Dvije taktike [PDF]

Zitiervorschau

e9o�

· B I B L I O 'T E K A

•

•

�IOJ

IZBOR IZ DJELA KLASIKA MARKSIZMA

(Treća serija, knjiga 5)

Redakeioni odbor dr dr dr dr

FRANC CENGLE BESIM IBRAHIMPASIĆ FRANJO KOžUL ARIF TANOVIĆ dr RISTO TUBIć

.'

Odgovorni urednik MARIO VUKle

V. l. LENJIN

.sVJETLOST«, OOUR IZDAVACKA DJELATNOST, SARAJEVO

1976.

·

Prevođ

dr ZVONKO TKALEC

Izbor dr. FRANC CENGLE i dr ARIF TANOVIć

,

�ITAOCU

Lenjinovi radovi, koji su ušli u ovaj izbor, nastali su 1905. godine, u toku prve ruske revolucije. Ta revolucija bila je, Lenjinovim riječima, buržoaskodem okratska po sa­ držini, a proleterska po sredstvima borbe. Suprotstavivši se menjševičkim tezama o reakcionarnosti seljaštva i raskrin­ kavajući kontrarevolucionarnu bit ruske buržoazije, Lenjin je dokazao da je zapravo proletarijat - za razliku od libe­ ralne buržoazije - istinski borac za demokratiju i socija­ lizam, zajedno sa revolucionarnim seljaštvom. Nakon kongresa Socijaldemokratske radničke partije Rusije, održanog u Londonu, i ženevske konferencije menj­ ševika, 1905, Lenjin smatra da je najaktuelniji posao revolu­ cionarne demokratije brižljivo izučavanje tada donesenih taktičkih rezolucija i naglašava da je stalno provjeravanje taktike nužno kako s gledišta principa marksizma tako i s gledišta pouka same revolucije. Pod taktikom partije Lenjin razumije njeno političko držanje ili karakter, pravac i me­ tode njene političke aktivnosti. Držeći se tog načela, on boljševičko shvatanje uloge revolucionarne partije oštro su­ protstavlja menjševičkom oportunizmu, po kome partija proletarijata ne treba da učestvuje u ustanku protiv car­ skog samodržavlja. Suprotno toj menjševičkoj taktici, Le­ protstavlja menjševičkom oportunizmu, po kome partija - i u demokratskoj i u socijalističkoj revoluciji, te zahti­ jeva da njene parole idu »uvijek ispred revolucionarne ini­ cijative mase, služeći joj kao svjetionik, pokazujući naš de­ mokratski i socijalistički ideal u svoj njegovoj veličini i u svoj njegovoj ljepoti, pokazujući najbliži, najdirektniji put potpunoj, bezuvjetnoj, odlučnoj pobjedi«.

Dokazavši da je menjševička taktika kapitulirala pred stihijnošću, Lenjin napominje da je takika istinski revolu­ cionarne proleterske partije u tome da se ona stavi na čelo čitavog naroda i naročito seljaštva, svih trudbenika i ekspio­ atisanih - za potpunu slobdu, dosljedni demokratski pre­ vrat, republiku i socijalizam. Upravo takva mora biti na djelu politika revolucionarnog proletarijata, takva je klasna parola koja mora prožimati i određivati rješenje svakog tak­ tičkog pitanja, svaki praktički korak radničke partije za vrijeme revolucije. Lenjin, takođe, ističe da na osnovi novih političkih do­ gađaja treba što češće provjeravati donesene taktičke od­ luke, a da revolucionarna epoha daje ivzanredno bogat po­ litički materijal za takvo provjeravanje. Ali, on istovremeno dodaje da partija proletarijata - da bi vodila dosljednu i principijeinu borbu - ne može određivati svoju taktiku od slučaja do slučaja. Ona mora, upozorava Lenjin, u svojim taktičkim odlukama spajati vjernost principima marksizma sa tačnim ocjenjivanjem zadataka revolucionarne klase.

V.

I. Lenjin

DVIJE TAKTIKE

.

.

