­

a flestar tungur Vesturlanda.

Englandi kallar Aldous Huxley pessa b6k t. •

d. eitt hinna beztu rita, sem skrifuo hafa verio um h�imspeki. - Og i Pyzkalandi geroi J. W. Haner hana helzta t"it· ,,hinnar pyzku truar". (J. W. Haner tekur hana i b6kstafleg1i inerk­ ingu). Hofund b6karinnar pekkjum vio ekl{i. Eins og £lesti1· aorir rithofundar indverskir lretur hann ekki nafns sins getio.

f

ymsum b6kum er

okkur sagt, ao hofundur hennar se Sri Vyasa (sri merkir herra). ·En

a · Indlandi

hafa verio

jafnmargir ,,vyasar" og skrifarar a islandi1 peir er afrituou og umsomdu fornar brekur. Sans34

kritaroroio vyasa og

skrifari i J> essari

merkingu

pyoa hio sama. Vyasa er aoeins titill, sem morg­ um frmoapul var gefinn. Um aldur b6karinnar vita menn ekki heldur meo vissu. Su skooun hefur po oroio ofan a, ao b6kin .i sinni upprunalegu mynd se · fra

5.

old

fyr.ir Krists buro. · B6kin Bagavad Gita. er aoeins ·einn kafli ur lengsta kvreoi, sem ort hefur verio, - kvmoinu Mahabarata.

Kvreoio fjallar um

strio milli

tveggja flokka somu ·konungsrettar, Kurugu og Pandava, sem baoir berjast til valda. For­ ingi Pandava nefnist Arjuna.

·pessum kafla kvreoisins, sem nefndur er Bagavad ·Gita, hefur

f

skaldio latio guoinn Krisna stiga niour. til jaro­ arinnar -og rmoa vio manninn i liki hins vero­ andi konungs, Arjuna, um hofuovandamaI og rok mannlegrar tilveru. Pessar viorreour Krisna og Arjuna veroa sioar sjalfstreo b6k. Enn i dag er hUn. talin merkust b6ka meoal Hindua og er par almennt litin' somu augu·m og kristnir menn lita heilaga ritniligu. Bagavad Gita er .samin a stormatimum, par sem margir vindar blasa ur ymsum attum. Hof­ undur hennar er opinn fyrir ollum veo1·um og leitast vio ao sameina margar lifsstefnur og -

35

fullnregja a ·pann hatt porf aldarinnar til ein­ ingar. Hofundinum hefur tekizt meistaralega vel ao sameina hin morgu sj6narmio, sem uppi voru a h�ns tio. t Bagavad Gita finnur triimao­ . urinn balcti, alpyoa manna pers6nuleg an guo, }>j6ohofoingjar og ·striosmenn heimspekiJega rettlretingu fyrir styrjoldum og viga£erl\1m, ef barizt er gegn ,,hinu illa". - Og heimspeking­ . urinn, sem skilur hina taknrrenu mel.�kingu }lessarar b6kar, finnur i henni fullkomnun . l>eirrar heimspeki, sem hun piggur ao lani fra Vedab6kum, · upanishodum, yoga-heimspeki, Kapila og Biidda. Meoal 6fullkoroinna manna er fullkomnun­ in sjaldan ·vinsrelust. Vinsreldir Bagavad Gita byggjast breoi a. reisn hennar og pvi sem llegra ber, b,;eoi � haum · hugsj6num hennar og kenn­ . ingum, sem nmr eru joroinni og veraldarhofo­ ' m og alpyou manna krerari e n boooro ingju . hinna fau st61'U meistara. Bagavad Gita hefst a pvi, ao baoir flokkar hafa fylkt lioi a vigvellinum albUnir til orustu. At�juna stendur i hervagru sinum og litur yfir li5 fjandmanna sinna - og frrenda. Su tilfinn­ ing, ao innan stundar hlj6ti hann ao eiga orr... ustu vio pessa rettingja: sina og iithella bl6oj

36

peirra, varo honum 6brerileg. - Hann hvarf ·inn i hervagn sinn og lagoist pa� nio�. - Vagn.. stj6ri hans, �em var enginn annar en guo� Krisna, kom par til hans til ao hvetja hann tii ao lata ekki bugast, heldur risa a fretur og berj­ ast. -· En Arjuna· lretur ekki hu�gast. ,,Hver�ig getum vio, 6, Madhava (Krisna)," . spyr hann, ,,oolazt hamingju meo pvi ao drepa okkar eigin fr�ndur?" Arjuna fYsir ekki ao drepa pessa hermenn, sem fylkja lioi gegn hon­ um - jafnvel ekki 1:>6 ao l:>eir raoist ao honum. Til pess ao afhjupa pessa ,,villu" Arjuna J;>arf guoinn Krisna a djupstreoustu rokum Upanis­ had�nna og yog�-heimspekinnar ao halda. ,,Hio 6raunverulega er ek�i til", sagoi hann vio ArjUn.a, ,,og hinu raunverulega verour ekki eytt . . . Sa, sem heldur, ao sjalf ma:rinsins taki . patt i vigum hans eoa ao �jalfio ver�i 'vegio, }>ekkir ekki sannleikann Sjalfivi verour aldrei eytt, l>6 ao likamanu · m veroi tortimt . Pao verour ekki vegio meo sveroi, ne brennt 1 el�i; ne drekkt i vatni." I>ennan visd6m um 6dauoleika sjalfsins hofou Upanishadar og Patanjali kennt og �otao hann •

.

