Dyaryusz sejmu z r. 1830-1831. / Tom V, od 20 czerwca do 21 lipca 1831 [PDF]

Zitiervorschau

HANDBOUND AT THE-

UNIYERSITY OF TORONTO PRESS

li

Digitized by the Internet Archive in

2010 with funding from University of Toronto

http://www.archive.org/details/dyaryuszsejmuzr105pola

RÓDA

DO DZIEJÓW

POLSKI POROZBIOROWYCH.

I.

DYARYUSZ SEJMU Z

R.

1830—1831 WYDA

MICHA ROSTWOROWSKI.

TOM OD

20

CZERWCA DO

W NAKADEM

V. 21

LIPCA

1831.

KRAKOWIE

AKADEMII UMIEJ. I TOW. POPIERANIA WYDAWNICTW AKADEMII UMIEJ. SKAD GÓWNY W KSIGARNI O. GEBETHNERA SPÓKI I

1911.

-V

DYARYUSZ SEJMU Z

R.

1830—1831 WYDA

MICHA ROSTWOROWSKI.

TOM OD

CZERWCA DO

20

W NAKADEM

AKADEMII UMIEJ.

SKAD GÓWNY

V. 21

LIPCA

1831.

KRAKOWIE

TOW. POPIERANIA WYDAWNICTW AKADEMII UMIEJ. W KSIGARNI O. GEBETHNERA SPÓKI I

I

1911.

V HF TC

906363

Drukarnia Uniwersytetu Jagielloskiego pod zarzdem

J.

F^ilipowskie

Tre

tomu pitego.

Spis rzeczy

str.

Sowo wstpne

»

III— VII

IX— XXIII

1—42 » Posiedzenie Izb poczonych z d. 20 czerwca 1831 r. Depiitowany Rembowski referuje projekt do nowc^o wyboru Repreprzegld listy Reprezentantów nieobecnych (3—7). zentantów (2—3) .

.

i

Izby stosuj rygor prawa do czterech Deputowanych: Michaa DuninaBorkowskiego, Ernesta F a Itz a, Antoniego i

Wincentego Kruszewskich,

zawieszajc rygor co do innych zaboru pod rekwizysreber kocielnych (8—41). Dyskusya ogólowa (9—15). Dyskusya

(7-8).

cy

wzgldem

Rozbiór projektu do prawa

przyjcie projektu (39 — 41). Wyznaczenie depuszczegóowa (15—38) tacyi do zdania sprawy z wyboru odbytego w Warszawie przez obyi

wateli powiatu uckiego (42). str. 42 — 65 Posiedzenie Izb poczonych z d. 21 czerwca 1831 r. Zdanie sprawy o m\ borze Posa z powiatu .uckiego (43 — 45). Pomimo Gródeckiego (45—54) Izby zaskarenia ze strony P. P. Gliskiego zatwierdzaj wybór Ksawerego Godebskiego (54). Deputacya ludów w celu z obu Izb skada projekt odezwy Sojmu do obywateli zachcenia do udziau w 60- milionowej poyczce zwanej nPosilki Polprzyjcie projelitu (57). Referat skie* (54—55). Dyskusya (55-56)' Radcy Stanu Brodzkiego w sprawie sprzeday wydzierawienia dóbr Narodowych (57—61) zakoczony odesaniem tego przedmiotu do Koz Izby PoselsUioi misyi (61—63). Wybór Komisyi skarbowej z Senatu .

.

i

i

i

i

i

(63-65). str. 65—106 Posiedzenie Izb poczonych z d. 25 czerwca 1831 r. Powitanie przez Marszaka Posa uckiego Ksawerego Godebskiego (66—67) tego odpowied (67—70). Woowski stawia wniosek o uchwakomitatom wgierskim (70lenie adresu podzikowania narodowi 71). Niemcewicz podejmuje si redakcyi adresu (71—72). Zwierkowski porusza spraw jeneraów winnych niepowodzenia ora polskiego Dyskusya w tej materyi (72—80) zakoczona tak uchwa Izb (72). w formie ogólnikowej (81 — 82), jak co do spiesznego rozpoznania tej sprawy (8 i— 83). Izby komunikuj wycig z protokóu sejmowego Naczelnemu Wodzowi (83—84). Chemicki porusza przedmiot oskarenia .

i

i

i

.

IV Naczelnego Wodza przez jeneraa Prdzyskiego (8i). Izby przechodz do porzdku dziennego (84-85). Wniesienie projektu do prawa

wzgldem rekwizycyi koni (85—87). Dyskusya ogólowa (87—91), szczegóowa (92—104) przyjcie' projektu (105—106). str. 106 155 Posiedzenie Izb poczonych z d. 27 czerwca 1831 r. Mimo zastrzeenia ze strony Turskiego (107) Izby bior pod obrady i

.

projekt

w

dzieraw

.

