Commentarii super cantica ecclesiastica, Carmen de satisfactione paenitentiae 9782503009315 [PDF]

Zitiervorschau

metu Cn ORT Soll du

NA i3

VCUCOGEAPHI BR 056 CpCxrc

B NEU L EUR

Pre.

IWIRLIQILL

Roy

L.

Smith

Endowment

Fund

The Library SCHOOL OF THEOLOGY AT CLAREMONT

WEST

FOOTHILL AT COLLEGE AVENUE CLAREMONT, CALIFORNIA

Ps

V. r Rp dm ecce

«

CORPVS

CHRISTIANORVM Series Latina

XCIII

CORPVS CHRISTIANORVM Series Latina

XCIII

VERECVNDI IVNCENSIS OPERA

TVRNHOLTI .

TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXXVI

VERECVNDI IVNCENSIS COMMENTARII SVPER CANTICA ECCLESIASTICA CARMEN

DE

SATISFACTIONE

CVRA

ET

PAENITENTIAE

STVDIO

R. DEMEULENAERE

TVRNHOLTI TYPOGRAPHI BREPOLS EDITORES PONTIFICII MCMLXXVI

SVMPTIBVS SVPPEDITANTE

SvPREMO BELGARVM MAGISTRATV * PvBLICAE ÍNSTITVTIONI ATQVE OPTIMIS ARTIBVS PRAEPOSITO EDITVM

T heologu | ibramy

SCHOOL OF THEOLOGY AT CLAREMONT California

(Q Brepols 1976 No part of this work may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means without written permission from the publisher.

PRAEFATIO Verecundus (!) Iuncensis

(?) inter scriptores

antiquitatis

christianae haud dissertissimus fuit ; attamen non solum eius

res gestae, sed etiam scripta duo uel tria quae supersunt, uirum spectabilem patefaciunt, bona memoria dignissimum(?). I. DE vrTA E1IVS

De rebus a Verecundo gestis quantulacumque comperimus praesertim in Chronicis Victoris Tunnunensis, qui saec. VI mediante Chronica Prosperi Aquitani usque ad a. 567 perduxit. Accipe uerba Chronistae : Post consulatum Basilii u.c. anno XI, Reparatus archiepiscopus Carthaginensis ecclesiae, Firmus Numidarum episcoporum primas et Primasius ac Verecundus concilii Byzaceni episcopi pro fidei causa ad urbem regiam eiusdem praecepto principis euocantur (4) ;

et post paululum : * Post consulatum Basilii u.c. anno XII ... Verecundus uero ecclesiae Iuncensis episcopus in defensione memoratorum perdurans capitulorum Chalcedonae, ubi refugium fecerat in diuersorio gloriosae matris Euphemiae, de hac uita migrauit ad Deum (5).

Ex hoc testimonio

in primis pars eruitur quam

habuit

(1) De nomine **Verecundus" quaedam notabilia collegit I.B. PrrRA, Spicilegium Solesmense, IN ,Parisiis, 1858, Prolegomena, p. VII-VIII. Raro omnino occurtit in documentis, cfr J.L. Maren, L/'épiscopat de l'Afrique Romaine, Vandale et Byzantine, Institut Suisse de Rome, 1975, p. 431 ; E. DreHr, Inscriptiones Latinae Christianae Veteres, III, Berolini, 1931, Index I, p. 165. — Verecundum cognomen habere Vindicium sibi uisus est M. MAurrrUS (Geschichte der lateinischen Literatur des Mittelalters, I, Monaci, 1911, p. 153), in uno teste confidens, nempe catalogo saec. X

bibliothecae Bobbiensis. Hic enim legitur sub n? 229 : **Librum I Vindicii Verecundi presbytet»i ... prophetarum" (G. BEckxn, Ca/alogi Bibliotbecarum antiqui, Bonnae, 1885, p. 67). Cum autem cognomen Vindicius in ceteris documentis antiquis de Verecundo numquam occurrat, et in catalogo Atrebatensi saec. XII (G. BECKER, 0.c., p. 255, n? 80) Eucherius Verecundus presbyter in cantico Exodi" memoretut, pto certo affirmari nil liquet. (2) Iunci uel Iunca, in prouincia Byzacena, hodie Bordj Younga. Cfr I.B. PrrRA, 0.c., p. VIII ; L. BRou, Ezudes sur les Collectes du Psautier. Ia série africaine et l'évéque Werecundus de ]unca, in. Sacris Erudiri, 6, 1954, p. 75 ; J.L. MArER, o.c., p. 156, et

tabula geographica ad calcem Conciliorum Africae a. 345-525, edidit C. MuNrER, CC 149, 1974, n. 27.

(3) Literatura recentior de Verecundo nimis exilis est (cfr infra Bibliographia, p. XXX sq). PrrRA, ScuNErpEeR, KurrLENDonrr et Bnou notissimi sunt qui de Verecundi uita operibusque tractauerunt. (4) Victor Tunnunensis,

Chronica, ed. 'Th. MowwsrN,

Chronica Minora, YII, in

Mon. Gerz. bist., Auct. antiquissimi, t. XI, Berolini, 1894, p. 202 (ad annum 551). (5) Ibid., p. 203 (ad annum 552).

VI

PRAEFATIO

Noster in defensione Trium Capitulorum (!). Pauca tantum de ista causa hic in memoriam reuocare iuuabit. Annuente Theodoro Ascida episcopo Caesariensi, Iustinianus Augustus (482-565), decreta postponens Concilii Chalcedonensis (?), tria Capitula ex scriptis Theodori Mopsuesteni, Theodoreti Cyrensis et Ibae Edesseni damnauit (?). Vigilius papa, post nonnullas tergiuersationes diuturnamque dubitationem, decretum Augusti suo Iudicato anno 548 firmauit. Sed episcopi Occidentales, praesertim prouinciae Africae, concessiones Antistitis Romani recusauerunt (5) ; Vigilium hucusque urguerunt ut Iudicatum reuocaret. Instante imperatore, Vigilius episcopos Occidentales ad Constantinopolim secum uenire mandauit (5). Pauci tantum episcopi Africani, inter quos Verecundus ($), Vigilium ad regiam ciuitatem secuti sunt. Immo, nec blandimentis, nec ter-

roribus damnationem Trium Capitulorum eis extorquere potuit Iustinianus ("). Multo magis, ipse Vigilius edictum Augusti mensis iulii 551, quo denuo damnata fuerint Tria Capitula (5),

nunc publice reprobauit (?). Papa, ad basilicam S. Petri in Hormisda se recipiens, ibi a militibus Caesaris pessime uiolatus est (1). Non obstante emisit die 14 augusti 551 decretum

(1) É. AuANN, Trois-Chapitres, in Dictionnaire de théologie catbolique, XV , 2, 1950, c. 1868/1924 ; K. Baus, Drei-Kapitelstreit, in. Lexikon für Theologie und. Kirche, YII, 1959, c. 565/566 ; J.P. KinscH, Die Kirche in der antiken Griechisch- Rómischen Kulturwelt, 1, Friburgi Brisgouiae, 1930, p. 650/662 (Verecundus : 653/654). (2) Anno 451. (3) Verecundus quidam episcopus composuit zAdbreuiarium Chalcedonensis concilii, testante Adriano papa I (cfr infra, p. XIII). Num idem sit ac Excerp/iones de gestis Chalcedonensis concilii, a Pitra sub nomine Verecundi nostri editae, ualde incertum est. Vide infra, p. XIV-XVI. (4) Victor Tunnunensis, ad annum 550 (ed. ci., p. 202) : "Africani antistites Vigilium Romanum episcopum damnatorem trium Capitulorum synodaliter a catholica communione reseruato ei paenitentiae loco secludunt et pro defensione memotatorum trium Capitulorum litteras satis idoneas Iustiniano ptincipi per Olympium magistrianum mittunt". Cfr etiam Epistola legatis Francorum, ab Italiae clericis directa (ed. W. GuNDrACH, in Mon. Germ. bist., Epistulae, 1I, pats altera,

P- 439, 12/22).

(5) Cfr Epistola, p. 439, 18/25 (— PL 69, 115C). Vide etiam Fragmentum damnationis Theodori, PL 69, 6oC. (6) Victor Tunnunensis, ad annum 551 (ed. cit., p. 202) ;cfr Epistola, p. 439, 24/25 (— PL 69, 115C-116B).

(7) Epistola, p. 439, 37/39 (— PL 69, 116C).

(8) Ibid., p. 440, 15/19 (— PL 69, 116D-117A). (9) Textus Edicti in PL 69, 226-274. (10) Fortasse et Verecundus cum Vigilio in basilica erat. Fuit enim inter sub-

scriptores Jenfentiae damnationis contra Theodorum (infta p. VII, adn. 1) ; attamen nominatim non memoratur in Epis/o/a iam saepius allata : *beatissimus papa et sanctus Dacius episcopus (Mediolanensis? uel omnes qui cum ipsis ad loca sancta confugerant" (p. 440, 40/41 ; PL 69, 117C).

PRAEFATIO excommunicationis

Theodori

Ascidae,

VII Verecundo

subscri-

bente (1). Nihil tamen profecit et, inruentibus militibus, Vigilius una cum Verecundo aliisque episcopis ad basilicam S. Euphemiae in ciuitate Chalcedonensi confugit, mense decembris 551 (?). Anno sequenti nondum elapso Verecundus Iuncensis ibi e uita . decessit (3). Quo uero tempore episcopus Iuncensis factus sit (?), neque quid gesserit ante episcopatum, in ullo documento bonae antiquitatis consignatur. Teste codice Commentariorum |super Cantica (saec. IX) et catalogo Atrebatensi (saec. XII) (5) Verecundus adhuc presbyter opus suum praecipuum composuit ; e contra Carmen de (satisfactione) baenitentia(e) Verecundo iam episcopo tribuitur a Ps. Isidoro (9). Olim monachum fuisse Verecundum putat I.B. Pitra (?), et quidem in monasterio ''in medio uadosi maris sinu, Iuncensi littore proximo", ubi et Fulgentius. Ruspensis per aliquot tempus uitam duxit monasticam (5). Argumentis solidis deficientibus, unusquisque pro suo ingenio aut negat aut tribuit fidem. II. OPERA LITTERARIA a. Carmina.

In antiquis elenchis uirorum qui se bonis litteris illustrauerunt, una tantum

uice nomen

occurrit

'Verecundi

Africani

(1) PL 69, 62B : "ideoque ex persona et auctoritate beati Petri apostoli, cuius, licet exigui, nos locum gerimus, cum Dacio Mediolanensi, Ioanne Marsicano, Zacchaeo Scyllaceno, Valentino Siluae Candidae, Florentio Matellicatensi, Iuliano Cingulano, Romulo Numanatensi, Dominico de Calliopoli, Primasio Adrumetino, Verecundo Iuncensi, Stephano Ariminensi, Paschasio Aletrino, atque Iordane Croto-

nensi, fratribus et coepiscopis nostris, hac Theodorum ... sententiae promulgatione, tam sacerdotali honore et communione catholica, quam omni officio episcopali seu potestate spoliatum esse decernimus". Cfr PL 69, 54B C. (2) De refugio, quod Verecundus in ecclesia Concilii Chalcedonensis inuenit, cfr Victor Tunnunensis (supra, p. V). Cfr Epistola, p. 439, 41-440, 2 (— PL 69, 116B) : **Hoc uidentes alii duo (sc. Primasius ac Verecundus) qui ... ad sanctam Euphemiam . Chalcedonam fugerunt". — De Vigilio, cfr PL 69, 65A et 59A. (3) Anno 551 Verecundus subscripsit Sententiam damnationis contra Tbeodorum (cf adn. 1), sed non amplius nomen eius occurrit inter episcopos Africae qui Consi£utum Nigilii subscripserunt anno 555 (PL 69, 112D-1144, cfr 62B). (4) LB. PrrRA, o.c., Prolegomena, p. X-XI, proponit annum 534, quo tempore Vandalorum persecutio mitigatur. Ad hunc euentum alludere uidetur Verecundus, In cant. /Az. 16, 11/14 (infra p. 98). Valde dubium est. (5) Vide infra, p. IX sq. (6) Vide infra, p. VIII.

(7) dixit, (8) 1929,

O.e., p. VIII, pauca adferens, quae Verecundus de uita monastica passim Iz cant. /A. 15, 20/22 — p. 97 ; In cant. Deb. 9, 43/47 — p. 180. Ferrandus Carthaginensis, V'za 5. Fulgentii 13-14, ed. G. LAPEYRE, Patisiis, p. 62 (— PL 65, 130/131) ; cft LI. GaviGAN, De uita monastica in Africa septen-

trionali inde a temporibus $. /Augustini usque ad inuasiones Arabum, Romae-Augustae Taurinorum, 1962, p. 147 Sq.

VIII

PRAEFATIO

episcopi", nempe in sic dicta A?pendice Africana ad catalogum [sidori Hispalensis, saec. VI mediante confecta (!). Sic legitur in capite VI (VII) : Verecundus, Africanus episopus(?), studiis liberalium litterarum disertus, edidit carmine dactylico duos modicos breuesque libellos, quorum primum de Resurrectione et Iudicio scripsit, alterum uero de Paenitentia, in quo lamentabili carmine propria delicta deplorat (?).

Hoc ultimum carmen uerisimilius seruatum est sub titulo locupletiore De satisfactione Paenitentiae, quod in codice Duacensi traditur et in codice antiquissimo Toletano quodam Verecundo tribuitur (*). Per 212 uersiculos hexametros (?) poeta cor suum effudit, miserias suae animae lacrimabiliter confitens et Domini inuocans ineffabilem misericordiam (9). Modulo suo (?) Vergilii, Ouidii aliorumque aureae latinitatis auctorum pedisequus, scripturis tamen sacris maxime imbutus est. Inter poetas christianos Commodianus tantum, ut uidetur, in exemplum sumitur (8). Alterum carmen, in Appendice Isidoriana laudatum, scilicet De Resurrectione et Iudicio, deperditum

uidetur.

Reuera,

(1) Vide H. Kozrrrzn, De Viris Illustribus and Isidore of. Seville, in. Journal of Theological Studies, 37, 1936, p.26 sqq. ; cfr etiam C. Copo&ER Mznrwo, E/ *De Viris illustribus" de Isidoro de Sevilla, Salamanca, 1964. (2) Immerito, ut nobis uidetur, dubitauit H. ScuwErpER

(De alflateimischen bibliscben Cantica, Beutonae, 1938, p. 19, adn. 13), num hic ageretur de Verecundo Iuncensi : **Vielleicht meint Isidor gar nicht den Bischof von Junca. Es gab z.B. auch einen Bischof Verecundus von Nobe". Rectius enim animaduertit H. Kor»PLER, 0.£., p. 27 : Many of the authors mentioned in the ZAppendix JAfricana were prominent defensors of the "Three Chapters! ". Verecundus autem Nouensis, in

Mauretania Caesariensi, sedit anno circiter 484 (cfr J.L. MAIER, o.c., p. 180 sq. ; 431) ; de eo nihil scimus.

(3) PL 85, 1088A. (4) In Toletano 14 (22), nunc Matritensi 10.029, saec. X, sic inscribitur : *«Inci-

piunt uersi penitentie Verecundi episcopi", et explicit : '*Espliciunt uetsi penitentie". Titulus plenius concordat cum notitia Appendicis Isidorianae quam ille in codice Duacensi 290, saec. XII, qui et ipsi Isidoro carmen tribuit : "Incipit sancti Ysidori episcopi de satisfactione paenitentiae". Hunc titulum, a Pitra iam diuulgatum, in commodum

lectoris retinuimus, etsi titulus breuior longe melius in tradi-

tione attestatur. (s) Tantum 205 hexametros in suo codice Duacensi repperit Pitra et etiam edidit ; Matritensis textum integrum exhibet, quod primus animaduertit W. MEYER, 74nfang und Ursprung der lateinischen und griechischen rytbrischen Dichtung, in /Abbandlungen

Philosophisch-philologischen Klasse der. Kóntglich-bayerischen Akademie der Wissenschaften, Bd. 17, Monaci, 1886, p. 431. (6) De indole poematis, uide M. Maurrrus, Geschichte der. christlicblateinischen Poesie, Stuttgart, 1891, p. 404-406 ; M. Scuawz, Geschichte der. Rómischen Literatur,

IV, 2, Monaci, 1920, p. 394/395 ; F.J.E. RasBY, 74 History of Christian-latin Poetry, from the beginnings to tbe close of tbe Middle- Ages, Oxoniae, 1953?, p. 100. (7) Cfr M. Maurrrus, Poesie, p. 407 : Dagegen ist die Prosodie mangelhaft und untetliegt den Licenzen der Zeit. Der Reim ist nicht selten, drángt sich aber nicht auffllig hervor". (8) V. 144/188. — De Prudentii imitatione, cfr M. MaNrrrus, Poesie, p. 406-407 ; M. ScHANZ, o.c., p. 395.

PRAEFATIO

IX

inde a saec. VIII legitur in codicibus quoddam Carmen ad Flauium Felicem de resurrectione mortuorum [et de iudicio Domini], quod modo Cypriano, modo Tertulliano tribuitur, nec neutri adscribi potest (!. A quibusdam, testimonio Ps. Isidori et similitudine inscriptionum (?) deceptis, pro Verecundo nostro uindicatur ; perperam uero, ut forma, prosodia ac stilus manifeste .patefaciunt (?). Item carmina Exhortatio baenitendi, ab editore Iohanne Pitra Verecundo adscripta (*), et Lamentum paenitentiae, uerisimilius sunt Sisberto episcopo Toletano (circiter a. 682) tribuenda. Crisiados Libr? III, quos Arévalo, dubitanter quidem, pro Verecundo uindicauit (), potius essent cuiusdam ignoti auctoris saec. XV (9). b. Commentarii super Cantica. Apud modernos Verecundus praesertim laudatur tamquam enarrator Canticorum Veteris Testamenti. Hoc autem opus rarissime tantum occurrit in codicibus et in catalogis antiquis, neque in encomio Ps. Isidori memoratur, nisi fortasse discrete designatur hisce uerbis sensu fere uacuis : "studiis liberalium litterarum disertus (7), uel pressius in saepius iam allata epistola ad legatos Francorum a clericis Italiae directa : Hoc uidentes alli duo, qui inter ipsos et sanctitate et diuinarum Scripturarum scientia sunt ornati, ad sanctam Euphemiam Chalcedonem fugerunt (2).

Sed omnia haec ualde incerta. Longe maioris momenti sunt inscriptiones in duobus codicibus qui supersunt. Quorum unus, Lugdunensis nempe Batauorum, Vossianus F. 58, saec. IX, folio 1? hunc titulum operi

praefixit Incipit liber Verecundi presbyteri in Exodi cantico (?), (1) Edidit et optime praefatus est J.H. WasziNk, in F/orilegio Patristico, Supplem. I, Bonnae, 1937. (2) Notandum est secundam partem inscriptionis de iudicio Domini" in nullo codice reperiri, cfr J.H. WASZINK, 0.c., p. 10-17. (3) Cfr J.H. WAszINK, 0.c., p. 33-36 : Prolegomena, c. IV : De Carzzinis scriptore. Vide quaedam utilia de re metrica apud H. MitTNER-ZuRUN1C, in Wzener Studien, 48, 1930, p. 82-97

r

:

!

(4) LB. PrrRA, 0.c., p. 132-137. — Editio huius et sequentis carminum : K. SrRECKER, in Mon. Gerz. hist., Poetae Caroli aeui, IN ,Berolini, 1923,p.762-785 ; de codicibus : M.C. Díaz v Díaz, Index Scriptorum Latinorum Medii Aeui Hispanorum, I, Salamanca, 1958, p. 84 sqq., n. 304 sq. (5) In prolegomenis ad Dracontium, PL 60, 655 sq., n. 75. (6)De carminibus Verecundo falso adscriptis, uide P. MoNcraux, Histoire littéraire de l'Afrique chrétienne, 11I, Parisiis, 1905 (1966), p. 496-497 ; O. BARDEN-

HEWER, Geschichte der altkircblichen Literatur, V, Friburgi Brisgouiae, 1932, p. 328. (7) Supra, p. VIII. (8) W. GUNDLACH, 0.c., p. 439, 41-440, 2 (— PL 69, 116B).

(9) Item : Explanatio cantici Deuteronomii Verecundi presbyteri (infra, p. 66) ; Incipit canticum Debborae. Expositio Verecundi (p. 173).

X

PRAEFATIO

et in margine superiore, alia manu recentiore (saec. XI ?) : Verecundus

presbyter super cantica;

alter uero, Mettensis 65 (1212), saec. XII : Verecundus presbyter in canticis prophetarum.

Inscriptiones quae inueniuntur in antiquis catalogis bibliothecarum, sunt hae (!) : Vindicii Verecundi pr(esbyter»i ... prophetarum (Catalog. monasterii Bobbiensis saec. X) Eucherius Verecundus presbyter in cantico Exodi (Catalog. monasterii Atrebatensis saec. XII) Verecundus super cantica (Catalog. monasterii Masciacensis saec: XI) (?).

Titulus editionis principis, excogitatus, haud male operi fer cantica ecclesiastica libri neque constat opus in nouem nostri, ambo imperfecti sunt dunt (?).

ab ipso editore Iohanne Pitra conuenit : Commentariorum suIX. Attamen traditus non est, libris constitisse ; codices enim neque totum opus integre tra-

Ni fallimur, inter commentatores

Scripturarum christianae

antiquitatis, ne unus quidem praeter Verecundum nostrum cantica Veteris Testamenti ex professo commentatus est; tamen inter scriptores medii aeui aemulos habuit, et quidem Bedam Venerabilem, Rabanum Maurum, Haymonem Halberstatensem,

Brunonem

Herbipolensem,

Gerhohum

Reicher-

spergensem, Richardum sancti Victoris (5), qui uero ex Verecundi commentario nihil hauserunt. In parte operis nobis seruata (?) nouem cantica explanata sunt, nempe : I. Canticum Moysis post transitum maris Rubri cum Pharaonis exercitus deperisset (Ex. 15, 1-19) II. Canticum Moysis ultimo sui temporis fine (Deut. 32, 1-32) III. Canticum Hieremiae cum deplorasset miserias captiuitatis Babylonicae (Thren. 5, 1-22)

(1) Cfr supra p. V, adn. 1. (2) L. DEuisrE, Le Cabinet des Manuscrits, YI, Parisiis, 1874, p. 442, n. 40 (e codice Vaticano Latino 3324, f. 111). (3) Cfr infra, p. XVII sq. (4) Beda, Super Canticum Habacuc allegorica expositio — PL 91, 1235-1254; Rabanus Maurus, Commentaria in cantica, quae ad matutinas laudes dicuntur — PL 112,1089/1166 ; Haymo Halberstatensis, Cozzentaria in cantica aliquot — PL 116, 695/714 ;Bruno Herbipolensis, Cozzzentarius in cantica — PL 142, 529/558 ; Ger-

hohus Praepositus Reicherspergensis, Expositiones in cantica — PL 194, 997/1066 ; Richardus sancti Victoris, Exposizio cantici Habacuc — PL 196, 401/404. (5) Inter explanationem in canticum Ezechiae et illam in Habacuc commentarium in canticum Isaiae (et in alia fortasse cantica) excidisse ualde probabile uidetur, cfr infra p. XVII sq.

PRAEFATIO

XI

IV. Canticum Azariae (Dan. 3, 26-45) V. VI. VII. VIII. IX.

Canticum Ezechiae regis (Is. 38, 10-20[?]) Canticum Habacuc (Hab. 3, 2(?]-19) Oratio (apocrypha) Manasses (Or. Man. 1-15) Canticum Ionae in uentre ceti (Ion. 2, 3-11) Canticum Debborae (Iud. 5, 1-32).

Cantica allegorice et moraliter commentata sunt, modo haud ualde diuerso ab Origene ; pressius adhuc Augustinum in exemplum sibi adsumpsit, etsi nec doctorem Hipponensem, nec alios auctores ecclesiasticos uspiam ad uerbum adfert. E contra, modo suo procedens, haud semel lectorem reuocat ad historiographos(!) et ad "physicorum historias peritorum 2. : Verecundus influxum fere nullum habuisse uidetur in elucubrationibus posteriorum. Solus Paschasius Radbertus locum longiorem adfert in sua Exfositione in Lamentationes Hieremiae (3). In supra laudatis expositionibus super Cantica, nullum — ut iam diximus — uestigium patefacere potuimus operis Africani nostri, neque in libris de diuinis officiis, ubi saepius, etsi per transennam, tractatur.

de canticis

in diuino

officio

De tempore quo Commentarios super cantica composuit Verecundus, nihil constat. Ex inscriptione patet eos ante susceptum episcopatum confectos fuisse : Verecundo enim "'presbytero" semper adscripti sunt (*). c. Orationes in Psalmos.

Post Andream Wilmart, Ludouicus Brou tres series distin-

xit in collectionibus orationum in psalmos, ab ipsis editos (5), et quidem series Africana, Hispana, Romana. Praesertim series Africana propriam habet indolem respectu stili, clausularum (, textus biblici et doctrinae. Auctorem quaerens (1) In primis Flauium Iosephum, Be//uz Iudaicum(cfr infra p. 241). Animaduertendum est Verecundum uersionem **Hegesippi" non adhibuisse (uide Ir canz. Hab. 19, 25/27 — p. 144 ; cft Hegesippus, Hiszoriae libri YV, 18, 4/5 — CSEL 66, p.272). (2) Cfr In cant. Ion: 6, 18/21 — p. 169 : **Lege physicorum historias peritorum, Plinii Secundi, Solini aliorumque multorum, in nostris autem Iohannem Constan-

tinopolitanum in libró quem de Natura Bestiarum scripsit". Liber '*De Natura Bestiarum" est Liber Pbysiologus qui saepe Iohanni Chrysostomo tribuitur in scriptis medii aeui. Cfr F.J. CAnMopy, Physiologus Latinus, uersio y, Berkeley Univ. of California, 1941 ; id., De Besziis et aliis Rebus and tbe latin Physiologus, in Speculum, 13,

1938, p. 153.

(3) Locus tepertus est ab E. KULLENDORFF, 0.c., p. 59-64. (4) Cfr supra, p. VII, adn. 4 (iuxta Pitra circiter 534). Vide H. SCHNEIDER,

Cantica, p. 20 : Das Werk müfte dann aus der Zeit stammen, da er noch Presbyter wat, also ungefáhr zwischen 553 und 545 entstanden sein". (5) A. WrrMART-L. BRou, Collectae orationes ex antiquis psalteriis, in Henry Bradsbaw Society, uol. 83, Londiniae, 1949. (6) G.G. Wzrurzs, The *cursus? of tbe Psalter Collects, in. Journal of Theological Studies,

n.S., 2I, 1970, p. 409 Sq.

XII

PRAEFATIO

huiusmodi orationum, quae certe post Vandalorum incursiones confectae sunt, Ludouicus Brou nomina proposuit Fulgentii Ruspensis et Verecundi Iuncensis (!). Et reuera, quaedam indicia, tenuissima quidem, Verecundi

modum scribendi redolent : quindecies iidem uersiculi psalmorum et in Commentariis super cantica et in Collectione orationum adferuntur ; praeterea uerborum locutionumque proprietates haud longe distant ab usu Verecundi et potius episcopi Iuncensis quam Fulgentii Ruspensis dicendi genus praefert. Attamen, etiam alii aderant "fratres instructiores" (?) inter clericos uel laicos Africanae prouinciae qui et orationes composuisse dicuntur (3). Insuper latinitas orationum inferioris uidetur qualitatis quam illa Verecundi. Sed praesertim in ipsis Commentariis legi potest quinque preces, quae multimodo cum orationibus psalmorum discrepant. Hic repetere iuuabit textum precum ipsius Verecundi : Iesus omnipotens aridam nobis praeparat uiam, quo uestigiis animarum firmiter fixis, nullorum fluctuum mole premamur aut mobilitate iactemur, sed eius auxilio liberemur,

qui Petrum

profundum

cal-

cantem auxilio dexterae subleuauit (4).

Obsecro, Iesu bone, percute in me mala mea et sana in me bona tua ! Percute superbiam antiqui reatus. Percute resistentes, et sana subiectos. Percute Pharaonem, ut saluifices Israhelem (5). Obsecro te, Iesu meus, me quoque captiuum tuae efficias pietatis, ut uinctus à te tuoque sub iugo redactus, captiuitatis tuae uinculum portem ($). Inlumina, Domine,

nostri cordis obtutus, ut quae digna sunt uidea-

mus, quae autem indigna uitemus (?). Sed tamen,

Iesu bone, qui quas uelis, oblationes deferes Patri, ob-

secro ut me quoque in similagine caritatis commassare digneris, et aqua sancti Spiritus fermentare, et igne purificationis excoquere, ut indignam tortulam panis dignam facias altaribus uenerandis (3).

Animaduerte unam tantum inter quinque preces ad Patrem dirigi sicut fit in omnibus orationibus psalmorum, iuxta (1) Ézudes sur les Collectes du Psautier. I. La série africaine et |"évéque Verecundus de Junca, in Sacris Erudiri, 6, 3954, p. 73-95. (2) Cfr Ferrandus Carthaginensis, Breuiatio canonum, MUNIER, p. 305.

219 —

CC

149, ed. C.

(3) E.gr. Voconius episcopus Castellanus, in Mautitania Sitifiensi (cfr Gennadius, De uiris illustribus 79, in Texte und Untersuchungen zur. Geschichte der. altchristlichen Literatur, Bd. 14, H. 1, Lipsiae, 1896, p. 88). Cfr M. Vos, A /a recherche de normes

pour les textes liturgiques (V e-V1Ie siicles), in. Revue d'histoire ecclésiastique, 69, 1974. p. I0 sq. (4) In cant. Ex. 20, 10/14 — p. 15. (5) In cant. Deut. 40, 52/55 — p. 59. (6) In cant. Deut. 43, 107/109 — p. 64. (7) In cant. Hier. 18, 8/10 — p. 79. (8) In cant. Az. 19, 22/26 — p. 101.

PRAEFATIO

XIII

canones plurium Africanarum synodorum (!) Attamen notandum est quod preces Verecundi potius orationes iaculatae sunt, ut ait Augustinus (?), in textu commentarii disseminatae, sicut et saepius occurrunt in commentariis Origenis, Ambrosii aliorumque ; dum in orationibus psalmorum, usui litur-

gico adaptatis, semper Pater inuocatur., Maioris momenti'nobis uidetur argumentum historicum ne Verecundus auctor orationum in psalmos habeatur. Saepe enim alluditur ad persecutionem Vandalicam contra catholicos, et quidem ut actualiter saeuientem ; e contra, quando de

hoc euentu loquitur Verecundus, ut iam absolutum proponit. Dein, haud immerito cum

Ludouico Brou orationum in psal-

mos seriem Africanam antiquiorem aestímabis quam cundi commentarios (?).

Vere-

d. Excerptiones de gestis Chalcedonensis concilii. Quoddam "adbreuiarium Chalcedonensis concilii" ab Hadriano papa I cuidam Verecundo episcopo tribuitur, in epistula quam direxit ad Carolum Magnum anno 79r. Sic sonat : . coepiscopus noster obtulit nobis pseudopittatium a Paulino (4), sicut fatus est, pro Theodosio (5) quondam imperatore dato et a uestra excellentia nobis directum, habens in supera scriptione adbreuiarium Chalcedonensis concilii a quodam Verecundo episcopo editum ; quem in apocryphis reperientes, falsidicus (?) inuenietur. Sancta uero catholica et apostolica spiritalis matris uestrae Romana ecclesia non breuiter, sed totum sanctum et uenerabile quartum Chalcedonemnse conplete amplectens prorsus uenerat et non audet relinquere sanctum et uenerabile eius constitutum, exsequere a quodam factum adbreuiarium nullam consonantiam sanctae institutionis habentem (7).

Adbreuiarium ualde insolitum quod istis uerbis ab Hadriano papa describitur, inuenisse sibi uisus est I.B. Pitra in quibusdam

codicibus

Isidori

Mercatoris,

nempe

Duacensi

522,

Nauarrensi 7, Parisino 3853, Montepessulanis 3 et 13, Vaticanis 630, 1340, 1344 et 3791 (5). Ibi traditur breue opusculum, (1) E.g. Concilium Carthaginense a. 525, c. 5o — ed. C. Murzn, Concilia Africae a. 345-525, in CC 149, p. 264. (2) Epistulae 130, 20 — CSEL 44, ed. GOLDBACHER, p. 62. (3) Cfr Kl. Gawazn, Codices Liturgici Latini antiquiores, Friburgi Heluet., 1968?, p. 38, n. 10.

(4) Plane ignoto. (s) Theodosius II (408-450). (6) **Falsidicum audi non integros habentem canones", ita I.B. PrrRA, o.c., p. V,

adn. 4. Quod certe non omnibus neque ipsi Hadriano papae placebit, adbreuiatio **nullam consonantiam sanctae institutionis" habente. (7) Codex Carolinus 70 — ed. W. GUNDLACH, o.c., p. 600, 28 — 601, 3.

(8) Alii nonnulli codices memorantur

apud P. HiNscurus,

Decretales Pseudo-

Isidorianae, Lipsiae, 1865, p. XXX-LXXII, et apud P. FounNrER — G. Lx Bnas, Hüstoire des collections canoniques en Occident, L, Parisiis, 1931, p. 172 et 211. Plura de

hac materia apud S. WrirrrAMs, Codices Pseudo-Isidoriani. /A palaeographbico-bistorical 51udy, Neo-Eboraci, 1971 (Monumenta iuris canonici, Series C, Subsidia, uol. 3).

XIV

PRAEFATIO

sine nomine auctoris, sub titulo "Incipiunt excerptiones de gestis Chalcedonensis concili'"" (!) Pitra eas primum prelo mandauit (?). Ad hoc plura dicenda sunt. Concedi potest Verecundum episcopum, ab Hadriano memoratum, eundem esse ac Verecundum Iuncensem — nomen enim haud frequentatissimum est (3) ;insuper Verecundum nostrum strenuum defensorem Trium Capitulorum sine dubio multoties Acta Chalcedonensis synodi perlegisse et quaedam in suum commodum separatim adnotasse,

facile credas.

Attamen difficilius admittitur

sic

dictum Adbreuiarium idem esse ac Excerptiones a Pitra editas, etsi editor ipse nullam anxietatem se habere testatus est : Deerat

quidem

indiculo, habebam

Verecundi

nomen,

séd praelucente Adriani papae

breuiarium ; habebam selecta diligenter de singulis

trium Capitulorum articulis ; habebam non solum uersionem ueterem haud semel a uulgata diuersam, sed loca passim inaudita, immo in uno

exemplari adiectum e Liberati Breuiario insigne fragmentum ; habebam denique appendiculam ad collectionem quae gallicana dici potest et certe apocrypha (*).

Sed prudentius omnino procedendum est. Non tantum nomen auctoris deesse dolendum est, uerum etiam conclusiones

editoris Iohannis Pitra praecipitatae sunt. Ipse textus perpensius considerandus est. Ex duabus partibus consistunt Excerptiones (), et non constat ab eodem excerptore

concinnatas

esse

: pars prima

tantum

excerpta

breuiora praebet, formulis interiectis huiusmodi : "et post aliqua, item post aliqua (alia), et paulo post, item post multa, etc..." ; altera uero pars duo praebet excerpta longiora ex Actionibus I et XI, et breuiora quaedam ex Actionibus I, II, V et X, formulis "item alibi" uel "et alibi" maxime interiectis,

quas in prima parte nusquam inuenimus (5). In hac altera parte leguntur quaedam adnotationes, excerp-

(1) Alia recensio sic inscribitur : Incipiunt nonnullae sanctiones sparsim collectae sancti et magni concilii Chalcedonensis". Sic etiam in codicibus Montepessulanis a Pitra enumeratis. (2) O.c., p. 166-185. (3) Cfr supra, p. 1, adn. rz. (4) O.c., p. XVII. : (5) Cap. 1-85 (p. 166-179) et cap. 84-111 (p. 179-185). Secunda pats sic inscribitur : "Collectiones diuersas ex eodem concilio", uel in altera recensione : Quae sequuntuf ex pfaedicto concilio diuersa per loca collecta sunt, quae suis inserta locis a quaerentibus reperiuntur", (6) Etiam Pitra diuersitatem ultimae partis adnotat in capite excerptionis ex Actione XI : 'Quae uero sequuntur, aliam omnino legendi rationem inducunt, sed continuo tenore tescribuntur" (o.c., p. 183).

PRAEFATIO

XV

tae e Rustici Scholiis in Chalcedonense Concilium (!). Rusticus uero in actibus magnae Synodi insudauit inter annum 564 et annum 566 (?). Ergo saltem haec altera pars minime compilata est a Verecundo, iam anno 552 supremum obiente diem (3). Quod attinet ad uersionem Actorum Chalcedonensis concili, a compilatore usitatam — et iuxta Pitra "haud semel a uulgata diuersam"' — nil pro certe affirmare licet. Pitra enim quinque tantum adhibuit codices, omnes pariter saec. XII ; attamen longe plures sunt, ut supra iam monuimus (5), et duo etiam ad saec. IX ascendunt, Vaticanus nempe latinus 630 et Vniuersitatis Yalensis (New Haven), Beinecke Library 442 (5). Variationes autem inter uersiones antiquam, correctam uel ipsius Rustici, plerique sunt minoris momenti, nec facile distingui potest, quae recensio usitata sit in Excerptionibus, nondum ad fidem praestantiorum codicum editis. Sed et ipsam continentiam tenoremque E xcerptionwm curiosius intendamus. Ex obliquo tantum agitur de defensione Trium Capitulorum ; primum locum obtinet modus quo episcopus deiciendus sit ; auctoritas imperatoris non amplius respicitur ; e contra, iurisdictio Sedis Romanae ubique anteponitur (). Haec dispositio structurae iurisdictionisque ecclesiasticae magis conuenit temporibus ipsius Isidori Mercatoris quam querelae Trium Capitulorum. Attamen non constat huiusmodi florilegium documentorum Chalcedonensium in ipsa officina Pseudo-Isidori paratum fuisse. Sed de his amplius tractandi hic locus non est. (1) PrTAA, 0.c., p. 182, C. 95 : Et ideo post damnationem eum Archimandritam rtenominauerunt" (— Rusticus, apud E. ScHwARTZ, Acta conciliorum oecumenicorum.

Concilium uniuersale Chalcedonense, tom. II, uol. 3, Berolini-Lipsiae, 1935, p. 154) ; PrrRA, p. 185, c. 104 : "Regula est ut ab electa synodo non liceat appellate. Isti igitut hac ipsa sunt electione damnati" (— ScHwARTZ, p. 580) ; PrTRA, p. 185, c. 109 : *Appello a te, quasi diceret : refuto te" (non repperi apud Schwartz). (2) Annos ipse Rusticus in subsctiptionibus indicat, cfr E. ScHwARTZ, Aus den "Akten von Chalcedon, in. "Abbandlungen der Bayerischen "Akademie der. Wissenschaften, Philosophisch-philologische und bistorische Klasse, XX XII, 2, 1925, 13-16 ; ZActa Conciliorum oecumenicorum. Concilium uniuersale Cbalcedonense, 11, 3, pats 1, 1935, p. 27 et 259. Errore annum 549 indicat Pitra (o.c., p. XVIII-XIX). (3) Cft supra, p. VII. — Nisi uero interpolatae sunt adnotationes Rustici, sicut et uetisimilius insertum fuit, in duobis codicibus Parisinis 1460 et 1557 recensionis *Nonnullae sanctiones", fragmentum e Breuierio Liberati Carthaginensis, scripto circiter a. 560 (PrrRA, o.c., p. 186-191). Sed de his omnibus nos certiores reddere non ualet editio Iohannis Pitra, quam criticam dicere non audes. (4) Supra, p. XIII, adn. 8. (5) Vat. Lat. 630, f. 312Y-320Y (Codices Vaticani Latini, Y, Romae, 1902, p. 476) ; New Haven, Yale University, Beinecke Library 442, f. 2457-249Y (WiLLIAMS, 0.c.,

. 149). x oret sedis apostolicae semper maxime ponderis aestimatut et haec locutio haud semel in Excerpzionibus inseritur a compilatore. Sintne haec *loca inaudita" de quibus Pitra (supra,p.XIV)? Aliae insertiones huc illucque interpolatae sunt, sed parui momenti sunt, neque fundamentum praebent pro detrectatione Hadriani papae, *adbreuiarium falsidicum nullam consonantiam sanctae institutionis habens" aestimantis (cfr supra, p. XIII).

XVI

PRAEFATIO

Ergo Verecundum auctorem Excerptionwm uindicare non potes, nisi tenuissimis suffultus argumentis. Haec adnotare prudenti lectori sufficiat. III. CoDicES

a. Carmen de satisfactione paenitentiae. Matritensis, Bibl. Nac. ro.029, olim Toletanus 14 (22), saec. X, e cathedrale Ouetensi (!). Folia 159 ; scriptura uisigothica. Continet poemata Corippi, Dracontii, Iuuenci aliorumque. Verecundi carmen in fol. 777-81r legitur sub inscriptione "incipiunt uersi penitentie uerecundi epschi" (sic). Duo exstant transsumpta integra codicis Matritensis 10.029, nempe Matritensis, Biblioteca del Noviciado de la Universidad central 130, saec. XVI-XVII, et Berolinensis, Deutsche Staats-

bibliothek, Ms. lat. fol. 448, saec. XIX (?), quorum praesertim Berolinensis mendis et lectionibus deprauatis scatet (?). Datur et tertium exemplar Carminis e codice Toletano descriptum, Matritensis, Bibl. Nac. 590, saec. XVII (9), f. r2rI4Y ; praecedit in f. 11" Ps. Isidori notitia de Verecundo (?). Ipse collector poematum qui codicem ordinauit, f. 1r" adnotat carmina e codice Toletano transsumpta esse (9). Cum ipsum Toletanum exemplar seruatum sit, uariae lectiones codicum ex eo descriptorum ad textum constituendum nullius sunt momenti. Duacensis 290 (7), saec. XII, ex abbatia Aquicinensi, prope (1) Vberius de hoc codice tractauerunt : 1. HuEMER, Prooemium ad lIuuencum, in CSEL 24, p. XXXIII ; W. vou HARTEL, Bibliotheca Patrum Latinorum Hispaniensis, L, Vindobonae, 1887, p. 284-290 ; L. TRAUBE, Prooezium ad Pauli Albari Carmina, in Mon. Germ. bist., Poetae latini aeui Carolini, 1I, Berolini, 1896, p. 125-126 ; E.A.

LozEw, S$4udia Palaeographica, Monaci, 1910, p. 65 ; G. ViLLADA, Pafleografa Espafiola, Matriti, 1923, p. 114 ;M. Sacr, Paul Albar of Cordoba, Washington D.C., 1943,

p. 219-220; À. MirLanzs Canro, Manwuseritos Visigóticos. Notas bibliográficas, Matriti, 1963, p. 41-42. — Cft etiam adnotationem Perezii ad catalogum Isidotianum, repetitam in PL 83, 1087, adn. 9 : **Vidi porro huius Verecundi ipsum libellum de Poenitentia hexametris scriptum, cuius hoc est initium : *Quis mihi moesta dabit lacrimosis imbribus ora'. Isliber Gothicis litteris descriptis fuit olim Ecclesiae

Ouetensis, postea apud Michaelem Ruysium Azagram amicum meum, Rudolphi Imperatoris secretarium". (2) Cfr M. SAGE, o.c., p. 220 ; W. vou HARTEL, 0.c., p. 556. (3) Cfr E. KULLENDORFT, 0.c., p. 19, adn. 15.

(4) Vide Inventario general de Manuseritos de la Biblioteca INacional, YI, Matriti, 1956,

p- 47-

(5) Cfr supra, p. VIII. (6) Qua de re certiores nos fecit Reuerendissimus J. AL MupÉvan in epistula sua mensis martii 1976 : Efectivamente, el *Carmen de satisfactione paenitentiae" de Verecundus, contenido en el ms. 590, fol. 12-14Y, es una copia del s. XVII sacada

del códice toledano por D. Martín Jimena Jurado, de Jaén". (7) Et non Duacensis 240, ut perperam adnotauerunt Manitius, Schanz, Schuster, primi editoris Pitra in pedibus euntes.

PRAEFATIO

XVII

Duacum (!). In 168 foliis, litteris minusculis, continet carmina Prudentii.

162v-166r exhibent,

Folia autem

sub nomine

Isi-

dori (Hispalensis), Carmen de satisfactione paenitentiae. Septem uersiculi huius carminis in codice desiderantur (?). Codices Carminis ipsi non inspeximus. Eorum uarias lectiones accepimus ex editione laudata E. Kullendorff.

b. Commentarii super Cantica. Vnico codice nobis traditur opus, nempe Vossiano Latino F. 58, Bibliothecae Vniuersitatis Leidensis (3). Praeter Commeniarios

Verecundi,

codex

continet

tractatum

Phoebadii

Agennensis Contra Arrianos ; etiam hoc opusculum solo codice Leidensi seruatum est, eadem manu transsumptum. Codex scriptus est saec. IX ante medium ; litteris carolinis minusculis exaratus, habet folia 124 ; post folium 71" lacuna nonnullorum foliorum explanatio in canticum Ezechiae interrumpitur ; fol. 727 incipit commentarius acephalus super canticum Habacuc, ineunte uersiculo quarto (?).

Duobus librariis textus conscriptus est, quorum prior scripsit f. 17-97" lin.16 et 103!-116r, alter f. 97" lin.16 - 102v et II7T-I24Y. Fol. 116v scriptura uacat. Pluries textus emendatus est manibus coaeuis uel paulo posterioribus. Saec. fortasse XVI, paruis lineolis uerba distinguuntur,

nonnulla

uerba

clarius

super

lineam

repetuntur,

emendationes et interdum etiam notae marginales adduntur ; haec omnia non amplius occurrunt post fol. 71v, ubi lacuna textus interrumpitur. Ni fallimur, quidam eruditus textum ad prelum mandandum parauit, sed lacuna retentus propositum suum usque ad finem non perduxit. Iuxta Andream Wilmart (5) codex erat saec. XI in monasterio Masciacensi (in dioecesi Biturricensi), teste catalogo coaeuo (5). Haec descriptio plane concordat cum inscriptione quae in fol. 1" codicis Vossiani addita fuit manu eiusdem temporis : "Verecundus presbyter super cantica". Ipsa uero scriptura, iudicio Bernardi Bischoff(?), e scriptorio Corbeiensi oriunda uidetur.

(1) Vide Catalogue général des Manuserits des Bibliothiques publiques des Départements, série in-49, t. VI, Parisiis, 1878, p. 153 sq. (2) Cfr supra, p. VIII, adn. 5.

(3) Accuratissime codicem descripsit K.A. pe MEvren, Codices Vossiani. Latini. Pars I : Codices in folio, Lugduni Batauorum, 1973, p. 114-116. (4) Iuxta H. Schneider Commentariorum pars amplior deperdita est quam finis Cantici Ezechiae et initium illius Habacuc (o.c., p. 18). i] (5) A. WirMART, La fradition des opuscules. dogmatiques de. Foebadius, Gregorius liliberitanus, Faustinus, in. Sitgungsbericbte der. Philosopbisch-bistorischen Klasse. der Kaiserl. "Akademie der Wissenschaften, N indobonae, 1908, Bd. 159, p. 5. (6) Vide supra, p. X. (7) Apud K.A. pE MEYIER, 0.c., p. 116.

—

XVIH

PRAEFATIO

Textum collegimus in plagulis lumine depictis, et denuo in ipso codice qui per menses sex in bibliotheca publica ciuitatis Brugensis depositus fuit per fauorem maximamque erga nos beneuolentiam Senatus Custodumque Vniuersitatis et Bibliothecae Leidensis. Litterarum christianarum indefessus indagator G. Morin anno I905 in codice Bibliothecae municipalis Mettensis 65 (1212) quaedam fragmenta, e commentariis Verecundi excerpta, repperit (!). Codex est miscellaneus, litteris minusculis in Italia exaratus

saec. XII. Fol. 437-439, sub titulo "Verecundus presbyter in canticis prophetarum", exhibet fragmenta nouem (?). Octo iam legebantur in parte operis quam seruauit codex Vossianus (3). Vnum uero fragmentum ibi non inuenitur; prouenit e commentario in canticum Isaiae 26. In opere integro Vere-

cundi locum fortasse habuit inter commentarios in Ezechiae canticum

et in illud

Habacuc,

ubi

nunc

lacuna

in codice

Vossiano patet (4). Fragmenta Mettensia interdum potius paraphrases sunt quam excerpta proprie dicta. Sufficiat unum locum afferre, ut excerptoris modus procedendi clarius appareat : V

Quotiens senio praegrauantur, habitacula serpentum inquirunt et incipiunt eos halitu narium prouocare. ... Cumque eos comederint, ardenti sufflammati ueneno ...

M

Serpentes cum in senium uenerint, de caueis suo halitu prouocant,

et deuorant inflammatos ueneno (5).

Fragmenta e cantico Azariae maxime cum textu discrepant; cetera accuratius reddunt recensionem Leidensem ($5). Textum fragmentorum contulimus in schedis photographicis, quas in nostrum commodum mutuauit eximius uir Henricus Schneider.

(1) G. Moni, Un écrivain inconnu de Véxzelay, in Rerue bénédictine, 22, (2) H. ScuNErpER (Camiita, p. Azariam et Debboram subdiuidens

du Xl* siicle :Walter, moine de Honnecourt, puis 1905, 166-167. 17) eorum enumerat undecim, fragmenta in : In cant. /Az. 9, 4/9 et 30/33 ; In cant. Deb. 9,

10/17 et 23/74. (3) Sunt sequentia : In cant. Deut. 21, 12/22 — p. 36 ;id. 27, 5/14 — p. 46/47 ; In cant. Az. 9, 4/33 — p. 90/91 ;;d., 22, 30/37 —p - 105/106; id., 30, 16/39 — p. 115/ 116; In cant. Hab. 2, 15/30 — p. 126 ; In cant. Deb. 9, 16/74 — p. 179/181; ;d., 15,

82/93 — P. 190. Wowerie sed

confirmari

uidetur e textu biblico (cfr ScHNEIDER,

eU,

p. 18

(5) In cant. Az. 22, 25/30 — p. 106. (6) Praesertim In cant. Deut. 21, 12/22 — p. 36 ;id., 27, 5/14 — p. 46/47; In cant. Hab. 2, 15/30 — p. 126, et In cant. Deb. 15, 82/93 — p. 190.

PRAEFATIO

XIX

IV. EprTIONES a DB

Ptr

Editio princeps parata est a Iohanne Solesmensi,

t. IV, sub

titulo

Pitra in SPicilegio

"Monumenta

Ecclesiae

Afri-

canae" (!). Continet Commentariorum super cantica ecclesiastica libros IX, ad fidem codicis Vossiani (p. 1-131). Sequuntur "Verecundi opera rhythmica", nempe : Carmen de satisfactione paenitentiae, e solo codice Duacensi, plane authenticum (p. 138-144) ; Exhortatio baenitendi, e codicibus Duacensi 290 (?), Parisino 18.072 (saec. XII), Montepessulano 137 (saec. IX), ac editione Du Breul (p. 132-137) ; et in appendice Crsiados libri III (seu) de signis praecedentibus Iudicium, e codice Vaticano Vrbinatensi 352, saec. XV (p. 144-165). Vltima carmina spuria sunt (?). Post carmina sequitur editio princeps Excerptorum de gestis Chalcedonensis concilii, ad fidem codicum Duacensis 522, Nauarrensis 7, Parisini 3853, Montispessulanorum 3 et r3, omnium fere saec. XII. Secunda adest recensio cum fragmento

Brewiari Liberati Carthaginensis, e duobus codicibus Parisinis 1460 et 1557 (p. 186-191). De editione Iohannis Pitra quid sentiendum sit, supra iam monuimus (*). b. E. Kullendorff.

In dissertatione sua ad lauream in philologia classica, T'extkrische Beitráge zu Verecundus Iuncensis (5), E. Kullendorft Carmen de satisfactione paenitentiae optime edidit ad fidem codicum Duacensis 290 et Toletani 14 (22), curiosius omnia perscrutans atque perpendens, quae ad traditionem textus, prosodiam proprietatesque sermonis attinent, nonnullas palmarias emendationes proponens (p. 27-55) ($9). In appendice operis sui uarias lectiones codicis Vossiani adnotat, quas Pitra praetermisit (p. 147-156). Textum Commentariorum |super cantica non edidit, sed nonnullae felicissimae correctiones tex-

(1) Parisiis, 1858. (2) Duac. 240 petperam adnotauit. (3) Cfr supra, p. IX.

(4) Gfr supra, p. XV ; etiam infra, p. XX.

(5) Lund, 1943.

E

(6) Critica quaedam in editionem Kullendorff : A. HupsoN-WiLLIAMS, INofes on Verecundus, in. Vigiliae Christianae, 6, 1952, p. 47-51.

x

PRAEFATIO

tus in uno capitulo coniectae sunt (p. 65-146) (!). Proh dolor, codex Mettensis ei latebat. c. H. Schneider.

Primus edidit H. Schneider fragmentum in codice Mettensi repertum quod desideratur in Vossiano (?). Incipit : "Duas ciuitates aedificauerunt"'. d. A. Hamman.

Verecundi operibus in Patrologia Migniana nondum collectis, A. Hamman recepit in suo Supplemento (?) Carmen de satisfactione paenitentiae iuxta editionem E. Kullendorff, et Commentariorum super cantica ecclesiastica libros IX secundum illam Iohannis Pitra, una cum fragmento ab Henrico Schneider edito. Excerptiones uero non repetiuit (*). V. DE ORTHOGRAPHIA

Hic locus non est disserendi de orthographia scriptoris saec. VI, cuius opera nonnisi in codicibus recentioris aetatis seruata sunt. Attamen, Pitra formas codicis principalis Leidensis multoties temere mutante (5), pauca dicenda sunt ad nostram scribendi

rationem,

codici

proximiorem,

illustrandam.

Ne

apparatus criticus his lectionibus nimis oneretur, in hac praefatione nonnulla sub forma indicis alphabetici collegimus (€). Fere in omnibus codicem Leidensem secuti sumus. Vbi uero ipsi amanuenses interdum propria principia recte scribendi aut paruipendunt aut minus accurate aptant, strictiore modo procedendum ducimus. Si u. gr. duae litterae consonantes generaliter non assimilantur, amanuensem eas interdum assimilantem sequendum non putauimus, et tacite correximus ; (1) Etiam in legendo codicem Vossianum quaedam minus accurate adnotata inuenimus in dicta appendice, e.gr. : emendationes manu recentiore raro tantum adnotantur, nec accurate distinguuntur manus diuersorum cortectorum. — Interdum etiam codex male interpretatus est, et erroneam lectionem explanare conatus est Kullendorff, e.gr. : in codice superponit loco supponit (p. 67) ;sancirique loco

sanciri quae (p. 68 sq.) ; exemisset loco exezzissent (p. 106) ; pollicitatione oco pollicitione (p. 131), etc... Nihilominus opus est maximi momenti, et auctor optime meritus est de omnibus studiosis Verecundi nostri. ; (2) Die altlateinischen bibliscben Cantica, Beuronae, 1938, p. 17 sq., adn. 4. In praesenti editione, p. 123. (3) T. IV, Parisiis, 1967, C. 39-234. (4) Cfr c. 234. (5) De hac re, cfr E. KULLENDORFF, 0.c., p. 96 : ... den otthographischen Diskrepanzen zuzurechnen, die zwischen der Handschrift und der Ausgabe PrrgAs bestehen, und die beim eventuellen Herstellen einer neuen Textausgabe ein grósseres Interesse beanspruchen". (6) Iam Kullendorff in opere suo (p. 147, adn. 2) tabulam uariarum lectionum ad res orthographicas pertinentium partim composuit.

PRAEFATIO

XXI

item de aspiratione in capite uel in medio nominum propriorum, praesertim hebraicorum : si una tantum uice uel duabus occurrit forma Jeremias uel Daniel, et multo saepius Hieremias uel Danihel, sic semper scripsimus. E contra, forma assimilata uel non aspirata saepius occurrente in scribendi ratione uocabulorum peculiarium, amanuensem secuti sumus. E ratione scribendi nomina biblica minus usitata, haud semel ortae sunt difficultates (! Ouaedam emendationes in lectoris commodum n

dq.

uidentur, ne uariae formae,

indiscriminatim occurrentes in codice, lectorem perturbent. Quo in casu selegimus formam uel magis usitatam uel proximiorem Vulgatae editioni :ex. gr. semper scripsimus Abinoen, Tegnan, etsi in codice etiam legitur Abinoe, Tenahc, etc. En sequitur index orthographicus: accadfadnadp-

adq-

accelerare (una uice : adc-). Cfr Carmen 84 : adclinis. his locis exceptis : afficere (affectus, affectio), affligere (afflictio). excepto : approbare, apparere (apparitio), appellare (adparere ac adpellare raro occcurrunt). interdum : aquirere.

ads-

excepto : ascribere (una uice : adscr-) ; una uel duabis uicibus etiam : asserere, asumere.

adt-

rarissime

all-

rarissime occurrunt : adleuare, adligare.

caritas chaldeus (?)

etiam : chaldeicus.

: atenuare,

atrahere,

atribuere.

coartare

comm-

forma conm- raro occurrit,

e.gr. : conmassare,

con-

mereri, conminuere, conmiscere, conmissum, conmodare, conmorari, conmortuus, conmouere, conmutare. Sed forma emendatior comm-, etiam in scribendo haec uocabula, usitatior est.

conbconlconpCOII-

una tantum exceptione : colligere. una uice : comparare, compellere, componere, plicare. his locis exceptis : conregnare, conruere.

Danihel

interdum : Daniel.

exp-

semper : expectare (expectator, expectatio), expirare, expoliare.

com-

(1) Haec nomina propria in hoc Indice non collecta sunt. Lectiones discrepantes a forma in textu usitata, commemoratae sunt in apparatu critico. (2) Formae -ae- ucl -e- in codice passim adhibitae sunt, etsi forma -ae- maxime occurrit, his tamen locis semper exceptis: cerezionia, Chaldeus, glebosus, bereditare, frenare, meror, sepire, tropbeum. Hanc lectionem secuti sumus.

PRAEFATIO

XXII exs-

ext-

semper : exsecrabilis, exsequi (exsecutor), exsoluere, exsurgere (raro : exequi, exurgere). Exceptis : exultare (exultatio). e.gr. : extinguere.

Ezechiel

fantasia (!) flagrantia glebosus hereditare Helias Hieremias Hismahel humor

Iahel Tericho

etiam : fantasticus. -

cfr p. XXI, adn. 2. etiam semper : hereditas, heres. una uice : Elias. etiam occurrit : Iheremias.

passim : Iherico, Hierico,

Ihericho.

Iherosolyma Iherusalem Iheu illico

una tantum

inbinfrenare inlinm-

inbecillitas, inbecillis (una uice : imb-). etiam : refrenare (refrenatio).

inp-

uice : lerusalem,

Hierusalem.

his locis exceptis : immemor, imminere, immolare, immolatio. Vna uice cum forma imm- : immanis, immensus, immobilis, immortalis, immunditia, immen-

sitas. excepto : impedire, imperare, imperfectus, impetus, impietas, impius, implere (adimplere), impudicitia, impuritas. Raro occurrunt : impendere, impetrare, imponere, imprecari, impulsatrix, imputare (forma inp- retenta est).

inr-

intellegere Iohannes Israhel

etiam : intellegentia, intellegibilis.

etiam : Israheliticus, Israhelitus (minus frequenter : Israel, Israeliticus uel Hisraheliticus, Hisrahelitus).

Manuhel

meror

etiam : mereri. Vide Carmen

13, 41, 67, 102 et 150, sed

praesertim adnotationem ad u. 13 (cfr p. 207). Mifiboseth milia

ctr'adnor.

*

(1) Formae -2- uel -f- ambo usitatae sunt, etsi forma -9/- praelata est. Semper uero sctibitur fiz/a, orfanus sicut et in nonnullis nominibus propriis : zAchifofel, Effrem, Mifibosetb.

PRAEFATIO Moyses multare obclaudere obpobtunsus orfanus

XXIII

etiam : Moysaicus

semper: obprimere (obpressio), obprobrium, obpugnare (obpugnatio). Exceptis : opponere, oppositio. ;

quattuor

quidquid

rarissime : quicquid.

refrenare rinoceros

cfr infrenare.

Sabahot Samuhel scisma sepire sepulcrum subpsubrsuft-

etiam : scismaticus. etiam : circumsepire, consepire (cfr p. XXI, adn. 2). interdum : sepulchrum (sed semper e.gr. : simulacrum). excepto : supplere (supplex, supplicium).

temptare

etiam : temptatio, temptator.

uenundare

etiam : uenundatio.

VI. OVAESTIONES SELECTAE DE CANTICIS ECCLESIASTICIS, QVAE COMMENTATVS EST VERECVNDVS (1!) a. Estne series usitata in quadam ecclesia Africanae prouinciae ? Ecce uerba quibus ipse Verecundus commentarios suos super Cantica praefatus est : Cantica quaedam, quae in diuersis libris dispersa ad similitudinem Dauidicorum psalmorum Esdras scriba legis collegit, libroque psalmorum adiunxit, ut eodem sono cantuque psallantur, quo solent ipsi quoque psalmi cantari. Ex quibus sunt : canticum Moysi, quod est in Exodo decantatum, cum Pharaonis exercitus deperisset. Secundum est canticum Numerorum, quod principes decantarunt, dum baculeis puteum defodissent : quod quidem propter breuitatem nimiam in ecclesiastica psalmodia cantari non solet. Tertium est Deuteronomii : Adtende, caelum, et loquar. Quartum Debborae. Cetera autem quae de prophetarum corpore desecata descendunt, usus ea cantandi instituit. (1) Cfr H. ScuwzrpzR, Die altlatetniscben biblischen Cantica, Beuronae, 1938 (de Verecundo : p. 17-26) ; id., Die biblischen Oden im christlichen Altertum, in Biblica, 30,

1949, p. 28-65 ; O. RoussrAU, La plus ancienne liste de cantiques liturgiques tirés del? Écriture, in Recherches de science religieuse, 35, 1948, p. 120-129.

XXIV

PRAEFATIO

Ceterum, quot sint numero cantica, non demonstrantur, quenter ab aliis alia uidimus decantari (!).

quia fre-

Quaedam diligentius scrutanda sunt. Esdram cantica selegisse ex diuersis libris Veteris Testamenti, ut hic a Verecundo ponitur, aliis testimoniis ueterum scrip-

torum non confirmatur, nec uerisimile est (?). Sed Esdram omnes psalmos in unum collegisse iam testatur ab Hilario Pictauiensi (?). Verecundus, ad calcem psalterii sui cantica inueniens, et ea ab Esdra collecta credidisse uidetur (*). Et reuera, constat iam ab antiquissimis codicibus psalterii, cum graecis tum latinis, post psalmos CL saepissime legi cantica quaedam, et numero et electione alia ab aliis diuersa. Vtile duximus hic conspectum praebere omnium collectionum canticorum, quae nobis innotuerunt et quodam modo cum serie Verecundi utiliter comparari possunt (5). Animaduertenda uidentur quae sequuntur : Series canticorum Verecundi (in quantum nobis nota est) plenius concordat cum seriebus quae occurrunt ad calcem psalterii Africani in monasterio S. Catharinae in Monte Sinai nuper detecti, et in psalteriis graecis uel bilinguibus, e. gr. in codicibus

Alexandrino,

Armamentarii,

Berolinensi ; magis

discrepat cum serie psalterii Veronensis(5) uel cum serie Romana ; a serie uero Mediolanensi nec longe distat Verecundus. Notandum est paruum canticum Numerorum, quod teste Verecundo in ecclesiastica psalmodia cantari non solet, iam a saec. III ab Origene pluries laudari (*), sicut et alia tria cantica a Verecundo memorata. Attamen haec quatuor cantica uelut primitiuum constituere nucleum collectionum canticorum, pro certo affirmare non liquet, data nimia uarietate in diuersis seriebus canticorum.

(1) In cant. Ex.1, 1/14 — p. 5.

(2) Cfr H. ScuwxrDER, Oden, p. 33 : Es ist nicht eine einzige Handschrift des hebráischen Psalters bekannt geworden, die einen Odenanhang besásse. Diese Neuerung wagte erst das Christentum". Etiam O. ROUSSEAU, 0.c., p. 124. (3) Hilarius, Instructio psalzmorum, 8 — CSEL 22, p. 9, 22/25 : '*Esdras enim, ut

antiquae traditiones ferunt, incompositos eos (— psalmos) et pro auctorum et temporum diuersitate dispersos in uolumen unum collegit et rettulit". Vide etiam Instructio, 4 — p. 5, 22/24. (4) Cfr O. RousszaU, o.c., p. 129 : "Verecundus en effet n'a pu inventer de toutes

piéces l'histoire d'Esdras. Il est vraisemblable qu'il a eu sous les yeux quelque vieux psautier oü figurait le nom d'Esdras, et comportant lesdits cantiques". (5) Vide p. XXVI-XXVII. Cfr O. RoussEav, o.c., p. 127. (6) Attamen hoc psalterium textum biblicum africanum praebet sicut et psalterium Montis Sinai. (7) Egredi oportet ex Aegypto ... ut possis primum canticum canere, dicens : Cantemus Domino, gloriose enizs magnificatus est... Perambula terram deserti spirita-

PRAEFATIO

XXV

Debborae triumphale carmen, quod et Origenes et Isidorus (!) inter cantica computauerunt, in fontibus liturgicis raro omnino occurrit ; tantum in ritu mozarabico partim cantatur in festis plurimorum sanctorum (?). Ex alia parte, quaedam cantica notissima, ut canticum alterum Trium puerorum (Dan. 3, 52-90) et canticum Annae (I Reg. 2, 1-10), a Verecundo praetermittuntur, sicut et cantica Noui Testamenti. Qua de causa omissa fuerunt, non liquido apparet (?).

liter, donec uenias ad puteum quem foderunt reges, ut ibi secundum canticum canas.

Post haec ... cantes canticum

Mosi, dicens : 24//ende, caelum, et loquar...

Debbora quippe apis interpretatur : ut possis et illud carmen, quod in libro Iudicum continetur, edicere. // Ad Regnorum deinceps uolumen ascendens ueni ad canticum quando Dauid ... dixit : Domnus firmamentum meum .... Perueniendum tibi est ad Isaiam, ut cum illo dicas : Cantabo canticum dilecto uineae qmeae. (Canticum

Canticorum, Prologus - PG 13, 37B-38A). — Primum ergo canticum cecinit Deo Moyses ... Cantezus Dorino ...secundum canticum canet cum ... uenerit ad puteum ... Post illud canticum uenitur ad Deuteronomii canticum ... Quartum canticum est in Libro Iudicum ... // Quintum ... in secundo libro Regnorum cum

locutus est

Dauid ... Sextum est canticum in primo Paralipomenon libro...Si quis uero etiam Isaiae canticum cum ceteris numerandum putet... adiunget etiam illud canticum. (Canticum Canticorum, Prologus - PG 13, 77C - 79 C, interprete Rufino). — Ecce et in hoc libro Iudicum habemus canticum, et in Numetris canticum scriptum est, et

in Deuteronomio, et in Exodo, // et in primo Regnorum libro. In primo etiam Paralipomenon, et in aliis multis locis inuenies cantica diuina esse desctipta. (In librum ludicum bomilia, VI, 3 - PG 12, 976 D - 977 A) (1) Prologus in Librum canticorum, edid. W.M. WmnrrEeHILL, in Speculum, 4, 1929, p- 465 ; uel E. AwsPACH, Taionis et Isidori noua fragmenta, Matriti, 1930, p. 86 : "Plura

nouimus

cantica

uatiis uatum

carminibus

edita, quae

in scripturarum

uoluminibus continentur. Sicut Moysi canticum, quod pert totius populi chorum simul consona feminarum uoce cantauit, postquam pedestres rubri aequoris gradiatores — uelut marmoris rura — terreno calle profunda uitrei maris transierunt. Submersumque cum curribus pharaonem minax aestibus refluis mons aquae coeuntibus obsorbuit. Sicut Debbora canticum, quod post triumphum Iabin regis Allophylotum uaticiniisui carmen exultans intonuit. Sicut Salomonis epithalamium catmen, quod pro coniunctione Christi et Ecclesiae, id est Dei et hominis societate,

cantauit. Sicut Isaiae canticum, quod in obiectione plebis ludaicae oraculum sancti Spiritus cecinit. Sicut alia cantica utrorumque Testamentorum, quae a nobis paene in quodam libello inserta sunt". — De dubia genuinitate, cfr C/auis Patrum Latinorum, edid. E. DEKKERS-GAAR, Steenbrugis, 1961?, p. 273, n. 1208. — De codicibus, cfrW.M. WurrEHILL, A Catalogue of Mozarabic Liturgical MSS,containing £be. Psalter and liber Canticorum,

in Jabrbuch für Lüturgiemissenscbaft,

14, 1938,

p. 95-122 ; E. ANSPACH, 0.c., adn. p. 86 sq. (2) Vide A.W.S.

PonrER,

Can£ica Moxarabici Officii, in. Ephemerides Liturgicae,

"Analecta historico-ascetica, 49, 1935, p. 134, n. 41. (3) Noli tamen obliuisci Verecundi commentarios integros nobis non setuatos esse in unico codice Vossiano, cfr supra p. X.

XXVI Ps. Espnas (1)

PRAEFATIO OniGENES

1. Exod. 15, 1-19 . Cant. Moysis

(2)

VERECVNDVS

PsALT. SrNArT. (3)

1(*)

Psarr. REGiINENSE (^) 2

2. Num. 21, 17-18 Cant. Numerorum

3. Deut. 32, 1-43 Cant. Moysis

I :

UL

AES

3. Thren. 5, 1-22 Cant. Hieremiae 4. Dan. 3, 26-45 Cant. Azariae

9 12 (addit u. 52-56)

1I/I/ (uu. 26-45 et 57-88)

5. Is. 38, 10-20 Cant. Ezechiae 5a. CIs. 26, 1-21»

7

7

Cant. Isaiae

6. Hab. 5, 1-19

6

Cant. Habacuc

7. Or. Man. 1-15 Orat. Manasses

8. Ion. 2, 3-10 Cant. Ionae

4. Iud. 5, 2-32 Cant. Debborae

4 4. Is. 5, 1-7

Cant. Annae 8. Is. 6r, 1-62

4

10. Esdr. 4, 20-36

II

13. Dan. 9, 14-19

14. Tob. 13, 1-25 15. Tob. 5, 2-6 16. Iudith 16, 2-21

17. Luc. t, 46-55 "Magnificat"

6

18. Luc. r, 68-79 "Benedictus"

(*) Numeri indicant locum quem habet Canticum in singulis seriebus.

(1) Cfr Verecundus, In cant. Ex. 1, 2/3 — p. 3. (2) Cfr supra, p. XXIV sq. (3) Cfr E.A. Lows, 74n Unknown Latin Psalter on Mount Sinai, in S.eriptorium, 9,

1955, p. 177, adn. 1. — Textum inspeximus in plagulis photographicis. (4) Bibl. Apost. Vat., Regin. 11, saec. VIII, e Gallia occidentali. Cfr E.A. Lows, Codices Latini /Antiquiores, l, Oxoniae, 1934, n. 101. Fol. 213V-230 : seties altera

canticorum, iuxta antiquam uersionem. Cfr A. WhrMaRr, Codices Reginenses Latini, I, Romae, 1937, p. 26 sqq. (5) Cfr A. RAnLrs, Psalzi cum Odis (Septuaginta, X), Gottingae, 1931, p. 79/80. (6) Bibl. Armamentarii 8047, saec. IX, e Gallia australi. Cfr H. SCHNEIDER,

Cantica, p. 172 sqq.

PRAEFATIO Cop. ALEXANDRINVS (5)

PsArr. SEpvun ($)

Psarr. SiwEonrs (7)

XXVII

SzniEs MzpioLANENSiS (8)

SEniES RoMaNA(9)

1

4

LIN RS BR

N

. 9/10

(addit u. 52-88)

. 6f

7/8/9

1/9

addit u. 57-88) |(addit u. 52-56 ; |(addit u. 57-88)

Psarr. | VrRoNENsE (10) I

RA 7

8

tantum u. 57-88) (tantum u. 52-90)

57-99)

CORCTSPSPEREEEII MGR ERGNE N C ane OR OBI EGR ERE EE ES E dS ER pides pte cA EE EIESU X. RC C Voie inkocieie is CIIHCEM T TPSURIEN ] WI e EXGEXST] ENEPUETE EUNREZUM INDESCESY EXER. My

II

mz!

15 .

12. Luc. 2, 29-32]

*Nunc

dimittis"

14. Gloria"

»-

P.

(7) Bibl. Berolinensis, Hamilton 552, saec. IX, ex ltalia septentrionali. Cfr H. ScuwzrDzR, Cani, p.107 sqq. et p. 99; H. Bosse, Die /ateinischen Handschriften der Sammlung Hamilton, Wiesbaden, 1966, p. 269 sq. (8) Cfr H. ScuNEIDER, Can/ita, p. 99 sqq. (9) Iuxta psalterium Brit. Mus., Cotton Vespasianus A.1, e dioecesi Cantuariensi. Cfr E.A. Lows, o.c., II, 1935, n. 195 ; D.H. Wnicur, The Vespasian Psalter (Early English MSS in Facsimile, 14), Hagae, 1967 ; H. SCHNEIDER, Canfita, p. 46 sqq.

et 75 sqq. (10) SIMOME Bibl. Capit. r, saec. VI-VIL, ex Italia septentrionali. Cfr E.A. Lows,

0.c., IV, 1947, n. 472 ; H. ScHNEIDER, Cani, p. 26 sqq.

XXVIII

PRAEFATIO

b. De textu biblico Verecundi (!).

Textus biblici, a Verecundo commentati, differunt cum textu Vulgatae recensionis, quam communiter sequitur in ceteris locis biblicis ;ex quo concludere fas est Verecundum recensionem ueterem explanasse, quae utitur in officio diuino. Ceteri loci canticorum, qui passim in commentariis occurrunt, nunc iuxta Vulgatam, nunc iuxta uu. recensionem antiquiorem adferuntur. Valde singulare est Verecundum una uice referre ad "'translationem Presbyteri sancti" (i.e. Hieronymi), sed textum exhibere a Vulgata recensione diuersum : Vt quid tu inhabitas in medio labiorum ? Vel sicut habet Presbyteri

sancti translatio : 'in medio terminorum' (?).

Vulgata autem recensio habet : Quare habitas inter duos terminos.

In explanatione eiusdem cantici Debborae — et nullibi ad aliud canticum —

ter allata est, sine nomine

auctoris, ''alia

translatio" ; sed et in his locis quaedam recensio uetus latina praebetur : In medio epulantium ... Vel certe sicut alibi repperimus : In medio psallentium [Vwlgata : hostium est suffocatus exercitus] (?). Vt audiat sibilationes excitantium. Vel sicut alia translatio refert : ut exaudiat sibilationes gregum [Vwlgata : ut audias sibilos gregum] (4). In pelue potentium obtulit butyrum. Vel sicut alia translatio refert : In fiala potentium dedit butyrum (Vw/gata : in fiala principum obtulit

butyrum] (5).

Etsi textus canticorum usum liturgicum Africanae prouinciae reddit, nullibi reperitur textus unus plane atque idem. Sex lectiones communes habent Verecundus et Fulgentius Ruspensis (9) ; sed omnino differt cum textu sancti Augustini ; nec non et cum psalteriis Veronensi et Sinaitico, recensionem Africanam psalmorum fidelissime exhibentibus. Ad uersionem LXX interpretum propius accedere uidetur episcopus luncensis quam ad recensiones in Africa communiter usitatas. Hoc confirmari uidetur ipsa serie canticorum ; pressius enim sequitur

(1) Cfr H. ScHNEIDER, Can/ita, p. 21-24. (2) In cant. Deb. 15, 1/3 — p. 188 (Iud. 5, 16). (3) In cant. Deb. 10, 1/3 — p. 181 (Iud. 5, 11). (4) In cant. Deb. 15, 71/72 — p. 189 (Iud. 5, 16). (5) In cant. Deb. 24, 23/24 — p. 199 (Iud. 5, 25).

(6) Vide H. ScuwzErIDER, Can£ica, p. 23.

PRAEFATIO

XXIX

series in fontibus graecis occurrentes, ut supra iam notauimus (!)), quam illas ecclesiarum occidentalium. Antiquiorem fortasse nobis seruauit textum, cuius uestigia passim occurrunt in aliis psalteriis latinis uel apud quosdam auctores. Praesertim psalterium Reginense nonnullas lectiones proprias habet quae fere tantum cum textu Verecundi concordant (?). Sed hoc minime"influxui Verecundi imputandum est ; raris-

sime enim opus Verecundi inuenitur, cum in codicibus tum in catalogis antiquis, nec non inter fontes auctorum mediae latinitatis. Per alias uias lectiones Africanae si quae leguntur in psalteriis gallicis (?), ibidem peruenerunt. *

*

*

Vt altiore quocumque modo finem imponamus his quae ad instar prolegomenorum praemissa sunt, pergratum officium libenter absoluimus, ingens dicere debitum nostrum erga omnes uiros eruditos eximiosque qui ad hanc editionem parandam nobis iuuamen beneuolentissime praebuerunt. Inter eos sunt plures quos nec praetermittere fas est, nec ad recte laudandum uires sufficiunt. Grato animo tantum eorum nomina hic recolamus : Reuerendi Patris Eligii DEKKERS, qui editionem Verecundi nobis committere uoluit ; Henrici HOPPENBROUWERS,

qui documen-

ta iam parata liberaliter nobis tradidit ; P.F.J. OBBEMA Leidensis et Iohannis VANDAMME Brugensis, quorum magna in nos beneuolentia occasio perscrutandi codicis Vossiani in bibliotheca ciuitatis Brugensis nobis largiter impensa fuit ; Caroli MuNIER et Iosephi VAN DER SPEETEN, qui de origine et traditione Excerptionum de Gestis Chalcedonensis concilii, etiam atque etiam consulti, nobis adesse non destituerunt. Quorum omnium meritis, ualor, si quam habet editio nostra, tribuitur ; noli tamen, beneuole lector, et eis imputare omnia

quae in hoc opere perscrutanda, perpolienda diligentiusque remanent inuestiganda. Brugis Flandrorum,

mense aprilis, anno MCMLXXVI. R. Demeulenaere.

(1) Cfr supra, p. XXIV. (2) Vide H. ScuNErDER, Cantica, p. 168-171. — Insuper notandum est omnia can-

tica psalterii Reginensis in psalterio Sinaitico inueniri; etiam canticum Iudith tantum in his duobus psaltetiis legitur. (3) Cfr H. ScHNEIDER, Carica, p. 171, adn. 53.

BIBLIOGRAPHIA SELECTA BanDv G., art. Verecundus, in Dictionnaire de théologie catholique, XV, 2, 1950, c. 2672-2674. BauMsTARK A., Nocturna Laus. Typen frühchristlicher Vigilienfeier und. ihr. Fortleben vor allem. in vómischen wnd monastischen Ritus, Münster (Westfalen), 1957, praesertim p. 175-188 : Die biblischen Cantica. 1 Bnou L., Études sur les Collectes du Psautier. I. La série africaine et l'évéque Verecundus de T wnca, in Sacris Erudini, 6,

I954, p. 73-05... jum CABROL F., art. Cantiques, in Dictionnaire d'archéologie chrétienne et de liturgie, II, 2, 1910, c. 1975-1994. CEILLIER R., Histoire générale des auteurs sacrés et ecclésiastiques, nouv. édit. par L.M. BAuzow, XI, 1862, p. 345-346. HorMANN J.B., Beitrüge aus der Thesaurus-Arbeit, in. Philologus, 92, 1937, p. 463-404. , d usw HupsoN-WirLLIAMS AÁ., Notes om Verecundus, in Vigiliae

Christianae, 6, 1952, p. 47-51. KULLENDORFF

E., Textkritische Beitrüge zu. Verecundus

Iun-

censis, Lund, 1943. MzanNS J., The Canticles of the Christian Church Eastern and Western in. Early and Medieval Times, Cambridge, 1914. MoNcEAUX P., Histoire littéraire de l'Afrique chrétienne depuis les origines jusqu'à l'invasion arabe, ITI, Paris, 1905, p.496. MoniIN G., Un écrivain inconnu du XIe siócle : Walter, moine de Honnecourt, puis de Vézelay, in Revue Bénédictine, 22,

I905, p. 165-180 (repetitum in G. MonRIN, Études, textes, découvertes,

I, Maredsous,

1913, p. 466-486).

PrrRA J.B., Spéicuegium Solesmense, complectens sanctorum Patrum scriptorumque ecclesiasticorum anecdota hactenus opera, Tom. I-IV, Parisiis, 1852-1858. Tom. IV (1858) : In

quo monumenta tam Africanae quam Byzantinae ecclesiae proferuntur et illustrantur, pp. 1-191. Rasv F.J.E., A History of Christian-Latin Poetry from the beginnings to the close of the Middle-Ages, Oxford, 1953. RoussEAU O., La plus ancienne liste de cantiques liturgiques tirés de l' Écriture, in. Recherches de science religieuse, 35, I948, p. 120-129. SCHNEIDER H., De altlateinischen biblischen Cantica, in Texte und. Arbeiten, 1, 20/30, Beuron, 1938. SCHNEIDER H., Die biblischen Oden im christlichen Altertum,

in Biblica, 30, 1949, p. 28-65. SCHUSTER M., art. Verecundus, in PAULY-WISSOWA,

Realency-

clopádie der classischen Altertumswissenschaft, 11, 15, 1955,

C. IOIO-IOI2.

STEGMÜLLER F., Repertorium drid, 1955, n. 8285.

Biblicum

Medii Aeui, V, Ma-

BIBLIOGRAPHIA

SELECTA

XXXI

STENZEL M., Alllateinischen Cantica-Texte im. Dodekapropheton, in Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft, 46, 1955, p. 31-60. VERNIER L., La versification latine populaie en Afrique, Commodien

et Verecundus,

in. Revue

de Philologie,

n.s.,

I5, I89I, p. 14-23.

WILMART dius, richte demie

A., La tradition des opuscules dogmatiques de FoebaGregorius Illiberitanus, Faustinus, in Sitzungsbeder philos.-historischen Klasse der Kaiserliche Akader Wissenschaften in Wien, 159, 1908, p. 1-34.

WILMART

À. - BnRou L., Te Psalter Collects from 5-6" Cen-

tury Sources (Henry Bradshaw Society, uol. 83), London,

1949.

r | T—

no$ d ed

. mi

"UE Ceegid

HELL. aieo ee

DC

"-— vá E

v RSS Beet ned viderii

"aiped.3 un dust ESO any

uuiivy :

A

ne ES Na

.

" p"? "Y" " à 1

PAN.

NE,

7.

die

Mec

nto

l

E

Ave

Acro

*

Gotha.

d £e

4 bei

Aiegestre "

2 0

d

BN

1

AT 0

ed E

"

df 5194 |

M

impr.

Rr?

dualis

CCIMUS

»

TH

4

!

hd. ;

ae

—

f

TÀI

Unc

$?

ad.

Ó

at

——

he

dg ^c

$

- 4.21 pm

,

]

ty

ied

Fé

ha

SMME

MM

ded

vin Sieger adii *

«

"f.

3*5

"n. D)

Maid.

Su

Qudwvr Le

E

"ndo

«5, Mun.

Á

eg

t feecm Lum MIC

FAT

B

i

p,

Masbasss

b)? Adtun $65

&

i

x.

her)

U-

Im

T

rro

"M

E M Ji E

Dem

E

| E525. P

ia

ay

ie Lame

*!

3

Ag

9$

igna

'

hot n eue 77 UJ

agnos

£79

ui

,9

I

"

M.

pain m

?

acier

ic

LONE

e

;

JA

D

bbs

à

»

wen

*Pons

pu

oieede

-

RL.

T

-

Nissan

|

j

el iieas

: ?

3

À

het

n

1

, í

be

Lalso

Abt ud

M

TAN

i. IEU

:

Dist Na

Fs, Onion 5o Jit?

ica

dA

ba

rg Erw

ia

»:

ror

T.

L

COMMENTARII

SVPER CANTICA

ECCLESIASTICA

SIGLA CODICVM ET EDITIONVM codex Voss. Lat. F 58, Leiden, saec. IX!. * m.a.: manus antiquior(es) [duae uel plures manus eiusdem temporis uel paulo posteriores] * m.rec. : manus recentior [saec. XVI ?]

M

codex Mettensis 65 (1212), saec. XII.

Pztra

J.B. Pitra, Spicilegium Solesmense IV, Parisiis 1858, pp. 1-131.

Kull

E. Kullendorff,

JSebneider

H. Schneider, De a/f/ateinischen biblischen Cantica, Beuron pp. 17-26. |

Pasch

Paschasius

Texz&riZiscbe

Lund 1945, pp. 57-155.

Beifráge zu

Verecundus

Iuncensis, 1938,

Radbertus, ExposiZo in lamentationes leremiae, V -

PL 120, 1237-1256.

(COMMENTARII» SVPER CANTICA «ECCLESIASTICA» L INCIPIT

LIBER VERECVNDI PRESBYTERI IN EXODI CANTICO.

1. Cantica quaedam, quae in diuersis libris dispersa ad Pitra 1 similitudinem Dauidicorum psalmorum Esdras scriba legis collegit, libroque psalmorum adiunxit, ut eodem sono cantuque psallantur, quo solent ipsi quoque psalmi cantari. ; Ex quibus sunt : canticum Moysi, quod est in Exodo decantatum, cum Pharaonis exercitus deperisset. Secundum est canticum Numerorum, quod principes decantarunt, dum baculis puteum defodissent : quod quidem propter breuitatem nimiam in ecclesiastica psalmodia cantari non solet. Tertium 10 est Deuteronomii : Adtende, caelum, et loquar. Quartum Deb- Piz borae. Cetera autem quae de prophetarum corpore desecata descendunt, usus ea cantandi instituit. Ceterum, quot sint numero cantica,

non

demonstrantur,

quia frequenter ab aliis alia uidimus decantari. Nunc uero 15 canticum Exodi suscepimus explanandum. Ex 15, 1

2. Cantemus

Domino.

Gloriose

enim

honorifica-

ius est. Scit profecto cui debeat propheta cantari, quoniam sunt plurimi qui non Domino, sed saeculo cantant. Pariterque secum alios exhortatur, dum non dicit singulariter 'cantem', s sed :

quos

Cantemus. Nam diuersi diuersis rebus cantant, sicut hi

increpat

Esaias,

quod cantent

in conuiuiis

suis, et

1, 1/3 cfr Hilarius, Instructio psalmorum 8 - CSEL 22, p. 9. — 9/6 cfr Ex. 15, 1/19. 6/11 cfr Origenes, In Canticum Canticorum bomilia Y — PG 13, 37 A C. — 6/8 cfr Num. 21, 17/18.

10 Deut. 32, r.

10/11 cfr Iud. 5, 1/32.

2, 6/2 cfr Is. 5, 11/12. Vide Verec., In cant. Deb. 5, 4 (infra p. 174).

TrrvLVs : conieci ; Commentariorum super cantica ecclesiastica libri IX corr. Pifra ; uerecundus presbyter supet cantica add. in marg. sup. V' m.a. (saec. XI ?) ; uerecundus super cantica 77 codice Vat. Lat. 3324, f. 111, saec. XI, qui catalogum librorum monasterii Masciacensis continet [Delisle, Le cab. z55. II, 442 (40) ; cfr 383] ; Vindicii uerecundi presbyteri ... prophetarum is inscriptione Bobbiensi saec. X — XI [Becker, Cat. bibl. antiq. 67 (229)], uel sicut in codice Mettensi 65 (1212) : Verecundus presbyter in canticis prophetarum

Incipit — cantico] V (Exodo V, corr. za.) ; (Eucherius) uerecundus presbiter in cantico exodi im cazalogo monasterii "Atrebatensis saec. XII [Becker, o.c., 255 (80)] 6 4solet V(corr.) (szc sezzper) 2 Dauiticorum V 1, 1 dispensa V(corr.) 10/11 in codice ? canticorum 7 quum Pi/ra (sic semper pro uerbo coniunctionis) 13 quod V (rorr. s.J.m.a.) passim : Debbora ue/ Debora »e/ Debotra 6 3, 26/27) ; sicuti V Pitra Deut. cant. In Verec., (cfr Kull coni. hi] 2, 8 sicut Esaias] V (sic fere semper), in Isaias mut. m.a. (Pitra semper)

4

SVPER CANTICA, EXOD. 2

citharam ac cinyram tangant. Alii uero canticum Sion super flumina concinunt Babylonis, qui se continentes ab inlecebris mundi, fluminibus non commiscentur distentionis huma1 nae. Hi uero qui uerba quidem Domini mente conportant, sed mundanorum actuum uarietate diuisi sunt, in fluminibus cantant.

Quod autem adiecit : Glor?ose emim honorificatus est, tres Domini glorificationes ostendit : primam quidem, 1$ dum Pharaonem profundis abyssi demersisset ; secundam, quando spiritalem Pharaonem crucis uexillo in sua Dominus passione suspendit ; tertiam, cum eündem diabolum cum con-

plicibus suis stagno ignis aeterni damnaret. Et idcirco gloriose honoribus extolletur ab his qui diligunt eum, dum se punie20 rit odientes, uel certe cum ignobiliter crucifixus gloria resurrectionis est honoratus. Equum et ascensorem prosecit in mare. Hoc historice nouimus esse in Pharaone conpletum. Nam spiritaliter omnis humani generis caro equus figuraliter praenotatur. 25 Sed hic equus aliquando Christum, Satanan aliquando conportat. Nam equus salutis est nuncupatus is qui colla Domino subicit ascensori, dum oboedientia diuinae obsequitur uoluntati. Qui autem daemonicis se subicit blandimentis, ascensorem sibi sine dubio daemonem superponit, de quo nunc jodicitur

: Equum

et

ascensorem

proiecit

im

mare,

uidelicet in distentione mobilium uoluptatum. Iterum potest ad baptisma referri, in quo homines equi et spiritus ascensores pariter submerguntur : illi ut salutem, isti ut obtineant poenam. In futuro quoque suppletur, cum ultima damna55 tione diabolus cum peccatoribus consummatur.

*/8 cfr Ps. 156, 1. 14/18 cfr Ex. 14, 23/28. 16 cfr Co//ectae orationes ex antiquis psalteriis, Series AAfricana 19 et 135 — ed. L. Brou, p. 76 et 108. 17/18 cfr Apoc. I9, 20 et Io, 9. 23/24 cfr Ambrosius, De Nabutbe lezraelita 15, 64 — PL 14, 788A ; Origenes, In Exodum homilia VI, 2 — PG 12, 332C. 25/29 cfr id. VI, 2 - PG 12, 332C D. 31/32 cfr Augustinus, Serzio 363, 2 — PL 39, 1655. ? cinyram] comzecz (cfr I Mac. 4, 54 e? 13, 51) ; quiniriam V. Pira ; uinarium comi. Kul/ 8 concinnunt V(corr. zz.a.) 9 distentiones V (corr. zz.a.) ; distensionis Pz/ra (cfr /. 81)

10 Hii V (sze sezzper)

17 cum] quando praez.

V

20 certe] lege

certe et alibi obserua similem formam harum litterarum r et t add. in marg. V zi. rec. 21 os! honoratus ras. 2 /it:. V/ 28 Satanam Pz/ra (sic semper) 24 ascensorum V (corr. s.1.z.rec.) 29 superponit] l/ ; supponit Pz/ra 30 proiecit in] proieci V (corr. zz.a.) mate] ma ... quod sequitur non potest legi in V. (sed cfr /. 22) 33 pariter] partit... quod sequitur legi non potest in V. 385 cum] oz. Pitra 2, * cinyra (Gr. ruvipa) uel cynara (cfr Nouatianus, De spectaculis II, 3 — CC 4, ed. Diercks, p. 169); uide etiam Eucher., Liber instructionum Yl, 5 — PL 50, 815D : cinari, ut quidam putant, acetabula, quae percussa in modulos concitantuf.

SVPER CANTICA, EXOD. 3

5

9. Adtutor et protector factus est mihi in salutem. Adiutores hi esse dicuntur, qui nobis in quibusdam actibus sua obsequia largiuntur. Protectores uero sunt alios sua potentia defensantes. Sed multiplex est protectio in diuersis : ;alis protectio Deus, aliis protectio mendacium fit, qui se falsitatibus contuentur, sicut Esaias dicit : Etfosuimus mendaciwm. spem nostram,«et mendacio protecti sumus. Alii protectionem sui duritiam faciunt colli, quales increpat Iob : Quia ceruix eorum, proteget eos, id est superbia illorum munit eos. 10 Dominus ergo Iesus Christus adiutor factus est nostri, cum ad nostram se infirmitatem declinans, humanas adiuuat mentes. Protector autem in salutem tunc demum fiet, cum nos ab acti- Pi

bus saeculi liberarit, simulque cum sanctis remunerationi dederit sempiternae. 5. Hic Deus meus, et honorificabo eum; Deus pairis mei, et exaltabo eum. Quem uos despicabilem hominem

aestimatis,

hic est Deus

meus.

Et idcirco articulari

usus est uerbo : dicens hic, tamquam praesentem ostendit, cum utique Deus nec uideri oculo, nec ostendi digito possit, 20 nisi Verbum caro factum, ut habitaret in nobis. Et homorificabo ewm. Honorificare dicitur

honoribus

afficere, id est in honore Dei quippiam facere. Cum enim sanctis actibus occupamur, et ea quae facimus pro Deo facimus, honorificare dicimur Deum.

/7

Deus patris mei, et exaltabo eum. Deum esse sui patris ostendit, ne quis deum sibi nouum confingat, sicut hi quos increpat sermo diuinus : D?? quos non nouerant, noui, recentes uenerunt, quos nesciebant patres eorum. Quod autem ait : Deus patris mei, cur unius patris et non 3o trium patrum inserit mentionem, sicut dici solet : Deus Abraham, Deus Isaac et Deus Iacob? Hic enim Moyses patrem

suum solum significat Abraham merito, quod ei primum Christi repromissio nascituri fuerit facta. Quod et Apostolus adsectatur : Abrahae dictae sunt bromissiones et semini eius. 3; Quod etiam populus christianus id ipsum de Abraham recte dicit, quia, sicut Paulus ostendit, ipse esí pater ommvwum

3, 6/? Is. 28, 15.

8/9 Iob 15, 26 ( ?).

9 cfr Verec., In cant. Hier. 5, 5/6

(infra p. 70). Etiam Aug., Es. in Ps. 128, 9, 22/25. 55/36 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 4o, p. 1887 ; Prosper Aquitanus, Expositio psalmorum 128, 4, 29 — ed. Callens, 27/28 Deut. 20 cfr Io. 1, t4. 19 cfr Ex. 33, 20 et 235. CC 684, p. 141. 32/33 30/31 Ex. 5, 6. Cfr Matth. 22, 32 ; Marc. 12, 26 ; Luc. 20, 57. 22:917; 36/34 Rom. 4, 16. 34 Gal. 5, 16. cfr Gen. 18, 18 ; 22, 18 et 26, 4. 13 liberaret I 12 salute I^ 2 ii Pztra (cfr Kullp. 66) 5, i mihi] ei Pz/ra 15 hotificabo V (corr. z.rec.) — 23 pro] pio V (n zarg. zz.rec. : uide (corr. zz.a.) 30/31 Habraam V(corr.) an ... pio ..., quod sequitur legi non potest)

6

SVPER CANTICA, EXOD. 3-5

nostrum. Tamen melius hoc de Christo accipimus, qui noster uerus est pater.

40

15,5

Exaltabo ewm : quod adiecit, differentiam faciens ab his qui humiliant eum, quia Deum tunc demum exaltamus, cum secundum quod dignum est, de eodem sentimus. Humiliant enim Deum hi qui differentias faciunt Trinitatis, qui etiam aliam dicunt Dei Filium creaturam. 4. Dominus conteret bella, Dominus, nomen est illi. Tam corporalia quam spiritalia Domnus conteret bella. Bellorum quippe genera tria esse dicuntur : aut enim externa sunt, aut ciuilia, aut intestina. Externa sunt, quae

io]

IO

15

20

15,4

contra

potestates

ac

mundi

fortitudines

gerimus.

Ciuilia

sunt, quae contra homines, unius uidelicet ciuitatis ciues, confligimus, cum uel eorum iniustitiis errorique non cedi-

mus, uel passiones persecutionesque nobis inlatas uiriliter toleramus. Intestina uero sunt, quae intra nos in nostris cordibus excitantur, tanto periculosiora, quanto secreta. Sed Dominus conteret bella. Nonait 'subuertet' aut 'uincet', sed conteret, quoniam ad puluerem atque ad nihilum deducentur. Liquide enim debent dominica uerba cognosci, quia non est dictum : 'Dominus conteret bellatores', sed ipsa conteret bella. Spiritalia quippe in nobis spiritali motu bella consurgunt, et cum fuerint resecata, nos incolumes subsistemus. Idcirco conteri ipsa bella dicuntur. Dominus momen est illi. Ostendit naturali nomine Dominum dici, non quia dominatur propriae creaturae. Alioquin, priusquam fieret creatura, Domini uocabulum non habebat. 9. Currus Pharaonis et exercitum eius proiecit in mare. Sexcentis enim curribus Pharao Dei populum fuerat persecutus, quos mari demersos tartarus sumpsit. Spiritalis quoque nequitiae currus debemus agnoscere illos, quos communis consili iugo malitia subdit, cum uidelicet plures homines uno malo conspirant. Sed et unus homo, cum ternis inretitur quaternisque delictis, currus esse diceretur : sicut ille intellectualis est equus, qui unius peccati commisso

spiritalem sibi superposuit Pharaonem. 4, 8 cfr Eph. 6, 12.

5, 2/3 cft Ex. 14, 7. 23/28. 9 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series "Africana 19 et 135 — ed. Brou, p. 76 et 108.

41 dictum Pi/ra

sentiemus l/ (corr. zz.rec.)

4, 4 inintestina V (corr. zz.a.) 11/12 uincit T/ (corr. z2.a.) 16 incolomes I creaturae] -rae V 5. 19 proprie I/ (corr. z.a.), sic saepius 5, 9 sumsit Pra (sic semper) 6 conspirat l/ (corr.) diceretur] 77 dicitur zzz. V s.a. iterau. V. m.rec.

* inretitur] zn zzarg.

SVPER CANTICA, EXOD. 5

ji

10.

Currus Pharaonis et exercitum eius proiecit in mare. Exercitum eius, uel homines intellege eius uoluntatibus oboedientes, uel certe praeuaricatores angelos quos secum adtraxit. Nec non etiam nostrorum multitudinem significat peccatorum, quae in mari dicitur mitti, cum ad un1; dam baptismatis uenerimus, qui ternis quaternisque delictis uel ampliori numero praegrauamur ; ibique pariter cum omni cogitationum exercitu defraudantur. In secundo quoque Domini Saluatoris aduentu, in mare stagni flammei princeps mundi cum suis potestatibus submergetur. 20

Electos

ascensores,

ternos

statores

demersit

in

Rubro mari. Consuetudinem corporalis uoluit certaminis demonstrare, ubi super currus plures ascendunt, et exinde cateruis inimicorum obsistunt. Terni autem statores inesse monstrantur, qui cogitatione, uerbo et facto semper adsis2; tunt, ut undelibet ex tribus unum nobis laqueum anteponant, quia triplex hominibus est peccandi facultas : cogitationibus, uerbis et operibus conpellimur ad delictum. Vnde terni statores, quod in hac nobis triplici uia spiritales hostes adsistentes esse dicuntur. Nam nec hoc uacat, quod electi ;o et stantes significantius exprimuntur, quia sunt inter eos desidiosi spiritus, infirmes atque etiam inbecilles, qui electi dici non possunt. Et iterum alii sunt saeuiores, in crudelitatibus prompti, ad insequendum uiolenti, ad terrendum feri, ad seducendum callidi, ad suggerendum dolosi, ad cir3; cumueniendum parati, qui etiam crudelium nominibus bestia-

rum consueuerunt

nuncupari : Super aspidem et basiliscum

ambulabis, et conculcabis leonem et draconem. Et ab Apostolo nunc Principatus, nunc Fortitudines, nunc Potestates, nunc

simpliciter Angeli nuncupantur. Statores autem pro eo quod 4o stent parati, sagaces, nihilque in se, quantum pertinet ad malitiam, tarditatis habentes. Et ideo demersi sunt in profundum maris, cum undam baptismatis transiremus et iniquitatum magnarum ueniam caperemus. Nec non etiam posterius demerguntur, cum aeternis fuerint mancipati sup45 pliciis. Merito

ipse eos

Dominus

dicitur

submersisse,

quod

eius tantum sunt iudicio condemnandi. 13/16 cfr Aug., Serzo 365, 2 — PL 39, 1635. 18/19 cfr Matth. 25, 41 ; Apoc. 20, 9/10. 23/29 cfr Orig., In Ex. bom. VI, 3 — PG 12, 333C D. 36/3? Ps. 90, 15. 38/39 cfr Eph. 1, 21 et 6, 12 ; Col. 1, 16 ;Rom. 8, 58.

11 intellige Pz/ra (sic sezzper) 18 uenerimus] zn arg. iterau. V. z.rec. 16 amplioris V (corr. eradendo) praegrauantur, ibi Pz/ra (interpunctionez eius mutaui) 17 defradantur V (corr. zz.a.) 21 mare V (corr. m.a.), Pitra (cfr etiam 1. 3) 23 in stantotes zzut. V m.a. 29 esse] Jegendum censet? Pitra ; se V. electos I (corr. zz.a.) 31 i» infirmi zzu. V. zz.a., Pitra (cfr Kull p. 68) 33 promti Pz/ra (szc semper) 44 demergentur P/ra (sed cfr Verec., In cant. Deut. 12, 10/12)

Pi4

8 15, 5

SVPER CANTICA, EXOD. 6-8

6. Pelago operuit eos; deuenerunt in profundum tamquam lapis. Hoc historice dicit, quod, sicut lapis in aquarum superficie positus nulla leuitate portatur, sed statim conruetin profundum, ita et hi deciderunt in profundum. Tropopeccatores angeli malignitatum pondere propriaII logice autem, rum in caenoso gurgite nequitiarum saecularium conruerunt. Vnde lapidi propter offensionem duritiamque sunt impiam conparati, et offensioni tantum,

tasse

IO

15

Iohannes

^

IO

15

non rationi

parantur.

in Apocalypsin descripsit,

For-

cum

dicit

in

uir-

uidisse se angelum catenam inmensam manu tenentem, abyssi claustra pandentem, in qua mille annis diabolum conligauit, cum Dominus ascendisset in cruce et ille descendisset in ignem. Plenius tamen in reuelatione nostri conplebitur Saluatoris, cum poenali fuerint supplicio ustionis perpetuae condemnati. *. Dextera

15,6

hoc

tua,

Domine,

glorificata

est

Lute; dextera manus tuae, Domine, confregit inaimicos. Quis praesentem Domini gloriam non sensisset, cum uno transitu alios sine proelio liberasset, alios sine gladio peremisset ? Glorzficata est tn uirtute, Israhelem populum conseruando. Comíregit inimicos, Aegyptium conterendo. Quod in nostro conpletum est Saluatore, cum ligno ac ferro, id est cruce clauisque, ab hominibus armaretur. His enim duobus generibus armorum proelia consummantur, ut ex hoc illum bella suscipere paruisset, de quibus uincens Satanan trophea reportasset. Idipsum Apostolus monstrans ait : Expolians Principatus et Potestates, traduxit confidenter, palam triumphans illos in semetipso. lla quoque nobis est glorificatio Saluatoris ostensa, dum resurgens a mortuis aeternam uitam dextera suscepisset. Sed et in posterum fiet, cum clarificatione postrema glorificaturus est sanctos, damnaturus est inimicos.

15,7

8. Et in multitudine uirtutis tuae conteruisti aduersarvios. Misisti iram iuam, et comedit eos sicut stipulam. Multitudo uirtutis ministri monstrantur angelicae potestatis, quorum opera tyrannica Pharaonis demersa 6, 9/13 cfr Apoc. 20, 1 5. 7, 9/4 cfr Ex. 14, 16/28.

14/18 cfr Matth. 25, 46. 12/13 Col. 2, 15.

14/18 cfr Marc. 16, 19 ; Col.

5, I 6, 4 in corruit zzu/. V zz.a. 1/5 Tropholoice V (corr. zz.rec.) 9 in Apocalypsi zzu£. V. zz.rec., Pitra 12 at V (corr.) 14 ultionis Pz/ra (sed cfr Verec., In cant. Hier. 10, 13 ; In cant. Hab. 1, 46 et 2, 34)

7, 9 uirtute] V (zn ras.) aeterna uita dexteram I7

8 crucem V(corr. zi.rec.) G3] t

8, 4 potestates V (corr. zz.a.)

9 consumantur I/

15

Pi5

SVPER CANTICA, EXOD. 8-9

9

5 est multitudo. Dominus Iesus Christus hoc tunc demum fecit, quando, semota infirmitate corporis, diuinam in daemoni-

bus potentiam demonstrauit, ut eum fortissimum cognouissent, quem

inluserant inbecillem.

In diuersitate quoque

mi-

rabilium uariorum, quae per suos est famulos operatus, :» gentilia comminuit simulacra, ut in multitudine uirtutis suae aduersarios contfiuisset. Hoc iterum potest ad haereticos conuenire et ad populos gentium infidarum : dum alios uerbo, alios abditis euocationibus,

15, 8

alios terroribus, alios in-

firmitatibus, flagellis alios aut innumerosis inspirationibus tra15 hit, ut multitudine uirtutis propriae conterat inimicos. Misisti iram tuam, et comedit eos tamquam stipulam. lram hic exsecutores angelos cognoscamus, qui sunt ultionem ab Aegyptiis consecuti. Nec non spiritaliter a peccatoribus sumunt, qui merito stipulae ac paleis conparantur, 20 pro eo quod leues omni motu inpulsi sunt uitiorum, uel quia stipulae finis est ignis. 9. Et per sparitum iracundiae tuae diuisa est aqua. Quem dixit iram, ipsum etiam irae spiritum demonstrauit, qui submersionibus populi durioris aquam diuisit. Sed et hoc potest ad haereticos declinari, qui spiritu uindictae diui; nae a caritate uel ab inuicem segregantur. Nec non potest de populo christiano, quorum alteri ad dexteram, alteri segregantur ad laeuam. Gelauerunt tamquam murus aquae ; gelauerumnt [luctus in medio mari. Hoc ad munimen procedentis po1:0 puli praedicatur,

quia, insufflante

uento

urente

tota nocte,

mare uertit in siccum. Id enim gelat quod ad liquidum prioris potest conuerti naturae. Vnde aquae gelare sunt dictae, quae, postea emollitae, Aegyptium in profundo populum receperunt. Mystice tamen murus intellegi possunt de quibus 1; propheta dixit : Quoniam widi iniquitatem. et contradictionem in ciuilate ; die ac nocte circumdabit eam. super muros eius. Adsertores impiae prauitatis gelati muri esse dicuntur, * quoniam corde duro ac frigido adserunt uniuersa. Nunc ad8, 6/4 cfr Marc. 5, 7. 15 ; Luc. 4, 41.

19,20 cfr Eucherius, Lzber forzularum

spiritalis intellegentiae YIYY - CSEL 51, 15/16. 1011 cfr Ex. 14, 21 ; Ps. 65, 6. 9, 9/* cfr Matth. 25, 32/35. Exn427/283 15/17 Ps. 54, 10/11.

$8 diuersitati I

14-numerosis V (corr. s./.zz.a.)

13/14 cfr

18 Aegyptis V (eorr. zz.rec.)

6/? populo christiano, quorum alteri — segregantur] cons£ructio 9, 5 uel] V 5. 9 ad sensum apud Ver. saepius reperta est (pro aliis exemplis uide Kullp.126/128) 15 procedentis] coni. Pitra ; precedentis V/— (corr. z.a.), cfr /. 22 e2 24 mare V 17 eius] iniquitas aZ. Pi;ra dicit Pzzra

IO

SVPER CANTICA, EXOD. 9-11

20 uersus Deum apparent obstinati, nunc in concupiscentiis exsoluti, liquidi ac molles, per diuersa discurrunt. Fluctus autem in mari medio congelantes, populi sunt in huius uitae dubio saecularique incursu, scismatica prauitate durati. Nec uacat quod ait : /» med?o mari, quia sunt qui non :; medium, sed terminum proximumque litoris locum adtingunt : hi uidelicet qui, etsi perfidiam tenent, non tamen duriori corde defendunt. 15,9

10. Dixit

à

inimicus

:

Persequens

conprehendam,

partibor spolia, veplebo animam meam, interficiam gladio meo, dominabitur manus mea. Talis quondam superbia Pharaonem asciuit, spolium sibi existimans ; Israhelis, pariterque quod ab Aegyptiis acceperant, auferendum. Nunc autem intellegibilis ille Pharao, dum ecclesiis excitat temptamenta sanctosque subuertere conlaborat, et eos sibi existimat praedam, dicit : Percutiam Christianos gladio persequentis; saturabo animam ruinis gratulatus 10 illorum ; dominabitur

15, IO

manus

mea

in caedibus

uastatorum.

Hic est qui etiam in Esaia elato corde praesumit : Dixit enim : In fortitudine manus meae feci, et in sapientia mea intellexi, el abstuli terminos populorum, et principes eorum depraedatus sum, et detraxi quasi potens in sublimi residentes. Et 15 ?nuenit. quasi. nidum. manus mea. fortitudinem |bopulorum, et sicut. colluguntur oua quae derelicta sunt, sic uniuersam lerram ego congregaui, et non fuit qui moueret bennam, et aperirel os, e ganniret. 11. Mzsisti spiritum tuum, et operuit eos mare; deuenerunt in profundum, tamquam flumbum in aqua ualidissima. Misso Domini spiritu, Aegyptia turba marinis est aquis inmersa. Sed quia nos ea in uerbo Domini ; desideramus intellegi, quae in nobis quoque conplentur, melius hoc ad gentilem populum referemus, in quo missus est Dei Spiritus, et repleuit eum scientiae ueritate. Vnde propheta testatur : Refleta est scientia Domini uniuersa terra, sicut aquae maris operientis. 10 Deuenerunt in profundum tamquam plumbum in aqua uwalidissima. Intellectualis est profunditas carna-

16, 4/8 cfr Ex. 14, 5.

11/18 Is. 10, 13/14.

1I, 3/4 cfr Ex. 14, 24/28.

8/9 Is. 11, 9.

23 scismatica] V7 (sic sezper) ; sch- Pitra 24 ait] V/ (-i- s./.) semper) — 25/26 adtingunt] coni. Pitra ; adtingant V/

25 litoris] V (sic

Io, 4 exestimans Y(corr. zz.a., sic saepius) 5 Aegyptis V (corr. zz.a.) 11 in Esaia] V zz.a. (in ras.) i14sublime V — 16 sicut] V/ (in ras.) 1? ego] oz. Pitra II, * eum] V (-u- 54.) uetitatem Y(corr. eradendo)

Pi 6

SVPER CANTICA, EXOD. lis

conuersatio,

quae

diuersis

r1-12

peccatorum

IX fluctibus

huc

illucque uagatur. Haec ergo animas in se submersas obruet, atque in profundum adducit. Verbi gratia, inuidia, inpro15 bitas, atrocitas, liuor fluctus sunt malitiae saecularis. Talia non praefocant mentem, nisi, diuino in hominibus Spiritu

concitato, iustis eos suppliciis condemnaret. Deuenerunt in. rofundum tamquam blumbum in aqua ualidissima. Plumbo peccatores propterea conparan20 tur, quia statim ut ignis uigorem acceperint, resoluentur atque in suis caloribus contabescunt. Pondere quippe natura metallum hoc praegrauatur (sicut iniquitatis quoque), quia graue, dum non reuolat in supernis, sed demergitur in profundis. Plumbi materies, dum subter accipit flammam, non eliquatur, 2; $i tamen humoris aliquantulum habeat. Attamen, si desuper

acceperit flammam, indifficultius eliquatur. Cui impii merito

conparantur, qui humorem terrenae labis habentes ignemque concupiscentiae naturalis subter se, hoc est in abdito, retinentes, non eliquantur, ut molles ac tractabiles moribus fiant, sed

3o cum eis desuper condemnationum ignis exarserit, tunc demum contabescunt, ut plumbei esse noscantur. Propterea in Zaccharia iniquitas super massam plumbi sedere dicitur, ut igne liI55 ET

quetur. 12. Quis similis tibi in diis, Domine, quis similis tibi, gloriosus in sanctis, mirabilis in maiestatibus,

faciens prodigia? Deos angelos posuit supernasque uirtutes, in quibus Domino nemo umquam poterit conparari. ;Nam et de Domino intellegitur Saluatore, qui Deus cum esset, factus est homo,

et deos sibi, id est apostolos, quos-

dam elegit. Quibus gratia licet maior fuerit adtributa, non tamen possunt suo Domino conparari, quia ille a se quod habebat, accepit. Hi autem ab illo quod acceperunt, dono 10 sunt consecuti.

Iteratio facta, Quis

nullum ei posse cum admiratione His, mirabilis ficent sancti, aut

similis

tibi, ostendit

conponi, qui super omnes est Deus. pronuntiandum est : Gloriosus 2n in maiestatibus, aut quod eum quod sanctos ipse conlatis glorificet

Quod sancgloridonis,

19 cfr Orig., In Ex. bor. V1, 4 — PG 12, 334B. Etiam Eucher., Liber forz. spir. intell. VII — CSEL 31, 48. 32 Zach. 5, 7/8 (cfr Orig., In Ex. bom. VI, 4 - PG

12, 334B). 12, 3 cfr Aug., En. in Ps. 135, 3, 1/5 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 40, p. 1958. 7/8 cfr Io. 15, 16.

13 in obruit zur.

V m.rec. 16 Spiritu] V 5./.z.a. 19 Plumbum V (corr.) pos! propterea ras. fere 9 litt. V. 20 acciperit V (corr. s.a.) 26 acciperit 31 noscuntur I lapis V (corr.) 27 terrenae] V/ (-nae s./.) (corr. zz.a.) V (corr.)

12, 4 gratiam V (corr. zz.a.)

Pi7

I2 15

SVPER CANTICA, EXOD.

uidelicet in eo quod conferet, glorificet semetipsum. Quod autem ait : Mzrabilis in maiestatibus, quamuis una maiestas

20

25

12-14

sit creaturarum

conditrix

omnium,

attamen

se-

cundum mensuram sibi conlatam, et angelicae potestates non inrationabiliter creduntur habere maiestates. In quibus maiestatibus Dominus mirabilis appellatur. Ideo dictum est : Veniet Filius hominis in masestate sua et. angeloxum Dei. Faciens prodigia. Priusquam hominem Saluator adsumeret noster, occultus adhuc, prodigia operatus est multa in

persecutionibus Aegypti, in ostensionibus eremi, in terroribus populi. Sed et adsumpto corpore, cum resuscitationes faceret mortuorum, integritatem redderet foetidorum, sanitates perficeret infirmorum, uento, mari ac fluctibus imperasset, quis eum prodigia non sentiat operatum ? 19. Extendisii dexteram tuam, et

15.012

A

deuorauit

eos

terra. Melius hoc de Domino cognoscimus Iesu Christo, cuius dextera crucis est extensa patibulo, et terra crucifixores eius absorbuit, uel certe terrenis sunt cupiditatibus deglutiti, quia principum sacerdotum haec sententia fuit : Nis? occiderimus eum, uenient Romani, et tollent terram nostram et gentem.

15, 13

I

1o

Cum ergo nolunt perdere terram, a terra sunt deuorati. 14. Gubernasti iustitia tua populum tuum hunc quem liberasti. Dispensatione Domini reseruatum [Israheliticum populum Scriptura sacra declarat. Figuralis Aegyptus quae fuerat seruitus idolorum, quondam nos obpresserat captiuatos. Iustitia tamen Domini miserentis, percusso principe Pharaone, eius sumus mancipio liberati. Nunc ergo populum christianum, quem christiana libertate ditasti, pietate ac iustitia custodisti. Exhortatus es uirtute tua, in refectione sancta twa.

Hoc est : cum

nos diuersis reficis adiutoriis, exhorta-

ris nos ad sequendum Patri. Haec dicuntur siue in uirtute $4a, in Christo scilicet suo, qui secundum Apostolum dici-

21/22 Luc. 9, 26. 24/28 cfr Ex. 7,9 — 14, 51. 25id. 15,23 — 17, 15. 25/26 id. 32, 1/29. 26/2? cfr Matth. 9, 18/25 ; Marc. 5, 22/42 ; Luc. 7, 2/15 et 8, 41/55 ; Io. 4, 47/51 et 11, 1/44. 27/28 cfr Matth. 8, 2/17 ;Marc. 1, 30/45 ; Luc. $5:32/26.5 T0: $5.5/9; 28 cfr Matth. 8, 23/27 et 14, 22/32 ; Marc. 4, 36/41 ; Luc. 8, 22/25 ; Io. 6, 16/21.

13, 2/4 cft Aug., Serzo 365, 2 — PL 39, 1637 ;Orig., In Ex. bom. VI, 6 - PG 12, 336A. 5/6 Io. 11, 48. : 14, 4 cfr Deut. 15, 10.

11/12 cfr Aug., Serzo 363, 5 — PL 39, 1637.

16 magestatibus T/ (corr. zz.a.) dorum] zn zzarg. iterau. V. m.rec. 13, * a] oz. Pitra

23/24 acciperet Pz/ra (sed cfr /. 26)

24 foeti-

SVPER CANTICA, EXOD. 14-16

I3

tur Dei uirtus et Dei sapientia. In hac uirtute Pater nos exhorta-

15, 14

15, 15

tus est 2*« refectione, qua nos lassos ille refecit qui suis 1; humeris ouem erraticam reportauit. Recte itaque refectio sancta est, qua nos ille refecit, qui carne ac suo sanguine nos saturauit. 15. Audtserunt gentes, et. iratae sunt; dolores adprehenderunt |habitantes Philistim. Gentes illae quae persecutionem faciebant Ecclesiae primitiuae, audierunt Dominum conregnasse, et indignatae regnum ei subripere ; uoluerunt. Vnde enim Herodes tantos paruulos interfecit. Martyrumque cruor, ubique diffusus, iram gentium protestatur quae super se Christum regnare noluerunt. Dolores adprehenderunt habitantes Philistim. Phi- Pis listim cadentes poculo interpretantur. Cadentes poculo illi i10 sunt qui ebrii sunt, et non a uino. Ira inebriat mentem. Luxuria, libido, cupiditas et quaecumque sunt similia saturant mentem. Qui tali poculo saturantur, hi Philistim esse dicuntur. 16. Tunc festinauerunt duces Edom et principes Moabitarum, adprehendit eos tremor. Edom sanguineus dicitur atque terrenus. Duces sanguinei atque terreni, haeretici scilicet sacerdotes, qui solent sanguinem fundere ; pereuntium animarum, terrenique sunt ac /errena sapin, festinant et in suis prauitatibus currunt, sed timore Domini feriuntur, cum eis manus eius in iudicio fuerit reuelata.

Moab ex patre dicitur. Hi extra patrem esse noscuntur qui praeceptum Dei patris omittunt, suamque uoluntatem ut 10 libitum fuerit, consequuntur.

qui reliquistis mandata

13 T Gor. 1, 24.

Vae wobis, Scribae et Pharisaet,

Dei, seruantes

14/15 cfr Luc. 15, 5.

15, 6 cfr Matth. 2, 16.

doctrinas

hominum.

16/17 cfr Io. 6, 56/57.

8/9 cfr Hieronymus, Liber interpretationis bebraicorum

norinum G, 12/13 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 66 ; id., Commentarii in Esaiam V1, I4, II — ed. Adriaen, CC 75, p. 253 ; id., Commentariorum in Hiegechielem libri V, 16, 212/214 — ed. Glorie, CC 75, p. 191. 16, 2/3 Hieron., Liber interpr. bebr. nom. 5, 24 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 65. Cfr etiam Verec., In cant. Deb. 5, 25 (infra p. 177). 5 Phil. 5, 19. 8 Hieron., Laber interpret. bebr. noz. 8, 17 (p. 69) ; 14, 6 (p. 76). 10/11 Matth. 23, 23. 14, 13 Dei uirtus] Christum Dei uirtutem Y (rorr. eradendo) (corr.) 16 hac V (corr. eradendo), sic fere semper

15, 2 Philistim] V (sie sezper) ; Philisthiim Pzzra 10 qui] V/ (-i- s.)

sapientiam

I7

5 uoluerint V (corr. zz.a.)

16, 4 scilicet] et adZ. Pitra (cfr Verec., In cant. Deb. 15, 63 e1 68/69) —— sacerce(corr. z.a.) 10 liuitum ? reuelata] comi. Pzira; reuelatum V dotes I

uouobis I

I4

I^

2o

15, 16

Tabuerunt omnes inhabitantes Chanaan. Chanaan mobilis siue liquidus interpretatur. Liquidi sunt qui in peccatis ac frequenti lapsu labuntur, mobilitatemque consilii uariantis intendunt. Ipsi Chanaan habitare, non peregrinari dicuntur, qui tabescunt, quando malis operibus delectantur, confusionisque suae obprobrium sumunt. Cum Dei uiderint populum pertransire, scilicet de terrestribus ad aeterna, uel certe qui talibus incubant uitiis, suorum delictorum ignibus contabescunt. 17. Decidat super eos timor et tremor magnitudinis

^

Io

I

5

15, 17

SVPER CANTICA, EXOD. 16-18

brachii

(ui, ut uel ad paenitentiam conuertantur,

rasti,

Domine,

prvaeparauerunt I

Xo

uel

certe Domini potentia in nouissimo reuelatu terroribus quatiantur. Quod autem ait magnitudinis brachio tuas, brachium Patris Filius esse cognoscitur, cuius magnitudo totas terruit gentes, ut fidei gratiam humiliter percepissent. Fiant tamquam lapis, donec transeat bopulus tuus, Domine, domec pertranseat populus tuus, hunc quem liberasti. Obduratis mentibus incumbent mundo terrestria cupientes, donec te diligentes fragilem transeant uitam, populusque carnalibus uinculis absolutus tibi cohaereat Saluatori. Quis hanc sententiam mente pertractans non statim impleri cognoscit, quod pluribus sua desideria in caelum dirigentibus, alios obduratos atque caecatos nihil huiusmodi cogitare, ut uere lapidei facti sensum non capiant sanitatis? 18. Induc et planta eos im montem hereditatis tuae, «n praeparata habitatione tua quam praepasanctuarium

manus

tuum,

tuae.

Domine,

Montem

quod

hereditatis

minicae Christi Ecclesiam dicit, in qua animarum

do-

plantaria,

ab idolorum cultu praecisa, Domini manibus inseruntur. Ideo induci dicuntur, pro eo quod pastor gregem proprium antecedat, ut ipse nos fideles in suis ouilibus intromittat. Hoc etiam Dominus Christus in Euangelium protestatur: Quia omnis blaniaria quam Pater meus non plantawit, eradicabitur. Beatior autem illa est arbuscula, quam Iesus in horto conserit Patris !Montem uero quem superius dixit, eundem praepa12/13 Hieron., Liber interpr. bebr. nom. 4, 14/15 (p. 63). Cfr Orig., In Ex. bom. VI, 8 - PG 12, 336C - 337A. 17/18 cfr Ex. 15, 16. 17, 8 cfr Eucher., Liber form. spir. intell. 1 - CSEL 31, 7. 18, 4/5 cfr Eucher., Liber form. spir. intell. Ill — CSEL 31, 15.

YO.4-

12 Chanaan!] Canaan I/

Chanaan?] Canan V (eziaz; 1. 15)

18 pertransiret I (corr. eradendo) 17, 14 alii /egenduz censet Pitra

18, 3 sanctuarium] Zerau. V. s.J.zz.rec.

7/8 cfr Io.

17? uidetent P;/ra

8 antecedit T/ (corr. zz.a.)

SVPER CANTICA, EXOD. 18-20 ratum

15, 18

sanctuariumque,

Dei manibus

significat

praeparatum. Mons dicitur, quod in caelestibus cremente15 tur ; habitaculum, quod ibidem inmortaliter maneamus ; sanctuarium, quia post maculas naturalium delictorum purificationum exinde ueniam consequemur sancirique Deo Patri meremur. Quod praeparauwerunt manus tuae. Manus Domini 20 prophetas, apostolos martyresque cognosce, per quos Deus operatus est plura, ut Ecclesiae suae potentiam sublimaret. 19. Domine, qui regnas in aeternum et in saeculum

15, 19

habitaculum

I5

et adhuc. Aeternum,

saeculum

et adhuc ! Inmortalis

uitae inmensitatem propheta non potuit explicare. Propterea aeterno saeculum iunxit. Quamuis post aeternum non ; possit aliquid superesse, tamen illi saeculum copulauit. Et post saeculum spatium quoddam adiecit, dicendo adc, quod nullo potest fine concludi. 20. Quza introtutt equitatus Pharaonis cum quadrigis et ascensoribus im mare, et induxit super eos Dominus aquas maris. Consummatione terminum demonstrauit, cum spiritalis exercitus Pharaonis ultimae poe; nae excipiet capitale. Ibique currus equitesque quos meminit, supra stagni uorantis alueo reconduntur, Domino iustis eos iudiciis damnaturo. Filii autem Israhel ambulauerunt per siccum in medio mari. Transeuntibus in se credentibus in hac :0 uastitate, lesus omnipotens aridam nobis praeparat uiam, quo uestigiis animarum firmiter fixis, nullorum fluctuum mole premamuraut mobilitate iactemur, sed eius auxilio liberemur, qui Petrum profundum calcantem auxilio dexterae subleuauit. EXPLICIT EXPOSITIO CANTICI EXODI.

19, 2/7 cfr Aug., Sermo 363, 3 — PL 39, 1638 ; Orig., In Ex. bom. VI, 15 - PG 12, 340B. 20, 13/14 cfr Matth. 14, 29/51.

17 sancirique] V/ ; sanciri quae Pi/ra (cfr Kul/ p. 69/70) 19, 2 Aeternum] et. adZ. Pifra aeternos l/

3/4 propterea aeterno] comi. Pitra ; propter

13 profun11 fructuum V (rorr.) 20, 6 alueo] is zarg. iterau. V m.rec. 14 subleuabit V (rorr. dum - dexterae] comi. Pitra ; profundo — dextera V' z.a.), in codice b pro u (et uersa uice) saepissime inuenimus

Pi9

II. INciPIT (CANTICVM»

1. Deuteronomium, quod quippe secunda, «oos lex habet, quo Moyses, ultimo pulum seruare ceremonias ; testimonium inuocauit. Deut32,1

2. Adtende,

caelum,

DEVTERONOMII.

secunda lex appellatur (dewteros dicitur apud Graecos) canticum sui temporis fine, postquam poerudiuit, caelum, ac terram in

et loquar, et audiat terra uerba

ex ore meo. Cum populum Moyses aspiceret duricordem, nec diuinis oboedire mandatis, inrationabilia protestatus est ^

elementa, ut rationalis homo, si mandatis caelestibus non oboedisset, elementis conuincentibus damnaretur. Adtende, caelum, et loquar, et audaat terra uerba ex ore meo.

Caelum spiritales posuit sanctos, in quorum cordibus Deus, tamquam in habitaculo proprio, commoratur. Et idcirco illis adtende dicitur, pro eo quod purificato mentis obtutu os10 tensa sibi mysteria uidere mereantur. Non enim possumus uerba Moysaica contemplari, et quae loquitur spiritaliter intueri, nisi caelum fuerimus effecti et intra nos celare coeperimus sacramenta diuina, ut eloquio Dauidico congruamus : In corde meo abscondi eloquia tua, ut nom peccem tibi. Caelum I^

enim dictum est a celando, uel quod intra se celet occulta, uel

quod sit stellarum diuersitatibus picturatum, id est caelatum, quia caelare dicitur sculpere. Audtat terra uerba ex ore meo. Terra animales carnalesque sunt homines qui audire tantum Moysen, id est diui20 nae legis sermonem possunt, non tamen peruidere. Idcirco terrae dicitur aud?, caelo autem adtende, ut sanctus proprie

uideat, carnalis autem audiat quae dicuntur. Tropologice, caelum angelos ponit, qui Verbum illud bonum quod Pater eructauit, uidere commerentur.

Homines

autem, terrae limo

I, 1 Eucher., Instructionum Liber 11 - CSEL 31, 160/161. 2, 2/3 cfr Deut. 31, 27/29. ?/8 Eucher., Liber form. spir. intel]. Yl - CSEL 31, 9. Cfr Aug., De sermone Domini I, 1309/1310 — ed. Mutzenbecher, CC 35, p. 61. 8 cfr I Cor. 5, 16 ;Eph. 5, 17. 14 Ps. 118, 11. 14/17 cfr Varro, De J/ingua latina 5, 18 — ed. Kent, I, p. 16-18. 1? cfr Nonius, De compendiosa doctrina V — ed. Müller, II, p. 23 (436). 18/19 cfr Eucher., Liber forz. spir. intel]. YII — CSEL 31, 15 ; Aug., Ex. in Ps. 134, 16, 6 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 40, p. 1948.

23 cfr Aug., Serzo 58, c. 3 (4) - PL 38, 394.

TrrvLvs : coni. Pitra ; Incipit Deuteronomii 1, 1 Deutheronomium

24/28 cfr Gen. 2, 7. I

V, /s diutheronomium zu. zz.a. (cfr etiam deutheros)

2, 4 caelestis V (corr. zz.a.) 20) 9 obtuto V (corr. zz.a.) (corr. z.a.) 22 Tropholoice

? spiritale Pz/ra (sed cfr Verec., In cant. Deut. 12, 12/13 ceperimus Y(corr. zz.a.) 19 Moyse V^ |

Pi 1o

SVPER CANTICA, DEVT. 2-3

17

2; formati, audire potius secundum hominem potuerunt Saluatorem, quam occultam in homine uidere maiestatem. Nec

moueat quod uerba pluraliter, et non singulariter appellauerit Verbum, cum per eundem Filium omnia quae loquitur Pater proferat uerba. Inclinate, inquit, awrem westram mn 3o 4erba oris met. Spiritaliter alius quaerendus est sensus. Adtende,

32,2

caelum;

et loquar Ecclesiae dicit. Et awdzat

terra uerba ex ore meo, Synagogam terrae uocabulo significat Iudaeorum. 9. Expectetur sicut pluuia eloquium meum, et descendant sicutros uerba mea. Ex persona Patris agnoscitur, cuius Eloquium nouissimis est temporibus expectatum, quia Verbum caro factum est et habitauit in nobis. Pluuiae con; paratum, pro eo quod de nube intellegibili, Maria matre, descendens, terrae nostri corporis sociatus, sanctis nos praedicationibus, tamquam pluuiis, inrigauit. Vnde Dauid : E: descendit sicut. bluuia in uellus, et sicut. stillicidia stillantia super terram.

Vellus humanam

carnem,

terram uero, stillici-

1o diis infusam, Ecclesiae multitudinem praeuidebat. Et descendant sicut vos werba mea. Ros consumptas reficit herbas. Et quaecumque pastu iumentorum pertulerint detrimenta, eius refrigerio reconpensant. Non aliter euangelica uerba uexationes solidant animarum, quas intel15 lectuales pecudes, sine dubio daemones, malis suasionibus deuo-

rarunt. Vnde recte ait descendant, quia nobis diuina uerba caelitus ministrantur. Sicut imber super gramen, et sicut mix super fae^w. lmbribus gramina nutriuntur, niuibus faenum. Qui20 bus coaptatus euangelicus sermo confouet animas ac nutrit, qui nunc pluuiis terram scilicet saturando, nunc niuibus propter puritatis candorem nitidaeque intellegentiae minutias conparatur, nunc ignibus similatur, calore suo uitia decoquendo, lumenque internis sensibus exhibendo, Hiere2; mia dicente : Et factus est sermo tuus in gaudium et 1n laetiHam cordis mei, el. quasi ignis aestuans diuisusque $m ossibus meis. Et iterum : Ecce dabo uerbum meum 1n ore tuo ignem,

29/30 Ps. 77, 1.

2S UTO- IET 6 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 8. 32 et 84 — ed. Brou, p. 74. 80 et 92. 7/9 Ps. 71, 6. 11/12 cfr Prou. 19, 12. 25/26 ler. 15, 16.

26/21 Iet. 20, 9.

5, 2 ex] hoc add. V.«.].z.rec..—

27/28 ler. 5, 14.

18 post refrigerio ras. fere 5 Jit. V — conpensant

V (corr. z2.a.,xe-in ras.) ; teconpensent ( 2) in V iuxta Kull( p. 148) 15/16 deuorarent V (corr. zz.a.), Pitra 20 cuangelicus] sermo i5 zarg. V z.rec. 20 ac]

V ; et Pitra V Pitra

21 terram] ob praezz. Pitra 24 interius Pz/ra

saturando] comi. Kul] ; saturandam

25/26 laetitia I

18

30

355

40

32, 5

^

SVPER CANTICA, DEVT. 3-4

et bopulum istum stipulam, quod Sancti Spiritus plena descensio linguis est flammeis exaequata, ut splendidus calor per Apostolos Aegyptias stipulas quas Israhelitici populi congregabant, leuiori succenderet spiritu caritatis. Nonnumquam mallei uocabulo nuncupatur, sicut memoratus propheta testatur : Ecce sermo Domini sicut malleus conterens petras, nimirum duricordes, quos ictu frequenti confrangit atque in puluerem demolitur. Sic itaque fit ut Verbum Dei multis similitudinibus conparetur, dum uniuscuiusque rei efficientias imitatur. Faeno gramineque significari populum Esaias ait : Vere faenum est. Populus ; exsiccatum ést faenum, et cecidit flos. Idem quoque alibi ait : Facti sunt homines sicut herba tectorum, et sicut gramina quae non maturescunt. 4. Quia nomen Domini inuocabo. Differentiam monstrat quod illius possunt uerba sicut pluuia niuesque descendere, qui dominici fuerit nominis inuocator. Quid autem sit nomen Domini inuocare, quoue tempore debeat inuocari, Dauidici declarant psalmi : In tribulatione mea inuocaui Dominum, et exaudit me in latitudine. Tunc enim humilis animus

quod

rogarit,

inpetrat ; et Deus

non

abicit

postulantem.

Inuocare autem est Deum, nulli alii nisi Domino famulari, siIO

cut propheta demonstrat : Domine, praeter te alium non nouimus. Nomen tuum inuocabimus. Ergo inuocare Deum est in se uocare, ut habitaculum eius fieri mereatur.

15

20

Date magnitudinem Domino Deo mostro. Cur hortatur propheta Domino Deo magnitudinem dari, cum magnitudinis eius non sit finis, et ei nihil possit augeri, tamquam quod habuerit deminutum ? Sed hoc est dare magnitudinem Deo, magnificare per omnia Creatorem, non magnum faciendo, sed magnum intellegendo. Sicut Iosue Acham filio Charmi dixit : F?/i m, da gloriam Deo. Sine dubio: glorifica Deum. Hoc populis gentilibus dicit, qui, paganitatis errore delusi, deos sibi magnos alios atque alios confingebant. Quos Moyses prohibens, Dominumque nostrum docens esse magnificum,

mino

protestatur

: Date

magnitudinem

Do-

Deo, nostro. Itidem potest haereticis conuenire, qui

28/39 cfr Act. 2, 3/4. 30/31 cfr Ex. 5, 7. 7/8. 39/40 Is. 357, 27.

4, 2/3 cfr Is. 55, 10/11.

3/6 Ps. 117, 5.

Iudith 9, 19; Eccli. 36, 5 ; Marc. 12, 32.

Ios. 7, 19.

34 quas l

33 Ier. 25, 29.

317/38 Is. 40,

9/10 Iudith 8, 19. Cfr Deut. 4,55 ; 10 Ps. 79, 19. Cfr Ps. 74, 2.

18

— 34 graminique I

4, 3 fuerint V (corr. s.a.) — * rogaret V (corr. za) ; rogat P//ra 8Deum] V (cfr /. 19) ; Dominum Pzrra 15 diminutum P;/ra 18 Charmi] serzpsi cum

Vulg ; Carmi V Pitra (sed cfr Verec., In cant. /Az. 28, 4)

714.4.)

19 gentibus Y/ (corr.

Pi 11

SVPER CANTICA, DEVT. 4-5

I9

magnitudinem Dei Filio subtrahentes, minorem eum infir:; mumque praedicant. Date itaque magnitudinem Domino Deo nostro, quoniam magnus Dominus et laudabilis nimis, et magnitudinis evus non erit finis. Date ergo, non aliquid ad32,4

dendo, sed fide credendo. 9. Deus, uera opera

eius, et omnes

uiae eius iudi-

cia. Veritatis auctor est Deus, et ueritas ipse est Deus, et uniuersa

in ueritate

firmauit,

et omnes

uiae

eius iudicia.

Viae: consilia occultasque dispositiones agnosce, quae iudicio, ; mensura pondereque consistunt. Dews, wera opera eius, et omnes uiae eius iudicia. Cum Saluator in pluribus miracula

consummaret,

imitatores

maliuoli

non

defuerunt,

qui ueram uirtutem sequi falsis inlusionibus niterentur. Sicut Simon magus eiusque auctor fantasticas sanitates 19 quibusdam ignorantibus uisus est demonstrare, sed non sunt eius opera uera. Quoniam uerus Deus ueris operibus operatur. Falsus autem falsa committit. Et omnes uiae eius iudicia, uel quod iustis iudiciis cuncta gessisset, uel quod eius omnes sententiae futura iudicia 15 minitentur. Opera Dei alia sunt uera, alia sunt mirabilia, sicut dicit Scriptura : Mirabilia opera tua, et anima mea nouit nimis. Quae considerans alius dicit : Consideraut opera tua, Deus, et expaui. Et alia sunt quae possunt intellegi, alia quae non queunt adprehendi, de quibus Salomon : S?cut 2n uentre praeg20 antis non inuenies ossum, ita opera Dei non intellegis uniuersa. Quod sic secundum spiritalem intellegentiam currit : sicut in anima praegnanti fide non inuestigas Christum, quia non potest in conscientia peruideri, ita neque eius dispensationes, quibus uniuersa ponderantur, agnoscere praeualebis. Omnia 2; tamen

quae uel reuelata uidemus,

uel occulta sentimus,

uel

amplius abdita penitus ignoramus, uera sunt ac mirabilia, nostram tamen fugientia paruitatem. Et omnes

uiae eius iudicia. Viae Domini multae sunt,

quas tamen Dauid e duabus tamquam radicibus dixit emitti : 3o Vniuersae uiae Domini misericordia et ueritas. Nam uia di- Pi 12 citur

mandatorum

:

Viam

mandatorum

tuorum |cucurni,

cum dilatares cor meum. Itidem : In wia testimoniorum tuorum

26/27 Ps. 144, 5. 5, 9/10 cfr Act. 8, 9/11. I2 9 30 Ps. 24, 10.

16 Ps. 138, 14. 31/32 Ps. 118, 32.

17/18 Hab. 5, 2. 32/33 Ps. 118, 14.

19/21 Eccl.

5, 9 uniuersa] ex praem. V, postea eras. ? imitatores] et praezz. Pitra 10 ignorantes I 13 omnis V (corr.) 19 queunt] intellegi adZ. V', postea eras. 22 praegnanti] comi. Kw//; pr(a)egnati V Pi/ra (praegnantis /egendwm censet) 23 dispensationes] com. Ku// ; dispensationem V Pitra 24 uniuersa] V (-a s.7.)

26 penitusque Pra

30 uia] uiam V (corr. zz.a.)

20

SVPER CANTICA, DEVT. 5-6

delectatus sum, 55

sicut in omnibus

fidei fidelis ostenditur, 45

diuitiis. De iustificationum

uia : Viam iustificationum tuarum fac ut intellegam, et exercebor in mirabilibus tuis. Lex quoque ipsa uia est : Beatt inmaculati in wia, qui ambulant in lege Domini. Quam legem cur dederit, Dauid propheta testatur : Propter hoc legem dabit delinquentibus in uia. Offensis consulens nostris, quibus in huius saeculi uia frequentius conligamur, uiam nobis contulit legis uel per sanctos corporaliter factae, uel naturaliter mentibus adtributae. Deus fidelis, et nom est iniquitas $?" eo. Non ita fidelis dicitur Deus, sicut homo fidelis est, qui participatione sed ille uerus fidelis, qui fidei totus

est fons. Idcirco fidelis est appellatus, quod promissionum suarum exhibeat sponsionem. Fidelis, enim, Deus in uerbis suis.

$0

55

6o

Nam sicut iustus dicitur propter damnationem malorum retributionemque bonorum, ita misericors propter adiutorium infirmorum, nec non etiam miserator propter ueniam delictorum fidelisque propter exhibitionem dicitur promissorum. Et non est tntquitas ?n eo. Huius quaestionis Apostolus tractatum secutus est latiorem : Quid dicemus ? Nwmquid iniquilas apud Deum ? absit. Est autem Deus werax, omnis autem homo mendax. Aequitati iniquitas non concurrit, neque potest ueritati mendacium commisceri. Quod si nobis quaedam uideantur incongrue dispensari, nos potius quae fiunt non sequimur intellectu, attamen ille iuste misericorditerque omnia moderatur. Mystice de Christo dicta noscuntur, quem ludaei falsum iniquumque putantes, crucis suspendio necauerunt. De quo propheta : Deus fidelis, et non est iniquitas $m eo, quia peccatum mom fecil, nec dolus inuentus in ore eius. Nam et homines dicti sunt dii:Ego dixi : Dii estis, et filii Excelsi omnes. Sed nemo se ex illis ab iniquitate poterit excusare, cum nemo de genitis est, qui non

6 II impie 32 5

gessit. Ille tantum genitus, qui fidelis est, e? «om

est

?niquitas ?n eo. 6. Peccauerunt:

nonne hi filii inmaculati ? Inter Dei filios reputati atque ab eodem de toto mundo peculiari-

34/35 Ps. 118, 27. 47/49 cfr Ps. 111, 4.

2322. Gt; Is: $30: 34 uia] oz. Pitra naturabiliter Pz£ra

35/36 Ps. 118, r1. 82/63 Rom. 9, 14. 62/63 Ps. 81, 6.

3«/38 Ps. 24, 8. 46 Ps. 144, 13. 53/54 Rom. 5, 4. 61/62 I Petr.

38 offensis] V/ s. 39 uia] uiam V (corr. zz.rec.) 40 44 totius Pra 45/46 tuarum V (corr. 7.4.) — 46 DominusPzfra ^ 51 questionem V (eorr. z.rec.) —82/53:Numquid] oz. Pitra 56 nos] coni. Pitra (legendum censet. : nonne potius) ; non V/ ; uel add. s.L..rec. 59 putantur l7 (corr.) 60 negauerunt V (corr. zz.a.) 685 genitus] V^ Pz£ra (Jegendum censet :ingenitus)

SVPER CANTICA, DEVT. 6-7

2I

ter congregati, peccauerunt, qui quondam inmaculati fuerant, priusquam maculas contraxissent. Quod populus Is; raheliticus increpatur : Peccauerunt, Dei Filium pernegando, christianis rursus hoc dicitur, qui gratiam baptismatis consecuti et in hoc inmaculati effecti, uitiorum sunt fragilitatibus obuoluti. Haereticis quoque sententia ista concurrit, qui et filii et inmaculati fuerunt, priusquam scissae caritatis 10 macula peccauissent. Itaque si filii inmaculati peccant, quid nos polluti fatemur ? Haec exprobratio, ut mihi uidetur, maxime illis concurrit, qui ficta nunc sanctitate uidentur hominibus esse quod non sunt. Cum uero Deus reuelauerit abscondita

tenebrarum

et

manifestauerit

occulta

cordium,

1; tunc demum hi qui eos in saeculo putauerant sanctos fuisse, seque fortasse abiectos, dicturi sunt : Peccawerunt : nonne hi filà? 2nmaculati ? Pvogenies praua et peruersa, haec Domino retribuist:i ? Praua, quia recto itinere ad Deum noluit ambulare ;

20 peruersa, quae pro Deo idolis deseruiuit. Haec Domino retribuisii ? cum increpatione legendum. Tribuere est primum beneficia conlargiri, retribuere est vicissitudinem inpensi beneficii conpensare. Tanta tibi ac talia Domino tribuenti, haec, pessima et mala progenies, reddidisti, ut eo 25 relicto diis gentium seruiretis ? Stephanus martyr Iudaeis in contionem collectis increpat, quod superbo semper spiritu et duris ceruicibus Domino restitissent, Remphae stellisque sacrificantes, non Creatori. Itidem ad Christum intellectus iste re-

currit : quem uenientem de caelo ad ruinam humani generis 3o sarciendam, praua et peruersa generatio crucifixit. Pseudo quoque christianos inpulsat, qui propriae redemptionis immemores, fidem, ueniam delictorum, beatitudinem

32,6

futurorum

scientiamque ueritatis secuti, uitia pro uirtutibus offerunt Deo, et bono contumeliam faciunt largitori. Quod etiam 35 potest haereticis conuenire, qui pacem a Christo perceptam scissionis corruptione foedarunt. 7. Sic bopulus stultus et non sapiens. Fecit, subaudis. Stulti sanctis litteris ostenduntur terrenis distentionibus

6, 258/26 cfr Act. 6, 12.

26/24 id. 6, 51.

27/28 id. 6, 43.

6, 4 in conttadixissent zzz. V (-di- s.J.), sed postea eras. Quo Pifra 12 fincta V (corr. z.a.), sic fere semper 13/14 absconta V/ (rorr.) 18 praue I (corr.) peruerse I7 (corr.) 21 Tribuere est] V zn marg. 25 in Iudaeos zzut. V m.rec. 26 contentionem Pi/re in collectos zzu. V m.rec. — 29 post

Remphae ras. 2 ///4. V. 7, 1/2 subaudi

11/12)

— 34 contumelia V

— 36 corruptionis l^

Pirra (sed cfr Verec., In cant. Deut.

15, 2 ; In cant. Deb. 22,

Pi 13

22

^

Io

SVPER CANTICA, DEVT. 7

occupati, horrea destruentes angusta, et domicilia in diffusione latissima construentes, fructus fructibus augmentantes. Merito euangelicus diues qui sibi hanc spem uanissimam promittebat, exprobratus audiuit : Stíwite, hac mocte reposcunt a te animam tuam. Quae braeparasti cuius erunt ? Nabal Carmelus, copiosus ac diues, sibi suisque conuiuium parans, sed Dauid per suos famulos nihil inpertiens postulanti, stultus est demonstratus, et stultitia eius manente: cum

lesti percussus est ultione. Nonne hic ipse est tuus pater, fecit te et creaust X

^

2o

te? Turbat

eo, cae-

qui possedst

intellectum

te et

ordo mutatus.

Prius enim fit aliquid et postea possidetur. Nunc autem possedit et postea fecit, ait propheta, quod sic intellegitur : Pater per gratiam possedit in praescientia, fecit in plasmate, creauit in redemptione. Vni populo loquitur, et propterea tuus pater ait, quia, licet multi sint qui uerbo Domini generantur, unam tamen, caritate nectente, faciunt massam, et unum corpus, membrorum multitudine distributa,

formantur. Patres aut natura aut adoptione consistunt. Natura, qui de propria substantia filios diligunt ; adoptione,

qui alienos,

seruatione 2

5

interueniente

coniungunt.

Verus

dilectu,

sibi iuris ciuilis

ergo Filius Dei Patris

ob-

solus

est Dominus Iesus Christus. Nos uero licet filii dicamur, eius

munere conpellati, non tamen possumus nos nisi per gratiam spiritaliter genitos adfirmare. Ingratis ergo filiis atque etiam indeuotis qui suum nolunt cognoscere Genitorem, increpat sermo diuinus : Nonne hic qui possedit te et fecit te et 5o ipse est tuus Pater, creauit

te? Possidemur

a Christo,

dum

eius

sumus

sub-

diti uoluntati. Facit nos, dum spiritali natiuitate a carnali materia transmutamur, sicut ipse primus homo non ex nihilo, 35

sicut elementa, factus est, sed de terrae puluere conformatus. Creamur uero transformatione uirtutum. Deus aliquando dicitur pater, nonnumquam mater, interdum custos, saepe dominus. Pater est proficiens, te erudiens atque conportans : Ecce ego tuli te àn omni uia qua ambulasti, sicut pater tollit barwulum swwm et erudit eum. Mater, cum propensioris affectu dul-

4 o cedinis

paruulos

7, 9/* Luc. 12, 20. Deuto131.

nutrit,

inertes

conportat,

7/11 cfr I Reg. 25, 2/358.

et occulto

33/35 cfr Gen. 2, 7.

quo-

38/39

1 pos! construentes ras. fere 18 /itt. V —— 13/15 Turbat — fecit] dees£ apud Pitra 22/23 adoptione qui] zZZ. V^ 5s./.zz.a. 23 interueniente] et praem. V, del. z.a.

dilectum V (corr.) 28 ingratus V (corr.) 29 inter cognos- e£ -cete 4 Ji. V eras. 3? perficiens Dira (signum distinctionis post te pon.) te] o£

SVPER CANTICA, DEVT. 7-8

23

dam miserationis utero propitiatius conceptos ad maturitatem perducit. Vnde Dominus per Hieremiam ait : Ego feci, ego portawi, ego gemnwi, ego seruabo. Custos, cum nos seruat a malis, induit bonis, quia «0n dormitabit, neque obdor-

4; miel. qui. custodit Israhel. Dominus, cum potestatis suae moderamine, sicut ei libitum est, ordinat uniuersos.

8. Memoramini.dies antiquos diso, priusquam pelleretur Adam, licet

haeretice,

sic

tamen

hunc

saeculi, quos in paratenebamus. Nonnulli,

adserunt

locum,

ut

dies

antiquos intellegant aeternos atque caelestes, de quibus ; animae sunt ad inferiora quasi proiectae, quos nunc obliuiscuntur, caecatae peccato. Vnde dictum est : Memoramaini dies antiquos saeculi. Melius hoc dicimus tamen, quod malitiam uidetur refragantis populi desecare, ut ad sanctorum primi temporis simplicem uitam prouocet auditores, uno 1» exhortans eodemque uiuere modo quo patriarchae, prophetae, apostoli sanctique uixerunt. Tropologice, dies antiqui sunt Abraham,

Isaac, Iacob, Moyses,

Iob, Esaias, Dauid et

ceteri sancti, qui suis temporibus splenduerunt, ut eorum imitationem sectantes, ipsorum dierum memores esse possi:; mus. Vel certe dies antiquos saeculi longissimum illud uitae tempus ostendit, quo nongentis et amplius annis homines uictitabant. Quod nos propheta commonet memorari, ut ex eo clareat, quod longaeuam uitam Deus hominibus praeparauit, sed eam peccando sibimet homines minorarunt. 20 Dierum differentia multa est. Alii sunt dies hominis, de quibus propheta dicit : Et diem hominis non cognouit, tu scis, Domine. Ali sunt dies caeli, sicut Dauidicus admonet psalmus : Et onam

in saecula saeculorum semen eius, et thro-

num eius sicut dies caeli. Et iterum dies antiqui quos idem 25 esse significat : Recordatus swm dies antiquos, et annos aeternos in mentem habui. Vnde differentia monstrat dies antiquos ab annis aeternis multum abesse, quia dies antiquos

42/43 Is. 46, 4.

44/485 Ps. 120, 4.

8, 5/6 cfr Hieron., Episzula 98, 10 - CSEL 55, 2, p. 194. 23/24. Ps. 88, 30. 25/26 Ps. 76, G.

21/22 Ier. 17, 16.

4i miseratione V/ — ptopitiatius] conieci, fortasse propitiatus, propitiatrix uel ptopitius (eco facilior), cfr etiam V'erec., In cant. Az. 16, 28 ;propriarum V (inane) ;pet pietatem Pi/ra 42 Hieremiam] zendose scrips. V (refer ad cap. I5. 46, 4) ES dormitabit] comi. Kul/ cum Vulg ;dotmitauit V' Pifra (sed cfr adnotationem meam in Cani. Ex. 20, 14) 11 Tropholgi9 prouocent Pi/ra (sed cfr Ezzend. p. 584) 8, 6 caecati Pz/ra 18 longebam V(corr. 14/15 possumus Y (corr.) cae V/ (in ttop- zuf. 7.a.) 26 mente P;/ra (sed cfr Verec., In cant. Ez. (corr. 7.a.) 20 homines V 7.d.) 27 antiquos] dicit add. Pitra 3, 13) differentia] comi. Pi/ra ; differentiam 1^

Pi 14

24

SVPER CANTICA, DEVT. 8

uitae protelatio longioris agebat, quam uel in paradiso uel in principiis mundi patres fruebantur antiqui. Anni uero 3o censentur aeterni quos, inmortalitate percepta, credimus nos, miserante Domino, percepturos. Vnde lacrimis exorandus est Deus, ut dignetur horum nobis dierum participationem confente. 1 Intellegite annos nationis nationum. Nationis angeli3; cae annos sempiternos hortatur intellectualiter exoptare. Nationum : quae aliae possunt intellegi, nisi humanarum super terram,

apud

inferos animarum,

in aere

fortitudinum

impiarum ? Quia rationalis creatura in quattuor quodammodo diuiditur nationes : angelorum bonorum una est, hominum 4o uero secunda, animarum tertia, quarta spirituum inmundorum. Super has tres nationes solius angelicae nobis naturae annos intulit exoptandos, quia ipsa est natio nationum. Aliter mundus ipse quinque generationum diuisionibus dispertitur. Prima usque ad diluuium currit, secunda Abrahae 4; temporibus inputatur, tertia Moysi et Iudicum ceterorum, quarta quae Regum tempore transmeauit usque ad Iohannem, quinta quae sub Christi currit aduentum. Istarum ergo nationum breuiati sunt anni. Solius ante Noe uitae fuerat longaeuitas constituta, quae perpetuae uitae similitu;o dinem continebat. Et idcirco adicit: Intellegite annos nationtsillius primae sequentium nat20nwm. Tropologice a»»0os nationis nationum Ecclesiae haeresumque nobis figuraliter tempora monstrat, quod illa in aeternum, hae temporaliter uiuant. Et ad illius ecclesiasti55 cae nationis annos, procul dubio inmortales, nostros erudit sensus, quos intellegere debemus, et quorum memores incessabili debemus gemitu suspirare. Interroga patrem tuum, et adnuntiabit tibi ; seniores tuos, et dicent tibi. Historice pontificem ce6oterosque secundi ordinis significat sacerdotes, qui patres propterea nuncupantur, quod per eos in domo Domini animae spiritaliter renascantur. Nam quod nos seniores in latino dicimus, Graeci presbyteros nuncupant, a quibus et legem Domini interrogare debemus, et ea quae scripta sunt 65 edoceri. In Scripturis sacris adnuntiare, semper non nisi uel praedicatio euangelii uel miraculorum uirtus significari

28 uitae] quos praem. V Pitra, omittendum censet. Kull (recte) 32 ut dignetur] V s.J.z.a. 36 Nationum] zsZer uncos pon. V z.rec, 42 ipse I7 44 ad] V s.a. 51 ilius primae] V (s ras.) sequentium nationum] V. s. 55 nationes V (corr. zz.a.)

88 adnuntiabit] coni. Ku// cum Vulg ; adnuntiauit I

Pitra (ann.), sed cfr 1. 42 e? 94 59 dicent] comi. Kull cum Vulg ; dicunt V Pitra 61 proprie P;/ra (sed cfr Verec., In cant Deut. 25, 40)

SVPER CANTICA, DEVT. 8-9

32, 8

25

solet, sicut : Adnuntiate inter gentes mirabilia eius. Et iterum : Adnuntiabunt caeli iustitiam eius, id est apostoli Christum Patris iustitiam infidelibus praedicarunt. Apostolus quoque 7o sumpto Esaiae testimonio ait : Qwam. speciosi sunt pedes euangelizantium bacem, adnuntiantium bona. Ita nunc Interroga patrem tuum et admuntiabit tibi. Non alias res magis quami eas quae pertineant ad euangelium Pi 15 salutis, interrogari monstrauit dicendo : A dnuntiabit tibi. 7; Spiritaliter Christum patrem intellege, quem debemus interrogationibus prouocare, quoniam ipse est thesaurus sapientiae et scientiae absconditus, a quo uirtutem discere ualeamus. Seniores autem apostolos esse cognosce. 9. Cum diuideret Excelsus gentes, quomodo dispersit filios Adae. Hoc quoque secundum litterae textum non inutiliter currit, quod congregatos filios Adam ad constructionem inmanissimae turris, quae superbia demon; stratur, Domini sunt iudicio linguarum uarietate dispersi, ut secundum modum suarum linguarum discreuissent angelosque custodes pro Lege in Danihele principem Persarum, cipem Tyri. Tropologice, diuisas gentes 1o tiones ostendit, quas filiorum Adae

uarietatem gentium merito percepissent. et in Ezechiele prinscismatum distribu-

uocabulo

demonstrauit,

quibus non dubitatur malos angelos praesidere, quorum sunt arte diuisae. Statuit fines gentium secundum numerum angelorum Dei. Manifesto Danihelis indicio conprobatur uni15 cuique genti praesulem angelum institutum, cuius regimine dispensetur. Vnde princeps Persarum et princeps Graecorum Michaeli archangelo obsistere confirmantur. Tamen quaerendum est utrum tantae sint gentes quanti sunt angeli Dei. Quod utique non potest esse possibile. Sed sic distinguendum 20 est : secundum numerum gentium fines statuit angelorum Dei, malorum uidelicet, qui se pro Deo colendos hominibus obtulerunt. Nec ab omnibus communiter, sed unusquisque in sua gente quam deceperat, colebatur. Allegorice uero gentes, sicut supra, doctrinas haereticas cog2; noscamus, quibus finem quendam in uanitatis errorem prae-

67 Ps. 95, 5. 68 Ps. 21, 32. 170/71 Rom. 10, 51. Cfr Is. 52, 7. 16/7? cfr Col/253. $8 cfr Apoc. 4, 4; etiam Victorinus, Fragmentum de fabrica mundi - PL

5, 313B. 9, 3/4 cfr Gen. 11, 4/9. 8 cfr Dan. 10-11. cfr Dan. ro, 13/21. 24 cfr supra l. 9.

8/9 cfr Ezech. 26-28.

69 Apostolus] V (sed postea eradeado in apostoli zzut.)

9, 11 i7 dubitantur mali angeli zz. V .a.

14/16

SVPER CANTICA, DEVT. 9-10 dixit secundum numerum angelorum, quod ait nimirum ostendens unicuique earum praeuaricationis angelum deputatum. In bono aliter intellegi datur : gentium fines diuersas uariarum prouinciarum locorumue ecclesias inti;o mauit. Quibus Deus angelos, id est sacerdotes doctoresque, | secundum proprium numerum commodauit. Iacob. eius populus Domini portio est 10. Facta Licet diuersi sint in partibus populi distributi, et uariis doctrinarum teneantur studiis, Domini tamen portio populus est Iacob, qui subplantator interpretatur. Si igitur et nos ;caelesti adiutorio communiti mala omnia subplantemus, peccatique uictor, Satanan nostris sub pedibus conterat Iesus Christus, Domini pars esse merebimur. Vbi enim portio 26

32,9

dicitur, quaedam

soliditas diuisa censetur.

Naturalis

huma-

ni generis soliditas quibusdam est in partibus distributa. 1:0 Et alias diabolus per philosophiam, alias per idolatriam, alias per haereticas obtinet fictiones. Sola Domini est portio Iacob, quae ex his omnibus congregatur. Figuraliter in Dauid monstratur esse conpletum, quod ex diuerso populo ad eum debitores plurimi conuenissent aeris alieni, uidelicet eius :; auxilio defensandi diabolo quondam,

: aeris alieni, nimirum peccati, quod a malo creditore, fuerant mutuati. Vnde

etiam usuras reddebant, nisi ueniret et pro nobis redderet qui ex usuris et iniquitate liberat peccatores. Populus enim Pi 16 christianus aliquando debitor fuit, cuius etiam cautio tene20 batur, de qua dicit Apostolus : Delens quod aduersus nos erat chirographum, decreti, quod. erat contrarium nobis, et sllud tulit de medio, adfigens eum cruci suae. Quod si fuit cautio, quaeren-

dum est ubi conscripta sit. Hieremias propheta demonstrat : Peccatum Iuda scriptum est stylo ferreo, 1n ungue adaman25 lino, super latitudinem. cordis eius. Exactores quoque cautionis illius quaerendi sunt, et fortasse ipsi sunt Pharaonis ministri, qui debito laborelaterum terrenorum Israheliticos populos deprimebant. Quorum tamen uirgam, id est potestatem aduersam, cum lesus Dominus coníregisset, Esaias ait 3o Quomodo cessauit exactor, quiewit tributum. ; confracta est uirga 1o, 4 Hieron., Liber interpr. bebr. nom. 7, 19; 61, 27 ; 78, 5 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 67. 136 et 157. 6/? cfr Rom. 16, 20. 12/15 cfr I Reg. 22, 2. 18 cfr Ps. 71, 14. 20 22 Col. 2, 14. 24/25 ler. 17, 1. 26/28 cfr Ex. 5, 6/14. 30/31 Is. 14, 4/5.

2? praeuaricationum P;/ra Io, 4 interpretator V (corr. z;.a.) 6 uictor] conz. Kul/(cfrp. 101) ; uictotes Pitra * in pares zzut. V. z.a. 10 idolatriam] V (sze sezper) ; idololatriam Pitra 11 fictiones] scrips. Ku/] ; finctiones V (sic sezper) ; functiones Pi/ra (Zegendum censet : factiones, cfrp. 584) 12 quam Pira congregauit Pz/ra 21 cyrographum I^ 22 crucis V (rorr.) 285 Exauctores V (eorr. zz.a.)

SVPER CANTICA,

DEVT.

ro-11

27

percussoris eius ? Cauere itaque condecet christianos, Dominique populos congruit obseruare, ne quid exactores, semel diuino munere propulsatos, sibi ipsi excitent ad tributa quae spiritaliter delinquendo redduntur. 3; Funiculus hereditatis eius Israhel. Quod supra portio, hoc nunc funiculus, et quod Iacob; hoc retexuit Israhel. Sed quia funiculis hereditas demetitur, propterea Dominus ex reste flagellum aptauit, ut significanter ostenderet hereditatis suae mensuram

funiculo diuisisse, ut unam

foris ex-

4» cluderet partem, aliam relinqueret in templo. Siquidem mercantes tantum expulit foras. Hoc significante Dauid, cum Rabath urbem amplissimam subuertisset, quae mundi typum gestabat, ex qua populum captum in duas distribuit partes : unam sibi necessariam reseruauit, aliam uero grauiori morte 4; damnauit. Contendamus itaque de Rabath ciuitate perdita capti, in sortem haberi quae Dauid uiuificante saluatur, et non in eam quae mortis sempiternae cruciatibus perimetur.