•

.;___

•

.

37

•

til ao hvetja menn· til ao vanda sem niest breytni sina, m. a. . meo pvi ao tortima aldrei lifi nokk­ urs manns -· eoa jafnvel d:Vrs, og pola heldur . 6rettlreti en taka patt i vigaferlum, pvi ao dauoa sinn pyrftu menn ekki ao 6ttast - ao­ eins afleioingar rangrar breytni. I>ennan sama v1sd6m viroist hofundur Baga­ vad Gita nota til ao sanna, ,,ao fyrir hermann se ekkert hrerra til en rettlatt stria". Og guoinn Krisna slrer einnig a strengi he­ g6madyroarinnar i hvatningu sinnj til Arjuna. ,,Pessir hraustu hermenn munu halda, ao pu hafir' fliiio ur orrustllnin sakir hrreoslu . . 6vinir pinir munu fara um pig smanarlegum oro�m og asaka pig um hugleysi. - Og hvao er til verra en pain misvitru oro · ao gjof, en eg veiti peim ekki viotoku. - Hun er }>vi pin;.eign. En er hun goo eign?" Ungling40

.

tirinn var pagnaour, en meistarinn . helt afram: ,,Eins og be1·gma.I fylgir hlj6oi og skuggi fylg� ir manni, fylgir pjaningin illu� oroum og verk­ um. Sa, sem viqhefur ill oro, likist manni, sem litur upp og skyrpir a himininn. Pao skaoar himininn ekki neitt, en fellur niour a hans eig­

io . and.lit". En hvernig ..stendur a pvi, ao hofundur pess� arar helg�. b6kar, Bagav�d Gita, leggur bless � sina yfir ,,rettlatt strio", sem beint er gegn ...

,,hinu illa"? Hofundurin.n veit fullvel, ao allir . pj6ohofoingjar telja sig .b �rjast gegn ,,hinu ·

·

illa·". - Hvao lrerd6m og leikni i roklist snert­ ir stendur petta ska.Id ekki ao baki neinum oorum. indverskum hofundi. Hann pekkir nio­ urstoour Upanishadanna, Patanjali og Biidda. livers vegna. gengur hann gegn pessum lreri­ feorum sinum? Sjalf� mundi hann sennilega $Vara: ,,Hvergi hef eg a m6ti pessum meist1:JX­ um gengio. Herkonungar og alpyoa hafa aoeins misskilio verk mitt". - Og heimspekingar og . djiiphyggjumenn eru a sama mill. I>eir skildu taknmalio og vissu, ao orrustan var ekki venju­ leg or.r�sta, heldur proskabaratta mannsand­ ans. :Peir sau lj6sl�ga, ao guoinn Klisna var ao­ efus rodd sjalfsins� atman, hins eilifa �olis 41

mannsins. Deir vissu, ao striosmaourinn Ar­ juna merkti m�nninn, sem verour ao sigra hina lregri natturu sina, illar tilhneigingar og illar hvatir, ao orvrenting Arjuna i byrjun striosins taknar astand, sem djuphyggjumenn eru vanir ao kalla svartnretti salarinnar. Pao astand er talio nauosynlegur undanfa1ri and­ legs vaxtar. - :Peir skildu, ao barattuvollurinn taknar manll:SSalina, . par sem reori og lregri ofl takast a unz sigur hins innri manns (atma, krisna) er unninn og riki bans endurheimt; ao fylkingar fjandmannanna og ,,frrendanna", sem �erjast atti gegn og fella, voru lestir manna eins· 9g reioi, ofund, 6tti, hroki, hefnigirni, fa... frreoi, graaogi, illgirni ·og annao fylgilio hinnar lregri natturu. . En petta skildu ekki allir eins og heimspek� ingarnir. - Herkonungar, sem haou strio og alpyoa . manna, sem notuo . var til leiksins, t6k efni pessa kvreois i b6kstaflegri merkingu, sem eolilegt ma teljast og skaldinu sjalfu hefur eflaust verio lj6st. Allt petta viroist meo raoi gert og skaldinu tekst her betur en · nokkrum oorum manni ao pj6na tveim herrum og hlYtur fyrir jafnt viroingu herkonunga og heimspek.. inga! .