sprawie zawartych kontraktów o sprzeda lub wieczyst przydóbr narodowych (107—110). Dyskusya (110—154) i

jcie projektu (154 — 155). str. 156—192 Posiedzenie Izb poczonych z d. 1 lipca 1831 r wypuszczeniu biletów jednoziotoWniesienie projektu o wybiciu dwuzlotowych na summ 10 milionów (157—158). Dyskusya wych przyjcie projektu (19' ogólowa (158 — 174), szczegóowa (174—191) 192). Wyznaczenie deputacyi do zdania sprawy z wyboru Posa poi

i

-

i

wiatu Rówieskiego (192). Posiedzenie Izb poczonych

str. 193—229 z d. 2 lipca 1831 r Wyznaczenie deputacyi do zdania sprawy z wyborów poselskich z poRadomskiego (194). Zdanie wiatów Stopnickiego, Szydowskiego sprawy przez deputacy o wyborze Stanisawa Gabryela hr. Worcella, jako Posa powiatu Rówieskiego (194—195). Mimo niezgodnoci zda w onie deputacyi, Izby po dyskusyi (195—202) zatwierdzaj dokonany wybór (202). Gos Dep. Dembowskiego o sposobie, w jaki si odbywa pobór do wojska (203) przesany Rzdowi (204). Interpelacya Dep. Klimontowicza w rónych sprawach (204) odesana do Rzdu. Wniesienie projektu do prawa o ofierze dla Ojczyzny w kruszcu (204—208). Dyskusya ogóowa (205—227). Wyznaczenie deputacyi do zdania sprawy o wyborach z województw Kijowskiego Podolskiego o nieczynnych jeneraach oficerach (227). Wnioski Chemickiego o zmniejszeniu pensyi urzdników (228). Rezygnacya Jana hr. Ledóchowskiego Posa Jdrzejowskiego nieprzyjta przez Izby z braku i

i

i

i

ich kompetencyi (228 -229). Posiedzenie Izb poczonych z d. 4 lipca 1831 r Dyskusya szczegóowa nad projektem o ofierze

str.

229—263

kruszcu (231 — 263). sreber Królewskich

w

Wincentego Chemickiego -o zabraniu Namiestnikowskich (263). Posiedzenie Izb poczonych z d. 5 lipca 1831 r str. 263—314 Dalsza dyskusya szczegóowa nad projektem o ofierze w srebrze (264—292). Zdanie sprawy deputacyi o wanoci wyborów z województw Podolskiego Kijowskiego (292). Dyskusya w tej materyi Projekt i

i

— 314). Izby zatwierdzaj wszystkie 12 wyborów: Aleks. Jeowickiego z pow. Hajsyskiego, Ksaw. Sab baty na z po w. Olgopolskiego, Amancyusza Zarczyskiego z po(292

I.

Aleks. Bernatowicza z pow. Jampolskiegoi Jacka Goyskiego z pow. Kamienieckiego, Henryka Nakwaskiego z pow. Bracawskiego II. Wincentego h r. Tyszkiewicza z pow. Skwirskiego, Hermana hr. Potockiego z pow. Machnowieckiego, Daniela Tchorzewskiego z pow. Umaskiego,

wiatu Winnickiego,

;

Józefa Tomaszewskiego z pow. Lipowieckiego, Jakuba MaliJózefa Bohdana Zalenowskiego z pow. Radomylskiego skiego z pow. Taraszczaskiego (314). i

str. 314-355 poczonych z d. 6 lipca 1831 r. Wyznaczenie deputacyi do zdania sprawy z wyboru w obwodzie .Sieradzkim (315). Zdanie sprawy deputacyi o wyborach województw Krakowskiego i Sandomierskiego (315— B16). Izby zatwierdzaj wy-

Posiedzenie Izb

.

.

.

,

bór

Michaa Gostko wskiego,

(316).

skiego

Posa powiatu Stopnickiego

jako

Wiktora unie wskiego, jako Posa powiatu SzydowHieronima Kochanowskiego, jako Posa powiatu Rai

domskiego (316—322). Dalsza d\skusya szCzegóowa nad projektem o ofierze

w

srebrze (,322—355).

sir. 355-391 Posiedzenie Izb poczonych z d. 7 lipca 1831 r przyDalsza dyskusya nad projektem o ofierze w srebrze (356—385) — 3911. 385 jcie projektu i

str. H91-4;)6 Posiedzenie Izb poczonych z d. 9 lipca 1831 r UkraiPowitanie przez Marszaka Postnv Woyskich, Podolskich Odpowied Malinowskiego i Jeowickiego wraz skich (n92— B94). z przedstawieniem historyi pocztkowego powstania na Rusi (394— 406). Wojewoda Gliszczyski jako ^Minister spraw wewntrznych odi

powiada na interpelacye z poprzedniej soboty (407—410). Rozprawy nad t odpowiedzi (410—412). Tymowski podnosi spraw uwizienia zamknicia jego drukarni (412—413). Cheredaktora Psarskiego micki zwraca uwag na samowolne czyny podporucznika Redl jeneraa Zawadzkiego (414 — 415). Krysiski interpeluje Rzd w sprawie koraisyi rachunkowej (416). Rozprawy w tej materyi (416-421). Gumowski przypomina spraw jeneraów winnych niepowodzenia ora polskiego (421). Odczytanie odezwy Rzdu Narodowego odpowiedzi Naczelnego Wodza. Rozprawy w tej materyi (421—426). Henryk Nakwaski interpeluje w sprawie zawiadomienia dworów zagranicznych o powstaniu Rusi (426—427). Dembowski zwraca uwag na wyywienia wojska (427— niedokadnoci w sprawie utrzymania 428). Krysiski zapytuje o konstytucyjn odpowiedzialno Intendentury (429—430). Henryk Nakwaski zapytuje o zakres odpowiedzialnoci Ministrów (431—432). Rozprawy w tej materyi (432—436). str. 436—457 Posiedzenie Izb poczonych z d. 15 lipca 1831 r. Marszaek konstatuje rozszerzenie od 15 lipca atrybucyi maego kompletu na wszystkie bez wyczenia materye (437i. Wniesienie projektu co do otworzenia kredytu 30-milionowego na kwarta trzeci dla Rzdu Narodowego (437— 438\ Rozprawy nad tym projektem (438— przyjcie tego (443). Odezwa Rzdu Narodowego w sprawie 443) Wgliskiego do czynnoci komipowoania wirskiego, Deskura sarzy w^ trzech województwach (44:^^—444). Rozprawy w tej materyi upowanienie Rzdu do bezwarunkowego wzywania (444—450) Czonków Izby Poselskiej na kominiarzy (451— 452) Izby przyjmuj rezygnacy Jana Stój o wsk pgo, Posa Lelowskiego, odmawiaj za pozwolenia wyjazdu Kasztelanowi Slubickiemu (452—453). Odczyi

i

i

i

.

i

i

i

i

.

