Farmakologia (2 wydanie) [2 ed.] 9788320053685 [PDF]

Zitiervorschau

RAFAŁ DLSZANECKI PAW Et W O Ł K O W JACEK JAWIEŃ

REDAKCJA NAUKOWA

RYSZARD KORBUT

DROGI CZYTELNIKU A b y skorzystać z in te ra ktyw n e g o testu, zapraszam y do portalu w w w .fa rm a k o lo g ia .p z w l.p l P rosim y o założenie konta w serw isie m e d is tu d e n t.p l i w p isan ie - podczas pierw szego lo go w an ia - kodu znajdującego się poniżej:

W razie p ro b le m ó w technicznych p ro s im y o kontakt po d adresem e-m ail: m e d ip o rta ls @ p z w l.p l

Farmakologia

prof. dr hab. n. med. R A F A Ł O L S Z A N E C K I drn.med. P A W E Ł W O Ł K D W prof. dr hab. n. med. J A C E K J A W I E Ń

Farmakologia REDAKCJA NAUKOWA______________

prof.drhab.n.med R Y S Z A R D K O R B U T

& PZWL

C Copyright by PZ W L Wydawnictwo Lekarskie. Warszawa 2 0 1 2 ,2 0 1 7 W szystkie prawa zastrzeżone. Przedru k i re p ro d u k cja w jakiejk olw iek postaci całości bądź części książki bez p isem n ej zgody wydawcy są zabron ion e.

A utorzy i W ydawnictwo dołożyli wszelkich starań , aby w ybór i daw kow anie leków w tym opracow aniu były zgodne z aktualnym i w skazaniami i praktyką kliniczną. M im o to. ze względu na stan wiedzy, zm iany regu lacji prawnych i nieprzerw any napływ nowych wyników badań dotyczących podstaw owych i nic|M»żądanych działań Icków. C zytelnik m usi b ra ć pod uw agę in fo rm acje zaw arte w ulotce dołączon ej d o każdego opakow ania, aby n ic przeoczyć ew en tu­ alnych zm ian we w skazaniach i daw kow aniu. Dotyczy to także specjaln ych ostrzeżeń i środków ostrożności. Należy o tym pam iętać, zwłaszcza w przypadku nowych lub rzad ko stosow anych substancji.

Wydawca: Anna Pin na R ed ak to r m erytoryczny: H n rhn a KouyiI sIui Prod u cen t: Magdalena Prrtlei, Monika WaUyik Projekt okładki i stron tytułow ych: Ijd ia Mifhalak-Mnońska Ilustracja na okładce: T a lia n a /F o lo lia

W ydanie 11 uak tu alnione i rozszerzone Warszawa 2 0 1 7 IS B N 9 7 8 -8 3 -2 0 0 -5 3 6 8 -5

PZW L Wydawnictwo Lekarskie 0 2 -4 6 0 Warszawa, ul. Cotilicl>a D aim lcra 2 tel. 2 2 6 9 5 4 3 21 www.pzwl.pl K sięgarnia wysyłkowa: tel. 4 2 OKO 44 HH; infolinia: KOI 3 3 3 3 KK c-m ail: wvsylkowa(« pzwl.pl Skład i łam anie: ZARYS Druk i oprawa: T O T K M .C O M .IM. In fo rm acje w spraw ie w spółpracy reklam ow ej: reklama( pw n.pl

SPIS TR EŚC I

Witęp Przedmowa do I wydania

XI XIII

ROZDZIAŁ III ŚRODKI ZNIECZULAJĄCE MIEJSCOWO 45

Rafaf OłsanecU ROZDZIAŁ 1 FARMAKOLOGIA OGÓLNA Rafał Ołszarecki, Jacek Jam efi 1-1.

1-2.