.

�

42

Boooroio um ao . beita aldrei valdi og valda hvorki nianni ne dyri pjaningar er boe5oro ·

himnarikis, en ekki jaroarinnar enn sem komio er. .Pao er ao finna i breytni farra manna. Venjulegum monnum finnst pao· 6framkvrem­ anlegt, og }:>eir, sem reyna pao ·a pj6ofelags­ legum vettvangi, likt og Mahatma Gandhi, tyna engu fyrir nema lifinu. Auga fyrir auga �g tonn fyrir tonn er boooro jaroarinnar og konunga hennar. I>essi tvo boooro veroa aldrei samcymd. Ann­ ao kennir monnum . veg frioar og lifshamingju l;>essa heims og an�a.rs. Hitt er vegur strios og pjaninga, og prer oldur er er£itt ao lregja. dnnur astreoa fyrir hinni miklu iitbreioslu og vinsreldum Bagavad Gita er kenning henn­ ar um pers6nulegan guo, Krisna. - Guo heim­ spekln.ganna var an allra takmarkana og ofar mannlegri skynsemi.

Sa guo var of st6r og of

fjarlregur allri al}>you manna. Heimspeking­ arnir reyndu ao pekkja pennan guo meo l>vi ao proska meo ser innsrei, sem peir toldu ao vreri ofar skynseminni. Auougir menn reyndu ao nalgast pennan guo­ ·

d6m meo dyrum f6rnfreringum. Meo pvi t.d. ·

· a5 biota hundrao hestum e5a hella pusund

43

\

litrwn af mj6lk yfir hofuo einhvers gooa­ likneskis. - Alpyoa .manna hafoi ekki. �fni a . slikum f6rnum og hin s�nna heimspeki var . . f�rra manna eign. Bagava¢1 Gita booaoi monnum guo krerleik­ ans, sem hver maour gat nalgazt meo einfald­ leika, �reinu hjarta og truartilbeioslu� Krisna opinberar Arjuna }>essa hlio guod6msins og segir: · ,,Hvorki .meo Vedab6kum ne meinlreta� lifnaoi ne meo olmusugjofum eoa f6rnum geta menn seo mig eins og l>u hefur seo mig''. �essi leio . til gucls, l�io triiarinnar, var oll­ um monnum frer, ei�nig hinum snauou og peim, er l:>ekktt;1 ekki Vedabrekur og yoga-heimspeki� ,,P�ir pekkja yoga bezt, sem truna hafa og lata ekki �f ao tilbioja mig", segir Krisna vio Arjuna. ,;Pa, sem . sta5fastir . eru i trii sinni a mig . . . d>;eg . eg innan stundar upp u� �jupum dauoans og endurfreoinganna . . . . Krerir eru mer peir, s�m ala ekki hatur til nokkurs manns. I:>eir, sem eru ollum velyiljaoir og g6ogjarnir, peir; sem lausir eru vio agirnd og eigingir.p.i, peir, se� eru h6gvrerir i gleoi og sorgu�, og pe�, sem ktJnna ao fyrirgefa . • . ". · .I>ess� booskapur Bagavad Gita um_ guo krer.. Ieikans, hefur komio morgum frreoimonnum 44

a Vesturlondum til ao halda, ao her se um ahrif fra kristinni tr6. �o rreoa, ao guoirui Krisna se enginn annar en Kristur. - Meoal pe'ssara frreoimanna er· pr6£�ssor Hopkins einna pekkt­ astur. Hann segir. svo: ,,Svo gagngjor er breyt­ ingin og svo nain eru tengslin milli Krisna­ isnia (Hopkins telur kenningu Gita Krisna• isma) og kristind6ms a hinum fyrstu oldum kristninnar, ao pao·eru engar skyjaborgir, held.. ur sagnfrreoilega heilbrigo niourstaoa ao alita, ao sennilega hafi Hinduar i raun og sannleika meo pessari trii sinni a madonnu og barn, til­ beoio 6afvitandi Kristsbarnio i meir en pus­ uiid ar." Her hefur professor Hopkins i huga pa stao... reynd ao guoinn �isna birtist . sem barn a sama hatt og Kristur og elst upp nieo alpyou... . f6lki. Freoingardagur Krisna (a sama hatt og Krists) er einnig niesta hatio Indverja. A klettaveggjµ.m hellismusterins Elura er einnig ao finna mynd af m6our guos, sem held� ur a barni sinu i orm.um ser h'kt og a madonnu­ myndum i k1�istnum sio. Su mynd er fra 8� old eftir Krists buro. I>essir frreoimenn benda einnig a, ao a fyrstu oldum Kristninnar hafi samgongur verio •

45

greioar milli Grikklands, Egyptalands og Ind­ Iands.