.

VI

urzdowego objanienia

tanie

Bukowskiego (453— 457). Posiedzenie Izb poczonych

w

sprawie jeneraów Jankowskiego

i

rizystpienio

z d. 16 lipca 1831

r.

.

.

.

457—493

str.

Antoniego Kochanowskiego do powstania

Kasztelana

Dembowskiego o nominacy Ministra spraw zagraRozprawy w przedmiocie czynów Gubernatora podporucznika Redl (461—473), zakoczone odrzum. Warszawy Chojnickiego (473—474). Krysiski ceniem wniosk')W Tymowskiego (459).

Interpclacya

nicznych

(459—460). i

i

w

sprawie cyrkularza wydziaJu dyplomatycznego do ajentów (474—476). Glos Godebskiego o przyczeniu Litwy i Rusi do Królestwa Polskiego (476—478). Izby uchwalaj zamieszczenie tego gosu w pismach publicznych (478—479). Interpelacya Dembowskiego interpeluje

o

zapat pobieran

przez

jeców

rosyjskich

postp uchwa-

o

(480),

usuwanie si modziey od stanu wojskowego (481 — 482). I^ozprawy w tych materyach (482—486). Interpelacya Gumowskiego o zapenieniu wizie wbrew artykuom XVIII — XXI konstytucyi (486—487). Wyznaczenie komisyi do przejrzenia wizie (487-.-488). Interpelacya Klimontowicza w sprawie monety drobnej (488—491). Na wniosek Zwierkowskiego Izby odrzucaj porednictwo Ronieckiego w sprawie ukadów z Rosy (491 — 492). Henryk Nakwaski interpeluje w sprawne koinitetu ledczego do przejrzenia papierów lonych

pi'zez

szpiegowskich

Izby

puków

(481),

o

(492).

str. 493—523 Posiedzenie Izb poczonych z d. 18 lipca 1831 r. Zwierkowski wnosi o wykonanie prawa w sprawie usunicia Senatorów Posów, którzy nie przystpili do aktów rewolucyjnych (494). Rozprawy w tej materyi (495—501). Izby odrzucaj zastosowanie tego prawa do Józefa Jabonowskiego, Posa Lubartowskiego (501-503) Kasztelana Tadeusza Tyszkiewicza (504-510). Rozprawy w przedmiocie dalszego wykonania w'spomnionego prawa (510—516). Zdanie .

.

.

i

i

sprawy przez deputacy

zego Biernackiego, niego Subickiego,

zatwierdzenie przez Izby wyboru Aloyjako Deputowanego Sieradzkiego, Eugejako Posa JBrzesko-kujawskiego (516 — 517). i

Izby udzielaj urlopu Janowi hr.

i

Ldóchowskiemu

(517—518).

Wezwa-

Ziemickiego Klimontowicza przez Rzd Narodowy do dozoru nad Intendentur (518—522), odrzucone przez Izby (522). Wniosek Niemojowskiego w sprawie odpowiedzialnoci Intendentury (523). Posiedzenie Izb poczonych z d. 20 lipca 1831 r. str. 524—557 Wyznaczenie deputacyi do zdania sprawy z wyboru z powiatu Wonie

i

.

dzimirskiego

ziemi

Woyskiej

(525).

Izby

Antoniego Suchodolskiego, Posa

.

.

rezygnacy

przyjmuj

Soleckiego

nakazuj nowy

i

wybór (525). Wniosek Niemojowskiego o odpowiedzialnoci Ministra spraw wewntrznych za czynnoci Intendentury (525-526). Sprostowanie omyek redakcji gosu Godebskiego z 16 lipca (526—528). Izby przystpuj do dalszego stosowania prawa o usuniciu z Senatu Senatorów nieposusznych uchwale z 18 maja (528-557) wykrelaj i

Stanisawa hr. Grabowskiego Feliksa Czarneckiego (533), Stanisawa hr. Zamoyskiego Wincentego "Wojewodów:

i

i

VII

Krasiskiego i557), biskupa Podlaskiego, Jana Mar cel lego Gutkowskiego (539), Kisztelanów: Tomasza G rabows ego Aleksandra hr. Po(549), Aleksan dra ,Wale\vsk iego (553)

hr.

i\

i

i

sw

tockiego (554). Izby zawieszaj deoyzy co do Wojewodów: Tadeusza Mostowskiego (540 — 048) Maks. Ks. Jabonowskiego (555), co do biskupa Chemskiego, Feliksa Szumborskiego (540) co do Kasztelana Józefa ks. Lubomirskiego (555). str. 558-596 Posiedzenie Izb poczonych z d. 21 lipca 1831 r. i

i

.

.

.

Rozprawy w tej materyi (559—565). Na wniosek Kasztelana Lewiskiego Izby zajmuj si przedewszystkiem przedmiotem wydzielenia z cegulaminu kwestyi wyboru nowych Komisyi sejmowych (565). Rozprawy w tej materyi (565 Wnie.sienie projektu o regulaminie Izb

583)

i

odnona ucliwaa

miocie organizacyi 595)

i

i

(559).

Projekt Kaszlelur.a

(583).

wyboru Komisyi

(583),

Wyka w

rozprawy nad nim

przed(_58H

—

uchwala (595—596).