DVIJE TAKTIKE

Od samog početka 'masovnog radničkog pokreta u Rl!· siji, tj. već otprilike deset godina;' među socijaldemokratima postoje duboka neslaganja u pitanjima taktike. Kao što' je poznato, upravo neslaganja te vrste izazvala su u drugoj polovini devedesetih godina struju ekonomizma, koja je do. vela do rascjepa na oportunističko (rabočedelsko) i revolu· donarno (staroiskrovsko) krilo partije.! Ali ruski socijalde­ mokratski oportunizam razlikovao. 'Se od zapadnoevropskog spewfičnim osobinama. On je izvanredno reljefno održavao gledište ili, rekao bih, odsust�. svakog samostalnog glc;!dišta kod inteligentskog krila partije, koje se �anosilo pomodnim riječima bernštajnovstva i neposrednim rezultatima li. formama čisto radničkog pokreta. Taj zanos doveo je do sveopćeg izdajstva legalnih marksista, koji su presaldumi1i u liberali· zam, i do 'stvaranja čuvene t.eorije »taktike-procesa« kod socijaldemokrata, koja je našim opor.tunistima donijela na­ ziv ·prirepaša. Oni· su se bespomoćno pleli na repu događaja, 'padali iz jedne krajnosti u drugu, slabili u svim slučajevima razmah djelatnosti revoluc�onarnog proletarijata i vjeru tl, ,njegove snage, pri čemu se sve ovo najviše i najčešće pri· bivalo pozivanjem na samodjelatnost proletarijata. To je neobično" ali je činjenica. Niko nije rezonoyao toliko mnogo o samodjelatnosti radnika i niko nije �oliko sužavao, nije smanjivao, nije degradirao svojom propagandom tu samo­ djelatnost kaQ rabočedjelci. »Manje pričajte o ,povišenju ak•

•

•

P

"" 'W'

.oportunistička struja u ruskoj socijal­ ·1 »Bkonomizamsvodi na to gdje će biti težište odgajanja i orgaJlliziranja radničke Iklase, II prvom ili dru­ gom? iz revolucije

30

iS

..

Ishod revolucije zavisi od

toga da li �e radnička klasa odigrati ulogu !pomagača buržoazij e, moćnog po snazi ;svoje navale na samodržavlje, ali nemoćnog politički, ili ulogu ru­ 'kovodioca narodne revolucije. Svjesni !predstavnici buržoazije osjećaju to vrlo dobro. Zato »OsvoboŽldenie« .i hvali akimov­ štinu, »ekonomizam« u 'socij aldemokrat ij i, ikoj i sad ističe na prvi plan .strukovne saveze i ·legalna udruženja. Zato gosp. Struve i p ozdravlja (br. 72. »Osvoboždenija« ) principijelne tendencije akimovšti.ne u novoi·sokrovstvu. Zato se on i okom­ ljuje na mrsku revolucionarnu uskost odluka III kongresa Socijaldemokratske radničke partije Rusije. Pravilne taktičke !parole 'socijaldemokratije imaju sad na­ ročito važno značenje "Za rukovođenje masama. Ništa nije opčl�koj i stv arn o �ražava volj u naroda«, n ij e d.ovoljno pre dstavni čku skupšt inu n azva ti 'Us tavotvarnom . Potrebn o j e d.a 'ta skupština ima vlast i ISna� gu da »stvara«. Uzimajući to u obzIr, r ezoluc ij a kongresa ne ograničava se na formamu parolu ·»ustavotvorne skup š t ine«, nego dodaj e materijaLne uslove !pod koj ima j e jedino i mo� guće pravo ispunjavanje z adat aka o d Ist·rane te skupštine. Ta!kvo isticanje .uslova pod 'koj ima na rij ečima us t avotvorna 's ku p ština mo že ,pos t ati ustavotvorna na dj elu, pri jeko je po� trebno, jer liberalna buržoazij a, u liou tkoThStituciOJlalno-mo� narhi,stiČike p artij e , svj esno izvrće, .kao ·što smo mi već više .puta isticali, parolu ·svenarodne ustavotvorne slkupštine, svo� deći j e na praznu frazu. Rezolucija kongresa v e l i da o sigura·ti potpunu ·slobodu predizborne agitacije i sazvati skupštinu lcoj a stvarno izra· žava volju naroda može jedino privre mena revolucionarna vlada, i io talwa .k oj a bi .bHa organ !p obj edon osnog n ar odnog ustanka. Da li j e tačna t a p os favka ? Ko bi n aumio da j e os pori, morao b i tVI'diti Ida carska vlada može da ne pruža ru'ku reak cij i , Ida' ona može ,b iti neutralna pri izborima, da ·.se ona može brinuti o stvarnom izrazu n arod ne volj e . T ak va twđenj a toliko su ap suI'dna da ih otvoreno .nioko n� će zastu­ paiti, ali ih krišom pronose, Ipod liberalnom za'stavom, baš naši osvoboždenci. U stavo tvornu tsk upš ti nu neko mora sa­ zvat i; slobodu i pravilnost i:zJbbra :nekQ mQra Q sigurati ; snagu i vlast toj s kup št ini mora II !p otp unos t i uručiti: samo revolucionarna vlada .koja je organ ustanka može potpuno iskreno htjeti Ito i ·biti u ·s tanj u da učini sve za os tvarenj e toga. Carska vlada nei zbj ežno će 'ra di ti pro tiv toga. Libe­ ralna vlada, 'koja ISe !pogađa IS carem i koj a ISe ne o s l anj a potpuno na narodni ustanak, ne može to ni iskreno htjeti ni to ostvariti, čak i 'kad Ibi naj i skrenij e željela !Rezolucij a kon­ gresa daj e, datkle, j edino pravi lnu i potpuno do sljednu de� mdkratsku p a,rolu. Ali· ocjena !Značenj a privremene revolucionarne vlade bila bi nep otpu na i netačna kad 'bismo izgubili iz vida .klasni ka­ rakter demdkJratskog !prevrata. Zato rezolucija dodaje da će prevrat pojačati vladav1nu buržoazij e. To j e ne i zb j ežno u danom, tj. kap i ta li st ič kom , društveno-ekonomSikom 's is temu A rezultat jačanja 'Vl adavine buržoazije nad !pol itički .koliika. .