· -

Postulinn Tomas er m. a. sagour hafa

flutzt J>angao sem triibooi. Hann var veginn a fjallahreoum nokkrum skammt fyrir sunn­ an Madras. l>rer hreoir eru sioan vio hann kenndar � Truflokkur hans er enn vio lioi a Suour-Indlandi og er ·nefndur ,,kristnir Syr­ lendingar'�. :Petta eru nokkur helztu rok peirra frreoi­ manna, sem telja, ao kenning Bagavad Gita um bakti se

af

ki�istnum toga spunnin. Aorir

frreoimenn telja, a'o engin porf se fyrir ind­ verska heimspeki . og tru ao taka eingyoistru og bakti ao

lani

fra kristind6mi. - Eingyois­

tru er ao finna i elztu b6kum Indla.nds. Guo­ inn Krisna er pers6nulegur guo, en hann er einnig hinn .takmarkalausi guo.

i

augum Ind...

verjans hefur petta· ald:rei verio nein m6tsogn. Algyoistrii, guostrti og eingyoistru

eru

ekki

skooaoar sem neinar andstreour.. Hinn _ per­ ·

s6nulegi guo er hio 6takmarkaoa og eilifa i gervi hins takmarkaoa. Hvao hina indversltu kenningu um bakti snertir, !la er hun einnig miklu eldri en kristind6mur. Hana ma finna i fornum indverskum i�itum, sem eru jafnvel eldri en Buddatrii.

46

. En hvao pa um Madonnumyndina a ' klettaveggnuin i Elura ? Sannar hUn. ekki ahrif kristn­ innar a indverskar trua1·hugmyndir ? Vio. nan­ ari ranns6kn verour ao fullyroa, ao svo se ekki. I>essi madonnumynd er eins og aour er sa'gt Ira 8. old eftir Krists buro A }:>eirri tio voru ekki til neinar madonnumyndir meo· kristnum pj6oum. Fyrst um pao bil £jogur hundruo ar­ um sioa1· er fyrsta madonnumyndin gero i kristnum sio. Pa madonn11mynd er ao finna i kirkju einni i R6maborg, St. Maria Trastevere. Su mynd er fra t6lftu ·old. l>annig er pessi hugmynd 6pekkt a Vesturlondum, pegar myndih er gero · i Elura og pvi ekki h�gt ao alita, ao um vestrren ahrif se par ao rreoa. .. Og pegar vio loks verouni ao fallast a prer . niourstoour sioustu ranns6kna, ao Bagavad Gita se skrifuo fyrir daga k·ristninnar, veroum vio ao alita, ao ekkert beint samband se mil�i Bagavad Gita og kristind6ms, Krisna og Krists, hversu likur sem booskapur peirra kann p6 ao vera. Hitt ma n·restum fullyroa, ao ahrif krisninn­ ar a Suour-Indlandi hafi gmtt l>ar sioar meir i triiarbro·goum Hindua og runnio saman vio skyldar hugmyndir. Og vist er um pao, ao .

47

-":

.. . .

morgum Hindua pykir engin m6tsogn i pvi ao hengja mynd af Kristi eoa Mariu guosm6our . upp a vegg sirin meoal Krisna, Vishnu, Siva og annarra, se� verio hafa ao peirra aliti birt­ ing guos a joroinni. Guoinn Krisna i Bagavad Gita er· eins og ao­ ur er sagt hio 6takmarkaoa i gervi hins tak­ markaoa. Hinu 6takmarkaoa eoli hans reynir hofundur Bagavad Gita ekki ao lysa. . Einnig Budda var p9gul.l pegar hann var spurou1.; um hinn innsta leyndard6m nirvana. Pegar Pilatus �I?.uroi Kris_t um eoli sannleikans, var honum engu svarao. - Og Lao Tze tekur somu afstoou:. ,,Pao T�o (,,log him.insins") sem menn eiga oro til yfir, er ekki hio sanna Tao." Hinn 6takmarkaoa guo er hregt ao skynja meo· dypstu. vitund manna, en honum verour ekki lyst meo orottril, sem skynsem.in hefur skapao. En. hinn 6takmarkaoi :guod6mur birt­ ist einnig u� a vio i takmorkuou gervi - Isvara. Hann er pers6nulegur guo, se� vakir yfir ver. oldinni og tekur patt i lifi hvers manns og i bar- . attunni milli bins g6oa og vonda an }Jess p6 ao klippa vrengi salarinnar meo pvi ao rrena hana frelsi sinu. Hann er guo skopunarinnar. Andi 48