Indeks osobowy Indeks rzeczowy

Omyki druku

str. •

»

»

597—607 608—622 .

.

623

\>

Sowo wstpne. Tom posiedze

—

niniejszy Izb

pity

—

obejmuje

poczonych od 20

protokóy szesnastu

czer\>ca do 21 lipca 1831

r.

Jest to okres dziaania Sej m u w formie t. z w. zm n iejszonego kompletu, dozwolonego uctiwa ^) z 18 Czerwca

1)

staw

w

wzgldu na

Zo

funlccyono'.vania

catoci: »Izba Sen.

to,

i wspomniana uchwala bya prawn podw tym okresie, podajemy osnow jej

Sejmu

Izba Pos. na przedstawienie Komisyów [sejmowych] po wysuchaniu tyche, majc z jednej strony na uwadze, i iMeresa prywatne Czonków obu Izb wymagaj koniecznego znacznej czci tyche na czas niejaki oddalenia si; z drugiej za strony, przedmioty adnej zwoki nie cierpice w tym nawet przecigu czasu zaatwione by winny, uchwaliy uchwalaj, co nastpuje: do dnia 15 lipca r. b. odbywa si bd^ Art. 1. Obrady Sejmu w poczonych Izbach w zmniejszonym komplecie stosownie do ustawy i

i

i

a

i

sejmowej z dnia 26 lutego r. b. Art. 2. Celem tych obiad bdzie uchwalenie funduszów na zaopatrzenie potrzeb skarbu na rok biecy, Wydanie stanowczych decyzyi wzgldem dokonanej caoci lub czci sprzeday, tudzie wieczystych wydzierawie dóbr narodowych; zatwierdzenie wszelkich wyborów na Reprezentantów Narodu Polskiego, tak z dotychczasowych województw, Ukrainy, nakoniec wybranie zajako te z Litwy, Woynia, Podola stpcy lub zastpców w razie ubycia którego z czonków Hzdu Naroi

dowego. 3. Z pozostaych w Warszawie Czonków Sejmu wybrana zona przecig czasu, w art. 1 niniejszej uchway [wyszczególniony], Komisya do praw skarbowych z trzech Senatorów piciu Czonków Izby Poselskiej, która projekta przez Ministra skarbu wnoszone roztrzsa bdzie. Teje Komisyi porucza si przygotowanie budetu na rok Art.

Art.

stanie

i

biecy.

W

okresie Dyaryusz IV str. XXIV— XXV 629—650). pierwszych naley jedetym trzydziesto-dwudniowym odróni nacie posiedze, gdzie komplet zmniejszony móg- dziaa dziaa pow obrbie ciasno zakrelonych atrybucyj, i dalszych siedze, gdzie wprawdzie by jeszcze kompletem zmniejszonym, ale na mocy art. 7 ustawy z 18 czerwca upowanionym do 1831. (Por.

i

i

pi

z tego te prawa skozadawalniaa si skromn powysza uchwaa rzysta. Mimo, liczb obecnych potrzebnych do kompletu, frekwencya okazaa pierwszym okresie, do 15 Lipca, si jeszcze dosy znaczn. liczba Senatorów waha si midzy 6 a 15, Posów i Deputomidzy 47 a 71; midzy 39 a 58, razem obecnych wanych 15 21 Lipca liczba Senatorów od do w drugim okresie waha si midzy 16 a 20, Posów Deputowanych midzy 67 midzy 84 a 97. a 80, razem obecnych

we

stanowienia

wszelkich materyach,

i

e

W

— —

—

—

i

—

Art. 5. Gdyby przed d. 15 Lipca okazaa si niezbdna potrzeba zwoania wielkiego kompletu obu Izb, zwoanie takowe nastpi powinno na danie Prezydujcego w Senacie, Marszaka Izby Poselskiej, lub Rzdu Narodowego, niemniej w razie zapadej maego kompletu sejmowego decyzyi. przypadku nadzwyczajnego zwoania wielkiego kompletu naj^ krótszy termin zebrania si Czonków Sejmu na dni 5 oznaczony by moe. Art. 6. Prezydujcy w Senacie Marszaek Izby Poselskiej upowanieni s, po zabezpieczeniu kompletu ustaw z d. 26 lutego r. 1831 przepisanego, do wydania pozwole oddalenia si Czonk[ów] Izb sejmowych. W skadzie uchwa z d. 26 lutego r. b. oznaczonym ma by najmniej

W

i

10 Senatorów

Art. [oznaczony]

7.

i

BO

Na

Czonków Izby Poselskiej. przypadek, gdyby na termin

wielki komplet

w

uchway

art, 1 niniejszej

obu Izb [si nie zebra],

may

komplet posta-

nowi wzgldem zastosowania do nieobecnych Czonków Izby Poselskiej rygoru przepisanego art. 1 uchway sejmowej z d. 12 lutego r. b., poczem, jako te w przypadku przez art. 5 niniejszej uchway oznaczonym, mocen

bdzie we wszystkich przedmiotach bez wyczenia decyzye prawomocne

wydawa. Art.

8.

Wykonanie

niniejszej

uchway

poleca

wemu, Prezydujcemu w Senacie Marszakowi Dan w Warszawie dnia 18 Czerwca 1831 i

skiej

X.

(podp.)

W.

Hr.

Ostrowski.

Czarnocki. Prezydujcy

Senatu (podp.) Poselskiej

X.

w

Sekretarz

Senacie (podp.)

si Rzdowi Narodo-

Izby Poselskiej. r.

Marszaek Izby Izby

Poselskiej

Miczyski.

Posel(podp.)