.

.toliko ·slobodnim proletarijatom neizbježno mora biti ogor31

čena borba među njima (la vlast, moraju biti očajni !pokuŠaji buržoazije da »otme proletarijatu tekovine revolucionarnog perioda« . Boreći ..se za demokratiju is.pred !Svih i na čelu svih, proIetarijat zato ni za trenutak ne smije zaboravlj ati na ll10ve protivrječnosti 'koje se 'k-r iju u krilu iburžoa$lke de­ moklrMije i na novu .borbu. Na taj način, značenje privremene revolucionarne vlade ocijenjeno j e u razmotrenom dijelu rezolucije potpuno: i što se tiče odnosa rte vlade prema 'b or.bi za slobodu i za republ i­ !ku, i 'što se tiče njenog odnosa prema ustavotvornoj skup. š-tini i što se tiče lIljenog odnosa prema demOlkratskom pre­ vratu, -koji !Čisti teren za novu klasnu borbu. Dalje ISe pHa: tkakav treba da bude .stav proletarijata uop. će prema :privremenoj revolucionarnoj vladi? Rezolucija kon­ gresa odgovara na :to prije svega direktnim savjetovanjem partiji da širi u radničkoj klasi uvjerenje u potrebu privre­ :mene' revolucionarne vlade. RadniCka 'klasa treba da shvati tu potrebu. Dok »demokratS'ka« buržoazija ostavlj a u sjeni pitanje zbadvanja carske vlade, m i ga moramo stavljati na prvo mjesto i insistirati na potrebi privremene revolucionar­ ne vlade. I ne samo ,to: mi m oramo i·staći alkcioni' program te vlade -k oji odgovara obj ektivnim uslovima danog i.storijskog momenta i zadacima proleterske demokratije. Taj program jest cio minimalni program naše partije, program neposred­ nih po}iotičkih i ekonomskih 'P�eobražaj a, potpuno ostvarIj i­ vih, s j edne strane, na Ibazi danih društveno-etlsvom porij eklu i osnovnom kara!kteru, ta vlada treb a . da ,bude organ narodnog us-tanik a. ,Po svojoj formalnoj .namjeni, ona treba d a bude oruđe sazivanja svenarodne ustavotvorne skupštine. Po sadr­ žaju .svoj e djelatnosti, ona rtreba' da ostvari minimalni pro­ gram' proleterske d.emdkratije, Ikao jedini program koj i može osigurati interese naroda 'koji j e .ustao !protiv samodržavlja. Može neko :prigovoriti da privremena vlada, budući pri­ vremena, ne može provoditi pozitivan program Iko j i j oš nije odobrio čitav narod. Ta·kav !prigovor :bio bi samo !Sofizam rea'kcionara. i )�samodržavlj aša«. Ne provodi-ti nikakav pozi­ tivni program .znači trpjeti postojanje feudalnog poretIka