Efekty fizjologiczne I

Farmakologa - powstawanie i rodzie leków -

49

Farmakokinetyka i podzał preparatów

49

Działania niepożądane

51 52

R ttfif OLESKĆSfe

2

Zastosowanie kliniczne

Farmakologia

2

Kierunki badań nad nowymi środkami znieczulającymi

Rodzaje leków

2

miejscowo

Powstawanie leku

5

Farmakodynamika - JccA Jcr^ efi

10

Receptory

10

ROZDZIAŁ IV

Białka G

15

LEKI 0ŚR00K0WEG0 UKŁADU NERWOWEGO Paweł 'Afefow

Cykliczny AMPjako wtórny przekaźnik

15

Wapńjako ..król wtórnych przekaźmków"

16

Vyazielanie mediatorów przez synapsę

16

Tolerancja na leki

1S

IV-1. Ogólna organizaoa ośrodkowego układu nerwowego

LEKI AUTONOMICZNEGO UKŁADU NERWOWEGO

56

Neuroprzekaźniki i neuromoduiatorv

56

Klasyfikacja leków ośrodkowego układu nerw-owego

65

IV-2. Leki uspokajające i nasenne ROZDZIAŁU

54

ĆĆ

Barbiturany

67

Benzodiazepiny

ÓS

Ancrniscammiki

69

Jacek Janień

19

tVcdzian chloralu

69

H-l. Wstęp

20

Leki działające na pozasynapcyczne receptory CAB.V

69

II-2. Leki wpisujące na przekaźmccwo cholinergiczne

22

Leki działające wybiórczo na niektóre podjednostki tworzące receptor GABA.

70

autonomicznego układu nerwowego

22

Agoniśa receptorów melatoninowych

70

Muskarynowe receptory cholinergiczne

25

Antagoniśd receptora dla oreksvnv

70

Receptor nikotynowy

29

Anksjołicyki bez działania nasennego

71

Neurony cholinergiczne i adrenerspczne

H-S. Leki wpływające na złącze nerwowo-rmęśmowe Związki medepobryzujące Związki depołaryzujące II-4. Leki wpływające na przekaźmctwo adrenergiczne

52 52 52 54

Biosynteza amin katecholowych

54

Receptory adrenergiczne

55

Leki sympacykomimecyczne

55

Leki pobudzające receptory dopamm.erg-.czne

57

Leki o pośrednim działaniu sympacykomimetycz-

IV-S. Leki stosowane w zaburzeniach czynności elektrycznej ośrodkowego układu nerwowego Rodzaje napadów padaczkowych

72 72

Leki przeawpadaczkowe Zasady leczenia napadów padaczkowych

SI

Leczenie różnych rodzajów napadów padaczkowych

SI

IV-4. Opioidowe leki przeawbóbwe

74

S2

Czvśd agoniśd receptorowi

SS

Mieszani agoniśd antagoniśd

S5

nym

5/

Czvśa ancagcniśd receptorów opiąć owych - leczenie

Leki blokujące wychwyt amin katecholowych

SS

zatruć

55

Metaboliczna degradacja katecholamin

SS

Inne grupy leków przeciwbólowych

S6

Leki a-adrenolityczne

55

IY-5. Środki znieczulenia ogólnego i ogólne zasady anestezji

Selektywni antagoniśa receptorów a.-adrenergkznych 59

dururgjzznej

S7

Leki -ympatykoityczne

59

Anestecrki wziewne

SS

Leki p-adreidiycme i^-blokeryj

40

Anestecyki dożylne

92 V

SPIS TREŚCI IV-6.

Leki przeciwp3ychocyczne (neuroleptęki)

IV-7. Leki przec-.cdepresT.pe i stabilizujące nastrój

Leczenie długotrwałe

161

Kierunki poszukiwań nowych leków

1S2

Inhibitory wychwytu monoamin

96

Inhibitory rozkładu monoamin

101

Inne leki przedwdepresęjne

102

ROZDZIAŁ VI

103

IMMUNOFARMAKOLGA

IV-S. Leczenie zespołów okiennych Leki prckognitęwne (nootropowe) IV-9.

94 96

103

Leczenie choroby Parkinsona i innych zaburzeń układu pozapiramidowego

105

Leczenie chorobę- Parkinsona

105

Leczenie chorobę- Huntingtona

107

Leczenie stwardnienia zamkowego bocznego

107

Leczenie rdzeniowego zaniku mięsni

107

Leczenie stwardnienia rozsianego

105

IV-10. Wpływ alkoholu na ośrodkowy układ nerwowy

110

IV-11. Psychoanaleptę-ki i psychodyslepcęki

111

Farmakoterapia w przępadku uzależnień

115

Rafał OSsanedó

1SS

VI-1. Wstęp

154

VI-2. Ogólna organizacja i funkcje układu immunologicznego

155

M-S. Leki insmunosupresęjne

159

Leki cętotoksyczne

190

Głikokcrtykosteroidy

192

Leki wiążące się z immunofiiną

192

Przecz ■.-cała i inne leki przeciwko antygenom limfocytów

194

Inhibitory współstymulagi

196

Leki przeawcytokmowe

197

Przeciwciała przeciwko składnikom dopełniacza

200

ROZDZIAŁ V

Przeciwciała hamujące działanie IgE

200

FARMAKOLOGA AUTAK01DÓW____________________________

Przeciwciała przeciwko Rh/D)