Sekretarz

Niemcewicz. Zgodne z oryginaem Sekretarz Czarnocki deput. z okrgu Stanisawowskiego«. J.

U.

Zbiór

uchwa Sejmu

do>yej)

w paacu

Paca].

1831

w

Izby [Por.

Warszawie przy ulicy Napoleona (Mio-

XI

Przyzna

e

trzeba,

do zwikszenia si

tej

frekwencyi

w czci dopuszczenie w tym wanie Ukrainy. Za okresie Posów z Woynia, Podola przyczynio si

i

podstaw

prawn

posuyo Sejmowi znane ju Maja (Ob. Dyaryusz III. Sowo wstpne), jakkolniezupenie waciwem z powodów faktycznej operacyi

tej

prawo z 19 wiek byo to natury: 1) dokonane wybory nie odpowiaday cile brzmieniu z tego tytuu winny byy by raczej unieprawa z 19 Maja, wanione, ni zatwierdzone; 2) ziemie ruskie nie zdoay si wyemancypowa z pod jarzma rosyjskiego; gdy istotny warunek wejcia tej ustawy w ycie si nie speni, winna bya ona chwilowo pozosta martw liter, a reprezentanci tych ziem nie mogli na razie wej w skad Sejmu Królestwa Poli

skiego.

Gdybymy

mieli do

czynienia jedynie

z nieprzestrzega-

—

a wic niem przez Sejm swojej wasnej poprzedniej uchway z faktem przyjcia do grona Sejmu Olizara, mimo, i by on

województwa, a nie powiatu; faktem przyjcia Ksaw. Godebskiego, mimo, i by on wynastpni) w Warszawie^) a nie brany (podobnie jak w swojej ziemi; z faktem przyjcia Worcella, mimo, i nawet akt odbyty w Warszawie nie móg uchodzi za akt wyboru, a chyba za powiadczenie, i Worcell przez powstajcych obywateli gdzieindziej i kiedyindziej wybranym zoszeciu z faktem przyjcia szeciu I^osów podolskich sta; Posów kijowskich, mimo, i ci nie powiatami, oddzielnie, ale in gremio przez obywateli województwa przypadkowo obecnych w Warszawie obrani byli: wszystkie te braki z punktu widzenia prawa z 19 Maja dayty si atwo uzupeni przez wzgld na t okoliczno, i Sejm, twórca uchway z 19 Maja, móg te w nastpstwie sam od niej odstpi, móg wytwoszeregu precedensów, nowe rzy, choby w drodze praktyki prawo, równie jak tamto, tymczasowe. Sejm te t drog poszed, nie krpujc si zbytnio uchwa z 19 Maja, a czynic uytek z idei o swej wszechwadnoci narodowej. Obok wic wybrany jako reprezentant z

i

—

—

i

i

»)

w

Wobec niecisego przedstawienia

przez Barzykowslciego (IV.

352—

kijowskich, podalimy kwestyi wyborów woyskich, podolskich notach pod tekstem materyaly dodatkowe z allegatów wzitych z Senatu.

357i

i

XII

i wSejmie Reprezentantami z LitwyiRusi by mogr uzna, choby wybór ich ci, których Sejm za takich pisane to przewiprawo ni warunkach, w innych salwowano dawniejszego prawa dla dywao, nastpi. Respekt Posowie sposób podobny w tem zastrzeeniem, i dopuszczeni wybrani prawidowo s nimi tylko »ty mc zas o w o«, dopóki prawa

z 19

Maja powstao nowe prawo na gruncie praktyki,

Posowie ich miejsca nie zajm. Postpowanie Sejmu daoby si wic teoretycznie obroni, gdyby nie to, e popenione wadliwoci stay w najcilejszym zwizku z tym drugim szkopuem faktycznym wyej wspomnianym. Dla czego Olizara wybrao województwo, dla czego wybory innych odbyway si w Warszawie? Dlatego e Ru nie bya woln, e zalan zostaa przez wojska rosyjskie. Ci, co wybierali Posów, byli powstacami, którzy, nie zdoawszy utrzyma si na swojej ziemi, dyli do poczenia si z armi polsk, aby w wspólnych z ni bojach zwalcza tego, który ziem ruskich znowu sta si panem. Gdy Królestv/o miao swoje polityczne prawa nabyte, prawa przysze dla Litwy Rusi trzeba byo dopiero zdobywa. Dlatego dopuszczenie do Sejmu Posów z Rusi w tym okresie byo tak sam antycypacy prawnicz, jak sama uchwaa z 19 maja, jaskrawsz i

i

Maja miaa jeszcze pewien chaprzypuszczaa istotne, skuteczne powrakter hypotetyczny stanie, podczas gdy wprowadzenie ruskich Posów do Sejmu odbyo si wbrew cikiej, ale niemniej trwajcej rzeczywinie o niedopenienie stoci. Nie o drobne wic nieformalnoci przepisów prawa si rozchodzio, ale o rzecz zasadnicz, o to, czy Sejm w Warszawie bdzie organem pastwowym, opartym o swoj ziemi i o swoj ludno, czy te ten swój charakter pastwowy jasno okrelony zaciemni, udzielajc miejsca Polakom, polskim reprezentantom z innego na razie pastwowego zaboru, a to kierujc si wzgldami nie pastwonawet,

skoro

uchwaa

z 19

i

i

narodowociowej natury.^ Sowa Olizara: wybór Reprezentantów powiatowych do miast powiatowych przywizany bdzie, nie prdko, a nigdy wybory te nie mogy by dopenione« — powinny byy by dla Sejmu ostrzeeniem, i opuszcza drog pastwowej,

(str.