32, 1o

11. Swfficientem

eum

sibi

fecit

im

terra

deserta,

in siti caloris, ubi mom erat aqua. Terra deserta licet eremus significetur, per quam annis quadraginta Israheliticus populus pertransiuit, ubi siti aestuque detriti, serpentum ; quoque uirulentiam pertulerunt, sed altius a littera conscendamus. Terra deserta est mundus hic praesens, bestiarum ferax, hominum uidelicet peruersorum, serpentumque prolator, spirituum sine dubio nequiorum, ubi quietis aeternae nulla domicilia continentur. Sufficientes nos facit, dum per adiuto1o rium gratiae subleuamur, ut simus s?cut egentes, multos autem locupletantes, tamquam nihil habentes et omnia possidentes. Populum enim suum sic facit Deus sufficientem, dum non tantum non adpetit aliena, uerum etiam propria conlargitur, ut in Domino dicat : Etenim hereditas mea praeclara est ;5 mihi. Et : Dominus pars hereditatis meae et calicis mei. Sanctitatis quippe plenitudo, etsi aliis non praerogat quod non habet, attamen sibi semper ex eo quod nihil habet, abundat, et cum Apostolo dicit : Nos infirmi, uos autem fortes ; uos nobiles,

nos autem ignobiles ; usque in hac hora et esurimus, et sitimus, 20 eb nudi sumus, et colaphis caedimur, et instabiles sumus. Talis

ergo sufficiens est in terra deserta. 40/41 cfr Io. 2, 15.

41/48 cfr II Reg. 12, 26/31.

11, 10/11 II Cor. 6, ro. 47 IO/U.

14/18 Ps. 15, 6.

18 Ps. 15, 5.

18/20 I Cor.

40 excluderet] et add. Pitra (signum distinctionis post excluderet 36 et] oz. Pitra 46 quae] a ad2. V zz.rec. relinquisset V/ (corr. zz.rec.) pon.) 11, 20 instabiles] com. Pitra cuz Vulg ; stabiles V^

28

SVPER CANTICA, DEVT. r1-12

In siti caloris, ubi non erat aqua. Sitis caloris est ariditas concupiscentiae ignibus excitata, ubi aqua nulla est refrigerii, consolatio scilicet gratiae spiritalis. Moraliter 2; terra deserta est anima uitiis habitatoribus destituta, quae dum coeperit suam latitudinem uirtutibus obtinere, sufficiens erit nihilque forinsecus exoptabit. Sitis autem caloris est desiderii feruor, caritatis flamma succensus, ubi corruptionis aqua humanaeque doctrinae liquor non potest inueniri. 30.

Céárcuiuit

eum,

et

erudiuit

eum,

et.

custodiuit

eum sicut pupillam oculi. Circuiuit spiritali munimine circumsepiente. Erudiuit gratiae magisterio praemonente. Custodiuit angelorum agmine reseruante. Circuiuit Dominus populum suum, ne delictis incursantibus dissipentur. Vnde 35 dicit propheta Dauid : Inmittet angelus Domini in circuitu timentium, et eripiet eos. Erudit quoque sequentes se, ne quid caliginis ignorantia subplantentur. Vnde Dominus ait Intellectum dabo tibi, et ynstruam te dn uia quam ingredieris. Et iterum : Ego sum Dominus, deducens te in uiam, et docens 4o quae ignorabas. Et custodiuil eum sicut pupillam oculi. Custos animarum nostrarum solus est Deus, de quo scriptum est : Nisi Dominus custodierit ciuitatem, in uano wigilant qui custodiunt eam. Et : Non dormitabit neque dormiet qui custodit 45 Israhel. Ipso nos custode confidimus eripi; quo non custodiente, pereunt non erepti. Pupillae oculi merito custodia Domini conparatur, quae clauditur duabus palpebris, ut geminis nos contegat Testamentis, si tamen lumen in nobis uerissimum teneamus,

32, II

cordis occulta conlustrans.

12. Quemadmodum aquila tegit nidum suum, et super pullos suos quos diligit, expandit alas suas, et recepit eos, et suscepit eos super humeros suos. Diuina protectio aquilae conparatur, quae generosos filios ; probat, et probatos diligenter enutrit, atque ab uniuersis inprobitatibus seruat. Fertur enim, sicut philosophi narrant, pullos suos singillatim pedibus conportare atque in ipso solis

35/36 Ps. 535, 8. Ps5:1297 4-

38 Ps. 51,8.

39/40 Is. 48, 17.

43/44 Ps. 126, 1.

44/46

12, 6/12 Plinius, Na/wralis Historia X, 9-10 — ed. de Saint-Denis, D231/22-

22 Sitis] conieci ; siti V' Pitra (sed cfr /. 23) 247 exoptauit V (corr. zz.a.) 29 inuenire V (corr. zz.a.) 35 Inmittet] com. Kul cum Vulg: ; inmittit V, Pitra (imm-) angelos Pzfra 41 Deus] addendum censet Pitra 44 dormitabit] coni. Kull cum Vulg ; dormitauit V Pitra (cfr Verec., In cant. Deut. 7, 44) 46 custodem I7 4" conpatantur l/ (corr. zz.rec.) (corr. z.a.)

12, * zn singullatim zz£. V z.rec.

Pix;

SVPER CANTICA, DEVT. 12-13

29

oculo stabilius euolare. Si recto.lumine pullus solis radios intuetur, tamquam generosus a parentibus educatur. At si re10 uerberatis obtutibus splendorem lucis non quiuerit tolerare, tamquam degenerem atque indignum, expansis pedibus, humi prosternunt, talique perimunt casu. Merito ait : E: super pullos suos quos diligit. Sunt etenim alii quos neglegit. Quotiens iferum sentit hominem suis nidulis insi1; dias praeparare, aut lapidem pedibus tollit, et in uerticem inicit persequentis, aut expansis alis superpositos pullos inportat, et remigantibus pennis longius euolat. Idcirco ait : Expandit alas suas, et recepit eos super humeros suos. Dominus quoque noster expandit super nidum Ecclesiae 20 suae alas protectionum suarum, spiritales sanctos tamquam pullos adportat, qualis ille fuit qui dicebat : Ef $m operibus manwwm iuarum exultabo. Hoc quoque euangelica parabola demonstrabat, ubi pastor perditam ouem postquam inuenit, humeris reportauit. 32, 12

139. Dominus

solus

ducebat

eos,

et non

erat

cum

eis deus alienus. In columna ignis et nubis suum populum Dominus praecedebat, ut et metator itineris et defensor populi adfuisset, Christi mysteria futura fuisse demonstrans : ; qui, columna nubis et ignis, carnis Verbo coniunctae futurum ostenderet principatum ; quem christiana multitudo, consequens uiuentium terrae habitacula, sortiatur. Hoc de perfectis dici potest, qui Christum libere consequentes, alterius dei in se non faciunt portionem. Nam quos auaritia comita1o tur, polluit inmunditia, libido sufflammat. Licet christiani dicantur, et eos Dominus

deducere uideatur, deos sibi tamen

alienos admittunt. Quaestionis nascitur ordo : Stephanus martyr ludaeorum infidelitatem exprobrans, dicit eos, annis quadraginta quibus :; in eremo

fuerant commorati,

deos alienos coluisse.

Hic ta-

men dicitur quod non erat cum eis deus alienus. Manifesta intellegentiae ratio demonstratur : quod infidelis populus, quando cum diis fuerat alienis, nemo cum eo esse monstratur, Pi 18 quia 2dolum, ut Apostolus ait, scómus quia mhil est n mun20 do, et qui idolis seruit, nihil seruit, et se cum idolis facit, non

idolum secum. 19 cfr Eucher., Liber form. spir. intell. IV — CSEL 31, 22. 20/21 ibid. — 22. 21/22 Ps. 91, 5. 23/24 cfr Luc. 15, 5. 15, 2/3 cfr Ex. 15, 21. B/? cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series

Africana 7; - ed. Brou, p. 9o.

— 13/15 cfr Act. 7, 39/43.

19/20 I Cor. 8, 4.

10 quieuit Pzzra — 16 iniecit V (corr. zz.a.) 13, 2 eo V (corr. eradendo) ^ columnam V(corr. z.re.) columnam

I

9 Nam] Non V(corr. zz.a.)

polluet V (corr. zz.a.)

eos V (corr. zm.rec.)

— 4populis V — 5 auatitiam |/ (corr. zz.a.) 10

10/11 dicuntur V (corr. zz.a.)

20 nihil] V 5.

12 admiscunt I7

18

30 32, 15

^

^

SVPER CANTICA,

14-15

14. Secum perduxit eos, in uirtute terrae cibaust eos ex nascentia agrorum. Per uirtutem terrae ubertatem, abundantiam monstrat. Nascentia agrorum, fructus ubertatis copia nutritos ostendit. Tropologice uirtus terrae, id est Ecclesiae fides. Agrorum autem nascentia Scripturarum sunt intellectus, quibus Dei populus pascitur et fouetur. Moraliter animae concurrit humanae, quae diurnis profectibus uirtutem in se coeperit obtinere, quae sola est humilitas appellanda, ad quam nos Dominus exhortatur : Discite quia mitis sum et humilis corde. Agrorum autem nascentia sensus sunt et cogitationes nostrae quibus spiritales capimus cibos. Suxerunt mel de petra et oleum de firma petra. Petram secundum Apostolum significat Dominum Saluatorem : Petra autem erat Christus, de quo, qui dulcedinem capiunt, mella sumunt. Qui uero lenitatis eius misericordiam adprehendunt, de firma petra oleum bibunt. Inter petram autem et firmam petram certum est differentiam poni : et hunc

32, 14

DEVT.

petram

dici, eo quod carnis

mortalitatem

portasset;

firmam uero petram, inmortalitatis obtinens firmitatem. 2 o Tunc quippe morte deuicta, mortis nos uinculo liberauit; propter quod Apostolus ait : Vt mortem destrueret. et eum. qui habebat mortis imperium, et. liberaret eos qui timore mortis ber totam uitam obnoxii erant seruituti. Et iterum : Ascendit in altum, captiuam duxit captiuitatem, dedit dona hominibus. As2 ^ cendit in altum, a mortuis resurgendo et in caelum gloriosissime conscendendo. Caftiuam duxit captiuitatem, mortem captiuando transpungens. Dedit dona hominibus, remissiones sine dubio peccatorum. 15. Butyrum boum et lac ouium suxerunt : De petra, subaudis, quod historice congruit intellectui. Butyrum autem boum apostolicorum est magnitudo sermonum, qui robustioribus et exercitatis sensibus conferunt cibos. Lac uero S] ouium, ut arbitror, propheticarum sunt instructiones lectionum, quas oues propter simplicitatem eloquii certum est appellari. Tropologice quoque potest aliter coaptari, ut boues ouesque intellegas animas sanctas, quae propter exercitationem laborum simplicitatemque mentis ita dicuntur. Et o modo butyrum audientibus largiuntur, dum sapientiam in14, 9/10 Matth. 11, 29. et 26 et 27 Eph. 4, 8.

14 I Cor. 1o, 4.

21/23 Hebr. 2, 14/15.

23/25

15, 10/11 cfr I Cor. 2, 6.

14,1 cibabit V (corr. z.a.) 3 habundantiam YV/ (corr. za.) ; abundantiae Pitra 8 in] s zarg. V 13 Petram] addendum censet. Kull ; petra add. Pitra

(sed cfr. Verec., In cant. Deut. 15, 46)

16 uiuunt V(eorr. z2.a.)

15, 1 bouum V(rorr. eradendo) 2 subaudi Pizra (cfr Kull p. 73) historico Pitra 3 bouum V (eorr. eradendo) b arbitror] in zarg. iterau. V. zz.rec.

SVPER CANTICA, DEVT. 15

31

ter sapientes loquuntur. Modo cibum praerogant lactis, dum paruulis in Christo lac potum, non cibum subministrant. Cum adipe agnorum et arietum.Sienim textuslitterae solummodo cognoscatur, quomodo suxerunt agnorum pingue15 dinem atque adipem arietum ? Transeamus igitur ad intellegentiam meliorem, quae contritae menti conferat sanita-tem et contribulato spiritui perferat medicinam. Adeps itaque agnorum est abundantia caritatis, quae martyrum cordibus enutritur, in quibus sola uiget simplicitas morum et 20 inmaculatae conuersatio uitae. Arietes autem principes gregum ductoresque cognosce, qui tamen et ipsi dilectionis aeternae pinguedinem conceperunt. Quorum illi adipem sugunt, qui imitatione continuis illorum instituuntur exemplis. Verbi gratia, Machabaei septem germani poenas multa z A tolerantia sustulerunt. Hi caritatis adipem, id est firmitatis pinguedinem, in suis sensibus obtinebant. Idcirco acerbitas tormentorum fortiores animos nullatenus conplicauit. Si itaque et nos illorum per Dei gratiam instituto formati, numquam tyrannicas saeuitias formidemus, inpugnantemque nos Pi 30 inimicum et Christum in nobis iugulare nitentem, uiriliter repellamus, nostras animas mortibus opponentes, adipem memoratorum exsugamus sanctorum. Sic quoque, cum insistimus ecclesiasticos imitari doctores, arietum adipes comedemus ? Vacuum fragilis uitae tempus perdere non debemus, 55 sed quorumlibet agnorum intellectualium arietumque pinguedinem deuorare curamus. Nam si haec agnorum arietumque pinguedo est, herbis faenoque necesse est crementetur. De quibus Dauidicus memorat liber : Producens faenum iumentis el. herbam seruituti hominum. Et iterum : Qwi producit 2n 40 montibus faenum. Hoc quod terra montesque spiritales largiter gignunt, sanctarum pastus sunt Scripturarum, quae pro qualitate animi profectibus increscentibus, nunc terra dicuntur, si minus sapimus in eis, nunc montes, si eas mystice perscrutamur. 45

Filiorum taurorum et hircorum. Cum adipe, subauditur. Tauros significat patriarchas, qui fortitudine colli sui, id est oboedientiae, iustitiam coluerunt. Hircos uero prophetas, qui lasciuientem populi gregem discursu suo colligere nitebantur, de quibus Ecclesia dicit : Cum $ncenso et arietibus

19 ctr L:Cor. 3,2. 20/21 cfr Aug., En. in Ps. 64, 18, 4/5 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 39, p. 857 ; Eucher., Liber form. spir. intell. JV — CSEL 31, 28. 24/25 cfr II Mach. 7, 1/42. 38/39 Ps. 105, 14. 39/40 Ps. 146, 8. 49/50 Ps. 65, 15.

16 mente V (corr. z.a.) 21 ipse V (corr. zz.a.) 37 est!] de/. V za. 41 iustitiae V/

26 aceruitas V/ (corr. s.a.)

19

32

SVPER CANTICA, DEVT. 15-16

so offeram tibi boues cum hircis. Filii autem eorum sunt qui ex eis spiritali germine procreantur : quia 77» qui filii carmis, hi. fli Dei sunt, sed qui filii sunt promissionis, deputantur 4n semine. Adiutori Domino nostras flebiliter conscientias

prosternamus, ut taurorum hircorumque spiritalium semini

55 deputemur.

Cum adipe renum iritici et. sanguinem uuae. Subaudiendum est : suxerunt. Renum tritici adeps secundum litteram nullam intellegentiam capit, neque enim triticum renes aliquos habet. Sed metaphoram ex aliquibus animalibus

6o sumpsit : ut sicut pinguia pecora etiam in renibus adipes nutri-

unt, ita quoque pinguia frumenti grana eorumque medullas plenas adipi conparauit. Mystice uero recte concurrit. Tritico Scripturae significantur diuinae, quarum spiritali similagine pascitur mens, cuius tamen exterius corium, id est histori65 ca lectio, relinquetur. Nec enim me iuuat holocaustorum sacrificiorumque diuersitas. Neque me iuuat lacob connubia quattuor habuisse, fraternoque odio cedentem, plurima apud Laban pecora conquisisse : nunc uaria, nunc unicoloria pro pastorali labore tulisse. Et cetera, quae si spiritaliter cogiten7» tur, plena mysteria cognoscentur. Haec ergo uniuersa tritici sunt coria conpellenda : quae autem ibi interius latent, medullae esse atque simila uidebuntur. Et sanguinem wuae. Sanguis uuae martyrum est sanguis, uel certe ipsius cruor dominicae passionis, quo cotti75 die de sacris altaribus saturamur, inebrians mentem, ut terrestribus careamus, caelestibus abutamur. Vnde dicit is qui tali fuerat poculo saturatus :Calix tuus inebrians quam praeclarus est. 32, 15

16. Bibil

I

uinum,

et

manducaust

Iacob;

satiatus

est, et recalcitrauit dilectus. Vini genera plura sunt, quae in Scripturis sanctis intellegibiliter demonstrantur. Est umnwm quod laetificat cor hominis, et est uinum ira draconum, unde sequenter scribitur : /ra draconum uinum eorum. Aaron quoque cum filiis quotiens ingreditur sancta sanctorum, prohibetur tangere uinum. Et Apostolus ait :Nolite inebriari wino, in quo est luxuria. Omne peccatum inebrians mentem

51/53 Rom. 9, 8.

16, 4 Ps. 105, 15. 5/7 cfr Leu. 1o, 9.

66/67 cfr Gen. 29-31.

1/48 Ps. 22, 5.

5 Deut. 32, 33. Cfr Verec., In cant. Deut. 34, 1 (infrap. $4). 7/8 Eph. 5, 18.

91 tritici] adipem a4Z. Pra 99 aliquas I^ metamforam V 61 quoque] -que V;J. 68 conquisiisse Pz/ra 76 in utamur zu. V 7.a., Pitra (cfr Kull

p. 81)

16, ? inebriare V (corr. z.a.)

SVPER CANTICA, DEVT. 16-17

33

uinum figuraliter appellatur. Quo-uino inebriatus Iacob intel1o legibilis, homo sine dubio christianus, recalcitrat et resistit :

qui aliquando dilectus conparatione Sed et hoc quod ait : Bzbzt uinum, cob. Quemadmodum corporalis poculi cari, non sequenter agnosco. Sed quia 15 tiaeque significat, ostendit quod, dum

Christi sanguinis fuit. et manducauit Iauinum poterit manduuinum luxuriae moleshoc anima facit, pota-

tur, et dum potatur, simul etiam uescitur. Nec tamen solum

uescendo, sed etiam saturando se Domino recalcitrat. Qualitas delinquendi multa est. Et alii modicum quid gustant peccati, qui conceptionem rei faciendae moliuntur in corde. 20 Alii uescuntur, qui cogitant prauitatem et opere subsequuntur. Alii uero saturantur, qui consuetudinem peccandi quod impie gesserint, dulciter habent. Et ipsos nunc sermo diuinus inpulsat, qui saturitate peccati Domino recalcitrant. Inpinguauit et incrassaust et dilatatus est. Pingue2; dinem mentis, non corporis tangit. Plures escas diuersorum facinorum

comedendo

mens

crassior fit, ut audiat

: Prodiet

quasi ex adipe wmiquitas eorum. Et dum pinguedine fuerit cumulata, latitudine quoque distenditur. Quid autem sit incrassari, quid dilatari, sic potest colligi. Incrassatur animus 3o dum in se reatum incurrit, et ea facit in quibus ipse tantum peccat, et alios secum non adtrahit ad peccandum. Cum uero coeperit talia perpetrare, quae possint et alios contaminare, dilatatur. Et ob hoc nunc miserabiliter Iacob inpinguatus et incrassatus et dilatatus esse conuincitur. 5

Etdereliquit Deum

qui fecit eum,

et vecessst a Deo

salutari suo. Dereliquit Creatorem suum, dum imaginem eius polluit et incestat, imaginem in se transfigurans inimici. Nam dum quis misericordiam non habet, quae imago Dei est,

32, 16

crudelitatem retinet, quae imago est Satanae. Dum fide ca4o ret, a Deo salutari recedit. Dum perfidiam recipit, inimici in se imaginem ponit, et derelinquit eum qui fecit illum, et recedit a Deo salutari suo. Derelinquit peccando, recedit blasphemando et idolis inhaerendo. 1v. Exacerbauerunt me in alienis. De peccatrice dici-

9/10 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 13 — ed. Brou, p. 75. 11 cfr Eph. 1, 6/7. 26/27 Ps. 72, 7. 9 Iacob] V 5. 18 delinquendo V (corr. zz.a.) 19 conceptione V/ — 20 et] V 54. 23 saturitatem V (corr. zz.a.) recalcitrat V/ (corr.) 24 ingras27 iniquitatis ( ?) 26 commendo V (rorr.) sauit V (corr. zm.rec.), sic saepius eorum l/ (mut. m.a. in : iniquitas seorum) 30 ;n reatus zu. V .rec., Pitra 3? polluet V (corr. zz.a.) 36 Derelinquid V (corr. zz2.) ; derelinquit Pizra eius pos; imaginem 1/7 pom., postea eras. 40 recedet V (corr. zz.a.) 41 et 42 derelinquet V (corr. zz.a.)

Pi 20

SVPER CANTICA, DEVT. 17-19

34

tur plebe, quae sibi deos alienos per doctrinas haereticas fingit. Vel certe factis agnosce : aliena enim sunt facta quae displicent Deo. me. exasperauerunt suis ; In abominationibus Abominatio dicitur quando Dei sacrificium idolis deputatur. Verba itaque nostis, quibus Deum debemus inpensius conlaudare. Si coeperimus turpiloquiis uitiare, in abominationibus nostris Dominum prouocamus. Nec non stupra, uiolentiae, 10 rapinae, incontinentiae, caedes,

insidiae

abominationes

esse

et

Dei

dicuntur, pro quibus Dominus indignatur. $2, 17

18. Sacrificauerunt

daemoniis,

non

Deo.

sacrificium spiritus contribulatus est : superbia autem sacrificium Satanae. Incontinentia eiusdem est hostia, impuritas similiter. Impudicitia libamen est spirituum inmundorum. Et ; multa sunt alia quae daemoniis homines sacrificant, et non Deo. Dii

quos

quos

nom

nesciebant

nouerant,

patres

nous,

eorum.

gentium significat simulacra,

recentes

uenerunt,

Deos nouos et recentes

quae Abraham,

Isaac et Iacob,

10 patres eorum non coluerunt. Sed tropologice deos recentes haeresum doctrinas ostendit quas recentius fingunt, et ut uisum fuerit, deos sibi nouos conponunt. Quis enim nesciat Donatistas alterum sibi Christum induxisse? Similiter Venustianus et ceteri qui ea colunt quae apostoli, patres eo1; rum, non docuerunt. Non quod illorum nunc sint patres, sed quod fuerint aliquando, cum apud nos permansissent in fide. Moraliter uero deos nouos orientes consuetudines prauas et carnales agnosce, quibus et oboedientiam et sacrificium exhibemus. Si dolus in nobis coeperit dominari, nouus deus 20 factus est. Nec non etiamsi falsitatis eius consecuti fuerimus effectum,

sacrificium

obtulimus

idolo,

nostris

in

cordibus

ficto. Et ita fit ut tantis oboediamus diis quantis fuerimus contaminationibus inuoluti. Aliis deus uenter est,sicut Aposto- Pi z: lus dicit : Quorum deus wenter est, et gloria in confusione ipso25 Yum. Aliis aurum

32, 18

deus est, aliis iterum argentum, aliis terra,

aliis ministrorum ornatus. Et quisquis Deum uerum minus diligit, et plus caducum aliquid delectatur, recentem sibi deum confingit. 19. Deum qui te genuit dereliquisti, et oblitus es

17268 cfr Deut217 18, 1/2 Ps. 50, 19.

8 cfr Eph. 5, 4. 24/25 Phil. 3, 19.

17, 3 in agnoscit zzz/. V m.rec.

23/26 cfr Sap. 13, 1o.

4 in nostra ziut. V. m.rec., Pitra

18, 8 homines] quae aZ. V del. za. 14 Venustianus] serps (cfr Verec., In cant. lon. 4, 52) ; benostianus V/ ; Venestianus Dira 19 nouos T/ (corr.)

SVPER CANTICA, DEVT. 19-20

;

10

15

20

35

Deum alentem te. Quotiens-ad figmenta uanissima infidi reuoluuntur, et illorum se obligant sacrificiis, qui neque pluent, neque terrae fertilitatem poterunt commodare, derelinquunt Deum formatorem suum et alentem se. Quod spiritaliter de fidelibus populis accipimus dictum, qui Deum a quo sunt geniti uerbo ueritatis, derelinquunt, et.ab haereticis doctoribus seducuntur. Voluntarie quippe genuit nos uerbo ueritatis suae. Et : Nolite adtendere doctrinis hominum in. hypocrisin loquentium mendacium. Pascit autem nos Deus non solum corporalibus, sed etiam spiritalibus cibis. Vnde dicit Ecclesia : Dominus pascit me, et nihil mihi deerit, uerbo sine dubio Scripturarum, scientia intellectus earum, annona corporis Christi potuque sanguinis eius, qui piis altaribus immolatur. Idcirco Paulus apostolus Atheniensibus dicit : Non semetisum reliquit absque testimonio, dans bluuiam de caelo et fructus a terra, id est sine testimonio suae legis non se relinquit, dans nobis pluuiam uerbi diuini, ut terra, quae sunt humana corda, bonis operibus fructificare contendat. Idcirco haec nobis data sunt dispensatione sanctissima, ut nullis nos possemus oppositionibus excusare, cum illud quoque potest intellegi : terram dare fructus humanae animae, naturali lege discretio-

nis gratiam accepisse, ut etiam nolens suum nouerit Creatorem. 32, 19

20. Et uidit Dominus,

et zelatus

est et exacerbatus

est super iram filiorum suorum et filzarum. Zelotes Deus propterea nuncupatur ex similitudine maritorum, qui castitatem suarum coniugum exsequuntur, quia et ipse spon; sus est mentis, quam nolit diabolicis adulteriis uitiari. Igitur si quid nostras animas fideli deuouimus sponso, colluuionem debemus fugere delinquendi, ne, dum ille adulterinam reprehenderit

mentem,

ultionis

aeternae

damnatione

confundat.

Nam quod ait : Haec widit Dominus et zelatus est, 10 uidit utique sibi displicentia mala. Et cum uideret, illico zelando puniuit. Super iram [iliorum suorum et filiarum. Filii filiaeque, licet sexu proprio discernantur, apud Deum tamen nihil impedit fragilitas sexus, ubi fuerit cordis firma uoluntas. 15 Nam licet quaecumque mulier uideatur, si uirtutibus studet, 19, 8/9 Iac. 1, 18.

9/10 I Tim. 4, 1/2.

12;Ps.-:22.

15/1? Act. 14, 16.

18/19 cfr Colleciae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 8. 32 et 84 — ed. Brou, p. 74.80 et 92 ; id. 65.66.67 et 96 — ed. Brou, p.87 et 95. Etiam Fulgentius Ruspensis, Jerzzo I, 4, 80/92 — ed. Fraipont, CC 91 A, p. 891.

20, 2/4 cft Orig., Selecta in Psalzos, Hom. 1, 1 in Ps. 36 — PG 12, 1321B.

19, 13 intellectu I^ 14 sanguis V (corr. zz.rec.) contendant l/ 22 pos? animae ras. 2 Ji. V.

17 se] in praez. V

19

20, B uitiare l/ (corr. zz.a.) 6 in qui zu. V m.a. deuouimus] zer o e? u 2 litt. V eras. 11 punibit V (corr. zz.a.) 12 ira V7

36

SVPER CANTICA, DEVT. 20-21

infirmitates

conculcat,

aculeos

irae, indignationis

furorem,

libidinis captiuitatem in sua conscientia premit, nulli dubium est quin haec pro uiro sit numeranda. At ille qui secundum corporis qualitatem uir esse uidetur et effeminatur tamen 20 incredulitate, inmunditia,

fallacia, uersutia, uanitate, super- Pi 22

bia, hic pro femina reputatur. Multae quippe martyrio coronatae sunt mulieres. Pluresque uiri inpatienter persecutorum manibus conruerunt et in se muliebris fragilitatem sexus transformarunt,

diabolo

cohaerentes,

cuius laqueis inligan-

25 tur.

32, 20

21. Et dixit : Auertam faciem meam ab ess et oslendam quid erit illis in nouissimis diebus. Vltimae damnationis est poena, auertere Deum suam ab homine uisionem. Sicut abstracto solis ignisque fulgore, tenebrae cons densantur, ita cum

a conscientia Deus auerterit uultum, illi-

co tenebris interioribus caligatur, et tamquam non uidens ubi itineris recti tramitem consequatur, per omnes uias errorum uitiorumque diuerticula pertrahetur. Quod in initio passionis Dominus demonstrauit, cum dorsum haberet ad 10 Petrum eumque negasse tertio demonstratur. At cum eius intuitus conruentem apostolum respexisset, correxit offensam. Respexit quippe Dominus Petrum, et ubertim lacrimosis confessionibus paenitentiam gessit. Sed nec Ionathan, Saul filius, qui interpretatur columbae donum, diligere posset Dauid puer1; ulum, nisi eius pulchritudinem proprius conspexisset, eique balteum, arcum

ac uestimentum

nathan

saecularium

figuram

familiariter condonauit.

continet

regum,

Io-

qui uidentes

nostrum fortissimum Dauid, id est credentes in Domino meo

Iesu, balteum circumspectae districtionis suae arcumque 20 defensionis, per leges pro ecclesiis datas, indumentumque suae potestatis eidem religiosius obtulerunt, dum plebem christianam muniunt ac defendunt. Quod autem ait :Ostendam quid erit illis in nouissimis diebus, perditionem significat Titi tempore Ves2; pasianique conflatam, uel imperante Aelio Hadriano, ut absque homine diu terra Israhelitica uacuisset. Tuncque 21, 9/13 cfr Matth. 26, 69/75 ; Marc. 14, 66/72 ; Luc. 22, 55/62 ; Io. 18, 17/27. 13/14 Hieron., Liber inzerpr. bebr. nom. 33, 1/2 et 54, 21 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 100 et 127. 14/16 cfr I Reg. 18, 1/4.

16 indignationes V (corr. zz.a.)

.

20 incrudelitate V (eorr. z2.a.)

21, 4 ignisque] V7 (-que s.) ; lychnique Pz7ra 1222 et ubertim - defendunt] eundem textum in codice Mettensi 65 (1212) repertum est. * 13 Saulis .M 14 columbae] filius uel praez. M donum columbae — M posse V (corr. zz.a.) 14/15 puerum M 17 saecularium] oz. M 18 id est] o». V 19 suae districtionis

7.rec.)

—— M

21/22 christianam plebem

25 imperate V (corr.)

— M

26 Tumque P7/ra

24 perditionis T/ (corr.

SVPER CANTICA, DEVT. 21

30

Hieremiae flentis est uaticinium conprobatum : Viae Sion lugent, eo quod non sit qui ueniat ad solemnitatem. Si autem ad christianum uelis populum cuncta referre, ostendit eis nouissimo tempore praeparata iudicii futuri tormenta, dum per Euangelium praedicatur, quod ibi fit fletus oculorum et siridor dentium, quem cuncti maiori. debemus formidine memorari,

55

40

37

ne,

duin

nostram

neglegentius

gerimus

uitam,

miserabiliter pereamus. Quia natio praua et peruersa est. Praua, quia se odiosis actibus deprauauit. Peruersa, quia naturali lege directa semetipsam peruertit. Cum enim carnalibus actibus damur, et spiritus in nobis quadam carnis fragilitate deprimitur, ut non possimus quippiam de spiritalibus adsectarij peruersi efficimur. Peruersus quippe est praeposteratus uel reciprocus, qui inferiora sua exaltat, superiora uero deicit. Quod tamen non solum fictis potest christianis aptari, qui uersa uice, dum confessione fideles sunt, infideliter uiuunt,

45

$0

uerum etiam haereticis conuenit dici, qui Christum uenerando blasphemant et fidem honorando conculcant. Vni quoque potest homini conuenire, qui penes se nationes uarias ac multiplices tenet. Ex quibus multae sunt bonae, plurimae nequiores. Nam si cogitationum multiplicitas quae insurgunt aduersus Deum, dogmata conponat, adsertiones exerceat, quaestiones opponat, doctrinas fictas inuestiget, "natio praua" est. Si autem uanitatem hanc corporeae fragilitatis uitio accumulet, ut uiuat inceste, rapinis insistat, uiolentiarum atrocitatibus delectetur, despiciat cunctos, semetipsum extollat,

55

6o

utpote contrarius Christo, qui humilitatem abiectionemque docuit, "peruersa natio" conpellatur. A quibus nos custodire debemus,

qui Saluatoris

uiam

concupiscimus

obtinere,

ne,

dum quid recto itinere currimus, errore uiae decepti, alium tramitem teneamus, qui nos longius a finibus Iherusalem caelestis expellat. Filii, in quibus non est fides in ess. Metuendus hic ualde sensus est, quoniam non infideles, sed fideles contingit. Neque enim posset filios appellare, quos se scit spiritaliter non peperisse. Vides quod nationem prauam ac peruersam pos-

27/28 Thren. 1, 4.

31/32 Matth. 8, 12 ; 13, 42 ; 22, 15 ; 24, $1 ; Luc. 15, 28.

54/88 cfr Col. 5, 12 29 uellis V (corr. 7z.a.) 36 naturalis legis I^ 38 fragilitatis / 39 ut] et V. 41 plutimi V (corr. z.rec.) 48 multiplicitate Pz7rz 50 fictas] sinistras add. in zarg. V m.rec. 51 Si] quis addendum censet Pitra ;superfluum est, quia peruersus (cfr /. 40) subiectum esse uidetur — corporeae] V (-aesL) ^ 82ac61 quoniam] 54 utpute V (corr. m.a.), sic fere semper cumulet] V (in ras.) qui Pitra 63 peperisse] comi. Kul/ (refert ad I. 86) ;deperisse V' Pitra

Pi 23

38 6^

SVPER CANTICA, DEVT. 21-22

tea filios appellauit, sed in quibus nulla est fides : non quod non acceperint, sed quia perceptam noluerint reseruare. Vnde mihi illuc uidetur inclinari sententia, quod eos potius exhortetur, qui fidem infideli perfidia mutauerunt. Distantia quippe talis est : in multis uiua fides increscit, quos Apostolus laudat, dum Colossensibus scriberet : Audiens fidem, inquit, westram,

1o

et dilectionem quam habetis in sanctos, quoniam supercrescit vn uobis, secundum Euangelium regni quod peruenit ad wos. Itidem Romanos epistolariter consolans, dicit qw?a fides uestra adnuntiatur

in wniuerso

mundo.

Hoc

est fidem

increscere,

dum et firmitas eius in nobis cottidie peraugetur et aliis 1 nostro intimatur exemplo. In pluribus tamen mortua est, IA sicut Iacobus Apostolus dicit : Qwia fides sine operibus mortua est in semetipsa. Et quid sit mortua, ipse sequenter exposuit : non quod simul obliterata sit et amissa, sed dum in nobis uitae fructum non operatur, mortua conprobatur, sicut se 8 o communia quoque sermonis eloquia probant, dum hominem uiuum quidem, sed inutilem operi cuilibet atque inexpeditum esse uiderimus. Dicimus mortuum, non quo uita corporis careat, sed quo ui mentis expeditae priuetur. Nunc non ait : filii in quibus mortua est fides, neque in quibus crescet fides, 8 5 sed i» quibus non est. Siitaque in eis fides non est, filii quomodo conpellantur, cum per fidem Domino generamur ? Nisi quia fuerit aliquando, sed succedente dimota est prauitate, recte sensim temperatus est intellectus dicendo : /» quibus non est. Non in quibus aliquando non fuit, siquidem multi 9 o infeliciter accipiunt semen uerbi, sed a uolucribus spiritaliter transuoratur: nimirum a daemonibus consumetur, dum haere-

tico dogmate uitiatur. 22. Aemulauerunt me in idolis suis et mom im Deo; in ira concitauerunt me in idolis suis. Hic sermo ''aemulare" triplici ponitur ratione. Aemulare est imitari : Aemulamini charismata maiora. Et alibi : Aemulamini

$2221

^

bonum

$n bono

semper.

Aemulare

itidem

est inuidere,

seu

etiam aduersari, sicut dictum est per Samuhelem Sauli Qwia abstulit a te Deus regnum, et tradidit illud aemulo tuo. Fenenna quoque personam continet Synagogae. Aemulabatur

69/71 cfr Col. 1, 4/6 (Y1 cfr Matth. 4, 23). 22417/6t020(26)7 à 22, 4 I Cor. 12, 31.

15 ploribus V (corr. zz.a.)

4/5 Gal. 4, 18.

*2/3 Rom.

22, 9 e/ 6 in aemulari zzut. V. zz.rec.

96/74 lac.

* I Reg. 28, 17. 16.

147 pos! mortua ras. fere 14]i4.

consumetur] cozz. Ku// ; consumentur

1, 8.

V — S3uim V

V. ; in consumitur zzz/. 71.rec., Pitra

6 Samuhelem] qui 242. V, del. zz.a.

91

SVPER CANTICA, DEVT. 22 IO

i5

20

25

30

39

Annam, dum sterilitate depressa. non pareret prolem. Affligebat quoque eam aemula eius et wehementer angebat. Aemulam ait inimicam uel inuidam. Angebat uero quod ait, significat *'obprimebat', tracta metaphora a porcis, qui morbo quodam, qui angina dicitur, hoc est sinance, saepius praefocantur, si quidem subito oritur in faucibus et eos praefocat insperate. Tertio autem aemuláre dicitur in iram adducere, sicut in hoc

ostenditur loco. Et Apostolus dicit : An aemulamur Dominum ? Nwmquid fortiores ?llo sumus? Hoc est, ad iram excitamus. Quod sic exprimitur euidenter : dum ex industria cum alio agimus uel uerbis conloquimur, ut sensibiliter leuissimis suspicionibus proximorum conscientias terebremus eosque ad iracundiam prouocemus, illos sine dubio aemulamur. Cauta sagacitate debemus aemulari bonos et aemulationem fugere malignorum. Hoc ergo ait : Aemulauerunt me in idolis suis et non in Deo, quod sequenter exposuit : /& 2ra conctitaueruni me in alienis. Aemulauerunt pertinet ad hoc quod adiunxit : ?» ?ra concitauerunt; ?n idolis (idem est "in alienis") ad illud quod subiunxit : e£ non :?n Deo, quia idola secundum Apostolum nihil sunt : Scimus enim quia idolum nihil est in mundo, sed quae immolant gentes, daemonis

immolant et non Deo. Non ergo eum in uero Deo, sed in idolis aemularunt. Rectius tropologice conuenit scismaticis dici, ex persona Filii, quem aut minorem dicunt, aut initium non nisi a Virgine praesumpsisse, aut fantasiam esse, et cete55

ra quae sibi confingunt. Hi deos potius quam Christum exorant, qui eis dicit quod non in Deo eum

aemulauerunt.

Fi-

lium quidem aemulati sunt, sed et in aliis similitudinibus conficticiis. Si quis cogitatione propria sibi Christum molitur depingere, 40

et non

eum

ineffabilem,

sicut Pater est, existi-

mare, ei quoque dicitur : 4emulauerunt me in idolis suts et non $n Deo, ubi resonat hoc quod est dictum : Ef st nouimus Christum secundum carnem, nunc iam non nouimus.

Quod isto percurritur sensu : si nouimus Christum fragilem, infÁírÜmum, 45

hominem

comedentem,

bibentem,

dormientem,

nunc autem talem eum iam non nouimus, postquam mortalitas est inmortalitate donata. 9/10 I Reg. r, 6. 11/14 cfr Plinius, Na/. His. VIII, 206 — ed. Ernout, p. 95/96 ; 16/17 I Cor. Nonius, De compendiosa doctrina Y — ed. Müller, I, p. 48 (35), 7/8. 30/31 I Cor. to, 20. 29/30 I Cor. 8, 4. 20/21 cfr Thren. 5, 42. IO; 22. 41/42 II Cor. 5, 16.

13 hoc - sinance] 12 tractum meteforan V (zzut. in : mexaforan) ; corr. zz.rec. 18 in aemulari zu. V iuxta Pitra glossam esse uidetur, fortasse recte (cfr Nonius) ".rec.

18 euidenter]

et] V in marg.

comieci;

uidenter

V/ Pifra

39/40 extimare V (corr. z.a.)

aliorum.

I7

37

43 sensus V (corr. eradendo)

Pi 24

40

SVPER CANTICA, DEVT. 22-23 Et ego zelabo

christianos,

loco habitant jo(ibi

sexcenta

eos

qui non

in non

gente. Non gentem posuit

sicut ceterae gentium

congregati, milia

sicut gens

fuerunt

adunata)

nationes

uidelicet uel

uno

in

Iudaeorum

sicut

quaelibet,

Gothica uel Parthica seu Herula. Sed nos dispersi per totum diffusae latitudinis orbem, pauci sumus in diuersis locis distributi, in medio

scismatum,

haeresum,

ludaeorum,

infi-

delium commorantes, et merito non gens appellamur. Con5; pletam uidemus hanc experimento sententiam : dum enim Iudaea plebs fidelem populum sectaretur ad fidem, zelatus illos esse dicitur Deus, ut fidem sectando sequantur quam nos tenemus. Sed hoc non fecissent, nisi zelo fuissent Domini

prouocati. Quod quia oboedire nolentes obstiterunt, perdi6o tionis Titianae sunt gladio dimetiti. In gente insensata inritabo eos. Gens insensata idolatriae populus appellatur, qui sensum ac sapientiam, Christum, necdum didicerat possidere. Nam insensati dicuntur qui

fidem non receperunt ueritatis, et hi qui rectam aliquando 65fidem tenentes neglegentius perdiderunt, sicut Galatas Apostolus increpat : O ?nsensati Galatae !, qui uerum sensum prauis adsertionibus dimiserunt. Inritari uero canum est proprie, qui excitati illos insequuntur aduersus quos fuerint prouocati, ut pugnando ac fugiendo uitentur. Et Iudaei 7e quodammodo inritati sunt in nobis, dum nos persecutionibus afflixissent,

$1522

eosque

martyrii

certamine

dum

uincimur,

uin-

cimus ; fugiendo uitauimus aliquando : in his dico qui nos in unitate corporis Christi priori tempore praecesserunt. Haec uox potest ab Ecclesia dici, dum pro suis delictis alienigena7; rum obpressionibus fatigatur. 29. Quia ignis accensus est ab ira mea, et ardebit usque infernum deorsum.]ra Domini ignem saepe succendit. Non enim unus est ignis qui sufflammatur a Domino, sed triplex. Est ignis consumens delictum, de quo dicebat : 7g; nem ueni maltere in terram, et quam uolo ut ardeat. Et iterum : Ecce Dominus in Sion, et caminus antecedit eum, quoniam ig-

47/83 cfr Orig., Selecta in Ps., Hom. 1, 1 in Ps. 36 — PG 12, 1321D. 62/63 cfr I:Coz-1,72466 Gal. 5, 1. 67/68 cfr Nonius, De compendiosa doctrina 1 — ed.

Müller, I, p. 45 (31), 23/24. 25, 4/5 Luc. 12, 49.

Uis 21:0

18 sicut] sunt aZZ. V/ ; sunt sicut — Pzfra Kul (sed interpunctionem Pitra mutauit : -.. gentium nationes. Vno in loco..., cfr p. 127/128), fortasse recte 61 Gotica Partica seu herula 7n zzarg. ierau. V. m.rec. dipersi I7 (corr. zz.a.) 52 diffuse I7 38 fuiissent V/ (corr. zz.a.) 60 Titianae] id est Titi imperatu zz zzarg. add. V 7m.rec. 64 reciperunt l7 (corr.) 63 Galates V (corr. zz.a.), -a- s.J.z.rec.

25, 2 usque] ad add. Pitra (sed cfr /. A6)

5 quae V(corr. zz.a.)

SVPER CANTICA, DEVT. 23

4I

nem sufflammauit inmensum. Est itidem ignis qui consumpturus est uniuersa, de quo Dauid ait : gnis ante eum ambulabit et anflammabit in, circuitu inimicos eius. Et apostolus Petrus : IO Caeli autem qui munc sunt, et terra eodem uerbo repositi sunt, igni reseruandi in die iudicii et perditionis impiorum hominum. Et iterum : Adueniet autem dies Domini ut fur, n qua caeli magno impetu transibunt, elementa uero calore ignis vesoluentur. Hunc esse existimo purgatorium, qui ianuis est paradisi I ^ circumseptus, ut per ipsum omnes saluandi pertranseant : tantum in unoquoque excocturus, quantum in eodem sordiculas inuenerit peccatorum. Et hoc in Genesi memoratur : Posuit ante ianuam paradisi Cherubin et flammeum gladium atque uersatilem. Et Apostolus : Dzes enim declarabit, quia 1n 20 tene reuelabitur ; et uniuscuiusque opus quale sit, ignis probabit. Est itaque alter ignis qui tenebrosus esse dicitur, nimirum aeternus, ubi damnandi sunt impii quibus dicetur : £e in ignem aeternum. Ypsis quoque : Ife in tenebras exteriores. Si enim ignis est et in ipso igne tenebrae sunt, proculdubio tene25 brosus est, ut illud possit expleri : Tollatur 4àmpius, et non uideat claritatem Dei. Quem Dauid describens ostendit quod fumosus sit ac tenebrosus : Ascend?it fumus 1n ira eius, et ignis à facie eius exarsit ; carbones succensi sunt ab eo. Inclinauit caelos et descendit, et caligo sub pedibus eius. In reuelatione quo30 que Abrahae, inter diuisiones sacrificiorum quas fecerat, tenebrosus ignis adseritur pertransisse : illius ignis similitudinem monstrans, quo segregandi sunt peccatores. Cum ergo occubwisset sol, facia est caligo tenebrosa, et apparuit clibanus fumügans et lampas ignis transiens inter. diutsiones 35 illas. Quaeritur ergo nunc cuius ignis speciem demonstrauit : utrum illius qui tantum peccatum consumit, homines autern non 40

laedit,

quem

Dominus

in terra

ueniabiliter

misit,

an

illius purgatorii, uel certe quem nuper diximus damnandorum. Vnde aestimo purgatorium dici, qui ad purgationem nostrorum census est delictorum, et usque ad inferos penetrabit, utpote ubi non tantum corpora, sed etiam animae post resurrectio-

8/9 Ps. 96, 5. 17/19 Gen. 5, 24.

10/11 II Petr. 3, 7. 19/21 I Cor. 35, 15.

12/13 II Petr. 5, 10. Cfr I Thess. 5, 2. 22/23 Matth. 25, 41.

23 Matth.

PS XS 25/26 Is. 26, 10. 27/29 Ps. 17, 9/10. 32/38 Gen. 15, 17. cfr Luc. 12, 49. 39 cfr supra l. 22. 31 cfr Iob 24, 19.

38

9 et inflammabit] 8 ambulabit V (corr. zz.a.) 7 Est] et V (sed cfr /. 4 e 21) 13 transeunt addendum censet. Pitra cum. Vulg, recte (om. V' per bomoioteleuton ?) purgatorium] de igni 14 exestimo V (corr. z.a.), sic saepius (corr. zz. rec.) V purgatorio add. in marg. V' s.a. ; qui est ante ianuam paradisi poszea add. z.rec. 20/21 probauit V (corr. 19 declarauit V (corr. za.) 18 Cherubim Pra 34 fugans V (rcorr.) 74.4.) 41 penetrauit l/ (corr. zz.a.)

Pi 25

42

SVPER CANTICA, DEVT. 23-24

nem transibunt. Et de spiritali igne potest intellegi, quem in hoc saeculo Saluator emisit, in ira uidelicet misericordi, qua 45 peccata conburit, homines saluat. *'Vsque inferos" quod ait, peccatores agnosce inferorum nomine nuncupari. Sicut dictum est : E! percutiam domum Ieroboam, pro his qui habitant in domo, ita etiam inferos, pro his qui inferis destinantur, significanter ostendit. » Manducabit terram et nascentia eius. De consumptorio igne potest intellegi, qui uniuersa conbusturus est elementa, et idcirco terram et terrae nascentia consumit.

Con-

currit tamen ut et de spiritali igne, quem Dominus misit in mundo,

32, 25

non

inconsone

sentiatur,

ut

terram

et

nascentia

5; terrae carnem et carnalia opera manifestet, dum iam non in corpore, sed spiritu uiuimus, quia qw? ?» carne sunt, Deo placere non possunt. Vtinam hic ignis meae carnis terram exurat, et quaecumque in ea nequiter oriuntur, consumat ! Fundamenta moniium superborum substantiae dinos6» cuntur, in quibus fundati atque stabiliti quodammodo sistunt. Eadem fundamenta diuinus exurit ignis, dum, mortificata cupiditate terrena, ab animis abeunt uniuersa, ut is qui spem ponebat in mundo, sciat tantum in Domino confidere. Certe ignis ille quoque debet intellegi, qui consumendo desti6; natus est mundo, quoniam montes et eorum firmitatem exuret. Ignis huius uis terrorque quanto multipliciter conprobatur, tanto paenitentiae lacrimis inflammemur. Nec enim aliter potest extingui, nisi tantum fletibus oculorum. 24. Conteram in eis mala, et sagittas meas consummabo in ets. Sagittae diuinae multipliciter agnoscuntur. Est sagitta uerbi diuini, de qua dicitur in psalmis : Quoniam sagittae tuae infixae sunt mihi, id est sermones tui mea pec; tora concusserunt.

Et non

ait sicut in hoc loco

: Sagittae

tuae consummatae sunt in me, sed tantum : Sagiltae infixae sunt mili. In aliis enim infiguntur, ut dolorem pariant paenitendi. In aliis autem consummantur, quibus a flanta fedis usque ad uerticem non est sanitas. Sicut enim in emortuo ro corpore si iaculeris sagittam, non tantum dolorem non facit, 47 III Reg. 14, 10. Cfr id. 14, 14 et 15, 29. 51/52 cfr II Petr. 3, 10. 56/57 Rom. 8, 8. 66/68 cfr Verec., Carzzen de satisfactione paenitentiae 9[15 (infra p. 207) ; 47/51 (p. 208) et 207/209 (p. 214). 68 cfr Verec., In cant. Deut. 21, 31 (supra p. 57), iuxta Matth. 8, 12. 24, 9/4 et 6/7 Ps. 57, 5.

8/9 Is. 1, G.

49 distinantur V (corr.), -e- s./. add. z.rec. 80 50o:/ Àmanducabit ras. 5 /itz. V 82 terrae nascentia] coni. Kul/ (refer! ad |. 84/80) ; terraenam scientiam V, Pifra (terren-) 54 in mundum zz. V z.rec. 88 consumat] P/ra ; consumabit ( ?) dd eradendo m.a., s.l. add. : - sumet) 60 etque V (corr.) 61 ignis] I/

5$J.7.a.

Pi 26

SVPER CANTICA, DEVT. 24-25

43

uerum etiam sensus uulneris ibidem nullus habebitur, ita in obdurato corde, dum diuini uerbis sagittae mittuntur, nullam omnino de peccatis tristitiam pariunt. Audienti postremo audiat : Frustra percussi filios uestros, disciplinam non 15 receperunt. Et iterum : Percussisti eos, et non doluerunt ; adirvwistt eos, et venuerunt. accipere disciplinam. Indurauerunt ceruicem suam super petram, noluerunt reuerti. Haec ergo est

omnium malorum congestio, ut, consummatis in se praedicationis diuinae sagittis, nullum omnino sentiat metum. 20 Aliter iterum potest intellegi. Comminans quippe Deus populo praeuaricatori, quattuor plagis dicit eum affligi, quas et malas sagittas appellat, sicut Hieremias testatur : Visitabo super eos qualtwor species, dicit. Dominus, gladium |ad occisionem, el canes ad. laceranduwm, et wolatilia caeli et bes25 lias. terrae ad. deworandwm et dissipandum, captiuitatem Titi Vespasianique temporibus factam ostendens, quando tanta fuerat copia mortuorum, ut uiuorum obsequia non sufficerent sepulturae. Tunc enim in illis diuinae sagittae sunt consummatae, istis plagis atque huiscemodi miseria dissipati. 3» Nam aliter tropologice currit. Nam quod ait gladiwm ad occisionem, diabolum intellege, animarum uidelicet peremptorem. Canes ad lacerandwm, haereticos scismaticosque demonstrat, membra Christi sine dubio lacerantes : Videte, in-

quit, canes ; widele malos operarios. Volatilta caeli, huma35 norum sunt ignominia uitiorum. Bestiae terrae deuorantes et dissipantes persecutorum sunt saeuitiae paganorum. Haec ergo intellegis excitari populo Dei, si secundum nos hunc sensum intellegere delectaris. 32, 24

25. Tabescunt

fame,

et esca

auium

erunt,

extensio

neruorum insanabilis. Haec quoque illi populo prouenerunt, ut fame fuissent neruoque consumpti. Quod uero neruorum tensionem ait, pestem significanter expressit, qua ; maior pars fuerat plebis afflicta, tensione quadam tumoris membra distendens. Figuraliter autem famem uerbi significat spiritalem, quam non solum

uerum

Iudaea, misso Verbo interfecto nimirum

Christo,

etiam neglegentes perferunt christiani, qui, terrenis

14/15 let. 2, 30.

15/17 Ier. 5, 5.

cant. Deut. 21, 24/25 (supra p. 36). V, c. 15, 7 - ed. Dindorf, p. 269. 45)33/34 Phil. 3, 2

22/25 Ier. 15, 3.

25/26 cfr Vetec., In

25/28 cfr Flauius Iosephus, Be//uz Iudaicum 31 cfr Verec., In cant. Deut. 26, 4 (infra p.

24, 13/14 postremo]ut praezittendum censet Pitra ; interbunctionem eius mutauit — 14 audiat] audiatur Jegenduz censet Pitra disciplinam] bis serips. V. — 33 Videte] canes add. V, exp. z.a.

25, ? spiritalis V/ (corr. m.rec.)

44 IO

SVPER CANTICA, DEVT. 25

uanitatibus occupati curisque saecularibus saturati, legem in se non recipiunt Euangelii. Tabescunt itaque fame animi, non

15

corporis, et esca daemonum

Quod

20

25

30

55

40

fiunt, quos auium

nomine

nuncupauit. Cum enim uacuam mentem et ab omni meditatione diuina reppererint alienam, illico tamquam escam suam rapidis uitiorum suggestionibus rodunt. uero

dicit

extensio

meruorum

insanabsilis,

elationis superbiaeque tumorem exprompsit, quo distentus animus, uidelicet neruo quodam, humilitatis conplicationem non capit. Et haec ira maior est Dei, qua percusserat illos quos beatus Stephanus obiurgabat : Dura ceruice et incircumcis? corde et auribus, uos semper Sancto Spiritui vestitistis. Vnde sub persona Sennacherib similiter Dominus per Esaiam diabolum increpabat : Scówi enim quia durus es tu, et neruus ferreus ceruix tua, et frons tua aerea. Durus es tu, quod ait, pertinaciam demonstrauit ; meruus ferreus ceruix iua superbia indomabilis demonstratur ; frons tua aerea temeritas infrenata siue audacia perdita significatur. Haec enim tria illi quoque conueniunt, quem ipse sibi diabolus subiugarit. Idcirco haec neruorum extensio insanabilis appellatur. Non enim possunt tales ad sanitatem perduci. Dentes bestiarum inmiltam im eis, cum [furore trahentium super terram. Hoc quippe secundum litteram genti Iudaicae Deus iratus exhibuit, ut bestias eis deuoratrices inmitteret, quorum direptionibus premeretur, sicut Assyrii regis tempore Salmanasar contigit, cum leones eis, indignante Domino, mitterentur. Vnde Hieremias quoque testatur : /dcirco percussit eos leo de silua ; lupus ad uesperam uastauit eos, pardus wigilans super ciuitates eorum. Licet hoc possit etiam Romanis aptari, qui, duce Vespasiano atque Tito, Iudaeam totis uiribus subruerunt, ut bestiae propterea nuncupentur, quod suae saeuitiae feritatem inhumanis caedibus non destiterint exhibere. Sed melius hoc spiritali currimus intellectu, ut bestias quoque spiritales nequitias cognoscamus, quae humanum genus uariis peccatorum dentibus

25,20/21 Act. 7, 51. fer su.

— 23/24 1s. 48, 4.

34/36 cfr IV Reg. 17,25/26.

— 37/38

39/40 cfr Verec., In cant. Deut. 24, 25/28 (supra p. 43).

43 cfr

Aug., En. in Ps. 103, s. 5, 22, 7/8 et 59 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 40, p. 1517 et 1519 ; Eucher., Liber form. spir. intell. IV — CSEL 31, 25. Vide etiam Co//ectae oraHones ex antiquis psalteriis, Series Africana 23. 75. 128 et 147 — ed. Brou, p. 77. 89. 106 et I1I.

14 repererint V (corr. z.a.), Pitra (sed cfr Ezend. p. 584) Verec., In cant. Deut. 21, 82,83 e£ 29, 21)

tu] tum V(corr. eradendo) V (eorr. zz.a.), Pitra

21 resistitis coni.

1? quod Pfra (sed cfr Kul! cum Vulg

26 demonstrantur V (corr. eradendo)

38 Adsirii

Salmanazat Pifra

24

29 subiugaret

42 cutribus l/(corr.)

Pi27

SVPER CANTICA, DEVT. 25-26

45

4; rodunt, a quibus se propheta Daüid erui postulabat : Ne tradas bestiis animas confitentes tibi.

Dentes uero inpulsatrices sunt cogitationes quibus animam rodunt suisque eam delictis incorporatam comedere confirmantur. Aliquantis quippe hi praeualent dentes, ut ;olacerent dissipatos. Nonnullis uero ne quid praeualeant, Domino conteruntür : Molas leonum confregit Dominus, ani| mam uidelicet, quam non quiuerunt deuorare, cum furore irahentium super terram. Non enim laedunt, nisi quos terrenis ualuerint artibus dissipare, eosque per diuersa trahen;; tes huc illucque uariis distentionibus tendunt, ut nunc sollicitetur animus adquirendo, nunc adquisita seruando. Itidem metu distenditur, et ne a potentioribus auferantur, nunc occultandi locus inquiritur. Dum inuenerit inquisitor, occultando non est securus: circumspicit per momenta, illuc 6o oculos tendit, ne quid mota sit terra,si fortasse obruit quod habebat, neue aerugo deformet. Et dum depositum occultum uelit inquirere, circumspicit ne superueniat homo. Et sicut bestiarum dentibus hoc furore super terram animus dissipatur.

65

32, 25

Haereticis quoque non inutiliter coaptatur, qui dentes habentes aculeos doctrinarum, et cum sint ipsi bestiae propter indignationem qua saeuiunt super terram, tamen dissipatam pertrahunt plebem. 26. A

foris

sine

filiis

prviuabit

eos

gladius,

ille

nimirum qui peccato transfodit mentes acutoque calliditatis astu percutit transgressores. De quo Ezechiel ait : S7 wtideris gladium uenientem, id est insidiantem diabolum. Et id; circo forinsecus percutit quos uacuos facit actibus bonis corporaliter exsequendis. Plures enim ab intus priuantur, dum corda eorum sanctis cogitationibus uacuantur. Nonnulli uero a foris, qui, ut diximus, otiosi sunt, nec ualent ea exse-

qui quae possunt corporaliter operari. Secundum diuini r»iuris multiplicem intellectum ad eos quoque refertur qui 45/46 Ps. 73, 19.

«BI. Pss 7507-

26, 3/4 Ezech. 35, 6. 51 Domino] a praezzittendum censet Pitra 53 nisi] 5. V 54 uoluerint V (corr.), Pitra (sed cfr Verec., In cant. lon. 7, 9/10) actibus Pz/ra (cfr Verec., In cant. Deb. 27, 11) Bà distentionibus] comi. Kull (refer! ad /. 6 e? 5?) ; distinctionibus I7

Pitra

56 aquerendo

V (corr. s.a.)

^ 9? et] ut Pitra (meliorem interpunctio-

illuc] huc 59 secucurus V (eorr. z.a.) nem in opere suo Kull recte proposuit) praemittendum censet. Pitra (sed sola. coniunctio "huc illucque" apud Verecundum reperta est, cfr In cant. Ex. 11, 12/18 et In cant. Ax. 14, 65)

utiliter

63 hac

V

65

V

26, 2 peccata V, in peccatorum uf. s.].m.rec. eras.

8/9 exsequi] ea add. V, postea

46

SVPER CANTICA, DEVT. 26-27

foris extra Ecclesiam positi gladio spiritali secantur, sine suis uidelicet filiis, quos Dominus aduersus alterutrum scindit, dum filius desit a patre, et frater a fratre, et filia a matre, et ita

conpletur : A foris sine filiis priuabit eos gladius. 1; Quod significat Hieremias : Coníritione magna contrita. est uirgo filia populi met, plaga pessima uehementer. Si exiero ad agros, ecce occisi gladio ; et si introiero ciuitatem, ecce adtenuati

20

:;

5o

5; 32, 26

fame. In agro occisos gladio, haereticos dicit peremptos a diabolo uulnere scissionis. In agro, ubi nulla sunt habitacula ueritatis, nulla domicilia caritatis nullaque culminum munimenta spiritalium gratiarum, sed incursionibus raptatorum diffusa aequalitate campi ager iste patescit; ubi murus Dominus non moratur. Quod autem ait : e£ s? introiero ciwitaiem, ecce adienuatt fame, intra Ecclesiam futuri temporis neglegentiam uidet, quia multi fuissent qui diuini uerbi famem sufferrent, dum otio neglegentiaeque indulgent, quia pauci sunt studiorum caelestium auditores, amatores atque cultores. Et in prompiuariis eorum erit timor. Promptuaria cellaria cognoscuntur, quae solent conscientiis coaptari, ubi timor sollicitudinis uanae tanto plus infunditur, quanto fuerint a Domino segregata, quae propheticus sermo demonstrat : l/hc trepidauerunt timore, ubi mon erat timor. Pulsat huiusmodi timor pectora miserorum et graui sollicitudine praegrauat mentem, adiuncta sibi nec non tristitia tribulationis atque angustiae, quo reatu eam affligat diriore. 2*. Iuuenes cum uirgine, lactans cum stabilito sene. Dixi : disperdam illos. Exterioris hominis indicio interiorem quoque cognoscimus, quia per gradus profectuum

dum currit, aetates dicitur commutare, ut nunc lactans, nunc 5; iuuenis, nunc senior existimetur. His lactantibus Apostolus di-

cit : Lac uobis potum dedi, non escam. Et iterum : Tamquam modo geniti infantuli sine dolo lac concupiscite. Hanc infantiam non corporis, sed animae fuisse credamus, sicut etiam

13/14 cfr Matth. 1o, 21. 55.

15/18 Ier. 14, 17/18.

Ds3135.5:

27, 6 I Cor. 5, 2.

23/24 ler. 14, 18.

33

6/* I Petr. 2, 2.

14 priuauit l/ (corr. zz.a.) 21 raptarum V (corr. zz.a.) 22 aequalitates I (corr. eradendo) 26 pos? neglegentiaeque ras. 2 /izz. V/ 35 nec] de/. V z.rec. , non] a4. Pz/ra

27,3 profectum I/ 5 extimetur l/ (corr. zz.a.) 5/14 Apostolus — confectus] ettam in codice Mettensi 65 (1212) 5/6 dicit] oz. M 6 Et iterum] oz. M 7 genitis M infantulis V (corr. z.a.) ; infantibus M lac] V s.J.zz.a. sine — concupiscite] oz. M X 8 credimus M 8/9 sicut — cognoscendus] oz. M

Pi 28

SVPER CANTICA, DEVT. 27

47

lac spiritalis doctrinae sermo" est cognoscendus. In hac 10 infantia mortuus est filius Bersabee, qui fuerat adultero seminante conceptus, et idcirco uirilis iuuentutem aetatis non quiuit obtinere. In hac quoque infantia filius Ionathae Mifiboseth, cum nutrice dilapsus, claudus est utroque pede confectus. Illos aestimo infantes mori de adulterino semi15 ne procreatos, qui nascuntur in perfidia doctrinarum, et, priusquam discretionis scientiam sumant, ab haereticis perimuntur. Hi uero qui ad professionem ueniunt spiritalem, et a nutrice, id est praecessorum institutione, gestantur (si quidem per eorum ruinam conuersationemque peruersam 2o hac rudes, hac inperiti fuerint lapsi, ut nec moralem, nec con-

templatiuam adsequantur doctrinam), isti dicendi sunt in infantia cum nutrice ruisse et utriusque pedis uestigia confregisse. Caueamus itaque neglegentium fratrum societatem adiunctam, maxime quos uidemus tempore praecessisse, ne, 2; dum illorum erudimur exemplo, grauiori lapsu planemur, ut in omni uita nostra ultra currere nequeamus. Sicut autem infantiam spiritalem diximus discernendam, ita quoque iuuentutem condecet intueri. Qui, accinctis in ueritate lumbis, expediti Dominum consequuntur, maiorique lon3o ganimitate firmati discunt in patientia sua possidere mentem suam, iuuenes sunt huiusmodi conpellandi. Armorum quippe dominicorum spiritaliumque certaminum exercitia consequuntur. Et hi sunt qui dicunt : Deus, qui docuisti me a iuuentutle mea. Tales iuuenes indignatus Dominus se peri;; mere comminatur de Iherusalem intellegibili : Jwwenes eorum occiderunt gladio. Audietur clamor de domibus eorum. Occidentur sine dubio, cum peccati gladio fuerint interempti et super eos unaquaeque ecclesia fuerit contristata. Tunc demum audietur clamor de domibus eorum. Hoc idem de uir4o ginibus senibusque cognosce, ut animas intemeratas contraria-

rum studio doctrinarum uirgines esse condiscas, maturae uero ac iudicii pondere graues. Stabiliti senes mystice figurantur, quos idcirco perdere se pronuntiat Deus, quia uidet humani cordis nequitiam, pro9 cfr Orig., In INumeros bomilia 27, y — PG 12, 780C D. Vide etiam Verec., In can. Deb. 24, 19 (infra p. 198). 9/12 cfr II Reg. 11, 5/5 et 12, 15/19. 12/14 cfr II Reg. 4, 4. 28/29 cfr Eph. 6, 14. 29/30 cfr (Gol X opr31/33 cfr Eph. 6: LI.

33/34 Ps. 70, 17.

35/36 Ier. 18, 21/22.

cfr Prosp. Aq., Epzgrammata 76 — PL $1, 521B. cfr- Prou? 29; 22.

39 Ier. 18, 22.

39/41

44 cfr I Reg. 17, 28.

44/45

10 bersabeae V (Bethsabee V'zig) 10/11 adulterino semine M — 11 et] oz. V Pitra 14 n existimo zzu£. V .rec., Pitra 21/22 infantiam V (sed cfr /. 12) 33 qui?] que V (corr. zz.a.) 38 unaquemque V (corr. eradendo) Tum Pz/ra (cfr. Verec., In cant. Deut. 21, 26) 44 in nequitia z4/. V za. — 44/45 procliuior est V

48 4: cliuiorem

SVPER CANTICA, DEVT. 27-28 ad

malum,

/wrari,

occidere,

adulterare,

iurare

mendacium, libare Baalim et ive post deos alienos. Corrupta quippe est terra in iniquitatibus nostris. Nobis ergo haec mala quam ultori Domino deputemus, qui iuste quod iustum

»

32, 27

est exsequetur.

Priuabo autem ex hominibus memoriam eorum. Grauis comminatio, quae non tantum interimit peccatores, uerum etiam memoriam punitorum ex hominibus priuat. Sanc- Pi 29 tos ac rationaliter institutos intellegimus homines appellari, de quorum memoria auferet delinquentes, dum uidelicet ;; indigno exitu consummantur, ut numero piorum non deputentur indigni. 28. Nis? propier iram inimicorum, ne longo tempore sint super terram.Malitia nobis grassantium inimicorum prospere cedit, quia tanto propitium senties Deum, quanto ille uiderit aduersantem nocendi tendiculas praeparare. 5; Idcirco uim ultionis aliquantulum inquit contemnere propter iram inimicorum, uel quam ipsi passuri sunt ut super terram longo tempore non morentur, uel certe quia ipsi meo populo furialiter indignantur. Idcirco ego non eos permitto puniri, quamuis digna faciant ultione. Alto consilio Dei 1o benignitas agit, ut, peccantibus nobis, aliquantulum differat puniendos : quo possint inimici spiritalium potestatum quibus suadentibus conpellimur ad peccandum, non de nostra perditione laetari. Vnde Moyses pro peccatore populo occasionem repperit supplicandi : Ne, inquit, Domine, indignetur 1; furor tuus super populum tuum ; ne quid dicant. Aegyptii Callide eduxit eos, ut bercuteret àn montibus et deleret de terra. Quiescat, obsecro, ira tua. Et : Reminiscere miserationum tuaYum. Ostendit itaque posse Dominum flecti, ut a populo peccatore temperet manum, dum in eo gloriari non patitur inimicos. 20 Differet identidem, ut ipsos aduersarios puniat primum, et deinceps sua peccatores praeueniat bonitate, aut obduratos praeparet futuro iudicio condemnandos. Et hoc est quod ait : N2s? propter iram inimicorum, ne longo tempore sint super terram, ne extollant se 2; aduersari?

45/46 Ier. 7, 9.

eorum

et dicant : Manus

46/47 cfr Gen. 6, 11.

28, 3 cfr Ps. 98, 8.

mostra

excelsa,

48,49 cfr Deut. 16, 20.

12/13 cfr Tob. 3, 22.

14/1? Ex. 232, 11/12.

17/18

Ps. 24, 6.

47 haec] ergo a2. V, del. z.a. 48 quam] magis praezittendum censet Pitra (cfr Kull p. 87) qui] quia T7 (corr. eradendo) 49 exsequetur] comi. Kull (cfr Verec., In cant. Deut. 21, 91) ; exsequeretur V, in exsequitur 7/7. 72.4.

(corr. z.a.), iterau. s.L.zm.rec.

55 consumantur

28, 13/14 occansionem Y (corr. zz.a.)

1

14 reperit Pz/ra

51 interimet I7

SVPER CANTICA, DEVT. 28-29

30

55

et non Dominus, fecit haec omnia.Omnia praesumpta temeritas inimici sibi ascribit, quod sibi non conuenire cognoscit. Potestas diuina iudicat delinquentes, et in quibus iusto dispensauerit arbitrio uindicandum, exhibet ultionem. Hanc sibi facultatem nequitiae spiritales adsignant, quod quasi eis licentia suffragetur quos uoluerint puniendi. Vnde proprie sermo propheticus intimauit eos miserorum lapsibus gratulari : nec enim norunt conpati, qui passionum sunt incentores. Extollunt se, eleuant atque conplaudunt, dum infelices animos criminibus faciunt obligari. Et inde laetitia uaniore congaudent, unde nos tristitia grauiore confundunt. Et sicut incentiuis illorum si fuerimus

32, 28

49

conuicti, nobis con-

fusio procuratur, ita, si per gratiam Dei inpulsionum aculeis non cedamus, uicti cum obprobrio repelluntur. 29. Quia gens perdito consilio est, et nom est in eis disciplina. Recte perdito consilio ac disciplina dicuntur, qui 4 Domino recesserunt. Ypse enim solus est uerum consilium, sicut in Prouerbiis adtestatur : Ego consilium, mea autem uirtus. Similiter quoque esse intellegatur disciplina, quia corripit nos in misericordia et miserationibus. Haec itaque gens praeuaricatorum est angelorum, qui nostris gratulantur in malis, perdito consilio, quia rectum non tenent intellectum. Consiliorum uariae species ostenduntur. Sunt enim bona, de IO quibus dicitur : Consiliwm bonum custodiet te. Cogitatio autem sancía seruabit te, ut custodiat te a uia mala et a uiro loquente nihil fidele. Est deinceps consilium malum, de quo Iacob se liberari poscebat : In consilium eorum non ueniat amma mea, et in coetu illorum non sit gloria mea. Nec non et illud : Co15 gitauerunt consilium quod. non potuerunt stabilire. Propter hoc Dauid orabat : Dissipa, Domine,

20

consilium Achitofel, in quo

serpens callidus figuratur, cuius consilia Ecclesiae nocitura dissipat Deus. Sic quoque perditum consilium fiet, dum mala cogitatio sinitur in aliquo praeualere. Sed et poscendus est discretor Spiritus Sanctus hanc nobis gratiam conlargi-

30 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 23. 75. 128 et 147 — ed. Brou, p. 77. 89. 106 et 111. 29, 8 Sap. 5, 10. Cfr II Par. 5o, 7. 4/6 Prou. 8, 14. 6 cfr Ps. 140, 5. 2/8 cfr Ps. 54, 26. 10/12 Prou. 2, 11/12. 13/14 Gen. 49, 6. 14/15 Ps. 20, 12.

16 II Reg. 15, 51.

17/18 cfr Ps. 32, 10.

23 ascriuit V (corr. z.a.) non] V 5. 33 conpati] 72 apparatu suo banc lecttonez Pitra iam proposuit ; non pati V Pitra (in textu) 35 laetitiae I

B i5 intellegitur zzz. 29, 1 perdito] conieci (cfr 7. 2, 8 e? 18) ; perdita V' Pitra 11 seruauit l/ (corr. za.) 6 miserationum Y (corr. 7.2.) V z.rec., Pitra

i4cetu V — 1? consilium ecclesiam V(corr. zz.2.) nobis] V 5..z.a.

19 Sed et] V 5s.J.z.a.

20

Pi 30

50

$2, 29

SVPER CANTICA, DEVT. 29-31

ri quo perdita consilia indisciplinatosque motus perspicaciter cognoscamus. 30. Non sapuerunt intellegere haec, inimici nimirum populi Dei, qui saporem non habent. Mentis quippe lumine spoliati, ignorantiae malitiaeque sunt tenebris circumsepti. In eo quod saporem dixit, subtiliter commendauit ; animae cibos sapientiam appellari, quae, ruminando frequenterque mandendo, quandam sui dulcedinem nostris sensibus fundit. Et tanto dulciter sapit, quanto plurimum ruminatur. Illud tamen cauendum est : Non plus sapere quam oportet sapere, sed sapere ad sobrietatem, quia manducare mel multum 1o non est bonum. Dulcedinem sapientiae plus quam mensuram percipere, periculosum est nimis. Multa saturitas uomitum parit. Et id quod erit in comestione dulcissimum, post nauseam reperietur amarum. Percipiant haec $n [uturo tempore. Quae modo 1; nolunt percipere uoluntate, in futuro percipiant necessitate. Iudicii tempus expressit, ubi scientia, malitia, fatuitas, calliditas in medio

32, 50

ignorantia, bonitas, proferentur, ibique

cognoscet unusquisque quod hic noluerit edoceri. Vel certe quia superius de poenis et afflictionibus loquebatur, dicendo 20 quia ?gnis accemsus est ab ira mea et ardebit usque ad nferos deorsum, et cetera quae sequuntur. De his dicit : Perc?p?ant haec in f[uturo tempore. 91. Quomodo persequetur unus mille, et duo commouebunt multa milia? Virtutis gratia, de caelestibus ueniente, dum inter se spiritus atque caro conpugnant, siquidem adhuc trahitur caro fragilitate terrena, spiritus iam ; renouatur de die in diem in agnitione ueritatis, mille solus uitia superabit. Quod si, oboediente sibi corpore et ditioni propriae subiugato, infirmas coeperit anima consuetudines sectari, duo, corpus uidelicet et anima, sibimet concordantes, uitiorum multa milia commouebunt. Tot enim in homine daemones 1o perimuntur, quot peccata uincuntur.

30, 3/4 cfr Eph. 4, 18.

5/6 cfr Aug., En. in Ps. 36, $. 3, 12, 1/2 — ed. Dekkers-

Fraipont, CC 58, p. 576 ; id., Conra aduersarium Legis et Prophetarum c. 15, 26 - PL 42, 616.

8/9 Rom.

12, 35.

9/10 cfr Prou. 25, 27.

20/21 Deut. 32, 22.

Cfr Verec., In cant Deut. 23, 1/2 (supta p. 40). 31, 4/8 cfr II Cor. 4, 16.

21 motos V (corr. zz.a.) 30, 2 Mentis] uero a2. V, del. zz.a. 5 qua V , 9/10 non multum — V 10 mensuram] ad add. V s./.zz.rec. 14 Percipiant] coni. Kul/(refer? ad 1. 15 e7 21) ; percipient I/ Pzfra tempora I/ 15 e? 21 percipient Pz/ra 31, 1 persequitur l/ (rorr.) 4 fragilitatem terrenam (corr. z.a.) 10 quod V (corr. zz.a.)

1

6 superauit

I7

SVPER CANTICA, DEVT. 31-32

51

Potest iterum aliter intellegi, ut ad libros haereticos refera-

tur: quod unus, propheticus uidelicet liber, apocryphos mille conuincit. Quod si, Euangelio sociato, coeperis ex utroque pugnare, multa milia deicis fallacium doctrinarum.

32, 51

1; — Hoc iterum de unoquoque potest homine dici, qui licet infideliter uiuens, tamen quia studium gerit moribus conponendis, persequitur mille. Quod si per fidem Iesu Domino fuerit copulatus, duo erunt, et propterea multa milia perimunt delictorum. 32. Nis? quod Dominus subdidit eos, et Deus tradidit ?llos. Quoniam nom Deus moster sicut dii illorwm. Virtus Domini Saluatoris commendatur in his hostibus subigendis, quos nisi ipse alligauerit suisque tradiderit con; culcandos,

uincere

non

ualemus.

Quid enim

infirmus

tantis

tamque innumerabilibus praeualeat inimicis ? Quorum ne Pi 5: unum quidem posset sufferre, si non ille sufferat, qui solet in corporali quoque certamine non per multos, sed per paucissimos uictoriam conlargiri. Sufficit ille fortissimus ductor, qui 10 suum praecedit spiritaliter uulgus, ut subiciat persequentes, et deinceps contradet perimendos. Ostendit inuisibilem animae pugnam, non breuiter, sed diutius peragendam. Tantum ut nostris consuetudinibus obsistamus, quibus quidem nec ipsa uoluntas est obsistendi, nisi fuerit desuper condonata. Certe1; mus itaque certamina Dei, quoniam debemus Asa regis imitare uirtutem, non quam corpore, sed quam animo continebat, qui dum numerosis fuisset exercitibus circumseptus, ait : Vbi humanum

cessat auxilium,

hoc solum habemus vesidui, oculos

dirigere ad te. Et Moyses pauidum uulgus exhortans: Tantum 20 Slate; uos enim tacebitis, et Dominus pugnabit bro uobis. Poscendus itaque Deus est, qui uires tribuit adiutorii, sicut doctor

gentium ait: Roborare Christum per fidem 4n cordibus nostris, quo spiritalibus inimicis obsistere ualeamus eosque in nostri pectoris possessione necare, quia non Deus noster diis gentium 2; exaequatur, qui clamantibus auxiliari non possunt flentibusue in angustia nihil inpertiunt adiutorii. Ipse est quippe locutus: Inuoca me in die tribulationis tuae, et eripiam te. Et iterum: S2 non occurri tibi in lempore afflictionis tuae, et in tempore tribulatonis tuae aduersus inimicum. His probatur exemplis nostram 52, 17/19 II Par. 20, 12. 19/20 Ex. Ps. 49, 15. 27/29 ler. 15, 11.

14, 123/14.

22. Bphz 37717:

27

12 apofticos V, apoctiphos s..z.rec. (iuxta Pitra manus Vossii ?) 32, 6 Quid] V ; in qui zt. zz.a., Pitra 10 subiciat] com. Ku// ; sufficiat V^ Pitra 13 quidam V(corr. z.a.) ipsam V/ (corr. zz.a.) 17 fuisset] et add. V, del. m.a. 18 humanum] V (hu- s.) oculos] V in marg. (in ras.) 20 pugnauit |/ (corr. zz.a.) 23 quos V (eorr. z.rec.) 24 negate V (corr. zz.a., saepius) 28 occurrit Dira

52

SVPER CANTICA, DEVT. 32-33

3o potius neglegentiam arguendam quam Dei patientiam accusandam, quae inuocata idcirco paululum tardat, ut crebris postulationibus excitetur, non ut desperationibus omittatur. Inimici

autem

nostri

insensatti. Carent sensu, qui ca-

ruerunt Christo, quoniam in ipso est scientiae plenitudo. Nam 3; qui Dei populum insectantur, licet sint fraudulentis calliditatibus expediti, tamen ipsa sua malitia fatui conprobantur. Hoc quidem contrariis principibus nostrisque persecutoribus coaptatur. Quod si stulti sunt, quaeritur unde illis haec stultitia conscribatur. Nimirum quia ambulauerunt post uamita4o lem,

32, 32

el uani facti sunt.

Populus

autem

Domini

fiducialiter

dicit: Super inimicos meos prudentem me fecisti mandato tuo, quia 1n aeternum mihi est. Et alibi scriptum est: Haec est sapientia et intellegentia uestra, si legem Domini Dei uestri audieriüis. 4; Inimici autem nostri insensati. Praeuaricatores angeli inimici sunt populo Dei, qui caelestem sapientiam relinquentes terrena sunt stultitia delectati. Non solum ipsi, sed et plures alii sunt aduersarii : haeretici, pseudoprophetae, philosophi, infideles et omnes qui Christum, 2» quo sunt thesauri yo sapientiae et scientiae absconditi, veliquerunt. Idcirco et nobis inimici et sibi facti sunt insensati. Si librum legeris apocryphum, inimicus est tibi. Sed memento quod omnes inimici facti sunt insensati. 39. Ex uinea enim Sodomorum uitis eorum, et propago eorum ex Gomorra. Vinearum plura sunt genera. Est Israhelitica

uinea, quam

Dominus

plantat,

cui dicitur: Ego

plantaui uineam electam, omne semen uerum. Et est uitis Aegyp; tia, unde Pharao poculum sumit. Hanc pincerna regis, in carcere cum Ioseph positus, per somnium exprimere uidebatur et propterea seruitio tyrannico mancipatur. Est etiam uitis Assyria, quam Sennacherib populo se daturum pollicebatur, cum regem obsideret Ezechiam. Est alia Babylonis, de quo Hierero mias dicit populo captiuato: Plantate wineas, et serite agros, el aedificate domos,

et habitabitis dbi.

Longum est diuersarum genera uinearum praesenti loco sub-

39/40 Ier. 2, 5. 239

41/42 Ps. 118, 98.

4STer 2) 2T.

42/44 Deut. 4, 6.

5/* cfr Gen. 40, 1/22.

49/50 Col. 2, 5.

8/9 cfr IV Reg. 18, 31/32.

10/11 Ier. 29, 5 (cft 29, 28). 39 conscribantur V (corr. zz.a.) relinquerunt I7

39 qui V/ (corr. zz.a.)

50 et scientiae] V 5.7.

33, 2 Vinea eorum V (eorr. z.a.) Est] V 5..z.a. b populum Pz/ra pincernam Y(corr.) 6 uidebantur V (corr. eradendo) 8 Senacerib V (corr. 72.4.)

SVPER CANTICA, DEVT. 33 59 nectere. Sed curioso lectori quaedam intellegentiae semina Pi 52 conculcamus, ut cognoscat quae sit ista differentia uinearum. :5 Nunc autem de inimicis nostris dicitur, quod ex «inea Sodomorum eorum pblantata sit uitis. Vitem ergo plantationem intellege spiritalem. Et alii quidem ex uinea Iherusalem plantantur, si uidelicet apostolicam uitam sanctaque fidelium instituta sectentur. Quod si prauum quisque propositum 20 tenet et morum nequitia deprauatur, Sodomiticis impietatibus captiuatur,

ubi turpitudo

uirorum,

inhumanitas

hos-

pitum, inopum esurientiumque nulla conpassio : ex uinea Sodomorum plantata est anima eius et ex Gomorrae ciuitate germina sumpsit. Omnis enim plantatio morum quam non plan25 lawit. Pater caelestis, sed princeps mundi malitiaeque fautor, haec uinea Sodomorum est. Sed quid Dominus de hac uinea dicit ? Et corrumpam wuineam eius et ficum eius, de quibus dixit : Mercedes hae meae sunt, quas dederunt mihi. amatores mei. Verum illi qui confidentes in auro sapientiae, simulacra 3o sibi conponunt in corde doctrinarum falsarum et Israheliticos pueros alienigenis litteris inbuunt, ut legem diuinam omittant, ex Babylonia uinea sunt uites haereticae. Ex uinea Sodomorum est uitis Iudaica. Ex uinea Gomorraeorum est uitis praeuaricationis, ex qua sunt principes praeuaricati a 3; Deo. Hanc uineam arbitror habere cultores et uinum gignere, unde qui biberit, audiet Esaiticam uocem : Vae wobis qui potatis a mane usque ad uesperam, ut in uino aestuetis. Cumque potati fuerint satis, euomant et uomitus orium repleant mensas suas. Hoc uino potatus est Nabal Carmelus, cum 4o temulentus a Dauid iniuria non reuocaretur, et idcirco post decem dies percussus a Domino est. Si qui autem sunt duricordes Dominum nescientes, Moysen et Aaron, legem et sacerdotes, non audientes, ex uinea Aegyptia sunt plantati. Qui uero bella aduersus nos gerunt et inquietudines excitant 4 scandalorum, ex Syria, id est saeculi superbia, uenientes (hoc enim interpretatur), etiam hi dicuntur ex uinea Syriatica propagari. Vua eorum uua fellis. Sicut est uua ex qua uinum fit quod laetificat cor hominis, ita etiam est uua fellis, ex qua ^

5o peccatores potantur. Ex tali uino felli commixto potare Iudaei

uoluerunt Saluatorem, sed ille qui peccati uinum non bibit nec

38/39 cfr Is. 28, 8. 36/37 Is. 5, 11. 27/29 Os. 2, 12. 24/286 Matth. 15, 13. 39/41 cft I Reg. 25, 36/58. 48/49 cfr Ps. 103, 15. 50/51 cfr Matth. 27, 34.

intellegentiae] im apparatu suo Pitra coni. ; intellegentia 13 quadam V (rorr.) V Pitra(intextu) |d&enucleamus Pifra (sed cfr Kullp. 89/90) ^ 22 esurientumque haeae V 28 Mercedem V (rorr.) nulla] que praez. V, postea eras. Ww 43 sunt] z/erau. V. s.l. zz.rec. 33 uites V (corr. zz.a.)

54

SVPER CANTICA, DEVT. 33-35

dolus inuentus est in ore eius, noluit tale poculum degustare. Non enim dignatus est amaritudinem ludaicam suauitate propria commutare, sed spiritalem nolentes dulcedinem su;5 mere, in suis eos amaritudinibus dereliquit. Vua eorum uua fellis, haereticorum scilicet, quorum potus amarus

est, nec in se Christi dulcedinem

habet, licet

uideantur Christi nomen fateri. Nam sicut botrum unum omnis facit populus christianus, qui ex uno caritatis ligno descen6o dit, sed acinos innumeros habet (nec prius potest uinum a uinaceis separari, nisi a pressuris. fuerit conculcatus), ita haereses uniuersae botrum unum amaritudinis faciunt, coeun-

tibus in se uuis fellineo liquore uexatis, et idcirco botrus amaritudinis in idipsum. Vnaquaeque earum proprie amaritudi6s nem habet, nec sibi inuicem commiscentur,

32, 53

sed ex uicinitate

fetoris sibimet coaequantur. Et fortasse Iericuntius fons hanc uineam liquoribus suis mundat : carnalis lex intellegitur, qui uniuersos agros, sine dubio plebem, sua salsedine fecerat infecundos. Sed cum Eliseus, euangelicus uidelicet sermo, sal in eo 7o Scientiae posuisset, illico benedictionis fecunditatem accepit. 94. Ira draconum uinum eorum. Spiritalium enim draconum ira dissipauit eos quos indignationis suae uino potarunt, ut ira draconum uinum fuisset haereticorum effecta, quorum

32, 34

insanabilis furor est, quia sanitatis nolunt recipere medicinam. 39. Nonne haec omnia congregata sunt apud me, et signata sunt in thesauris meis ?Quaecumque enim a nobis fiunt, aut uerbo aut cogitatione procedunt. Licet a nobis obliuione tollantur, apud Dominum tamen congregata sunt, et ; in thesauro eius signata. Thesauri Domini multi et innumerabiles sunt. Alii sunt thesauri sapientiae et scientiae, quod est Christus. Alii thesauri niuis et grandinis, indulgentiae uidelicet et paenitentiae. Alii thesauri furoris et irae, iudicii uidelicet et uindictae

futurae.

Et si quaeras,

curiose lector, in libris

ro diuinis inuenies quos Deus thesauros habeat apud semetipsum occultos, si tamen spiritaliter uniuersa ualeas retractare.

82 I Petr. 2, 22. Cfr Is. 55, 9.

66/6? cfr IV Reg. 2, 19/22.

34, 2 cfr Apoc. 16, 19. 35, 6/* cft Col. 2, 5.

?/8 cft Iob 38, 22.

10/11 cfr Is. 45, 5.

55 derelinquit V/ (corr. zz.a.) 58 botruum V (corr. z.a.) 60 haczinos I (mut. eradendo in : hazinos) 61 conculcatum Pi;;ra 62 uniuersi I7 64 Vnaquaeque] comi. Ku// ; unaquoque V. Pitra prapriae I7 66 sibi et V7 (corr.) hanc] coni. Kul! ; ac V' Pitra 67 uinea Pi/ra carnalis] comi. Kull ; 68 carnales V Pirra (sed cfr Verec., In cant. Hab. 19, 41/43 ; In cant. Deb. 24, 13) plebe V . 69 sale V (corr. eradendo)

35, * niues et grandines V(corr. zz.a.)

9 uindictae] et 24d. V, postea eras.

Pi 33

SVPER CANTICA, DEVT. 36-37 55 96. In die iudicii retribuam illis, in tempore cum lapsus fuerit bes eorum. Et quidem haereticorum lapsus est pes. Et licet uideantur corporaliter stare, spiritaliter tamen iacent prostrati. Sed tunc plenius pes eorum, id est firmitas,

32, 55

; in lapsu deducetur, cum manifestati fuerint ad sinistram damnationis translati. Quoniam prope est dies perditionis eorum, et adueniet barata illis. Omnibus impiis perditionis dies proxima est et parata. Superueniet in tempore, quando illi 10 nihil suspicionis habebunt. Dies perditionis duplex est: aut enim tunc euenit, quando pes dilabitur inimici, id est sensus

circumscriptione trahitur delinquendi; aut tunc quando supremum consummationis aduenerit tempus. 394. Quoniam iudicabit Dominus populum suum, et

32, 36

"n seruis

suis consolabitur.Iudicat Dominus seruos suos,

et paterna clementia flagellat quos diligit. Quos enim emendat, saluti destinat et in seruis suis consolationem tenet. Populum 5 iudicat, in seruis consolatur. Multum enim interest inter ser-

1o

15

20

25

uos suo domino iugiter famulantes, et inter populum sola nominis ditione subiectum. Sed etiam sic recte intellegitur: Israhelem, populum suum carnalem, iudicauit Deus, repellendo a fide et incredulitatis suae laqueis uinciendo. In seruis autem, apostolis omnibusque discipulis, consolatus est, uel quicumque sunt in temptationibus et passionibus subsecuti. Nam et sic recte accipitur: iudicauit Dominus populum, quem de Ecclesiae gremio, tamquam de nutricis sinu, pertulit repellendum. Et in seruis suis consolationem inuenit, in illis uidelicet qui Deum secuti sunt et fraternam tenuerunt in unitatis uinculo caritatem. Videt enim eos fatigatos, et defectos in abducttone et desolatos. Fatigantur qui requiem sibi non quaerunt Saluatoris, de quo haec prophetico spiritu ait. Si enim in multis distenditur mens et per plurima trahitur, nimirum distractione fatigatur, sicut fatigatus est Aegyptius quem Dauid repperit oberrantem, cum Amalechitarum latrunculos sequeretur. Spiritalis enim Dauid Aethiopem populum, gentilem uidelicet plebem sequendo daemonas oberrantem et absque itineris recti tramite peruagantem, tenuit lassamque massa fici, id est Sancti Spiritus munere, confortauit, ut ipsa postea 36, 9/10 cfr Luc. 21, 34. 57, 16 cfr Eph. 4, 5. 36, 8 adueniat 5L. 7.a.

21/23 cfr I Reg. 3o, 11.

V (corr. zz.rec.)

11 uenit Pi/ra

13 consummationis]

37, 1 iudicauit V (corr. zz.a.) ? ditioni V/ (corr. zz.rec.) 256 tramitem V(corr. z.rec.) massam V(corr. z.rec.)

I

22 reperit Pira

56

3o

3^

SVPER CANTICA, DEVT. 37-38

traderet Amalechitas in manibus Redemptoris, uidelicet inprecando eius auxilium. Vna cum eo per gratiam roboratus insequitur inimicos. Iurat autem et Dauid ne eum ultra patiatur in manibus suorum contradi dominorum, hoc est quod in psalmo dicitur: Si oblitus tui fuero, Iherusalem, obliwiscatur me dextera mea ; adhaereat lingua mea [aucibus meis, si non meminero tui, 'si non proposuero ie, Iherusalem, in principio laetitiae meae. Ecce iurauit Dominus Iherusalem, plebem uidelicet suam, numquam se ulterius relicturum. Et hoc est quod nunc dicitur : Vidit eos fat?gatos, et defectos in abductione et desolatos. Deficiunt enim quorum Christus firmitas non est, et abducuntur delectationum

uarietate suarum, et desolantur ab illo spiritali habitatore animarum. Ín quattuor distributionibus omnes miserias texit, quibus animae discedentes ab eo ac uerae fidei regulam Pi 34 relinquentes, miserabiliter conplicantur. Fatigantur pagani qui per diuersa inuentionum suarum argumenta currentes, conprehendere nequeunt ueritatem. Dum enim dispositio4 i] nibus quibusdam quaestionis currit adsertio, ac sibi adprehendere ueritatis indicia gratulantur, illico ubi quippiam obsistit quod dissidere uideatur, ad primae iterum quaestionis reuertuntur tractatum. Sicque fit ut multis controuersiarum inuentionibus fatigentur, nec tamen suis tractatibus certum inueniant finem : quippe qui Christum finem ignorant. Finis enim legis Christus est ad iustitiam omni credenti. Deficiunt haeretici qui perseueranter in Christi manere nequeunt ueritate. Abducuntur pseudochristiani, qui nobiscum in ecclesiis corpore sociantur, mente tamen longius semouentur. Desolantur autem Iudaei, de quorum medio Christus habitator abscessit. 38. Et dixit : Vbi sunt nunc dii uestri, in quibus confidebatis in ipsis? Obprobrium suum portant recedentes a Deo qui, dum idola uenerantur, suum Creatorem contemnunt. Qui, dum eos uiderit miseriis tangi, tribulationi-

4o

352357

^

bus fatigari, erudit quod idolum nihil sit in mundo. Et tunc ipsa sui miseratione loquetur : Vbi sunt dii uestri, quorum non potuistis praesidio liberari ? Hoc Esaias dicit: Et ascendet Moab in domo dei sui, et clamabit, et non exaudietur. Hoc quoque potest scismaticis coaptari, qui deos sibi spiritaliter fin-

31/34 Ps. 155, 5/6.

38, 5 cfr I Cor. 8, 4.

51 Rom. 1o, 4.

6 cfr Ier. 2, 28.

?/8 Is. 15, 2 ( ?).

30 5os/ conttadi ras. fere 4 I;tz. V. 33 te] tui I7 7.4.) 53 ueritatem / (corr. zz.a.) 38, ? liberare V (corr. zz.a.), cfr 1. 12

38 delectatione V (corr.

8 clamauit V (corr. zz.a.)

IO

SVPER CANTICA, DEVT. 38-39 57 gunt, et Deum Christumque eius pro suo sibi arbitrio ponunt, et non sicut uere sunt, creduntur ab eis. Quid aliud nisi idola n E quorum auxilio in die iudicii liberari non possunt 39. Quorum adipes hostiarum edebatis et bibebatis uinum libationis eorum. Idolatris recte refertur, qui deos propterea figmenta putabant, quia carnibus et adipibus uictimarum, uentri dediti, uino et adipibus saturabantur. Sed et

32, 58

wA

nunc

spiritalium idolorüm

cultores,

nimirum

haeretici,

qui

idcirco fiunt, dum abundantiam temporalem sectantur doctrinisque falsis insistunt. Recte dicitur quod adipes hostiarum edant, carnalis sacerdotii quaestum. Per adipes quippe et hostias nihil aliud: nisi sacerdotium et quaestum ostendit. IO Vinum uero libationis potationes sunt doctrinarum, non quae Deo, sed quae daemoniis immolantur. Et fortasse idcirco percussi sunt filii Heli, quia hostiarum adipes Deo debitas non sacris altaribus, sed sibimet deputabant. De uino quid dicam, quod Apostolus prohibet bibere, 2» quo est omnis luI ^ xuria ? Sed et Aaron, cum filiis ingrediens sancta sanctorum uinum bibere prohibetur. Et Ionadab filiis suis statuit ne biberent uinum. Quid autem intersit Aaron cum filiis non bibere uinum, cum ingrederentur sancta sanctorum, tantummodo ex praecepto Domini, quid uero Ionadab propria uoluntate 2 Oo filios prohibere simul uinum non tangere, curiosius lector inquirat. Magnum est diuinis obtemperare mandatis, sed amplissimum est super aliquid adicere propria uoluntate. Praeceptum fuit euangelistam laboris sui sequi mercedem, sed Paulus proprio fuit labore contentus. Non expetit quod debetur, ut 25 aliquid dominicis laudibus augeatur. Dominus aliquibus diebus Aaron et filios uinum potare uetuit. Ionadab filios prohibuit in perpetuum. Surgant nunc, et adiuuent uos, et fiant uobis protectores. Obprobrium sui cognoscant, qui Dominum uerum 3 o omittunt et deos falsos sibi confingunt, dum imaginationibus adquiescunt. Quibus in die Domini dicetur: Surgant munc, et adiuuent uos, et fiant uobis protectores. Surgant itaque quos

ipsi uobis

ignibus consternatos. 35

E:

eleuastis,

uel quos

adiuuent

uidetis

aeternis

40s, qui se non potue-

runt adiuuare. E£ fiant uobis protectores, qui se non potuerunt liberare. 59, 10/11 cfr Deut. 22, 17. 5, 18. 15/16 cfr Leu. 1o, 9.

11/13 cfr I Reg. 2, 12/17. 22/34. 16/17 cfr Ier. 55, 6.

14/15 Eph.

11 ad V (corr. s.J.zz.rec.) 5 spirilium 4 satubantur V/ (corr. addendo s.. : -tu-) 359, 2 Idololatris P//ra 31 diem V(corr. zz.rec.) 17 bebiberent V(corr. zz.rec.) (corr. m.a.) V

Pi 55

58

SVPER CANTICA, DEVT. 40 409. Videte,

32, 39

^

- i]

uidete,

quoniam

ego sum

Deus,

et non

est alius praeter me. Quis hoc alius indicat, nisi ille qui se uoluit hominibus demonstrare ? Et idcirco dupliciter iteratur : Videte, uidete. Non 'audite', sicut per prophetas adnuntiatum, sed propriis oculis uidete reuelatum. Audiant qui dicunt Patrem non posse uideri, sed Filium. Si ergo hic Filius loquitur, qui se etiam uideri demonstrat, non est alter Deus praeter ipsum. Quid ergo facient de Patre, quem solum non uideri credunt ? Multos sibi deos diuersi homines fingunt, sed cognoscant quia unus est Deus. Quem nisi intellexerint, sicut eum ueritas habet, Deum sibi alterum fingunt. Sed audiant quia non est alius praeter me. Videte, uidete, quoniam ego sum Deus. Videte oculis in carne, uidete mente in diuinitate, uidete testimonio prophetali, uidete miraculorum uirtute. $9 emim, ait, (n me non

creditis, ipsis operibus saltem credite. Sed et hoc potest intellegi. Videte, uidete, quoniam ego sum

Deus : Videte Iudaei, uidete gentiles, ut ad duas uidea-

tur plebes dirigi sermo. An certe: uidete praesentes, uidete 2 o longius audituri. Sed et sic (non) inutiliter agnoscetur : uidete in lege, uidete in Euangelio, quia utraque in unum concinunt Deum. Videte fide, uidete intellectu, quia ego sum Deus. Valde mouet quod non simpliciter dixit : E? non est altus. Cur adiecit Praeter me? Recte satis, si tamen Iesus lumen 2 iE nostris cordibus largiatur, ut reuelata facie uideamus quae mystice praedicantur. Non enim dixit : E? non est aliusin me, sed $raeter me. Est enim Pater in Filio, et Filius in Patre. Eo

Sed extra

Patrem

non

est Filius, nec

extra

Filium

Pater. Idcirco ait fraeter me non est Deus, ac si subiungeret : sed in me est Deus. Qwa ego, inquit, ?n Patre et Pater 4n 7€ €sl.

Ego occidam, et uiuere faciam; percutiam, et ego sanabo. Occidam carnem, uiuificem spiritum. Occidam infidelem, uiuificem fidelem. Occidam mortalem, uiuificem inmor-

talem. Occidam natos ex corruptionibus, uiuificem renatos ex spiritu. Occidam Iudaeos, uiuificem christianos. Occidam litteram legis, uiuificem Euangelium. Occidam deputatos ad sinistram, uiuificem ad dexteram segregatos. Occidam temporali morte, uiuificem inmortali resurrectione. Occidam me ipsum 4o per crucem, itidemque uiuificem post sepulcrum. Multis enim Deus modis occidit, ut uiuere faciat quos dignatur. 35

40, 10 Marc. 12, 32. 15/16 Io. 1o, 38. 27/28 cfr Io. 14, 10/11. Io. 14, 10. t1. 33 cfrI Petr. 5, 18. 37/38 cfr Matth. 25, 32/35.

40, 3 dupliciter] V (-ci- s./.) 8 quem] qui I7 uideri non — V Xnon) addidi 22 intellectum V (corr. zz.a.) 24 sit V (corr. eradendo)

30/31

20

SVPER CANTICA, DEVT. 40-41 Vtinam et me peccatorem Tali se morte mori Moyses oculis Domini repperisset. 4 j positus demonstratur, quod

59

occidat, ut uiuificet iustificatum ! precabatur, ut tamen gratiam in Ordo quoque ipse non inutiliter non prius uiuificat et sic occidat,

sed occidet, ut uiuificet deinceps, et de subsequentia cognoscendum est. ; :

Percutiam, et ego sanabo. Percussio Domini sanitates ostendit. Qui percutit, uexat. Dominus autem cum percutit, sanat. Percutit corda dilectionis iaculo et sanat languorem amoris a saeculo. Percutit daemones, ut sanet homines. Per-

cutit

peccata

et redhibet

mentibus

sancta.

Obsecro,

lesu

bone, percute in me mala mea et sana in me bona tua ! Percu-

te superbiam 5 subiectos. -^

32, 40

antiqui

Percute

reatus.

Pharaonem,

Percute

resistentes,

et sana

ut saluifices Israhelem.

Hoc

est quod etiam Iob sanctissimus ait: Increpationem ergo Domini ne repellas, quia ipse wulnerat et medetur, percutit et manus eius sanitatem praestat. 41. Quia extollam manum meam in caelum, et ?urabo ber dexteram meam. Extollere est per opinionis flagrantiam dilatare. Caelum sancti intelleguntur, siue ipsa Ecclesia. Manus autem in operibus significatur. Et hoc est intellegi uoluit : dilatabo in sanctis opera mea. Vel certe ^ quod alter intellegi potest. Extollam in caelum mamum mean : in Scripturis sanctis eleuem potentiam meam. Cum enim releguntur, et ex ipsis diuinae potentiae perspicitur magnitudo, manum suam in caelum eleuat. Sed et hoc poterit I o coaptari, ut ex persona Deitatis dictum in incarnatione Christi cognoscas. Extendit enim in caelum, id est in corpore adsumpto, manum

I VA

suam,

sine dubio

uirtutum

miracula,

per quae

occultus in homine manifestari potuit Deus. Et iurabo per dexieram meam. Nullius sacramento constringitur Deus, quia Deus sacramentorum ipse est. Quid ergo dicit 2urabo, nisi ut iuramentum Dei pro confirmatione uerissima intellegas ? Nam 43/44 cfr Deut. 32, 49/52.

2wrabo

per

dexteram

meam,

56/58 Iob 5, 17/18.

41, 3 Eucher., Liber form. spir. intell. YI - CSEL 31, 9. Cfr etiam Aug., Er. in Ps. 18, en. 2, 2, 11 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 38, p. 106 ; id., De ciuitate Dei 20,

24, 90 — ed. Dombart-Kalb, CC 48, p. 746. 3/4 cfr Aug., Serzo 57, c. 6(6) - PL 38, 388 ; Ambtos., Expositio psalmi CXV III, 12, 25 - CSEL 62, 266. 4 cfr Aug., En. in Ps. 142, 15, 7 — CC 40, p. 2070 ; id., De serm. Dom. in monte 1, 888/892 — ed.

Mutzenbecher, CC 535, p. 41. 43 tamen] V (t- s.) 44 reperisset Pi/ra 48 sanitates] conzec? ; sanitatis 17 Pitra 55 saluiuifices I^ 5? percutet V/ (corr. zz.a.) 41, 3 in fraglantiam zt. V" z.a. ; fragrantiam Pitra (cfr etiam |Verec., Carm. de satisf. paen. 39) 14 Nullus V (corr. zz.a.) sacrementum Y (corr. z.a.)

15 quia] V s./.z.a.

Deus] aZZ. Pitra

Pi 36

60

32, 41

SVPER CANTICA, DEVT. 41-42

confirmabo per inmortalitatem meam. Vel certe dexteram Christum agnosce, in quo se inmortalem esse mortalem monzostrauit, quia mortalitatem humanam inmortalitate diuina transfudit. Et hoc est quod dixit. 42. Viuo ego in aeternum, quia exacuam ut fulgur gladium meum, et continebit iudicium mamus mea. Gladium diuinitatem dicit, quae tamquam in uagina latuit in Éxacuam dixit 'clarificem', et fortasse hoc est quod carne. ; Dominus de suo aduentu testatur : Szcut enim exiet fulgur ab oriente usque ad occidentem, sic erià aduentus. Filii. homanas. Merito continebit iudicium manus mea, quia uenturus in iudicium manifestius apparebit. An certe gladium uerbum Dei intellege, ut non sicut lex 1o obtunsius loquebatur, ita Euangelium protestatur. Sicut enim fulgur ex nubium conlisione nascitur et lumen sui trepide circumspicientibus monstrat, ita praedicatio Euangelii, ex praedicatorum consona percussione producta, auditorum mentes inlustrat.

Et sic manus

Domini

iudicium

1; alios trahat ad fidem, alios remoueat,

continebit, ut

alios resoluat a cap-

tiuitatibus peccatorum, aliis nihil salutis ostendat, et ineffabilibus suis quibusdam iudiciis uniuersa dispenset. Moraliter haec intellegentia currit. Exacuam ut fulgur gladium mewm : erudiam sensum meum, ut uelocitate qua2o dam intellegentiae luminis sui praeueniat cunctos, et continebo iudicium discretionis. Spiritalis enim. uniuersa duudicat, tpse autem a nemine iudicatur. Iste sensus congruit etiam Domino Saluatori, qui gladium suum, corpus nimirum, mortalitate obtunsum, inmortalitatis lumine suscitando, tamquam acuen25 do reddidit claritati. Et iudicabit, et continebit in manu iudicium, gentes absoluens, ludaeos condemnans, wt qu? "on uident uideant, e qui uident caeci fiant.

Et retribuam iudicium inimicis, et his qui oderunt me

reddam. Non ait : Vt iudicem inimicos, sed : Retribuam

3o 44diciwm. Retribuere est factis digna pensare. Inimici autem tam daemones quam haeretici cognoscuntur, nec non etiam pseudochristiani, qui licet uideantur professione Christum 20/21 cfr I Cor. 15, 53/54.

42, 6/6 Matth. 24, 27. 9 cfr Aug., En. in Ps. 44, 11, 2 - ed. Dekkers-Fraipont, CC 38, p. 5o1 ; Eucher., Liber forz. spir. intell. Y— CSEL 31, 8. 9/10 cfr Aug., En. in Ps. 149, 12, 34/37 — CC 4o, p. 2186. 39.

21/22 I Cor. 2, 15.

18 confirmabo per inmortalitatem meam] V s./.z.a.

Ww

26/2? Io. 9,

;

— .20 inmortalitate] in praezz.

42, 5 fulgor V/ (corr. z.a.), sic saepius 10 obtunsius] V (sie sezrper) 18 fulgor V/ (corr. zz.a.) 22 neminem V (corr. zz.a.) 23 Saluatori] que praez. V, postea del. 25 iudicauit /

SVPER CANTICA, DEVT. 42-43

ór

tenere, uita autem et moribus inimici sunt eius. Et cur inimici dicantur, rationabilis ordo demonstrat. Christus misericordia

55 est, religio, sanctificatio, bonitas et quibuscumque aliis nominibus poterit nuncupari. Si quis ergo christianus est, sed inmisericors,

misericordiam

in

se

perimit,

misericordiam

in se perimendo Christum occidit. Sic ergo fit ut non semel Christus

fuerit a Iudaeis

occisus, uerum

etiam

multotiens,

4o quod sine dolore dici non potest, a christianis cottidie crucifigitur. Similiter et qui sanctificationem derelinquit, id est castitatem in se occidit, nihil aliud nisi Christum occidit. Huius-

modi ergo inimici sunt eius ipsi. Sunt etiam qui oderunt eum. Sed proprie illa est differentia, quod inimici dicantur daemo4; nes et haeretici, odientes autem pseudochristiani. Merito illis

32, 42

retribuam, tamquam quae mala gesserunt, ut seuerus iudex retribuam. Istis uero reddam uelut depositarius, quia apud Pi 57 eum quae fecerint, deposita sunt facta. Et ideo illorum iudex, istorum depositarius demonstratur. 49. Inebriabo sagittas meas sanguine, et gladius meus manducabit carnes. Sunt enim sagittae Domini spiritales quibus humani generis percutit corda, et sanguinem a nobis consumunt spiritalem. Sicut enim ipse Christus sagitta ; dictus est, electa in manu Patris, ita quoque eius apostoli sa-

gittae intellectualiter nuncupantur, quos per totam mundi latitudinem forti arcu dispersit. Et fortasse istas sagittas pro signo misit Ionathan, ut Dauid crudelis regis effugeret manus. Et his sagittis percussus est Saul, rex uidelicet nequam, ut de 1o regno Israhelitico deperisset. Hae sagittae potant sanguinem nostrae infidelitatis atque carnalium uitiorum, pro eo quod dictum est de eis : Peccata fopuli mei comedent. Hi enim qui faeculentias morum excoquent sermonibus suis, et purgatiorem animam reddunt, bi15 bere quodammodo cruorem nostrum dicuntur. Et idcirco : Inebriabo sagittas meas sanguine. An quod melius intellegendum est (quia non ait quo sanguine, sed tantum sangwine), fortasse de illo accipere debemus, qui eductus est in cruce de latere Saluatoris, ut sagittas suas

45, 2/4 cft Iob 6, 4. Glorie, CC 75, p. 700. 2/8 cfr I Reg. 20, 20/45. Io. 19, 34.

36 christianis

V (corr.)

4/6 cfr Hier., Comm. in Hiegech. lib. XIV, 46, 689 — ed. 5/6 cfr Eucher., Liber forzz. spir. intell. Y— CSEL 31, 8. 9/10 cfr I Reg. 51, 3. 12/13 Os. 4, 8. 19 cfr

37 perimet V (corr. z.a.)

40 in quottidie zzu£. V z.rec. (sic saepiur), quotidie Pitra 45, 2 meas V (rorr.) (corr. z.a.) 4 dispersi V Pitra

39 occiosus V (corr.)

(corr.) 44 ille V

6 nuncupatur V (corr.) manducauit V/ (corr. zz.a.) 18 de] ZZ. 8 Ionathan] scripsi ; lonatham V Pitra

62

SVPER CANTICA, DEVT. 43

2o suo sanguine saturaret ? Cum enim praedicatorem uerbi Dei uideris audientium corda caritatis quodammodo uulneribus fodere et sic fiducialiter uerbo astare, ut mortis poenarumque

terrorem conculcet, dicito quod sagitta Domini inebriata est sanguine. 25; Sed et de martyribus non inutiliter congruit, qui effusione sui sanguinis epotantur, et ita ebrietatis poculo fiunt temulen-

ti, ut suas quoque animas tradere non dubitent occidendas. Et gladius meus manducabit carnes. Spiritus Sanctus gentiles adtrahit turbas. Vtrumque enim potest intellegi et 3o sermo diuinus et Spiritus Sanctus, quia Spiritu et uerbo, hoc est uirtutibus et praedicationibus, carnales animae pertrahuntur ad fidem, ut manducentur et incorporentur spiritalium fidei. Aliter quoque intellegentia currit. Corpus Domini gladius 35 est, per quem totum sibi mundum subiecit. Et quia ipse est caput corporis Ecclesiae, multitudo uero fidelium corpus eius,

utique eos quos sibi incorporat et ad unitatem suorum membrorum adducit, comedere dicitur. De sagittis talibus dictum est: Sagitiae tuae acutae, potentissime, populi sub te cadent. 4 o Quaeritur enim et quales istae sunt. Non enim obtunsae, sed acutae sunt, ut omnem duritiam cordis ualeant penetrare. Habet e contrario sagittas nequissimus princeps, qui Christi semper exercitum aemulatur et sagittis suis plures interimere concertatur. Quid enim dicit quae Christi sagitta percutitur ? 45 Quia uulnerata caritatis ego sum. Qui autem sagitta percutitur inimici, sicut Achab, rex Samariae, sagitta Syrorum percussus, conruit atque omnem uitalem sanguinem fudit, ut mortis aeternae supplicio damnaretur. Merito in pulmonibus dicitur uulneratus, ubi physici dicunt superbiam dominari. Percussus animae salutem effudit, quippe 5 o superbiae uulnere, omnem Deum relinquens et semetipsum idolis subdens. A sanguine uulneratorum et captiuitate. Duplicia sunt uulnera spiritaliter percutientia, sicut etiam carnali contingentia ictu. Alia sunt inimicorum uulnera quae salutis 5 I adimendae fiunt causae, alia quae infliguntur medici ferramento. Vtrumque ferro fit, sed non aequali arte uel animo : ille facit ut adimat, iste ut reparet sanitatem. Non enim eadem sunt uulnera quae in hostibus Israhelitae defigunt, et quae Pi 58

25/22 cfr Aug., En. in Ps. 35, 14, 19/24 — CC 58, p. 333. 38 cfr Num. 32, 22. 39 Ps. 44, 6. 45 cfr Cant. 4, 9. 46/47 cfr III Reg. 22, 34/35.

21 audientum YV/ (corr. m.rec.) — 923 sagittae Di/ra inebriata est] inebriatae Pitra 28 manducauit V (corr. z.a.) '30 qui V (corr. z2.a.) 34/38 cfr 1. 123/127 85 quam V(corr.) et] V s.J.7.a.

50 saluti V (corr.)

55 sunt V (corr.)

58

SVPER CANTICA, DEVT. 43

63

inimici Hebraeis inponunt. Aliud est occidere, aliud uulnus 6o inponere. Praedicantibus sanctis, cum conpunctio sumitur conscientiae peccatricis, ecce uulnerat is qui iaculum dirigit uerbum. Quod, si potuerit et simul occidere, adtrahitur utique,

65

7e

7;

8o

8s

ut in corpore et quoscumque uictos gladio diuini sermonis suae coadunauerit fidei. Nam Hebraei uulnera caritatis infigunt. Syri uero, alienigenae nationes uidelicet atque haeretici, nec non etiam daemones, seu uitia corporalia uulnera mortis infigunt. Videmus enim, totoque mundo teste cognoscitur, gladium Domini bonitate propria desaeuisse ; et idolatras multitudines spiritaliter interemptas, fideles effectas, quarum sanguinem sagittae Domini biberunt. Non in terra effusus est. Aliud est enim in terra sanguinem fundi, aliud in sagitta manere. Si quidem Petrus ac Paulus ceterique sancti suis sermonibus saeuitiam mei cordis excoquant et uulnus mihi dominicae caritatis infigant, ecce sanguine meo potantur, quia in me sanguinolenta decoquunt opera peccatorum, et cum aculeo conpunctionis eorum refrenor a malitiis. In sanguine meo sagitta permansit, et merito 4nebrtabo sagittas meas sanguine. E contrario uero, quoscumque percutiunt peccatores et suis uerborum uulneribus retrahunt a salute, sanguinem eorum in currum effundunt, sicut Achab, qui in currum totum sanguinem suum, uulneratus a Syriis, effudit. Syrii enim haeretici cognoscuntur, qui dum potuerint quemlibet suorum sermonum sagittis transfigere et ad ambitum terrenae gloriae suadere, super currum uulneratus, salutis suae totum sanguinem fudit. Melius tamen, ut existimo, illis poterit conuenire, qui ab eis

in sacerdotali honore tamquam in curru leuati, uehementi mortis sagitta uexantur, ut simul totum uitalem sanguinem fundant. Iezabel quoque, impiae animae, sanguis non peruenit 9o ad terram sicut Abel, ut ad Deum posset clamare, sed aspersus in pariete permansit, quoniam deorsum fuerat praecipitata per seruos, eunuchos uidelicet et effeminatos. Isti serui sensus carnales sunt qui deorsum a supernis inpellunt, et cum in ruinam deiecerint animam peccatricem, sanguinem eius in 9; pariete quem diuersis impietatibus construxerint, spargunt. Et merito eunuchi, quia per dissolutionem uitae uigorem sibi amputauerint naturalem, et luxuriae sunt eneruatione soluti. 70 cfr Matth. 25, 55. 81/82 cfr III Reg. 22, 34/35. 22/23 90 cfr Gen. 4, 1o. 59 ebreis

89/92 cfr IV Reg. 9,

66 seuitia l/ (corr. z.a.) ; saeuitia corporali Pzzra

68 desaeui-

idolatras] serpsi ; idololatras Pzra ; idolatrias V/ — 42 ac] et Pzfra isse Pitra 76 78 dequoqunt V, is dequocunt zu. .a. eradendo) V sanctis (corr. (corr. 79 Et V 7" sagitta] in praez. V, postea eras. conpugtionis V (corr.7z.a.) 94 ruina V/ 81 acab V7 80 uulneris V (corr. zz.a.) eradendo)

64

SVPER CANTICA, DEVT. 43-44

Sanguis quidem intellectualis Abel clamat ad Deum, quia fortasse post mortem peccati paenitentiam gerit. Sanguis IOO

uero Achab et Iezabel omnino nullis clamoribus imuocat Deum,

105

quia Peccator cum wenerit in. brofundum malorum, contemnet. Captiuitatum uero quae sit differentia, Paulus gentium magister ostendat : Paulus, winctus Iesu Christi. Et iterum : Salutat uos concaptiuus meus Barnabas. Ecce ipse concaptiuus est, quoniam cum uellet proprio Domino per ignorantiam calcitrare, uinctus

IIO

ab eo uinculisque

pietatis innexus,

Domini

captiuus est factus. Obsecro te, Iesu meus, me quoque captiuum tuae efficias pietatis, ut uinctus a te tuoque sub iugo redactus, captiuitatis tuae uinculum portem ! Ecce quo sanguine et quali captiuitate sagittae Domini saturantur. Sapiens lector, adpositis adhibe te cibis! Prudenter adtinge, sciens te debere talia praeparare : hoc est Scripturarum sanctarum, dum legendo comedis delicias, intellegentiam

I1

I20

T2 ^

para, ut talis intellector habearis, qualis fueris praeparator. A capite principum inimicorum. Inimicos paganos appellat uel haereticos, quorum principes potestates sunt daemonicae. Caput autem principum istorum diabolus est, cuius capitis captiuitatem operatus est Dominus, cum in cruce conscenderet eumque uirtutis potentia captiuauit. Sed et imperatoriae potestati, quae caput est omnium principum paganorum nos persequentium, utiliter conuenit, quam sibi Dominus fidei sociando spiritaliter subiugabit. Aliter quoque intellegentia currit. Corpus Domini gladius

est, per quem totum sibi mundum subiecit. Et quia ipse est caput corporis Ecclesiae, multitudo uero fidelium corpus eius, utique eos quos sibi incorporat et ad unitatem suorum membrorum

adducit,

comedere

dicitur,

dum

eos uexillo

subicit

crucis, ut eius carnem conuersi comedant membraque sua faciat sibimet sociatos, suo eos corpori sociando. 32, 45

44. Laetamini,

caeli,

101 Prou. 18, 5. 103 Philem. r. 117 cfr Matth. 12, 24 ; Luc. 11, 15.

(supra p. 60).

simul

cum

eo, et adorent

eum

104 Col. 4, 10. 116/117 cfr Eph. 6, 12. 123/124 cfr Verec., In cant. Deut. 42, 22/25

100 uero] a27. V 5./.z.a. acab V (corr. zz.a.) 102 Captiuitatem V (corr. 7.0.) 106 uictus Y/ (corr.) 107 factus est — Pz/ra 109 uinculam V (corr. 72.0.) 119 sanguinem Y (corr. zz.a.) 111 adpositos adibite cibos V (corr. 77.4.) 112 nesciens V (corr. expungendo) talia] ad praezzittendum censet Pitra 114 fueris] 7n apparatu suo Pitra coni. ; fuerit V Pifra (in textu) 115 principium Ww 119 et] etiam V (corr. eradendo) 122 fidei] V (-i- in ras.) subiugauit Pitra 123 intellegentiam V (rorr. 7z.a.), cfr etiam f. 34 123/127 Aliter — dicitur] eundere textum iam supra legimus apud Verecundum (1. 34/88) 128 carnes V/ 128/129

faciet

Pz/ra

44, 1 adorant I

Pi 39

SVPER CANTICA, DEVT. 44

65

omnes angeli eius. Caeli cum Domino conlaetantes et in passionibus gloriantes, apostoli sunt atque martyres. Angeli uero qui nuntii dicuntur, possunt intellegi hi qui semper, ut 5 deuoti famuli, suo domino ministerium exhibent spiritale. Namque factum est secundum litteram in natiuitate Saluatoris, quando cum eo et angeli glorificauerunt Deum, et caeli sunt conlaetati in apparitione pastorum, cum suauibus concinerent cantilenis : Gloria n excelsis Deo, et n terra pax. IO

Laetamini,

gentes,

cum

plebe

eius,

et confirment

eum omnes fili Dei. Coniunctionem significat plebium, Iudaicae uidelicet atque gentilis. Plebem quippe eius Iudaicam indicat multitudinem conuersam ad fidem, cuius societati ad15

iunctae sunt gentes in sanguine Christi. Quod autem ait : Confirment eum omnes filii eius, populos christianos agnosce, ex quorum multiplicatione fides Christi firmatur. Et in ea ipse conualescit, et sic fit ut confirmetur a filiis Dei qui non ex sanguinibus, neque ex uoluntate wiri, neque ex uoluntate carnis, sed ex Deo nati sunt.

20

25

30

Quoniam sanguis filiorum eius defendetur. Cruor martyrum defendetur, qui eius filii dicuntur, non occisione malorum, sed conuersione infidorum. An certe sanguinem filiorum apostolorum intellege, quoniam ipsos proprie filios nuncupauit. A sanguine enim Abel vusti usque ad sanguimem Zacchaviae, vequiretur a generatione hac. Et defendet, et vetribuet iudicium inimicis. Retribuet inimicis mala. Defendet suos, uel certe defendet crucis patibulum subportando. Retribuet iudicium daemonibus a quibus tenebantur obnoxii. Et his qui oderunt eum reddet. Ipsi sunt inimici qui etiam oderunt eum. Non aequaliter retributionem Dominus confert, aliquotiens digna indignis, ac propterea non dixit : Reddet mala, sed tantum reddet, utique bonitatis suae debitum, quia bonus est, omnium debitor est, etiam malorum. An

35

certe reddet unicuique secundum opera sua. Quod apud eum boni uel mali operis deposuerit quisque, hoc etiam illo recipiat redhibente, qui in iustis redditurus est iusta. Et emundabit Dominus terram populi sui. Emunda-

44, 3 Eucher., Liber form. spir. intel. Y — CSEL 31, 9. Cft etiam Verec., In cant. Deut. 41, 5 (supta p. 59). 4 cfr Lactantius, [nszi£utiones Diuinae 1, 7 — CSEL r9, p.26; Aug.,$ermo 125,3 —PL 38,691. — 9Luc.2,14. 13/14 cfr Eph. 2, 11/15. 18/19 Io. 1, 13.

23/24 cfr Aug., En. in Ps. 142, 2, 21/24 — ed. Dekkers-Fraipont,

CC4o,p.2060. 24/28 Matth. 23, 35/36. — 34cfrRom.1,:4. 27. Cfr Ps. 61, 15 ; Prou. 24, 12 ; Rom. 2, 6 ; Apoc. 22, 12.

35 Matth. 16,

20 sanguis] ei add. V, postea (corr. m.a.) 7 glotificauerant V/ — 12 gentiles V 38 e 38/39 emundauit V (corr. zz.a.) 33 utrum I 23 propriae V7 eras.

66

SVPER CANTICA, DEVT. 44

bit Ecclesiam, cum eam sine macula facit et ruga. Emundabit 4o etiam corda sanctorum, ut in eis sibi tabernaculum praeparet habitandi, quae terra dicuntur propter culturam et fructificationem uirtutum. Emundabit quoque corpus, cum oculus non concupiscit, nec peccato trahitur in luxuriam corporalem. Vnde etiam terra dicitur, uel quia de limo formatum est, uel

4; quia nunc spinas uitiorum, nunc frugem bonorum germinat morum. Mundat ergo Dominus terram suam, cum carnem nostram fecerit puriorem ab omnibus inquinamentis carnalium delictorum. Caput autem uelare est prae confusione libertatem mentis non habere, quia caput mulieris wir est, id est princi5o palis pars carnalis spiritus est. Qui spiritus uelatur, quando confusionis conscientiam portat, et nullam fiduciam libertatis habet. Latus autem

dissuere, hoc est cordis reuelare secreta,

per confessionem uidelicet delictorum. Si ergo leprosos nos esse cognoscimus et peccatores esse sentimus, obstruamus ora nos- Pi 4o

55 tra, ne Dei iustitiam enarremus, quam factis sequi nolumus. Mentem nostram prae confusione ad Deum non eleuemus, sed una cum plublicano peccatore dicamus: 'Peccaui, Domine, et oculos non sum dignus eleuare in caelum.' Confessionem uero peccatorum, tamquam latera scindentes, inmobiliter tenea6o mus, talique remedio ab spiritali purgabimur lepra et a peccatis ueniam consequemur. Quod enim lepra in corpore, hoc faciunt delicta in corde, quae noster Iesus solus misericorditer sanat, cut est gloria in saecula saeculorum. EXPLICIT EXPLANATIO CANTICI DEVTERONOMII VERECVNDI PRESBYTERI. 39 cfr Eph. 5,27.

41 cft Verec., In cant. Deut. 19, 18/19 (supra p. 35). 41/42 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana, 1. 83.95 et 133 — ed. Brou, p- 72.92.94 et 107. 44 cfr Gen. 2, 7. 48/49 Verec., In cant. Az. 9, 8/9 (infra p. 90) 49 Eph. 5, 23. Cfr I Cor. 11, 5. 52/83 cfr Vetec., In cant. Az. 9, 30/35 (infra p. 91) 57/58 cfr Luc. 18, 135. 63 Gal. 1, 5 ; Hebr. 15, 21. Cfr Rom. 16, 27; ll Tim. 4, 18.

39 e; 42 Emundauit V (corr. zz.a.) sequamur l/ (corr. zz.a.)

fecit Pra

52 habeat Pi/ra

61 con-

III: INCIPIT EIVSDEM IN CANTICVM HIEREMIAE. Thren. 5,1

1, Memento,

Domine,

quid factum sit nobis. Canti-

cum hoc Hieremiae uaticinio decantatum: est, cum captiuitatis

plurimas miserias deplorasset, quas per se Babylonius tyrannus ingesserat, et per Nabuzardan militiae principem incusse; rat, nec non Godolia perempto Hismahel, Nathaniae filius, excitarat, qui reliquias captiuorum, quas Chaldeus hostis remiserat, uoluit in Aegyptum transportare. Idcirco canticum hoc lamentationibus ultimis iunxit, Domini clementiam poscens finem malis inponi. Quod tamen ecclesiasticus usus in1o uenit psalmorum more cantari, dum cantici uocabulum ab eodem accipere nullis praenotationibus tituletur. Memento, Domine, quid factum sit nobis : aspice et uide obprobrium nostrum. Barbaram captiuitatem historice deflet, miseriasque quas pertulit, ingerit aspectibus Crea15 toris. Tropologice uero martyrum uox esse monstratur, qui poenis afflictionibusque subiecti, Domino dicunt : Memento, Domine, quid factum sit nobis. Dum enim non ulciscitur suos et patienter patitur persecutores grassari, obliuiscitur quodammodo, sicut ille probat qui lacrimabiliter procla20 mabat

: Vsquequo, Domaine, obliwisceris me in. finem. Et ite- Pi 41

rum : Obliwisceris inopiae nostrae et tribulationis nostrae, quoniam propier ie morte afficimur tota die. Cum autem fuerit recordatus et suorum pressuras famulorum absoluerit, persequentium malitias ulciscitur cruciatu. Omni ex parte prophe25 tae sententia temperatur. Non dixit : Memento, Domine, inimicorum nostrorum, ut uidelicet suis digna factis exsoluant,

sed : Memento quid factum sit nobis,ut haec reminiscens auferas quae patimur mala, factoribus autem ignoscas. Hoc quidem est asp?ce, quod etiam «de. Sed iteratio orantis 3o afflictionem ostendit. Cum affectu dolentis isti sunt uersiculi

relegendi. 1, 2/4 cfr IV Reg. 25, 8/21. 21/22 Ps. 43, 24. 22. Trrvu.vs:

5/? cfr IV Reg. 25, 22/26.

20SPs-oI2MT

V

1, 3 plurimos V (corr.) 4 et] quas V 8 oblementationibus V(corr.) 10 humore V(corr. eradendo) 12 quid] coni. Kull (cfr1.1, 19 e? 22) ;quod V(corr. zz. rec.), Pitra 13/14 historicae I/ 23/24 persequentum I7 28 malefactotibus Pifra (cfr etiam Pasch. 1237D : Reminiscens auferas mala, quae patimur, factoribus autem ignoscas) In canticum Hieremiae] Paschasius Radbertus, saec. IX, commentarium Vetecundi in canticum Hieremiae magna ex parte repetiuit in 'Expositione in Lamenta-

Hiones", lib. V, nonnulla subtrahens, mutans uel addens. Textum eius contuli in

codice Parisino 12.294.

68 5,2

5535

SVPER CANTICA, HIER. 2-3

2. Hereditas nostra conuersa est alienis. Cum enim Iudaeus fuisset populus transportatus, alienigenae uacuam possederant terram. Quae fuerat hereditas populi Dei, facta est possessio praedatoris. Aduersus haereticos ista deprecatio ; currit, qui hereditatem Ecclesiae Christi uel daemonibus uel prauis tradiderunt institutis. Recte ait conuersa est, quia quidquid conuertitur, erat quidem, sed in aliud est postea commutatum. De Scripturis potest iterum sanctis intellegi, quae sunt hereditas fidelium po10 pulorum. De qua non ait : Conuersa est ad alienos, sed con uersa est alienis, his uidelicet qui a Deo facti sunt alieni. Prauo eorum conuersi sunt intellectu secundum Pauli sententiam, quia alis est odor witae in witam, aliis odor mortis in mortem. Domus nostra peregrinis. Significanter expressit alieni1; genas illuc demutatos, qui terram Israheliticam post captiuitatem populi coluissent. Tropologice autem domus Scripturarum intellegentiae cognoscuntur, in quibus habitaculum nostrae mentis firmemus. Aliter enim in eis non ualebimus habitare, nisi sensibus tamquam ianuis patefactis, interioris 20 intellegentiae latitudinem teneamus. Quam dum haeretici male secundum suae prauitatis inuentionem conuertunt, domus nostrae peregrinis incolis transferuntur. Aliter iste potest iterum sensus agnosci. Nequitiae quoque spiritales peregrini possunt intellegi congruenter, qui peruersis cogitationibus 25 pessimorum diuinarum Scripturarum sermonibus falsas inserunt prauitates. Moraliter domus haec mens humana est cognoscenda, quam peregrini nimirum, uitia uidelicet, sibi subplantant, quae praeuaricatione peccati domus nostras, animas utique, penetrarunt. Aliunde enim ad nos ingressa 3o sunt, non ex natura originem sumentia, sed ex culpa. 9. Orfan: facti sumus, uelut nom habentes pairem. Qui graeco sermone orfani appellentur, plenius demonstrauit in eo quod ait »on habentes patrem, quod illi dicere possunt qui sui causa peccati patrem amiserunt Chris;tum, orfani proculdubio facti, quia proprium perdiderunt genitorem. Vox haec christianae quoque plebi concurrit : quotiens tempore calamitatis seu persecutionis depressa, sacerdotalis ordinis patrem habere praepeditur, hac uti poterit

2, 13 II Cor. 2, 16.

23 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Afri28/29 cfr Eucher.,

cafa 25. 75. 128 et 147 — ed. Brou, p. 77. 89. 106 et 111. Laber form. spir. intell. YX. — CSEL 351, 55.

2, 11 zniis zzut. V zz.a. 13 qui 18 deputatos Pi/ra (sed cfr Pasch 1239B : possessum uel transmutatum) 26 huma V (corr. zz.a.) 3, 2 orfani] zn zarg. V z2.a. ; ópdavot Pitra tur Pzra

appeletur V (corr. z7.4.) ; appellan-

SVPER CANTICA, HIER. 3-4

69

uoce. Sed notandum est quod ait: Velut non habentes pa1o irem. Quia quidem habemus in caelo, non dubitamus, sed quia nos deserit modicum, ut patrem non habeamus in terra : adeo uelut non habentes facti sumus. Nam non absolute dixit : Facti sumus non habentes patrem, sed uelut nom

habentes,

ut et habeamus et habere non uideamur. 5 Matres nostrae sicut uiduae. Matres synagogae noscuntur, quae septem principaliter in Oliueti monte constructae fuerunt, sed obsidionis chaldeicae tempore perscissae sunt, a gentibus inflammatae. Et has matres uiduas deflet, sacerdotibus interemptis qui Deo solebant filios, credulos uide20licet populos, generare. Tropologice ecclesiis quoque poterit coaptari, quae persecutionis tempore a suis uiris, id est sacerdotibus fugientibus, relinquuntur. Propterea non uiduae quia uiuunt earum uiri, sed quasi uiduae quia relinquuntur ab eis. Pi 42 Id mihi tamen diutius cogitanti aliter intellegendum occu2; rit, cur non uiduas, sed sicut uiduas appellauit : ostendens habere quidem uirum, sed non plenius retinere. Et fortasse ipsae sint decem Dauid figuraliter concubinae, ad quas initio quidem ingressus ipsasque sibi non pleno maritali coniugio foederauit, sed quibus posset, utpote concubinis, ex parte 3o coniungi. Ouarum tamen Absalon, crudelior natus, sub specie principis Satanae, potitus adulterio, et aeterna sunt iussione Dauid damnatione punitae. Haereses manifestum est figurare, quibus fortissimus noster Dominus Iesus Christus sociatur ex parte, in eo quod Dei Filium confitentur, baptismum sequun3 tur, sacras litteras legunt, ritus sacrificiorum exercent. Sed has Absalon ille nequissimus, bellum semper gerens aduersus proprium Creatorem, adulterino uexat incestu damnationique perpetuae ultionis Christi iudicio subdit. Matres iterum nostras fidem, credulitatem confessionemque 4 o cognosce, ex quibus nascimur Deo. Sed cum coeperint haereti-

cis uanitatibus uitiari Christique in eis substantia commutari, sicut uiduae potius quam uere uiduae conpellantur, quia ui-

dentur forinsecus uirum amplecti, quem intrinsecus amiserunt. 4. Aquas nostras in pecunia bibimus, et ligna nosira in commutationem accepimus. Israhelitis, tempore

5, 10 cfr Aug., En. in Ps. 44, 12, 29 - ed. Dekkers-Fraipont, CC 58, p. 502. 1? cfr IV Reg. 25, 8/10. 26/30 cfr II Reg. 20, 3. 30/31 cfr II Reg. 16, 20/22. 36 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series "Africana 2. 1 €t 53— ed. Brou,

p. 72. 73 et 84. 9 uoces I7 17 chaldaicae Pizra (sed cfr Verec., In cant. Az. 1, 8) perscissi 7 20 ecclesiae V (for/asse recte, constructio ad sensum ?) — 21 a suis] V bis, postea del. 22 e/ 23 reliquuntur I ?7ipse V/ . 30 coniugi V (corr. m.rec.) 36 bellum] qui praem. V n.a. (addendo s.l), Pitra 42 uerae Pasch (fortasse recte)

70 ;

10

1;

2o

7.

SVPER CANTICA, HIER. 4-5

plurimo circumdatis necdum quidem captiuatis, aquae lignique proprii penuriam significat accessisse. Quae, nisi pretio, consepti non poterant ab hostibus inuenire. Moraliter aqwas nosiras im becunia bibimus, et ligna nostra 1n commutationem accepimus: aquas animae uirtutes, pecunias uitia esse demonstrat, quae credenda sanitatem mentis absumunt. Et hocest aquas nostras in pecunia bibimus : uirtutes uitiis crescentibus amisimus. Aliter iterum potest iste sensus agnosci. Aquas nosíras in pecunia bibtmus : uox est fidelium aduersus cupidos sacerdotes, qui templum Domini faciunt domum negotiationis et a baptizatis lucrum aliquod consequuntur, qui nunc dicunt : Aquas nostri baptismatis in pecunias accipimus praemiorum. Hic sensus paenitentibus itidem coaptatur. Aquas nostras in pecunia bibimaus : aquas proprias bibunt, qui lacrimarum suarum liquoribus saturantur, dum Scripturarum pecunias intellegentiae libra perpendunt ac meditatione frequenti caritatem mentis inflammant. Proniorque fit animus ad dolendum, quanto meliori profectu suorum aculeos senserit delictorum. Sicque fit ut in pecunia Scripturarum aquas bibamus lacrimarum nostrarum : Cibabis nos bane lacrymarum, et botum dabis nobis in lacrimis in mensura. Ligna quoque in commutationem accepimus. Doctoris uox ista est qui dum plurimos in Ecclesia uiderit conruentes, elaborat ab infidelibus uel aliunde restaurare conuer-

sos, ut ligna fidelium animarum per commutationem accipiat destructorum. Sapientes quoque saecularium litterarum, qui 3o sui exercitationem ingenii longe lateque diffundunt, cum ad sacras uenerint litteras Euangelii ibique scientiam commutarint, dicunt : /?gna nostra in commutationem accepimus, scientiam spiritalem accepimus pro scientia saeculari. 5,5

9. In ceruices

nostras

fugati

sumus,

laborauimus,

requiem non accepimus. Contemptum captiuorum ostendit, qui manu ceruicibus posita propelluntur hostili, ut nolentes currere conpellantur. Moraliter ceruix superbia est sicut ; Iob dicit : Posuerunt ceruicem suam sicut scutum. Id est, superbia sua protectionis usi sunt loco. Per hanc superbiam tam4, 12/13 cfr Io. 2, 16. 13/14 cfr I Tim. 5, 8. Euchet., Liber forz. spir. intell. Yl — CSEL 31, 18.

23/24. Ps. 79, 6.

28 cfr

5, 4/8 cfr Aug., En. in Ps. 128, 9, 22/23. 35/36 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 4o, p. 1887. 5 Iob r5, 26.

4, 18 Scripturarum] Zerau. V s.J.z.rec. 19 frequentis / — 20 fitque tanto pronior Paseb( fortasse recte) 21 in] V 54. 23 panem V (corr. eradendo) — 24 31/32 commutarent V (corr. z.2.), Pitra mensuram l7 5, 4 est] oz. Pitra

5/6 superbiam suam V (corr. zz.rec.)

SVPER CANTICA, HIER. 5-7

5,6

Zr

quam in ceruices fugamur a Domino, quia excelsus Deus, et Pi 45 humalia respicit, et alta de longe cognoscit. Laborauimus, peccatis seruientesac uitiis. Requiem non 10 accepimus, quia nos inquietudinis captiuos effecimus. Sicut enim quieta spiritalis est uita, sic inquieta carnalis. Nonnulli uolunt has uoces martyribus coaptare,.qui conculcati persecutorum obprobrii$ de alia in alteram fugierunt ciuitatem. Laborauimus, requiem non accepimus. Donec affligunI I tur tormentis, laborant et nullam requiem patiuntur. 6. Aegyptus dedit manus Assyriis in satietate ipsis. Historice significat Aegyptium Assyriumque militem unianimiter ad captiuitatem Israhelitici populi conuenisse, ut spoliis abstractis. suas cupiditates et uoluntates barbaras Tropologicam intellegentiam adsequamur. Aegyp^ satiassent. tus tenebrae, Assyrii dirigentes dicuntur, quae uocabula copulationes haeresum monstrant. Cum enim Donatistis Maximianistae, Valentinianis Marcionistae Manichaeique iunguntur, Ássyrius manus Aegyptio sociauit. In satietate : adquisitionis populi iam seducti, non caritatis gratia simul conspirant, sed ut Ecclesiae firmitatem obpugnent. Quae : Non timebo, dicit, milia populi circumdantis me. Alter quoque potest in his uerbis sensus agnosci. Aeriae potestates intellectualiter Aegypti nominantur. Assyriis hoI minibus qui sibi sanctiores esse uidentur, opus suum coniungunt, ut per eos persecutiones ingerant ueris sanctis, quos Dominus in Euangelio demonstrauit : Veniet hora, ut omnis A^

qui uos occiderit, butet se sacrificiwm Deo offerre. Et hoc faciunt, 5» 7

donec suae saeuitiae feritatem saturent impietate poenarum. 7. Patres nostri pbeccauerunt et nom sunt. Nos aulem iniquitates eorum exsoluimus. Vehemens sententia, quae parentum delicta filiorum uexatione defensat. Nobis non sufficit nostra delicta portare, nisi etiam aliorum oneribus ; praegrauemur. Quod sacerdotibus infelici sorte saepe contingit : ipsis peccantibus, populus flagellatur, delicta patrum

7/8 Ps. 137, 6. 6, 5/6 Hieron., Liber interpr. bebr. nom. 66, 28/29 et 77, 25 — ed. de Lagarde,

CC. 72, p.145 et 156. 6 id. 2, 16/17 - p. 6o. Ps. 3; 7: 17/18 Io. 16, 2.

10 cfr I Petr. 2, 9.

12/13

6, 1 Aegyptius Pira (sed cfr /. 8/6) ; etiam Pasch 1242C : Aegyptus, inquit, dedit

3 uniamiter l/ (corr. zz.rec.) ; unanimiter 2 Historicae I^ manus Assyriis 5 TroIstraheliticae V (cfr Pasch 1242D : Israheliticae plebis) Pitra Pasch sequamur Pitra (sed cfr Verec., In cant. Deb. 19, 7/8 pologica intellegentia I7

10 seductis V/ (sed cfr Pasch 1243.A : in satietatem acquisitionis et 21, 26/27) 19 impietatem T(corr. zz.2.) 18 quo V(corr. z.a.) populi iam seducti) 7, 9 infelice I7

22

SVPER CANTICA, HIER. 7-8

suis afflictionibus soluens. Secundum multiplicem intellectum his quoque concurrit, qui Christi Ecclesiam dissipantes, multos secum scissa caritate seducunt. Quos doctorum delicto 1o grauari iste uersiculus terribiliter monstrat. Vnde quaesumus uos, uanitatum doctrinis aliquando subuersos, ne putetis impune simplicitate deludi, aestimantes nihil uobis concurrere detrimenti, per alios oberrantes, non propria uoluntate labentes : quasi inter Cain et Lamech homicidas sit ulla distan15 tia, cum inuentor mali adsectatorque pari poena multetur, et

Dathan atque Abiron deceptique ab eis uno sunt interitu deglutiti. Patres nostri beccauerunt et nom sunt. Nos autem iniquitates eorum exsoluimwus. Potest et ad originalia 20 peccata deferri. Illis enim primis hominibus peccantibus, ceteri poenam peccati absoluunt, ut qui proprias non habent, alienas culpas absoluant, nisi fuerint per gratiam liberati. Patres nostri pbeccauerunt et nom sunt. Non uacat quod ait : Peccauerunt et non sunt. Omnis peccator ex eo 2; quod delinquit, ad nihilum redigetur. Et ideo non est, quia ab eo qui semper est, conruit dilabendo. Nec ait : Patres nostri peccauerunt, et non est peccatum eorum, sed 4o»

sunt

ipsi, quia, peccatore defuncto, peccati tamen permanet noxa. Quam filii duplici modo persoluunt : aut paternis iniquitati3o bus inhaerentes, afflictionibus deprimuntur, ut exsoluant peccata parentum, quo uel semen pereat impiorum uel parentibus dolor filiorum uexationibus oriatur. Si autem filii melioribus institutis genitalis uincula delicti baptismo dirumpant,

unusquisque eorum suis punitur absoluiturque commissis. 8. Serut dominati sunt nobis, et non est qui redaimat de manibus eorum. Qui dominicae libertatis iugum noluerunt subportare, seruorum dominio regis Babylonici subiugantur, nec est quisquam qui tributa soluendo uictori po; pulum redemisset. Reges enim Iuda uicti subdebantur tributis, et populum de captiuitatibus liberabant. Nunc uero regibus captiuatis, non est qui redimat ultra. 7, 14 cfr Gen. 4, 8. 23/24. Isai Ezecha26. 21.

16/17 cfr Num.

16, 30/34.

25 cfr Ps. 725 225

8, à cfr IV Reg. 18, 13/14. S in iis zzut. V zz.a. 9 doctorum] coni. Kull (refert ad Pasch. 1244B : et plebis detrimenta patitur ex neglegentia doctoris), cfr e£iazz V'erec., In cant Deut. 19, 7/8 ; auctorum l/ Pitra 10 demonstrat Pz/ra Vnde] V (nras.) 11/12 ne putetis impune] V/ (m ras.) 14 Lamehc V homicidas] comi. Kul! (cfr etiam Pasch 1244C : homicidarum ulla est distantia) ; homicidiis

Pitra 21 absoluant Pzrra baptismi 17 8, 3 Babylonicae

at Pitra

V/ ; homicidii Pz/ra

25 in redigitur zu.

V m.a.

illa

33

Pi 44

SVPER CANTICA, HIER. 8-9

753 Serui dominati sunt nobis, non est qui redimat de manibus eorum. Seruos spiritales nequitias recognosce, qui IO

1j

5,9

caelestem perdiderunt libertatem, dominantes seruis peccati, quibus redemptor dominus non est. Luctus ergo est infidelium paenitentium, Satanae laqueos euadere cupientium, cuius dominio fuerant inretiti. Nec non itidem haereticos seruos agnosce hominesque pessimis moribis institutos, qui serui facti sunt uitiorum, et dum in haeresi dominantur, iugum nesciunt

moderari. De quorum potestate, nisi subiectos Redemptor absoluerit, eripi non ualebunt. 9. In animabus nosiris adquisiuimus banem nosirum a facie gladii solitudinis. Beatior conscientia, quae in animo semper panem sibi Scripturarum uariarumque uirtutum adquirit, et ex tritico hordeoque noui uel ueteris Testaconquirit sibi copiosissimam frugem, unde panem suis I]| menti sensibus condat ! A facie gladis solitudinis : abinpugnatione diaboli percussoris. Solitudinis gladius appellatur, quoniam cordis humani IO

est.

1»

terra, cum

semel ibidem

transierit,

Inuasam

uero

solitudinem

reddit,

quia recedit

a Deo,

est salus. Beniuolentia,

pietas,

caritas, pax et cetera huiusmodi uiuificant mentem.

nostrae

mentis

In his

animae uirtutibus caelestem aeternumque

25

Ideo

qui subplantatur a diabolo, uel quia ipse de solitudine uenit, quem Deus a liberationis gratia dereliquit ac desolauit. Moraliter corpus anima uiuit, anima bonis operibus. Verbi causa, misericordia

20

desolabitur.

dictum est : Ante faciem eius paradisus, et bost ewm solitudo deserti. Priusquam enim inuadat fidelem mentem, paradisus

consequimur pa-

nem. A facie gladii solitudinis. Est alius intellectus superiori contrarius. Nec in hoc offendat quod contrarius sit, cum magis Scripturae latitudo sit admiranda, quod diuersos pariat sensus. A facie gladii solitudinis. Praesentia Domini Saluatoris propterea gladius appellatur, quod alios ad dexteram, alios segregat ad sinistram. Solitudinis uero, quod solum Patris Verbum homo sit factum.

9 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 23. 75. 128 et 147 — ed. Brou, p. 77. 89. 106 et 111. 11 cfr Ps. 18, 15; Is. 44, 24. 12 cfr II Tim. 29226-

9, 10/11 Ioel 2, 3.

12 cfr Ier. 17, 5.

26 cfr Io. 1, 14.

9 recognoscent V (corr. eradendo) 9, 14 dereliquit] com. Kz// ; derelinquit V^ Pzra desolauit] cori. Ku// ; desolabit V/ ; desolabitur Pra 25 aggregat Pitra (sed cfr Verec., In cant. Ex. 9, 6/7 ;

In cant. Deut. 40, 38)

74

SVPER CANTICA, HIER. ro-r1

10. Pellis nostra ut clibanum liuida facta est a facie plagarum [amis. Magnitudinem famis per liuidae pellis significationem expressit. Quam si quis uelit scire, Iosephum legat, qui propter famem filios dicit a parentibus

5, 10

^

IO

deuoratos, sed et fauces deuorantium latrunculos praefocare,

ut iam deglutitos cibos paene de ipsis uisceribus euulsissent. Sicque raptores latrunculi absque horrore sumebant. Tropologice pellis est nostra, qua primi sunt peccatores induti, finibus paradisi miserabiliter propulsati. Merito multorum una est pellis. Non enim ait 'pelles nostrae', sed pellis nostra, mortalitas sine dubio, liuore peccati contracta, per quam sumus clibano, id est diabolo, conparati, subuersionis auctori,

- ^

2o

$5 ET

sempiternis ustionibus praeparati, ad damnationem incommodi grauioris dilati, per quem saturitate diuina ieiuni aeternae sumus famis afflictione damnati. A facie plagarum famis. Corporaliter quidem una est plaga famis. Cur autem plagarum multarum ait, nisi quia famem monstrauit internam ? Cum enim cibo caelesti deseritur anima, per omnes sensus suos plagas diuersas patitur famis. Pi 45 Oculorum famis est lumen non contemplari diuinum. Famis aurium est uerbum salutis numquam audire. Manuum ac pedum famis est operibus non communicare praecepti caelestis, nec in uiis iustitiae rectius ambulare. Sic per omnes sensus inuenies multas plagas famis haberi. 11. Mulieres àn Sion humiliatae sunt, et uirgines in ciuitatibus Iudae. Quotiens peccatorum foeditate grauamur et de alto ad humilia miserabiliter proruimus consternati, mulieres nostrae, animae

IA

IO

nimirum,

in Sion, monte

ecclesiastico, humiliantur. Aliud quippe est in Sion, aliud extra Sion humiliari. Nos autem qui peccatores quidem sumus et nostrorum tristitias peccatorum in domo Domini confitemur, non desperantes boni pastoris ueniam subrogari, in Sion humiliamur. Ad has mulieres intellegibiles Hieremias testatur : Audite, mulieres, ueybum Domini, et adsumat auris uestra

1o, 4/? cfr Fl. Ioseph., Be//uz Iud. VI, c. 5, 4 - ed. Dindorf, p. 286. 8/9 cfr Gen. 3, 23/24. 10/11 Eucher., Liber forz. spir. intell. VI - CSEL 31, 57.

11, 4 Eucher., Liber form. spir. intell. 10/12 Ier. 9, 20.

V - CSEL 351, 30.

4/5 cfr ibid. IX -

51.

10, 3 qui V/ (cfr Pasch 1246.4 : si quis uelit rescire) 4 famam V(corr. zz.rec.) 6 etiam Pz/ra 9/8 Tropologice] V (Tro- s.) 8/9 funibus V (rorr.) 11

si de V (corr. zz.a.) 14 delati Pzzra quam Pifra (sed cfr Pasch 1246C : per quem (sc. diabolum) tempestatis fame affligimur) 18 monstrabit Y (corr. zz.a.) 19/20 nter punctionem Pitra mutaui (cfr 1. 24) 21 Manum Pi/ra 22 est famis — V 24 habere V 11, 2 ciuitabus V (corr. zz.a.)

SVPER CANTICA, HIER. 11-12

75

sermonem oris eius,et docete filias uestras lamentum,e unaquae-

que proximam suam planctum. Doceamus et nos filias nostras, affectiones scilicet, a nostris interioribus natas, ut pro suis peccatis nouerint lamentari. Proximas quoque, corporis uti1; que nostri operationes, lamentationibus tempus inpendere docemus, ut qui sumus humiliati per nos, alleuemur per illum, qui amator est paenitentium. Et uirgines in couitatibus Iuda. Fidelium mentes uirgines sunt, quoniam corruptelam per Dei gratiam posuerunt. 20 Ciuitates Iudae, ut aestimo, professiones sunt in diuersitatibus

uitae. Nam alia est professio sacerdotum, alia leuitarum, alia uirginum, alia uiduarum, alia coniugatorum. Et in his gradibus aliquae uirgines intellegibiles exaltantur, quae proficiunt, ad interiora tendentes (per) intentionem propriae uoluntatis. 2; Nonnullae uero humiliantur, dum non expedite secundum modum suum Christum sequuntur, uel quod est grauiter flendum, in deterius prosternuntur. Has enim uirgines Hieremias propheta deflebat : Awdi:te, obsecro, uniuersi populi, et uidete dolorem meum. Virgines meae et vuuenes mei abierunt 3o ?n captiuitatem. Virgines ac iuuenes mentes sensusque fidelium agnosce, in captiuitatibus peccatorum transductas, quas pro-

5,12

pheticus plangit affectus. 12. Principes in manibus eorum suspensi sunt, et [aciem seniorum non glorificauerunt. Doctorum Synagogae, id est principum, morem institutumque adserit esse dolendum, cum in operibus dediti fuerint spirituum maligno; rum. Tunc quippe principes in spiritalium hostium manibus, utique operibus, pendent desiderio uitioso. Swspens: enim quod ait, nutum animi demonstrauit, quia cum fieri decernet aliquam rem secundum uoluntatem hostis spiritalis, quilibet tota intentione suspensus exsistit, donec suis uoluptatibus sa1o turetur.

Faciem semiorum mom glorificauerunt. Quod ait [aciem seniorum, ostendit temptationum procellam in omnibus pertransire. Nec enim malignissimus ille draco pueros nouit suadere ad peccandum, et adolescentulis parcit, aut

18/19 cfr Eucher., Liber forz. spir. intell. V - CSEL 31, 50. 12, 5/6 cft Verec., In cant. Deut. 41, 4 (supra p. 59).

28/30 Thren. 1, 18.

peniten17 quia Pra (corr. zz.rec.) 13 natae V eradendo) V 11 auris (corr. 24 per] addidi cum Pasch (ofr 19 pos; gratiam ras. fere 10 litt. V tum I7

1247C : dum proficiunt ad interiora tendentes per intentionem bonae uoluntatis) 30 post iuuenes ras. fere à Iitt. V num Y(corr.) (corr. expungendo) 25 ueuero V expunxit : parem) — temptapostquam ( s./.z.a. V adZ. 12, 12 faciem seniorum] 14 adu13 malignissimus] ille praezz. V, postea exp. tionem 17 (corr. z.a.) parcet V (corr. s.a.) lescentulos V (corr. zz.rec.)

76 15

20

25

5,13

iuuenes inlecebris capit, et senibus requiem praestat. Vna tempestate conuoluit omnem

aetatem, sexum, conditionem, quo-

niam uoluntas impia nescit miserorum lapsibus saturari. Sed tanto magis inflammatur, quanto pronos uiderit infelices suis suggestionibus oboedire. Euenit quoque ut in persecutoribus ista concurrant, dum ecclesiasticos principes senioresque plebis tormento, morte contumeliisque conuexant. Quod utinam nos mereremur adsequi,ut pro Domino Saluatore digni habiti contumeliam pati fuissemus, sanguinisque eius pretio nostrum sanguinem mundaremus, dum nostri corporis hostiam Patri misericorditer libat. 13. Potentes molis molebant, et yuuenes ligno confixi sunt. Sedechiam historice regem ostendit, cuius oculos rex Babylonis euulsit eumque molae fecit addici, sed et alios principes, quos cruci iussit adfigi. Tropologice sensibilis quaedam est mola saecularis actus, quae iterando non finitur, sed iisdem uestigis semper inuoluta reuoluitur, dum ea quae ueniunt, defluunt, aut defluentia colliguntur. His molis potentes molentes molent. Potentium genera duo sunt : aut enim quis corporalibus est

IO

facultatibus potens, aut spiritalibus. Qui potentiam tempora-

I5

lium obtinent uanitatum, in his molis cupiditatum, concupiscentiarum, malitiae pertinaciaeque uoluuntur. Qui autem spiritales sunt, legis mola molent, dum eadem releguntur, tenentur, repetuntur, frequentantur. Sic fit ut quaedam sit spiritalis mola, qua molent ut similaginem minutissimam ei-

20

5,14

SVPER CANTICA, HIER. 12-14

ciant intellectuum, unde Deo possit libamen offerri. Confixos iuuenes ligno martyres accipimus crucibus interemptos. Aut quia uno ligno multos dixit iuuenes fixos, melius commortuos intellegimus Christo, quibus Apostolus dicit : Mortui enum estis, et uita uestra abscondita est cum Christo in

Deo. Et iterum : Si enim mortui estis cum Christo, credimus quia eliam. simul uiuemus cum illo. Expediti ergo in Domino mundoque mortificati, iuuenes sunt adfixi ligno dominicae crucis. 14. Senes ad portas defecerunt, et electi ab psal-

12, 22/23 cfr Act. 5, 41. 13:2/9. cft IV Reg, 25; 7.

20/21 Col. 5, 5.

21/22 Rom. 6, 8.

20 senioresque] que a4. V, postea eras. 21 conuexat 23 pati] adZ. Pztra cum Vulg (cfr etiam Pasch 1248B : ut pro Domino talia pati digni essemus) contumelia com. Kul/(sic legit : ut pro Domino Saluatore digni habiti contumelia fuissemus)

13, 2 historicae

l/ — 4 Tropologicae

V —— 13 molam

15/16 eiciant] scrpsi ; ejiciant Pra ; eicient I

V

18 quam

22 uiuamus V(corr.)

V

Pi 46

SVPER CANTICA, HIER. 14-15 mis

^

IO

77

suis cessauerunt. Graues ac ueterani, senio, inedia fa-

meque confecti, cum portas egredi uellent, ad herbas uel quaelibet alia conquirenda, in ipsis sunt portis semineces consternati, uel certe cum ab hostibus pertrahuntur. Cantores quoque a suis officiis, territi uel capti, quieuerunt. Tropologice qui canitiem albatae remissionis gratiaeque consequitur ac in mansuetudine opüs suum perfecit, senes est. Qui si Deum offendit, ad portas illas deficit, quae dicuntur esse iustitiae, de quibus Dauid : Aperite mihi portas vustitiae ; ingressus in eas confitebor Domino. Ad has deficiunt senes, dum uidelicet scan-

dalis crescentibus fatigantur. Ita rectum itineris sancti cursum destituunt, ut, interciso paenitendi ac lugendi tramite, quaES

20

dam neglegentia consternentur. Eti elect? a psalmis suis cessauerunt. Tunc quippe psalmorum decantatio spiritalium conquiescit, si incontinens animus Dei memoriam a semetipso repellat, ut dicere non sinatur : Psallam spiritu, bsallam et mente. Quod debet sine lassitudine pia mens in occulto conscientiae proclamare, dum abiectas saeculares

sordiculas,

miserante

Christo, conculcat,

et semetipsam cautius intueri, ne quid ab psalmis cantando desistat. 15. Dissolutum est gaudium cordis nostri. Paeniten-

5,15

I

IO

tium uox ista monstratur, quorum gaudium spiritali contritione spiritus angustatoque corde conquiescit. Anima humana diuersas infirmitates secundum corporum qualitates inportat et ruina delicti aliquotiens fracturas incurrit. Nonnumquam delictorum iaculis uulneratur, saepe etiam uariis doloribus cruciatur. Quod Esaias suo uaticinio protestatur : In die qua alligauerit Dominus uulnus populi sui, et pbercussuram plagae eius sanauerit. Et iterum : Vulnus et liuor et plaga tumens. Nec Pi 47 non

Hieremias

: Et cadent uulnerati

in ierra ewus. Liuores,

uulnera et plagas tumentes spiritaliter in anima fieri non dubitamus. Quod puto et Abisai contigisse, qui cursor fuerat uelox, tamquam unus ex capreis siluarum, nesciens ueloces animi motus patientiae grauitate tardare. Vnde dum cursu

14, 10/11 Ps. 117, 19. 15, */9 Is. 30, 26. 14/16 cfr id. 2, 23.

18 I Cor. 14, t5. 91152:1:*6.

10 Ier. 51, 4.

12/13 cfr II Reg. 2, 18.

14, 2 inedia] P/ra ; in eo uita V (etiam inane Pascb 1249B : quia... longo confecti senio ita in eis fame consumpti sunt, cfr Ku//p. 63) 6 Trophologicae V/ 8 senex Pzfra 9 defecit V (corr. zz.2.) 12 Ita] coni. Kull (refer ad Pasch 1249C : ita recto itineris cursu destituuntur) ; et ad V/ Pzfra Ita — cursum] et a recto — cursu Z5 apparatu suo coni. Pitra 13 destituunt] V/ (-tuu- zs ras.) ; desistunt Pzzra (sed cfr etiam Pasch 1249C. : destituuntur) 18 Tum Pra 15, 1/2 Paenitentum 17

3 Animae humanae

l/ — 4inportant l7

78

SVPER CANTICA, HIER. 15-16

15 uelocissimo sequitur inimicum, ictus uulnere deperiit, in loco inguinum secreto atque occulto, ubi fornicationis saeuitia dominatur et lasciuiae morbus ardescit. Nam et Achab in corde sagitta percussus occubuit, inter pulmones et scapulas. Quo euidenti mysterio designatur eos 1n corde uexari, quibus sa20 pientiae uirgo, quae significatur in corde, falsitatum iaculis temeratur. Et merito inter pulmones, ubi uitalis halitus, ubi salus omnis est, et scapulas, ubi Christi sarcina et onus leue

portatur. Huic non est dissolutum peremptum.