201

Jacek Jawień. Rafał O sanedó

119

V -l. Wstęp - Jacek J omsA

120

V-2. Autakoidy am inw e - Jacek Ja-jAeń

121

Histamina Serotonina

121 123

V-S. Leki używane w leczeniu migreny - Jacek JeaieA

124

V-4. Autakoidy peptędowe - Jacek JacaeA

126

Bradykinma

126

Angiotensyna

126

Endotefeny

131

V-5. Autakoidy purynowe - Jacek Ja-jśeń V-6. Autakoidy gazowe - Jacek Jeaóeń

Przecz •.-cała i inne leki blokujące molekuły adhezęjne Inne leki insmunosupresęjne M -4. Leki immunostęmtilujące

201 201 205

Interferony

205

Inne cytokiny

207

Mielcpoetyczne czynniki wzrostowe

207

Przeciwciała

207

Inne leki immunoscę-mułujące

207

Skrót wiadomości o immunizacji biernej i częrmej

209

132 134 ROZDZIAŁ VII

Tlenek azotu

134

Tlenek węgla

139

LEW UŻYWANE W ZWALCZANIU INFEKCJI

Siarkowodór

140 141

Rafał OSssnecto M M . "'stęp

211

V-7. Autakoidy lipidowe - R a fii O tsm ed i Częnnik aktywujący płytki krwi

141

M I-2. Farmakobóologia infekcji

213

Eikozanoidy

142

Wybiórcza toksę-czność - ogólne mechanizmy

156 157

Zakres, tęp, siła działania leków przeciw

Efekcę- kliniczne

157

drobnoustrojom

215

Leki

157

Oporność drobnoustrc^ów na działanie leków

216

Inne leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

164

Wzrost drobnoustrojów w środowisku naturalnym

Kierunki poszukiwań nowych NLPZ

166

M M . Środki odkażające

V-9. Zarys farmakoterapii bólu- R a ft i OizaneAt

167

M I-4. Leki przedwbakteryjne i przeciw drobnoustrojom

V-S. Niesceroidowe leki przecńs-zapalne -R a fa i O&anecki Mechanizm ńriałanra

V-10.Farmakoterapia reumatoidalnego zapalenia stawów -

atypowym

213

215 221 226

R a fii O isaw cki

172

Pcchodne chinoliny

226

Leki łagodzące objawy chorobę-

173

Pcehodne rutrofuranu

227

Leki modę-fikujące przebieg choroby

174

Pcehodne nitroimidazołu

225

Kierunki poszukiwań nowych leków

179

Sulfonamidy i inhibitorę- reduktazę- dihę-drofolianu

229

180

Inhibitory gyrazy

232

180

Antybiotyki £-łaktamowe

233

V-ll.Farmakoterapia dny moczanowej -R a fa i Otssmeda Leczenie ostrego napadu dnę- moczanowej VI

działania leków przeciw drobnoustrojom

212

SPIS TREŚCI VIII-S. Leki cytocoksyczne

SIS

Antybiotyki glikopeptydowe i lipopeptydowe

244

Antybiotyki aminogiikozydowe i spektynomycyna

245

Leki alkilujące

316

Tetracykliny i glicylcykliny

245

Antymetabolity

SIS

Antybiocyki przedtx-notcoos-oro-.ee

321 323

Antybiotyki makrołidowe, azahdowe, linkozamidowe i keto&dowe O&sazdidynoay

250 251

Pochodne epipodofilotoksyny Pochodne alkaloidów barwnika różyczkowego

324

Streptograminy

252

Taksany (taksoidy)