hans birt�st sem neisti, sem .hinn in�sti . kjarni alls hins skapaoa. I>essi neisti stendur a bak vio alla pr6un. Takmark hans er ao lyfta verold-:­ inni upp til guos og ge1�a hana fullkomna eins og sjal�a-n guod6minn. Isvara, hinn pers6nu­ legi guo, er monnum pvi fyrst og fremst kenn­ ari, sem leioir pa . ti! sin. Sem slikur freoist hann millj6n sinnum i ·ollum veroldum og .skapar nyj�r andlegar stefnur og strauma til ao mreta porfum hvers· tima og leioa l>r6unina. Hann veour elda pjaninganna a jo:roinni. Hann vak­ ir yfir og leiobeinir hverjum manni og ollum heimi. Hann birtist sem vaxtarbroddur mann­ kynsin� a hverjum tima,. o� hann hvilist. :Pessar eru hinar fj6rar hlioar guos sem . frreo­ ara. En hann er meira ·en allt petta. Hann kem­ ur ekki aoeins til mannsins utan ao, hann kem­ ur einnig til hans innan ao, pvi ao hann · sjalfur er kjarni hvers manns. I:>egar maourinn heftir ,,pvegio fretur sina i bl6oi hjartans", drukkio bikar myrkursins og vaoio elda pjaninganna, um mionretti salarinnar' .pegar n6ttin er svort­ ust og lif manns viroi�t glatao og vonlaust, opn­ ast hlio sfilarinnar og ljos skjlnings og Samii.o­ ar tekur ao flreoa "um vitundina, og hinn innri 49

4

v:eruleiki, .sjaliio er skynjao. Pannig ris andi lifsins og komandi hamingja ur gro.f dauoans og pj'aninganna. Vio deyjum til pess ao lifa. . · J61 heioingjans og kristinna manna eru dul­ buio takn pessa sama . booskapar og her er sett­ ur fram i Bagavad Gita. Arjuna, takn hinnar leitandi salar, stendur a vigvellinum . andspren­ is· fylki�gum myrkranna. Hann lretur bugast. :Pao astand·h ans er takn mionrettisins a p:roska­ einmitt pa tekur vagnstj6r­ . ferli mannsins . og inn; sa er taumunum. heldur, guoinn Krisna, til mals. Hann er. takn bins innra veruleika manns­ ins - atma. :Pannig kennir hofundur Bagavad Gita; ao hinn 6takmarkaoi guod6mur birtist· sem tak;.. markaou1· pers6nulegur gµo, sem er hio virka afl skopunarinnar og leioir pr6unina til full­ komnunar. Pann�g sameinar Bagavad Gita l!kt og onnur indversk heimspeki, guostrii og al­ gyoi�tru. Prer skooanir, sem· hofundur Bagavad Gita se:tur fram um veroldina, er:u samhlj6.oa eldri heimspeki, indverskri� Maya, veroldin, er ekki .heimsblekking eins og . Schopenhauer heldur fra.m. . .Ve1·olclin er lika.mi guos ·og andi .ha.ns er aldrei an likama. Hvort tveggja er pyi jafnraun50

.,

·

yeruleg�. A9eins likaminn (verqldin) . er sifelld­ µ.m b1·eytin gum h�our, freoingu og dauoa, pr6un og hnignun. Salin aftur a m6ti er 6umbreyt­ �leg. Mannssalin (a�an) er hliostreo sjalfum guod6minum. En. maourinn veit pao eigi fyrJ; en hann ;hefur fario i gegnum hin £imm pr6una�stig tilverlµlna�, ,,efni - lff - hvatir - skynsemi innsrei · (ananda) .'' Maourinn stendur a hinu £j6ro� pessara �ti�a, stigi sltynseminnar. Hann pekkir pess vegna efni, Iif, hvatir o� skyn... semi, en hann skynjar ekkf. p;iO sem fyrh· . of� . an hann liggur. Maokurinn i moldinni getur t.: .d. ekki skynjao mannjnn sem �ann. Jafn­ ·vel ekki 1>6 hann se tekinn i lqfa . �anns eoa t1·ooinn ·undir hrel . . hans. Maokurinn skynjar }lao eitt sem liggur ·a hans pr6unarstigi eoa par fyrir neoan. Hann skynjar efni · og lif. Dyr sem stendur a hinu prioja · stigi, stigi hvatanna, skynjar_h�im efnis, lffs og hvata. Svio skynsem­ innar er l>vi lokuo b6k. Pess vegna getur pao ekki skili9 manninn, . sem vitsmunaveru. �ao getur aoeins skynjao manninn sem · dyr. Mao­ urinn a sama· hatt getur ekki skiliC5 guod6m­ inn nema sem mann � i geryi pers6nulegs guos meo mannlegull;l eiginleikum .i. strekkaori mynd. Fyrst pegar innsreisvjtund mannsins er ·