27.

Comuersus est in luctum chorus noster. Vbi communis est luctus, uniuersalis quoque paenitentia subsequetur, et tunc alter alterum excitat ad merorem, ut illud conpleatur exemplum

5, 16

cordis gaudium, sed !

: Conuenite, et ingrediamur ciuitatem munitam,

et

sileamus ibi, quia Dominus noster silere nos fecit. Potum dedit 3o nobis aquam fellis, beccauimus enim Domino. Ciuitas munita Christi Ecclesia est, ubi peccatores silent et potum amaritudinis prae tristitia bibunt. Et quia fel quod Dominus gustauit, qui cunctorum peccata portauit, bibere iam non possunt, aquam tamen fellis in suis actibus potant. 16. Cecidit corona capitis nostri. Ingens tristitia, dum ornamentum mentis aufertur, et ea quae animam dono spiritali exornant, auferuntur a nobis. Hoc dicere potest is qui sacerdotio caret et qui uirginitatis ornamenta quondam ; amisit, nec non qui fidei gratiam, id est Dominum, commutant

perfidia falsitatis. Vis autem nosse Dominum nostri coronam capitis dici ? Esaiae testimoniis erudire : Iz d?e illa erit Dominus exercituum. corona gloriae et sertum exultationis residuo populi sui. Haec igitur corona dum cadit, solis potest lamen1o tationibus reparari. Nam quotiens hoc contingit, quid fieri debeat, Hieremias demonstrat : D?c regi et dominatrici : Humiliamini. Sedete quoniam. descendet de capite uestro corona gloriae uestrae. Sed multum interest quando cadat, quando descendat. Leuior enim descensio quam ruina est concidenti.

17/18 cfr III Reg. 22, 34. Cfr Verec., Incant. Deut. 43, 45/48 (supra p.62). — 28/30 Ier. 8, 14. 30/31 cfr Eucher., Liber form. spir. intell. IX — CSEL 31, 55. 32 cfr Matth. 27, 34. 16, 7/9 Is. 28, 5.

11/13 Ier. 15, 18.

15 deperibit I/ (corr. eradendo) 17 acab V7 18 et] V 54. Quod I7 20 uirgo quae] comi. Kul/ (refer! ad Pasch 1250B : quibus sapientiae uirgo falsitatum uulneratur iaculis) ; uigorque V ; uigor qui Pifra (cfr efiam Verec., In cant. Deut. 27, 40) 20/21 temerantur V / 923 Hinc Pirra 26 paenitentie V/ (corr. 74.4.) 33 uiuere V(corr. zz.a.) 34 aquam] se praezz. V^

16, 3 auferantur V (corr.) cedendi I

11 et] add. Pitra cum Vulg (etiam Pasch)

14 con-

SVPER CANTICA, HIER. 16-19

79

15 Descendit, qui paulatim desidioso neglectu minuitur a profectu, et dum ad altiora non currit, ad inferiora descendit. Cadet

5» 17

autem qui simul uirtutem quam habuit, aut intus amisit, aut foris expulsus a fide cecidit in ruinam. 1v. Vae nobis, quoniam peccauimus; propter hoc factum est $n dolore cor nostrum. Eiulant peccatores, et uae sibi inputant esse, quoniam Dominum offenderunt. Vnde dolor est ortus in corde, uel delinquendo suffixus, uel ; paenitendo commotus. Duplex doloris species aestimatur, de qua Esaias : Dolor meus super dolorem, in me cor meum merens. Hoc dicto significans dolori peccatorum dolorem conpunctionis adiunctum. Malus iterum dolor : I» dolore paries filtos. Iterum dolor in bono : Et dolor meus renouatus est, ni-

10 mirum paenitendi. Qui ergo post peccatum salubriter luget, in dolore cor habet, ut medicinali dolore dolor infirmitatis absce-

5,18

dat. 18. Quia excaecati sunt ocul? nostr? super montem Sion qui exterminatus est. Vulpes transierunt per ewm. Quorum oculos malitia fecerit excaecari, ut Christi spiritalem Ecclesiae montem, toto mundo crescentem, prospicere ; non sinantur, ipsis excaecatum est lumen super montem Sion. Nec non qui incarnationem Christi non credunt, similiter patiuntur uulpes transisse per eum. Persecutores eum uel haereticos lacerasse cognosce. Nos autem dicamus : Inlumina, Domine, nostri cordis obtutus, ut quae digna sunt uideamus,

10 quae autem indigna uitemus. 5, 19

19. Tw

autem,

Domine,

in aeternum

habitas,

sedes

iua in saeculum saeculi. In se Dominus habitans in aeternum dicitur permanere, quia aeterna illi mansio est : idipsum esse quod permanet. Sedes tamen eius non inutiliter Fi; lius per mortalitatem adsumptam cognoscitur dici, secundum quod ait : Pater in me manens haec operatur.

17, 6/3 Ier. 8, 18.

8/9 Gen. 5, 16.

9 Ps. 38, 3.

18, 3/4 cfr Vetec., In cant. Hier. 11, 4/5 (supra p. 74).

4 cfr Col. 1, 6.

*3/8

cft Eucher., Liber forz. spir. intell. V - CSEL 31, 26. 8/9 cfr Eph. 1, 18. Etiam Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 12 — ed. Brou, p. 75. 19, 6 Io. 14, 10.

15 qui] conieci (cfr 7. 1v) ; quia V' Pirra 15/16 neglectu minuitur a profectu] conieci ; neglectum inuictura profectum V/ ; neglectum inuectura profectu Pi/ra (sed in apparatu suo legendum censet : neglectu relictura profectum ; nowaz coniecturam

proposuit b. 584 : neglectu inuehitur a profectu)

17 quam habuit] V 5..z.a.

17, 4 Vnde] zerau. V s.J.zm.rec. 6 Esaias] zzendose scrips. V. (refert ad cap. Ier. 8, 18) ? pos! dicto ras. fere 25 litt. V (continens : aegt... significans) 11/12 abcedat Jegendum censet Pitra (cfr Emend. p. 584) 18, ? transiisse Pi/ra

Pi 48

80 5, 20

SVPER CANTICA, HIER. 20 20. Vt quid in contemptu obliuisceris nostri ? Lacri-

mabilis uox cunctorum, quae fletibus ac meroribus explicanda,

discissit corda in angustia depressorum, quia non auxilium, statim ut inploratur, Dominus praebet, sed differet occulto ; quodam iudicio, et quasi despicit obsecrantes, ut per patientiam probet et per uictoriam muneret quos probauerit in contemptu.

Obliuisceris

nostri. Ex humana fragilitate Deum aesti-

mat obliuisci, quia obliuio subtrahit caritatem, laesos diutius 1o differet, miserendi subtrahit facultatem, obtundit aciem bo-

nitatis, et inpertire auxilium non sinit in miseria constitutis. Hoc ergo propheta cognoscens, deflet in obliuionem se Domini conruisse. Derelinques nos in longitudine dierum ? Memoriam 15 nobis Domini iugiter inprecemur, et ut nostri sit memor, ipsi quoque memores eius simus. Nec enim obliuiscentem se recordabitur, nisi ad hoc tantum ut ei insinuet inquirendum quod inquirere nesciebat. Et dum memoria quae inseruerit dilabuntur, si non occulta gratia itidem inspiraret, ab animo sub20 mouentur.

Praesidet

enim

Deus

thesauro

memoriae,

et oc-

culta quodammodo dispensatione quae illic sunt recondita, moderatur. Vnde dictum est : Reminiscentur et conuertentur ad Dominum uniuersi fines terrae. Vnde reminiscentur, nisi quia nouerant ? Et iterum : Populus uero meus oblitus est mei diebus 25 innumeris. Ecce oblitus quod sine dubio fuerat memor. Amantem animam propheta demonstrat, quae se a Domino non patitur derelinqui. Quod si ad modicum fuerit in temptatione relicta, dicit cum eiulatu lugubri: Derelinques mos im longitudine dierum ? Non uult enim se deseri ab eo quem 3o diligit, quia ab illo destituta ad nihilum redigetur. Vnde talem mens

mea

sumat

affectum, ut a sui memoria

Dominum

non

patiatur auferri. Quod si forte uel breuiter senserit obliuione sublatum, consternata precetur : Veni, Domine, noli tavdave.

Et: Exsurge in occursum mihi, et uide. Hoc quoque adiungat : 3; Anima mea sicut terra sine aqua. Velociter exaudi me, Domine. Defecit spiritus meus.

20, 22/23 Ps. 21,28. 24/25 Ier. 2, 32. 34 Ps. 58, G. 35/36 Ps. 142, 6/7.

30 cfr Is. 34, 11.

33 Ps. 39, 18.

20, 3 dissicit I7 4 differt Pirra (sed scriptum uidetur differet pro differt, cfr etiam Verec., In orat. Man. 5, 8 et alibi) 9 pos? quodam ras. 3 Jt. V. $8 fragilitatem V (corr. zz.a.) 10 differt Pz/ra (cfr /. 4) subtraet V (-h- s./.zz.a.), cfr

Pasch 1253B 14 Derelinques] coni. Kul] cum Vulg (cfr etiam I. 28) ; derelinquens V Pitra 17 insinum et T/ (corr. eradendo) 19 inspiraret] et add. Pra 22

conuertetur [/ (corr. zz.a.) 24 es Pifra 28 lugubre V (corr. z.rec.) 29 longitudine] comi. Ku// (cfr /. 14) ; longitudinem V Pitra 34 adiugat V (corr.) 38 interpunctio Pitra mutanda est iuxta. Kull, recte

SVPER CANTICA, HIER. 21-22

5,21

21. Conuerte

nos

ad

te, Domine,

1

et conueriemur.

Renoua dies nostros sicut antea.Scit propheta quoddam esse uelamen infirmitatis obiectum sensibus nostris, quod nisi fuerit inluminatione Christi submotum, conuerti ad Dominum nulla ratione ualemus. Idcirco exorandus est, ut nos ad se

inclinare dignetur. Quis enim tenebris septus solis potest inquirere claritatent ?Aut ubi locorum inquirat, quem scit in terris inueniri non posse ? Restat ergo ut sol radiis fulgentibus oriatur, qui nullis uoluntatibus obtinetur. Hoc Danihel IO

toto sectabatur ardore : Sequimur 1n toto corde, et timemus te,

quaerimus faciem tuam ne confundas nos. Initia reparationis Pi 49 antiquae uitae, quam nimirum in paradiso tenebamus, conuersio nostra demonstrat. Idcirco ordinem propheta sectatus est : Conuerte

nos ad te, Domine,

et conueriemur.

Renoua

dies mostros sicut antea. Renouari necesse est quidquid fuerat et tamen intercidit. Dies nostri antiqui inmortales sunt, quos in paradiso tenebamus, priusquam excideremus et auerteremur ab eo. Verumtamen scit propheta, quia per auersionem perditi dies per conuersionem poterunt restaurari. 22. Quia repellens reppulist? nos a te, et aratus es nobis mimis ualde. Tempera furoris aculeos, nec in nobis ultio saeuiat peccatorum, dum nos iratus expellis. Quod autem ait repellens veppulisti, et non simpliciter 'reppulirepulsionis esse differentias duas: prima qua tra^ sti', ostendit ditur temptatori peccator, secunda qua succumbitur temptamentis. Cum ergo tantum captiuandus temptatur, repellitur. Cum uero uincitur, nec paenitet, repulsione repellitur. Et hoc est ualde ac nimis Dominum indignari. Qwis nouit potestatem IO irae tuae ? Potestatem et numerum irae diuinae quis praeualet inuenire ? Quis enim nowit botestatem irae tuae, aut prae timore iram tuam dinumerare ? Quod aliquando ut pater, aliquando ut dominus, aliquando uero indignatur ut iudex. Vt pater irascitur, quando uerbis increpat delinquentem, et tamen 15 paenitentiae non subtrahit medicinam, sicut Hieremias ostendit : Ergo saltim amodo wuoca me, Pater meus, dux wirginitatis meae es tu. Numquid irasceris in perpetuum, aut perseueraueris in finem ? Apparet hic ut patrem irasci. Merito non in finem,

15

$,22

21, 10/11 Dan. 5, 41/42.

16/17 cfr Verec., In can. Deut. 8, 1/2 (supra p. 23).

17/18 cfr Gen. 3, 23/24. 22, 9/10 Ps. 89, 11.

11/12 ibid.

16/18 Ier. 5, 4/5.

22, 1 repulisti Pz/ra (sic sezzper) 2 Tempora V bis(corr.z.a4.) ^ 8 paenitetur V. (corr. eradendo) 15 paenitentiae V/ za. (im ras.) 18 finem?] conieci (cfr Pasch 1256.4 : metito non in finem, cfr eZiaz eadez lin.) ; ine V Pitra

82

SVPER CANTICA, HIER. 22

sed usque ad tempus talis commotio permanebit. Quando 2o paulo durius indignatur, ut dominus indignatur, et statim de peccato adsumit uindictam. Quod Moyses cum sensisset, eo tempore quando totum Dominus uoluit populum pernecare, ait : Domine, ne indignetur furor tuus contra populum tuum. Seuere uoluit coercere, sed intercessu reuocatus est sacerdotis.

2; Vt iudex autem tunc demum irascetur, quando dicturus est : Ego sum iudex et testis uerus adulteris et mendacibus et falsiloquis et homicidis. Tunc quippe, post capitalem ignis aeterni sententiam, ueniae non datur locus. EXPLICIT EXPOSITIO CANTICI HIEREMIAE.

23 Ex. 32,11. 21 senset V (corr.)

26/27 ler. 29, 25 ; Mal. 5, 5. 28 Vt] V s.J.z.a.

26 adulteriis V (corr. eradendo)

IV. INCIPIT

CANTICVM

AZARIAE

PROPHETAE.

1. In hebraeis uoluminibus non habetur canticum Azariae, Pi 5o sed Theodotionis eum translatio demonstrauit. Et quamuis in auctoritate, quae ab: Hebraeis sumpta est, minime inueniatur,

tamen in graecis atque latinis canonica eum sumpsit auctori; tas. Vnde tamen a Theodotione sumptum est, non liquido paret. Sed nec tamen dicendum est quae non inuenit posse transferre aut nouum aliquid sub Azariae nomine titulare. Sed quia Danihelis liber hebraeis litteris et chaldeicis textus est uerbis,

accidit ut in chaldeo potuisset haberi, quod in hebraeo conti1o git praetermitti. Azarias unus fuerit e pueris tribus qui, Nabuchodonosor saeuitia fornaci succensae traditi, non potuerunt uitiari. Ibique hoc canticum decantauit, quod nobis quoque in fornace saeculi tribuit concinendum. Dan.3,26

| 2. Benedictus

es, Domine,

Deus patrum

nostrorum,

ei laudabile et gloriosum nomen tuum 1n saecula. Poterat sermo diuinus simpliciter adhiberi, ut propheta dixisset : Benedictus es, Domine, Deus noster.

Cur autem adiecit

; patrum nosirorum, prudenter debet inquiri. Ne itaque non patriarcharum et prophetarum Deum uideretur adsequi, propterea patrum suorum inuocat Deum, non nouum quemlibet atque ignotum, sicut exprobrantur illi quibus dicitur : Elegerunt sibi deos nouos, quomodo panem hordeaceum. Deos 10 nouos eligunt qui haereticas sibi doctrinas inpingunt. Qui autem patrum suorum uestigia consequuntur, Deum utique credunt, quem patriarchae atque apostoli tenuerunt. Et merito benedictus

es, quia nemo bonus nisi unus Deus. Pi 1

Recte hoc Ecclesia dicit, uel unaquaeque anima quae indul15 gentiam se nouerit adsecutam. In eo quod dixit: Bened:cius es, non quasi hoc ostendit quod ab alio benedictionem Deus accepit, cum dicere magis fuerat congruum: 'Benedicens es, Domine, Deus patrum nostrorum', ut ipse alios benedicere demonstretur, non ut ipse dicatur ab alio benedictus. Et 2o certe rectius hoc de Christo intellegimus, qui benedictus a Patre est, cui dictum

est : Et benedicam

te, el multiplicabo

1, 1/10 cfr Orig., E pis/ola ad Africanum de bistoria Susannae 2 — PG 11, 5oB. 2, 9 Iud. 5, 8 (cfr Verec., In cant. Deb. 7, 1/2 — infra p. 178).

13 Marc. 10, 18.

21/22 Gen. 26, 24.

(TrrvL.vs: V 1, 8 Theudotione V(eorr. zz.rec.) 8 et] add. Pitra 10 ;z fuit zz. V zu.rec. 11 fornacis I7 2, 2 gloriosum] est add. Pitra (sed cfr /. 60/61) (-pro- s./. V), Pitra in illis zzu£. V. zz.rec., Pitra

9 accedit V (corr. z.a.)

$8 in exptobratur zu. V m.rec. 9 ordiacium V (corr. zz.a.)

84

SVPER CANTICA, AZ. 2

semen iuum in gentibus. Et iterum : Benedixi ei, et enit benedictus. Licet hoc de Iacob dictum sit, sed intellectualiter transfer25

tur ad Christum, qui solus est benedictus secundum diuinitatem naturali natiuitate ; non adiunctione gratiae benedictus

secundum

carnem, sicut euidentius ostenditur in benedictio-

nibus Ioseph, quarum ordinem sequens nihil ad eum, sed ad Christum omnia referuntur : Deus enim patris tui erit adiutor tuus, e Omnipotens benedicet tibi. Non dixit : Deus patris tui 30

55

erit adiutor eius, sed : Erit adiutor tuus. Deus enim non est

adiutor patris Christi, sed ipsius Christi. Nam pater Christi populus agnoscitur Iudaicus, cuius adiutorium non est Deus, quoniam deseruit Saluatorem. Et Omnipotens non ait : Benedicet patri tuo et tibi, sed : Benedicet tibi. Non enim sic benedicebat Iacob Ioseph filium suum, ut se a benedictionibus subtraxisset. Sed haec omnia mysteriis inplicata, ut in Christo conplereatur, ostendit, qui solus est benedicttomibus caeli desuper benedictus, cum eum in sua natiuitate angeli conlaudarent ; benedictionibus abyssi iacentis deorsum, cum sanctoanimas ab inferis exemisset ; benedictionibus uberum et

40 rum

uuluae, benedicitur in infernum. Non tamen dixit quia benedicitur in mundo, sed benedicitur in uulua

45

tus, Dominum

5o

55

et ubere.

Benedic-

tionibus, enim ait, uberum et wuluae. Mundus in maligno positus est, et idcirco Deum patrum nostrorum non benedicit. Populus autem qui est in uulua Ecclesiae et eius uberibus inlactabenedicit.

Idcirco

benedictionibus

wberum

et

uuluae. In duas quippe partes omnem diuisit populum christianum : aut enim perfecti sunt et spiritales, aut adhuc inbecilles et imperfecti. Qui ergo iam perfecti sunt, nati sunt ex Ecclesiae utero et sacrosanctae legis uberibus nutriuntur, donec illius perfectionis inmortale capiant donum. Qui autem adhuc infirmiter uiuunt et in carnalibus sordibus degunt, intra uterum dicuntur usque ad perfectionem partus portari, donec aut plenius generentur aut infelicius abortiantur, ut etiam de ipsis dicatur : Ne sint tamquam. abortiuwm quod non subsistit. Non enim subsistunt, qui cum Christo non sunt, qui semper est, et propterea in aborsu peribunt. Benedictus

es, Domine,

Deus

patrum

nostrorum.

Dominus prophetarum atque apostolorum, qui patres nostri 22/23 Gen. 27, 33. 28/29 et 30 Gen. 49, 25. 34 ibid. 32/38 Gen. 49, 25. 38/39 cfr Luc. 2, 13/14. 39 Gen. 49, 25. 40/41 ibid. 42/43 et 46/4? ibid. 55 Iob 5, 16. 59/60 cfr Aug., En. in Ps. 44, 32, 6/7 — ed. Dekkers-Fraipont,

CC 58, p. 516.

29 tuus] tuos V (corr. zz.a.) benedicet] comi. Kul/ cum Vulg (efr etiam 1. 34) ; benedicat V/ Pitra 40 exemisset] V (sze, zendose Kull : exemissent) ; exeruisset Pitra | 43 in uluae zt. eradendo V. m.a. (idem 1l. 41) 48 et] add. Pitra 49 imperfecti] V (-i- sec. in ras.) 51 adhunc V (eorr. zz.a.) B8 sit Pzfra

SVPER CANTICA, AZ. 2-3 6o sunt, ipse solus est benedictus. E? laudabile

85 et gloriosum

nomen iuum in saecula. Laudabile quia, cum retro generationibus fuisset incognitus Dominus Iesus, se manifestius demonstrauit. Gloriosum quia solus est Deus deorum et Dominus omnium dominantium. An certe laudabile nomen 6; eius in hymnis, in miraculis gloriosum. Mihi tamen uidetur quod ait : Laudabile et gloriosum in saecula, ad distinctionem uoluit ista referre. Hinc enim laudabile est nomen eius in Ecclesia temporalique substantia nouit, id est (sed nomini tantum) fideliter credit ; gloriosum uero tunc demum 7o erit, cum in futuro saeculo claritatem ostenderit maiestatis.

5, 27

3. Quoniam iustus es 3n omnibus quaecumque fecist? nobis. Cuius seruus flagellatus agnoscit non seueritate Domini, sed iustitia dispensari quidquid a Deo fuerit ordina- Pi 52 tum. Dominus enim iustus est àn omnibus operibus suis, etiam ;Si nos eius iustitiam minime cognoscamus. Hanc iustitiam etiam Pharao flagellatus agnouit : Iwstws es, Domaine ; ego autem el populus meus impii. Si ergo iustitiam Dei infideles agnoscunt, quanto magis fideles, etsi eam non intellegant, non tamen existiment aliquid Deum iniustius ordinare ! 10. lustus es 4n omnibus quae fecisti nobis. Si conparentur exempla quae superius de Pharaone posuimus et nunc de propheta, parebit quanta sit differentia inter cognoscentem Deum et non cognoscentem. Non enim ait Pharao : 'Iustus est in omnibus Dominus', quia non poterat totam eius 1; iustitiam cognoscere, qui agnitionis notitiam non habebat. Nunc autem propheta dixit, quia ?wstus es àn ommibus quae fecisti nobis. Adiciendo ;ustus es in omnibus demonstratur propheta totam Domini iustitiam cognouisse, quam etsi non intellegeret, propter abditas dispensationes et 20 humanas intellegentias excedentes, tamen iustum esse in omnibus non ambigebat. Et omnia opera tua et rectae uiae tuae. Vt intellectus plenior habeatur; deest "recta", ut sic dicatur : Et omnia

opera tua recta, et rectae uiae tuae. In operibus et uiis duas 25 res in Deum ostendit, quibus agit omnem rationabilem creaturam : opera ad dispensationem, uiae ad deuotionem perti61/63 cfr Eph. 5, 5. 3, 4 Bar. 2, 9.

64 cfr Apoc. 19, 16. 6/? Ex. 9, 27.

?0 cfr Matth. 24, 30.

11 cfr 1. 6.

68 est] credit in?] V. sJ.z.a. (corr. zz.rec.) 65 ymnis V 60 laudabilis V7 addendum censet. Pitra (sed cfr Emend. p. 584, ubi banc adiectionem postea reicit) — 69 demum] oz. Pitra 3, 2 seueritate] V (sic, seuetitatem in apparatu suo Pitra mendose serips.) — 9 exis(corr.) 17/18 demonstratum V (corr. eradendo) 15 quia V timet V/ (corr. z2.a.) deuocationem V (vrorr. 26 uitae Pirra 23 ut] aut V 19 intellegere I eradendo)

86

30

nent. Dispensat enim Deus tam singulos quam communiter uniuersos, et bona et mala mortalium dispensationibus ordinat propriis. Viae uero pertinent ad inluminationem euocationemque nostram : Deduc me, Domine, in uia tua, per quam salus

3, 28

SVPER CANTICA, AZ. 3-4

inmortalitatis

donatur.

Et merito

uiae multae

sunt,

quia diuersis diuersa panditur uia. V^ sic, alteri sic, sicut Apostolus dicit, sed unusquisque proprium habet donum ex Deo. Sed et hoc potest ad nostrum Saluatorem referri, de quo 3 II dictum est, quia erat fotens in dicto et facto, ut opera uirtuti, uiae praedicationi deputentur. 4. Et iudicia ueritatis fecisti. Ininuestigabilis est sermo, nec potest facillime peruideri quae narratio continet prophetiae. Apud Deum multa sunt iudicia, de quibus propheta precatur : Voluntaria oris mei approba, Domine, et udiA

IO

cia tua doce me. Sunt iudicia ueritatis, sunt iudicia iustitiae,

sunt iudicia iucunda, sunt iudicia magna et iudicia ignis. Numquidnam haec differentia iudiciorum ab Spiritu sancto distributa ? Nonne thesaurum habet occultum ? Hic enim dicit : Et iudicia weritatis fecisti. Fecit iudicia Deus in Niniue, sed non ueritatis. Non enim expleuit uirtutem correptionis quam promiserat per prophetam. Cum enim comminatur,

sed comminatonem

ultio non

sequitur,

non

facit

I5

iudicia ueritatis, sed misericordiam ueritatis, quia uerum quod comminatus est, non adimpleuit, sed donum quod non promisit, adimpleuit. Iudicia iustitiae sunt quae non pro men-

20

adpropriare Deo uolunt. Yudicia uero misericordiae sunt, quae dignis non poenam, sed ueniam largiuntur : /udictia tua tucunda ; ecce conpleut mandata tua. Yudicia quoque magna sunt, quae ad hoc fiunt ut uirtus Domini glorificetur in impiis. Sic

sura factorum tribuuntur, ut est : Rogant me 1udscia iustitiae,

in Pharaone, quem idcirco suscitauerat, ut uirtutem suam monstraret in eo : Ego, ait Dominus, et vedimam uos in brachio

25

excelso et ?udiciis magnis. llla sunt enim magna iudicia, in quibus ad gloriam sui sic operabatur Deus, ut tamen malignus homo iustius damnaretur. Iudicia uero ignis sunt illius, ut arbitror, sempiterni, unde propheta dicit. Azarias itaque sciens comminationem ante per prophetam in ueritate ultionis esse conpletam, dicit : Jwdécta ueritatis fecisti. Quod 30 Ps. 85, 11.

32/34 I Cot. 7, 7.

35 Luc. 24, 19.

4, 4/5 Ps. 118, 108. 9/15 cfr Ion. 5, 5/10. I18, 39/40. 22/23 Ex. 6, 6. 38 qui V (corr. zz.a.)

uirtutis I7

16/17 Is. 58, 2.

18/19 Ps.

36 praedicationis T7

4, 10 optime exsequitur iudicium ueritatis et misericordiae add. in zarg. V a. 12 comminationem] in praezz. V, postea eras. 17 adpropriare] serzpsi (cfr Verec., In cant. Az. 21, 59) ; adpropiare V Pizra (appr-) misericordiae sunt] V 5.

26 itaque] atque Pizra (inter punctionem mutaui)

SVPER CANTICA, AZ. 4-5 30

35

40

enim comminatus es inoboedienti populo, consummasti ! Veritatis iudicia pariter timeamus, qui Domini comminationes Pi audimus, quia nisi paenituerimus, comminationem promissio subsequetur. Secundum omnia quae induxisti nobis. Et super ciuitatem. sanctam patrum nostrorum Iherusalem. Non enim super illám Iherusalem tantummodo furor Domini stillauit, et non super Iherusalem spiritalem, si peccauerit, illico destillauit. Cum enim nos Deus Ecclesiamque suam patitur persecutionibus concuti, meroribus affligi, obpressionibus deteri, super ciuitatem sanctam uindictam incutit. Sed illa ratio conquiratur, cur ait : E? omnta quae induxistt nobis, et non dixit 'super nos', sed »0b:s sicut dixit : super ciuitatem

45

$0

3, 28-30

15

sanctam.

Aliud est enim nobis inducere, aliud

super nos inducere. Si enim in persecutionibus non uincimur humano timore, non frangimur inrogatis, non cedimus temptamentis, ecce induxit nobis Dominus malum, non tamen superduxit. Superducit autem illis qui in temptationibus subiciuntur in lapsu. Et idcirco cottidie dicimus : Ef ne patiaris nos induci in temptationem. Non enim possibile est, ut non ueniat temptatio, sed hoc rogamus ut non in illam inducamur, ab eadem uidelicet non superemur. 3. Quoniam in ueritate et 1udicio induxisti haec omnia propter peccata nostra, quoniam peccauimus ei inique egimus discedere a te, et multum peccauimus

IO

87

in omnibus,

et mandatis

tuis non

oboediuimus.

Non sunt aequalia peccatorum genera, et differentiae multae sunt, quo aliud ab alio discernatur. Plures enim peccant Deo et non multum peccant, sicut ille qui dixit : T?bi soli peccaut, et malum coram te feci. Non enim dixit : Multum peccaui, sed tantum : Peccaui. Nam aliud est peccare simpliciter, aliud iterationes facere peccati, ut Manasses in cantico demonstrauit : Peccawi, Domine, beccaui ! Super omnes autem est is qui multum peccauit. Peccat qui semel malum aliquod facit. Peccat et iterum peccat, qui non semel, sed saepius peccatorum uinculis alligatur, uel uno duobusue uitiis alligatur. Multum autem peccat qui nullum peccatis finem inponit, sed per omnia trahitur mala. Propter quod hic euidenter Azarias testatur : Multum feccauimus in omnibus, ut uidelicet 35/36 cfr II Par. 12, 7.

5, */8 Ps. 50, 6.

47/48 Matth. 6, 13. 11 Or. Man. 12 (cft Verec., In orat. Man. 15,1 — infra p. 157)

(corr. zz.a.) 31 peniterimus V (corr.) 46 uobis V 7H.d.

32 subsequeretur V (corr. zz.a.)

36 non] V 5.

12 is qui] qui semel P//ra (codicem non recte legit : qui simul 5, 10 iterationis 7 14 alligatur] multum add. V, postea eras. qui semel] V (n ras.) tum)

55

88

SVPER CANTICA, AZ. 5-6

omnia se delictorum monstret facinora perpetrasse. Difficile est enim omnes species percurrere delictorum. Quod si etiam 20 in omnibus semel peccetur aut secundo, quantus erit cumulus delictorum ! Hic autem se multum dicit peccare, non in uno, sed in omni genere peccatorum, non semel aut secundo, sed multum. Conplexus est tamen quid sit multum peccare. Mandatis tuis non oboediuimus. Quid est enim man2; datis Domini non oboedire, nisi decem praecepta non facere ? Certe decem praeceptorum consummatio uel etiam transgressio in una uirtute aut uitio consistit, in oboedientia aut in su-

2230

perbia. Vnde quod in primo peccato per unam inoboedientiam homo primus incurrit, hoc Moysi postea decem praeceptis le3o galibus prohibetur. Recapitulata enim decem legis praecepta, nihil aliud nisi primi hominis unum peccatum adcurrunt : D:liges Dominum Deum tuum. Quem si Adam diligeret, eundem per inoboedientiam non contristasset. Sabbata Des tui coles. Si ille uellet otium quiescendi habere, non se per inquietudinem 3; conuolueret tangere, quod ne tangeret, fuerat interdictum. Honora patrem tuum et matrem tuam. Dominum enim Patrem et caelestem Iherusalem noluit honorare, qui reuerentiam humilitatis noluit exhiberi. Non occides. Occidit semetipsum gladio transuerberando peccati. Now moechaberis. Moechatus 4o est relinquendo Deum et inhaerendo diabolo. Nox» furtum facies. Furatus est subripiendo quod ad se non pertinebat. Non falsum testimonium dices. Mentitus est Deo, cuius non credidit Pi 54 ueritati. Non concupisces. Concupiuit indebitum cibum. 6. Neque comseruauimus, neque fecimus sicut praeceperas nobis, ut bene mobis esset. Conseruanda enim sunt in animo praecepta Domini et opere facienda, ut beatitudinis retributio conficiatur. Audienda sunt enim prae; cepta Domini, et in animo conseruanda, et operibus consequenda. De duabus rebus arguit semetipsum, unam siluit. Non enim dixit se non audire, sed non conseruare. Qui enim dicit se 31/32 Deut. 6, 5..Cfr Matth. 22, 57 ; Luc. to, 27.

I3051De6ut.^ 5 12:

33 Ex. 20, 10 (8). Cfr Ex. 51,

36 Ex. 20, 12. Cfr Deut. 5, 16 ; Matth. 19, 19 ; Marc. 7, 10;

Eph. 6, 2. 38 Ex. 20, 153. Cfr Deut. 5, 17 ;Matth. 5, 21 ; Luc. 18, 20 ;Rom. 13, 9. 39 Ex. 20, 14. Cfr Deut. 5, 18 ; Matth. 5, 27 ; Luc. 18, 20; Iac. 2, 11. 40/41 Ex. 20, 15. Cfr Deut. 5, 19 ; Matth. 19, 18 ; Luc. 18, 20. 41/42 Ex. 20, 16. Cfr Matth. 19, 18; Luc. 18, 20 ; Rom. t5, 9. 43 Ex. 20, 17. Cft Deut. 5, 21; Rom. 7, 7 et 15, 9.

6, 4 cfr Hebr. 2, 2.

25 praeceptorum V (corr.eradendo) — 30 prohibentur V(corr.z.a.) —31/32diliges] Pitra cum Vulg ; diligis V 35 in conuellet zzz. V z::a. 36 patrem!] patre I7

43 concupesces Y (corr. zz.a.), sic saepius

6, 2 praeceperas] V (sic) ; praeceperat Pizra (eiam in codice iuxta Kull) ficiatur] comi. Kull ; confiteatur V. Pitra

^ 4 con-

SVPER CANTICA, AZ. 6-8

3, 51

3. 32

89

non conseruare, audire se defiteri non potest : audiuit enim quod se fatetur non conseruare. 10. Merito s?cut praecepit nobis. Vtique si praecepit Dominus, poterant audire praeceptum. Hoc omnis prophetia testatur Esaiae atque Hieremiae, nec non etiam Moysis ceterorumque multorum qui populo fuerant conlocuti. *. Et omnia quaecumque nobis fecisti, et omnia quae induxisti nobis, in uero iudicio fecisti. Fecisti plagas pestilentiae, morbi, mortium. Induxisti uero alienigenam regem ad captiuandam meritam gentem, quae in uero ; iudicio tuam exsecuta est ultionem. 8. Et tradidisti nos in manibus inimicorum iniquorum, inimicissimorum apostatarum, et regno iniquo et nequissimo prae omni terra. Cum enim persecutorum in manibus christianus populus uenit et cognoscit ;se propter disciplinae seueritatem hoc fuisse perpessum, ac paeniteri incipit, resipiscens a malo, recte hoc dicit: Ef irad:idist? nos in manibus inimicorum iniquorum, inimicissimorum apostatarum. Nec mihi uidetur hoc de persecutoribus dici paganis, sed magis qui post fidem perceptam in 10 scismate conruerunt, ut rectius apostatae nuncupentur.

Non

enim suffecerat ?nimicorwm dicere, sed etiam ?nzquorwm. Inimici sunt quia caritatem scindunt. Iniqui quia, carnalibus uitiis subiecti, in scismate conruerunt. Inimicissimi autem quia non eis sufficit quod a nobis segregati abierunt in profundum, 1; uerum etiam sui nos similes fieri conlaborant. Et idcirco inimici sunt quia praeciderunt caritatem, inimicissimi autem quia etiam quaerunt animas iugulare. Hoc potest etiam referri ad daemones, qui non tantum inimici sunt communem relinquendo Creatorem, uerum etiam inimicissimi quia humanae in20 Ssidiantur saluti. Ipsi etiam apostatae nuncupantur, sicut eos euidenter apostoli Iudae sententia probat. Moraliter uero in nobis uitiorum aculeos inimicos agnosce, qui nobis insidias iuges inportant. Eti vegno iniquo et nequissimo prae omn terra. 25 Vox paenitentis est, qui se plangit et deflet traditum daemoni-

8, 6 cfr II Tim. 2, 26. 21 cfr Iudas 6.

17/18 cfr Verec., In cant. Deut. 42, 31 (supra p. 6o).

8 audire] non Praez. V Pitra, omittendum censet Kull (cfr etiam Thes. Ling. Lat. V 1, 356, 80) diffiteri Jegendum censet. Kull, fortasse recte 12 Moyses V 7, 4 captiuandum P7/ra

5 exsecutam Y (corr. zz.a.)

8, 2 apostarum V (eorr. z.a.)

12 Inimicis V (corr. eradendo) 13 schismata Pitra (sed cfr /. 10) Inmicissimi I 16 caritatem] et praez. V, del. zm.a. 21/22 in nobis] omnibus Pi/ra (sed cfr Emend. 584 : *nemo non leget : omnibus uitiorum aculeis")

9o

SVPER CANTICA, AZ. 8-9

co regno, quod est iniquum et nequissimum omni regno terreno, dum per uitia captiuitati se traditum uidet. 'Aliter haereticorum regnum nequissimum esse iniquum quis ignoret? Siquidem unum regnum omnes haereses construunt, sed ruinae 3o seruatum. Et haec mihi uidetur esse domus in qua filii Iob, relicto patre, cum sororibus potabantur. Quae modica concussa est diaboli tempestate a quattuor angelis, tamquam a quattuor uitiis quibus haereses obsequuntur : ambitio, cupiditas, luxuria, deliciae. Et illico omnes intra se positos ruina uehe3; menti restinxit. Non domus

5, 53

Iob conruit, sed iniqui filii eius,

conuiuiis, potu et cibo uidelicet dediti, temporali licentia congaudebant. Iob qui sacrificia Deo iugiter immolabat et adtentus de peccatis sollicitudinem gerebat, ne quid forte delictum fieret in Deum, ipse ruinis temptationibusque premi non 4o potuit. Cottidie quippe aedificabat delictorum ruinas, et quidquid fuisset incursum, precibus et oblationibus consopibat. Et propterea tali non interiit morte. Filii autem nihil cogitantes de Deo, sed uentri seruientes et carni, inpulsu perierunt ruinoso. Et regno iniquo et nequissimo prae omni terra. 4; Melius intellectualiter daemonibus coaptatur, qui uere nequissimi prae omni sunt terra. Quodsi moraliter agnoscatur, uitiis atque haeresibus utiliter concordabit. 9.Et nunc non est nobis aperire os. Culpam peccator agnoscit, et reatu conscientiae ora confusionis obclaudit Peccatori autem dixit Deus : Quare tu enarras iustitias meas ? Sed et leprosus in lege segregatus a castris, digitum super os ; ponebat, caput linteo contegebat, latera dissuebat, et sic extra ciuitatem residens praestolabatur salutem. Quid enim est digitum super os ponere, nisi hoc quod nunc propheta testatur : Et nunc non est nobis aperire os ? Caput autem uelare, prae confusione mentis libertatem constantiae non habere, uel 1o certe quia et mulieres uelare caput iubentur et non tonderi. Effeminatae quippe animae debent uelatum habere caput, 30/31 cfr Iob r, 4. 15.

9, 3 Ps. 49, 16.

31/385 id. 1, 19.

4/6 cfr Leu. 13, 44/46.

37/41 id. 1, 5.

10 cfr I Cor. 11, 6.

35 restrinxit P//ra (in fextu), sed testinxit in apparatu suo

43 ruinosa I/

36 poto V (corr. zz.a.)

46 Quodsi moraliter] comi. Ku// ; quod deus inmoraliter V/ ; et

illud moraliter Pz/ra (in apparatu aliam lectionem proposuit : immo aliter ; uide etiam Emend. p. 581 : quod etiam moraliter) 41 concordabit] coni. Ku/] ; concordauit V ; concordati Pz/ra

:

9, 1 nobis] V 5.7. 4 intellege V (corr. zz.2.) 4/33 leprosus — confiteri] fragmenta buius textus in codice Mettensi reperta sunt 4/9 leprosus — habere] leprosus in lege segregatus a castris digitum super os ponebat, et sic extra ciuitatem residens praestolabatur salutem. Quid est igitur digitum super os ponere, nisi hoc quod peccatori non licet praedicare quod non potest facere (cfr. /. 12/13). Caput autem est uelare prae confusione mentis libertatem constantiae non habete M

Pi 55

SVPER CANTICA, AZ. 9

9r

quia loqui in ecclesia non admittuntur [peccatori autem quod non potest facere, non licet praedicare] ; et idcirco uelant ca-

put, quia superflua terrenarum cupiditatum in se infirmiter 1; nutrientes et propter hoc liberaliter caelum aspicere non ualentes, uelare caput iubentur, ut discant operimento spiritali principale mentis uelare, refrenantes in se cupidos adpetitus. Sed aliud est in ecclesia uelare caput, aliiíd extra terminos sensibilis ciuitatis, quia leprosi extra ciuitatem sedebant uelati. 20 Nam qui intra ecclesiam uelant caput, honorem angelis, id est sacerdotibus, deferentes et subiectos se uirili potestati demonstrant, Christi uidelicet iugo. Qui autem extra terminos ciuitatis abiectus ab omni populo Dei et propter inmunditiam leprae extra muros quoque fidei propulsatur, discat lugendo 25 consortium reparare sanctorum et ad Iherusalem remeare caelestem, sanata inmunditia leprae per quam fuerat segregatus. Omnis homo, peccato leprosus et inmunditia plenus delictorum, licet uideatur hominibus iungi et in medio fortasse Ecclesiae stare, apud Deum tamen separatus est et semotus Ecclesia 3o et extra spiritales muros longius propulsatus. Quod uero dissuto latere sedebat, hoc est per confessionem omnia dextra et sinistra, nota et ignota, siue quae per scientiam atque ignorantiam gesta sunt, confiteri. Quod et Dauid faciebat, quando ueniam dicendo poscebat: Delicta ?wuentutis et ignorantiae meae 35 ne memineris. Per iuuentutem lubricum lapsum mentis ostendit, qui per scientiam incurritur delinquentis. Et licet sciat se homo peccare, non se tamen praeualet refrenare. Ignorantiae uero delicta multa sunt, aut difficilius agnosci possunt quia ea sibi peccator ignoscit. 40 Con[usio et exprobratio facta est seruis tuts et colentibus te. Alia confusio, alia exprobratio est. Confusio in nobis nascitur, cum pro rebus quibuslibet uerecundiam toleramus. Exprobratio autem ab inimicis inproperantibus subrogatur. Vtrumque ergo in persecutionibus tolerant christiani. 45 Tunc confusionem patiuntur, dum eos pagani uel haeretici non 12 cfr I Cor. 14, 34/55.

19 cfr Leu. 15, 46.

34/38 Ps. 24, 7.

12/13 peccatori — praedicare] delendum uidetur tamquam glossa ; attamen baec. uerba eliam in codice Mettensi reperta sunt (fortasse glossa marginalis ad lineam 3 ?), cfr etiam Verec., In cant. Ag. 28, 30/31 17 principali / 21 potestatem V/ (-m de. 7J.a.), in potestati zu. 7.rec. 21/22 demonstrat V (corr.) 23 abiectos V^ (corr. zz.a.) 24 fidei] fit et Pz/ra 29 Ecclesiae I 30 spiritalis V/(corr. zz. rec.) 30/33 Quod - confiteri] Dissoluto uero latere est sedere per confessionem omnia, siue per scientiam siue per ignorantiam gesta confiteri M — 31 est] quod 33 confiteri] Et 32 scientiam] in- praezz. V, postea eras. add. V, postea del. hoc totum extra consortium fidelium ad. M (etiam glossa marginalis 2, uide |. 22] agnosci] 38 pos? uero unam uel duas litt. eras. V 25 ze 29/30), cfr 7. 12/A3 quia ea] conieci ; quae V possunt] quam addemdwm censet Pitra add. Pitra Pitra 43 properantibus V (in- s./.z.a.) 45 Tunc] dum Pzrra

92

SVPER CANTICA, AZ. 9-11

ueros, sed falsos esse adserunt christianos et non rectam fidem

tenere. Certe quando martyribus dicebant : Vbi est Christus tuus ? Quid praeualet Deus tuus ? Quare te non eripit de manibus nostris? Ecce tunc confusionem religiosi patiebantur. ;» Exprobratio autem, quando insectationibus poenarum et dufioribus affligebantur iniuriis. Quod uero serwis tuts et colentibus te adiecit, differentiam fecit qui sint serui, qui colentes Deum. Et generaliter omnes fideles colunt Deum. Sed non tamen omnes fideles serui Dei dicuntur, sed illi tantum qui 55 familiariter

abiecto

mundo

ac saeculi

uanitate

calcata, illi

inhaerent quem desiderant adipisci. Merito confusio seruis, exprobratio colentibus, quoniam iniuriis affecti poenisque uexati, nullam respondendi fiduciam obtinebant.

3, 34

^

Io

10.E? ne tradas nos in finem propter nomen tuum. Pi 56 Perpetuam captiuitatem propheta metuit, ne, indignatione permanente iugi, eos usque in consummationem multae miseria seruitutis affligat. Quod ne contingat, obsecrat. Tropologice in finem se tradi propheta metuit, hoc est in Christo, quia in eo traduntur qui in illo scandalum patiuntur. Propheta precatur ne in finem tradantur. F?nis uero Christus est ad austitiam omni credenti. Vel certe 4n finem intellege : usque ad consummationem mundi uel uitae nostrae. Tradet enim Dominus peccatores, cum eos relinquet et daemonibus uel suis eos uitiis patitur oboedire. Ex uoce martyrum uel persecutionem patientur. Potest iterum intellegi : traditio duplex est. Aliquando spiritaliter fit, cum animam uidemus carnali corruptioni subiectam. Aliquando corporaliter, cum persecutorum manibus affligendi

I^

christiani tenentur, etiam si uerberibus contraduntur.

2o

hoc postulant se non in Christo, sed pro Christo tradendos. Qui enim pro Christo traduntur, martyrium sumunt ; qui in Christo, haeresis scandalum patiuntur. Quod autem ait Propter nomen twwm. Quod est nomen eius, propter quod non se tradi deposcunt ? Vtique Saluatoris : si enim saluat, non tradet. 14. E! ne auertas misericordiam

3, 55

tuam

a

Et ob

mobis,

propter Abraham dilectum tuum et Isaac seruum iuum et Israhel sanctum tuum. Omnes enim patriarchae sunt dicti, sed tamen IX

diuersitas ostenditur meritorum.

Abraham dilectus, quia solus in cunctis mortalibus est omnibus antelatus. Significanter enim quodam uocabulo dilecti dicuntur hi qui amorem in se dominorum inclinant. Isaac uero non dilectus, sed seruus est appellatus. Paternae fidei conpaIo, 7/8 Rom. ro, 4.

51 affligebant I7 53 colent V (corr. zz.a.) (corr. zz.a.) I6, ? traduntur V 18 sic I 1I, 7 ueros V (corr. eradendo)

5? affectu V (corr. eradendo)

SVPER CANTICA, AZ. 11-12

93

ratus differet tamen aliquid a dilecto. Iacob uero sanctus 1o Dei, consancitus,

uidelicet

sanctificatus.

Aliud

est dilectus,

aliud seruus, aliud sanctus. Omnes quidem fideles etiam sancti dicuntur, Deo consecrati. Non enim aliquid maius est sanctus appellari cum Paulus apostolus scribens Corinthiis sanctos appellat, quos postea de uarietate sectarum ac turpitudine mo15 rum obiurgat. Serui-uero pauci sunt qui ex toto fidelium numero dominicis iugiter famulantur obsequiis. Dilecti autem rarissimi perquam sunt, et qui possunt uirtute fidei Abrahae merito coaequari. Qui unicum filium absque dubitatione obtulit immolandum, relicta patria, propinquis omnique posses20 sione terrena, Deum

est subsecutus.

Nascituri Christi ex se-

mine suo promissionem accepit. Dominum in angelo suscepit, eorumque pedes humiliter lauit, et quod de nullo alio memoratur, hospitalitatis iucunditatem inpendit. Isaac, pacis amator,

Philistinorum iurgia deuitauit, cum puteos terrenis ruderibus 25 repleuit. Sed Iacob beniuolus matri seruiuit, patrem in nihilo contristauit.

5o

Sed etiam

ne contristaret

sollicite cauit, cum

fraternam uellet benedictionem subripere fraudulenter. Admonitionem Domini frequenter audiuit, ac reuelationes spiritales aspexit. Et per noctem uerba loquentis audiuit, non in die sicut Abrahae fuerat conlocutus. Sed nec plenam Trinitatem ualuit cernere, qui nec praesentiam sui quidem Domini meruit contemplari. Fac differentias patriarcharum in uirtutibus, et cognosces differentias gratiarum. Poscit ergo propheta ne misericordia

3; Domini ab eodem auertatur. Aliud est auferre misericordiam, aliud auertere. Aufert,cum ueniae non datur locus. Auertit,

cum post durae ultionis seueritatem flagellatis ignoscit. Non, inquit, propter nos, sed ?ropter Abraham et Isaac et Iacob, quibus tale meritum contulisti, ut non sibi, sed et soboli

3, 56

4o prosint, secundum promissum Abraehae factum quod eius semen non sis in suis generationibus relicturus. 12. Quibus locutus es adimplere semen eorum sicut stellas caels et sicut arena quae est ad oram maris. Abrahae repromissio facta est duabus uicibus : semel ad similiprs ctrli Cor? 1 2H Cor: x, 1. 14/15 cfr I Cor. 1, 10/11 et 5, r. 18/19 cfr Gen. 22, 9/10. 19/20 cfr Gen. 12, 1/4. 20/21 cfr Gal. 3, 16. 21/23 cfr Gen. 18, 1/4. 23/25 cfr Gen. 26, 15. 24 cfr Gen. 27, 10/35. 29 cfr Gen. 28, 12/16 ; 32, 24/30. 29 cfr Gen. 31, 11. 40/41 cfr Gen. 18/19.

1r. 29. 28/ 18,

12, 3/8 cfr Gen. 22, 17.

12 Deo] in praem. V, postea eras. 13 Chorinthiis I^ 14 turpitudinem 1 (corr. z.a.) 20 Nascituto V (corr. zz.rec.) 23 hospitalitati 7 26 cauet l7 31 uoluit V (corr. z.a.) 27 subripere benedictionem — Pifra (corr. z.a.) 4i sis in] V 5. sobolis V/ (corr. eradendo) (corr. z.rec.) 39 talem V 12, 2 ora V (in litora zzut. z.rec.)

Pi 57

94

SVPER CANTICA, AZ. 12-13

tudinem arenae maris multiplicari dictum est semen eius, se-

; cundo sicut stellas caeli. Nec inmerito, quia in caelo et in terra futurum esset semen eius, in Synagoga uidelicet et Ecclesia. Propter hoc prima promissio pulueri conparatur, pro eo quod illi qui ex eius semine nati sunt Iudaei, carnales atque terreni,

pulueri conparantur. Dispersi siquidem per omnem faciem uenr0 ti captiuitatibus abierunt. Christianus uero populus, qui ex eius fide nascitur, non pulueri, sed stellis caelestibus conparan-

tur : uel quod caelum possessuri sunt, uel quod in modum luminarium uirtutibus fulgeant uariis. Hic autem quod stellas primum et arenam maris postea nominauit, meritorum quali1; tatem discreuit : licet quia secunda sit promissio stellarum caeli, prima tamen prae electione gratiae numeratur. Quibus locutus es adimplere semem eorum sicut stellas

33:37,

caeli. Locutus est in Verbo suo Christo Iesu, ut im-

plerentur hi qui deputantur in semine Abrahae lumine caelesti. 20 Vacui enim erant, priusquam Verbum audirent. Cum autem gratia replerentur, semen facti sunt Abrahae. An certe adimplere semen eorum *** aeternae saluti cottidie conligantur, donec saeculi consummatio fiat. Illud tamen est mirabiliter in mysterio conpetendum, quod stellarum lumen non nisi sole 2; decedente succedat. Occidit sol, quando Christus in passione defunctus est crucis. Et illo decedente uniuersi sancti tamquam stellae in proprio lumine claruerunt. 13. Quoniam minorati sumus, Domine, prae omnibus gentibus, et sumus humiles in ommem terram hodie propter peccata mostra. Minor est enim sanctorum numerus in conparatione malorum, qwia arta et angusta ; uia est quae perducit ad witam, lata et perniciosa quae ducit ad mortem. Conparata enim Ecclesia uniuersis gentibus, haereticis uidelicet atque scismaticis, nec non etiam infidelibus et Iudaeis, parua quidem est numero, sed uirtute praestantior modo et excellentior dono. Et idcirco propheta praedestinatorum 10 paucitatem cognoscens, non sine dolore testatur : Quoniam minorati sumus, Domine, brae omnibus gentibus. 5/6 cfr Aug., Sermo 56, c. 5 (8) - PL 58, 580. 21 cfr Io. 8, 35 ; Rom. 9,7 ; IICor. 1100227. 25/26 cfr Luc. 23, 45. 26/2? Eucher., Liber form. spir. intell. I1 — CSEI/ 21:10.

15, 4/6 Matth. 7, 14. 15. 4 arena

l7 multiplicare V^ ^ 6 semenen V (corr. m.rec.) ? conparantur V (corr. eradendo) — 11 pulueris V (corr. eradendo) ^ 18 Christo] suo ad. V. — 21 certe] qui ualeant addendur: censet Pitra — 22 eorum] sicut stellas caeli. Locutus est in Verbo suo add. V, postea eras. (cfr /. 19/8) eorum *** aeternae] aszeriscos

posui quia seo arbitrio nonnulla uerba in codice exciderunt (cfr rasura in V) — 24 mi24 stella P;fra 26 dicente V (corr. zz.a.) nisterio Pi/ra 13, 4 arcta V 5.J. z.rec, Pitra 8 perdiciosa V (corr. zz.rec.) *? atque] et Pz/ra

SVPER CANTICA, AZ. 13-14

3, 58

95

Sexcenta milia et quot excurrunt armatorum egressa sunt de terra Aegypti, et uix duo repromissionis ingressi sunt terram, Iosue atque Caleph. Ecce quomodo electorum numerus paruus 1; est ! Multitudo autem peccantium ubique diffusa ! Hoc etiam typice demonstratur in bellis pluribus, ubi paucitas filiorum Israhel numerositati hostium conparata monstratur. Sed et hoc in persecutionibus recte dicit Ecclesia, cum haeresum multitudine increscente eius populi numerantur. Sicut enim Abra20 ham unus de toto electus est mundo, ut electorum paucitas ostendatur, ita quoque necesse est ut hodieque electorum semen in paucitate consistat. 14.Et sumus humiles tn omnem terram hodte propLev peccata nostra, et non est im hoc tempore pranceps et propheta. et dux. Indicia sunt indignationis diuinae, ut sacerdotes uel prophetae a Dei populo subtrahantur. Pi 58 ; Duabus enim rebus omnis regitur disciplina, quae aut ad aeternam pertinet uitam, aut dispensationi conuenit temporali. Duces enim publicae quieti prospiciunt, communi consulunt disciplinae. Sacerdotes uero et prophetae regimini consulunt spiritali, ut, dum utraeque res suis ordinibus currunt, in nullo

10 Dominus offendatur. Vbi autem indignatio eius uenerit, utrumque auferet a populo spiritali. Hoc est quoque quod Esaias dicebat : Ecce enim Dominus dominator exercituum auferet ab Iherusalem et ab Iuda ualidum et fortem, omne robur banis et omne robur aquae, et ui-

15 rum bellatorem, iudicem et prophetam, et ariolum et senem, brincipem super quinquaginta, et. honorabilem wultum, et consiliarium sapientem de architectis et prudentem eloquii mystici. Haec omnia spiritaliter auferuntur ab Ecclesia, dum plebem suam diuina coeperit correptio flagellare. 20 Quindecim enim res auferendas esse monstrauit ab Iherusalem et ab Iuda, quae licet duae uideantur, unius autem rei significantiam gestant. Intra Iudam enim tribum Iherusalem est, latiorque et amplior est Iuda. Iherusalem autem ciuitas est familiaris Deo, ubi eius templum est et sacrificia cottidie 25 celebrantur, ubi sacerdotes obsequia spiritalia soluunt, quae de 12/13 cfr Ex. 12, 57. 14, 12/17 Is. 5, 1/5.

13/14 cfr Num.

14, 30.

25/26 cfr I Esdr. 6, 8/10; 7, 16/17.

12 quod V 14 Caleb Pzrra paucis V(corr. z.a.) 18 heresim 7 19 populi numerantur] scripsi ; populi numeratur V/ ; populus numeratur Pifra 21

hodieque] -que 4e. V z.rec. 5 omnibus 14, 3 sunt] 8 V (córr. m.rec.) 13 Dominator Dominus — Pi/ra V s. .a.), sic fere semper V rubor (5/5) (corr. 17 honorabilem uultu, et consiliarium et) " (corr. z2.a.)

9 utraeque] utV (corr. m.rec.) 14 omne!] omnem V(corr. eradendo) 16 /z uultu zu. V zm.rec. (cum Vulg : 20 auferentes I7 prudentum T

96

SVPER CANTICA, AZ. 14

cunctis tribubus Israhel electa est. Et fortasse illa est sanctorum spiritalium multitudo, quae semper obsequiis dominicis famulatur, quae uisionem pacis in cordibus suis cottidie tenet : hoc enim Iherusalem interpretatur. Iuda uero reliqua 3o pars plebis est, etsi confessionem fidei tenet. Iuda quippe confessio interpretatur. Non tamen talis est ut Iherusalem sanctae ciuitati poterit conparari. Ad unum Dominum utraque pars pertinet, sed illa est potior ac melior in qua diurnis sa3;

4o

4;

;»

;;

crificiis Dominus honoratur. Cum ergo indignatur, et uelit plebem suam iustis correptionibus flagellare, awferet ab ea ualidum, martyrem scilicet. Ipsi enim sunt qui ualidi Iherusalem esse dicuntur. Awferet fortem, confessorem qui constantiam in aduersitatibus tenet. Auferet omne robur banis, et omnem scientiam legis et intellegentiam Euangelii. Fortem et wirum bellatorem, longanimum uidelicet et eruditum, haeresibus obsistentem, qui bella spiritalia geret, armis legalibus militando. Jwdicem et Prophetam, conpositorem pacis et exhortatorem conuersionis. Arriolwm et senem. Licet in malo ponantur arioli, sunt tamen et in bono. Hoc in loco non potest de malis agnosci. Nam si ariolos Deus de medio populi sui auferet, utique propitius hoc facit quam iratus. Arioli dicuntur qui sacrificiis et precibus quibusdam impiis et suasionibus funestorum uerborum ad fantasias daemones conpellunt. Sic ergo inutiliter. Etiam in bono potest ariolus intellegi spiritalis, qui fideli petitione inpetrat a Domino quod rogarit. Senes uero mansueti et tranquilli in grege Domini cognoscuntur, de quibus Moysi dictum est : Elige senes quos tu noueris senes. Et iterum : Can? sunt sensus hominis, et aetas senectutis wita ànmaculata. Auferet ergo fidelem praedicatorem, auferet senem et moribus grauem. Principem super quinquaginta et honorabilem uultum, sacerdotem praesidentem plebi et amabilem uniuersis. Consiliarium sapientem de archilectis, discretorem et aedificatorem animarum. Prudentem uero

28/29 cfr Hieron., Liber interpret. bebr. nom. $0, 9/10 ;74, 17/18 et 75, 23 - ed. de Lagarde, CC 72, p. 121. 152 et 154. 30/31 id. 7, 19 — p. 67. 36 Is. 5, 1.

37/38 ibid. Num. 11, 16.

39 ibid. 40 Is. 5, 2. 42 ibid. 43/44 ibid. 52/53 53/54 Sap. 4, 8/9. — 58/56 Is. 3, 3. — 57/58 ibid. 58/59 ibid.

30 pars] Vs. — 31uti Pitra — 32/33 Ad unum utraque pars Dominum V/(/ranspon.), Pitra 35 uelit] uult V 5./.zz.rec. 836 in auferit zur. V m.a. 46 ;5 auferret zzut. V m.a. hoc] potius addendum censet Pitra 48 ad fantasias] I 54. 7.a. compellant V. . 51 rogaret V (corr. z.a.), Pitra — in] bis pon. V, pos£ta eras. gregem Y(corr. z.rec.) 53 e] V 5J. z.a. — 54/58 praedicatorem] V (-di- s.) 86 in uultu zzur. V zz. rec., Pitra (cfr etiam I. 10)

14, 47/49 cfr Isidorus Hispalensis, Efyzologiarum lib. VIII, c. 9, 16 : Arioli

uocati, propter quod circa aras idolorum nefarias preces emittunt, et funesta sacri-

ficia offerunt, iisque celebritatibus daemonum responsa accipiunt (PL 82, 512B).

SVPER CANTICA, AZ. 14-15

97

eloquii mystici, explanatorem mysteriorum obscurarumque in6o tellegentiarum ostendit. Haec sunt quae ab Ecclesia subtrahuntur, coartat.

quando

suam

Dominus

familiam

in correptionem

Hac quoque consideratione motus propheta dicit : E? non est in hoc tempore princeps et propheta et dux. 65 Quia utique in gentibus dissipati huc illucque feruntur, omnis ablata est dignitas prophetalis. Eadem fiunt uel cum haeresum nobis barbara saeuitia concitatur, quando primatus et sacerdotium ipsaque Scripturarum prophetia quiescit. 15.

nequa

Neque

oblatio,

holocaustomata,

neque

incensum.

quattuor esse distinxit : holocaustum,

meque

sacrificium, Pi 59

Immolationum genera

sacrificium, oblatio et

incensum. Holocaustum dicitur, quod totum igne consumitur. $ Holos enim totum, cawsti ignis dicitur graece : holocaustum dicitur totum igne consumptum. Sacrificium uero, unde adipes igni tradebant tantummodo, reliquam partem sacerdos et oblator uescebatur. Oblatio ex similagine uel panibus offerebatur. Incensum ex thure uel thymiama expletum esse in diso persione gentis Iudaicae certo testimonio conprobamus. Sed nunc quaeritur in nobis quomodo conpleatur. In holocaustum martyres offeruntur, qui totum corpus et spiritum igne caritatis inflammant. In sacrificio saeculares, sed tamen fideles, de quibus ignis dominicus consumit quidem adipem I ^ carnalis pinguedinis, ut tenuem ac subtilem habeant mentem, ne, pinguior tamquam Agag, diuino iudicio condemnentur. Reliqua uero pars hominibus praebetur ad uescendum, quibus se imitabilem monstrat. In oblatione uero illi offeruntur quibus est cor unum et anima una. Oblatio ex panibus fit, panis 2 o ex multis granis commassatur. Corpus ergo monachorum, quod ex multitudine fraterna consistit, et plurimorum corda in uno spiritu commassantur, in oblatione offerri dicuntur. In incenso autem electi intelleguntur, qui nuper fidei sociantur, de quibus non plena lux fidei, sed fumus quidem, boni 2 ^ tamen odoris insurgit. Haec omnia subtrahuntur a nobis, quando correptio nos diuinae concutit ultionis. 15, 4/6 cfr Aug., En. in Ps. 49, 15, 25/26 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 38, p. 588 ; id. 64, 4, 35/38 — CC 39, p. 826. 6/4 cfr Leu. 8, 20. 4/8 cft Ezech. 44, 30/31. 8/9 cfr Leu. 2, 1. 9/10 cfr Ex. 30, 1 ; Leu. 2, 15/16. 16 cfr I Reg. 15, 32. 59 eloqui /

62 coartans V/ (corr. 7.a.) ; coatctat Pitra 66 uel] ozz. Pitra 6? barbaras V (corr. eradendo) 68 ipsaeque Pz/ra (sed cfr Ezuend. p. 584)

15, 3 distincxit l^ et] ozz. Pitra 4 consummitur l/ (corr. eradendo) rj tantummodo tradebant — Pifra partem] oblatio add. V, postea del. 8/9 offerebantur V (corr. eradendo) 9 turture V (corr. zz.a.) timiama I 12 spiritu V (sic) 1? hominibus] ad aZZ. V, postea eras. ad] n zarg. V 20 conmassantur V (corr. eradendo)

98

SVPER CANTICA, AZ. 16

16. Neque locus ad sacrificandum in conspectu tuo

3, 38-39

el

inuenire

misericordiam.

plum succensum

Venientibus

est Dei, aedes sanctae

inimicis,

tem-

conbustae,

altaria

comminuta, uasa translata. Et idcirco non erat locus

ad sa-

scrificandum, quoniam Nabuzardan, princeps militiae regis Nabuchodonosor,

omnia

sacrosancta

loca igne conbussit,

ut

sacrificantibus nulla occasio patuisset. Similiter quoque cum Ecclesiis persecutiones nascuntur, altaria destruuntur, aedes sanctae tolluntur. Nullus ad sacrificandum est locus ! Quamuis ro parietum constructio non in ipsa sit Ecclesia, sed fidei ueritas, tamen frequenter contingit, sicut ipsi experti sumus, quod ablatis domibus sacris nullus fuisset orationum locus relictus,

nobisque infelicioribus eadem uox inhaeserat prophetalis, quando fuerat persecutionum Wandalicarum tempestas oborta. 15. Nullus locus ad sacrificandum in conspectu tuo et inuenire misericordiam. Melius moraliter coaptatur. Si enim mentem cuiuspiam fidelis uitia captiuarint et tamquam Babylonii hostes Dei templum concupiscentiae ignibus sufflammarint, altare sanctum destruxerint (inuocationis affectum 20 sine dubio, ubi orationum sacrificia deferuntur), uasa sacra transtulerint, desideria pia in malum mutarint (hoc est transferre non localiter, sed intellectualiter mores in aliud commu-

tare, ipsiusque animae interiora), ut exinde simul omnem diuini timoris memoriam alienent, recte dicendum est quod non 25 sit locus ad sacrificandum in conspectu Dei. Templum quippe sanctum anima fidelis est, et ipsum templum euellitur, cum infirmitatibus exprimitur uitae. Quod his rebus itaque ablatis, quibus propitiari dicitur Deus, non erit locus ulterius misericordiam inuenire. 30.

Neque

locus

ad sacrificandum

$n conspectu

tuo

et

inuenire misericordiam. Quod ad omnem Ecclesiam refertur, uniquoque congruit animae, quam cum Dominus deserit et captiuationi hostium spiritalium subdiderit, holocaustomata orationum et sacrificium bonae operationis abstulerit, 3; oblationem quoque ab altaribus ne deferatur submouerit, tunc infelix anima et incensum suauissimae caritatis dimittit. His enim quattuor rebus humanae menti propitiabitur Deus, et quas mitis largitur, subtrahit indignatus. 16, 2/6 cfr IV Reg. 25, 8/20.

9/14 cfr Victor Vitensis, De persecutione V'an-

dalica 1, 22 — CSEL 7, p. 1o. 16, 10 parietem T7 12 nullis V (rcorr.) 14 persecutionum Wandalicarum] Persecutio Wandalica /n zarg. V, manu Vossii (cfr K..A, De Meyier, Codices Vossiani Latini, Pars I, p. 115) 17 captiuarent l/ (corr. zz.a.) 18 Babyloni 7 18/19

sufflammarent V(corr. zz.a.) uatio I/

28 propitiare (corr. V zz.rec.), cfr 1. 89

33/34 holocaustamata V (ze. in holoch- zz.rec.)

quasi V/ Pirra

33 capti-

38 quas] conieci ;

SVPER CANTICA, AZ. 17

99 17. Holocaustomata non ex uno animalium genere solent de- Pi 6o ferri. Aliquotiens ex bobus in frusta concisis, sicut Helias ob-

tulit quod caelestis ignis absumpsit. Aliquotiens ex agno lactante, sicut Samuhel obtulit quando Philistaei aduersus Is; rahelem proelium susceperunt. Aliquotiens arietes, sicut Moyses in consecratione Aaron et filiorum eius. In his ergo differentiis, nonne dicimus diuinam posse sapientiam in his uacuam esse nihilque interpretationibus haberi, quod eruditae sapientiae proferat ornamentum ? 192. Bouem in holocaustum offerre est Christum credere in passionibus immolatum,

in altari crucis oblatum

et in diuersis

iniuriarum afflictionibus, tamquam diuisionibus membratim incisis, afflictum, ut nunc sputis, nunc alapa, nunc arundine,

nunc colaphis caederetur, nunc flagellorum cruciatibus uexa15 retur. Cum ergo haec omnia credimus in Christo esse admissa,

20

2;

3o

;;

bouem sacrificamus et super ligna altaris inponimus et per membra diuidimus. Sed et aliter potest hic sensus intellegi. Diuersis nominibus ipse Dominus appellatur. Dicitur etiam Verbum : ergo Verbum Dei per minutias intellegentiae diuidirus et igne ingenii excoquimus. Quodam enim inflammationis ardore ingenium concitatur, ut in se diutius excoquendo, id est retractando rem obscuram, ad intellegentiae decoctionem perducat. Si uero superadiecerit et ligna, diuersos uidelicet sapientiae exitus, tunc demum holocaustum plenum offeret Deo. Fitque ut taurus a sacerdotibus immoletur, quoniam praedicatio uerbi sacerdotali officio commodatur. Ex agno autem lactante holocaustum offerre est innocuam atque infantilem animam martyrio decorare, aut spiritali seruitio in tabernaculo deputare. Propterea agnus, quod ex gregibus natus sit christianis et inmaculatus per gratiam baptismatis factus, hostia deputatur. Vel certe moraliter in nobis agnum offerimus holocaustum, cum simplicis professionem offerimus uitae et inmaculati ad hostiam Domini, prophetis offerentibus, deputamur. Cum enim mortificatae uitae adsumimus puritatem et prophetali doctrina ad simplicitatem producimur mansuetam, Samuhel in nobis, id est prophetia, offerre dicitur agnum. Tunc demum cum Philistaei aduersus 17, 2/3 cfr III Reg. 18, 23/28. 3/5 cfr I Reg. 7, 9/10. 5/6 cfr Ex. 29, 1/4. 13/14 cír Matth. 26, 67 et 27, 3o ; Marc. 14, 65 et 15, 19; Io. 19, 5. 18/19

Eucher., Liber form. spir. intell. Y - CSEL 31, 7. 1 genere animalium — Pirra 2 in] add. Pitra (cfr Vulg. III Reg. 18, 23 : in frusta caedentes) frustra V (corr. eradendo) 3adsumpsit V — €? diuinae V 11 altare V (corr. z.rec.) in?] de/. V z.rec. 23 superabiecerit V (corr. eradendo) diuersas V^ 24 tunc] V 5. za. offerat V (corr. m.rec.) ; offert PZtra 25 ut taurus] V (in ras.) 2? holocustum V (eorr. z.a.) 28 autque V (rorr. 36 prophetiam V (corr. z.rec.) 32 holocausta V (corr. zz.a.) 72.4.)

IOO

SVPER CANTICA, AZ. 17-19

nos suscipiunt bella, persecutores ac daemones,

inpulsores

persecutorum, quos sola in simplicitate uincimus mentis, per 40 quam fauor diuinus adquiritur, qui eorum potest malitiis

45

$0

3» 39

-

IO

3, 40

15

b]

obuiare. Arietem holocaustum deferre est sacerdotem, uelut principem gregis, martyrio consummare. Moraliter autem, carnalem in nobis superbiam amputare et per caritatis ardorem omnem in nobis uanae praesumptionis tumorem subplantare, et hoc est holocaustum arietis offerre. Merito et Moyses, cum pontificalem gratiam Aaron filiisque eius inponeret, arietem occidit, ut euidentius demonstrasset nullum posse altitudinis gratiam in domo Domini possidere, nisi in quo fuerit superbiae aries non solum immolatus, uerum etiam diuinis ignibus radicitus sufflammatus. 18. Sed in anima contribulata et spiritu humzlzationis accipiamur. Nouit profecto propheta quibus sacrificiis placari poterit Deus: tribulatione animae et humilitate spiritus. Cor enim contritum et humiliatum Deus non spernit. Quid sit animam contribulare, prudenter est inquirendum. Ipse nobis Dauid alio melius indicauit in psalmo centesimo primo, ubi oratio est pauperis merentis et uehementius condolentis, ait : Defecerunt sicut fumus dies mei, et ossa mea sicut in f[rixorio confrixa sunt. Percussus sum sicut faenum, et aruit cor meum, quia oblitus sum manducare banem meum. A uoce gemitus met adhaeseruni ossa mea carni meae. Hoc est animae contritio. Humiliationem uero spiritus sequenter ostendit, quia cinerem sicut banem manducabam, et bolum meum cum fletu temperabam. His enim rebus anima conteritur, et spiritus humiliatur, ut caelestem indulgentiam consequatur. 19. Quas: $n holocaustis arietum et taurorum et multitudine agnorum jpinguium. Corporalium sacrificiorum holocausta tripliciter deferuntur : arietum, taurorum et agnorum, sicut est superius conprobatum. Spiritalium uero similiter tria sunt genera :martyrium, mortificatio mundi et baptismum. Martyribus tauri, mortificatis ac renuntiantibus saeculo arietes quia exinde saepe gregis eliguntur doctores, agnis pinguibus baptizati neophyti coaptantur. In his se sa42/43 cft Hilar., Tractatus in Psalmum LXV, 24 - CSEL a2, p. 265. 18, 4 Ps. 5o, 19.

8/11 Ps. 101, 4/6.

13/14 Ps. 1or, 10.

I9, 4 cfr Verec., In cant. Az. 17, 10/51 (supra p. 99/100).

39 solas V (corr. eradendo) 40 fabor V (corr. zyz.a., -u- suprascrips. m.rec.) 45 in] yes 18, 7? uehementibus V (corr. eradendo) 9 faenunum I7 11 carnis V (corr. eradendo) 19, 2 multitudinem I/

Pi 61

SVPER CANTICA, AZ. 19

IOI

crificiis sancta delectatur anima spiritaliter immolari. Quaerit ro enim se super sanctum altare Iherusalem, patriae beatorum,

offerre, quia non omnium haec dignitas habetur, ut in altario Domnini delibentur. Sed alii sunt qui deferunt sacrificia sancta, alii qui in altario deferuntur, ceteri uero circumstant ab his obsequiis longe semoti, sed tamen oblationis sanctae particim I pes fiunt. Ego quidem arbitror unum Deum illum solum esse pontificem nostrum, qui tria quae diximus sacrificia et tamquam puras oblationes in conspectu deferet Patris. Quod in his spiritu prospiciens lacrimabiliter propheta suspirat, sacrificiis talibus desiderans immolari. 20 Ego uero peccator et in domo Domini abiectior, hoc non audeo postulare. Nec enim debeo maiora quaerere, quia nec in inferioribus dignus sum numerari. Sed tamen, Iesu bone, qui quas uelis, oblationes deferes Patri, obsecro ut me quoque in similagine caritatis commassare digneris, et aqua sancti Spiri2; tus fermentare, et igne purificationis excoquere, ut indignam tortulam panis dignam facias altaribus uenerandis. Hanc enim tortulam panis posteri Heli, sine dubio Iudaei, quoniam offenderant Deum, non in se tenent, sed electo deferunt sacerdoti, ut pro eis offerat, quo possint unam partem 5 o sacerdotalem habere, ut bucellam panis comedant, qui caelestem simul amiserunt panem. Iudaei significari monstrantur, a quibus dignitas sacerdotii translata, nostro est Pontifici commodata, qui secundum ordinem Melchisedech immolat Patri.

Defecerunt ergo in eis sacerdotia, ita ut unam partem habere 35 sacerdotii uix possunt, quod sola uisione carnali praeferre sacerdotium uideantur. Sacerdotes enim ueri duas habent sacerdotii partes, ut tam spiritu quam corpore praeferant sanctitatem. Propterea dicit Apostolus : Presbyter: duplici honore fungantur, quia in uerbo laborant, et quae uerbis adnuntiant, fac4 o tis ostendant. Ipse est duplex presbyteri honor, quem Iudaica atque haeretica sacerdotia non poterunt obtinere, quia una tantum eligunt, ut sola carnalis specie uisionis pontifices demonstrentur. Dicunt enim et non faciunt, propter quod Dominus aiebat : Quae dicunt, facite ; quae autem faciunt, facere 4 VA nolite. Comedentes buccellam legis, quia uiuum panem perdiderunt Euangelium, ueniunt tamen etiam ex ipsis, ut noster pro eis electus Sacerdos exoret. 29/30 cfr I Reg. 2, 36. 32/33 cfr Ps. 109, 4; Hebr. 5, 10 et 6, 20. I Tim. 5, 17. 44/45 Matth. 25, 5.

38/39

17 deferet] Zex£us non. mutandus, quia pro defert seriptum uidetur (cfr Verec., In cant. Hier. 20, 4) 18 prospicient V (rorr.) 20 Dei Pifra 23 uellis I/ (corr. eradendo) deferes] V (idem ut supra I. v) 26 facies V (corr. z.rec.) 29 offerant V (corr. z.a.) 31 significare 7 33 Melchisedehc V^ 38/39 funguntur W 40 ostendunt P/7ra 42 speciem V (corr. zz.a.) 42/43 demonstretur 7 (corr. zu.a.)

102

SVPER CANTICA, AZ. 19-20

Nec illud uacat quod nec arietes nec boues pingues, sed soli agni dicuntur, quia omnis incorruptae carnis et animae ple;o nitudo in baptizatis infantibus uiget, quos et indulgentia peccatorum et pinguior pulchritudo incorrupti corporis comitantur. Quis enim huius aetatis excedens simplicem uitam, non actu ac uisu, aut cogitatione aut uisione, lasciuam aciem de-

lictorum adtraxit ? Quam illi non habentes agni pingues in $5; holocaustum dominicum deferuntur.

;

20. Sic fiat sacrificium nostrum in conspectu tuo hodie. Sacrificium Domini non hodie fit in modum quo cottidie fit. Hodie fit, quia hodie semper est apud Deum. Non enim Pi 62 apud illum dies diei succedit, aut tempus tempore commuta; tur, sed hodie semper est quia perpetuus apud illum est dies. Quod autem adiecit ?» conspectu tuo, hoc propheta subintellegendum ostendit, quia multa sunt sacrificia quae offeruntur Deo, sed fortasse non eius conspectui praesentantur. Non enim omnia sacrificia suscipit Deus, sed secundum quod ille 1o puram ad se uiderit conscientiam intueri, sic etiam aut recipit sacrificium aut repellit. Tria enim in nostris sacrificiis operantur: aut enim recipit ea et statim omnibus monstrat, aut repellit et similiter manifestat, uel certe accepta seu repulsa non manifestat. Minusne tertium quod est ? Ostendit quidem 15 placitum seu non placitum, sed post tempora diuturna. Suscepit sacrificium Abel, Moysi, Manuhelis, quod descendens ignis illico sufflammauit. Reppulit sacrificium Cain, Dathan et Abiron et ducentorum quinquaginta leuitarum qui eorum fuerant sectatores, quod diuinus ignis in sacrificiis oblatione consump20 sit. Nec non etiam Oziae, cui leprae inlata est plaga. Sed et illorum, quibus dicebat Dominus : S7 fecus claudum aut caecum aut abiectum offeratis duci uestro, nonne conspuet in faciem uestram, et vepellet illud a se ? Et ecce uos obtulistis illud mihi. Aut accepit quidem sacrificia, sed accepta in abdito suo tenet, 2; nec hominibus manifestat, nisi cum eius uoluntas uoluerit publicare, aut apud se cognitum tantummodo retinet, sicut

accepit sacrificia Salomonis in Gabaon, et Iosiae, et regis Ezechiae quando celebritatem paschae congregato populo consummauit. Nec tamen indicia quaelibet percepti monstrantur

20, 6 cfr II Petr. 5, 8. 16 cfr Gen. 4, 4 ; Leu. 9, 23/24. 17/20 cfr Gen. 4,5 ; Num. 16, 15/35. 20 cfr II Par. 26, 16/21. 21/23 Mal. r, 8. 24/29 cfr III Reg. 5, 3/4 ; II Par. 35, 1/11 ; II Par. 30)103/27*

53 lascibam V (corr. z.a.)

55 dominico I

20, 2 hodie] cottidie 7 quo] V 5sJ. zzrec. 5 illum] £s V, postea eras. 6 prophete V/ (prophetiae zux/a Pitra, mendose) 16 Manuhelis] patris sancti «(quod sequitur legi non potest) add. in marg. inf. V. m.rec. descendit V (corr. zz.rec.)

19 oblationes V/ — 23 repellit V (corr. m.rec.)

27 et?] add. Pitra

SVPER CANTICA, AZ. 20-21

103

3o sacrificii. Manifeste ergo Scriptura demonstrat quae repulsa uel quae significentur accepta, uel de quibus nihil commemorat tale. Ita enim etiam in spiritalibus euenit sacrificiis, quae in orationibus deferuntur, ut sicut corporalia sacrificia tribus in partibus differentiae sunt demonstrata, ita quoque spiritalia E sacrificia cognoscantur. Et ideo lacrimose propheta deposcit, ut dignior habeatur in conspectu Domini delibari. 21. Et perfice subsequentes te. Quaeritur quid sermo -

^

talis ostendat. Quod ait Per /?ce, quia dictum est : Perfice gressus meos 1n semitis tuis, ut non moueantur uestigia mea, unde apparet dixisse perfice, 'stabili' siue 'confirma'. Propterea adiecit : Vt non moueantur uestigia mea. Quod enim firmum est atque stabilitum nullis aduersitatibus commouetur. Sequentes itaque Deum perficiuntur, siue perfecti fiunt seu stabiliti con-

sistunt. Humilitatem tamen in hoc propheticae gratiae demonstrat, in eo quod adiecit sequentes. Qui enim subsequun10 tur, discipuli sunt inhaerentes magistro. Qui autem praecedunt, inimici sunt resistentes Deo. Idcirco Dominus Petro sibi

consilium inutile danti et nolenti se ad passionem perduci, cum ipse adnuntiaret futurae sibi mortis exitum imminere, ait : Redi retro me, Satana ! Hoc est : noli praecedere tamquam ini1; micus, sed subsequere

tamquam

discipulus;

noli consilium

dare magistro, sed adquiesce magistri consilio. Et hoc est : Redi retro me, ut me subsequaris, non ut praecedas ; ut a me docearis, non ut tu me doceas ; ut imiteris quod facio, non ut

per te mihi excitetur formido. Nam et diabolo hoc idem dixe20 rat : Redi retro, Satana. Sed non adiecit *me', quod Petro ait : Retro me. Illum enim retrorsum sic reppulit, non ut uel discipulus consequatur, sed ut inimicus confundatur. Petro uero sic retro se reuocauit, ut humilietur et humiliatus sequatur. Has tamen differentias discernere non est paruae gratiae, 25 quod alii sequantur, alii praecedant Dominum, alii conlaterati iungantur. Sed de eis qui sequuntur, alii longius, alii uicinius adpropinquant. Nonnulli etiam conprimunt Iesum, et hoc est quod ei Petrus aiebat, quando Aemorrousa fimbriam tetigit Saluatoris : Magister, turbae te conprimunt, et dicis : Quis me 3o tetigit ? Sed agnosce, quando praetereant et subsequantur turbae, quando tantum sequantur. Cum Iesus Iherosolimam in21, 2/3 Ps. 16, 5. $ ibid. Matth. 4, 10. 21 Marc. 8, 35.

14 et 17 Marc. 8, 33. Cfr Matth. 16, 25. 20 29/30 Marc. 5, 51. 31/32 cfr Matth. 21, 9.

31 nihil] V 5s. 36 ut] V 5. 21, 7 sunt Pitra 9/10 subsequitur V (corr. zz.a.) 12 sed V (corr. eradendo) 15 subquere V — 16 pos! dare ras. fere 8 litt. V — 23 ut] in marg. V — humi28 Aemor27 adpropinquent I 26 iunguntur V liatur V/ (corr.) 31 Ierorousa] scripsi ; amorreusa V/ ; Haemorrusa Pi/ra (cfr etiam l. 34 et 69) solymam Pz/ra

Pi 65

I04

SVPER CANTICA, AZ. 21

troisset, turbae praecedebant

et sequebantur.

Cum

uero de

Iericho exisset, sequebantur eum tantum. Quando ad mortuam centurionis filiam ambulabat, et Aemorrousam

in itinere sa-

5; nabat, a turbis conprimebatur. Quanta in his putas mysteriorum obtexitur altitudo ? Iens Iesus ad Iherusalem et caelestem patriam reuisere contendens, praemisit turbas sanctorum, qui uel nascendi ordine uel passionis tempore praeierunt. Ipsi ergo sunt qui praecucurre4o runt eum ab Abel usque ad Zacchariam et Iohannem filium eius. Omnes qui Christi sperabant aduentum et in eius fidem credentes praeuenti sunt morte, priusquam nasceretur in carne, hi praecedebant eum. Qui uero nunc fidem in eum habent, subsequuntur illum. Sed tamen omnibus unius uocis 4; resonat cantilena : Benedictus qui uenit in. nomine Domini, hosanna filio Dauid. Cum uero in Iericho ciuitate moraretur,

sequebatur eum turba, et longius incedens comitabatur Iesum. Necdum enim illam uocem poterat decantare, quam in Iherusalem populus decantabat. Iericho est ciuitas anathematis, ;o diuina uirtute destructa, ciuitas quam non gladius, sed tuba sacerdotalis destruxit. Haec ergo ciuitas mundum, id est, car-

nalis multitudinis significat plebem, quae sic credit in Christum et eum in huius uitae itinere comitatur, ut a longinquo tamen sequatur, quia ei propinquare non possit. In Iericho 5; enim posita est, quae interpretatur luna, per quam mortalis uitae mutatio demonstratur. Cum ergo adhuc mutabilitati subicimur carnis et in huius mundi conuersatione tamquam in Iericho tenemur, quae anathema est populo Dei, a longe sequimur lesum, adpropriare non possumus praecedenti. 6o Discipuli quoque sequuntur eum non longo interuallo, sed inhaerentes magistri uestigiis, quia qui adhaerent uestigiis eius, accipiunt de doctrina illius. Ex ipsis ergo eliguntur qui ad sinistra uel ad dextra deputentur, ut medius lesus inter ceteros honoretur. Moyses quippe cum uirgam in mani65 bus uelut crucis teneret signum, Aaron et Vr sustentantes manus a dextris et sinistris consistunt, quia differentiae sunt 32/33 cfr Matth. 20, 29. 33/34 cfr Matth. 8, 18 ; Luc. 7, 9. 34/35 cfr Marc. 5. 24. 45/46 Matth. 21, 9. 46/47 cfr Marc. 10, 46 ; Luc. 10, 35/36. 49 cfr Ios. 6, 17. 50/81 cfr Ios. 6, 20. 55 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 62, 9 et 78, 6 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 137 et 157. 98 cfr Ios. 6, 17. 64/685 cfr Ex 1755/9: 65/66 cfr Ex. 17, 12.

33 eum] Pz/ra ; est V (efr etiam |. 41) 34 emorruosam 1 38 a] oz. Pitra 44 sequebatur] se7ps; ; sequebatur € V/; sequebatur et Pz/ra comitatur I 49 Iericho est] Hiericus V(corr.) 50 diuina] ex ad. V, postea eras. 56 mutio V (corr.) 9? conseruationem V (corr. zz.rec.) 58 in] V s. 59 appropiare Pitra 60 longe l/ ^ 61 interhaerentes V (corr. zz.rec.), Pitra (sed cfr. 1. 10 ; uide etiam Thes. Ling. Lat. VII 1, 2197 (84) — 2198 (1/2) 62 qui] quia praez. V, postea eras. 64 uirga V 65 tenet V (corr.)

SVPER CANTICA, AZ. 21-22

I05

meritorum inter eos, qui unius uexilli spiritalis lignum fide tenent et circa Dominum deputantur. Illi autem qui conprimunt lesum, Aemorrousam sanantem (gentilis uidelicet 7e plebis fluxum peccatorum per indulgentiam diluentem), et centurionis filiam suscistare uolentem (popularem turbam infidelitate defunctam resuscitare quaerentem), conprimit turba. Sed nos adhaerere Iesum, non conprimere cupimus, quia con* primunt eum Iudaei, qui non tantum morti damnarunt, uerum 75 etiam resurgentem credere noluerunt.

22. Et períice subsequentes te. Idipsud perfici non aequali modo aut mensura omnes qui perficiuntur, consistunt. Aliud est enim perfici tantum, aliud sicut ceruus perfici. Dictum est enim : Qwi perfecit pedes meos tamquam cerui, et ; super excelsa statuet me. Vide iam quanta sit mystici latitudo sermonis. Hic simpliciter ait : Perízce swbsequentes te. Aliud est : Perfice gressus meos 1n semitis tuis, ut non moueantur uestigia mea. Et iterum : Qui perfecit bedes meos tamquam cerut. Hic omnibus excellentissime perficitur, quisquis ut cer10 uus perficitur. Sed et hoc uelim inquirere : cur cerui similitudinem et non aliorum animalium bestiarumque ingentium propheta poposcit ? Cerui hanc habent firmitatem fortioris naturae, ut tantum in pedibus ualeant, quantum toto corpore non prae- Pi 64 1; ualent. Cum

enim in montibus fuerint, et in altioribus locis

inconprehensibiles cursu dicuntur, etiam de abruptis praecipitiis quotiens se deorsum inmittunt, ita pedibus excipiuntur inlaesis, ut de alto uenisse non sentiantur. Multa est uirtus in

ceruis quos uenatores in montibus aut in siluis nullatenus ad20 prehendunt. Horum cornua medicinalia esse dicuntur et diuersorum apta usibus medicorum : maxime in dextro efficax medela praefertur. Vbicumque enim exinde succenderis, serpentem illico fugas. Quicumque eorum carnibus tempore matutino cottidie utitur ieiunus, fertur febribus numquam pul-

22, 4/5 Ps. 17, 34. 7/8 Ps. 16, 5. 8/9 Ps. 17, 34. 13/19 Plinius, Nz/. Hist. VIII 115 - ed. Ernout, p. 62 ; Solinus, Collectanea rerum memorabilium 19, 11 — ed. Mommsen,

p. 94.

20/23 Plin., Naz. Hisz. VIII, 115 — p. 65; Solinus,

Collect. rer. zsemor. 19, 12/153 — p. 94. 23/25 Plin., Naz. Hisz. VIII, 119 - p. 65 ; Solinus., Co//ezt. rer. memor. 19, 17 — p. 95. 69 emorruosam

17

71/72 infidelitatem

V (corr. zz.a.)

22, ? perfice] conieci (cfr. Verec., In cant. Az. 21, 2) ; perficere V Pirra 9/10 quisquis — perficitur] in zarg. V 15 cum] V 5. 16 inconprehensibiles] I/ 20 Horum] 20/3? Horum - inueniri] eZaz im codice Mettensi 65 (in- s.) 20/21 et diuersorum — medicorum] cornua ceruorum — M ceruorum M 22 enim] oz. V Pitra 21 efficax] M ; efficiant V ; efficiens Pz/ra om. M 23 Quicumque] et praez. M de carnibus eorum M

106

SVPER CANTICA, AZ. 22

25 sari, si tamen uno uulnere iugulentur. Quotiens senio praegrauantur, habitacula serpentum inquirunt et incipiunt eos halitu narium prouocare. Cumque serpentes stimulati furore omni ueneno repleuerint fauces et uelut ultores se uoluerint defensare egressi, illico rapiuntur a ceruis. Cumque eos comederint, 3o ardenti sufflammati ueneno, fontium sibi riuos inquirunt. Ad quos dum uenerint et abundanti saturitate potauerint aquam, ibidem cornibus carent statimque renouant iuuentutem. Et sic fit ut centum et eo amplius annis uiuant, sicut prodidit Alexander Macedo, qui ceruorum ceruicibus torques una cum 55 designatione temporis alligauit, quos contigit post centum annorum et eo amplius curricula detineri, et adhuc iuueniores et uegetiores inueniri. Prae omnibus enim feruntur nullis infirmitatibus conquassari. Si quando disponunt maria commeare, gregatim ambulant et se ordine longo disponunt, por4o tantes se inuicem cruribus suis, ut prior qui fuerit, caput sequentis in suo crure subportet. Secundus itidem tertium portat. Et sic fit ut se inuicem tolerando maria ualeant commeare. Si quando lassus in eis uel inbecillis fuerit unus, post omnes adsequitur,

ut ab omnibus

toleretur.

Si quidem

contigerit

4; illum qui fuerit omnium prior aliquantulum dilassari, relinquit ordinem primum, et post omnes commeans in illo qui fuerat nouissimus, incumbit. Et sic fit ut inuicem se rationali quadam genuini iudicii dispensatione conuectent. His ergo sanctus uir se conparari praeoptat, ut cornibus suis, ;» uidelicet duobus Testamentis, spiritales angues de domo sui cordis expellat, cum ea in se per caritatis flammam fecerit sufflammari.

Hic si dilatatam

habuerit in dilectione uirtutem,

discet in perturbatione uitae huius, tamquam in mari, aliorum onera subportare, ut illud apostolicum expleat : /nwicem onera 55 uestra portate. Et alimentum spiritalis cibi uescentibus praebens, ab omni eos facit spiritalium infirmitatum aegritudine liberare. Et idcirco dictum est : Qwi perfecit bedes meos tamquam cerui, et super excelsa statuet me. 25/32 Plin., INaz. Hisz. VIIL, 115. 118 — p. 63/64 ;Solinus, I5 — p. 95. 33/34 Plin., Naz. Hisz. VIII, 119 - p. 64/65 memor. 19, 18 — p. 95. 38/48 Plin., Na. Hisz. VIIL, Collect. rer. zmemor. 19, 12 — p. 94. 54/85 Gal. 6, 2.

Col/ect. rer. memor. 19, ; Solinus, Collect. rer. 114 — p. 65 ; Solinus, 97/808 Ps. 17, 34.

28 uno] in praez. Pitra — 25/32 Quotiens — iuuentutem] Serpentes cum in senium uenerint, de caueis suo halitu (corr.) prouocant, et deuorant inflammatos uene-

no ;etsiccibati fontes potant,etomissis cornibus iuuentutem renouant M 25 praegrauentur Pi/ra(cfr Kul] p. 113) — 26 inquipiunt V (corr. z.a.) — 32 Et] om. V Pitra (sed cfr /. 42 e 47) 34 una] conieci ; unde V. ; om. .M 35 obligauit Pitra 36annosM . eteo-adhuc]oz. M 37 uegetes V/ Pitra 41 Secundus] et praez. Pitra 44 contigit l/ (corr. zz.a.) 45 reliquit Pz/ra 46 et] V GE b1 ea in] enim Pzrra 53 mari] coni. Ku// ; mare V Pitra (cfr e£iam Verec., In cant. Ex. 5, 21 ; 9, 9 et alibi) 55 portare I7 B5 spiritalis] ex praezz. V, postea exp. 84 perfecit] conieci ; perficit V' Pitra (sed cfr 1. 4 et Vulg)

SVPER CANTICA, AZ. 23-24

29. Quoniam

non

I07

est confusio his qui confidunt

in

ie. Aliud est credere in Deum, aliud confidere. Multi enim credunt, sed pauci confidunt. Qui uero ueniunt ad eum, cre-

dunt in eum. Sed non omnes confidunt. Propter quod dictum ; est : Nam et daemones credunt et contremiscunt. Tam boni quam mali credunt, sed non confidunt. Confidunt illi quibus dictum est : Confidite n mey quia ego uici mundum. Apparet ergo et bonos et malos credere posse, confidere autem non nisi solos bonos et fide plenos posse. Qui enim confidunt in Domino, sicut 10 sons Sion. Nec non inmobili firmitate propheta fundatus ait : In Domino confido. Quomodo dicetis animae meae : Transmigra in montem sicut passer ? Talibus ergo nulla est confusio quia suorum uitiorum non subiciuntur obprobriis. Sic enim puri sunt actibus,

puri moribus, puri conuersatione,

ut nulla sit

15 confusio confidentibus in eum. Huius uerbi profunditatem dum mecum perpendo diutius, admiror nimis et uim uerbi sentio tantum, non tamen adprehendo. Confidere est fiduciam plenam in Deum habere, quae in omni petitione a Domino non potest contristari. Et propterea 2o non est ei confusio duplici ratione : quia peccatorum conscientia non remordetur, unde potest confundi, aut quia numquam in suo confunditur postulatu, dum aliquid uoluerit inpetrare. Sed uide quam inconprehensibiliter propheticus temperatus est sermo, in eo quod ait : Quoniam nom est confusio. :5 Non dixit : Quia non fit confusio, sed quia »o* est confusio. Saepe enim fit nobis confusio, dum falsis prouocamur obprobriis, sed si falsa sunt, tua conscientia non remordetur. Fit quidem confusio, sed non est confusio, quia mens

quae

contagione criminis non commouetur obiecti, etiam si ei fiat 3o confusio, non est tamen illi confusio. 3, 41-42

24. Et nunc exsequimur in toto corde, et timemus ie, et quaerimus faciem tuam me coníundas mos. Huic rei simile est quod dici solet : Confitebor tibi, Domine, in toto corde meo. Et : Confitebor Domino nimis in ore meo. Et : ; Confitebor tibi, Domine, quoniam exaudisti uerba oris mei. Aliud est in toto corde sequi, aliud in toto corde confiteri, aliud nimis

confiteri in ore meo, aliud tantummodo confiteri. Hoc est quod dictum est : Quae occulta sunt Domino Deo nostro, quae autem 2250 14c. 2; 19.

*? Io. 16, 35.

9/10 Ps. 124, 1.

cfr Prou. 3; 524, 8/4 Ps. 9, 2 (cfr Ps. 110, 1 et 157, 1).

11/12 Ps. ro, 2.

4 Ps. 108, 30.

18

B Ps. 117, 28.

8/9 et 11 Deut. 29, 29.

23, 4 uinci V (corr. z.a.) 14 puris V (corr. eradendo) 19 contristare I 21 confidi V (corr. 71.2.) 25 dicit Pi/ra 29 fiet V/ 2 et] addendum censet Kull cum V'ulg (cfr etiam 1. 48) ; om. V 24, 1 et?] oz. Pitra 4/4 et? — ore meo] in zzarg. inf. V' (bomoioteleuton) (corr. zm.a.) nec V Pitra

Pi 65

108 IO

SVPER CANTICA, AZ. 24

manifesta sunt tibi et filiis tuis. Occultae cordis cogitationes Domino soli cognitae sunt. Quae autem uisibiliter corporali opere consummantur, £ibi et filiis tuis manifesta sunt. Si ergo nullus in nobis amor carnalis, nulla terrenae uanitatis corruptio, sed plena est in Dei dilectione perfectio, sine dubio in toto

I$

20

corde nostro confitebimur Domino, cum diuersis cogitationum inlusionibus non ab eo abducimutr, sed ipsum solummodo cogitamus, toto eum corde fatemur. Itidemque si ipsum loquimur uerbum, quod uerum in ore portamus, et eructarint labia nostra hymnum, cum docuerit nos iustificationes suas, tunc confitebimur ei nimis in ore nostro. Vbi autem simplex est oris confessio, iuncta eruditae mentis intentioni, quae semper inhaereat Deo, non corde nimis, sed nimis in ore confite-

mur, quia fidei confessio dirigitur in Deum. Confessionis quippe tres sunt species. Aut enim peccata nostra confitemur, sicut dictum est : Ne íradas bestiis animas 2^

30

35

40

45

confitentes tibi. Aut fidem Domini confitemur, ut scriptum est : Et quicumque confitetur me coram hominibus, confitebor illum et ego coram Patre meo qui est in caelis. Aut confitemur Deum, id est glorificamus, quemadmodum Dominus ait : Confiteor tibi, Pater, Domine caeli et terrae. Non utique peccata quae non habuit, neque fidem martyrii, sed glorificationis laudem exhibuit Patri. Sequimur in toto corde et timemus te, tamquam discipuli magistrum uel serui dominum sequimur. Ex toto corde sequimur, si non ab eo in aliquid aliud nostra mens aliquantulum deflectatur, sed ut in toto corde Deum cogitemus timoremque ex hoc eius illico capiamus, ut illud praeceptum ualeamus implere : Dz/iges Dominum Deum tuwm ex toto corde tuo et ex tota anima (ua et ex tota wirtute tua. Quid est ex toto corde Deum diligere, nisi ipsum solummodo cogitare, quia de corde cogitationes ascendunt ? Ex tota anima, quid est ? Ex internae conscientiae affectu Dominum delectari, ut ipsa nostra interna in eius dulcedine conquiescant. Ex tota uirtute Deum diligere, est omni constantia pro illo aduersa suscipere, mortem Pi 66 amplecti, intolerabilia gratulanter amplecti. Et quaerimus faciem tuam, ne confundas nos. Per 13/14 cfr Ps. 9, 2.

735 19.

17/18 cfr Ps. 118, 171.

26/27 Matth. 10, 32.

39/40 cfr Luc. 24, 38.

19 cfr Ps. 108, 3o.

28/29 Matth. 11, 25.

24/25 Ps.

32/38 Matth. 22, 57.

11 consumantur l7 filii tui I7 (corr. z.a.) 14 in confitemur zu. V m.rec. 1? /" eructuarint zzzi. V. m.rec. 18 nos] V (n ras.) 29 confessione V/, is confessioni zzz/. zz.rec. intentio I/ 21 pos! ore ras. fere 3 litt. V 26 Et!] confessionem praem. V 29 Domine] V 5.4. zz.a. (eadem manu quae in "margine notam ad lineas 38/43 scripsit) 30 glorificationem 17 3$* Diligis V (corr. 72.4.) 38/43 quid sit diligere Deum ex toto corde, tota anima, tota uirtute add. in marg. V. z.a. 40/41 interna V (corr. zz.a.)

SVPER

CANTICA, AZ. 24-25

109

faciem praesentiam agnosce, uel maiestatem quam propheta cognoscere uolens quaerit se non confundi. Tribus enim modis facies Domini quaeritur : fide, confessione, conuersatione.

Hoc alibi propheta dicebat : Praeoccupemus faciem eius in so confessione. Sed tamen aliquid interest quaerere faciem Domini et praeoccupare eam. Quaerit ille qui de die in diem lacrimis gemitibusque eius aduentum expectat et absentem desiderat aduenire. Praeoccupat autem, qui prae ceteris acrioris instituti ;; caritate feruentius proficit et emergens excellenti profectu non solus currit, sed et alios secum inuitat. Sic arbitror Pau-

6o

65

7e

75

lum qui licet euocatione fuisset multis posterior, praeoccupabat tamen paene cunctis maioribus suis faciem Domini. Inde et uelut exhortatorius sermo positus est : Praeoccupemus faciem eius, quia in maiori dilectione uoluntas potius per gratiam, quam necessitas per praeceptum in eum ibit. Et generale est omnium quaerere faciem Dei, praeoccupare autem nonnisi paucorum est atque magnorum. Vnde in mysterio positus ipse numerus dedicatur. Psalmus est enim nonagesimus quartus, in quo illud agnoscitur, quia aliquid habet commune cum ceteris, aliquid excedens. Nonagenarius enim numerus in litteris graecis ubi numeri currunt, extra ordinem est. Quaternarius autem ordine suo currit. Hoc significante Spiritu prophetiae, quia hi qui praecurrunt animo, praeoccupant faciem Domini, et dum in corpore uiuunt, eius possunt lumen in sua conscientia contemplare. Aliquid habent commune cum his cum quibus proficiunt, aliquid speciale, quod fortasse adhuc alii nequeunt imitari. Quod autem adiecit »e coníundas nos, scit plurimos quaerere faciem Dei et non inuenire, et ob hoc non confundi precatur, sicut dictum est : Quaerent me mali, et non inuenent. Volens itaque se ab eis segregari, quaesitum a se Dominum poscit lacrimabiliter non confundi. 25. Et fac nobiscum secundum maiestatem tuam. Cum dicit secundum maiestatem tuam, omnem humani generis laborem abiecit, sciens nihil esse hominem, nisi cum

illo fuerit Deus. Merito non ait : Fac nobiscum secundum ; opera nostra, secundum meritam retributionem, sed secundum maiestatem tuam. Donorum hic spiritalium diuersi46 cfr Aug., En. in Ps. 82, 11, 8 - ed. Dekkers-Fraipont, CC 39, p. 1444. Etiam Verec., In cant. Hab. 4, 2 (infra p. 127). 49/50 Ps. 94, 2. 3/8. 59/60 Ps. 94, 2. 36 Io. 7, 34 (36).

56/88 cfr Act. 9,

46 praesentia [/ agnosce] V (ag- »/.) |82eam] V s/. ^ 58 paene] V, prae 5$. m.rec. 61 in eum] meum T7 63 in] oz. Pitra 71 in contemplari zzz/. V z.rec.

?5 inuere T (corr.)

25, 2 secundum] V ;.

76 inueniunt V (corr. zz.rec.)

4 illos V (corr. eradendo)

secunda Pi/ra

IIO

SVPER CANTICA, AZ. 25-26

tatem ostendit. Alius quippe dicit : Fac mecum signum $n bono. Alius : Fac cum seruo tuo secundum magnam misericordiam tuam. Iste autem ait : Sed fac nobiscum iuxta mansuetudinem ro fuam. Non ait : Ostende nobis maiestatem tuam, quia in orationibus ordo est reseruandus. Primum ordinem postulauit, secundum seruauit. Hoc est enim primum, ut faciat in nobis secundum maiestatem suam. Postea demonstret illam nobis. Sed altius intueor in eo quod ait : Fac nobiscum secun1, dum. maiestatem tuam. Maiestas Domini substantia eius est. Substantia autem eius omnium uirtutum capax est, id est, omnimodo uirtus est. Si misericordiam uolueris, hoc est. Si clementiam, hoc. Si pietatem, idem. Si mansuetudines uel

sanctificationes uel puritatem, aut quidquid aliud uolueris ap20 pellare, hoc maiestas Domini est. Quia sic simplex et sincera est, ut quidquid uirtutis appellari potest, hoc sit. Non enim sic est, sicut homo, ut aliud sit ipse, aliud eius sapientia, aliud eius misericordia, sed ipsa sapientia, ipsa est in Deo substantia,

ipsa est etiam misericordia. Quidquid enim nominare uolueris, 25 hoc illa est simplex et bona substantia. Fac ergo nobiscum, ait, secundum maiestatem tuam, quia quidquid in nobis facere uolueris, si secundum quod tu es, feceris, nihil amplius

indigemus, quia omnium bonorum fons tu solus es, Deus. 26. Et secundum multitudinem miserationum tuaYwm. Multa miseria multam miserationem exposcit, quia quanto fuerit calamitas pressurarum, tanto est necessaria pietas miserationum, quarum numerum adprehendere perdiffi; cile est. Prima miseratio est agnitionem hominibus infundere Deitatis. Secunda miseratio est peccatorum conpunctionem inferre. Tertia miseratio est in eo perseuerantiam concessam habere. Quarta, a periculis reseruari. Quinta, in angustiis non diu derelinqui. Sexta ut in omnibus actibus ueritas non in se 10 erudiat praecedendo. Sicque fit ut multae sint miserationes Domini, quarum numerus non potest inueniri. Secundum |multitudinem miserationum |tuarum respice in me. Non unius rei misericordiam largiaris, sed omnium quae scis nobis utiliter conuenire. Multi enim misericor-

25, € Ps. 85, 17.

8/9 Ps. 118, 124.

9/10 Dan. 3, 42.

26, 14/15 cfr Rom. 11, 30; I Petr. 2, 10.

9 mansuetudinem] maiestatem Pz/ra (inutiliter, quia uersio 17 omnino Pra 17 misericordia V/ (corr. z.rec.) 7I.reC.) pietas V/ (corr. m.rec.), Pitra mansuetudo 19 sanctificatio V (corr. z.rec.), Pitra puritas l/ (corr. om. Pitra 23 ipsapientia l/ (corr. zz.rec.) 24 uoluerit

26, 4 quorum Pzrra (sed cfr Ezuend. p. 585) Deitantis V (corr. 77.2.), diuini- 5.7. zz.rec.

Vulgata integra adfertur) 18 clementia V (corr. JV (corr. m.rec.), Pitra z.rec.), Pitra aliud] V (corr. zz.a.)

B post est! ras. fere 8 litt. V.

6

Pi 67

SVPER CANTICA, AZ. 26

III

15 diam a Deo sunt consecuti, dum unius rei gratiam commerentur. Sed aliunde sunt destituti, sicut Israhel misericordiam

consecutus est, cum Pharaonis dominio caruisset, per maris Rubri profunda duce Domino pertransisset, in solitudine manna cibum sumpsisset, aduersus inimicos uictoriam habuis20 Set, et alia multa quae ingrato sunt populo commodata. In his omnibus misericordiáe contributae sunt Dei. Sed quia contumax ubique populus terram non meruit promissionis intrare, non sunt multitudinem miserationis Domini consecuti. Cum ergo singulis incursionibus nostrissingulisque fragilitatibus,in 25; quibus aut nolentes

peccamus,

aut ignorantes erramus,

aut

peccato uolentes obsistere nonualemus, aut daemonica seductione circumdamur: in his enim rebus omnis delictorum cumulus aggeratur. Nolens peccare fragilitate conpellitur : V2deo enim aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis 3o meae et captiuantem me 1n lege peccati per ignorantiam. Sicut Saul deiectus est qui, dum uideretur bona sectare, Deum of-

fendit. Inde etiam Dauid paenitudinem gerit et dicit : Delzcta vwuentutis et ignorantiae meae ne memineris. Volens rex Saul Deum offendit, qui priori tempore magos et ariolos submouit 55 exsecratus eorum nequitiam, quos postea reuersus est honorare,

cum consuleret Pythonissam ac per somnia responsa quaesisset. Similiter quoque uolens Asa peccauit, qui commonitus ab

Anania propheta quod Dominum offendisset, cum exprobratione reppulit eum et in neruum coniecit. Et hoc est delinquere 4o uoluntate, scire bonum et contra scientiam prauum aliquid perpetrare. Daemonicis temptationibus uictus est Dauid, cum Satan introisset in domo eius et eum ad numerandam populorum multitudinem conpulisset. Eodemque temptationis incursu ipse primus circumuentus est homo. Si ergo in his rebus 4; quattuor incidentes magnanima longanimitate diuina patientia subportat, praebens singulis incursionibus misericordiae largitatem, secundum multitudinem |miserationum suarum faciet nobis. Cum autem peccantes relinquimur, est quidem misericordia, quia non statim punimur, ut recordemur ;» paenitendo, in quibus nobiscum bene sunt gesta, sed non 17 cft Ex. 15, 3. 17/18 cfr Ex. 14, 16/22. 18/19 cfr Ex. 16, 4/15. 28/30 Rom.7,23. 30/32cfrlReg.28,15/20. 32/33Ps.24,7. 94cfrIReg.28, 5. 35/36 cfr I Reg. 28, 7/11. 39/39 cfr II Par. 16, 7/13. 41/43 cfrI Par. 21, 1.

22 promissionem l/ 23 multitudinis V (corr. m.rec.) donum Pi/ra 24 singulis] V 5.. zz.a. incursibus V (corr. z.a.) 91 in sectari zui. V. m.rec. 33 iuuentutis] meae ad. Pifra (cfr Verec., In cant. /Az. 9, 34) 36 consulere 1^ (corr. m.a.) phitonissam V/ — 30/37 quaesiisset Pigra —.3* on( ?)s V (rorr.), uolens Asa s. zz.rec. 39 congecit l/ (corr. z.a.) 40 conscientiam Y (corr.

eradendo), Pitra populi zzu£. 7z.rec. V Pitra(intextu)

42 in domum zu. V .rec., Pitra — 42/43 populum V, in 45 magnanima] coni. Pitra (cfr Emend. p. 585) ; magnanimos ^ 4S8reliquimur V — 50 nobis quum Pz/ra

II2

SVPER CANTICA, AZ. 26-28

multitudo misericordiae, cum non dignatur in omnibus misereri. Multitudo ergo miserationum est, cum in omnibus actibus, in omnibus dispositionibus, in omnibus uerbis et cogitationibus conseruamur. 27. Nam est alia quae magna misericordia nuncupatur. Aliud est enim multa misericordia, aliud magna : Quoniam misericordia tua magna est super me, et eripuisti animam meam ex inferno inferiori. Magna misericordia est, per quam peccanaturalium propriorumque indulgentiam in baptismate A torum consequimur, ut emundemur a delicto maximo, cui nos obnoxios hominis fecerat culpa prioris, pro qua etiam Dominus noster dignatus est humiliari, ut nos eriperet a condemnatione

inferioris inferni, cui fueramus obnoxii. Multa uero misericor-

1o dia est, cum totiens non relinquimur, quotiens nostris iniquitatibus captiuamur, ut et de nobis dicatur : Misericordiam autem meam non dissipabo ab eis. Sicut ergo est misericordia magna, ita est et delictum maximum, quod admisit populus relinquendo Deum et petendo 15 Saul hominem regem, sicut Samuhel ait populo : Verumtamen scitote quod delinquitis Àn Deum delictum maximum. Est etiam peccatum minimum de quo dictum est : 5S? feccauerii frater tuus beccatum non ad mortem, orabis bro eo, et dabit et ueniam peccanti non ad mortem. S1 autem peccauertt 20 peccatum, ad mortem, non dico ut ores pro eo. Sed quae sint magna, quae media quaeue minima non facile potest ab omnibus inueniri, nisi quod Scripturis loquentibus aliqua colliguntur, quae ab hominibus parua esse uidentur et intolerabilia sunt apud Deum, de quibus disputare huic non conuenit loco. 2; Verumtamen quaedam dicemus, cuius exemplo alia coniectabis :5? dixeris fratri tuo. Racha (quod dici potest pannosus), reus eris concilio. St dixeris Fatue, veus eris gehennae ignis. Breuis sermo, sed in extremo extimanda damnatio. 3, 43

28. Et da gloriam nomini tuo. Aliquotiens hominibus dicit sermo diuinus : Date gloriam Deo. Saepe uero ipsi Deo dicitur : Da gloriam nomini tuo, Domine. Sed et Iosue Acham

filio Charmi

dum

suaderet

ut confiteretur,

sic ait :

27, 2/4 Ps. 85, 15. 6 cfr Ps. 18, 14. 11/12 II Reg. 7, 15. 15/16 I Reg. T2517, (8p). 17/20 I Io. 5, 16. 26/27 Matth. 5, 22. 26 cfr Aug., De Serzz. Dom. in monte I, 510/514 — ed. Mutzenbecher, CC 35, p. 24. 28, 2 Ps. 67, 55.

91 77 multitudinis zzz/. V zz.rec., Pitra Pitra 27, et V Pitra dam] 28,

misericordiae] comzec? ; misericordia I

5 propriorum] comieci ; proprium V ; in propriam zat. zz.a., Pitra $8 ut] (eorr. z.a.) 16 delinquintis V (corr. 7.2.) 19 dabis Pirra peccati 23 omnibus V (corr. zz.a.), Pitra paruise V/ (corr. zz.a.) 25 quaeV/ (quae- s./.) 24 eris! et ?] erit V (corr. zz.a.) consilio Pz/ra 2 ipso V (corr. zz.rec.) 3 Date V (corr. zz.a.)

Pi 68

HANDSCHRIFTEN

I45*

Inhalt : [ff. 1-78 : tit. rubr. :] Incipit summa magistri Iohannis Beleth. [inc. :) In primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi esset qui interpretaretur ... [fo/. 78r :] Qui me plasmasti miserere mei. (rubr. :] Explicit summa Iohannis Beleth.

Beschreibung : BLATTGRÓOÓSSE

^ : 225

x^Ts5 mm

; 2 SPALTEN

; 33 ZEILEN ; INITIALEN :

rot und blau; Initiale ''I'' fol. 1r mit groBer Randleiste; ÜBERSCHRIFTEN : rubriziert ; SCHRIFT : Textualis Gothica ;LAGEN : 9 IV 4 III;

Blatt

78 auf den hinteren

Deckel

aufgeklebt;

EINBAND

Leder mit Holzdeckeln ; SchlieBe und Kette abgenommen;

: Graues HERKUNFT

UND VORBESITZER : fol. ir unten : "Liber monasterii sancti Petri in monte sereno'' (Hand. des 15. Jahrhunderts) ; LITERATUR ZUR HANDSCHRIFT : Katalog der Handschriften der Universitátsbibliothek zu Leipzig. Abteilung IV : Die lateinischen und deutschen Handschriften. Bd. I : Die theologischen Handschriften. Teil 1 : 1926-1935 (hsgb. von R. Helssig), S. 657.

LEIPZIG,

Universitátsbibliothek,

Ms. 4258 E-pWD3T XDIS$434(—912)

I3. Jahrhundert ; Pergament ; 88 ff.

iBBI

IV.

Inhalt : [ff. 1-74r : tit. vubr. :| Incipit summa Iohannis Belet. [/nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi esset qui interpretaretur ... [fol. 74r :] sursum diceret : Qui me plamasti misere (!) mei. Explicit summa magistri Iohannis Belet. [ff. 74r-75r : Nota de XV a.d. Kal. Aprilis et die Paschae ; 2»c. :] Nota misteria dei ineffabilia. XV kalendis aprilis scribitur sol in arietem, et primus dies scicli aries est ... [fo/. 73v :] decimo kalendis aprilis extitit pro nobis oblatum. In pascha sunt IIII notanda, ut 1? quarta ebdomada lune aprilis, qui primus apud hebreos est ... (fo. 75r 4:] sed post kirieleison celebritati misse continuatur, quia illa dies uespere carere predicatur. , [ff. 75r-78v : Expositio dominicae orationis; ?»c. :] De dominica oracione. Pater noster. Magna fiducia, quod cuius uix serui sumus digni uocari, patrem eum inuocamus, quod numquam auderemus nisi ipsi dei filius promouuisset ... [fo/. 78v :] Gracias agere est deum uoce opere corde laudare pro aliquo beneficio nobis collato uel alicuij nobis Caro. [ff. 7/8v-88v : Tractatus breuis de missa ; primus titulus :] Quis introitum statuerit. [/nc. :] Celestinus itaque papa psalmos ad introitum misse cantari instituit ... [fo]. 88v :] cum populo inclinantur pro ultima bendictione (!). Explicit exposicio misse. Beschreibung : BLATTGRÓSSE : 200 X I40 mm ; I SPALTE ; 31 ZEILEN ; INITIALEN UND ÜBERSCHRIFTEN rubriziert; ein Gothica; zur Schrift vergleiche

1246-1253 ; Tafeln

123-124

SCHREIBER ; SCHRIFT : Textualis : Lieftinck, Tafel 116 : Cambron,

: 1254-1261 ; Kirchner,

Tafel 12 : Muri,

146* 1261;

EINLEITUNG Samaran-Marichal,

tome

VI, pl. 23 oben

: Pontigny,

1263;

LAGEN : II IV ; durch Kustoden gekennzeichnet ; EINBAND : Gelbliches Leder mit Holzsdeckeln; Beschláge, SchlieBe und Kette ver-

lore; auf der Innenseite des vorderen Deckels Eintrag in einer Bastardaschrift des 16. Jahrhunderts : "Hanc summam non esse magistri Iohannis Belet ex eo conijci ... [potest quod in capitulo] de festo beati Iacobi Maioris eundem allegat in he uerba : Magister Io[hannes

Belet] dicit quatuor sunt mentis humane. affectiones etc."

HERKUNFT : In der Handschrift selbst kein Hinweis ; wohl nicht (!) aus dem

Benediktinerkloster Chemnitz, dessen Inventarium von 1541 fol. 85 tit. 15 aufführt : "Rationale divinorum officiorum'' (vgl. Katalog Hellsig S. 658) ; ciTERATUR : Katalog der Handschriften der Universitátsbibliothek zu Leipzig. Abteilung IV : Die lateinischen und deutschen Handschriften. Bd. I : Die Theologischen Handschriften. Teil r, 1926-1935, herausgegeben von R. Helssig, S. 658-659. Zum Text der Summa Beleths : Die Hs L2 wird in den Listen der Reihenfolge, Auslassungen, Zufügungen und Wortànderungen unter der Nummer 27 geführt. Zusammen mit den Mss Oo Or P5 und T4 bildet L2 die Familie p, die zwischen den Grundrezensionen II und III steht. Einzelbesprechung s. Kap. ''Stemmadiskussion'' unter der Nummer 27.

LILIENFELD, Stiftsbibliothek, Ms. 77 (— Li) 13. Jahrhundert ;Pergament ; 141 (-- fol. 67»5) ff.

I1.

Inhalt : (ff. 1v-114v : £t. rubr. :] Incipit summa Iohannis de Beletho de diuinis officiis. [?nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi esset qui interpretaretur ... [fo]. 114v :] diceret : Qui me plasmasti miserere mei. [ff. 115-120r : £it. vubr. :] Incipit summula septem uitiorum criminalium. [22c. fol. 115r :] Iohannes de apocalipsi : Uidi bestiam ascendentem de mari habentem capita duodecim et cornua decem ... [fo/. 120r :] Ideo dilatauit infernus os suum et singulis uiciis singula preparauit hospicia, a quibus eripiat nos ompnipotens et misericors Dominus. Amen. Edition : conf. : Oxford, Bodl. Laud. misc. 345 (saec. XIV-XV), ff. 236v-246v ; Bloomfield [Incipits d'ceuvres relatives aux vertus et aux vices], ?» : Traditio, t. 11 (1955), p. 378, no. 1089 ; p. 378, no. 1090. [fol. 120r : Fragmentum de officio diuino; nc. :] In cena Domini, Parasceue sanctoque sabbato pasche collecte ad tertiam et sextam et nonam ; ad terciam : Domine Ihesu Christe, qui hora diei tercia ...

III.

[ff. 121-140 : Passiones martyrum ; tif. rubr. :] Passio sancti Blasii episcopi et martiris. [/nc. :] Temporibus Licinii imperatoris omnium qui in Sebastia ciuitate Capadocie ... [fol. 131v :] passus est beatissimus (1) Der Titel Razionale diuinorum officiorum witd dem Werk Laurimans von 1553 gegeben (vgl. Einleitung S. 32)

erst seit der Edition

HANDSCHRIFTEN

147*

martyr Blasius episcopus Sebastia ciuitate ... honor et gloria in secula seculorum. Amen. [fol. 133r, tit. rubr. :] Passio sancti Georii (!) martyris. [inc. :] Eo tempore quo Dyoclecianus Romane urbis gubernandum suscepit ... [/ol. 140v :] infructuose miliciauit rege regum Christo Ihesu domino nostro qui cum Deo patre ... secula seculorum. Amen. Edition : conf. zur Passio Georgii : Angers, mun. 804 (720), f. 116v (Cat. Gén. Dép. (Oct. Ser.» 31 (1898), 449) ; Chálons-sur-Marne, mun. 57 (51), f. 135v (Cat. Gén. Dép. (Oct. Ser». 3 (1885), 23); Chartres, mun. 137 (150), f. 144v (Cat. Gén. Dép. (Oct. Ser.5, 11 (1890), p. 75) ; Vat., Reg. lat. 944 (saec. XII), ff. 101-103v. [fol. 141 : vacat]. Beschveibung : BLATTGRÓSSE : 220 X 155 mm; SCHRIFTSPIEGEL für I und II : 162 x 105 mm ; für III: 170 x 115 mm ; I SPALTE ; 23 ZEILEN für I und II, 25 für III; INITIALEN : Schmuckinitiale 'I' fol. rv : Rote Ranken

sprieBen aus dem Stamm, der grün und gelb ausgefüllt ist ; Initiale *L'' fol. 2r : Drache in roter Farbe, vor grünem und gelbem Feld ; übrige Initialen rot ; ÜBERSCHRIFTEN rubriziert ; I HAND für I und II, eine zweite Hand für Teil III ; scuniFT : Textualis Gothica ; LAGEN :

14 IV, durch rómische Zahlen von I?-XIIII*? gekennzeichnet, J- VI (— 1 vor fol. 112) -- V -4- V (— rz nach fol. 140) ;PERGAMENT sehr stark und fest, mit vielen Lóchern und (genàhten) Rissen ; Rand ist oft ungleich beschnitten ; Einstichstellen für den Zirkel sind erhaiten ; EINBAND

: Braunes Leder über Holz ; Rautenmuster

mit dem Blind-

griffel gezogen ; auf dem vorderen und hinteren Deckel je fünf Metallbuckel

verloren,

ebenso

die

beiden

Schnallen;

Bünde, unteres Kapital umstochen ; Umstechung Schildchen : a) **No. 77", b) "Iohannis Beletho No. 201"; HERKUNFT UND VORBESITZER : "Sum Mariae inf. Austr. C. 1'"' (Kloster Mariazell OSB, fol. 2r;

LITERATUR

ZUR

HANDSCHRIFT

: Xenia

Rücken

über

drei

oben verloren ; zwei / Summa / Membr. Monast. ad Cellas Niederósterreich) : Bernardina

: Sancti

Bernardi ... octavos natales saeculares pia mente celebrantes Antistites et Conventus Cistercienses provinciae Austriaco-Hungaricae. Pars secunda. Handschriften-Verzeichnisse. Die Handschriften-Verzeichnisse der Cistercienser-Stifte ... Band I : pp. 481-561 ; Lilienfeld (von dem Stiftspriester P. Conrad Schimek), Wien 1891. Zum Text der Summa Beleths : Die vorliegende Handschrift bietet den Text der Summa in einer der Grundrezension II sehr àhnlichen Form : vorhanden sind die Texte Z 31 und 35, aber auch Z 10, Z 47 und Z 49, die auf eine Beeinflussung durch ein Manuskript der Grundrezension III schlieÉen lassen. LILLE, Bibliothéque municipale, Ms. 314 (7) [XIII saec.] ff. 1-2v : Johannes Beleth : Summa de ecclesiasticis officiis (fragmentwm», CC. 130-131

4- 146.

Beschreibung : ff. I-2 : I SPALTE,

27 ZEILEN ; SCHRIFTSPIEGEL

: II5

X 80 mm ; eine

148*

EINLEITUNG

rubrizierte ÜBERSCHRIFT fol. 17 ; INITIALEN im Text abwechselnd rot und grün ; SCHRIFT : Scriptura Gothica Libraria des 13. Jahrhunderts. (Diese Angaben nach den Unterlagen des IRHT, die F. Hudri Mai 1967 erstellt hat). LONDON, British Museum, Cod. Cotton Vespasian. D III (— Ln) I3./14. Jahrhundert ;Pergament. Inhalt :

[fol. 141r : tit. rubr. in marg. sup. :] Summa magistri iohannis belet de ecclesiasticis officiis. rubrica. [/nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi qui interpretaretur ... [exfI. fol. 205ra 9 :] uictoriam habentes tandem in ce/lis coronemur. Amen.

Beschreibung : PERGAMENT von unterschiedlichem Erhaltungszustand ; manche Seiten stark vergilbt ; BLATTGRÓSSE : Cà. I90 X 135 mm ; SCHRIFTSPIEGEL: ca.

160

x

11o mm ; in der Summa

Beleths

2 SPALTEN

; 33 ZEILEN;

2 SCHREIBER für die Summa : A : ff. 141-186, B : ff. 187-205ra ; SCHRIFT: Gothica Libraria ; zur Schrift des Schreibers A vergleiche : Masai : pl. 91 : 1302 ; Samaran-Marichal : t. I, 26 : Southampton, 1297 ; t. II,

pl. 37 oben : Verdun (?) 1288-1304 ; zu Schreiber B vergleiche : Masai, pl. 79 : Cambrai, 1290 ; Samaran-Marichal : t. I, pl. 27 oben : Évreux, 1299 ; pl. 26 unten : Southampton, 1297 ; t. V, pl. 34 oben : Chálonssur-Marne,

gegen

1295;

INITIALEN

: farbig,

aber

stark

verblaDt ;

ÜBERSCHRIFTEN : bis fol. 203r ausgeführt, sehr verblichen ; zahlreiche Textnachtráge und Glossen von der Hand des Korrektors (oder der Schreiber selbst ?) am Rand, die z.T. durch starkes Beschneiden des Bandes zerstórt sind (cf. fol. 141r : Xenodochium hospitium locus ubi hospites / ... nosocomium infirmorum locus, in quo egrotantes / ... orphanotrophium locus alendis populis dep / ...); LAGEN : Kustoden und Reklamanten fehlen vóllig und sind vielleicht beim Beschneiden weggefallen ; Mitte einer Lage zu erkennen zwischen ff. 144v und 145r, 152v und 153r, Beginn einer Lage vor ff. 157, 165, 173, 181, 191 und 201;

LITERATUR

ZUR

HANDSCHRIFT

: J. Planta,

A Catalogue

of the

Manuscripts in the Cottonian Library deposited in the British Museum,

London

1802.

Zwn Text der Summa Beleths : Wie sich aus der Tabelle der Reihenfolge ergibt, gehórt Ln zu den Hss P12, Pr9 und P20 und damit zur Familie Ó, die für die Erstellung des kritischen Textes nicht in Betracht

kommt

; darum

konnte

auf die Kollationierung des gesamten Textes von Ln verzichtet werden. LONDON, British Museum, Ms. Royal 7. C. VII. Johannes Beleth : Summa de ecclesiasticis officiis. s. : Warner, Geozge F., and Gilson, Julius P. : Catalogue of Western Manuscripts in the Old Royal and King's Collections, Vol. I : Royal Mss.

r. A. I-II. E. XI, London

1921,

178b.

HANDSCHRIFTEN LONDON,

149*

British Museum, Ms. Add. 10.628 [XIV saec. ex.]

Kalendarium et nota breuis de uigiliis et ieiuniis SS. Apostolorum secundum magistrum Iohannem Belet. s. : List of Additions to the Manuscripts in the British Museum in the Years 1836-1840, London 1843.

LONDON, British Museum, Ms. Add. 15.656 (XIII saec. ex.) fol. 32b, col. 2 : Johannes Beleth, De officiis ecclesiae [fragmentum breve]. s. : Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum,

1841-1845, London 1850. LONDON, British Museum, Cod. Add. 38.112 (— Lo) Pergament ; ausgehendes 12. Jahrhundert. Inhalt :

IBI

TDI

(ff. 1r : £t. vubr. :] Incipit passio beati Thome martyris Cantuariensis archiepiscopi. [?»c. :] Digne, fratres karissimi, huius diei preclara festiuitas fidelium deuotione frequentata ... [expl. fol. 3rb :] Suspirantes ergo post eum, fratres, sequamur per semitas ueritatis et iusticie, ut perueniamus cum eo ad regnum lucis et glorie, in qua regnat Deus per infinita seculorum (!). Amen. Explicit passio beati Thome martiris Cantuariensis archiepiscopi. Edition : Derselbe Text in Arras, mun. 438 (Cat. Gén. (4? Series», IV, I7) (fol. 3và x : tit. vubv. :] Incipit summa magistri iohannis beleht de ecclesiasticis officiis. [?nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi esset qui interpretaretur ... [fol. 62rb :] decumbens nec attolleret oculos sursum et diceret Qui me plasmasti miserere mei. Valete. [rubr. :] Explicit summa iohannis beleth. [fol. 62va : tit. vubr. :] Prologus in uita karoli comitis flandrie. [?nc. :] Domino suo et patri merito sanctitatis tocius reuerentia deuotionis excolendo Iohannis sancte Teruanensis ecclesie episcopo frater Gauterus ... satis appareat quid quo gestum sit tempore. [vubr. :] Explicit prologus. Incipit libellus de uita et interfectione gloriosi comitis flandrie karoli de genere eius. [;mc. :] Anno itaque uerbi incarnati millesimo centesimo uigesimo septimo indictione quinta sexta nona martij. terre nostre pace sublata. de leta honestate ... Edition : Gleicher Text in Arras, mun.80.6? (Cat. Gén. Dép. (4? Series?

IV, 45). Sancti Caroli Magni imperatoris Vita per Einhardum (f. 76). S. Augustini Ep. Hippon. Vita per Possidium (f. 84) . Eiusdem Colloquium (fol. 99). Item Translatio in Sardiniam (fol. 101). S. Nicolai Ep. Translatio Barium (fol. rorv). Cantica Canticorum explicata (fol. 102v). à De situ terrae sanctae (fragm.». Paphnutii Abb. Collationes de tribus Abrenuntiationibus (f. 123).

I50*

EINLEITUNG

Danielis Abb. Collatio de Concupiscentia carnis et spiritus (fol. 130v). Serapionis Abb. Collatio de octo uitijs principalibus (f. 150). Vita S. Martini (f. 179). De obitu et miraculis S. Nicolai. Beschreibung : BLATTGRÓSSE : 295 X 205 mm ; SCHRIFTSPIEGEL : Cà. 235 X 160 mm ; 2 SPALTEN ; 39 ZEILEN ; SPALTEN UND ZEILEN mit Blei vorgezogen ; die Summa Beleths von einer HAND geschrieben ; SCHRIFT : Scriptura Gothica

Libraria ; zur Schrift vergleiche

: Samaran-Marichal,

t. VI,

18 oben : Vézelay, 1187 ; cf. II, pl. 18 unten : Frankreich : 1145-1153 ; besonders hervorgehobene SCHMUCKINITIALE "I" fol. 3va : langgestreckter Drachenvogel mit Blattwerk als Schwanz und in den Klauen;

die übrigen INITIALEN

rot und

blau

mit Blattwerk ; ÜBER-

SCHRIFTEN rubriziert ; LAGEN : durch Kustoden doppelt gekennzeichnet : in arabischen Zahlzeichen auf dem ersten Blatt einer jeden Lage : 3 auf 14r, 4 auf 22r, 5 auf 3or, 6 auf 38r, 7 auf 46r, 8 auf 54r, 9 auf 63r, dazu in rómischen

Zahlen am Ende der Lage : 13v : II?, 29v : IIII*,

37V : V?, 45v : VI?, 53v : VII?, 62v : VIII? ; ALTE SIGNATUREN : Innenseite des vorderen Deckels oben rechts : QMS, in der Mitte : Philipps Ms. 4.173 ; unten links : 680.d., darunter durchgestrichen 643.d und 475.Í ; fol. 1v: 2. ms. I, dazu kurze Tabelle des Inhalts ; darunter : Liber infra Q notatus G2. ms. I; HERKUNFT : auf fol. I die jetzige Nummer oben : 38.112 und in der Mitte des Blattes : Parchased at Sotheby's 17. March 1911 (Cod. 607) ; LITERATUR ZUR HANDSCHRIFT : Catalogue of Additions to the Manuscripts in the British Museum, I9II-I9I5, London 1925. Add. mss. 38.092-39.255 and Egerton 28902909. Für die Beschreibung wurde auch der Mikrofilm benutzt.

Zwnm Text dev Summa Beleths : Die Hs Lo wird in den Listen der Reihenfolge, Auslassungen, fügungen und Wortánderungen unter der Nummer 44 geführt. sammen mit dem Ms. H bildet Lo ab cap. 113£ (2 Ende des ms. die Familie £? der Grundrezension III; die Einzelbesprechung Textes von Lo siehe im Kapitel '"'Stemmadiskussion' unter Nr.

ZuZuK) des 44.

LONDON, Lambeth Palace, Ms. 105, II (XIII[?] saec.), 2. ff. 113-130b: Incipit summa (add. corr. :) magistri Iohannis Beleth de ecclesiasticis officiis. [?nc. :] In primitiua ecclesia prohibitum erat ... [fo]. 130b :] tandem in celis coronemur. Amen. Explicit speculum ecclesie. Hunc librum scripsit Philippus Capellanus cuius anima requiescat in pace. Amen. LITERATUR : À descriptive Catalogue of the Manuscripts in the Library of Lambeth Palace, by Mont. Rhodes James and Cl. Jenkins, Cambridge 1930, 176-179.

LONDON, Lambeth Palace, Ms. 176 II (XIII saec. in.), (G.z. 10 T. 7 N 10), 2. ff. 126-155b : Incipit summa magistri Iohannis Beleth de ecclesiasticis officiis. Nomina eorum, qui tractauerunt de ecclesiasticis

HANDSCHRIFTEN

ISI*

ofhciis sunt hec : Ysidorus Rabanus Ama(la)rius. Aluimius (!) Karoli didascolus. Henricus solidarius. Robertus tyrcensis. Magister hugo de S. Victore. Incipit prologus. In primitiua ecclesia prohibitum erat ... qui me plasmasti tu miserere mei. Amen. Valeat in Christo. Explicit summa magistri Johannis Beleth. LITERATUR : A descriptive Catalogue ..., 276-277. LONDON, Lambeth Palace, Ms. 235 (E.z.lH. 1i2.4 to. 143) (saec. XIII], r. ff. 3-37 : Summa magistri Johannis Belet de ecclesiasticis officiis. In primitiua ecclesia prohibitum erat ... tandem in celis coronemur. Amen. Eplicit. LITERATUR : À descriptive Catalogue ..., 379-381. LONDON, Lambeth Palace, Ms. 366 (J.O. 20.4 to. 102. E.23) [XII saec. ex./XIII. saec. in.], 3. ff. 83-145b : Summa magistri Iohannis Beleth. de ecclesiasticis officiis. In primitiua ecclesia prohibitum erat ... tandem in celis coronemur. Explicit summa magistri Iohannis Belet. LITERATUR : À descriptive Catalogue ..., 496-497. MILA NO, Biblioteca Ambrosiana, Ms. A inf. 238 (— Mi) I3./14. Jahrhundert ; Pergament ; A-C

-- 210

—4- D-F ff.

Inhalt : (ff. 1-35v : &t. rubr. :] Incipit summa magistri Iohannis Beleth de ecclesiasticis officiis. [nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi esset qui interpretaretur ... [fol. 35vb :] oculos sursum diceret : Qui me plasmasti miserere mei Deus. Laus tibi sit Christe, quoniam liber explicit iste. [fol. 36 : vacat].

BI:

[ff. 37-162r : Commentarium in Decretum Gratiani de Poenitentia et de consecratione ecclesie ; ?»c. :] Iohannes uero in principio dicit : Est autem Iherosolimis probatica piscina ... [fol. r62rb :] dicitur procedere, cum dicitur procedere a Filio, quam cum dicitur procedere a Patre. Edition

LL.

: conf.

St.

Kuttner,

Repertorium

der

Kanonistik

(Studi

e

Testi 71), Rom 1937. [ff. 162v-164 : vacant]. [ff. 165-210v : Fratris Iohannis de Pecham Ordinis Minorum archiepiscopi Cantuariensis Postilla super Cantica canticorum, edita in Curia Romana;

2nc. :| In funiculis

Adam

traham

eos in uinculis

catenis.

Osee XI. Rationabilis anime perfectio consistit in coniunctione cum fine ultimo ... (fol. 210va :] Ego inter pigmentarios indigne tractando de obmissis petens ueniam ac dans Deo gloriam de inuentis. Amen. Expliciunt postille super cantica canticorum edite in curia Romana a fratre Iohanne de Peccham ordinis minorum archiepiscopo cantuariensi. Edition

: (teilw. :) G. Melani,

Tractatus

de anima

Ioannis

Pecham,

Florenz 1948, 144-145 ; conf. B. Smalley, John Russel O.F.M., Recher-

152*

EINLEITUNG

ches de Théologie ancienne et médiévale,

XXIII,

1956, p. 294-295 ;

F. Stegmüller, Repert. bibl. med. aevi III, 1951, no. 4845 ; H. Riedlinger, Die Makellosigkeit der Kirche in den lat. Hoheliedkommenta-

ren des Mittelalters, i» : Beitráge zur Geschichte der Philosophie und Theologie des Mittelalters (Texte und Untersuchungen, XXXIII, 3, Münster i. Westf. [1958], p. 298-303) ; weitere Handschriften : Florenz, Laur. Conv. sop. 516, ff. 149-220 ; Mailand, Ambros. fol. 209 ; Siena, UB. 2, fol. 1-64 ; Todi, Bibl. com. 59..

IV.

A. 228,

(fol. 210v : Expositio symboli ; ic. :] Petrus dixit : Credo in Deum patrem omnipotentem etc. Andreas ... [fol. 210vb :] et uitam uenturi seculi. Amen. Edition : Richardus Rolle de Hampole, Commentarius in orationem dominicam, in Symbol. Apost. (in Symbolum Athanasii] — Symboli Apostolorum clarissima et admodum catholica enarratio, 4n. : Maxima

Bibl. Patrum, Lyon, t. XXVI, 1677, 619-624. (fol. 210vb : Expositio dominicae orationis ; ?»c. :] Pater noster etc. Deus generaliter substantialiter et singulariter ... [fo]. 210vb :] seruitur amore, quasi diceret : quia pater es, debes, quia in celis es, potes, ergo

Libera nos a malo primum originale. Edition : v. supra.

Beschreibung : Vorsatz- und Nachsatzblàátter sind aus Papier; fol. C enthált eine Inhaltsangabe (saec. XVIII-XIX) ; die Blátter der Handschrift sind doppelt gezáhlt : mit verblaBter Tinte von 37-82 (— Summa Beleths), dann weiter von 105-278 (— De poenitentia und Postilla) ; die neue ZÁHLUNG in Blei geht von 1-210; BLATTGRÓSSE : 330 X 224 mm; SCHRIFTSPIEGEL der Summa Beleths : 245 x 150 mm ; 2 SPALTEN ; 54 ZEILEN ; INITIALEN abwechselnd blau und rot; ÜBERSCHRIFTEN : rubriziert ; 2 SCHREIBER : I) ff. 1-35 ; 2) ff. 37-210 ; scHRIFT : Textualis Gothica ;LAGEN

: 4 IV 4- II — 21 IV 4 III; die Lagen sind durch

(auf der ersten Rectoseite befindliche) Kustoden und Reklamanten (auf der letzten Versoseite) gekennzeichnet; EINBAND : Deckel sind aus

Holz,

Rücken

aus

braunem

Leder;

über

HERKUNFT

UND

ALTE

SIGNATUREN findet sich in der Handschrift kein Hinweis ; LITERATUR ZUR

HANDSCHRIFT

: Á. Amelli,

Biblioteca Ambrosiana,

XX

Indice

dei codici

manoscritti

della

2» : Rivista delle Biblioteche e degli Archivi,

(1909).

MILANO,

Biblioteca Ambrosiana, Ms. D sup. 61

I3. Jahrhundert ; Pergament ; 136 ff.

II.

Inhalt : (ff. 1-6v : Johannes Beleth : Summa de ecclesiasticis officiis (fragm. ; inc. sine tit. fol. 4r :) In primitiua ecclesia ... [expl. imcompl. fol. 3rb 22 :] dicimus ergo generaliter in ecclesia nil esse cantandum nec ... [— caf. 19b]. (ff. 7r-135vb : Alphabetum auctoritatum sanctorum patrum seu Theologica et Physica uaria ordine alphabetico disposito. Auctor de

HANDSCHRIFTEN

I53*

ordine fratrum praedicatorum hoc composuit anno 1276, ut patet initio operis ; 2nc. sine tit. :] Tempore quodam cum deuocionis causa librum quendam inspicerem auctoritas .... [expl. fol. 135vb 34 :]$ Nota quod zelo bono et malo potest intelligi illud, quod dicitur de amore bono et malo. Et hec de auctoritatibus sanctorum patrum dicta sufficiant. Edition : T [fol. 136ra 1-7 : Nota :] 9? capitulo Jeremie : Unusquisque a proximo suo custodiat ... et duo in tres et tres in duos diuiduntur. Beschreibung : BLATTGRÓSSE

: 245

X

177 mm;

SCHRIFTSPIEGEL

: I84

X

135 mm ;

2 SPALTEN ; 39 ZEILEN ; RÜCKEN : Leder; HERKUNFT : cf. Vorderdeckel, Innenseite : Hunc codicem una cum multis aliis Avenione

vehendum curavimus ; LITERATUR ZUR HS : Kein gedruckter Katalog. Zur Summa Beleths : In dieser Hs liegt nur ein kurzes Bruchstück der Summa vor ; die ersten sechs Blátter sind Rest einer früheren Lage, falsch eingebunden und in folgender Reihenfolge zu lesen : ff. IV - IV- II - VIIII ; fol. 3v ist leer ; Lücken im Text von cc. 9c-13b, 16d-18b. MONTE CASSINO, Biblioteca dell'Abbazia, Ms. 319 (1459) (ext. 319 et 465 ; int. 520), pp. 1-290 : Summa magistri Johannis beleth ... (expl. : Explicit liber magistri Johannis Beleth de multa consolacione anime et illuminacione mentis ad amorem Dei anno Domini MCCCCLIX in sacro casinensi monasterio. s. : Codicum

Casinensium manuscriptorum catalogus guanez, Montis Casini MCMXXVIII, 155-156.

MÜNCHEN,

II, r, ed. In-

Bayrische Staatsbibliothek, Clm 17.185 [— Mr)

12.-13. Jahrhundert;

Pergament ; 73 ft.

Inhalt : [fol. 1r : Probatio calami :] In nomine domini amen. Principio mundi sunt milia quinque trecenti uirginis ad partum LX* simul anni. [ff. 1v-73v : tit. rubr. :] Summa magistri Iohannis Beleth de ecclesiasticis officiis. [/nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis. nisi esset qui interpretaretur ... [fo]. 73v :] Plus enim durat carbo sub terra quam aliquid aliud quod / ... [— PL 202, col. 164 À 7 — cap. 161q]. Beschreibung : Auf den Innendeckeln eingeklebtes Blatt eines Missale mit den Texten der Dominica II in Quadragesima : Introitus cum versu, Epistola, Graduale, Evangelium ; BLATTGRÜSSE : 226 x 165 mm; SCHRIFTSPIEGEL: 152 X I15 mm ; 2 SPALTEN ; 30 ZEILEN ; Spalten und Linien sind mit Blei gezogen ; am Rand findet sich eine doppelte Begrenzungslinie ; Einstichstellen für den Zirkel am Rand erhalten ; INITIALEN : Initiale *I'" fol. r v : Schreiber am Pult, als Federzeichnung

154*

EINLEITUNG

in Gelb, Rot und Braun ausgeführt ; die übrigen Initialen in dunklerem und hellerem Rot abwechselnd, die ÜBERSCHRIFTEN, soweit ausgeführt, entsprechend der Farbe der Initiale; 1 HAND; SCHRIFT :

Textualis Gothica primitiva ; zur Schrift vergleiche : Lieftinck, Tafel 90 : Fulda 1176-1177 ; Samaran-Marichal, t. V, pl. 214 (Schreiberunterschrift), 12.-13. Jahrhundert; Parzival-Handschrift Cgm 19 ("vielleicht

das

zweite

band S. 19) ; LAGEN

Viertel

des

12.

Jahrhunderts',

Kommentar-

: 9 IV 4- I (— r nach 73), durch rómische Zahlen

am Ende der Lage von I*-VIIII? bezeichnet ; EINBAND : Weifes Leder über Holz, einfaches Rautenmuster auf den Deckeln ; je fünf Metallbuckel abgerissen ; zwei SchlieBen verloren ; Rücken über zwei Bünde ;

vier Schildchen : a) **D. Ion : Beleth de Ecclesiasticis officiis" darunter mit Blei : ,,77-45'' 5 b) *'Scheftlarn 185-; c) *'Cod.; lat. 17:185. 5 d) *Kv 172'' ; HERKUNFT : Bleistifteintrag auf dem Innendeckel : ''*Ex Bibliotheca Monasterii Scheftlariensis No. 999'' ; fol. 41r : *'Iohannes Schaur Vonwinckel'' (Leser ?) ; LITERATUR : Catalogus codicum latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis, München

1868-1881, Bd. II, 3

(1878), S. 85 (Nr. 687). Zum Text dev Summa Beleths : Die Hs Mr wird in den Listen der Reihenfolge, Auslassungen, Zufügungen und Wortánderungen unter der Nummer 8 geführt. Zusam-

men mit der Hs. F bildet Mt die Familie x der Grundrezension I. Die Einzelbesprechung des Textes von Mi siehe im Kapitel ''Stemmadiskussion'' unter Nr. 8. Weil Mr unmittelbare Vorlage für M2 und M2 für M3 war, die Texte also identisch sind, konnte sich die Kollationierung auf Mr beschránken und diesen Text einfach als *M"' ohne Zufügung von *''1'' bezeichnen.

MÜNCHEN, Bayrische Staatsbibliothek, Clm 18.471 (— M2) 12./13. Jahrhundert ; Pergament ; A 4- 61 (— fol. 7 om.) 4- B ff.

IBI:

III.

IV.

Inhalt : (fol. A v : Tabula contentorum (saec. XV/XVI.» :] In hoc libello continetur summa magistri Iohannis Beleth de ecclesiasticis officiis. Item in fine libri scriptum textum de inventione capitis sancti Iohannis Baptiste. (ff. r-61r : £t. vubr. :] Summa magistri Iohannis Beleht de ecclesiasticis officiis. [;nc. :] IN PRImitiva ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis, nisi esset qui interpretaretur ... [fol. 61rb 17 :] edera uel lauris que perpetuo uirent / .. (— PL 202, col. 164 A9; — cap. 161r] Hunc librum Gotschalcus presbiter indignus scripsit ad laudem Dei et ad honorem sancti Quiryni martiris et ad eruditionem fratrum in Tegrinse, ut ipsi orent pro eo iugiter ad Dominum. Amen. [fol. 61v : tit. rubr. :] Inuentio capitis sancti Iohannis Baptiste. [inc. :] Inventionem sane capitis precursoris domini, beati Iohannis baptiste, dum legimus gratulans (!) et honore congruo veneramur ... [fol. 61vb 5 :] ipso die, quo caput inventum / sive elevatum est celebrari. [fol. 6rvb

: Versus ; inc. :] Bernhardus

: Sis non

velox ad mensam,

HANDSCHRIFTEN

155*

tardus ad ensam / Potens ad potandum, sed eger ad cantandum / Pervigil ad fabulas / sompnolentus ad uigilias / Promptus ad loquendum,

sed

mutus

ad psallendum / ...

Si adulari

renuit,

superbus

est / et sic, quicquid boni faciunt / totum mali vertunt in venenum eto:

Beschreibung : & Die Handschrift ist auf Pergament von nicht bester Qualitát, unterschiedlicher Dicke und Gelbfárbung und mit zahlreichen Lóchern und genáhten Rissen geschrieben ; Vor- und Nachsatzblatt sind aus Papier; BLATTGRÓSSE : 278 Xx r90 mm; SCHRIFTSPIEGEL : 225 X 150 mm

; 2 SPALTEN

; 37 ZEILEN ; Zeilen und Spalten sind mit dem Blind-

griffel vorgezogen ; Einstichstellen für den Zirkel am áuBeren Rand sind erhalten ; die ff. 3 und 6 waren für ein anderes Manuskript schon prápariert ; INITIALEN UND ÜBERSCHRIFTEN sind rubriziert ; die Überschriften hatte der Schreiber wáhrend der Niederschrift an den Rand geschrieben ; SCHREIBER : ''"Gotschalcus presbiter'' (fol. 61r) ; scuRIFT : Textualis Gothica primitiva ; sie zeigt viele Schwankungen ; Gottschalk verwendete verschieden dunkle Tinten und verschieden dicke Federn ; zur Schrift vergleiche : Kirchner, Tafel 7 : Engelberg, 1197/ 1198 ; Lieftinck, Tafel 95 : Bonne Espérance, 1178/1183 ; SamaranMarichal, t. I, pl. r1 unten : Frankreich, 1218; t. VI, pl. 17 unten und oben : Citeaux,

1183-1188 ; pl. 19o : Citeaux,

Ende

des 12. Jh. ;

LAGEN : V (ff. 3 -- 6 Einzelblátter, Kustode I? fol. v En ff. 124-17 Einzelblátter, Kustode II? fol. 17v ff. 202-23 Einzelblátter, Kustode III? fol. 25v ff. 28--31 Einzelblátter, Kustode IIII?fol. 33v fol. 41v ff . 364-38 Einzelblátter, Kustode V? ff 444-47 Einzelblátter, Kustode VI*? fol. ENo 4 -LRLA.LY eb US(ff. ox III (Kustode VII? fol. 55v) IV (ff. 574-60 Einzelblátter) ; EINBAND : WeiBes Leder über Holz; Messingbuckel (fünf vorne, 4 hinten) erhalten; ein Lederband erhalten, eines abgerissen; Widerlager auf dem oberen Deckel sind ausgerissen ; auf dem Vorderdeckel oben Pergamentschildchen : ''Summa M. Ioannis Beleth de Ecclesiasticis officijs" unten : T. 24.29" (— Tegernseer Katalognummer); Rükken über drei Bünden ; auf dem Rücken drei Schildchen : a) "Summa M. Io. Beleth de ecclesiasticis officijs" ; b) "Cod. lat. 18.471"; c) ,legerns. 471'; HERKUNFT UND VORBESITZER : Kloster Tegernsee (OSB), für das der Codex auch geschrieben wurde (vgl. Schreibervermerk

fol. 61r : ,,... scripsit ad laudem

Dei et ad honorem

sancti

Quiryni martiris et ad eruditionem fratrum in Tegrinse ...'") ; LITERATUR : a) zum presbyter Gotschalcus : Pater Pirmin Lindner : Die AÁbte und Mónche der Benediktiner-Abtei Tegernsee von den áltesten Zeiten bis zu ihrem Aussterben (1861) und ihr literarischer NachlaD. Oberbayerisches Archiv für vaterlàndische Geschichte, 5o. Band, München 1897, 42 -- 49 ; hiernach starb ein Gotschalk presbiter am

156*

EINLEITUNG

23. Márz ; ein Jahr wird nicht angegeben ; der Teil der Handschrift,

der diesen Eintrag trágt, stammt aus dem r2. Jahrhundert. b) zur Handschrift : Catalogus codicum latinorum Bibliothecae Regiae Monacensis, vol. II, 3 (1878), 167 (Nr. 1412). Zum Text dev Summa Beleths : M2 ist die wortgetreue Abschrift von M1 und gehórt somit zur Familie 5) ; M2 selbst ist wiederum unmittelbare Vorlage der Handschrift M3 gewesen ; daB der Text von M2 und M3 ein klein wenig lànger ist als der von Mtr, erklàrt sich wohl daher, daB auf einem kleinen Rest, der

nun verloren ist, in M1 der fragliche Satz vor der Abschrift durch Gotschalcus noch zu lesen war. Zum Beweis der Identitát des Textes in Mr, M2 und M3 genügte die Kollationierung der M-eigenen Zufügungen und Textánderungen cc. 44aa, 46db, 47bd, 51ba, 57db, 62qa, 64da, 73ea, 74bb, 960b, 154Aba, 161db ; bei c. 154Aba wurden die Einzelheiten im kritischen Apparat notiert : wo in Mr noch Korrekturen erkennbar sind, nimmt sie M2 direkt in den Text auf. M3 übernimmt dann den Text von M2.

MÜNCHEN,

Bayrische Staatsbibliothek, Clm 19.607 (— M3)

15. Jahrhundert ; Papier ; A -- B 4- 401 4 C ff.

Inhalt : VORBEMERKUNG : Beim vorliegenden Band handelt es sich um einen Sammelcodex verschiedenster Werke, verschiedener Hánde, verschiedener

Formate

und

verschiedener

schránkt sich die Beschreibung gleiches Format haben.

Wasserzeichen ; darum

auf die ff. 212-290,

be-

die ungefáhr

[ff. 211-276v : rubr. :] A fatuis sordide libri tractantur ubique / Sed noscens litteras tractat eos ut margaritas. [—- Walther, Sprichwórter 27] [t?t. :] Summa magistri Iohannis Beleth de ecclesiasticis officijs. [?nc. :] In primitiva ecclesia prohibitum erat ne quis loqueretur linguis nisi esset qui interpretaretur ... [fo]. 276v :] Hedera uel laurus que perpetuo virent. etc. [4- cap. 161r] Et sic est finis. Deo gracias. [vubr. in marg. :j Explicit summa Iohannis Beleth. [fol. 276 : Notae ; ?nc. sine tit. :] (fol. 276r 1 :] Quare legimus de multis martiribus eos ignibus inuictos seu aquis aut fame ... et creatura naturaliter agens excusetur.

Edition : (fol. 276r 11 :] Item. Mors mala ob temporalium relictionem, in quibus hic (?) uicionem adhesionem consolationem posuit... miseremini mei etc. Iob. XIX. Edition : ' (fol. 276v rememorans

1 :] Circumdederunt mortis

acerbitatem

me

umbre

mortis.

... fraus mundi,

Ista uerba

Iob

gloria celi et dolor

inferni sunt meditanda tibi, dicit (?) Hanricus de Hassia. Edition : [fol. 276v 24 :] Item. Diversa loca diversis animalibus deputantur ...

HANDSCHRIFTEN

ing

I57*

pro culpa quassaretur aut propter unius sancti oracionem. Exemplum de sancto Valtero etc. Edition : (fol. 276v 32 :] Item nota. Quatuor suffragia valent pro animabus ... (expl. : fol. 276v 44 :] Item. Dona preces missa ieiunia. Edition : conf. Summa Beleths, cap. 161 s. [/ol. 277r :] Versus sancti Bernardi contra insidias diaboli et aliorum adversariorum in monte Rome. Illumina oculos meos. In manus tuas. Locutus sum: in ligua (!) mea ... Est mala mors capta cum dicitur : U(?)nanizapta. U(?)nanizapta ferit mortem que ledere querit. [Vorliegende Verse sehr háufig überliefert : cf. Aix, mun. 19 (620 R 539) p. 107 ; 20 (527 R 539) p. 297 ; Avignon, mun. 225, f. 81va (Cat. Gén. Dép. 27, 132) ; Besancon, mun. 155. f. 104 (Cat. Gén. Dép. 32, 110); Escorial, Bibl. Monast. lat. b. III-16, f. 422 (Cat. Antolín I (r9ro) p. 192) ; Grenoble, mun. 406, f. 72v [Cat. Gén. Dép. 7, 144) ; Rennes, mun. 22, f. 15 (Cat. Gén. Dép. 24, 15) ; Vatican, Reg. lat. 156f.14 4- 96v (Cat. Wilmart 373.375); Reg. lat. 165, fol. 159 ; 176, f. 14v ; 180, f. 162 (Cat. Wilmart 389.414.433)]. (ff. 278-290r : &it. vubr. :] Ordo sacerdotalis secundum Romanam consuetudinem. (7c. :] (P) Respiter cum se parat ad missam iuxta Romanam consuetudinem decantat psalmos ... [fol. 29orb :] Omittimus immo cum omni reuerencia atque devocione dicere cupimus. Amen. Etc. Edition

: Bernold,

Micrologus

: Migne,

PL

1:51, 979-1022

(aber mit

anderem Explicit) ; cf. mss. : Cambrai, Bibl. mun. 169 (12 saec.) f. 55v ; Cambridge, Corpus Christi Coll., ms. 265, p. 369 (Cat. James II, 1912,

21) ; Rouen, mun. 188 (A 39), f. 128 (Cat. Gén. Dép. I, 40) ; Wien, ÓN 448, ff. 120a-139b; 855, ff. 19a-49b.

: Beschveibumg : WASSERZEICHEN des Papiers : Ochsenkopf mit einfacher Stange und fünfzackigem Stern (vgl. G. Piccard, Die Ochsenkopfzeichen, 2. Teil, Stutgart 1966, VI 119 : 1403-1408 ; vgl. Briquet Nr. 14.645 [Würzburg 1420-1424] oder 14.647 [Helmshofen 1424] ; BLATTGRÓSSE : 217 X 153 mm ; SCHRIFTSPIEGEL : 185 x 120 mm (fol. 264) , 182 x 112 mm (fol. 212) ; I SPALTE ff. 211-277 ; 2 Spalten ab fol. 278 ; wechselnde zE1LENZAHL : 29 (fol. 263r), 31 (fol. 275r), 38 (fol. 212v) ; INITIALEN UND ÜBERSCHRIFTEN mit der Schreibfeder bei der Niederschrift sogleich ausgeführt ; Überschriften durch Parallelstriche und vorgesetzte Notazeichen herausgehoben ; eine HAND ; Tinten- und Federwechsel

ff. 215v 18, 229v I9, 239r 6, 255r 10, 273r 21 ; die Notae von

verschiedenen

Hánden ; scHRiFT

: Bastarda ; zur

ff. 276-277 Schrift

ver-

gleiche : Samaran-Marichal, t. VI, pl. 93 oben : Kóln, 1437 ; LAGEN: VIII

4- 4 VI--

Ic

r;die Lagen sind durch Kustoden

zu Beginn der

Lagen von Primus bis 5? (fol. 263r) gekennzeichnet ; die Reihenfolge der Blátter ab fol. 263 ist gestórt (vgl. Angaben des Korrektors am Rand ff. 263v, 265v, 268v, 269v, 270v) und müfte lauten : 263 - 266 -

158*

EINLEITUNG

267 - 268 - 264 - 265 - 270 - 269 - 271 ; EINBAND : Vorderdeckel Holz, hinterer Deckel aus Pappe, mit Papier überzogen ; Lederrücken über 5 Bünde ; auf dem Vorderdeckel Papierschildchen

mit unleserlicher

Inhaltsangabe und Schildchen mit der alten Bibliotheksnummer ''G.77.19" ; auf den Lederrücken befinden sich drei Schildchen : a) mit Inhaltsangabe (unleserlich), b) 'CTeg. 1607''; c) ''Cod. lat. 19.607" ; HERKUNFT : auf dem Innendeckel : "Iste liber attinet venerabili cenobio Tegrinensi 410'' ; fol. Ar : 'Iste liber attinet venerabili monasterio Tegern ..''; fol. Br : "Iste liber attinet venerabili cenobio sancti Quirini regis et martyris atque patroni in Tegernsee g. XII.29"'; fol. 172v : "Iste liber est Monasterij S. Quirini In Tegrinsee'' ; LITERATUR ZUR HANDSCHRIFT : Catalogus codicum latinorum Bibliothecae regiae Monacensis, Vol. II, 3 (1878), 258 (Nr. 2060). Zum Text dev Summa Beleths : M3 ist die wortgetreue Abschrift von M2 und gehórt somit zur Familie 1; zum Nachweis der Identitát des Textes s. Bemerkung zum Text der Summa Beleths in der Handschrift M2.

ORL ÉANS, Bibliothéque municipale, Ms. 128 (106) (— Or) I2. und 13. Jahrhundert ; Pergament ; 119 Seiten.

II.

TIT.