325

Inne leki przecrwcokterypse

252

Pochodne kamptotecyny

325

Leki stosowane w leczeniu gruźlicy i trądu

255

Inne Idu cytocoksyczne

Kierunki poszukiwań nowych leków przedwbakteryjnych

259

Ogólne zasady stosowania leków przedwbakteryjnych VII-5. Leki przedwwirusowe

260 265

327

VIII-5. Leki biologiczne

330

M II-6. Inne leki przedts-nowocworowe

341

Nowe kierunki poszukiwania leków przeawnowocworowych

342

M II-7. Cgółne zasady leczenia przedwnowotworowego

Leki używane w leczeniu zakażeń wirusami H trpu s m p ia o n z Vsric£ua-zasier

325

M IM . Leki hormonalne

344

267

Leki używane w leczeniu zakażeń wirusem cytomegah

270

ROZDZIAŁ IX

Leki używane w leczeniu AIDS

271

LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁADÓW I NARZĄDÓW

Leki używane w leczeniu wirusowych zapaleń wątroby

279

Leki używane w leczeniu grypy

251

Leki używane w leczeniu zakażeń wywołanych RSV 253 Inne leki przedwwirusowe \TI-6. Leki przedwgrzybicze

253 254

Amfoterytyna B i fiucytozyna

254

Azole

255

Echinokandyny

257

Inhibitory epoksydazy skwalenowej

257

Inne leki przedwgrzybicze

257

VII-7. Leki używane w zakażeniach pierwotniakami

259

Leki używane w leczeniu malarii

259

Leki używane w leczeniu toksoplazmozy

294

Leki używane w leczeniu ameteozy

295

Leki używane w leczeniu rzęaistkowicy

295

Inne leki przeciwpierwotniakowe

295

MI-S. Leki używane w zakażeniach robakami

295

\TI-9. Farmakologia w medycynie podróży

302

Chenuoprońlaktyka przeciw-malaryczna

302

Leki w apteczce podróżnej

302

ROZDZIAŁ VIII LEKI PRZECIWTJOWOTWOROWE

Jacek Jawień. Rafał O sanecti. Paweł Wbfew

349

IX-1. Leki wpływające na układ hormonalny 350

P c -j*ł WoSxw

Hormony oraz farmakologia podwzgórza i przysadki 350 Hormony tarczycy

357

Hormony kory nadnerczy

362

Hormony pibowe

S6S

Hornom- oraz leki -.x-pływające na metabolizm wapnia i mineralizację kośd

377

Homeostaza węglowodanowa, czynność wewnątrztt-ydzielmcza trzustki i leki przeciwcukrzycowe Leczenie i zapobieganie ocyłośd IX-2. Leki układu oddechowego - P c ia ś Wo&ow

355 395 397

Leki ułatwiające usuwanie śluzu z dróg oddechowych 397 Leki przedwkasziowe 399 Leks rozszerzające oskrzela