·

51

fulll>roskuo og hann hefur lyft ser upp yfir stig skynseminnar, getur · hann skilio pao, sem er ofar skynseminni, guod6minn. Maourinn a stigi skynseminnar Iitur a sig sem ,,k6r6nu skopunarinnar"' aoeins vegna pess ao hann a sama hatt og maokurinn og dyrio getur ekki skynja() neitt, sem fyrir ofan hann liggur og er honum reora. Ekki er po meo pessu ·att via, ao skynsemin lioi undir lok, pegar hinu fi�t�. stigi pessarar pr6unar · e1· nao. Hvert pr6unar­ . stig sem maourinn hefur aour gengio i geg.n­ um, heldur afram ao lifa meo honum og vera ·hluti hans. Pr6unarstigin prju, sem maou1inn hefur yfirgefio (efni, lif og hvatir) hafa ekki horfio, heldur eru pau prettir sem hann er of­ inn U:r. Efni hverfur ao sjalfsogou �kki, .J.:>6 ao stigi hins meovitaoa Iifs se nao. Efni og Iif halda afram pegar . upp a stig hvatanna er komio. Efni, lif og hvatir lioa ekki undir lok a stigi skynseminnar. - ·I aftureldingu hins

nyja dags hinnar reori vittJ?da;r hverfur skyn­ semin ekki heldur, en hun missir aoeins lj6ma sinn likt og ·morgunstjornur vio s6laru;ppras. Bagavad Gita heldur . pvi pess vegna ekki £ram, ao menn stuoli ao }>roska sinum .m�o ];>vi ao afneita skynseminni. I>vert a moti er

52

auglj6st, ao voxtur hennar er skilyroi fyi·ir frekari . pr6un, pvi aour en skynsemin nrer fullum proska getur hin nyja vitund ekki birzt. i stao hinnar neikvreou barattu gegn skyn­ seminni og ,,manneolinu" kennir Bagavad Gita prjar . .leioir til ao komast upp til hins fimmta . stigs og o·olast par me·o fullkomio frelsi, par sem allir hlutir eiga par upptok sin og er a vissan hatt stj6rnao paoan. I>essar leioir eru karma-yoga, leio starfsins, leio hins· £ullkomna v-erknaoar; jfiana-yoga, leio vizkunnar og bakti­ yo�a, leio f6rna·rinnar, krerleikans og triiar.:. 1nnar. En pessar prjar leioir liggja po. allar ao somu vegam6tum og sameinast par - aour en lagt er lit a hina nyju braut mannlegrar fullkomn­ unar. Aour en komio er ao J?es·sum vegam6t.:. .. um, sja }>eir, sem fara leio karmayoga, guo sem guo . hins eilifa rettlootis. l>eir' sem . fara leio jiiana-yoga, sja hann sem lj6s heimsins, sem ut1.yinir myrkri og villu fafrreoinnar. Og peir, . sem fara leio bakti-yoga, sja hann i liki eil.. ifrar mildi og feguroar. l>egar komio er ao vega­ m6tunum, sest, ao allt petta er eitt. Striosmaourin:n Arjuna fer leio karma-yoga. Guoinn segir hon�m ao hretta · ahyggjum sin·

•

·

.

53

um og hugarvili en ganga oruggur fram a yig­ vollinn og berjast. . Her eigum vio aft�r erfitt meo ao meotaka booskap Bagavad Gita, vegna· hinnar tvofoldu Geta m·erkingar pessarar framsetningar. -

·

manndrap verio i samrremi vio karma-yoga '? Pau eru andstmo allri indverskri heimspeki og raunar . Bagavad Gita lika, ef hful er -rettilega skilin, .(eins .og lj6slega ma sja a ·1. og 12. kafla hennar t. d. -) . Bagavad Gita er, eins og aour er fra skyrt, kafli i Mahabarata, sem. margir telja fyrirmynd H6merskvreoa, m. a. vegna pess ao hun fjallar. um sams konar efni og hio griska skaldverk. :Pao er ekki 6liklegt, ao . upprunalega hafi i Mahabarata aoeins verio til visir "];>es�a sanitals .strioskappans og guos­ ins. Auovitao hefur ,,H6m�r"· Mahabarata teflt guoinum fral!l a sj6narsVioio eingongu til ao telja kjark i bardagam·anninn .og hvetja hann til hreystilegrar framgongu ao hretti berserkja. . Slikt er i fyllsta samrremi vio hetjukvreoi i fornum sio. Liklegt ma teljast, ao pegar petta yrkisefni berst i hendur h�s sanna heinispek-­ ings hafi hann endurritao og aukio petta sam... tal .og notao hio gamla gervi pess til ao tulka heimspeki sina 'par Ymist beint eoa a taknrren� .