Inhalt : [p. 1-5, 7-13 : Pseudo-Seneca : De formula honestae vitae ; nc. sine Lit. f. 1à :] (Gloriossimo ac) tranquill(issimo et) ... fidei (catholicae predito ... (col. 2 :] (Q)uatuor virtutum species multorum ... [p. 5b, incompl. in fine :] ad nocendum aliquando suscipiunt oppositus ad iram / ... (2 cap. IV $6). [p. 6 : vacat). (p. 7-13 : Libellus Martini Dumiensis episcopi ad Mironem regem de quatuor uirtutibus ; 2c. sine titulo :] Gloriosissimo et tranquillissimo et insigni fidei catholice predito pietate Mirroni regi Martinus humilis episcopus. Non ignoro clementissime rex ... [p. 13b :] ipse diuittant (!) deficientem contempnat ignariam. Edition : cf. gleichen Text in : Cambrai, mun. 204 f. 20 (Cat. Gén. Dép. XVII 418915, 62). [p. r3b-105b : ££. in margine :] Incipit summa magistri Iohannis Beleth [2nc. :] IN primitiua ecclesia prohibitum erat ... [p. 55b :] in locis competentibus. Tandam (!) secuntur / ([Reklamante :] manualia oblationes (— cap. 41c) ... [p. 56a ?&c. :] ... / turbaret passionem eius, et ait illi sathan : Sathan ... (— c 123f) ... (p. 105b r9 :] Estne celebrandum tot et talium similiter cum Christo passarum ? Explicit. [p. 106 : Federprobe :] Piissime deus scribentis miserere. [p. 107 : mehrere Notae, darunter ein Küchenrezept :] livre (?) pour oignons pour / cous, 1 livre ... une once de gingebre e une dizaine de ... pour char de beuf et de mouton ... ] [p. 108-119 : Consuetudines monasticae (Floriacenses ?» ; fragmentum ; inc. mutil. n princ. :] ... / dicitur coll(ecta) Deus qui hodierna die per unig(enitum), que tam ad euang(elium) quam ad tertiam et ad

HANDSCHRIFTEN

159*

vesperas dicitur ... [p. 110, Zeile 26 :] Si imbecillitas nostra pateretur secundum edictum s. patris nostri B(enedicti) ... [p. 119, feria IVa :] In euang(elium) an(tiphona) : Missus est g(abriel) a(ngelus). Ad primam an(tiphona) : Aue maria g(ratia) p(lena). Ad t(ertiam) an(tiphona): Ne timeas m(aria) i(nuenisti). Ad s(extam) an(tiphona) : Dabit C155 e Edition : Erwáhnt wird das Fragment in : pfp Leclercq : Un coutumier de St. Martial, i» : Revue Mabillon, 44, 1954, 37, Anm. 4. Beschreibung : Das Manuskript ist aus zwei Handschriften gebildet : 1) pp. 1-107, 2) pp. 108-119 ; 1) BLATTGRÜSSE : 202 X 140-145 mm ; SCHRIFTSPIEGEL:

I45 X I05 mm ; MEHRERE HÀNDE : À : p. 1-5, B p. 7-99, C p. 100-107 ; die Hànde B und C gleichen sich sehr, wenn auch Hand C etwas gróDer und ungleichmáBiger schreibt ; deutlich kommt der Wechsel in der geánderten Orthographie zum Ausdruck : Hand B schreibt stets dyaconus und ystoria, Hand C dafür regelmáDig diaconus und historia ; zu den Hànden vergleiche : Lieftinck, Tafel 117 : Cambron, 12461253; Masai : Tafeln 72 und 73 : Paris, 1286 ; Samaran-Marichal, tome I, pl. 22 unten : Orléans, 1289 ; tome II, pl. 199 oben : St. Maur-

des-Fossés, 1256-1285 ; 2 SPALTEN ZU 30-31 ZEILEN ; ÜBERSCHRIFTEN UND INITIALEN rubriziert ; Initiale '"I'' p. 7;mit Rankenwerk ; LAGEN : QOuaternionen mit Reklamanten ; es fehlen, nach der gewóhnlichen Textverteilung auf der Seite zu urteilen, zwischen p. 55 und 56 etwa 128 Seiten (— 64 Blátter — 8 Lagen); durch Irrtum springt die Zàhlung von p. 42 auf 50, so daB ab p. 5o die Rectoseiten die gerade Seitenzahl tragen ;FEDERPROBEN : p. 4 und 5 : Sancti Spiritus adsit nobis gratia. Oret voce pia pro nobis virgo maria. amen. Sancta dei genitrix sit nobis auxiliatrix. Amen. p. 81 : A tong celg qui verrunt schct (! sachent ?) tent (!) que par devout. p. 105b, nach dem Explicit der Summa in Kursivschrift Kopie eines kóniglichen Erlasses : Ph(ilippus) Dei gratia francorum rex conergie foreste placuit ... Datum apud Montem Argi in festo beatorum Philippi et Iacobi anno M.CC. septuagesimo septimo [— r.V.1277]. pp. 108-119 : BLATTGRÓSSE : 180 X 135-140 mm ; SCHRIFTSPIEGEL : I60 X II5-I20 mm

; I SPALTE ; 34-35 ZEILEN ; eine HAND ; zur Schrift tome II, pl. 22 oben: Limoges, 1198; : 1 IV (— 2) ; einzelne Nota am Rand ; EINBAND : Moderner

vergleiche : Samaran-Marichal,

LAGEN weifer Pergamenteinband ; vORBESITZER : p. 106 Beginn eines Exlibris : **Hic libe(r) est spaci ...'" Federprobe p. 79 : "frater H ..."'; p. r: Ex libris Monasterii Sancti Benedicti Floriacensis; ALTE SIGNATUR

: p. 1 : '"M.106'" ; Literatur

: Catalogue

Général, Départements

(Quarto Series» XII (1889), p. 51; zur Handschriftenbeschreibung wurden auch die handschriftlichen Unterlagen des IRHT benutzt. Zum Text dev Summa Beleths : Die Hs Or wird in den Listen der Reihenfolge, Auslassungen, Zufügungen und Wortánderungen unter der Nummer 31 geführt. Zusammen mit den Mss. L2 Oo P5 und T4 bildet Or die Familie y, die

160*

EINLEITUNG

zwischen den Grundrezensionen II und III steht. Die Einzelbesprechung des Textes von Or siehe im Kapitel ''Stemmadiskussion"' unter der Nummer

3r.

OXFORD, Bodleiana, Laud. Misc. 478 (Summary catal. 1057) 13. 4- 14. (ff. 64-75) Jahrhundert ; Pergament; 87 ff. Inhalt :

[ff. 1-3v : Pseudo-Beda : Sibyllae Tiburtinae Explanatio somnii ; 2nc. :] Sybille

generaliter

omnes

femine

dicuntur

...

nunciavit

dicens,

ut

que et quot essent. Edition : PL 9o, col. 1181-1186.

Sackur 187.

)nie

III.

EV

: Sybillinische

Texte

und

Forschungen,

Halle

1898,

177-

|

[ff. 3v-4r : Pseudo-Beda : De quindecim signis; 2»c. :] Quindecim signa XV dierum ante diem ... iudicii magna et terribilis. Edition : PL 94, col. 555. (ff. 4r-87r : tit. vubr. :] Incipit summa magistri Iohannis Beleth de racione ecclesiasticorum officiorum quando et quomodo et a quibus sit constituta. De quibusdam festis sanctorum. [?»c. :) IN PRIMITIVa ecclesia prohibitum erat ... [fo/. 63v :] facimus letanias. Ultimam ascensioni continuamus ut per ieiunium / (— caf. 123d (ff. 64-75 : manu posteriori : saec. 14» [fol. 64r :], et oraciones sequi christum et celos ascendere ... [fo]. 75v:] festum beati Iacobi ... sed hac die dedicata (— cap. 1406) / [fol. 76r :] est ei basilica... (fo/. 87r :] Inde est, quod hoc tempore non ieiunamus, nec orantes genua flectimus ... de quibus hic agendum est. (fol. 87v : Textus : Diabolus superbia vicium ignorantia ; 2nc. :] Diabolus superbia vicium ignorancia per ... coagitatio meditatio contemplatio ...

Beschreibung : BLATTGRÓSSE : I93 X I37 mm ; I SPALTE ; ZEILENZAHL : fol. 1-16v : 29-30 ; ff. 17-75v : 26; ff. 76-87r : 30-43 ; fol. 87v: groDe, unregelmáDige Schrift des 14. Jahrhunderts. Mehrere HÁNDE ; ÜBERSCHRIFTEN rubriziert; INITIALEN farbig mit Rankenwerk ; ff. 1-8v und 64-87: Initialen im Text mit Rot gehóht. LAGEN : 2 IV -- IV (—1) -- 2 IV 4 V (—2) 4- IV —4- VI -- 2 IV 4 II. EINBAND

: Moderner heller Leder-

einband mit dem Wappen von William Laud (-- 1645). VORBESITZER : fol. rr : Fratrum Cartusiensium prope Magunt(iam) (saec. XIV-XV». Spáter kam das Manuskript in den Besitz von William Laud, Kanzler der Universitát Oxford und Erzbischof von Canterbury (1573-1645) ; sein Ex-libris fol. rr am unteren Rand : Liber Guil. Laud. Archiepiscopi Cant(uariensis) et cancellar(ii) Universit(atis) Oxon(iensis) 1638. Aus dem Besitz von Laud kam die Handschrift 1639 in die Bodleiana. ALTE SIGNATUREN : LITERATUR : À Summary Catalogue of Western Manuscripts in the Bodleian Library at Oxford ... by Falconer Madan,

SVPER CANTICA, HAB. 4-5 40

129

autem 1n circumcisionem. Sic ergo factum est ut per campos cur-

reret uerbum.

Aliter quoque potest agnosci : Ante faciem etus ibit uerbum, et exibit m campos. Potest hoc non inutiliter etiam de uerbo Iohannis intellegi, cuius praedicatione Chris4

^

tus est demonstratus,

cum

diceret : Ecce est agnus Dei, ecce

est. qui tollit peccata-mundi. Ergo ante fnanifestationem Domini Saluatoris adnuntiatio Iohannis praecessit, et exiuit in campos. Tunc uidelicet quando non in ciuitatibus, neque in castellis, sed in solitudine iuxta Enon, in Iordane fluuio, 5o

3,6

^

credentibus sibi baptisma paenitentiae conferebat : typo monstrante quod prophetiae uerbum non Iudaeis, sed gentibus profuisset. 9. Pedes etus steterunt, et commota est terra. Apostoli pedes Domini significantius agnoscuntur, per quos uniuersum circuit mundum sibique credendo subiecit. Sed hi pedes postquam stando firmati sunt, uniuersa commota esi terra. Ad fidem sine dubio omnis commota est caro. Haec motio non corporalis, sed intellectualis est agnoscenda. Quid enim est commoueri, nisi de loco ad locum transferri ? Commota er-

go est caro eius qui ab infideli ad fidelem translatus est uitam, ut, ubique praedicatoribus confirmatis, terra intellectualiter IO

15

20

moueatur.

Aspexit, et fluxerunt gentes, et dissolute sunt monies uehementer. Aspectus Domini dura dissoluit et obstricta in liquidum uertit, ut ex hoc clareat quod Esaias expressit, quoniam Deus ignis est uiuax, accedentes non ad mortem consumens, sed ad puritatem eliquans : Qus habitabit ex uobis cum igne deuorante, aut. quis ambulabit ex uobis cum ardoribus sempiternis ? Idcirco ergo quoscumque aspexerit et suo calore strinxerit, illico liquefacit. Posteriori itaque tempore, cum miseratus gentes aspexisset easque per Christum suum redemptione dignissimas iudicaret, statim a duritia defluxerunt. Hoc et etiam Ezechiel propheta testatur : Awferam a uobis cor lapideum, et dabo uobis cor carneum. Sic itaque gentes defluxerunt, cum in erroribus homines sunt molles, ut duritia

idolatriae caruissent.

456/46 Io. 1, 29.

48/50 cfr Io. 3, 23.

5, 1/3 cfr Aug., En. in Ps. 90, s. 2, 8, 48 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 39, p. 1274. 15/19 Is. 35, 14. 21/22 Ezech. 36, 26. Cfr id. 11, 19.

40 circumcisione I

5, 6 finem Pra bulauit V (corr. z2.a.) idololatriae Pitra

51 gentibus] V (genti- 4 ras.)

15 habitauit V/ (corr. zz.a.) ex] V 5s. za. 16 am18 strinxerint l/ (corr. zz.a.) 19 eas quas Pi/ra 24

Pi 79

I30 25

30

3^

SVPER CANTICA, HAB. 5

Montes quoque dissoluti potentes sine dubio saeculi sunt agnoscendi uel instructissimi sapientes, quos a proprio obstinationis nodo dissoluit et ad perceptionem fidei eliquauit. Sed et regibus et imperatoribus poterit coaptari, quos uelut montes amplissimos uidemus calore fidei dissolutos, ut infidelitatis conpagine caruissent. Moraliter quoque, si me meus Redemptor aspicere condignetur, gentes asperas carnalium morum et barbaro motu uiuentes in solitudine pectoris mel defluere conpellit et ad nihilum reuocari, donec inpugnatio carnis aduersus spiritum conquiescat. Montes quoque altissimos sensüs sine dubio extollentes se aduersus scientiam Dei et ueritati obicem opponentes caelestis sapientiae dono dissoluit, ut humana scientia Christo, non

40

diabolo famuletur. Defluxerunt colles aeternales. Colles aeternales, qui de caelo lapsi sunt daemones. Amota gratiae firmitate defluxerunt uitiis carnalibus obsequentes, uel qui inter Deum et homines inducto cultu erroris, uelut se quidam opposuerant colles, transitum

4A

mortalibus

adimentes

ad caelestia

transmeare : quos Dominus uirtutis suae quodam igne flammauit et ad defluctionis inertiam coartauit, ut uiantibus spiritaliter nequeant obuiare, sicut Esaias ait ex persona Domini

conloquentis

: V2am

facite, praebete iter, declinate

de

semita, auferte offendicula de wia populi mei, ut uidelicet transeuntes ad Deum nullis inpeditionibus capiantur. Itinera aeterna eius prae laboribus uidi. Laborandum est ad aeterna itinera peruenire. Non quiete, nec otio, sed afflictione opus est et labore, in quibus Paulus exercitio fruebatur : Sed exhibeamus nosmetipsos, sicut. Dei ministros, in multa Patientia, in tribulationibus, in necessitatibus, 5^

6o

n angustiis, in blagis, et cetera quae narrauit. Ista sunt itinera sempiterna, quoniam inde aeternitas inuenitur. Ipse tamen uersiculus ad utramque potest referri personam secundum distinctionis differentiam. Dici enim potest : I12nera aeterna eius prae laboribus uidi, uel prae laboribus eius,id est passionibus

Christi, itinera

aeterna

uidi.

Ab ipso enim reuelata sunt, dum se crucis ignominiae subdidisset. Aut certe eius itinera aeterna prae laboribus uidi, 35,36 cfr II Cor. 1o, 5.

47/48 Is. 57, 14.

31/32 condignetur] V/ (con- zz ras. zz.a.) muletur] defluxerunt add. V, postea eras.

53/85 II Cor. 6, 4/5.

32 motum Y(corr. eradendo)

38 fa-

42 inducto] cozzeci ; in ductu V ; in

ductu [et] Pz/ra 43 adimentes] zn/er i e m duas litt. eras. V. 44 quoddam I7 (corr. z.a.) 43 defluxionis Pz/ra coarctauit Pz/rá 50 aeterne T(corr. zz.a.) 91 praeuenire T/ (corr. eradendo), Ditra otio] conieci ; otiose Pitra, V (sed scriptum

est pro otio sed ; cfr /. 92 : set add. s./. zz.a.) dediset V (corr. z.a.)

9? referri] V (re- s.)

61/62 sub-

SVPER CANTICA, HAB. 5-7

131

quibus oportet spiritales uiros per gratiam erudiri, ut in laboribus plurimis artam et angustam transeant uiam. 6. Tabernacula Aethiopum expauescunt, tabernacula terrae Madian. Aethiopissam Moyses accepit uxo-

57

rem

simulque

Madianitam, filiam Iethro, sacerdotis Madian.

Non utique duas, quod nulla lectio demonstrauit, sed unam accepit. Madian quippe Aethiopicis solitudinibus IA uxorem atque Aegyptiacis confinis est. Lege Moysen fugientem ex Aegyptoet Madianae finibus deuolutum, et cognoscis prouincias esse confines. Aethiopum tabernacula corda sunt gentium, Aethiopibus coaptata, quod infidelitatis nigredine caligarant, 4 o uel quia illic daemones, sine dubio Aethiopes, morabantur. Tabernacula uero terrae Madian aestimo melius significare pectora Iudaeorum, quia Madian Abrahae fuerat semine procreatus et Cethurae concubinae partu profusus. Ob hoc isti tali significatione prolati, quia, etsi patriarchae posteritas I sunt, degenerauerunt tamen in matrem. Conpleta uidentur obtutibus nostris, quod pauore concussa sint utriusque populi corda, dum aduentus dominici praesentia terrerentur. Secundum latitudinem uero sapientiae spiritalis, haereses Aethiopum tabernacula non inutiliter cognoscuntur, in quibus 20 daemones sine dubio commorantur. Tabernacula uero terrae Madian synagogae sunt Iudaeorum, propter stirpem Moysi Madianite matre prolatam. Quae terrore sunt dominicae praesentiae conturbatae, uirtutis propriae medicinam solo iussu cum daret infirmis. *. Numquid in [fluminibus ira tua, Domaine, aut in mari est impetus tuus? Interrogatiue propheta fabulatur cum Deo propter eius cognitam bonitatem. Numquid in haeresibus ira tua est, Domine ? Quae flumina nomine pro eo quod aliis transeuntibus, succedendo A demonstrantur, aliae oriuntur. Non aliter quam fluminum aquae discurrunt, in quibus undae priores undis sequentibus expelluntur. Sic quoque in se nequeunt haereses permanere, sed antiquis decedentibus nouae succedunt. -

3 8

1o

Aut

rum

in mari, id est in infidelibus, mpetus

ira Dei haereticis superuenit,

tuus ? Nimi-

pro eo quod excaecatis

64 cfr Matth. 7, 14. 6, 2 cfr Num. 12, 1. 3 cfr Ex. 2, 21 et 18, 1/2. cft Gen. 25, 1/2. 21/22 cfr Ex. 2, 21/22.

6/4 cfr Ex. 2, 15.

12/3

64 arctam Dz/ra

9 caligarent V (corr. 6 Legem V(corr. z.a.) 3Getro V 6, 2 Mazian V 24 commodaret V (corr. eradendo) 10 morabuntur V (corr. zz.a.) 74.4.) 10 mare (corr. zz.a.) 6 atquae V 7, 1tua] est add. Pitra; — 4 nominum V

Pitra (sed cfr |. à et 31)

Pi 8o

132

SVPER CANTICA, HAB. 7-8

mentibus fallaciam aestimant ueritatem. Summa est enim indignatio Dei caecitas mentis. Nam si tu quempiam uelis crudelius cruciare, ereptis oculis caecitati condemnas, quae sum15 ma est crudelitas tormentorum. Simile quoque ac deterius est, erepto lumine mentis, animam subdere caecitati. Certe illud temporale male, istud est sempiternum. Et propterea iram Domini in fluminibus dixit essé, et impetum in mari, quia omnis caecitas infidelibus cumulatur. Haereses enim, etsi 20 parum quid uident, tamen quia imaginem, non ueritatem luminis

habent,

non

aliter quam

si, clausis

oculis, ignis lu-

mine quispiam radietur. Splendorem quidem non uidet, imaginem tamen quandam sibi praeludentem agnoscit. Infideles uero lumine sunt uniuerso priuati. Iohannes quoque in Apoca25 lypsin testatur fialam irae Dei super flumina et mare fuisse diffusam, et omnem animam uiuam illic fuisse defunctam. In eo enim fiala irae Dei dicitur, pro eo quod eius indignatione damnati potari dicuntur, ita Hieremiae testante : Swme calicem wini furoris huvus de manu mea, et potabis ex eo gen3o les ad quas ego mittam te. Haec itaque fiala furoris Domini in fluminibus et in mari, in haeresibus et infidelibus effusa, omnem animam uiuam occidit, morte uidelicet spiritali,

percussit omnes ibidem commorantes. Nam quod ait animam uiuam in fluminibus et in mari fuisse defunctam, et licet nihil 55sit uiuum in haeresi atque infidelitatibus constitutum, per naturam tamen uiuunt quibus est uitalis spiritus per errorem ablatus. 8. Quoniam ascendis super equos tuos, et equitatus tuus sanitas. Equi Domini intellectuales sunt homines, qui per oboedientiam ceruicem mentis inflectunt, ut dominica ualeant praecepta sufferre. Apostoli ergo equi sunt, qui Do; mino norunt dorsa subportando praebere. Tales isti sunt equi

quorum cursu mundum circuit uniuersum. Et omnis equitatus Domini, populus uidelicet beatorum, sanitas sunt, uel quod a Domino aeternam capiunt sanitatem, uel quia ceteris credentibus salutem inpendunt. Visitabit enim Dominus domum Iuda ro el constituet eam. quasi equum, gloriae in proelio. Hi sunt equi quos Salomon, rex Iherusalem, de Choa et de 7, 24/26 cfr Apoc. 16, 5.

8, 9/10 Zach. ro, 5.

28/30 Ier. 25, 15.

11/12 cfr III Reg. 1o, 28.

18 impetu 7 19 commulatur V (corr. eradendo) 21 signis V (corr. eradendo) 24 priuatim T7 (corr. eradendo) 24/25 Apocalypsi corr. Pitra (sed cfr. Verec., In cant. Ex. 6, 9) 25 mari V ^ 27 phialae Pi/ra (sed cfr Emend. p. 585) 35 hae35/36 per naturam] ozz. Pztra resim 8,1 ascendit 7 2 Equi Domini] Et quidni V (corr. eradendo) ; Et quid, nisi Pitra 10 constuit V/ (corr. zz.a.) 11 Hi] coni. Kull(p.66) ; Hii V ; Ii Pitra

Pi 81

SVPER CANTICA, HAB. 8

133

Aegypto pretio certo mereatur, ut epulum cibariae spiritalis

in Iherusalem caelestem accipiant et regalibus famulentur officiis. Praedicatores enim uerbi caelestis de Choa insula, quae significatur gens Iudaea, pro eo quod infidis, uelut mari, fuisset gentibus circumdata. Et de Aegypto idolatriae conparantur

2o

equi non

minus

quam

centum

quinquaginta

siclis.

Quadrigae uero sexcentis, sicut Regnorum historia refert. Quid ergo est equum centum quinquaginta siclorum pretio conparari ? Quadrigam uero sexcentis ? Reuertere, lector, et abdita mysteriorum secreta rimare, et inuenies quod debeas admirari. Omnis homo equus est, et ascensorem proprium habet. Si fidelis et bonus est, Christum habet ascensorem. Si malus et in-

2

A

fidelis, diabolum. Equus ergo Salomonis centum siclis conparatur, qui Christum credit in carne quinque sensibus constat, et annorum triginta tiam percepisse. Quinquies enim triginta centum faciunt. Hoc pretio coemitur, quo pretio equus

quinquaginta uenisse, quae baptismi graquinquaginta Aegypto con-

paratur. 3o

Si uero quadriga fuerit, sexcentis emitur siclis. Cum enim singuli catechizandi offeruntur, singuli equi sunt. Vbi uero purificandi deponuntur in fonte, iam quadrigae ligantur. Quattuor quippe sunt professiones ad quas fideles proficiunt uniuersi. Áut enim ad spiritalem conuersationem accedunt, aut

5 I uirginitati seruandae

deputantur, aut continentiae uiduali se-

gregantur, aut coniugali societate nectuntur. Haec quadriga

emitur sexcentis siclis. Nomen uidelicet Iesu ascriptum accipiunt in cordibus suis, cum facti fuerint filii Dei, ut dicatur illis : Et ascribam nomen Dei mei super eun. lesum uero cum dicis secundum litterarum numeros latinarum, sexcentos nu-

45

meros habet. Quod nomen cum quisque renatus ascriptum super se perceperit, sexcentis conparabitur siclis. Negotiatores enim uerissimi Salomonis, ministri uidelicet spiritales, accepta pecunia, unus enim quinque talenta, sequens duo suscepit. Sed ad eorum similitudinem plurimi serui alia plurima talenta perceperunt, et non desinunt equos et quadrigas cottidie regi

proprio conparare. Et quamuis diuersitas sit equorum, quia unusquisque proprium habet donum a Deo, uno tamen pretio 5o

omnes pariliter conparantur : quia una fides est et unus est Christus. Hoc autem pretio de Aegypto infidelitatis, de Choa 17/18 cfr III Reg. 1o, 29. 22/24 cfr Orig., In Exodum homilia V1, 2 — PG 12, 332C D. Vide etiam Vetec., In cant. Ex. 2, 23/26 (supra p. 4). 39 Apoc.3, 12. 48 I Cor. 7, 7.

49/80 cfr Eph. 4, 5

18 quae] qua Pzzra (cfr Kul/ p. 122) 16 idololatriae Pz/ra 19 e7 24 centum quinquaginta] cl 7 23 malis V (corr. 72.4.) 25 siclis] serzps: (cfr 7. 17. 19/20. 28/29 e; 42) ; siclos V Pitra 26 triginta ] xxx V^ 31 catezizandi V/ 34 Iesum V (corr.) 38 ut] et Pzfra 39 o5! ascribam duas litt. V eras.

134

SVPER CANTICA, HAB. 8-10

gentis Iudaicae, de Syria scismatis et de Cethim haeresis, equi uel quadrigae pretio conparantur : Non corruptibilibus auro et argento, sed sanguine unici quasi filii Dei. 9. Extendens extendis arcum tuum super sceptra, dicit Dominus. Arcus extensio dominici corporis est in ligno crucis distentio, quod super aerias potestates et sceptra

spiritalia distentum est :Transduxit enim omnem principatum ; el potestatem, palam iriunphans et adfigens eos in ligno crucis suae, ut ibi diabolus frangerétur, ubi Dominus necaretur. Nec uacat quod ait :Extendens extendis arcum tuum. Cum enim Dominus meus Iesus Pilati uerberibus aptaretur, extensus est semel. Et cum patibuli figeretur in ligno, extensus ro secundo, ut impleretur quod dictum est : Extendens extendis arcum iuum. Alio quoque sensu potest intellectus haberi. Dilatans dilatasti Euangelium tuum super omnia regna mundi, de quo sagittae prodeunt, corda durissima iaculantes, ut conuenientius 15 edicatur : Sagittae tuae acutae, botentissime, populi sub te cadent, ut uulnerati doleant et elisi mala pristina recognoscant. Extensum est autem cum primum fpraedicaretur Hebraeis. Deinceps extendi non cessat, cum gentibus nuntiatur, ut 'ex20

tendens', ait, 'extendas arcum tuum' Nec illud abhorret curioso lectori, ut arcum

extentum

iu-

dicium futurum agnoscat. Quod manifestabitur regnis tam spiritalibus quam etiam carnalibus, quia sicut homines, ita potestates quoque

aeriae iudicabuntur,

ut extensus

arcus

Do-

sancti flumina sunt, terram cordium

humanorum

scindentia

mini demonstretur. Quem arcum extendens nunc in praesenti 25 saeculo praedicando, extendet in futuro seuerius exsequendo. 10. Fluminibus scindetur terra. Illis utique, quorum aduentu laetificatur ciuitas Dei, et de fonte paradisi orti sunt ut inrigent superficiem uniuersae telluris. Dona ergo Spiritus ; uehementer. Praedicatoribus quoque conuenienter aptatur, qui terram scindunt, dum animas ab infidelitatis radice diuellunt, ut eas cultu repleant spiritali. Alio quoque sensu haec

52/53 I Petr. 1, 18/19.

9, 4/6 Col. 2, 15. 14. Ps. 44, 6

16, 2/3 cft Gen. 6, 2.

8 cfr Matth. 27, 26 ;Marc. 15, 15 ; Io. t9, 1.

18

3/8 cfr Verec., In cant. Deut. 19, 17/19 (supta p. 35).

52 corruptilibus Pzzra (sed cfr Verec., In cant. Ion. 5, 6[7) 9, 1 extendis extendens — V (efr 1. 10/1) 3. distensio Pi/ra (cfr Yt In cant. Ex. 2, 31) aerias] coni. Kull(refer! ad |. 23) ;aereas V. Pitra 6 negaretur T7 (corr. z.a.) 25 extendit l/ (corr. zz.a.)

16, 8 aptantur V (corr. zz.a.), Pitra

Pi 82

SVPER CANTICA, HAB. ro

IO

I35

intellegentia dilatatur. Sacrorum uolumina librorum flumina sunt fluentis dulcioribus cumulata, quibus christiana plebs scinditur, uelut terra conpunctionibus saturanda. Quod si diuersitates fluminum quaeras, intellegis quantis diuersitatibus mysteria praecellentur. Est fluuius rapidus igneusque de Domini sede currens, sicut Danihelis liber ostendit : Aspiciebam, donec throni positi sunt ;

I

A

2o

£2 A

3o

et Antiquus dierum sedit, uestimentum eius quasi nix candidum. Et sequenter : Fluuius igneus rapidusque egrediebatur a facie eius. Inundatio sancti Spiritus demonstratur. Et est fluuius Chobar, iuxta quem Ezechiel populo prophetabat. Chobar interpretatur grauitudo siue onus. Legis praecepta sunt grauia et onusta, de quibus Petrus ait : Qwid uultis inponere gentibus jugum graue, quod neque mos, neque patres nostri bortare potuerunt ? Et Iordanis fluuius est, in quo uenientes baptismi gratiam ad fontis similitudinem consequuntur. Sunt quoque flumina Babylonis, ubi Dei populus deflet : Super flumina Babylonis, illic sedimus et fleuimus, dum vecor-

daremur tui, Sion. Saecularium cupiditatum uiolentissimi sunt tractus, super quos sancti flentes et gementes insidunt, quia se eis non commiscunt. Nec non flumina Aegypti in quibus musca Aegyptia commoratur : In d:e illa sibilabit Dominus muscae quae est n extremo fluminum Aegypti. Volubilitas est eloquentiae saecularis, in cuius extremo musca insidet falsitatis : no-

uissima enim eius mendacium ; quam eloquentiam fallacem occidit Dominus, quia ueritas eius aquae dulcedinem potantibus praebet. Et qui potauerit aquarum inundantias, abunda3 A bit : Qui autem biberit ex aqua quam dedero ei, flumina de uentre eius fluent aquae wiuae. Dona sancti Spiritus demonstrauit. Quid etiam de fluminibus Damasci dicemus, Abana et Farfar, quae leprosum Naaman non potuerunt mundare ? Et si non sibi auxilium de Israhelitico fonte quaesisset, nimirum in 40 lepra mansisset. Abana lapides eius siue fortitudo eius interpretatur, Farfar fodientes siue dissipantes. Haeresibus sunt haec uel scismatibus coaptanda. Nam haec uera sunt flumina 14/15 Dan. 7, 9. 16/17 Dan. 7, 1o. 18/19 cfr Ezech. 1, r. 19 Hieron., Laüber interpret. bebr. nom. 57, 9 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 130. 20/22 Act. I5, IO. 22/23:/cfr Matth. 3, 6; Matc. 1, 5; 1o.'3, 26. 25/26 Ps. 136, 1. 29/30 Is. 7, 18. 38/36 Io. 4, 13 et 7, 58. 36 cfr Aug., Quaestiones Iudicum 36, 552/557 — ed. Fraipont, CC 33, p. 550. 37/38 cfr IV Reg. 5, 1/12. 39/40 cfr IV Reg. 5, 14. 40/41 Hieron., Liber interpret. bebr. noz. 44, 11 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 114. 41 id. 45, 22 — p. 115.

8 intellegentiae V^ uoluminum librum V/ (corr. z.2.) ^ 9 commulata V(corr. 7i.d.) 13 radius V (vorr.) corrumpens Y/ (corr. eradendo) 24 insidunt] V (-si- s.) 29 pos; Dominus d»as Jit. V eras. 33 adquae V (rorr. m.a.) 34/38 habundauit V (corr. zz.a.) 37/38 Farfar] seripsi(cfr /. 41 0/47) ; Farphar V ; Pharphar Pi/ra 41/42 sunt haec] V 5. za. 42 haec?] hae V^

136

SVPER CANTICA, HAB. ro-11

Damasci. Damascus interpretatur sanguinem potantes, non corporum, sed animarum quas occidunt, dum a Christo sedu45 cunt, in quibus lepra peccati mundari non possit. Abana lapides eius siue fortitudo eius, non Dei lapides nec fortitudo, sed eius : sine dubio haeresis confidentis in se, non in Deo. Farfar Pi 85

3, 10

uero fodientes siue dissipantes, qui sunt intellegendi, nisi qui se de populo dissipauerunt christiano, et fodientes sunt ut ;osepulcra faciant mortuorum ? Sefulcrwm patens est gultur eorum, quem effodiendo aperiunt, ut ueraciter absumant dissipatas haereses, nisi ad fontem baptismatis ueniatur. 11. Videbunt te, et dolebunt populi. Per fidem Domino reuelato, peccatorum dolor uniuersos paenitentes affligit. Miserationem credunt gestorum reddere propriorum a Deo. Videbunt eum populi et dolebunt se in praeteritum deli; quisse. Nec illud est moraliter omittendum, quod interiores sensus, tamquam populi, cum te uiderint per fidem conpunctione repleri, dolebunt gemendo et lugendo, si quo modo Domino quem uiderint, ualeant sociari. Hic sensus futurae quoque reuelationi concurrit, sicut Zaccharias in uisione uidit 1o prophetali : Quod cum Dominus in maaestate claruerit manifestus, tunc tribus et tribus, [amiliae et familiae, luctuosis lamentationibus ululabunt. Aspergens aquas in itineribus suis. Vbique Dominus miraculorum aquas aspersit, et ubi bonum praesentiae pro1; priae deferebat, sanitatum gratiam conferebat. Hoc itaque intellegendum agnosce : Aspergens aquas in itineribus sw1s, ostendens miracula in transitibus suis. Aquas quoque baptismatis spargit in locis et cordibus, ubi se uoluerit inuisibiliter declarari. Multum iste me sermo commouit, quod ait : A s20 bergens aquas, et non fundens. Hoc etiam Dauid adiecit : Asperges me hyssopo, et mundabor. Et in Leuitico : T?nguens digitum in sanguine, el asperge septies contra altare. Quod enim spargitur, non uno impetu funditur, nec uno in loco plenitudo tenetur, sed uariatim quod aspersum fuerit, funditur. Non 2; ignarus Dauid se in totum mundari non posse, dum uiuit in carne mortali, aspergi se potius hyssopo et in posterum mun43 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 5, 6 — p. 64 (et alibi). 50/51 Ps. 5, 11. II, 10/12 Zach. 12, 10/14( ?). 21 Ps. 50, 9. 21/22 Leu. 4, 6 (cfr 4, 17 et

14, 27). 43 Dasmascil/ ^ potantes] V 5.7. zz.a. 47 haereses V(corr. z2.a.) 50 faciunt |^ 31 quae effodiunt ( ?) /egendum censet Pitra (cfr Emend. p. 585) adsumant I/ (corr. eradendo) 01/52 dissipatos V/ 11, 2 uniuersas TV (rcorr.) 4/5 delinquissent V (corr. eradendo) ? repleti / 9 reuelatione 7 concurerit l/ (corr. eradendo) | "in] V 5. uisionem 17 (corr. zz.a.) 13 aspargens V (corr. zz.a.), sic fere semper 15 deferebant V (corr.

ex pungendo) (corr. zz.a.)

gratia l/ —— conferebant ysopo V (eziaz J. 26)

V (corr. expungendo)

21 aspargis I/

SVPER CANTICA, HAB. 11-12

137

dari poscebat, ut, etsi plenissimam munditiam obtinere non posset, tamen adprehenderet quantum uitae sufficeret sanctiori. Aspergit aquas in itineribus suis, quia non uno impetu 5» baptismatis aqua uel torrens super faciem terrae contingit, uerum in locis diuersis, per Ecclesiam et templa diuina, aspergine diffusa et uariata. Et ubicumque dominicae transitus praesentiae declaratur, uel ubi nomen eiu$ in laudibus inuocatur, ibidem aquae istae salubriter asperguntur. 12. Dedit abyssus uocem suam ab altitudine fantasiae suae. Post passionem te occulta penetrante inferni, abyssus uniuersa uocem altitudine inmensitatis expressit, cum Christi se libertate uideret rapi. Nec non auctor abyssi, dia; bolus, non incongruenter est abyssus agnoscendus, sicut etiam mors dicitur, quia mortis est caput : Vbi est, mors, aculeus

iwus ? Haec mors siue abyssus dedit uocem suam gemitus et doloris, cum tantam sibi populorum praedam, quam ab initio possederat, uidisset auferri. Sed fortasse minus credas sermo10 nibus meis. Esaiam testem in medium producamus : Numquid tolletur a forte praeda, aut quod captum fuerit a robusto, saluabitur ? Quia haec dicit Dominus : Equidem et captiwitas a. forte tolletur, et quod ablatum fuerit a robusto, saluabitur. Nam quia ululauerunt fortitudines contrariae, et doluerunt 15 propria spolia perdidisse, quod nemo negat, nisi qui minoris malitiae diabolum arbitretur, aut omnino quod pertulerit non sensisse. Sed talia ludibria sunt et inepta. Magistros potius ueritatis aduerte, quorum tibi tantum notitiam introducam, ut tuum sit, lector, curiosius interna rimari. Hieremias uasta-

20 tionem Moab

et ululatum

describens sub figura principum

mundi : Per omnia, inquit, tecta Moab, et in plateis eus omnis planctus, quia contriu) Moab, sicut uas anutile, ait Dominus.

Esaias quoque testis est deuocandus : Swper hoc expediti Moab ululabunt. Anima eius ululabit sibi. Et iterum : Super tecta eius 25 et in plateis eius omnis ululatus. Doluerunt itaque se fuisse populi spoliatos, et dolent cottidie depraedari. Vnde nos etiam non desinunt inpugnare, si forte de suis rebellibus aliquos ualeant captiuare. Alia dicantur, quibus aut fauet gratissimus lector, aut quod 3o obscurum est, ingratus aduertet. Abyssum Iudaeam plebem aestimo demonstratam, quae uocem dedit ab altitudine fan12, 6/4 I Cot. 15, 55. 199 424/23 ls. 15, 5.

27 munditiem P7ra

10/13 Is. 49, 24/25.

21/22 Ier. 48, 38.

23/24 Is.

29 uno] in prae. Pitra (sed cfr J. 23)

12, 8 altitudinem V7 11 praedam V(corr. z.a.) 12 et] ozz. Pitra 19 ut] 25 ululat Y^ rimari] V (ri- s./.zz.a.) lector] V. s./.z.a. V s.L.m.a. 25/26 populis V (corr. eradendo)

Pi 84

138

55 3, II

SVPER CANTICA,

HAB. 12-13

tasiae cordis, quando crucifigendum Dominum animosis uocibus extorquebat, et quod impetu cogitationum conceptum per fantasiam cordibus perpetrarant, hoc in opere fieri uocibus flagitabant. 18. Eleuatus est sol, et luna stetit in ordine suo. In altitudine crucis iustitiae sol eleuatus est, occasurus iniuria

passionum. Et luna stetit in ordine

suo, et Ecclesia cla-

rificata est in ordine distributo. Clare mihi uidetur hic locus ex ^

Actibus apostolorum exponi, ubi nubes candida Iesum subleuauit in caelum, ut sol appareret eleuatus, et luna carnis adsumptae, inmortalitatis plenitudinem consecuta, staret ad dexteram

maiestatis, ubi eam

summus

ordo decreuit.

Sicut

Stephano martyri paruit reuelata, cum Iesum uidisset stantem Io

IA

20

2^

30

ad dexteram maiestatis.

i

Idem sol in typo stetit in Gabaon et luna in ualle Achilon, cum losue iussionibus oboediret, et super mensuram unius diei tempus longissimum praelongaret. Haec, in quo fuisset fine conclusus, lectio memorauit. Gaba colles interpretantur excelsi, Achilon ab initio. Sol ergo noster intellectualis stat super colles excelsos et super altitudinem spiritalium sublimitatum. Et non extinguetur, nec defectum splendoris perferet naturalis. Luna uero in uallem Achilon, quae interpretatur ab initio. Ergo ab initio luna est. A constitutione quippe mundi Ecclesia congregatur, sed tamen donec mortaliter uiuit, in ualle, non in colle subsistit. Vel certe ille ab initio uel a principio intellegendus est, qui primus est et nouissimus, et qui ait : Ego sum principium, quod et loquor uobis. Sed hoc principium factus est in conualle, dum infirmam carnis substantiam adsumpsisset, uel tamquam in conualle, hoc est commoratus in

mundo. Super eo Ecclesia stetit ut luna, nec mota est, quoniam fundamentum eius est Christus. In lumine iacula tua ibunt, in splendore coruscai20nis arma Lua. Esaias ait : Dominus sicut uir fortis egredietur, et sicut uir proeliator suscitabit zelum. Si uir proeliator est, necesse est eum iaculis uti, quae in lumine, non in tenebris

uadunt. Iacula itaque eius uerba sunt Euangelii, lumen conI3, 4/6 cfr Act. 1, 9. 9/10 cfr Act. 7,55. 11/13 cfr Ios. 10, 12/15. 14/15 cfr Hieron., Liber inter pret. bebr. nom. 35, 24 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 104. Cfr id. 27, 28 - p. 94. 15 ? 23 Io 8, 25. 26 Eucher., Liber forz. spir. intell. YI — CSED21, 10: 29/30 Is. 42, 13.

32 Dominum] animum add. Pitra 33 impetu] comi. Kull(cfr Verec., In cant. Deut. 16, 18/21) ; impletum V (n impetum expungendo mut. m.a.) ; impetum Pitra 33/ 34 cordibus conceptum per phantasiam -— Pi/ra

13, 6 apparet V (corr. 7H.d.) et] ut V (corr. zz.a.) 11 Achilon] serzpsz ; Agilon V Pitra ; Aialon Vulg 18 Achilon] V (n ras.), Pitra 18 Achilot V/ Pzzra 30 suscitabit] coni. Kull cuz Vulg ; suscitauit V/ Pitra

Pi 85

SVPER CANTICA, HAB. 13-15

I39

ferentia cordibus percussorum. Istis enim iaculis transfixi, capiunt luminis claritatem, non uulneris foeditatem. Arma 3; quoque Scripturarum sanctarum in splendore coruscationis incedunt, quia fulgorem reuelant sempiternum cordibus caecatorum.

Hoc et apostolis ceterisque in uerbo diuino sapientius expeditis, recte concurrit, quod et ipsi arma sint uel iacula Salua4o toris. Per eos enim intellectualiter inimicos expugnat, subditos saluat. 3, 12

14. In

comminatione

tua

minorabis

terram,

et àn

furore tuo deduces gentes. Expletum nostris oculis contemplamur quod praedictum prophetali uaticinio recordamur. Comminationibus humanam naturam uelut terram Dominus ; minorauit, cum cognita ueritate cognoscit uanae mentis non debere praesumptionibus confidere, quae cognoscit humili debere colla subdere Saluatori. Nimis humana praesumptio minoratur

3, 13

et in diuinis

comminationibus

humiliatur,

cum

didicerit : Maledictus homo qui confidit in homine. Sed : Qui glo1o ?;atur, Àn Domino glorietur. Lege Ionam, lege et Niniuitarum principem, postposito potentatu, dominica comminatione prosterni, et efficacius perspicis terram comminationibus minorari. In furore tuo deduces gentes, quo percussus est daemo1; num principatus, et idolatriae populus oblitus. Ad hoc dictum est : E£ zn [furore tuo deduces gentes. Deduces etiam per gratiam ad fidem, daemonibus amputatis. Alioquin diceret : Et in furore tuo percuties gentes, sed nunc deduces gentes adiecit, sicut alio dictum est loco : Qu deductis uelut 20 04e]. loseph. Comitatu enim proprio Dominus spiritaliter suum populum antecedit, ut deduci possit ad gratiam ueritatis, cuius commendatio in Israheliticis est manifesta, quos quadraginta Dominus annis non deseruit in deserto. 15. Existi 2n salutem plebis tuae, ut saluos factas electos tuos. Ad salutem humani generis exiuit Iesus : uel de occulto suo, ubi latebat absconditus, priusquam se mentibus mortalium

intimasset ; uel de utero Mariae, unde Deus

5; absconditus egressus est in salutem. Si enim absconditus non fuisset, nec Esaias dixisset : Tantwm 1n te est Deus, et non est

absque te Deus. Vere tu es Deus absconditus, Deus Israhel Sal14, 9 let. 175 5.

9/10 I Cor. 1, 51.

19/20 Ps. 79, 2.

15, 6/8 Is. 45, 14/15. 35/36 incendunt V (corr. eradendo) 14, 10 Iossiam I7 11 potupotentatu Y (corr. 7z.a.) spiritualiter Pitra 23 quadraginta] xl 7

15, 5 salute V/

17? finem P/fra

20

140

SVPER CANTICA, HAB. 15-16

uator. Si ergo Deus absconditus fuit, exiuit ad nos ut fieret manifestus suaque manifestatione saluaret electos. IO Misisti in capita inimicorum mortem. Historice persecutorum principibus ac regibus mortem Deus intulit, quibus propositum fuit nomen christianum auferre. Aliter in principibus daemonum mortem tuo aduentu misisti, uel certe in principibus gentium, idolis sine dubio, quorum principatui subI I lecta gentilitas deseruit Creatorem. Sed et de haereticis non inutiliter agnoscitur, quorum principibus, utique sacerdotibus, mortem ueritatis agnitor ministrauit. Moraliter quoque congruentius coaptatur. Capita inimicorum cogitationes sunt uitiorum, quas dum percutit Dominus omne corpus inimicorum 20 prosternit. Resuscitasti uincula usque ad collum. Ex humanis spiritalia uincula recognosce. Omnis enim qui dignus est alligari, siquidem culpa breuis est, una manu uel uno pede uincitur. At si grauior, duobus pedibus, fortasse etiam utraque 25 manu superuincta tenetur. Quod si nefarii sceleris crimine praegrauatur, toto simul corpore, ipso quoque collo catenis durioribus alligatur. Ex uisibilibus inuisibilia recognosce. Et intellegis semen Adam, cui ferreum transgressionis superiectum est iugum a natiuitate sua, repletum esse uinculis usque ad 30 collum, sed hoc nesciebat priusquam fuissent, Christo manifestante, monstrata. Cum enim culpam prioris hominis nesciremus, et in illius lapsu nostra quoque necdum damnatio claruisset, uincula minime

3; 14

nobis inhaerentia fuerunt declarata.

Sed nunc reuelata sunt per agnitionem fidei usque ad collum. 55 Vt nihil ultra sit quod deterius debeat superaddi, nisi quod tantum pro solatio aerumnarum habemus liberum caput, qui Christus est, cuius gratia subsequens quoque corpus credimus liberari, quia uinculis humani delicti non fuit subiugatum. Idcirco usque ad collum uincula peruenerunt. 16. Praecidisti in pauore mentis capita potentium. Historicus sequitur intellectus. Capita potentium imperatores regesque cognosce, quos Dominus praecidit, cum iugo fidei subiugauit.. Itidem alio intellectu : /» $awore mentis ca5 fita potentium praecidisti, in excessu reuelationum superbiam daemonum destruxisti. Neque enim corporaliter scimus daemones esse destructos, sed per excessum mentis spiritaliter credimus interemptos. Hoc quidem potest etiam ad principes scismatum reuocari quorum capita, utique eorum IO audaciam, Dominus est praecisurus. In timore quoque ac terrore denuntiati iudicii capita potentium, philosophos utique

12in]a V 28superuicta V — 33 fuere Pitra 16, 10 praecisuros V 11 iudici I7 (corr. zz.a.)

3* gratiam V (corr. eradendo)

Pi 86

SVPER CANTICA, HAB. 16

I4I

gentium, humiliasti, ut qui nobis falsitatum doctrinis populum capere consuerunt, ipsi magis nouae fidei subderentur doctrinis. Moraliter capita potentium cogitationes sunt ui1; tiorum, quas praecidit Dominus, cum timore mentem fidelem conpungit, ut, praecisis capitibus, omne corpus languescat carnalium uitiorum. ; Mouebuntur tn*éa gentes.In praecisione utique capitum gentes mouebuntur ad fidem. Inpedimento enim daemones 20 fuerunt, ne gentes Dominum cognouissent. Non solum ipsi, uerum etiam satellites, philosophi utique atque haeretici, praecisi sunt, tamquam abicient obsistentes, ut plebes moueantur ad fidem. Spiritali utique, non corporali motu mouebuntur, dum ab infidelitate transferuntur ad fidem, quae se 2; alterna exaltatione conpellunt. Esaia dicente : Ef fluent ad eum omnes genlies, el ibunt populi multi, et. dicent : Venate, ascendamus ad montem Domini et ad domum Dei Iacob, et do-

cebit nos uias suas, et ambulabimus in semitis eius. Gentes quoque spiritales daemonum mouebuntur ad lapsum, ut relin3o quant quos tenebant captiuos. Nec moralis displicet intellectus : internae gentes cogitationum mouebuntur ad fidem. Vel certe cum fueris in spiritu commutatus, gentes uitiorum mouebuntur, dum a uirtutibus expelluntur. Adaperiant ora sua sicut pauper edens $n occulto. 3; Mos est inopum ex angustia uictum abdito edere et auide quod inlatum fuerit deuorare. Et certe si quotiens fames in Scripturis aliqua designatur, non nisi pauperes alimoniam inuenis exoptare. Diuites autem quorum ex corde frodi?et sicut adeps iniquitas, nullam inopiam sentiunt gratiae spiritalis. 4o Propterea nec saturari possunt, quod desiderio non inquirunt : Diwites enim eguerunt ei esurierunt. Diuites carnis spiritalibus eguerunt alimentis. Prudentissime lector, mysteria recognosce: Adaperiant ora sua sicut bauper edens n occulto. Gentes aestimo quae conuertuntur ad fidem : non aliter aperi4; unt ora mentis ad comedendum panem caelestem Scripturarum sanctarum. In occulto spiritu pauperes edunt : non inmerito ait 4« occulto, quia in cogitationibus ista inuisibiliter, non operibus uisibiliter consummantur. Alium quoque sensum congruenter intueor coaptandum : »»Adaperiant ora sua sicut pauper edens in occulto. Gentes conuersae ad gratiam adaperient ora, alios conuertendo

16, 25/28 Is. 2, 2/5.

38/39 Ps. 72, 7.

41 Ps. 55, 11.

15 quos V/ 18 pretisione V7 20 negantes V (corr. eradendo) 22 abiciens V^ 28 ambulauimus I7 36 si] ozz. Pitra (cfr Kullp. 113) 45/46 Scripturarum] bis V, postea eras.

guens

— A6 (quem) in occulto spiritu (sicut? Pi/ra, ozmino aliter distin-

50 Adaperiant] conieci (cfr /. 34. 43 e 56) ; adaperient V^ Pirra

Pi 87

I42

SVPER

CANTICA,

HAB.

16-17

comedere sicut pauper in occulto. Comedit Petrus, cui dictum est : Macta et manduca, non ut cibum corporaliter, sed ut po-

pulum comedendo intellectualiter conuertisset. Et ad hoc 2» ;$ occulto, quia ista sensibiliter consummantur. Moraliter adaperiant ora swa gentes uitiorum internae, uolentes suis desideriis saturari, sed non percipiunt cibum, quia peccandi eis licentia submouetur,

3, 16

quamuis in occulto, sicut

pauper diabolus, aperiant ora, quibus peccato saturari con6o quirant. 17. Introiuit timor in ossa mea, et infra me turbata est uirtus mea. Magnitudine timoris propheta percussus, ipsa quoque ossa sua dicit terebrata fuisse, et uirtutem infra se conturbatam, siquidem adsolet timoris aculeus to;tam fortitudinem conturbare, et ipsa quodammodo quibus caro firmatur, ossa debilia penetrare. Melius hoc ad Ecclesiae conferimus

sacramentum,

cuius ossa, spiritales uidelicet, in

persecutionibus conturbantur et omnis uirtus constantiae quae in illis est, infra eos turbatur : non supra eos, sed infra ro eos. Si enim subditi timori cesserint, supra eos turbata est uirtus eorum. Si autem concussi quidem fuerint, sed tamen non uicti, infra eos turbata est uirtus eorum.

Inirotuit timor in ossa mea, et infra me turbata est uirius mea. Mira mihi distributio sapientiae demonstra1; tur. Aliud enim est ossa timorem intrare, aliud timorem super unumquemque

uenire. Tor

et tremor uenerunt super me, el

contexerunt me tenebrae. Aliud propter timorem in utero concipere. Propter timorem tuum, inquit, Domine, in utero concepimus ei barturiuimus spiritum salutis tuae, quem fecisti su20 per terram. Si ergo decet inquiri quando timor intret in ossa, quando ueniat super hominem cum tremore, quando propter timorem utero concipiatur, lector eruditus agnoscit. Tunc demum timor intrat in ossa, cum aliquantulum mentis constantia, fortitudo et longanimitas timore terrentur. Istae sunt 2; enim uirtutes quae mentis ossa significanter ostendit, in quibus timor dicitur penetrare, cum aliquantulum a propria firmitate mouentur. Quando uero simul timoris uiolentia ipsam mentis rationem perturbat, ut desperatione super nos ueniat timor. Quod etiam, si tantum inhaeserit cordi, ut omnino de;o uelli non possit, non solus timor uenit, sed comitem secum tre53 Act. 1o, 13. 17, 16/17 Ps. 54, 6.

5b iste V/ (corr. z.a.)

18/20 Is. 26, 17/18.

consumantur l/

17,2 Magnitudinem V (corr. zz.a.) 4 aculeum I/ 10 est enim — Pz/ra timore? I7 20 intret] conieci ; intrat V/ Pitra (cfr /. 23) 21 inueniat I7 (corr. eradendo)

SVPER CANTICA, HAB. 17-19 morem

55

143

adducit. At uero, cum ille delectabilis timor, ex con-

punctionis dulcedine suscitandus, uenit in nobis ut eius desiderio prouocati mentis utero concipiantur ea quae pertinent ad salutem, propter timorem concepimus. Has differentias sapiens lector agnoscat, et plura sunt semina quae relinquere malui studiosis, quibus ipsi, paulatim serendo ac metendo, uberiores intellegentiae congregent fructus. 18. Requiescam in die tribulationis meae, ut ascendam ad bopulum iransmigrationis meae. Tribulationi requies non concordat. Quies enim inquietatur, contribulatur affectus, nec requiem sumit, nisi fortasse tribulationem mortem

-

IO

intellegas passionis. Et hoc adiecit : Requtescam in die mortis »eae, ut ascendam ad populum transmigratio^*s meae, qui moriendo iam de terris transmigrauit ad caelum. Non tamen inmerito congruit Saluatori qui in die passionis et tribulationis requieuit in cruce, ut transmigrando de terris ascendat ad populum angelorum aut ad eum quem fecerat ab inferis transmeare. Vel ad gentiles intellege quos ab infidelitatis

3» 17

A

IO

terra

ad caelestem

commorationem

transmisit,

dum ad eos a Iudaeis ineffabiliter transmigrasset. 19. Quoniam arbor ficus non adjert fructus, et non erit generatio in uineis. Simplicis historiae sequimur intellectum. Ostenditur tunc demum sterilitas praeualere, cum iratus a suo populo Dominus transmigrarit. Quae res intellegentiam isto non capit loco, quia non ait : Ascendam ad populum transmigrationis meae, ut arbor ficus et uinea non ferant fructus, sed dictum est : 'Quoniam ficus et uinea non ferunt fructus, ascendam ad populum meum.' Quiescente litterae sensu, euangelica sacramenta cognosce. Arborem intraturus Iherusalem Dominus maledixit, statimque arefacta, nullos ultra reddidit fructus : Synagogae figuram ostendens, quae semel arefacta ultra fidei non detulit fructus. Haec ergo est arbor quae Deo non adferet fructus, habens quidem folia doctrinarum, carens operum fructus. Sunt etiam arbores, ueri-

I

^

20

similes adferentes fructus, quos specie tenus uides, in ueritate non tenes. Si quidem auditorem inueniam cupidum, in profectu pergat mecum incessu communi ad studium Salomonis, ut ab eodem inquiramus quid in libro locutus est quem Sapientiam appellauit. Descendente, inquit, ene in Pentapoli, cuius in testimonio nequitiae [umigabunda constat deserta terra et incerto 19, 9/11 cfr Matth. 21, 19. 11/14 cfr Aug., En. in Ps. 31, en. 2, 9, 32/57 — ed. Dekkers-Fraipont, CC 38, p. 232 ; Ambros., Expositio euangelii secundum lucam VII, 161, 1735/1741 — ed. Adriaen, CC 14, p. 269. 18,2 tribulationis V/ (corr.eradendo)

19, 4 transmigrarit] 15 quod V

19/21 Sap. to, 6/7.

3 cumtribulatur V/ |9 crucem V/ (corr. zz.a.)

l/ (trans- 5.7) ; transmigrauit

Pra

12 non]

V ;4.

Pi 88

I44

SVPER CANTICA, HAB. 19

tempore [ructus habentes arbores. Sic enim accepimus a magistris quod Sodomitica terra cineribus ubique fuit plena, arbores gignens fructibus plenas et diuersorum uarietate pomorum : malogranata, ficus, persica et quaecumque sunt alia. Ipso 2; quidem uisu uera iucundaque cernuntur. Manibus adtrectata, illico cineribus fumeis resoluuntur, ut puluerem fauillatim cum digitis conspicias glutinari. Quod confessor quoque nobis sanctus presbyter Mustatius retulit, quod uisu ,proprio respexisset, cum tempestate haeretica Orientis fuisset partibus ex ;» Africa deuolutus. Testatus est huiusmodi poma frequentius contrectasse, quae leuissimo ipso tactu sic fuisse in aere cinericio resoluta, ut ipsum mutatione sua praeuenissent palpatum.

Quod non isti sensui concurrere non uidetur. Arbor autem non adferens fructus, sed folia, Synagoga est, uerbis legis ornata, 35 fructus

non

habens

operis sancti.

Verisimiles

habere, sed adtrectatos in cineres commutare

uero

fructus

haeresum

est

deceptrix fallacia, quae uera promittit, sed falsa submittit. Sicut ergo in uineis sterilibus non erit generatio, ita nec in uinea Israhel erit ultra generatio spiritalis. Vinea enim Do4o mini Sabahot domus Israhel est, quam nunc uidemus sterilitate

percussam et nullam posse sobolem reparare. Hoc quoque consonanter haeresi coaptatur, quae ficus propter austeritatem lactis, uinea propter fragilitatem nuncupatur sarmenti, quia et lac tribuit Scripturarum, sed nimis acerbum, et fragilitatem 45 distortorum sequitur uitiorum. Vnde magis maior quaestio suboritur: Cur euangelicam ficum unius maledicto uerbi Dominus arefecit, cum deferendo-

rum fructuum tempus quaereretur incongruum ? Si enim tempus occurreret et natae non fuissent in arbore ficus, recte sterili;o tatis susciperet maledictum. At si congrui non fuerant dies, cur maledicto damnatur, quae inconuenienter non generando culpatur ? Paululum omittamus discussionem singulorum sermonum, unde ratio plenius exhibetur. Illud principaliter respondemus quod Iesus diuinae pietatis in se uoluit manifes5; tare uirtutem. Hominibus quidem temporum ordo seruatur; Deo uero, non sicut currit, sed sicut uoluerit, tempus obseruat.

Secundum se ergo fructus in arbore conquisiuit, cui sicut uoluerit obtemperant elementa, non sicut nos quibus statu22/24 cfr Flau. Ioseph., Be//uz Iud. IV, c. 8, 4 — ed. Dindorf, p. 215 ;Aug., De ciu. Dei 21, 8, 93/96 — ed. Dombart- Kalb, CC 48, p. 775. 25/27 Flau. Ioseph., Bellum Iud. 1V, c. 8, 4- p. 215. Cft Solin., Collect. rer. tenor. 55,8 - ed. Mommsen, poss 33/35 cfr supral.11/14. 46/47 cfr Matth. 21, 19. 21 fructos V (corr. z.a.)

accipimus P;/ra 22 sunt I7 27 Quod] Zi; V, postea eras. — 28 qod V s/. — 33nunctisti V (sic) 36in] V sJ. za. — 38 inuenies T/ (corr.) 42 heresim V — 44 tribuet V7 58 sicut] coni. Kul! p. (65) ; sicuti lV/ Pztra

19, 28 Mustatius] uide Pitra, Pro/egom. YX, n. 22 ; Schneider, Canzica 18, n. 8.

Pi 89

SVPER CANTICA, HAB. 19-20 tis metis tempora obsequuntur. Quando enim uoluit, 6o quando uenit, fructus quaesiuit, qui sibi propria uoluit oboediri, ut tali conparatione Israhelitas duriores, in quibus pro tempore descensionis suae fidei conquisiuit, sed nullum inuenit. Idcirco graui to damnauit. Et certe cum quaerebat quod tempora 6 A bant,

I45 uenit. Et potestate argueret fructum maledicprohibe-

si dominicae uoluntatis ratio conquiratur, inutiliter hu-

mana uanitas eleuatur. Sufficit enim ad factum rei dominica uoluntas, quae non humanis rationibus discuti, sed ininuestigandis debet dispensationibus contremisci. Plenam tamen eius sermonis sententiam percurramus, quia secundum litteram

7e haec sententia non potest inueniri, nisi quod tropologico sensu Iudaicae plebi poterit conuenire. Cui quidem tempus fuerat ut crederet in Saluatoris aduentu, sed secundum duritiam eius H -

non erat tempus. Idcirco est maledicto multata. Quoniam arbor ficus nom adfert fructus, et non erii generatio $n uineis. Moraliter ficus et uinea in agro tui cordis habentur. Fides est et caritas, quae si proximo non prosunt, steriles in te dicuntur haberi. Adeo ficus una dicitur,

quod una sit fides. Vites uero multae sunt, quia multa sunt officia caritatis. 20. Mentietur opus olzuae, et campi non praestabunt fructum. Hoc quidem cottidiana experientia conprobamus, quod fructus iam paene in arboribus maturatos uideamus auferri, et hoc esse mendacium, quia quod promiserat de5; ferendo, fefellerat amittendo.

Haec quoque de frugibus infe-

runtur. Sed nos altiora paululum inquiramus, et magistrum nobis

Hieremiam

inuocando

quaeramus.

O/iuam,

inquit,

uberem, pulchram, fructiferam, speciosam uocauit. Dominus nomen iwwm. Haec oliua est quae superius quoque uocabulo I o ficus est demonstrata, utique Synagoga, cuius opus, circumcisio uidelicet et neomenia atque azyma mentiuntur. Quippe quia Christo non credunt, uerbo ueritatis, sed neque eorum campi, haud dubium populi, fructum Deo deferunt conpetentem. Lege Esaiam nostris sermocinationibus adtestantem. E

; Laxati sunt, inquit, funiculi tui, sed non praeualebunt. Stc erit

malus tuus, ut dilatare signum non queas. In plebe Iudaica uidemus expletum, quod ubique funiculi eius, nimirum populi, toto 78 cfr Eph. 4, 5. 20, 7/9 let. 11, 16. 15/16 Is. 53, 23.

10 cfr Verec., In cant. Hab.

19, 34/55 (supra p. 144).

65 conquirantut V/ (corr. zz.a.) 90 sensui I7 71 conuenire] comi. Pizra (cfr ?78 multa] 73 mulctata Pitra Emend. p. 585) ; conueniri V Pitra (in textu) multae V 20, 2 quotidiana Pi/ra

(corr. z2.a.)

5/6 ingeruntur

15 Laxata V (corr. zz.a.)

I7

11 azimam

16 iudaicam V(corr. z.a.)

13 aut V

146

SVPER CANTICA, HAB. 20-21

mundo diffusi, nihil praeualent ultra, neque cultus eius, id est malus circumcisionis, praeualet dilatari. Malus quippe arbor Pi 9o o dicitur nauis propter eminentiam, Iudaicae plebis cultum ostendens uniuersis gentibus eminentem, quippe cui fuerat soli diuina notitia contributa. Haeresibus non inutiliter ista quoque concurrunt, quae oliuae quidem, sed infructuosae dicuntur, quorum opus mendax 2;est, et populi tamquam campi steriles Creatori, quia etsi fructificant, non Deo, sed sub nomine

Dei deferunt

diabolo

fructum. Mentietur opus oliuae, et campi non praestabunt [ructum. Quaere moraliter, lector, intra te arborem oliuae, 3o quae semper est uiridis et suo tempore adferet fructus. Et uide si non recte saeculari sapientiae coaptatur, cuius mendax est opus. Quae si in te opus habuerit, habes quidem oliuam, sed suo in opere mentietur. Ostendunt patientiam in contemnendis aduersis, mortificationem in cupiditatibus respuendis, 3; contemptum in nihil habendo, scientiam in multa discendo,

magnanimitatem mortem non metuendo. Sed haec omnia non ueraciter adsumuntur, quia non pro Christo tenentur, sed uanae laudis cupiditate sectantur. Adeo in suis operibus mentiuntur, quia ueritatem relinquendo falluntur. 21. Deficiunt ab esca oues, et non erunt ad praesepia boues. Ininuestigabilis sermo et curiosis sensibus inquirendus. Non ait : Deficiet ab ouibus esca, quod sterilitas solet tempore suffragari, sed e contrario : Ipsae oues deficient I

ab esca, ut oues non sint et esca supersit, ut sensus superior

confirmetur. Est quidem esca Scripturarum et cibus annonae caelestis. Sed oues haereticae seu Iudaicae ab eodem defecerunt,

non quia non sunt oues, neque quia non sit quod comederent, sed quia contraria de salubribus quaerunt, ut comedendo 10 defectionem sibi, non refectionem adquirant. Nullus enim est cibus, qui non aliquid habeat unde debeat expurgari. Insalubribus ergo salubria commiscentur,

quae si nesciens comederit,

sequetur ab esca defectus. Sed et boues praedicatorum non erunt ad praesepia prophetarum, quorum doctrinae audire 15 nequeunt ueritatem.

Moraliter oues et boues, quos intra te habes, sensus et uirtutes interius commorantes. Deficiunt ab esca oues, non habentes intellegentiam ueritatis, nec interioris consolationis capientes annonam,

de qua Paulus dicebat : Satwratus sum,

21, 19/20 II Cor. 7, 4. 19 dilatare I7 22 diuino / 23 utiliter 7 fuerit add. V, postea del. 34 in] a2Z. Pitra

21, 6 confirmatur V

*? Sed] om. Pitra

31 sapientia I7

8 comedere 1

32 opus?]

SVPER CANTICA, HAB. 21-22

5, 18

I47

2o repletus sum consolatione uestra. Boues uero interiores uirtutes ad praesepia spiritalium non erunt gratiarum. 22. Ego autem in Domino gloriabor, gaudebo in Deo salutari meo. Vox cuiuslibet sancti totiusque populi christiani rectius agnoscitur, cuius gloria solus est Deus, nec in alio se quam in Saluatore suo gaudere confidit, cuius ad; uentu spiritalis est exultationis gloriam cónsecutus. Dominus Deus, uirius mea, et constituet pedes meos in consummationem. Ipsum sibi uirtutem agnoscit, a quo mentis sanitatem percepit. Et a Deo perseuerantiae donum expectans, usque in consummationem pedes proprios 1» solidari deposcit. Quid sit pedes constituere tantum ? Quid ponere sicut cerui ? Quod ait Dauid : Qui posuit pedes meos sicul cerui, et super excelsa statwit me. Constituet eius animi pedes in finem, qui sibi soli sufficit ad salutem. Qui uero multis per caelestem

gratiam

prodest,

eius pedes statuuntur ut cerui,

15 quorum firmitas omnis et fortitudo pedibus maxime comitatur. Quotiens se de praecipitiis altioribus mittunt, non nisi in pedibus uel in cornibus statuuntur : ad hoc praedicatoribus conparati, quoniam firmis affectibus tamquam pedibus circueunt uniuersos. 20 Super excelsa ponet me, ut uincam in caritate tp- Pig sius. Si quidem eminenti dono mens fuerit sublimata, ut non humilia et inferiora, sed altiora sapiat et excelsa, tunc super excelsa inponitur, ut in dominica caritate superet uniuersa : non suo studio, quod inpossibile est fragilitati nostrae, sed 2; Domini gratia, a quo sumus quidquid esse possumus. Merito ait : In fonet me, et non: 'inpono', utique Deus, et non ego. Danihel cum conruisset, uisione angelica consternatus,

non super excelsa eleuatus est stare, sed super pedes suos stetit, ut in prophetiae gratia differentiae demonstrentur, 3o quoniam aliud est super excelsa statui, aliud super pedes leuari et aliud Dominum super thronum excelsum uidere. Sicut Esaias aiebat : Vidi Dominum sedentem super thronum excelsum et eleuatum. Quanto melius foret, si se quoque super excelsa uidisset Dominum propinquare, potius quam eum 55 excelsum de humilibus contemplari ? Et hanc differentiam sequere, lector, et plurimam in prophetis discretionem conlati muneris recognoscis. ExPLICIT CANTICVM HaBacvc. 22, 11/12 Ps. 17, 34. 24/29 cfr Dan. 10, 11.

15/17 cfr Verec., In cant. /Az. 22, 13/18 (supra p. 105). 32/33 Is. 6, 1.

20 uestra] sum aZ. V, postea de.

22,

2 Domino

Pitra

6 Domine

V

10 pedes] me add. V, postea del.

12 statuit] stuit I7 14 proderit V (rcorr.) 18/19 circueunt] scripsi ; circuunt (circuiunt ?) V/ ; citcumeunt Pra 21 ut] V s. zm.a. 24 est] V s.J. za.

pos! fragilitati duas Jit. V eras.

39? Abacuch V

VEU INCIPIT (CANTICVM»

MANASSE.

1. Desperationis malo non rapiatur peccator, cum Manasse, malorum sentinam, uideat paeniteri, qui postea palam facinoris numerosi agere tantam paenitentiam resipiuit ; siquidem Ezechiae, regis Iudae, filius Manasse, impietatis amator,

; multorum fudit sanguinem prophetarum, sicut Hieremiae uaticinio demonstratur : Et dabo eis in feruorem uniuersis vegnas terrae, propter Manassen filium Ezechiae, super omnibus quae fecit in Iherusalem. Hic cum quinquaginta et sex annis regale fastigium tenuisset, oblitus est Deum sectatusque idola 1o gentium, Babyloniae captiuitati subiectus est et in manibus Chaldeorum abductus mansit in carcere relegatus. Cumque deiectum se nullamque sibi opem ferre gentilia simulacra uidisset, lacrimosis paenitentiae confessionibus Dominum paenitendo placauit. Quem reductum ab ergastulo Chaldeorum, proI ; prio conlocauit in regno. Huius autem cantici conscriptio in libris canonicis non habetur, nisi quod eius mentionem Paralipomenon meminit scriptura, quod Ozihel propheta eius gesta conscripsit, in cuius libro hoc quoque canticum memoratur. Esdras uero 20 propheta, post tempora perditae legis, cum eam cuperet restaurare, ex corporibus multorum prophetarum qui suorum temporum

regna

conscripserant,

Samuhel,

Nathan,

Iheu,

Oziheletalii nonnulli, duocorpora Regnorum et Paralipomenon concinnauit, 2

Man.

1

culus

testimonio

canticum

hoc

auctoritatem

accepit. Alioquin nullo potest alio teste firmari. 2. Domine omnipotens, Deus patrum nostrorum. Omnipotentem Dominum in miseria confitetur, qui mansuram sibi felicitatem stolide fatebatur, Deumque sibi melius credidit inuocandum (quem eius quoque coluerant patres), quam V^ alterum quemlibet nouo figmento transfictum. Ab Omnipotente sumit principium deprecandi, qui suam angustiam, post regalem prosperitatem quam inmutabilem existimauerat, A

1, 6/8 Ier. 15, 4. 2 TS DISDat 2222/9:

16/18 cfr II Par. 55, 19.

8/9 cfr IV Reg. 21, 1 ; II Par. 55, 1. 9 cfr IV Reg. 21, 10/11 cfr II Par. 35, 11. 11/15 cfr II Par. 55, 12/135.

TrrVLVS : scripsi (cfr p. 161 : ExeLICIT CANTICVM MANASSE) ; Incipit Manasse V^ Pitra 1, 2 postera V (corr. eradendo) 11 carcerem V - — 18 Ozihel] V (;f./. 22) ; Hozai Vulg 14 Qui V (corr. zz.a.) 22 Jehu Vig 23 Ozihel] scripsi ; Hodiel V/(in Hozdiel zzuz. zz.a.) 2, 8 transfinctum 7

* extimauerat V (corr. zz.a.)

Pi 92

SVPER CANTICA, MAN. 2-4

149

senserat experiri. Nec nouum sibi quem finxerat, sed patrum

suorum inuocat Deum, quem Dominum omnipotentem r0Suis est ruinis expertus. Quem quia negauerat prius, nunc humiliter confitetur. Abraham, Isaac et Iacob, et semini eorum iusto. Nec alter est Deus omnipotens, quam Abraham, Isaac et

Iacob, et semini eorum iusto. Iustorum ergo omnipotens 1; Deus est, non impiorum qui sibi noua figmenta conponunt. Cur istorum trium Deus est, et non etiam aliorum ? Quia in istis christiani mysterii significata est plenitudo : per Abraham Christi natiuitas, per Isaac congregatio credulae plebis, per Iacob resurrectio intimata est Saluatoris. 98. Qui fecisti caelum

et terram

cum

omni ornamen-

to eorum. Vniuersam quippe uisibilem atque inuisibilem creaturam Dominus fecit uariis ornatibus pictam, quod ad eius laudem uoluit nominare. Sed melius caelum intellegimus sanctos, ; terram uero carnem. Quae omnia in suam Deus gloriam fecit, habentia proprium ornamentum. 4. Qui signasti mare uerbo praecepti tui. Impetus quidem marinos suo Dominus praecepto confixit, ne, limitibus motis, euagari ulterius ualuissent. Mirandamque diuinae refrenationis in eo uirtutem agnosce, quod tanta moles, cum ;supereminere

terris

omnibus

uideatur,

transgredi

tamen

nequeat terminos definitos. Aptius ista tropologice cognoscuntur. Mare populum intellege, subditum idolatriis, qui salsis infidelitatis fluctibus uagabatur. Hunc Dominus suo uerbo signauit, cum uidelicet ro crux Christi qui Verbum est Patris, eorum cordibus et frontibus insignitur. Et hoc est mare signari uerbo diuino. Moysaico quoque tempore concordat, quando mare signatum est uerbo diuino, commutatum in arida, sicut propheta testatur : Congregans sicut in utre aquas maris. Et hoc fuit marinis moti1; bus

signum

inponere,

ut

mobilitas

aquaticae

leuitatis

in Pi 95

duritiam uerteretur glebosae telluris, obsignatione quadam obstructa, ut se caelesti praecepto ostenderet obsignatum.

3, 4 cfr Verec., In cant. Deut. 1, 7 (supra p. 16). p. 16).

— 8 cfribid., 1, 18/19 (supra

4, 7/8 cfr Euchet., Liber forz. spir. intell. Yl — CSEL 31, 21 ; Aug., En. in Ps. 64, 9, 16/21 — CC 39, p. 832. 10/11 cfr Apoc. 7, 5 et 9, 4. 14 Ps. 32, 7. 10 est ruinis] aerumnis Pra (sed cfr Verec., In cant. Az. 8, 39)

3, 1/2 ornamentu

V ; ornatu V u/g (cfr 1. 6)

4, 2 confinxit V (corr. zz.a.) 3 ualuisset I7 8 idolatris V (corr. zz.a.) ; idololatris PZ/ra 1i est] V 5. 12 tempore quoque — V . i4utrem V 16 uerterentur l/( for£asse recte ; iuxta Kull p. 126 construitur ad sensum : refert ad Verec., In cant. Ion. 3, 10/12) globosae Pz/ra

150

SVPER CANTICA, MAN.

4-5

Qui clusisti abyssum et signasti. Matrix uniuersarum aquarum clausa est diuino praecepto, nec sinitur uim amplitu2o dinis suae liberius fundere. Alioquin mundus fusus inundationibus premeretur. Sed ineffabilis aquarum illa profunditas nutu clausa est Creatoris. Et hoc est quod ait clausam abyssum et signatam. Mirabiliora dicamus quae nostris potius oculis contemple2; mur. Abyssum clausam et signatam multitudinem Iudaicam contuere, quae clausa circumdataque est limitibus duritiae suae, ne, patefactis aditibus animorum, habitatorem recipiant

Saluatorem. Verum ex parte haec abyssus clausa est, ex parte signata : in illis quippe qui fidem Christi crucemque suscepe3o runt Redemptoris.

Terribili et laudabili nomini tuo. Sensus in hoc uersiculo non apparet absolutus, nisi subaudias : 'ista creasti', ut talis pareat intellectus : Laudabili nomini tuo et terribili ista creasti. Ad laudem uidelicet nominis tui talia statuisti. 3; Mouet me sententiae tamen huius profunditas inquirendae, cur terribile nomen Dei narratur, cuius agnitio non potest inueniri. Sed si fideliter recenseas Scripturas, nomen Domini Saluatoris terribile cognoscis, cum in eius inuocatione daemones effugarentur, ualitudines pellerentur, oculorum caligines 4o tollerentur, leprosorum corpora mundarentur, mortuorum cadauera uocarentur.

Talibus demonstratis,

terribili dominico

nomini glorificatio est cumulata. 9. Quod omnes pauent et trement a uultu uirtutis twae. Trement angeli, praesentiam contemplantes. Pauent homines, iudicium expectantes. Formidant daemones, uirtutem ingentissimam sentientes, quia uultus Domini circumspicit ; uniuersa. Dictum est enim quod omnes bauent et trement, uniuersa quippe rationabilis creatura, etsi non omnis respicit Creatorem, uirtutem tamen eius omnis agnoscit. Danihelis confere uisionem, qui, cum angelum Euphrate fluuium super uideret consistentem, illico dissolutae sunt manus eius et 10 uniuersa conpago membrorum, nodis naturaliter dissoluta, defecit. Cuius tactu subleuatus a terra : Im wisione, inquit, ua,

Domine mi, renes mei vesoluti sunt mihi, et uniuersa conpago membrorum, dissoluta est mihi. Tali exemplo uim huius sententiae recognosce : Quod ommes pauent et trement a uultu

5, 11/13 Dan. 1o, 16.

22 Sed V (corr. s.a.) 5,

4uultu V (corr.)

— 35 tamen] huius praem. V, postea del. 8 pro confer seriptum uidetur (cfr Verec., In cant. Ex. 12, 15 ;

In cant. Deut. 28, 20 ; In cant. Ax. 19, 17.23 e£ alibi)

i2resolutae V. — 13 Talia V/

SVPER CANTICA, MAN. 5-6

151

15 wirtutis tuae. Si enim angeli non potuit praesentia tolerari, quanto magis magnificentia Creatoris! Quia intolerabilis magnificentia gloriae tuae. Israheliticae plebi apparens magnificentia Creatoris non potuit tolerari, cum se Dominus uellet suo populo demonstrari 2o (quando mons Sina igne repletus est), incapaci nimirum, qw:a intolerabilis maugmilicentia gloriáe Creatoris sufferri nequiuit. Nec enim potest uas figuli artificis sapientiam continere, quanto magis opificis maiestatem uniuersa factura non capit contueri ! 2; Curin igne Dominus paruit Moysi in rubo, et populo Sina montis uerticem replens, in quo etiam Spiritus sanctus paruit, cum apostolorum capitibus insedisset ? Communis apparitio unius substantiae ueritatem adsignat maximeque decuit (iniquitatem humani generis decocturus et inluminationem 3o caecis mentibus inlaturus) ignis apparitione monstrari. Sed et tubae clangor, adnuntiatio utique praedicantis, in medio Pi 94 claruit nebulae saecularis. 6. Et insustentabilis iva super peccatores commzinationis (uae. Deum propitium tolerare inbecillitas non capit creaturae, quanto magis minitantem audire ! Inswstentabilis est itaque comminatio diuini furoris, sicut ille Dauid, rex

; sapientissimus, intimabat : Qwis mowit potestatem rae tuae, aut prae timore iram tuam dinumerare ? Quam ne cogeretur sufferre, eiulatibus inclamabat

: Domine,

ne $n furore tuo ar-

guas me, neque in ira tua corripias me. Ob hoc quod insustentabilem cognosceret iram dominicae comminationis, lacri1o mis liberari deposcit. Duplex est enim comminatio Dei : alia subiectis,

alia

fit mentibus

obstinatis.

Sicut

dictum

est

de subiectis : Visitabo in uirga iniquitates eorum, et in flagellis peccata eorum. Misericordiam autem meam mon dissipabo ab eis, neque decipiam in ueritate mea. Super peccatores uero 15 insustentabilis est ira comminationis, sicut Esaias testatur :

Non wocabitur in aeternum semen pessimorum. Praeparate filios eius occisioni in iniquitate patrum suorum. Non consurgent, nec hereditabunt terram, meque implebunt faciem orbis semine. Ei consurgam super eos, dicit Dominus exercituum, et berdam Ba20 bylonis nomen, et germen, et progeniem, ait Dominus. Et iterum Hieremias : Ecce, inquit, turbo Domini, furor egrediens, procella

20 cfr Ex. 3, 2.

26/23 cfr Act. 2, 3/4.

6, 5/6 Ps. 89, 11. 21/23 ler. 30, 23/24.

?1gloria /

*/8 Ps. 6, 2.

^ 22 NequePi/a

12/14 Ps. 88, 33/34.

925et]add.Pitra

16/20 Is. 14, 20/22.

7.4.) V ^ 29 decocturis (rorr.

I52

SVPER CANTICA, MAN. 6-7

ruens in capite impiorum conquiescet. Non reuertetur furor Do-

mini, donec faciat et conpleat cogitationem cordis sus. Nec illud uacat quod super beccatoresaitinsustentabilem 25 iram Domini, et non :aduersus peccatores. Hoc est quod et Dominus in Euangelio aiebat : Sed ira Dei manet super eos, originalis damnationis uel caelestis iudicii, quia non de inferioribus peccatores, sed de superioribus iudicantur. E caelo enim iudicium iaculatum est. v7. Inmensa uero et inuestigabilis misericordia promissionis iwae. In his tribus uersibus tres res diuersas in laudem Domini praedicauit : intolerabilem magnificentiam gloriae, insustentabilem iram et inuestigabilem misericorSupereminet inbecillitatem nostram diuina promissio. v^ diam. Nec possunt sermonibus explicari quae nequeunt oculis contemplari. Infirmi enim infirmia cogitamus. Apostolus ait Quae nec oculus uidit, nec auris audiuit, nec in cor hominis ascendit. Oculus mortalis non uidit quod inmortaliter reserIO uatur. Auricula non audiuit quod sermo mortalis praedicare nequiuit. Nec in cor hominis ascendit quod cogitari non possit, quia quae

II

nobis

subiecta

sunt,

in corde

conscendunt.

Quae autem supereminent magnificentia praecellenti, cor nostrum potius illuc ascendet, quam illa in corde nostro conscendunt. Ma?or est emm Deus corde nostro. Inmensa ergo sunt quae mensurari non possunt. Non enim ad mensuram Deus Spiritum dat. Et hoc est inmensum quod caret mensura. Pro qualitate miserentis debet misericordia aestimari, quia sicut inmensus est, inmensa est misericordia aestimanda.

20

25

30

Sed illud mihi uidetur sensibiliter tangi. Inmensa misericordia Domini propterea dicta est, quoniam euangelica promissa nullam habent mensuram. Legalia uero mensurata fuerant et inclusa, ut pace referat audientis. Replebo cellaria uestra tritico, wino eL oleo, et cisternae uestrae aquis replebuntur. Iumenta quoque fetu replentur. Haec est mensura promis-

sionis antiquae. Propterea talis misericordia promissionis inmensa dici non potest. Nunc uero inmensa est misericordia Pi 95

promissionum, quoniam non clauditur in mensura. Insurgunt tamen aduersum nos in hoc loco dialectici, et aiunt: 'Ininuestigabilem non esse misericordiam Dei, quod inuestigari potuit esse ininuestigabilis'! Quibus nos leuiter 26 Io. 5, 36. JA 8/9 I PAS 9.

cb

eto

15 I Io. 5, 20.

16/17 Io. 5, 34.

23/28 Prou. 5, 10

100212):

7,2In] V sJ. 9 infirma Pzfra (cfr Verec., In cant. Ex. 5, 31) 11 ascendit] non praem. V, postea eras. 15/16 sunt ergo 7 Pitra 17 inmensa l7 19 est?] V 5.1.2.2.

SVPER CANTICA, MAN. 7-8

153

respondemus : magis est ininuestigabilis, quia inuestigari potuit quod esset ininuestigabilis. Alioquin ininuestigabilis non fuisset, quod utrum fuisset inuestigabilis uestigabilisue, 35 nesciretur omnino.

8. Quoniam tu es Dominus altissimus super omnem lerram, longanimis ei multum misericors, et baenitens super malittas hominum. Profectus mentis in paenitentia subrogatur, ut altissimum Deum nouerit inprecari, ; qui simulacris abiectioribus consueuerat famulari. Secundum enim mentis ascensum Dominus demonstratur aut excelsus atque sublimis, sicut Esaias ait : Haec dicit Dominus excelsus et sublimis, habitans aeternitatem. Aut in maiestate, sicut Moyses

ait : Et matestas Domini paruit in nube. Aut altissimus, ut 10 Dauid ait : Quoniam tu es Dominus altissimus in omnem lerram. Aut in lumine, sicut Apostolus ait : Qu2 lwmen habet 1maccessibile. Aut in humano aspectu, Danihele testante : Antiquus dierum sedit, uestimentum erus quasi mix candidum, et capilli capitis eius uelut lana munda. Sed et Dominus transfiguratus in mon15 te, in solis apparuit claritatem : Facta est, inquit, faces evus sicut sol, fulgens in uirtute sua. Sed has omnes discutere uisiones non est humanum. Ille enim solus mentium intellegit uisionem, et cui se qualem praebeat, ipse discernit. Nihil ergo mirum est in laudibus Dei quod dictum est : z0 Tu. es Dominus altissimus super omnem terram, quasi caelum uel angelus non sit altissimus super terram. Quid ergo uoluit in excellenti gloria dicere quod commune sit creaturis ? Nisi illud mirabiliter intendimus mysterio Christi praedictum, quod cum fuisset caro, quia Verbum factum est et ha25 bitauit 1v nobis, altissimus factus est super omnem carnem, quae terrae nomine nuncupatur.

Sed quia dupliciter et tripliciter ista sunt in cordis tabula praenotanda, aliter atque aliter intellegens lector adtendat illam terram hoc loco praescriptam de quo dictum est : T4 es 3o portio mea in lerra uiuentiwm. Viuorum uere terra ipsa est uera terra dicenda, super quam Deus altissimus memoratur. Lomganimis et multum misericors. Lomgamimis,

8, 7/8 Is. 57, 15. 9 Ex. 16, 10. 10 Ps. 96, 9. Dan. 7, 9. 15/16 Matth. 17, 2. 24/26 Io. 1, 14. 3, 5 (supra p. 149). 29/30 Ps. 141, 6.

33 ininuestigabilis!] inuestigabilis VW

11 I Tim. 6, 16. 12/14 26 cft Verec., In or. Man.

34 inuestigabilis] ininuestigabile Pz/ra uestigabilisue] comi. Ku// ;uestigabilisque V/ ; uestigabileque Pz/ra 8, 5 abiectioribus] comi. Ku// ;obiectionibus V/ Pitra (infer uncos posuit tamquam 8 maiestatem 7 ut Pifra 6 demonstrantur V (corr. eradendo) glossam) 14/18 montem I7 11 inaccessibilem 9 parauit V (corr.zz.a.) (corr. m.a.) 30 ipsa] est praez. V, postea del.

I54

SVPER CANTICA,

MAN. 8-11

peccatorem ad paenitentiam differendo, nec delicti tempore puniendo. Multum misericors, totiens quotiens peccaueris, 3 II ueniam pollicendo. Siquidem si semel indulgentiam tribuisset, misericors. Nunc autem cum frequenter delinquentibus misericordiam frequenter inpendit, multum misericors appellatur. Et paenitens super malitias hominum. Huius rei testis est Hieremias : ostendens Deum bona promittere bonis 40 et mala malis, sed tamen posse ultro citroque conuerti, si commutatio fuerit in omnibus insecuta, ne de bona pollicitatione securior uidearis, cum facias mala, nec de mala comminatione diffidas, si conuersus facias meliora. 9. Tw autem, Domine, secundum bonitatem tuam

promisisti bpaemitentiam vemissionis peccatorum. Audiant paenitentes, intellegant contemptores. Promissa est paenitentia peccatorum, si deseratur peruersitas inproborum. uox prophetalis est hortamenti, quod secundum bovA Consona nitatem suam Deus paenitentiam repromittat. Nec enim aliud remedium humanis incursionibus adhibetur, quam si paenitentia tribuatur. 10. E? iu, Deus

iustorum,

non

posuisti

paeniten-

tiam iustis Abraham, Isaac et Iacob, his qui tibi non peccauerunt. Remedium peccatorum paenitentia est. Iustis uero non est paenitentia constituta, quibus gratis doest culpa. Peccauerunt utique et in delicto nati sunt I nata genitali, heredes nimirum Adae, sed gratia gratis praeuenti, sine peccato sunt. Constituti erant peccatorum semine propaIO

gati. Sed hoc Manasses de sanctis locutus est uiris. At si uiuentes adhuc inquirerentur a nobis utrum et ipsi deliquerint, nimirum Iohanni uoce consona respondissent : S dixerimus nos peccatum mon habere, nos ipsos decipimus, et ueritas dn nobis non est. Non ergo peccauerunt, quibus, indulto munere, culpae sunt peccatorum amotae, ut non sit naturae iam uitiatae, sed gratiae. 1i. Quoniam peccaui, super numerum arenae maris multiplicatae sunt iniquitates meae. Omnis sermo diuinus rationi conquadrat. Scriptum est enim de sanctissimis

39/43 cfr Ier. 18, 8/10. 16, 10/12 I Io. 1, 8.

35 si] V s. z.a. simul V (corr. zz.a.) 36 cum] V 5. za. 41 nec I7 (corr. zz.a.) pollicitatione] V (sic, iuxta Kull legitur in codice pollicitione) ; sollicitatione P;/ra

43 facias] coni. Kul ; facies V Pitra

9, ? adhibentur V (corr. eradendo)

10, 4 gratia 7 6 gratiam V (corr. zz.a.) querent I7 10 respondisset V (corr. z.a.)

4 erunt V (corr. zz.a.)

9 delin-

Pi 96

SVPER CANTICA, MAN. r1-12

155

uiris : Erudientes ad iustitiam blures, quod sicut stellae sint in ; perpetuas aeternitates. Si ergo illi pro iustis actibus conparentur stellis, isti quoque qui peccatorum cumulantur, arenae maris aequantur, quia instabilia, salsa, amariora numerosaque sunt,

omnique inpulsione uentorum pellenda. Solent delicta capillis capitis aliquotiens iterum coaptari, sicut congruenter huic senro tentiae similem deferimus. Propheta egregius : Conprehenderunt me iniquitates meae, inquit, et non potui ut uiderem. Multi-

plicatae sunt super capillos capitis mei, et cor meum dereliquit me. Arenae maris ille, capillis iste multitudinem conparat peccatorum. Sed illud interest, quod arenae maris illius qui uitiorum 15 ponderibus ita uiolentissime praegrauatur, ut sub eorum sarcina nequeat respirare. Is autem qui carnalibus quidem uincitur incentiuis, facile tamen medicinali ferro potest putredinem resecare. Capillis capitis eius conparantur offensa, pro eo quod leui tactu capilli facile desecentur. In omnibus ergo in quibus 20 leuis inpulsus est uitiorum et culparum non ponderata congeries, capillis capitis conparantur peccata. Quibus uero inpulsatrix consuetudo malorum proprio lapsu etiam nolentes ad ruinam conpellit, ut quidam uideantur sarcina praegrauari, sub cuius fasce depressi nequeant respirare, super arenae ma25 ris numerum

peccata

dicuntur

habere,

cuius nec multitudo

conprehendi, nec pondus sinitur tolerari. 12. Incuruatus

sum

mulio

uinculo

ferri, et non

est

respiratio mihi.Malorum conparatio diuersitate secernitur numerosa, siquidem alius ait : Incuruatus sum et humiliatus nimis. Et cur incuruatus fuerit, adiecit : Quoniam iniquatates A

meae

swberposuerunt

caput meum,

sicut omus graue grauatae

sunt super me. Fatetur se quidem miseriarum mole depressum, nec tamen ferri uinculis incuruatum. Claret ergo Manassen sanguinarium uastatoremque sanctorum non tantum infandis Pi 97 oneribus delictorum propriorum obpressum, uerum etiam spi1o ritalis ferri uinculo conligatum : nimirum intellegens iisdem se uinculis spiritaliter obligatum, quibus ipse iustos corporaliter uinciebat. Melius ergo persecutoribus deputatur. Vnde mihi nunc uidetur quaedam elucescere ratio ueritatis, ut pro delicti modo persecutorum quispiam puniatur, quo poenam crucia15 tus sanctis ingessit. Asa siquidem exarguentem se prophetam

11, 4/5 Dan. 12, 5. 12, 3/4 Ps. 57, 9.

10/12 Ps. 39, 15. 4/6 Ps. 37, 5.

13 Arena V. 11, 9 hic V 485) 24 falce Pitra

15/20 cfr II Par. 16, 7/12.

— 23 quadam /egendum censet. Pitra (cfr Emend. p.

10 ferri] in praez. V, postea eras. 12,1 febri V. — 6 siquidem Pra incorporaliter l/ (corr. eradendo) — 18 exarguente V7

11

156

SVPER CANTICA, MAN. 12-13

uinculo pedibus alligauit, statimque se, quia uir fuerat cetera iustus, sed in hoc uno peccato delapsus, temporali meruit afflictione purgari. Illaque in eo pars est percussa membrorum, quam alligauerat in propheta, ut pedibus ipse dolore poda2o grico torqueretur, qul uirum iustum pedibus alligaret. Incuruatus est Manasses itaque non uno nec duobus, sed multo uinculo ferri. Tot enim sibi uincula spiritalis ferri, quibus ligaretur, inpressit, quot ipse sanctorum membris iniecit. 13. Quia excitaui iracundiam tuam, ei malum coram te feci, statuens abominationes et multiplicans offensiones. Excitaui iracundiam, iam quiescentem, inquietis eam actibus prouocando. Ira ergo Domini quiescit et, nisi ; fuerit prouocata, minus insurgit. Audi Hieremiam talia prosequentem : Egressus est furor Domini. Super caput impiorum conquiescit. Non reuertetur, donec faciat uoluntatem evus. Excitat ergo iracundiam Dei, qui mala coram eo committit. Sed uidendum quod singulariter malum se commisisse testaro tur. Haec unius mali commissio indignationem Domini prouocauit, cum multi multa fecerint mala, nec illico est ultio con-

secuta. Et ut de pluribus unum in medio proferamus, Simeon, filii Iacob, gesta percurre : pactum circumcisionis cum Sycimitis infregit ; unde foederis Dei praeuaricationem et patris 15 tristitiam prouocauit ; iusiurandum periurio maculauit ; caedibus ciuitatem nobilem deuastauit ; fratrem Ioseph interimere cogitauit, quando communis fratrum impietas in communione sceleris conspirauit ; quod, resistente Ruben, quia consummari nequiuisset, sequens fratricidium gessit, ut libertatem 20 auferret cui salutem nequiret. In his omnibus malis non est dictum quod ira Domini fuerat prouocata. Nunc ergo quid, putamus, est malum hoc unum, cuius inmanitas tanta est ut

indignationem Domini continuo prouocaret ? Inde quoque Dauid dicebat : T?b? soli beccaui, et malum coram te feci. Origo 2; peccati ex uno transgressionis malo descendit, quo indignatio commota est Creatoris. Ad cuius similitudinem peccant qui maculantur inoboedientiae foeditate. Isto se malo nouerat inplicari, qui furorem Domini senserat prouocari. Exposuit tamen cuius fuisset generis malum : statwens 3o abominationes

et multiplicans

13, 6/4 let. 23, 19/20.

offensiones.

12/16 cfr Gen. 34, 13/30.

Etiam Verec., In cant. Deb. 15, 84 (infra p. 190). Deut, 17, 1 et 27; 15; I1 Pat» 35, 2/7; Eccli. 31, 7.

20 alligarat Pz£ra

In sacris

16/20 cfr Gen. 37, 2/24.

24 Ps. 5o, 6.

30/31 cfr

23 quod V(corr. z2.a.)

15, 3 iam quiescentem] conieci ; quia me quiescentem V/ ;me quiscente Di/ra (cfr etiam do B. 985), sed uide 1.4 10 unius] in praez. V, postea eras. 20

his] V 5.

SVPER CANTICA, MAN. 13-15

157

uoluminibus abominatio siue offensio simulacra dicuntur. Quae qui fuerit ueneratus, praeuaricationis crimine polluetur. Hieremias cum de tali crimine populum obiurgaret : Posuwerunt, inquit, offendicula sua in domo in qua inuocatum est no- Pi 98 35 men meum.

Et iterum

: Vt imitiarent filios suos et filias suas

Moloch, quod non praecepi, nec cogitawi in corde meo, ut facerent abominationes suas et in peccatum deducerent Iudam. Possunt tamen et ista intellectualiter recognosci. Omne peccatum offendiculum est, in quo utique offenditur ad ruinam. Similiter4o que abominatio, quia Deus abominatur omne delictum, quod in praeuaricatoris corde defixum efficitur simulacrum. Congruit etiam non inutiliter doctrinis daemoniorum aptari, quae uerae sunt abominationes et offensiones grauissimae foeditatis, quas qui instituerit, iram sibi dominicam nimirum prouocabit. 14. Et nunc flecto genua cordis met, brecans a te bonitatem, Domaine. Nouit humilis subiectio placabilem sibi praebere Domini uoluntatem, dum cordis genua flectit, ut supplici postulatione deleat quod proterua praesumptione 5 peregerat. In similitudinem exterioris hominis interiorem describit. Cum enim plenam uelimus humilitatis subiectionem monstrare, genibus fixe poscimus quod uiolentis extorquemus. Ita quoque cordis genua demonstrauit subiectiores contriti peccatoris sensus, quorum merore facilius inpetramus a Deo 10 quod obtinere concupimus. 15. Peccau?, Domine, peccaus, et iniquitatem meam ego agnosco. Iteratio confitendi uera est humilitas supplicandi. Sic enim et publicanus, stans contra Pharisaeum, iterata confessione iustificari promeruit a delicto. Sed et tu, ; quisquis paenitentiam delectaris, non in multo eloquio ueniam poscas, sed isto tanto sermone frequentius iterato. Totiens confitens alleuaris, quotiens supplicans humiliaris. Et certe cum ait : Peccau?, Domine, beccaui, duplici se lapsu peccasse fatetur. Peccaui spiritu, peccaui etiam corpore. Pecr0 caui cogitationibus,

peccaui factis. Peccaui

forinsecus,

pec-

caui intrinsecus. Peccaui in Deum, peccaui in proximum. Sic ergo fit ut iteratio sermonis huius proprium capiat intellectum.

Quod uero adiecit :Iniquitatem

33/35 Ier. 7, 50.

35/34 ler. 32, 55.

meam

ego

agnosco,

40 cfr Deut. 18, 12.

15, 9/4 cfr Luc. 18, 10/15. 3? deduxerunt Pitra 38 ista intellectualiter ista l7 prouocauit V (corr. zz.a.)

42 non] V ;J.

44

15, 8 supplicandi] coni. Kull ;supplicandis V ; in supplicantis zzs . zz.a., Pifra 5 eloquio] paenitentiam delectaris add. V, postea del. 6 tantum Pz/ra

158

SVPER CANTICA, MAN. 15-16

15 profectus est maior, siquidem plurimi peccant, sed non omnes proprias iniquitates agnoscunt. Qui enim de malo non remordetur, nec se corrigit ut conponat, iniquitatem utique suam non recognoscit, simulque dicere non audebit : /wiqu?tatem meam ego agnosco. Sed neque audiuit a Deo : Arguam te, 2o et. statuam illa conira faciem tuam. Non est in his rebus leuis discretio conquirenda. Aliter enim, dum in corpore commoramur, peccata nostra nostris oculis proponuntur ut paeniten-

tia diluantur. Et hoc est enim quod Hieremias aiebat, eloquens ex persona Domini comminantis : Vnde et ego nudabo 25 femora tua contra faciem tuam, et apparebit ignominia tua, hinnitus tuus et scelus fornicationis tuae. Sub nomine itaque femorum adulterii colubram demonstrauit, quae dum fuerit conscientiae reuelata, illico paenitudo sequetur. Ignominiam uero dicimus agnoscendam in his uitiis quae ad occultas pertinent 3o fraudes, in quibus reprehensus negandi subterfugia quaerit ut furti falsi inuidiae criminibus inuolutus. Hinnitus autem turpes animi concupiscentias et inpudicos affectus ostendit. Fornicationum scelus idolatriae malum appellat. Aliter enim, ut dictum est, dum uiuimus, nostris oculis opponuntur peccata, ;; aliter post exitum corporalem. Siquidem dum uiuimus, arguuntur a nobis ut pereant ; si uero post mortem, eorum accusationibus confutamur, quia locus non datur corrigendi. 16. Peto vogans te, Domine. Remitte mihi, remitte mihi ! Ne simul perdas me cum iniquitatibus meis. Non leui pronuntiatione doloris uerba sunt relegenda, sed cum eadem grauitate qua dicta sunt a precante. Non semel petit, ; sed iterata petitione deposcit. Graues sermones et paucissimos

paenitentia delectatur. Quod si frequenter iteret ueniam, ipsis iterationibus commeretur : Peto, inquit, rogans : vematte mihi, remitte mihi ! Non leuiter ista percurrat animus acer, sed cum dolore graui et patientia tristi in paucis uerbis 10 uim magnae rei sapiat coartari. Paenitens quippe aut tacitus labiis, fletibus indulgentiam silentio deprecetur. Aut etiam si loquendum aliquid ex dolore contriti pectoris suadetur, paucis loquatur, quia mentis contritio, non oris locutio dominicam pietatem inflectit : Cor enim contritum et humiliatum Deus non 15 spernit. Nec dictum est : Os loquens et linguam clamosam 19/20 Ps. 49, 21.

24/26 Ier. 15, 26/27.

33/34 cfr 1. 22.

16, 14/15 Ps. 50, 19.

23diluuntur V/

— quod Hieremias aiebat enim — V/ — 24 comminentis V (corr.

72.4.) 25/26 ignitus (corr. V zz.a.) 2? colubram] coni. Kul] ; delubra V Pizrra fuerint Pz/ra 29 occulta V/ — 32 concupiscentiae V/ — effectus I 35 : uiuimus] fiat add. V, del. za.

16, 6 paenitentiae

/ — *? commetentur V

12 loquendam V(corr. zz.a.)

Pi 99

SVPER CANTICA, MAN. 16

I59

exaudit, quamuis ore fiat confessio ad salutem. Nec de confessionis uerbo, sed paenitentis morbo tractatur, qui non multiloquio, sed maiori dolore medicatur.

Video tamen aliquid quod non leuiter moueat inquirentem, 20 cur ait : Remitte mihi, remitte mihi ! et non potius : Dona mihi, dona mihi!

Tamquam

aliquid teneretur

ab eo,

alebat : Remitte mihi! Tenetur plane, tenetur. Peccamus enim in terris, sed uincula conligantur in nobis, quae nisi a Deo remissa sint, erunt in alligatione peccati, ut recte dicatur : 25 Resuscitasti uincula usque ad collum.

Respice Sedechiam regem, paenitentiam non agentem, conpedibus uinctum a principe Babylonis. Et illico recognosce uastatorem populi peccatoris, conpedum nexibus animos alligantem, ne fugiendi eiusque saeuitiam deuitandi occasio sub3o rogetur. Sed adest uinculorum disruptor, cui dicitur : Dzsra-

pisti uincula mea, tibi sacrificabo hostiam laudis, ut quaecumque uincula praeparet inimicus, auferat Virginis natus. Considera quoque Petrum catenis ab Herode ligatum et ab angelo liberatum, et mysteria latentiora percurris. Sedechias 5; conpedibus, Petrus catenis est uinctus. Illi pedes ne fugere ualuisset, isti manus in uinculis coniectantur, ut quandoque

uinculo rupto strictim aufugere ualuisset. Ne «taque perdas me cum iniquitatibus meis. Solae pereant, quae me secum perdere laborarunt. Iniquitatibus 4o damnatis,

absoluar.

Vide, diligens inquisitor, quomodo

sub-

tiliter demonstratur iniquitates nullam habere substantiam. Omne quippe peccatum febris est animae, quae dum aufertur, in nihilum reuocatur. Et hoc dictum est : Ne perdas me cum iniquitatibus meis. Et non ait : Ne damnes me. Quod 45; enim damnatur, in substantia sua torquetur. Quod uero perditur, et aeterne perditur. Id agitur ut quod habeatur, in ni-

hilum redigatur, non alicubi perditum habeatur. Neque in aeternum veserues mala mihi, aeternus Deus. Aeternae memoriae thesaurum naturaliter habet per5o petuae ueniae misericorditer donans, sempiterne peccata iudicialiter damnans, ut quibus indulget, ueniam clementer inpendat. Quos autem punire disponit, iustis rationibus non ignoscat. Illo itaque cursus extenditur paenitentium, ut quae peccauerint, obliuioni tradantur, nec aeternae memoriae Do55 mini recondantur. 16 Rom. 1o, 1o. 25 Hab. 5, 13 (cfr Verec., In cant. Hab. 15, 21 — supra p. 140). 26/29 cfr IV Reg. 24, 19/20 — 25, 1/7. 30/31 Ps. 115, 16/17. 33/34 cfr Act. 12, 4/10. 46/47 cft Is. 34, 11.

18 doloris I (corr. eradendo) 24 peccatis I 26 paenitentiae V (corr. 7I.a.) 29 saeuitia I^ 40 absoluat V (corr. zz.a.) 46 aeternae V/ 53 ignoscit 7

paenitentum

V/ — 54 traduntur V/

160

SVPER CANTICA, MAN. 17-18

Pi 17. Quia indignum saluabis me secundum magnam misericordiam tuam. Audite, peccatores, et contempla- roo mini, paenitentes ! Indignos Dominus saluat, non pro merito delictorum retributionem inpendens, sed propter misericordiae ; bonum ueniam superfundens. Dignus enim est qui saluat indignum, et ex dignitate sua faciet dignum, quem culpabilis uitae tractus faciebat indignum. Qui secundum magnam misericordiam se quaerit saluari, non temporalis, sed aeternae

uitae salutem inquirit. Multum enim interest utrum quis sero cundum misericordiam an secundum magnam misericordiam liberetur. Equidem pertinere misericordiam ad hanc uitam aestimo temporalem, magnam autem misericordiam remunerationi concurrere sempiternae. Sed ut tibi ratio uerior conprobetur, doctrinam inquire pastoris electi : Quontam müseri15 cordia tua magna super me, el eripuisti animam meam ex inferno inferiori. Magna ergo misericordia, intemporaliter non relinqui. 18. Et laudabo te semper ommibus diebus uitae meae ; quoniam te laudat omnis uirtus caelorum, et tibi est gloria $n saecula saeculorum. Prudens expectator aeternae salutis non pauco tempore, sed omni tem; pore uitae suae Deum laudat. Lawdabo, inquit, £e semper,

non uno die, nec pauco tempore, sed omnibus diebus. Qui enum. perseuerauerit usque in. finem, hic saluus erit. Alioquin incipiens et non consummans conparabitur illi euangelico stulto, domum

absque praeparatione sumptuum construenti,

10 quam dum nequiuerit consummare, patet illico subsannationibus transeuntium. Miror tamen excellentiam diuini sermonis in eo quod dictum est : omnztbus diebus uitae meae. Deus in diebus uitae laudatur, in diebus autem mortis laudari non

possit. Si itaque, qui delictorum morti subditus iacet in ini1; quitatibus inuolutus, Deum laudare non possit : Non est enim

pulchra laus in ore peccantis, conuersus uero cum fuerit, tamquam de morte translatus ad uitam, illico laudis officio dignior inuenitur consorsque supernis uirtutibus iudicatur, dum illum laudat in terris, quem illae quoque glorificant in supernis. 20 Velim tamen inuestigare de secretis caelestium arcanorum, indicio Scripturarum hominibus demonstrato, quae sint istae 17, 14/16 Ps. 85, 15. 18, 6/7 Matth. 1o, 22.

2/11 cfr Luc. 14, 28/30.

15/16 Eccli. 15, 9.

17, 6 faciebat Pra 9 qui V (fortasse recte, pro quis) 10 misericordiam — secundum] oz. V per bormoioteleuton ; add. Pitra (cfr etiam 1. 3/12) — an] comi. Kull; aut Pitra 12/13 remunerationi] comi. K4/]; remuneratione V/ Pifra 16 relinquitur Pi/ra (cfr Kul/ p. 133) . I8, 9 construens 7 10 5o: illico znaz litt. eras. V itaque — V mortis V . 19 glorificat (corr. V zz.a.)

14 Sic V

qui

SVPER CANTICA, MAN. 18 uirtutes diuinis laudibus Throni,

Dominationes,

IÓI

famulantes : Cherubin, Seraphin,

Archangeli,

Sedes,

Virtutes,

Angeli,

Ministri. Hae sunt diuersitates inhabitatoribus caelestium. 25 Aliaque multa sunt officia, quae fortasse aut nos in libris posita sacris non

possumus

inuenire,

aut humanis

celata sensibus

inquirere non ualemus quanta sint officia glorificantia Creatorem.

$i

Nec illud est reticendum, quod ait : T?b£ est gloria $n sosaecula saeculorum. Est gloria temporalis : Ne tómueris cum. diues factus fuerit homo, et cum multiplicata fuerit gloria domus eius. Et est alia gloria sempiterna : S7 gloria Domini in saeculum saeculi, cui et humana creatura et angelica famulatur. Amen. EXPLICIT CANTICVM MANASSE. 30/32 Ps. 48, 17.

32/33 Ps. 105, 51.

22 Cherubim, Seraphim Pi/ra 24 Haec V . hominibus Pi/ra Pitra 34 Mannase V (sic saepius)

26 relata

VIII. INCIPIT EXPOSITIO CANTICI IONAE. 1. Paucioribus uerbis Iona nobis canticum decantauit, nume-

Ion.

2,3

rosis mysteriorum thesauris coopertum. Missus est enim a Domino Niniuitis paenitentiam praedicare. Fuga maluit excusari quam praecepto dominico famulari, quasi uero Dominum posset, ubicumque decerneret occultari, aut I latere talis propheta potuit ignorare quod latere nihil Dominum posset. Non ergo fugiendo latere, sed iniunctum officium uoluit declinare, quasi et in hoc oboedientiae crimen effugere praeualeret. Elegit tamen solus, quam totam gentem perire. IO Praeuiderat enim in spiritu gratiam a Iudaeis in gentibus transferendam. Et suo ministerio fieri refugiebat, ne per ipsum gens sua uideretur donis spiritalibus enudari. Quod per hominem non poterat, sed per Saluatorem nostrum ostenditur consummari, qui gentem ingratam fidei munere spo1$ liauit et se populis nescientibus larga pietate concessit, cum post diem tertium a mortuis resurrexisset, in cuius figuram Iona tribus diebus in uentre ceti permansit. 2. Clamaui in tribulatione mea ad Dominum Deum mewm. Eti exaudiuit de wenire inferni clamorem

^

Pi IOI

meum. Exaudistii uocem meam. In uentre ceti conclusus, nec tamen bestiali dente uexatus, hoc canticum in adorationis similitudinem fudit, in tribulatione se confidens audiendum. Non est in tribulatione silendum, sed uocibus inclaman-

dum, ut si merito fulciri non possis, clamoris auxilio subleueris. Simile quid et propheta regius faciebat : Ad Dominum, cum IO

iribularer, clamaut et. exaudiuit

me.

sunt euangelici propheticique sermones,

Discutiendi

tamen

siquidem Dominus

ait : Cum oras, intra in cubiculum twwm, et ora Patrem

tuum

qui est in occulto. Quomodo ergo concurrit quod iste se clamando fatetur auditum, ille praecepit silentio semotim in cubiculo deprecandum ? Diuersi sermones sed unus sensus

1, 2/3 cfr Ion. r1, 1/5.

2, 8/9 Ps. 119, 1.

15/16 cfr Matth. 12, 40.

17 cfr Ion. 2, 1.

11/12 Matth. 6, 6.

TrrvLvs : V, add. CVM PACE. AMEN

I, 4 praecepta V (corr. z.a.) 6 ubicumque] et praem. Pitra 6 lateret V^ (corr.zz2.a.) ? fugiendum V/(corr. zz.a.) 7/8 uoluit officium — Pz/ra $8 declinari / 10 Praeuideret V (corr. zz.a.) 12 genus V(corr. eradendo) spiritalis V (corr. z.a.) 14 in gratiam /n codice iuxta Pitra (Kull), mendose 2, 4 in] ag2. Pitra

* ut] certus add. V, postea eras.

Pi 102

SVPER CANTICA, ION. 2-3

163

1; incurrit, quia secretus in cubiculo conscientiae clamor, non publicus sermonis est agnoscendus : Exaudisti uocem mea in occulto ceti uentre. Propheta latet abstrusus, profundioribus abyssis circumseptus, et se sentit in excelsis auditum. Breui testimonio con20 probatur, nec abyssi uoracitate, nec pelagi profunditate animam posse a diuino intuitu separari : Exaudisti? wocem meam. Mirus est intellectus, unde se intellegit exauditum, qui se circumspicit intestinis beluae circumseptum. Nimirum, licet fuisset undis obrutus, uentre ferino sepultus, se 2; tamen confidit auditum. Habent enim sancti conscientiae signum, quo se sentiunt postulantes audiri, nullis inpeditioni-

bus excludendum.

Tali se iste quoque intellexerat exaudi-

tum. 2,4

9. Proiecisti

mina

me

me

in altitudine

circumdederunt.

cordis

maris,

et f[lu-

Historico intellectu propheta

testatur se non solum in corde maris, sed in altitudine marini

cordis abiectum, quo uel profunditas pelagi datur intellegi, ; uel ferini uentris abstrusa secessio. Quae altitudo cordis maris est nuncupata, ut ipsum cor maris bestia, locis semotioribus constituta, utiliter cognoscatur. Incognitae perquam huiusmodi bestiae raroque uisibus humanis conpertae, occultas ibi profunditates inquirunt. Altitudo uero cordis, huius interiora 10 sunt piscis, in quo proiectum lugubriter fatebatur. Mobilitas uero uenientium transeuntiumque aquarum fluminibus conparantur, quibus se circumdari cernebat. Secretorum nobis potius agnitio conquirenda, uoxque mei Domini Saluatoris est agnoscenda. Pro?zecisté me n. alti15 udine cordis maris, et flumina me circumdederunt. Proiecisti me, inquam, in conscientiis Hebraeorum. Proie-

cisti /n cordis altitudine maris,in consilio utique Iudaeorum, quos maris uocabulo demonstrauit. Semper infidi, tumultuosi, mobiles ! Nec enim possent manibus eum perimere 20 cruentatis, nisi prius cordibus abiecissent infestis. Proiectus est enim in cordibus eorum, qui eum in se credendo statuere noluerunt, ut caecae plebis multitudines, tamquam flumina, in una maris salsedine conruissent, cum, in medio sui Iesu posito, conclammassent : Crucifige, crucifige ! Tunc se nimirum

25 uidit fluminibus circumdatum et marinis fluctibus coopertum,

5, 24 Luc. 23, 21.

3, 8 sed V (corr. eradendo) solum] in praezz. V', postea eras. altitudinem I7 maris V (corr) ^ 4quod V . profunditatem V — 6 ipsud V (rorr. zz.a. ) 11/12 conparantur] V/ Pitra (cfr p. 102 :cod. ibi non mutandus; construitur xarà 7Ó voosievov), uide etiam Kull p. 126 (cfr. /. 30/33) 19 possunt V (corr. z.a.) 20 cordis / 21 enim est — / — 22 ceterae V — 24 Tum Pirra

164

SVPER CANTICA, ION. 3-4

ut Esaiae uaticinium conpleretur : E! sonaust super eum, in die illa, sicut sonitus maris, quando contra illum uox tumultuantis populi mouebatur. Quis enim nesciat ob hoc popularem concursum fluminibus conparari, quia iugitatem aquae currentis 3o unda facit undae succedens. Ita popularis concursus, dum u-

nus alterum sequitur et inuicem praecedentium sequentiumque turbae succedunt, quandam similitudinem fluminum exprimere demonstrantur. Omnia excelsa tua et [luctus tui super me iransie3; "runt. Amplissima temptamenta et fluctus, ait propheta, ingruentium aduersitatum super me transierunt, tunc cum utique in pelagi profundo lateret, quando fuerat ferino uen-

tre uoratus. Fluctus nos potius spiritales et excelsa concussionum temptamenta cernamus. Quibus inpulsi cum fuerimus, 4o per gratiam subleuati, Domino fatemur quod excelsa et fluctus

eius, super nos quidem transeundo, mentium ceruices inflexerint oneratas, non tamen simul traxerint absorbendas.

Si ta-

men temptatus conrueris uictus, sed illico recurreris ad paenitentiam renouandus, fluctus quidem super te transierunt. Pi 4; Magnitudine supereminentes maiori, non tamen abstulerint, 103 ut simul raptum traherent in profundum. Alioquique non uales dicere : Fluctus tut? super me transierunt, sed : Fluctus tui me pariter abstulerunt. Quod si temptati non fuerimus saltim in momento conuicti, ;o non dicimus quod fluctus tui per me transierunt uel fluctus tui me tetigerunt. Quattuor enim sunt gradus temptationis, qui-

bus differenter animae propulsantur : non aliter quam si fluctus aquarum ueniat inundantium. Si quidem leuiter uenerint, tetigit nos temptatio mortis. Si autem et uiolentius coarta;; rint, fluctus nos inpulit temptamenti. Quod si et momento uicti cédamus, paenitudinis fletibus conpungendi, fluctus Domini super nos transierunt. At si et in temptationibus su-

perati, omnino ad correptionem non respiramus, non solum super nos fluctus excelsissimi transierunt, uerum etiam misera-

6o biliter rapuerunt. 4. Ego dixi : Abtiectus sum ab oculis tuts. Malis, inquit propheta, conseptus et ab ipsa, ut ita dicam, morte uoratus, non mihi posse talia aestimaueram prouenire, nisi

26/27 Is. 5, 3o.

30 cfr Verec., In cant. Hab. 7, 4/6 (supra p. 131).

29 quia] ut addendum censet undam l/ Pitra undae] 7.a. scribendo s.]. :pelagi) tur l/(corr.zz.a.) — 44 me 54/885 coatctarint Pi/ra

Pitra (sed cfr Kull p. 134/135) 30 unda] coni. Kull ; unda Pi/ra 32 quadam V^ 34 intellegit V/ (corr. ^ in] oz. Pitra quando] et praez. Pitra 40 fateV (corr. zz.a.) B0quoniam V/ — B3inundantum 55 momentum Y (corr. zz.a.) bv Ad V (corr. zz.a.)

4, 9 posset V (corr. eradendo)

SVPER CANTICA, ION. 4

165

fuissem ab oculis tuis abiectus. Adsolet in pressuris despe;ratio adesse et, quasi nulla Deo cura sit nostri, ita mens desolata fatescit. Peccator, ruinoso lapsu conseptus et grauiori deiectione prostratus, potest hoc dicere, cum paenitentiae propinquarit, cum expelsus fuerit ab oculis eius, cui nocte dieque famulans seruiebat : quàndo propulsum se uitiis 1o inpellentibus ab oculis nouerit Creatoris. Forsitan nom adiciam ut respiciam ad templum sanctum tuum. Bestiali uentre ceti conseptus, desperauit se Iona templum Domini posse ulterius contemplari, cum sepulcro se duplici circumspiceret consepiri, pelagi utique intesti15 noque ferali. Et ob hoc ait non se ad templum respicere Creatoris. Altius aliquid perscrutemur et occultioris arcani secreta rimemur, ut euangelica propheticaque sermocinatio cum eodem sensu concordet. Templum Domini ille nimirum est, in 20 quo Deus ueniens habitauit in nobis. Quod templum oculis uidere propheta nequiuit, quia tempus necdum nasciturae carnis Domini se propinquaret. Quanti enim, inquit Iesus, frophetae et 2usti uoluerunt uidere quae uos widetis, et non potuerunt. Et hoc est quod aiebat : Forsitan non adiciam ut respi2; can

ad. templum

sanctum

tuum. Qui enim respicit illud,

adhuc adiciet intueri, quia uisu frequenti inluminari amplius praeualebit. Non enim oculis demetiri quispiam hoc sufficit templum, sed si per fidem agnouerit, agnoscendo adiciet ut agnitione diligenti dilatet uisionem. Multa quippe sunt templa, 3o sed unum est Dei. Apud plerosque ergo plura sunt templa, et numerosis in ciuitatibus constituta. Sicut Damascus habet delubrum simulacri Remmon. Niniue quoque Nesrac dei sui templum adorat. Sidonii etiam aliquid sceleratius adiecerunt,

ut non deum, sed deam Astarten coluissent. Si prudenter ag35 noscis,

discerne

haereticas

uanitates.

Et

eos

inspicis

deos

deasque colentes, templa sibi simulacrorum plurima statuentes. Euidentique probatione cognoscis in ueritate suppleri quod in ministerio legeris prophetari. Damascus interpretatur sanguinem bibens, Remmon excel4o sus. Quae ciuitas est sanguinem bibens ? Nimirum haeresis 4, 20 cfr Io. 1, 14. 22/23 Matth. 15, 17. 31/32 cfr IV Reg. 5, 18. 32/33 cfr IV Reg. 19, 36/37 ; Is. 37, 37/58. 33/34 cft III Reg. 11, 5.35. 39 Hieron., 39/40 cfr Liber interpret. bebr. nom. 41, 19/20 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 110. id. 30, 1 - p. 97.

6 fatiscit 5 ita mens] comi. Kul! ; tamen V Pitra (coni. in apparatu suo : tandem) 12 Bestiali] 8 propinquatet V (corr. z.a.) * post V (corr. z.a.) Pitra conieci ; bestiale V (sed alibi semper -iin ablatiuo adtectiuorum, cfr 1. 33 et In cant. lon. 2, 32 Nesrac] scripsi (cfr /. 91 e£ 56) ; Nesrahc V' Pitra ; Nesroth Vulg 4), Pitra 39 uiuens V/ (corr. »z.a.), etiam I. 40 e? 42

—

166

SVPER CANTICA, ION. 4-5

Arriorum, cuius potestas est in potentatibus mundi, animarum quas occiderit sanguinem bibens, non uerum Deum, sed excelsum adorans. Qui enim uerum adorant, ex nulla parte quod Deus est, uexant. Qui uerum tantum credunt excelsum, pluri4; ma nimirum ex eius ueritate subducunt. Quis enim est tam uecordis amentiae deputandus, qui non excelsum existimet Deum, etiam in haeretica prauitate deiectus ? Ipsi ergo sunt qui Remmon in Damasco colunt, proculdubio in haeresi excelsum adorant. ;»» Mysterium aliud recognosce. Niniue germen pulchritudinis in latina interpretatione transfertur, quae colit Nesrac, id est fugiens tener. Venustianae conuenit prauitati eiusque similibus, quae castitatem amant et continentiam delectantur. Ipsa quippe dicitur pulchritudinis germen, quoniam castitas carnis ;; pulchritudo est mentis. Talis haeresis Niniue figuraliter appellatur Nesrac colens, cuius est interpretatio fugiens tener. Quis alter est, nisi diabolus agnoscendus, qui callide humanos subterfugit sensus, ut nequeat adprehendi ? Sidonii

2,6

uenatores

in hebraeo

dicti,

Priscillianistae

Ma-

6o nichaeique sunt, quorum fraus inuestigari non possit. Occultis insidiis fallunt quos capiunt, et ut se celent, omni dolo conantur. Astarten, quae T in (h)erba est, colunt : ipsam sine dubio uirginem luminis fingunt ignorantes, pagano errore delusi. Sicque fit ut multa sint templa prophetali contemptu 65 despecta, quia solius Domini templum respicere concupiscit. 9. Períusa est aqua mihi usque ad animam. Quis enim ignoret marinas aquas usque ad prophetalem animam peruenire, cum fuisset Iona pelago coopertus, tali casu nimirum moriturus, nisi patesceret caelesti dispensatione seruatus? ; Quamuis licet perimant uisibiliter aquae, usque ad carnem possunt, non usque ad animam peruenire. Libera quippe corruptibili tactu et incontaminabilis perseuerat. Nunc uero ait Vsque ad animam perfusa est aqua mihi. Aliae sunt istae aquae spiritalis naturae, quae mentem ipsam torrente quo1o dam spiritaliter trahunt, carnem simul et animam circumdan-

50/31 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 9, 5 - p. 69; 49, 25/26 - p. 117; 50, 18 - p. I21. 51/82 id. 46, 26/27 — p. 117. 59 id. 71, 12 - p. 148. 62 ?

41 potentibus l/(corr. z..4.) ^ 42/43 excelsum] dehinc alter librarius lacunam a primo relictam suppleuit, scribens usque ad fol. 102v (— In cant. Deb. 9,1 0) 41 in] oz. Pitra

506/55 Nineue l/

— 60 quorum] quoniam Pra

posset P//fra — tin (h)erba]

textu sine dubio corrupto crucem posui, nullam lectionem sufficientem inueniens (fortasse alossa marginalis in textu male inserta ?) ; Minerua dubitanter proposuit Pitra (refert ad INicephborum Constantinopolitanum, JAntirrbeticus liber de -Magnetis testizoniis 12 — ed. Pitra, Spic. Solesm. 1, p. 310) ; inerba V/ (-h- 5$.7.a.) 64 templa] in praez. V, postea eras.

5, 2 prophetales

:

V (corr. eradendo)

Pi 104

SVPER CANTICA, ION. 5

167

tes. Vox peccatoris est ista, qui delictorum multitudine cir-.

i5

20

cumspecta aquam sibi peccati dicit ad animam peruenire. Solae utique agnoscendae sunt aquae ad ipsam ut interimant animam properantes. Vnde quidam fletibus inclamabant : Quoniam introierunt aquae usque ad animam meam. Esse quidem aliquid existimo inter hoc quod nunc dicitur : Per[usa est aqua mihi usque ad "animam, et quod Dauid aiebat : Quontam intrauerunt aquae usque ad animam meam. Quod enim perfundimur, etiam nolentes de superioribus humidamur. Genuina ergo peccata de supernis generationibus quodammodo uenientia et nobis inhaerentia demonstrauit in eo quod ait : Perf/usa est aqua mihi usque ad animam. Quod uero dictum est : Introierunt aquae usque ad animam meam,

25

50

non genuina, sed accidentia

nobis

delicta

monstran-

tur, ut ea, nisi gratia subueniret, uel traherent in profundo uel submergerent in inferno. Vellem tamen agnoscere cum peritissimo quaesitore cuius qualitatis istae sint aquae : utrumne calidae, frigidae, salsae dulcisue sint uirtutis, seu etiam turbidae magisque naturae, ac certe clamosae silentioque uadentes. Calidae nimirum aquae sunt, quae de peccatoris interiore prorumpunt. Cum feruore furoris rapi uideris animam in peccato, statimque tamen uoluntatis infirmae malitia consummata paenitudinis dolore morderi, aquae quidem introierunt animam illam,

55

40

45

sed calidae, quas Onan in Genesi primum dicitur inuenisse, qui paternarum pastor fuerat asinarum. Inrationabilium pastor pecorum nihil aliud nisi calidas aquas inuenit, non quibus refrigerium, sed quibus incendium faceret contingenti. Sunt quoque frigidioris fluenta naturae. Vnde scriptum est : Sicut frigidam fecit cisterna aquam suam, sic frigidam fecit malitiam suam. Omnis itaque peruersitas mentis, quae frigido quodam rigore miserabiliter congelescit nulliusque conpuncti feruoris ad correctionem flamma succenditur, horum malitia aquis frigidis conparatur, non utique puteorum, neque fluminum, sed quod est uehementius, cisternarum. Cisternae enim ad uocem clamantis similitudinem reddunt. Sic quem ergo reppereris pro suo cuiusquam et inrationabili auditu credibiliter inclinari, et ad malitiam semel prouocatum inreuocabiliter concitari, admissoque scelere nulla paenitudine

5, 14/15 Ps. 68, 2. Ter-.6, 7:

18/19 et 23/24 id.

38/36 cfr Gen. 36, 24.

40/41

11/12 circumseptus P;/ra 13 adquae V (rorr. z.a.) 24 delictam V (corr. eradendo) 28 eam V 29 dulcisque V (corr. zz.a.) uirtutes I/ seuitiam V (corr. z.a.) 31 interiora I7 40 cistetna] conieci cum Vulg ; cisternam V Pitra

(ofr Verec., In cant. Hab. 1, 28)

— 41/42rigido

V — 4? sua V

Pi 10$

168 5o

55

SVPER CANTICA, ION. 5-6

remorderi, dic quod ex his malitia frigidissima facta est, sicut aquae cisternae. : Agnoscendae sunt et amarae aquae, nec non etiam salsae, quas in homine primo gustu discernis. Si quidem uideris eum qui nullius patientiae firmitate tenetur, cito tristia recipere, ceteras amaritudines exhibere, obstinatae mentis inutili dolore

uelociter concitari, conceptumque animo uulnus repellere non ualere, inordinatisque

detractionum,

susurrationum,

malilo-

quiorum aculeis fraterna pectora cruciare : nimirum talis salsarum aquarum inundatione repletur, et amariorum fluctibus 6o inundatur. Ad hoc inuenies frequenter in libro Iosue quosdam filiorum Israhel possessionis suae terminos usque ad mare nouissimum extendisse, ut in eorum hereditatem salsedo atque amaritudo non cederet uitiorum, quia sorte quadam uicina est possessionis humanae, donec infirmo corpore commoramur, 65 sed tamen per dispensationem Iosue Israheliticae sorti non cedit. Quid itaque illius aquae significantia monstrat, Esaiae uaticinio demonstrante,

cum

silentio uadentis, nullius com-

motionis indicia suo transitu demonstrantis ? Pro eo quod 709 abiecit populus hic aquas Siloe, quae wuadunt cwm silentto. Tales ergo aquas Siloe conuenit esse qui, postposito tumultu, cum silentio uadant. Quisquis ille est, cuius morum grauitas et patientiae longanimitas alto silentio uniuersa subportat, inmobilis, uerbo ipsoque habitu ponderatus, aquas intra se 75 gerit Siloe quae cum silentio currunt. Quid etiam de illis fluminibus indicamus, de quibus Hieremias animam prohibet potari : Quid tibi wa Aegypti, ut bibas aquam iturbidam ? Si quos itaque homines uideris turbido motu, clamosos litigiorum prouocationibus, omnia perturbare, inquie8o tudines circumstantibus procurare, gestu corporis inpulsuque sermonis cunctorum inritationibus euagari, cernes illico huiusmodi aquas Aegypti turbidas interius continere, quia cum se non perferunt tacite praeterire, uiolenta inquietatione docentur errare. 2, 6-7

6. Abyssus circumdedit me ultima. Mersum est caput meum n scissuris montium. Si quidem est abyssus ultima, superest ut sit quoque abyssus prima. Non aliter quam infernus superior appellatur, ut inferius esse aliquid 60/62 cfr Ios. 235, 2/4.

69/10 Is. 8, G.

94 tristitia l/ (corr. zz.a.)

sorti quidem 17

93/38 ler. 2, 18.

53 ceteris l/ (corr. zz.a.)

68 uaticinatio I

situ demonstrantis] /egendwz censet. Kull ; transitudine

denuntiantis Pi/ra 6, 3 ultimus I/

70 cum] V 5.

62 hereditate I7

demonstrate V (corr. z.a.) monstrantis

32 uadens Pi/ra

63

69 tranV/; transitu

SVPER CANTICA, ION. 6-7

169

; agnoscatur. Suffecerat enim profunditas maris. Adiecta est et uoracitas piscis, ut non prima sit ábyssus, sed ultima circumdatus. Quid uero sit 4» scisswris moniiwm mergi caput eius, non aliter conprobatur, nisi etiam sicut in aequali montes esse :» uidemus, quos ueritas ipsa demonstrat, ita quoque in mari Pi terrarum inaequalitas demonstretur. Inde manifestum est roó marinis fluctibus montes excelsissimos operiri, propheta testante : Propterea non timebimus, dum conturbabitur terra, et montes transferuntur ?n cor maris. Non absurde scissuras mon15 tium inmanioris ceti membra datur sentiri, cuius tanta fuerat

magnitudo, ut hominem posset integrum in solo aqualiculo reseruare. Quod si naturalis beluae huius magnitudinem uelis audire, lege. physicorum historias peritorum, Plinii Secundi, Solini aliorumque multorum, in nostris autem Iohan2o nem Constantinopolitanum in libro quem de Natura Bestiarum scripsit. Et inuenies balaenam tantae latitudinis longitudinisque corpus habere, ut mensuram trium habeant et eo amplius iugerorum : ita ut cum fallendis nautis enatant super aquas, insulae ab ignorantibus existimentur. Quando ergo fue2; rat homo uisceribus tantae bestiae clausus, numquidnam non in scissuris montium se uidebat abstrusum ? Sit etiam uox ista cuiuslibet angustia temporum pressi, qui periculis uehementibus coartatur, nullam spirandi per miserias inueniat facultatem, et ob hoc dicat :Profunditas ultimae

3o abyssus circumdedit me. Inter montes calumniarum et in scissuris consiliorum aduersum me coactorum depressum est caput meum, quod afflictus nequeo subleuare. Potest etiam confessoris persecutorum in medio constituti talis sententia conuenire. Quae non inutiliter conuenit Domino Saluatori, 5; quem abyssus ultima Israheliticae turbae consepsit. Caputque eius in scissuris montium, in consiliis uidelicet principum, mersum est, cum mortis iudicio condemnassent, seditione popularium concitata. 7. Descendi

in ierra,

cuius

serrae

sunt

continentes

6, 13/14 Ps. 45,5. 21/23 cfr Plin., Naz. Hs7. IX, 4 — ed.de Saint-Denis, p. 39 ; Solin., Collect. rer. memor. $2, 42 — ed. Mommsen, p. 191. 23/24. Pbysiologus 30 — ed. Carmody, p. 125.

14 montes] add. Pztra (cum Vulg) 16 aquali collo Pra 18 Plenii V (corr. zz.a.) 20 Constantinopolitano politanum V (corr. expungendo -politano) ^ 21 pos/ ba22 eo] oz. Pitra (cfr Werec., In cant. Az. 22, 33 et 36) laenam ras. fere ? litt. V (corr. zz.a.) 24 extimentur V

Quantus I7

33 confessorum Ww

V. (corr. eradendo) 7, 1 Descendit 7

terram Pirra (sed cfr /. 12)

sententiam

170

^

SVPER CANTICA, ION. 7-8

aeternae. Vacat hic historicus intellectus. Nec enim serras aeternas profunditates aquarum aut uiscera piscis aduertere poterimus, quibus fuerat propheta conseptus nisi forte alius sensus animo subrogetur : quod ibidem moriturus serris clauderetur aeternis, quia inde huc regredi minime ualuisset. Congruentius, cum uniuersa sint transitura, uox haec aliter nostro conueniet Saluatori, qui terram penetrauit inferni,

IO

15

20

2,8

cuius serrae sunt sempiternae ad continendum eos quos ualuerint deuorare. Serrae enim dicuntur uectes quibus portae clauduntur. Vnde propheta dicebat : Porías aereas conteram, et uectes ferreos confringam. In hac érgo terra descendit, cum ad sanctorum suorum descenderet libertatem. Ascendat de corruptione uita mea ad te, Domine, Deus meus. Tertio quippe die anima eius de corruptione mortis ascendit, ut adsumpta carne qua fuerat spoliatus, mortalitate calcata, remearet in caelum. Equidem uox haec unicuique sanctorum potest congruentius coaptari, nec non omni Ecclesiae, quae uitam suam a corruptione carnali fletibus petit cottidie suscitari. 8. In eo quod defecit anima mea, Domini Det memoratus swm. Defectus mortis tristi mortem suscitat cordi. Vnde Salomon ait : Memento nowissima, et non peccabis. Si morituros nos cogitemus et de hoc saeculo transituros, refrenari cogimur a peccato. Ideo Domini Dei memoratus sum, quia defecit in me anima mea, et ex defectu eius recordatio Domini subrogatur. Vtiliter martyribus ista concurrunt, quorum anima, dum ingesto deficit cruciatu, Domini Dei sui memo-

IO

r$

ria crementatur. Et ueniet oratio mea ad templum sanctum tuum. In quo uidelicet cum dedicaretur, poposcerat Salomon : Omnis qui uenerit et orauerit in loco isto, et audias, et facias, Domine. Vel certe ad illud caeleste templum in quo preces sanctorum coram Domino deferuntur. Melius ille solus intellegendus est Domini fuisse ueridicum templum, quem diuina sibi plenitudo in uterum uirginalem coniunxit et humano generi redimendo succurrit, ad quem omnes precum postulationes

7, 11/12 Is. 45, 2.

8, 3 Eccli. 7, 40.

12/13 III Reg. 8, 42/43.

2/3 serras aeternas] V/ ; in serta aeterna Pi/ra 3 profunditates] comi. Kul/ ; profunditas V ; profunditatem Pi/ra 8 conuenient V/ (corr. zz.a.) 16 que V (corr. z.a.) :

8, 1 deficit Pizra (cfr /. 6) 2 cordis V 8 in ingestu zzu£. V zz.a. sui] V (in ras.) 9 crementantur] V (fortasse recte, cfr Kull p. 126/128) 13 illum I7 (corr. z2.a.) 16 generis V (corr. eradendo)

Pi 107

SVPER CANTICA, ION. 8-9

II

nostrarum ascendere peroptamus, ut ille sit intercessor apud genitissimum Genitorem, qui mediator factus est ad salutem. 9. Obseruantes uana et falsa misericordiam iuam dereliquerunt. Humani generis est malum commune, temporalium quaerere commoda uanitatum et rerum transibilium diligere falsitatem. Quidquid enim est in saeculo, uanum est, ; Salomone dicente : Ef omnia quae sub solé sunt, uanitas uanitatum. Suffecerat una uanitas. Cur adiectae sunt plurimae uanitates ?Excita, lector, auditum. Rimare secreta, prudentissimi

regis thesaurum contemplare, et ultro reperies quod debeas admirari. Homo factus est propter Deum. Cetera uero sunt 10 propter hominem constituta, quae continentur in mundo. Homo itaque ipse uanitas est, quia uanitas omnis homo wiuens. Si ergo is qui futurus est inmortalis, propter uolubilitatem transibilis uitae uanitas appellatur, quanto magis ea quae propter uanitatem facta, ita sunt temporaliter transitura, ut 15 transacta nihili deputentur ? Vanitates ergo sunt homines, uanitas omnis conditio saecularis, ut luceat quid sit uanitas uanitatum. Intellectus latior aliud obicit agnoscendum, quod uniuersis potest humanis actibus conuenire, ex quibus quaedam ue2o lut regulam proponimus, unde cetera cognoscantur. Medicina nobilius artes omnes excellit, ut prope mortalibus salutis firmitatem inpendens, neutrum tamen permanet semper. Mortuo enim medico, eius consummata est medicina. Aegroto quoque, cui aliquando salus est contributa, naturaliter con:; summato, producta sospitas submouetur. Vanitas ergo est medicina. Multo amplius uanitas uanitatis est sanitas remediis medicinalibus adtributa. Eloquentia quaeritur pro defensione causarum in adserendo gratiam ueritatis, litigiorum commotionibus auferendis. Neutrum tamen est permansurum: uani;otas eloquentia, uanitas uanitatis defensio per eloquentiam commodata. Sicque fit ut omnia sint uanitas uanitatum. Istae etiam uanitates appellari consuerunt falsitates. Quod enim transit et non erit, falsum est, non uerum. Verum autem quod est, incommutabile semper et perseuerans est sine fine. 3; Vanum ergo est, quod certum non est, quia wamitas ommis homo wiuens. Si tempus intuens quaeras, uanum est, quia sentis

9, 6/6 Eccl. 1, 2.14.

11 Ps. 38, G.

35/36 Ps. 38, 6.

19 medicator V (corr. eradendo) 9, 2 derelinquerunt V(corr. z.a.) communi l/ 4 in] V 5.4. z.a. Pitra quandam Pifra 21 partes V (corr. eradendo) 22 firmitatem] Kull ; infirmitatem V Pitra 23 medico] V (sic, ton modico sicut Pitra in ralu suo) 28 asserendae Pi/ra gratiam] comieci ; gratiae l7; gratia 31 uanitantium I7 32 consueuerunt Pi/ra

19 et cori. appaPi/ra

172 eum

SVPER CANTICA, ION. 9-10 uolubiliter transuolutum

et sui uolubilitate mutatum.

Primae horae secunda successit, secundae tertia. Matutina in

Pi

uespere commutatur, et dies spatio nocturno secedit. Infanti- 1:68 4o am

pueritia,

iuuentus

adolescentiam

transfert,

et natiuitas

morte finitur. Sic ergo fit ut vana et falsa, temporalia uidelicet et caduca, quaerentes Domini misericordiam derelinquant.

2, 10

Syrie:

10. Ego autem cum uoce laudis et confesstonss sacrificabo tibi. Vera sunt holocausta quibus Deus spiritaliter deprecatur, uerba laudis et confessionis quibus debemus Deo ueraciter decantare, ut cum saeculares mundanis uanitatibus

; occupantur, nos in uoce laudis et confessionis Domino famulemur. Plura sunt sacrificia multarumque specierum Domino deferenda. Primum spiritale sacrificium Deo confessionis laudis est sermo. Cum

enim

eum sermonibus confiteris, sacrifi-

cium immolas Deo, Ose propheta dicente : Reddemus witulos 10 labiorum nostrorum. Sermones quippe boni et recti uituli sunt sacris altaribus deputati. Est et aliud interius sacrificium Deo placabiliter immolandum, de quo Dauid propheta testatur : Sacrificium Deo spiritus contribulatus. Ista sunt ergo holocaustomata quibus uoluntas Domini mitigatur. Est tamen aliquid 1; altius intuendum, quia non dixerit : Ego autem in uoce laudis et confessionis sacrificabo tibi, sed alio quodam ordine, nuper ostenso : Ego autem cum uoce laudis et confessionis sacrificabo tibi, ut aliud ostenderet sacrificium quod, comitante

uoce

laudis et confessionis,

deberet

offerri. Sine

20 dubio sacrificium quod nunc ex corpore dominico ac sanguine delibamus, cum hymnis et canticis offerendum. Quae woui, reddam tibi salutari meo Domino. Deputata Domino uota non debent immorari, pro eo quod dictum est in Deuteronomio : Noli esse uelox uouere Domno : alio2; quim. bosiquam uoueris, redde. Dominus enim exigit uota sua. Occulte gratiam inprecatur propheta : Ego quidem uoui tibi, reddam uota mea, si me iuueris deuotantem. Possibilitatis est

quidem nostrae uouere uotum, sed diuinae uirtutis supplere promissum. Quaerendum equidem cui uotum sit deuouendum, 3o salutari utique Domino, qui mortalibus sua morte salutem inpendit. EXPLICIT CANTICVM IONAE.

10, 9/10 Os. 14, 5.

13 Ps. 50, 19.

21/25 Deut. 23, 21.

1o, 2 Deus] V 5. 8/9 sacrificium] laudisagZ.Pizra ^ 12 postDauid ras. fere 3 litt. V 15 uocem Pz/ra 17 cum] comi. Kull (cfr 1. 1) ; in V Pitra 19 uocem Ww 20etPzra(Kul] ac]et Pitra 23 inmoderari V (corr. 74.4.) 24 Deuteronomium Y (corr. eradendo, in diut- mut. m.a.) 25 exegit l/ (corr. z.a.) 26 inprecatur] coni. Hofmann (Beitráge aus der Thesaurus- Arbeit, in Philologus 92 (1937) 463/464) ; increpatur V/ ; impetratur Di/ra

IX. INcIPIT CANTICVM DEBBORAE. ExPostiTIO VERECVNDI.

1. Temporibus Iudicum tales sancti uiri nequiuerunt reperiri, quorum merito populus regeretur : Debbora, uxor Laphidoth, electa est gubernaculo populi praeponenda. Nimirum autem uirorum ignominiae ascribendum est ut mulier omnibus Aut certe illud est agnoscendum, quod caelesII praeferretur. tis gratia uiris ac feminis pariter conferatur. Hoc quippe contigerat Osiae temporibus regis, quando Oldad prophetissa prophetiae spiritum fuerat adsecuta, uiris omnibus destitutis. IO

Cum Iabin, rex Asor, Israheliticam gentem captiuitati sub-

deret eamque

uiolentius

obpressisset, suscitauit

Deus spi-

ritum Barac, filii Abinoen, adiutrice Debbora, ut Sisaram, ma-

Iud. 5,1

gistrum militiae Asor, bello uincerent, eoque interempto, uictoria potirentur, calcatoque captiuitatis iugo, libertati m vA pristinae redderentur. Typum Ecclesiae gerens Debbora populum Dei alienigenarum seruituti exemit Deique fecit in libertatate seruire. 2. Tunc cantauit Debbora et Barac, filius Absnoen, in illa die, et dixerunt : In tnchoatione brincipum in Israhel. Debbora interpretatur apis, Barac coruscatio, Abinoen patris mei requies. Debbora mulier sola Deo cantare nequiuit. Adiuncto uero Barac, parabolam tunc cecinerunt Creatori. Ecclesiae figuram gessisse Debboram diximus, Barac uero Domini Saluatoris, cui sociata illico prorupit in laudibus Dei. Sed et tu, si iam possis dulcedinem confessionis ore proferre, apis es coniuncta Barac, illi uidelicet de quo dictum est : IO Sicut exiet coruscatio ab oriente usque ad occidentem, sic erit M^

1, 2/3 cfr Iud. 4, 4.

6/9 cfr IV Reg. 22, 14

10/15 cfr Iud. 4, 6/23.

2, 8 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 5, 9 et 32, 6 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 64 et 99. Orig., In librum Iudicum bomilia V, 5 — PG 12, 971B. Cfr Hieron., Laber interpret. hebr. nom. 31, 22 (p. 99) et 77, 27 (p. 156). 4 cfr id. 31, 14/15 p. 98. 10/11 Matth. 24, 27.

TrrvLvs : V ; Incipit expositio Verecundi in canticum Debborae Pi/fra — Debora V, in Deborrae zu. 7.a. (sic saepius) ; passim in codice Debbora ue/ Debora uel Deborra 1, 15 redderetur V (corr. 7.2.) 15/16 populus V (corr. eradendo) 2, 2 illo Pzra principium I7 3 in apes zut. V .a. 4 Abinoen] seripsi (sic paulo infra et melius quam Abinoe, cfr Vulg Abinoem) ; Abionoe V ; Abinoe Pirra 6 Deborra V — 9apies V (inter i et e unam litt. eras.) — coniucta V

Pi IIO

174

15

2o

aduentus Filii hominis. Ipse est ergo Barac qui interpretatur coruscatio, filii Abinoen, patris requies. Omnis quippe Dei Patris requies in unico Filio conquiescit. Cantent ergo 4» die, non in nocte, neque in tenebris, sed in luce, quoniam filii Dei Domino decantant in die. Tunc cum principes legerentur, cum apostoli sine dubio uocarentur, in inchoatione ipsa uel primordio laus decantata est Deo. Tunc cantauit Debbora et Barac, fil&us Abinoen, in illa die, et dixerunt. Israhelita mulier ex populo Dei uniuersum Israhelem sibi subditum regit. Inimicos autem et hostes Hebraeorum inpugnans non sola, sed sociato Barac Domino cantat. Alium habens uirum in societate carnalis coniunctionis, qui Laphidoth appellatur, alium habens ad societatem

25

3o

SVPER CANTICA, DEB. 2-3

uictoriae,

Barac,

cuius

praesidio

alienigenas

tantur. Laudabile quidem est quod in proeliis tam uehementibus femina bellatrix ubique discurrat, circuminspiciat sibi populoque subiecto, alienigenas insectetur, quibus interemptis uictrix Domino praesentetur. Morale quoque sequamur arcanum. Mens tua, si iam fidelis est et ex populo Dei, cuncto quoque Israheli interius imperat constituto, bonis etiam cogitationibus praesidet moderatrix et alienigenas uitiorum populos insectatur, societati Barac, uerbo utique diuino coniuncta, mitigatis omnibus cuneis inimici, Deo liberaliter cantant, tunc demum

5E

40

insec-

cum in ea

principes Israhel inchoationem obtinuerint habitandi. Accedens ergo ad eruditionem propheticam, euangelicam, apostolicam facit ipsa inchoationem principum Israhel, ut non cum abiectis, apocryphis uidelicet libris, neque cum alienigenis, potentibus et ornatis philosophis sapientibusque mundanis, sed cum principibus Israhel Deum ueneranter adorent. 9. In uoluntate Domini benedicite Dominum. Plurimos benedicere cernimus Deum eiusque nomen crebris canticis conlaudare. Nec tamen hoc ex uoluntate faciunt Dei, cum uidelicet in conuiuiis, uinolentia dissolutis, ad ebrietatis aug-

^

mentum psalmos et diuina cantica psallant. Sed hoc in uolun23 cfr Iud. 4, 4.

5, 3/5 Hieron., Contra Vigilantium 1 — PL 23, 355 B C. Cft Aug., Epist. 55, c. 18

(34) - CSEL 34, 2, p. 209, 4/7. 12 requiem 7 16 uocaretur V (corr. z.a.) 17 primordia 7 19 illo Pz/ra (cfr 1. 2) 23 Laphidoth] scripsi (cfr Verec., In cant. Deb. 1, 2) ; Labitot V (in Labitoth zzz. 77.4.) ; Laphidot P;/ra ; Lapidoth Vulg 24/25 insectantur] V (recte iuxta Kull : construitur ad sensum, cfr p. 128) ; insectatur Pitra (sed cfr |. 29/34 e? 32 /40) 29 Moralem I7 33/34 cum eis V7 34 cantant] V (recte, cfr Kull p. 128), etiam Pitra : *Respectu ad Debboram et Barac et ex more Verecundi' (cfr /. 25) 37 ipse l/ — 40 adorent] cfr /. 25 ez 34 3, 6 psallent V (corr. zz.a.)

Pi III

SVPER CANTICA, DEB. 3-4 tate hominis, non in Domini qui, caritatis unitate

IO

15

175

faciunt uoluntate. Illi quoque,

praecisa,

semoti

sunt

a populo spiri-

tali, benedicunt Dominum quidem, sed eius minime conueniunt uoluntati, scindentes fidei unitatem, uerborum suorum uentilant uanitatem. In uoluntate itaque Dominum benedicit, qui consequi propriae benedictionis paratus est fructum. Dicat itaque, diligens inquisitor :Quae ista est uoluntas Domini, in qua debeant benedicere Creatorem ? Rem quidem excellentem et tantam inquiris, ut me tecum potius deceat audire, quam tibi dicere quae requiris. Magistrum itaque caelestem pulsemus et ad sapientissimi regis ianuam uigilemus, ut pes noster eius limina frequenti transitu terat et exquisitum mysterium in ueritate demonstret. Haec enim est, inquit in Eu-

angelio, uoluntas Dei, ut credant te uerum Deum et quem misisti 20

lesum Christum. Talia indubitanter credens, uoluntatem Do-

mini didicisti. In hac ergo uoluntate benedic Creatorem, ut in uoluntate Domini Patris Dominum Filium benedicas : alioquin semel Dominum et non secundo dixisset. 4. Audite, reges; intuemini, satrapae. Ego Domin0 cantabo, psalmum dicam Domino Deo Israhel. Inperitum uulgus et inutilis multitudo, salutis neglegens quaestum, inconueniens talia iudicatur audire. Audiant potius reges, b]

IO

spiritali regno, populis in se spiritalibus dominantes. Carnales autem multitudines et gentes uitiorum externas graui conprimant dominatu. Non solum reges huiusmodi, sed et satrapae audiant Israheliticam feminam decantantem. Satrapae quidem subreguli nuncupantur. Siquidem necdum uniuersae potestatis in te ceteris consuetudinibus imperando regnum obtines, quia perfectae quidem uirtutis necdum es, sed meliorum ordini dignuses propinquare, quorum imitator es, et ex parte iam interioris

I A

regni tui quibusdam uitiis dominando aliquam obtines potestatem et fidelis administrationis censuram imitaris, dignus es etiam ipse cantica sanctae mulieris audire. Proferam tibi unum de regibus audire : Auditum Domini eruditum, inquit Esaias,

20

aure

audiam.

quasi magistrum. abi. 16 cfr Prou. 8, 54.

Mame

Ego autem

erigi

mon

mihi

aurem,

contradico,

ut. audiam

retrorsum

mon

10 benedicant V (corr. z.a.)

12

18/20 Io. 17, 5.

4, 17/20 Is. 50, 4/5.

6Ilud V . asemoti

V — stant Pz/ra

Dic Pz/ra 16 uilemus V (vorr.) 20 Christum] oz. Pra 21 hac — uoluntate] coni. Kull (refer? ad. |. 1. 8/6 e? 10) ; hanc — uoluntatem V/ Pzzra 4, 2 Deo] om. Pitra 16 mulieres V (corr. 2.2.) audiam] add. Pitra (cum Vulg)

18 aure] aurem V7

ut

Pi II2

176

SVPER CANTICA, DEB. 4-5

Ego Domino cantabo, bsalmum dicam Domino Deo Israhel. Surgant ergo Philistaei, qui lumen euulserant Samson, figuram, ut aestimo, haereseos proferentes. Cantent cantica sua chorosque ludentes ducant. Cantet etiam populus 2;ille subuersus, qui pontificis Aaron consensu conflatilem uitulum ex auro formauit. Cantet et in canticis suis deos inuocet alienos. Ego uero Domino cantabo, psalmum dicam Domino Deo Israhel. Cum enimalienigenae cantant, non

Deo

cantant,

sed

numinibus

alienis,

licet

uideantur

3o Domino decantare. Est aliquid inter cantare psalmumque

dicere. Cantamus

labiis, confessionem facientes ad salutem.

Psallimus uero, o-

peribus obsequentes, quia psallere dicitur artifici manu psalterium contrectare. Quidquid ergo manibus operamur, in 55 Deo psallere nuncupatur. 5$. 475

5. Domine,

in

exitu

tuo

ex

Seir,

dum

profiscere-

vis de agris Edom, terra mota est. Etenim caelum turbatum est, et nubes stillauerunt aquam. Montes commoti sunt a facie Domini Dei Israhel, ex Sana.

s Veterum historias texit, excellentias diuinae maiestatis osten-

dit. In quibus bene gestis populi sui fauorem metatur Dominus, gentibus intimabat. Cum enim Moyses Seon, Amorraeorum principem, peremisset ac per terram Esau transitum habuisset, prohibitum est admonitione caelesti ne fraternam sui gene10 ris gentem et consanguineum populum contigisset. Ibique in transitu Hebraeorum, terrae motus commotionesque caelorum, mixtis imbribus, claruerunt. Seir quippe mons est Esau filiorum. Terra uero Edom ipsa est quam fuerat hereditate sortitus. Et ob hoc Esau nomine nuncupata, qui Edom 15 siue Seir alio nomine fuerat uocitatus.

Relinquentes historicam lectionem altiora nobis sunt sacramenti oculo contuenda, in quibus Moyses et Helias in monte cum Domino loquebantur, et Euangelio, legi ac prophetiae ostenditur conuenire. Passionis itaque dominicae congruentia zo demonstratur,

ita breuiter

coartata,

ut in paucis uersibus

illa nobilia nostrae libertatis reuelentur arcana. 22/23 cfr Iud. 16, 20/21.

24/26 cfr Ex. 32, 1/4.

5, 4/19 cfr Num. 21, 21/31 ; Deut. 2, 4/35 et 4, 46. 12/13 cfr Deut. 2, 4.8. 22 et 29. 13/14 cfr Gen. 25, 30/35. 17/18 cfr Matth. 17, 1/5 ; Matc. 9, 1/5; Luc. 9, 28/30.

23 extimo V (corr. z.a.) tractate I7

27 uero]

V 5.

29 nominibus

34 con-

5, 1 Seir] scripsi (eum Vulg), cfr 1.12. 15 02 22 ; Sehir V. Pitra 1/2 profisceris V (corr. z.a.) 8 peremissent l/ (corr. z.a.) 8/9 habuissent V (corr. zz.a.) 11 transitum l/ — 16/1? sacramentis V —— 18 lege — prophetia V (rorr. 74.2.) 20 i? demonstrantur zzut. V z2.a. coarctata Pi/ra

SVPER CANTICA, DEB. 5-6

177

Exitus Domini ex Seir, quod interpretatur pilosus, mors dominici corporis intimatur, per quam anima de terreno domicilio manifestatur exire. Et tunc demum,

5, 6-7

quando in a-

2; gris Edom, qui interpretantur sanguinei, utique Acheldema, argenti pretio conparati, quod Iuda restituerat templo. Vnde ager figuli conparatus, ager est sanguinis appellatus, qui dictus est Acheldema, sine dubio Rederüptoris nostri cruore signatus. Animarum ergo figulus in agro figuli sepelitur, 3o ut nouas uasorum species confecturus, terram quoque congruam inuenturus, quo figulo spiritali terra quoque figuli concordaret. Profectus est de agris Edom utique, cum ad inferos descendisset. Tunc tenebrarum caelorumque turbatio motis facta est elementis. Apostolicae nubes euangelici uerbi pluui3; am rorauerunt. Vnde sublimissimi montes, reges uidelicet potentesque mundani, ad fidem commoti, dominicam praesentiam tenuerunt. 6. In diebus Stmegar, [ilit Enac, in diebus Iahel defecerunt reges, defecerunt uiae, abierunt uias peruersas, defecerunt potentes 1n Israhel: defecerunt quoadusque exsuvgeret mater Debbora in Israhel. ; Multa est magnitudo mysterii quae paucis in nominibus occultatur, quibus reuelatis illico fient omnia manifesta. Simegar interpretatur nomen

adueniens, Enac humilitas inanis, Iahel

ascensio. Quis ergo est Simegar, id est nomen adueniens, nisi is qui se Deum falso nomine uolebat hominibus imitari ? 10 De quo dictum est: Non uocabitur ultra is qui insipiens est princeps, neque fraudulentus appellabitur masor. Diabolus utique, Christi sapientia insipiens reuelatus et in simplicitate fraudulentus ostensus. Propterea filius Enac appellatus est, quod interpretatur humilitas inanis. Quod uidelicet humiliatus :; fuerit, ab angelica dignitate deiectus, non ad hoc ut illa humilitate propriam ruinam restitueret, sed ut inde magis

22 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 10, 27/28 et 20, 17/18 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 72 et 84. 25 cfrid. 5, 24— p. 65. 26 cfr Matth. 27, 5/8. 27/28 Hieron., Lüber interpret. bebr. nom. 6o, 18 (p. 134) et 66, 28 (p. 143). 33/34 cfr Matth. 27, 45.51 ; Luc. 23, 44/45. 34/35 cfr Verec., In cant. Deut. 19, 18 (supra p. 35).

Etiam Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 134 — ed. Brou, p. 108. 6, 6/7 Eucher., Ins?ructionum lib. Y1Y - CSEL 31, 142. Cfr Hieron., Liber interpret.

bebr. tom. 55, 19 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 128. 10/11 Is. 22, 5. 13/14 Orig., In librum lesu Naue bomilia XX, 5 — PG 12, 925D. Cfr Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 32, 8 — p. 99.

22 pos! mors ras. 2 Jit. V. — 20 interpretatur Pj/ra runt Pi/ra (cfr Kul! p. 142)

— 84 nubis V. — 3? timue-

hominibus V (corr.eradendo)

(corr. zz.a.) ^ * humilitans V

6, 5 in] oz. Pitra 15 diuinitate

Pi II5

SVPER CANTICA, DEB. 6-8 obduratione propria praeparetur ad poenam. Idcirco humili178

tas inanis, nihil ei utique profutura. Iahel uero, quae interpretatur ascensio, Synagogae typum poterit figurare, per quam prius

20

2^

conscendebatur ad Deum. Omnis enim idolatriarum conuersio per Synagogam fiebat ad Deum : ideo ascensio nuncupata. Quo tempore spiritales reges et intellectuales principes defecerunt, cum pars humani generis daemonibus deseruisset, pars uero in Christi exitio conspiraret, pars discipulorum territa defugisset. Vnde Dominus ait: V£ quid mecum uultis vudicto contendere ? Omnes dereliquistis me, dicit. Dominus. Non tamen defecerunt in totum, sed quoadusque exsurgeret

mater Debbora in Israhel : quoadusque uidelicet mater Ecclesia claruisset. Hoc ergo uidetur breuiter intimare, quod 30

58

inter idolatriam et humanae inuentionis Synagogae mandata, quibus obsequebantur Iudaei, et apostolorum fugam cuncti uiri deciderant spiritales. 7. Elegerunt sibi deos mouos, quomodo panem hordeaceum. Duobus panis generibus pascitur homo : primum quidem triticeo, quod solis est hominibus rationalibus contributum;

secundo

hordeaceo,

quod

commune

fruimur

cum iumentis, unde animalia paene omnia depascuntur. Quod ergo ait : Elegerunt sibi deos nouos, quomodo panem hordeaceum, simulacra sibi tamquam iumenta inrationabilia statuerunt, quibus considerationis sensus obrutus nouos sibi deos, non sicut prudentes, sed sicut pecora nihil IO discernentia figurarunt. Quod scismatibus potest conuenienter aptari, qui sibi nouis doctrinis nomina noua conponunt ad morem sapientiae saecularis, pani hordeaceo conparatae, non ad nutum Euangelii, quod tritico conuenienter aptatur. 8. Tegumen iuuencularum iaculantium ; accensus est, et iaculauit. quadraginta milia cor meum a praecepto Israhel. Ecclesiae sunt spiritaliter emergentes, quarum tegumen, nimirum fides Spiritus sancti flammis aciaculari posset sagittas uerborum et infigere cordibus I censa, audientium, ignemque succendere caritatis. Quae uero sint ipsae sagittae, monstrauit. Iaculauit, inquit, quadraginta milia cor meum a praecepto Israhel. Numerus ipse secreta docet latentis arcani. Quaternarius numerus usque ad IO denarium gradibus prouocatus ascendit. Vnum ad duos tres A

5; 8-9

faciunt, tres ad tres sex, quattuor uero ad sex decem. Id est

unum,

duo, tres, quattuor super se addita decem consum-

18/19 Orig., In Iibrum Iudicum bomilia V,

30 idololatriam P;/ra

5 — PG 12, 972B.

intentionis l/ (corr.)

8, 6 audientum V/ — Quae uero] Pis V, postea eras.

25/26 Ier. 2, 29.