38

skroz trulog samodržavlja. Trpjeti taj poredak mogla bi s a­ mo vlada indajnika stvari revolucije, a ne vlada koj a j e organ narodnog ustanka. Bila bi i,r onija 'kad bi neko predložio da se treba odreći faktičkog ostvarenj a ;slobode zbora dok t u slobodu ne 'PriZJna ustavotvorna skupština - pod izgovorom da ustavotvoma skupština može i da ne prizna slobodu zbo­ ra! Isto · takrvu ironiju !p redstavlja prigovor protiv nepos,red­ nog ostvarenja minimalnog !programa od ·strane privrep:J.ene revolucionarne vlade. Napomenimo, na'poslj etku, .da rezolucija, postavljajući ikao zadata.k priv-remene rev01ucionarne vlade ostvarenje mi­

nimalnog programa, samim tim uklanj a apstlrdne poluanar­ hi-stičke misU o neposrednom ostvarenju maksimalnog !pro­

grama, o osvajanju vlasti radi 'socij alističkog prevrata. Ste­ !pen e'konoms�d()ll1o si o d.. luku«, pod priti,skom »naroda« , da se organizira ustavotvor.. na skupština; 3 ) o trećem stadiju menjševici se još nisu 5IJ?orazumj eli ; oni su zaboravili da revolucionarni pritisak naroda nailazi [la kontrarevolucionarni prit i'sak earizma i da zato Hi »odluka« ostaje neostvarena, ili s tvar opet rješava pobjeda ili poraz narodnog ustaIl!ka. Rezolucija \konferencije lJ?otpuno naliči na ovo rasuđivanje ekonomista: odlučna pobje. da radnika može biti obilježena ili revolucionarnim ostvare· njem 8-saotnog radnog dana ili poklanj anjem desetsatnog

1!I.a

•

•

•

•

njemu srodne nijanse, koje karakter-izira opća tendencija : uma­ ruiYati značenje elemenata svjesnos ti u proleterskoj borbi! pod­ *gavajući ih elementima spontanosti. Predstavnici tih mj ansa u organizacionom pitanj u zastupaju u teoriji princip o rganizaci­ je-procesa, koji ne odgovara planski oformljenom radu partije, u praksi provode u masi slučajeva sistem izbjegavanja partijske discipline, a u drugim slučajevima, propovijedajući među naj· manje svjesnim dijelom partije široku primjenu, koja ne vodi računa o objektivnim uslovima ruske stvarnosti, Jzbornog nače­ la, pokušavaj u da poclrij u danas jedino moguće temelje partijske veze U taktičkim pitanjima oni pokazuju tendenciju sužavanja razmaha partijskog racla, izjašnjavajući se protiv strogo neza­ visne partijske taktike u odnosu prema l'iberalnobudoaskim ·p ar­ tijama, protiv mogućnosti i poželj nosti da naša partij a uzme na sebe organizatorsku ulogu u narodnom ustanku, protiv učešća partije pod bilo kojim uvjetima u privremenoj demokra tskore­ volucionarnoj vladi. Kongres poziva sve članove partije da svuda vode energičnu idejnu borbu protiv takvih djelomičnih s kretanja od principa revolucionarne socijaldemo kratije, a II listo vrij eme nalazi da j e učešće u partijskim organizacijam a osoba koje se u ovoj ili onoj mjeri pri�ljuču.j u takvim shvaćanj �ma .d