54

an hatt. Hann getur ekki eoa vill ekki af astreo ...

um, sem raktar eru her ao framan, fella ri.iour hinn gamla texta um guoinn og .strioshetjwia, veg�a ];>ess ao hann var ollum raoamonnum., hofoingjum · og alpyou einkar krer. En p6 ao heimspekiskaldio geti ekki eoa vilji ekki fella hinn gamla texta . niour, breytir pao honum i likingamal, l>annig ao hann geti einnig tlilkao hina fo1"nu· og djupu speki, sem er hinn rauoi praour · i lifi og kenningu hinna miklu frreoara upanishadanna, yogaheimspek�ar og budd­ anna. Pegar . vio hofum l>essa erfioleika �kalds­ ins i huga, skiljum via betur hina sonnu merk­ ingu pessara oroa og ·um leio booskap Bagavad Gita i sambandi vip · karma..yoga; leio starfsins. Orrustuvollurinn taknar mannssalina og uni leio · athafnir manna, veroldina, lifsbarattuna� Hio raunverulega vandamal, sem fyrir skald:.. inu vakir, er ];>etta:' Eigum vio ao taka l:>att i J.:>essu strioi, sem nefnt er lifsbaratta ? Eoa eig um vio ao afheita heiminum og gerast einsetu­ menn, til pess ao vio flrekjunist ekki i athofn­ um, sem sioar samkvremt karma-logm�linu leioa . til n:Vrrar freoingar og nyrrar pjaningar, . sem bindur okkur vio hj61 veraldarinnar ? Eoa getum vio lifao · 1 f>essum heimi venjulegu lifi ...

55

.

og tilheyrt mannfelaginu og samt nao pvi marki, sem er tilgangur allrar pr6unar ? Hof- . undur Bagavad Gita afneitar leio einsetu� mannsins. Menn eiga ao lifa i samfelagi vio . aora menn og taka fullan patt i lffsbarattunni. - Og nu tekur guoinn Krisna ao kenna Arjuna, hvernig hann geti tekio patt i pessari barattu an pess J.:>6 · ao veroa f6rnardyr hins neikvreoa karma. - Arjuna, verour ao foroast hio ranga og vinna hio retta og framkvrema pao a full.:. kominn hatt. I>janing fylgir alltaf ilium verkum� oroum og hugsunum. · :P�im monni.tm, sem taka fyrstu kafla samtalsins milli Krisna og Arjuna b6k.:. staflega,. ma i pessu sambandi benda a, ao ·meo pvi ao berjast vio frrendur sina og vega }?a, ynni Arjl.ina bin verstu verk. Hann tooki meo pvi aoeins patt i heg6inlegri valdabarattu og tefldi £ram pusundum manna til pessa fanYta leiks konunganna. Skylda Arjuna vreri ·sam, kvremt hinu sanna k·arma-yoga ao ganga yfir til fjandmanna sinria pg leita frioar; og ef pao trekist eJ:tki falla pa heldur sjalfur fra valda­ barattunrii eoa jafnvel i hendur 6vina sinna en veroa valdur ao strioi, sem gera mundi pus­ undir manna orkumla .beiningamenn og veroa ·

56

pess valdandi, · ao pusundir· ekkna yrou brennd­ ar Iifandi . ·meo likum · manna sin:ha, svo· sem . siour . var a peirti tio. Ao leggja b6kstaflega merkingu i pessa kafla er pvi auglj6slega i beinni m6tsogn via kenn­ inguna um kai'"llla-yoga og allan and� b6kar.:. innar yfirleitt, ekki sizt kenningar hennar um bakti. Ollum illum verkuin fylgir pjaning. G6oum verkuni fylgir hamingja. I>6 eru · pau sjaldan unnin an einhverra eigingjarnra hvata eoa vonar um endurgjald i einhverri inynd. I:>ess vegria binda . . ];>au manirinn lika · vio hina lregri tilveru jafnvel ' }>6 ao pati skapi monnum· hamingju. Goo ve�k v:erour ao vinna a fullkomirtn hatt, ekki i eigingjornum tilgangi ne i von um end­ urgj*ld. Krisna kennir Arjuna ao · setja ti·aust sitt a guo og vinna honuni 811 verk sin og gefa honrim pannig dyroiha. . Peir, sem vinna g6o verk i nafni guos og fela honum allt lif sitt og .. allan vanda sinn, proska skj'6tt meo ser hrefileika til ao risa upp yfir ·hrauhh6la skynsemi og heg6niadyroa'.r · upp til iitsynis og heiorikju· fjallsins. · Onnur zeio; sem Bagavad Gita k·ennir, ao liggi til ];>essa takma�ks, er leio visd6msins, ·

·

·

·

.