Pi II4

SVPER CANTICA, DEB. 8-9

179

mant. Ipsi iterum decem quater. duplicati quadraginta claudunt:in quibus quattuor mundi partium fideles populos inti1; mauit, quos iaculis praeceptorum cottidie diuinorum cor Eccle5, 9-10

siae, sapientia uidelicet, non destituet iaculari. 9. Potentes, benedicite Dominum;

ascendentes

super subiunctoria et super sedentes in lecticis, emiliite uocem .vesonantium in organis. Fide constantes et animo potentes, benedicite Dominum, qui super ; subiunctoria carnis uestrae iam residetis, ut uos corpori et non uobis corpora dominentur. E£ swper sedentes vn leclicis, emittite uocem resonantium in organis. Quae sint namque istae lecticae, in quibus supersedentes in organis confessionum uocem debent emittere laudis, dicat hoc Esaias,

1:0 cum de futuris fidelibus loqueretur. Adnuntiabunt, inquit, glo"iam meam gentibus, et. adducent omnes [fratres uestros. de cunctis gentibus donum Domino, in equis et in quadrigis et in lecticis el in mulis et in carrucis, ad montem

sanctum meum

Iherusalem, ait Dominus. Omnes quippe ex gentibus conuer15 tendi donum Domino deferuntur, quia sicut gratia adtrahuntur ad fidem, ita gratis sacerdotum officio deferuntur. Has uero differentias agnoscere non est spernendi laboris. Aliud est enim in equo deferri, aliud in quadriga, aliud in lectica, aliud in carruca. Curiose lector, intende, et uides haec spiritaliter con-

20 summari. Si quis itaque unam professionem uel duas aut amplius obtulerit Deo pro qualitate meritorum, sic huiusmodi animalibus dicuntur adferri. In equis martyres et uirgines, qui uelociori cursu, feruore utique desiderii sancti, et ad continentiae 2; leuitatem et ad bellum passionis stricte concurrunt, deferun-

tur. Hi uero in quadrigis deferuntur qui quattuor in se uirtutum professiones sectantur : martyrium, uirginitatem, sacerdotium et propositum monachi. Cum ergo talem uideris Deo deferri, quia quattuor professionibus obsequatur, recte dicis ;o eum quadriga deferri. Vnde non inmerito Helias quadrigis igneis ad caelum euectus ascendit, sine dubio primum quod 9, 10/14 Is. 66, 19/20.

30/31 cfr IV Reg. 2, 11.

9, 6 dominetur V (corr. z.a.) 10/74 Adnuntiabunt — sempiternam] eziazz £n codice Mettensi 65 (1212), f. 4381-438v 10 Adnuntiabunt] Isaias ait praem. M (oz. inquit) 11 adducent] M, e/iaz Kull cum Vulg ; adducet V Pitra 13 meum] ozz. Pitra 14/16 Omnes —- deferuntur] oz. M 15 referuntur V (corr.) 16 defertur I7 16/17 Has — laboris] Nota differentias M 17/23 Aliud - adferri] oz. .M 19 uide Pra 24 et feruore sancti desiderii M — 24/25 leuitatem continentiae — M 25 deferuntur] in equis add. (sed V cfr /. 23), Pitra(oz. M) 26 Hi] oz. M ; ii Pztra in quadrigis ueto — M — 27 professionis M 28 et] oz. M — monachi propositum — M — 28/30 Cum - deferri] oz. M —— 30 non inmerito] oz. M 31 euectus] oz. M — sine dubio primum] oz. M quod] quia M

180

SVPER CANTICA, DEB. 9

uirgo, secundo quod sacerdos, tertium quod solitudinis adpetitor, institutum monachorum ostendit. Quarto quod etiam confessor, cum frequenter propter Deum quaereretur occidi. 3 ^ Nec illud uacat quod non simpliciter quadrigis, sed igneis quadrigis Helias subuehi demonstratur : utique quia feruore Spiritus sancti et igne caritatis interius ardens, in omnibus semper professionibus ad meliora tendebat. Idcirco sicut internis desideriis ardentior per profectum currebat, ita etiam uisibiliter equis est ardentibus subleuatus. In lectica uero sola monachorum professione contenti cognoscuntur adferri. Lectica, aliis portantibus, quietum hominem suffert, et quo uoluerit, perducitur loco. Vide si non uno uel duobus subportantibus onera monasterii, ceteri sub regimine 45 uiuentes et quietam peragentes professionis instantiam, in lectica portantur, per quam sine dubio ad Iherusalem peruenient ciuitatem. In mulo deferuntur qui ex haereticis conuertuntur. Muli enim animalium uario genere procreantur, ex equo uidelicet et asella, aut ex asello et equa. Si quis ergo de Christo renatus est, sed ad haeresim conuersus haereticus factus, si postea rea-

55

tum corrigat, ex equo et prius haereticus et postea equa noscitur natus. Vnum degenerem conquisiuit. Sic

6o

conuiuati sunt cum Absalon fratricida, qui humano sanguine conuiuia defoedauit et, relictis Israhelitis, regem patrem fugiens mitem et bonum, delegit cum alienigenis commorari. Postquam uiderunt hoc malum filii Dauid, qui de conuiuio fuge-

patriae beatorum.

asella dicitur generatus. Qui uero factus est christianus, ex asello et enim parentem generosum, alterum ergo huiusmodi in mulo deferuntur

Vnde filii Dauid, exeuntes de Iherusalem,

runt scelerato, in mulis ascenderunt, ut ad Iherusalem remea-

34 cfr III Reg. 19, 4. 49/80 cfr Plin., INaz. His. VIII, 171 — ed. Ernout, p. 85. 56/63 cfr II Reg. 15, 27/31.

32 secundo... tertium] o». M ^ quod!*t?] quia M 33 institutum — ostendit] monachi propositum habuit M Quarto — etiam] quia M 35/36 Nec - demonstratur] Igneis dicit M 386 utique] oz. M 37? Spiritus sancti] M (Spc, cfr Traube, INomina Sacra p. 166), Pitra ; sancti Spiritus V Kul] ^ ardebat interius M, et sic euectus est exterius add. M (cfr. J. 40) 37/40 in — subleuatus] om. M 38 tendebant V (eorr. expungendo) 41 uero] oz. M 41/42 cognoscuntur] dicuntur M 44 ceteris I7 remine V (corr. z2.a.) 45 uiuunt I/ 45/47 et quietam — ciuitatem] et in lectica portantur in Iherusalem M 48 mulo] mulis M . 49 enim] oz. M ex uario genere animalium — M scilicet M 50 natus Y/ (corr.) D1 haeresem V/ — B3 est] om. M post christianus duas litt. V eras. 54 enim] ozz. M 55 Sic —- huiusmodi] Hii tales M mulis M 5? conuianti (sjc)) M sunt] oz. M B8 conuiuio Pi/ra ; conuiuium /egendum censet Kull (refert ad Thes. Ling. Lat. V 1, 366, 82 ; et ad l. 60) |89 mittem (sic) et

bonum fugiens — M — $60 hoc malum uiderunt — M 60/61 qui — scelerato] de conuiuio fugientes scelerato M

filii Dauid] o». M 61/62 redirent M

Pi II$

SVPER CANTICA, DEB. 9-10

181

rent et ad Dauid patris sui, quem dudum reliquerant, faciem conspexissent. Sed et Salomon, extra ciuitatem sanctam unctus et haereticus, unguento regali, utique chrismatis, 65 mulam sedit, sicque reuersus est Iherusalem et ciuitati sanctorum adsociatus. Numquam amplius in mulo dicitur resedisse. In carrucis uero illi sine dubio deferuntur, qui super potentias saeculares et temporales insident facultates. Quae uolubilitate quadam tamquam rotae decurrunt et, quae uide19 bantur in superioribus, reuoluuntur et iterum inferiores ad superiora ducuntur. Hoc enim est natura rotarum. Qui ergo potentias possident saeculares, sed timorate uiuunt, Dei-

que mandatis insistunt, hi carrucis sempiternam.

$511

10. In medio

A

IO

15

epulantium,

deferuntur

illic

dabunt

ad patriam

iustitias

Domino. Vel certe sicut alibi repperimus : 'in medio psallentium." Nihil ergo est spiritaliter epulari, quam in uerbo Dei Deum honorare. Et ipsae sunt iustitiae quas ei dare possumus, ut in eius laudibus famulemur et omnia opera eius iusta ueraque laudemus, sicut Azarias in cantico dixit : Omna opera iusta, et vecíae wiae tuae, et 1udicia ueritatis potest : In medio epulantium, Domino, quod etiam inter ipsas conuiuia glorificari debent iustitiae

fecisti. Sed illud intellegi «llic dabunt iustittas epulas comedentiumque Creatoris, Apostolo dicen-

te : Siue comeditis, seu bibitis, seu aliquid. aliud facitis, in gloria Domana facite. Iusti inualuimus in Israhel. Martyrum apostolorumque potest esse persona, qui in medio populi Dei ualidiori gratia ceteris praeferuntur. An certe aliter uidetur agnosci, ne ipsi se iustos notabiliter nuncupent. Melius apostolorum uoce patriarchis dicitur ac prophetis : Laborastis, iusti, in populo Israhel praedicando et adnuntiando salutem, sed mi-

63/66 cfr III Reg. t, 32/34. IO, 2 ? 7/8 Dan. 5, 27/28. Cfr Verec., In cant. Az. 3,22. 4, 1 (supra p. 85/86). 12/13 I Cor. 1o, 31.

62 ad] oz. M | dudum] o». M relinquerant V/ (corr. z.a.) ^ 63 conspicerent M(for/asse recie) — 64 et haereticus] del. V zz.a. 63/68 Sed — sedit] szc intellegendum. uidetur : Sed et Salomon, (etsi? extra ciuitatem sanctam unctus et (ideo? haereticus, (attamen? unguento regali, utique chrismatis, mulam sedit (conuersus ex haereticis» (cfr /. 50/54) 65 Iherusalem reuersus est — M

ciuitate / —— 66 sociatus M dicitur in mulo — M sedisse Pifra 6? uero] autem M illi sine dubio] ozz. M 69 tamquam] ut M currunt M 69/71 et quae — rotarum] o». M — 71/94 Qui — sempiternam] et hii si timore uiuant, carrucis deferuntur ad patriam aeternam M —— 72/73 Deique] eiusque V^ 16, 5 honorati V7 cfr p. 144)

6 eius?] oz. Pitra

16 proferuntur V/ (/uxta Kull recte 2,

182 20

25

30

35

40

5,12

SVPER CANTICA, DEB. 1o-11 Nos autem inualuimus in eis, cum uide-

Pi

licet quinque milia cognoscerent fidem, et in Actibus apostolorum ad baptismi gratiam properant. Sed et hoc non inutiliter conuenit angelorum sermoni, qui missi sunt ad custodiam eorum qui hereditatem capiunt salutem aeternam, qui eorum ministerio dum conuertuntur, aiunt quia nos 2wst? ;nualuimus in Israhel, idolis proxime seruienti, magis quam iniusti spiritus, quorum seducti obsequebantur errori. Tunc descendit in ciuitates suas bopulus Domini. Quae istae sunt historicae ciuitates ad quas descendit populus Domini, postquam multitudo inimicorum expulsa est ministerio Debborae ? Tunc et populus in siluis et montibus latens, ad ciuitates proprias remeauit. Et fortasse tropologice congruenter Ecclesiae cognoscuntur, quae locis in singulis constitutae, descendentibus populis de superbiae montibus et contumaciae siluis cottidie farciuntur, dum per humilitatem confessionis a uanissimo tumore descendunt. Moraliter quoque sequendus est intellectus. Ciuitates nostrae corda sunt nostra in quibus habitamus, et aut descendimus in eis per paenitudinis subiugationem, ut ascendimus per superbiae prauitatem. Sed tunc demum populus Domini sumus si descendimus in cordibus nostris et mandatis caelestibus oboedientiam exhibemus.

nus ualuistis in illis.

116

11. Exsurge,

Debbora.

Excita

dena

milia

milium

cum populo. Exsurge, exsurge cum cantico. Tropologicam intellegentiam consequentes, carni dominicae inuenimus coaptari, cui dicit: Exsurge de sepulcro, quae Debbora id est apis, quae sine coitu generata et sine dolore IX nuncuparis, filios paris, inter fauos legis ac prophetarum et euangelica mella. Exsurge de sepulcro. Excita dena milia milium, quae te possunt excitante de sepulcris leuari cum populo. Exsurge in inferno resurrecIO tionis aduentu. Nec tacita exsurgas, sed cum cantico glorificantium te, angelorum utique atque sanctorum. Nam quis difidat,

t$

quia sicut

Dominus,

nasciturus

in carne,

glorifi-

catus uenit laudibus angelorum clamantium : Gloria in excelsis Deo, et in terra bax, ita quoque resurgens ab inferis, ad Patrem glorificatus ascendit ? Vtiliter conuenit alterius ex-

21/22 cfr Act. 4, 3/4. 24 cfr Hebr. 1, 14. 11, B cfr. Verec., In cant. Deb. 2, 5 (supra p. 173).

13/14 Luc. 2, 14.

23 iusti I7 seductus Y/ (corr. eradendo) 34 populos I 34/35 montibus] eer 39 ut] aut forzasse legendum est 42 oboedientiae V (corr. zz.a.) 11, B 7n apes ut. V. za. 8 excitant T/ (corr. eradendo) 10 aduentum I7

SVPER CANTICA, DEB. r1

20

25

183

positionis incursus, ut ex uoce Christi Ecclesia stimuletur : "Exsurge, Debbora, quae sedes in puluere, ita iaces, et contrita iaces in terra", Esaia dicente : Exsurge, et dormientium multitudines excita populorum ad fidem cum populo christiano. Exsurge de somno peccati, exsurge cum cantico confitentium. Ila quoque moralis animae potest intellegentia coaptari, ut animam intellegas Debboram, sine pacto renatam, quae debet, infidelitatis iugo deposito, exsurgere et secum dena milia milium excitare uirtutum. Exsurgatque cum populo cogitationum sanctarum, exsurgat cum cantico laudum. Vnde mihi uacuum uidetur quod secundo sic interauit : exsurge! Manifestius claret : exsurge corpore, exsurge spiritu, ut nulla in te pars grauetur in somno. Dena uero milia milium sig-

30

nificare

55

lia dicit, et pluraliter dena milia, quod latinus, propter sui angustiam, non ualet explicare. Adeo dena milia milium, ac sic dictum esset : '*plura dena milia". Inualescens, exsurge, Barac! et conforia, Debbo1a! Barac dicitur coruscatio, qui alio nomine fulgur appellatur. Quis ergo est fulgur siue coruscatio, nisi qui de semetipso dicit : Ex?et fulgur ab oriente, pertingit. usque ad. occidentem. Sic erit aduentus Filii hominis, inualescens post debilitatem passionis et inpressionem crucis. Exsurge a mortuis, et con-

40 firma,

45

putatur,

Debbora,

carnem

et singulariter

decem

mi-

utique inmortalitatis mutatione fir-

matam. Sed ad Ecclesiam conuenienter aptatur, quam confortauit a mortuis surgens Dominus meus, qui confregit aculeum mortis et omnes gentes eius fortitudini subiugauit. Sed et ad spiritum concurrit humanum, qui quolibet peccato deiectus ad paenitentiam resipiscit. Quem sermo propheticus exhortatur : ónwualescens post ruinam exsurge, ut Boanerges, id est Filius tonitrui nuncuperis. Barac enim qui coruscatio propter luminis occulti splendorem dicitur, de tonitruis promouetur.

so

quia graecitas

Ergo et tu, si iam coruscatio

propter luminis

occulti splendorem diceris, Ecclesia, coruscas in uerbis, coruscas in factis. Ex tonitruis legis et Euangelii procrearis. Si talis es, conforta Debboram, tuam carnem sine dubio, quo tuis iussionibus et non uitiosis fragilitatibus obsequatur. Barac,

cape

captiuitatem

iuam,

f:

Abtinoen.

35 cfr Verec., In cant. Deb. 2, 5 (supra p. 173). 35/36 cfr Nonius, De cozp. doctrinal-ed.Müller,I,p.39(28),15. 37 Matth.24,27. — 42/43 cfr I Cor. 15, 54/55. 46/41 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 66, 9/10 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 142.

23 Debora V 26 sanctorum Pitra culti splendorem] add. Pizra (cfr 7. 80)

— 44 et] V 5s. peccatum 7 51 adangeli V (corr. zz.a.)

— 48 oc-

Pi 117

184

SVPER CANTICA, DEB. r1-13

55 Quis alter est captiuitatis captiuator, nisi de quo sermo Dauidicus insonauit : Ascendens $n altum captiuam duxit captiwitatem, dedit dona hominibus ? Iste itaque Barac, resurgens a mor-

6o

6s

7o

7; 5,15

$, 14

tuis, captiuitatem cepit, quia filius est Abinoen, qui interpretatur patris mei requies. Ipse est quippe requies patris, in quo paternae substantiae plenitudo quiescit. Cepit captiuitatem suam, sine dubio mortem, quae totum captiuauerat mundum. Ipse eam captiuando captiuitatem cepit, et recte ait captiuitatem suam, quia non extra se, sed in sua accepit quam adsumpserat natura mortali, ut impleretur : Barac, cafe captiuitatem tuam, fili Abinoen. Paulo quippe apostolo sensus iste concurrit, qui captiuus fuerat peccatorum, priusquam reciperet Christum, cui dicitur : Captsustatem cape. Id est, infidelitatem conprime, quae captiuauit in circuitu nationes, ut, captiuitate capta, captiuatos subicias Redemptori, quia factus es filius Abinoen, eo quod in te Dominus requieuit. Vnicuique homini potest iterum moraliter conuenire, qui tamen iam per profectum sanctae scientiae uirtutisque insigne potest nuncupari Barac, si capit iniquitatem suam et captiuitatem eius confringat, ut Abinoen filius et Patris Christi requiem consequatur. Tunc magnificata est uirtus eius, cum a mortuis Dominus surrexisset. Tunc magnificata est uirtus eius et potentia populis declarata. 12. Domine,

humilia

mihi

fortiores

me. Vox hominis

adsumpti de principibus et sacerdotibus Israhel, qui forti potentia eum in passione grauabant, de quibus ait alibi : Coznfortati sunt super me, qui me persequuntur. iniuste. Postea ; uero fidei subiugati uexillo, humiliati sunt ei. Ecclesia quoque persecutoribus imperatoribus et principibus agitata, sibi eos postulat humiliari. Quod nostris nunc oculis uidemus consummatum, ut potentia fortiores humiliati sunt ei. Domne, humilia mihi fortiores me.De uitiis carnalibus ac daemoniis :o anima fidelis obsecrat ut fortiores eidem humilientur et humiliati necentur, dum nostris non sinuntur uiuificari peccatis. 13. Populus Effrem castigauit eum in ualle fratris sui Beniamin. Historice nobis ratio redditur quaestionis 56/57 Eph. 4, 8. 58 cfr Iud. 4, 6. 65/60? cfr Act. 8, 3 et 9, 1/19.

58/59 cfr Verec., In cant. Deb. 2, 4 (p. 173).

12, 3/4 Ps. 68, 5.

98 que V (corr. z.a.) 60 paterna substantia LI 64 naturam V^ 63 fili] seripsi (cfr 1. 84) ; lii V. Pzra 72 insignem /egendum censet Pitra ? (cfr Emend. p. 585) . 46 resurrexisset Pi/ra (cfr /. 42) ! 12, 2 forte V (corr. zz.a.)

fidelibus V (corr. zz.a.)

$ quodque V (corr. eradendo)

11 uiuificare T^

13, 1 Ephrem PD;/ra ; Ephraim V u/g

patris I^

9 meae

I/

10

118

SVPER CANTICA, DEB. 13 185 quod Effrem frater Beniamin in hoc loco narretur, cum ueritas habet

Beniamin

et Ioseph,

Iacob et Rachel editos, esse

; germanos. De Ioseph uero nascitur Effrem, qui nepos Beniamin in ipsa ratione uocatur. Et quomodo frater hic nuncupatur, cum constat esse nepotem ? Quod duobus soluitur modis. Primo, quoniam

1o

1;

20

2;

Effrem et Manasse, filios Ioseph, Iacob

auus eorum in numéro duodecim filiorum asciuit, cum per adoptionem non eos nepotes, sed filios nuncupauit, in eo quod ait: Effraim et Manasses mihi veputabuntur 1n. filiis, sicut Ruben et Simeon. Alii autem tibi nascuntur. Idcirco et sortem in diuisionibus perceperunt et tribuum Israhel nominantur auctores, ut Effraim et Manasse tribus dicantur. An certe quia nunc liber Iudicum non ipsos auctores tribuum Beniamin et Effrem, sed tribus ipsas appellat. Idcirco fratres dicit, tamquam unius consanguinitatis et una natione propinquos. Sed nos altius conscendamus et spiritales sensus latius indagemus, quibus mens possit erudiri lectoris. Populus Effrem. castigauit eum n ualle fratris suy. Beniamin. Effrem fructifer nuncupatur. Apostolicus ergo sanctorumque priorum populus est, qui fidei germine fructifer factus uniuersis gentibus Euangelium praedicauit. Beniamin filius dexterae nostra lingua transfertur. In eo ergo credentium noscitur multitudo, quia dexterae deputantur qui Christo redimente saluantur. Populus itaque Effrem, apostolicus sine dubio chorus, in conuersione gentium diabolum castigauit, et in ualle humilis paenitentiae nequitiam eius contriuit. Adeo non ait: 'necauit eum', sed castzgawit ewm. Castigatus est

3o enim,

non

necatus,

dum

undique

de cordibus

credentium

reprobatur, quia necdum tempus est ut aeterna flamma necetur.

Etiam

in eo moralis non

Populus

3;

Effrem

inutiliter accipitur intellectus.

castigauit eum

in ualle

fratris sui

Beniamin. Interiores sensus boni et suaues Deo fructificantes per fidem Effrem populus fiunt:cui dum subicitur Beniamin frater, corpus sine dubio sociatum, in eius ualle, id est humi-

litatis ieiuniis,

subiectione frigore,

contritionisque nuditate,

quassatione.

continentia,

uigiliüis

Si

enim

adteritur,

153, 4 cft Gen. 35, 24 et 46, 19. 5 et 8 cfr Gen. 41, 50/52. 11/12 Gen. 48, 5/6. 14 Ios. 14, 4. 21 cfr Hieron., Iber interpret. bebr. nom. 5, 26 et 81, 12

— ed. de Lagarde, CC 72, p. 65 et 16r. 1527:

23/24 cft Gen. 35, 18.

39 cfr II Cot.

4 Iacob] ex praem. Pitra (sed cfr Kull p. 144) Istael Pztra 8 Manasses Pitra 13 tribum V(corr. zz.a.) 14 et V (corr. z.a.), Pitra in dicatur zzut. V zz.a. (fortasse) 15 tribum 16 ipsa ^ 23 filium V (corr. eradendo) 24 con-

uersionem l/

29 negabit V/ (corr. m.a.)

186

SVPER CANTICA, DEB. 13

in conualle humillima deponetur. In qua conualle contrarius ille quassatur, ut tali castigatione castigatus pellatur. In populis tuis ex me Machir descenderunt scrutantes. Machir interpretatur restitutio siue uenundatio, uel de infirmitate peccati. Qui sunt restitutio, nisi qui quon4 ^ dam perierant et restituti sunt ? Ipsi etiam uenundati fuerant de infirmitate peccati. Praedicatores sunt Euangelii qui des-

4o

cenderunt

o

ad nos e sublimitate spiritali et scrutati sunt, ut

inuenirent errantes. Vide mulierem euangelicam perdentem dragmam, cum accensione lucernae quaerentem, et agnosce similitudinem rei, ut prophetas sibi uideas et Euangelium conuenire. Mulier caro est Christi, quae accensa Verbi lucerna quaesiuit scrutans. Sed et Ecclesiae sensus iste moderate concurrit,

quae, fidei lumine subleuato, dragmam uelut plebem perditam requisiuit. Scrutantes ergo post nos et requirentes ex Machir ^

descenderunt, ex restitutione uenerunt.

Et ex Zabulon Dominus expugnaust pro me in potentatibus. Zabulon habitaculum fortitudinis transmutatur. Et quod est habitaculum fortitudinis, nisi corpusculum Saluatoris, in quo diuina fortitudo permansit? Inde Dominus in po6 o tentatibus, apostolis et praedicatoribus expugnauit inimicum pro populo suo. Itidemque alio cognoscitur sensu. Zabulon, quod est habitaculum fortitudinis, quid aliud nisi caelum debet agnosci ? Vbi spiritales uirtutes et sanctae fortitudines commorantur, quae dum pro nostra liberatione mittuntur, recte 6 v^ dicimus : Dominus ex Zabulon expugnauit bro me in potentatibus. Quem expugnauit, nisi sinistram uirtutem, quae parare nobis inpedimenta contendit ? Martyri quoque uox ista concurrit. Qui, si Zabulon intra semetipsum habuerit 7o

J I

et in habitaculo cordis sui fortitudinem tenuerit, Dominus ex

habitaculo fortitudinis persecutorem expugnat, in potentibus membris quae non succumbunt ulla ratione tormentis. In Dei uirga potentis arbitror crucem Christi, quae Dei potentis est uirga, quam manibus adsumpsit, et Moysaico more amarum profundum idolatriae mare siccauit, et Pharaonem in profundo demersit, ut liberaret populum quem absoluit.

13/44 cfr Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 19, 9 — p. 82. 48/49 cfr Luc. 15, 8. 5* Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 15, 6 — p. 77 (et alibi). *3/35 cfr Ex. 14, 21/227

1

44 Que V (corr. m.a.) ^ post restitutio ras. 3 [jt/. V. 47 sublimitate] sublimitat add. V, postea del. 49 ascensionem 17 agnoscentem Y/ (corr. z2.a.) 56/57 potentibus V (corr., s./. -ta-) 64 pro] V s. 66 potentibus V (corr., s./. -ta-) 67 parere V (corr. m.a.) 69 habitaculum V (corr. zz.a.) 73 moysaico] scripsi (sic fere semper V^) ; mosaico V Pitra *5 populus V (corr. eradendo)

Pi 119

SVPER CANTICA, DEB. 14

187

14. Principales tui, Isachar.Interpretatur Isachar: est merces. Qui sunt ergo in quibus est merces, qui principales et non principes nuncupantur ? Aestimo illos significari qui propter mercedem emerunt et distraxerunt Christum. Iudas ; utique, et scribae ac Pharisaei, qui pretium mercedis dederunt traditori, sed postea scribae reuocatum susceperunt. Ipsi ergo quia Christi nullus eis est principatus, propter administrationem tamen pontificatus uel sacerdotii, principales, non principes appellantur. Haec ad Synagogam sententia reuoca10 tur qui non principes, sed principales habet mercede conductos, uel quia sacerdotii seruitium non propter caeleste regnum, sed propter temporale praemium deputatur. Tunc Debbora misit pedestres suos 1n ualle. Caro Christi est quae uera est Debbora, utique apis sine coitu nata et 15 sine corruptione carnis filios gignens. M?s?t pedestres suos, apostolos suos, ?? «alle infidelium nationum, ut induantur a-

rietes ouium, ut conuertantur philosophi gentium et conualles abundent frumento et peccatores gratia repleantur. Ne hoc quidem uacat quod pedestres apostolos demonstrauit, sine 2o dubio qui pedibus terram calcarent et adiutorio non egerent iumentorum. Vide Paulum talia demonstrantem : Laborawi manibus die ac mocie, ne quem uestrum. grauarem. Et cum Christi apostolus esset, gratis Euangelium praedicauit, et hi pedestres ad omnia sibimet sufficientes et opem nullius egen25 tes, et fortasse idcirco pedestres sunt, et pedibus ambulant terram, ut serpentes et scorpiones spiritales calcando triuissent. Twunc Debbora misit bedestres suos in ualle. Ecclesia praedicatores suos ad infideles emittit. Sed quia res in bello geritur, non est inconueniens mittere pedestres in ualle : 3o martyres in certamine destinare, adeo in conualle, quoniam persecutores in montibus, quasi et collibus, circumstabant,

qui temporali potentiae et carnali superbia Christi pauperes conprimebant. Tunc Debbora misit pedestres suos $n ualle. Mora3; liter Debbora potest anima demonstrari quae interiores pedestres, humiles itaque cogitationes, si tamen non superbae, neque inflatae sunt contentione, plorationis mittit in ualle, quo paenitentiae subdantur, non uanitate iactentur.

14, 1/2 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 7, 19/20 et 80, 21 — ed. de Lagarde, €€727 p.67. et. 160:

11, 5/6 (supra p. 182).

4/6 cfr Matth. 27, 3.

21/22 ] Thess. 2, 9.

14/18 cfr Vetec., In cant. Deb.,

26 cfr Luc. 10, 19.

susciperunt V (corr. za.) 6 reuocatum] V (-uoca- n ras.) 14, 5 ac] et Pitra fidelium P:z/ra 16 uallem Pi£ra (sed cfr /. 13. 29 e7 34) 14 in apes zeut. V 7.2. (cal- s.Z. zz.a.) 26 calcando] V 23 ii Pira 18 habundarent V. — 22 nec V 37 mittit] initae Pi/ra 38 iactantur I7

P1 120

188 15. sicut rum'. quae

$, 16

^

SVPER CANTICA, DEB. 15 Vt quid tu inhabitas in medio labiorum ? Vel habet Presbyteri sancti translatio : 'in medio terminoMihi uidetur quod sermo diuinus ad haeresim dirigatur, inter diuisiones terminorum commoratur. Non enim in

termino quolibet, sed inter terminos manet, ut nec illam de

qua exiuit possideat partem, nec istam quam secum abstulit teneat portionem. Vt quid ergo tibi necesse est inter diuisiones terminorum permanere, ut illo deducaris, ubi numquam ualeas

permanere ? Adeo conuenienter adiecit : n med?0 labiorum, IO

quae diuisit Dominus propter superbiae turrem. Habitat ergo in medio labiorum, quia superioris labii, id est bonae confessionis, obtinet partem itidemque inferioris labii habet iterum portionem, ut et caelestem terrenamque confessionem admiscens nec in caelo maneat, nec in mundo. Caelestis enim

IA

confessionis est pars, cum uerum aliquid haeretici confitentur. Terrenae uero, cum falsum admiscent, quia utrumque si-

20

bi confundunt. Et hoc est habitare in medio labiorum. Potest iterum tropologice dici, quod anima talis uerbis arguatur, quae diuinam accipit lectionem, sed philosophicam non deserit uanitatem, quia sibi nequeunt ex aequo uenire Christi philosophique doctrinae. Quod si scientia saecularis ad obsequium subdita est scientiae Saluatoris, non inter terminos,

25

sed in uno termino permanet. Iam enim non aduersum se, sed secum nituntur. Expandit suis diuistones maioris praescrutatio11s. Prudens haec mulier subditis sibi nouit diuisiones donorum spiritalium dispertire, ut, secundum Dauid suppleta prophetia monstretur : Ascendit in altum, captiuam duxit captiwitatem, dedit dona hominibus. Caro Christi est, quae post re-

30

surrectionem ab inferis ascendit in caelis. Mortem quoque, quae captiuauerat uniuersos et captiuatrix fuerat humani generis facta, captiuauit in se, quam

35

40

uiuificatus occidit. Dedit

dona hominibus, quae Paulus apostolus numerauit : Als quidem ber Spiritum datur sermo sapientiae, aliis sermo scienliae secundum eundem spiritum ; alii gratia sanitatum, et cetera. quae sequuntur. Istas ergo diuisiones suis expandit Debbora, dux Israheliticae plebis. Sed matoris braescrutationis sunt diuisiones istae. Id est inuestigationes alto consilio discernuntur. Nec facile patent nisi mentibus eruditis et quas diuina pietas ad agni-

15, 2/3 Differt cum Vulgata editione, cfr Praefatio, p. XXVII. 33/35 I Cor. 12, 8/9. 32/33 ibid. 4, 8.

— 28/29 Eph.

15, 11 quia] qa V 5. zz.a. 23 permanetur Y (corr. zz.a.) 27 dispartire I7 (corr. 71.4.) 31 uniuersas V (corr. zz.a.), Pitra 32 Dedit] et adZ. Pitra 33 e! 34 Alii ... alii Vulg

Pi I21

SVPER CANTICA, DEB. 15

189

tionem plenissimam informauit. Quis enim discernet cur uni datum est hoc donum, uel cur alteri aliud ; et quod unus habet, alius non accipit; cur sic accepit, ut et sibi prosit et aliis, sicut Paulus accepit ; uel certe nec sibi, nec aliis, sicut sunt 45 Sapientes saeculares ; aut tantum sibi, sicut Iob, qui iustus fuit temporibus suis, nec tamen alios ad iustitiam informauit ; aut certe sic accepit, ut aliis prosit, non sibi, sicut scribae et Phari-

saei qui dicentes bona, faciunt mala ? Quis haec praescrutabitur ? Maioris institutionis est inquisitio talis. ;»» Nectamen uacuum uidetur quod non ait : dedit suis diuisiones, sed expandit diuisiones, cum utique omnis diuisio non expanditur, sed scinditur. Id autem expanditur quod non scinditur. Adeo mihi uidetur hoc uerbum esse positum ut ostendatur omnia spiritalia dona ab uno Spiritu procedere, qui 55 semetipsum diffundit et diuersis diuersa concedit, nec tamen

expansione sua diuiditur, sed quibus uoluerit, de sua integritate diuersa largitur. Vt quid sedes in medio Masphat ? Sacerdotalis anima stimulatur haeretica prauitate decepta. Masphat interpretatur 6o contemplatio seu speculatio. Speculatio uero in tribus diuiditur partibus, eo quod speculatores aut catholici sunt, aut pagani, aut haeretici. Medii enim sunt quidem inter catholicos et paganos haeretici sacerdotes, habentes partes fidelium, infidelium partem. Inter quos medii quidam resident diuisio65 res, quibus dicitur : V£ qud sedes, doctor et pontifex haeresis, ?» medio Masphat, quod est inter duas speculationes ? Arguitur ergo prophetico uerbo, pro eo quod sedeat in medio speculationis catholicae seu etiam paganae, ut haereticus sacerdos et doctor, et non magis ex una diligit statui super 7o petram.

Vt audiat sibilationes excitantiwm. Vel sicut alia translatio refert : *ut exaudiat sibilationes gregum'. Vnum idemque est, siue gregum dicas siue excitantium. Sed in hoc illud agnoscitur, quod greges pecorum totam paene clamoribus 7; inquietent noctem, ut etiam inuitos excitent quiescentes. Exaudi ergo uoces intellectualium gregum et fidelium, quos cantantes et psallentes aduertis in ouilibus Christi, et noli sibilantes audire. Quid enim tibi proderit, quod eos audis sibilare potius quam confiteri ? Vel cur sedes in specula eorum, ut iranseas 4n ea 80. 59/60 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 46, 20/21 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 1 16. 71/42 cfr supra l. 2/3.

43accepit! V/ — 45sapienti V — 47accipit V/ — 48Qui V — 69 ex - una V 78 (corr.) 45 inuitentos V ^ *4 agnoscit Pi£ra

(sic) ^ "i audita V (corr.) audiri

I9O

SVPER CANTICA, DEB. 15-16

quae sunt Ruben ? Magnae praescrutationis cordis,

Ruben. Quid fecerit qualisue fuerit, inquiramus. Patrem uehementius contristauit, eiusque concubinam nomine Balam stupro foedauit. Germanum Ioseph in cisternam ueterem misit. 85 Si quis ergo sedes in Masphat, et non uerum sacerdotium, sed haereticum tenes, hoc agis 44 íranseas ?n ea quae sunt Ruben. Eius uidelicet imitationem adsequens, et sicut ille carnalem patrem, ita tu spiritalem contristas, eamque quam sibi iunxit, ancillam Rachel uxoris, hoc est fidelem animam, 9o Ecclesiae seruulam, haeresis adulterio turpes. Et ex hoc, cum

benedicentur alii benedictione paterna, audias : Ruben princtfium doloris mei, brior in donis, maior in munere,

$» 17

effusus es

sicut aqua. Non crescas. Sed hoc agnoscere cordis est magnae praescrutationis, id est intellegentiae plenioris ac sapientiae 95 potioris. 16. Galaad trans Iordanem inhabitauit. Et Dan, ui quid commoraris nauibus ? Ante Iordanem duae tribus semis perceperunt sortem : Ruben, Gad et dimidia tribus Manasse. Post Iordanem uero nouem tribus semis hereditatis pos; sessiunculam perceperunt. Nec tamen uacat, quod antequam Iordanes transiretur, Moyses duabus tribubus semis distribuit mansiones. Post Iordanem uero Iosue nouem tribubus semis, ut nec illi pertingerent ad perfectum ternarium qui per legem hereditatem perceperunt, nec isti plenum denarium impleuis10 sent qui perceperunt plenitudinem Trinitatis. Quae in se triplicata nouenarium reddit, sed denarium plenum necdum accepit. Partem quidem ipsius denarii iam retinet, adhuc tamen perfectionem expectat. Arbitror uitam aeternam significari, cuius quidem hodie per fidem partem aliquam retine1; mus, in ueritate nondum plenitudine fruimur : Videmus, inquit Apostolus, ?wnc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. Et Dan

nauibus

commoratur,

cuius in sorte maritima

tributa sunt loca, et qui semper nauium periculis delectatur.

82/84 cfr Gen. 35, 22. 16, 2/3 cfr Num. 34, 15. IGotQr2 12:

84 cfr Gen. 357, 22/24. 3/4 Ios. 18, 7.

91/93 Gen. 49, 3/4.

4/5 cfr Ios. 13, 7 et 14, 2.

15/17

82/93 Patrem — crescas] eziaz in M, f. 438v-439r 82 Patrem] Ruben fraez. M 83 eiusque] -que o». M — 84 Germanum] fratrem add. M( fortasse) 85 Masphat] id est in speculatione uel contemplatione add. M (cfr /. 60) 86 ut] quae M 8? Eius - et] oz. M. Sicut] enim adZ. M 88 contristes / Pitra contristas spiritalem — M $89 hoc] id M 90 ex hoc] oz. M 91 benedicuntur M, aliib. — M . audies M X 94 praescrutatione I7 16, 1 Galad tribus V/ Pitra

V

6 i5 lordanis zu. V .a. tribubus] conieci (cfr 1. 9) ; 4 tribus Pra 18 sortem maritimam I7 19 delectetur I

Pi 122

SVPER CANTICA, DEB. 16-17

IQI

20 Nos autem spiritu incedentes, ad spiritalia praetendamus. Galaad interpretatur aceruus testimonii. Iordanes uero ex duobus conpositum est Ior et Danes, qui sunt duo flumina ab origine propria uenientia, sed in unum commixta, nomen utrumque confundunt, ut Iordanes dicatur ex eo loco ubi fluuius effi2; citur unus. Ille nimirum est Galaad, quod interpretatur aceruus testimonii, qui quidém in lege instructus est et aceruum in se testimoniorum habet, sed ad duo flumina duorum Testamen-

torum numquam adtingit. Adeo et aceruus est, non domus uel habitaculi locus, sed ruderibus et squaloribus plenus. 3» Galaad

enim

trans

Iordanem

habitat,

quia

ad

Iordanem

non potuit peruenire. Dan quoque ille est qui sibi sapiens aestimatur, et iudicium quodammodo iustum de discernendis et iudicandis omnibus se putat habere, sed tamen in salsilagine peccatorum et 3; in nauibus mobilium insidet uitiorum. Dan quippe iudicium interpretatur. Verum quid tibi necesse est ut in mari mor eris, dicit sermo diuinus? Adpete potius portum quietis, ut post amaras et undosas uitae mortalis aquas requiem perfruaris. 4o» Aser inhabitauit secus ripas maris in exitus suos. Marini litoris sortem percepit Aser, et iuxta fluenta pelagi commoratur. Nec tamen aquarum mobilitatibus, sicut Dan in nauibus commorans admiscetur. Interiora quaeramus et effossas uenas auri sincerissimi perscrutemur, ubi pretiosissi4; ma

metalla

colligere

ualeamus.

Aser beatitudo

transfertur,

quae sortem percipit in litore, nec se fluctibus marinis admiscet, nec mobilitatibus carnalium uitiorum patitur interesse, ubi salsedo malitiae et amaritudo inuidiae fluctuatur. Attamen etsi eis non commiscetur, non tamen, donec in

5,18

5o carne uiuit, exinde plurimum elongatur quia, quamuis beatitudinis amator peccatis carnalibus minime misceatur, carnis tamen infirmitatibus stimulatur. Quas quidem nollet habere, si posset, sed tamen eas ad liquidum carere non posset. 17. Zabulon, populus ?$nproperans animam suam ad mortem. YInconueniens sensus secundum litteram obscuritatem parit, nisisubaudias ''tradit"',utsicintellegas:'Inproperans in mortem Zabulon populus animam suam tradit', ut uideatur s Zabulon

animam

suam

tradendo

ita mortem

contemnere,

20/21 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 7, 4 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 67. Cfr Gen. 31, 47. 21/25 cfr Hieron., Hebraicae Quaestiones in Gen. 14, 14 — ed. de Lagatde, CC 72, p. 19 ; Eucher., Inszructionum lib. Y - CSEL 51, 155. 25/26 cfr l. 20/21. 35/36 Hieron., Liber inlerpret. bebr. norm. 12, 22 — p. 7445 id. 5, 7/8 — p. 61 ; 56, 27 — p. 130 et 80, 10 - p. 159. 20/21 Galad V^ 29 habitandi Pra se] oz. Pitra 46/47 admiscetur Pz/ra

30 Galad V

43/44 effossa I7

46

Pi 123

192

IO

5

SVPER CANTICA, DEB. 17-18

quam etiam non dubitet exprobrare. Sed non historiam relinquamus, et absconditos thesauros in mysterio inquiramus. Zabulon interpretatur habitaculum fortitudinis : habitaculum, in quo puto sanctos martyres demonstrari, qui uere fortitudinis habitaculum facti insuperabiles persequentium periculis opponantur. Inproperant enim in mortem, quam magnanimiter adpetunt ; et eam uictores superare contendunt, animam suam perdentes, quam repositam inuenient in uitam aeternam. Et Neptalim super excelsa agr. Neptalim interpretatur dilatatio mea. Illas existima spiritales animas demonstrari, in quibus latitudo diffusa est caritatis per gratiam Spiritus sancti, interioris agri possidentes excelsa quem uerbi caelestis aratro colentes, cottidie summarum uirtutum deferunt frugem,

5, 19

in horreis recondendam aeternis. Vel certe super excelsa : 20 per excelsa agri interiora mysteria Scripturarum agnosce. Illi enim qui cor suum a cogitationibus et curis saecularibus mundant, dilatantur in agnitione Scripturarum sanctarum. Nam qui dominicum semen praefocant in conscientiis suis, per spinas et tribulos curarum carnalium innascentes, hi 2 I nullum capiunt fructum, quia talis ager maledicto proximus est, cuius fimis erit 3ncendiwm. 18. Venerunt reges et praeparauerunt se ad pugnam. Omittamus Sisaram, principem militiae Iabin, cum ceteris ducibus se certamini praeparasse. Illa potius bella quaeramus quae contra Dei populum spiritaliter adsumuntur. Neque dixisset : fbraeparauerunt se àm pugnam, nisi sciret II enim quendam aduersus nos apparatum inimicorum esse dispositum, inter quos et ordo pugnandi seruatur et tempus certamini deputatur et ordo quidam bellantium custoditur. Nouerunt, alis uictis, alios iterum subrogare et fortasse, uno uicto, IO plurimos ministrare, quo de nobis unum saltim quemlibet ualeant captiuare. Nobis autem dicendum est : Dominus adiutor noster, Dominus n bellatoribus potens. Respice tamen omnem librum Iudicum bellis et certaminibus esse farcitum. Et in eo cognoscis, si iam spiritaliter uniDy uersa discernis, quanta tibi et qualia proelia disponantur, quomodo ad hoc fortissimus ambidexter et apostolicus uir 17, 7/8 cfr Verec., In cant. Deb. 15, 57 (supra p. 186). 14/165 cfr Hieron., Liber inter pret. bebr. nom. 9, 9 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 7o. 24 cfr Gen. 5, 18.

25/26 Hebr. 6, 8.

18, 2 cfr Iud. 4, 7.

p. 197).

11/12 Iud. 5, 23. Cfr Vetec., In cant. Deb. 22, 48/49 (infra

17,7 ministerio Ww 9 quod V (/z quid zzz. zz.a.) 12 etiam V (corr. zz.a.), Pitra 13 inuenientem Y (corr. zz.a.) 17 quae Pirra uetbis I7 18, 14 farcitus T7 (corr. eradendo) 15 ibi V

SVPER CANTICA, DEB. 18-19

193

per arma wvustiliae a dexiris el sinisiris inimicos expugnat, per gloriam et ignobilitatem, ber infamiam et bonam famam. Sed

et tu, si iam

tantum

in Domino

profecisti,

ut nec

20 prosperis eleueris, nec aduersis frangaris, a dextris et sinistris inimicos inpugnans, sciens et abundare in paupertate et paupertatem inopem non sentire, saturitatem habere et esuriem tolerare, nuditatem sufferre et solo tegumento gaudere, nihil amplius diurno uictu et uestimento conquirere, et in his omni25 bus pro Christo magnanimiter omnia tolerare, et tunc demum et ipse pugnator ambidexter effectus, discis hostes inuincibiliter superare.

3o

55

4o

4;

5, 20

Tunc pugnauerunt veges Chanaan im Tegman, super aquas Macedon. Ad aquas Israhelitae concurrunt, et recordantur quotiens se uallis aduersariorum subripere possint, per undas maris in typo baptismatis fuisse seruatos et inimicos uehementer obpressos. Sed et ipsum Moysen fluuius custodiuit, cucus impetus laetificat ciuttatem Dei. Et per aquas commendatus est filiae Pharaonis. Gedeon quoque, cum in bello uiros fortissimos delegisset, properauit ad aquas et ibi dimicatores aptissimos segregauit. Sed quid illud est quod etiam ad ipsas aquas inimici nobiscum non desinunt dimicare ? Vides enim ad aquas Macedon inimicos exercitus praeparari. Pugnauerunt veges Chanaan in Tegman. Chanaan mobilis siue liquidus in latino transfertur, Macedon temptans, Tegnan respondens tibi. Consideras quos reges ostendit, mobiles et liquidos, qui firmitatem in caelestibus non habentes deiecti sunt ad terrena. Pugnant autem in Tegnan, quia respondens tibi dicitur. Ex hoc enim animas capiunt inbecillas, cum desideriis respondent seductorum ac deceptorum. Hoc autem temptantes faciunt. Idcirco Macedon commitunt, quae dicitur temptans. 19. Abundantiam argenti non acceperunt, de caelo expugnati sunt, incedentes ad bellum. Propter accidens periculum rei nihil secum deferunt pretiosum, et ad hoc dictum est : abundantiam argenti non acceperunt, utpote

17 11 Got-6- 7: 18 II Cor. 6, 8. 21/23 cfr Phil. 4, 12. 33 Ps. 45, 5. 33/34 cfr Ex. 2, 3/5. 34/36 cfr Iud. 7, 4/6. 39/40 cfr Verec., In cant. Ex. 16, 12/13 (supra p. 14). 40 Hieron., Liber interpret. bebr. nora. 36, 7 - ed. de Lagarde, CC 72, p. 104. 41 id. 43, 24 — p. 113. 47 cfr l. 40. 17 sinistris] a praezz. Pitra (sed cfr 7. 20/21) V (m Chanan zt. 7.a., sic fere semper)

24 uicto V (corr. zz.a.) 28 Canan Tehnac (2) Pzira ; Thanach Vulg

29 Machedon V (etiam /. 88); Mageddo Vulg 30 recordantur] agg. Pitra uellit I/ (/z uellet zzz/. zz.2.) — 30/31 possit V — 41 Tenahc V (si) — respondes V (corr. zz.a.) 43 terrenam 7 46 non mittunt I7 19, 1 et 4 acciperunt V (corr. .a.)

Pi 124

I94

SVPER CANTICA, DEB. 19-20

; qui sub incerto exitu dimicarent. Victoria tamen uincentibus nonnisi de caelo confertur. Adeo dictum est : de caelo sunt expugnati. Nos autem tropologicam potius intellegentiam adsequamur. Abundantiam argenti non acceperunt spiritales nequitiae. Prudentem secum non adferent sensum, quia io multitudine scientiae spoliati stolidi resederunt. Et ob hoc non humanis uiribus, sed donis caelestibus expugnantur. Intellectus iste potest itidem haereticis coaptari, quibus argenti copia non confertur : eloquiorum uidelicet diuinorum peritia non donatur. Et ob hoc inperiti facti ab Ecclesia repelluntur. 15, Stellae ex ordinibus suis pbugnauerunt aduersus Sisaram. Hominibus stellae nequeunt expugnare. Omittamus ergo quod historico sensu non currit, mysterium potius inquiramus. Alienigenarum principem angelicae pro nobis potestates inpugnant, quae stellarum nomine nuncupantur. 20 Quod uero ait : Ex ordinibus suis, quis nesciat diuinos ordines in angelis dispensatos unumquemque locum suum retinere ? Nec quod non accepit, expedit ; nec iterum quod habet, omittit; propter eum qui quaerendo non habuit, et quod habuit simul amisit. 2; Possumus item stellarum nomine sanctos agnoscere, qui in firmamento Ecclesiae positi carnalibus scientiae lumen infundant. Et hi pugnant aduersus aerium principem, ut uincendo peccata nequitias destruant spiritales. Et hoc in suis ordinibus faciant. Vnusquisque enim sanctorum in ea professione 3o et ordine quem retinet in Christo, repugnat spiritibus malis, Apostolum sequens, cui fuerat certamen indictum adwersus carnem ei sanguinem, aduersus principes et potestates, aduersus mundi vectores tenebrarum, aduersus spiritalia nequitiae in caelestibus. Hi sunt quos stellae spiritales superare contendunt. 20. Torrens Cison expulit eum, torrens Cedron in torrentem Cison. Interpretatur Cison : inpegerunt sibi duritia eorum uel etiam in cordibus suis duritiam inpingentes. Aeriae potestates quodam torrente trahuntur, et laetantur ; obpugnationibus nostris : tam grandi malo depressi, ut ne qui-

19, 8/9 cfr Collectae orationes ex antiquis psalteriis, Series Africana 23, 75, 128 et 147 — ed. Brou, p. 77.89.106 et 111. 25 Eucher., Liber forz. spir. intell. 1 — CSED 21,10. 23 cfr Eph. 2, 2. 29/30 cfr I Cor. 15, 23. 31/34 Eph. 6, 12.

20, 2/3 Hieron., Liber inter pret. bebr. nom. 31, 28/29 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 99. 4 cfr Eph. 2, 2.

* expugnanti V (corr. eradendo) ttrophologiceam V (corr. zz.a.) 14 donantur Pitra ob] VW sJ. 25 idem V 2*7 hi] om. Pitra impugnant Pi/ra 29 unusquique Pi/ra 30 spiritalibus Pzzra 83 rectorem 34 Ii Pitra spirituales Pj/ra 20, 4 quoddam V(corr. zz.a.)

Bet V

Pi 125

SVPER CANTICA, DEB. 20-21

195

dem a sua possint obstinatione reuerti. Ipse torrens expulit eos : intelleges ad ruinam. Et non solum, sed etiam deducit

eos ad torrentem Cedron qui tristis meror siue dolor transfertur. Ad tristitiam ergo meroris siue dolorem ducuntur ro per duritiam suam, et iidem ad torrentem Cison miserabiliter reuoluuntur,

ut ubicumque

uadant

et quocumque

se

uer-

tant, sui cordis obstinatione trahuntur. Potest etiam in paenitentibus hic uersus ascribi qui cordis duritia praegrauati, Cison torrente rapiuntur, et quasi quibusdam offensionibus in15 plicantur : ita ut suos expedire non ualeant gressus, quos itidem

torrens

Cedron,

id est meror

tristitiae dolorque,

exa-

gitat non leui propulsu, sed uiolenti torrente, ut inter utrosque torrentes uexentur.

5, 22

Qui Sisarae uoluerint sociari? Conculcauit eum anima 20 "h€&à in uirtute? Sancti uiri potest ista uox esse, diabolum conculcantis et eius nequitiis magnanimiter obsistentis. Sed et martyri de persecutore confuso rectius iste uersiculus coaptatur, cum persequendo nihil poterit praeualere, quod conculcatus fuerit in uirtute. Spiritus quoque, corpus suae subi25 ciens potestati, recte dicere cognosceretur quod in uirtute conculcauit eum anima eius. 21. Tunc praecisa sunt calcanea equorum. Spiritales equi sunt aeriae potestates, quorum animae raptu tolluntur et in altum elati ruinose iactantur. Horum calcanei si fuerint intercisl, nec habiles habentur ad cursum, nec sessorem

; rapiunt ad incursum. Volumus enim spiritalium equorum et alienigenarum pedes succidi, ut nec aduersum nos calcitrandi, nec de nostris aliquos rapiendi locum adtingant. Iosue quidem, uictis hostibus, equos abstulit, quos subneruauit et amputatis pedibus inutiles fecit, nec dignum eos duxit suis usibus reserua1o ri. Sed et moraliter, cum in te uitia carnis extinguis, equorum calcanea ferro succidis, ut equitatus te non rapiat peccatorum. Verumtamen est mihi quiddam mystice requirendum, quod inimicorum equi aquis aliquotiens inmerguntur, sicut Pharaonis et Aegypti, quorum pertinax duritia mox Israheliticos 1; recedentes ab Aegypto desiderat absorbere. Originalia sunt actualiaque delicta quae, tamquam mari, baptismate

8 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 53, 23 — CC 72, p. 126. 21, 2 cft Eph. 2, 2 et 6, 12.

8/9 transferetur V (corr. z.a.)

?/9 cfr Ios. 11, 6.9.

10 idem 7

13/14 cfr Ex. 14, 23/28.

11 uadunt V ^ 1^7 uiolenter V/

21, 11 rapiet P;/ra 13 aquis] V sJ. 13/14 Pharaon et Aegyptii Pitra 14 duritiam Y/ (corr. eradendo) Israheliticas V/ (corr. zz.a.) 15 desiderant V, fortasse recte (cfr. Verec., In cant. Ion. 8, 7/9) 16delita V/ . mare V

196

2o

2

I

5o

SVPER CANTICA, DEB. 21-22

praefocantur. Chananaeorum subneruantur equi, consuetudinibus superatis Moabitarum calcanei praeciduntur, dum orientia nouaque uitia resecantur. Nec in his uacua sunt mysteria, quod non uno remedio quadrupedes alienigenae debellantur. Festinatione festinauerunt. Animum pugnatorum expressit, qui, dum sibi uictoriam ex utraque parte promittunt, accelerare contendunt. Et ob hoc unam necesse est ab alia superari. Qui dicitur : Festinatione festinauerunt ? Quod si tropologicam intellegentiam adsequamur, conuenit illis qui sancti studii spiritale propositum adsumentes, per inpatientiam decidunt ad ruinas. Et dum festinant et non patienter expectant, dicitur : festinatione festinauerunt, non alias quam ad lapsum non audiendo : In patientia uestra possidebitis antmas uestras.

22. Potentes

5,25

ciuitatis Manzor,

^

ipsius

Manzor.

Nomen

est

Debborae

non uenerunt. Adeo maledictioni subduntur. Aliter uero Manzor siue Mazorhot duodecim signa sunt, quae mathematici zodiacum circulum appellant, unde seducti seducunt, quasi quaedam futura praedicentes : quod sine dubio sectantur et isti qui ciuitatis eius esse dicuntur, utpote idolatriae. Et hoc ait sermo diuinus : Potentes ipsius ciuitatis, et subreguli (quibus iste facilius inhaeret

o

maledicite

cuius habitatores in adiutorium

error,

ut sideribus

cursibus seducantur) maledicite,

uel astrorum

inquit, Manzor,

zodiaco

circulo, cuius estis seductione decepti. Vel certe ?$s?ws, subaudis "Dei", maledicite

I

5

2o

Manzor,

zodiaco circulo, per quem

astrologiae sunt artes inuentae. Hoc angelis uel apostolis dictum agnoscite : Dixit Angelus Domini: Maledicto maledicite inhabitantes im ea. Ordo nascitur quaestionis, cum scriptum sit maledicentes, non remaledicendos. Et Apostolus dicit : Maledicimur et benedicimus. Domini praecepta sunt ista, quibus uidetur angelus obuiare dicendo : Maled?cto maledicite. Et consideranda est uerborum grauitas diuinorum. Non enim dictum est 17/18 cfr II Reg. 8, 4; I Par. 18, 4.

31/32 Luc. 21, 19.

22, 4 Hieron., Liber interpret. bebr. nom. 46, 16/17 — ed. de Lagarde, CC 72,

p. 116. Cfr IV Reg. 25, 5.

17/18 I Cor. 4, 12.

1? equi] antiquis I/ 18 calcaneis V^ Pitra 26 Cui V Festinationes I lem V . 30 quam] asZZz. Pirra 22, lipsis V (corr. zz.a.)

22 Festinationes V/ — impugnatorum 26/2? trophogicam I/ 28 spirita-

Manzor] scripsi ; Mazot V (corr. m.a.), sicfere semper

(etiam Amanzer 7. 12) ; Merotz Vulg 4 duodecim] xii I 4/8 zoziacum (sic semper) 9 istius Pra 10 Mazor 12 amanzer (5c) V ; a Manzer Pitra 15 maledicite] 7s V, postea del. 1? maledicimus Pz/ra (sed cfr /. 23)

Pi 126

SVPER CANTICA, DEB. 22-23

197

'Benedicite maledictis, et maledictos nolite maledicere', sed dictum est : Benedicite, et nolite maledicere! Et iterum : Maledicimur et benedicimus, et non adiecit : Et maledictos

benedicimus. Vnde datur intellegentia quaedam sensus occulti 2; quod sunt quidam maledicti qui benedici non possunt. Sunt autem quidam qui non debeant maledici. Nimirum illi sunt maledicti qui benedici non possunt, quos propter suam malitiam Dominus praecipitauit e caelo. Nequitiae sunt utique spiritales, quos nobis benedicere non oporteat. Hos dicit ;»o angelus Domini maledictos a Deo, maledictos ab omnibus uel angelis esse ; proximos autem, id est homines, maledicere non

admitti. Quod si obicias ingratum Nabal a Dauid maledictum, alterius quaestionis est ordo : quod et ipse per malitiam factus filius maledicti, maledictum accepit.

5;

Quod uero sequitur : Maled?cite inhabitantes àn ea, sine dubioin ciuitate Manzor, quam superius diximus zodiacum circulum interpretari, in quo signa sunt duodecim stellarum,

per quem diabolus humanas animas inludebat, in quo cum suis satellitibus significatur etiam commorari, quos maledicen49 dos angelus Domini suadebat, in eo quod non uenerint in adiutorium. Vitantes periculum suscipere proeliorum, auxilia Debborae praebere noluerunt, et ob hoc exsecrabiles iudicantur. Sed nos ad altiora uolantes historiam omittamus, spiritalia conquiramus. Et illos rectius agnoscamus ad adiutorium 45 non uenisse, qui nocere student humanae saluti. Et non solum nesciunt adiuuare, uerum etiam parati sunt demolire, sanctis

operibus irascentes, prauis actibus adgaudentes. Dominus

adiutor

noster,

Dominus

in bellatoribus

$otens. Gratia Domini commendatur, et fortitudo uictoris ;o eidem deputatur, et non solum in carnali bello, uerum etiam in certamine spiritali, ubi fortibus inimicis cottidie repugnamus, quibus et fortitudo uirium et circumuentio consiliorum subpeditat callidorum. Dominus tamen in suis est militibus fortis, et spiritalium fit pugnatorum adiutor. 23. Benedicta

in mulieribus,

Iahel,

uxor

Abel

Ci-

1e1. Iahel 'expectauit Dominum' interpretatur. Abel Cineus transfertur luctus uel committens. Cernis occulta mysteria, 23 ibid.

32 cfr I Reg. 25, 2/38.

36/3? cfr l. 4/6.

23, 2 cfr Hieron., Liber inter pret. bebr. nom. 18, 29 — ed. de Lagarde, CC 72, p. 82. Etiam Verec., In cant. Deb. 6, 7/8.18/19 (supra p. 177/178). 2/3 Hieron., Liber

interpret. bebr. nom. 31, 1$ — p. 92.

31 angelos / — 35 maledicitet inhabitando V' (corr. eradendo) 51 ut Pitra 37 duodecim] xii V. — 45 humani V7

— 36 Mazor V

23, 1/2 Abel Cinei] seripsi (sic paulo infra), cfr etiam Vulg Aber Cinei ; Abel Chinei V Pitra

127

198

^

SVPER CANTICA, DEB. 23-24

fidelis anima ! Iahel figuram inportat animae quae Dominum expectat. Et uxor est Abel Cinei, id est luctus. Flet enim et luget, si quomodo defraudetur eius aspectu, cuius est coniugio sociata. Ipsa quoque se committit spei quam credit, ut rite luctus nominari ualeat et committens. Ex

mulieribus,

in tabernaculis

benedicta: in Eccle-

siis dominicis et in tabernaculis sanctis. Talis est mulier benedicta, quae Iahel dicitur, id est expectans Dominum anima, spiritali studio uiuens. Et contemptis omnibus Domino demonstratur, quae benedicta est inter ceteras confideles. Nec illud debemus omittere quod benedicta sit in mulieriI^

5,25

bus Iahel uxor Abel Cinei: Ex mulieribus, im tabernaculis. Intra te enim et in tabernaculo cordis tui, moraliter

sunt plurimae mulieres : sapientia, pietas, dilectio, grauitas, contemplatio, conpassio, clementia. Multaeque sunt aliae quas nunc longum est numerare, inter quas contemplatiua lau20 datur quae uere Deum expectat, luctui sociata diurno, committens se fidei quam retentat, ut uxor uideatur Abel Cinei quae inter medias mulieres tabernaculi mentis tuae benedicta putetur. | 24. Aquam petit, et illa lac dedit es. Nouit haec mulier benedicta non aquam alienigenis petentibus, sed lac tamquam paruulis sitientibus ministrare, quo nutrit mentes eorum, ut perfectiori cibo parentur. Verum etiam oportet agqualis ista sit aqua, quam bibere fugienti mulier V^ noscere Israhelita intra tabernaculum nolit offerre. Non est illa qua Helias in solitudine fugiens potabatur, cum sustentaretur torrente. Io

I

A

Erat enim aqua caelestis, ut mihi uidetur, e-

uangelica plenitudo, qua potatur quisquis in solitudine sui cordis, uitiorum carnalium incentiuis longe repulsis, solitarius commoratur. Nec illa quam apud Mirram populus Israhel potare nequiuit, quae Moysaico dulcorata est ligno. Sine dubio carnalis est intellegentia legis, quae uirga crucis, in spiritum transformata, spiritalis intellegentiae dulcedinem subministrauit. Quem alienigenae fugacis intentio non capit ad potandum. Sed capit cibum lactis, alimenta praebentur, doctrinae nutricis uberibus eliquata. Aliter iterum potest intellegi, ut Sisara populi gerat figuram gentilis. Aquam petit, et lac ei uerbi conceditur spiritalis, 24, 6/8 cfr III Reg. 17, 3/6. In cant. Deut. 27, 9 (supra p. 47).

11/12 cfr Ex. 15, 23/25.

19/20 cfr Verec.,

6 quomodo]nona4Z.V ^ 21quam]eoemi. Pitra (cfr Emend. p. 585) ; quem V Pitra (n textu) 22 media I 24, 0 mulieris V 2quam V 9quam V 185 fugacus V (zn fugatus zzut. 7.4.) 18/19 figuram gentilis] figura gentis mutis I 19 Aquam] a4. Pitra petet V (corr. zz.a.)

Pi 128

SVPER CANTICA, DEB. 24-26 20

$5, 26

ut non tantum lac, sed aquam et lac pariter consequatur, quod exteri illo tempore, postquam baptizati sunt, simul aqua uel

lacte potantur. In belue potentium obtulit butyrum. Vel sicut alia translatio refert : 'In fiala potentium dedit butyrum'. Quod u2 A trumque potest ad ministerium reuocari. Pelues potentium est primo noscendum libros esse sanctorum, in quibus discipulorum pedes Dominus lauit, ut a sordibus abluantur. In hac pelue butyrum obtulit, quia utrumque utique cibum Ecclesia gentili populo praebet, ut cibatus fortior fiat. Sed melius 3 o illud esse conicio peluem potentium Euangelium euangelistarum, quod quamuis pariter fecerunt plures, unum tamen Euangelium appellatur, in quo non lac paruulorum, sed cibantibus solidus butyri cibus offertur. 295. Manum suam sinistram ad palum extendit, et dexteram suam ad malleum, ut in finem exterminaretur. Occidit. Sésaram pev palum et malleum ; Sisara iugulatur. Non alias palum quam dominicam cruagnosce. Malleum uero, ipsum dominicum corpus, quod A cem adductum est super palum. Hoc est, adfixum est cruci. Et illico Sisaram alienigenam principem interemit, w£ extermanaretur in fine, in Christo, qui finis est fidei, uel n Io

5,27

199

finem,

in consummatione sine dubio mundi, cum tradetur igni conburendus aeterno. Peviorauit tempus eius, períorauit caput eius. Perforat tempus et caput, id est alienigenae potestatis, quando contrita est, eius Domino uidelicet crucifixo, ut perforaretur in illo quod exaltauit in ligno. Vel certe caput est inimici idolatria, cui duo tempora cohaerent, id est cultus et sacerdotium, quae per palum crucis perforata sunt et perempta. 26. In medio pedum eius palpitauit, cecidit et dormiuit sub pedes eius. Prudens mulier et ad perimendum hostem fortissima, in medio pedum suorum palpitantem occidit, ut occisum calcaret et superbum principem contriuisset. Duos mulieris huius pedes duos esse populos Ecclesiae recognosco, circumcisum et praeputium, in quorum medio conte24 cfr Verec., In cant. Deb. 15, 2/3 (supra p. 188).

26/27 cfr Io. 15, 5.

24 fiola V Pifra (ph-, sed cfr Ezzend. p. 585) sunt] aZ. Pitra 21 extur V/ 25 reuocare V^ 26 noscendum] aZZ. Pitra libros esse sanctorum] V (in ras.) 28 obtulit] V s.Z. zz.a. quia] quo et V7 (corr. zz.a-) 28/29 24 abluatur V7 post tamen rar. 2 litt. V Ecclesiam / — 3i fecerint V 12 eius?] S8 in?] om. Pitra 25, 4 Sisarae V —— iugulator V (corr. z.a.) superbia uanitatis adZ. V/ s.a. (glossa marginalis ?) 26, 3 fortissimam V (corr. eradendo)

200

SVPER CANTICA, DEB. 26-27

ritur aerius princeps, dum eius membra, per infidelitatem inhaerentia

capiti malo,

cottidie praeciduntur,

ut conuertan-

tur ad fidem. Sicque fit ut paulatim palpitet expirando, ac IO

deinde cadens et prostratus, somno

mortis

obdormiat,

dum

uidelicet conuersi saeculo moriuntur et dormiunt mundo. Vel certe quod, finito tempore, diabolus pedibus erit Ecclesiae perimendus, et dormiturus, mortis aeternae grauedine praefocatus. 15

5,28

Miser

factus

est,

et expirauit,

et

:

cecidst.

Tunc

suam diabolus miseriam recognoscit, cum in morte ceciderit,

non expirando, non uitam amittendo, ut amplius non sit, sed poenam portando, ut semper in tormento sit cruciandus. 97. Per fenestram vetiatam prospexit mater eius, respiciens ad redeuntes cum Sisara. Quae mater intellegenda est Sisarae ? Superbiam aestimo, de qua natus est diabolus, ut qui filius esse noluit Creatoris, fieret prauitatis. est superbia, nec uno tenore semetipsam explicat. vA Multiformis Sed pro qualitate personae simul et causae sic conuenientius transformatur, ut nunc in altum elata, nunc humilius prostrata, nunc furore tumida, nunc subiectione blanda, nunc IO

15

20

25

seductione simulata. Sic se demonstret per figuras plurimas, optans ut fenestram efficiat retiatam, per quam respicit quibus artibus decipiat unumquemque, quaerens comites Sisarae uidere, quos ei sua nequitia faciat sociari. Quare tardabat currus eius aduenire ? Et quare moraniur uestigia currus eius ? Arguit tarditatem qui uelox festinat ad malum : Pedes enim eorum ueloces sunt ad effundendum sanguinem. Nam habet currus Sisara spiritalis, in quibus insidens per praecipitia delictorum, tamquam per impetus bellorum quos ualuerit, trahit. Si enim unus inueniatur iniquus, equus est Sisarae. Quod si duo, biga deputabitur eius. At si tres uel quattuor in uno malo conspirant, triga uel quadriga est. Eiusque moram uidetur perferre, nisi celeriter iniquitatem consummet. Hoc mihi uidetur Salomon dixisse : Propterea vepletum est cor filiorum hominum maligno, eo quod festinant ad malum. Sed uestigia currus signa sunt quaedam iniquorum qui suis operibus fidunt, ut ex hoc quales sint uel quales fuerint, actuum suorum inpressione monstrentur.

26; 4 cfr; Eph-272' eti6 T2:

27, 15/16 Ps. 15, 5.

10 obdormit Pz/ra

23/24 Eccl. 9, 3.

13 grauidinem V (corr. eradendo)

27, 8 transformator V (corr. zz.a.) 10 aptans I 14 morabantur Y/ (corr. 7.a.) 20 conspirent I7 22 consummat l7 25 qui] que V (corr. zz.a.)

Pi 129

SVPER CANTICA, DEB. 28-29

28. Sapientes

5,29

mulieres,

principes

sensus

201

uirtutis

suae, resbonderunt ad eam, et ipsa vespbondit ad eas sermonibus suis. Respicis Sisarae matrem, quam superbiam esse monstrauimus, mulieres habere uirtutis principes. Apud talem uiri et qui sapiente consilio uiriliter sapiunt, non gerunt principatum. Mulieres autem et effeminati peccato obtinent summitatem. Cum his-'et loquendi facultatem adsumit, et inserendi fabulae societatem inuenit. Nec illud omittendum IO

est,

quod etiam ipse mulieres quasdam habeat sapientes, sicut Hieremias ait : Fl insipientes sunt et uecordes. Sapientes enim sunt ut faciant mala, bona autem [acere nesciunt. Omnis enim

5, 30

diaboli sapientia stulta est in bono, sed circumspecta prorsus in malo. Adeo mulieres, non uiros efficit sapientes. 29. Nonne inuenient eum spolia diuidentem ? Quem Dominus subplantare disponit, in sui cordis manu relinquit. Tumida praesumptione seductus, putat se facilius posse perficere, quod non sinitur consummare. Ab hostibus deuincendus uictoriam pollicetur. Et hoc est quod uxor Sisarae spoVA sibi lia uiro suo plurima repromittit. Mihi uidetur figuram elationis habere quae spiritui falsa plurima pollicetur, ac suis eum promissionibus uanae praesumptionis inducit, donec inplicet in ruinam. IO Interiora pulsemus, ut quae sunt arcana prodantur. Nonne inuenient eum spolia diuidentem ? Spiritalis Sisara diuidet suis spolia. Sicut enim Christus caelestia suis spolia dispartitur, dicente Dauid : Rex wirtutum dilecti, et speciei domus dwwidere spolia. Ita quoque Sisara spiritalis spolia 15 distribuet uitiorum, et sibi subditis quaedam suae prauitatis mala dispertit. Vt hoc plenius agnoscatur, eius in medium opera producantur.Animos Amnon germanae Thamar turpi sufflammauit amore. Absalon constituit fratricidam ; in concubitu eum 20

paternarum armauit uxorum. Dauid ad numerandos populos excitauit. In urbe coniugem alienam adpetere flagitiose succendit. De Christo inuidiam prouocauit. Iudae Ischariotis amorem pecuniae ministrauit. Baraban seditionum fecit auctorem.

Haec sunt spolia quae suis Sisara dispertiuit.

28, 10/11 Ier. 4, 22. 29, 13/14 Ps. 67, 13. 17/18 cfr II Reg. 15, 1/14. 18 cfr II Reg. 13, 22/29. 18/19 cfr II Reg. 16, 21/22. 19/20 cfr II Reg. 24, 1/2. 20/21 cfr III Reg. 1, 3. 21 cfr Matth. 27, 18 ; Marc. 15, 10. 21/22 cfr Matth. 27, 5 ; Luc. 22, 5. 22

cír Marc. 15,7

; Luc. 23, 19:

28, 5 uirum Pifra

29, 10 et Pitra 21 Scariothis I7

9 habeant I^

11 inueniunt V.

11 bono I

12 diabolica P;/ra

— 14 quodque V(corr. z.a.)

^ Sisarae V.

Pi 130

202 25

30

35

SVPER CANTICA, DEB. 29-30

Amicantes amici, in caput uiri spolia. Pauci sunt qui fideliter amicitias proximis praebent. 4Amicantes amc : quam plurimi uidentur quidem amici, sed non amicantur, quia labiis amicitias, non simplici retinent caritate. Talibus ergo per capita uirorum spolia diuidet Sisara. Quod etiam tropologice sic agnoscetur. Nequitiae spiritalis spolia, id est carnis uitia, singulis dispertit, quos ad suam amicitiam captiuarit. Et re uera! Non enim singulis hominibus aspergit omnia genera uitiorum, sed singula singulis subministrat. Haec spolia Domino promittebat, quando dicebat : Omnia regna mund: tibi dabo, si cadens, inquiens, adorabis me. Quod si quaeratur quomodo spolia dicendum est abstulisse, quae de uictis hostibus auferuntur, cum neminem superando uitia sustulerit carnis, quis ignoret ipsum fuisse sibimet inimicum et se mortaliter uulnerando

40

angelum superasse, ac de se sibi uitia sustulisse, quae diuersis aspergit quos sibi fecerit amicales ? Tinctura Sisarae spolia, tinctura uarsetatis, tinciura uaria circa ceruices eius spolia. Non uilissimae uestes, sed diuerso tinctae colore in sortem

45

50

Sisarae diuidun-

tur. Etiam aliae quae uario colore circa ceruices ornatae sunt, tolluntur ab eo. Et hoc quidem secundum historiam propheticus sermo narrauit. Nos autem more nostro scrutemur occulta, et in ulteriora tendentes ad spiritum conscendamus. Sisaram principem diximus aerium agnoscendum, qui uariis semper et coloratis falsitate doctrinis utitur, tamquam uestibus uariatis. Quae uelut spolia, sic in illis sibi uindicat animabus, quas suae subdiderit potestati. Nec unum genus est falsitatis, sed per uarietates diuersas, tamquam

55

5,31

picturis,

decipit ac seducit, ut tincturis quodammodo diuersis uestes falsarum conficiat doctrinarum. Quas circa ceruices habet in sacerdotibus et pontificibus conlocatas, quos ceruices adserit fortitudinis esse sinistrae. Nec alias potest caput hoc habere ceruices, quam sui corporis caput est. Vtique adpropinquantes sibi et suo seruitio deputatos, per quos omnes falsitates inuenit, tamquam uestes dicitur habere circa ceruices. 30. Ita peribunt inimici tui, Domine. Mulieris sanctae triumpho deuictos, et potentiam bellatoris praesumpti manu feminea captiuatam omnis fidelis agnoscit, qui hostilem fe33/34 Matth. 4, 9.

4? cfr Eph. 2, 2.

26 quem V (rorr. zz.a.) 29 spiritualis Pi/ra (cfr Kul/ p. 124) 30 captiuaret I/ (corr. z.a.), Pitra 33 quando dicebat] V 5.7. zz.a. 48 falsitatem V (corr. zz.a.) 50 unus V (corr. eradendo) B8 uas V (corr. z.a.) habere] dicitur aZ7. V, exp. 71.2. (s.l. circa)

30, 1 Mulieres V (corr. zz.a.) 2 in potentia zzuf. V z.a. (eradendo -m) manus V/ 3 captiuata I7 hostili I7 3/4 ferelitate V/ (in feritate zu. s.a.)

SVPER CANTICA, DEB. 30

203

ritatem transfixi (uirtute) discernet. Ecclesia quippe crucis ;uexillo percutit et interficit inimicos, quibus dicetur : //e cum, diabolo patre uestro im ignem aeternum. Necesse est ut simili cum eo pereant morte. Sic itaque cum eodem perituri, sicut ipse periturus est inimicus. Qui autem diligunt, sicut sol in ortu suo splen10 dens, ia

vutilant, Virtus ostenditur eminentissima carita-

tis, quod Domini dilectores splendoribus replebuntur, ut solis pleniorem habeant claritatem. Scriptum est : Qwi timet Dominum, magnus erit apud illum per omnia. Non tamen solis claritatem habebit. Et qui ?nmaculati sunt in wia, beati sunt. Sed 15 non solis dicuntur obtinere fulgorem, uel certe solem Christum agnoscere. Qui cum claruerit in ortu aduentus sui, similes ei dilectores eius parebunt, quia de suo splendore inradiat uniuersos, ut illud quod dictum est impleatur : Cum enim apparuent, similes ei erimus, quia eius lumine fulgebimus, cw? est honor et 20 gloria 1n saecula saeculorum. Amen. EXPLICIT EXPOSITIO CANTICI DEBBORAE FELICITER. 30, 6/6 Matth. 25, 41. 12/13 Iudith 16, r9. chet., Liber form. spir. intel]. 11 - CSEL 31, 10. Rom.

14 Ps. 118, r1.

18/19 I Io. 5, 2.

16, 27.

4 (uirtute? addendum censet Pitra

6 ut] V 5s.

15 solis] soli 7

15/16 Eu-

19/20

Pi I3I

djago! rafty T cipis qom , adn fiiecicibs aam

m s E

pisi Vni Un riy Metam idet dea iectenlia ;

Mills eas bus itr "—-— g rluy LU MON e 2 denm ST M Tnt

Ls unt, v ; ionelg e

ect, diW "in iet »

a

"ANC x

n

ácw s A d EL m NO! en "nu volet ted

DE

CARMEN SATISFACTIONE PAENITENTIAE

SIGLA CODICVM

ET EDITIONVM

M D

codex Mattritensis, Bibl. Nac. 10.029, saec. X (o/m Tolet. 14, 22). codex Duacensis 290, saec. XII.

Pitra Kul

J.B. Pitra, Spicilegium Solesmense IV, Parisiis 1858, pp. 138-143. E. Kullendorfi, Texz&ritiscbe Beitráge zu. Verecundus Iuncensis, Lund

Huds:

1943, pp- 25-55. A. Hudson-Williams, INo£es on. Verecundus, in V'1giliae Christianae V,

1952, pp. 47-51.

CARMEN DE SATISFACTIONE PAENITENTIAE Quis mihi maesta dabit lacrimosis imbribus ora flendo cruentare et iugiter lugubre fluentum contritis sufferre genis oculosque madentes pectore conpuncto, rugata fronte rigare ? ; Sint epulum optanti mihi desiderabile planctus palpebrisque cadat dulcis manantibus haustus. Totum luctificis peragam miser actibus aeuum. Perdita sic forsan conpensem tempora uitae. O utinam riuos meruissem flere cruoris 1o alternisque tabes uicibus stillaret ocellus, talibus ut possem lacrimis solamen habere ! Feruidus obriguit tepidis affectibus ardor nec meum conpunctus ualeo formare merorem. Deformem tenebris grauioribus arguo mentem. 15 Tristius afflicto gemitu suspiria fundo, horrificas tremulo contemplans corde gehennas.

Pi 138 Ku 27

Cur, anima infelix, sontes te euoluere curas

anxius instigat dolor ? Insanabile uulnus fletibus assiduis luctu comitante solare 20 submissisque Dei precibus deflecte furorem. Funde pio coram Domino tua uiscera fletu. Vtere, dum patiens lugendi tempora confert obductumque nefas gemitu uulgare dolendo. Sed si paulisper uirtus rediuiua precandi

Ku 28

Pi 139

25 sumitur, inclusus mentem dolor urat anhelam. -£;cfr ler. 9, 1.

8 cfr Ps. 41, 4 ; 79, 6.

23 cfr Vergil., /Aen. 10, 64.

Tifulus : INCIPIVNT VERSI PENITENTIE uetecundi episcopi M ; Incipit sancti ysidoti episcopi de satisfactione penitentiae D 2 et] om. .M 3 oculisque madentibus D Pitra (e? suppl. ora) 4 contrito M B sit M optati D 6 madentibus M *? pergam D Pitra 9 O] oz. M . 10 alternusque D tabes] M D Kull ; tabens Pifra

13 nec .. merorem]

uerbaque compuncto

formare moerore P//ra meum] Ha: ; meo M D ; mihi Ku// Hzuds ; conpunctu M ; compuncto D Pi/ra; conpuncto Ku//

nequeo

X conpunctus] merorem] M

Kull Had: ; merore D ; moerore Pi/ra (me- Joco mae- retinetur, quia Verecundus banc

syllabam corripere solet, cfr 41, 62, 102 c7 150) 14 arbuo D 18 bemitu D horrificas] D (-s s.7.) 17 uoluere M 19 solari M D 20 summisque deflectere D 92 tempore D 23 obductumque] Had: ; obductoque D Pitra Kull gemitum M (-m postea eras.) dolendo] Hz: ; dolendum M Pitra Kull 24 sed sit .M 26 sumatur M anelum M

Glossae quas in qmargine 1 imbribus] pluuia prandium 9 cruotis] 12 obtriguit] stupuit comitante] eunte ( ?) legi 23 nefas] scelus

16 D M D

M babet. 2 lugubte] triste 3 madentes] umidos 5 epulum] sanguis 10 alternisque] iuntis tabes] morbus 17 sontes] nocentes 18 instigat] co...t (?) 19 solare] solari : consolari 22 confert] glossa non potest 24 rediuiua] ...nicentia ( ?)

208

CARMEN DE SATISF. PAENIT. 25-54

Non te singultus conuulsaque membra fatigent nec pupilla suas umoris temperet undas, sed gremium deflens guttis inroret obortis deflexoque genas contractus uertice poples brachia frontem. 30 conterat et genibus conectant Quid iuuat a lacrimis uacuum te perdere tempus ? Stratus humi ualido gemitu praecordia rumpe inmodicoque nisu suspiria dura trahantur. Sit tibi detritus prostrato corpore uultus 55 nec caelum aspicias, publicani exempla secutus. Forsan plangentis cernit pius ille dolores et dabit ulla tuis solacia fletibus umquam. Quid loquar aut ubi sum ? Quibus obsecrantia linguis uerba queam supplex flagranti fundere uoto ? 40 Conscia tu sola es, quali quantoque reatu, mens, oppressa iaces, stimulis confecta meroris, quae procliue caput peccati pondere pressas, ut nequeam releuare oculos. Te iudice poenis torqueor inmodicis nec me sinis ulla quietis 45 tempora posse frui uacuumque resumere somnum, dum me uerberibus frequens male conscia punis. Vae plangendo mihi lacrimarum fonte diurno, arida cui nequeunt diffundere lumina fletus optantique mihi lugubribus ora fluentis $0 tingere subtracto pereunt umore ploratus nec datur unda oculis animae restinguere flammas. Vritur ignitis facibus mihi pectus adustum confixusque premor peccati uepribus amens. Quo fugiam ? Quibus infelix abscondar in antris, 28 cfr Vergil., /Aen. 4, 30.

29/30 cfr III Reg. 18, 42.

Ku 29

38 Vergil., /Aen. 4,

595. 26 fatiget M — 27 pupillas M 28 premium M abortis D 29 genu Pitra uerticem Pifra 30 connectant Pz/ra 31 te] oz. M 32 gemito M 33 immodique misso M 36 pius ille] pupille M dolorem D Pifra 37 tui M 39 flagranti] Kz// ; fraglanti M ; flagrantis D (-s s./.), Pitra (cfr *8, 81 e/ 172) uoti Pz/ra 41 meis M 42 pressas] Pz/ra Kul/ ; pressa es M ; pressa D 44 inmodis M 48 posse frui] perfrui D Pirra 46 mala M 4? plangendum M 48 qui M lumina] Ku/ (comi. Manitius, Christlichlateiniscbe Poesie, p. 405) ; flumina M D Pitra 49 optantique] Pzra Kul; optatique M D (efr. 5) lugubribus] comi. Eri&son iuxta Kull ; lugubrius M D Pitra 50 tingere] comi. Erikson iuxia Kull; fingere M D Pifra subtracto] Kull ; subtractu M D ; substratus Pz/ra pereunt umore] Kz// ; pereuntium ore

M ; pereuntiumote

extinguere M

D ; pereuntium

mote

Pi/ra

loratus M

51 animarum

52 michi D (szc saepius in boc codice, cfr 6, 110, 135)

29 poples] genua 39 queam] ualeam 42 procliue] g/ossa non potest legi 54 antris] fossa subterranea amens] sine memoria

53

CARMEN DE SATISF. PAENIT. 55-84

209

55 cum arbiter in nostro uenerit manifestior orbe ? Multiplicata mei capitis delicta capillis crescunt et superest numerus maris auctus arenae.

Oceani magis cumulo superauere fluctus. Ecce breues anni uitae pereuntis abibunt

Pi 140

6» ingrediorque uiam, numquam rediturus per illam. Spiritus in uacuas meus adtenuabitur auras nec superest mihi iam praeter ferale sepulcrum. Hoc mihi plangendo superest solaminis unum, quod pius es clemensque, Deus, nec despicis umquam, 65 qui tibi contrito diffundunt pectore fletus. Inde ego continuis plangens ululatibus oro, ut tibi conplaceat nostros abolere merores. Expiet erroris pietatis dextera culpas, ut me pollutum maculoso crimine mundet

Ku 30

7» neue malum in nostro mortali corpore regnet.

Lex incentiuos uirtutis temperet actus, ut nostra in nullo recidant corpuscula morbo. Prospicis, in quali petulantis carcere carnis mens oppressa iacet, membrorum mole grauata. 7; Pro me tu misero, Domine, propitius esto, cui pupilla mei delicta fatetur ocelli. Te cupit internis deflens affectibus ardor flagrantisque animi secreta silentia cernunt. Da misero aethereum flammae caelestis amorem 8o ossibus inplicitum. Tua me, tua semper inurant uota tuoque meae conflagrent igne medullae. Sentiat interior uiuidos homo cordis amores inflammerque pio carae dulcedinis aestu. Auribus adclinis miserans adsiste precanti. 56 Ps. 39, 13 ; 68, 5. 59/60 Iob 16, 23. 60 cfr Catull., Carzz. 5, 11/12. 62 Iob 17, 1. 64 cfr Ps. 50, 19. 99/80 cfr Vergil., 4Aen. 1, 660 ; 7, 355.

61/

56 meis Pz/ra 57 numeris D (-s s./.) maris] D (-s s.7.), Pitra ; mari M. arenis Pz/ra 58 magis] M D Hxzd:; magni Pitra Kul cumulo] Pztra Kul

Huds; cumulos M D superauer] M D Pitra Huds (correptio paenultimae ad pronunciationem popularem pertinet, et iam in poetica classica adhibita est, ut u.g. tulérunt, Verg. Bucol. IV, 61) ;superabere Kull (coni. Lófsted?) ^ 61 auras] D (^s 54.) 62 mihi iam superest — D Pz/ra 64 non M . despicis] D (-s s.) 68 expiet] M Kxul/ ; excipiet D ; excipiat Pi/ra

malo D Pitra non potest in M fraglantisque M flammetque M

71 uirtutes M

aestus Pi/ra

73 in

75 tu] iam D Pirra propitius] propitui ... quod sequitur legi 76 qui pupillam M fatetur] Kz// ; fatentur M D Pira 78 ?9 caelestis] M (-tis 5.7.) 81 confraglent M . $3 in84 adsite M

55 arbiter] iudex D? auctus] cumulatus 59 abibunt] transiuunt 67 ?1 incentiuos] ardor concu68 expiet] g/ossa Jegi non potes? abolere] delere piscentiae

210

CARMEN

DE SATISF. PAENIT.

85-113

85 Peruolet ante tuos inopis uox feruida uultus

90

zA

IOO

105

IIO

effusasque preces adytis penetralibus audi. Suppetat admissis miseratio multa diurnis. Te decet oppresso clementer ferre medelam. At tu si nostros uultu prospexeris actus, nullo poena mei meriti concluditur aeuo. Verte piam, quaeso, faciem, mea uulnera tergens, ut tua non pereant grauibus figmenta ruinis neue tuis faciant famulis opprobria gentes, pro quibus, Omnipotens, mortem tulit unica proles. In quacumque die tribulor, diuina potestas supplicis aduentu mentem confirmet aperto. Ne tua me, quaeso, facies post terga repellat, destituatque infaustum uirtutis dextera sacrae. Corporeis cito mentem infirmitatibus aegram eripe mortalique situ medicare grauatam. Aeger opem posco. Lacrimis miserere precantis. Cerne lamentantis humiliato corde merorem. Sum miser et maestus, luctu planctuque dolendus. Tristia deformat macies palloribus ora criminibusque meis faciem reuerentia texit. Extensis caelo manibus tua limina pulso supplicibusque pias sermonibus inprecor aures, abdita qui nullo te clam cernente tueris, cuius in occultum nihil est aspectibus umquam. Omnis molitus mihi sit ueniabilis error. Eripe corda feri metuentia daemonis artes. Bellantum insidias manifesto lumine monstra. Nulla gradus animae tendicula fusa coartent, 86 cfr Vergil., /Aer. 2, 297.

93 cfr Ps. 78, 4.

838 euolet Pra 86 penetrabilibus M 88 te decet] tedet et D ferto D Pitra 89 at tu] D K// ; at et tu M ; At nae Pzrra prexpexeris M 90 nullo poena mei meriti] Pz/ra Kz// ; nulla paena (pene M) mei merito M D 93 gentes] D (-s 5.7.) 94 ;» prolis zzu. M 97 ne tua me] neque tua M (fr 182) 98 destituatque] P/ra Had: ; destituetque D ; destituat M Ku// (subdit T) ; sed -udissimulata zmetiendum uidetur desditüat infaustum] M D Pire Kull ; leuum Hads

uirtus M 99 corporeis] D (-s s.7.) corpore scito M 100 mortalique situ medicare grauatam] comi. Lófszedt iuxta Kull (cfr 44) ; mortali quesitum (quaesitum D) medicare grauatis M D ; mortalique sitam medicare grabato Pz/ra 101 lacrimis herere M 102 corde humiliato — D Pzrra 103 sum] M K// ; sim D ; si Pitra 104 deformat] Kz// ; deformet M D Pzrra 108 quae D 110 molitus] inolitus M Pz/ra 111 metuentia] D (-ti s.., pos/quazz eras. unam litte-

raz)

daemonis] D (-s s./.)

113 coarctent Pz/ra

87 suppetat] abundet 98 destituatque] destituat : cesset infaustum] inistum ( 2) 108 clam] latenter cernente] uidente 110 molitus] inolitus : extinctus

Pi 141 Ku 51

CARMEN

DE SATISF. PAENIT.

114-143

23T

quae mihi defossis uenantes specubus aptant, 11; ut non opposita temptandi mole malignus deiciat nullis inopem adiutoribus ultum. Cerne, precor, mitis manibusque adtolle iacentem.

Extenuata meis gemitu cutis ossibus haesit. Arida luctifici frixerunt ossa dolores 120 et tremor arenti contraxit uiscera neruo. Languit inclusis siccato lingua palato faucibus et fletu uox interclusa recessit. Saeua dies pereat, in qua me protulit orbi materno effusum muliebris uiscere uenter. 12; Contenebrata suo societur noctibus ortu.

Ku 32

Lumine subtracto radios abscondat anhelos,

ut matutinae iungatur uespera luci. Turbidus inplicitis tenebretur nubibus aer condensusque diem pluat imber flammeus illum. 13o Mensibus ablatum pereat sine nomine tempus. Nullis factorum titulis memoretur in aeuum.

Pi 142

Deleat annales obliuio longa diurnos. Cur abortiuo non sum depressus in ortu (principium finemque meum dolor unus haberet), 15; aut mihi iam nato cur non exemptus abiit

spiritus extremosque halitus angustia saepsit ? O utinam prima nascendi sorte perissem et mortis uitaeque simul par exitus esset ! Quid misero lucis post partum profuit usus ? 140 Felix qui meruit numquam miserabilis aeui carpere curriculum nec taedia ferre dolorum. Ecce uenit Dominus in sanctis milibus, irae

iudicium minitans contra omnes ferre superbos. 117 cfr Ouid., Me/az. 4, 144. Iob 3, 35; let. 20, 14.

118 cfr Iob 7, 5 ; 30, 30 ; Thren. 4, 8.

125/129 cfr Iob 5, 4/9.

142 Iudas 14 ; cfr Apoc. 1, 7.

123/124

133/136 Iob 5, 11 ; 10, 18.

143 cfr Iudas 15.

114 aptent M D Pi/ra 119 luctifici frixerunt] Kz// ; luctifici obfrixerunt M ; luctifica frixerunt D ; luctifico frixerunt P;fra dolore P;/ra 121 inclusa

siccanti M 122 faucibus] tacitus M 123 in qua] ea quae Pra 124 materno ... uenter] Kz// ; materno effusus muliebri uenter (uentri D) M D ; materna effusum muliebris uiscera (comi. uiscere) uentris Pz/ra 125 uocitetur M 126 radios] D (-s s./.) anhelos] Pz/ra Ku// ; anhelus M D 127 iungatur] Pz/ra Kaul| ; iungantur M

D

titulis] D (-s s.) 133 adeptus D ; ademtus Pi/ra Pitra 136 extremusque M 142 iram D Di?ra

lucis M

129 fluat M

flammens

Di/ra

131

deprensus M 135 exemptus] Kz/; exemtus M ; (praez. primus) abiit] Kz// ; habuit M ; dees? in D M D 139 partum] oz. M 140 ferisque die ruit 143 minitans] M (-ni- s.7.)

114 specubus] antris 116 ultum] uindicatum 118 haesit] iunsit interclusa] suffocata 132 annales] storia 135 exemptus] liueratus minitans] iram promitens

122 143

212

—— CARMEN DE SATISF. PAENIT. 144-171

Arguet inlato mundi terrore potentes

Ku 33

145 perpetuaque reis caligine suscitat ignes, horrida terrifici reserans ergastula claustri, in quibus aeterni consumunt uiscera uermes. Illic fletus erit stridorque in dentibus ingens, terror et egestas, metus, indignatio, plagae, 15o taedia, tormentum, meror et formido dolorum

155

160

16;

170

innumerisque animae pereunt cruciatibus actae. Ne tua me, precor, inpietatibus arguat ira, cum tempestiuus Dominum praecesserit ignis telluremque simul tenebrosus sumpserit ardor altaque siluarum rutilante cacumina uento intereunt totumque tenent incendia mundum. Oceani pereunt siccante uaporibus aestu litora gurgitibusque augetur flamma profundis. Tunc alimenta focis praebebunt aequora uiuis. Sulphureos rapidis agitare uaporibus amnes feruidus inpulsu ualido non desinit aer. Aequora, terra, polus fiunt simul omnia fornax. Tabescunt montes inmensisque ardua prunis fax iuga conburit, pecudes hominesque, uolucres et quaecumque simul labentia saecula gestant, flammea conuoluit subito uertigo polorum. Torridus increpitans calidis carbonibus ardor concremat inmeritas distentis sedibus urbes regalesque domos. Sublimibus alta metallis culmina conflantur. Rigidos cinis urit aceruos. Fulgora fulgoribus crebro miscentur in ictu

Pi 143

Ku 34

144/188 cfr Commod., Ins/ructiones I, 43 — ed. I. Martin, CC 28, p. 36/37 ; Carmen de duobus populis 999/1034 — CC 28, p. 110/111. 148 Matth. 8, 12 ; 13, 42.50; 229 02570524 45 12:825 820: IEuC. 125728: 183 cfr Ps. 49, 3 ; 96, 5 ; Is. 66, 15. 171 cfr Lucret., De rerum nat. IV, 934 et 1284.

145 regis

M — 150 tormentorum M

182 nec

M

urgeat D (corr.)

154

sumpserit] Kz// ; absumserit M ; consumit D P;ra 1556 cacumine M totumque tenent] Kz// ; totumque tenebunt M D ; totum tenebrant P;/ra

156 159

159 alimenta] nutrimenta uertigo] tempestas

166

elementa facis D Pifra 160 omnes Pz/ra 161 ualido] Pitra Kz//; ualida MD 163 inmensisque] Pra (imm-), Ku// ; immensasque D ; immensaque M arua pruinis M 164 conbusit M ^ pecudes] D (-s s/.) omnesque M 166 conuoluit] quam uoluit M populorum M (corr. eradendo) 167 ardor] aer M 168 concremat inmeritas] Ku// ; concremat emiritas (-s s./.) D ; concremare meritis M ; concremat incensas Pi/ra 170 rigidos] D (s s») ^ urit] om. M 171 fulgora] fulmina M in ictu] Had: (cfr 185) ; in hictu M ; amictu D Pitra Kull

aequora] maria

160 agitare] comouere

CARMEN DE SATISF. PAENIT. 172-197

213

inmanesque cadunt flagranti uertice rupes. Lampadibus caeli facies rubicunda coruscat omniaque ignito candescunt aera flatu. 17; Dura resolutis liquescit molibus Aetna

quae propriis tanto non cessit tempore flammis. Aduentante nouo primis fragoribus aestu soluitur et cerae similis madefacta liquescit. Omnia tunc unum faciunt elementa caminum. 180 Mundus erit rogus ipse sibi mundusque cadauer. Sed quamuis ualida et torrentia uiscera flammae semper terrores populis minitentur acerbos, non tamen a prauis desistimus actibus umquam. Sicut ab Eoo prorumpit climate fulgur 18; occiduosque ictu facili pertransit ad axes, sic erit aduentus Domini uenientis in orbem. Imbribus interea Sodomenis conpluet aer atque Gomorreos perfundent nubila fumos. Ecce ego conpositas sublimi culmine sedes 19o sensibus intueor meque haud consistere longe, dura catenatis portantem uincla sub uncis. Anxius interea scelerum captante reatu pertrahor exanimisque premor meas edere curas. Regia terribiles circumstant sceptra ministri, I9 ^ ocius exhibitis decernere iusta parati. Cernere supplicium est tales tantasque cateruas. Cognitor antiquus certa maiestate dierum 178 cft Ps. 96, 5.

184/186 cfr Matth. 24, 27.

Ku 35

189/198 cfr Dan. 7, 9/10 ; Apoc.

4, 2/4; 20, 11/12.

172 inmanesque] magna teque M cadunt] Pi/ra ; cadent M D Ku// fraglanti M 174 ignito] oz. M aet afatu M . 175 mobilis D Pra 176 proprii D 181 quamuis] D (-s ;s4.) horrentia .M 182 meditentur M 183 artibus M (cfr 91 ez 89) 184 Euo M fulgor D Pifra 185 facile .M 187 conpluet] com. Bendz iuxta Kull Sodomenis ... aer] sodomis cum plu(m)bi e(m) terte M (-m pr. e! al. eras.) ; sodomaeni compluat aer D ; sodomenis compluit aet Pifra 188 gomorreo D ; gomorrhaeo P;rra perfundent] Kz// ; perfun-

dens M D ; profundent P/gra

— fumo D Pirra

189 compositus P7/ra

190

meque haud] comi. Lófstedt iuxta Kull ; neque aut M ; me aut D ; me haud Pitra

192 scelum M 193 exanimis quis D premor meas] M ; premor mea D Pitra; — meas premor coni. Lófsted! iuxta Kul! — edere curas] M Kul! ; scelere curas D ; scelere curis Pizfra 195 iusta] Kz// ; iussa M D Pirra

saepta D ; septa Pifra 194 circumstet M 197 antiquis D 196 tantas talesque — Pz/ra

175 Aetna] aera flatu] aer afatu : adlocatu 174 candescunt] albescunt 177 aduentante] aduemons in Cilitia ubi ignis non desinens umquam ardere 184 Eoo] Euo: a 180 rogus] caminus lignorum instrilem (?) niente 191 uncis] 187 interea] dum haec aguntur climate] pats caeli saeculo cutbis 195 exhibitis] ministrantibus

214

CARMEN

DE SATISF. PAENIT.

198-212

sedet, ab inmeritis dirimens examine iustos. 200

205

210

Mox ibi fletus erit stridorque in dentibus ingens. Heu tenebrae quales quantisque incursibus urgent ! Tres mihi panduntur diuersi ex ordine libri : Cunctum opus eloquiumque meum curaeque uagantes ante oculos ueniunt, ipso me teste probanda. Arguor occultis proprio mordenteé reatu. Facta grauant curaeque homines et uerba caducos. Sordida peccandi triplex uia panditur usu. Heu mihi peruigiles auertunt somnia curae atque per occultos nocturna silentia planctus increpo, perpetuas cupiens extinguere flammas. Nullam palpebris requiem delicta ministrant ; immo et infundens resoluto corpore membra, ante fugit pressos requies quam tangat ocellos. 199 Matth. 8, 12 ; 13, 42.50 ;22, 15 ; 24, 51 ; 25, 30 ; Luc. 13, 28.

198 sedit M inmeritis] D (-s s.7.) iustis D (vorr.) quantisque] D (-s 5.7.) 201 diuersi] Kz// ; diuerso M cunctumque M 204 mordente] me dante D Pz/ra 206/212 los] in D et apud Pitra non reperiuntur 207 Heu] Kz// ; eu M Kul] ; ministrent M 211 immo et] coni. Hoppenbrouwers ; innuet EsPLICIVNT VERSI PENITENTIE M

200 tenebras M D Pirra 202 sordida ... ocel210 ministrant] M Kull (praem. T)

198 dirimens] separans examine] iudicio 200 caducos] ad cadendum dictos lunaticos daemoniacos

prement

urgent]

20ü

INDICES INDEX

LocoRvM INDEX

INDEX

SACRAE

SCRIPTVRAE

SCRIPTORVM

NoMINVM,

RERVM,

VERBORVM

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

cap.

lin.

pag.

24/25 33/55

16 22 66 119 79 192

Genesis :

2, 7 2, I7 3, 16 5, 18

3, 23/24

5, 24

4 4 4.5 4, 8

4, 10 4, 23/24 222.

6, 10 6, 11 8, 16

11, 4/9

12, 1/4

15, 17

18, 1/4 18, 18 18, 18/19 19-31

22, 9/10 225 1:7 22, 18

25, 1/2

25, 30/33 26,4 26, 15 26, 24

27, 10/55

27, 53

28, 12/16 51, II

51, 47

32, 24/30 34, 13/30

35, 18 35, 22

37, 22/24

35, 24

56,24 37, 2/24

40, 1/22

41, 50/52 46, 19

47, 9 48, 5/6 49, 5/4

49,6 49, 25

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr.Cant. Deut. cfr Cant. Ez. Cant. Hier. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Hiet. cfr Cant. Hiet. Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Hiet. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Ez. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Ez. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Ex. cfr Cant. AS cft Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Az. Cant. Az. cfr Cant. Az. Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Az cfr Or. Man: cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr cfr cfr cfr

Cant. Ion. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. E Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Az.

40/43 8/9

24 8/9

17/18

81

17/19 17/20 I4 9o I4

2/5 31/32

46/47 31/32 3/7 19/20

32/35

21/23

32/55 40/41

66/67 18/19

3/5 32/35

41 102 102 92

65

72 I34 118 118

25 93 41 95

95 32 95 95

12/13

I31

13/14 32/33

176

23/25

T$

27

22/23 28/29 29 20/21 28/29 12/16

23/24

82/84

84

95

85

95

84

93 95 I9I 95 156 185

190 190

4

185

355/36

167 156 52

16/20

sl

5.8

44/45

1I/12

91/93 13/14

2

74

28/29.30

185 185 II9 185 190 49

84

218

INDEX LOCORVM

49, 25

Exodus : IS TT

2, 3/5 2, 15 cai

2421/22 5,2

3,6 5, 6/14 5.7

6, 6 7-11

7. 9-14, 31 9, 27 12,37

13, 5

15, 2I

14, 5 14, 7

14, 10/25 14, 13/14 14, 16/22

14, 16/28 I4, 2I

14, 21/23 14, 23/28

14, 24/28

14, 27/28 15, 1/19 15, 16

15, 23/25 I5, 25-17, 15 16, 2/15

16, 4/15 16, 10 17, 2/6

17, 5/9 172502

18, 1/2 20, 8

20, 20, 20, 20, 20, 20, 20,

IO I2 I3 14 15 16 17

29, 1/4 30, I 51, 13

32, 1/4

32, 1/29

Cant. Az. Cant. Az.

cfr Cant. Es. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Hab. cfr Or. Man. Cant. Ex. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant.

lin.

cap.

opus

Genesis :

SACRAE SCRIPTVRAE

34-37/58 3940/41 1/2

33/34 6/7

-

3 21/22 20

30/31

84 123 195 131 I3I 131 I51

-

26/28

26

N

22/25 16/17

86 II3 I2

30/31

Deut.

Je Az. Ex. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. JaV4cfr Cant. Deut. cfr Cant. Ex. Cant. Ex. cfr Cant. Az Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. Or. Man. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cft Cant. Hab. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex.

pag.

- CN uU -^ oO Oo4d Ow MQNON

24/25 6/7 12/13

18

85

17

95 LII 29 IO

18/19 19/20 17/18

II3 51 III

2/3 4/5 2/3 5/7

IO/1I

73/15 14/15 2/5 13/14 3/4 13/14 $/6 17/18 1I/12

25

19/20 18/19

9 20/21

64/65 oM NM MUS MOMMNM MMM TM xMTuU omMN "M mM ^m 4» 0000009 -10N NO QN ONw Oo V9 "

[n3

65/66 3 35 35 36 38

39

40/41 41/42

43

5/6

on ^C

9/10

35

SA MA C VA Mj OMA ROV

-N

24/26 25/26

186

195

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

Exodus : 32, 1I 32, LI/r2

55, 20 35. 25 Leuiticus : 211 2, 15/16

Cant. Cant. cft Cant. cfr Cant.

cap.

Hier.

10,9

cfr cfr cfr cfr

15, 44/46 13,46 14, 27

cfr cfr cft cfr

Cant. Hab. Cant. Hab. Cant. Cant. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Cant. Bab.

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Az. Cant. Hab. Cant. Az. Cant. Cant. Hier: Cant. Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Deb.

8, 20

9, 23/24

Numeti : TOS 12. I I4, 50

16, 15/55 16, 30/34

21, 17/18 21, 21/31

2.22 34, 15

Itn.

23

14/17

Deut. Ex. Ex.

cfr Cant. cfr Cant.

4,

4, 17

219 pag. 82

19 19

48 $ $

8/9 9/10

97

97

21/22 21/22

136

6/7

97 102 32 57 90 91

21/22

136

52/53

96 I3I 95 102 72 3 176 62 190

16

5/7

15/16

4/6 19

13/14 17/20 16/17

6/8

7/10 55

2/5

136

Deutetonomium :

LXI

2,4

2, 4/55 2,8 2.22

2, 29

4,6

4, 355 4» 46 5, 12

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant.

5, 16

cfr Cant.

$11 $, 19 5, 21

cfr cfr cfr cfr

13, IO 16, 20 I7. I

cfr cfr cfr

18, 12

cfr cfr

5, 18

6, 5

23.21 27, 15 29, 29

31, 27/29 221 32,17

38/39 12/13

cfr cfr cfr cfr cfr

cfr

cfr

Cant. Cant. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Deut. Or. Man. Or. Man. Cant. Ion. Or. Man. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Ex. Cant. Ex.

12/13 12/13 12/13

42/44

52

7/1o

176

55

88

38

88 88

7/10

iJ

9/1o

39 40/41 d& VA VACMVA MA SA NA M A

88 88 88

4

88 12

48/49

48

30/31 24/25 30/51 8/9.11 2/5

w.-p--4 OA ow ^" Me

18

31/32

6

Mon om oM omo oM

22 176 176 176 176 176

27/28

54 156 157 172 156 107 16

INDEX LOCORVM

220

opus

Deuteronomium

32, 17 32,

22

32, 35 32, 49/52 33, 17

SACRAE SCRIPTVRAE cap.

lin.

pag.

39

10/11 20/21

57 50 32 59 125

:

cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant. Cant. Cant.

Cant.

30

16

40 2 2 ZR

Iosue :

617 6, 20

7, 19 IO, 12/15 II,6

II,9 E357] 14, 2 14,4 18, 7

25, 2/4

cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant.

2I 2I 2I

28 28

I3 21 21 16 16 I5 16

5

43/44

13/15

25

126 126

49

104 104 104

31/32

58

50/51 18

18

5 5/6

II3 II3 138 195 195 190 190

11/13

7/9 7/9 4/5 4/5 I4 3/4

60/62

cfr Cant.

185

190 168

Iudicum :

4, 4

cfr Cant. Deb.

4, 6 4, 6/23 T 5, 1/32

cfr cfr cfr cfr

o5)

$5,253 7, 46 9, 53

16, 20/21

I Regum : 1, 6 25 12/17.

Cant. cfr Cant.

2, 36

7, 9/10

12.017 15, 32

17, 28

18, 1/4 20, 20/43 22,2

25, 2/58

25, 36/358 28.3 28, 7/11

28, 15/20 28, 16 20.17

cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

184

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant.

2, 22/34

175 174

cfr Cant.

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

175 192

85

192 195 II$

176

22

39 39 19 17 27 15 27

39 57 57 IOI

99

II2

97 47

2l

26 26

61 26 22 197 53 TE III III

22 22

38 38

43 IO 22 35 26

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

I Regum: 30, II

51, 5

22I

cap.

lin.

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

277 45

21/23 9/10

cfr Cant. Hier. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. Cant. Deut. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Deb.

15 15 27 27

12/13 14/16

pag.

II Regum : 2, 19

2523 44 7, 1$

8, 4 11, 3/5 12, 13/19 12, 26/51

13, 1/14 I5, 22/29 13, 27/31 I5, 51

16, 20/22 16, 21/22

20, 5

2451/2

2T

27 27 IO

29 29 9 29 3 29 3 29

12/14 11/12 17/18

9/12

Tini TI

47 II2

196

18

47 47 27 201 20I

56/65

180

9/12

41/45

17/18

16

30/31

18/19

49

69

20I

26/30 19/20

20I

III Regum :

I,5 1, 32/34 5, 3/4 8, 1/54 8, 42/45

cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deb. Deb. Az. Az. Ion.

29 9 20

20/21

63/66

27/29 28/31 12/13 11/12 17/18

IO, 28 10, 29

Hab. cfr Cant. Hab.

11,5 II, 33

cfr Cant. Ion. cfr Cant. Ion. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deb.

33/54

18, 23/28

cfr Cant. Az.

18, 42

cfr Carmen cfr Cant. Deb. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

2/3 29/30

14, IO

14, 14 15, 29 17, 5/6

19, 4 22, 34 22, 34/35

33/54

47 47 47 6/8

34

17/18

46/47 81/82

IV Regum : zioni

2, 19/22

5, 1/12 5,14

5, 18 9, 32/33 17, 25/26 18, 1

18, 13/14

18, 31/32 19, 36/57 20. I

20, 1/6 QUINT

cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deb. Deut. Hab.

Hab. Ion.

cfr Cant. Deut. cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Deut. Cant. Ez. Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Ion. Cant. Ez. Cant. Ez. Or. Man.

30/31 66/67 57/358 39/40 31/32 89/92 34/36 7

8/9 32/55 4/5 3/8 8/9

179 54 155 155

165

65 117 72 52 165 I21 n 148

222

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE cap.

opus

lin.

IV Regum :

21, 2/7

cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Or. Man.

25,7 25, 8/10 25, 8/20

cfr Cant. Hier.

24, 19/20-25,17

25, 8/21

25, 22/26

9 6/9

cfr Or. Man.

22, 14 25, 5

cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant.

4

26/27

2/5 17

Hier. Az. Hier. Hier.

2/6

2/4 )/7

I Paralipomenon :

18, 4

ZTORT

cfr Cant. Deb. cfr Cant. Az.

17/18

196

41/45

III

II Paralipomenon : 12.7 TOT T2

16, 7/15

20, 12 26, 16/21 30, 7

30, 13/27

35, I

35, 2/7 35, 2/9 33, 1I

35, 12/135 35, I9

35, I/11

cfr Cant. Az. cfr Or. Man. cfr Cant. Az. Cant. Deut. cfr Cant. Az cfr Cant. Deut cfr Cant. Az. cfr Or. Man. cfr Or. Man. cfr Or. Man. cfr Or. Man. cfr Or. Man. cfr Or. Man. cfr Cant. Az.

35/36 15/20

37/39 17/19 20

5 27/29 8/9 30/31

87 155 TUNE 51 102 49 102 148

156

27/29

148 148 148 148 102

10/11 1I/I15 16/18

] Esdrae :

6, 8/10

7, 16/17

cfr Cant. Az. cfr Cant. Az.

14 14

25/26 25/26

95 95

cfr Cant. Deut.

28

12/13

48

Tobias :

3, 22

Iudith : 8, 19

9, 19 16, 19 Iob: 130 15 ITA I, 19 5,3

5, 4/9

32 T

3, 16 5, 17/18

6, 4 7/525

7:16 IO, 18

15, 26

Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deb.

9/10

9/10 12/13

18 18 203

cfr cfr cfr cfr

30/31 57/41 30/31 31/35

90 90 9o 9o

Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Carmen cfr Carmen Carmen Cant. Az. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Carmen Cant. Ez. Carmen Cant. Ex.

co oo Qoo

123/124 125/129

133/136 40 43

55

56/58 2/4 118

4

133/136 8/9

21I 21I ZLI

84 59

61 ZLI 120 ZI

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

lob: 15, 26 16, 23

I7. 24, 19 30, 30 38, 22

Psalmi : 3, 7

$ If

6,2 9,2

TON TI2JAT.

13,5 13,5 i$;

r$.6

16,5 17, 9/10

17, 34

18, 14 18, 15

20, I2 21, 16 21, 28

21,32 2221 22, 5 24, 6 24, 7 24, 8

24, IO 31, 8 32, 7 22,10

35,8 35, II 34, 4

34,26 37,5

5»5 37,9 38,5

38, 6

39, 13 39, 15

39,18

Cant. Hier. Carmen Carmen cfr Cant . Deut.

cfr Carmen cfr Cant . Deut. Cant. Hier. Cant. Hab. Or. Man. Cant. Az. cfr Cant. Az. ' Cant. Az Cant. Hiet. Cant . Deb. Cant . Deut. Cant . Deut. Cant . Deut. Cant. Az Cant. Az. Cant Deut. Cant. Az. Cant. Az. Cant. "NE Cant. Hab. cfr Cant. Az. cfr Cant. Hiet. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hiet. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Or. Man. cfr Cant . Deut. Cant . Deut. Cant . Hab. Cant. Az. cfr Cant . Deut. Cant . Deut. Cant . Deut. Or. Man. Or. Man.

Cant. Hier. Cant . Ion. Cant. Ion. Or. Man. Carmen Cant. Az. Cant. Hier.

cap.

23

223 lin.

pag.

5 59/60 59/60

709 209 209 41 21I

41

118

35

7/8 12/13

71

IO

50/51 7/8 3/4 13/14

136

24 24 23

27

26

II II 21 22 25 22 22 22 22

27

II/12

I$1 107 108

107

20

15/16

33 15 14/15 2/53.5

7/8 27/29 4/5 8/9 57/58 II/12

6

200 46 27 27 103 105 41 10$ 105 106

147

29

14/15

1I2 75 49

20

22/23

8o

I2

25 35 32

II

I9 15

4

68

Ti/T8

126

28

17/18

48

26

34/35 32/35 357/358

91 III 20

II

38

28

29

14 17/18

149 49 28 I41 II4

30

II

16

29

29

24 24 12 12

17

35/36 4I

29/30 7/8 3/4 6/7 4/6 3/4 9 ZI

35/36 IX

10/12

56 20 20

29/30 35

19

49 42 42 155 155 3) 171 171 155 209 II4 8o

224

| INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

cap.

Psalmi :

41,4 45, 22

lin.

pag. 207

cfr Catmen Cant. Hier. cfr Cant. Hab. Cant. Hiet. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Ion. Cant. Deb. Or. Man. Cant. Hab. cfr Carmen Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Az.

28

49, 21

Or. Man.

50, 6

Cant. Az.

15

212 51 90 113 158

$0,9 50, 19

Or. Man. Cant. Hab. Cant. Az. Or. Man. Cant. Ion.

13 II

156 136

18

IOO

16 IO

158

43, 24 44, 6 455 45, 5 48, 17 49, 5

49, 15

49, 16

cfr Carmen

54, 6 $4, IO/11

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

57.» 7

58, 6

61, 12/13 61, 15

65, 1/2 65, 6

cft cfr

65, 15 67, 15 67, 55 68,2

68, 5

69,5

70, 17

cfr

71, 14 92:7

cfr

72,22 735 19

cfr

71, 6

cft

vnb 78, 4 79,2 79, 6

cfr

cfr 79, 19

81,6

Hab. Ex. Deut.

Hier. Hab. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Az. Cant. Ion. Cant. Ion. Cant. Ion. Cant. Deb. Carmen Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Az Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Ez. Cant. Deut. Carmen Cant. Hab. Cant. Hier. Carmen Cant. Deut. Cant. Deut.

67

127

62

134

169 195

161

128 32

17

172 209 142

25

45

20

8o

125

65

28

1I5

15 29

31 201 I12 167 167

28

167 12

29 27 IO 16 16

25 24

184

209 I14 47 LT 26 55 I4I 72 45 108 18

25

118 Oo. Nw

^R

r7 210 E50 70 207 18

20

LI

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

cap.

Jin.

225 pag.

Psalmi : 85, 11

85, 15 85,17 88, 15

88, 30

88, 33/34 89, 11

96, 5

cfr cfr

96,9

98, 8 101, 4/6

IOI, IOl, 105, 105,

IO I2 14 15

cfr

cfr

I05, 51

108, 30

109, 4 IIO, I III,4 NI. 115, 16/17 I17, 5 117, I9 117, 28 118, 1 II8, 11 IIS, 14 118, 27

1I8, 32 118, 57

118, 39/40 118, 98

118, 108 IIS, 124 IIS, 171

X91 120, 4 T24;I 126, 1

155, 5/6

cfr cfr cfr cfr

Cant. Az. Cant SUA, Or. Man. Cant. Az. Cant. Hab. Cànt. Deut. Cant. Ez. Or. Man. Cant . Hier. Cant . Hier. Or. Man. Cant . Ex. Cant . Deut. Cant. Az. Cant DA. Cant . Deut. Cant . Deut. Cant . Hab. Catmen Carmen Or. Man. Cant . Deut. Cant. Az. Cant. Az. Cant EZ: Cant . Deut. Cant . Deut. Cant . Deut. Or. Man.

30

2/4

14/16

»

II

23

IO

118

12/14

151

II/12

81

5/6

I$I

21/22

29 109 109 25 41

36/57

49/50 59/60

8/9

26/27

128

155

178

212 213

IO

1535

3

8/11

13/14 15/16

118

4

31 32

48/49 32/33

161

25/26

30/31 5/6 10/11

5

35/36

Deut.

Deb.

100 100

38/39

19 52/35 3/4 47/49

Cant UA: Cant. Az. Cant . Deut. Cant. Az Or. ManCant. Deut. Cant. Hier. Cant. Az.

Deut. Deut. Deut. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. AS Cant. Az. cfr Cant. Az. Cant. Ion. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Deut.

128

23/24

9/10

Cant. Az. Cant. Az.

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

86 II2 160 IIO

I4 14 32/33 34/55 31/32 52/53

53

107 108

IOI 107 20 II3 159 18

vi 107 20 203 16 I9 20

41/42 4/5 8/9

19 125 86 52 86 IIO

17/18

108

8/9 44/45 d AUN -oMod&o-A Mon AA II 44/45 9/10 25 II 43/44 31/34 57

162

18/19

MON v

25 28

107 28

56

220

INDEX LOCORVM

SACRAE SCRIPTVRAE

opus

cap.

lin.

2 10

25/26

paz.

Psalmi:

136, 1

cfr Cant. Cant. cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant.

137571 137, 6 138, 14 140, 5

Ex. Hab. Az. Hier. Deut. Deut.

24 $ 5 29

:

141, 6 142, 6/7

Or. Man. Cant. Hier.

8 20

144, 3

Cant. Deut.

4

144, 13

Cant. Deut.

146, 8

Cant. Deut.

7/8 3/4

7/8

16

29/30 35/36

155 107 91 19 49 155 8o

26/27

19 20

15

39/40

31

10/12

'

$

Prouetbia : 2 UT/AI2

Cant. Deut.

29

cfr Cant. Az. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Deb.

23 7 29 3

18, 5

Cant. Deut.

43

19, 12 24, 12

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

3 44

3,5 3,10 8, 14 8, 34

24:27

cfr Cant. Deut.

30

20722

cfr Cant. Deut.

27

49 107

23/25 4/5 16 IOI 11/12 55

152

49 175 64 17 65

9/10

$o

44/45

47

5

19/21

171 171 200 19

Ecclesiastes : 172

Cant. Ion.

9

I, I4

Cant. Ion.

9

Cant. Deb.

27

9, 3

II$

3/6

25/24

Cant. Deut.

5

cfr Cant. Deut.

43

45

62

Cant. Deut. Cant. Az.

29 14

5

49

Cant. Hab.

19

53/54

19/21

18

25/26

Cant. Az.

29

Cant. Ion. Or. Man.

8 18

34/35 3 15/16

II4 170 160

30/31

156

Canticum Canticorum : 4, 9

Sapientia : 2 TO 4, 8/9 16, 6/7

I395TO Ecclesiasticus : 4, 25 7. 40 15,9

31567 36, 5 Isaias : 1, 6 2012/2 3, I

cfr Cant. Deut.

cfr Cant. Deut.

cfr Or. Man.

I3 4

Cant. Deut.

24

Cant. Hier.

15

Cant. Hab. Cant. Az.

16 14 14

Cant. Az. H

14

9/10

8/9 9 25/28

36.37/38 39 12/17

5; 1/3

Cant. Az.

3,2

Cant. Az.

14

40.42

Cant. Az.

14

Az.

14

Cant. Az.

14

43/44 55/56 57/58

3, 5

Cant.

96

143 34

18

INDEX LOCORVM opus Isaias: 5,3 5, 1I

5: Lf/T2

cfr

5, 30 6, 1 77319

8, 6 8, 14 IO, 13/14

cfr

I1,9

14, 4/5

14, 20/22

15,2 15, 3 15,4 26, 1 26, 10 26, 17/18

28,5 28,8 28, 15

30, 26 31,9 32, 5 35, 14 35, 23 34, II

cfr

cfr cfr cfr

37, 27 37, 37/38

cfr

40, 7/8

42, 13 44; 24 45,2 45, 14/15 46,4

cfr

48,4

48, 17

49, 24/25 50, 4/5

$2,7 53. 9

55, 1o/11

57,9 57,14 $7. 15 58,2

59,6

66, 15

66, 19/20

cfr cfr cfr cfr cfr

cfr

Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Ex. Cant Ion. Cant. Hab. Cant. Hab. Cant. Ion. Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Ex. Cant. Deut. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hab. Cant. Ez. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Ex. Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Hab. Cant. Hab. Cant. Hier. Cant. Hier. Cant. Az. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Ion. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hier. Cant. Ion. Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Ez. Cant. Hab. Or. Man. Cant. Az. Cant. Ez. Carmen Cant. Deb.

SACRAE SCRIPTVRAE cap.

lin.

pag.

I4 53 2 5 22 10 5 30 IO II IO 6

58/59

96 53 3 164 147 135 168 IIS IO IO 26 151

38

12 ia 2 23 17 16

35 3 15 25 6 $ 20 3 20 30 16

2,$

Cant. Deut. Cant. Ion.

36/57

26/27

32/33

29/30

69/70 17/18 11/18

8/9 30/31 16/20

7/8 24/25 23/24 7/8 25/26 18/20

78

7/9

T7 40 177 129 I45 72

6 1o/II

15/17

15/16 25 30

46/47 39/40 32/35 37/38 29/30 II

6/8

OO 4 qd V9 p^ 9

Ton xA Mon

ood

42/43

23/24 39/40 10/13 17/20

7o[71

61/62 52

M

2/5 29/30 47/48 16/17 15/16 155

4 ^ Q9 d& 9 ^ O00vA

NO

S

Me

56 137 157 TIT 41 142

7/9 38/39 6/7

11/12

Ieremias : 2, 18

227

55

8o

IIS 159 18

165 18

138 73 170 139 25 44 28 137 175 25 20 54 18

II9 130 153 86 I20 212

10/14

179

39/40 71/18

168

52

228

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE cap.

opus

Ieremias : ZI 2, 28 2, 29 2, 30 256212

3, A[5

4. 22 5,3

5,6 5,14

6, 7

7,9 7, 30 8, 14 8, 18

9, I 9, 20 II, 16 13, 18

15, 26/27 14, 17/18 I4, 18 15,3 15,4 15, II 15, 16 Yo E 17, 5

17, 16

Cant. cfr Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deut. Deut. Deb. Deut. Hier. Hier. Deb. Deut. Deut. Deut. Hab. Ion. Deut. Or. Man. Cant. Hier. Cant. Hier. cfr Carmen Cant. Hier. Cant. Hab. Cant. Hier. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Or. Man. Cant. Deut.

Cant. Cant. cfr Cant. Cant.

Deut. Deut. Hier. Hab.

Cant. Deut. Cant. Ez.

cfr Cant. Ez. 18, 8/10

18, 21/22 18222

20, 9 20, 14

25, 19/20 25,29 25,15 29, 5

29, 25 29, 28

30, 23/24 2:5, 12

31, 33/34 32, 55

55,6 48, 38 51,4

cfr Or. Man. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut cfr Carmen Or. Man.

Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Hier. cfr Cant. Deut. Or. Man. cfr Or. Man. Cant. Az. Or. Man. cfr Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hier.

55 38

6 24 20 22

Jin.

3/4

6 25/26

14/15 24/25

16/18

28

10/11

I

27/28 28/29

24 25 D

15/17 37/58

5 27 14 15 17

40/41 45/46 33/35

II 20

10/12

16

II/13

15

24/26

26 26

23/24

24 1 32 5 IO 9 I4 8

5 3 9 27

27

3

13 É3 35 22

33 6 s) 31

14 39 I2

n5

paz.

28/30 6 I

7/9 15/18

22/25 6/8

27/29

25/26

24/25

12 9

21/22 11/12

35/356 39/45 35/356 59 26/27 122/124

6/7 33 28/30 10/11 26/27 IO/I1I

132

21/25

I51 152

E2/T7

116

35/37

157 57 157 TT

27/28 28/30 20/21

EN 75 39 211

23/25

16/17 21/22 IO

'Thteni: 1,4 I, 18 3, 42 4, 8

Cant. Deut. Cant. Hier. cfr Cant. Deut.

cfr Carmen

Zu II 22

118

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

cap.

'Threni :

5,21

Cant. Ez.

229 lin.

pag.

13/14

118

Baruch :

Cant. Az.

2,9 Ezechiel : DUL II, I9 26-28 26: 2T

cft cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. cfr Cant.

33, 6 36, 26

44, 30/31

85

Hab. Hab. Deut. Hier. Deut. Hab. Az.

18/19

7/8

155 129 25 72 45 129 97 181

21/22

8/9 25

3/4

21/22

Daniel :

3, 27/28 3, 41/42 3, 42 7,9 7,9

7, 9/10

cfr

7,19 IO-II i0; TI IO, 12/21

cfr cft cft

IO, 16

12.2 I2, j Osee : 2. T2

Cant. Deb. Cant. Hier. Cant. Az. Cant. Hab. Or. Man. Carmen Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Deut. Or. Man. Cant. Az. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Ion.

4, 8 14, 5

IO

7/8

2I

IO/11

25 IO

14/15

9/1o

12/14

189/198 IO

16/17

22

27/29

29 II 35 45 IO

14/16 11/13 40

4l5 27/29

IIO

135 153

213

135 25 147 25 150

114

155

53

12/13

61

9/10

172

1o/11

75

2/5 17 9/15

162 162

17/18

I 250

Ioel :

Cant. Hier.

2, 5 Ionas :

cfr Cant. Ion. cfr Cant. Ion. cfr Cant. Az.

I, 1/5

2,1

5, 5/10

86

Habacuc : Cant. Deut.

5,2 3, 13

Or. Man.

25

Zacharias :

5, 7/8

Cant. Ex. Cant. Hab. Cant. Hab.

10773

I2, IO/14

II

32

II

9/10 10/12

Malachias : Cant. Az. Cant. Hier.

1,8

5, 5 II Machabaeorum

7, 1/42

: cfr Cant. Hab. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Ez.

20 2

II 132 136

21/23 26/27

102

13/21

124 3I 118

24/25 32/35

82

2300

INDEX LOCORVM opus

Matthaeus : 2, 16

3,6 4,9 4, IO

4, 23

5, 3/11 $» 2I $5; 2

5,27 6, 13 235,15 7,14

8, 2/17 8. 12

8, 18

8, 23/27 9, 18/25 IO, 21 19,22

10, 32

10,35 11,25

115.20 pL2:24 12, 40

13, 17 13, 42 13, 50 14, 22/32

14, 29/51 15, I5 15, 52 16, 23 16,27

17, 1/5 1752

I9, I8

I9, 19 20, 29 2:15:10 21, I9 21, 44 2212 22122 22, 57

cfr Cant. cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant. cfr Cant. Cant. Cant. Cant. Az. Cant. AZ cfr Cant. Hab. cfr Cant. Ex. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Carmen Carmen cfr Cant. Az. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Deut. Or. Man. Cant. JA: cfr Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Ion. Cant. Ion. Cant. Deut. Carmen Carmen Carmen cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Hab. cfr Cant. Az, Cant. Deut. cfr Cant. Deb. Or. Man. cfr Cant. AS cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. cfr Cant. ANZ: cfr Cant. Az. Cant. Az. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Hab. Cant. Az. Cant. Deut. Carmen Carmen cfr Cant. Ex. cfr Cant. Az.

SACRAE SCRIPTVRAE cap.

1 IO

29

lin.

pag.

5 22/23

13 135 202 103

33/34

2

20 7 31

$^

58

21 2I

27 5 2

4

13 13 ;

26/27 59 II/12

47/48 $/6 4/5

64

b2

27/28

2I

31/32

25

68

148 199

33/34 26/27

13/14 26/27

118

88 II2

162

87 94 94 I31I 12 37 42 212 214 104 12 I2 46 160 108

13/14

28/29

108

9/10

30

I17 15/16 22/25

31/32

148

199

148 28

13/14 24/25 18/19

162 165 577 212 214 212 I2 I5 55 128

14.17 55

103

17/18

176

15/16

153

40/41

41/42 32/53 31/32

45/46 9/11

46/47

88 88 88

104 103 104

145 144

199

II5 57 212 214

31/32

88

16/17

31/32

148

30/31

INDEX LOCORVM

SACRAE SCRIPTVRAE

opus

cap.

lin.

24

37/38 44/45

Matthaeus :

22,37 23, 5 25, 25 23, 55 23, 55/36 24, 27

cfr

cfr cfr cfr

24, 30 24, 51

' 25,30

25;

3I

25, 32/33

25, 41 25, 46 26, 67

26, 69/75 27,5

27, 5/8 27:18

27, 26 27,30 27,34

27, 55 27,45

27, 51 Marcus

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

cfr Cant. Hab. cfr Cant. Ex.

cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex.

cfr Cant. Az. cfr

8, 55

9, 1/3

cfr

10, 18

10, 46 12, 26

12, 32

I9

16

43

44

42 2 II

10/11

7o

24/25 $/6 IOo/11

57

184/186 2 30 21

25

30 9

40

25 30

17 2T

14 29

29 17 53 15 I2I I2I

-— QNA A

177 177

:

1355 I, 30/45 4, 36/41 5. 7/13 5, 22/42 $5, 24 $5, 51 6, 34 7; io

cfr cfr cfr cfr

Cant. Az. Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Deb. Carmen Cant. Az. Cant. Az. Cant. Deut. Carmen Carmen Cant. Deut. Carmen Carmen Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Ex. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Hab. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Hier. Cant. Ez. Cant. Ez. Cant. Deb. Cant. Deb.

cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Az. Hab.

Az. Az.

Az. Deb. Az. Az.

Ex. Deut. Deut.

155

232

| INDEX LOCORVM opus

Marcus:

14,65 14, 66/72

15.3

15, IO

15, 15 15, 19

15, 24

16, 19

cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deut. Deb. Deb. Hab. cfr Cant. Az. cfr Cant. 182 cfr Cant. Ex.

Lucas :

2, 13/14 2, I4

4» 41

5, 12/26

7, 2/15 7,9 8:517

8, 22/25

8, 41/55 9, 26 9, 28/30

IO, I9 10:27

10, 35/36

IDs

12,20

12, 49

cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant. Cant.

cfr

13, 28

14, 28/30

20, 37

cfr cft cfr cfr cft cfr cfr cfr cfr cfr cfr

21, 34 22:05 22, 55/62 25, I9

cfr cfr cfr cfr

15, 5 15, 8

16, 19/22 18, ro/13 18, 13 18, 20

215 19

23, 21

23, 23, 23, 24, 24,

34 44/45 45 19 38

Az.

cfr cfr cfr cfr

Az Deut.

Deb. Ex. Ex. Bs

SACRAE SCRIPTVRAE cap.

lin.

cap.

17

13/14 9/13

99

2I

29 29 9 59 54

7

44 II

22

201

2L

201

8

13/14

28/29

134 99 I21

14/15 38/39 9 13/14. 6/7

84 182

Az. Ez.

21

Ex. Ex. Ex. Deb.

12

28

L2

26/27 21/22 17/18

12 12 104 120 12 12 12 176

Deb.

14

26

187

31/32 46/47

104

I2

27/28

I2

26/27

I2

Az.

Az.

Deut. Deut. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Carmen Carmen Or. Man. Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Hab. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Ion. Cant. Ez. Cant. Deb. Cant. Az. Cant. Cant. Az.

21 43

23 23 21

33/34 8

II7

6/7 4/5

38

31/32

148

199 7/11

14/15 23/24 48/49

44/46 3/4 57/58 38.39 40/41 41/42 30/31

88

64

22 40 41 3 212 214

160

15 29 186 125

157

66 88 88 88

31/32

196

21/22

201 36 201 163 I21

9/10

9/13 22

24

28/29

33/34

177

35 39/40

108

18/19

65

25/26

86

Iohannes :

15712

Cant. Deut.

INDEX LOCORVM

SACRAE SCRIPTVRAE

opus

cap.

299 lin.

pas.

Iohannes :

I, I4

cfr Cant. Ex. Cant. Deut. cfr Cant. Hier. Or. Man.

r7 JE) 153

cfr Cant. Ion. 1, 29 2 ps

2ETG

3, 23

3, 26

3, 51 3, 34

3, 356

4, 13 4 47/51 5, 5/9

6, 16/21

6, 7, 7, 7.

56/57 34 36 38

8, 25

8, 33 8, 40

9, 39 10, 4 IO, II

IO, 58

II, 1/44 II, 48

15, j

13, 16 I4, IO

I4, 10/11

I4, II I5, 15 16, 2

16, 35 17, 5

18, 17/27

19, I 19,5

19, 23/24 I9, 34 20:125

165

Cant. Hab. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Hab. Cant. Hab. Or. Man. Or. Man. Cant. Hab. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. Cant. Az. cfr Cant. Az. Cant. Hab. Cant. Hab. cfr Cant. Az. Cant. Hab. Cant. Deut. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Hab. Cant. Deut. cfr Cant. Ex. Cant. Ex. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex. Cant. Deut. Cant. Hier. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Hiet. Cant. Az. Cant. Deb. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hab.

129 27 79 129 155

A^ z

128

152 152 135 I2 12 I2 I3 109 109 155 138 94

"9 OR. 4 0x Cy O wu

128

6o I4 127 58

12 12 h99 II 58

79 $8

cfr Cant. Az. cfr Cant. Ez.

127 71 107 175 36 134 99 I2I

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hab.

125

61

Acta Apostolorum :

1,9 2, 5/4 4, 35/4 5, 41 6, 12

6, 43

6, 51 7, 39/43

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Hab. Cant. Deut. Or. Man. Cant. Deb. Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut.

L5 IO I2

r5

4/6

138

28/29 26/27 21/22 22/23

18 I$1 182

25/26

Zt

27/28

2I

26/27

21

13/15

29

234

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

Acta Apostolorum : 75 55 8, 5 8, 9/11

9, 1/19 9, 3/8 IO, 13 12, 4/10

I2, 20/25 14, 16 15, IO

Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Az. Cant. Hab. Cant. Hab. cfr Or. Man. cfr Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Hab.

cfr cfr cfr cfr cfr cfr

cap.

lin.

25 I3 II j II

20/21

24

I

16 16

I 19 IO

9/10

65/67

pag.

138 184

9/10

65/67 56/58 48/49 55 33/34 37/40 15/17 20/22

184

109 125 142 159 125 55 155

Ad Romanos : 1,8

1,14 236

34

4, 16 6, 8

9517! 7, ?3 8,8

8, 35/36

8,38

8, 38/39 9, 7

Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Ex. Cant. Hier.

cfr Cant. Az. Cant. Az. Cant. Cant. cfr Cant. Cant. cfr Cant.

Cant. Deut.

9,8 9, 14 9, 32 9. 33

cfr

10,7

cfr

I0,4

IO, IO IO, $I II, 30 1252 15, 9 16, 20 16, 27

Deut. Hab. Ex. Hab. Az.

cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Az Cant. Deut. Cant. Az Cant. Ez. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deb.

72/15 34 35 53/54 36/37 21/22

43 28/30

56/57

26/29

38/39 34/358 21

51/53 52/53

19/20

I ad Corinthios :

1512 1; IO/T1

I, 24 SED ,

NNNM ^ v»

C0 Mono

5, 13

cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. Cant. Ex. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Deut. Or. Man. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut.

95 95 15 139 30 152 6o 31 46 41

INDEX LOCORVM

SACRAE SCRIPTVRAE

opus

I ad Corinthios : 2. 16 4, IO/11

4, 12 5,1 $: 1l 23:7

cfr Cant. Cant. Cant. Cant. cfr Cant.

cfr

I0,4 IO, 20 IO, 22

10, 51

II, 6

cfr cfr

12, 8/9 I2, 3I

15, 4/8 I5, I2

14, 1j 14, 34/35 15,9 15, 23 15, 53/54 15 54/55 15, 55 II ad Corinthios : ID. I 2, 16

4, 16 5, 16 6, 4/5

6,7

6, 8 6, 10

7.4 10,5 LU? II, 27

cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

1,5

3, 29

4, 18 6, 2

ISI8 I2

II

18/20

22

17/18

27

16

22 II

14/15 14/15 32/34

15

19/20

I4 22 22 IO 44

29/30

15 22

33/55

188

16

15/17

II 31

Cant. Cant. Cant.

18

22

4 18/23

T2 II/12 29/30 20/21

38 127 190 v 91 II4 I94 6o

42/45

185

18

6/7

157

15

95 68 5o 39 130 193 193 27 146 130 94

4/5 41/42 53/55 17

II 21

18 IO/1I

19/20

35/36 12

13 Deut. Hab. Deut. Ex. Az.

44 22

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Ex:

21 39

185

65

66

37/40 66

128

40

34 II II

Deut.

39 56 30 39 66 9o

cfr Cant. Cant. Cant. Cant.

Cant. Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. Cant. Cant.

29

49 IO

Cant.

cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant.

95 95 86 133

39 181

29 I9 41 II [2

cfr Cant.

30/51

196 197

16/17 12/13

14

Ad Ephesios :

1, 6/7

pag.

38

Ad Galatas : 2,9 5, 1 3216

lin.

II

cfr Cant.

8,4

I1,3

Deut. Deut. Deb. Deb.

235

cap.

22 2z

16 18

20/21 20/21

4/5 54/55 Li

8/9 38/39

95 95 106

53 9

2306

|INDEX LOCORVM

cap.

opus

Ad Ephesios : 2512

2. 371/25

5, 5 3, 17

6, 14

SACRAE SCRIPTVRAE

cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hab. cfr Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deb. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Az. cfr Cant. Deut. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Ex. cfr Cant. Deut. Cant. Deb. cfr Cant. Deb.

Jin.

pag.

194 194 195

19

20 21

26

200

29

202

44

65

FAS.

2 32 57

16 51 55 135 I45 30 30 184 188

8

I9 I4

14

II 15 15 30 17

188

$0 34 32

16

39 44 44 5 27 4 $ 43 I9 2I

xy

66 88

47 5

38/39

116/117

64

31/34

194

2

195 200

cfr Cant. Deb. cfr Cant. Deut.

26

»

27

28/29

47

Cant. Deut. Cant. Ex. Cant. Deut.

24 16

33/34 5 24/25

43 D5 34 195

Ad Philippenses : 5, 2 3» 19

4, 12

cfr Cant. Deb.

18 18

21/23

Ad Colossenses :

I, 4/6 126

ICUDT 1,6

cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deut.

Hiet.

Deut. Ex. Deut. Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Hab. Cant. Cant. Hab. cfr Cant. Ex. Cant. Hier. cfr Cant. Deut. Cant. Deut.

69/71 4

29/30 38/39 76/77 49/50 6/7 20/22

38

79 47 25

$2 54

26

5/6

134

4/5 14/15

134 8

12/13

20/21

76

54/55

57

104

INDEX LOCORVM SACRAE SCRIPTVRAE opus

237

cap.

lin.

pag.

14 23

21/22 I2/I13

187

cfr.Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Az. Or. Man.

13/14 9/10 38/39 II

70 55 IOI 255

cfr Cant. Hier. cfr Cant. Az cfr Cant. Deut.

I2

75

44

65

66

Cant. Deut.

45

105

64

cfr Cant. Deb. cfr Cant. Az. Cant. Deut. cfr Cant. Az. Cant. Deb. cfr Cant. Az. Cant. Deut.

IO

24

182

I ad Thessalonicenses :

2,9

ye Iad Timotheum : 3, 8

4, 1/2 5, 17

6, 16 II ad Timotheum : 2, 26

4, 18

Cant. Deb. cfr Cant. Deut.

41

Ad Philemonem : I

Ad Hebraeos : 1, 14!

14 19 17 19

21/23

32/35

25/26

32/35

88 30 IOI 192 IOI

65

66

8/9

35 88 38

Epistula Iacobi : 1, 18

SUTT

247

Cant. cfr Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deut. Az. Deut. Az. Deut. Deut.

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Hab. Deut. Az. Hier. Az. Deut. Deut. Deut.

Cant. cfr Cant. Cant. cfr Cant.

Deut. Az. Deut. Deut.

cfr cfr cfr

cfr II Petri : 5, 7

3, 8

3,10

I fohannis: 1, 8 5,2 2, 20 5, 16

Or. Man. Cant. Deb. Or. Man. Cant. Az.

19 21I

23 2r 21

39 76/77 76/77 76/77

52/55 ' 6/7

107 38

38

$2

134 46 115 71 110 20 54

35

58

25 20 23 25

IO/11

41 102 41 42

IO 30

10/12 18/19

27

I5 17/20

17/18

14/15

61/62

12/13

51/52

154

203 152 II2

238

| INDEX LOCORVM opus

SACRAE SCRIPTVRAE cap.

Iudae :

6

14 I5

Apocalypsis : 1, 7 3,12

4, 2/4 44 7,3

9,4 IO, 9 16, 5 16, 19 19, 16

9, 20 20, 1/3 20, 9/10 20, I 1/12

22. 12

cfr Cant. Az. Carmen

cfr Carmen cfr Carmen Cant. Hab. cfr Carmen cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Deut. Or. Man. Or. Man. Cant. Ex. Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Ex. Cant. Ex. Cant. Ex. Carmen Cant. Deut.

oo

lin.

pas.

21 142 145

89 211 211

142 39 189/198 78 IO/II IO/11 17/18

24/26 2

M

64

17/18

ZII

133 213 25

149 149 132

54 85

9/13

CON dA MN^co d uM.

AR

18/19 189/198

215

35

65

Oratio Manasse : I2

Cant. Az.

87

INDEX SCRIPTORVM opus

cap.

lin.

pag.

2

253/24

4

Expositio euangelii secundum Lucam (CC 14) : VII, 161, 1735/1741 cfr Cant. Hab.

19

II/I4

I43

Expositio Psalzi CXVIII (CSEL 62) : 12, 25 cfr Cant. Deut.

41

3/4

59

cfr Cant. Deut.

30

5/6

jo

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hab.

41 19

De serzone Domini in monte (CC 35) : I, 510/514 cfr Cant. Az. I, 888/892 cfr Cant. Deut. I, 1309/1310 cfr Cant. Deut.

27 41 2

Ambrosius De Nabutbe lezraelita (PL 14) : 15, 64 cfr Cant. Ex.

Augustinus

:

:

Contra aduersarium legis e? Prophetarum (PL 42) : 15, 26

De ciuitate Dei (CC 48) : 20, 24, 90 21, 8, 93/96

'

3 59 22/24 — 144

26 4 7/8

112 59 16

3

59

Enarrationes in Psalmos (CC 38-39-40) : 18, en. 2, 2, 1I

315/611.2,:9,.32/37 35, 14, 19/24 36, 9:52 T2, T/2 44, 11,2 44, 12, 29 44, 32, 6/7 49, 15, 25/26 64, 4, 55/358 64, 9, 16/21 64, 18, 4/5 82: 11,8 96, S. 2, 8, 48 103, S. 3, 22, 7/8 1035 9.53, 225. $0

128, 9, 22/23 128, 9, 55/36

cfr Cant. Deut.

41

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Hier. Cant. Az. Cant. Az. Cant. Az. Or. Man. Cant. Deut. Cant. Az. Cant. Hab. Cant. Deut. Cant. Deut.

I9 43 30 42 3 2 15 15 4 15 24 5 25 25

cfr Cant. Hier.

$

cft Cant. Ex.

3

II/I4 I43 25/27 62 5/6 9o 9 6o 15 69 59/60 84 4/6 97 4/6 97 7/8 | 149 20/21 51 46 109 1/2 :0129 453 44 43 44

9

;

AL5

1o

cfr Cant. Ex.

3

9

D

cfr Cant. Hier.

$

4/5

7o

134, 16, 6

cfr Cant. Deut.

16

cfr Cant. Ex.

2 1»

18/19

135, 3, 1/5

3

II

142, 2, 21/24

cfr Cant. Deut.

44

23/24

65

14215. 07

cfr Cant. Deut.

41

4

$9

149, I2, 34/37

cfr Cant. Deut.

42

9/10

6o

3/5

| 174

Epistulae (CSEL 34, 2) : 55, C. 18 (34)

cfr Cant. Deb.

3

Quaestiones Iudicum (CC 35) : 36, 552/557

cfr Cant. Hab.

1o

36. — 335

240

INDEX SCRIPTORVM cap.

opus

Sermones (PL 38-39) : $6, c. 5 (8) $7, c. 6 (6) $8, c. 5 (4) 125, 3 363, 2

cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr'Cant: cfr Cant. cfr Cant.

363, 3

Az. Deut. Deut. Deut. Ex. Ex. Bx: Ex. Ex.

Jin.

pag.

5/6 3/4 25

94

31/32

59

16

65

13/16

2/4

I2

Tr/r2

I2

2/7

15

Tractatus in Euangelium lIobannis (CC. 36) : VII, 7, 3/4

Catullus Carina DEELI/T2

cfr Cant. Ez.

I17

cfr Carmen

209

Collectae orationes ex antiquis bsalteriis, Series Africana (ed. Brou) : I cfr Cant. Deut. 44 2 7 8

cfr Cant. Hier. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Deut.

12 13

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Hier. cfr Cant. Deut.

19

cfr Cant. Ex. cfr cft cfr cfr cfr cfr

25

32

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

66 69 69 17 35 79 33

Ex. Deut. Deut. Hier. Hier. Deb.

49 68 75 194 17 35 69 35 35 35

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

53

cfr Cant. Hier.

65 66 67

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. cft Cant. Deut.

75

cfr Cant. Deut. -

cfr cfr cfr cfr cfr

7Z

83

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deut. Hier. Hier. Deb. Deut.

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

84

cfr Cant. Deut.

95 96 128

133 124 135

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. :

cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deut. Deut. Hier. Hier. Deb.

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deb. cfr Cant. Ex.

34/55 16

49 68 75 194 29 66 17 35 66 55 44 49 68 73 194 66 177

INDEX SCRIPTORVM opus.

241 cap.

lin.

5

J 45 30 23

155

cfr Cant. Ex.

147

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

25 28

cfr Cant. Hier. cfr Cant. Hier. cft Cant. Deb.

2 8 "MENIS

pag. 6

44 49 68 75 194

Commodianus

Carmen de duobus bopulis (CC 28) : 999/1024

cfr Carmen

144/188

Instructiones (CC 28) : I, 435

cfr Carmen

144/188

212

Eucherius

Instructionum II (p. (p. (p.

liber (CSEL 31) : 142) 153) 160/161)

Cant. Deb. cfr Cant. Deb. Cant. Deut.

6 16 I

6/7

21/25

177

II

16

Liber formularum spiritalis intellegentiae (CSEL 31) :

I

(p. 7) (p. 8)

II

(p. 9) (p. 10)

II

(p. 13)

IV

(p. (p. (p. (p.

V

(p. (p. (p. (p.

15/16) 18) 21) 22) 25) 26) 28) 30)

cfr Cant. Ex.

17

Cant. Az.

17

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Deut. cft Cant. Deut. cfr Cant. Deut. Cant. Az.

42 43 2 41 44 12

Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cft Cant.

13 19 30 2 18 8 4 4 12 12 25 18 15 II II IO I1 II 2 15

cfr Cant. Hier.

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

VI VII IX

(p.37) (p. 48) (p. 51) (p. 55)

Hab. Deb. Deb. Deut. Ex. Ex.

cfr cfr cfr cfr

Or. Man. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Deut. Cant. Hier. Cant. Deut. Cant. Hier. Cant. Hier. Cant. Hier. Cant. Ex. Cant. Hier. Cant. Hier. Cant. Hier.

Flauius Iosephus Bellum Iudacium (ed. Dindorf) : «VE C84 cfr Cant. Cant. Vica cfr Cant. Vibe) 4 cfr Cant.

Hab. Hab. Deut. Hier.

I9 19 24 IO

5

14

18/19

99 6o

5/6 7/8

61 16

5 26/27 26 25 15/16 18/19

65

59

4/5

19/20

28

7/8 19

20/21

45

7/8

20/21

4 18/19 I0/1I

5

4l5

28/29

94

138

194

203 16 14

7o

149 29 29 44 79 51

74 75 74 II

74 68

50/31

78

22/24

144 144 45 74

25/27 25/28

4/1

242

INDEX SCRIPTORVM cap.

lin.

pag.

cfr Cant. Deut.

19

18/19

35

cfr Cant. Ex.

I5

8/9

15

15 45

8/9 4/5

61

3/5

174

5/6

25

21/25

19I

opus

Fulgentius Ruspensis Sermones (CC 91A) : I, 4, 80/92

Hieronymus Commentarii in Esaiam (CC 73) : MT STASSET

Cormentariorum in Hiegechielem libri (CC 75) : V, 16, 212/214 cfr Cant. Ex. XIV, 46, 689 cfr Cant. Deut.

Contra Viigilantium (PL 23) : I

Cant. Deb.

Epistulae (CSEL 55) : 98, 10

cfr Cant. Deut.

Hebraicae Quaestiones in Gen. (CC 72) : 14, I4 cfr Cant. Deb. Liber interpretationis bebraicorum nominum (CC. 72) : 2, 16/17 Cant. Hier.

5, 7/8 4, 14/15 56 59 5,24

Cant. Cant. cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant.

Deb. Ex. Hab. Deb. Ex. Deb.

5, 26

cfr Cant. Deb.

6, 12/13 7:4 ^9 719 7, 19/20 8, 17 9, 5 9, 9 10, 27/28 T2322

cfr Cant. Cant. Cant. cfr Cant. Cant. Cant. Cant. cfr Cant. Cant. Cant.

Ex. Deb. Deut. Az. Deb. Ex. Ion. Deb. Deb. Deb.

15, 14, 14, 15,

cfr Cant. Cant. cfr Cant. Cant.

Es. Ex. Es. Deb.

6/7 6 20/21 6

18, 29

cfr Cant. Deb.

20, 17/18 27, 28

Cant. Deb. cfr Cant. Hab.

30, I

cfr Cant. Ion.

31, I4/15 21:15

cfr Cant. Deb. Cant. Deb.

31, 22

cfr Cant. Deb.

22:6 32, 8

Cant. Deb. cfr Cant. Deb.

35, 1/2 35224

Cant. Deut. cfr Cant. Hab.

19, 9

31, 28/29

cfr Cant. Deb.

Cant. Deb.

45

12/13

43

2/5 25 21

8/9

20/21

30/31

1/2

50/51 14/15

55/36 2

15 23 I5

6/7 )7 43/44 22

13

14/15 39/40

25

2/5

20

2/5 3 13/14 13/14 14/15

21 He

13

7 19I I4 136 175 13 177

185

I5 19I 26 96 187

I3 166 192 177 I9I 123 13 123 186 197 186 177

138

165 173 197 r73 194 175 177 138

243

INDEX SCRIPTORVM opus

36, 7

Cant. Deb.

41, 19/20

Cant, Ion.

45, 24 44, 1I

Cant. Deb. Cant. Hab.

45,22

Cant.

46, 16/17 46, 20/21 46, 26/27

R

49, 25/26

Hab.

Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Ion.

Cant. Ion.

50, 9/10

cfr Cant. Az.

50, 18 $3, 25-

Cant. Ion. Cant. Deb.

54, 21 55,19 56, 27 5759

Cant. cfr Cant. Cant. Cant.

60, 18

Cant.

61, 27 62, 9

Cant. Deut. Cant. Az.

66, 9/10 66, 28 66, 28/29

Deut. Deb. Deb. Hab. Deb.

Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Hier.

713812

Cant. Ion.

74, 17/18 75,25 EIE TT, 77 78, 5 78, 6

cfr Cant. Az. cfr Cant. Az. Cant. Hier. cfr Cant. Deb. Cant. Deut. Cant. Az.

80, 10

Cant. Deb.

80, 21

Cant. Deb.

81, 12

cfr Cant. Deb.

rap.

lin.

pag.

18

40 59

195 165 195 135 135 196

4 18

IO IO 22 15 4 4 I4 4 20 2I 6 16 IO 5 IO 2I rI 5 6 4 14

14

6 2 IO 21 16 14 13

40/41

41

59/60 51/52 50/51 28/29

5o/51 8 13/14 6/7 45 19 27/28

55

46/47 27/28

189

166 166 96 166 195 36 77 191 155 177 26 104 183

55 45

177 7 166 96 96 71 173 26 104 191

1/2

187

21

185

5/6 59 28/29 28/29

5/6

Hilarius

Instructio bsalmorum (CSEL 22) : cfr Cant. Ex.

1/5

Tractatus in Psalmum L.X V (CSEL 22) : cfr Cant. Az.

42/43

8

24

IOO

Lactantius

Institutiones diuinae (CSEL 19) :

Toc

cfr Cant. Deut.

44

Luctetius De rerum natura

IV, 934.1284

65

171

cfr Carmen

Nonius

I

De compendiosa doctrina :

II

(p. 39)

cfr Cant. Deb.

(p. 43) (p. 48) (p. 23)

cfr Cant. Deut. cft Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

Origenes udi ad Africanum de bistoria

Susannae (PG 11) : cfr Cant. Az.

II 22 22

355/356

67/68 11/14 27!

1/10

183 40 39

16

85

244

INDEX SCRIPTORVM opus

cap.

lin.

pag.

I

s/11

3

Ex. Ex. Hab. Ex. Ex. Ex. Ex. Ex. Ex.

2 2 8 $ II 11 15 16 19

23/24 25/29 22/2411 23/29 19 32 2/4 12/13 2/7

4

In librum lesu INaue bomilia (PG 12) : XX, 5 j Cant. Deb.

6

Y3/T4

OEIL

Cant. Deb. Cant. Deb.

2 6

3118 18/19

1075 178

cfr Cant. Deut.

27

9

47

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Deut.

20 22

2/4 41/53

35 40

I

In Canticum Canticorum bomilia (PG 13) : cfr Cant. Ex.

In Exodum bomilia (PG 12) : VL 2

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

VI, 5 VI, 4 VI, 6 VI, 8 VI, 15

In librum Iudicum bomilia (PG 12) : V,

In INumeros bomilia (PG 12) : 2T Selecta in Psalmos (PG 12) : Hom. r1, 1, in Ps. 36

Ouidius Metamorphoses : 4» 144

cfr Carmen

Pbysiologus 30

Cant. Ion.

Plinius INaturalis Historia : VIII, 71 VIII, 115 VIII 114 VIII, 115 VIII, 115 VIII, 118 VIII, 119

cfr Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Cant. Hab.

VIII, 171

Prosper Aquitanus Epigrammata (PL 51) : 76

Hab. Az. Az. Az. Az. Az Az.

Cant. Az.

VIII, 148

VIII, 206 IX, 4 X, 9-10

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

:

DIJA

6

2 22 22 22 22 22 22

22 2

23/24

4 3135 7 NI II 12 14 15

2I

| 169

26/28 — 126 13/19 roS 38/48 — 106 20/23 105 25/32 106 25/32 106 22/250 TOS

33/37 | 106 I9/23

126

cfr Cant. Deb.

9

cfr Cant. Deut. cfr Cant. Ion. Cant. Deut.

49/50

22 6 12

11/14 21/23 6/12

39 169 28

cfr Cant. Deut.

27

39/41

47

180

INDEX SCRIPTORVM opus

.;

245 cap.

lin.

pag.

3

9

5

Expositio Psal»parum (CC. GRA) :

128, 4, 29

cfr Cant. Ex.

Solinus Collectanea verum memorabilium : RSSUTI I9, II 19, 12 19, 12/13 19, I5 19, 17

*

cfr cfr cfr cfr cfr

I9, 18 35,8 $2, 42

)

Varto De lingua latina : 5, 18

Cant. Hab. Cant. Az. Cant. Az.

Cant. Cant. Cant. cfr Cant. cfr Cant. cfr Cant.

Az. Az. Az. Az. Hab. Ion.

2 22 22 22 22 22

19/23 126 I3/19 10$ 38/48 — 106

6

20/23 105 25/32 | 106 23/25 105 33/37 106 25/27 | 144 21/23. 169

2

14/17

16

cfr Cant. Deut.

23

66/68

42

cft Cant. Hab. cft Cant. Deb.

8 18

22/24 39/40

133 193

cfr cfr cfr cfr

3 3 21 9

4 $5 16/17 24

149 149 81 25

SS 34/35 41 25/26 68 20/21 39 39/40 31 19/20 $ 3

ETT

cfr Cant. Deut.

22 I9

Verecundus Carmen de satisfactione paenitentiae : 9/13. 47/51. 207/209

Super Cantica : Cant. Ex.

Gant Deute

2, 23/26 16, 12/13

55 1, 8, 9,

7 18/19 1/2 9

Or. Man. Or. Man. Cant. Hier. Cant. Deut.

19, 17/19

cfr Cant. Hab.

IO

19, 18 19, 18/19 21, 24/25 21, 31 23. 1/2 2322 24, 25/28 26, 4 27,9 34, I 41, 3

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

5 44 24 23 30 23 25 24 24 16 44 -

41, 4

cfr Cant. Hier.

12

s/6

75

42, 22/23

cft Cant. Hab. cfr Cant. Deut.

2 43

8/9 123/124

125 64

cfr cfr cft cft cft cfr cfr cft cfr cfr cft cfr cft

8 15 3 18 2 10 44 44 19 20 4 2 24

412531 43, 45/48 Cant. Hier. — 5, 5/6 11, 4/5 12, 5/6 Cant. Az. 31-22: 45. E - 9, 8/9 9, 30/33 17, 10/51 22, 13/18 24, 46 Cant. Hab. — 2, 8/9 4,2

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant. Cant.

Deb. Deut. Deut. Deut. Deut. Deut. Deut. Deut. Deb. Deut. Deut.

Az. Hier. Ex. Hiet. Hab. Deb, Deut. Deut. Az. Hab. Hab. Hab. Az.

17/18 17/18 9. 3/4 8/9 7/8 44 49 4 15/17] 28 2059 46

177 66 43 42 $0 41 44 43 198 32 65

89 78 $ 79 125 181 66 66 IOOQ 147 127 126 109

INDEX SCRIPTORVM

246

opus Cant. Hab.

7, 4/6 15,21

Or. Man.

19, 11/14 I9, 34/55 355 15,

T

15, 22

Cant. Deb.

2, 5

2,4 3,4 $.25

6, 7/8

6, 18/19

7; 1/2 11, 5/6

15, 57

15, 84

16, 20/21 18, 40

22, 4[5 22, 48/49

24, 19

cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cft cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr cfr

Cant. Ion. Or. Man. Cant. Hab. Cant. Hab. Or. Man. Cant. Az. Or. Man. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Ex. Cant. Ex. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant; Az. Cant. Deb. Cant. Deb. Or. Man. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deb. Cant. Deut.

cap.

3

16

Jin.

pag.

30

164

25 355/55

159

144 145 153

33/34

158 182

183 184

I3 I97 197 187

192 156 I91 195 197 192 47

Vetgilius "Aeneis : 1, 660 2, 297 4, 50 4, 595

7» 555

16, 64

cfr Carmen cfr Carmen cfr Carmen Carmen cfr Carmen cfr Carmen

79/80

209 210 208 208 209 207

Victor Vitensis De persecutione V'andalica (CSEL 7) :

I, 7

cfr Cant. Az.

16

9/14

98

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM* Aaron : pontificis Aaron consensu, Cant. Deb. 4, 25 (176) ; Moysen et Aaron, legem et sacerdotes, non audientes, Cam; Deut 33, 42/43 (53). Cfr etiam : Cant. Deut. 16, 5

(32) et 39, 15.17 (57) $ Cant. Az. 17, 6 (99), 17, 47 (100) et 21, 65 (104)

Abana : Abana lapides eius siue fortitudo eius interpretatur, Cam£. Hab. 10, 40/41 (135) ; Abana lapides eius siue fortitudo eius, non Dei lapides nec fortitudo, sed eius : sine dubio haeresis

confidentis

in se, non

aboleo :. dum uniuersa gesta nostra ueniabiliter abolebit, Cam. Ez. 5, 26/27 (121) ; nostros abolere merores, Carzzen 67 (209) abominatio,: nec non stupra, uiolentiae, rapinae, incontinentiae, caedes,

insidiae abominationes esse dicuntut, Cant. Deut. 17, 9/11 (34) ; doctrinis daemoniorum quae uerae sunt abominationes, Or. Man. 13, 42/43 (157) ; abominatio

dicitur quando

Dei sacrificium idolis deputatur, Cant. Deut. 17, 6 (34) ; - abominatio

in

siue offensio simulacra dicuntur, Or.