400

Leki o działaniu przedwzapałnym

406

Cgółne zasady leczenia astmy oskrzelowej

412

Leczenie samoistnego wióknienia płuc

412

IX-S. Leki układu pokarmowego -B a jh i Oisiamcto

413

Leki hamujące wymioty i zapobiegające nudnośdom

413

Leki wywołujące wymioty

416

Leki stosowane w leczeniu schorzeń przełyku

416

Farmakoterapia choroby refluksowej oraz choroby

Rafał OSsanecJo

305

wrzodowej żołądka i dwunastnicy

Vm-1. Wstgs

Leki używane w zwalczaniu biegunki

426

\TII-2. Farmakóbtologia nowotworów

306 307

Leki przeczyszczające

425

Zmiany na poziomie komórek

307

Leki używane w leczeniu wybranych chorób jelita

Wytworzenie się guza. naciekanie i przerzutowanie

309

grubego

Ogólne mechanizmy działania leków przeownowotworowych

S il

nowotworowe

312

430

Leki używane w leczeniu schorzeń wątroby

434

Wybrane leki używane w schorzeniach trzustki

4SS

IX-4. Leki układu moczowego -P czceł W oitow

Ogólne zasady działania leków na komórki

417

Leki moczopędne

440 440

VII

SPIS TREŚCI Leki hamujące diurezę

451

Terapia z użyciem komórek macierzystych

520

Leczenie łagodnego przerostu gruczołu krokowego

451

IX-9. Farmakoterapia w poiozmctwie -R a fii O&anecki

521

Nietrzymanie moczu

453

. Leki wpływające na układ krwiotwórczy i układ

521

Leki stosowane w krwotokach z macicy

523

krzepmęda - Jacek Jaw ień

454

Leki stosowane w leczeniu stanu

Leki wpływające na fankgę osocza i komórek krwi

454

przedrzucawkowego i rzucawki

524

Podstawowe preparaty krwiozastępcze

457

Leki stosowane do znieczulenia w czasie porodu

524

Hemostaza

455

Farmakoterapia wybranych schorzeń występujących

Leki hamujące czynność płytek krwi

460

w okresie dąży

Krzepnięcie włóknikowe

465

Leki hamujące krzepliwość krwi

466

Leczenie przeawzakrzepowe u chorych

524

ROZDZIAŁ X

z migotaniem przedsionków

475

ELEMENTY FARMAKOLOGII KLINICZNEJ

Leki fibrvnołitwzne

476 477

Jacek Jan iefi. Rafał OSszanat'Je. Panel VM m r X -l. Farmakokinetyka - Jacek Jaw ień

529

Leki hamujące fibrynolizę

475

Absorpcja - wchłanianie leku

530

Niewydolność serca

475

Dystrybucja

531

Leki używane w niewydolności serca

479

Biotransformacja

533

Leczenie niewydolność serca

453

Wydalanie

534

Farmakologia w reanimacji

454

Parametr.-1 modele farmakokinetyczne

535

Biokery kanałów wapniowych

455

Nadciśnienie tętnicze

457

terapii - R afał Oistenech

53S 540

455

Płeć Wiek Rasa

542

Styl żyda

542

Zmienność genetyczna

546

. Leki układu krążenia - Jacek Ja-iaeń

Leki używane w przewlekłym leczeniu nadciśnienia tętniczego Leczenie farmakologiczne przewlekłego nadciśnienia tętniczego

490

Leki stosowane w leczeniu nagłych wzrostów

530

X-2. Zmienność odpowiedzi na lek i indywidualizacja

542

ciśnienia (przełom nadciśnieniowy)

491

Różnice w budowie organizmu

546

Nadciśnienie płucne pierwotne

492

Obecność chorób

546

Choroba niedokrwienna serca

495

Równoczesne stosowanie innych leków

550

Leki stosowane w dławicy piersiowej stabilnej

495

X-S. Farmakogenetyka i farmakogenomika -

Ostre zespoły wieńcowe

497

Paw eł Wołtow

Leczenie zawału serca z uniesieniem ST

497

Poszukiwanie czsnników genetycznych

Miażdżyca tętnic

499

modyfikujących działanie leków

Leki zmniejszające stężenie lipidów w surowicy

500

Przykłady opisanych czynników genetycznych

Leki antyarytmiczne

505

. Leki stosowane w dermatologii - Rew el Wołktai Środki stosowane w chorobach zakaźnych skórv

511 511

Leki o działaniu przecrwaapalnym

modyfikujących działanie leku

551 551 552

X-4. Odmienność stosowania leków u osób starszych R a fii OSszanecki

556

Zmiany w farmakokinetyce leków

556

i immunomodulującym

512

Zmiany w fermakodynamice leków

557

Środki przedwświądowe

513

Leki ośrodkowego układu nerwowego

559

Środki keratołityczne

514

Leki układu sercowo-naczynicwego

560

Leczenie trądziku pospolitego

514

Leki układu pokarmowego

560

Leki stosowane w łuszczycy

514

Leki układu moczowego

560

Leczenie oparzeń i ran

515

Leki przedwdrobnoustrpjowe

560

516

Leki przeawzapalne

561

516

Aspekty praktyczne stosowania leków u starszych

. Leki okulistyczne -P s a * ' Wc&ow Leczenie zakażeń w okulistyce Leczenie stanów zapalnych niez*wiązanytdi z zakażeniem

pagentów 517

Leki stosowane w zwvrodniemu plamki związanym

VIII

Leki stosowane w położnictwie

561

X-5. Odmienność stosowania leków u dzsea R afał Ołszanecki

562

z wiekiem

515

Zmiany w farmakokinetyce leków

562

Leki stosowane w leczeniu jaskry

515

Zmiany w fermakodynamice leków

565

Leki podawane do dała szklistego

520

Drogi podawania leków i dawkowanie

565

SPIS TREŚCI Witaminy rozpuszczalne w Huszczach

590

567

Witaminy rozpuszczalne w wodzie

594

Zmiany w farmakokinetyce leków w okresie dąży

567

Ubkhinon

599

Przechodzenie leków przez łożysko

567

Wybrane biopierwiastki i inne suplementy

X-6. Stosowanie leków w okresie dąży i karmienia E ajbf