ale spoecznej,

51) »Jeeli

bd

moe

XIII

woci, a wkracza na drog organizacyi mieszanej, t. j. pajak to zreszt stwowo-spoecznej. Stay si te sowa przeciwnie zaciceniem raczej i pobudka do byo Olizara zanniarem szybkiego dokonanych wyborów zatwierdzenia. Z dwóch argumentów politycznych, przytaczanych w dy-

—

—

skusyi

wyborów, 'jeden dziaa psycholo-

za zatwierdzeniem

gicznie bardzo silnie

t. j.

trudno odtrcenia garncych si do

Polski oddzielonych od niej czysto

uczuciowy;

synów

—

obliczony

drugi,

argument

bd

co

bd

za granic,

na^efekt

na

zadokumentowanie w ten sposób wobec Europy o nierozerwalnoci zwizku midzy historycznemi polskiemi dzielnicami, by na razie argumentem nie -istotnej, rzeczowo uzasadnionej, politycznej, a czysto demonstracyjnej natury, a tem samem pozbawionym w znacznej czci swej siy przekonywajcej. 1 sposób, w jaki zadlatego ta sprawa posów ruskich, atwion bya w lipcu 1831 r., nie jest spraw drobn, ale przeciwnie wysoce charakterystyczn dla umysowoci politycznej wspóczesnej. Podobnie, jak prawo z 19 lutego o ewentualnem przeniesieniu Sejmu za granic, tak szereg uchwa debaty, które je zatwierdzajcych wybory z ziem ruskich poprzedzaj, wiadcz o pewnem lekcewaeniu realnych podi

i

i

i

staw wszelkiego bytu pastwowego, o dnoci do posugiwania si formami politycznemi, pomimo i, na nieszczcie, materyi niezbdnej t. j. wolnej ziemi wolnego ludu zabrako. Zbliajc te dwa zdarzenia polityczne do siebie, nie chcemy bynajmniej twierdzi, by w pirw-szych dniach lijica nastrój i

i

umysów znajdowa si w

w

stanie takiej depresyi, jak

w

lutym,

uchwalania prawa o emigracyi Sejmu za granic; niemniej to zlekcewaenie elementarnych zasad prawnopubliuchodzi moe za cznych wydaje si nam symptomatycznem objaw sabncego poczucia swojej wasnej siy; gdyby wiara w zdobycie Rusi bya nadal tak mocna, jak pocztkowo, utrzymanym by te by i program: najprzód wyswobodzenia Rusi, a póniej powoania jej wybraców do rady; jeeli Sejm obecnie postpuje odmiennie, nie umie oprze si uczuciowym podszeptom, jeeli w braku rzeczy samej, zadawalnia si jej pozorem, krok ten politycznie omal desperacki wskazuje, chwili

i

i

i

e

XIV

osignicie

gównego

pierwszego

celu

stao

si

problema-

tycznem.-

Dalszym objawem niepokoju

o

wynik dziaa wojennych

wmieszanie si Sejmu w spraw niefortunnej ekspedycyi jeneraa Jankowskiego innych niedoma-

jest

i

wojskowych. Wprawdzie w Izbach mówi si gono o zaufaniu do Naczelnego Wodza, jednake i ton caej debaty, energiczne danie Sejmu, by rozpoznan i zaatwion zostaa podug surowoci prawa okoliczno obwinionych jeneraów, i by o tem by niezwocznie zdany raport Sejmowi (72 83), wskazuj, i Sejm nie jest zadowolony z pobaliwoci Naczelju nie wierzy, by akcya Rzdu Narodowego nego Wodza; drog; w tej zwrócenia Wodza na do wystarczya przypomina sobie o swojem wasnem sytuacyi delikatnej zwierzchniczem stanowisku wobec Wodza, od którego suy mu prawo dania wyjanie. Skrzynecki ignoruje zreszt komunikowany sobie wycig z protokóu obrad, ogranicza teren wyjanie do dwóch jeneraów: Jankowskiego Bukowskiego (421 t spraw, dziki nadarzajcym si komplika426), a cjom z okazyi spisku, topi w procedurze sdu wojennego nadzwyczajnego (453—457). gali

i

—

e

e

waciw

i

—

i

Normalne czynnoci Sejmu dokonane w tym okresie ujte z tomów poprzednich przedstawiaj si w sposób nastpujcy: A) W zakresie prawodawstwa: i

w

schemat

a)

Prawo

z

20

Czerwca

1831

o

zaborze zota

sreber kocielnych (str. 8—41) miao na oku zaopatrzenie skarbu w metal niezbdny dla mennicy dla podtrzymania i

i

kursu biletów. Pocztkowo, projekt dotyczy jedynie sreber, i tylko w kocioach katolickich, z czego Minister skarbu obiecywa sobie wpywu okoo miliona zp. dyskusyi rozcignito dziaanie prawa na zoto, na domy modlitwy innych wyzna. Uchwalony zabór przedstawia si w formie »poyczki(c, t. j. przymusowej ofiary pod warunkiem zwrotu w przyszoci takich samych sprztów, jakie zostay zabrane. Selekyi midzy naczyniami niezbdnemi do suby Boej, a temi-, klóre do niej byy niekoniecznie potrzebne, miay dekony .va komisye zoone z osób wybranych przez Rady oby-