Deo, Cant. Hab. 10, 45[47 (136). Cfr etiam : Cant. Hab. 10 ,37 (135) abduco: abducuntur delectationum uarietate suarum, Cant. Deut. 37,

Man. 13, 31 (157) ; abominatio, quia Deus abominatur omne delictum, quod in praeuaricatoris corde

38/39 (56)

Abel : sanguis intellectualis Abel, Can. Deut. 43, 98 (64). Cfr etiam : Cant. Deut. 43, 90 (63) ; Cant. Az. 20, 16 (102) ; Cant. /Az. 21, 40 (104) abeo (-- participium perfectum uerbo-

rum, sicut : perimere, rapere, eripere, et alia) — *zorior': aut mihi iam nato cut non exemptus abiit spiritus, Carmen 135/136 (211) Aber Cineus (Abel Cineus) : Abel Ci-

neus transfertur luctus uel committens, Can. Deb. 23, 2/3 (197) ; Abel Cinei, id est luctus, Cas. Deb. 23, 5

(198), cfr. 1. 15 e 21

abhorreo : abhorret

cufrioso

lectori,

Cant. Hab. 9, 20 (134) abiectio : Christo, qui humilitatem abiectionemque docuit, Cant. Demur.

21, 54/55 (37)

abiectus : simulacris abiectioribus, Or.

Man. 8, 5 (153) ; cum abiectis, apocryphis uidelicet libris, Cas. Deb.

2, 37/38 (174)

Abimelech : Cami

(115)

2A. 30, 28 et 32

Abinoem (Abinoen) : Abinoen patris mei Deb.

requies (interpretatur), Cam. 2, 4 (173) ; Cant. Deb. 2, 12

(174) ; Cant. Deb. 11, 58/59 (184).

Cfr etiam : Cant. Deb. 1, 12 (173) ; Cant. Deb. 11, 70 e 74 (184) Abiron : Cant. Hier. 7, 16 (72) ; Cant.

Ax. 20, 17/18 (102)

Abisai : Canz. Hier. 15, 12 (77)

ablatiuus : -i e/ -e, 4. comparatiuus

defixum

efficitur

simulacrum,

Or.

Man. 13, 40/41 (157) ; in abominationibus nostris Dominum prouocamus, Cant. Deut. 17, 8/9 (34) abominor : Deus abominatur omne delictum, Or. Man. 13, 40 (157) aborsus: non enim subsistunt, qui cum Christo non sunt ... et proptetea in aborsu peribunt, Cam; Az.

2, 56/57 (84)

abortiuus : abortiuo

133 (211)

in ortu, Carzzen

Abraham : fidei Abrahae, Can. Az. 11, 17 (93); in reuelatione Abrahae,

inter diuisiones sacrificiorum quas fecerat, Cani. Deut. 23, 29/30 (41) ; secundum promissum Abrahae factum, Cani. Ag. 11, 40 (93) ; Abrahae repromissio facta est duabus uicibus : semel adsimilitudinem arenae maris multiplicari dictum est semen

eius,

secundo

sicut

stellas

caeli, Canz. Ag. 12, 3/5 (93/94) ; — Abraham dilectus, quia solus in cunctis mortalibus est omnibus antelatus, Cans. zAv. 11, 5/6 (92); Abraham unus de toto electus est mundo, Can. Az. 13, 19/20 (95) ; — per Abraham Christi natiuitas (intimata est), Or. Man. 2, 17/18 (149). Cfr etiam : Cant. Ex. 3, 32 et 35 (5) ; Cant. Deut. 8, 12 (23), cfr |. 44

(24) et 18, 9 (34) ; Cant. Ax. 11, 30

(93) ; Cant. Az. 12, 19 et 21 (94) ; Cant. Hab. 6, 12 (131) Absalon : Absalon fratricida, Cas. Deb. 9, 57 (180) ; Cant. Deb. 29, 18

*Numeti arabici inclinati, parenthesi inclusi,ad paginas huius editionis referunt.

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

248

(201) ; Absalon, crudelior natus, sub specie principis Satanae, Camf. Hier. 3, 30|31 (69) ; Absalon ille nequissimus, Can. Hier. 3, 36 (69) absoluo : alienas culpas absoluant, Cant. Hier. 7, 21/22 (72) ; e.a. absotbeo : tetra crucifixores eius absorbuit, Cant. Ex. 18, 3/4 (12) absque : absque itineris recti tramite, Cant. Deut. 37, 24/25 (55) ; absque dubitatione, Canz. zz. 11, 18 (93) ; absque mortis sollicitudine, Cam. Ex. 34, 38 (119) ; absque praeparatione, Or. Man. 18, 9 (160) ; — pasfin abstrusus : propheta ... abstrusus, Can. Ion. 2, 18 (163) ; ferini uentris abstrusa secessio, Can. Ion. 3, 5 (163) ; in scissuris montium se uidebat abstrusum, Cant. lon. 6, 26 (169) absumo : sanitatem mentis absumunt,

Cant. Hier. 4, 8/9 (70) abundantia: abundantiam

( 1?) ; graues ac uetetani, Can. Hier. 14, 9 (77) ; frequenter audiuit ac reuelationes spiritales aspexit, Car. ZAg. 11, 28 (93) ; murmurantem ac saepius blasphemantem, Cam; Je. 28, 19 (113) ; tanta ac talia, Can. Deut. 6, 23 (21) ; passim ; — ualde ac nimis, Cant. Hier. 22, 9 (81) ; simile

quoque ac deterius est, Can/. Hab. 7, 1ó (132) ; —.ac ptopterea non dixit, Cant. Deut. 44, 32 (65) ; ac sic dictum esset, Can/. Deb. 11, 33 (183) ; ac si, s. si acceleto : accelerans consummati, sicut

accelerat mulier telam uelociter resecare, Cant. Ex. 5, 2/3 (120) ; cfr

Cant. Deb. 21, 24 (196)

accensio : cum

accensione

lucernae,

Cant. Deb. 13, 49 (186) accidens : accidentia delicta, Can. Ion.

5, 24 (167)

accipio : quia ille (s. Dominus) a se

6

quod habebat, accepit, Casz. Ex. 12, 8/9 (11) ; — passim

(57) ; — per uirtutem terrae ubertatem, abundantiam monstrat, Can.

acclinus (adcl., adclinis ?) : auribus adclinis miserans adsiste precanti, Car-

lem

sectantur,

Cant.

tempora-

Dew:

39,

Deut. 14, 2/3 (30) ; adeps agnorum est abundantia caritatis, Cam. Deu.

15, 17/18 (31)

abundo : ut conualles abundent frumento, Can?. Deb. 14, 17/18 (187) ; cfr Cant. Deut. 11, 17 (27) abutor — /or : inebrians mentem, ut terrestribus careamus, caelestibus

abutamur, Cant. Deut. 15, 75/76 (32) abyssus : si quidem est abyssus ultima, Superest ut sit quoque abyssus ptima, Cant. lon. 6, 2/3 (168) ; — abyssum ... matrix uniuersarum aquarum, Or. Man. 4, 18/19 (150) ; ptofundis abyssi, Canz. Ex. 2, 15 (4) ; profundioribus abyssis circumseptus . nec abyssi uoracitate, nec pelagi

profunditate animam posse a diuino intuitu separari, Can/. lom. 2, 18/19 (163) ; abyssus uniuetsa uocem altitudine inmensitatis expressit, Ca. Hab. 12, 3 (137) ; — auctot abyssi, diabolus,

non

incongruenter

est

abyssus agnoscendus, Can/. Hab. 12,

4/5 (137) ; — abyssum Iudaeam plebem

aestimo

demonstratam,

Cant.

Hab. 12, 30/31 (137) ; .abyssum clausam et signatam multitudinem

Iudaicam contuere, Or. Man. 4, 25/26 (150) ; abyssus ultima Israheliticae

tutbae, Can/. Ion.6, 35 (169)

ac (passim ac uel atque) : citharam ac cinyram, Canz. Ex. 2, 7 (4) ; confouet ac nutrit, Can. Deu; 3, 20

men 84 (209)

accumulo : Can. Deut. 21, 52 (37) accusatio : Or. Man. 15, 36/37 (158) acerbitas : acerbitas tormentorum

Cant. Deut. 15, 26/27 (31)

aceruus : rigidos aceruos, Carzen 170 (212) ; aceruus testimonii, Ca.

Deb. 16, 21 e£ 25/26 ( 191)

Achab : Achab, rex Samariae, Caf. Deut. 43, 46 (62). (Cfr ctiam:

Can!. Deut. 43, 81/82 (63) ; Cant. Deut. 43, 100 (64) ; Cant. Hier. 15,

17 (78)

Achan (Acham) : Acham, filio Chatmi, Cant. Deut. 4, 18 (18) ; Cant. JÁx.

28, 4 (112)

Achaz : Cant. Ex. 1, 2 (117) Acheldema : in agris Edom, qui interpretantur sanguinei, utique Acheldera, argenti pretio conpatati, quod Iuda restituerat templo, Can. Deb. 5, 24/26 (177) ; ager sanguinis, qui dictus est Acheldema, sine dubio Redemptoris nostri cruore signatus, Cant. Deb. 5, 27/29 (177)

Achilon : ». Aialon Achitophel (Achitofel) : Achitofel,

in

quo serpens callidus figuratur, Cas. Deut. 29, 16/17 (49) acies : acics oculi caligat, Can. Hab. 1, 49 (125) ; obtundit aciem bonitatis, Cant. Hier. 20, 10/11 (80) ; lasciuam

aciem

delictorum,

53/54 (102)

Cant.

;Av.

19,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM acinus : acinos ianumetos habet (sv. populus christianus), Cam*. Deut.

38,

60 (54)

acquiesco (adquiesco) : Can. jv. 21,

249

Hab. 15, 28/29 (140) ; peccauerunt

utique et in delicto nati sunt genitali,

heredes

nimirum

Adae,

sed

16 (103) ; imaginationibus adquies-

gratia gratis praeuenti, sine peccato sunt, Or. Man. 10, 5/7 (154). Cfr

cunt, Canz. Deut. 39, 30/31 (57)

etiam : Cant. Deut. 8, 2 (23) ; Cant.

acquiro (adquiro) : ut nunc sollicitetur animus adquirendo,

nunc. adquisita

seruando, Cant. Deut. 25, 55/56 (45). Cfr etiam : Cant. Hier.

9, 4 (73) ;

Cant. Ag. 17, 40 (100) ; Cant. Hab.

21, 10 (146)

acquisitio (adquisitio) : adquisitionis populi iam seducti, non caritatis gra-

tia, Cant. Hier. 6, 10/11 (71) actualis : actualia

21, 16 (195)

delicta, Cam.

Deb.

actum : Acta apostolorum, Cast. Deb.

10, 21/22 (182)

Deut. 9, 3 (25) ; — tropologice diuisas gentes scismatum distributiones

ostendit, quas filiorum Adae uocabulo demonstrauit, quibus non dubitatur malos angelos praesidere, quorum sunt arte diuisae, Cant. Deut. 9,

9/12 (25)

adeo — ideo : ad duo flumina duorum Testamentorum numquam adtingit. Adeo et aceruus est, non domus uel habitaculi locus, sed ruderibus et

squaloribus plenus, Camz. Deb. 16, 27/29 (191). Cfr etiam : Cant. Hier. à,

actus : tropologice sensibilis quaedam est mola saecularis actus, quae iterando non finitur, sed iisdem uestigiis semper inuoluta reuoluitur, Cam. Hier. 13, 4[6 (76) ; omnes actus nostri fila sunt quaedam ... et sic singuli diuersorum actuum telam inteximus, Can. Ex. 5, 19/21 (120) ;

11 (69) ; Cant. Hab. 20, 77 (145) ;

Cant. Deb. 11, 32 (183) ; ea. adeps : ut sicut pinguia pecora etiam in

renibus adipes nutriunt, ita quoque

—- ]uctificis actibus, Carzeen 7 (207) ;

frumenti grana eorumque medullas plenas adipi conparauit, Cant. Deut. 15, 60/62 (32) ; — tecte dicitur quod adipes hostiarum edant, carnalis sacerdotii quaestum. Per

incentiuos actus, Carmen 71 (208) ;

adipes quippe et hostias nihil aliud

mundanorum actuum uatietate, Car. Ex. 2, 11 (4) ; cum nos ab actibus saeculi libetarit, Canz. Ex. 3, 12/13

nisi sacerdotium et quaestum ostendit, Cant. Deut. 39, 7/9 (57) ; adeps agnorum est abundantia caritatis, Cant. Deut. 15, 17/18 (31) ; catitatis

(4) ; prauis actibus, Can. Deb. 47 (197) ; Carmen 183 (213) ; quietis actibus, Or. Man. 13, (186). Cfr etiam : Cant. lon. 9,

22, in3/4 19

( 171) ; Cant. Deut. 21, 36 et 37 (37)

aculeus : aculeos irae, Can. Deut. 20, 16 (36) ; inpulsionum aculeis, Cas. Deut. 28, 38 (49) ; tempera furoris aculeos, Cani. Hier. 22, 2, (81);

cum Deut. leus, leum (183)

aculeo conpunctionis, Car. 43, 75/76 (63) ; timoris acuCan?. Hab. 17, 4 (142) ; acumortis, Can. Deb. 11, 42/43 ; — suotum aculeos sensetit

delictorum, Cant. Hier. 4, 21 (70) ; uitiorum aculeos, Canmz. zx. 8, 22 (89) ; inordinatisque detractionum,

susurrationum,

maliloquiorum

acu-

leis fraterna pectora ctuciare, Can. Ion. à, 47/68 (168) ; dentes habentes aculeos doctrinarum, Can. Deut.

28, 65/66 (45)

Adam : quem (sc. Dominum Deum) si Adam diligeret, eundem per inoboe-

dientiam non contríistasset, Can. /Av. ó, 32/33

(88) ; semen

Adam,

cui

ferreum transgressionis superiectum est iugum a natiuitate sua, Camí.

pinguia

adipem,

id est firmitatis

pinguedi-

nem, Cani. Deut. 15, 25/26 (31) ; —

adipes exsugamus sanctorum, Cant. Deut 15, 31/32 (31). Cfr etiam: Cant. Deut. 39, 3 (57) ; Cant. Az.

15, 13 (97)

adf-, adg- : 4. aff-, agg-

adhaereo : Can. /Ag. 21, 61 (104) el 73 (105) ; — cfr inhaereo adhibeo : Can. Deut. 43, 111 (64) ; e.a. adicio (imifio periodi) : quod adiecit, Cant. Ex. 34, 38 (6) ; quod autem adiecit, Cant. Ex. 2, 13 (4) ; Cant.

"Ag. 20, 6 (102) ; Cant. JAx. 24, 74 (109) ; quod uero adiecit, Can. Av.

9, 51/52 (92) ; Cant. Av. 21, 9 (103) ; Or. Man. 15, 14 (157)

adiectio : Can. Ex. 2, 11 (117) adimpleo : Can. Ag. 4, 14 (86) adipiscor : Cant. zz. 9, 46 (92) aditus : patefactis aditibus animorum,

Or. Man. 4, 27 (150)

adiunctio

: non adiunctione gratiae, Cant. Ag. 2, 25 (84) adiungo :; Can/. Ex. 1, 3 (3) adiutor : adiutores ... qui nobis in quibusdam actibus sua obsequia lar-

250

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

giuntur, Cant. Ex. 3, 2/3 (5) ; deiciat nullis inopem adiutoribus ultum, Carmen 116 (211) ; - Dominus Iesus Christus adiutor factus est nostti, Cant. Ex. 3, 10 (5) ; adiutori Domino, Can. Deut. 15, 93 (32) ; Deus

enim non est adiutor patris Christi, sed ipsius Christi, Canz. /Az. 2, 30/31 ($4) ; Dominus ... spiritalium fit

pugnatorum adiutor, Can. Deb. 22,

54 (197)

adiutorium : cum

nos diuersis reficis

adiutoriis, exhortaris nos ad sequen-

dum Patri, Cant. Ex. 14, 10/11(12) ; nos

caelesti

adiutorio

communiti,

Cant. Deut. 10, 5 (26) ; Deus est qui uires tribuit

adiutorii,

32, 21 (51) ; dum

Casr/.

Dem.

per adiutorium

gratiae subleuamur, Canm/. Deut. 11, 9/10 (27); — (dii gentium) nihil inpertiunt adiutorii, Camz. Deu. 32,

26 (51) ; illos ... ad adiutorium non uenisse, qui nocere student humanae saluti, Can: Deb. 22, 44/45 (197). Cfr etiam : Cant. Ag.

2, 32

(84) ; Cant. Deb. 14, 19 (187) ; Cant.

Deb. 22, 2 (196) ; e.a. adiutrix : adiutrice Debbora, Can. Deb.

1, 12 (173)

administratio: Can. Deb. 14,7/8((187) ; fidelis

administrationis

censuram,

Cant. Deb. 4, 15 (175) admissum : suppetat admissis misetatio multa diurnis, Carzzen 87 (210) admitto : Can. Deut. 13, 12 (29) ; e.a. admonitio : admonitione caelesti, Can.

Deb. 50, 9 (176) ; cfr Cant. JAz. 11,

27/28 (93)

adn- : 4. annadolescentia : iuuentus adolescentiam transfert, Cant. lon. 9, 40 (172)

adoptio : patres aut natura aut adoptione consistunt ... adoptione, qui alienos, interueniente dilectu, sibi iuris ciuilis. obseruatione coniungunt, Can. Deut. 7, 21/24 (22) ; pet adoptionem non eos nepotes, sed filios nuncapauit, Cast. Deb. 13,

9/10 (185)

adoratio : canticum in adorationis similitudinem fudit, Casz. Ion. 2, 4/5

(162)

adp-, adq-, ads- : ». app-, acq-, ass-

adsto (asto) : fiducialiter uerbo astare, Cant. Deut. 43, 22 (62) adt- : z. attaduento : aduentante nouo aestu, Car-

men 177 (213). Cfr etiam : Cant. Ex.

1,3117)

aduentus : futurae passionis aduentum,

Cant. Hab. 3, 3[4 (126) ; mortis tamen futurae ... aduentu, Can. Ex. 3, 67/58 (119) ; mottis aduentum, Cant. Ex. 6, 2/3 (121) ; tesurrectionis aduentu, Cam. Deb. 11, 9/10 (182) ; — aduentus Filii hominis, inualescens post debilitatem passionis et inpressionem crucis, Cam. Deb. 11, 38/39 (183) ; in secundo Domini Saluatoris aduentu, Cam.

Ex. 5, 17/18 (?) ; in secundo aduentu, cum in potentia maiestatis suae uenerit manifestus, Cam/. 74x. 30, 23/24 (115) ; in Saluatoris aduentu, Can;. Hab. 19, 72 (145) ; cfr Cant. Deut. 8, 47 (24) ; ea. ; cum claruerit in ortu aduentus sui,

Cant. Deb. 30, 16 (203) ; sicut ab Eoo prorumpit climate fulgur occiduosque ictu facili pertransit ad axes, sic etit aduentus Domini

ue-

nientis in otbem, Carzen 184/186 (213) ; dum aduentus dominici praesentia terrerentut, Can/. Hab. 6, 1? (131) ; lacrimis gemitibusque eius aduentum expectat, Cam/. /Ág. 24, 42/53 (109)

aduerbium (-er), uerbo adiunctum in fine periodi : figuraliter praenotatur, Carn. Ex. 2,24 (4) ; patiter submerguntur, Cant. Ex. 2, 33 (4) ; viriliter toleramus, Cam. Ex. 4, 8/9 (6) ; humiliter percepissent, Cam; Ex. 17, 6

(14) ; inmotrtaliter maneamus,

Cant. Ex. 18, 15 (15) ; firmiter fixis, Cant. Ex. 20, 11 (15) ; spiritaliter intueri, Can£. Deut. 2, 11/12 (16) ; miseticorditerque omnia moderatur, Cant. Deut. 5, 58 (20) ; spiritaliter

adfirmare, Cant. Deut. 7, 27 (22) ; intellectualiter exoptare, Car. Deut. 38, 45 (24) ; temporaliter uiuant, Cant. Deut. 8, 54 (24) ; spiritaliter renascantur, Canf. Deut. 8, 62 (24) ;

spiritaliter delinquendo redduntur, Cant. Deut. 10, 34 (27) ; diligenter enutrit, Canz. Deut. 12, 5 (28) ; uiriliter repellamus, Can£. Deut. 15, 30/31 (31) ; largiter gignunt, Cant. Deut. 15, 40/41 (31) ; intellegibiliter demonstrantur, Casf. Deut. (32) ; sequenter scribitur,

16, 3 Can.

Deut. 16, 5 (32) ; figuraliter appellatur, Cant. Deut. 16, 9 (33) ; sequenter agnosco, Can. Deut. 16, 14 (33) ; dulciter, habent, Canz. Deut. 16, 22 (34) ; familiariter condonauit, Cas.

Deut. 21, 16 (36) ; miserabiliter pereamus, Cant. Deut. 21, 34 (37) ; infideliter uiuunt, Canz. Deut. 21, 43

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM (37) Cant. riter (38)

251

; spiritaliter non peperisse, Deut. 21, 62/63 (37) ; epistolaconsolans, Casz. Deut. 21, 72 ; sequenter exposuit, Canm/.

22 (93); subtripere fraudulenter, - Cant. JAz. 11, 27 (93) ; frequenter audiuit, Cam. /Az. 11, 28 (93); moraliter coaptatur, Camz. ;Ax. 16,

Deut. 21, 77 ( 38) ; spiritaliter trans-

16 (98) ; prudenter est inquirendum, Cant. Ag. 18, 5 (100) ; sequenter

uoratur, Can. Deut. 21, 90/91 (38) ; Ssequenter exposuit, Can/. Deut. 22, 25 (39) ; ueniabiliter

misit, Can.

Deut. 23, 38 (41) ; significanter ostendit, Can; Deut 23, 49 (42); nequiter oriuntur, Car. Deu. 25, 58 (42) ; multipliciter agnoscuntur, Cant. Deut. 24, 2 (42) ; significanter expressit, Cam. Deut. 25, 4 (43) ; corporaliter exsequendis, Cas. Dezf. 26, 6 (45) ; corporaliter operati, Cant. Deut. 26, 9 (45) ; futialiter indignantur, Caz:. Deut. 28, 8 (48) ; perspicaciter cognoscamus, Carf. Deut. 29, 21/22 (50) ; frequenterque mandendo, Can. Deut. 30, 5/6 (50) ; non breuiter, sed diutius peragendam, Can. Deut. 32, 12 (51) ; fiducialiter dicit, Casz. Deut.

32, 40/41

(52) ; iugiter famulantes, Can. Deut. 37, 6 (55) ; miserabiliter conplicantur, Cant. Deut. 37, 42 (56) ; spititaliter fingunt, Can. Deut. 38, 9/10 (56/57) ; dupliciter iteratur, Camt. Deut. 40, 3 (58) ; non simpliciter dixit, Can. Deut. 40, 23 (58) ; intellectualiter nuncupantur, Car. Denut. 48, 6 (61) ; spiritaliter percutientia, Cant. Deut. 43, 53 (62) ; spiritaliter subiugauit, Cas. Deut. 43, 122 (64) ; inmobiliter teneamus, Car. Deut. 44, 59 (66) ; misericorditer sanat, Can.

Deut. 44, 62/63 (66) ; lacrimabiliter proclamat, Can?. Hier. 1, 19/20 (67) ; intellectualiter

nominantur,

Cas.

Hier. 6, 14 (71) ; terribiliter monstrat, Cant. Hier. 7, 10 (72) ; miserabiliter propulsati, Canz. Hier. 10, 9 (74) ; grauiter flendum, Can. Hier.

11, 26/27 (75) ; misericorditer libat, Cant. Hier. 12, 25 (76) ; salubriter luget, Cant. Hier. 17, 10 (79) ; iugiter inprecemur, Can;. Hier. 20, 16 (80) ; simpliciter adhiberi, Can. Az. 2, 3 (83) ; prudenter debet inquiri, Cant. Ag. 2, 5 (83) ; infirmiter uiuunt, Cant. /Az. 2, 51/52 (84) ; fideliter credit, Camz. "Ag. 2, 69 (85) ; euidenter testatur, Can. "Az. à, 16/17 (87) ; iugiter immolabat, Can. Ax. 8, 37 (90); utiliter concordabit, Cant. Jg. 8, 47 (90) ; infirmiter

nutrientes, Canz. /Az. 9, 14/15 (91) ; iugiter famulantur, Cant. "Ag. 11, 16 (93) ; humiliter lauit, Canz. ZAz. 11,

ostendit, Cam/. "Ag. 18, 12 (100) ; tripliciter deferuntur, Cas. /Az. 19, 3 (100) ; spiritaliter immolari, Can. ZÁAz. 19, 9 (101) ; similiter manifestat, Cant. Ag. 20, 13 (102) ; simpliciter ait, Cant. Az. 22, 6 (105) ; gratulanter amplecti, Cam£. zAg. 24, 45

(108) ; lacrimabiliter non confundi, Cant. /Av. 24, 78 (109) ; utiliter con-

uenire, Cami. /Ay. 26, 14 (110); insequenter dicere debuerat, Cam. ZÁAz. 30, 8 (115) ; nescienter inliso, Cant. Az. 30, 21/22 (115) ; uolubiliter deteratur, Canmz. zAg. 30, 38/39 (116) ; tempotaliter currit, Can. Ex. 2,20 (117) ; humiliter coaptare, Cant. Ex. 3, 4 (118) ; feliciter permanere, Cami. Ex. 3, 38 (119); uelociter resecare, Cam;. Ey. 5, 3 (120) ; ueniabiliter abolebit, Cam.

Ex. 5, 27 (121) ; prudenter sentitur,

Cant. Ex. 6, 12 (121) ; temporaliter excaecans oberrantes, Cam. Hab. 1, 48 (125) ; fidenter edicat, Can. Hab.

3, 36 (127) ; intellectualiter moueatut, Cant. Hab. 5, 9/10 (129) ; spititaliter nequeant obuiare, Can. Hab. à, 45/46 (130) ; pariliter conparantut, Cant. Hab. 8, 49(133) ; scindentia uehementer,

Car.

Hab.

10, 4/5

(134) ; conuenienter aptatur, Cam. Hab. 10, 5 (134) ; inuisibiliter declarari, Canz. Hab. 11, 18/19 (136) ; salubriter asperguntur, Cam. Hab. 11, 34 (137) ; mortaliter uiuit, Can. Hab. 13, 20 (138) ; spiritaliter credimus interemptos, Cam/. Hab. 16, 7/8 (140) ; inuisibiliter, non operibus uisibiliter consummantut,

Hab. tueor (141) Cant.

Caf.

16, 48 (141) ; congruenter incoaptandum, Can. Hab. 16, 49 ; intellectualiter conuertisset, Hab. 16, 54 ( 142) ; sensibiliter

consummantut, Cani. Hab. 16, 56 (142) ; significanter ostendit, Can.

Hab. 17, 25 (142); ineffabiliter transmigrasset, Cam. Hab. 18, 13 (143) ; ueraciter adsumuntur, Can. Hab. 20, 37 (146) ; humiliter confitetur, Or. Man. 2, 11 (149) ; natutaliter dissoluta, Or. Man. 5, 10 (150) ; inmortaliter reseruatur, Or. Man. 7,

9/10 (152) ; sensibiliter tangi, Or. Man. ?, 20 (152) ; leuiter responde-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

252

mus, Or. Man. 7, 31/32 (152) ; fre-

tienter

quenter delinquentibus misericordiam frequenter inpendit, Or. Man. 8, 36/37 (154) ; spiritaliter obligatum ... corporaliter uinciebat, Or.

29/30 (196) ; patiter consequatur, Cant. Deb. 24, 20 (199) ; celetitet

Man. 12, 11/12 (155) ; intellectuali-

ter

recognosci,

Or.

Man.

14,

38

(157) ; leuiter moueat inquirentem,

Or. Man. 16, 19 (159) ; aeternae mernoriae thesaurum naturaliter habet perpetuae ueniae misericorditer donans, setmnpiterne peccata iudicialiter damnans ueniam clementer inpendet, Or. Man. 16, 49/52 (159) ; intemporaliter non relinqui, Or. Man. 17, 16 (160) ; utiliter cognoscatut, Cant. Ion. 3, 7 (163) ; lugubriter

fatebatur,

(163) ; pariter

Cast.

lon.

3, 10

abstulerunt,

Cam.

lon. 3, 48 (164) ; differenter animae

propulsantur, Cam/. lon. 3, 852 (164) ; leuiter uenerint, Can. lon.

à,

53

(164);

miserabiliter

rapuerunt, Cami. lon. 3, (164) ; spiritaliter trahunt, lon. ó, 10 (166) ; miserabiliter gelescit, Can. Ion. à, 42 (167)

expectant,

Canmz

Deb.

21,

consummet, Cam. Deb. 27, 21/22 (200) ; uiriliter sapiunt, Can. Deb. 28, 4 (201). Cfr etiam : iugitet sufferte, Carmen 2 (207) ; clementer ferte, Carmen 88 (210) aduetsarius : plures alii sunt aduetsatii : haeretici, pseudoprophetae, philosophi, infideles et omnes qui Christum ... teliquerunt, Cant. Det.

32, 48/50 (52)

aduersitas : fluctus ingruentium aduersitatum, Can/. Ion. à, 35/36 (164) ; nox aduetsitatem significat, Cam/.

Eg. 6, 14 (122)

aduerto (eum accusatiuo 'duplici) : nec enim sefrras aeternas profunditates aquarum aut uiscera piscis aduertere poterimus, Can. Ion. 7, 2/4 ( 170) adulter : adultero seminante conceptus,

Cant. Deut. 27, 10/11 (47)

59/60 Cam. con; cte-

adulterinus : de adulterino semine pro-

dibiliter inclinari, Can. Ion. 4, 47/48

adulterino incestu, Can£. Hier. 3, 37

(167) ; inreuocabiliter —concitari, Cant. lon. 5, 48/49 (167) ; uelociter concitati,

Cam£.

lom.

ó, 46

(168);

temporaliter transitura, Cam. Ion. 9, 14 (171) ; naturaliter consummato, Can. lon. 9, 24/25 (171) ; uolubili-

creatos, Cant. Deut. 27, 14/15 (47) ;

dum ille adulterinam reprehenderit mentem, Cas. Deut. 20, 7/8 (35) ;

(69)

adulterium : diabolicis adulteriis, Can. Deut. 20, 5 (35) ; haeresis adulterio, Cant. Deb. 15, 90 (190) ; — sub no-

tare, Cant. Ion. 10, 4 (172) ; placabiliter immolandum, Cas. Ion. 10, 12

femorum adulterii colubram demonstrauit, quae dum fuerit conscientiae reuelata, illico paenitudao sequetur, Or. Man. 15, 268/28 (158) aduno : Cant. Deut. 22, 50 (40) adytum : effusasque preces adytis penettalibus audi, Carzen 86 (210)

(172) ; patiter conferatur, Canz. Deb.

aedificatot : aedificatorem

ter transuolutum, Canz. lom. 9, 37 ( 172) ; spiritaliter deprecatur, Can/. Ion. 10, 2/3 (172) ; ueracitet decan-

1, 6 (173) ; liberaliter cantant, Canz. Deb. 2, 34 (174) ; ueneranter adorent, Cant. Deb. 2, 40 (174) ; conuenienter aptatur, Cam/. Deb. 7, 13

( 178) ; spiritaliter consummari,Canz. Deb. 9, 19/20 (179) ; notabiliter

nuncupent, Can. Deb. 10, 17 (181) ; conuenienter aptatut, Cas. Deb. 11, 41 (183); moraliter conuenire, Cant. Deb. 11, 71 (184) ; conuenienter adiecit, Canz. Deb. 15, 9 (188) ;

magnanimiter adpetunt, Can. Deb. 17, 11/12 (192) ; spititaliter adsumuntut, Can. Deb. 18, 4 (192) ; inuincibiliter superare, Can. Deb. 18, 26/27 (193) ; uehementer obpressos, Cant. Deb. 18, 32 (193) ; miserabiliter reuoluuntur, Can. Deb. 20, 10/11 (198) ; magnanimiter obsistentes,

Cant. Deb. 20, 21 (195) ; non pa-

mine

animarum,

Cant. Ag. 14, 58 (96)

aegritudo : ab omni ... spiritalium infirmitatum aegritudine liberate,Can£.

Az. 22, 56/57 (106)

aegrotus : aegroto, cui aliquando salus est conttibuta, naturaliter consummato, producta sospitas submouetur, Cant. lon. 9, 23/25 (171) Aegyptiacus : Aegyptiaca miracula, Cant. Av. 28, 24 (113). Cfr etiam : Cant. Hab. 6, 6 (131) Aegyptius : — adiectiw.: Aegyptium populum, Cam/. Ex. 9, 13 (9); Aegyptia tutba, Cast. Ex. 11, à (10) ; kegyptias stipulas, Canz. Deut. 3, 30 (18) ; uitis Aegyptia, Cant. Deut. 33, 4/5 (52) ; ex uinea Aegyptia, Can?. Dent.

34, 43 (53) ; musca

Aegyptia, Cant. Hab. 10, 28/29 (135) ; Aegyptium Assyriumque

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM militem, Canmz. Hier. 6, 2, (71); — substantiu. : Aegyptium conterendo, Cant. Ex. 7, 6/7 (8) ; cfr Cant.

Deut. 37, 21 (55) ; Cant. Ex. 8, 18 (9) ; Cant. Ex. 10; 5 (10)

Aegyptus : Pharaonis et Aegypti, quo-

rum pertinax duritia mox Israheliticis recedentes ab Aegypto desiderat absorbere, Cant. Deb. 21, 13/18 (195) ; — Aegyptus, quae fuerat setuitus

idolorum, Camz. Ex. 14, 4 (12) ; idolatriis Aegypti, Canz. /Av. 28, 16 (113) ; de Aegypto idolatriae, Car. Hab. 8, 16 (133) ; de Aegypto infi-

delitatis, Can. Hab. 8, 50 (133) ; — Aegyptus tenebrae (dicuntur), Can/. Hier. 6, 5/6 (71); aetiae potestates intellectualiter Aegypti nominantut, Cant. Hier. 6, 13/14 (71) ; aquas Aegypti turbidas interius continere ... uiolenta inquietatione docentur errare, Cam. lom. 5, 82/84 (168). Cfr etiam : Cant. Hier. 1, ? (67) ; Cant. /Az. 13, 13 (95) ; Cant.

Hab. 6, 7 (131) ; Cant. Hab. 8,12(133) aemulatio : aemulationem fugere malignorum, Can. Deut. 22, 22/23 (39) aemulo : aemulare

est imitari,

Cam.

Deut. 22, 3/4 (38) ; aemulare itidem est inuidere, seu etiam aduetsati, Cant. Deut. 22, 5/6 (38) ; aemulare dicitur in uiam adducere, Can. Deut.

22, 15 (39) 22,

Cam/. Hab.

9, 3 (134) ; Cant. Deb. 20, 4 (194) ;

Cant. Deb. 21, 2 (195) ; — aetium principem, Can. Deb. 19, 27 (194) ; Cant. Deb. 26, 7 (200) ; Cant. Deb.

29, 4? (202)

aetugo : neue aerugo deformet, Can/.

Deut. 25,61 (45)

aerumna : pro

solatio

aerumnarum,

Cant. Hab. 15, 36 (140)

aes: aeris alieni, nimirum peccati, Cant. Deut. 10, 15 (26) aestus : siti aestuque detriti, Can. Dear. 11, 4 (27) ; pio carae dulcedinis aestu, Carzen te uaporibus

(212)

83 (209) ; siccanaestu, Carzzem 157

aetas : aetates dicitur commutare, ut nunc lactans, nunc iuuenis, nunc senior existimetur, Cas/. Deut. 27, 4/[ó (46) ; uitilis iuuentutem aetatis, Cant. Deut. 27, 11 (47) ; — tempore aetatum suarum, Can/. /Az. 30,

38 (116)

aeternalis : colles aeternales ... daemones, Cant. Hab. 5, 39/40 (130) aeternitas : post aeternitatis atque altitudinis dies, Camz. Ez. 3, 3 (118) ; ubi aeternitas est, mutatio dierum et mensium esse non potest, Can. Ex.

3, 26/27 (119)

aeternus : sicut anni aeterni, cum uti-

que aeternus annus esse non possit, Cami.

Cant. Ex. à, 25/26 (119) ; cfr Cant.

(38/39) ; aemulari

Deut. 8, 30 (24) ; aeternus splendor, Cant. Hab. 1, 36/37 (125) ; aeternis uermibus, Can. Hab. 1, 43 (125) ; —

aemulor : aemulabatur

Deut.

aerius : aerias potestates,

253

8/9

Annam,

bonos, Cant. Deut. 22, 22 (39); Christi semper exercitum aemulatur (sc. diabolus), Camz. Deut. 43, 42/43

(62) aemulus : aemulam

ait inimicam uel inuidam, Can. Deuz. 22, 10/11 (39) Aennon (Enon): in solitudine iuxta Enon, Canmz. Hab. 4, 49 (129) aequalis : sicut in aequali montes esse

uidemus, Can. lon. 6, 9/10 (169) aequalitas : diffusa aequalitate campi, Cant. Deut. 26, 22 (46) ; distenta tantum aequalitas, ampliori latitudine ultro citroque diffusa, Cam.

Hab. 4, 32/33 (128)

aequitas : aequitati iniquitas non con-

currit, Cant. Deut. 5, 64/65 (20) aequor : alimenta focis praebebunt aequora uiuis, Carzzen 159 (212) aer: turbidus inplicitis tenebretur nubibus aet, Car;en 128 (211) ; omniaque ignito candescunt aera flatu, Carmen 174 (213) ; — in aere (natio-

nes) foritudinum

Deut. 8, 37/38 (24)

impiarum,

Cam.

aeterno saeculum

iunxit, Camz. Ex.

19, 4 (15) ; in se Dominus habitans in aeternum dicitur permanere, quia aeterna illi mansio est, Cam;. Hier. 19, 2/3 (79) ; e.a. ; — aeternus-temporalis, 4.temporalis ; — aeterna salus, 4. salus aethereus : aethereum flammae caeles-

tis amorem, Carzzen 79 (209) Aethiopicus : Aethiopicis solitudinibus, Can. Hab. 6, 5 (131) Aethiopissa : Aethiopissam uxorem, Cant. Hab. 6, 2/3 (131) Aethiops : Aethiopem populum, gentilem uidelicet plebem, Can. Deu. 37, 23/24 (55) ; Aethiopum tabernacula corda sunt gentium, Aethiopibus coaptata, quod infidelitatis nigredine caligarent,

Camz.

Hab.

6, 8/9

(131) ; daemones, sine dubio Aethiopes, Canm;. Hab. 6, 10 (1831); haereses Aethiopum tabernacula, Cant. Hab. 6, 18/19 (131)

254

| INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

Aetna : dura resolutis liquescit molibus Aetna, quae propriis tanto non cessit tempore flammis, Carzzen 175/

176 (213)

aeuum : totum luctificis peragam miser actibus aeuum, Carmen 7? (207); miserabilis aeui curriculum, Carzzen

140/141 (211)

affectio : filias nostras, affectiones scilicet,

a

nostris

interioribus

natas,

Cant. Hier. 11, 12/13 (75) affectus : propensioris affectu dulcedinis, Canz. Deut. 7, 39/40 (22) ; propheticus affectus, Canm/. Hier. 11, 31/32 (75) ; ex internae conscientiae

affectu, Cant. /Az. 24, 40/41 (108) ; inpudicos affectus, Or. Man. 15, 32

(158) ; feruidus

obriguit

tepidis

affectibus ardor, Carzen 12 (207) ; te cupit internis deflens affectibus ardor, Carmen 77 (209) ; — firmis affectibus tamquam pedibus, Cam. Hab. 22, 18 (147) ; altare sanctum, inuocationis affectum sine dubio, Cant. /Az. 16, 19/20 (98). Cfr etiam : Cant. Hier. 1, 30 (67) ; Cant. Hier.

20, 31 (80) ; Cant. Hab. 18, 4 (143)

affero (adfero) : arbor quae Deo non adferet fructus, Canz. Hab. 19, 13 et 15 ( 143), cfr |. 34 (144) ; Cant. Hab. 20, 30 (146) ; animalibus dicuntur adferri, Can£. Deb. 9, 23 (179), cfr /. 42 (180) ; prudentem secum non adferent sensum, Can. Deb. 19, 9 (194) ; — cfr fero afficio : honoribus afficere, Canz. Ex. 3, 21/22 (5) ; iniuriis affecti, Canz.

Ax. 9, 57 (92)

affigo (adfigo) : cruci iussit adfigi, Cas. Hier. 13, 4 (76) ; adfixi ligno dominicae crucis, Caz/. Hier. 13, 23/24 (76) ; ferratis adfixus est clauis, Cant. Hab. 2, 3 (125) ; cfr Cant. Hab. 2, 36 (126) ; adductum est super palum ; hoc est, adfixum est cruci, Cant. Deb. 25, 6 (199) affirmo (adfirmo) : nos ... per gratiam

spiritaliter genitos adfirmare, Cam. Deut. afflictio Hier. suis

7, 26/27 (22) ; — passim : afflictionibus subiecti, Car. 1, 16 (67) ; delicta patrum afflictionibus soluens, Cam.

Hier. 7, 6/7 (71/72) ; aeternae sumus famis afflictione damnati, Can. Hier. 10, 14/15 (74) ; in diuersis iniuria-

rium afflictionibus, Casmz. ;Az. 17, 11/12 (99) ; temporali meruit afflictione purgari, Or. Man. 12, 17/18 (156). Cfr etiam : Cant. Deut. 30, 19 (50) ; Cant. Hier. 1, 30 (67) ; Cant.

Hier. 7, 30 (72) ; Cant. Hab. 5, 52

(130)

affligo : persecutionibus afflixissent, Cant. Deut. 22, 71 (40) ; plagis affligi, Cant. Deut. 24, 21 (43) ; zeatu eam affligat diriore, Cant. Deut. 26, 36 (46) ; affliguntur tormentis, Car. Hier. 5, 14/15 (71) ; merotibus affligi, Cant. Az. 4, 388 (87) ; duriotibus affligebantur iniuriis, Canz. "Az. 9, 51 (92) ; persecutorum

manibus

affli-

gendi christiani tenentur, Can. 7x. 10, 14/15 (92) ; cruciatibus affligunt, Cant. Ax. 29, 19/20 ( 114). Cfr etiam : Cant. Deut. 25, 5 (43) ; Cant. Ag. 10, 4 (92) ; Cant. Hab. 11, 2/3 (136) ; — afflictus : Can. Ion. 6, 32 (169) ; afflicto gemitu, Carzzen 15 (207) ; e.a. Africa : Cant. Hab. 19, 30 (144) Agag : pinguior tamquam Agag, Cant.

Az. 15, 16 (97)

ager : in agro, ubi nulla sunt habitacula ueritatis, nulla domicilia carita-

tis, nullaque culminum munimenta spiritalium gratiarum, sed incursionibus raptatorum diffusa aequalitate campi ager iste patescit, Cas. Deut.

26, 19/22 (46) ; agris spiritalibus, Cant. Hab. 2, 24/25 (126) ; in agro tui cordis, Cam; Hab. 19, 75/76 (145) ; interioris agri possidentes excelsa quem uetbi caelestis aratro colentes, Can. Deb. 17, 17/18 (192) ; — uniuersos agtos, sine dubio plebem, Cant. Deut. 33, 68 (54) ; ager figuli conparatus, aget est sanguinis appellatus, qui dictus est Acheldema,

Cant. Deb. 5, 27/28 (177)

aggaudeo (adgaudeo):

prauis actibus adgaudentes, Canz. Deb. 22, 47 (197) aggero : delictorum cumulus aggetatut, Canz. /Ax. 26, 27/28 (111) agmen: angelorum agmine, Cam. Deut. 11, 83 (28) agnitio : Cant. Hab. 2, 43 (126); in agnitione ueritatis, Can. Deu. 41,

4 (50) ; pet agnitionem fidei, Can. Hab. 15, 34 (140) ; quas diuina pietas ad agnitionem plenissimam informauit, Can. Deb. 15, 40/41 (188]| 189) ; agnitionem

Deitatis,

Can.

^x. 26, 5/6 (110) ; Cant. Ax. 30, 6/7 (115) ; in agnitione Scripturarum

Sanctarum, Can.

Deb.

17, 22

(192) ; e.a.

agnitot : ueritatis agnitor, Can/. Hab.

15, 17 (140)

agnosco : quaere qui sunt qui Deum agnoscant : utique in quorum cordibus legem suam consctibit ut alter

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM alterum non egeat edocere, sed ultro intellegat Creatorem a quo interius

eruditur, Cam. "Ag. 31, 18/21 (116) agnus : adeps agnorum est abundantia caritatis, Can. Deut. 15, 17/18 (31) ; agnorum intellectualium, Canz. Dez. 15, 35 (31) ; — agnis pinguibus baptizati neophyti coaptantur, Car. 7x. 19, 8 (100) ; agni dicuntur, quia omnis incorruptae carnis et animae plenitudo in baptizatis infantibus uiget, Can£. /Av. 19, 49/50 (102); ex agno lactante holocaustum offerre est innocuam atque infantilem animam mattyrio decorare, Cam/. JA. 17, 27/28 (99) ; moraliter in nobis agnum offerimus holocaustum, cum simplicis professionem offerimus uitae, Cant. Az. 17, 31/33 (99) Aialon (Achilon) : Achilon ab initio (interpretatur), Camf. Hab. 18, 16

(138), cfr 1. 18/19

aio (iniHo periodi) : quod ait, Cant. Deut. 9, 26/27 (26) ; Cant. Deut. 16, 12 (33) ; Cant. Deut. 20, 9 (35) ; Cant. Deut. 22, 11 (39) ; Cant. Dent. 23, 46(42) ; Cant. Deut. 24, 30 (43) ; Cant. Deut. 27, 3/4 (43) ; Cant. Deut.

25, 25 (44) ; Cant. Hier. 3, 9 (69) ;

Cant. Hier. 7, 24 (72) ; Cant. Hier.

12, 7 et 11 (75) ; Cant. Hier. 19, 6 (79) ; Cant. Az. 2, 66 (85) ; Cant. Jg. 21, 2 (103) ; Cant. Hab. ?, 33

(182) ; Cant. Hab. 11, 19 (136) ;

Or. Man. 18, 29 (161) ; Cant. Deb. 7,

6 (178) ; Cant. Deb. 19, 20 (194) ; -

hoc est quod ait, Cant. Deut. 28, 23

(48) ; Cant. Deut. 40, 55/56 (59) ; Or. Man. 4, 22 (150) ; Or. Man. 6,

25/26 (152) ; Or. Man. 15, 23 (158) ;

Cant. Ion. 4, 23/24 (165) ; Cant. Az.

21, 27/28 (103) ; Cant. Ex. 5, 42/43

255

bus alienis, Camz. Deb. 4, 28/29 (176) ; cum alienigenis, potentibus et ornatis philosophis sapientibusque mundanis, Canz. Deb. 2, 38/40 ( 174) alieno : ut exinde simul omnem diuini timoris

memoriam

Ax. 16, 2324 (98)

alienent,

Cam.

alienus : in alienis. De peccattice dicitut plebe, quae sibi deos alienos per doctrinas haereticas fingit. Vel certe factis agnosce : aliena enim sunt facta quae displicent Deo, Cam. Deut. 17, 14 (33/34) alimentum : alimentum spiritalis cibi, Cant. /Av. 22, 55 (106) ; carnis spiritalibus alimentis, Cas;. Hab. 16, 41/42

(141) ; alimenta

praebentur,

doctrinae nutricis uberibus eliquata, Cant. Deb. 24, 16[17 (198) ; — alimenta focis praebebunt aequora uiuis, Carzzen 159 (212) alimonia : non nisi pauperes alimoniam inuenis exoptare, Cast. Hab.

16, 37/38 (141)

alioquique : Can. Ion. 3, 46 ( 164) aliquando : aliquando Christum, Satanan aliquando conportat, Canz. Ex. 2, 26 (4) ; Deus aliquando dicitur pater, Cant. Deut. 7, 35 (22) ; aliquando ut pater, aliquando ut dominus, aliquando ut iudex, Cam. Hier. 22, 12/14 (81) ; aliquando spiritaliter fit ... aliquando corporaliter, Cant. Az. 10, 12/14 (92) aliquotiens : Can. Deut. 44, 32 (65) ; — passim aliter (zmitio periodi) : aliter iterum potest, Can?. Deut. 24, 20 (43) ; Cant. Deut. 31, 11 (51) ; Cant. Hier. 2, 22/23 (68) ; Cant. Hier. 4, 10 (70) ; Cant. Deb. 24, 18 (198) ; .— aliter currit,

Cant.

Deut.

24,

30

(43);

(121) ; — quod autem ait, Can. Ex.

Cant. Deut. 43, 34 (62) ; Cant. Deut.

(12) ; Cant. Ex. 17, 4 (14) ; Cant.

Cant. Deut. 3, 13 (17) ; Cant. Hab. 16, 44 (141) ; — non aliter-nisi, Cant. lon. 6, 9 (169) ; — non aliter-

3, 28/29 (5) ; Cant. Ex. 12, 15/16 Deut. 21, 23 (36) ; Cant. Deut. 26, 23

(46) ; Cant. Deut. 44, 15 (65) ; Cant. Hier. 22, 3/|4 (81) ; Cant. Az. 10, 19 (92) ; — non ait-sed, ». non

ala : alas protectionum suarum, Carr.

Deut. 12, 20 (29)

alapa : Cant. /Az. 17, 13 (99) albatus : canitiem

albatae

remissionis

gtratiaeque, Cant. Hier. 14, 7 (?7) Alexander Macedo : Canz. zx. 22, 34

(106)

alias : alias -quam, 7. quam

alicubi : Or. Man. 16, 47 (159) alienigena : cum enim alienigenae cantant, non Deo cantant, sed numini-

43, 123

quam,

(64) ; e.a. ; — non

aliter,

4. quam ; — aliter-aliter,

Or.

Man. 15, 33/35 (158) ; — alitet,atque aliter, Or. Man. 8, 28 (153) aliud : aliud-aliud, Cas. Deuz. 49, 59 e£ 71 (63) ; Cant. Hier. 11, 8 (74) ; Cant. /Ax. 4, 42 (87) ; Cant. Ax. 29,

31/33 (114) ; Cant. Deb. 9, 17/18

(179) ; — passim aliunde : aliunde enim ad nos ingressa

sunt, Cant. Hier. 2, 29/30 (68); elaborat ab infidelibus uel aliunde restaurare conuersos, Cam;. Hier. 4, 27 (70) ; sed aliunde sunt destituti,

256

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

sicut Israhel misericordiam consecutus est, Cant. Ax. 26, 16/17 (111) alius : alios atque alios, Canz. Den. 4,

20 (18)

allegorice : Canz. Deut. 9, 24 (25) aleuo: ut qui sumus humiliati per nos, alleuemur per illum, qui amor est paenitentium, Cant. Hier. 11, 16/17 (75) ; totiens confitens alleuatis, quotiens supplicans humiliaris, Or. Man. 15, 6/7 (157) aligatio : in alligatione peccati, Or. Man. 16, 24 (159) alligo : peccatorum uinculis alligantur, Cant. Ax. ó, 12/14 (87) ; conpedum nexibus animos alligantem, Or. Man. 16, 28/29 (159) ; — cfr etiam : Cant. Deut. 32, 4 (51) ; Cant. Ax. 22, 35 (106) ; e.a. altare : Can£. Ag. 16, 35 (98) ; Cant. Ion. 10, 11 (172) ; in altari crucis oblatum, Can. Az. 17, 11 (99) ; su-

pet sanctum altare Iherusalem, Can. sz. 19, 10 (101) ; — altare sanctum destruxerint inuocationis affectum

alueus : stagni uorantis

alueo, Canm/.

Ex. 20, 6 (15)

amabilis : sacerdotem —praesidentem plebi et amabilem uniuersis, Can.

Ax. 14, 56/57 (96)

Amalechitae : Amalechitarum latrunculos, Cant. Deut. 37, 22 (55) Iudaicam . amatitudo : amatitudinem suauitate proptia commutare, Carr. Deut. 35, 53[64 (54) ; peccatores silent et potum amaritudinis prae tristitia bibunt, Can. Hier. 15, 31/32

(78) ; istius

uitae

amaritudinem,

Cant. Ez., à, 47 (119) ; amaritudo uitiorum, Can. lon. 5, 63 (168) ; amaritudo inuidiae, Cam;. Deb. 16,

48 (191) ; — botrum unum amatitudinis, Can£. Deut. 33, 62 (54) amarus : dies amari, Cant. Ex. 3, 44 (119) ; isti quoque qui peccatorum cumulantur, arenae maris aequantur, quia ... amariora numerosaque sunt, Or. Man. 11, 6/7 (155) ; amarae aquae, Cant. Ion. 5, 52 (168) amator : studiorum caelestium ... ama-

sine dubio, ubi orationum sacrificia

totes, Cant. Deut. 26, 27 (46) ; per

deferuntur, Can. "Ag. 16, 19/20 (98) altatium : ut in altario Domini delibentur, Can. /Az. 19, 11/12 (101)

illum, qui amator est paenitentium, Cant. Hier. 11, 16/|17 (75) ; pacis

alter : alter alterum excitat, Can. Hier.

quamuis beatitudinis amator pecca-

15, 27 (78) ; alter alterum non egeat docere, Canz. Ag. 31, 20 (116) ; — alter quoque potest in his uerbis sensus agnosci, Cant. Hier. 6, 13 (?1) ; quis alter est captiuitatis captiuator, Canz. Deb. 11, 55 (184) ; non est alter Deus praeter ipsum, Cant. Deut. 40, 78 (58) altitudo : in altitudine marini cordis abiectum, quo uel profunditas pelagi datur intellegi, uel ferini uentris abstrusa secessio, Camz. lom. à, 3[5 (163) ; in altitudine cordis maris, in consilio utique Iudaeorum, Can:. lon. 3, 17/18 (163) ; — post ... altitudinis dies, Camz. Ex. 3, 3 (118) ; quia illa altitudo uitae, quae in ipso est Deo ... non potest conparati, Cant. Ex. 3, 29/30 (119) ; — ab altitudine fantasiae cordis, Casm;. Hab.

amatot, tis

Cant.

Jy.

carnalibus

11, 23

minime

(93);

misceatur,

carnis tamen infirmitatibus stimulatur, Can?. Deb. 16, 50/52 (191) ; — impietatis amator, Or. Man. 1, 4 (148) ambidexter : fortissimus ambidexter et apostolicus uir, Car. Deb. 18, 16 (192) ; ipse pugnator ambidexter

effectus, Cant. Deb. 18, 26 (193) ambigo : Can. Az. 3, 21 (85) ambitio : tamquam a quattuor uitiis quibus haereses obsequuntur : ambitio, cupiditas, luxuria, deliciae, Cant. Az. 8, 32/34 (90) ambitus : ad ambitum terrenae gloriae suadere, Cant. Deut. 43, 84 (63) amentia:

uecordis

lon. 4, 45/46 (166)

amentiae,

Cam.

amicitia : pauci sunt qui fideliter amicitias proximis praebent, Canz. Deb.

29, 24/25 (202)

12, 31/32 (137/138) ; in altitudine crucis iustitiae, Canm£. Hab. 13, 2 (138) ; super altitudinem spititalium sublimitatum, Carm. Hab. 13, 16/17 (138) ; altitudinis gratiam, Cant. /Az. 17, 48/49 (100) ; mysteriorum altitudo, Cam. Jg. 21, 36

amissio : amissione consilii, Casz. E.

altus : dies alti, Capz. Ez. 2, 18 (118) ; Cant. Ex. 3, 27 (119)

amnis : sulphuteos amnes, Carzen 160 (212)

(104)

amicor: non amicantur, quia labiis amicitias, non simplici retinent caritate, Cant. Deb. 29, 26/27 (202) amicus : quam plurimi uidentur quidem amici, sed non amicantur, Canf.

Deb. 29, 26 (202) 6,15 (122)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM Amnon : Cant. Deb. 29, 17 (201) amot : aethereum flammae caelestis amorem, Carmen 79 (209) ; sentiat interior uiuidos homo cordis amores, Carmen 82 (209) ; — amot catnalis, Canz. /Az. 24, 12 (108) Amorrhaeus (Amorraeus) : Canz. Deb.

5,7 (176)

amplector : mortem amplecti; intolerabilia gratulanter amplecti, Canz. Ax. 24, 43/44 (108) ; cfr Cant. Hier. 3,

43 (69)

amplitudo: uim amplitudinis suae liberius fundere, Or. Man. 4, 19/20 ( 150) amplius : uisu frequenti inluminari amplius praeualebit, Casz. Ion. 4, 26 (165) ; multo amplius, .Casz. Ion. 9,

26 (171) ; nihil amplius, Cas. Az.

25, 27 (110) ; Cant. Deb. 18, 23/24 (193) ; numquam amplius, Cas. Deb. 9, 66 (181) ; uel amplius, Can. Deut. 5, 25/26 (19) ; uel duos aut amplius, Can. Deb. 9, 21 (179) ; — nongentis et amplius annis, Carm. Deut. 8, 16 (23) ; centum et eo amplius annis, Canmz. /Az. 22, 33 ez 36

(106) ; trium et eo amplius iugerorum, Cant. lon. 6, 22/23 (169) amputo : Cant Deut. 48, 97 (63);

carnalem in nobis superbiam amputare, Cant. Ag. 17, 44/45 (100) an : an certe, z. cette Ana (Onan) : Onan ... qui paternarum pastor fuerit asinarum, Cam. lom.

8, 35/36 (167)

Anania : 4. Hanani Anath (Enac) : Enac humilitas inanis, Cant. Deb. 6,7 e£ 14 (177) ; ptopterea (diabolus) filius Enac appellatus est, Cant. Deb. 6, 13 (177) anathema : ciuitas anathematis,

Ag. 21, 49 (104)

ancilla:

ancillam

Balam),

hoc

Rachel

est

fidelem

Cam.

uxotis (sc. animam,

Ecclesiae seruulam, Cant. Deb.

89/90 (190)

15,

angelicus : multitudo uirtutis ministri monstrantuf angelicae potestatis, Cant. Ex. 8, 3/4 (8) ; alienigenarum principem angelicae pro nobis potestates inpugnant, quae stellarum nomine

nuncupantur,

Cant.

Deb.

19,

18/19 (194) ; et angelicae potestates non inrationabiliter creduntur habere maiestates, Canz. Ex. 12, 18/19 (12) ; — nationis angelicae annos sempiternos,

Cam.

Deut.

8, 34/35

(24) ; solius angelicae nobis naturae annos intulit exoptandos, quia ipsa est natio nationurn, Can. Deut.

257

8, 41/43 (24); — angelico pane, Cant. /JAv. 28, 20 (113) ; creatura angelica, Or. Mar. 18, 33 (161) ;

ab angelica dignitate deiectus, Car.

Deb. 6, 15 (177)

angelus : quaerendum est utrum tantae sint gentes quanti sunt angeli Dei. Quod utique non potest esse possibile, Canz. Deut. 9, 17/19 (25) ; — cum eum (5c. Christum) in sua natiuitate angeli conlaudarent, Cap. /Az. 2, 38/39 (84) ; ut transmigrando de terris ascendat ad populum angelorum, Cant. Hab. 18, 9/10 (143); glorificantium te, angelorum utique, Cant. Deb. 11, 10/11 (182) ; laudi-

bus angelorum

clamantium,

Cam.

Deb. 11, 13 (182) ; trement angeli,

praesentiam contemplantes, Or. Mar. 5,2 (150) ;sienim angeli non potuit praesentia tolerari, Or. Man. 5, 15 (151) ; dies alti dicuntur, ad quos

nec angeli poterunt peruenire, Cant. Ex. 3, 27/29 (119) ; dies caeli dicuntur in quibus angeli uiuunt qui principium habent, licet careant fine,

Cant. Eg. 8, 32/33 (119); — ut angelos custodes pro merito percepissent, Car/. Deut. 9, 7 (25) ; unicuique genti praesulem angelum institutum, cuius regimine dispensetut, Cant. Deut. 9, 15/16 (25); angelorum ... qui missi sunt ad custodiam eorum qui hereditatem capiunt salutem aeternam, Can. Deb. 10, 23/24 (182) ; angeli ... nuntii ... qui semper ut deuoti famuli, suo domino ministerium exhibent spiritale, Cant. Deut. 44, 3|ó (65) ; — exsecutores angelos, Cagz. Ex. 8, 17 (9) ; peccatores angeli, Can. Ex. 6, 6 (8) ; nunc Principatus, nunc Fortitudines,

nunc

Potestates,

nunc

simpliciter Angeli nuncupantur, Cant. Ex. 5, 38/39 (?) ; diuisas gentes scismatum distributiones ostendit ... quibus non dubitatur malos angelos praesiderte, quorum sunt arte

diuisae,

Cami.

Deut.

9, 9/12

(25) ; secundum numerum gentium fines statuit angelorum Dei, malorum uidelicet, qui se pro Deo colendos hominibus obtulerunt, Car. Deut. 9, 20/22 (25) ; ptaeuaricationis angelum, Can. Deut. 9, 27 (26) ;

praeuaticatorum — angelorum, qui nosttis gratulantur in malis, Cas. Deut. 29, 7/8 (49) ; praeuaricatores

angeli inimici sunt populo Dei, qui caelestem sapientiam relinquentes

258

M, M RERVM, VERBORV INDEX NOMINV

terrena sunt stultitia delectati, Car.

Deut. 32, 45[47 (52) ; cfr Cant. Ex. 5, 12 (7) ; angeli, praeuaricati ab eo

(s&. Creatore), Cant. Ex. 3, 34/35 (119) ; — angelos, id est sacerdotes doctoresque, Can. Deut. 9, 30 (26) ; angelis, id est sacerdotibus, Cas. "Ax. 9, 20/21 (91) ; tropologice caelum angelos ponit, Cam. Dem. 2, 22/23 (16) ; deos angelos posuit supernasque uirtutes, Cam/. Ex. 12, 3/4 (11) ; — istae uirtutes diuinis laudibus famulantes : Cherubin, Seraphin, Throni, Dominationes, Archangeli, Sedes, Virtutes, Angeli,

Ministri, Or. Man. 18, 21/24 (160/ 161) ; cfr Cant. Deut. 8, 39 (24) angeo : angebat ... significat *obprimebat', Cant. Deut. 22, 11/12 (39) angina : tracta metaphora a porcis, qui morbo quodam, qui angina dicitur ... saepius praefocantur, Can. Deut. 22,

12/13 (39)

anguis : spiritales angues de domo sui cordis expellat, Cas/. 7Az. 22, 50/51

(106)

angustia: Cani.

in angustia Hier.

depressorum,

20, 3 (80) ; angustia

temporum pressi, Cam/. lon. 6, 27 (169) ; extremosque halitus angustia saepsit, Carzzen 136 (211) ; — quod latinus, propter sui angustiam, non ualet explicare, Cam. Deb. 11, 31/32 (183) ; — flentibusue in angustia nihil inpertiunt adiutorii, Can. Deut. 32, 25/26 (51) ; ex angustia uictum abdito edere, Car. Hab. 16, 35 ( 141). Cfr etiam : Cant. Ax. 26, 8

(110) ; Or. Man. 2, 6 (148) angusto : angustatoque corde,

Hier. 15, 3(77)

Cam.

anhelus : mentem anhelam, Carzen 25 (207) ; radios anhelos, Carzzen 126

(211)

anima : effeminatae animae debent uelatum habere caput, Cas. zAz. 9, 11 (90) ; — eam (sc. animam) incorpota-

tam, Cant. Deut..25, 48 (45) ; — gradus animae, Carzen 113 (210) ; uestigiis animarum firmiter fixis, Cant. Ex. 20, 11 (15) ; — animae cibos sapientiam appellari, Cas. Deut. 30, 5 (50) ; terram dare fructus humanae animae, Can. Deut. 19, 22 (35); spiritales animas ... in quibus latitudo diffusa est caritatis per gratiam Spiritus sancti, interioris agri possidentes excelsa quem uerbi caelestis aratro colentes, cottidie

summarum

uirtutum

deferunt

fru-

gem, in horreis recondendam aeternis, Cant. Deb. 17, 15/19 (192); quod per eos (sc. sacerdotes) in domo Domini animae spiritaliter renascantur, Canz. Deut. 8, 61/62 (24) ; ea quae animam dono spiritali exotnant, Can. Hier. 16, 2/3 (78) ; — in-

uisibilem animae pugnam, non breuiter, sed diutius peragendam, Can. Deut. 32, 11/12 (51) ; purgatiorem animam reddunt, Cas. Deut. 48, 14 (61) ; uniuersas animas cottidianis feruoribus

urens,

diuinis

immolat

holocaustis, Canz. Hab. 1, 32/84 (124) ; de uitiis carnalibus ac daemoniis anima fidelis obsecrat ut fortiores eidem humilientur et humiliati

necentur,

dum

nostris

non

sinuntur uiuificari peccatis, Cam. Deb. 12, 9/11 (184) ; carnales animae pertrahuntur ad fidem, ut manducentur et incorporentur spiritalium fidei, Cam. Deut. 48, 31/33 (62) ; in anima praegnanti fide, Cant. Deut. 5, 22 (19) ; — praedica-

toribus qui ... animas ab infidelitatis radice

diuellunt, ut eas cultu repleant spiritali, Camz. Hab. 10, 5/7 (134) ; — (martyres) ... ut suas quoque animas tradere non dubitent occidendas, Can. Deut. 43, 27 (62) ; ex agno lactante holocaustum offerre est innocuam atque infantilem animam martytio decorare, aut spiritali seruitio in tabernaculo deputare, Cant. Az. 17, 27/29 (99) ; martyribus, quorum anima, dum ingesto deficit cruciatu, Domini Dei sui memotia crementatut, Cani. lon. 8, 7[9 (170) ; — ex tota anima (Deum diligere), quid est ? Ex internae conscientiae affectu Dominum delectari,

Cant. JA. 24, 40/41 (108) ; nec abyssiuotacitate, necpelagi profunditate animam posse a diuino intuitu separari, Can. Ion. 2, 20/21 (163) ; amantem animam ... quae se a Do-

mino non patitur derelinqui, Caf. Hier. 20, 25/27 (80) ; spiritali habitatore

animarum, Cam. Deut. 37, 39/40 (56) ; discretorem et aedificatorem animarum, Can/. Ag. 14, 58 (96) ; — tertio quippe die anima eius de corruptione mortis ascendit, ut adsumpta carne qua fuerat spoliatus ... femearet in caelum, Car. Ion. 7,

15/17 (170) ; mors dominici corpotis .. per quam anima de terreno domicilio manifestatur exire, Cam. Deb. 5, 23/24 (177) ; nationum ...

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM apud inferos animarum, Can. Deut. 8, 37 (24) ; cum sanctorum animas

ab inferis exemisset, Cam/. Jv. 2, 39/40 (84) ; (purgatorium) ubi non tantum corpora, sed etiam animae post resurrectionem transibunt,Can. Deut. 23, 42/43 ( 41/42) ; futura uita dum in anima dulcescit et sapit, Can.

Ex. 3, 48/49 (119) ; anifiam suam

perdentes, quam repositam inuenient in uitam aeternam, Can. Deb.

17, 12/13 (192) ; — cum enim cibo caelesti deseritur anima, per omnes sensus suos plagas diuersas patitur famis, Can; Hier. 10, 18/19 (74) ; congruit animae, quam cum Dominus deserit et captiuationi hostium spiritalium subdiderit, holocaustomata orationum et sacrificium bonae operationis abstulerit, oblationem quoque ab altaribus ne deferatur submouetit, tunc infelix anima et incensum suauissimae caritatis di-

mittit, Camz. JAv. 16, 32/36 (98);

259

16, 42 (159) ; aquam sibi peccati dicit ad animam peruenire. Solae utique agnoscendae sunt aquae ad ipsam ut interimant animam ptoperantes, Cam/. lon. ó, 12/14 (167) ; cum feruore furoris rapi uideris animam in peccato, Can. lom. 5, 32 (167) ; —.inimicissimi autem qui etiam quaerunt animas iugulare, Cant. Ax. 8, 16|17 (89) ; animas capiunt inbecilas, cum desidetiis respondent seductorum ac deceptorum, Cant. Deb. 18, 44/45 (193) ; diabolus humanas animas inludebat,

Cant. Deb. 22, 38 (197) ; sic in illis sibi (diabolus) uindicat animabus, quas suae subdiderit potestati, Can. Deb. 29, 49/50 (202) ; — haec itaque fiala furoris Domini ... in haeresibus et infidelibus effusa, omnem animam

uiuam occidit, Canm/. Hab. ?, 30/32 (132) ; haeresibus uel scismatibus

coaptanda ... sanguinem potantes, non corporum, sed animarum quas

sed quia uinum luxuriae molestiaeque significat, ostendit quod, dum hoc anima facit, potatur, et dum potatur, simul etiam uescitut

occidunt, dum a Chtisto seducunt, Cant. Hab. 10, 43/45 (136) ; haeresis

saturando

41/42 (166) ; sacerdotalis anima ... haeretica prauitate decepta, Cam. Deb. 15, 58/59 (189) ; — anima ... quae diuinam accipit lectionem, sed philosophicam non deserit uanitatem, quia sibi nequeunt ex aequo uenire Christi philosophique doctrinae, Cant. Deb. 15, 18/21 (188); animarum plantaria, ab idolorum cultu praecisa, Cami. Ex. 18, 5/6 (14) ; — innumerisque animae per-

se

Domino

recalcitrat,

Cant. Deut. 16, 14/17 (33) ; uexationes animarum, Can. Deut. à, 14 (17) ; cogitationes quibus animam

rodunt, Canz. Deut. 25, 47/48 (45) ; Si ... infirmas coeperit anima consuetudines sectari, Canmz. Deut. 31, 6/8 (50) ; miserias, quibus animae discedentes ab eo ac uerae fidei regulam relinquentes, miserabiliter conplicantur, Can/. Deut. 37, 40/42 (56) ; percussus superbiae uulnere, omnem

Artiorum ... animarum quas occiderit sanguinem bibens, Cas. lon. 4,

eunt cruciatibus actae, Carzen

animae salutem effudit, Cas. Deut.

(212) ; — terra deserta

43, 49/50 (62) ; liuores, uulnera et plagas tumentes spiritaliter in anima

uitiis habitatoribus

fieri non dubitamus, Car. Hizer. 15,

10/12 (77) ; tribulatione animae, Cant. Az. 18, 8 (100) ; animae con-

tritio, Can. Az. 18, 11/12 (100) ; deterius est, erepto lumine

mentis,

animam subdere caecitati, Canz. Hab. 7, 16[16 (132) ; — anima humana diuersas infirmitates secundum corporum qualitates inportat, et ruina delicti aliquotiens fracturas incurrit,

Cant. Hier. 15, 3/5 (?7) ; cum animam uidemus carnali corruptioni subiectam, Canm£. /Áz. 10, 13 (92) ; — animae ... caecatae peccato, Carr. Deut. 8, 5/6 (23) ; animam peccatricem, Cant. Deut. 48, 94 (63) ; peccatum febris est animae, Or. Man.

151

est anima

destituta,

Canm/.

Deut. 11, 24|25 (28); moraliter (nascentia agrorum) animae concur-

rit humanae, quae diurnis profectibus uirtutem in se coepetit obtinere, Cant. Deut. 14, 7[8 (30) ; tropologice ... ut boues ouesque intellegas animas sanctas, quae propter exercitationem laborum simplicitatemque mentis ita dicuntur, Caszz. Dez.

15,

7[9 (30) ; molas leonum ... animam uidelicet, quam non quiuerunt deuorare, Cant. Deut. 25, 51/52 (45) ; ut animas intemeratas contrariarum studio doctrinarum uirgines esse condiscas, Canz. Deut. 27, 40/41 (47) ; uitia ... quae praeuaricatione peccati domus nostras, animas utique, penetrarunt, Cant. Hier. 2, 28/29 (68) ;

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

260 mulieres

nostrae,

animae

nimirum,

Cant. Hier. 11, 4 (74) ; templum sanctum anima fidelis est, et ipsum templum euellitur, cum infirmitati-

bus exprimitur uitae, Cag/. /Az. 16, 25/27 (98) ; animarum figulus ... nouas uasorum species confecturus, Cant. Deb. 5, 29/30 (177) ; moralis animae potest intellegentia coaptari, ut animam intellegas Debboram, sine pacto renatam, quae debet, infidelitatis iugo deposito, exsurgere, Can. Deb. 11, 22/24 (183); Debbora potest anima demonstrari quae interiores pedestres, humiles itaque cogi-

nem non capit, Can/. Deut. 25, 17/19 (44) ; ut nunc sollicitetur animus adquirendo, nunc adquisita seruando, Cant. Deut. 25, 55/56 (45) ; et sicut bestiarum dentibus hoc furore super terram animus dissipatur, Car/. Deut. 25, 62/64 (45) ; dum infelicos animos criminibus faciunt obligari, Cant. Deut. 28, 34/35 (49) ; siincontinens

animus, Dei

memoriam

a

neque inflatae sunt contentione, plorationis mittit in ualle, quo pae-

semetipso repellat, Camz. Hier. 14, 16/17 (?7) ; nesciens ueloces animi motus patientiae grauitate tardare, Cant. Hier. 15, 13[14 (77) ; tutpes animi concupiscentias, Or. Man. 15, 31/32 (158) ; conceptum animo uulnus, Cas; los. 5, 56 (168) ; flagrantis animi secreta silen-

nitentiae

tia cernunt, Carzzen 78 (209) ; — ani-

tationes,

si tamen

non

subdantur,

superbae,

non

uanitate

jactentur, Cant. Deb. 14, 35/38 (187) ; ancillam Rachel uxoris, hoc

mus-cotpus, 4. corpus Anna : Cant. Deut. 22, 9 (39)

est fidelem

annales : annales diurnos, Carzzes 132

uulam,

animam, Ecclesiae

haeresis

adulterio

setr-

turpes,

Cant. Deb. 15, 89/90 (190) ; Iahel,

id est expectans Dominum anima, spiritali studio uiuens, Cam Deb. 23, 11/12 (198) ; Iahel figuram inportat

animae

quae Dominum

ex-

pectat, Cant. Deb. 23, 4/5 (198); —

anima-cato,

4. cato;

—

anima-

(211)

annona: annona cotpotis Christi potuque sanguinis eius, Cam/. Deut. 19, 13/14 (35) ; cibus annonae caelestis, Cant. Hab. 21, 6/7 (146) ; interioris consolationis capientes annonam, Cant. Hab. 21, 18/19 (146) annuntiatio (adnuntiatio) : tubae clan-

4.

got, adnuntiatio utique praedicantis,

corpus animalis : animales carnalesque homines, Can. Deut. 2, 18/19 (16)

Or. Man. 5, 31 (151) ; adnuntiatio Iohannis, Canz. Hab. 4, 47 (129)

COf,

4.

COf;

—

animosus : animosis

anima-corpus,

Hab. 12, 32/33 (138)

uocibus,

Ca/.

animus : nutum animi, Can. Hier. 12, 7 (75) ; animi pedes, Can. Hab. 22,

12 (147) ; aditibus animorum, Or. Man. 4, 27 (150) ; - humilis animus, Cant. Deut. 4, 6 (18) ; hi qui prae-

currunt animo, praeoccupant faciem Domini, Can. "Az. 24, 69/70 (109) ; — uastatorem populi peccatoris, conpedum nexibus animos alligantem, Or. Man. 16, 28/29 (159) ; — incrassatur animus dum in se reatum incurtit, et ea facit in quibus ipse tan-

tum peccat, et alios secum non adtrahit ad peccandum. Cum uero coepetit talia perpetrare, quae possint et alios contaminare, dilatatur, Canf. Deut.16,29/33 ((33) ; dum mottificata cupiditate terrena, ab animis abeunt uniuersa, ut is qui spem ponebat

in mundo,

Domino

sciat tantum

in

confidere, Caf. Deut. 23,

61/63 (42) ; superbiae tumorem ... quo distentus animus, uidelicet neruo quodam, humilitatis conplicatio-

annuntio (adnuntio): in Scripturis Sacris adnuntiare, semper non nisi uel praedicatio Euangelii uel miraculorum uirtus significari solet, Can. Deut. 8, 65/67 (24/25) ; uerbis adnuntiant, Cas. "Ag. 19, 39 (101) ; — passim annus : anni censentur aeterni quos, inmottalitate percepta, credimus nos, miserante Domino, percepturos,

Cant. Deut. 8, 29/31 (24) ; quindecim

adiectionem

annorum,

resur-

rectionem uidelicet et inmottalitatem; Canta Jv 2 DELIZIS (CLIST)"S aeternus annus, Cast. Ex. 3, 25 (119) antepono : laqueum anteponant, Car.

Ex. 5, 25 (7) Antiochus : Cant. Ax. 29, 43/44 (114)

antiquus : dies antiqui, 4. dies ; — pas-

sim antrum : Carzzen 4 (208) apis : Debbora interpretatur apis, Car.

Deb. 2, 3 (173) ; Cant. Deb. 11, 4/5 (182) ; Cant. Deb. 14, 14/15 (187)

apocryphus : quod unus, propheticus

uidelicet liber, apocryphos mille conuincit, Cas?. Deut. 31, 12/13 (51) ;

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM si librum legeris apocryphum,

ini-

micus est tibi, Car/. Deut. 32, 51/52

(52) ; cum abiectis, apocryphis uidelicet libris, Canz. Deb. 2, 37/38 (174) apostata : qui post fidem perceptam in scismate conruerunt, ut rectius apostatae nuncupentur, Can. /Az. 8, 9/10 (89) ; ipsi (sc. daemones) apostatae

nuncupantur, Camf. 7A: 8, 20 (89) apostolicus : apostolicorum —sermonum, Cant. Deut. 15, 2/3 (30) ; apos-

tolicam uitam, Cant. Deut. 33, 18 (33) ; ad eruditionem apostolicam, Cant. Deb. 2, 36 (174) ; apostolicae nubes, Can£. Deb. 5, 34 (177) ; apos-

tolicus uir, Canz. Deb. 18, 16 (192) ; — populus Effrem, apostolicus sine dubio chotus, Canz. Deb. 13, 26/27

(185)

apostolus : apostolorum ... qui in medio populi Dei ualidiori gratia ceteris praeferuntur, Can. Deb. 10, 14/16 (181) ; apostolorum uoce patriarchis dicitur ac prophetis : Laborastis, iusti, in populo Israhel praedicando et adnuntiando salutem, sed minus ualuistis in illis. Nos autem inualuimus in eis, cum uidelicet quinque milia cognoscerent fidem, et

in Actibus apostolorum ad baptismi gratiam ptoperant, Cam£. Deb. 10, 17/22 (181/182) ; Dominus in apostolis ... expugnauit inimicum pro populo suo, Cam. Deb. 138, 59/61 (186) ; — deos sibi, id est apostolos, quosdam elegit, Camz. Ex. 12, 6/7 (11);

manus

Domini

apostolos

cognosce, Cant. Ex. 18, 19/20 (15) ;

seniores apostolos esse cognosce, Cani. Deut. 8, 78 (25) ; in seruis autem, apostolis omnibusque discipulis, Cam£. Deut. 37, 10/11 (55) ; apostoli sagittae ... quos per totam mundi latitudinem forti arca dispersit, Canz. Deut. 43, 5[7 (61) ; caeli ... apostoli, Canz. Deut. 44, 2/3 (65) ; sanguinem filiorum apostolorum intellege, Canz. Deut. 44, 22/23 (65) ; apostolorum, qui patres nostri sunt, Cant. Ax. 2, 569/60 (84/85) ; apostoli pedes Domini, per quos uniuersum circuit mundum sibique credendo subiecit, Camz. Hab. 5, 1/3 (129) ; apostoli equi sunt, qui Domino norunt dorsa subportando praebere, Cant. Hab. 8, 4/5 (132) ; apostolis ceterisque in uerbo diuino sapientius expeditis... quod et ipsi arma sint uel iacula Saluatoris, Can. Hab. 13, 38/40 (139) ; cum principes lege-

rentur,

cum

apostoli

261 sine

dubio

uocarentut, Cant. Deb. 2, 15[16 (174) ; pedestres suos, apostolos suos, Can. Deb. 14, 15/16 (187) apparatus : quendam aduersus nos apparatum inimicorum esse dispositum, Cant. Deb. 18, 6 (192)

appareo : uehturus in iudicium manifestius apparebit, Can. Deut. 42, 7/8 (60) ; sensus non apparet absolutus,

Or. Man. 4, 31/32 ( 150). Cfr etiam : Cant. /Ag. 28, 6 (113) ; Or. Man. 5, 18 (151) ; e.a.

appafitio :communis appatitio unius substantiae ueritatem adsignat, Or.

Man. 5, 27/28 (151). Cfr etiam : Or. Man.

8 (65)

à, 30 (151) ; Cant. Deut.

44,

appetitor (adpetitor) : solitudinis adpetitor, institutum monachorum os-

tendit, Canz. Deb. 9, 32/33 (180)

appetitus (adpetitus) : refrenantes in se cupidos adpetitus, Cam£. "Ag. 9, 17

(91)

appeto (adpeto) : mortem magnanimiter adpetunt, Canm/. Deb. 17, 11/12 (192). Cfr etiam : Cant. Deut. 11, 13 (277) Gant Ev. 4218/19 (0120)75 Cant. Deb. 16, 37 (191) ; e.a.

appono (adpono): — adpositus : adpositis adhibe te cibis, Cam£. Deut.

43, 111 (64)

apporto (adporto) : spiritales sanctos tamquam pullos adportat, Cam.

Deut. 12, 20/21 (29)

apprehendo (adprehendo) : quos nullatenus adprehendunt, Cam. Jg. 22, 19/20 (105) ; — alia sunt quae possunt intellegi, alia quae non queunt adprehendi, Camz. Deut. 5, 18/19 (19) ; etiam Cant. Deut. 37, 45[46 (56) ; e.a.

apprtopinquo (adpropinquo): adpropinquantes sibi et suo seruitio deputatos, Cant. Deb. 29, 56/57 (202) ; e.a. approprio (adproprio): adpropriare praecedenti, Cam/. /Az. 21, 59 (104) aqua : aquas baptismatis, Canm;. Hab.

11, 17/18 e£ 30 (136/137) ; quod ini-

micorum equi aquis aliquotiens inmerguntut ... ofiginalia sunt actualiaque delicta quae, tamquam mari, baptismate praefocantur, Cam£. Deb. 21, 13/17 (195/196) ; miraculorum aquas, Cant. Hab. 11, 14 (136) ; — aliae sunt istae aquae spiritalis natu-

rae, quae mentem ipsam torrente quodam spiritaliter trahunt, carnem simul et animam circumdantes, Car. lon. 5, 8/11 (166/167) ; erat aqua

262

INDEX

NOMINVM, RERVM, VERBORVM

caelestis ... euangelica plenitudo, Cant. Deb. 24, 8/9 (198) ; aquas animae uirtutes ... demonstrat, Can/. Hier. 4, 7 (70) ; tales ergo aquas Siloe conuenit esse qui, postposito tumultu, cum silentio uadant. Quisquis ille est, cuius morum grauitas

et patientiae longanimitas alto silentio uniuersa subportat ... aquas intra se getit Siloe, Can. lon. 5, 71/[75 (168) ; aqua illa prioris malitiae in ignem reformata est caritatis antiquae, Cant. Hab. 1, 31/32 (124) ; — corruptionis

aqua,

Cas.

Deut.

11,

28/29 (28) ; aquam peccati dicit ad animam peruenire. Solae utique agnoscendae sunt aquae ad ipsam ut interimant animam properantes, Cant. lon. 5, 12/14 (167) ; calidae aquae sunt, quae de peccatoris intetiore prorumpunt, Can/. Ion. 5, 30/31 (167) ; horum (sc. peruersorum) malitia aquis frigidis conparatur, non utique puteorum, neque fluminum, sed quod est uehementius cisternarum, Caní. lon. 5, 43/45 (167);

amarae aquae, nec non etiam salsae, quas in homine primo gustu discetnis, Cant. Ion. 5, 52/53 (168) ; aquas Aegypti turbidas interius continere, quia cum se non perferunt tacite praeterire, uiolenta inquietatione docentur

errare,

Can.

lon.

5, 82/84

(168) ; post amaras et undosas uitae mortalis aquas, Caz/. Deb. 16, 38 ( 191) aqualiculus — esfer : cuius (sc. ceti) tanta fuerat magnitudo, ut hominem posset integrum in solo aqualiculo reseruare, Can. lon. 6, 15/17 (169) aquaticus : aquaticae leuitatis, Or. Mar.

4, 15 (149)

aquila : diuina protectio aquilae conparatur, Cant. Deut. 12, 4 (28) aratrum : uerbi caelestis aratro colen-

tes, Cant. Deb. 17, 17/18 (192) arbiter : cum arbiter in nostro uenetit

manifestior orbe, Carzzen 55 (209) arbor : Synagogae figuram ostendens -.. haec ergo est arbor, quae Deo non adferet fructus, habens quidem folia doctrinarum, carens operum fructus. Sunt etiam arbores, uerisimiles ad-

ferentes fructus, quos specie tenus uides, in ueritate non

tenes, Canm/.

Hab. 19, 11/16 ( 143) ; atbor autem non adferens fructus, sed folia, Synagoga est, Cant. Hab. 19, 33/34 (144) ; - malus quippe arbor dicitur nauis propter eminentiam, Cam.

Hab. 20, 19/20 (146)

arbuscula : arbuscula quam lesus in horto conserit Patris, Canz. Ex. 18,

11/12 (14)

arca : Cant. Ex. 2, 81 (118) arcanum : de secretis caelestium arcanorum, Or. Mans. 18, 20 (160); morale arcanum, Can/. Deb. 2, 29 ( 174) ; illa nobilia nostrae libertatis arcana, Cant. Deb. 5, 21 (176) archangelus : Michaeli archangelo obsistere, Cant. Deut. 9, 16/17 (25) ; uirtutes diuinis laudibus famulantes :

.. Archangeli, Or. Mas.

(161)

18, 22/23

arcus : arcum defensionis, Car/. Deut.

21, 19/20 (36) ; forti atcu dispersit, ' Cant. Deut. 43, 7 (61) ; — arcus extensio dominici corpotis est in ligno crucis distentio, Carm/. Hab. 9, 2/3 (134) ; atcum extentum iudicium futurum agnoscat, Cam. Hab. 9,

20/21 (134) ; quem atcum extendens nunc in praesenti saeculo praedicando, extendet

in futuro seuetius ex-

sequendo, Can. Hab. 9, 24/25 (134) atdor : feruidus obriguit tepidis affectibus atdor, Carmen 12 (207); te cupit internis deflens affectibus ardor, Carzen 77 (209) ; per caritatis ardorem, Canmf. Jg. 19, 44 (100) ; - telluremque simul tenebrosus sumpserit ardor, Carzzen 154 (212) ; torridus increpitans calidis carbonibus ardor concremat inmetitas distentis sedibus urbes, Carzzen 167/168

(212)

arefacio : arborem intraturus Iherusalem Dominus maledixit, statimque arefacta ... Synagogae figuram ostendens, quae semel arefacta ultra fidei non detulit fructus, Canm;. Hab. 19,

9/12 (143)

atena : isti quoque

qui peccatorum cumulantur, arenae maris aequantut, Or. Man. 11, 6/7 (155) ; atenae maris illus qui uitiorum ponderibus ita uiolentissime praegrauatur, ut sub eotum sarcina nequeat respirare, Or. Man. 11, 14/16 (155) ; quibus uero inpulsatrix consuetudo malorum proprio lapsu etiam nolentes ad ruinam conpellit ... super arenae matis numerum peccata dicuntur habere, Or. Man. 11, 21/25 (155) ; cfr Cant. Ag. 12, 4 (94) ; Carmen 57

(209) .

areo : atenti neruo, Carzzen 120 (211) argentum : aliis ... argentum (deus est), Cant. Deut. 18, 25 (34) arguo : deformem tenebris grauioribus

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM arguo mentem, Carmen 14 (207) ariditas : sitis caloris est ariditas concupiscentiae ignibus excitata, Cam/.

Deut. 11, 22/23 (28)

aridus : aridam nobis praeparat uiam,

Cant. Ex. 20, 10 (15)

aries : arietis ouium,

Can. Deb. 14, 16/17 (187) ; intellectualium arietumque pinguedinem, Cars. Demt. 15, 35/36 (31); -— arietem holocaustum deferre est sacerdotem, ue-

lut principem gregis, martyrio consummare, Cant. 4v. 17, 42/43 (100) ; arietes ptincipes gregum

ductoresque cognosce, Can. Deut. 150, 20/21 (31); mottificatis ac renuntiantibus saeculo arietes quia exinde saepe gregis eliguntur doctores ... coaptantur, Can/. /Az. 19, 6/8 (100) ; — in quo fuetit superbiae aries non solum immolatus, uerum

etiam diuinis ignibus radicitus sufflammatus, Camt. Ag. 17, 49][51

(100)

ariolus : licet in malo ponantur arioli, sunt tamen et in bono, Can. /Az. 14,

44 (96) ; — in malum sensum : atioli dicuntur qui sacrificiis et precibus quibusdam impiis et suasionibus funestorum uerborum ad fantasias daemones conpellunt, Can. /Az. 14, 47/49 (96) ; magos et atiolos submouit exsecratus eorum nequitiam, Cant. Ag. 26, 34/35 ( 111) ; — in bonum sensum : ariolus spiritalis, qui fideli petitione inpetrat a Domino quod rogarit, Cam. Jg. 14, 50/51 (96) ; atiolum

et senem : auferet

ergo fidelem praedicatorem, auferet senem et moribus grauem, Can. Az.

14, 54/55 (96)

arma : armorum

atticularis : articularti usus est uerbo Cant. Ex. 3, 17/18 (5)

»

artifex : natura artifice, Canz. Ez. 5, 35

(121) ; nec enim potest uas figuli artificis sapientiam continere, Or. Man. 5, 22/23 (151) ; artifici manu, Cant. Deb. 4, 33 (176) attus : artam et angustiam uiam, Can.

Hab. 5, 64 (131)

arundo : Can. JAg. 17, 13 (99) Asa : Asa regis imitare uirtutem, non quam corpore, sed quam animo continebat ... numerosis fuisset exetcitibus circumseptus, Can. Deut. 32,

15/17 (51) ; — uolens Asa peccauit, Cant. Az. 26, 37 (111) ; Asa siquidem exarguentem se prophetam uinculo pedibus alligauit, Or. Man. 12,

15/16 ( 155/156)

ascendo : cum Dominus ascendisset in cruce et ille descendisset in ignem,

Cant. Ex. 6, 12/13 (8)

ascensio : Iahel (interpretatur)ascensio, Cant. Deb. 6, 7[8 (177) ; Cant. Deb.

6, 18/19 (178)

ascensor : omnis homo ... ascensorem proprium habet. Si fidelis et bonus est, Christum habet ascensorem. Si malus et infidelis, diabolum, Cas.

Hab. 8,22/24 (133) ; Dominosubicit ascensori, Cam;. Ex. 2, 26/27 (4) ; ascensorem sibi daemonem superponit, Cant. Ex. 2, 28/29 (4) ; — spiritus ascensores, Can. Ex. 2, 32 (4) ascensus : mentis ascensum, Or. Man.

8,6(153)

ascisco : talis quondam superbia Pharaonem asciuit, Cant. Ex. 10, 4 (10) asctibo : nomen lesu ascriptum, Carr. Hab. 8, 37 et 41 (133) ; — passim

asella-asellus : si quis ergo de Christo dominicorum,

Carsf.

Deut. 27, 31/32 (47) ; atma Scripturarum sanctarum, Cami. Hab. 138,

34/35 (139) ; apostolis ... quod et ipsi arma sint ... Saluatoris, Cam/.

Hab. 13, 38/40 (139)

armatus : Cant. /Ag. 18, 12 (95) Ar(r)ius : haeresis Arriorum, cuius potestas est in potentatibus mundi, animarum quas occiderit sanguinem bibens, non uerum Deum, sed excelsum adorans, Can. lon. 4, 40/43

(165/166)

ars : non aequali arte, Can. Dent. 43, 56 (62) ; medicina nobilius artes omnes excellit, Casmz. lon. 9, 20/21 (171); — terrenis artibus, Cant. Deut. 25, 54 (45) ; feri daemonis ar-

tes, Carzen

263

111 (210)

renatus est, sed ad haeresim conuet-

sus haereticus factus, si postea reatum corrigat, ex equo et asella dicitur generatus. Qui uero prius haereticus et postea factus est christianus, ex asello et equa noscitur natus, Cant. Deb. 9, 50/54 (180) Aser : marini litoris sortem percepit Aser, et iuxta fluenta pelagi commoratur, Can?. Deb. 16, 41/42 (191) ; Aser

beatitudo

Deb. 16, 45 (191)

transfertur,

asina : paternarum pastor Cant. lon. 5, 36 (167)

Cant.

asinarum,

Asot : Cant. Deb. 1, 10 e? 13 (173) Dominus in humano Or. Man. 8, 12 (153) ; Domini dura dissoluit et in liquidum uertit, Can.

aspectus : aspectu, aspectus obstricta

264

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

Hab. 5, 12|13 (129) ; cuius (s. Dei) in occultum nihil est aspectibus umquam, Carzzen 109 (210). Cfr etiam : Cant. Hier. 1, 14 (67) ; Cant. Hab. 4, 21 (128) ; Cant. Deb. 23, 6 aspergo — infunde aquas : quod enim spargitur, non uno impetu funditur, nec uno in loco plenitudo tenetur, sed uariatim quod aspersum fuerit, funditur, Can. Hab. 11, 22/24 (136) ; — passim aspergo (-inis): aspergine diffusa et uariata, Can. Hab. 11, 31/32 (137) assectatot (adsectator) : inuentor mali adsectatorque,

(72) assector

Cam;

(adsector)

—

Hier.

sem/io:

7,

15

quod

et Apostolus adsectatur, Cant. Ex. 3, 33/34 (5) ; — quippiam de spiritalibus adsectari, Cam. Deut. 21,

39/40 (37)

assequot (adsequor) : tropologicam intellegentiam adsequamur, Can. Hier.

6, 5 (71) ; Cant. Deb. 19, 7/8 (194) ;

Cant. Hier. 6, 14/16 (71) ; — Assytii dirigentes dicuntur, Cam/. Hier. 6,

6 (71)

ast- : 4. adstAstarthen (Astarten) : Sidonii non

deum,

sed

deam

... ut Astarten

coluissent, Can. Ion. 4, 33/34 (165) ; Astarten ... colunt : ipsam sine dubio uirginem luminis fingunt ignorantes, pagano errote delusi, Camz. lom. 4,

62/64 (166)

aster : Cant. Deb. 22, 9 (196) astrologia : astrologiae artes,

Deb. 22, 13 (196)

Cant.

astus : acutoque calliditatis astu petcutit transgressores, Cam. Dent.

26, 2/3 (45)

at : at Si, z. si

Athenienses : Canz. Deut. 19, 15 (35) atque (passim ac uel atque) : obruat atque in profundum adducit, Can. Ex. 11, 13/]14 (11) ; sanguineus atque terrenus, Cam; Ex. 16, 2/3 (13) ; erudiens atque conportans,

Cant. Deb. 21, 26/27 (196) ; — post

Cant. Deut. 7, 37 (22) ; Dathan at-

omnes adsequitur, Cam. zz. 22, 43/44 (106). Cfr etiam : Cant. Deut.

que Abiron, Canz. Hier. 7, 16 (72) ;

27, 21 (47) ; &a.

asseto (adsero): adsertores impiae prauitatis ... quoniam corde duro ac frigido adserunt uniuersa, Canz. Ex. 9, 18/19 (9) ; in adserendo gratiam ueritatis, — passim

Can/.

lom.

9, 28 (171);

assertio (adsertio) : si cogitationum multiplicitas ... adsertiones exerceat, Cant. Deut. 21, 48/49 (37) ; qui

secreto atque occulto, Cam: Hier. 15, 16 (78) ; passim ; — atque etiam, Cant. Ex. 5, 31 (7) ; Cant. Deut. 7, 28 (22) ; e.a.

atrocitas : ut uiolentiarum

15 (11)

uerum sensum ptfauis adsertionibus dimiserunt, Cam. Deut. 22, 66/67

attendo (153) catis, attenuo

(40) ; — quaestionis adsertio, Car/.

meus

Deut. 37, 45 (56)

assertor (adsertor) : adsertotes impiae prauitatis gelati muri esse dicuntur, Cant. Ex. 9, 18(9) assisto (adsisto) : uerbo et facto adsistunt, Cap/. Ex. 5, 24/25 (7) assumo (adsumo): priusquam hominem

Saluator

adsumetret

noster,

Cant. Ex. 12, 23/24 (12) ; — non ueraciter adsumuntur, Car. Hab. 20, 37 (146). Cfr etiam : Cant. Ex. 12, 26 (112) Gant ETiorot9 5629) 2:2: Assyrius : Assyrii regis, Canz. Deut. 25, 35 (44) ; uitis Assyria, Can. Dent. 33, 7/8 (52) ; Aegyptium Assyriumque militem, Canz. Hier. 6, 2 (71) ; Assyriis hominibus, qui sibi sanctiores esse uidentur, opus suum (aeriae potestates) coniungunt, ut pef eos persecutiones ingerant ueris sanctis,

atrocitati-

bus delectetur, Can. Deut. 21, 52/58 (37) ; attocitas, liuor fluctus sunt malitiae saecularis, Cam. Ex. 11,

(adtendo) : Or. Mam. 8, 28 ; — attentus : adtentus de pecCanz. /Azg. 8, 388 (90)

(adtenuo) : spiritus in uacuas adtenuabitur

61 (209)

auras,

Carzen

atterro (adtero): continentia, uigiliis adteritur, Canz. Deb. 13, 39 (185) attestor (adtestor) : Cam. Deut. 29, 4 (49) ; e.a.

attingo (adtingo) : terminum proximummque litoris locum adtingunt, Cant. Ex. 9, 25/26 (10). Cfr etiam : Cant. Deut. 43, 112 (64) ; e.a. attollo (adtollo) : Carzzen 117 (211) attrecto (adtrecto) : manibus adtrectata, illico cineribus fumeis resoluuntut, Cant. Hab. 19, 25/26 (144); sed adtrectatos in cineres, Can. Hab.

19, 36 (144)

attribuo (adtribuo) : corporaliter factae, uel naturaliter mentibus adtributae, Canz. Deut. 5, 40/41 (20) ; e.a. auaritia : nam quos auaritia comitatur, polluit inmunditia, libido sufflam-

INDEX NOMINVM, mant,

Can.

Deut.

13,

9/10 (29)

auctor : tribuum Israhel auctores, Can.

Deb. 13, 13/14 ef 15 (185) ; — ueritatis auctor est Deus, Can. Dezt. 5, 2

(19) ; Simon magus eiusque auctot (sc. diabolus), Canz. Deut. 5, 9 (19) ; seditionum |auctorem, Can. Deb.

29, 22 (201)

s

auctoritas : Or. Man. 1, 24 (148) audacia : frons tua aerea ... audacia perdita significatur, Cam/. Deut. 25, 26/27 (44) ; quorum (sc. principum Sscismatum) capita, utique eorum au-

daciam, Can£. Hab. 16, 9/10 ( 140) audio : homines ... audire potius secundum hominem potuerunt Saluatorem, quam occultam in homine uidere maiestatem, Canmz. Deu; 2,

RERVM, VERBORVM

18, 25/26 (161) ; Cant. Deb. 15,

61/62 (189) ; saepe

autem : quod autem adiecit, z. adicio ; quod autem ait, 4. aio

auus : Cant. Deb. 13,9 (185) axis : occiduosque ictu facili pertransit ad axes, Carzen 185 (213) Azatias : canticum Azariae, Can. JA. 1l, 1, (83); nouum aliquid sub Azatiae nomine titulate, Can. Je. 1,7(83) ; Azarias unus fuerit e pueris tribus, Canz. Az. 1, 10 (83). Cfr eliam : Cant. /As. 4, 26 (86) azyma : cuius (sc. Synagogae) opus, circumcisio uidelicet ... atque azyma, Cant. Hab. 20, 10/11 (145)

24/26 (16/17) ; cfr Cant. Az. 8l, 10 (116)

auditor : studiorum caelestium auditores, Cant. Deut. 26, 27 (46) auditus : inrationabili

lon. 5, 47 (167)

auditu,

Cant.

auersio : per auersionem perditi dies,

Cant. Hier. 21, 18/19 (81)

auerto : aliud est auferre misericordiam, aliud auertere ... Auertit, cum post durae ultionis seueritatem flagellatis ignoscit, Canz. Av. 11, 35/37 (93) ; à conscientia Deus auertit uultum, Canz. Deut. 21, 5 (36) aufero : aliud est auferre misericordiam aliud auertere. Aufert, cum ueniae

non datur locus, Can. /Az. 11, 35/36

(93) augmentum

: ad ebrietatis augmentum, Canf. Deb. 3, 4/5 (174) auis : daemonum ... quos auium nomine nuncupauit, Cast. Deut. 26,

12/13 (44)

auta : spititus in uacuas meus adtenua-

bitur aures, Carzzen 62 (209) auricula : auricula non audiuit quod sermo mortalis praedicare nequiuit, Or. Man. ?, 10/11 ( 152) auris : famis aurium est uerbum salutis numquam audire, Camf. Hier. 10,

20/21 (74)

aurum : auto sapientiae, Cant. Deut. 32, 29 (53) ; effossas ueras auri sincerissimi, Cant. Deb. 16, 43/44 ( 191) ; — aliis aurum deus est, Can.

Deut. 18, 25 (34)

austefitas : propter austeritatem lactis,

Cant. Hab. 19, 42/43 ( 144)

aut-aut (- aut) : Cant. Ex. 4, 3/4 (6) ; Cant. Ex. 12, 13[14 (11) ; Canmt. Deut. 22, 33/34 (39) ; Cant. Hier. 16,

17 (79) ; Cant. Az. 2, 53/54 (84) ;

265

Cant. Hab. 8, 34/36 (133) ; Or. Man.

B

Babylon : alia (sv uitis) Babylonis, Cant. Deut. 39, 9 (52) ; rex Babylo-

nis, Cant. Hier. 13, 3 (76) ; a ptincipe

Babylonis,

Or.

Mas.

16,

27

(159) ; flumina Babylonis ... saecularium cupiditatum uiolentissimisunt tractus, super quos sancti flentes et gementes insidunt, quia se eis non commiscunt,

Caz;. Hab.

10, 24/28

(135) ; cfr Cant. Ex. 2, 8 (4) Babylonicus : dominio regis Babylonici, Cant. Hier. 8, 3 (72) Babylonius : Babylonius tyrannus, Can. Hier. 1, 3/4 (67) ; Babylonii hostes, Cant. Ag.

captiuitate,

16, 18 (98) ; Babylonia

Cant.

Hab.

1,

13/14

(124) ; Or. Man. 1, 10 (148) ; — ad

Babyloniam carnalis uitae captiuitatem, Cant. Hab. 1, 24/25 (124) ; ex Babylonia uinea sunt uites haeteticae, Can. Deut. 33, 32 (53) baculus : dum baculis puteum defodissent, Cant. Ex. 1, 7/8 (3) Bala: concubinam nomine Cant. Deb. 15, 83 (190)

Balam, A

balaena : balaenam tantae latitudinis longitudinisque corpus habere, ut mensuram trium habeant et eo amplius iugerorum, Can. Ion. 6, 21/23

(169)

balteum : balteum circumspectae districtionis suae, Cant. Deut. 21, 19 (36) baptisma : ad fontem baptismatis, Carr. Hab. 10, 52 (136) ; aquas baptismatis spargit in locis et cordibus, ubi se uoluerit inuisibiliter declarari, Ca.

Hab. 11, 17]19 (136); non uno impetu baptismatis aqua ... contingit, uerum in locis diuersis, per Ec-

clesiam et templa diuina, aspergine

266 diffusa

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM et

uariata,

Canm/.

Hab.

11,

Cant. Ex. 2, 31 (118) ; beatitudinem

29/32 (137) ; — inmaculatus per gratiam baptismatis, Camz. 7g. 17, 30/31 (99) ; christianis ... qui gra-

Cant. Deut. 6, 32 (21) beatus : patriae beatorum, Cami. /Áx.

tiam baptismatis consecuti, Cas. Deut. 6, 6/7 (21) ; baptisma paenitentiae, Cant. Hab. 4, 50 (129); baptisma in quo homines equi et spiritus ascensores pariter submer-

(180) ; equitatus Domini, populus uidelicet beatorum, Carm; Hab. 8,

guntur, Cam. Ex. 2, 32/33 (4); peccatorum naturalium propriorum-

que indulgentiam in baptismate consequimur, Can. /A. 27, 4/6 (112) ; mare, in typo baptismatis, 7. mate ; —- cfr baptismus baptismus : baptismi gratiam percepisse, Cant. Hab. 8, 26/27 (133) ; baptismi gratiam ... consequuntur, Cant. Hab. 10, 23 (135) ; ad baptismi gratiam properant, Can. Deb. 10,

22 (182) ; — genitalis uincula delicti baptismo dirumpant, Can. Hier. 7, 33 (72) ; — u. aqua ; baptisma ; fons baptizo : sacerdotes qui ... a baptizatis lucrum aliquod consequuntur, Car. Hier. 4, 12/14 (70) Barabas : Barabam seditionum fecit auctorem, Cant. Deb. 29, 22 (201) Barac : Barac, filii Abinoen, adiutrice Debbora, Cant. Deb. 1, 12 (173) ; sociato Batac Domino cantat, Cant. Deb. 2, 21/22 (174) ; Cant. Deb. 2, ó € 9 (173) ; habens ad societatem

uictoriae, Barac, Cant. Deb. 2, 23/24 (174) ; — societati Barac, uerbo utique diuino coniuncta (5c. mens), Cant. Deb. 2, 32/33 (174) ; Barac ueto Domini Saluatoris (figuram gerens), Cant. Deb. 2, 6/7 (173) ; - unicuique homini, qui ... potest nuncupari Barac, si capit iniquitatem suam et captiuitatem eius confringat, ut Abinoen filius et Patris Christi requiem consequatur, Car/. Deb. 11, 71/75 (184) ; — Barac coruscatio, Cant. Deb. 2, 3 (173) ; Cant. Deb. 2,

11/12. (174) ; Cant. Deb. 11, 35

(183) ; Barac qui coruscatio propter

luminis occulti splendorem dicitur, de tonitruis promouetur, Can/. Deb.

11, 47/49 (183)

barbarus : barbaram captiuitatem, Cant. Hier. 1, 13 (67) ; uoluntates barbares, Cant. Hier. 6, 4 (71) ; barbara saeuitia, Canz. /Az. 14, 67 (97) ; barbaro motu, Canz. Hab. 5, 32 ( 130) beatitudo : — beatitudinis — retributio, Cant. Jv. 6, 4 (88) ; beatitudinis amator, Cant. Deb. 16, 50/51 (191) ; — octo beatitudines in Euangelio,

futurorum,

19, 10 (101) ; Cant. Deb. 9, 56

6/7 (132)

bellator : fortem et uirum bellatorem,

longanimum uidelicet et eruditum, Cant. /Ag. 14, 40/41 (96) ; potentiam bellatoris praesumpti, Cam.

Deb. 30, 2 (202)

bellatrix : femina bellatrix, Can£. Deb.

2, 26 (174)

bellum : tam corporalia quam spititalia ...

aut enim

externa

sunt,

aut

ciuilia aut intestina, Can/. Ex. 4, 2/4 (6) ; spiritalia quippe in nobis spiritali motu bella consurgunt, Cam. Ex. 4, 15/16 (6) ; bella spiritalia

geret, Cant. Jg. 14, 41/42 (96);

illa bella ... quae contra Dei populum spiritaliter adsumuntur, Can. Deb. 18, 3/4 (192) ; in carnali bello, Cant.

Deb.

22, 50 (197) ; bellum

semper gerens aduersus Creatorem, Cant. Hier.

proprium 3, 36/37

(69) ; — mattyres ... ad bellum passionis stricte concurrunt, Car. Deb.

9, 25 (179)

belua: intestinis beluae circumseptum, Cant. Ion. 2, 23 (163) ; naturalis beluae huius (sc. ceti) magnitudinem, Cant. Ion. 6, 17 (169) benedictio : fraternam benedictionem, Cant. Ax. 11, 27 (93) ; in benedictionibus Moyses, Car;. Hab. 2, 11 (125) ; cfr Cant. Deb. 15, 91

(190) ; — benedictionis fecunditatem accepit, Cam. Deut 33, 70 (54) ; propriae benedictionis fructum, Cani. Deb. 3, 11 (175) ; - non

quasi hoc ostendit quod ab alio benedictionem Deus accepit, Can.

Ax. 2, 16/17 (83)

benedico : ut ipse (sz. Deus) alios benedicere demonstretur, non ut ipse dicatur ab alio benedictus, Cas. Az.

2, 18/19 (83)

Beniamin : Beniamin et Ioseph, Iacob et Rachel editos, esse germanos, Cant. Deb. 13, 4/5 (185) ; non ipsos auctores tribuum Beniamin et Effrem, sed tribus ipsas appellat, Can.

Deb. 13, 15/16 (185) ; — cui (sc.

Effrem)' subicitur Beniamin

frater, corpus sine dubio sociatum, Cam. Deb. 13, 36/37 (185) ; Beniamin filius dexterae nostra lingua transfertur, Cant. Deb. 13, 23/24 (185)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM benignitas : Dei benignitas, Can. Deut. 28, 9/10 (48) beniuolentia : beniuolentia ... cetera huismodi

uiuificant mentem, Carr. Hier. 9, 16/17 (73) Bersabee : z. Bethsabee bestia : incognitae perquam huiusmodi

bestiae (sc. balaenae) raroque uisibus humanis conpertae, occultas ibi profunditates

inquirunt,

Camz.

7[9 (163) ; — ut ipsum

cor

lon.

3,

maris

bestia ... utiliter cognoscatur, Carr. lon. 3, 6/7? (163) ; — bestiarum ferax, hominum uidelicet peruersorum, Cant. Deut. 11, 6/7 (27) ; bestiae terrae deuorantes et dissipantes persecutorum sunt saeuitiae paganorum, Cant. Deut. 24, 35/36 (43) ; bestias deuoratrices, quorum direptionibus premeretur, Cani. Deut. 25, 33/34 (44) ; Romanis aptari ... ut bestiae propterea nuncupentut, Car. Deut. 25, 39/41 (44) ; ut bestias quoque spiritales nequitias cognoscamus, Cant. Deut. 25, 43/44 (44) ; haereticis ... et cum sint ipsi bestiae, Can/.

Deut. 25, 65/66 (45)

bestialis : nec tamen bestiali dente uexatus, Canz. Ion. 2, 4 (162) ; bestiali uentre ceti conseptus, Cam. Ion. 4, 12 (165) Bethsabee (Bersabee) : filius Bersabee, qui fuerat adultero seminante conceptus, Can. Deut. 27, 10/11 (47) biga : si enim unus inueniatur iniquus, equus est Sisarae. Quod si duo, biga deputabitur eius, Cant. Deb. 27,

18/20 (200)

blandimentis, Camz. Ex. 2, 28 (4) blandus : subiectione blanda, Cam.

Deb. 27, 8 (200)

blasphemo : Christum uenerando blasphemant, Can. Deut. 21, 44/45 (37) Boanerges : Boanerges, id est Filius tonitrui, Canz. Deb. 11, 46/47 (183) bonitas : ut sua peccatores praeueniat bonitate (s. Dominus), Cant. Dezt. 28,21(48) ; bonitatis suae debitum, Cant. Deut.

licorum est magnitudo sermonum, Cant. Deut. 15, 2/3 (30) ; boues praedicatorum, Cas. Hab. 21, 13 (146) ; — tropologice ... ut boues intellegas animas sanctas, Can. Deut. 15, 7[8 (30) ; boues ... uirtutes interius . commorantes, Can. Hab. 21, 16/17 (146) ; boues uero inte-

riores uirtutes ad praesepia spiritalium non erunt gratiarum, Camf. Hab. 21, 20/21 (147). Cfr etiam:

Cant. Az. 17, 2 (99) botrus : botrum

amaritudinis,

Deut. 33, 62 et 63/64 ( 54)

44, 33 (65) ; obtundit

(s. Deus) aciem bonitatis, Can. Hier. 20, 10|11 (80); secundum bonitatem suam Deus paenitentiam repromittat, Or. Man. 9, 5/6 (154) ; — Christus ... bonitas (est), Cam. Deut. 42, 34/35 (61) bos : bouem in holocaustum offerre est Christum credere in passionibus immolatum, Cam Ag. 17, 10[11 (99) ; butyrum autem boum aposto-

Car.

brachium : Carzen 30 (208); btrachium Patris Filius esse cognoscitur, Cant. Ex. 17, 5 (14) breuitas : propter breuitatem nimiam, Cant. Ex. 1, 8/9 (3) bucella: bucellam panis, Camz 2x. 19, 30 (101) ; comedentes bucellam legis, Can£. "Az. 19, 45 (101) butyrum : modo butyrum audientibus largiuntur, dum sapientiam inter sapientes loquuntur, Canz. Dent. 15, 10/11 (30/31) ; in hac pelue butyrum obtulit, quia utrumque utique cibum Ecclesia gentili populo praebet, ut cibatus fortior fiat, Carn. Deb.

24, 27/29 (199) ; solidus butyti

cibus, Can. Deb. 24, 33 (199) ; — butyrum autem bouum apostolicorum est magnitudo sermonum, Can/.

Deut. 18, 2/3 (30) G

cacumen : altaque siluatum

blandimentum : daemonicis se subicit

267

cacumina

uento

155/156 (212)

intereunt,

rutilante QCarzzen

cadauer : Or. Man. 4, 40/41 (150) ; mundus cadauer (erit), Carzzen. 180

(213)

cado : cadet autem qui simul uirtutem quam habuit, aut intus amisit, aut foris expulsus a fide cecidit in ruinam, Cant. Hier. 16, 16/18 (79) caducus : plus caducum aliquid delectatur, Can/. Deut. 18, 26/28 (34) ; uana et falsa, temporalia uidelicet et caduca, Canm/. lon. 9, 41/42 (172) ; homines caducos, Carzen 205 (214) caecitas : ereptis oculis caecitati condemnas, quae summa est crudelitas tormentorum, Car/. Hab. 7, 14[15 (132) ; — caecitas mentis, Canz. Hab. 7, 13 (132) ; deterius est ... animam subdere caecitati, Canz. Hab. 7, 15/16 (132) ; omnis caecitas infidelibus cumulatur, Canz. Hab. 7, 19 (132)

268

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

caedes : in caedibus uastatorum, Can/.

32, 46|[47 (52) ; ut non terrena, sed caelestia contemplemur, Cant. Hab. 1, 51 (125) ; caelestem terrenamque confessionem |admis-

Ex. 10, 10 (10) ; inhumanis caedi-

cens, Cani. Deb. 15, 13 (188) ; cae-

bus, Cant. Deut. 25, 41 (44) ; — caedes ... abominationes esse dicuntur, Cant. Deut. 17, 10/11 (34) caelestis : quod in caelestibus cremen-

lestis enim confessionis est pars, cum uerum aliquid haeretici confitentur. Terrenae uero cum falsum ad-

caeco : caecatae peccato,

Cam;

Deut.

8,6(23) ; obduratos atque caecatos,

Cant. Ex. 17, 14 (14)

Deut.

gratia, de caelestibus ueniente, Can. Deut. 31, 2/3 (50) ; inhabitatoribus

miscent, Can. Deb. 15, 14/16 (188) ; firmitatem in caelestibus non habentes deiecti sunt ad terrena, Can. Deb. 18, 42/43 (193) ; — caelestis-terrestris : ut terrestribus careamus, caelestibus abutamur, Cant. Demut. 15,

caelestium, Or. Man. 18, 24 (161) ; — adiutorio caelesti, Car. Deut. 10, 5

75/76 (32) ; — caelestis-temporalis, 4. temporalis

tetut,- Capzx- Ex) 18, 14/45 (C18). firmitatem in caelestibus non habentes, Cant. Deb. 18, 42 (193) ; uirtutis

Can.

caelitus : nobis

Deb. 5, 9 (176) ; annonae caelestis,

(26) ; admonitione

caelesti,

ministrantur,

Cant. Hab. 21, 6/7 (146) ; aqua caelestis, Canz. Deb. 24, 8 (198) ; caelestium arcanorum, Or. Man. 18, 20 (160) ; cibo caelesti, Canz. Hzer. 10, 18(74) ; caelestem commorationem,

Cant. Hab. 18, 12 (143) ; caelesti dispensatione, Can. Ion. 5, 4 (166) ; flammae caelestis, Carzzen 79 (209) ;

per caelestem

gratiam,

Casm;. Hab.

22, 13/14 (147) ; cfr Cant. Deb. 1,

5/6 (173) ; ignis ille caelestis, Can. Hab. 1, 19/20 (124) ; caelestem Iherusalem, Casmz. /Ag. 5, 37 (88) ; cfr

Cant. Ag. 9, 25/26 (91) ; Cant. Hab. 8, 13(133) ; caelestem indulgentiam, Cant. Jy. 18, 15 (100) ; caelestis iudicii, Or. Man. 6, 27 (152) ; caelestem libertatem, Can. Hier. 8, 10 (73) ; lumine caelesti, Canz. /Az. 12, 19 (94) ; magistrum caelestem, Caz/. Deb. 3, 15/16 (175) ; mandatis caelestibus, Car£. Deut. 2, 4 (16) ; cfr

Cant. Deb. 10, 41 (182) ; caelestem panem, Cant. Hier. 9, 18/19 (73) ; cfr Cant. /Ag. 19, 30/31 (101) ; Cant. Hab. 16, 45 (141) ; caelestem patriam, Cant. jv. 21, 37 (104); praecepti caelestis, Canz. Hier. 10, 22 (74) ; cfr Or. Man. 4, 17 (149) ; caeleste regnum,

Can. Deb.

14, 11

(187) ; caelestis sapientiae, Cam. Hab. 5, 36/37 (130) ; caelestia spolia, Cant.

Deb.

29,

12/13

(201);

stellis caelestibus, Cam£. "Av. 12, 11 (91) ; pauci sunt studiorum caelestium auditores, Carm. Deut. 26, 27 (46) ; caeleste templum, Can. Ion. 8, 13 (170) ; uetbi caelestis, Can.

Hab. 8, 14 (133) ; Cant. Deb. 17,

17/18 (192) ; — caelestis-terrenus: caelestem sapientiam relinquentes, terrena sunt stultitia delectati, Car.

diuina

Cam.

uerba

Deut.

caelitus

3, 16/17

(17)

caelo : caelare dicitur sculpere, Cas.

Deut. 2, 17 (16)

caelum : Cant. Deut. 1, 4 (16) ; liberaliter caelum aspicere non ualentes, Cant. Az. 9, 15/16 (91) ; dies caeli, Cant. Deut. 8, 22 (23) ; Cant. Ex. 8, 9R (CIS Eva Gant Ec a a2 (OTHO)

terrae motus commotionesque caelorum, Canz. Deb. 5, 11/12 (176) ; caelorum turbatio, Can. Deb. 5, 33

(177) ; -tropologice caelumangelos ponit, Camz. Deut. 2, 22/23 (16); caelum spiritales posuit sanctos, Car. Deut. 2, 7 (16) ; nisi caelum fueri-

mus effecti, Cazz. Deut. 2, 12 (16) ; caelum sancti intelleguntur siue ipsa Ecclesia, Cant. Deut. 41, 3/4 (59) ; caelum intellegimus sanctos, Or. Man. 3, 4 (149) ; caeli cum Domino conlaetantes et in passionibus glo-

riantes, apostoli sunt atque martyres, Cant. Deut. 44, 2/3 (65) ; adtende, caelum, et loquar, Ecclesiae dicit, Cant. Deut. 2, 31 (17) ; in caelo et

in terra ... in Synagoga uidelicet et Ecclesia, Camz. Jg. 12, 5/6 (94); in caelum, id est in corpore adsumpto, Can. Deut. 41, 11/12 (59) ; caelum et terra non inutiliter cornua intelleguntur, quae Domini dispensatione reguntur, Can. Hab. 2, 41/43 (126) ; Zabulon, quod est habitaculum fortitudinis, quid aliud nisi caelum, Cam: Deb. 13, 61/62 (186); — tfr celo caenosus : in caenoso gurgite nequitiorum saecularium, Camz. Ex. 6, 6

(8)

caerimonia (ceremonia) : postquam populum seruare ceremonias erudiuit, Cant. Deut. 1, 3/4 ( 16)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

269

Cain : Cant. Hier. 7, 14 (72) ; Cant.

calumnia : inter montes calumniarum,

calamitas : calamitas pressurarum, Carr.

caminus : omnia

Ax. 20, 17 (102)

Cant. Ion. 6, 30 (169)

Ax. 26, 3 (110)

caleaneum : equorum calcanea ferro succidis, .Casgz. Deb. 21, 10[11

(195)

calcaneus : horum (sc. equorum) calcanei si fuerint intercisi, nec habiles habentur ad cursum, Cant. Deb. 21,

3/4 (195)

calcitro : proprio Domino rantiam

calcitrare,

105/106 (64)

caleo : profundum

per igno-

Carm.

Deut.

calcantem,

43,

Cam.

Ex. 20, 13 (15) ; tetram calcatent,

Cant. Deb. 14, 20 (187) ; serpentes et scorpiones spiritales calcando, Cant. Deb. 14, 26 (187) ; ut occisum calcaret, Cant. Deb. 26, 4 (199); mortalitate calcata, Cam: onm. 7, 16/17 (170) ; calcato captiuitatis iugo, Can£. Deb. 1, 14 (173) ; saeculi uanitate calcata, Can. /Ag. 9, 55

(92)

Caleb (Caleph) : Canmz. Az. 13, 14 (95) calidus : calidae aquae, Cam. lom. 5, 28.30/]31 et 35 (167) ; calidis carbonibus, Carzzen 167 (212) caligo : oculorum caligines, Or. Maz. 4, 39 (150) ; — caliginis ignorantia, Cant. Deut. 11, 37 (28) ; caliginem

fideli mente diffundat, Canz. Ex. 6, 15 (122) ; perpetua caligine, Carzen 145 (212) caligo : tenebris interioribus caligatur, Cant. Deut. 21, 6 (36) calliditas : acutoque calliditatis astu percutit transgressores, Cant. Demut. 26, 2/3 (45) ; fraudulentis calliditatibus, Cant. Deut. 32, 35/36 (52) ; — iudicii tempus ubi ... fatuitas, calliditas in medio proferentur, Cam.

Deut. 30, 16/17 (50)

callidus : ad seducendum callidi, Cas. Ex. 5, 34 (7) ; citcumuentio consiliorum callidorum, Casz. Deb. 22,

42/53

(197) ; — serpens

callidus,

Cant. Deut. 29, 17 (49) ; diabolus ...

qui callide humanos subterfugit sensus, Cant. lon. 4, 57/58 (166) calor : splendidus calor per apostolos, Cant. Deut. 3, 29/30 ( 18) ; sitis caloris est ariditas concupiscentiae ignibus excitata, Cant. Deut. 11, 22/23 (28) ; quoscumque aspexerit et suo calore (sc. Dominus) strinxerit, illico liquefacit, Camz. Hab. 5, 17/18 (129) ; calore

fidei dissolutos,

5, 29 (130)

Cam;.

Hab.

elementa

tunc

caminum,

(213)

unum

faciunt

Carmen

179

campus : campus planities est tetrae latitudine longiori distenta, Cam. Hab. 4, 30 (128) ; — per campos populos idolatras agnosce, Camf. Hab.

4, 33 (128) ; eorum campi, haud dubium populi, Cazz. Hab. 20, 12/13 (145) ; populi tamquam campi steriles Creatori, Can£. Hab. 20, 25

(146)

candesco : omniaque ignito candescunt aera flatu, Carzzen 174 (213) candor : propter puritatis candorem, Cant. Deut. 3, 22 (17) canis : inritari uero canum est proptie, qui excitati illos insequuntur aduersus quos fuerint prouocati, ut pugnando ac fugiendo uitentur, Cam. Deut. 22, 67/69 (40) ; canes ... haereticos scismaticosque |demonstrat,

Cant. Deut. 24, 32/33 (43)

canities : canitiem albatae remissionis

gratiaeque, Can. Hier. 14, ? (77) canonicus : canonica auctotitas, Can/. "Az. 1, 4/5 (83) ; in libris canonicis,

Or. Man. 1, 16 (148) canticum : cantica quae ad similitudinem Dauidicorum psalmorum Esdras sctiba legis collegit libroque psalmorum adiunxit, Cast. Ex. 1, 1/3 (3) 5 ceteta (sc. cantica) quae de prophetarum corpore desecata descendunt,

usus

ea cantandi

instuit,

Cant. Ex. 1, 11/12 (3) ; quod sint numero cantica, non demonstrantur,

quia frequenter ab aliis alia uidimus decantari, Cagz. Ex. 1, 13/14 (3) ; —

canticum Moysi, quod est in Exodo decantatum,

cum

Pharaonis

exerci-

tus depetrisset, Can. Ex. 1, 8/6 (3) ; canticum Numerorum, quod ptrincipes decantarunt, dum baculis puteum defodissent, Cas. Ex. 1, 7/8 (3) ; tertium est Deuteronomii (sc. canticum) : 24Adfende, caelum, et loquar, Cant. Ex. 1, 9/10 (3) ; canti-

cum, quo Moyses ... caelum ac tetram in testimonium inuocauit, Ca.

Deut. 1, 2/5 (16) ; canticum hoc (sr. Hieremiae) Lamentationibus ultimis iunxit, Cant. Hier. 1, 7/8 (67) ; in

Hebraeis uoluminibus non habetur canticum Azariae, Cami. ;Ax. 1, 1 ($3) ; Ezechias,

rex

Iudae,

filius

Achaz, cum fuisset infirmitatem perpessus et mortem sibi futuram ad-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

270

uentare Esaiae uaticinio cognouisset ... fleuit amare ... misertus Dominus ... quindecim annos uitae eidem superiecit. Tunc demum hoc canticum

decantauit,

Cam:

Ex.

1, 1/8

(117?) ; huius autem cantici (sc. Manasse) consctiptio in libris canonicis non habetur, nisi quod eius mentionem Paralipomenon meminit scriptura, quod Ozihel propheta eius gesta consctipsit, in cuius libro hoc quoque canticum memoratur, Or. Man. 1, 16/19 (148) ; lona nobis canticum decantauit, numerosis mysteriorum thesauris coopertum, Can. lon. 1, 1/2 (162) ; in uentre ceti conclusus, nec tamen bestiali dente uexatus, hoc canticum in adorationis similitudinem fudit (sv. Iona), Can. lon. 2, 3[5 (162) ; cantica sanctae mulieris (sz. Debborae), Casz. Deb. 4, 16 (175) ; canticum Sion, Carr.

Ex. 2, 7 (4) ; — paenitentiae canticum decantauit, Cam. ;Ay. 28, 27 (113) ; sacrificium, cum hymnis et canticis offerendum, Cam. Ion. 10,

20/21 (172) ; plurimos benedicere cernimus Deum eiusque nomen ctebris canticis conlaudate, Canz. Deb. 3, 1/3 (174) ; cum cantico glotifican-

tium te, angelorum utique atque sanctorum, Cast. Deb. 11, 10[11 (182) ; exsurge cum cantico confitentium, Casz. Deb. 11, 20/21 (183) ; cum cantico laudum, Can. Deb. 11, 26 (183) ; — cum uidelicet in conuiuiis, uinolentia dissolutis, ad ebrietatis augmentum psalmos et diuina cantica psallant, Camf. Deb. 3, 4[5

(174) ; in canticis suis deos inuocet subuersus) alienos, Cam.

(populus

Deb. 4, 26/27 (176)

cantilena : unius uocis resonat cantilena, Cant. "Ag. 21, 44/45 (104); suauibus cantilenis, Camz. Deu. 44,

8/9 (65)

canto que (3) tari

: cantica ... quo solent ipsi quopsalmi cantari, Cagz. Ex. 1, 1/4 ; in ecclesiastica psalmodia cannon solet, Cagz. Ex. 1, 9 (3) ;

cantent in die, non in nocte, neque in tenebris, sed in luce, Can. Deb.

2, 14/15 (176) ; est aliquid inter cantare psalmumque dicere. Cantamus labiis, confessionem facientes ad salutem, Cant. Deb. 4, 31/32 (176) ; - plurimi qui non Domino, sed Saeculo cantant, Cas; Ex. 2, 3 (3) ; quod cantent in conuiuiis suis, Cant. Ex. 2, 6 (3) ; qui uerba qui-

dem Domini mente conportant, sed mundanorum actuum uarietate diuisi sunt, in fluminibus cantant, Ca.

Ex. 2, 10/12 (4) cantor : cantores

a suis officiis, territi

uel capti, quieuerunt, Can. Hier. 14,

8/6 (77)

cantus ; ut eodem sono cantuque psallantut, Cant. Ex. 1, 3/4 (8) capax : substantia eius omnium uirtu-

tum

(110)

capax

est, Cam.

zAg. 25, 16

capillus : solent delicta capillis capitis ... coaptati, Or. Man. 11, 8/9 (155) ; capillis capitis eius conparantur offensa, Or. Man. 11, 18 (155) ; capillis capitis conparantur peccata, Or. Man. 11, 21 (155) ; multiplicata mei capitis delicta capillis crescunt, Carmen 56/57 (209) capitalis : cum ... ultimae poena excipiet capitale, Capz. Ex. 20, 4/5 (15) ; post capitalem ignis aeterni sententiam, Cant. Hier. 22, 27/28 (82) caprea : Cant. Hier. 15, 13 (77) captiuatio : quam (5c. animam) Dominus deserit et captiuationi hostium spiritalium subdiderit, Casz. /Az. 16,

32/33 (98)

captiuatot :

captiuitatis

Cant. Deb. 11, 55 (184)

captiuatot,

captiuatrix :mortem quoque quae ... captiuattix fuerat humani generis facta, Cant. Deb. 15, 30/32 (188) captiuitas : populum de captiuitatibus liberabant, Cam. Hier. 8, 6 (72); in captiuitatibus peccatorum transductas, Cant. Hier. 11, 81 (75); Iudaei ... dispersi siquidem per omnem faciem uenti captiuitatibus abierunt, Cam. vy. 12, 9/10 (94); captiuitatis iugo, Cant. Deb. 1, 14 (173) ; cepit captiuitatem |suam, sine dubio

mortem, Can. Deb. 11,

60/61 (184) ; captiuitatem cape, id est,

infidelitatem

conprime

...

ut,

captiuitate capta, captiuatos subicias Redemptori, Casz. Deb. 11, 67/69 (184) ; cuius (sc. diaboli) capitis captiuitatem operatus est Dominus, Cant. Deut, 43, 118 (64) captiuo (frequentissime apud Verecundum) : Sodomiticis impietatibus captiuatur, Cant. Deut. 33, 20/21 (53) ; eumque (sc. diabolum) uirtutis potentia captiuauit, Canz. Deut. 43, 119 (64) ; si enim mentem cuiuspiam fidelis uitia captiuarint, Canz. Az. 16, 16/17 (98) ; quotiens nostris iniquitatibus captiuamur, Cam£. /Ax. 27,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM 10/11 (112) ; diuersis erroribus genus hominum captiuatur, Can. AA. 41, 2/3 (116) ; nos non desinunt in-

pugnare, si forte de suis rebellibus aliquos ualeant captiuare, Canz. Hab. 12, 26/28 (137) ; mortem, quae totum captiuauerat mundum, Carr.

Deb. 11, 61/62 (184) ; infidelitatem

-.. quae captiuauit in circuitu nationes, Cant. Deb. 11, 68/69 (184); mortem quoque, quae captiuauerat uniuersos ... captiuauit in se, quam uiuificatus occidit, Cam; Deb. 15, 30/32 (188) ; nequitiae spiritalis

271

,- caput uelate est prae confusione libertatem mentis non habere, Car. Deut.

44, 48/49 (66) ; quorum

(sc.

principum scismatum?) capita, utique eorum audaciam, Car. Hab. 16, 9/10 (140) ; capita inimicorum cogitationes sunt uitiorum, Canz. Hab. 15, 18/19 (140) ; capita potentium cogitationes

sunt

uitiorum, Carr.

Hab.

16, 14/15 (141) ; delicta capillis capitis ... coaptari, Or. Mar. 11, 8/9 (155) ; cfr Carmen 56 (209) carbo : torridus increpitans calidis car-

bonibus ardor, Carzen 167 (212)

spolia ... singulis dispertit, quos ad suam amicitiam captiuarit, Cazz. Deb. 29, 29/30 (202) ; — mortem captiuando transpungens, Can/. Deut. 14, 26/27 (30) ; cum ergo tantum captiuandus temptatur, repellitur, Cam. Hier. 22, 7 (81) ; — captiuatus : seruitus idolorum, quondam nos obpresserat captiuatos, Cam;. Ex. 14, 3/5 (12) ; Israhelitis, tempore plutimo circumdatis, necdum quidem captiuatis, Cant. Hier. 4, 3 (70) ; regibus captiuatis, non est qui redi-

carcet : in quali petulantis carcere carnis, Carzen 73 (209) careo : carent sensu, qui caruerunt Christo, Can. Deut. 32, 33/34 (52)

mat ultra, Can. Hier. 8, 6/7 (72) ; in posteriori populo peccatis captiuato, Cant. Hab. 1,23 (124) ; captiuatos

uissimae caritatis, Canz. "Ag. 16, 36

subicias Redemptori, Canz. Deb. 11,

69 ( 184)

captiuus : Domini captiuus est factus. Obsecto te, lesu meus, me quoque

captiuum tuae efficias pietatis, Car. Deut. 43, 106/108 (64) ; nos inquietudinis captiuos effecimus, Cas. Hier. 5, 10 (71)

caput : quia ipse (s. Dominus) est caput corporis Ecclesiae, Can. Deut.

43, 35/36 (62) ; Cant. Deut. 43,

124/128 (64) ; pro solatio aerumnarum habemus liberum caput, qui Christus est, Cant. Hab. 15, 36/37 (140) ; — caput autem principum istorum diabolus est, Can. Deut. 43, 117 (64) ; imperatoriae potestati, quae caput est omnium principum paganorum, Can. Deut. 43, 120/121 (64) ; capita potentium imperatores regesque cognosce, Cami. Hab. 16, 2/3 (140) ; capita potentium, philosophos utique gentium, Cam;. Hab. 16, 11/12 (140/141) ; caput est inimici idolatria, Can. Deb. 25, 14/15 (199) ; perforat tempus et caput, id est alienigenae potestatis, quando contrita est, eius Domino

uidelicet

crucifixo, Canz. Deb. 25, 12/13( 199) ; mortis caput, Can. Hab. 12, 6(137) ;

caritas : domicilia caritatis, Carn. Dez. 26, 20 (46) ; populus christianus,

qui ex uno caritatis ligno descendit, Cant. Deut. 33, 59/60 (54) ; fraternam tenuerunt in unitatis uinculo caritatem, Cant. Deut. 37, 16 (55) ; non amicantur, quia labiis amicitias,

non simplici retinent caritate, Cam. Deb. 29, 26/27 (202) ; incensum sua(98) ; uirtus eminentissima caritatis, Cant. Deb. 30, 10/11 (203) ; — casitatis gradus multi sunt, Cas. Hab. 3, 17 (127) ; uinea in agro tui cordis ... est catitas. Vites uero multae sunt, quia multa sunt officia caritatis, Can. Hab. 19, 75/79 (145) ; haec in ptoximis exercetur

caritas, non

inlatis

periculis conprobata, sed exercitiis consuetis educata, Canz. Hab. 3, 23[ 24 (127) ; est ergo adhuc altior gradus, ubi probari debeat intellectus et exercitatio caritatis, ut non tantum

ad ea firmetur, quae ab hominibus inferuntur, uerum et etiam quae a principibus et potestatibus ministrantur, firmiorque in conscientia, nullis haesitationibus mota, perduret, Cant. Hab. 3, 29/34 (127) ; qui prae ceteris acrioris instituti caritate

feruentius proficit, Cam; ;Agy. 24, 54/55 (109) ; — igne catitatis, Can. "Az. 15, 13 (97) ; diuinus ille caritatis ignis, Cant. Hab. 1, 21 (124) ; aqua illa prioris malitiae in ignem reformata est caritatis antiquae, Can. Hab. 1, 31/32 (124) ; cfr Cant. Deb.

8, 6 (178) ; Cant. Deb. 9, 37 (180) ;

caritatis

flamma

succensus,

Cami.

Deut. 11, 28 (28) ; spiritales angues de domo sui cordis expellat, cum ea in se per caritatis flammam fecerit

292

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

sufflammari,

Can. ;Ay. 22, 50/52 (106) ; pet caritatis ardorem omnem in nobis uanae praesumptionis tumorem subplantare, Cam. 7Ag. 17, 44/45 (100) ; ut splendidus calor per apostolos Aegyptias stipulas ... leuiori succenderet spiritu caritatis, Cant. Deut. à, 29/31 (18) ; ut me quoque in similagine caritatis commassare digneris, Can. "Az. 19, 23/24 (101) ; latitudo diffusa est caritatis per gratiam Spiritus sancti, Cam. Deb. 17, 16/17 (192) ; meditatione frequenti caritatem mentis inflammant, Canm/. Hier. 4, 19/20 (70); catitas ... cetera huiusmodi uiuificant mentem, Carn. Hier. 9, 17 (73) ; — audientium corda caritatis uulneribus fodere, Can;. Deut. 48, 21/22 (62) ; nam

Hebraei uulnera carita-

tis infigunt, Can.

Deut.

43, 64/65

(63) ; uulnus dominicae caritatis, Cant. Deut. 43, 73/74 (63) ; — prop-

ter caritatem Christi, Can. Ex. 4, 17 (120) ; tunc ergo firmam posuit Dominus caritatem, cum pastor bonus animam posuit pro ouibus suis, Cant. Hab. 3, 15/16 (127) ; catitas firma quam Dominus posuit in die gloriosae uirtutis, Cant. Hab. 3, 39 (127) ; ut in dominica caritate superet uniuersa, Cam/. Hab. 22, 23 (147) ; — scissa caritate seducunt, Cant. Hier. 7, 9 (72) ; cfr Cant. Deut. 6, 9 (21) ; quia obliuio subtrahit caritatem, Cant. Hier. 20, 9 (80) ; caritatem scindunt, Car/. Ag. 8, 12

Cant. Ion. 7, 19 (170) ; curarum carnalium, Can. Deb. 17, 24 (192) ; catnalium delictorum, Canz. Deut. 44,

47/48 (66) ; animales carnalesque homines, Can. Deut. 2, 18/19 (16) ; carnali ictu, Cam£. Deut. 43, 53/54 (62) ; carnalibus incentiuis, Or. Mar. 11, 16/17 (1585) ; carnalis lex, qui uniuetsos agros, sine dubio plebem, sua

salsedine

fecerat

infecundos,

Cant. Deut. 33, 67/69 (54) ; carnalium morum, Canz. Hab. 5, 32 (130) ; carnalis multitudinis plebem, Can. "Az. 21, 51/52 (104) ; carnalia opera, Cant. Deut. 23, 55 (42) ; peccatis catnalibus, Cam. Deb. 16, 51 (191) ; sensus carnales, Canz. Deut. 43, 93 (63) ; in carnalibus sordibus degunt, Cant. Ax. 2, 52 (84) ; carnalem superbiam, Cant. Ag. 17, 43/44 (100) ; carnali superbia Christi pauperes conprimebant, Canm;. Deb. 14, 32/33 (187) ; carnalibus uinculis absolutus, Canz. Ex. 17, 11 (14) ; uisione

carnali, Can. /Az. 19, 35 e2 42 (101) ; in tenebris uitae carnalis, Canz. Hab.

1, 41 (125) ; sanguinem nostrae infidelitatis atque carnalium uitiorum, Cant. Deut. 43, 11/12 (61) ; carnali-

bus uitiis subiecti, Camz 24g. 8, 12/13 (89) ; efr Cant. Hab. 5, 41 (130) ; ut omne corpus languescat carnalium uitiorum, Carz. Hab. 16, 16/17 (141) ; de uitiis carnalibus ac daemoniis, Car. Deb. 12, 9 (184) ; mobilitatibus carnalium —uitiorum, Cant. Deb. 16, 47 (191) ; uitiorum

(89) ; caritatis unitate praecisa, Can. Deb. 3, 7 (175) ; — adeps agnorum est abundantia caritatis, quae martyrum cordibus enutritur, Cam. Deut. 15, 17/19 (31) ; caritatis adi-

carnalium incentiuis longe repulsis, Cant. Deb. 24, 10 (198) ; — carnalisspiritalis : spiritali natiuitate a car-

pem, id est infirmitatis pinguedinem,

quieta spiritalis est uita, sic inquieta carnalis, Capz. Hier. 5, 11 (71) ; dum

Cant. Deut. 15, 25/26 (31) Carmelus

: 4; Nabal

carnalis : — substanziu. : ut sanctus pto-

prie uideat, carnalis

autem

audiat

quae dicuntur, Cam;. Deut. 2, 21/22 (16) ; Iudaei, carnales, Canz. ZAz. 12,

8 (94) ; carnalibus scientiae lumen infundant, Cas;. Deb. 19, 26/27 (194) ; — adiectiu. : amot carnalis, Cant. Jg. 14, 12 (108).; carnales animae, Cant. Deut. 43, 31 (62) ; in societate carnalis coniunctionis, Caz/. Deb. 2, 22/23 ( 174) ; consuetudines carnales, Can:. Deut. 18, 17 (34) ; carnalis conuersatio, Cant. Ex. 11, 11/12 (10/11) ; catnali corruptioni subiectum, Car£. "Az. 10, 13 (92) ;

nali materia transmutamut, Deut. ?, 32/33 (22) ; sicut

Cam. enim

carnalem nostrae uitae textum ptaecidit et spiritalem obtexit, Cas. Ez. 5, 41/42 ( 121) ; tegnis tam spiritalibus quam etiam carnalibus, Cam. Hab. 9, 21/22 (134) ; reges, populis in se spiritalibus dominantes. Carnales autem multitudines et gentes uitiorum externas graui conprimunt dominatu, Canz. Deb. 4, 4/7 (175) ;

sicut ille carnalem

patrem,

ita tu

spiritalem contristas, Can. Deb. 15,

87/88 (190) ; non solum in carnali bello, uerum etiam in certamine spi-

ritali, Casz. Deb. 22, 50/51 (197) ;

carnalis intellegentia legis, quae uitga crucis, in spiritum transformata,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM spiritalis intellegentiae dulcedinem subministrauit, Canz. Deb. 24, 13/15

(198)

cato : mutabilitati subicimur carnis, Cant. Ag. 21, 56/57 (104) ; diuites carnis spiritalibus eguerunt alimentis, Cant. Hab. 16, 41/42 (141) ; qui super

subiunctoriae

carnis

uestrae

iam residetis, Can. Deb.9,4/5 ( 179) ; — ad fidem sine dubio omnis commota est cato. Haec motio non corporalis, sed intellectualis est agnoscenda, Cant. Hab. 5, 5/6 (129); commota est caro eius qui ab infideli ad fidelem translatus est uitam, Can.

Hab. 5, 7/8 (129) ; — quae (sc. diuinitas) tamquam in uagina latuit in carne, Cani. Deut 42, 3[4 (60); dum infirmam carnis substantiam adsumpsisset, Canz. Hab. 13, 24/25 (138) ; carnis

Verbo

coniunctae,

Cant. Deut. 13, 5 (29) ; nasciturus in carne, Can. Deb. 11, 12 (182) ;

cfr Cant. Ex. 3, 20 (5) ; tempus necdum nasciturae carnis Domini se propinquatet, Cam:. lon. 4, 21/22 (165) ; ut eius carnem conuersi co-

medant, Canm/. Deut. 43, 128 (64) ; caro Domini Satanae uirtutem detriuit, Can. "Av. 30, 34/35 (115) ; carni dominicae ... cui dicit : Exsurge de sepulcro, quae Debbora nuncupatris, id est apis, quae sine coitu generata et sine dolore filios paris, inter fauos legis ac prophetarum et euangelica mella, Canmz. Deb. 11, 3/7

(182) ; caro Christi ... quae post resurrectionem ab inferis ascendit in caelis. Mortem quoque ... captiuauit in se, quam uiuificatus occidit, Car. Deb. 15, 29/32 (188) ; — septenarius numerus ad resurrectionem pertinet

carnis, Camz. Ex. 2, 12/13 (117) ; luna carnis adsumptae, inmortalitatis plenitudinem consecuta, Cam. Hab. 13, 6/7 (138) ; confirma, Debbota, carnem utique inmortalitatis mutatione firmatam, Can. Deb. 11, 40/11 (183) ; — omnis humani generis caro equus figuraliter praenotatur, Cast. Ex. 2, 24 (4); uellus humanam carnem, Cami. Deut. 3, 9 (17) ; ut terram et nascentia terrae carnem et carnalia opera manifestet... Vtinam hic ignis meae carnis terram

exutat, Cani. Deut. 28, 54/57 (42) ; mundat Dominus terram suam, cum

carnem nostram fecerit puriorem ab omnibus inquinamentis carnalium delictorum, Can. Deut. 44, 46/48

273

/(66) ; tertam uero catnem, Or. Man. 3, 6 (149) ; carnem, quae terrae no-

mine nuncupatur, Or. Man. 8, 25/26 (153) ; mulier cato est Christi, Can. Deb. 13, 51 (186) ; cato Christi est, quae ueta est Debbora, Cant. Deb.

14,

13[14 (187) ; —

caro-anima :

incorruptae carnis et animae plenitudo in baptizatis infantibus, Cam. ZA. 19, 49/50 (102) ; aquae usque ad carnem possunt, non usque ad animam peruenire, Can/. lon. 5, 5/6 (166) ; catnem simul et animam circumdantes (s. aquae spiritales naturae), Camz. lom. 5, 10/11 (166] 167) ; anima ... ut adsumpta carne qua fuerat spoliata, mortalitate calcata, remearet in caelum, Can. Ion.

7, 15/[17 (170) ; — caro-mens : uidete oculis in carne, uidete mente in

diuinitate,

Cam.

(58) ; inluminat

Deut

40,

mentes,

13[14

excaecat

carnem, Canf. Hab. 1, 50/51 (125) ; quoniam castitas carnis pulchritudo est mentis, Can. Ion. 4, 54/55 (166) ; in quali petulantis carcete carnis mens oppressa iacet, Carzen 73/74 (109) ; — caro-spiritus : et spiritus in nobis quadam carnis fragilitate deprimitur, Can. Deut. 21, 38/39 (37) ; dum inter se spiritus atque caro conpugnant, siquidem adhuc trahitur cato fragilitate terrena, Can. Dent. 31, 3/4 (50) ; occidam carnem, uiuificem spiritum, Can. Deut. 40, 33 (58) ; inpugnatio carnis aduersus spiritum, Cant. Hab. 5, 34 (130) ; — cato ac sanguine satuto, 4. Exucbaristia carruca : in carrucis uero illi sine dubio deferuntur, qui super potentias saeculares et temporales insident facultates, Cant. Deb. 9, 67/68 (181); qui ergo potentias possident saeculares, sed timorate uiuunt, Deique mandatis insistunt, hi carrucis defe-

runtuf

ad

patriam

sempiternam,

Cant. Deb. 9, 71/74 (181)

castellum : Canz. Hab. 4, 49 (129) castigo : castigatus est, non necatus dum undique de cordibus credentium reprobatur, quia necdum tempus est ut aeterna flamma necetur,

Cant. Deb. 13, 29/32 (185) ; tali

castigatione

13, 41 (186)

castigatus,

Camz.

Deb.

castitas : quoniam castitas carnis pulchritudo est mentis, Cam/. lom. 4,

54/55 (166)

catechizo : Can£. Hab. 8, 31 (133)

274.

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

cateno : — catenatus : catenatis ... sub uncis, Carzen 191 (213) caterua : cateruis inimicorum obsistunt, Car/. Ex. ó, 23 (7) ; cernere supplicium est tales tantasque catetuas, Carz;en 196 (213) catholicus : eo quod speculatores aut catholici sunt, aut pagani, aut haeretici, Canz. Deb. 15, 61/63 (189) causti : causti ignis dicitur graece, Cant. Ag. 15, 5 (97) cautio : populus christianus debitor fuit, cuius etiam cautio tenebatur, Cant. Deut. 10, 18/20 (26) cedo : eotum iniustitiis errorique non cedimus, Cant. Ex. 4, 7/8 (6) Cedron : ad torrentem Cedron qui

Cant. Deut. 28, 7 (48) ; Cant. Deut. 30, 18 (50) ; Cant. Deut. 41, 5 (59) ; Cant. Deut. 44, 27 (65) ; Cant. Hier.

14, 5 (77) ; Cant. Ax. 9, 9/10 (90) ;

Cant. Az. 10, 8 (92) ; Cant. ,Ax. 17,

31 (99) ; Cant. Az. 20, 13 (102) ; Cant. Ax. 28, 12 (113) ; Cant. Hab.

13, 21 (138) ; Cant. Hab. 15, 13 (140) ; Cant. Hab. 16, 31/32 (141) ;

Cant. lon. 8, 13. (170) ; Cant. Deb. 10, 2 (181) ; Cant. Deb. 15, 44

(189) ; Cant. Deb. 17, 19 (192) ;

Cant. Deb. 22, 11 (196) ; Cant. Deb.

25, 14 (199) ; Cant. Deb. 26, 11/12

(200) ; Cant. Deb. 30, 15 (203) ;

— uel certe (— e certe), Cant. Deut.

15,74 (32) ; Cant. Deut. 41, 18 (60) ;

tristis meror siue dolor transfertur,

Cant. Hab. 2, 2/3 (125) ; — aut certe,

Cant. Deb. 20, 8/9 et 16 (195)

Cant. Hab. 5, 62 (130) ; Cant. Deb.

celebritas : celebritatem paschae, Can.

Ax. 20, 28 (102)

cellarium : promptuatria cellartia cognoscuntur, quae solent conscientiis

coaptati, Cant. Deut. 26, 29/30 (46) celo : nisi caelum fuerimus effecti et intra nos celare coeperimus sacramenta diuina, Cam/. Deut. 2, 12/13 (16) ; caelum enim dictum est a celando, uel quod intra se celet occulta, uel quod sit stellarum diuersitatibus picturatum, id est caelatum, Cant. Deut. 2, 14/16 (16) censura : fidelis administrationis censuram imitaris, Canz. Deb. 4, 15 (175)

centurio : centurionis filiam suscitare

uolentem, popularem turbam infidelitate defunctam resuscitare quaerentem, Cant. Az. 21, 71/72 (105) cera : cerae

178 (213)

Cceros : certos

similis madefacta, Carzzen

cornu

dicitur

Cant. Hab. 2, 29 (126)

certamen : consuetudinem certaminis,

Cam.

Ex.

graece,

corporalis 5, 21

(7) ;

cfr Cant. Deut. 32, 8 (51) ; — dominicorum spiritaliumque certaminum exercitia consequuntur, Can/. Deut. 27, 32/33 (47) ; certemus itaque certamina Dei, Cas. Deu. 32, 14/15 (51) ; in certamine spiritali, Can/.

Deb. 22, 50/51 (197)

certe : (sine apposito), Cant. Deut. 23, 64 (42) ; Cant. Az. 5, 26 (88) ; Cant.

"Ax. 9, 47 (92) ; Cant. Hab. 7, 16 (1382) ; - uel certe (— au saltem), Cant. Ex. 2, 20 (4) ; Cant. Ex. 5, 12 (7) ; Cant. Ex. 13, 4 (12) ; Cant. Ex 165 19-0212: 2132 (14) 5 Cant. Deut. 8, 15 (23) ; Cant. Deut. 17, 3 (34) ; Cant. Deut. 23, 39 (41);

1, 8 (173) ; Cant. Deb. 15, 46/47

(189) ; — an certe, Cant. Deut. 40, 19 (58) ; Cant. Deut 42, 9 (60); Cant. Deut. 44, 22 et 34/85 (65) ; Cant. Ag. 2, 64 (85) ; Cant. Az. 12, 21 (94) ; Cant. Deb. 10, 16 (181) ; Cant. Deb. 13, 14 (185) ; — et certe,

Cant. Az. 2, 19/20 (83) ; Cant. Hab. 16, 36 (141) ; Cant. Hab. 19, 64 (145) ; Or. Man. 16, 7? (157) ; — ac cette, Can. Ion. 5, 30 (167) certo : certemus certamina Dei, Can.

Deut. 32, 14/15 (51)

cetuix : duris ceruicibus Domino resti-

tissent, Cant. Deut. 6, 27 (21) ; cetuicem mentis inflectunt, ut dominica

ualeant praecepta sufferre, Can/. Hab. 8, 2/4 (132) ; mentium cetuices oneratas, Cant. lon. 3, 41/42 (164) ; quos ceruices adserit fortitudinis esse sinistrae, Can. Deb. 29, 54/55 (202) ; — neruus ferreus ceruix tua, superbia indomabilis demonstratur, —Can. Deut. 25, 25/26 (44); moraliter ceruix superbia est, Cam£. Hier. 5,

4 (70)

ceruus : cerui hanc habent firmitatem

fortioris naturae, ut tantum in pedibus ualeant, quantum toto corpore

non praeualent, (105) ; multa quos uenatores siluis nullatenus

Can. /Az. 22, 13/15

est uirtus in ceruis in montibus aut in adprehendunt, Car. ZÁx. 22, 18/20 (105) ; cerui, quorum firmitas omnis et fortitudo pedibus maxime

comitatur,

Cast.

Hab.

22,

14/16 (147) ; — aliud est enim tantum perfici, aliud sicut cerui perfici, Cant. Az. 22, 3 (105) ; quid sit pe-

des constituere tantum ? Quid ponere

sicut

cerui ? Cam;

Hab.

22,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM 10/11 (147) ; — his (sc. ceruis) ergo Sanctus uir se conparari praeoptat, Cant. Az. 22, 49 (106) ; ad hoc praedicatoribus conparati, quoniam firmis affectibus tamquam pedibus circueunt uniuersos, Canm/. Hab. 22,

17/19 (147)

Cethim : de

Cethim

Hab. 8, 51 (134)

haeresis,

Cetuta (Cethura) : Cethurae

Cam.

concubi-

nae, Canz. Hab. 6, 13 (131) cetus : Iona tribus diebus in uentre ceti permansit, Cam. Ios. 1, 17 (162) ; Cant. Ion. 2, 3 (162) ; bestiali uentre ceti conseptus, QCamf. lom. 4, 12 (165) ; ceti, cuius tanta fuerat magnitudo, ut hominem posset integrum in solo aqualiculo reseruare, Cant. lon. 6, 15/17 (169) chaldaeicus (chaldeicus) : obsidionis chaldeicae tempote, Cam£. Hier. 8, 17 (69) ; chaldeicis uerbis, Can. Az.

1,8 (83)

Chaldaeus(Chaldeus) : Chaldeus hostis, Cant. Hier. 1, 6 (67) ; in manibus Chaldeorum abductus mansit carcere relegatus... reductum ab ergastulo Chaldeorum (sc. Manasse), Or.

Man. 1, 10/14 (148)

Chanaan : Chanaan mobilis siue liquidus interpretatur, Cam; Ex. 16, 12/13 (14) ; Chanaan mobilis siue liquidus in latino transfertur, Cam.

Deb. 18, 39/40 (193)

Chananaeus : Chananaeorum subneruantur equi, Canz. Deb. 21, 17 (196) Charmus : 7. Achan Cherubim (Cherubin) : uirtutes diuinis laudibus famulantes : Cherubin, Or.

Man. 18, 22 (161)

chiasmus : equusaliquando Christum, Satanan aliquando conportat, Cam. Ex. 2, 25 (4) ; poenali supplicio ustionis perpetuae, Cas/. Ex. 6, 14 (8) ; pet sanctos corporaliter factae, uel naturaliter mentibus adtributae,

Cant. Deut. 5, 40 (20) ; praedicatio euangelii uel miraculorum uirtus, Cant. Deut. 8, 66 (24) ; quos auaritia comitatur, polluit iamunditia, libido

sufflammat, Cant. Deut. 18, 9/10 (29) ; se cum idolis, non idolum

secum, Cant. Deut. 13, 20/21 (29) ; auferas mala, factoribus ignoscas, Cant. Hier. 1, 28 (67) ; saeuitiae feri-

tatem satutent impietate poenarum, Cant. Hier. 6, 19 (71) ; pede mentis

offensionis scandalo, Camz. /Ag. 30, 21 (115), cfr etiam Il. 34/35 ; nouis doctrinis nomina noua, Carm. Deb.

275

7, 11 (178) ; pet ptofectum sanctae Scientiae uirtutisque insigne, Carm. Deb. 11, 72 (184) ; habentes partes fidelium, infidelium partem, Can. Deb. 15, 63/64 (189) ; carnalibello ...

certamine spiritali, Canz. Deb. 22, 80/51 (197) ; saeculo motiuntur et dormiunt mundo, Can. Deb. 26, 11 (200) ; et alibi Choa : equi quos Salomon ... de Choa et de Aegypto pretio certo mereatut, Cant. Hab. 8, 11/12 (133) ; - de Choa insula, quae significatur gens Iudaea, Can:. Hab. 8, 14/15 (133) ;

de Choa gentis Iudaicae, Canz. Hab.

8, 50/51 (133/134)

Chobar : Chobar interpretatur grauitu-

do siue onus, Can. Hab. 10, 19 (135) chorus : cantent cantica sua chorosque ludentes ducant (sc. populus subuersus), Cant. Deb. 4, 24 (176) ; apostolicus chorus, Casr;. Deb. 18, 26/27

(185)

chrisma : unguento regali, utique chrismatis, Casz. Deb. 9, 64 (181) christianus : non gentem posuit chtistianos, qui non sicut ceterae gentium nationes uno in loco habitant congregati ... nos dispersi per totum diffusae latitudinis orbem, Cami. Deut. 22, 47/52 (40) ; in duas quippe pattes omnem diuisit populum christianum : aut enim perfecti sunt et spiritales, aut adhuc inbecilles et imperfecti, Can. /Az. 2, 47/49 (84) ; — christianis, qui gratiam baptismatis consecuti et in hoc inmaculati effecti, Canz. Deut. 6, 6/7 (21) ; populus christianus aliquando debitor fuit, Cant. Deut 10, 18/19 (26); occidam Iudaeos, uiuificem christia-

nos, Cant. Deut. 40, 36 (58) ; quod ex gregibus natus sit christianis et inmaculatus per gratiam baptismatis

factus, Can£. Jg. 17, 29/31 (99);

sancti totiusque populi christiani ... cuius gloria solus est Deus, Cant. Hab. 22, 2/3 (147) ; qui ueto ptius haereticus et postea factus est christianus, ex aselo et equa noscitur natus, Cant. Deb. 9, 52/54 (180) ; — famem uerbi spiritalem, quam neglegentes perferunt christiani, qui ... legem in se non recipiunt Euangelii, Cant. Deut. 25, 7[11 (43/44) ; si quis ergo christianus est, sed inmisericors,

misericordiam

in se perimit,

misericordiam in se perimendo Christum occidit, Cas. Deut. 42, 36/38 (61) ; Chtistus ... a christianis

276

INDEX NOMINVM,

cottidie crucifigitur, Can/. Deut. 42,

40/41 (61) ; falsos christianos, Cant. /Av. 9, 46 (92) ; christianae plebi concuttit : quotiens tempore calamitatis seu persecutionis depressa, sacerdotalis ordinis patrem habere praepeditur, Car. Hier. 3, 6/8 (68) ; persecutorum in manibus christianus populus uenit et cognoscit se propter disciplinae seueritatem — hoc fuisse perpessum, Cam. /Ágz. 8, 3/5 (89); persecutorum principibus ac regibus mortem Deus intulit, quibus propositum fuit nomen christianum auferre, Can. Hab.

15, 11/12 (140) ; — Iacob intellegibilis, homo

sine dubio christianus,

Cant. Deut. 16, 9/10 (33) ; botrum

unum omnis facit populus christianus, qui ex uno caritatis ligno descendit, sed acinos innumeros habet, Cant. Deut. 33, 58/60 (54) ; filii eius, populos christianos agnosce, Cas. Deut. 44, 15/[16 (65) ; chtistianus

populus, qui ex eius fide nascitur, non pulueri, sed stellis caelestibus conparantut, Canm;. /Ay. 12, 10/12 (94) ; sacrorum uolumina librorum

flumina sunt fluentis dulcioribus cumulata, quibus christiana plebs scinditur, uelut terra conpunctionibus saturanda, Can. Hab. 10, 8/10 ( 135) Christus : uerus ergo Filius Dei Patris

RERVM, VERBORVM dictus secundum carnem, Can. /Áx. 2, 24/26 (84) ; mysterio Christi ... quod cum fuisset caro ... altissimus factus est super omnem carnem, Or. Man. 8, 23/25 (153) ; — possidemur a Christo,

dum

eius

sumus

subditi

uoluntati, Cart. Deut. 7, 31/32 (22) ; contrarius Christo, qui humilitatem abiectionemque docuit, Cazz. Deut. 21, 54/55 (37) 5 fortissimus noster DominusI.C., Can. Hier. 3, 33 (69) ; inter pulmones ... ubi Christi sarcina et onus leue portatur, Can. Hier. 15, 21/23 (78) ; nisi fuerit inluminatione Christi submotum, conuerti ad Dominum nulla natione ualemus, Cant. Hier. 21, 4/|ó (81); cum

Christo ... qui semper est, Can. AAz. 2, 66 (84) ; subiectos se uirili potestati ... Christi uidelicet iugo, Cas. ZÁz. 9, 21/22 (91) ; in Christo sine dubio, per quem et in quo et a quo flagellis temporalibus eruditur, Cas. "Ax. 6, 16/18 (122) ; populos chtistianos ... ex quorum multiplicatione fides

Christi

firmatur,

Canmz.

Deut.