·

·

57

jfiana.:.yoga. - Ekki svo ao skilja, ao .skaldio haldi, ao monnum se n6g ao afla ser fr6oleiks eoa pekkingar fra oorum monnum. Hun er ekki heldur f61gin' i rokfrmoilegum niourstoo­ um. Hun er ekki sama og visindi. Allt petta er talio proska mannsins natiosynlegt. En pavi ekki vaxio eoa pr6azt eins og pekki�g, sem menn afla ser ur hokum. Hann hefur alltaf ver­ io fullkominn. Pao; sem viroist voxtur hans eoa pr6un, er aoeins birting hans i re rikari mreli likt og svio, sem birtist, pegar tjaldio er dregio fra, eoa eins og lj6s,· sem fellur hregt inn i myrka stofu, pegar dyrum er lokio upp. Tjaldio, sem liggur milli hugans og pessa djupa,- en dulda visd6ms, er ofio praoum skyn­ frera, hvata og tilfinninga, sem skapa hug­ myndirnar um eg og mitt. Pmr hugmyndir vekja singirni einstaklingsins cfg· agirnd hans og hann frer pannig longun til ao na· undir sig ollum peim hlutum, sem hann girnist. Petta

58

. verour . aftur orsok arekstra . hans vio aora .menn, sem einnig keppa eftir . somu greoum. I>egar harin .er svo hindraour i ao fa pao, s·em hugur hans girnist, vaknar reioi hans og hat­ ur, ofund og afbryoissemi. Pessar kenndir hans veroa ao sjalfsogou til .J>ess, ao skiln�gur haris myrkva$t og hann fer villur vega. Pannig miss­ ir hann hina andlegu s:Yn sina, sem greinir milli hins retta og hins ranga. I>egar svo er komio, hly.tur hann ao vinna verk i blindni sinni, sem kalla yfir 1?.ann �janingu og auonuleysi. Petta er pao, sem att er vio, pegar sagt er, ao fafrreoin se orsok allra yfirsj6na og ·a ns grefu­ leysis. - En pessi fafrreoi er ekki sama og skort. ur sk6lamenntun�r eoa fr.6oleiks og pekkjng­ a� i venjulegri merkingu peirra oroa. Fafrre�i merkir her .skort bins sanna visd6ms, sj�lfs­ pekkingar. Pessi aoskihiaour mannsins . vi5 hinn sanna anda sinn (sjalfio) er ·aoeins stundarfyrirbrigoi skapao af serstokum ·aostreoum i heimi hverful­ leikans. Bagavad Gita bendir a somu leio og yoga-heimspekin til ao sigrast a pessum ao­ suaoum og lyfta skylu fafrreoinnar af augum hinnar reostu vizku. 59

Maourinn l>ekkir aoeins yfirboro vitundar sinnar. Takmark · jfiana...yoga er ao pekkja hana alla.

. Pri'Oja leioin, sem kennd er i · B�ga�ad Gita

er leio hjartans og dyrkun feguroarinnar. Su leio er a Sanskrit kolluo .bakti. Pao er dreg.. io af r6tinni

bliaj, ao pj6na. I>j6nusta vio guo-

. d6minn eins ·og hann birtist okkur i nattiir� unni, inonnum og dyrum er kjarni pess. I>essi

pj6nusta er baktanum ekki horo skylda, seni hann gegnir af 6tta eoa af metoroagirnd i von um endurgjald. - Hun er honum · eolileg og ljur, sjillsogo og 6hjakvremileg athofn vegna pess hjarta, sem undir slrer. - Hun birtist 1 ast �6our til barns sins. Mannvinir eins og Florence· Nightingale eru imynd hennar. - Og hiin birtist i starfi bins sarina listamanns. M6o­ irin, mannvinurinn og listamaourinn . vinna ekki verk sin vegna harorar skyldu, sem a peini hvilir eoa i von um endurgjald. Ao baki peirra er dularfullt voldugt afl, sem hofundur Baga­ vad Gita kallar guo krerleikans. Peir sem beina brenum sinum,. lifi sinu ·og sal sinni til J.:>essa mattar, hvort sem peir vita pao eins og trii­ roaourinn eoa vita pao ekki eins og listamao­ �1inn, ioka hio sanna bakti og komast orugg-

60

lega a pann hatt ao sama marki og peir, sem halda jiiana marga ( leio pekkingarinnar) eoa karma-yoga (leio starfsins) . Hver pessara priggja leioa er farin, er monn­ um i sjalfvald sett, - po ao hin sioastnefnda se talin oruggust og beri skj6tast avoxt. Annars veroa menn ao lifa lifi sinu eins og peim sja.Ifum synist og. peir hafa bezt vit a.

.

I>egar guoinn Kiisna hefur upplyst Arjuna ..

um eoli pessa lifs og . sagt honum fra peim leio­ . um, sem hann veit liggja til reori tilveru, byo­ ur hann honum ao ganga lit i lifio og bar­ attu pess

•

•

.

og gera pao, sem honum sjalfum

synist. . Bagavad Gita lretur pao vera sioasta oro ·

.

guos til mannsins. Guodomurinn ·annast uppeldi mannsins meo nrergretni og vizku hins mikla salfrreoings. Hann retlast til, ao maourinn gegni. hinu g6oa,. en gretir pess um leio vandlega ao rrena mann­ inn aldrei sjalfri liftaug pr6unar sinnar, frels1nu. •

.

61

.