W

i

i

XV watelskie, pod prezydency Biskupa, Sufragana lub jeg-o zastpcy, a wzgl. przy udziale przeoonych innych wyzna. Oszacowanie nastpowao podug normy w prawie oznaczonej. Przeoeni kocioów domów modlitwy otrzymywali wzamian na razie po 6 od sta oprocentowane obligi skarbowe, które jednakowo byy dla nich jedynie zabezpieczeniem zwrotu zabranych kruszców; procent 60/0 nie by im wypacany, a obracany mia by w^ caoci na amortyzacy zacignitego dugu, t. j. na sprawienie, po dojciu do pewntj wysokoci, nowych utensyliów kocielnych. Opozycy ze wzgldów religijnych reprezentowa Pose Brinken; inni oponenci podnosili wydatno rekwizycyi, zy przykad dla wojsk rosyjskich zniei

ma i

chcenie czy

to

czy duchowiestwa, dla sprawy

ludu.

naro-

dowej. Projekt przeszed wikszoci tylko siedmiu gosów. h) Prawo z 25 Czerwca 1831 o zaborze w rekwizycy koni (str. 85 106) na uytek kawaleryi artyleryi

—

i

narodowej, poparte wymownym gosem 87 88) zostao uchwalone jednomylnie,

—

podobn zasad

Brak koni niezbdnych kej ich konsumpcyi. a

gych porusze

armii

i

mimo,

(str.

e uwicao

prawa z 3 z 18 Czerwca podobny te sposób wynagrodzenia.

rekwizycyi, jak

1831 (ob. Dyaryusz IV)

Ministra wojny

dla wojska ta

i

by nastpstwem

niezwyskutkiem szybkich cisystemu w^alki Skrzyneckiego,

znowu —

w myl

i

dbaoci

o los koni. Sejm potrzeb uzna, Chemickiego brzmiaa nuta krytyki pod adresem administracyi wojskowej. Co do rodków zaspokojenia, gdy dowóz koni z zagranicy okaza si w wysokim stopniu utrudniony, a nabywanie koni z rk spekulantów rujnujcem dla skarbu, nie pozostawaa inna droga po za ogoszeniem ogólnem o zajciu wszystkich koni zdatnych dla wojska uznaniu za zajte na wasno publiczn (art. 1.), po czem miay nastpi ju ty ko dalsze rodki wykonania powyszego zajcia, jak spis, rozkad na stolic, województwa, powiaty gminy, oszacowanie, opitnowanie i odstawa, wreszcie sankcya karna i

niedostatecznej

niemniej

w

gosie

i

i

i

powyszych przepisów c^

kwot

(art.

2—9).

Prawo zl Lipca

1831 r. o wypuszczeniu na dziesiciu milionów biletów jedno- dw ui

zotowych w

zamian za bilety w teje kwocie pidziesiciozotowe, majce by wycofane spalone (str. 157 192). Strona i

—

XVI

finansowa

projektu

skoro tak w si na 16 milionów

rzdowego nie przedstawiaa trudnoci: w rkach publicznoci, znajdowao

skarbie, jak

i

biletów

zbyt g-rubych

zp.

bankowych,

stuzotowych, a obrót i wypata mniejszych, chodzio o to, by dla utrzymania kursu pawycofa, z pierwszych pierów po wycofaniu zniszczy, wypuszczajc natomiast do zawsze w granicach uposaenia Banku i teje wysokoci bilety bankowe na drobne kwoty opiewajce. Spraw te komplikowaa strona prawna zamierzonej operacyi, a mianowicie niezbdna potrzeba specyalnego umocowania Banku do wypuszczania biletów bankowych na drobne kwoty, gdy statut upowania go do wydawania biletów jedynie na kwoty wiksze. Rzd Narodowy do dania upowanienia nie czu si uprawnionym i zgodnie z treci dekretu królewskiego zwróci Sejmie odnonie do tej kwestyi rozwina si do Sejmu. si dyskusya, której kierunek polega na tem, by uczyni z niej kwesty polityczn, a wic, nie zaprzeczajc bynajmniej zasadniczego uprawnienia Sejmowi, odsun ode wmieszanie si w t spraw, a to z tytuu niekompetencyi zmniejszonego kompletu, w celu uniknicia pozoru nawet, i Sejm uznaje i aprobuje instytucy Banku Polskiego, ustanowionego w swoim czasie na wniosek X. Lubeckiego z pominiciem Sejmu Rady mianowicie pidziesicio

odu

domagay si

cz

—

i

biletów

i

—

—

—

W

i

i

Skrupuy sigay tak projektu wyrazów: Bank

i domagano si

Stanu.

daleko,

z

Polski, bilety

kasowe

i

usunicia bankowe,

powysze uznanie. Zapomoc drobnych zmian w redakcyi udao si w pewnej mierze obawy oponentów uspokoi, nie opuszczajp pierwotnej myli projektu, który domaga si upowanienia od Sejmu, Sejm go w kocu

jako zawierajcych implicite

udzieli, jakkolwiek nie wprost Bankowi, Narodowy, jako poredni instancy (art.

ale

po przez

Rzd

Zasada wymienialnoci biletów nowych na kruszec (art. 1), nakaz spalenia biletów 50 zotowych (art. 2), nadzór odpowiedzialno czonków komisyi umorzenia (art. 3) byy rodkami obliczonymi na podtrzymanie zaufania publicznoci do kursujcych biletów kasowych bankowych. 1).

i

i

d)

Prawo

w kruszcu celu zblione

(str.

by

z

7

Lipca

1831

r.

o

ofierze srebra

204—227, 231—292, 322—391) co do swego winno do poprzednio wspomnianego prawa

XVII

zaborze sreber kocielnych: miao by rodkiem jednorazowym przysporzenia skarbowi srebra dla mennicy dla (sub

a)

o

i

wypat

Rónica tkwia

zagranicznych.