44, 16/17 (65) ; una fides est et unus est Christus, Cam. Hab. 8, 49/50 (133) ; in illis quippe qui fidem Christi crucemque susceperunt Redemptotis, Or. Man. 4, 29/30 (150) ; uoces intellectualium gregum et fidelium, quos cantantes et psallentes

solus est Dominus Iesus Chtistus, Cant. Deut. 7, 24/25 (22) ; si quis

aduertis

cogitatione propria sibi Christum molitur depingere, et non eum inef-

lestia suis spolia dispartitur, Can. Deb. 29, 12/13 (201) ; — hic equus aliquando Christum, Satanan aliquando conportat, Car. Ex. 2, 25/26 (4) ; si fidelis et bonus est Christum habet ascensorem. Si malus et infidelis, diabolum, Cans. Hab. 8, 22/24 (133) ; peccati uictor, Satanan nostris sub pedibus conterat, I.C., Can/. Deut. 10, 6/7 (26) ; qui Christi sempet exercitum aemulatur, Canz. Dent. 43, 42/43 (62) ; — ut eum fortissimum cognouissent, quem inluserant inbecillem, Camz. Ex. 8, 7/8 (9) ; Christo, quem Iudaei falsum iniquumque putantes, Can. Deut. 5, 58/ 49 (20) ; Iudaei, de quorum medio

fabilem, sicut Pater est, existimare,

Cant. Deut. 22, 38/40 (39) ; Christo, qui benedictus a Patre est, Can. /Az. 2, 20/21 (83) ; Christi, qui Verbum est Patris, Or. Man. 4, 10 (143) ; — nascituri Christi ex semine suo promissionem accepit, Cam. /;Ay. 11, 20/21 (93) ; (aetas) quae sub Christi cuttit aduentum, Can. Deut. 8, 47 (24) ; — si nouimus Christum fragilem, infirmum, hominem comedentem, bibentem, dormientem, nunc autem talem eum iam non nouimus,

postquam mortalitas est inmortalitate donata, Canmz. Deut. 22, 43/46 (39) ; quem uenientem de caelo ad ruinam humani generis satciendam, Cant. Deut. 6, 29/30 (21) ; in incarnatione Christi, Cas. Deut. 41, 10 (99)/7 «Cant. vElzerz 0918: 6-629) Christum, qui solus est benedictus secundum diuinitatem naturali natiuitate ; non adiunctione gratiae bene-

in ouilibus

Christi,

Cam.

Deb. 15, 76/77 (189) ; Christus cae-

Christus

habitator

abscessit,

Can.

Deut. 37, 55/56 (56) ; — haereticos demonstrat, membra Christi sine dubio lacerantes, Can. Deut. 24, 32/33

(43) ; sunt aduersarii ... omnes qui Christum ... reliquerunt, Can. Deut. 32, 48/50 (52) ; haereticorum scilicet, quotum potus ... nec in se Christi

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

277

dulcedinem habet, licet uideantur Christi nomen fateri, Cazz. Deut. 33, 56/58 (54) ; haeretici qui perseueranter in Christi manere nequeunt ueritate, Can?. Deut. 37, 52/53 (56) ; (scismatici) ... Deum Chtistumque eius pro suo sibi arbitrio ponunt, Cant. Deut. 38, 10 (57) ; qui enim

, ueritatis, Canz. Hab. 20, 12 (145) ;

pro Christo traduntur, martyrium

et ignis, carnis Verbo coniunctae futurum ostenderet principatum, Cant. Deut. 13, 5/6 (29) ; dexteram Christum agnosce, in quo se inmortalem esse mortalem |monstrauit, Cant. Deut. 41, 18/20 (60) ; illorum iudex, istorum depositarius demonstratur, Cant. Deut. 42, 48/49 (61) ; Christus sagitta dictus est, electa in

sumunt; qui in Christo, haeresis scandalum patiuntur, Can. Av. 10, 17/18 (92) ; quia sibi nequeunt ex aequo uenire Christi philosophique doctrinae, Cant. Deb. 15, 20/[21 (188) ; - ad Christum ... traditus est usque ad noctem, quae a sexta hora crucifixionis facta est usque ad nonam, Cart. Ez. 6, 5/7 (121) ; - cum sanctorum animas ab inferis exemisset ... benedicitur in infernum, Can.

qui Christum finem ignorant, Carr. Deut. 37, 50 (56) ; in finem ... hoc

est in Christo, quia in eo traduntur qui in illo scandalum patiuntur, Car. ZÁxz. 10, 4/6 (92) ; in fine, in Christo, qui finis est fidei, Can;. Deb. 25, 8 (199) ; Chtisti ... qui, columna nubis

manu

Patris,

Cant.

Deut.

43,

4/5

(61) ; bouem in holocaustum offerre est Christum credere in passionibus

ZAz. 2, 39/41 (84) ; post passionem te occulta penetrante inferni ... cum Christi se libertate uideret rapi, Can. Hab. 12, 2|4 (137) ; Christo redimente, Can?. Deb. 13, 25/26 (185) ; caro Christi ... quae post tesurrectionem ab inferis ascendit in caelis. Mortem quoque ... captiuauit in se, quam uiuificatus occidit, Cam. Deb. 15, 29/32 (188) ; — Christi spirita-

immolatum, in altari crucis oblatum,

lem Ecclesiae montem, Cam. Hier. 18, 3/4 (79) ; Christi Ecclesia, Cart.

credimus liberari, Cam. Hab. 15, 36/38 (140) ; in Dei uirga potentis arbitror crucem Christi, quae Dei

Hier. 15, 31 (78) ; fundamentum eius (sc. Ecclesiae) est Christus, Can. Hab. 13, 27 (138) ; — Christus misericordia est, religio, sanctificatio,

bonitas et quibuscumque aliis nominibus poterit nuncupari, Can. Dezt. 42, 34/36 (61) ; apostoli Christum Patris iustitiam infidelibus praedicarunt, Cant. Deut. 8, 68/69 (25) ; castitatem in se nihil aliud nisi Christum, Can:. Deut. 42, 41/42

(61) ; de quo, qui dulcedinem capiunt, mella sumunt, Casz. Deur. 14, 14/15 (30) ; quorum Christus firmitas non est, Cant. Deut. 37, 37/38 (56) ; in uirtute sua, in Christo scili-

cet suo, Cant. Ex. 14, 11/12 (12) ; uirtus nostra Christus est, Can. /Az. 30, 2/3 (114) ; thesaurus sapientiae

et scientiae absconditus, a quo uirtutem discere ualeamus, Cas. Dent.

8, 76/78 (25) ; Christo, quoniam in ipso est scientiae plenitudo, Can. Deut. 32, 34 (52) ; thesauri sapientiae et scientiae, quod est Christus,

Cant. Deut. 35, 6/7 (54) ; misso Verbo interfecto nimirum Christo, Cas.

Deut.

25, 8 (43) ; Chtisto,

uerbo

et in diuersis iniuriarum afflictionibus, tamquam diuisionis membratim incisis, afflictum, Can. /Az. 17, 10/18 (99) ; prae laboribus eius, id est passionibus Christi, itinera aeterna uidi, Canz. Hab. 5, 59/60 (130) ; pro solatio aerumnatum habemus liberum caput, qui Christus est, cuius gratia subsequens quoque corpus

potentis est uirga, Cant. Deb. 18, 71/73 (186) ; uel certe solem Christum agnoscere, Can. Deb. 30, 15/16 (203) ; spiritaliter Christum patrem intellege, Cant. Deut. 8, 75 (25) ;

patrem

amiserunt

Christum,

Cant.

Hier. 3, 4/5 (68) ; per Abraham Christi natiuitas (intimata est), Or. Man. 2, 17/18 (149) ; mulier caro

est Christi, quae accensa Verbi lucerna quaesiuit scrutans, Canz. Deb. 13, 41[52 (186) ; caro Christi est quae ueta

est

Debbotra,

Cam:

Deb.

14,

13/14 (187) ; — cfr Dominus, Saluator, Redemptor, Deus, Filius cibaria : cibatiae spiritalis, Can. Hab.

8, 12 (138)

cibus : potu et cibo dediti, Can. Az. 8, 36 (90) ; nullus enim est cibus,

qui non aliquid habeat unde debeat expurgati, Cant. Hab. 21, 10[11 (146) ; — corporalibus, sed etiam spiritalibus cibis, Cas. Deut. 19, 11 (35) ; cogitationes nostrae quibus spiritales capimus cibos, Cas. Dent. 14, 11 (30) ; cfr Cant. Az. 22, 55 (106) ; apostolicorum est magnitu-

278

INDEX NOMINVM,

do sermonum, qui robustioribus et exercitatis sensibus conferunt cibos,

Cant. Deut. 15, 3|4 (30) ; animae cibos sapientiam appellati, Cam. Deut. 30, 5 (50) ; cibis ... hoc est Scripturarum sanctarum ... intellegentiam para, Can. Deut. 43, 111/114 (64) ; cibo caelesti, Can. Hier. 10, 18 (74) ; est quidem esca Scripturarum et cibus annonae caelestis, Can.

Hab. 21, 6/7 (146) ; perfectiori cibo, Cant. Deb. 24, 4 (198) ; cibum ptaerogant lactis, dum paruulis in Christo hoc potum, non cibum subministrant, Cas. Deut. 15, 11/12 (31) ;

capit cibum lactis, alimenta praebentur, doctrinae nutricis uberibus eli-

quata, Cant. Deb. 24, 16/17 (198) ; - concupiuit indebitum cibum, Can.

Ax. 8, 43 (88)

cinericius : in aere cinericio resoluta,

Cant. Hab. 19, 31/32 (144) Cineus : 4. Aber Cineus cinis : cineribus

fumeis

resoluuntur,

Cant. Hab. 19, 26 (144) ; rigidos cinis urit aceruos, Carzzen 170 (212). Cfr etiam : Cant. Hab. 19, 22 et 36

(144)

RERVM, VERBORVM runt sibi duritia eorum uel etiam in cordibus suis duritiam inpingentes, Cant. Deb. 20, 2/3 (194) ; ad torrentem Cison miserabiliter reuoluuntur,

Cant. Deb. 20, 10/11 (195)

cisterna : aquis frigidis ... cisternarum, Cant. lon. 5, 44/45 (167) ; malitia frigidissima facta est, sicut aquae cisternae, Can. Ion. 5, 50/51 (168) ; in cisternam

ueterem

Deb. 15, 84 (190)

misit,

Car.

cithata : citharam ac cinyram tangant,

Gant. Ex. 2, 7(4)

ciuilis : ciuilia (bella), quae contra homines, unius uidelicet ciuitatis ciues, confligimus, Can/. Ex. 4, 5/7 (6) ciuitas : extra terminos sensibilis ciuitatis, quia leprosi extra ciuitatem sedebant uelati, Cant. Ag. 9, 18/19 (91) ; — quorum aduentu laetificatur ciuitas Dei, Cant. Hab. 10, 2 (134) ; super ciuitatem sanctam uindictam incutit, Cas. /Ag. 4, 39 (87) ; Iherusalem

ciuitas est familiaris

Deo,

Cant. Ax. 14, 23/24 (95) ; Iherusalem sanctae

ciuitati, Cam/.

Av.

14,

31/32 (96) ; cfr Cant. Deb. 9, 46/47 (180) ; extra ciuitatem sanctam unc-

cinyra : citharam ac cinyram tangant, Cant. Ex. 2, 7 (4) circulus : zodiacum

circulum,

Can.

Deb. 22, 4/5 (196), e.a. circumcisio : pactum circumcisionis ... infregit, Or. Man. 13, 13/14 (156) ; - cuius (sc. Synagogae) opus, circum-

tus, Cant. Deb. 9, 63/64 (181) ; sicque reuersus est Iherusalem et ciuitati sanctorum adsociatus, Car. Deb.

9, 65/66 (181) ; — ciuitatis Iudae professiones sunt in diuersitatibus uitae, Cant. Hier. 11, 20/21 (75) ;

(145) ; cultus eius (sv Iudaicae plebis), id est malus circumcisionis,

ciuitas munita Christi Ecclesia est, Cant. Hier. 15, 30/31 (78) ; ciuitates . tropologice congruenter Ecclesiae cognoscuntur, Cam/. Deb. 10,

circu(m)eo : circuiuit spiritali munimine circumsepiente, Cars/. Dem. 11, 31/32 (28); quoniam firmis affectibus tamquam pedibus cir-

32/33 (182) ; ciuitates nostrae corda sunt nostra, Can. Deb. 10, 37/38( 182) clam : Carzzen 108 (210) clamor : clamotis auxilio subleueris, Cant. lon. 2, 7|8 (162) ; secretus in

cisio uidelicet, Cas/. Hab. 20, 10/11

Cant. Hab. 20, 18/19 (146)

cueunt (5c. praedicatores) uniuersos,

cubiculo

conscientiae

Cant. Hab.

publicus

sermonis,

22, 18/19 (147)

circumsaepio (circumsepio) : spiritali munimine circumsepiente, Can. Deut. 11, 31/32 (28) ; purgatorium, qui ianuis est paradisi circumseptus, Cant. Deut. 23, 14/15 (41) ; malitiaeque tenebris circumsepti, Can. Deut. 30, 3/4 (50) ; numerosis exercitibus circumseptus, Car. Dent. 32,

17 (51)

circumscriptio : circumscriptione delinquendi, Canz. Deu. 36, 12 (55) circumuentio : circumuentio consiliorum callidorum, Can. Deb. 22, 52/53

(197)

Cison : interpretatur

Cison : inpege-

15/16 (163)

clamor,

Can.

lom.

non

2,

clamosus : linguam clamosam, Or. Man. 16, 15 (158) ; homines, clamosos litigiorum prouocationibus, Cant. lon. à, 78[79 (168) clangor : tubae clangor, Or. Man. 5, 31

(151)

clatesco : quoadusque mater Ecclesia claruisset, Canz. Deb. 6, 28/29 (178) Clarificatio : clarificatione —postrema glorificaturus est sanctos, Can/. Ex.

?, 16/17 (8)

claritas : tamquam acuendo reddidit claritati, Canz. Deut. 42, 24/25 (60) ; claritatem maiestatis, Can. Az. 2, 70

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM (85) ; luminis claritatem, Can. Har. 13, 34 (139) ; Dominus transfiguratus in monte, in solis apparuit claritatem, Or. Man. 8, 14/15 (153) ; solis pleniorem claritatem, Carz. Deb. 30, 11/12. (203) ; cfr Cant. Hier.

21, 7 (81)

claustrum : claustra abyssi, Cant. Ex. 6, 10/11 (8) ; horrida terrifici reserans ergastula claustri, Carzzem 146

(212)

clauus : ligno ac ferro,

id est cruce

clauisque, Caz£. Ex. 7, 7/8 (8) clementia : paterna clementia flagellat quos diligit, Casz. Deut. 37, 3 (55) ; Domini clementiam, Car. Hier. 1, 8

(67) ; substantia eius (sc. Domini) omnium uirtutum capax est, id est,

omnimodo uirtus est ... Si clementiam (uolueris), hoc (est), Can. /Az. 25, 16/18 (110) ; — moraliter sunt plurimae mulieres : ... clementia, Cant. Deb. 23, 16/18 (198) clibanus : clibano, id est diabolo, Cas. Hier. 10, 12 (74) climas : ab Eoo climate, Car»zem

(213)

coaduno : coadunauetrit

fidei,

184 Cam.

Deut. 43, 64 (63)

coapto: morti humiliter coaptare, Cant. Ez. 8, 4 (118) coarto : in correptionem coattat, Can.

Ag. 14, 61/62 (97) ; cum dolore graui et patientia tristi in paucis uerbis uim magnae rei sapiat coartari (s. animus), Or. Mam. 16, 9/10 (158) ; si autem et uiolentius coartarint, fluctus nos inpulit temptamenti, Camz. lom. 3, 53/55 (164); periculis uehementibus coartatur, Cant. lon. 6, 28 (169) ; ad defluxionis inertiam coartauit, Car/. Hab. 5, 45 (130) ; breuiter coartata, Cant. Deb. 5, 20 (176) ; nulla gradus animae tendicula fusa coartent, Carmen 113 (210)

cogitatio :quaecumque enim a nobis fiunt, aut uerbo aut cogitatione procedunt, Can. Deut. 35, 2/3 (54) ; in

omnibus uerbis et cogitationibus, Cant. /Az. 26, 53 (112) ; — occultae cordis cogitationes, Can/. /Az. 24, 9 (108) ; quia de corde cogitationes ascendunt, Cam; Ag. 24, 39/40 (108) ; — ibique (sv. in baptismo) cum omni cogitationum exercitu defraudantur, Cant. Ex. 5, 17 (7) ; cogitationibus ... conpellimur ad delictum, Cant. Ex. ó, 26/27 (7);

homini ..

qui penes

se nationes

279

uarias ac multiplices tenet. Ex quibus multae sunt bonae, plurimae nequiores. Nam si cogitationum multiplicitas, quae insurgunt aduersus Deum..., Cant. Deut. 21, 46/49 (37) ; dum mala cogitatio sinitur in aliquo praeualere, Cant. Deut. 29, 18/19 (49) ; péruersis cogitationibus pessimorum, Can. Hier. 2, 24/25 (68) ; humili prostratum et terrena cogitatione deiectum, Cas. Hab. 4, 35 (128) ; impetu cogitationum conceptum, Can/. Hab. 12, 33 (138) ; peccaui cogitationibus, peccaui factis, Or. Man. 15, 9/10 (157) ; cogitationibus et curis saecularibus, Carf. Deb. 17, 21 (192) ; — bonis cogitationibus (mens) praesidet moderatrix, Cant. Deb. 2, 31/32 ( 174) ; cum populo cogitationum — sanctarum, Cant. Deb. 11, 25/26 (183) ; — agro-

rum autem nascentia sensus sunt et cogitationes nostrae quibus spititales capimus cibos, Cam.

Deut.

14,

10/11 (30) ; dentes inpulsatrices sunt cogitationes quibus animam rodunt, Cant. Deut. 25, 47/48 (45) ; capita inimicorum cogitationes sunt uitiorum, Cant. Hab. 16, 18/19 (140) ; capita potentium cogitationes sunt uitiorum, Car. Hab. 16, 14/15 (141) ; internae gentes cogitationum mouebuntur ad fidem, Can.

Hab. 16, 31 (141) ; interiores pedestres, humiles utique cogitationes, Cant. Deb. 14, 35/36 (187) cognatio : super terram non uidebo ultra hominem de cognatione mea, Cant. Ex. 4, 10/11 (120) ; cognationi diuinae, Carz. Ex. 4, 20 (120) cognitio : cognitio haec duobus modis fit: aut cognoscunt uenientes ad fidem, aut cognoscunt experti ultionem diuinae uirtutis, Canz. Av. 31,

25/26 (116)

cognitor : cum ei (s. Deo) occultorum secreta tamquam cognitori omnium publicantur, Cam; Ag. 28, 8/9 (113) ; cognitor antiquus certa maiestate dierum sedet, Carzzen 197/198

(213/214)

cognosco : cognita ueritate cognoscit, Cant. Hab. 14, 5 (139) ; differentia inter cognoscentem Deum et non cognoscentem, Camf. Ag. 3, 12/13 (85) ; aliud esse cognoscere, aliud discere. Qui enim cognoscit, non ab homine instituitur, sed a Domino interius eruditur, Cam/. zy. 31, 7/9

(116) ; — «fr cognitio

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

280

cohaereo : cohaereat Saluatoti, Cam/. Ex. 17, 11 (14) ; diabolo cohaeren-

coloro : coloratis

falsitate

doctrinis,

Cant. Deb. 29, 48 (202)

tes, Cant. Deut. 20, 24 (36) ; cfr Cant.

colubra : adulterii colubram, Or. Man.

coitus : apis, sine coitu generata, Car. Deb. 11, 6 (182) ; Cant. Deb. 14, 14

columna : in columna ignis et nubis,

Deb. 25, 15 (199) (187)

colaphus : Cant. Av. 17, 14 (99) collaboro (conlaboro) : Canz. Ex. 10, 7 (10) ; Cant. Ax. 8, 15 (89) collaetor (conlaetor) : caeli conlaetantes, Cant. Deut. 44, 202 8 (65) collargior (conlargior) : beneficia conlargiri, Canz. Deut. 6, 22 (21) ; hanc nobis gratiam conlargiri, Casz. Dezt. 29, 20/21 (49/[50) ; uictoriam conlargiri, Canz. Deut. 32, 9 (51) ; nobis metita conlargitur, Can. /Ax. 28, 14 (113) ; propria conlargitur, Cam.

Deut. 11, 13 (27)

collatero (conlateto) : Cant. Az. 21, 25

(103)

collaudo (conlaudo) : cum... angeli conlaudarent, Cant. /;Ag. 2, 38/39 (84) ; Deum inpensius conlaudare, Cant. Deut. 17, 7|8 (34) ; Cant. Deb.

2, 3(174)

colligo (conligo) : diabolum

conliga-

uit, Cant. Ex. 6, 11 (8) ; in huius

saeculi uia frequentius conligamur, Cant. Deut. 5, 38/39 (20) ; spiritalis ferri uinculo conligatum, Or. Maz. 12, 10 (155) ; — passim

colligo : sic potest colligi, Carz. Deut. 16, 29 (33) ; — cantica quae ad similitudinem

Esdras

Dauidicorum

scriba

psalmorum

legis collegit,

Cam/.

Ex. 1, 1/3 (3) ; defluentia colliguntut, Cant. Hier. 13, 7 (76) ; fidem

oberrantes collegit, Canz. Hab. 1, 31 (124) ; — passim

15, 27 (158)

Cant. Deut. 13, 2 (29) combuto (conburo) : de spiritali igne... qua peccata conbutit, Cam. Deut. 23, 43/45 (42), cfr I. 51 ; igne conburendus aeterno, Cant. Deb. 26, 9/10 (199). Cfr etiam : Cant. JA.

16, 3et 6 (98)

comedo : suisque eam (5c animam) delictis incorporatam comedere confirmantur, Cant. Deut. 25, 48/49 (45) ; populum comedendo intellectualiter, Can. Hab. 16, 583[54

(142)

comes : comitem secum tremorem adducit, Cant. Hab. 17, 30/31 (142]

143)

comestio : id quod erit in comestione dulcissimum, post nauseam repetietur amatum, Cant. Deut. 30, 12/13

(50)

comitatus : comitatu enim proprio Dominus spiritaliter suum populum antecedit, Can. Hab. 14, 20/21 ( 139) commasso : panis ex multis granis commassatur, Cant. Jg. 15, 19/20

(97) ; — et plurimorum corda in uno spiritu commassantur, Can. /Áz. 15, 21/22 (97) ; ut me quoque in similagine caritatis commassare digneris,

Cant. A. 19, 23/24 (101)

commendatio : cuius (sz. Domini) commendatio in Israheliticis est manifesta, Cant. Hab. 14, 22 (139) commendo

: subtiliter

commendauit,

Cant. Deut. 30, 4 (50) ; — bassim commeo : matia commeare, Can. Az.

22, 38/39 (106), cfr 1. 46

collis : colles aeternales, qui de caelo lapsi sunt daemones, Car. Hab. 5,

commetreor : Cant. "Ag. 26, 15 (111) ;

collisio (conlisio) : fulgur ex nubium conlisione nascitur, Car. Deut. 42,

Or. Man. 16, 7 (158) ; e.a. comminatio : sed comminationem ultio non sequitur, Can/. /Ág. 4, 12

39/40 (130) 11 (60)

colloco circa

($6) ; sciens

(conloco): ceruices

quas

(s. uestes)

... conlocatas,

Deb. 29, 53/54 (202)

Cam.

collum : colla Domino subicit, Can. Ex. 2, 26/27 (4) ; fortitudine colli sui, id est oboedientiae, Cas. Dezt. 1ó, 46/47 (31); humili debere colla subdere Saluatori, Cas;. Hab.

14, 6/7 (139)

collustro (conlustro) : cordis occulta conlustrans, Canz. Deut. 11, 49 (28) colluuio : colluuionem debemus fugere delinquendi, Canz. Deuz. 20, 6/7 ( 35)

comminationem

ante

per prophetam in ueritate ultionis esse conpletam, Camz. ;Ag. 4, 27/28 (86) ; Domini comminationes audimus, Cant. /Ag. 4, 30/31 (87) ; duplex est enim comminatio Dei : alia subiectis, alia fit mentibus obstinatis,

Or. Man. 6, 10/11 (151) ; nec de mala comminatione diffidas, si conuersus facias meliora, Or. Man. 8, 42/ 43 (154). Cfr etiam : Cant. Deut. 97, 51 (48) ; Cant. Hab. 14, 3 ef passim

(139)

comminuo

: altaria comminuta,

Car.

INDEX

NOMINVM, RERVM, VERBORVM

ZAx. 16, 3/4 (98) ; cfr Cant. Ex. 8,

10 (9)

commisceo : fluminibus non commiscentutf distentionis

humanae,

Cant.

28r

Or. Man. 5, 27 (151) ; communis consilii iugo, Cart. Ex. ó, 5 (6) ; communem relinquendo Creatorem, Cant. Az. 8, 18/19 (89) ; communi disciplina, Cas. zz. 14, 7/8 (95) ;

Ex. 2, 9/10 (4) ; ueritati mendacium commisceri, Cant. Deut. 5, 55 (20) ; cfr Cant. Hab. 21, 12 (146) ; in unum commixta, Canz. Deb. 16,23 ( 191) ;

communia sermonis eloquia, Cam. Deut. 21, 80 (38) ; communis impie-

cfr Cant. Deut. 33, 50 (53) ; — passim

communi, Cagz. Hab. 19, 17 (143) ;

commissio : unius mali commissio, Or.

Man. 13, 10 (156)

commissum : suis punitur absoluiturque

commissis,

Cam;

Hier.

?, 34

(?2) ; cfr Cant. Ex. 5, 9 (6) commodo : defensio per eloquentiam commodata, Cam. lom. 9, 30/831 (171) ; — passim commodum : temporalium quaerere commoda

uanitatum,

2/3 (171)

Cas.

los.

9,

commoneo : Car. Deut. 8, 17 (23) ; — passim commoratio : caelestem commorationem, Can. Hab. 18, 12 (143) commorot : in quorum cordibus Deus . commoratur, Cans. Deut. 2, 7/8 (16) ; commoratus in mundo, Car. Hab. 13, 25/26 (138) ; in corpore commoramur, Or. Mans. 15, 21/22

(158) ; Cant. lon. 5, 64 (168) ; — passim commortuus

: commortuos

Christo,

Cant. Hier. 18, 19 (76) commotio: usque ad tempus talis commotio permanebit, Cam: Hier. 22, 19 (82) ; litigiorum commotionibus auferendis, Can. Ion. 9, 28/29 (171) ; commotiones caelorum, mixtis imbribus claruerunt, Cas£. Deb.

8, 11/12 (176) ; cfr Cant. Ion. 5, 68/69 (168) ; — os commotionis, Can. Es.

2 € 4 (123) ; commotio turba uel commotio tineae, Cap. Es. 7 (123) commoueo : quid enim est commoueri, nisi de loco ad locum transferri, Cant. Hab. 5, 6/7 (129);

tas, Or. Man. 13, 17 (156) ; incessu malum

(171)

commune,

Casi.

log.

9, 2

communiter : nec ab omnibus communiter, Cam. Deut. 9, 22 (25); cfr Cant. Ag. à, 87 (86) commutatio : per commutationem destructorum, Cant. Hier. 4, 28/29 (70) ;

commutatione

temporali

transcurrunt, Cap. Ez. 3, 23 (119) ; si commutatio fuerit in omnibus insecuta, ne de bona pollicitatione securior uidearis, Or. Man. 8, 41/42

(154)

commuto : in aliud est postea commutatum, Cant. Hier. 2, 8 (68) ; aetates dicitut commutare, Car. Deu. 27, 4 (46) ; tempus tempore commutatur,

Cant. Az. 20, 4/5 (102) ; matutina in uespere commutatut, Can. lon. 9, 38/39 (172) ; amatitudinem Iudaicam suauitate propria commutare, Cant. Deut. 38, 53/54 (54) ; fidei gratiam commutant perfidia falsitatis, Canz. Hier. 16, 5[6 (78) ; — passim

compago (conpago) : infidelitatis conpagine, Can£. Hab. 5, 29/30 (130) ; uniuersa conpago membrorum, Or. Man. 5, 10 (150) compatatio (conparatio) : dilectus conparatione Christi sanguinis fuit, Can. Deut.

16, 11 (33) ; malorum

con-

paratio diuersitate secernitur numerosa, Or. Man. 12, 2/3 (155) comparatiuus: —-i 7" ablatiuo : ampliori numero, Cami. Ex. ó, 16 (7); durioti corde, Cas. Ex. 9, 26/27

commota est cato, Carr. Hab. 5, 7/8

(10) ; leuioti spiritu, Camz. Deut. 3,

(129) ; ad fidem commoti, Can. Deb. 5, 36 (177) ; cfr Cant. Hier. 17,

31(18) ; grauiori morte, Can. Dent. 10, 44 (27); maioti formidine,

(79) ; — passim

communico : operibus non communicare praecepti caelestis, Can. Hier.

10,22 (74)

communio

: in communione

Or. Man. 13, 17/18 (156)

sceleris,

communio : caelesti adiutorio communiti, Capz. Deut. 10, 5 (26) communis : aliquid commune cum ceteris, Canz. /Ag. 24, 65/66 ez 71/72 (109) ; e.a. ; — communis apparitio,

Cant. Deut. 21, 32 (37) ; priori tempore, Cant. Deut. 22, 73 (40) ; grauiori lapsu, Canz. Deut. 27, 25 (47) ; maiorique longanimitate, Can. Deut. 27, 29 (47) ; meliori profectu, Can. Hier. 4, 20 (70) ; maiori dilectione,

Cant. Jg. 24, 60 (109) ; priori tempote, Cant. /Az. 26, 384 (111) ; poste-

riori tempore, Cam. 24x. 31, 32 (116) ; ptiorique populo... posteriori populo, Cas. Hab. 1, 22/23

282

INDEX NOMINVM,

(124) ; latitudine longioti ... ampliori latitudine,

Can.

(128) ; posteriori Hab.

Hab.

4, 30/32

tempore,

5, 18 (129) ; maioti

Cam. dolore,

Or. Man. 16, 18 (159) ; magnitudine maiori, Can. Ion. 3, 45 (164) ; grauiori

deiectione,

Cas.

lom.

4, 6/7

(165) ; uelociori cursu, Can/. Deb. 9, 23/24 (179) ; ualidiori gratia, Cant. Deb. 10, 15/16 (181) ; pertectiori cibo, Cas/. Deb. 24, 4 (198) ; —e in ablatiuo : reatu diriore, Cam.

Deut. 26, 36 (46) ; laetitia uaniote ...

tristitia grauiore, Cam. Deut. 28, 36 (49) ; —e, sed pro substantiuo : a minore, Can. Az. 31, 16 (116) ; de peccatoris interiore, Can/. Ion. 5, 31

(167)

comparo (conpato): pretio -, siclis conparatut, Cant. Hab. 8, 19/20. 28/

29. 42. 47 ed 52 (133/134), cfr l.

25 ('corr.) ; — passim

compassio (conpassio) : Can. Deut. 33, 22 (53) ; moraliter sunt plurimae mulieres : ... conpassio, Canm/. Deb.

23, 16/18 (198)

compello (conpello) : nos uero licet filii dicamur, eius munere conpellati, Canz. Deut. 7, 25/26 (22) compello (conpello): conpellimur ad delictum, Can. Ex. 5, 27 (7) ; Cant. Deut. 28, 12 (48), e.a. ; etiam nolen-

tes ad ruinam conpellit, Or. Mar. 11, 22/23 (155) ; suasionibus funestorum uerborum ad fantasias daemones conpellunt (sc. arioli), Casz. /Az. 14, 48/49 (96) ; — passim compenso (conpenso) : uicissitudinem inpensi beneficii conpensare, Cam. Deut. 6, 23 (21) ; perdita sic forsan conpensem tempora uitae, Carzzen 8

(207)

comperio (conperio) : raroque uisibus humanis

(163)

compes

conpertae,

(conpes):

Caz/. lom. 3, 8

conpedibus

uinc-

tum, Or. Man. 16, 26/27 et 385 (159) ;

conpedum

nexibus animos alligan-

tem, Or. Man. 16, 28/29 (159)

competo (conpeto) : mirabiliter in mysterio conpetendum, Caz/. /Ag. 12, 23/24 (94) ; fructum Deo deferunt

conpetentem,

Cant. Hab..20,

13/14

complaudo (conplaudo) : Cam.

Deut.

(145)

28,34(49)

complex (conplex): diabolum cum conplicibus suis, Cas. Ex. 2, 17/18 (4) complexus (conplexus) : Camz. Jg. 5,

23 (88)

RERVM, VERBORVM complicatio (conplicatio) : humilitatis conplicationem, Canz. Deut. 25, 18

(44)

complico

(conplico) Zmewrwo, inflecto : acerbitas tormentorum fortiores animos nullatenus conplicauit, Cant. Deut. 15, 26/27 (31) ; animae discedentes ab eo ... miserabiliter conplicantur, Cam/. Deut. 37, 41/42

(56)

compluo menis

(213)

(conpluo) : imbribus Sodoconpluet aer, Carmen 187

compono (conpono) : deos sibi nouos conponunt, Can. Deut. 18, 12 (34), 4. deus, dogma, figmentum, simulacrum; cfr (con)fingo ; — moribus conponendis, Camz. Deut. 31, 16/17 (51) ; nec se corrigit, ut conponat, Or. Man. 15, 17 (158) ; — passim

comporto (conporto) — por£o : sed hic equus aliquando Christum, Satanan aliquando conportat, Camz. Ex. 2, 25/26 (4) ; Pater est proficiens ... atque conportans, Car. Deut. 7, 37 (22), cfr 1. 40. Cfr etiam : hi uero qui uetba quidem Domini mente conportant, Cag;. Ex. 2, 10 (4) ; — fecum porto : fertur enim pullos suos singillatim pedibus conportare, Can. Deut. 12, 6/[7 (28)

compositor (conpositor) : conpositorem pacis, Cant. /Ag. 14, 43 (96) comprimo (conprimo) : nos adhaerere lesum, non conprimere cupimus, Cant. Ag. 21, 73 (105) ; infidelitatem conprime, Can/. Deb. 11, 68 (184) ; — passim compugno (conpugno) : dum inter se spiritus atque caro conpugnant, Canf. Deut. 31, 3 (50) compunctio (conpunctio) : cum conpunctio sumitur conscientiae peccatricis, Cant. Deut. 43, 60/61 (63) ; cum aculeo conpunctionis, Cam. Deut. 43, 75/76 (63) ; dolorem conpunctionis, Can. Hier. 17, 7/8 (79) ; peccatorum conpunctionem inferre, Cant. Ag. 26, 6/[7 (110) ; cum te uiderint (sc. interiores sensus) per fidem conpunctione repleri, Can. Hab. 11, 6/7 (136) ; ex conpunctionis dulcedine suscitandus, Car. Hab. 17, 31/32 (143) ; terta conpunctionibus saturanda, Can;. Hab. 10, 10

(255)rs

compungo (conpungo) : metu futurae mortis territus et conpunctus fleuetit) Gant E o PTOL Cr, /. 36 (118) ; timore mentem fidelem

INDEX

NOMINVM,

RERVM,

conpungit, Cam. Hab. 16, 15/16 (141) ; nullius conpuncti feruoris ad correctionem flamma, Can. Ion. 5, 42/43

(167) ; pectore

conpuncto,

Carmen 4 (207) ; paenitudinis fletibus conpungendi, Cam;. los. 3, 56

(164)

283

15, 31/32 (158)

concurto -— respondeo, congruo, conuenio : mystice uero recte concurrit, Cant. Deut. 15, 62 (32) ; concutrit tamen ut, Cam. Deut 28, 52/53 (42) ; uox haec christianae quoque

conb- : z. comb.

plebi concurrit,

concaptiuus ; ecce ipse concaptiuus est, quoniam cum uellet proprio Domino per ignorantiam calcitrare, uinctus ab eo uinculisque pietatis innexus, Domini captiuus est factus,

Cant. Deut. 43, 104/107 (64)

concinunt

Babylonis,

Cam.

Can. Hier. 3, 6 (68) ; ut in persecutoribus ista concurrant, Can. Hier. 12, 19/20 (76) ; ergo concurrit

quod, Cam.

lon. 2,

12 (162) ; ad spiritum concurrit humanum, Can£. Deb. 11, 44 (183). Cfr

eliam : Cant. Hier. 7, 8 (72) ; Cant.

conceptio : conceptionem rei faciendae, Cant. Deut. 16, 19 (33) concino : canticum Sion super flumina Ex.

2,

7/8 (1) concionor

VERBORVM

concupiscentias.... ostendit, Or. Man.

: 4. contionor

concipio : Cam. Deut 7?, 41 (23); adultero seminante conceptus, Can. Deut. 27, 10/11 (47) concito : diuino hominibus Spiritu concitato, Can. Ex. 11, 16/17 (11) concubina : decem Dauid concubinae,

Cant. Hier. 3, 27 (69) ; cfr Cant. Deb.

15, 83 (190)

Hab. 11, 8/9 (136) ; Cant. Hab. 18, 38/39 (139) ; Cant. Hab. 19, 33 (144) ; Cant. Hab. 20, 23 (146) ; Or.

Man. 17, 12/13 (160) ; Cant. Ion. 8, 7 (170) ; Cant. Deb. 11, 65/66 (184) ; Cant. Deb. 13, 52 e£ 67/68 (186) ; e.a. ; — cfr curo concursus : popularem concursum fluminibus conparari, Can. Ion. 3, 28/29

(164)

concussio : excelsa temptamenta, Cam.

(164)

condecet

concussionum lon. 3, 38/39

(e latinitate uetusta) : cauere

concubitus : in concubitu paternarum uxorum, Carn. Deb. 29, 18/19 (201)

itaque condecet christianos, Cam. Deut. 10, 31 (27) ; ita quoque iuuen-

conculco — calco : mulier si infirmitates conculcat, Cant. Deut. 20, 16

tutem condecet intueri, Can. Dent.

(36) ; qui Christum uenerendo blasphemant et fidem bonorando con-

condemnatio : condemnationum ignis, Cant. Ex. 11, 30 (11) ; condemnatione inferioris inferni, Can. "Av. 27,

culcant, Cas. Deut. 21, 45 (37) ; ut mortis poenarumque terrorem con-

culcet, Canz. Deut. 43, 22/23 (62) ; conculcati persecutorum obprobtiis, Cant. Hier. 5, 12/13 (71) ; saeculares sordiculas conculcat, Canz. Hier. 14, 20 (77) ; sancti uiti ... diabolum conculcantis, Cant. Deb. 20, 20/21

(195), cfr 1.23/24 et25/26 ; — incul-

£0 : sed curioso lectori quaedam intellegentiae semina conculcamus, Cant. Deut. 33, 13/14 (53) concupesco : concupiuit indebitum cibum, Can. /ÁAzg. 0, 43 (88) concupiscentia : in concupiscentiis exsoluti, Canz. Ex. 9, 20/21 (10) ; in molis concupiscentiae uoluuntur, Cant. Hier. 13, 11/12 (76) ; - ignem concupiscentiae naturalis subter se retinentes, Canz. Ex. 11, 28/29 ( 11) ; sitis caloris est ariditas concupiscentiae ignibus excitata, Can. Deui. 11, 22/23 (28); tamquam Babylonii hostes Dei templum concupiscentiae ignibus sufflammarint, Can. "Az. 16, 18/19 (98) ; hinnitus turpes animi

27, 28 (47) 8/9 (112)

condemno : iustis suppliciis condemnaret, Cant. Ex. 11, 17 (11) ; — passim condignot : si me meus Redemptor aspicere condignetur, Camz. Hab. 5,

31/32 (130)

conditio : uanitas omnis conditio saecularis, Canz. Ion. 9, 16 (171) conditrix : quamuis una maiestas sit creaturarum conditrix omnium,Car/.

Ex. 12, 16/17 (12)

condono : atcum ac uestimentum familiariter

21, 16 (36)

condonauit,

Cas.

Deut.

conecto : genibus conectant brachia frontem, Carzzen 30 (208) confert — concedit: dum patiens lugendi tempora confert, Carzzen 22

(107)

confessio : confessionis quippe tres sunt species. Aut enim peccata nostra confitemur... Aut fidem Domini confitemut... Aut confitemur Deum, id

est glorificamus, Can. "Ag. 24, 23/28 (108) ; per confessionem omnia

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

284

dextra et sinistra, nota et ignota, siue quae per scientiam atque igno-

confingo : sibi. deum gere, 4. deus

nouum

confin-

Can.

confiteor : nostrorum tristitias pecca-

zz. 9, 31/33 (91) ; dulcedinem con-

torum in domo Domini confitemur,

rantiam

gesta sunt, confiteri,

fessionis ore proferre, Can. Deb. 2,

8/9 (173) ; simplex oris confessio iuncta

eruditae

mentis

intentioni,

Cant. Az. 24, 19/20 (108) ; — lactimosis paenitentiae confessionibus,

Or. Man. 1, 13 (148) ; Cant. Deut. 21, 12/13 (36) ; uerba laudis et confessionis quibus debemus Deo ueraciter decantare, Cam/. lom. 10, 3/4 (172) ; primum spiritale sacrificium Deo confessionis laudis est sermo, Cant. lon. 10, 7/8 (172) ; cfr Cant. Deb. 9, 9 (179) ; confessionem facientes ad salutem, Can/. Deb. 4, 32 (176) ; fidei confessionem, Can. Vg. 14, 30 (96) ; per humilitatem confessionis a uanissimo tumore descendunt,

(182) ; —

Camz.

Deb.

caelestem

10,

35/36

terrenamque

confessionem admiscens, Car. Deb.

Cant. Hier. 11, 7/8 (74) ; aliud est in toto corde sequi, aliud in toto corde confiteri, aliud nimis confiteri in ore meo, aliud tantummodo confi-

teri, Canf. Av. 24, 5/7 (107) ; confitemut Deum, id est glorificamus, Cant. Ag. 24, 27/28 ( 108). Cfr etiam : Cant. /Ag. 24, 14 et alibi (108) ; Cant. ZÁg. 28, 56(113) ; — passim conflagro : tuoque meae conflagrent igne medullae, Carzen 81 (209) conflatilis : conflatilem uitulum, Caf.

Deb. 4, 25/26 (176)

confligo : ciuilia (sc. bella) sunt, quae contra homines, unius uidelicet ciuitatis ciues, confligimus, Can. Ex. 4,

6/7 (6)

confoueo : euangelicus

sermo

con-

fouet animas ac nutrit, Car.

Deut.

3, 20 (17)

15, 13/14 (188) ; caelestis confessionis est pars, cum uerum aliquid

confundo : confundantur duplici ratione : uel cum praeualere non po-

haeretici confitentur. Terrenae uere,

tuerint ut seruos sibi subiciant Dei,

cum falsum admiscent, quia utrumque sibi confundunt, Can. Deb. 15, 14/17 (188) ; eius confessionem aduersus principem mundi opponit, Cant. Ag. 30, 30/31 (115) ; — matres

uel cum futuro iudicio praesentati pro seductione seruorum Dei confusionem sequuntur, Canm/. Ax. 29, 4/7 (113) ; sunt qui simpliciter con-

iterum nostras ... confessionem cognosce, Can/. Hier. 3, 39/40 (69); superioris labii, id est bonae confessionis, Cam. Deb. 15, 11/12 (188). Cfr etiam : Cant. /Ag. 24, 48 (109) ; Or. Man.

17 (1859)

15, 4 ( 157) ; Or. Man. 16,

confessor : Cant. Hab. 19, 27 (144) ; fortem, confessorem qui constantiam

in aduersitatibus

tenet,

Cam/.

/Ax. 14, 38 (96) ; confessoris, persecutorum in medio constituti, Can. lon. 6, 33 (169) ; confessor, cum

frequenter propter Deum quaereretur occidi, Canz. Deb. 9, 34 (180) conficticius : in

conficticiis,

(39)

aliis

Cant.

similitudinibus

Deut.

22, 37/38

confidelis : Canz. Deb. 23, 13 (198) confido : aliud est credere in Deum, aliud confidere. Multi enim credunt,

sed pauci confidunt... non omnes confidunt, Cagz. "Az. 23, 2/4 (107) ; confidere autem non nisi solos bonos et fide plenos posse, Camz. JAx. 23, 8/9 (107) ; confidere est fiduciam plenam in Deum habere, Can. JAz. 23, 18 (107) ; — bassim

funduntur, et sunt qui in saeculum saeculi confunduntur, et iterum sunt

qui confunduntur ab omni potentia Dei, Camt. .Ag. 29, 25/27 (114); numquam in suo confunditur postu-

latu, Cant. Az. 23, 21/22 (107)

confusio : confusionis suae obprobrium sumunt, Caz/. Ex. 16, 17 (14) ; incentiuis illorum... nobis confusio procuratut, Can. Deut. 28, 37/38 (49) ; caput uelare est prae confusione libertatem mentis non habere, Cant. Deut. 44, 48/49 (66) ; prae confusione mentis libertatem constantiae non habere, Can. /Az. 9, 9 (90) ; confusionis

conscientiam,

Cant. Deut. 44, 51 (66) ; reatu conScientiae ora confusionis obclaudit, Cant. Ax. 9, 2 (90) ; confusio in nobis nascitur, cum pro rebus quibuslibet uerecundiam —toleramus, Cant. Az. 9, 41/43 (91) ; tunc confusionem patiuntur (christiani), dum eos pagani uel haeretici non ueros, sed falsos esse adserunt christianos,

Cant. /Az. 9, 45/46 (91/92) ; talibus nulla est confusio quia suorum uitiorum non subiciuntur obprobtriis, Cant.

Jy.

23,

12/13

(107) ; saepe

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM enim fit nobis confusio, dum falsis

prouocamur obprobtiis, sed si falsa sunt, tua conscientia non remorde-

tur, Can. /Az. 23, 26/27 (107) ; alia confusio melior quae resipisci facit hominem 42b impietatibus suis et paeniteri, Camz. "Ag. 29, 7/8 (113) ; Si pro peccatis confundimur paenitentes, confusio est simplex et adducens ad gloriam, Cant. Jg. 29,

35/36 (114)

confuto : eorum (sv. peccatorum) accusationibus confutamur, Or. Man.

15, 36/37 (158)

congaudeo : laetitia uaniore congaudent, Canz. Deut. 28, 35/36 (49) congelesco : mentis, quae frigido quodam rigore miserabiliter congelescit, Cant. lon. 5, 41/42 (167) congelo : fluctus in mati medio congelantes, Can. Ex. 9, 21/22 (10) congeries : culparum non ponderata congeries, Or. Mans. 11, 20/21

(155)

congestio — cumulus: omnium malorum congestio, Canrz. Deut. 24, 18

(43)

congregatio : per Isaac congregatio credulae plebis (intimata est), Or.

Man. 2, 18 (149)

coniugalis : coniugali societate, Cam.

Hab. 8, 36 (133)

coniugium : non pleno maritali coniugio sibi foederauit, Cast. Hier. 3,

28/29 (69) ; e.a.

coniunctio : in societate carnalis coniunctionis, Canz. Deb. 2, 22/23 ( 174) conl- : z. coll-

conp- : 4. compconquadro : omnis sermo diuinus ra-

tioni conquadrat,

(154)

Or. Man.

11, à

conquasso : nullis infirmitatibus conquassari, Can£. /Az. 22, 37/38 (106) cont- : 4. COff— consaepio (consepio) : malis conseptus, Cani.

lon.

4, 1[2 (164) ; ruinoso

lapsu conseptus, Canm;. lom. 4, 6 (165) ; bestiali uentre ceti conseptus, Cani. Ion. 4, 12 (165) ; sepulcro se duplici circumspiceret consepiti, Cant. lon. 4, 13/[14 (165) ; quem

abyssus ultima Israheliticae turbae consepsit, Canz. lon. 6, 35 (169) ; — cfr citcumsaepio consancitus: Iacob... consancitus, Can.

Az. 11, 9/10 (93)

consanguineus : consanguineum pulum, Cant. Deb. 5, 10 (176)

po-

consanguinitas : fratres dicit, tamquam

"unius

285

consanguinitatis,

Car/.

13 16/17 (185)

Deb.

conscendo : Can/. Deut. 14, 25 (30) ; — passim conscientia : secretus in cubiculo conscientiae clamor, non publicus sermonis est agnoscendus, Cam. lom. 2, 15/16 (163) ; — beatior conscientia, quae in animo semper panem sibi Scripturarum ... adquirit, Caf. Hier. 9, 2/4 (73) ; quod ille (se. Deus) puram ad se uiderit conscientiam intueri, Cam. /Ag. 20, 9/10 (102) ; ex internae conscientiae affectu Dominum delectari, ut ipsa nostra interna in eius dulcedine conquiescant, Cami. Ax. 24, 40/42 (108) ; eius (se. Domini) lumen in sua conscientia contemplare, Car. "Az. 24, 70/71 (109) ; in sanctorum conscientiis,

Casm/.

Hab.

1, 25/26

(124) ; habent enim sancti conscientiae signum, quo se sentiunt postulantes audiri, Cam: lom. 2, 25/26 (163) ; — conscientiis coaptari, ubi

timor sollicitudinis uanae tanto plus infunditur, quanto fuerint a Domino segregata, Can. Deut. 26, 30/32 ( 46) ; conpunctio conscientiae peccatricis, Cant. Deut. 43, 60/61 (63) ; qui spiritus uelatur, quando confusionis conscientiam portat, Can. Deut. 44, 50/51 (66) ; in occulto conscientiae, Cant. Hier. 14, 19 (77) ; xeatu conScientiae ora confusionis obclaudit, Cant. /Áz. 9, 2 (90) ; quia peccatorum

conscientia

non

remordetur,

unde potest confundi, Can/. ;Az. 28, 20/21 (107) ; ista tela operum nostrorum qua interius uelata conscientia tegebatur, Can. Ez. 5, 30/31 (121) ; proiecisti me in conscientiis Hebraeorum, Can. Ion. 3, 16 (163) ; dominicum semen praefocant in conscientiis suis, Can. Deb. 17, 28 (192) ; — passim consecro : Deo consecrati, Cant. 7v.

11, 12 (93)

consequot — certatim subsequor : expediti Dominum consequuntur, Caz/. Deut. 27, 29 (47) ; — adimpleo : au-

dienda sunt praecepta Domini... et operibus consequenda, Cas/. /Az. 6,

4/6 (88)

conseruo : qui enim dicit se non conseruare, audire se defiteri non potest,

Cant. Az. 6, 7[8 (88/89)

consideratio : considerationis sensus obrutus, Can. Deb. 7, 8/9 (178) consiliarius : consiliarium sapientem

286

INDEX

NOMINVM, RERVM, VERBORVM

de atchitectis : discretorem et aedificatorem animarum, Car. Jg. 14,

57/58 (96)

consilium : consiliorum uariae species ostenduntur. Sunt enim bona... Est deinceps consilium malum Cam. Deut. 29, 9/12 (49) ; consilia Ecclesiae nocitura, Cas. Dew. 29, 17 (49) ; perditum consilium, dum mala cogitatio sinitur in aliquo praeualere, Can. Deut. 29, 18/19 (49) ; in cordis altitudine maris, in consilio utique

Iudaeorum,

Cam;.

lom.

8,

17/18 (163) ; in scissuris consiliorum aduersum me coactorum, Cant. Ion. 6, 31 (169) ; in scissuris montium, in consiliis uidelicet principum, Cant. Ion. 6, 36 (169) ; consiliorum callidorum, Cas. Deb. 22, 42/53 (197) ; sapiente consilio, Car.

Constantinopolitanus : 4. Iohannes Constantinopolitanus constetno — prostermo : de alto ad humilia miserabiliter proruimus consternati, Canz. Hier.

11, 2/4 (74) ;

in ipsis sunt portis semineces con-

sternati, Can/. Hier. 14, 4/5 (77) ; ut ... quadam neglegentia consternentur, Cant. Hier. 14, 18/14 (?7); consternata (sc. mens) precetut, Cant. Hier. 20, 33 (80); proniores ad ruinam toto sunt corpore consternati, Canz. Ag. 30, 22 (115) ; uisione angelica consternatus, Cam. Hab. 22, 27? (147) ; — cfr ptostetno constitutio : a constitutione

Cant. Hab. 13, 19 (188)

mundi,

constructio : Canz. Deu. 9, 4 (25) constructio

uero

ad

sensum

uenientium

: mobilitas

transeuntiumque

Deb. 28, 5 (201) ; e.a. ; — uiae, con-

aquarum

silia agnosce, quae iudicio mensura

Cant. Ion. 3, 10/12 (163) ; mens tua,

fluminibus

conparantur,

pondereque consistunt, Camz. Dent.

si iam fidelis est... societati Barac,

à, 4/5 (19) ; ipse(s. Dominus)solus est uerum consilium, Can. Deut. 29,

uerbo utique diuino coniuncta, mitigatis omnibus cuneis inimici, Deo liberaliter cantant,. Camz. Deb. 2, 29/34 (174) ; ut (mens tua) non cum abiectis... neque cum alienigenis ... sed cum principibus Israhel

3/4 (49)

consolatio : consolatio gratiae spiritalis, Cant. Deut. 11, 24 (28) ; interio-

ris consolationis capientes annonam, Cant. Hab. 21, 18/19 (146) consolor : epistolariter ^consolans, Cant. Deut. 21, 72 (38) consonanter : hoc consonanter haeresi coaptatur,

(144)

consonus

:

Can;. lohanni

Hab. uoce

19,

41/42

consona,

Or. Man. 10, 10 (154) ; cfr Cant. Deut. 42, 13 (60) ; Or. Man. 9, 5

(154)

consopio : precibus et oblationibus consopibat, Camz. /Ágz. 8, 41 (90) consortium : consortium

sanctorum,

Cant. /Az. 9, 25 (91) conspectus : ignis etiam dicitur anteire conspectum eius (sv. Domini), Can.

Hab. 4, 11/12 (128) ; cfr Cant. Az. 19, 17 (101)

conspiro: cum plures homines uno malo conspirant, Cam Ex. ó, 5/6 (6) ; cum pars (humani generis) in Christi exitio conspiraret, Can. Deb.

6, 23/24 (178)

constantia :

libertatem — constantiae,

Cant. Az. 9, 9 (90) ; omni constantia pro illo (sz. Deo) aduersa suscipere, Canz. Az. 24, 43 (108) ; Cant. "Az. 14, 38 (96) ; uirtus constantiae, Cant. Hab. 17, 8 (142); mentis constantia, Cam. Hab. 17, 23/24

(142)

Deum uenetrantet adorent, Car. Deb.

2, 37/40 (174) ; alium habens uitum in societate carnalis coniunctionis... alium habens ad societatem uictotiae .. cuius praesidio alienigenas insectantut, Cam. Deb. 2, 22/25 (174). Cfr etiam : Or. Man. 4, 15/16 (149) ; Cant. Ion. 8, 7/9 (170) ; Cant. Deb. 21, 14/15 (195) ; — ad nomen collectiuum : populo christiano, quorum alteri ad dexteram, alteri segregantur ad laeuam, Can. Ex. 9, 6/7 (9) ; pet quam (sc. tettam desertam) ... populus perttransiuit, ubi siti aestuque detriti, serpentum quoque uirulentiam pertulerunt,Canz. Dezuz. 11, 3/5 (27) ; circuiuit Dominus populum suum, ne delictis incursantibus

dissipentur,

Cant.

Deut

11, 33/34

(28) ; et omnis equitatus Domini, populus uidelicet beatorum, sanitas sunt, uel quod a Domino aeternam

capiunt sanitatem, uel quia ceteris credentibus salutem inpendunt, Can. Hab. 8, 6/9 (132) ; quando crucifigendum Dominum animosis uocibus extorquebat (sc. plebs), et quod impetu cogitationum conceptum pert fantasiam cordibus perpetrarant, hoc in opere fieri uocibus flagitabant,

Cant. Hab. 12, 32/35 (138) ; ita po-

INDEX

NOMINVM,

RERVM,

pularis concursus, dum unus alterum sequitur ... quandam similitudinem fluminum exprimere demonstrantur, Can. lon. 3, 30/33 (164) ; diuersis erroribus genus hominum captiuatur, multosque sibi deos diuersos fecerunt, Cam;. JA. 31, 2/3

(116)

,

consuetudo : ut nostris consuetudinibus obsistamus, quibus quidem nec ipsa uoluntas est obsistendi, Carr. Deut. 32, 12/14 (51) ; cfr Cant. Deb. 4,11(175) ;-deos nouos orientes consuetudines prauas et carnales agnosce, Car. Deut. 18, 17/18 (34) ; inpulsatrixQ consuetudo malorum, Or. Man. 11, 21/22 (155) ; — cfr Cant. Ev. 3, 23 (119) consulo : Cant. Deut. 5, 38 (20) ; ea. consummatio : decem praeceptorum consummatio uel etiam transgressio in una

uirtute

aut

uitio

consistit,

Cant. Av. ó, 26/27 (88) ; — supremum consummationis tempus, Car/. Deut. 36, 12/13 (55) ; usque ad consummationem mundi uel uitae nostrae; Canis As 058/992)», ofr Cant. Ex. 5, 37/38 (121) ; saeculi consummatio,

Cam.

Ag.

12,

23

(94) ; in finem, in consummatione sine dubio mundi, Casrz. Deb. 25, 9 (199) ; consummatione terminum,

Cant. Ex. 20, 3 (15) ; cfr Cant. Ax. 10, 3 (92) ; Cant. Hab. 22, 9 ( 147) consummo : cum Saluator in pluribus

VERBORVM

287

lieres : ... contemplatio, Carr. Deb.

23, 16/18 (198)

contemplatiuus : contemplatiuam doctrinam, Can. Deut. 27, 20/21 (47) ; multaeque sunt aliae (sc. mulieres) ...

inter quas contemplatiua laudatur quae uere Deum expectat, luctui Sociata diurno, committens se fidei quam retentat, Canz. Deb. 23, 18/21

(198)

contemplo : in sua conscientia contemplare, Capt. "Az. 24, 71 (109) contemptor : audiant peccatores, intellegant contemptores, Or. Man. 9,

3 (154)

contemptus : ptophetali

contemptu,

Cant. Ion. 4, 64 (166) ; contemptum in nihil habendo, Carzz. Hab. 20, 35

(146)

contenebro : noctem posuit mortis aduentum, quae in homine contenebrat uniuersa, Canz. Ex. 6, 2/3 (121) contentio : neque inflatae sunt contentione, Cant. Deb. 14, 37 (187) ; efr Cant. Es. 4 (123) contero : ut in multitudine uirtutis suae aduersarios contriuisset,

Can.

Ex. 8, 10/11 (9) ; Satanan nostris sub pedibus conterat Christus, Cas. Deut. 10, 6 (26) ; — contritus : contriti peccatoris,

Or. Mas.

14, 8/9

(157) ; contriti pectoris, Or. Man. 16, 12 (158) ; contritae menti, Can. Deut. 15, 16 (31)

Deut.

continentia : continentiae uiduali, Cazz. Hab. 8, 35 (133) ; ad continentiae

4, 6/7 (19) ; corporali opere consummantur, Cant. 7g. 24, 10/11

Deb. 9, 24/25 (179) ; continentia...

miracula consummaret,

Can.

(108) ; — cum ultima damnatione diabolus cum peccatoribus consummatur, Cant. Ex. 2, 34/35 (4) ; indigno exitu consummantut, Cam. Deut. 27, 55 (48) ; e.a.

leuitatem

stricte

concurrunt,

Cam.

adteritur, Canz. Deb. 13, 39 (185) ; —

consurgo : spiritalia in nobis spiritali motu bella consurgunt, Cast Ex.

efr Cant. Ion. 4, 53 (166) contineo : se continentes ab inlecebris mundi, Casz. Ex. 2, 8/9 (4) contingo : neconsanguineum populum contigisset, Canz. Deb. 5, 10 (176) contionort (concionor) : cum apud Tyrum populo concionaretur, Cam. Hab. 1, 37/38 (125) conttado : in manibus suorum contradi dominorum, Cant. Deut. 37, 30 (56)

contabesco : in suis caloribus

contraho : maculas contraxissent, Car. Deut. 6, 4 (21)

consumptotius

(raro ; efiam apud Cas-

siodorus, in Psalm. 65, 10) : de consumptotio igne, Cam. Deu. 28,

50/51 (42)

4, 15/16 (6)

bescunt, suorum bescunt, contagio :

conta-

Cast. Ex. 11, 21 (11); delictorum ignibus contaCant. Ex. 16, 19/20 (14) mens quae contagione cri-

minis non commouetut obiecti, Can.

Ax. 23, 29 (107)

contemplatio : Masphat interpretatur contemplatio, Can. Deb. 15, 59/60 (189) ; moraliter sunt plurimae mu-

contrarius : contraria

de

salubribus

quaerunt, Cant. Hab. 21, 9 (146) ; contrariarum doctrinarum, —Cam/. Deut. 27, 40[41 (47) ; — contrariis principibus, Can. Deuz. 32, 37 (52) ;

ululauerunt

fortitudines

contrariae

Cant. Hab. 12, 14 (147) ; —e contrario, Can. Deut. 43, 79 (63) ; Cant.

Hab. 21, 4 (146)

288

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

conttecto : poma frequentius contrectasse, Can?. Hab. 19, 31 (144) ; artifici manu psalterium contrectare, Cant. Deb. 4, 33/34 ( 176) contremisco : ininuestigandis debet dispensationibus contremisci, Cam.

Hab. 19, 67/68 ( 145)

conttibulo : contribulato spiritu, Ca. Deut. 15, 17 (31) ; quid sit animam contribulate, Cam; 4x. 18,. ó

(100)

conttisto : unaquaeque ecclesia fuerit contristata, Can. Deut. 27, 88 (47). Cfr etiam : Cant. Ax. 23, 19 (107) conttitio : spiritali contritione spiritus, Cant. Hier. 10, 2/[3 (77) ; animae contritio, Can. /Az. 18, 11/12 (100) ;

quia mentis contritio, non otis locutio dominicam pietatem inflectit, Or. Man. 16, 13/14 (158) ; — in eius ualle, id est contritionis quassatione, Canz. Deb. 18, 38 (185) contueot — /4eor: sed multiplex est protectio in diuersis aliis protectio Deus, aliis protectio mendacium fit, qui se falsitatibus contuentur, Car.

Ex. 3, 4/6 (5)

contumacia : contumaciae siluis, Car.

Deb. 10, 35 (182)

Ax. 26, 21/22 (111)

conualesco : Cant. Deut. 44, 17 (65) conuallis : si enim ieiuniis, frigore, nuditate, continentia, uigiliis adteritur, in conualle humillima deponeCant.

Deb.

(10/11)

Cam.

Ex.

ll, 11/12

conuersio : initia reparationis antiquae uitae, quam nimirum in paradiso tenebamus, conuetsio nostra demonstrat, Can. Hier. 21, 11/18 ($1) ; quia per auersionem perditi dies per conuetsionem poterunt restaurari, Cam. Hier. 21, 19 (81); conuersione infidorum, Cam.

Deut.

44, 22 (65); idolatriarum conuersio, Cant. Deb. 6, 20 (178); in conuersione gentium, Car. Deb.

13, 27 (185)

conuerto : quidquid conuertitur, erat quidem, sed in aliud est postea commutatum,

Cant. Hier. 2, 7[8 (68) ;

— conuersus cum fuetit, tamquam de morte translaturus ad uitam, Or. Man. 18, 16/17 (160) ; in mulo deferuntur qui ex haereticis conuertuntur, Can/. Deb. 9, 48 (180) ; — conuersus : conuersi saeculo moriuntur et dormiunt mundo, Car. Deb. 26,

11 (200)

conuexo : dum ecclesiasticos principes . motte contumeliisque conuexant,

Cant. Hier. 12, 20/21 (76) conuinco : elementis

contumax : contumax populus, Car.

tur,

conuetsatio,

13, 39/40

(185);

ut conualles abundent frumento et peccatores gratia repleantur, Cam. Deb. 14, 17/18 (187) ; — in conualle, hoc est commoratus in mundo, Can/.

Hab. 13, 25/26 (138) ; — wu. uallis

conuecto : se rationali quadam genuini iudicii dispensatione —conuectent,

Cant. Ax. 22, 47/48 (106)

conuersatio : inmaculatae conuetsatio uitae, Canz. Deut. 15, 20 (31) ; puri

sunt conuersatione, Can. /Az. 23, 14 (107) ; tribus enim modis facies Domini quaeritur : fide, confessione, conuersatione, Cani. Ay. 24, 48 (109) ; ad spiritalem conuetrsationem accedunt, Cam/. Hab. 8, 34 (133) ; - per eorum ruinam conuersationemque peruersam hac rudes, hac inperiti fuerint lapsi, Car. Dezt. 27, 19/20 (47) ; cum ergo adhuc mutabilitate subicimur carnis et in huius mundi conuetsatione tenemur,

Cant. Ag. 21, 56/57 (104) ; — intellectualis est profunditas carnalis

conuincentibus, Cant. Deut. 2, 56(16) conuiuium : quod etiam inter ipsas epulas comedentiumque conuiuia glotificari debent iustitiae Creatoris, Cant. Deb. 10, 10/11 (181) ; — quod cantent in conuiuiis suis, Car/. Ex.

2, 6(3) ; cum in conuiuiis, uinolentia dissolutis, ad ebrietatis augmentum psalmos et diuina cantica psallant, Canz. Deb. 3, 3/5 (174) ; — humano sanguine conuiuia defoedauit, Cant. Deb. 9, 57/58 (180) ; de conuiuio fugerunt scelerato, Carm. Deb. 9, 60/61 (180) ; conuiuiis, potu et cibo uidelicet dediti, Cas.

Ax. 8, 36 (90)

conuiuor : Cant. Deb. 9, 57 (180) conuoluo : non se per inquietudinem

conuolueret

34/35 (88)

tangere,

Cami. Jg. 5,

copia : copia mortuorum, Car. Dent.

24, 27 (43)

copulatio : copulationes haeresum, Cant. Hier. 6, 7 (71) copulo : illi (sc. aeterno) saeculum copulauit, Canz. Ex. 19, 5 (15) ; si per fidem Iesu Domino fuetit copulatus, Cant. Deut. 31, 17/18 (51) cot : non solum in corde maris, sed in altitudine marini cordis abiectum,

Cant. lon. 3, 3/4 (163) ; — occultae

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM cordis cogitationes, Can. /Az. 24, 9 (108) ; de domo sui cordis, Car. ZÁx. 22, 50/51 (106) ; omnem dutitiam cordis, Canz. Deut. 43, 41(62) ; Cant. Deb. 20, 13 (195) ; cordis genua, Or. Man. 14, 3 e? 8 (157) ; in habitaculo cordis sui, Casz. Deb. 18, 69 (186) ; intuitum cordis, Can.

Ex.2,4 (117) ; in sui cordis manu, Cant. Deb. 29, 2 (201) ; humani cordis nequitiam, Can. Deut. 27, 44 (47) ; nostri cordis obtutus, Can. Hier. 18, 9 (79) ; cotdis occulta conlustrans, Cant. Deut. 11, 49 (28) ; Ssaeuitiam mei cordis, Can. Deu. 43, 73 (63) ; in solitudine sui cordis, Cant. Deb. 24, 9/10 (198) ; in tabernaculo cotdis tui, Canz. Deb. 23, 16 (198) ; in cordis tabula, Or. Man. 8,

27 (153) ; — aliud est in toto corde sequi, aliud in toto corde confiteri, Cant. Jx. 24, 5/6 (107) ; ex toto corde sequimur, si non ab eo in aliquid aliud nostra mens aliquantulum deflectatur, Cani. 24g. 24, 33/36 (108) ; ex toto corde Deum diligere,

Cant. Ag. 24, 38/39 ( 108) ; — sancti,

in quorum cordibus Deus, tamquam in habitaculo proprio, commoratur, Cant. Deut. 2, 7[8 (16) ; si Iesus lumen nostris cordibus largiatur, Cant. Deut. 40, 24/25 (58) ; lumen suum

caecis

cordibus

intimauit,

Cani. Hab. 1, 11 (124) ; lumen conferentia cordibus percussorum, Cant.

Hab. 13, 32/33 (138/139) ; fulgorem

reuelant sempiternum cordibus caecatorum, Cast. Hab. 13, 86/37 (139) ; percutit corda dilectionis iaculo,

Camz.

Deut.

40, 50

(59);

discissit corda in angustia depressorum, Cant. Hier. 20, 3 (80) ; - dum corda eorum sanctis cogitationibus uacuantur, Cant. Deut. 26, 7 (45) ; quia de corde cogitationes ascen-

dunt, Can? /Ag. 24, 39/40 (108);

nec in cor hominis ascendit quod cogitari non possit, quia quae nobis subiecta sunt, in corde conscendunt,

Or. Man. 7, 11/12 (152) ; cot suum a cogitationibus

et curis saeculari-

bus mundant, Camz. Deb. 17, 21/22 (192) ; — elato corde, Canz. Ex. 10, 11 (10); angustato corde, Cam. Hier. 15, 3 (77) ; corde duro ac frigido, Canz. Ex. 9, 19 (9) ; non tamen durioti corde defendunt, Cas. Ex. 9, 26/27 (10) ; ita in obdurato corde, dum diuini uerbis sagittae mittuntur, nullam omnino de pecca-

289

tis tristitiam pariunt, Can. Deut. 24, 11/13 (43) ; sagittae ... corda durissima iaculantes, Carz. Hab. 9, 13/14 (134) ; — haereticos, qui propria mala doctrinarum suarum ostendunt cordibus seductorum, Can. Av. 29, 2/3 (113) ; cum diabolum expulisset de cordibus infidorum, Can. Av. 30, 10/11 (115) ; in praeuaricatoris corde defixum efficitur simulacrum, Or. Man. 13, 41 (157) ; eripe corda feri metuentia daemonis artes, Carmen 111 (210) ; - utipsum cor maris bestia ... utiliter cognoscatur, Can/. lon. 3, 6/7 (163) ; terra, quae sunt

humana corda, Cant. Deut. 19, 18/19 (35) ; emundabit corda sanctorum -. quae terra dicuntur ptopter culturam et fructificationem uirtutum, Cant. Deut. 44, 39/42 (66) ; cordis humani terra, Cas. Hier. 9, 8/9 (73) ; terta cordium

Cant. Hab. 10, 4 nostrae corda sunt habitamus, Cast. (182) ; Aethiopum da sunt gentium,

humanorum,

(134) ; ciuitates nostra in quibus Deb. 10, 37/38 tabernacula corCam/. Hab. 6, 8

(131) ; latus dissuere, hoc est cordis

reuelare secreta, per confessionem uidelicet delictorum, Car. Deut. 44, 42/53 (66) ; in cordis altitudine maris, in consilio utique Iudaeorum, Cant. lon. 3, 17/18 (163) ; cor Eccle-

siae, sapientia uidelicet, Car. Deb. 8,

15/16 (179) ; — cfr Cant. Deut. 43, 21

(62) ; Cant. Hab. 8, 38 (133) ; Or. Man. 4, 10 (149) ; — cor-anima : quibus est cor unum et anima una, Can/.

ZÁz. 15, 18/19 (97) ; — cor- spiritus : gaudium spiritali contritione spiritus angustatoque corde conquiescit, Cant. Hier. 15, 2/3 (77) ; plurimotum corda in uno spiritu commassantur, Canm£. JA. 15, 21/92 (97) ; —cot-cotpus, 4. corpus corium : exterius corium, id est histo-

rica lectio, Can.

(32), efrI.70[71

Deu.

15, 64/65

cornu : horum (sc. ceruorum) cornua medicinalia esse dicuntur, et diuer-

sorum apta usibus medicorum, Cant. "Az. 22, 20/21 (105) ; cornua supeteminent carnem, et quadam naturali soliditate firmata sunt, Car. Hab. 2, 6/7 (125) ; — per cornua supet-

eminentiam intellege diuinarum uirtutum, Can/. Hab. 2,7/[8 (125) ; cotnibus suis, uidelicet duobus T'esta-

mentis, Cant. /Av. 22, 49/50 (106) ; cornua crucis in manibus eius fue-

290

INDEX NOMINVM,

runt, quando ferratis adfixus est clauis; uel certe potestas et misericordia in operibus eius, Cap. Hab. 2, 2/4 (125) ; patibulo crucis adfixus, Dominus noster cornua eius accepit in manus, quoniam usque ad finales eius extensus est partes, Can. Hab. 2, 35/37 (126) ; possunt etiam cotnua finales mundi partes agnosci, Cant. Hab. 2, 38/39 (126) ; caelum et terra non inutiliter cornua intelleguntur , Can. Hab. 2, 41/42 (126) ;

uirtutem et potentiam, quae Domini sunt cornua, Can/. Hab. 2, 44 (126) corona: Dominum nostri coronam capitis dici, Can. Hier. 16, 6/7 (78)

corono : martyrio coronatae sunt, Car/.

Deut. 20, 21/22 (36)

corporalis : in corporali quoque certamine, Cam Deut. 32, 7[8 (51); Cant. Ex. 5, 21 (7) ; post exitum cotpotalem, Or. Man. 15, 35 (158) ; corporali opere, Can. /Ag. 24, 10/11 (108) ; corporalis poculi uinum, Cant. Deut. 16, 13 (33) ; corporalia uestimenta, Canm.. Es. 5, 28/29 (121) ; corporalia uulnera, Cam. Deut. 43, 66 (63) ; — cotporalisspiritalis : tam corporalia quam spiritala bella, Cas.

Ex.

4, 2 (6) ;

pascit autem nos Deus non solum corporalibus, sed etiam spiritalibus cibis, Canz. Deut.

19, 10/11

(35) ;

corporalibus est facultatibus potens, aut spiritalibus, Can. Hier. 13, 9/10 (76) ; corporalium sacrificiorum holocausta tripliciter deferuntur ... spiritalium uero similiter tria sunt genera, Cant. /Ág. 19, 2/5 (100) ; Cant. /Az. 20, 33/35 (103) ; spiritali

utique, non corporali motu mouebuntur, Can. Hab. 16, 23/24 (141) ; - corporalis-intellectualis : haec motio non corporalis, sed intellectualis est agnoscenda, Cam; Hab. 5, 5/6

(129)

corporaliter : actibus bonis corpotaliter exsequendis, Canz. Deut. 26, 5/6 (45) ; corporaliter operari, Cam. Deut. 26, 9 (45) ; corporaliter quidem una est plaga famis, Can. Hier. 10, 16/17 (74) ; passim ; — corpotaliter-spiritaliter : et licet uideantur corporaliter stare, spiritaliter tamen iacent prostrati, Canz. Deut. 36, 3/4 (95) ; aliquando spiritaliter fit, cum animam uidemus carnali corruptioni subiectam. Aliquando corporaliter, cum persecutorum manibus affligendi christiani tenentur, Can. /Áz. 10,

RERVM, VERBORVM 12/18 (92) ; neque enim corporalitet scimus daemones esse destructos,

sed per excessum mentis spiritaliter credimus interemptos, Can. Hab. 16, 6/8 ( 140) ; intellegens iisdem se uinculis spiritaliter obligatum, quibus ipse iustos corporaliter uinciebat, Or. Man. 12, 10/11 (155) ; — corporaliter-intellectualiter : non ut cibum corporaliter, sed ut populum comedendo intellectualiter. conuertisset, Can. Hab. 16, 53/54 (142) ; 4 corporaliter-naturaliter : uiam nobis contulit legis uel per sanctos corporaliter factae, uel naturaliter mentibus adtributae, Cam. Deut. 5,

39/41 (20)

corporeus : corpoteis infirmitatibus, Carmen 99 (210) ; cfr Cant. Deut. 21,

51 (37)

corpus : (cantica) quae de prophetarum corpore desecata, Casz. Ex. 1, 11

(3) ; ex corpotibus multorum prophetarum ... duo corpora Regnorum et Paralipomenon concinnauit, Or. Man. 1, 21|24 (148) ; — ut uos cotpori et non uobis corpora dominentur, Cant. Deb. 9, 5/6 (179) ; donec infirmo corpore commoramur, Can/. Ion. 5, 64 (168) ; — quia licet multi sint qui uerbo Domini generantur ... unum corpus, membrorum multitudine distributa, formantur, Cam. Deut. 7, 18/21 (22) ; — corporis Ecclesiae, Cani. Deut. 48, 36 (62); Cant. Deut. 43, 125 (64) ; nostri cotporis hostiam, Cant. Hier. 12, 24 (76) ; pinquior pulchritudo incorrupti corporis, Cam. ;ÁAgz. 19, 61 (102) ; — terrae nostri corporis sociatus, Can. Deut. 3, 6 (17) ; unde

etiam terra dicitur (corpus) uel quia

de limo formatum est, uel quia nunc spinas uitiorum, nunc frugem bonorum germinat motum, Can. Deut. 44, 44/46 (66) ; in caelum, id est in corpore adsumpto, Cam. Deut. 41, 11/12 (59) ; gladium suum, corpus nimirum, Car/. Deut. 42, 23 (60) ;

corpus Domini gladius, Car/. Deut.

43, 34 (62) ; Cant. Deut. 43, 123

(64) ; malleum uero, ipsum dominicum corpus, quod adductum est super palum, Can. Deb. 25, 5/6 (199) ; multitudo fidelium corpus eius (sc. Domini), Cant. Deut. 43, 36 (62) ; —

cfr Eucharistia, Missae sacrificium ; — corpus-anima : usque ad inferos penetrabit, utpote ubi non tantum corpora, sed etiam animae post re-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM surrectionem transibunt, Can. Dezt. 23, 41/43 (41/42) ; hanc infantiam non corporis, sed animae, Carr. Deut. 27, 7/8 (46) ; quod si, oboe-

diente sibi corpore et ditioni propriae subiugato, infirmas coeperit anima

consuetudines

sectari, Car.

Deut. 31,6/7 (50) ; duo, corpus uidelicet et anima, sibimet concordantes,

uitiorum multa milia commouebunt, Cant. Deut. 31, 8/9 (50) ; motaliter corpus anima uiuit, anima bonis operibus, Camz Hier. 9, 14/15 (73) ; sanguinem potentes, non corporum, sed animarum quas occidunt (sc. haetetici), dum a Christo seducunt, Cas.

Hab. 10, 43/45 (136) ; mors dominici corporis intimatur, per quam anima de terreno domicilio manifesta-

tur exire, Cant. Deb. 5, 22/24 (177) ; — corpus — animus : tabescunt itaque fame

animi,

non

corpotis,

Cami.

Deut. 25, 11/12 (44) ; uirtutem non

quam corpore, sedquam animo continebat, Canz. Deut. 32, 16 (51) ; hi

qui praecurrunt animo, praeoccupant faciem Domini, et dum in corpore uiuunt, eius possunt lumen in sua conscientia contemplare, Cam. zx. 24, 69/71 (109) ; omnes sibi subditos habet motus animi atque corporis, Canz. Ez. 1, 10/11 (117) ; —corpus- cot :sicutenim inemortuo

corpore tantum

si iaculeris dolorem

non

sagittam, non facit, uerum

etiam sensus uulneris ibidem nullus habebitur, ita in obdurato corde, dum diuini uerbi sagittae mittuntur, nullam omnino de peccatis tristitiam pariunt, Can. Deut. 24, 9/13 (42/43) ; quod enim lepra in corpore, hoc faciunt delicta in corde, Cas. Deut. 44, 61/62 (66); — corpus-mens:

pinguedinem mentis, non corporis tangit, Cant. Deut. 16, 24/25 (33) ;

mortuum, non quo uita corporis cateat, sed quo ui mentis expeditae priuetur, Canz. Deut. 21, 82/83 (38) ; corpore sociantur, mente tamen lon-

gius semouentur, Canz. Deut. 37, 54/ 45 (56) ; cum timore mentem fidelem conpungit, ut omne corpus languescat carnalium uitiorum, Caf. Hab. 16, 15|17 (142) ; tamquam pede mentis offensionis scandalo nescienter inliso, pruniores ad ruinam toto sunt corpore consternati, Cant. Ax. 30, 21/22 (115) ; — corpus — spiritus : dum iam non in corpore, sed spiritu uiuimus, Cam. Deut. 28,

291

/65/[86 (42) ; totum corpus et spiritum igne caritatis inflammant, Can. ZÁx. 15, 12/13 (97) ; peccaui spiritu, peccaui etiam corpore, Or. Man. 15, 9 (157) ; exsutge corpore, exsurge

spiritu, Canz. Deb. 11, 28 (183) ; spiritus quoque, corpus suae subiciens potestati, Canz. Deb. 20, 24/25 ( 195) corpusculum : corpusculum Saluatoris, in quo diuina fortitudo perman-

sit, Cant. Deb. 13, 58/59 (186) ; ut

nostra in nullo recidant corpuscula morbo, Carzeen 72 (209) correctio : Can. Ion. 5, 43 (167) corregno (conregno) — regmo : gentes illae ... audierunt Dominum conregnasse, Cant. Ex. 16, 2/4 (18) corteptio : septem res sunt quae nos faciunt in futuram beatorum resurrectionem uenire :... septima correptio

morum,

Cam.

E«s.

2,

18[17

(117) ; non expleuit uirtutem correptionis, Cant. "Ag. 4, 10/11 (86) ; at si et in temptationibus superati, omnino ad correptionem non respiramus, Cant. lom. 3, 57/58 (161); dum plebem suam (s. Ecclesiae) diuina coeperit correptio flagellare, Cant. /Az. 14, 18/19 (95), cfr. I. 35] 36 (96) ; correptio diuinae ultionis, Cant. Az. 15, 26 (97) ; quando suam Dominus familiam in correptionem coattat, Canf. /Ag. 14, 61/62 (97) corrigo : correxit offensam, Can. Dent. 21, 11 (36) ; nec se corrigit, ut conponat, Or. Man. 15, 17 (158) ; teatum corrigat, Cant. Deb. 9, 52 (180) cottipio : noscortipit in misericordia et miserationibus, Can. Deut. 29, 6 (49) cortuo (conruo): lapis in aquarum supetficie positus ... statim conruet in profundum, Car. Ex. 6, 3/4 (8) ;

— in obliuionem

se Domini

con-

ruisse, Can. Hier. 20, 12/13 (80) ;

in scismate conruerunt, Cam. JÁxz. 8, 10 e? 13 (89) ; conruet super in-

credulos, Can. /Az. 30, 24/25 (115) ; Si tamen temptatus conrueris uictus, Cant. lon. 3, 43 (164) ; — passim corruptela : corruptelam per Dei gratiam posuerunt, Canmt. Hier. 11, 19

(75)

corruptibilis : corruptibili tactu, Can. lon. 5, 6|? (166) corruptio : sine corruptione carnis filios gignens, Cam: Deb. 14, 15 (187) ; scissionis corruptione foedarunt, Can. Deut. 6, 36 (21) ; cotruptioni carnali, Cam. 7Ag. 10, 13 (92) ; Cant. Ion. 7, 19 (170) ; ter-

292

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

renae uanitatis cortuptio, Can. /Áz. 24, 12 (108) ; de corruptione mortis ascendit, Can. Ion. 7, 15/16 (170) ; —

natos ex corruptionibus, Can/. 40, 35 (58) ; ubi corruptionis humanaeque doctrinae liquor potest inueniri, Canz. Deut. 11,

(28)

|

Deut. aqua non 28/29

coruscatio : in splendore coruscationis, Cant. Hab. 13, 35 (139) ; — Barac qui interpretatur coruscatio, Cam.

Deb. 2, 3 (173) ; Cant. Deb. 2, 11/12

(174) ; Barac dicitur coruscatio, qui alio nomine fulgur appellatur, Can. Deb. 11, 35/36 (183) ; Barac qui coruscatio propter luminis occulti splendorem dicitur, de tonitruis promouetur, Can. Deb. 11, 47/49 (183) corusco : coruscas in uerbis, coruscas

in factis, Capz. Deb. 11, 50/51 (183) Creator : aspectibus Creatoris, Canm/. Hier. 1, 14/15 (67) ; filius Creatoris, Cant. Deb. 27, 4 (200) ; indignatio Creatoris, Or. Man. 13, 25/26 (156) ; iustitiae Creatoris, Canmz. Deb. 10, 11

(181) ; magnificentia Creatoris, Or. Man. 5, 16 et 18 (151) ; ab oculis Creatoris, Can. Ion. 4, 10 (165) ; ad templum ... Creatoris, Can. lon. 4, 15/16 (165) ; — Creatorem a quo interius eruditur, Cam. /Ag. 31, 21 (116) ; Creatore, qui ipsorum (sr. angelorum) est salus, Cas£. Ez. 3, 34 (119) ; in hac ergo uoluntate benedic Creatorem, ut in uoluntate Do-

mini Patris Dominum Filium benedicas, Cant. Deb. 3, 21/22 (175) ; —

idolis sine dubio, quorum principatui subiecta gentilitas deseruit Creatorem, Can. Hab. 15, 14/15 (140) ; — Creator — creatura : uniuersa quippe rationabilis creatura, etsi non omnis

respicit Creatorem, uirtutem tamen eius omnis agnoscit, Or. Man. 5, 6/7

(150)

creatura : rationalis creatura in quattuor quodammodo diuiditur nationes : angelorum bonorum ... hominum ... animarum ... Spirituum inmundorum, Cast. Deut. 8, 38[41 (24) ; uniuersam uisibilem atque inuisibilem creaturam Dominus fecit, Or. Man. 3, 2/3 (149) ; cfr Or. Man. 8, 22/23 (153) ; in opetibus et uiis duas tes in Deum ostendit, quibus agit omnem rationabilem creaturam : opera ad dispensationem, uiae ad deuotionem pertinens, Can.

(161); Deum ptopitium tolerare inbecillitas non capit creaturae, quanto magis minitantem audire, Or. Man. 6, 2/3 (151) ; - qui etiam aliam dicunt Dei Filium creaturam, Cant. Ex. 3, 43 (6), cfr I. 19/20 ; — creatura — Creator, 4. Creator creditor : diabolo, malo creditore,

Cant. Deut. 10, 16 (26) credo : aliud est credere in Deum, aliud confidere. Multi enim credunt,

sed pauci confidunt, Qui uero ueniunt ad eum, credunt in eum, Can. "Ax. 23, 2/4 (107) ; apparet ergo et

bonos et malos credere posse, Canf. zx. 23, 7[8 (107) ; — passim credulitas : matres iterum nostras ... credulitatem ... cognosce, Can. Hier.

3, 39/40 (69)

credulus : filios, credulos uidelicet populos, Cant. Hier. 3, 19/20 (69); credulae plebis, Or. Man. 2, 18 (149) cremento : mons dicitur, quod in caelestibus crementetur, Canz. Ex. 18, 14/15 (15) ; herbis faenoque necesse est crementetur, Can. Deut. 15, 37 (31) ; quorum anima ... Domini Dei sui memoria crementatut, Can/. lon.

8, 7/9 (170)

creo : creamur transformatione uirtutum, Cant. Deut. 7, 35 (22) crimen : ptaeuaricationis crimine polluetur, Or. Man. 13, 32 (157) ; ut me pollutum maculoso crimine mundet, Carmen 69 (209) cruciatus : mortis sempiternae cruciatibus perimetur, Cant. Deut. 10, 47/48 (927) ; poenam cruciatus, Or. Man. 12, 14/15 (155) ; — passim

crucifixio : Can. Ex. 6, 7 ( 121) crucifixor : terra crucifixores eius absorbuit, Canz. Ex. 13, 3/4 (12) crudelitas : Casz. Hab. 7, 15 (132) ; crudelitatem retinet, quae imago est Satanae, Cant. Deut. 16, 39 (33) cruento : quis mihi maesta dabit lacrimosis imbribus ora flendo cruentare, Carmen 1[2 (207) ; — cruentatus; manibus ... cruentatis, Can/. lon. 3,

19/20 (163)

cruor : sanguis uuae ... ipsius cruor dominicae passionis, quo cottidie de sacris

altaribus

saturamur,

Cant.

Deut. 15, 73/75 (32) ; Redemptoris nostri

cruore,

Cant.

Deb.

5,

28

ZÁxz. 8, 24/27 (85/86) ; humana ctea-

(1?7) ; ; martyrumque ctuot ...itam gentium protestatur, Cant. Ex. 15, 6 (13) ; cruor martyrum, Canz. Deut. 44, 20/21 (65) ; bibere cruorem

tura et angelica,

nostrum, Cant. Deut. 43, 15 (61) ; —

Or. Man.

18, 33

INDEX NOMINVM, o utinam riuos meruissem flere cruo-

ris, Carzen 9 (207) se inuicem crucibus

crus : portantes

suis, ut prior qui fuerit, caput sequentis in suo crure subportet, Car.

Ax. 22, 39/41 (106)

crux : in altari crucis oblatum, Can.

Zw. 17, 11 (99) ; cornua crucis, Cant. Hab. 2, 2 (125) ; Cant. Hab. 2, 37/38 (126) ; dum se crucis ignominiae subdidisset, Can. Hab. 5, 61/ 62 (130) ; post debilitatem passionis et inpressionem crucis, Casm/. Deb. 11, 38/39 (183) ; crucis iustitiae, Cant. Hab. 13, 2 (138) ; in passione crucis, Cam. 7Ay. 12, 25/26 (94); crucem susceperunt Redemptoris,

Or. Man. 4, 29/30 (150) ; cfr Cant.

Hab. 18, 9 (143) ; eius (sc. diaboli) superbiam signo crucis confringit, Cant. Az. 30, 31/32 (115) ; occidam

me ipsum per crucem ... uiuificem post sepulcrum, Cant. Deut. 40, 39/40 (58) ; — ligno ac ferro ... cruce clauisque, Can. Ex. 7, 7/8 (8) ; crux Christi qui Verbum est Patris, eorum cordibus et frontibus insignitur, Or. Man. 4, 9/11 (149) ; non alias palum quam dominicam crucem agnosce,

RERVM, VERBORVM » prioris hominis, Cas. Hab.

293 15, 31

(140) ; culpae sunt peccatorum amotae, Or. Man. 10, 13 (154) ; culparum non ponderata congeries, Or. Man. 11, 20/21 ( 155) ; expiet erroris pietatis dextera culpas, Carzzem 68 (209) ; — iustis ... quibus gratis donata est culpa, Or. Man. 10, 4/5 (154) culpabilis : culpabilis uitae tractus, Or. Man. 17, 6/7 (160) cultor : studiorum caelestium ... cultores, Cant. Deut. 26, 27/28 (46) ; spiritalium idolorum cultores, Can.

Deut. 39, 5 (57)

cultura: culturam uirtutum, Car. Deut. 44, 41/42 (66) cultus : inducto cultu erroris, Cam. Hab. 5, 42 (130) ; Iudaicae plebis cultum, Can. Hab. 20, 20 (146) ; ut eas (sc. animas) cultu repleant spiritali, Can. Hab. 10, 7 (134) ; — cultus eius, id est malus circumcisionis, Cant. Hab. 20, 18/19 ( 146) ; cui (sc. idolatriae) cohaerent duo tempora, id est cultus et sacerdotium, Caf. Deb. 25, 15/16 (199)

cum : — coniunctiui blusquam. perfectum, post indicatiui perfectum : decantatum est, cum Pharaonis exercitus depe-

Cant. Deb. 25, 4/5 (199) ; idolattia,

risset, Cant. Ex. 1, 5/6 (3) ; decan-

cui duo tempora cohaerent, id est cultus et sacerdotium, quae per palum crucis perforata sunt, Canm/. Deb. 25, 15/16 (199) ; uirgam ... uelut crucis signum, Can. 7g. 21, 64/65 (104) ; in Dei uirga potentis arbitror crucem Chtisti, quae Dei potentis est uirga, quam manibus adsumpsit, Cas. Deb. 18, 71/73

tatum est, cum captiuitatis plurimas

(186) ; uirga crucis, in spiritum transformata, spiritalis intellegentiae dulcedinem

—subministrauit,

Car.

Deb. 24, 13/15 (198) ; — cfr lignum, uexillum, patibulum cubiculum

: secretus in cubiculo con-

scientiae clamor, Can. Ion. 2, 15 (163) culmen : culminum munimenta spiritalium gratiarum, Cant. Deut 26, 20/21 (46) ; sublimibus alta metallis

culmina conflantur, Carzeen 169/170 (212) ; conpositas sublimi culmine

sedes, Carzen 189 (213) culpa : non ex natura originem sumentia (sc. uitia), sed ex culpa, Can. Hier. 2, 30 (68) ; ut qui proprias non habent, alienas culpas absoluant, Cant. Hier. 7, 21/22 (72) ; hominis culpa prioris, pro qua etiam Dominus noster dignatus est humiliari,

Cant. Jg. 27, 7[8 (112) ; culpam

miserias deplorasset,

Cam.

Hier.

1,

2/3 (67). Cfr etiam : Cant. ,Az. 26,

11/43 (111) ; Cant. Hab. 12, 7/9

(137) ; Cant. Deb. 6, 22/25 (178) ; 4. tempora ; - tunc demum-cum, x. tunc ; - simul cum, z. simul ; - cum

utique, Z4. utique ; - cum uidelicet, z. uidelicet cumulo: omnis caecitas infidelibus cumulatur, Camz. Hab. 7,19 (132) ; qui peccatorum cumulantur, Or. Man. 11, 6 (155) ; terribili dominico nomini glotificatio est cumulata, Or. Man. 4, 41/42 (150) ; — passim cumulus : quod si etiam in omnibus semel peccetur aut secundo, quantus erit cumulus delictorum, Can. JA. 4, 20/21 (88) ; aut nolentes peccamus, aut ignoftantes erramus, aut peccato uolentes obsistere non ualemus, aut daemonica seductione cir-

cumdamur : in his enim rebus omnis delictorum cumulus aggeratur, Can. Js. 26, 25/28 (111). Cfr etiam :

Carmen 58 (209) cuneus : mitigatis omnibus cuneis inimici, Car. Deb. 2, 33/34 ( 174) cupiditas : luxuria, libido, cupiditas ... saturant mentem, Cant. Ex. 15, 11/12

294

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

(13) ; mottificata cupiditate terrena,

Cant. Deut. 23, 61/62 (42) ; cfr Cant.

Hab. 20, 34 (146) ; a quattuor uitiis quibus haereses obsequuntur : ambitio,

cupiditas,

luxuria,

deliciae,

Cant. /Ax. 8, 32/34 (90) ; uanae laudis cupiditate,

Cam;

Hab.

20,

38

(146) ; superflua terrenarum cupiditatum, Can. Ag. 9, 14 (91) ; Cant.

Hab. 10, 26 (135)

cura : curisque saecularibus saturati, Cant. Deut. 25, 10 (44) ; pet spinas et tribulos curarum carnalium innascentes, Can. Deb. 17, 24 (192) ; exanimisque premor meas edere curas, Carmen 193 (213) ; curae uagantes, Carzzen 202 (214) ; facta grauant curaeque homines et uerba caducos, Carmen 205 (214) ; mihi peruigiles auertunt somnia curae, Carzzen 207 (214) ; — passim curiosus : cutiosi lectoti, Cam.

astrorum

cursibus,

Deb.

22,

Deb. 9, 23/24 (179)

custodia : pupillae oculi merito custodia Domini conparatur, Cas. Deut.

11, 46/47 (28)

custodio : custodiuit angelorum agmine reseruante, Can. Deut. 11, 33 (28) custos : Deus ... interdum custos, Can. Deut. ?, 36 (22) ; custos, cum nos seruat a malis, induit

bonis,

Cam.

Deut. 7, 43|44 (23) ; custos animarum nostrarum solus est Deus, Car.

Deut. 11, 41/42 (28) ; ut angelos custodes pro merito percepissent, Cant. Deut. 9, 7 (25) cutis : extenuata meis gemitu cutis ossibus haesit, Carzzen 118 (211)

Dem.

D

33, 13 (53) .Cfr etiam Cant. Deut. 35, 9 (54) ; Cant. Deut.

Canm;.

9/10 (196) ; cfr Cant. Ex. 2, 20 (117) ; — cursus paenitentium, Or. Man. 16, 53 (159) ; uelociori cursu, feruore utique desiderii sancti, Can.

39, 20 (57) ;

Cant. Hab. 9, 20 (134) ; Cant. Hab.

12, 19 (137) ; Cant. Deb. 9, 19

(179) ; curiosis sensibus, Car. Hab.

21, 2 (146)

curriculum : post centum annorum et eo amplius curricula detineri, Cam. ZAx. 22, 38/36 (106) ; miserabilis aeui curriculum, Carmen 140/141

(211)

daemon : a daemonibus

consumetut,

dum haeretico dogmate uitiatur, Cant. Deut. 21, 91/92 (38) ; cfr Cant. Hier. 2, 5/6 (68) ; Cant. Jm. 10, 10/11 (92) ; gentilem plebem sequendo daemones oberrantem, Can. Deut. 37, 23/24 (55) ; inpedimento daemones fuerunt, ne gentes Dominum cognouissent, Carn£. Hab. 16, 19/

curro — congruo : aduersus haereticos ista deprecatio currit, Can/. Hier. 2,

20 (141) ; gentes spiritales daemonum mouebuntur ad lapsum, Car.

4/5 (68) ; aliter tropologice cuttit,

Hab. 16, 28/29 (141); cum pars

Cant. Deut. 24, 30 (43) ; moraliter haec intellegentia currit, Can. Dent.

humani generis daemonibus deseruisset, Can. Deb. 6, 23 (178) ; feri daemonis artes, Carzzegn 111 (210) ; - tot enim in homine daemones petimuntut, quot peccata uincunturt, Cant. Deut. 31, 9/10 (50) ; percutit daemones, ut sanet homines, Caf. Deut. 40, 51 (59) ; retribuet iudicium daemonibus a quibus tenebantur obnoxii, Canm/. Deut. 44, 28/29

42, 18 (60) ; aliter quoque intellegentia currit, Cam. Deut. 43, 34 (62) ; Cant. Deut. 43, 123(64) 5 e.a. ; — (fr concurto ; — decurro : sed

melius hoc spiritali currimus intellectu, Cant. Deut. 25, 42/43 (44) currus : unus homo, cum

titur quaternisque

ternis inre-

delictis,

currus

esse diceretur, Can. Ex. 5, 6/7 (6) ;

(65) ; in furore tuo, quo percussus

in sacerdotali honore

est

tamquam

in

daemonum

principatus,

Camf.

curtu leuati, Can. Deut. 43, 87 (63) ;

Hab. 14, 14[15 (239), cfr L. 17;

habet currus Sisara spiritalis, in quibus insidens per praecipitia delictorum, tamquam per impetus bellorum

in principibus daemonum mortem tuo aduentu misisti, Can£. Hab. 15,

quos ualuetit, trahit, Can. . Deb. 27,

(140) ; in excessu reuelationum superbiam daemonum destruxisti, Can. Hab. 16, 5/6 (140) ; cum in eius (sr.

16/18 (200) ; uestigia currus signa sunt quaedam iniquorum, Can. Deb.

27, 24/25 (200)

cursus : inconprehensibiles —cursu, Cant. /Az. 22, 16 (105) ; rectum itineris sancti cursum destituunt, Can.

Hier. 14, 12/13 (77) ; sideribus uel

12/13 (140) ; cfr Cant. Hab. 16, 67

Domini), inuocatione

daemones

ef-

fugarentur, Or. Man. 4, 38/39 (150) ; cfr Cant. Ex. 8, 6/7 (9) ; formidant daemones, uirtutem ingentissimam sentientes, quia uultus Domini cir-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM cumspicit uniuersa, Or. Man. 5, 3/5 (150) ; — inimici ... daemones cog-

noscuntur,

Cam.

Deut.

42, 30/31

(60), cfr 1. 41/45 (61) ; daemones qui non tantum inimicisuntcommu-

nem relinquendo Creatorem, uerum etiam inimicissimi quia humanae insidiantur saluti, Canz. 44v. 8, 18/20 ($9) ; ipsi (sc. daemones) apostatae

nuncupantur, Can. Az. 8, 20 (89) ; daemonibus ... qui uere nequissimi prae omni sunt terra, Canm/. /JAx. 8, 45/46 (90) ; Syri uero ... nec non

etiam daemones, Cant. Deut. 43, 65] 66 (63) ; Philistaei ... persecutores ac daemones, Can. /Az. 17, 37/38 ( 99/ 100) ; daemones, sine dubio Aethio-

pes, Cant. Hab. 6, 10 (131) ; intellectuales pecudes, sine dubio daemones, Can. Deut. 3, 14/15 (17) ; esca daemonum fiunt, quos auium nomine nuncupauit, Can/. Deut. 25, 12/13 ( 44) ; colles aeternales, qui de caelo lapsi sunt daemones, Car. Hab. 5, 39/40 (130) ; Aethiopum tabernacula in quibus daemones sine dubio commotrantut, Can/. Hab. 6, 19/20 (131) ; ascensorem sibi daemonem

superponit, Canm;. Ex. 2, 28/29 (4) daemonicus : potestates daemonicae, Cant. Deut. 43, 116/117 (64) ; traditum daemonico regno, quod est iniquum et nequissimum omni regno terreno, Can. /Ag. 8, 25/26 (89/90) ; daemonica seductione, Can. /Az. 26, 26/27 (111) ; daemonicis temptationibus, Can. Az. 26, 41 (111) ; daemonicis blandimentis, Car. Ex. 2,

28 (4)

daemonium : doctrinis daemoniorum, Or. Man. 13, 42 (157) ; de daemo-

niis anima fidelis obsecrat ut fortiores eidem

humilientur,

Can/.

Deb.

12, 9/10 (184) ; multa alia quae daemoniis homines

sacrificant, et non

Deo, Cant. Deut. 18, 5/6 (34) ; cfr Cant. Deut. 39, 10/11 Damascus : flumina Damasci, Cam.

Hab.

10, 37 (135) et 43 (136);

Damascus habet delubrum simulacri Remmon, Cart. Ion. 4, 31/32 (165) ; qui Remmon in Damasco calunt, Cant. lon. 4, 48 (166) ; - Damascus interpretatur sanguinem potantes, non corporum, sed animarum quas occidunt (s. haereses ac scismatici), Cant. Hab. 10, 43/44 (136) ; Damascus interpretatur sanguinem bibens, Cant. Ion. 4, 39 (165) damnatio : in illius (s. hominis prioris)

295

lapsu nostra damnatio, Carm£. Hab. 15, 32 (140) ; ultimae damnationis est poena, auertere Deum suam ab homine uisionem, Carnz. Deut. 21, 2/4 (36) ; cum manifestati fuerint (sc. haeretici) ad sinistram damnationis, translati, Car. Deut. 35, 5/6 (55) ; —

ultima damnatione, Can. Ex. 2, 34/ 35 (4) ; ultionis aeternae damnatione, Can. Deut. 20, 8 (35) ; damna-

tioni perpetuae ultionis Christi iudi-

cio subdit, Can. Hier. 3, 37/38 (69) ; ira originalis damnationis uel caelestis iudicii, Or. Mars. 6, 26/27 (152). Cfr etiam : Cant. Hier. 10, 14 (74) ;"" Cant; As. 27,28 (112).

Cant. /Ag. 14, 48/49 (96) ; ea. damno : ut rationalis homo, si mandatis caelestibus non oboedisset, elementis conuincentibus damnaretur,

Cant. Deut. 2, 4[5ó (16) ; grauiori morte damnauit, Can/. Deut. 10, 44/

45 (27) ; quod enim damnatur, in substantia sua torquetur, Or. Mam.

16, 44/45 (159) ; — iustis iudiciis

damnaturo, Cant. Ex. 20, 6/7 (15) ; — passim Dan : Dan ... cuius in sorte maritima tributa sunt loca, et qui semper nauium peticulis delectatur, Canz. Deb. 16, 18/19 (190) ; nec aquarum mobilitatibus sicut Dan in nauibus commoftans

admiscetur,

Canmz. Deb.

16,

42/43 (191) ; - Dan quoque ille est qui sibi sapiens aestimatur, et iudicium quodammodo iustum de discernendis et iudicandis omnibus se

putat habere, sed tamen in salsilagine peccatorum et in nauibus mobilium insidet uitiorum. Dan quippe iudicium interpretatur, Cam. Deb.

16, 32/36 (191)

Danes : Ior et Danes, qui sunt duo flumina ab origine propria uenientia,

Cant. Deb. 16, 22/23 (191)

Daniel (Danihel) : quia Danihelis liber hebraeis litteris et chaldeicis textus est uerbis, Canz. /Ag. 1, 7/8 (83) ; Danihelis uisionem, Carz. Hab. 22, 27 (147); Or. Man. 5, 7 (150). Cfr etiam : Cant. Deut. 9, 8(25) ; e.a. Dathan : Dathan atque Abiron ... uno

sunt interitu deglutiti, Cam. Hier. 7, 16/17 (72) ; sacrificium Dathan, Cant. Ag. 20, 17 (102)

Dauid : Dauid puerulum, Cas. Dent. 21, 14/15 (36) ; spiritalis Dauid, Cant. Deut. 37, 23 (55) ; decem Da-

uid concubinae ... aeterna sunt iussione Dauid damnatione punitae,

296

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

Cant. Hier. 3, 27 et 31/32 (69); daemonicis temptationibus uictus est Dauid, Can. /Az. 26, 41 (111) ; Dauid rex sapientissimus, Or. Man. 6, 4/5 (151) ; filii Dauid, Car. Deb. 9, 56 e? 60 (180) ; — tropologice, dies antiqui sunt Abraham ... Dauid et ceteri sancti, qui suis temporibus splenduerunt,

Cant. Deut

8, 11/13

(23) ; qui uidentes nostrum fortissimum Dauid, id est credentes in Domino meo lesu, Cant. Dent. 21,

17/18 (36). Cfr etiam : Cant. Deut.

7, 9 (22) ; Cant. Deut. 10, 12/15 (26) et 10, 41. 46 (27) ; Cant. Hab. 11, 25 (136) ; Cant. Deb. 22, 32 (197) 5 e.a.

Deb. 14, 34/35 ( 187)

debello : quod non uno remedio quadrupedes alienigenae debellantur, Cant. Deb. 21, 20/21 (196) debilitas : post debilitatem passionis, Cant. Deb. 11, 38/39 (183) debitor : debitores plurimi aetis alieni, Cant. Deut. 10,.14 (26) ; populus christianus aliquando debitor fuit, cuius etiam cautio tenebatur, Cant. Deut. 10, 18/20 (26) ; omnium debitor est, etiam malorum, Can. Deut.

44, 34 (65)

debitum : bonitatis suae debitum, Ca. Deut. 44, 33/34 (65)

Dauidicus : Dauidicorum psalmorum, Cant. Ex. 1, 2 (3) ; Cant. Deut. 4, 5 (18) ; Cant. Deut. 8,22/23(23) ; eloquio Dauidico, Cam. Deu; 2, 13 (16) ; Dauidicus liber, Cas.

18, 38 (31)

Deb. 11, 23. (183) ; moraliter Debbora potest anima demonstrari, Carr.

Deut.

dea : deam Astarten, Can. lon. 4, 34

(165)

Debbora : Debbora, uxor Laphidoth, electa est gubernaculo populi prae-

ponenda, Cam/. Deb. 1, 2/3 (173) ; Debbora, dux Israheliticae plebis,

Cant. Deb. 15, 36/37 (188) ; — Deb-

bora interpretatur apis, Cam/. Deb. 2, 3 (173) ; Debbora, id est apis, quae sine coitu generata et sine do-

decantatio : psalmorum decantatio spiritalium, Cant. Hier. 14, 16 (77) decanto : canticum Moysi, quod est in Exodo decantatum, Cant. Ex. 1, 5/6 (3) ; canticum Numerorum quod principes decantarunt, Canz. Ex. 1, 7 ( 3) ; frequenter ab aliis alia (sc. cantica) uidimus decantari, Can. Ex. 1, 14 (3) ; cum psalmis eius gloriae et laudibus decantantur, Cam/. JÁz. 28, 9/10 (113) ; paenitentiae canti-

cum

decantauit,

(113) ; — Deo

Cam;

zi. 28, 27

uetacitet. decantare,

Cant. lon. 10, 3[4 (172) ; filii Dei Domino decantant in die, Car/. Deb. 2, 156 (174) ; — passim

lote filios paris, Canz. Deb. 11, 4/6 (182) ; — typum Ecclesiae gerens Debbora populum Dei alienigena-

deceptor : cum desideriis respondent seductorum ac deceptorum, Cam.

rum seruituti exemit, Can. Deb. 1,

deceptorius : seductorii sint ac decep-

15/16 (173) ; Ecclesiae figuram ges-

torii, Cant. Ez. 3, 39 (119) deceptrix : deceptrix fallacia, quae uera

sisse Debboram diximus, Can. Deb.

2, 6 (173) ; mater Debbora ... quoadusque uidelicet mater Ecclesia claruisset, Can/. Deb. 6, 28/29 (178) ; Ecclesia stimuletur : Exsurge, Debbora, Cant. Deb. 11, 16/17 (183) Debbora misit pedestres suos in ualle : Ecclesia praedicatores suos

Deb. 18, 45 (193)

promittit, sed falsa submittit, Can.

Hab. 19, 37 (144)

declino : ad nostram se infirmitatem declinans, Cam. Ex. 3, 10/11 (5) ; iniunctum officium uoluit declinare, Cant. lon. 1, 7/8 (162)

14,

decoctio : ad intellegentiae decoctionem perducat, Cam. /Agz. 17, 22/23

27/28 (187) ; — carni dominicae . cui dicit : Exsurge de sepulcro quae

decoquo : calore suo uitia decoquendo,

ad infideles emittit, Can.

Deb.

Debbota nuncupatis, Can. Deb. 11,

(99)

Cant. Deut. 3, 23/24 ( 17)

3/5 (182) ; confirma, Debbora, carnem utique inmortalitatis mutatione firmatam, Can;. Deb. 11, 40/41

deduco : ad nihilum deducentur, Can. Ex. 4, 12/13 (6) ; e.a. ; - 4. redigo defectio : os defectionis, Casz. Es. 2.

(183) ; Debboram, tuam carnem sine dubio, Cas. Deb. 11, 52 (183) ; caro Christi est quae uera est Deb-

5/6 (123) ; ut comedendo defectionem sibi, non refectionem adquirant, Cap. Hab. 21, 9/10 (146) defectus : defectus mortis tristi mor-

bora, utique apis sine coitu nata et sine corruptione carnis filios gignens,

Cant. Deb. 14, 13/15 (187) ; — ut

animam intellegas Debboram, Can.

tem

suscitat cordi, Casz.

lom. 8, 2

(170) ; defectum splendoris naturalis, Cant. Hab. 18, 17/18 (138)

INDEX

NOMINVM, RERVM, VERBORVM

defendo — ulciscor, punio : cruor martyrum defendetur, qui eius filii dicuntur, non occisione malorum, sed

conuersione infidorum, Cas. Deut. 44, 20/22 (65) ; defendet suos, uel

certe defendet crucis patibulum subportando, Can. Deut. 44, 27/28 (65) defensio : Cam. zAg. 29,.43 (114); Cant. lon. 9, 27 e? 30 (171) ; e.a. defenso : protectores uero sunt alios Sua potentia defensantes, Can. Ex. 3, 3/4 (5) ; eius auxilio defensandi, Cant. Deut. 10, 14/15 (26) ; Israheli populo, quem pollutum idolatriis Aegypti decem signis et uirtutibus defensauit, Cam; ;4v. 28, 16/17 (1183) ; — uindico, bunio : uehemens sententia, quae parentum delicta filiorum

uexatione

defensat,

Hier. 7, 2/3 (71)

Cam.

defensor : defensor populi, Cas. Deut.

18, 3/4 (29)

defero : aliud est enim in equo deferri, aliud in quadriga, aliud in lectica, aliud in carruca, Can. Deb. 9, 17/19 (179), u. 179/181 ; bassim deficio : deficiunt quotum Christus firmitas non est, Cast. Deut. 37, 37/38 (56) ; — passim

defiteor (c. diffiteor) : qui enim dicit se non

conseruare,

audire

se defiteri

non potest, Can. "Az. 6, 7/8 (88/89) deflecto : si non ab eo in aliquid aliud nostra mens aliquantulum deflectatut, Cant. /Ag. 24, 34/35 (108) ; e.a. defluctio : ad defluctionis inertiam,

Cant. Hab. 5, 45 (130)

defluo : gentes defluxerunt, cum in ettoribus homines sunt molles, ut duritia idolatriae caruissent, Cam. Hab.

deformis : deformem mentem, Carzzen

14 (207)

cum

omni

cogitationum

exercitu defraudantur, Cam. Ex. 5,

16/17 (7)

degener : (pullum) tamquam degenerem atque indignum ... humi prosternunt,

Cas.

Deut.

paene de ipsis uisceribus euulsissent, Cant. Hier. 10, 6 (74) degusto : tale poculum degustare, Cant. Deut. 33, 52 (54) deicio — a reca fide auerto : ut non opposita temptandi mole malignus deiciat nullis inopem adiutoribus ul-

tum, Cafzen 115/116 (211) ; quis enim est tam uecordis amentiae deputandus, qui non excelsum existimet Deum, etiam in haeretica prauitate deiectus, Cam;. lon. 4, 45/47

(166)

deiectio : grauioti deiectione prostratus, Cant. Ion. 4, 6/7 (165)

Deitas : ut ex persona Deitatis dictum in incarnatione Christi cognoscas, Cant. Deut. 41, 10 (59) ; agnitionem hominibus infundere Deitatis, Can.

ZAz. 26, 5/6 (110) ; agnitio subsequitur Deitatis, Cas. zÁg. 30, 6[7

(115)

delectabilis : ille

delectabilis

timor,

Cant. Hab. 17, 31 (143) delecto (pas5.) : malis operibus delectantur, Canz. Ex. 16, 16 (14) delibo : ex corpore ac sanguine delibamus, Cant. lon. 10, 20/21 (172) deliciae : a quattuor uitiis quibus haereses obsequuntur : ambitio, cupiditas, luxutia, deliciae, Cam/. zz. 8, 32/34 (90) ; Scripturarum sanctarum dum legendo comedis delicias, Cant. Deut. 43, 112/113 (64) delictum : lasciuam aciem delictorum,

Cant. ,Az. 19, 53/54 (102) ; suorum aculeos delictorum, Canz. Hier. 4, 21 (709) ; cumulus delictorum, Can. "Ax. ó, 20/21 (88) ; delictorum cumulus aggeratut, Cant. /Az. 26, 27/28 (111) ; omnia delictorum facinora,

5, 22/24 (129)

defodio : dum baculis puteum defodissent, Canz. Ex. 1, 7/8 (3) defoedo (cuz accusatiuo) : qui humano sanguine conuiuia (ze/ conuiuium ?) defoedauit, Can. Deb. 9, 57/58 (180) defraudo:

207

12, 11 (29) ;

parentem degenerem, Cant. Deb. 9,

54/55 (180)

deglutio : terrenis sunt cupiditatibus deglutiti, Canz. Ex. 13, 4 (12) ; uno sunt interitu deglutiti, Canz. Hier. 7, 16/17 (72) ; ut iam deglutitos cibos

Cant. Ag. 5, 18 (88) ; delictorum iaculis, Cast. Hier. 16, 6 (77); inmunditia plenus delictorum, Car. ZAz. 9, 27/28 (91) ; ab omnibus inquinamentis carnalium delictorum, Cant. Deut. 44, 47[48 (66) ; maculas naturalium delictorum, Can. Ex. 18, 16 (15) ; delictorum multitudine circumspecta, Can/. lom. 5, 11/12 (167) ; delictorum morti subditus, Or. Man. 18, 14 (160) ; infandis one-

ribus delictorum propriorum obpressum, Or. Man. 12, 8/9 (155) ; per praecipitia delictorum, Cas. Deb. 27, 17 (200) ; ruina delicti, Cant. Hier. 15, 5 (77) ; Cant. JAx. 8, 40 (90) ; delicti tempore, Or. Man. 8, 33 (154) ; genitalis uincula delicti, Cant. Hier. 7, 33 (72) ; uinculis hu-

298

INDEX NOMINVM,

mani

delicti, Camz. Hab. 15, 38 (140) ; — multa milia perimunt delictorum, Can. Deut. 31, 18/19 (51) ; quod enim lepra in corpore, hoc faciunt delicta in corde, Can. Deut. 44, 61/62 (66) ; ignorantiae ueto delicta multa sunt, Can. /Az. 9, 37/38

(91) ; delicto maximo, cui nos obnoxios hominis fecerat culpa prioris, Cant. Ag. 27, 6/7 (112) ; ita est et delictum maximum, quod admisit populus relinquendo Deum, Cam. zz. 27, 13/14 (112) ; in delicto nati sunt genitali, Or. Mas. 10, 5/6 (154) ; non genuina, sed accidentia

RERVM, VERBORVM ascendit. Vnum ad duos tres faciunt,

tres ad tres sex, quattuor uero ad sex decem. Id est unum, duo, tres, quattuot super se addita decem consum-

mant, Cant. Deb. 8, 9/13 (178/179) ; denarium plenum necdum accepit. Partem quidem ipsius denarii iam

retinet, adhuc tamen perfectionem expectat. Arbitror uitam aeternam significari, cuius quidem hodie per fidem partem aliquam retinemus, in ueritate nondum plenitudine frui-

mur, Cant. Deb. 16, 11/15 (190)

deni : dena milia milium, Car/. Deb.

11, 29/33 (183)

Ion. 5, 24 (167) ; —

dens : nequitias, quae ... uariis peccato-

solent delicta capillis capitis aliquo-

rum dentibus rodunt, Can. Deut. 25,

tiens iterum coaptatri, Or. Man.

44/45 (44/45) ; dentes uero inpulsatrices sunt cogitationes quibus ani-

delicta, Can.

11,

8/9 (155) ; multiplicata mei capitis delicta capillis crescunt, Carzzen 56/ 47 (209) ; inimicorum equi aquis aliquotiens inmerguntur ... originalia sunt actualiaque delicta, Cam.

(45) ; dentes habentes aculeos doctrinarum, Cart. Deut. 25, 65/66 (45) ; — bestiali dente, Cam. lon.

delinquo : hoc est delinquere uolun-

depasco : hordeaceo, quod commune

tate, scire bonum et contra scientiam

fruimur cum iumentis, unde anima-

Deb. 21, 13/16 (195)

prauum aliquid perpetrare, Can. /Az.

26, 39/41 (112)

delubrum : delubrum simulacri Remmon, Can/. Ion. 4, 32 (165) deludo : paganitatis errore delusi, Can. Deut. 4, 19/20 (18) ; Cant. Ion. 4,

63/64 (166)

demergo : dum Pharaonem profundis abyssi demersisset, Canz. Ex. 2, 15 (4) ; demergitur in profundis, Can/. Ex. 11, 23 (11) ; in profundo demetsit, Canz. Deb. 13, 74/75 (186) ; mati demersos, Canz. Ex. 5, 3 (6),

efr 1. 41/42 (7)

demetior : oculis demetiri, Canm/. Io.

4, 27 (165)

deminuo : Can. Deut. 4, 15 (18) demolio : non solum nesciunt adiuuare, uerum etiam parati sunt demolire,

Cant. Deb. 22, 45/46 ( 197)

demolior : nimirum duricordes, quos in puluerem demolitur, Canz. Dez.

3, 33/35 (18)

demum

: tunc demum - cum, z. tunc ;

tunc demum - quando, z. tunc demutatio : inmortalitatis demutatio translatura, Cant. Ex. à, 42 (119) demuto — /ransfero: significanter expressit alienigenas illuc demutatos, qui terram Israheliticam post captiuitatem populi coluissent, Can. Hier.

2, 14/16 (68)

denarius : quaternarius numerus usque ad denarium gradibus prouocatus

mam

rodunt, Can/. Deut. 25, 47/48

2, 4 (162)

lia paene omnia depascuntur, Caf.

Deb. 7, 4[5 (178)

depeteo : cum

Pharaonis exercitus deperisset, Canz. Ex. 1, 6 (3) depingo : si quis cogitatione propria sibi Christum molitur depingere, Cant. Deut. 22, 38/39 (39) deploro : Can. Hier. 1, 3 (67) depono : quia apud eum quae fecerint, deposita sunt facta, Casz. Deut.

42,

47/48 (61) ; quod apud eum boni uel mali operis deposuetit quisque, Car.

Deut. 44, 35/36 (65)

depositarius : reddam uelut depositarius, Cant. Deut. 42, 47 e? 49 (61) depraedor : populi ... dolent cottidie depraedari, Can. Hab. 12, 26 ( 137) deprauo : se odiosis actibus deprauauit, Cant. Deut. 21, 35/36 (37) ; morum nequitia deprauatur, Cam. Dent.

33, 20 (53)

deprecatio : Canz. Hier. 2, 4 (68) deputo : deputatos ad sinistram, Can.

Deut. 40, 37/38 (58) ; cfr Cant. Deut.

17, 6 (34)

derelinquo — a/iquem ab aliqua re priuo : quia ipse de solitudine uenit, quem Deus a liberationis gratia dereliquit, Casz. Hier. 9, 13/41 (73) ; derelinquo — recedo, z. tecedo desaeuio : gladium Domini bonitate propria desaeuisse,

68 (63)

Cam;

Dem.

43,

descendo : cantica quae de propheta-

INDEX NOMINVM, rum corpore desecata descendunt, Cant. Ex. 1, 11/12 (3) ; descendit, qui paulatim desidioso neglectu minuitur a profectu, et dum ad altiora non cufrit, ad inferiora descendit, Cant. Hier. 16, 15/16 (79) ; in hac terra (sc. inferni) descendit, cum ad sanctorum suorum descenderet liber-

tatem, Can. Ion. ?, 12/13 (170) ; — descendo — ascendo : cum Dominus ascendisset in cruce et ille descendisset in ignem, Canz. Ex. 6, 12/13 ($) ; corda sunt nostta in quibus habitamus, et aut descendimus in eis per paenitudinis subiugationem, ut

(aut ?) ascendimus per superbiae prauitatem, Cans. Deb. 10, 38/40

(182)

descensio : sancti Spiritus plena descensio, Cam:. Deut. 3, 28/29 (18) ; leuior enim descensio quam ruina est concidenti, Car. Hier. 16, 14 (78) ; Israhelitas, in quibus pro tempore descensionis suae fructum fidei conquisiuit, Cas. Hab. 19,

61/63 (145)

deseco : de prophetarum corpore desecata, Cant. Ex. 1, 11 (3) ; malitiam

refragantis populi desecare, Cam. Deut. 8, 7/8 (23) desero : — desertus : terra deserta licet eremus significetur, Cant. Deut. 11, 2/3 (27) ; terta deserta est mundus hic praesens, Cant. Deut 11, 6[7 (97) ; moraliter terra deserta est anima uitiis habitatoribus destituta,

Cant. Deut. 11, 24/25 (28) desetuio : pro Deo idolis deseruiuit, Cant. Deut. 6, 20 (21) desiderium : desideria pia in malum mutarint, hoc est transferre non localiter, sed intellectualiter mores in

aliud commutare

ipsiusque animae

interiora, Cant. /Az. 16, 21/23 (98) ; desideriis respondent seductorum ac deceptorum,

Cam;. Deb. 18, 45 (193) ;sitis caloris est desiderii fer-

uot, caritatis flamma succensus, Can.

Deut. 11, 27/28 (28) desidiosus : Ex. 5, 31 Cant. Hier. designatio : tempotis,

(106)

desidiosi spiritus, Cam. (7) ; desidioso neglectu, 16, 15 (79)

una cum designatione Cami. x. 22, 234/35

desolo — Zn solitudinem adigo : desolantur Iudaei, Canz. Deut. 37, 55 (56) ;

quoniam cordis humani terra ... desolabitur, Can. Hier. 9, 8/9 (73) ; quem Deus ... dereliquit ac desolauit,

RERVM, VERBORVM

299

Cant. Hier. 9, 14 (73) ; cfr Cant.

Deut. 37, 39 (56)

desperatio : Canz. Hab. 17, 28 (142) ; Or. Man. 1, 1 (148) ; adsolet in pressuris desperatio adesse, Cam. lom.

4, 4/6 (165)

despicabilis : despicabilem

Cant. Ex. 3, 16/17 (5)

hominem,

destillo : — imfransitiuum : non super Iherusalem spiritalem, si peccauerit, illico (sc. furor Domini) destillauit, Cant. JÁx. 4, 36/37 (87) ; — efr

stillo destituo — tum itineris (sc. senes), (?7) ; quia

4esero, relinquo : ita recsancti cursum destituunt Cant. Hier. 14, 12/13 ab illo destituta (sc. ani-

ma) ad nihilum redigetur, Cam. Hier. 20, 30 (80) ; — praetermitto, repudio : uitis omnibus destitutis, Cant. Deb. 1, 8/9 (173) desum — diseedo, deficio : dum filius desit a patre, Canz. Deut. 26, 13 (46) desuper : si desuper acceperit flammam, Can. Ex. 11, 25/26 (11) ; — éfr subter deteto : siti aestuque detriti, Car. Deut. 11, 4 (27) detractio : inordinatis detractionum ... aculeis, Canz. Ion. 5, 57/58 (168) detrimentum : quaecumque pastu iumentorum pertulerint detrimenta, Cant. Deut. 3, 12/13 ( 17) deuoluo: cum tempestate haeretica Orientis fuisset partibus ex Africa deuolutus, Cami. Hab. 19, 29/30

(144)

deuotatrix : ut bestias eis deuoratrices inmitteret, Can. Deut. 25, 33/34 ( 44) deuoro : animae, quas intellectuales pecudes, sine dubio daemones, malis suasionibus deuorarunt, Cam/. Deut.

3, 14/16 (17) ; agnorum intellectualium arietumque pinguedinem deuorare, Cant. Deut. 15, 35/36 (31); animam, quam non quiuerunt deuorare, Cant. Deut. 25, 52 (45) ; eos

quos ualuerint deuorare (sc. serrae inferni), Canz. Ion. 7, 9/10 (170) deuotio : uiae ad deuotionem perti-

nent, Canz. Az. 3, 26/27 (85/86)

deuoto : si me

iuuetis

deuotantem,

Cant. lon. 10, 27 (172) Deus : quae (sz. caelum et terram) in suam Deus gloriam fecit, Or. Man. 3, 4 (149) ; de utero Mariae, unde Deus absconditus egressus est in salutem, Canz. Hab. 15, 4/5 (139),

cfr 1. 8 (140) ; quem uos despicabilem

hominem

aestimatis,

hic

est

300

INDEX NOMINVM,

Deus meus, Can/. Ex. 3, 16/17 (5) ;

de Domino Saluatore, qui Deus cum esset, factus est homo, Cant. Ex. 12, 5/6 (11) ; — angeli Dei, Cast. Deut. 9, 18 (25) ; Dei benignitas, Cas. Deut. 28, 9/10 (48) ; certamina Dei, Cant. Deut. 32, 15 (51) ; duplex est enim comminatio Dei: alia subiectis, alia fit mentibus obstinatis, Or. Man. 6, 10/11 (151) ; generale est omnium quaerere faciem Dei, praeoccupare autem nonnisi paucorum est atque magnorum, Can. ZAz. 24, 61/63 (109) ; scit plurimos quaerere

faciem

Dei

et non

inuenite,

Cant. Jg. 24, 74/75 (109) ; Dei

famulis, Canz. Ag. 29, 8 (113); inter Dei filios reputati, Can. Deut. 6, 1/2 (20) ; confirmetur a filiis Dei (— populi christiani), Can. Deut. 44, 17/18 (65) ; nomen Iesu ascriptum

accipiunt in cordibus suis, cum facti fuerint filii Dei, Canz. Hab. 8, 37/38

(133) ; fili Dei Domino decantant in die, Cas. Deb. 2, 15 (174) ; Dei Filius, ». Filius ;Dei furorem, Carmen 20 (207) ; per Dei gratiam, Cant. Deut. 15, 28 (31) ; pet gratiam Dei inpulsionum aculeis non cedamus, Cant. Deut. 28, 38/39 (49) ; summa est enim indignatio Dei caecitas mentis, Can. Hab. ?, 12/13 (132) ; ira Dei haereticis superuenit, Can/. Hab. 7, 11 (131) ; fialam itae Dei, Cant. Hab. 7, 25 (132) ; iracundiam Dei, Or. Man. 13, 8 (156) ; ut iuramentum Dei pro confirmatione uerissima intellegas, Canz. Deut. 41, 16/17 (59) ; Dei iustitiam, Canz. Dent. 44, 85 (66) ; Cant. /Az. 3, 7 (85) ; Dei in libertate, Cant. Deb. 1, 16/17 (173) ; splendor uero Domini Dei nostri lux est, ignorantes inlustrans, Cant. Hab. 1, 47/48 (125) ; magni-

tudinem Dei, Can. Deut. 4, 24 (19) ; Deique mandatis insistunt, Cam. Deb. 9, 72/73 (181) ; Dei manibus praeparatum, Cam. Ex. 18, 13/14 (15) ; Dei memoriam a semetipso repellat, Casz. Hier. 14, 17 (77); Domini Dei sui memoria crementatur, Cant. Ion. 8, 8/9 ( 170) ; misericordiae Dei, Cas/. Az. 26,21(111) ; Or. Man. 7, 30 (152) ; terribile nomen Dei narratur, cuius agnitio non potest inueniri, Or. Man. 4, 36/37 (150) ; Dei patientiam, Can. Denzt.

32, 30 (52) ; Dei populus, z. populus ; aliud est enim confundi simpliciter, aliud

confundi

in saeculum

RERVM, VERBORVM saeculi, aliud confundi ab omni potentia Dei, Camz. 24g. 29, 31/33 (114) ; ab omni potentia uero Dei confunduntur, in quibus uirtutem suam Deus ostendit pro defensione seruorum suorum, Cam/. ;Ág. 29, 41/43 (114) ; scientiam Dei, Can. Hab. 5, 36 (130) ; differentiam fecit

qui sint serui, qui colentes Deum. Et generaliter omnes fideles colunt Deum. Sed non tamen omnes fideles serui Dei dicuntur, Cam. Ax. 9, 52/54 (92) ; serui Dei, Can. /Az. 29,

4/6 (113) ; cruciatibus Dei seruos affligunt, Canz. /Az. 29, 19/20 (114) ; mala dogmata seruis Dei demonstrant, Can£. /Ax. 29, 21/22 (114) ; aliud est enim mala facere seruis Dei, aliud mala ostendete, Can. 7Az. 29, 18/19 (114) ; templum Dei, Cant. zv. 16, 2/3. e: 18 .(98) ;», unum (templum) est Dei, Can/. Ion. 4, 30 (165) ; uerbum Dei, z. uerbum; Dei uirga, Cami. Deb. 13, 71/73 (186) ; uoluntate Dei, Can. Deb. 3,

3 (174) ; — qui autem patrum suorum uestigia consequuntur, Deum credunt, Cam. /Ag. 2, 11/12 (83) ; quanta sit differentia inter cognoscentem Deum et non cognoscentem, Cant. Av. 3, 12/13 (85) ; aliud est credere

in Deum,

aliud confidere,

Cant. /Ag. 23, 2 (107) ; confidere est fiduciam plenam in Deum habere, Cant. Ag. 23, 18 (107) ; sanctos, in quorum cordibus Deus commoratur, Cant. Deut. 2, 7/8 (16) ; fidelibus populis ... qui Deum aquosunt geniti uerbo ueritatis, Can. Deut. 19, 6/7 (35) ; fidem, credulitatem

confes-

sionemque, ex quibus nascimur Deo, Cant. Hier.

3, 39/40

(69) ; omnes

quidem fideles etiam sancti dicuntur,

Deo consecrati, Canz. Az. 11, 11/12 (93) ; in illis (sz. seruis) qui Deum secuti sunt, Car. Deut. 37, 15 (55) ; sequentes Deum perficiuntur, siue perfecti fiunt seu stabiliti consistunt, Cant. Az. 21, 6/8 (103) ; inuocare autem est Deum, nulli alii nisi Domino famulari, Canz. Deuz. 4, 8(18) ; inuocare Deum est in se uocare, ut habitaculum eius fieri mereatur,Can/. Deut. 4, 10/11 (18) ; quid est ex toto corde Deum diligere, nisi ipsum

solummodo cogitare, Canz. /Az. 24, 38/39 (108) ; ex tota uirtute Deum

diligere, est omni constantia pro illo aduersa suscipere, mortem amplecti, intolerabilia gratulanter amplecti,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM Cant. Az. 24, 42/44 (108) ; — Deus non abicit postulantem, Can. Deut. 1, 7 (18) ; clamat ad Deum, Cant. Deut. 43, 90 e? 98 (63/64) ; cum ... orationem fudisset ad Deum, Can.

ZÁx. 31, 29 (116) ; lacrimis exorandus est Deus, Cani. Deut. 8, 31/32 (24) ; cum ... ea quae facimus pro Deo facimus, honotrificare dicimur

Deum, Cant. Ex. 3, 23/24 (5) ; sancirique Deo Patri meremur, Canm/.

Ex. 18, 17/18 (15) ; hoc est dare

magnitudinem Deo, magnificare per omnia Creatorem, non magnum faciendo, sed magnum intellegendo, Cant.

Deut.

4, 15/17

(18) ; angeli

glorificauerunt Deum, Cast. Dezt. 44, 7 (65) ; non ... quod ab alio benedictionem Deus accepit ... ut ipse alios benedicere demonstretur, non ut ipse dicatur ab alio benedictus, Cant. "Az. 2, 16/19 (83) ; fidei confessio dirigitur in Deum, Cant. Az. 24,22(108) ; confitemur Deum, id est glorificamus, Cam; Jv. 24, 27/28 (108) ; sic ergo fit ut cum indignis talia conferuntur uel spiritalium donorum gratiae tribuuntur, non homines Deum, sed Deus glorificet semetipsum, Canz. /Ay. 28, 21/ 23(113) ; in uetbo Dei Deum honotate, Cant. Deb. 10, 4/5 (181) ; uetba quibus Deum debemus inpensius conlaudare, Can. Deut. 17, 7/8 (34) ; in laudibus

Dei,

Or.

Mas.

8, 19

(153) ; omni tempofte uitae suae Deum laudat, Or. Man. 18, 4/5 (160) ; Deus in diebus uitae laudatur, in diebus autem mortis laudati

non possit, Or. Man. 18, 12/14 (160) ; uera sunt holocausta quibus Deus spiritaliter deprecatur, uerba laudis et confessionis quibus debemus Deo uetaciter decantare, Can.

lon. 10, 2/4 (172) ; Deo liberaliter cantant,

Cani.

Deb.

2, 34 (174);

plurimos benedicere cernimus Deum eiusque nomen crebris canticis conlaudare. Nec tamen hoc ex uoluntate faciunt Dei, Cast. Deb. 3, 1/3 (174) ; — similaginem minutissimam intellectuum, unde Deo possit liba-

men

offerri, Cant. Hier. 18, 15/16

(76) ; quibus sacrificiis placari poterit Deus: tribulatione animae et

humilitate spiritus, Camz. 24g. 18, 2/4 (100); non omnia sacrificia suscipit Deus ... aut enim recipit ea... aut repellit... uel certe accepta seu repulsa non manifestat, Cant. Jv.

301

20, 8/9 e? 12/14 (102) ; - non uerum Deum, sed excelsum adorans. Qui

enim uerum adorant, ex nulla parte quod Deus est, uexant. Qui uerum tantum credunt excelsum, plurima nimirum ex eius ueritate subducant,

Cant. lon. 4, 42/45 (166); quia Deum tunc demum exaltamus, cum secundum quod dignum est, de eodem sentimus. Humiliant enim Deum qui differentias faciunt Trinitatis, qui etiam aliam dicunt Dei Filium creaturam, Can. Ex. 3, 40/43 (6) ; — adsettotes impiae prauitatis... nunc aduersus Deum apparent obstinati, Canz. Ex. 9, 18/20 (9/10) ; hi extra patrem esse noscuntur, qui praeceptum |Dei Patris omittunt, Cani. Ex. 16, 8/9 (13) ; tecto itinere ad Deum noluit ambulare, Ca.

Deut. 6, 19 (21) ; Deus, quia uidet humani cordis nequitiam, Can. Deut. 27, 44 (47) ; uitis praeuaricationis,

ex qua sunt principes praeuaricati a Deo, Cant. Deut. 38, 34/35 (53); plures enim peccant Deo, Canz. zz.

5, 6 (87) ; (peccata) quae ab hominibus parua esse uidentur et intolerabilia sunt apud Deum, Car. zAz. 27, 23/24 (112) ; peccator enim Deum glotificare non potest, quem peccan-

do contemnit, Cam. /Ag. 28, 28/30 (113) ; qui inter Deum et homines inducto cultu erroris, uelut se quidam opposuetrant colles, Cas. Hab. 4, 42/43 (130) ; peccaui in Deum, peccaui in proximum, Or. Man. 16, 11 (157) ; mentitus est Deo, cuius non credidit ueritati, Cam/. 7Áx. 5, 42/43 (88) ; dum fide caret, a Deo salutari recedit, Canz. Deui.

16, 40

e£ 42 (33) ; obprobrium suum pottant recedentes a Deo, Can. Dear. 38, 2/3 (56) ; quia recedit (sc. mens)

a Deo, Can. Hier. 9, 12 (73) ; ipse de solitudine uenit, quem Deus a liberationis gratia dereliquit, Cam. Hier. 9, 13/14 (73) ; qui autem praecedunt, inimici sunt resistentes Deo,

Cant. Ag. 21, 10/11 (103) ; aliena enim sunt facta quae displicent Deo, Cant. Deut. 17, 3|4 (34) ; his quia Deo facti sunt alieni, Cam. Hier. 2, 11 (68) ; cogitationum multiplicitas, quae insurgunt aduersus Deum, Cant. Deut. 21, 48/49 (37) ; — pseudo-christianos, qui ... uitia pro uirtutibus offerunt Deo, Car. Deut. 6,

30/34 (21) ; quando Dei sacrificium idolis deputatur, Casmz. Deut 17, 6

302

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

(34) ; quae daemoniis homines sacrificant et non Deo, Can. Deut. 18,

4/6 (34) ; non ergo eum

in uero

Deo, sed in idolis aemularunt, Can. Deut. 22, 31/32 (39) ; non quae Deo, sed quae daemoniis immolantur, Cant. Deut. 39, 11 (57) ; (haereses) non Deo, sed sub nomine Dei deferunt diabolo fructum, Can. Hab. 20, 26/27 (146) ; — aliis protectio Deus, aliis protectio mendacium fit, Can. Ex. 3,5 (5) ; uetus Deus ueris ope-

ribus operatur, falsus autem falsa committit, Capz. Deut. ó, 11/12 (19) ; pro Deo idolis deseruiuit, Can. Dent. 6, 20 (21) ; angelorum Dei, malorum uidelicet, qui se pro Deo colendos hominibus obtulerunt, Cam. Deut. 9, 20/22 (25) ; serpens, cuius consilia ... dissipat Deus, Can. Deut. 29, 17/18 (49) ; percussus superbiae uulnere ... quippe Deum relinquens et semetipsum idolis subdens, Car. Deut. 43, 50/51 (62) ; moechatus est relinquendo Deum et inhaerendo diabolo, Cam. /Ag. 5, 39/40 (88) ; qui se Deum falso nomine uolebat hominibus imitari ... diabolus utique, Cant. Deb. 6, 9/11 (177) ; — genti Iudaicae Deus iratus, Can. Deut. 25, 33 (44) ; Istahelem, populum suum carnalem, iudicauit Deus, repellendo a fide, Canz. Deut. 37, 8/9

(55) ; pater Christi populus agnoscitur Iudaicus, cuius adiutorium non

est Deus, Can. /Ax. 2, 31/32 (84) ; Iudaei, quoniam offenderant Deum, Cant. Ag. 19, 27/28 (101) ; Syna-

goga .. haec est arbor, quae Deo non adferet fructus, Canz. Hab. 19,

12/13 (143) ; Synagogae

pet quam

prius conscendebatur ad Deum. Omnis enim idolatriarum conuersio pet Synagogam fiebat ad Deum, Can:. Deb. 6, 19/21 (178) ; — tanto propi-

tium senties Deum, quanto ille uiderit aduersantem nocendi tendiculas praeparare, Cant. Deut. 28, 3/4 (48) ; propitiati dicitur Deus, Can. ZAz. 16, 28 e2 37 (98) ; Deum propitium ... minitantem, Or. Man. 6, 2/3 (151) ; ultimae damnationis est poena, auertere Deum suam ab homine

uisionem, Can. Deut. 21, 2/4 (36) ; cum 4 conscientia Deus auertetit uultum, illico tenebris interioribus caligatur, Cant. Deut. 21, 5/6 (36) ;

comminans quippe Deus populo praeuaricatori, Can/. Dez. 24, 20/21

(43) ; haec ira maior est Deus, qua

percussetat, Can. Deut. 25, 19 (44) ; multis enim Deus modis occidit, ut uiuete faciat quos dignatur, Camf. Deut. 40, 40/41 (58) ; nihil cogitantes de Deo... inpulsu petierunt ruinoso, Cant. Av. 8, 42/43 (90) ; petzsecutorum ptincipibus ac regibus mortem Deus intulit, Car. Hab. 15, 10/11 (140) ; ostendens Deum bona promittere bonis et mala malis, Or.

Man.

8, 39/40 (154) ; quia Deus

abominatut omne delictum, Or. Mar. 13, 40 (157) ; maledictos a Deo, Cant. Deb. 22, 30 (197) ; -cum Deus

reuelauerit abscondita tenebrarum et manifestauerit occulta cordium,Can/.

Deut. 6, 13/[14 (21); quos Deus thesauros habeat apud semetipsum occultos, Cant. Deut. 35, 10/11 (54) ; praesidet enim Deus thesauro memotiae, Cant. Hier. 20, 20 (80) ; — gentilem populum, in quo missus est Dei spiritus, Canz. Ex. 11, 6/7 (10) ; prophetas, apostolos martyresque, per quos Deus operatus est, Camf. Ex. 18, 20/21 (15) ; opera Dei alia sunt ueta, alia sunt mirabilia, Can. Deut. 5, 15 (19) ; populum enim suum

sic facit

Deus

sufficientem,

dum non tantum non adpetit aliena, uerum etiam proptia conlargitur, Cant. Deut. 11, 12/13 (27) 5 pascit autem nos Deus non solum corporalibus, sed etiam spiritalibus cibis, Cant. Deut. 19, 10/11 (35) ; Deus, qui uires tribuit adiutori, Capz. Dent. 32, 21 (51) ; miracula, per quae occultus in homine manifestari potuit Deus, Cant. Deut 41, 12/13 (59) ; sacerdotibus interemptis, qui Deo solebant filios, credulos uideli-

cet populos, generate, Can. Hier. 3, 19/20 (69) ; non tamen existiment aliquid Deum iniustius ordinare, Cant. Az. 3, 9 (85) ; dispensat Deus tam singulos quam communiter uniuersos, Cam ;Áx. 3, 27/28 (86) ; apud Deum multa sunt iudicia, Can. 4x. 4, 3 (86) ; multi enim misetricordiam a Deo sunt consecuti, dum

unius

rei

gratiam

commerentur,

Cant. Az. 26, 14/16 (110/111) ; a

Deo perseuerantiae donum expectans, Can. Hab. 22, 8/9 (147) ; quod

secundum bonitatem suam Deus paenitentiam repromittat, Or. Man. 9, 5/6 (154) ; — Deum esse sui patris ostendit, Cagz. Ex. 3, 25/26 (5) ; nullum ei posse conponi, qui super omnes est Deus, Canz. Ex. 12, 11

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

(11) ; uetitatis auctor est Deus, et

uetitas ipse est Deus, Can. Dent. 5, 2 (19) ; sicut iustus dicitur propter

damnationem malorum nemque bonorum, ita

retributiomisericors

.ptopter adiutorium infirmorum, nec

non etiam miserator propter ueniam delictorum fidelisque proptet exhibitionem dicitur promissorum, Car. Deut. 5, 47/50 (20) ; misericordiam, quae imago Dei est, Can. Deur. 16, 38 (33) ; ipse (sc. Deus) sponsus est mentis, quam nolit diabolicis adulteriis uitiari, Cam. Deut. 20, 4][5 (35) ; nullius sacramento constringitur Deus, quia Deus sacramentorum ipse est, Cant. Deut. 41, 14/15 (69) ; unum Deum illum solum esse pontificem nostrum, Can. /Áz. 19, 16/16 (101) ; quia hodie semper est apud Deum, Cam; 4g. 20, 3 (102) ; quia omnium bonorum fons tu solus es, Deus, Can. 7Az. 25, 28 (710) ; quia totius orbis tu solus es Dominus Deus, Cam 24g. 31, 24

(116) ; ut uniuersi cognoscerent homines, quod unus est Dominus Deus in omni orbe terrarum, Cam. Jc. 31, 82/33 (116) ; altitudo uitae, quae in ipso est Deo ... non potest conpatati; Cani. Ev--3, 29/80 119) 7 quoniam Deus ignis est uiuax, accedentes non ad mortem consumens, sed ad puritatem eliquans, Can. Hab. ó, 14/15 (129) ; populi chtistiani, cuius gloria solus est Deus, Cam. Hab. 22, 3 (147) ; nec alter est Deus omnipotens ... iustorum ergo omnipotens Deus est, non impiorum, Or.

Man. 2, 13 et 14/15 (149) ; altissimum Deum, Or. Man. 8, 4 e 81 (153) ; excelsum Deum, Cant. Ion. 4, 46/47 (166) ; quod pius es clemensque, Deus, nec despicis umquam, Carzzen 64 (209) ; — Deus aliquando dicitur pater, nonnumquam mater, interdum custos, saepe dominus, Cani. Deut. 7, 35/37 (22); custos animarum nostrarum solus est Deus, Cant Deut 11, 41/42 (28) ; zelotes Deus nuncupatut, Cant. Deut. 20, 3 (35) ; zelatus illos (sc. Iudaeos)

esse dicitur Deus,

ut

fidem sectando sequantur quam nos tenemus, Car. Deut. 22, 56/58 (40) ; quod aliquando ut pater, aliquando ut dominus, aliquando uero indignatur ut iudex, Cast. Hier. 22, 12/18 (81) ; cognoscant ergo te Dominum solum, qui in uniuerso orbe Deus es

303

appelandus, Can. Az. 31, 3/5( 116) ; - Deus-homo : non ita fidelis dicitur Deus, sicut homo ... sed ille ue-

rus fidelis, qui fidei totus est fons, Cant. Deut. 5, 42/45 (20) ; longaeuam uitam Deus hominibus praeparauit, Cam. Deut 8, 19/20 (283); derelinquit eum (sc. Deum) qui fecit illum (sc. hominem), Canz. Deut. 16,

41 (33) ; Deum formatorem suum et alentem se, Canz. Deut. 19, 5 (35) ;

ad gloriam sui sic operabatur Deus, ut tamen malignus homo iustius damnaretutr, Can. /Az. 4, 24/25 (86), non

enim

sic est, sicut homo,

ut

aliud sit ipse, aliud eius sapientia, aliud eius misericordia, sed ipsa sapientia, ipsa est in Deo substantia, ipsa est etiam misericordia. Quidquid enim nominare uolueris, hoc illa est simplex et bona substantia, Cant. Ag. 25, 21/25 (110) ; hominibus quidem temporum ordo seruatut, Deo uero, non sicut currit, sed sicut uoluerit, tempus obseruat, Cant. Hab. 19, 55/56 (144) ; sciens nihil esse hominem, nisi cum illo

fuerit Deus, Can. "Az. 25, 3/4(109) ; homo factus est propter Deum, Can. lon. 9, 9 (171) ; — Deus-deus : et quisquis Deum uerum minus diligit, et plus caducum aliquid delectatur, recentem sibi deum confingit, Can. Deui. 18, 26/28 (34) ; quia non Deus noster diis gentium exaequatur, Can. Deut. 32, 24/|25 (51); scismaticis, qui deos sibi spiritaliter fingunt, et Deum Chtristumque eius pro suo sibi arbitrio ponunt, Canz. Deut. 38, 9/10 (56/57) ; solus est Deus deorum, Can/. Az. 2, 63 (85) ; Deum

esse sui patris ostendit, ne quis deum sibi nouum confingat, Cant. Ex. 3, 25/26 (5) ; patriatcharum et prophetarum Deum ... patrum suorum Deum, non nouum atque ignotum, Cant. /Av. 2, 6/8 (83) ; nec nouum sibi quem finxerat, sed patrum

suorum

inuocat

Deum,

Or.

Man. 2, 8/9 (149) ; cum enim alienigenae cantant, sed numinibus

4, 28/29

non Deo cantant, alienis, Camz. Deb.

(176);

—

cfr Dominus,

Creator, Pater, Omnipotens

deus: Deut. Ex. (18) Cant. Deut.

deos sibi (con)fingunt, Cam. 39, 30 (57). Cfr etiam : Cant. 8, 26 (5) ; Cant. Deut. 4, 20 ; Cant. Deut. 17, 2/8 (34) ; Deut. 38, 9/10 (56/57) ; Cant. 40, 9 (58) ; deos sibi tamen

304

| INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

alienas admittunt, Car/. Deut. 18, 11/12 (29) ; deos sibi nouos conponunt, Cant. Deut. 18, 12 (34);

multosque sibi deos diuersos fecerunt, Canz. "Az. 31, 3 (116) ; nouos sibi deos, non sicut prudentes, sed sicut pecora nihil discernentia figurarunt, Cant. Deb. 7, 9/10 (178) ; — Stephanus dicit eos (sc. Iudaeos) deos alienos coluisse, Canz. Deut. 13, 14/15 (29) ; quod infidelis populus, quando cum diis fuerat alienis, nemo cum eo esse monstratur, Can/. Deut. 18, 17/18 (29) ; deos nouos eligunt qui haereticas sibi doctrinas inpingunt, Cant. /Ax. 2, 9/10 (83) ; cfr Cant. Deut. 17, 2/3 (34) ; — de perfectis...

qui ... alterius dei in se non faciunt portionem, Can. Deut. 13, 8/9 (29) ; si dolus in nobis coeperit dominari, nouus deus factus est, Cant. Demut. 18, 19/20 (34) ; in canticis suis deos inuocet (populus subuetsus) alienos, Cant. Deb. 4, 26/27 ( 176) ; diis gen-

tium, qui clamantibus auxiliari non possunt flentibusue in angustia nihil inpertiunt adiutorii, Cas. Deu. 32, 24/26 (51) ; dii uestri, quorum non

potuistis praesidio liberari, Camz. Deut. 38,6/7 (56) ; — aliis deus uenter est... Aliis aurum deus est, aliis iterum argentum, aliis tetra, aliis ministrorum ornatus, Can. Deut. 18,

23/26 (34) ; Nesrac dei sui templum, Canm;. lon. 4, 32/33 (165); deos deasque colentes, Cam. lom. 4, 35/36 (165) ; — deos nouos et recentes gentium significat simulacra, Cant. Deut. 18, 8/9 (34) ; deos figmenta putabant, Can£. Deut. 39, 2/3 (57) ; elegerunt sibi deos nouos... simulacra sibi statuerunt, Can. Deb.

7, 6/8 (178) ; deos angelos posuit, Cant. Ex. 12, 3 (11) ; deos sibi, id est apostolos, quosdam elegit, Can. Ex. 12, 6/7 (11) ; homines dicti sunt dii, Canm£. Deut. 5, 62 (20) ; tropologice deos recentes haeresum doctrinas ostendit, Cam. Deut. 18,

10/11 (34) ; moraliter deos nouos otientes consuetudines prauas et carnales agnosce, Can. Deut. 18, 17/18 (34) ; - deus-Deus, z. Deus Deuteronomium : (canticum) Deuteronomii, Cagz. Ex. 1, 10 (3) ; quod

gregantur ad laeuam, Cam/. Ex. 9,

6/7 (9) ;&.a. ; — pietatis dextera, Carmen 68 (209) ; uirtutis dextera sacrae, Carzzen 98 (210) ; — per dexteram, confirmabo per inmortalitatem meam. Vel cette dexteram Christum agnosce, Cant. Deut. 41, 17/19 (59/ 60) ; Beniamin filius dexterae nostra lingua transfertur. In eo ergo credentium noscitur multitudo, quia dexterae deputantur qui Christo redimente saluantur, Cant. Deb. 18,

23/26 (185)

diabolicus : diabolicis adulteriis, Can.

Deut. 20, 5 (35) diabolus : pauper diabolus, Can. Hab. 16, 59 (142) ; — omnis enim diaboli sapientia stulta est, Cam/. Deb. 28, 11/12 (201) ; diaboli tempestate, Cant. Ag. 8, 32 (90) ; - cum diabolum expulisset de cordibus infidorum, Cant. JAv. 30, 10/11 (115) ; (diabolus) humiliatus

fuerit, ab an-

gelica dignitate deiectus, Canz. Deb. 6, 14/15 (177) ; apostolicus chorus, in conuersione gentium diabolum castigauit, Cant. Deb. 13, 26/[27 (185) ; sancti uiri ... diabolum conculcantis, Can. Deb. 20, 20/21(195) ; ut ibi diabolus frangeretur, ubi Dominus necaretur, Cam. Hab. 9, 6

(134) ; tunc suam

diabolus

mise-

riam recognoscit, cum in morte ceciderit,

non

expirando,

non

uitam

amittendo ...sed poenam portando, utsemper in tormento sit cruciandus,

Cant. Deb. 26, 15/18 (200) ; finito

tempore, diabolus pedibus erit Ec-

clesiae perimendus, et dormiturus, mortis aeternae grauedine praefocatus, Cant. Deb. 26, 12/14 (200) ; — illi quem ipse sibi diabolus subiugarit, Cant. Deut. 25, 28/29 (44) ; diabolus humanas animas inludebat, Car/.

Deb. 22, 38 (197) ; recedit a Deo, qui subplantatur a diabolo, Cam. Hier. 9, 12/13 (73) ; sub nomine Dei deferunt (haereses) diabolo fructum, Cant. Hab. 20, 26/27 (146) ; et alias

diabolus per philosophiam, alias per idolatriam, alias per haereticas obtinet fictiones, Can. Deut. 10, 10/

secunda,

11 (26) ; — diabolo, malo creditore, Cant. Deut. 10, 16 (26) ; princeps mundi malitiaeque fautor, Can. Deut. 33, 25 (53) ; caput autem principum istorum diabolus est, Canm/. Deut. 43, 117 (64) ; illum (sc. dia-

dextera : alteri ad dexteram, alteri se-

bolum) retrorsum sic reppulit, non ut uel discipulus consequatur, sed

secunda lex appellatur, Canmz. Dez.

1, 1 (16)

deutetos : deuteros quippe Cant. Deut. 1, 1/2 ( 16)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM ut inimicus confundatur, Can. Az. 21, 21/22 (103) ; — uirtus nostra Christus est, uirtus autem malorum diabolus, Can. Az. 30, 2/3 (114) ; si fidelis et bonus est, Christum habet ascensorem. Si malus et infidelis, diabolum, Can. Hab. 8, 22/24 (133) ; - gladium... diabolum intellege, animarum uidelicet peremptorem, Can. Deut. 24, 30/32 (43) ; gladium uenientem,

id est insidiantem

diabo-

lum, Cant. Deut. 26, 3/4 (45) ; in agro occisos gladio, haereticos dicit peremptos a diabolo, Car. Dezt. 26, 18/19 (46) ; a facie gladii solitudinis, ab inpugnatione diaboli percussoris, Cant. Hier. 9, 7/8 (73) ; clibano, id est diabolo conparati, subuersionis auctoti, Camz. Hier. 10, 12 (74); auctor abyssi, diabolus, non incon-

gruenter est abyssus agnoscendus, Cant. Hab. 12, 4/5 (137) ; spiritalem Pharaonem, Can. Ex. 5, 9 (6) ; sub persona Sennachetib... diabolum increpabat, Can. Deut. 250, 22/23 (44) ; Nesrac... quis alter est, nisi diabolus agnoscendus, qui callide humanos subterfugit sensus, ut nequeat adprehendi, Cam. lon. 4, 56/68 (166); quis ergo est Simegar ... nisi is qui se Deum falso nomine uolebat homi-

nibus imitati ? ... diabolus utique, Christi sapientia insipiens reuelatus et in simplicitate fraudulentus ostensus. Propterea filius Enac appellatus est, Cant. Deb. 6, 8/13 (177) ; quae mater intellegenda est Sisarae ? Su-

perbiam ... de qua natus est diabolus, Cani. Deb. 27, 2[4 (200); Sisara spiritalis, Canz. Deb. 29, 14 (201) ; — cfr

Satan(as),

malignus,

daemon,

princeps, serpens, draco

in qua me effusum

. 305

protulit orbi materno

muliebris

uiscere uenter, Carmen 123/124 (211) ; — cantent ergo in die, non in nocte, neque in tenebris, sed in luce, quoniam filii Dei Domino decantant in die, Can. Deb. 2, 14/15 (174) ; Deus in diebus uitae laudátur, in diebus autem mortis laudari non possit, Or. Man. 18, 12/14 (160) ; — non enim possumus, u.gr., hodiernum diem omittere et ad crastinum pertransire, quia ordo currens in diebus non potest praetermitti, Camz. Ex. 2, 20/23 (117] 118) ; dies in noctem est uersa, Can. Ex. 6, 11 (121) ; dies spatio nocturno secedit, Can. Ion. 9, 39 (172) ; — quia per auersionem perditi dies pet conuefsionem poterunt restaurari, Can. Hier. 21, 18/19 (81); omnibus impiis perditionis dies est proximi et parata. Dies perditionis duplex est: aut enim tunc euenit, quando pes dilabitur inimici ... aut tunc quando supremum consummationis aduenerit tempus, Can. Dent. 36, 8/13 (55) ; in die passionis et tribulationis, Carm. Hab. 18, 8/9 (143) ; — post aeternitatis atque altitudinis dies, Camz. Ez. 3, 3 (118) ; hodie semper est, quia perpetuus apud illum (sc. Deum) est dies, Can. "Ag. 20, 5 (102) ; — differentia tamen dierum multa est. Sunt dies caeli... sunt dies antiqui ... sunt dies hominis... sunt dies qui sicut umbra praetereunt, Canz. Ex. à, 9/15 (118) ; alii sunt dies caeli, Camz. Deu. 8, 22 (23) ; dies caeli dicuntur in quibus angeli uiuunt qui principium habent,

Cant. Ex. 3, 32/33 (119) ; (dies

antiqui) quos in paradiso, priusquam

dialecticus : Or. Man. 7, 29 (152)

pelleretur Adam, tenebamus, Car.

dico : honotificare dicitur honoribus afficere, Can. Ex. 3, 21/22 (5) 5 e.a. ; exacuam dixit /clarificem', Can. Deut.

Deut. 8, 1/2 (23) ; dies antiquos...

42, 4 (60) ; apparet dixisse perfice, *stabili' siue *Àconfirma', Canz. /Az. 21, 4 (103) ; — hoc est quod dicitur, Cant. Deut. 37, 30|31 et 386 (56) ; hoc est quod dixit, Canz. Deut. 41, 21

(60) "Ag. tum hoc

; hoc est quod dicebat, Canr. 14, 12 (95) ; hoc est quod dicest, Can£. Ag. 24, 7/8 (107) ; est quod nunc dicit, Cas/. 74x.

31, 21/22 (116) ; quod (uero) dicit, Cant. Deut. 25, 16 (44) ; e.q.s., sae-

pius ; cfr aio ; — non dico — sed, ». non dies (asc. uel fem.) : saeua dies peteat,

aeternos atque caelestes, de quibus animae sunt ad inferiora quasi proiectae, quos nunc obliuiscuntur, caecatae peccato, Cant. Deut. 8, 3/6 (23) ; dies antiqui sunt Abraham, Isaac, Iacob, Moyses,

Iob, Esaias,

Dauid et ceteri sancti, qui suis tempotibus splenduerunt, Can. Det. 8, 11/13 (23) ; dies antiquos, longissimum illud uitae tempus ostendit, quo nongentis et amplius annis homines uictitabant, Car. Deut. 8, 15]17 (23) ; differentia monstrat dies antiquos ab annis aeternis multum abesse, quia dies antiquos uitae protelatio longioris agebat, quam

306

RERVM, VERBORVM

INDEX NOMINVM,

uel in paradiso uel in principiis mundi patres fruebantur antiqui, Cam.

Deut.

8,

26/29

(23/24);

dies

nostri antiqui inmortales sunt, quos in paradiso tenebamus, Cam/. Hier. 21, 16/17 (81) ; dies autem antiqui illi sunt quibus in paradiso constitutus homo uiuebat, Can. Ex. 3, 40/41 (119) ; alii sunt dies hominis, Ca/.

Deut. 8, 20 (23) ; dies autem hominis ... temporales isti sunt dies, Car. Ex. 3, 35/37 (119) ; dies autem qui sicut umbra transeunt, ipsi sunt pauci et amati, Cant. Ex. 3, 43/44 (119) ; in nouissimis diebus, perditionem significat Titi tempore Vespasianique conflatam, Can. Deut. 21, 24/25 (36) ; dies alti fortasse solius illius uitae sunt, quae nec principium coepit, nec fine concluditur : illa uidelicet specialis uita, Camz. Ex. 8,

18/20 (118) ; dies alti dicuntur, ad quos nec angeli, multo minus nec homines poterunt peruenire, Canm/. Ex. 3, 27/29 (119) ; in altis quidem diebus positum, hoc est in excelsitudinem uitae humanae, Can/. Ez. 8,

52/53 (119)

differenter : Canz. lon. 3, 52 (164) diffundo : latitudo diffusa est caritatis,

Cant. Deb. 17, 16 (192) ; ubique diffusus, 7. ubique diffusio : domicilia in diffusione latissima construentes, Car. Deut.

3/4 (22)

7,

digitus : Deus... nec ostendi digito possit, Can. Ex. 3, 19 (5) ; cfr Cant.

Az. 9, 4 (90)

dignitas : Or. Man. 17, 6 (160) ; dignitas prophetalis, Camz. /Ag. 14, 66 (97) ; dignitas sacerdotii, Can. /Az. 19, 32 (101) ; ab angelica dignitate deiectus, Canz. Deb. 6, 15 (177)

dignus : dignus enim est qui saluat indignum, et ex dignitate sua faciet dignum, quem culpabilis uitae tractus faciebat indignum, Or. Man. 17, 5/7 (160) ; — bassim dilabor : cum nutrice dilapsus, Car. Deut. 27, 13 (47) dilasso : si quidem contigerit illum qui fuerit omnium (sc. ceruorum) prior aliquantulum dilassari, Capz. /Az. 22,

44/45 (106)

dilatatio : Neptalim interpretatur dilatatio mea, Can. Deb. 17, 14/15 (192) dilato : dilatabo in sanctis opera mea, Cant. Deut. 41, 5 (59) ; dilatatam in dilectione uirtutem, Can. Az. 22, 52 (106) ; (uerbum) gentibus dilatatum

est ad credendum, Can. Hab. 4, 7/8 ( 128) ; dilatans dilatasti Euangelium tuum,

Car.

Hab.

9, 12/13 (134) ;

ut agnitione diligenti dilatet uisionem, Can. Ion. 4, 28/29 (165) ; dila-

tantur in agnitione Scripturarum sanctarum, Car. Deb. 17, 22 (192) ;

- quid autem sit incrassari, quid dilatari, 4. incrasso ; — cfr Cant.