si ono do tych obywateli, u których

wa, sdzc

wem

po ich stanie

daniem,

e

tern,

mona byo

majtkowym,

pewn

w

e

srebra

zwracao

si spodzie-

s w

domo-

czstk, wzgldnie do zamonoci, bezzwrotnie jako ofiar zoyli do skarbu. By to wic podatek, nie rekwizycya, ani poyczka przymusowa, ale podatek, uiszczalny w naturze, (wyjtkowo tylko w monecie zagranicznej, to na warunkach mniej dogodnych), dotykajcy uyciu,

z

by

ich

i

zamoniejsze, ale za to wszystkie zamoniejsze klasy ludnoci, podatek, co do którego wydatnoci sam Minister skarbu nie móg w przyblieniu adnych udzieli wyjanie. Mia on by zarazem prób na przyszo, experymentem, któryby tak codo stwierdzenia samej zamonoci kontrybuentów, jak i co do sposobu oszacowania ich majtku, czy dochodu (przez wspóobywateli), posuy móg w nastpstwie przy zaprowadzeniu innych podatków na majtku, czy dochodzie opartych. Spoeczn tenden-

cy nowego

prawa znamionoway nastpujce momenty: 1) opopodatkowywao ono rednie wysze warstwy z powodu posiadania artykuu uwaanego za zbytkowny; 2) zaprowadzao w miar wikszego majtku lub dochodu progresywn i

i

to

postpie stop podatkow; ta okoliczno, progresya dziaobrbie pierwszych tylko dwunastu klas przewidzianych:

w^zrastajca

w

silnym

e

cech oryginaln stanowia

aa w

—

—

przy jeszcze

pocigaa

za

wyszym majtku sob

czy dochodzie,

nadwyka

nie

dalszego wzrostu stopy podatkowej, ale pod-

wedug niezmiennej pocztkowej najniszej wobec licznych ofiar poniesionych poprzednio przez wacicieli, nowe prawo traktowao wzgl-

legaa obliczeniu stopy;

klas

3)

j

dnie agodniej od

klas innych,

dotd mniej

lub wcale nie

ponoszcych ciarów na rzecz skarbu: wyrównywao wic w ten sposób udzia rónych klas ludnoci w popieraniu toczcej si wojny. Dla objanienia art. 3 projektu doczona bya

mieszkaców Królestwe Polskiego majcych obowizek zoenia srebra na ofiar, tabella, któr podajemy z uwzgldnieniem (kursyw) zmian zaszych w stosunku do

tabella klasyfikacyi

pierwotnego projektu:

Kada

klasa dzieli

si na nastpujce kategorye:

XVIII

nieruchomoci ziemskich lub miejskich, tuna nieruchomociach tych opartych. kapitaów dzie handlujcy, fabrykanci rzemielnicy, rodzaju B) Wszelkiego tudzie wszyscy inni posiadajcy majtki w wekslach,

A) Wiaciciele

i

papierach procentowych, zapisach niehypotecznych,

myle C)

w prze-

handlu.

Urzdnicy dochód

D)

i

z

publiczni

lub oficyalici

prywatni pobierajcy

posad swoich.

Doywotnicy uywajcy przychodów, zasawnicy, Doktorowie medycyny lub chirurgii, Mecenasi, Adwokaci, Patronowie, pisarze

Rejenci,

sdów,

komornicy,

inni

urzdnicy bezpatni,

artyci.

E) Dzierawcy. (Patrz tablic str. XIX). dyskusyi cigncej si przez

pi posiedze toDugo maczy si nie tyle przeciwiestwem pogldów na gówne zasady samego podatku, ile trudnociami zwizanemi z funkcy oszacowania majtku, lub dochodu, z okreleniem prawnej doniosoci deklaracyi czy fasyi zoonej przez kontrybuenta, a energii prawnej orzecze komisyi biegych. Zwyciy system przez Rzd proponowany, zapewniajcy gos stanowczy nieulegajcy zaczepieniu komisyom przysigych, które przyjmoi

wa

mogy zoone

si bynajmniej e)

Prawo

ich z

deklaracye ad informationem,

nie

wic

treci. 21

Lipca

1831

o

Komisy ach sejmo-

559 — 596)

wych

(str.

natury.

Uchwalone

odbiega co do swej treci od poprzednio wymienionych praw skarbowych, jest prawem ogólniejszej i

w drugim okresie dziaa zmniejszonego kom-

pletu, stanowi ono przejcie do rozpoczynajcych si po 21 lipca czynnoci wielkiego kompletu w Izbach rozczonych, które to

bez komisyj obej si mogy, ani liczy na wydatn pomoc komisyj styczniowych od tej pory zupenie zdezorganizowanych, ani zadowolni si prac komisyi skarbowej wybranej 21 Czerwca ustpujcej z placu z chwil wyganicia swego czasowo ograniczonego mandatu. Przepisy dotyczce komisyj wchodziy w skad nowego regulaminu Izb SejmoIzby ani

i

wych, który jednake, po odrzuceniu go przez Senat, wymaga starannego przerobienia. Na wniosek Kasztelana wyodrbniono je od innych przepisów dotyczcych wewntrznego

Wyka

XIX (Do

.

str.

XVIII). ^^^"

oS "3

in

ci

ci

O P^

-

bJ

W

^

o tH

00

1

1

1

1

1

T-l

1

00

1

(N

^

o

C>i

00

ec

^^^^ 00 1

1

1

1

l>

X 5q

CO

I

eS'

c

o O c> O o o o o o o c> t^ o Q Q o c (^ c> O o o § o o 2C "^ co o fo "* -§ ^ »o CS CS fo «o


.

-

1

«-!r

"O

«

o tH

\^ (N

«

1

a

fi

fi

o 00 O O ^ o ^ co o co O o o ^1 00 CD I

- = > >

I-'

> > ^

x;

>