41, 3 (59)

Deut.

dilectio : dilectionis aeternae pinguedinem conceperunt, Cam/. Deut. 16, 21/22 (31) ; percutit corda dilectionis iaculo, Carz. Deut. 40, 50 (59) ;

in Dei dilectione, Camz. zAz. 24, 13 (108) ; septem

res

sunt

quae

nos

faciunt in futuram beatorum resurrectionem uenire : ... tertia dilectio,

Cant. Ex. 2, 13/15 (117) ; moraliter sunt plurimae mulieres : ... dilectio, Cant. Deb. 23, 16/17 ( 198) ; in dilectione proximi, Casz. Hab. 3, 17 (197). Cfr etiam : Cant. Ag. 22, 52

(106) ; Cant. Az. 24, 60 (109)

dilector : quod Domini dilectores splendoribus replebuntur, ut solis pleniorem habeant claritatem, Can. Deb. 30, 11/12 (203) ; qui (sc. Christus) cum claruerit in ortu aduentus sui, similes ei dilectores eius parebunt, quia de suo splendore inradiat uniuersos, Can. Deb. 30, 16/18 (203) dilectus : interueniente Deut. 7, 23 (22)

dilectu,

Cas.

dilectus : dilecti dicuntur hi qui amorem in se dominorum inclinant, Cant. Az. 11, 6/7 (92) ; aliud est dilectus, aliud seruus, aliud sanctus,

Cant. Ag. 11, 10/11 (98) diligo : quid est ex toto corde Deum diligere, nisi ipsum solummodo cogitate, Cant. Az. 24, 38/39 (108) ; ex tota anima (Deum diligere)... ex internae conscientiae affectu Dominum delectari, Canz. /Ag. 24, 40/41 (108) ; ex tota uirtute Deum gere,

est

omni

constantia

pro

diliillo

aduersa suscipere, Cam. 4x. 24, 42/43 (108) ; passim ; — u. dilectus diluo : gentilis plebis fluxum peccatorum per indulgentiam diluentem, Cant. Az. 21, 69/70 (105) ; ut paenitentia

diluantur

(s.

Man. 15, 22/23 (158)

peccata),

Or.

diluuium : octo in arca inclusi diluuium euaserunt, Cant. Ex. 2, 31/32 (118) ; prima (aetas mundi) usque ad diluuium currit, Cas. Deu. 8, 44

(24)

dimetio : perditionis

"Titianae

sunt

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM gladio

dimetiti,

22,

lia dispartitur, Canz. Deb. 29, 12/13

dimicator : Can. Deb. 18, 36 (193) direptio : ut bestias eis deuoratrices inmitteret, quorum direptionibus premeretur (sc. Iudaica plebs), Can. Deut. 25, 33/34 (44) ditimo — separo: ab inmetitis diri-

dispensatio : dispensatione Domini, Cant. Ex. 14, 2 (12) ; Cant. Hab. 2, 42 (126) ; neque eius (sc. Christi) dispensationes quibus uniuersa ponderantur, agnoscere — praeualebis, Cant. Déut. 5, 23/24 (19) ; propter abditas dispensationes, Can. /Az. 3,

59/60 (40)

mens

examine

(214)

Cast

iustos,

Deut

307

Carzen

198

dirus : reatu diriore, Canz. Deu. 26, 36

(46)

(201)

19 (85) ; cfr Cant. Hier. 20, 21 (80) ;

opera ad dispensationem pertinent, Cant. /Az. à, 26 (85) ; bona et mala

disciplina : propter disciplinae seueritatem, Cant. Ag. 8, 5 (89) ; communi consulunt disciplinae, Cam/. ZÁAz. 14, 7/8 (95) ; duabus enim rebus omnis regitur disciplina, quae aut ad aeternam pertinet uitam, aut dispensationi conuenit temporali, Cant. Az. 14, 5/6 (95) ; degenerante postea nimirum disciplina in posterioti populo peccatis captiuato, Ca.

mortalium dispensationibus ordinat propriis, Camz. /Ax. 3, 28/29 (86) ; dispensationi temporali, Cam;. JA. 14,6 (95) ; rationali quadam genuini iudicii dispensatione, Car/. /Az. 22, 47/48 (106) ; ininuestigandis dispensationibus contremisci, Can. Hab. 19, 67/68 (145) ; caelesti dispensa-

Hab. 1, 22/23 (194) ; passiz ; — simi-

dispenso : si nobis quaedam uideantur incongrue dispensari, Camz. Deu. 5, $6 (20) ; dispensat Deus tam singulos quam communiter uniuersos,

liter quoque esse (sc. Dominus) intellegatur disciplina, quia corripit nos in

misericordia

et

miserationibus,

Cant. Deut. 29, 5/6 (49)

discipulus : qui enim subsequuntur, discipuli sunt inhaerentes magistro, Cant. Az. 21, 9/10 (103) ; tamquam discipuli magistrum uel serui dominum sequimur, Cam£. 7A. 24, 32/33 (108) ; — in seruis autem, apostolis

omnibusque discipulis, Cam. Deut.

37, 10/11 (55)

disco : aliud esse cognoscere, aliud discere. Qui enim cognoscit, non ab homine instituitur, sed a Domino interius eruditur. Qui autem docetur extrinsecus, ab alio humana mansue-

tione seruatus, Carn. Ion. 5, 4 (166) ; cfr Cant. Ion. ó, 65 (168)

Cant. Aw. 3, 27[28 (86) ; Cant.

Deut. 28, 29 (49). Cfr etiam : Cant.

Deut. 9, 15/16 (25)

dispergo : cantica in diuersis libris dispersa, Cas. Ex. 1, 1 (3) ; nos

dispersi per totum diffusae latitudiCant. Deut. 22, 51[52

nis orbem,

(40) ; efr Cant. Az. 12, 9 (94) ; lin-

guarum uatietate dispersi, Cam/. Deut. 9, 5 (25) dispersio : dispersionem sui populi, Cant. Hab. 1, 29/30 (124) ; cfr Cant.

Ax. 15, 9/10 (97)

tudine aut uidendo aut audiendo formatur, Cant. /Ax. 31, 7/10 (116) discretio : naturali lege discretionis

dispertio : mundus ipse quinque generationum diuisionibus dispertitur, Cant. Deut. 8, 43|44 (24) ; subditis sibi nouit diuisiones donorum spiri-

gtatiam accepisse, Cant. Deut. 19, 22/23 (35) ; priusquam discretionis scientiam sumant, Can. Deut. 27, 16

27 (188); sibi subditis quaedam suae prauitatis mala dispertit, Cam.

(47) ; iudicium discretionis, Can. Deut. 42, 21 (60); discretionem

talium dispertire, Can. Deb. 15, 26/

Deb. 29, 15/16 (201)

Cfr etiam : Cant. Hab. 22, 36 (147)

dispono : Cant. "Az. 22, 38 (106) dispositio : Can. "Az. 26, 53 (112) ; uiae : consilia occultasque dispositiones agnosce quae iudicio, mensuta pondereque consistunt, Cam.

discretor : discretor Spiritus sanctus, Cant. Deut. 29, 20 (49) ; discreto-

disruptor : uinculorum disruptor, Or.

infirmitatis et inbecillitatis suae, Cant. Ex. 1, 11/12 (117) ; leuis discretio, Or. Man. 15, 20/21 (158).

rem

animarum,

(96) discursus

Cam.

;Ax. 14, 58

Deut. 5, 4/5 (19)

Man. 16, 30 (159)

: qui lasciuientem populi gregem discursu suo colligete nite-

dissipo : delictis incursantibus dissipentur, Cant. Deut 11, 34 (28); istis plagis atque huiuscemodi mise-

bantur, Canz. Deut. 15, 48/49 (31) dispartior : Christus caelestia suis spo-

bestiae terrae deuorantes et dissipan-

ria dissipati, Canz. Deut. 24, 29 (43) ;

308

INDEX NOMINVM,

RERVM, VERBORVM

tes, Cant. Deut. 24, 35/36 (43) ; cfr

Cant. Deut. 25,49/50 (45) ; nisi quos terrenis ualuerint artibus dissipare, Cant. Deut. 25, 53/54 (45) ; animus dissipatur, Cant. Deut. 25, 63/64 (45) ; dissipatam plebem, Cam. Deut. 25, 67/68 (45) ; serpens callidus, cuius consilia

dissipat,

Deus,

Cant. Deut. 29, 17/18 (49) ; Christi Ecclesiam dissipantes, Canmz. Hier. 7.

8 (72) ; in gentibus dissipati, Can.

JAx. 14, 65 (97) ; Farfar fodientes siue dissipantes, Camz. Hab. 10, 41 (135), cfr 1. 48 (136) ; se de populo

dissipauerunt christiano, Cas/. Hab.

10, 49 (136)

dissuo : latus dissuere, hoc est cordis reuelare secreta, Canz. Deut. 44, 52 (66) ; latera dissuebat, Can. /Az. 9,

4 (90) ; quod uero dissuto latere sedebat, hoc est per confessionem omnia

dextra

et sinistra,

nota

et

ignota... confiteri, Canz. /Az. 9, 30/33

(91)

distendo : membra distendens, Cas. Deut. 25, 6 (43) ; metu distenditur, Cant. Deut. 25, 57 (45) ; distenditur mens, Can/. Deut. 37, 20 (55) ; — distentus : distentus animus, Cas.

Deut. 25, 17/18 (44) ; distentis sedi-

bus urbes, Carmen 168 (212) distentio : fluminibus distentionis humanae, Can;. Ex. 2, 9/10 (4) ; in distentione mobilium uoluptatum, Cant. Ex. 2, 31 (4) ; stulti... terrenis

distentionibus occupati, Car. Deut. 7, 2/3 (21/22) ; eos huc illucque uatiis distentionibus tendunt, Cam. Deut. 25, 54/55 (45) ; atcus extensio dominici corporis est in ligno crucis distentio, Can. Hab. 9, 2/3 (134) distorqueo : — distortus : distortorum uitiorum, Car. Hab. 19, 45 ( 144) distributio : scismatum distributiones,

Cant. Deut. 9, 9/10 (25) ; mira distributio sapientiae, Canmz. Hab. 17, 14

(142)

districtio : balteum circumspectae districtionis suae, Cant. Deut. 21, 19

(36)

ditio (v. dicio) : oboediente sibi corpore et ditioni propriae subiugato, Cant. Deut. 31, 6/7 (50) ; sola nominis ditione, Can. Deut. 37, 6/7 (55) dito: populum chtistianum, quem christiana libertate ditasti, Cagz. Ex.

14, 7/8 (12)

diuerticulum : uitiorum diuerticula, Cant. Deut. 21, 8 (36) diues : euangelicus diues ... splendor

eius non ei lucem in tenebris, sed ignem adtulit ustionis, Cam. HaP. 1, 44/46 (125) ; — diuites ... nullam

inopiam sentiunt gratiae spiritalis, Cant. Hab. 16, 38/39 (141) ; diuites carnis spiritalibus eguerunt alimen-

tis, Canl. Hab. 16, 41/42 (141)

diuido : — diuisus : inter quos medii quidam resident diuisiores, Cam.

Deb. 15, 64/65 (189)

diuinitas : gladium diuinitatem dicit, quae tamquam in uagina latuit in carne, Cani. Deut. 42, 3[4 (60); uidete mente in diuinitate, Car. Dear.

40, 14 (58)

diuinus: diuina cantica, Car. Deb. 3, 5

(174) ; cognationi

diuinae,

Cam.

Ex. 4, 20 (120) ; diuina correptio, Cant. Az. 14, 19 (95) ; eloquiorum diuinorum peritia, Cas. Deb. 19, 13 (194) ; diuina fortitudo, Can. Deb. 13, 59 (186) ; comminatio diuini furoris, Or. Man. 6, 4 (151) ; fauor diuinus, Cas. zAg. 17, 40 (100); diuinis immolat holocaustis, Cam. Hab. 1, 33/34 (124) ; diuinis ignibus, Cant. Ag. 17, 50 (100) ; Cant.

/Az. 20, 19 (102) ; diuinus ille caritatis ignis, Canz. Hab. 1, 21 (124) ; a diuino intuitu separari, Camz. lon. 2, 21 (163) ; diuinis laudibus famulantes, Or. Man. 18, 22 (161) ; diuinam

lectionem,

Car.

Deb.

15, 19

(188) ; diuinae legis, Can. Deut. 1, 19/20 (16) ; diuinae maiestatis, Can. Deb. 5, 5 (176) ; meditatione diuina, Cant. Deut. 25, 13/14 (44) ; diuino munere, Cant. Deut. 10, 33 (27); diuina notitia, Canmz. Hab. 20, 22 (146) ; diuina patientia, Can. /Az. 26, 45/46 (111) ; diuinae pietatis, Cant. Hab. 19, 54 (144) ; Cant. Deb.

1ó, 40 (188) ; diuinam potentiam, Cant. Ex. 8, 6[7 (9) ; Cant. Deut. 41, 8 (59) ; diuina potestas, Carzzen 95 (210) ; diuinorum praeceptorum, Cant. Deb. 8, 15 (179) ; diuinae

praedicationis

sagittis, Camz.

Demur.

24, 18/19 (43) ; diuina promissio, Or. Man. 7, 56 (152) ; diuinae sagittae, Cant. Deut. 24, 28 (43) ; saturitate diuina ieiuni, Camz. Hier. 10, 14 (74) ; Scripturae diuinae, Camr. Deut. 15, 63 (32) ; Cant. Hier. 2, 25 (68) ; diuini sermonis, Or. Man. 18,

11 (160), saepius ; diuino Spiritu, Cant. Ex. 11, 16 (11) ; diuini timotis, Canz. "Az. 16, 23/24 (98) ; templa diuina, Canz. Hab. 11, 31 (137) ; uerbum

diuinum, z. uerbum ; uin-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM dictae diuinae, Canz. Ex. 9, 4/5 (9) ; diuinae uirtutis, Casz. Jg. 31, 26

(116) et 21, 50 (104) ; Cant. Ion. 10, 28 (172) ; correptio diuinae ultionis, Cam. :Ay. 15, 26 (97); diuinae uoluntati, Canz. Ex. 2, 27/28 (4) ; — diuinus-humanus : morta-

litatem humanum inmorttalitate diuina transfudit, Cas. Deut. 41, 20/21 (60) ; nimis humana praesumptio minoratuft et in diuinis comminationibus humiliatur, Cagz. Hab. 14, 7/8 (139) ; quem diuina sibi plenitudo in uterum uirginalem coniunxit, et humano generi redimendo succurrit, Cant. lon. 8, 15/17 (170)

diuisio : generationum diuisionibus, Cant. Deut. 8, 43 (24) ; inter diuisiones sacrificiorum, Cant. Deut. 23, 30

(41) ; Cant. Ax. 17, 12/13 (99) ;

maioris praescrutationis sunt diuisiones istae. Id est inuestigationes alto consilio discernuntur, Can. Deb. 15, 38/39 (188) ; cum utique omnis

diuisio non expanditur, sed scinditur, Cant. Deb. 15, 51/52 (189) diurnus : luctui diurno, Cas. Deb. 23, 20 (198) ; e.a.

309

cotde doctrinarum falsarum, Cant. Deut. 33, 30 (53) ; uanitatum doctrinis, Can:. Hier. 7, 11 (72) ; deos nouos eligunt qui haereticas sibi

doctrinas inpingunt, Cami. jy. 2, 9/10 (83) ; propria mala doctrinarum suarum (sc. haereticarum), Can. /Az. 29, 2/3 (113) ; dum docttinas adserunt falsas (sc. haeretici), Cam. /Av. 29, 20/21 (114) ; falsitatum

doctrinis, Can. Hab. 16, 12 (141) ; nouae fidei doctrinis, Canz. Hab. 16,

13/14 (141) ; Synagogae ... habens quidem folia doctrinarum, carens operum fructus, Can. Hab. 19, 13/14 (143) ; scismatibus, qui sibi nouis doctrinis nomina noua conponunt, Cant. Deb. 7, 10/11 (178) ; quia sibi

nequeunt ex aequo uenire Christi philosophique doctrinae, Cas. Deb. 15, 20/21

(188) ; uariis semper

et

coloratis falsitate doctrinis, Can. Deb. 29, 48 (202) ; uestes falsarum doctrinarum, Cant. Deb. 29, 52/53 (202) ; — gentes ... doctrinas haereticas, Cant. Deut. 9, 24/25 (25) ; tropologice deos recentes haeresum doctrinas ostendit quas recentius

(100) ; ecclesiasticos doctores, Can.

fingunt, Car. Deut. 18, 10/11 (34) ; dentes habentes aculeos docttrinarum, Cant. Deut. 25, 65/66 (45); uinum libationis potationes sunt doctrinarum, non quae Deo, sed quae

Deut. 15, 33 (31) ; — ab haereticis

daemoniis

doctoribus

39, 10/11 (57) ; doctrinis daemoniorum, quae uetae sunt abominationes et offensiones grauissimae foedi-

doctor : Doctoris uox, Cans. Hier. 4, 25/26 (70) ; quos doctorum delicto grauari, Cant. Hier. 7, 9/10 (72);

gregis doctores,

19,

7[8

Camt

seducuntur,

(35);

doctor

Ag.

19, 7

Carm. Deut.

et

ponti-

fex haeresis, Cam. Deb. 15, 65/66 (189) ; haereticus doctor, Can. Deb. 15, 68/69 (189) ; doctor gentium, Cant. Deut. 32, 21/22 (51) ; docto-

rum Synagogae, Cant. Hier. 12, 2/3 (75) ; — angelos, id est sacerdotes doctoresque, Car. Deut. 9, 30 (26) doctrina : lac spiritalis doctrinae sermo est, Cant. Deut. 27, 9 (47) ; ut nec moralem, nec contemplatiuam adsequantur doctrinam, Cant. Deut. 27, 20/21 (47) ; prophetarum, quorum doctrinae audire nequeunt ueritatem, Can. Hab. 21, 14/15 (146) ; doctrinam inquire pastoris electi, Or. Man.

17, 14 (160) ; doctrinae

nutricis uberibus, Can. Deb. 24, 17 (198) ; - humanae doctrinae liquor, Cant. Deut. 11, 29.(28) ; in perfidia

doctrinarum,

Cas.

Deut.

27,

16

(47) ; contrariarum studio doctrinarum, Cant. Deut. 27, 40/41 (47) ; multa milia deicis fallacium doctrinarum,

Can.

Deut.

31, 14 (51) ; in

immolantur,

Cas£. Dent.

tatis, Or. Man. 13, 42/44 ( 157)

documentum : sui luminis

documen-

tum, Canz. Hab. 1, 9/10 (124)

dogma:

mala

demonstrant,

(114)

dogmata Cant.

seruis

Dei

;Ag. 29, 21/22

dolor : ut medicinali dolore dolor infirmitatis abscedat, Cam. Hier. 17,

11/12 (79) ; dolore podagrico, Or. Man. 12, 19/20 (156) ; luctifici dolores, Carmen 119 (211); ptincipium finemque meum dolor unus haberet, Carzen 134 (211) ; — anxius dolor, Carzen 18 (207); inclusus

dolor,

Carzen

25

(207);

ut dolorem pariant paenitendi, Caz/. Deut. 24, 7/8 (42) ; dolor est ortus

in corde, uel delinquendo suffixus, uel paenitendo commotus. Duplex doloris species aestimatur, Can. Hier. 17, 4|5 (79) ; doloti peccatorum dolorem conpunctionis adiunctum, Cant. Hier. 17, 7/8 (79) ; ma-

310

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

lus iterum dolor ...dolor in bono, nimirum paenitendi, Cam/. Hier. 17,

8/10 (79) ; peccatorum dolor, Can. Hab. 11, 2 (136) ; paenitentis morbo ...qui non multiloquio, sed maiori dolore medicatur, Or. Man. 16, 17/18 (159) ; cfr Or. Man. 16, 3. 9 et 12 (158) ; paenitudinis dolore morderi, Cant. Ion. 5, 33/34 (167) ; obstinatae mentis inutili dolore, Car. Ion. 5, 55 (168) ; — torrentem Ce-

dron qui... dolor transfertur, Can.

Deb. 20, 8/9 et 16 (195)

praecepta sufferre, Can/. Hab. 8, 3[4

(132) ; praecepto dominico

famu-

lari, Cant. Ion. 1, 4 (162) ; dominicae transitus praesentiae, Can. Hab. 11,

32/33 (137) ; dominicae ptaesentiae, Cant. Hab. 6, 22/23 (131) ; Cant. Deb. 5, 36/37 (177) ; dominicum semen, Can. Deb. 17, 23 (192) ; dominica uerba, Camz. Ex. 4, 13 (6) ; dominicae uoluntatis ratio, Cam. Hab. 19, 65 et 66/67 (145)

dolosus : ad suggerendum dolosi, Cant. Ex. 5, 84 (7) dolus : si dolus in nobis coeperit dominari, nouus deus factus est, Can.

Deut. 18, 1920 (34)

domicilium : domicilia

5, 19 (176) ; dominicam pietatem, Or. Man. 16, 13/14 (158) ; dominica

in diffusione

latissima construentes, Car. Deut. 7,

3/4 (22) ; quietis aeternae nulla domicilia, Cas. Deut 11, 8/9 (27); domicilia caritatis, Canz. Deut. 26, 20 (46) ; de terreno domicilio exire,

dominium : cuius (s. Satanae) dominio fuerant inretiti, Canz. Hier. 8, 19/13 (73) ; Pharaonis dominio, Cant. /Ag. 26, 17 (111) ; cfr Cant.

Hier. 8, à (72)

dominor : quia dominatur propriae creaturae, Cant. Ex. 4, 19 (6) ; dominantes seruis peccati, Canmz. Hier.

8, 10 (73), cfr I. 15

Dominus : admonitionem

—Domini,

Cant. Ax. 11, 27/28 (93) ; aduen-

tus Domini, ^. aduentus;

angelus

Cant. Deb. 5, 23/24 (177) Dominationes : Or. Man. 18, 23 (161) dominatus : graui dominatu, Can. Deb.

Domini,

dominicus : aduentus dominici praesentia, Cant. Hab. 6, 17 (131) ; do-

mini Satanae uirtutem detriuit, Can.

4, 6/7 (175)

minica caritate, Carm. Hab. 22, 23 (147) ; Cant. Deut. 43, 73/74 (63) ; carni dominicae, Cas. Deb. 11, 3 (182) ; dominicorum certaminum, Cant. Deut. 27, 32 (47) ; dominica

comminatione prosterni, Cam/. Hab.

14, 11[12 (139) ; Or. Man. 6, 9

(151) ; ex corpore dominico ac sanguine delibamus, Cas. Ion. 10, 20/21 (172) ; dominici corporis, Can. Hab. 9, 2 (134) ; Cant. Deb. 5, 23 (177) ; Cant. Deb. 25,5 (199) ; ligno dominicae crucis, Cam;. Hier. 18, 23/24 (76) ; dominicam crucem, Cant. Deb. 25, 4/5 (199) ; Ecclesiis dominicis, Can. Deb. 23, 9/10(198) ; montem hereditatis dominicae, Car.

Ex. 18, 4/5 (14) ; holocaustum dominicum, Cas/. JA. 19, 55 (102) ; ignis dominicus, Cam. zAg. 15, 14 (97) ; iram dominicam, Or. Man. 13, 44 (157) ; dominicae libertatis iugum, Can/. Hier. 8,2 (72) ; dominici nominis inuocator, Car. Deut. 4, à (18) ; terribili dominico nomini, Or. Man. 4, 41/42 (150) ; dominicis iu-

giter

famulantur

obsequiis,

Canm/.

Ax. 11, 16 (93) ; Cant. Ax. 14, 27/28 (96) ; cruor

dominicae

passionis,

Cant. Deut. 15, 74 (32) ; Cant. Deb.

Camz.

Deb.

22, 30 et 40

(197) ; aspectus Domini dura dissoluit et obstticta in liquidum uertit, Cant. Hab. 5, 12/13 (129) ; cato DoZAx. 80, 34/35 (115) ; tempus necdum nasciturae carnis Domini, Can.

Ion. 4, 21/22 (165) ; Domini clementiam poscens, Can. Hier. 1, 8/9 (67) ; Domini comminationes, Can.

ZÁAz. 4, 380 (87) ; ignis quoque conspectum eius (sc. Domini) praecedit, Cant. Hab. 4, 14 (128) ; uirtutem et potentiam, quae Domini

sunt cot-

nua, Cant. Hab. 2, 44 (126) ; corpus

Domini gladius est, per quem totum sibi mundum subiecit, Canmz. Dent.

43, 34/35 (62) et 128/124 (64);

Domini dilectores splendoribus replebuntur, Cant. Deb. 30, 11 (203) ; Domini dispensatione, Canrz. Hab. 2, 42 (126) ; nostrorum tristitias peccatorum in domo Domini confitemut, Cant. Hier. 11, 7/8 (74) ; equi Domini intellectuales sunt homines,

Cant. Hab. 8, 2 (132) ; equitatus Domini, populus uidelicet beatorum, Cant. Hab. 8, 6/7 (132) ; exitus Domini, Can. Deb. 5, 22 (177) ; tribus modis facies Domini quaeritur : fidc confessione,

conuersatione,

Can/.

4g. 24, 47/48 (109) ; faciem Domini, Can. Az. 24, 70 (109) : facies Domini praesentia eius est, quam praecedit uerbum euangelicae ueri-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM tatis, Can. Hab. 4, 2/3 (127/128) ; fluctus Domini super nos transierunt, Cagz. Ion. 3, 56/57 (164) ; furot Domini stillauit, Canz. /Az. 4, 35/ 36 (87) ; fiala furoris Domini ... in

haeresibus et infidelibus effusa, Can.

Hab. ?, 30/32 (132) ; cfr Or. Man. 13, 28 (156) ; gladium Domini tate propria desaeuisse, Camsz. 43, 67/68 (63) ; gratia Domini mendatur et fortitudo uictoris deputatur, Cami. Deb. 22,

boniDeut. comeidem 49/50

(197) ; unius mali commissio indignationem |Domini prouocauit, Or. Man. 13, 10/11 e 23 (156) ; ira Domini, Or. Man. 13, 4e2 21 (156) ; tres res diuersas in laudem Domini : intolerabilem magnificentiam |glotiae, insustentabilem iram et inuesti-

gabilem misericordiam, Or. Man. 7, 2/5 (152) ; eius (sc. Domini) lumen, Cant. Ag. 24, 70/71(109) ; Domino Deo magnitudinem dari, cum magnitudinis

eius non

sit finis, et ei

nihil possit augeri, Cam. Deut. 4, 13/[14 (18). ; maiestas Domini substantia eius est. Substantia eius omnium uirtutum capax est, Can/. /ÁAz. 26, 15/16 (110) ; manus Domini, 4. manus ; nec aeternae memoriae Domini recondantur, Or. Man. 16, 44/55 (159) ; ut multae sint miseta-

tiones Domini, Casz. "Ag. 26, 10/11 (110) ; misericordia Domini, Can. ZAz. 11, 34/35 (93) ; inmensa mise-

ricordia Domini, Or. Man. ?, 20/12 (182) ; in oculis Domini, Can. Deut.

40, 43/44 (59) ; apostoli pedes Domini significantius |agnoscuntut, Cant. Hab. 5, 1/2 (129) ; percussio Domini sanitates ... Dominus cum percutit, sanat, Can. Deut. 40, 48/49

($9) ; nec praesentiam sui quidem Domini meruit contemplari, Cam. As. 11, 31/32 (93) ; Domini populos, Cant. Deut 10, 31[32 (27); sagittae Domini spiritales quibus humani generis percutit corda, Cam. Deut. 43, 2/3 (61) ; cfr Cant. Deut. 43, 70 (63) ; sagitta Domini inebriata est sanguine, Cas. Deut. 43, 23/24

(62) ; de Dominisede currens, Can. 10, 13 (135) ; non seueritate

Hab.

Domini, sed iustitia dispensari, Can.

Zz. à, 2/3 (85) ; spiritus Domini, Cant. Ex. ó, 16 (120) ; Cant. Ex. 11, 3 (10) ; splendor Domini, licet fuerit sempiternus, non tamen semper nobis praebuit lumen, Can. Hab. 1, 7/8 (124) ; splendor Domini Dei

31I

nostri lux est, ignorantes inlustrans et temporaliter excaecans oberrantes, Cant. Hab. 1, 47/48 (125) ; templum Domini ille nimirum est, in quo Deus ueniens habitauit in nobis, Can. Ion. 4, 19/20 (165) ; Domini ueridicum templum, quem diuina sibi plenitudo in uterum uirginalem coniunxit et humano generi redimendo succurrit, Cam. lom. 8, 15/17 (170) ; thesauri Domini multi et innumerabiles sunt, Cas. Deut.

35, 5/6 (54) ; uerbum Domini, z. uerbum ; quia ueritas eius (sc. Domini) aquae dulcedinem potantibus ptaebet, Cas. Hab. 10, 32/34 (135) ; ut uirtus Domini glotificetur in impiis, Can. /Ag. 4, 20 (86) ; uirtus Domini tunc demum firmata est, cum passionem perferret, Canz. Hab. 3, 9/10 (127) ; tunc magnificata est uirtus eius, cum a mortuis Dominus surrexisset,

Can;

Deb.

11,

75[76

(184) ; uoluntas Domini, Can. Ion.

10, 14 (172) ; cfr Or. Man. 14, 3

(157) ; Cant Deb. 3, 22 (175) ; saepiws; plurima reperies quae praecedere nostri Domini uultum narrentur, Cant. Hab. 4, 14|15 et 27 (128) ; - Dominus, cum potestatis suae moderamine, sicut ei libitum est, ordinat uniuersos, Car. Deut. 7,

45/46 (23) ; qui enim cognoscit, non ab homine instituitur, sed a Domine interius eruditur, Cas. ;Ag. 31, 7/9 (116) ; quod latere nihil Dominum posset, Cant. Ion. 1, 6/7 (162) ; po-

pulum suum Dominus praecedebat, ut et metatot itinerisetdefensor populi adfuisset, Canz. Deut. 13, 2/4 (29) ; ostendit posse Dominum flecti, ut a populo peccatore temperet manum, Cant. Deut. 28, 18/19 (48) ; iudicat Dominus seruos suos, et paterna clementia flagellat quos diligit, Can. Deut. 37, 2/3(55) ; Dominus quoque noster expandit super nidum Ecclesiae suae alas protectionum suarum, Cant. Deut. 12, 19/20 (29) ; quia ipse est caput corporis Ecclesiae, multitudo uero fidelium corpus eius, Can. Deut. 43, 35/36 (62) ; apostoli ... qui Domino norunt dorsa subportando praebere, Can. Hab. 8, 4/5 (132) ; inde Dominus in potentatibus, apostolis et praedicatoribus expugnauit inimicum pro populo suo, Cas. Deb. 13, 59/61 (186) ; per fidem Domino reuelato, Canz. Hab. 11, 1/2 (136) ; Dominus, nasciturus in car-

312

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

ne, glorificatus uenit laudibus angelorum...resurgens ab inferis, ad Patrem glotificatus ascendit, Can. Deb. 11, 12/168 (182) ; Dominus ... qui cunctorum peccata portauit, Cam/. Hier. 15, 32/33 (78) ; hominis culpa prioris, pro qua etiam Dominus noster dignatus est humiliari, Can. ZAx. 27, 7|[8 (112) ; priusquam pettulisset Dominus passionem, Cast. Ex. à, 13 (120) ; Domino, qui mortalibus sua morte salutem inpendit, Cant. lon. 10, 30/31 (172) ; hanc telam succidit Dominus spiritu suo, dum carnalem nostrae uitae textum praecidit et spiritalem obtexit, Can. Ex. 5, 41/42 (121) ; a Domino aeternam capiunt sanitatem, Can. Hab. 8,7/8(132) ; ubique Dominus miraculorum aquas aspetsit, et ubi bonum praesentiae propriae deferebat, sanitatum gratiam conferebat, Can. Hab. 11, 13/15 (136) ; — non aequaliter retributionem Dominus confett, ali-

quotiens digna indignis, Casz. Deut. 44, 31/32 (65); Domino, qui abiectis Iudaeis de cognatione sua quam abiecit, ultra hominem non uidet, hoc est non inluminat, Can. Ex. 4, 12/14 (120) ; hanc uirtutem conttiuit Dominus, cum diabolum

expulisset

de cordibus

infidorum,

Cant. Ax. 30, 9/11 (115) ; ut ibi dia-

bolus frangeretur, ubi Dominus necaretut, Can/. Hab. 9, 6 (134) ; Do-

minus meus, qui confregit aculeum mortis et omnes gentes eius fortitudini subiugauit, Can. Deb. 11, 42/43 (183) ; maledicti ... quos propter suam malitiam Dominus praecipitauit e caelo, Cam. Deb. 22, 27/28 (197) ; indignante Domino, Can. Deut. 25, 36 (44) ; ultori Domino,

Cant. Deut. 27, 48 (48) ; quando paulo durius indignatur, ut dominus indignatur, et statim de peccato adsumit uindictam, Can. Hier. 22, 19/ 21 (82) ; cum iratus a suo populo Dominus transmigrarit, Can. Hab. 19, 4 (143) ; iudicauit Dominus populum, quem de Ecclesiae gremio ... pertulit repellendum, Canz. Deut. 37, 12/14 (55) ; manus Domini iudicium continebit, Cas. Deut. 42, 14 (60) ; uenit Dominus in sanctis milibus, itae iudicium

minitans contra

omnes ferre superbos, Carzen 143 (211) ; Dominus

142]

uirtutis suae

quodam igne flammauit, Canz. Hab. à, 44 (130) ; — priusquam fieret

creatura,

Domini

uocabulum

non

habebat, Cam. Ex. 4, 20/21 (6) ; Deus dicitur ... saepe dominus, Can. Deut. 7, 36/[37 (22); ubi murus Dominus

non motatur, Can. Deut.

26, 22/23 (46) ; ipse (sz. Dominus) solus

est

uerum

consilium,

Can.

Deut. 29, 3/4 (49) ; similiter quoque

esse (sc. Dominus) intellegatur disciplina, Cant. Deut. 29, 5 (49) ; omnium debitor est, etiam malorum,

Cant. Deut. 44, 34 (65) ; fidei gtatiam, id est Dominum, Can. Hier. 16, 5 (78) ; Dominum nostti coronam capitis dici, Cagz. Hier. 16, 6/7

(?8) ; Dominus prophetarum atque apostolorum, Can. /Ag. 2, 69 (84) ; Dominus omnium dominantium, Cant. /Áz. 2, 64 (85) ; diuersis no-

minibus

ipse Dominus

appellatur.

Dicitur etiam Verbum, Can. Ag. 17,

18/19 (99) ; cognoscant ergo te Dominum solum, Can. zAzg. 31, 3/4 (116) ; Dominus ... pastor bonus, Cant. Hab.

3, 15/16 (127) ; Domi-

nus...uir proeliator Canmz. Hab. 138, 29/30 (138) ; Dominus Deus, uirtus mea ...ipsum sibi uirtutem agnoscit, a quo mentis sanitatem percepit, Cant. Hab. 22, 6/8 (147) ; Dominus demonstratur aut excelsus atque sublimis ... aut in maiestate ... aut altissimus ... aut in lumine ... aut in humano aspectu, Or. Man. 8, 6/12 (153) ; Dominus transfiguratus in monte, in solis apparuit claritatem, Or. Man. 8, 14/15 ( 153) ; ut ille (sc. Dominus) sit intercessor apud genitissimum Genitorem, qui mediator factus est ad salutem, Can.

lon. 8,

18/19 (171) ; Dominus tamen in suis est militibus fortis, et spiritalium fit pugnatorum adiutor, Can.

Deb. 22, 53/54 (197) ; — u. Filius, Iesus, Saluator, Omnipotens, Chris-

tus dominus

: amorem

in se dominorum

inclinant, Cagz. /Az. 11, 7 (92)

domus : domo Domini, Carz. Hier. 11, "te (4) Gontzu Dent Sp06180 424)" domus Israhel, quam nunc uidemus sterilitate percussum, Can. Hab. 19,

10/41 (144) ; regalesque domos, Carmen 169 (212) ; — tropologice domus Scripturarum intellegentiae cognoscuntur, (68) ; moraliter

Cam;. Hier. domus

2, 16/17

haec

mens

humana est cognoscenda, Can. Hier. 2, 26/27 (68) ; domus nostras, animas utique, Can. Hier. 2, 28/29 (68)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM | 313 Donatistae : quis enim nesciat Donatistas alterum sibi Christum induxisse, Cant. Deut. 18, 12/13 (34) ; Cant. Hier. 6, 7 (71) donum : hi (sc. apostoli) ab illo quod acceperunt,

dono

sunt

consecuti,

Cant. Ex. 12, 9/10 (11) ; petfectionis inmortale donum, Cas. Jv. 2, 51 (84) ; caelestis sapientiae dono, Cant. Hab. 5, 36/37 (130) ; donis caelestibus, Can. Deb. 19, 11 (194) ; perseuerantiae donum, Cant. Hab. 22, 8[9 (147) ; omnes quippe ex gentibus conuertendi donum Domino deferuntur, Cant. Deb. 9, 14/15 (179) ; — donorum spiritalium diuetsitatem, Cant. /Az. 25,6/7 (109/110) ; spiritalium donorum gratiae, Cam/. /AAg. 28, 21/22 (113) ; donis spiritalibus enudari, Cam;. lon. 1, 12 (162) ; diuisiones donorum spititalium dispertire, Canz. Deb. 15, 26/27 (188) ; dona Spiritus sancti, Can. Hab. 10, 3/4 (134), cfr 1. 36 ; omnia

spiritalia dona ab uno Spiritu ptocedere, Cani. Deb. 15, 54 (189). Cfr etiam : Cant. Ag. 13, 9 (94) ; Cant. Hab. 22, 21 (147) ; Cant. Hier. 16,

2/3 (78)

dorsum : qui Domino norunt dorsa subportando praebere, Cam. Hab.

8, 4/5 (132)

draco : spiritalium draconum ira, Can.

Deut. 34, 19 (54) et 16, 4 (32) ;

malignissimus ille draco, Camz. Hier.

22, d 3ons )o.

cognosce,

Cam;

Deut.

15,

20/21 (31) ; ille fortissimus ductor (sc. Dominus), Car. Deut. 32, 9 (51)

dudum : Can. Deb. 9, 62 (181) dulcedo : propensioris affectu dulcedinis, Cam; Deut 7, 39/40 (22); spiritalem nolentes dulcedinem sumere, Cant. Deut. 33, 64/55 (54) ; Christi dulcedinem; Cas. Deut. 338, 57 (54) ; ueritas eius (sz. Domini) aquae dulcedinem potantibus prae-

bet, Can. Hab.

inflammerque pio carae dulcedinis aestu, Carzzen 83 (209). Cfr etiam : Cant. /Az. 24, 42 (108) ; sapientiam quae .. quandam sui dulcedinem nostris sensibus fundit, Cas. Deut.

30, 5/7 (50) ; dulcedinem sapientiae plus quam mensuram percipere, peticulosum

est nimis, Cant. Deut.

10/11 (50)

30,

dulcesco : in anima dulcescit, Carz. Ez.

8, 48 (119)

dulciter : dulciter sapit, Canz. Deu. 30,

? (50)

dulcoto : (aqua) quae Moysaico dulcotata est ligno, Cant. Deb. 24, 12

(198)

dum : — econiunctiui plusquam perfectum, post. indicatiui perfectum: decantatunt, dum baculis puteum defodissent, Cant. Ex. 1, 7/8 (3) ; nobis est glotificationis Saluatoris ostensa, dum resurgens a mortuis aeternam uitam

dextera suscepisset, Cami. Ex. 7, 14/15 (8). Cfr etiam : Cant. Hab. 9,

61/62 (130) ; Cant. Hab. 18, 12/13

(143) ; — passim, u. tempora duricors : cum populum Moyses aspiceret duricordem, Cas. Dez: 2, 2 (16) ; conterens petras, nimirum

duricordes, quos ictu frequenti confrangit atque in puluerem demolitur, Cant. Deut. 3, 33/35 (18) ; duticordes Dominum nescientes, Car. Deut.

dragma : mulierem euangelicam perdentem dragmam, cum accensione lucernae quaerentem, Carr. Deb. 18, 48/49 (186) ; dragmam uelut plebem perditam, Cam. Deb. 18, 53 (186) dubium : campi, haud dubium populi, Cant. Hab. 20, 13 (145) ; — sine (procul) dubio, P557 ; — nulli dubium est, Can. Deut. 20, 17/18 (36) ductor : arietes principes gregum ductoresque

dulcedinem confessionis, Carz. Deb. 2, 8 (173) ; spiritalis intellegentiae dulcedinem, Canz. Deb. 24, 14 (198) ;

10, 38/34 (135);

ex conpunctionis dulcedine suscitan-

dus, Cant. Hab. 17, 31/32 (143);

33, 41/42 (53)

duritia : duritiam glebosae telluris, Or. Man. 4, 16 (149) ; — alii protectionem sui duritiam faciunt colli, Car.

Ex. 3, 7[8 (5) ; duritia idolatriae, Cant. Hab. 5, 23[24 (129) ; Iudaicam multitudinem, quae clausa circumdataque est limitibus duritiae suae, Or. Man.

4, 25/27 (150) ; in

cordibus suis duritiam inpingentes, Cant. Deb. 20, 3 (194), cfr I. 18

(195) ; Cant. Deut. 43, 41 (62) ; ad

tristitiam meroris siue dolorem ducuntur per duritiam suam, Can. Deb. 20, 9/10 ( 195). Cfr etiam : Cant. Hab.

5, 20 (129) ; Cant. Deb. 21, 15 (195)

duto : scismatica prauitate durati, Cant. Ex. 9, 23 (10) durus : durus, quod ait, pertinaciam demonstrauit, Can. Deut. 25, 24/25

(44)

dux : duces publicae quieti prospiciunt, communi consulunt disciplinae,Can/.

Ax. 14, 7/8 (95)

314

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM (183) ; et tu, si iam coruscatio propter luminis occulti splendorem dice-

E ebrietas : ad

ebrietatis augmentum psalmos et diuina cantica psallant, Cani. Deb. 3, 4/5 (174) ecce (initio periodi uel conclusionis) : Cant. Deut. 37, 34 (56) ; Cant. Deut. 43, 61 et 74 (63) ; Cant. Deut. 43,

104 et 110 (64) ; Cant. Hier. 20, 25

(80) ; Cant. Ag. 4, 45 (87) ; Cant.

Ax. 9, 49 (92) ; Cant. /Ag. 13, 14 (90)

Eat

v

29

T2

CIA)

Cant. /Az. 31, 18 (116) ; Cant. Ex. 2, 8 (117) ; Cant. Hab. 4, 13 (128) ; Carmen 59 (209); Carmen 142 (211) ; Carmen 189 (213) Ecclesia : fotis extra Ecclesiam positi gladio spiritali secantur, Cant. Deut. 26, 11 (46) ; intra Ecclesiam futuri temporis neglegentiam uidet, Cant. Deut. 26, 24/25 (46) ; qui intra ecclesiam uelant caput, honorem angelis, id est sacerdotibus, deferentes et subiectos se uitili potestati demonstrant, Christi uidelicet iugo, Can. "Ax. 9, 20/22 (91) ; — Christi Ecclesiam

dissipantes,

Cam.

Hier.

7, 8

(72) ; ob hoc inperiti facti (sc. haeretici) ab Ecclesia repelluntur, Cas.

Deb. 19, 14 (194) ; duos populos Ecclesiae, circumcisum et ptaeputium,

Cant. Deb. 26, 5|6 (199) ; finito tempore, diabolus pedibus erit Ecclesiae perimendus, Car. Deb. 26, 12/13 (200) ; Ecclesia quippe crucis uexillo percutit et interficit inimicos, Cant. Deb. 30, 4/5 (203) ; — EccleSia ... parua quidem est numero, sed uirtute praestantior modo et excellentior dono, Cam. Ag. 18, 6/9 (94) ; quamuis parietum constructio non in ipsa sit Ecclesia, sed fidei ueritas, Cant. "Ay. 16, 9/10 (98) ; omni Ecclesiae, quae uitam suam a corruptione carnali fletibus petit cottidie suscitari, Can. lon. 7, 18/20 (170) ; Ecclesiae sunt spiritaliter emergentes, quatum tegumen, nimirum fides Spiritus sancti flammis accensa, iaculari posset sagittas uerborum, Cant. Deb. 8, 3/5 (178) ; Ecclesiae ... quae locis in singulis constitutae, descendentibus populis de superbiae montibus et contumaciae siluis cottidie farciuntur, dum per humilitatem confessionis a uanissimo tumore descendunt, Car. Deb. 10, 33/36 (182); Ecclesiam, quam confortauit a mortuis surgens Dominus meus, Cam. Deb. 11, 41/42

ris,

Ecclesia,

coruscas

in

uetbis,

coruscas in factis. Ex tonitruis legis et Euangelii procrearis, Cas/. Deb. 11, 49/51 (183) ; Ecclesiae ... quae, fidei lumine subleuato, dragmam uelut plebem perditam requisiuit, Cant. Deb. 13, 52/54 (186) ; in hac pelue butyrum obtulit, quia utrum-

que utique cibum Ecclesia gentili populo praebet, Can. Deb. 24, 27/29 (199) ; — potest ab Ecclesia dici, dum pto suis delictis alienigenarum obpressionibus fatigatur, Cas. Deut. 22, 74/75 (40) ; Ecclesiis ... quae persecutionis tempore a suis uiris, id est sacerdotibus fugientibus, relinquuntur, Cam. Hier. 3, 20/22 (69) ; Deus Ecclesiamque suam patitur persecutionibus concuti, meroribus affligi, obpressionibus deteri, Cant. /Ag. 4, 37/39 (87) ; in persecutionibus

... Ecclesia, cum

haere-

sum multitudine increscente eius populi numerantur, Cam. zz. 18, 18/19 (95) ; Ecclesiae ... cuius ossa, spiritales uidelicet, in persecutionibus

conturbantur,

Cani.

Hab.

17,

6/8 (142) ; de Ecclesia ... quod diuersis frequenter persecutionibus aduetrsitatumque incursionibus fatigetut, Cant. Ex. 6, 12/14 (121/122) ; Ecclesia quoque persecutoribus imperatoribus et principibus agitata, sibi eos postulat humiliari, Cam. Deb. 12, 5/7 (184) ; — tropologice annos nationis nationum Ecclesiae haeresumque nobis figuraliter tempora monstrat, quod illa in aeternum,

hae temporaliter uiuant, Cas. Dezt. 8, 52/54 (24) ; super nidum Ecclesiae, Cant. Deut. 12, 19 (29); tropologice uirtus terrae, id est Ecclesiae fides, Cant. Deut. 14, 4/5 (30) ; de Ecclesiae gremio, tamquam de nutricis sinu, Canz. Deut. 37, 13/14 (55) ; quia ipse (sc. Dominus) est caput corpotis Ecclesiae, Car. Deu. 43, 36 (62) ; Cant. Deut. 43, 125 (64); ut Ecclesiae firmitatem obpugnent, Cant. Hier. 6, 11/12 (71) ; in uulua Ecclesiae et eius uberibus inlactatus, Cant. /Az. 2, 45[46 (84) ; natisuntex Ecclesiae utero, Canm£. 7A. 2, 49/50 (84) ;'cor Ecclesiae, sapientia uide-

licet, Can. Deb. 8, 15/16 (179); in firmamento Ecclesiae positi, Can. Deb. 19, 26 (194) ; — terram uero, stillicidiis infusam, Ecclesiae multi-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM tudinem praeuidebat, Cam. Deut. 3,

9/10 (17) ; caelum ... ipsa Ecclesia, Cant. Deut. 41, 3|4 (59) ; gentium fines diuersas uariarum prouinciatum locorumue Ecclesias intimauit,

Cant. Deut. 9, 28/30 (26) ; montem hereditatis dominicae Christi Ecclesiam dicit, Cam. Ex. 18, 4/5 (14) ; Christi spiritalem Ecclesiae montem, Cant. Hier. 18, 3/4 (79) ; ciuitas

munita Christi Ecclesia est, ubi peccatotes silent et potum amaritudinis prae tristitia bibunt, Can. Hier. 165, 30/32 (78) ; ad Iherusalem, Ecclesiae uidelicet, fidem oberrantes, Car. Hab. 1, 30/31 (124) ; in tabernaculis benedicta : in Ecclesiis dominicis, Cant. Deb. 23, 9/10 (198) ; fidelem animam,

Ecclesiae

seruulam,

Cas.

Deb. 15, 89/90 ( 190) ; luna ... Ecclesia clarificata est, Cant. Hab. 13, 3/4 (138) ; ergo ab initio luna est. A constitutione mundi Ecclesia congregatur, Cant. Hab. 13, 19/20 (138) ; Ecclesia stetit ut luna, nec

mota est, quoniam fundamentum eius est Christus, Can?. Hab. 13, 26/ 27 (138) ; mulier formam Ecclesiae gestat, Cant. Ag. 30, 28/29 (115) ; typum Ecclesiae gerens Debbora, Cant. Deb. 1, 15 (173) ; Ecclesiae figuram gessisse Debboram diximus, Cant. Deb. 2, 6 (173) ; mater Debbora, quoadusque mater Ecclesia claruisset, Can. Deb. 6, 28/29 (178) ; ut ex uoce Christi Ecclesia stimuletur : Exsurge,

Debbora,

quae se-

des in puluere, ita iaces et contrita iaces in terra, Can£. Deb. 11, 16/18 (183) ; Debbora

... Ecclesia, Cant.

Deb. 14, 27 (187) ; — EcclesiaSynagoga : in caelo et in terra ... in

Synagoga uidelicet et Ecclesia, Can. ZAx. 12, 5[6 (94) ; cfr Cant. Deut. 2,

31/33 (17)

315

Edom: terra Edom ipsa est quam fuerat hereditate sortitus, Cas. Deb. ó, 13/14 (176) ; Esau nomine nuncupata, qui Edom siue Seir alio nomine fuetat uocitatus, Car. Deb. ó, 14[15 (176) ; profectus est de agris Edom, utique cum ad inferos descendisset, Canm;. Deb. 5, 32/33 (177) ; Edom sanguineus dicitur atque terrenus, Cam;. Ex. 16, 2/3 (13) ; in agris Edom, qui interpre-

tantur sanguinei, utique Acheldema,

Cant. Deb. 5, 24/25 (177)

effemino : ille qui secundum corpotis qualitatem uir esse uidetur et effeminatur tamen incredulitate ... superbia, hic pro femina reputatur, Can. Deut. 20, 18/21 (36) ; seruos .. effeminatos, Can. Deut. 43, 92 (63) ; effeminatae animae, Can. /Ag. 9, 11 (90) ; mulieres et effeminati peccato, Cant. Deb. 28, 6 (201) efficax : efficax medela, Cas. 7zAz. 22,

21/22 (105)

efficientia : Cant. Deut. 3, 36 (18) effodio : effossas uenas auti sinceris-

simi, Can. Deb. 16, 43/44 (191) Effrem : 7. Ephraim effusio : effusione sui sanguinis, Cam.

Deut. 43, 25/26 (62)

egestas : Carmen 149 (212) eiulatus : dicit cum eiulatu lugubri, Cant. Hier. 20, 28 (80) ; eiulatibus inclamabat, Or. Man. 6, 7 (151) eiulo : eiulant peccatores, Cam. Hier.

17, 2 (79)

elatio : elationis superbiaeque tumorem, Cant. Deut. 25, 17 (44) ; figuram elationis habere quae spiritui falsa plurima pollicetur, ac suis eum promissionibus uanae praesumptionis inducit, donec inplicet in ruinam, Cant. Deb. 29, 6/9 (201) electio : prae electione gratiae, Cam/.

Ax. 12, 16 (94)

sensus, Can. Deut. 8, 54/56 (24) ; ecclesiasticos imitari doctores, Car. Deut. 15, 33 (31); ecclesiasticus usus inuenit psalmorum more cantari, Can. Hier. 1, 9/10 (67) ; in

electus : electorum numerus paruus est, Canz. Ag. 13, 14/15 (95) ; necesse est ut hodieque electorum semen in paucitate consistat, Can. ZAv. 13, 21/22 (95) ; in incenso autem electi intelleguntur, qui nuper fidei sociantur, de quibus non plena lux fidei, sed fumus quidem, boni tamem odoris insurgit, Cam. 24g. 15, 23/25

Sion, monte ecclesiastico, Canz. Hier. 11, 4[6 (74) ; ecclesiasticos ptinci-

ele(e)mosyna : 4. elymosyna

ecclesiasticus : in ecclesiastica psalmodia, Cant. Ex.

1, 9 (3) ; ad illius

ecclesiasticae nationis annos, proculdubio

inmortales,

nostros

erudit

pes, Cant. Hier. 12, 20 (76) edo : — editus (cuz ablatiuo) : Beniamin et loseph, lacob et Rachel editos, Cant. Deb. 13, 4 (185)

(97)

elementum : inrationabilia

elementa,

Cant. Deut. 2, 3|[4 (16) ; elementis conuincentibus,

Cam£.

Deut.

2, 5

(16) ; tenebrarum caelorumque tur-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

316

batio motis facta est elementis, Car.

Deb. 5, 33/34 (177)

Elias (Helias) : Moyses et Helias in monte cum Domino loquebantur, Cant. Deb. 5, 17[18 (176) ; Helias quadrigis igneis ad caelum euectus ascendit, sine dubio primum quod uirgo, secundo quod sacerdos, tertium quod solitudinis adpetitor ... quarto quod etiam confessor, Can/. Deb. 9, 30/34 (179/180) ; (aqua) qua Helias in solitudine fugiens pota-

batur

cum

sustentaretur

torrente,

Cant. Deb. 24, 6/8 (198). Cfr etiam :

Cant. Az. 17, 2 (99) ; Cant. Deb. 9,

36 (180)

elido : ut

mala

uulnerati

pristina

doleant

et elisi

recognoscant,

Hab. 9, 16 (134)

Cam.

eliquo : plumbi materies, dum subter accipit flammam, non eliquatur ... attamen si desuper acceperit flammam, indifficultius eliquatur, Carm. Ex. 11, 24/26 (11) ; — impii, qui ...

non eliquantur, Canz. Ex. 11, 26/29 (11) ; ad puritatem eliquans, Cas. Hab. 5, 15 (129) ; instructissimi Sapientes quos ... ad perceptionem fidei eliquauit, Can.

Hab.

5, 26/27

(130) ; alimenta praebentut, doctrinae nutricis uberibus eliquata, Cant. Deb. 24, 16/17 (198) ; — cfr liquo Eliseus : Eliseus, euangelicus uidelicet sermo, Can. Deut. 33, 69 (54) eloquentia : uolubilitas est eloquentiae saecularis,

insidet

in cuius extremo

falsitatis : nouissima

musca

enim

eius mendacium, Carz. Hab. 10, 30/ 32 (135) ; eloquentia quaeritur pto

defensione causarum in adserendo gratiam ueritatis, litigiorum commotionibus auferendis ... uanitas eloquentia, Cart. Ion. 9, 27/30 (171) ; eloquentiam fallacem occidit Dominus, Can. Hab. 10, 32/33 ( 135) eloquium : sicut se communia quoque sermonis eloquia probant (— z »/go dicitur), Cant. Deut. 21, 79/80 (38) ; ex persona Patris ... cuius Eloquium nouissimis est temporibus expectatum, |Cami. Dew. 3, 2/3

(17)

i

elucesco : uidetur quaedam elucescere ratio ueritatis, Or. Man. 12, 13 (155) elymosyna : dignum opus Deo manibus agunt, elymosynas exhibendo, Cant. Ex. 5, 24/25 ( 121) emendo : quos emendat, saluti destinat, Cant. Deut. 37, 3/4 (55)

emergo : emergens excellenti profectu, Cant. /Ag. 24, 55 (109) eminentia : malus quippe arbor dicitur nauis pfopter eminentiam, Caf.

Hab. 20, 19/20 ( 146)

emineo : Iudaicae plebis cultum ostendens uniuersis gentibus eminentem, Cant. Hab. 20, 20/21 (146) emollio : aquae emollitae, Cas. Ex.

9, 13 (9)

:

emortuus : in emortuo corpore, Can.

Deut. 24, 9/10 (42)

Enac : *. Anath enato : ita ut cum fallendis nautis enatant (sc. balaenae) super aquas, Cant.

lon. 6, 23/24 ( 169)

eneruatio : luxuriae enetuatione, Car.

Deut. 43, 97 (63) Enon : 4. Aennon enudo: donis spiritalibus enudati, Cant. lon. 1, 12 (162) Eous : sicut ab Eoo prorumpit climate fulgur, Carzzen 184 (213)

Ephraim (Effrem) : Effrem frater Beniamin

in hoc

loco

narretur,

cum

ueritas habet Beniamin et Ioseph ... esse germanos, Cani. Deb. 13, 3/5 (185) ; de loseph uero nascitur Effrem, qui nepos Beniamin in ipsa ratione uocatur, Cant. Deb. 18, 5/6 (185) ; Effrem et Manasse, filios Ioseph, Canz. Deb. 13, 8 (185) ; non

ipsos auctores tribuum Beniamin et

Effrem,

sed tribus

ipsas appellat,

Cant. Deb. 13, 15/16 (185) ; — Effrem fructifer nuncupatur, Car. Deb. 13, 21 (185); populus Effrem, apostolicus sine dubio chorus, Ca. Deb. 13, 26/27 (185) ; interiores sensus boni et suaues Deo fructificantes per fidem Effrem populus fiunt,

Cant. Deb. 13, 35/36 (185)

epistolariter : epistolariter. consolans, Cant. Deut. 21, 72 (38) epoto : — pass. : qui (sc. martyres) effusione sui sanguinis epotantur, Camf.

Deut. 43, 25/26 (62)

epula : inter ipsas epulas comedentiumque conuiuia glorificati debent iustitiae Creatoris, Canz. Deb. 10, 10/11

(181)

epulor — /ae£or : nihil ergo est spiritaliter epulatij, quam in uerbo Dei Deum honorate ... sed illud intellegi potest : 'In medio epulantium, illic dabunt iustitias Domino', quod etiam inter ipsas epulas comedentiumque conuiuia glorificari debent iustitiae Creatoris, Can£. Deb. 10, 4/11 (181) epulum : epulum cibariae spiritalis in

INDEX

NOMINVM, RERVM, VERBORVM

Iherusalem caelestem, Can. Hab. 8, 12/13 (133) ; sint epulum optanti mihi desiderabile planctus, Carzzen

8 (207)

equa : muli enim animalium uatio genere procreantur, ex equo uidelicet et asella, aut ex asello et equa, Canz. Deb. 9, 48/50 (180) ; qui prius haereticus et postea factus est christianus, ex asello et equa noscitur natus, Cant. Deb. 9, 52/54 (180) equitatus : omnis equitatus Domini, populus uidelicet beatorum, sanitas sunt, Cant. Hab. 8, 6/7 (132) ; equitatus peccatorum, Cars. Deb. 21, 11

(195)

equus : equis est ardentibus subleuatus, Cant. Deb. 9, 40 (180) ; equos, quos subneruauit et amputatis pedibus inutiles fecit, Can. Deb. 21, 8/9 (195) ; Chananaeorum subneruantur equi, Cant. Deb. 21, 17 (196) ; — si quis etgo de Christo renatus est, sed ad haeresim conuersus haereticus factus, si postea reatum corrigat, ex equo et asella dicitur generatus, Can. Deb. 9, 50/52 (180) ; — omnis humani generis caro equus figuraliter praenotatur, Cam. Ex. 2, 24 (4) ; homines equi, Cam. Ex. 2, 32 (4) ; equi Domini intellectuales sunt homines, Can. Hab. 8, 2 (132) ; omnis homo equus est, Cant. Hab. 8, 22 (133) ; apostoli equi sunt, Cam/. Hab. 8, 4 (132) ; in equis martyres

et uirgines ... deferuntur, Canz. Dep. 9, 23/25 (179) ; equus salutis, Cant. Ex. 2, 26 (4) ; hic equus aliquando Christum, Satanan aliquando conportat, Cant. Ex. 2, 25/26 (4) ; spiritales equi sunt aeriae potestates, Cant. Deb. 21, 1/2 (195) ; uolumus spititallum equorum et alienigenatum pedes succidi, ut nec aduersum nos calcitrandi, nec de nostris ali-

quos fapiendi locum adtingant, Cant. Deb. 21, 8/7 (195) ; cum in te uitia carnis extinguis, equorum cal-

317

ginalia sunt actualiaque delicta, Can.

Deb.

21,

13/16

(195);

-

dr

equa eremus : in ostensionibus eremi, Car. Ex. 12, 25 (12) ; terra deserta licet

eremus significetur, Canz. Deut. 11, 2/3 (28) ; annis quadraginta quibus in eremo fuerant commorati,

Canf.

Deut. 13, 14/15 (29)

ergastulum : ab ergastulo Chaldeorum, Or. Man. 1, 14 (148) ; horrida terrifici reserans ergastula claustri, Carzen 146 (212) erraticus : ouem erraticam, Car/. Ex.

14, 15(13)

ertor : cum in erroribus homines sunt molles, Cam Hab. ó, 23 (129); cfr Cant. /Az. 31, 2 (116) ; inducto cultu erroris, Can. Hab. 5, 42 (130) ; quibus est uitalis spiritus per errorem ablatus, Can. Hab. 7, 36/37 (182) ; pagano errore, Cant. lom. 4, 63 (166) ; eztotis culpas, Carzzen

68 (209). Cfr etiam : Cant. Deb. 10,

27 (182) e£ 22, 9 (196) ; Carmen 110 (210)

eructo : Verbum illud bonum quod Patet eructauit, Cant. Deut. 2, 23/24 (16) ; eructarint labia nostra hym-

num, Can. Az. 24, 17/18 (108) erudio : setuate ceremonias erudiuit, Cant. Deut. 1, 4 (16) ; erudiuit gra-

tiae magisterio praemonente,

Cam.

Deut. 11, 32 (28) ; pater ... te erudiens, Can. Deut. ?, 37 (22) ; nos-

tros erudit sensus, Can. Dent. 8, 55] 46 (24); — eruditus: fortem et uirum bellatorem, longanimum uide-

licet

et

eruditum,

40/41 (96)

Cam.

^g.

14,

eruditio : accedens ad eruditionem propheticam, euangelicam, apostolicam, Cant. Deb. 2, 35/37 (174) ; in eruditione promissum, Cam/. Hab.

4, 7 (128)

Esaias : z. Isaias Esaiticus : z. Isaiticus Esau : pet terram Esau, Cant. Deb. 5, 8

canea ferto succidis, Can. Deb. 21,

(176) ; Seir quippe mons est Esau

10/11 (195) ; intellectualis equus, qui unius peccati commisso spiritalem sibi superposuit Pharaonem, Cant. Ex. 5, 8/9 (6) ; si enim unus inueniatur iniquus, equus est Sisarae, Cant. Deb. 27, 18/19 (200); quod inimicorum equi aquis aliquotiens inmerguntur, sicut Pharaonis et Aegypti, quorum pertinax duritia mox Israheliticos recedentes ab Aegypto desiderat absorbere. Ori-

filiorum, Cas. Deb. 5, 12/13 (176) ;

Esau nomine nuncupata, qui Edom siue Seir alio nomine fuerat uocita-

tus, Cant. Deb. 5, 14/15 (176) esca : plutes escas diuersorum facinorum comedendo, Cam.. Dem. 16, 25/26

(33) ; esca

daemonum,

Cant. Deut. 25, 12 (44) ; abesca ... : non habentes intellegentiam ueritatis, nec interioris consolationis capientes annonam, Cam. Hab. 21,

318

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

17/19 (146) ; esca Scripturarum, Cant. Hab. 21, 6 (146) Esdras : cantica .. ad similitudinem

Dauidicorum —psalmorum —Esdras Scriba legis collegit, libroque psalmorum

adiunxit,

Cas.

Ex.

1,

1| (3); Esdras propheta ... duo corpora Regnorum et Paralipomenon

concinnauit,

19/24 (148)

esuties : esuriem

18, 22/23 (193)

Or.

Mam.

1,

tolerare, Camz. Deb.

et : et est (nio periodi), Cant. Deut.

16, 4 (32) ; Cant. Hab. 1, 36 ( 125) et

10,

18

(135) ; Or.

Man.

18,

32

(161) ; e.a. ; — etideo (initio periodi), 4. ideo ; et fortasse, 4. fortasse ; et quia, 4. quia ; sed et, z. sed etiam : nec non etiam (nio periodi), 4. non; non solum - sed etiam, non solum — uerum etiam, non — uerum etiam, non tantum -— sed etiam, non tantum — uerum etiam,

4. non euagot : gestu corporis inpulsuque sermonis cunctorum inritationibus euagari, Can. Ion. à, 80/81 (168) euangelicus : euangelicus diues, Cas. Deut. 7, 5 (22) ; Cant. Hab. 1, 44 (125) ; ad eruditionem euangelicam, Cant. Deb. 2, 36 (174) ; euan-

gelicam ficum, Can. Hab. 19, 46/47 (144) ; euangelica mella, Car. Deb.

11, 6[7 (182) ; euangelica parabola, Cant. Deut. 12, 22/23 (29) ; erat aqua caelestis ... euangelica plenitudo, qua potatur quisquis in solitudine sui cordis ... solitarius commoratur, Cant. Deb. 24, 8/11 (198) ;

euangelica promissa nullam habent mensuram, Or. Man. 7, 21/22 (152) ; euangelica sacramenta, Can.

Hab. 19, 9 (143) ; euangelicus sermo, Can. Deut. 3, 20 (17) et 38, 69 (54) ; Cant. Ion. 2, 10 (162), pas57z ; euangelica sermocinatio, Cas. lon. 4, 18 (165) ; euangelico stulto, Or. Man. 18, 8/9 (160) ; euangelica uerba uexationes solidant animarum, Cant. Deut 3, 14 (17); euangelici uerbi pluuiam, Cani. Deb. à, 34 (177) ; euangelicae ueritatis, Canz. Hab. 4, 3 (128) euangelista : Canz. Deb. 24, 30 (199) ; Cant. Deut. 39, 23 (57) Euangelium : Euangelii, quod tritico conuenienter aptatur, Car/. Deb.

7,

13 (178) ; — praedicatio Euangelii, ex praedicatorum consona percussione producta, auditorum mentes

inlustrat, Canm:. Deut. 42, 12/14 (60) ; dilatans dilatasti Euangelium tuum super omnia regna mundi, Cant. Hab. 9, 12/13 (134) ; uniuetsis gentibus Euangelium praedicauit, Can: Deb. 13, 23 (185); praedicatores Euangelii, Camz. Deb. 13, 46 (186); conicio peluem potentium Euangelium euangelistarum, quod quamuis patiter fecerunt plures, unum tamen Euangelium appellatur, Can. Deb. 24, 30/32 (199) ;— ad euangelium salutis, Cam; Dem. 8, 73/74 (25) ; legem in se non recipiunt Euangeli, Cam. Deu. 26, 10/11 (44) ; legem Euangelii consctibe cordibus singulorum, Can. ZAg. 31, 23 (116) ; sacras litteras Euangelii, Canz. Hier. 4, 31 (70) ; in hos ergo campos (sv. populos idolatras) uerbum directum est Euangelii, Canz. Hab. 4, 36/37(128) ; iacula eius uerba sunt Euangelii, lumen conferentia cordibus percus-

sorum, Cant. Hab. 13, 32/33 (138|

139) ; — quod unus, propheticus liber, apocryphos mille conuincit. Quodsi, Euangelio sociato, coeperis ex utroque pugnare, multa milia deicis fallacium doctrinarum, Can. Deut. 31, 12/14 (51) ; ut prophetas sibi uideas et Euangelium conuenire, Cant. Deb. 13, 50/51 (186) — euangelium-lex : uidete in lege, uidete in Euangelio, quia utraque in unum concinunt

Deum,

Cas;

Deut.

40,

20/22 (58) ; occidam litteram legis, uiuificem Euangelium, Camz. Dent. 40, 36/37 (58) ; ut non sicut lex obtunsius loquebatur, ita Euangelium protestatur, Cant. Dent. 42, 9/10 (60); auferet omne robur panis: et omnem scientiam legis, et intellegentiam Euangelii, Can. ZÁg. 14, 39/40 (96) ; comedentes bucellam legis, quia uiuum panem perdiderunt Euangelium, Cas/. JAx. 19, 45[46 (101); Euangelio, legi ac prophetiae, Cant. Deb. 5, 18 (176) ; ex tonitruis legis et Euangelii procreatris (sc. Ecclesia), Can. Deb. 11, 51 (183) ; — cfr Testamentum

Eucharistia : (Christus), qui catne ac suo sanguine nos satutauit, Camf. Ex. 414, 16/17 (13) ; ipsius cruor dominicae passionis, quo cottidie de sacris altaribus saturamur, Carm. Deut.

15, 74/75 (32) ; annona cor-

potis Christi potuque sanguinis eius,

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM 319 Hab. 7, 11]12 (131/132) ; oculos Deut. 19, 13/14 (35) malitia fecerit excaecari, Can. Hier. euello : ut iam deglutitos cibos paene 18, 3 (79) ,cfr1.5 qui piis altaribus immolatur, Can/.

de uisceribus euulsissent, Canz. Hier.

10, 6 (74) ; oculos euulsit, Can. Hier. 18, 3 (76) euenio — amio: dies perditionis duplex est: aut enim tufic euenit, quando pes dilabitur inimici, aut ..., Cant. Deut. 36, 10/11 (55) euidenter : quod sic exprimitur euidenter (corr.), Cant. Deut. 22, 18 (39) ; propter quod hic euidenter Azarias testatur, Cami y. 5, 16|17 (87) ; sicut eos euidenter apostoli Iudae sententia probat,

Cant. Az. 8, 20/21 (89)

eunuchus : eunuchi quia per dissolutionem uitae. uigorem sibi amputauerint naturalem, Cas£. Deu. 13, 96/97 (63) ; seruos, eunuchos uidelicet, Canz. Deu. 43, 92 (63) euocatio : abditis euocationibus, Car. Ex. 8, 13 (9) ; Paulum qui licet euocatione fuisset multis posterior, Cant. Ag. 24, 57 (109) Euphrates : Euphrate fluuium super, Or. Man. 6,8 (150) exactot : exactores

cautionis,

Cam.

Deut. 10, 25/[26 (26); Domini populos congruit obseruare, ne quid exactores, semel diuino munere propulsatos, sibi ipsi excitent ad tributa quae spiritaliter delinquendo

redduntur,

32/34 (27)

exacuo : exacuam

Cam.

dixit

Demut.

10,

^clarificem',

Cant. Deut. 42,4 (60) exaequo : quod sancti Spiritus plena descensio linguis est flammeis exaequata, Cant. Deut. 3, 28//29 ( 18) exaltatio : se alterna

exaltatione

con-

excellentia : excellentiam |diuini

ser-

monis, Or. Mans. 18, 11 (160); excellentias diuinae maiestatis, Car.

Deb. 5, 5 (176)

excelsitudo : in excelsitudinem uitae humanae, Cant. Ex. 3, 52/53 (119) excelsum : aliud est super excelsa statui, aliud super pedes leuati, Cam. Hab. 22, 30/31 (147) ; interioris agri possidentes excelsa, Cam; Deb. 27:8 17:250192)per vexcelsal agri interiora mysteria Scripturarum agnosce, Can. Deb. 17, 20 (192) excelsus : Remmon excelsus (inter-

pretatur), Cant. lon. 4, 39/40 (165) ; haeresis Arriorum ... non uerum Deum, sed excelsum adotans, Can. lon.

4,

40/43

(166);

qui

enim

uerum adorant, ex nulla parte quod Deus est, uexant. Qui uerum tantum credunt excelsum, plurima nimirum ex eius ueritate subducunt, Cant. lon. 4, 43[45 (166) ; quis enim est tam uecordis amentiae

deputandus, qui non excelsum existimet Deum ..? Ipsi ergo sunt qui Remmon in Damasco colunt, proculdubio in haeresi excelsum adorant, Cant. Ion. 4, 45/49 ( 166) excessus : post excessum corpotis, Cani. Ey. 4, 3/4 (120) ; in excessu

feuelationum,

Can.

Hab.

16,

ó (140); per excessum mentis spiritaliter credimus interemptos (s. daemones), Cami. Hab. 16,

7/8 (140)

excito : Cant. Ex. 4, 10 (6) excoquo : qui faeculentias morum excoquent sermonibus suis, Cam.

pellunt, Cam. Hab. 16, 24/25 (141)

Deut. 43, 13/14 (61), cfr 1. 73 (68) ;

exalto : Deum tunc demum exaltamus,

in se diutius excoquendo, id est retractando rem obscuram, ad intellegentiae decoctionem — perducat,

cum secundum quod dignum est, de eodem sentimus, Cam. Ex. 3, 40/41 (6); infetiora sua exaltat, Cant. Deut. 21, 41(87) examen :

dirimens

examine

iustos,

Carzzen 198 (214) exarguo : exarguentem prophetam, Or. Man. 12, 15 (155) exaro : in exarandis excolendisque gentibus tamquam agtis spiritalibus, Cant. Hab. 2, 24/25 (126) excaeco : excaecans oberrantes, Cam. Hab. 1, 48 (125) ; excaecat carnem,

ut non terrena, sed caelestia contemplemur, Cam. Hab. 1, 50/51 (125) ; excaecatis

mentibus,

Cant.

Cant. Az. 17, 21[98 (99) ; — efr

Cant. Deut. 23, 16 (41) exercitatio : exercitatio caritatis, Car.

Hab. 3, 30/31 (127)

exetcitium : spiritallum certaminum exercitia, Can. Deut. 27, 32 (47) exercitus : Pharaonis

exetcitus,

Can.

Ex. 1, 6 (3), passiz ; — exercitum eius, uel homines intellege eius uoluntatibus

oboedientes,

uel certe

praeuaricatores angelos quos secum adtraxit ... etiam nostrorum multitudinem significat peccatorum, Carr. Ex. ó, 11/14 (7) ; cum omni cogi-

320

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

tationum exercitu, Carl.

Ex. ó, 17

(?) ; spititalis exercitus Pharaonis, Cant. Ex. 20, 4 (15); Chtisti exercitum, Can. Deut. 43, 42/43 (62) exhibeo : lumen internis sensibus exhibendo, Carm. Deut. 3, 24 (17) ;

quod promissionum suarum exhibeat sponsionem, Cam. Deut. 6, 45/46 (20) ; ministerium exhibet spititale, Cam. Deut. 44, 5 (65); glorificationis laudem exhibuit Pa-

tti, Cant Av. 24, 30/81 (108);

elymosynas exhibendo, Camz. Ax. à, 24/25 (121) ; — exhibitus : ocius exhibitis decernere iusta parati, Carmen 195 (213) exhortatot : exhortatorem

conuetsio-

nis, Can. Az. 14, 43 (96) exhortatorius : exhortatorius

sermo,

Cant. Ag. 24, 69 (109) exitium : praesentis exitium mortis, Cant. Eg. 1, 6 (117) ; in Christi exitio, Can. Deb. 6, 24 (178) exitus : dum indigno exitu consummantur, Cant. Deut. 27, 64[55 (48) ; post exitum corporalem, Or. Man. 15, 35 (158); exitus Domini ex Seit ... mors dominici corporis intimatut, Cam;. Deb. 5, 22/23 (177) ; qui sub incerto exitu dimicarent, Can. Deb. 19, 5 (194) ;

o utinam ... mortis uitaeque simul par exitus esset, Carzen 137/[138 (211) ; cfr Cant. Av. 21, 13 (103) ;

— diuersos

sapientiae exitus, Cam/.

Az. 17, 23/24 (99)

Exodus : canticum Moysi, quod est in Exodo decantatum, Cam; Ex. 1,

5/6 e 15 (3)

exopto : annos sempiternos hortatur intellectualiter exoptare, Cam. Dezt.

8,35 (24)

exotno : animam dono spiritali exornant, Can. Hier. 16, 2/3 (78) exoto : lacrimis exorandus est Deus, Cant. Deut. 8, 31/32 (24) ; Dominus ut se glorificet, exoratur, Canz. JAx.

28,28 (113)

expando : id autem expanditur quod non scinditur, Cagz. Deb. 15, 52/53

(189)

expansio : nec tamen expansione sua diuiditur, Canz. Deb. 15, 55/56 (189)

expect- : 4. exspectexpedio : - expeditus: expediti in Domino, Can. Hier. 13, 22 (76) experientia : hoc cottidiana experientia conprtobamus, Can: Hab. 20, 2/3

(145)

explanator : explanatorem

mysterio-

rum

Oobscurarumque

intellegentia-

rum, Cant. Ag. 14, 59/60 (97) exprimo — deprizmo : cum infirmitatibus (sc. anima) exprimitur uitae, Can.

Az. 16, 27 (98)

exprobratio : exprobratio ab inimicis inproperantibus subrogatur, Cam. Ag. 9, 43/44 (91); exprobratio autem, quando insectationibus poenarum et durioribus affligebantur iniuriis, Camz. zAxy. 9, 50/51 (92), cfr 1. à? ; cum exprobtratione rteppulit eum, Cast. 7x. 26, 38/39 (111).

11 (21)

Cfr etiam : Cant.

Deut.

6,

exptobto (//quez) : propterea patrum suotum inuocat Deum, non nouum quemlibet atque ignotum, sicut exprobrantur illi quibus dicituti Cant oru T SERO) cfr exptobratus audiuit, Cam. Deut. 7, 6 (22) ; etiam Cant. Deut.

(29)

18, 14

exputgo : Can. Hab. 21, 11 (146) exsecrabilis : uitantes periculum suscipere proeliorum ... ob hoc exsecrabiles iudicantur, Camz. Deb. 22,

41/42 (197)

exsecutor : iram hic exsecutores angelos cognoscamus, Car. Ex. 8, 17 (9) exsequof : actibus bonis corporaliter exsequendis, Can. Deut. 26, 5/6 (45), efr 1. 8/9 ; etiam Cant. Ag. 7,5 (89) ; - faepius exsoluo : in concupiscentiis exsoluti, Cant. Ex. 9, 20/21 (10) ; ut exsoluant peccata parentum, Carz£. Hier. 7, 30/31 (72). Cfr etiam : Cant. Hier. 1,

26 (67)

exspectatio (expectatio) : expectationis spes Canta Ec 23015116 2GU12))0s expectationem —alterius (sc. uitae), Cant. Ez. 3, 47/48 (119) exspectator (expectator) : prudens expectator aeternae salutis, Or. Man.

18, 3/4 (160)

exspecto (expecto): non patienter expectant, QCamf. Deb. 21, 29/30 (196) ; — passim exstinguo (extinguo): in te uitia carnis extinguis, Canz. Deb. 21, 10 (195) ; — passim

exsugo : adipem memotatorum exsugamus sanctorum, Cars. Deut. 165,

31/32 (31)

exsultatio (exultatio) : spiritalis exultationis gloriam, Cam. Hab. 22, 5

(147)

exsurgo : exsufge in inferno resurrectionis aduentu, Cas;. Deb. 11, 9

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM (182) ; exsutge de somno peccati, Cant. Deb. 11, 20 (183) ; exsurge corpote, exsurge spiritu, Car. Deb. 11, 28 (183) ; — passim extendo : cum enim Dominus meus lesus Pilati uerberibus aptaretur, extensus est semel. Et cum patibuli figeretur in ligno, extensüs secundo, Cant. Hab. 9, 8/10 (134) ; extensus est (Dominus) autem cum primum praedicaretur Hebraeis. Deinceps extendi non cessat, cum gentibus nuntiatur, Cami. Hab. 9, 16/18 (134) ; ut arcum extentum iudicium futurum

agnoscat,

Cant.

Hab.

9,

20/21 (134) ; quem arcum extendens nunc in praesenti saeculo praedicando, extendet in futuro seuetius exsequendo, Can. Hab. 9, 24/25 (134) extensio : arcus extensio dominici cotrpotis est in ligno crucis

distentio,

Cant. Hab. 9, 2/3 (134) extenuo : extenuata gemitu

cutis, Carmen 118 (211) exter : quod exteri illo tempore, postquam baptizati sunt, simul aqua uel lacte potantur, Can. Deb. 24, 20/22

(199)

14,5 (157)

externus : externa (sc. bella), quae contra potestates ac mundi fortitudines gerimus, Cam. Ex. 4, 4[ó (6); gentes uitiorum externas, Cas. Deb.

4,6 (175)

Ezechiam,

Cant.

Deut..33, 9 (52) ; Cant. ;Ag. 20, 27/28. (102) ; Or. Man. 1, 4 (148) ; Ezechias, rex Iudae, filius Achaz, Cant. Eg. 1, 2 (117) ; Ezechias, uit

sanctus Gant Ev 19 c112)0 Cant. Ex. 3, 51 (119). Cfr etiam : Cant. Ex. 6,2 (121) Ezechiel : Cast Deut 9, 8 (25); Cant. Hab. 10, 18 (135) s

facies : super faciem terrae, Cam. Hab. 11, 30 (137) ; cfr Cant. As. 12, 9 (94) ; caeli facies rubicunda coruscat, Carzen 173 (213); — tribus enim modis facies Domini quaeritur: fide, confessione, conuetsatione, Canz. "Ag. 24, 48/49 (109) ;

generale est omnium quaerere faciem Dei, praeoccupate autem nonnisi paucorum est atque magnorum,

Cant. JA. 94, 61/63 (109) ; uerte

piam, quaeso, faciem, mea uulnera tergens, Carzen 91 (210) ; ne tua me, quaeso, facies post terga repellat,

exterior : exterioris hominis indicio interiorem quoque cognoscimus, Cant. Deut. 27, 2/3 (46) ; Or. Man.

Carzen

97

(210);

—

faciem

nostram uertimus ad parietem, id est, intuitum cordis nostri dirigimus ad Saluatorem, Cam; Ex. 2, 3/4 (117) ; facies Domini praesentia eius est, Cant. Hab. 4, 2 (127) ; pet

faciem praesentiam —agnosce uel maiestatem, Cam. 7A. 24, 45/46

(108/109)

facinus : delictorum facinora, Can. Az.

extinguo : 4. exstinguo extollo : extollere est per opinionis flagrantiam dilatare, Camz. Deut. 41, 2/3(59) ; cfr Cant. Ex. 2, 19 (4) extra : hi extra Patrem esse noscuntur qui praeceptum Dei Patris omittunt, Cant. Ex. 16, 8/9 (13) ; extra ciuitatem residens (s. leprosus), Cam. ZÁg. 9, ó[6 (90) ; extra terminos sensibilis ciuitatis, Cas. Ay. 9, 18/19 (91); extra muros fidei, Cant. JA. 9, 24 (91) ; extra spititales muros, Can. Az. 9, 80 (91) ; — extta-intta : qui intra ecclesiam uelant caput ... qui autem extra terminos ciuitatis abiectus, Can. ZAz.

9, 20/23 ( 91)

extremus : bteuis sermo, sed in extremo extimanda damnatio, Carr.

Ax. 27, 27 (112)

extrinsecus : qui autem docetur trinsecus, Can. Ag. 31, 9 (116) exultatio : z. exsultatio

Ezechias : tegem

a2r

ex-

8, 18 (88)

facio : se cum idolis facit, non idolum secum, Cant. Deut. 13, 20/21 (29) ; aliud est enim mala facere seruis Dei, aliud mala ostendere. Faciunt mala petsecutotes, Cami. 4g. 29,

18/19 (114)

factio : crucifixo

illo, traditionis

factio consummata,

(121)

est

Cant. Ex. 6, 8

factum : in alienis ... factis agnosce: aliena enim sunt facta quae displicent Deo, Cant. Deut. 17, 1/4 (33[84) ; peccaui cogitationibus, peccaui factis, Or. Man. 15, 9/10 (157) ; Cant.

Ex. 5, 24 (?) factura : Or. Man. 5, 23 (151) facultas : temporales facultates, Cam. Deb. 9, 68 (181) ; corporalibus facultatibus potens, aut spiritalibus, Cant. Hier. 13, 9/10 (76). Cfr etiam : Cant. lon. 6, 29 (169) ; Cant. Deb.

28, 7 (201)

322

INDEX NOMINVM,

faeculentia : faeculentias morum, Can.

Deut. 43, 13 (61) fallacia : effeminatur fallacia, Cam. Deut. 20, 19/20 (36); fallaciam aestimant ueritatem, Cam. Hab. 7, 12 (132) ; deceptrix fallacia,

Cant. Hab 19, 37 (144) fallax : eloquentiam fallacem, Car. Hab. 10, 32 (135) ; cfr Cant. Deut.

31, 14 (51)

falsitas : rerum transibilium falsitatem Cant. lon. 9, 3/4 (171) ; falsitatum doctrinis, Canz. Hab. 16, 12 (141) ; Cant. Deb. 29, 48 (202) ; musca falsitatis, Canz. Hab. 10, 31 (135) ; perfidia falsitatis, Canz. Hier. 16, 6 (78) ; nec unum genus est falsitatis, Cant. Deb. 29, 50|51 (202). Cfr etiam : Cant. Ex. 3, 6 (5) ; Cant. Deb. 29, 57 (202) ; — istae etiam uanitates appellari consuerunt falsitates, Cant. Ion. 9, 31/32 ( 171) falsus : quod enim transit et non erit, falsum

est, non

uerum,

Cant. lon.

9, 32/33 (171) ; uana et falsa, temporalia uidelicet et caduca, Cam. Ion. 9, 41/42 ( 172) ; — passim fames (famis): corporaliter quidem una est plaga famis, Canz. Hier. 10, 16/17 (74) ; — tabescunt itaque fame animi, non corporis, Cam. Deut. 25, 11/12 (44) ; famem uetbi spiritalem, Can. Deuz. 25, 7 (423) ; diuini uerbi famen, Cam. Deut. 26,

25/26 (46); famem monstrauit internam. Cum enim cibo caelesti deseritur anima, pet omnes sensus suos plagas diuersas patitur famis, Cant. Hier. 10, 17/19 (74) ; oculorum famis est lumen non contemplari diuinum. Faris aurium est uerbum salutis numquam audire. Manuum ac pedum famis est operibus non communicate praecepti caelestis, Canz. Hier. 10, 20/22 (74) ; aeternae

famis

afflictione,

Hier. 10, 14/15 (74)

—Can.

familia: quando suam Dominus familiam in correptionem constat,

Cant. Ax. 14, 61/62 (97)

familiariter : familiariter condonauit, Cant. Deut. 21, 16 (36) ; familiariter abiecto mundo, Can. Jz. 9,

55 (92)

famulor : Domino

famulati,

Cas.

Deut. 4, 8 (18) 5 passiz ; — simulacris famulari, Or. Man. 8, 5 (153) famulus : angeli ... ut deuoti famuli, Cant. Deut.

44, 4/5 (65) ; pro eo

quod Dei famulis ingesserint mala,

RERVM, VERBORVM Cant.

JAg.

29,

8/9 (113/114) ; cfr

Cant. Ex. 8, 9 (9) ; neue tuis faciant

famulis opprobria gentes, Carzzen 93

(210)

farcio : descendentibus populis de superbiae montibus et contumaciae siluis cottidie farciuntur, Carz. Deb.

10, 34/35 (182); omnem librum Iudicum bellis et certaminibus esse farcitum, Can. Deb. 18, 13/14 (192) Farfar : 4. Pharphar fascis : sub cuius fasce depressi nequeaht respirare, Or. Man. 11, 24 (155) fastigium : regale fastigium, Or. Man.

1, 8/9 (148)

fastisco (fatesco) : mens desolata fatescit, Can. Ion. 4, 5/6 (165) fatigo : scandalis crescentibus fatigantur, Cant. Hier. 14, 11/12 (77) fatuitas : iudicii tempus ubi ... malitia, fatuitas, calliditas in medio profe-

rentur, Cant. Deut. 30, 16/17 (50)

fatuus : qui Dei populum insectantur, licet sint fraudulentis calliditatibus expediti, tamen ipsa sua malitia fatui conprobantur, Cam. Deut. 32,

35/36 (52)

fauces : Cant. Hier. 10, 5 (74) ; angina ... $i quidem subito oritur in faucibus, Cant. Deut 22, 18[14 (39); serpentes ... omni ueneno repleuerint fauces, Cam. /Ax. 22, 27/28 (106) ; languit inclusis siccato lingua palato faucibus, Carzzen 121/122

(211)

fauillatim : ut cum digitis

puluerem conspicias

Cant. Hab. 19, 26/27 (144)

fauillatim glutinari,

fauor : in quibus bene gestis populi sui fauorem metatur Dominus, Cant. Deb. 5,6 (176) ; fauor diuinus, Cant. /Az. 17, 40 (100) fautor : malitiae fautor, Cas/. Deut.

33, 25 (53)

fauus : inter fauos legis ac prophetarum, Cant. Deb. 11, 6 (182) fax : utitur ignitis facibus mihi pectus adustum, Carzen 52 (208); inmensisque ardua prunis fax iuga

conbutit, Carzzen 163/164 (212) febris : quicumque eorum (sc. ceruorum) carnibus tempore matutino cottidie utitur ieiunus, fertur febri-

bus numquam pulsari, Casz. /Az. 22, 23/25 (105/106) ; peccatum febris est animae, quae dum aufertur, in nihilum reuocatur, Or. Mam. 16,

42/43 (159)

fecunditas : benedictionis fecunditatem, Cant. Deut. 33, 70 (54)

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM fel : uua fellis, ex qua peccatores potantur, Cant. Deut. 33, 49/50 (53) ; uino

felli commixto, Cas. Deu. 33, 50 (53) ; aquam tamen fellis in suis actibus potant, Can. Hier. 15,

34 (78)

felicitas : Or. Man. 2, 3 (148) fellineus : fellineo liquore

uexatis,

Cant. Deut. 33, 63 (54)

femineus : potentiam bellatoris praesumpti manu feminea captiuatam,

Cant. Deb. 30, 2/3 (202)

femur: sub nomine femorum adulterii colubram demonstrauit, Or. Maz.

15, 26/27 (158)

Fenenna : 7. Phenenna fenum (faenum): niuibus faenum nutriuntur, Car/. Deut. 3, 19 (17) ;

faeno significari populum, Can. Deut. 3, 37 (18) ; cfr Cant. Deut.

15, 37 (31)

feralis : intestino ferali, Camz.

14/15

(165);

ferale

lon. 4,

sepulcrum,

Carzzen 62 (209) ferax : bestiarum

11, 6/7 (27)

ferax,

Can;

Dent.

ferinus : uentre ferino, Cam/. lon. 2, 24 (163) ; Cant. lon. 3, 5 e? 37/38

(163/164)

feritas : suae saeuitiae feritatem exhibere, Cant. Deut. 25, 41/42 (44); suae saeuitiae feritatem saturent impietate poenarum, Cast. Hier. 6, 19 (7?1); hostilem feritatem transfixi uirtute, Cant. Deb. 30,

3/4 (202/203)

fermento : — acis. : aqua sancti Spiritus fermentare, Canz. /Av. 19, 24/26

(101)

feto (cozposita) : — futurum pro praesenti seriptum uidetur : conferet, Cant. Ex. 12, 15 (12) ; differet, Cant. Deut. 28, 20 (48) ; differet, Cant. Hier. 20, 4 ef 10 (80); differet, Cam. LAx. 11, 9

(93) ; deferet ... deferes, Cant. Ax. 19, 17 e? 23 (101) ; adferet, Cant. Hab. 19, 13 (143) ; confere, Or. Man.

5, 8 (150)

ferramentum: medici ferramento, Can.

Deut. 43, 55/56 (62) ferrum : ligno ac ferro, id est cruce clauisque,

medicinali

Cast.

ferro,

Ex.

Or.

?, ?[8 (8);

Mam.

11,

323

féruidus : feruidus ardor, Carmen 12 (207) ; feruidus aer, Carmen 161

(212)

feruor:

igneus

sanctorum

ille feruor, conscientiis

qui

in

habebatur,

Cant. Hab. 1, 25/26 (124) ; uniuersas animas cottidianis feruoribus urens, Cant. Hab. 1, 32/33 (124); cum feruore furoris rapi uideris animam

in

peccato,

Cant

lon..

ó, 382 (167); nullius conpuncti feruoris ad correctionem flamma succenditur, Cam; lom. 65, 42/43 (167) ; desiderii feruor, Cans. Deut. 11, 28 (28) ; feruore utique desiderii sancti,

Can;.

feruore

Spiritus sancti, Cam.

Deb.

9, 24

9, 36/37 (180)

(179);

Deb.

festinatio : 'festinationefestinauerunt' :

animum pugnatorum expressit, qui dum sibi uictoriam ex utraque parte promittunt, accelerare contendunt. Et ob hoc unam necesse est ab alia superati, Canz. Deb. 21, 22/25 (196) ; illis qui sancti studii spiri-

tale propositum adsumentes, per inpatientiam decidunt ad ruinas. Et dum festinant et non patienter expectant, dicitur : *festinatione festinauerunt',

(196)

fetor : ex

Can.

uicinitate

coaequantur, Cam.

(54)

Deb.

21,

fetoris

27/30 sibimet

Deut. 33, 65/66

fiala : 4. phiala fictio — zendacium : et alias (sc. partes) diabolus per philosophiam, alias per idolatriam, alias per haereticas obtinet fictiones, Car. Deut. 10,

10/11 (26)

ficus : atbor ficus, Cast. Hab.

19, 6

(143), cfr 1. 24 et 49 (144) ; — euan-

gelicam ficum, Canz. Hab. 19, 46/47 (144) ; massa fici, id est sancti Spiritus munere, Can. Deut. 37, 25/26 (55) ; moraliter ficus et uinea in agro tui cordis habentur. Fides est et caritas, Cant. Hab. 19, 75/76 (145) ; haeresi, quae ficus propter austeritatem lactis (nuncupatur), Cam/. Hab.

19, 42/43 (144)

fidelis : —

adiectis. : non

ita fidelis

dicitur Deus, sicut homo fidelis est,

17 (155) ; ferri uinculis incuruatum,

qui participatione fidei fidelis osten-

Or. Man. 12, 7 (155) ; spititalis ferri uinculo, Or. Man. 12, 9/10 e? 22 (155]

ditur, sed ille uerus fidelis, qui fidei

156) ; cfr Cant. Deb. 21, 11 (195)

fertilitas : Canz. Deut. 19, 4 (35) feruenter : feruentius proficit, Cam/.

Ax. 24, 55 (109)

totus est fons. appellatus, quod rum exhibeat Deut. ó, 42/46

ldcirco fidelis est promissionum suasponsionem, Caf. (20);

ile tantum

genitus, qui fidelis est, Cas. Deut.

INDEX NOMINVM,

324

5, 65 (20); anima fidelis, Carm. "Az. 16, 26 (98) ; Cant. Deb. 12, 10

(184) ; Cant. Deb. 15, 89 (190) ;

fideli mente, Car. Ez. 6, 15 (122) ; fideli petitione, Cam. 74g. 14, 50 (96) ; fidelibus populis ... qui Deum a quo sunt geniti uerbo ueritatis, Cant. Deut. 19, 6[7 (85); cfr Cant. Deut. 22, 56 (40) ; Cant. Hier. 2, 9/10 (68) ; fidelem praedicatorem, Can. /Az. 14, 54/55 (96) ; fideli sponso, Car. Deut. 20,6 (35) ; — substantiu. : ut ipse nos fideles in suis ouilibus intromittat, Cag/. Ex.

18, 8 (14) ; sanctaque fidelium instituta, Can£. Deut. 33, 18/19 (53) ; multitudo fidelium |corpus eius (s. Domini), Camz. Deut. 43, 36 (62) ; Cant. Deut. 43, 125 (64);

idolatras multitudines . . fideles effectas, |Cant. Deut. 43, 68/69 (63) ; fidelium mentes, Canz. Hier. 11, 18 (75); mentem cuiuspiam fidelis, Cam. ;Ag. 16, 17 (98); generaliter omnes fideles colunt Deum. Sed non tamen omnes fideles serui Dei dicuntur, Cas. "Ax. 9,

53/54 (92) ; omnes quidem fideles etiam

sancti

dicuntur,

Deo

conse-

crati, Canz. /Av. 11, 11/12 (93); pro eo quod intra se (sc. Saluatorem) fideles conclusos aduersus incursiones plurimas seruet, Cam. Ex. 2, 5/6 (117) ; quattuor quippe sunt professiones ad quas fideles proficiunt uniuersi (4. professio), Cant. Hab.

8, 32/34

(133) ; de futuris

fidelibus, Canz. Deb. 9, 10 (179) ; uoces intellectualium gregum et fidelium, quos cantantes et psallentes aduertis

in ouilibus

Christi,

Cam.

Deb. 15, 75/77 (189) ; — &delis-

infidelis : quoniam non infideles, sed fideles contingit, Cam: Dem. 21, 61 (37) ; occidam infidelem, uiuificem fidelem, Cam Deut — 40, 33/34 (58) ; ab infideli ad fidelem uitam, Can;. Hab. 5, 8 (129) ; si fidelis et bonus (homo) est, Christum habet ascensorem. Si malus et infidelis, diabolum, Cas; Hab. 8, 22/24 (133) ; haeretici sacerdotes, habentes partes fidelium, infidelium partem, Canz. Deb. 15, 63/64 (189). Cfr etiam : Cant. Az. 3, 7/8 fides : calore

fidei dissolutos, Cam. Hab. 5, 29 (130) ; fidei confessio dirigitur in Deum, Canmz. jAg. 24,

22 (108); cfr Cant. Az.

14, 30

RERVM, VERBORVM (96) ; fidei fructus, Cant. Hab. 19,

12 (143) ; Cant. Hab. 19, 62/63

(145) ; fidei germine, Cam. Deb. 18, 22 (185) ; fidei gratiam, Cant. Hier. 16, 5 (78) ; iugo fidei subiugauit, Casz. Hab. 16, 3/4 (140) ; fidei lumine

subleuato,

Casm/. Deb.

13, 53 (186) ; lux fidei, Can. ZAxz. 15, 24 (97) ; fidei munere, Cant. Ion. 1, 14 (162) ; extra muros fidei, Cant. /Ax. 9, 24 (91) ; ad perceptionem fidei, Can. Hab. 5, 27 (130) ; uerae fidei regulam relinquentes, Cant. Deut. 37, 41/42 (56) ; fidei ueritas, Can/. /Av. 16, 10 (98) ; fidei subiugati uexillo, Cas. Deb. 12, 5

(184) ; cfr Cant. Ax. 21, 67/68 (105) ;

uirtute fidei, Can. "Az. 11, 17 (93) ; scindentes fidei unitatem, —Cam. Deb. 3, 9 (175) ; — non ita fidelis dicitur Deus, sicut homo fidelis

est, qui participatione fidei fidelis ostenditur, sed ille uerus fidelis, qui fidei totus est fons, Can. Deut. 5, 42/45 (20) ; una fides est et unus est Christus, Cam. Hab. 8,

49/50

(133);

ficus

una

dicitur, 19, 77/78 (145) ; Chtisto, qui finis est fidei, Can. Deb. 25, 8 (199) ; fides Christi, Casz. Deut. 44, 16/17 (65) ; fidem Domini, Cast. Ax. 24, 25 (108); fidem martyrii, Cant. /Ag. 24, 30 (108); fidem Christi crucemque susceperunt Redemptoris, Or. Man. 4, 29/30 (150) ; — per fidem Domino reuelato, Cant. Hab. 11, 1[2 (136); cum per fidem Domino generamur, Can. Deut. 21, 86 (38); christianus populus qui ex eius (sv. Abrahae) fide nascitur, Cam. "Ag. 12, 10/11 (94) ; efr Gant; Ax 15 8.692) carnales animae pertrahuntur ad fidem, ut manducentur et incorporentur spiritalium fidei, Cam. quod una sit fides, Cas.

Deut.

43,

31/33

(62);

Hab.

ad

fidem

sine dubio omnis commota est caro, Cant. Hab. 5, 5 (129) ; deduces

per gratiam ad fidem, daemonibus amputatis, Cam. Hab. 14, 16[17 (139) ; gratia adtrahuntur ad fidem, Cant. Deb. 9, 15/16 (179) ; — uiua fides increscit, Cam; Dew. 21, 68 (38) ; hoc est fidem increscere, dum et-firmitas eius in nobis cottidie peraugetur, Camz Deut. 21, 73/74 (38); si per fidem Iesu Domino fuerit copulatus, duo erunt,

Cant. Deut. 31, 17]18 (51) ; solos

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM bonos et fide plenos posse, Can. ZÁx. 23, 8/9 (107) ; tribus modis facies Domini quaeritur : fide, confessione, conuersatione, Cam. jx. 24, 47/48 (109) ; septem res sunt

quae nos faciunt in futuram beatorum resurrectionem uenite : ... secunda fide, Cam. Ex. 2, 13[15 (117) ; ad Iherusalem, Ecclesiae uidelicet, fidem oberrantes, Cam. Hab. 1, 30/31 (124) ; cum te uiderint per fidem conpunctione repleti, Cant. Hab. 11, 6/7 (136) ; si per fidem agnouetit, agnoscendo adiciet ut agnitione diligenti dilatet uisionem, Can. lon. 4, 28/29 (165) ; — nationem ptauam ac petuersam ... in quibus nulla est fides, Can. Deu. 21, 63/64 (37/38) ; quid sit mortua (fides) ... non quod simul obliterata Sit et

amissa,

sed

dum

in nobis

uitae fructum non opetatut, mottua conprobatur, Cam. Deut. 21, 77|79 (38); — tropologice uirtus terrae, id est Ecclesiae fides, Cam/. Deut. 14, 4/5 (30) ; matres iterum nostras fidem ... cognosce, Cam. Hier. à, 39/40 (69) ; ficus in agro tui cordis ... fides est, Cam;. Hab. 19, 75/76 (145); quarum (s. Ecclesiarum) tegumen, nimirum fides Spiritus sancti flammis accensa, Cant. Deb. 8, 4/5 (178) ; — fidesinfidelitas : dum ab infidelitate transferuntur ad fidem, Can. Hab. 16, 24

( 141) ; — fides-perfidia : qui fidem infideli perfidia mutauerunt, Cam. Deut. 21, 67 (38) ; qui fidei gratiam . Commutant perfidia falsitatis, Cant. Hier. 16, 5/6 (78) fiducia:

nullam

fiduciam

libertatis

habet, Can. Deut. 44, 51/52 (66) ; nullam respondendi fiduciam obtinebant, Canz. Jg. 9, 58 (92) ; fi-

duciam plenam in Deum Cant. /Az. 23, 18 (107) fiducialiter : fiducialiter

dicit,

habere, Carm.

Deut. 32, 40 (52); fiducialiter uerbo astare, Cant. Deut. 43, 22 (62)

figmentum : ad figmenta uanissima infidi reuoluuntur, Cunz. Deut. 19, 2/3 (35) ; qui deos figmenta putabant, Cant. Deut. 39, 2/3 (57); nouo figmento transfictum, Or. Man. 2, 5 (148) ;'sibi noua figmenta conponunt, Or. Man. 2, 15 (149) ; ut tua non pereant grauibus figmenta ruinis, Carzzen 92 (210) figulus : nec enim potest uas figuli artificis sapientiam continere, Or.

325

"Man. ó, 22/23 (151) ; ager figuli conparatus, ager est sanguinis appellatus, qui dictus est Acheldema, Cant. Deb. 5, 27/28 (177) ; animarum ergo figulus in agro figuli sepelitur, ut nouas uasorum species confecturus, terram quoque congruam inuenturus, quo figulo spiritali terra quoque figuli concordatet, Cant. Deb. 5, 29/32 ( 177) figuralis : figuralis Aegyptus, Cant. Ex.

14, 3/4 (12)

figuraliter : Canz. Deut. 10, 12/13 (26) ; Cant. Deut. 25, 7 (43) ; ea. filia : filias nostras, affectiones scilicet, Cant. Hier. 11, 12/13 (75)

filius : pattes natura consistunt ... qui de propria substantia filios diligunt, Cant. Deut. 7, 21[22 (22) ; filios Adam, Cant. Deut. 9, 3 (25) ; — filii inmaculati Camz. Deut. 6, 10. (21) ; nos

uero

licet

filii dicamus,

eius

munere conpellati, non tamen possumus nos nisi per gratiam spiritaliter genitos adfirmare, Can. Deut.

7, 25/27 (22) ; genetosos filios, Can. Deut. 12, 4 (28) ; filii eorum prophetarum) sunt qui ex

(sc. eis

spiritali germine procreantur, Cam. Deut. 15, 50/51 (32) ; neque enim posset filios appellare, quos se Scit spiritaliter non peperisse, Cas. Deut. 21, 62/63 (37) ; filius Dei, 4. Deus ; ingratis filiis... qui suum nolunt cognoscere Genitorem, Can. Deut. 7, 28/29 (22) ; uides quod

nationem prauam ac peruersam postea filios appellauit, sed in quibus nulla est fides, Can.

Deui. 21,

63/64 (37/38) ; ut qui filius esse noluit Creatoris, fieret! prauitatis, Cant. Deb. 27, 4 (200) ; quod et ipse per malitiam factus filius maledicti, Cant. Deb. 22, 33/34 (197) ; — sanguinem filiorum apostolorum intellege, Cant. Deut. 44, 22/23 (65) ; martyrum ... qui eius filii dicuntur, Cant. Deut. 44, 21 (65); fli eius, populos christianos agnosce, Cant. Deut. 44, 15/16 (65) ; filios, credulos uidelicet populos, Cam.

Hier. 8, 19/20 (69)

Filius: uetus ergo Filius Dei Patris solus est Dominus Iesus Christus, Cant. Deut. 7, 24/25 (22) ; est enim Pater in Filio, et Filius in Patre. Sed extra Patrem non est Filius, nec extra Filium Pater, Cam. Dent. 40, 27[29 (58); omnis quippe Dei Patris requies in unico Filio

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

326

conquiescit, Cam. Deb. 2, 12/13 (174) ; ut in uoluntate Domini Patris Dominum

Filium benedicas,

Cant. Deb. 3, 21/22 (175) ; - populus Israheliticus, Dei Filium pernegando, Canf. Deut. 6, 4/5 (21) ; ex persona Filii, quem aut minorem dicunt (sv. scismatici), aut initium non nisi a Virgine praesumpsisse, aut fantasiam esse, Cam. Deut. 22, 33/34 (39) ; haereticis ... qui magnitudinem Dei Filio subtrahentes, Cant. Deut. 4, 23/24 (18/19) ; haereses ... quibus lesus Christus Ssociatur ex parte, in eo quod Dei Filium

confitentur,

Cam.

Hier.

4$,

32/34 (69) ; — brachium Patris Filius esse

cognoscitur,

Cam.

Ex

17, 5

(14) ; sedes ... Filius per mortalitatem adsumptam cognoscitur dici, Cant. Hier. 19, 4[|ó (79) ; quis ergo est fulgur siue coruscatio ... sic

erit

aduentus

Filii

hominis,

4, 64 (166) ; Cant. lon. 9, 31 (171) ; Cant. Deb. 26, 9 (200) ; sic (ergo, itaque) fit ut (initio periodi), Cant. Deut. 3, 35 (18) ; Cant. Deut. 42, 38 (61) ; Cant. Deut. 44, 17 (65) ; Cant. Hier. 13, 14 (76) ; Cant. JÁx.

22, 32/33. 42 et 47 (106) ; Cant. Ax.

28, 2n. CII3) 9 Gant. wo Ora 40. (121) ; Cant. Hab. 4, 40 (129) ; Or. Man. 15, 11[12 (157) ; Camt. Tone 9320410122) s pretuita Cant. Deut. 18, 22 (34)

fiut,

firmamentum : sanctos qui in firmamento Ecclesiae positi, Cam. Deb.

19, 25/26 ( 194)

firmitas : consumendo destinatus est mundo, quoniam montes et eorum firmitatem exutet, Cam. Deut. 28, 64/66 (42) ; firmitatem fortioris naturae, Cant. Jg. 22, 13 (105); salutis firmitatem inpendens, Cam. Ion. 9, 21/22 (171) ; cfr Cant. Hab.

17, 26/27 (142) et 22, 15 (147) ; —

Cant. Deb. 11, 36/38 (183) ; — cfr

inmortalitatis

Christus, Iesus

et unam omnes facimus telam, natura nos artifice contexente, et dum

Cant. Deut. 14, 19 (30) ; dum et firmitas eius (s. Dominus) in nobis cottidie peraugetur et aliis nostro intimatur exemplo, Camz. Demuz. 21, 74/75 (38) ; Ecclesiae firmitatem, Cant. Hier. 6, 11 (71); amota

morimut, singillatim rumpitur filus.

gratiae firmitate,

Quod

(130) ; qui nullius patientiae firmitate tenetur, Cam/. lon. 5, 654

filum —- filus (forma masculina in latinilate rarissime) : omnes homines fili tenues quodammodo deputamur,

si acciderit

et plures mori,

plura quodammodo fila rumpuntut. Cum uero consummatio mundi fuerit facta, omnis rumpitur tela. Nunc uero uno mottuo, alius necesse est oriatur. Succedente ergo

altero, illius fili ruptura ligata est, et sic fit ut tela ista continuet indisrupta, Canz. Ex. 5, 33/40 ( 121) fimbria : fimbriam Saluatoris, Cam.

"Ax. 21, 28/29 (103)

qui

finis est fidei, Canz. Deb. 25, 8 (199) ; in finem ... usque ad consummationem mundi uel uitae nostrae, Cant. /Áz. 10, 8/9 (92) ; in finem, in consummatione sine dubio mun-

di, Cant. Deb. 25, 9 (199) fio : sicque fit ut (7niZio periodi), Cant. Deut.

37, 48 (56) ; Cant. Hier.

4,

21 (70) ; Cant. Az. 26, 10 (110) ;

Cant. Hab. 2, 37 (126) ; Cant.

firmitatem,

Canm/. Hab.

; firmitatem

in

5, 40

caelestibus

non habentes, Carm. Deb. 18, 42 (193) ; — caritatis adipem, id est

firmitatis pinguedinem, Cam. Demut. 150, 25/26 (31); pes eorum (s. haereticorum), id est firmitas, in lapsu deducetur, Cam. Deut. 36, 4/5 (55) ; Christus firmitas, Can. Deut. 37, 38 (56)

fingo : sibi deum nouum fingere, z. deus finis : ultimo sui temporis fine, Can. Deut. 1, 3 (16) ; angeli ... licet careant fine, Cam. Eg. 23, 32/33 (119) ; — tropologice in finem ... hoc est in Christo, Cam. /Az. 10, 4/5 (92) ; in fine, in Christo,

(168)

obtinens

lon.

firmo : uniuersa in ueritate (sc. Deus) firmauit, Canz. Deut. 5, 3 (19) fixe : genibus fixe poscimus, Or.

Man. 14, ? (157)

flagello : (Deus) flagellat quos diligit, Cant. Deut. 37, 8 (55) ; — bassim flagellum : Dominus ex reste flagellum aptauit, Camz. Deut. 10, 38 (27) ; flagellorum cruciatibus, Casz. 4e. 17, 14 (99) ; flagellis temporalibus, Cant. Es. 6, 17 ( 122) flagitiose : flagitiose succendit, Can.

Deb. 29, 20/21 (201)

flagito : Canz. Hab. 12, 35 (138) flagrantia : per opinionis flagrantiam dilatare, Canz. Deut. 41, 2/3 (59) flagro : uerba ... flagranti fundere uoto, Carmen 39 (208); flgrantisque

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM animi secreta silentia cernunt, Carzen

78

(209);

Carmen 172 (213)

flagranti

uertice,

flamma : uiscera flammae, Carzzen 181 (213) ; — caritatis flamma succensus,

Cant. Deui. 11, 28 (28) ; Cant. Ag. 22, 51 (106) ; nulliusque conpuncti feruoris ad correctionem flamma succenditur,

(Cam;

lom

5,

42/43

(167) ; Spiritus sancti flammis, Cant. Deb. 8, 3 (178) ; da misero aethereum flammae caelestis amorem ossibus inplicitum, |Carzzen 79/80 (209); animae flammas, Carmen 51 (208); perpetuas cupiens extinguere flammas, Carzzen 209 (214) ; — necdum tempus est

ut aeterna flamma necetur, Carm. Deb. 18, 31/32 (185) ; gurgitibus augetur flamma profundis, Carzzen

158 (212)

flammeus : imber

flammeus,

Carzen

129 (211) ; flammea uettigo rum, Carzen 166 (212) ; in stagni flammei, Canz. Ex. 5, 19 linguis flammeis, Canz. Deut.

polomare (7) ; 3, 29

(18)

flatus : omniaque ignito candescunt aera flatu, Carzen 174 (213) Flauius Iosephus : z. Iosephus flebiliter : nostras flebiliter conscientias prosternamus, Can. Deut. 15, 53/54

(32)

' (149) ; amplissima temptamenta et fluctus ingruentium —aduersitatum, Cant. lon. 3, 35/36 (164) ; fluctus spiritales, Can. Ion. 3, 38 (164) ; si temptatus conrueris uictus, sed illico recurreris ad paenitentiam renouandus, fluctus quidem super te transierunt,

Cam.

lom. 3, 42/44

(164) ; fluctus nos inpulit temptamenti, Cami. lon, 3, 55 (164); fluctus Domini, Can. Ion. 3, 56/57 (164) ; amariorum fluctibus inunda-

tur, Cant. lom. 5, 59/60 (168); — fluctus in mari medio congelantes, populi sunt in huius uitae dubio saecularique incursu, scismatica prauitate durati, Cagz. Ex. 9, 21/23 ( 10) fluentum : iuxta fluenta pelagi commoratur, Cant. Deb. 16, 41/42 (191) ; —

fluentis

dulcioribus

cu-

mulata, Cant. Hab. 10, 9 (135); sunt quoque frigidioris fluenta naturae, Cant. log. 5, 39 (167); iugiter lugubre fluentum contritis sufferre genis, Carzen 2/3 (207); lugubribus ora fluentis tingere, Carzuen 49/50 (208) flumen : fluminibus non commiscentur

distentionis humanae,

Car/. Ex. 2,

9/10 (4); hi qui uetba quidem Domini mente conportant, sed mundanorum actuum uarietate diuisi sunt, in fluminibus cantant, Can.

fletus : nec enim aliter potest extingui, nisi tantum fletibus oculorum, Can/. Deut. 23, 67/68 (42) ; fletibus in-

dulgentiam silentio deprecetur, Or. Man. 16, 11 (158) ; paenitudinis fletibus conpungendi, Cam. lon. 3, 66 (164); fletibus assiduis, Carmen 19 (207) ; pio fletu, Carmen 21 (207) ; arida cui nequeunt diffundere lumina fletus, QCarzzen 48 (208); fletu uox interclusa recessit, Carmen 112 (211). Cfr etiam : Carzen 37 (208), 65 (209),

148 (212) et 199 (213)

fluctuor : ubi salsedo malitiae et amaritudo inuidiae fluctuatur, Car. Deb.

16, 48 (191)

fluctus : marinis fluctibus, Cam. lon. 3, 26 (163) et 6, 12 (169) ; — diuersis

peccatorum fluctibus huc illucque uagatut, Cant. Ex. 11, 12/13 (11) ; inuidia, fluctus

327

inprobitas, atrocitas, liuor sunt malitiae —saeculatis,

Cant. Ex. 11, 14/15 (11) ; nullorum fluctuum mole premamut, Cant. Ex. 20, 11[12 (15) ; salsis infidelitatis fluctibus, Or. Man. 4, 8

Ex. 2, 10/12 (4) ; in haeresibus ... quae flumina nomine :demonstrantur .. non aliter quam fluminum aquae discurrunt, in quibus undae priores undis sequentibus expelluntur, Cant. Hab. 7, 4/|7 (1831) ; in fluminibus et in mari, in haeresibus et infidelibus, Casz. Hab. 7, 31 (132) ;

mobilitas uenientium transeuntiumque aquarum fluminibus conparantur, Cani. lon. 3, 10[12 (163); caecae plebis multitudines, tamquam

flumina,

Cast.

los.

3,

22

(163) ; popularem concursum fluminibus conparari, quia iugitatem aquae currentis unda facit undae succedens, Cam/. lon. 3, 28/30 et 32 (164) ; — super flumina Babylonis, Cant. Ex. 2, 7[8 (4); flumina Babylonis, ubi Dei populus deflet ... saeculatium cupiditatum uiolentissimi sunt tractus, Cam/. Hab. 10, 24/27 (135) ; flumina Aegypti in quibus musca Aegyptia commotaturf ... uolubilitas est eloquentiae saecularis, Cant. Hab. 10, 28/31 (135) ; de fluminibus Damasci,

328

INDEX NOMINVM,

Abana et Farfar ... haeresibus sunt haec uel scismatibus coaptanda. Nam haec uera sunt flumina Damasci, Can;. Hab. 10, 37[43 (135| 136) ; — illis (sc. fluminibus), quo-

RERVM, VERBORVM 19, 13/14 (143), cfr l. 34 (144) fons:

33,

lericuntius

66

(54);

fons,

Cas.

de fonte

Dewt.

paradisi,

Cant. Hab. 10, 2 (134) ; de Israhe-

litico

fonte,

Cant.

Hab.

10,

39

rum aduentu laetificatur ciuitas Dei,

(135) ; — (Deus) fidei totus est fons,

et de fonte paradisi orti sunt ut inrigent superficiem uniuersae tel-

Cant. Deut. 5, 44/45 (20) ; omnium bonorum fons tu solus es, Deus,

luris, Cas; Hab. 10, 1/3 (134); dona ergo Spiritus sancti flumina

Cant. Ag. 25, 28 (110) ; £ons sapientiae inclinati ad nos, Cam. Ex. 56, 7 (120) ; fontem baptis-

sunt,

terram

cotdium

humanorum

scindentia uehementer, Cam. Hab. 10, 3/5 (134) ; sacrorum uolumina librorum flumina sunt fluentis dulcioribus cumulata, quibus christiana plebs scinditur, Canz. Hab. 10, 8/10

(135) ; ad duo flumina duorum Testamentorum numquam adtingit, Cant. Deb. 16, 27/28 ( 191) fluuius : est fluuius rapidus igneusque de Domini sede currens, Canz. Hab. 10, 13 (135); fluuius Chobar, iuxta quem Ezechiel populo prophetabat, Can. Hab. 10, 18/19 (135) ; lordanis fluuius, in quo uenienter baptismi gratiam ad fontissimilitudinem consequuntur, Car. Hab. 10, 22/24 (135) ; Cant. Hab. 4, 49 (129) ; Cant. Deb. 16, 24 (191) ; Euphrate fluuium, Or. Man.

5, 8(150)

fluxus : Aemorrousam sanantem, gentilis uidelicet plebis fluxum peccatorum per indulgentiam diluentem, Cant. /Az. 21, 69/70 (105)

focus : tunc alimenta focis praebebunt aequora uiuis, Carzzen 159 (212) fodio : Farfar fodientes, Cam;. Hab.

10, 41 (135)

foedero : non pleno matitali coniugio foederauit, Cant. Hier. 3, 28/29

(69)

foeditas : peccatorum foeditate grauamut; Cant X Elrer 1 e213 624)» uulneris foeditatem, |Camz. Hab.

18, 34 (139) ; inoboedientiae foeditate, Or. Mam. 13, 27 (156); abominationes et offensiones grauissimae foeditatis, Or. Man. 13, 43

(157)

foedo : pacem a Christo perceptam Scissionis corruptione foedarunt, Cant. Deut. 6, 35/36 (21). Cfr etiam : Cant. Deb. 15, 84 (190) foedus : foederis Dei, Or. Man. 13, 14

(156)

foetidus :

integritatem — foetidorum,

Cant. Ex. 12, 27 (12)

foetot : 4. fetor folium : folia doctrinarum, Cas. Hab.

matis, Can/. Hab. 10, 52 (136), cfr I. 23 (135) ; lacrimarum fonte diurno,

Carmen 47 (208) foras: tantum expulit

Deut. 10, 41 (27)

foras,

Cam/.

forinsecus : forinsecus (diabolus) percutit, quos uacuos facit actibus bonis corporaliter exsequendis, Can. Deut. 26, 5/6 (45) ; nihilque forinsecus exoptabit, Cam. Deut. 11, 27 (28); — forinsecus-intrinsecus : uidentur forinsecus uirum amplecti, quem intrinsecus amiserunt, Cam. Hier. 3, 42/43 (69) ; peccaui forinSecus, peccaui intrinsecus, Or. Man.

15, 10/11 (157)

foris : ut unam foris excluderet partem, Cant. Deut. 10, 39/40 (27) ; foris extra Ecclesiam positi, Cam. Deut. 26, 11 (46) ; — foris-intus : plures enim ab intus priuantur ... nonnulli uero a foris, Cant. Deui. 26, 6/8 (45) ; cfr Cant. Hier. 16, 17/18 (79) formator : Deum formatorem suum,

Cant. Deut. 19, 5 (35) formido : formido dolorum,

Carzen 150 (212). Cfr etiam : Cant. Ax. 21,

19 (103)

formo : nec meum conpunctus ualeo formare merorem, Carzeen 13 (207) fornax : fornaci succensae, Can/. Jc. 1,11 (83) ; in fornace saeculi, Canr.

"Ag. 1, 12/13 (83) ; aequora, terra, polus fiunt simul omnia fornax,

Carzuen 162 (212) fornicatio : ubi fornicationis dominatur,

Cant.

Hier.

15,

saeuitia 16[17

(78) ; fornicationum scelus idolatriae malum appellat, Or. Man. 15,

82/33 (158)

forsan : Carzen 8 (207) et 36 (208) fortasse : et fortasse (imitio periodi), Cant. Deut. 10, 26 (26) , Cant. Deut. 33, 66 (54) ; Cant. Deut. 39, 11 (57) ; Cant. Deut. 42, 4 (60) ; Cant. Deut. 43, 7 (61) ; Cant. Hier. 3, 26

(69) ; Cant. /Az. 14, 26 (96) ; Cant.

Deb. 10, 32 (182) ; Cant. Deb. 14, 26 (187) ; — passim

INDEX NOMINVM, forte : si forte, z. si

fortis : fottem, confessorem qui constantiam

in

aduersitatibus

tenet,

Cant. Ag. 14, 38 (96) ; fortem et uirum bellatorem, longanimum uidelicet et eruditum, Canmz. Ax. 14,

40/41 (96)

fortitudo : Can. e£ 22,

15

Hab.

17,924 (142)

(147) ; adsolet

timoris aculeus totam fortitudinem conturbare, Cant. Hab. 17, 4[Ó (142); — mundi fortitudines, Can. Ex. 4, ó (6) ; fortitudinum impiarum, Can. Deut. 8, 37/38 (24) ; fortitudines contrariae, Canz. Hab. 12, 14 (137) ; ceruices adserit fortitudinis esse sinistrae, Can;. Deb. 29, 54/55 (202) ; — fortitudine colli sui, id est oboedientiae, Canz. Deut. 15, 46[47 (31) ; omnes gentes eius (sv. Domini) fortitudini subiugauit, Cam. Deb. 11, 43 (183) ; fortitudo uictotis; ECan Deb. i29. 2493 -(497). fortitudo uirium, Can. Deb. 22, 42 (197) ; ubi (sv. in caelo) sanctae

fortitudines pro nostra

commorantur ... dum liberatione mittuntur,

Cant. Deb.

13, 63/64 (186); —

Abana ... fortitudo eius interpretatur, Cant. Hab. 10, 40/41 (135) ; pulchritudinem uirtutem magis et fortitudinem debemus agnoscere, Can. Hab. 2, 18/19 (126) ; Zabulon habitaculum

fortitudinis

transmutatur,

Cani. Deb. 13, 57 et? 62 (186); quod est habitaculum fortitudinis, nisi corpusculum Saluatoris, in quo diuina fortitudo permansit, Can. Deb. 13, 58/59 (186); Zabulon interpretatur habitaculum fortitudinis, Canz. Deb. 17, 7/8 (192) delicti aliquotiens fractura : ruina fracturas incurrit (s. anima), Cant.

Hier. 15, 5 (77)

fragilis : fragilem uitam, Canz. Ex. 17, 10/11 (14) ; uacuum fragilis uitae tempus, Cami Deut. 15, 34 (31) ; quod (caro) de humana

fuerit na-

tura praecisa, uel quod fragilis fuerit et infirma, Cam Ax. 30, 38/36 (115) ; — Christum fragilem, Cant. Deut. 22, 43 (39) fragilitas : uitiorum fragilitatibus, Car. Deut 6, 7[8 (21); fragilitatem distortorum

uitiorum,

QCaz/.

Hab.

19, 44/45 ( 144) ; uitiosis fragilitati-

bus,

Cant

53 (183); Deut. 20, 14(35) ; in se muliebris fragilitatem

fragilitas sexus

Deb.

sexus,

11,

Cant.

transformarunt,

diabolo

co-

RERVM, VERBORVM

329

haerentes, Can; Deut. 20, 23/24 (36) ; quadam catnis fragilitate, Cant. Deut. 21, 38 (37) ; corporeae fragilitatis uitio, Cam. Deut. 21, 51 (37); fragilitate terrena, Cant. Deut. 31, 4 (50) ; ex humana fragilitate Deum aestimat obliuisci, Cant. Hier. 20, 8/9 (80) ; nostris singulis fragilitatibus in quibus aut nolentes peccamus, aut ignorantes erramus, Can. Ag. 26, 24/25 (111), cfr 1. 29 ; fragilitati nostrae, Can. Hab. 22, 24 ( 147) ; (haeresis) uinea propter fragilitatem nuncupatur sat-

menti, Can. Hab. 19, 42/43 (144)

fragmen : quod molarem lapidem dixit, et fragmen molaris, non plenum molarem, Cami /Ág. 30, 33/34

(115), efr1.35

fragor : aduentante nouo primis fragotibus aestu soluitur, Carzzen 177|

178 (213)

frater : caueamus

neglegentium

fra-

trum societatem, Cani. Deut. 27, 23

(47) ; fratres dicit, tamquam unius consanguinitatis et una natione propinquos, Cas:. Deb. 13, 16/[17 (185) ; — cfr germanus fraternus : fraternam

benedictionem,

Cant. JA. 11, 27? (93); corpus monachorum, quod ex multitudine fraterna consistit, Cam. ^g. 1ó, 20/21 (97) ; fraterna pectora cruciare,

Can;

lom.

5,

58

(168);

fraternam sui genetis gentem, Car.

Deb. 5, 9/10 (176)

fratricida : Absalon Deb.

fratricida,

9, 57 (180) ; Cant.

18 (201)

Deb.

Cam. 29,

fratricidium : sequens fratricidium gessit, Or. Man. 13, 19 (156) fraudulenter : subripere fraudulenter, Cant. Az. 11, 27 (98) fraudulentus : (diabolus) fraudulentus ostensus, Can. Deb. 6, 12/13 (177) ; fraudulentis calliditatibus, ^ Cam.

Deut. 32, 35 (52)

fraus : in his uitiis quae ad occultas pertinent fraudes, Or. Man. 15, 29/30 (158) ; Priscillianistae quorum

fraus inuestigari non

lon. 4, 60 (166)

possit, Ca.

frequenter : frequenter delinquentibus misericordiam frequenter inpendit, Or. Man. 8, 36/37 (154) ; — passim frigidus : corde duro ac frigido, Can. Ex. 9, 19 (9) ; frigido rigore, Cant. lon. 5, 41/42 (167) ; aquis frigidis, Cant. Ion. à, 44 (167),cfr |. 28 frigo — /orreo, torrefacio : atida luctifi-

330

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

ci frixerunt ossa dolores, Carzzen 119 (211) ; cfr Cant. Az. 18, 8/9 (100) :

ossa mea sicut in frixorio confrixa sunt ($5...)

frigor : frigore adteritur, Can.

13, 39 (185)

Deb.

frons:

frons tua aerea, temeritas infrenata siue audacia perdita significatur, Can£. Deut. 25, 26/27 (44) ;

rugate fronte ftigare, Carmen 4 (207). Cfr etiam : Cant. Hab. 2, 27

(126) ; Or. Man. 4, 10/11 (149) ;

Carznen 30 (208) fructifer : Effrem fructifer nuncupatur, Cani. Deb. 13, 21 (185) ; apostolicus

ergo sanctorumque priorum populus est, qui fidei germine fructifer factus uniuersis gentibus Euangelium praedicauit, Can/. Deb. 13, 21/23 (185) fructificatio : fructificationem — uirtutum, Cant. Deut. 44, 41/42 (66) fructifico : ut terra, quae sunt humana corda, bonis operibus fructificare contendat, Cans. Deut 19, 18/19 (35) ; etsi fructificant (sc. haereses), non Deo, sed sub nomine Dei deferunt diabolo fructum, Cam.

Hab. 20, 25/27 (146) ; interiores sensus boni et suaues Deo fructificantes, Cant. Deb. 13, 385 (185)

fructus : fructus fructibus augmentantes, Cant. Deut. 7, 4/5 (22) ; Sodo-

mitica terra, arbores gignens fructibus plenas, Cam;. Hab. 19, 22/23 (145) ; - dum in nobis uitae fructum non operatur, Cam/. Deut. 21, 78/79 (38) ; intellegentiae fructum, Cant. Hab. 3, 8 (127) ; uberiores intellegentiae fructus, Canm;. Hab. 17, 37 (143) ; fidei fructus, Cant. Hab. 19, 12 (143) ; Cant. Hab. 19, 62/63 (145) ; consequi propriae benedictionis paratus est fructum, Cant. Deb. 3, 11 (175) ; — nascentia agrorum, fructus ubertatis copia nutritos ostendit, Casm/. Deut. 14, 3/4 (30) ; atbor quae Deo non adferet fructus (sc. Synagoga) ... carens operum fructus, Cani. Hab. 19,

13/14 (143) ; Synagoga,fructus non habens opetis sancti, Cam. Hab. 19,34/35 (144) ; sub nomineDei deferunt diabolo fructum, Can. Hab.

20, 26/27 (146)

frumentum : Car. Deb. 14, 18 (187) fruor: hordeaceo, quod commune fruimur cum iumentis, Car/. Deb. 7, 4/5 (178) ; ulla quietis tempora posse frui, Carzen 44/45 (208) ; — exercitio fruebatur, Can;. Hab. 5 ,

42/53 (130) ; nondum

plenitudine

fruimur, Can. Deb. 16, 15 (190) frustum : ex bobus in frusta concisis,

Cant. Ax. 17, 2 (99)

frux : frugem bonorum germinat morum, Cant. Deut. 44, 45/46 (66); ex tritico hordeoque noui uel ueteris Testamenti conquirit sibi copiosissimam frugem, Cam/. Hier. 9, 4[5 (73) ; cottidie summarum uirtutum deferunt frugem, in horreis

recondendam

Deb. 17, 18/19 (192)

aeternis,

Cam.

fugax: alienigenae fugacis intentio, Cant. Deb. 24, 15 (198) fulcio : ut si merito fulciri non possis, clamotis auxilio subleueris, Car. Ion. 2, 7/8 ( 162) fulgeo : in modum luminarum uirtutibus fulgeant uariis, Camz. 7x. 12,

12/13 (94)

fulgor : abstracto solis ignisque fulgore, Cant. Deut. 21, 4 (36) ; fulgorem sempiternum, Can. Hab. 13,

36 (139) ; non solis dicuntur obtinere fulgorem, Cant. Deb. 30, 16 (203) ; fulgora fulgoribus crebro miscentut in ictu, Carzzen 171 (212)

fulgur : sicut fulgur ex nubium conlisione nascitur et lumen sui trepide circumspicientibus monstrat, Cam. Deut.

42, 10/12 (60); ab Eoo prorumpit climate fulgur, Carzzen 184 (213) ; — coruscatio, qui alio nomine fulgur appellatur, Carz. Deb.

11, 35/36 (183)

fumeus : cineribus fumeis resoluuntur,

Cant. Hab. 19, 26 (144) fumnosus : (ignis) fumosus

ac

tene-

brosus, Cant. Deut. 23, 27 (41) fumus : electi de quibus ... fumus quidem, boni tamen odotis insurgit,

Cant. Az. 15, 23/25 (97) ; Gomorreos fumos, Carzzen 188 (213)

fundamentum : fundamenta montium,

superborum substantiae dinoscuntut, Cant. Deut. 23, 59/60 (42); fundamentum eius (s; Ecclesiae)

est Christus, Can. Hab. 13, 27 fundo : — fundatus : superborum stantiae, in quibus fundati stabiliti quodammodo sistunt,

Deut. 23, 59/61 (42)

(138) subatque Can.

fundo: nec uno impetu funditur, Cant. Hab. 11, 23 (136) ; — passim funiculus: quia funiculis hereditas demetitur, propterea Dominus ex teste flagellum aptauit, ut significanter ostenderet hereditatis suae mensuram

funiculo

diuisisse, ut unam

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM foris excluderet partem, aliam relinqueret in templo, Canz. Deut. 10, 37/40 (27) ; funiculi eius, nimirum populi, Cas. Hab. 20, 17 (145)

furialiter :ipsi meo populo futrialiter indignantur, Cazz. Deut. 28, 7/8 (48)

furor : furatus est subripiendo. quod ad se non pertinebat, Caz.

41 (88)

jAz. 5,

füror : thesauri furoris et irae, iudicii uidelicet, Cam. Deut 35, 8 (54); furoris aculeos, Cam;. Hier. 22, 2

(31) ; comminatio diuini furoris, Or. Man. 6,4(151) ; feruore furoris, Cant. lon. 5, 32 (167) ; furore tumida, Can; Deb. 27, 8 (200); submissisque Dei precibus deflecte furorem, Carzzen 20 (207) ; — furor Domini, ». Dominus

furtum : negandi subterfugia quaerit ut furti falsi inuidiae criminibus inuolutus, Or. Man. 15, 30/31 (158) futurus : Cant. Ex. 2, 34 (4) ; e.a.

33I

gena: genas contractus poples conterat, Carzen 29/30 (208); contritis genis, Carzzen 3 (207) generalis : generale est omnium quaerere faciem Dei, Cant 4x. 24,

61/62 (109)

generatio : mundus ipse quinque generationum diuisionibus dispertitur. Prima usque ad diluuium cuttit, secunda Abrahae temporibus inputatur, tertia Moysi et [Iudicum ceterorum,

quarta

quae

Regum

tempore transmeauit usque ad Iohannem, quinta quae sub Christi currit aduentum, Cami. Deut. 8, 43/47 (24); generatio spiritalis, Cani. Hab. 19, 39 (144) ; genuina peccata de supernis generationibus uenientia, Can/. Ion. 5, 20/21 ( 167) genero : qui uerbo Dominigenerantur, Cant. Deut. 7, 18/19 (22) ; cum per fidem Domino generamur, Cam.

Deut. 21, 86 (38)

generosus : generosos filios probat, Cant. Deut. 12, 4|ó (28) ; parentem

G

generosum, Cant. Hab. 9, 54 (180)

Gaba(a) : Gaba colles interpretantur excelsi, Canz. Hab. 13, 14/15 (138) Gabaon : sol in typo stetit in Gabaon, Cant. Hab. 13, 11 (138) ; cfr Cant.

Genesis : Can. Ion. 5, 35 (167) genitalis : genitalis uincula delicti, Cant. Hier. 7, 33 (72) ; in delicto

Galaad : Galaad interpretatur aceruus testimonii, Cam; Deb. 16, 20/21 (191) ; Galaad enim trans Iordanem habitat, quia ad lordanem non potuit peruenire, Carn. Deb. 16,

Genitor : ingratis filiis ... qui suum nolunt cognoscere Genitorem, Can. Deut. 7, 28/29 (22) ; orfani proculdubio facti, quia proprium perdide-

Gedeon: Gedeon quoque, cum in bello uiros fortissimos delegisset, properauit ad aquas et ibi dimicatores aptissimos segregauit, Cam.

Cant. lon. 8, 19 (171) genitus : — adieciu. : genitissimum Ge-

Ax. 20, 27 (102)

30/31 (191)

Deb. 18, 34/36 (193)

gehenna: horrificas tremulo contemplans corde gehennas, Carzen 16

(207)

gelo : id gelat quod ad liquidum ptioris potest conuerti naturae, Cam; Ex.

9, 11/12 (9)

geminus : geminis Testamentis, Can. Deut. 11, 48 (28) gemitus : incessabili gemitu suspirare, Cant. Deut. 8, 56/57 (24) ; de die in diem lacrimis —gemitibusque

eius aduentum expectat, Cas/. Js. 24, 52/53 (109) ; uocem

suam

ge-

mitus et doloris, Cam. Hab. 12, 7/8 (137) ; afflicto gemitu, Carzzen 15 (207) ; ualido gemitu, Carzen 32 (208) ; gemitu dolendo, Carzzes 23 (207) ; cfr Carzen 118 (211)

nati sunt genitali, Or. Man.

(154)

10, 5/6

tunt Genitorem, |Cast. Hier. 3, 4/6 (68) ; genitissimum Genitorem, nitorem, Can. Ion. 8, 19 (171) ; —

substantiu.: cum nemo de genitis est, qui non impie gessit. Ille tantum genitus, qui fidelis est, Casz. Deut. à, 64/65 (20) ; per gratiam spiritaliter genitos adfirmare, Canmf. Deut.

7, 26/27 (22)

gens: gens Iudaeorum (ibi sexcenta milia fuerunt adunata), uel sicut quaelibet, Gothica uel Parthica seu Herula, Cam. Deut. 22, 49/51

(40) ; uniuersis gentibus, haereticis uidelicet atque scismaticis, nec non etiam infidelibus et Iudaeis, Cam. Az. 13,6/8 (94) ; populos gentium infidarum, Camz. Ex. 8, 12 (9);

gentes absoluens, Iudaeos condemnans, Cant. Deut. 42, 26 (60); Paulus,

gentium

Deut. 43, 102/103 eius lIudaicam

magister,

Cam.

(64); plebem cuius societati

INDEX NOMINVM,

332

RERVM, VERBORVM

adiunctae sunt gentes in sanguine Christi, Can. Deut. 44, 12/14 (65) ; ostendens quod et gentes fuissent ad fidem posteriori tempore uocan-

dae, Cant. JAx. 31, 31/32 (116); Ssic itaque gentes defluxerunt, cum

in erroribus homines sunt molles, ut duritia idolatriae caruissent, Car. Hab. 5, 22/24 (129) ; gentes aesti-

mo, quae conuertuntur ad fidem : non aliter aperiunt ora mentis ad comedendum panem caelestem Scripturarum sanctarum, Cani. Hab. 16, 44/46 (141) ; gentes conuersae

ad gratiam adaperient ora, alios conuertendo comedere sicut pauper in occulto, Cant. Hab. 16, 51/52 (141/142) ; omnes quippe ex gentibus conuertendi donum Domino deferuntur, quia sicut gratia adtrahuntur ad fidem, ita gratis sacerdotum officio Deb. 9, 14/16

deferuntur, Cam. (179) ; neue tuis faciant famulis opprobria gentes, Carmen 93 (210) ; — gentes spiritales daemonum |mouebuntur ad lapsum, Canz. Hab. 16, 28/29 (141) ;

gentes Cant.

asperas Hab.

carnalium

morum,

5, 32 (130) ; internae

gentes cogitationum, Cam. Hab. 16, 31 (141); gentes uitiorum mouebuntur, dum a uittutibus expelluntur, Casm;. Hab. 16, 32/33 (141) ; gentes uitiorum internae, uolentes suis desideriis saturati,

Cant.

Hab.

16,

56/57

(142);

gentes uitiorum externas, Car. Deb. 4, 6 (175) ; — martyrum

ctuot

...

iram gentium protestatur, Cam/. Ex. 15, 6 (13) ; tropologice diuisas gentes scismatum distributiones ostendit, Cas. Deut. 9, 9/10 (25) ; allegorice gentes doctrinas haereticas cognoscamus, Cani. Deut. 9, 24/25 (25) ; gentium fines diuersas uariarum prouinciarum locorumue Ecclesias

intimauit, Camz. Deuz.

9,

28/30 (26); non gentem posuit christianos qui non sicut ceterae gentium nationes uno in loco habitant congregati, Cam. Deut 22, 47/49 (40) ; gens insensata idolatriae populus appellatur, Casz. Dear. 22, 61/62 (40) ; in exarandis ex-

colendisque gentibus tamquam agris spiritalibus, Camz. Hab. 2, 24/25 (126) ; Aethiopum tabernacula corda sunt gentium, Cast. Hab. 6, 8

(131) ; de Choa insula, quae significatur gens ludaea, Cam. Hab. 8,

14/15 (133) ; pro eo quod infidis, uelut mati, fuisset gentibus circumdata, Can. Hab. 8, 15/16 (133) ; — gens Israhelitica, z. Israeliticus gentilis : — adiecziu. : gentilia simulacra, Cant. Ex. 8, 10 (9) ; Or. Man. 1, 12 (148) ; Aethiopem populum, gentilem uidelicet plebem sequendo daemonas Ooberrantem et absque itineris recti tramite peruagantem, Cant. Deut. 37, 23/25 (55) ; coniunctionem ... plebium, Iudaicae uidelicet atque gentilis, Canz. Den. 44, 11/12 (65) ; gentilis plebis fluxum peccatorum per indulgentiam diluentem, Canmz. 4g. 21, 69/70 (105) ; populis gentilibus, Cas. Deut. 4, 19 (18) ; Cant. Ex. 11, 6 (10) ; ut Sisara populi gerat figuram gentilis, Canz. Deb. 24, 18/19 (198) ; quia utrumque utique cibum Ecclesia gentili populo praebet,

Deb.

ut cibatus

24,

28/29

fortior

fiat, Cam.

(199) ; gentiles

turbas, Cast. Deut. 43, 29 (62) ; — substantia. : ad gentiles quos ab infidelitatis terra ad caelestem commotrationem transmisit, Can;. Hab. 18, 11/12 (143) ; uidete ludaei, uidete gentiles, Carz. Deut. 40, 18

(58)

gentilitas : idolis, quorum principatui subiecta gentilitas deseruit Creato-

rem, Cant. Hab. 15, 14/15 (140) genu : cordis genua flectit, ut supplici postulatione deleat quod proterua praesumptione peregerat, Or. Mam. 14, 3/5 (157) ; cordis genua demonstrauit subiectiores contriti peccatoris sensus, Or. Man. 14, 8/9 (157) ; genibus conectant brachia frontem, Carmen 30 (208) genuinus : genuina peccata, Cam. lon. 5, 20 (167); non genuina, sed accidentia delicta, Camz. Iom. à, 24 (167) ; genuini iudicii, Can.

"Az. 22, 48 (106) ; genuinae patriae, Cant. Hab. 1, 17 ( 124) genus : naturalis humani genetis soli-

ditas quibusdam est in partibus distributa, Canz. Deu. 10, 8/9 (26) ; omnem humani generis laborem abiecit, sciens nihil esse

hominem,

Cant. Jy. 25, 2/3 (109) ; inutiles humani generis telas, Capz. Ex. 5, 17 (120); ad salutem humani generis exiuit lesus, Canz. Hab. 15,2 (139) ; iniquitatem humani generis decocturus, Or. Mam. 5, 29 (151) ; humani generis est malum com-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM mune, temporalium quaerere commoda uanitatum et rerum transibilium diligere falsitatem, |Can. lon. 9, 2/4 (171) ; captiuatrix humani generis, Cam;. Deb.

15, 31/32

(188) ; diuersis erroribus genus hominum captiuatur, Cam. «x. 31, 2/3 (116) ; omnis hufnani generis cato equus figuraliter praenotatur, Cant. Ex. 2, 24 (4) ; — genus falsi-

tatis, Can?. Deb. 29, 50/51 (202) ; in omni genere peccatorum, Cam/. ZAx. 6,22 (88) ; — bassim germanus : Beniamin et Ioseph, Iacob et Rachel editos, esse germanos, Cant. Deb. 13, 4/5 (185). Cfr etiam : Cant. Deut. 15, 24 (31) ; Cant. Deb. 150, 84. (190) ; — germana, Cant.

Deb. 29, 17 (201)

germen : spiritali germine procreantur, Cant. Deut. 15, 51 (32) ; ex Gomortrae ciuitate germina sumpsit, Cant. Deut. 33, 23/24 (53) ; germen pulchritudinis, Cam: lom. 4, 40 ef ó4 (166); fidei germine,

Cant. Deb. 13, 22 (185)

gestus : gestu corporis, Cam/. lom. 5,

80 (168)

gladius: gladium suum, corpus (s. Saluatoris) nimirum, Cam; Deut. 42, 23 (60) ; corpus Domini gladius est, Cant. Deut. 43, 34 (62) ; Cant. Deut. 43, 123 (64) ; praesentia Domini Saluatoris gladius appellatur, Cani. Hier. 9, 23/24 (783); gladium diuinitatem —dicit, Cas. Deut. 42, 3 (60) ; gladium uerbum Dei intellege, Casz. Deu. 42, 9 (60); gladio diuini sermonis, Cant. Deut. 43, 63 (63) ; exacuam gladium : erudiam sensum meum, Cant. Deut. 42, 18/19 (60) ; gladio spiritali secantur, Cam. Deut. 26, 11 (46) ; gladium Domini bonitate ptoptia desaeuisse, Cam; Deui. 43, 67/68 (63) ; — gladium ... diabolum intellege, Canz. Deutz. 24, 30/31 (43) ; gladium uenientem, id est insidiantem diabolum, Cams Deut. 26, 3/4 (45) ; in agro occisos gladio, haereticos dicit peremptos a diabolo, Canz. Deut. 26, 18/19 (46) ; a facie gladii solitudinis, ab inpugnatione diaboli percussoris, Can. Hier. 9, 7|8 (73) ; percutam christianos gladio persequentis, Can. Ex. 10, 8/9 (10) ; peccati gladio, Cant Deut. 27, 37 (47); gladio transuerberando peccati, Cam. JA.

5, 39 (88)

333

glebosus : in duritiam uerteretur glebosae

(149)

telluris, Or.

Man.

4, 15/[16

gloria : est gloria temporalis ... et est alia gloria sempiterna, Or. Man. 18, 30/32 (161) ; terrenae gloriae, Can. Deut. 43, 84 (63) ; gloria resurrectionis honoratus, Casz. Ex. 2, 20/21 (4) ; gloria solus est Deus, Cant. Hab. 22, 3 (147) ; cfr Or. Man. 3, 5

(149) ; cuius aduentu spiritalis est exultationis gloriam ^ consecutus, Cant. Hab. 22, 4/5 (147) ; intolerabilem magnificentiam gloriae, Or. Man. ?, 3/4 (152) ; excellenti gloria, Or. Man. 8,22 (153) glorificatio : tres Domini glotificationes, Cant. Ex. 2, 14 (4) ; glorificationis

laudem

exhibuit

Patrem,

Cant. Az. 24, 30 (108) ; glorificatio Saluatoris, Canz. Ex. 7, 14 (8) ; cfr

Or. Man. 4, 42 (150)

glotifico : tribus modis glorificari Deum. Aut enim ab hominibus glorificatur, quod fit duplici ratione : uel cum ei occultorum secreta tamquam cognitori omnium publicantur, uel cum psalmis eius gloriae et laudibus decantantur ... Vel certe semetipsum glorificat, Can. /Az. 28, 6/13 (113) ; dum illum laudat in tetris, quem illae (sc. uirtutes) quoque glotificant in supernis, Or. Man. 18, 18/19 (160) ; — glotificaturus est sanctos, damnaturus

est

inimicos,

Cant. Ex. ?, 16/17 (8) gloriosus : gloriosum, quia solus est Deus deorum et Dominus omnium dominantium, Cam. zAgz. 2, 63/64 (85) ; gloriosum

(s.

nomen)

..

cum in futuro saeculo clatitatem ostenderit maiestatis, Cam. 4x. 2, 69/70 (85) ; in die gloriosae uirtutis, Can. Hab. 3, 39 ( 127) glutino : ut puluerem fauillatim cum digitis conspicias glutinari, Cam.

Hab. 19, 26/27 (144)

Godolia : Canz. Hier. 1, 8 (67) Gomorrha (Gomorra) : ex Gomorrae ciuitate, Can. Deut. 33, 23 (53) Gomorrhaeus (Gomorraeus): ex uinea Gomorraeorum est uitis praeuaricationis, Can. Deut. 33, 33/34 (53) ; Gomorreos fumos, Carmen

188 (213)

Gothicus : Can. Deut. 22, 50/51 (40) gradus : per gradus profectuum, Can. Deut, 27, 3 (46) ; est ergo adhuc altior gradus, ubi probari debeat intellectus,

|Casz,

Hab.

3,

29/30

334

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

(128) ; gradus animae, Carzzen 113

(210)

graecitas : Cant. Deb. 11, 30 (183) Graecus : — substantiu. : Cant. Deut. 1, 2

(16) ; Cant.

Deut.

8, 63 (24);

Cant. Deut. 9, 16 (25) ; — adiectin. : Cant. Hier. 3, 2 (68) ; Cant. Ag. 1,4

(83) ; Cant. Ax. 24, 67 (109);

Cant. Ax. 15, 5 (97) ; Cant. Hab.

2, 29 (126)

gramen : imbribus gramina nutriuntur, Cant. Deut. 3, 19 (17) ; gramine significari populum, Cam. Deut.

3,37 (18)

grando : thesauri grandinis, ... paenitentiae, Can/. Deut. 35, 7/8 (54) granum : pinguia frumenti grana eorumque medullas plenas adipi conparauit, Cant. Deut. 15, 61/62 (32) grassor : malitia nobis grassantium inimicorum, Can. Deut. 28,2/3 (48) ;

patitur persecutores grassari, Cam/.

Hier. 1, 18 (67)

gratia : septem res sunt quae nos faciunt in futuram beatorum resurrectionem uenire : primum gratia, Cant. Ex. 2, 13/15 (117) ; — non adiunctione gratiae benedictus secundum carnem, Cant. Az. 2, 25/26 (84) ; Domini gratia, a quo sumus quidquid esse possumus, Car/. HaP. 22, 25 (147) ; gratia Domini commendatur, Can. Deb. 22, 49 (197) ; uirtutis gratia, de caelestibus ue-

niente, Cam. Deut. 31, 2/3 (50) ; multis per caelestem

gratiam pro-

dest, Cant. Hab. 22, 13/14 (147) ; quod caelestis minis pariter

gratia uiris ac feconferatur, Cam.

Deb. 1, 5[6 (173) ; — consolatio gratiae spiritalis, Cam. Deut. 11, 24 (28) ; nullaque culminum munimenta spiritalium gratiarum, Car. Deut. 26, 20/21 (46) ; spiritalium

donorum gratiae, Cam; v. 28, 21/22 (113); nullam inopiam sentiunt gratiae spiritalis, Can. Hab. 16, 39 (141) ; ad ptraesepia spiritalium non erunt gratiarum, Cant.

Hab.

21,

21

(147);

per

gratiam Spiritus sancti, Cant. Deb. 17, 16/[17 (192); — deduces per gratiam ad fidem, Cam; —Hab. 14, 16/17 (139) ; gentes conuetsae ad gratiam, Cant. Hab. 16, 51 (141) ; (gentes conuersi) gratia adtrahuntur

ad fidem,

Cans;.

Deb.

9, 15/16 (179) ; gratia baptismatis (baptismi), 4. baptisma (baptismus) ; liberationis gratia, Canmz. Hier. 9 ,

14 (73) ; gratia replerentur, Can. zv: 19:91 (94) efroT 10:5 pex gratiam subleuati, Cam. lon. 3, 40 (164) ; canitiem albatae remissionis gratiaeque consequitur, Cam;. Hier. 14) 71007 )E?*Sgratiae "hiemitate, Cant. Hab. 5, 40 (130) ; sanitatum gratiam conferebat, Cam/. Hab. 11, 15 (136) ; gratia gratis praeuenti sine peccato sunt, Or. Man. 10, 6/7 (154) ; pontificalem gratiam, Can. "Ax. 17, 46/47 (100) ; propheticae gratiae, Cast. JA. 21, 8 (103); sufficientes nos facit, dum pet adiutorium gratiae subleuamur, Cam. Deut. 11, 9/10 (27); altitudinis gratiam in domo Domini

Cant. Jm.

17, 48/49

possidere,

(100); -

erudiuit gratiae magisterio praemonente, Car. Deut. 11, 32 (28) ; naturali lege discretionis gratiam accepisse, Cam;. Deut. 19, 22/23 (35) ; in adserendo gratiam ueritatis, Can. lon. 9, 28 (171) ; ut

deduci possit ad gratiam

Cant. Hab.

ueritatis,

14, 21/92 (139);

—-

quoniam corruptelam per Dei gratiam posuerunt, Cant. Hier. 11, 19 (75) ; — fidei gratiam, id est Dominum, Car. Hier. 16, 5 (78) gratis : quibus gratis donata est culpa, Or. Man. 10, 4/[6ó (154); gratia gratis praeuenti, Or. Man. 10, 6 (154) ; gratis sacerdotum officio deferuntur, Cani. Deb. 9, 16

(179) ; gratis Euangelium

ptraedi-

cauit, Canz. Deb. 14, 23 (187) gratulanter : intolerabilia gratulanter amplecti, Cant. /Ag. 24, 44 (108) gratulor : ruinis gratulatus illorum, Cant. Ex. 10, 9/10 (10) grauedo : mortis aeternae grauedine praefocatus, Can/. Deb. 26, 13[14

(200)

grauitas : patientiae grauitate tardare, Cant. Hier. 15, 14 (77) ; morum grauitas, Cam los. 56, 72 (168); motaliter

sunt plurimae mulieres: ..gtauitas, Cant. Deb. 23, 16/17 (198) ; uerborum grauitas diuinorum, Cant. Deb. 22, 20 (196) ; cfr Or. Man. 16, 4 (158) grauitudo : Chobar interpretatur grauitudo, Canz. Hab. 10, 19 (135) grauo : delicto grauari, Canz. Hier. 7, 9/10 (72) ; cfr Cant. Hier. 11, 2/3

(74)

gregatim : gregatim

Ax. 22, 39 (106)

ambulant,

Can.

gremium : de Ecclesiae gremio tam-

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM quam de nutricis sinu, Can/. Deut.

37, 13[14 (55) ; gremium deflens guttis inroret obortis, Carzen 28

(208)

grex : greges pecorum, Can. Deb. 15, 74 (189) ; — arietes principes gre-

gum ductoresque cognosce, Can. Deut. 15,20/21 (31) ; lasciuientem populi gregem, Cant. Deut. 15, 48 (31) ; in grege Domini, Can. Az. 14, 51/82 (96) ; gregibus chtistianis, Cant. Az. 17, 30 (99) ; sacerdotem, uelut principem gregis, Cam/. 7Áv. 17, 42/43 (100) ; gregis doctores, Cant. Az. 19, 7 (100) ; exaudi ergo uoces intellectualium gregum et fidelium, quos cantantes et psallentes aduertis

in ouilibus

Deb. 15, 7577 (189)

Christi,

Can.

gubernaculum : gubernaculo populi praeponenda, Can. Deb. 1, 3 (173) gurges : in caenoso gurgite nequitiarum saecularium, Canz. Ex. 6,6 (8) ; gurgitibusque augetur flamma pro-

fundis, Carzzen 158 (212) gusto : ali ^modicum quid gustant peccati, Canz. Deut. 16, 18/19 (33) gustus : primo gustu discernis, Cam.

lon. 5, 58 (168)

gutta : gremium deflens guttis inroret obortis, Carzzen 28 (208)

H habilis : nec habiles habentur ad cursum, Cant. Deb. 21, 4 (195) habitaculum : habitaculi locus (— /abitaculum), Cant. Deb. 16, 29 (191) ; habitacula serpentum, Can. Az. 22, 26 (106) ; christiana multitudo, consequens uiuentium terrae habitacula, Cant. Deut. 13, 6/7 (29) ; — habitaculum, quod ibidem inmortaliter maneamus,

Casi. Ex. 18, 15 (15) ;

in cordibus, tamquam in habitaculo proptio, Cant. Deut. 2, 7/8 (16) ; habitaculum eius (sc. Dei) fieri, Can. Deut. 4, 11 (18) ; in habitaculo cotdis sui fortitudinem tenuerit, Car.

Deb. 13, 69 (186) ; habitacula ueritatis, Canz. Deut. 26, 19/20 (46) ; habitaculum |nostrae mentis, Caf. Hier. 2, 17[18 (68) ; et quod est habitaculum fortitudinis, nisi cor-

pusculum Saluatoris in quo diuina fortitudo permansit, Can£. Deb. 13, 88/59 (186) ; habitaculum fortitudinis, quid aliud nisi caelum, Cas. Deb. 13, 62 (186) ; Zabulon interpretatur habitaculum fortitudinis :

habitaculum, in quo martyres demonstrari, titudinis habitaculum biles persequentium

. 335

puto sanctos qui uere forfacti insuperapericulis op-

ponantur, Can. Deb. 17, 7/11 (192) ;

cfr Cant. Deb. 13, 57 (186) habitator : Cant. Deb. 22, 2 (196); anima uitiis habitatoribus destituta, Cant. Deut. 11, 25 (28) ; — spiritali habitatore animarum, Cam; Deut. 37, 39/40 (56) ; ne, patefactis aditibus animorum, habitatorem recipiant Saluatorem, Or. Man. 4, 27/28

(150) ; cfr Cant. Deut. 37, 56 (56) habitus : uerbo ipsoque habitu ponderatus, Can/. Ion. 5, 74 (168) Hadrianus Aelius : Caszz. Deut. 21, 25

(36)

Haemorrousa (Aemorrousa) : Aemorrousam sanantem, gentilis uidelicet

plebis fluxum peccatorum per indulgentiam diluentem, Cas; Je. 21, 69/70 (105). Cfr etiam : Cant.

Az. 21, 28 (103) et 21, 34 (104)

haeresis : Cant.

Deut. 22, 53 (40); Cant. Ax. 10, 18 (92) ; Cant. Az.

18, 18 (95) et 14, 41 (96) ; Cant.

Hab. 7, 4 (131) e? 8, 52 (134) ; Cant.

lon. 4, 55 (166) ; tropologice annos nationis nationum Ecclesiae haeresumque nobis figuraliter tempora monsttat, quod illa in aeternum, hae temporaliter

uiuant, Cam.

Deut.

8,

42/54 (24) ; deos recentes haeresum doctrinas ostendit, Canz. Deut. 18,

10/11 (34) ; haereses uniuersae botrum

unum

amatitudinis

faciunt,

coeuntibus in se uuis fellineo liquore uexatis, Can. Deut. 83, 62/63 (54) ; haereses ... quibus fortissimus noster Dominus Iesus Christus sociatur ex parte, in eo quod Dei Filium confitentur, baptismum sequuntuf, sacras litteras legunt, ritus sacrificiorum exercent, Can/. Hier. 3, 32/35 (69) ; Aegyptus tenebrae, Assytii dirigentes dicuntur, quae uocabula copulationes haeresum monstrant. Cum enim Donatistis Maximianistae,

Valentinianis Marcionistae Manichaeique iunguntur, Assyrius manus

Aegyptio sociauit, Cam. Hier. 6, 5/9 (71) ; dum in haeresi dominantur, iugum nesciunt moderati, Can. Hier. 8, 15/16 (73) ; unum tegnum omnes haereses construunt, sed rui-

nae seruatum, Cam; Ay. 8, 29/30 (90) ; a quattuor uitiis, quibus haereses obsequuntur : ambitio, cupiditas, luxuria, deliciae, Can. 7Az. 8,

336

| INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM

32/34 (90) ; haeresum nobis barbara saeuitia concitatur, quando primatus et sacerdotium ipsaque Scripturarum ptophetia quiescit, Can. -Agz. 14, 66/68 (97); haereses Aethiopum tabernacula non inutiliter

cognoscuntur,

Cam.

Hab.

6,

18/19 (131) ; non aliter quam fluminum aquae discurrunt, in quibus undae ptiores undis sequentibus expelluntur. Sic quoque in se nequeunt haereses permanere, sed antiquis decedentibus nouae succedunt, Can. Hab. 7, 6/|9 (131) ; haereses enim,

etsi parum quid uident, tamen quia non ueritatem luminis habent, Camz. Hab. ?, 19/21 (132) ; imaginem,

in fluminibus et in mari, in haeresibus et infidelibus, Carz. Hab. ?, à1

(132) ; licet nihil sit uiuum in haeresi atque infidelitatibus constitutum, Cant. Hab. 7, 384/35 (182); haeresibus

sunt

haec

(s.

flumina

Abana et Farfar) uel scismatibus coaptanda, Cam. Hab. 10, 41/42 (135) ; haeresis

confidentis

in se,

non in Deo, Cam. Hab. 10, 47 (136) ; qui se de populo dissipauerunt chtistiano ... dissipatas haereses, Cant. Hab. 10, 48/52 (136) ; uerisimiles fructus habere, sed adtrectatos in cineres commutare haere-

sum est deceptrix fallacia, quae uera promittit, sed falsa submittit, Cant. Hab. 19, 35[37 (144) ; haeresi...quae ficus propter austeritatem lactis, uinea propter fragilitatem nuncupatur sarmenti, Car. Hab. 19, 42/43 (144) ; haeresibus...

quae oliuae quidem, sed infructuosae dicuntur, quorum opus mendax est, Cant. Hab. 20, 23/24 (146); haeresis Arriorum, cuius potestas est in potentatibus mundi, animarum quas occiderit sanguinem bibens, non uerum Deum, sed excelsum adorans, Cast. lom. 4, 40/43 (165/166) ; Philistaei... figuram haereseos proferentes, Cant. Deb. 4, 22/23 (176) ; ad haeresim conuer-

sus, Cant. Deb. 9, 51 (180) ; ad haeresim dirigatur, quae inter diuisiones terminorum commotatutr, Can. Deb.

15, 3[4 (188) ; doctor et pontifex haeresis, Canz. Deb. 15, 65/66 (189) ;

haeresis adulterio turpes, Car/. Deb.

15, 90 (190)

haeretice : nonnulli, licet haeretice, sic

tamen hunc adserunt locum..., Cant. Deut. 8, 2/3 (23)

haereticus : - adiectis. : allegorice gentes doctrinas haereticas cognoscamus, Can£. Deut. 9, 24/25 (25) ; pet

haereticas fictiones, Can£. Deut. 10,

11 (26) ; ab haereticis doctoribus seducuntur, Cami. Deut 19, 7/8 (35) ; haeretico dogmate, Can. Deut. 21, 91/92 (38) ; ad libros haereticos ... quod unus, propheticus uidelicet liber, apocryphos mille conuincit, Carm. Dew. 31, 11/13 (51) ; illi qui confidentes in auro sapientiae, simulacra sibi conponunt in corde doctrinarum falsarum ... ex Babylonia uinea sunt uites haereti. cae, Cant. Deut. 3à, 29/32 (53); haereticis

uanitatibus

uitiari,

Cam/.

Hier. 3, 40/41 (69) ; haereticas sibi doctrinas inpingunt, Cam; zx. 2, 10 (83) ; haeretica sacerdotia ... quia una tantum eligunt, ut sola carnalis specie uisionis pontifices demonstrentut, Can. /Agz. 19, 41/43 ( 101) ; cum tempestate haeretica Orientis fuisset partibus ex Africa deuolutus, Cant. Hab. 19, 29/30 (144) ; oues haereticae ... ab eodem (sc. cibo an-

nonae caelestis) defecerunt ... quia contraria de salubribus quaerunt, ut comedendo defectionem sibi, non refectionem adquirant, Cam. Hab. 21, 7/10 (146) ; haereticas

uanita-

tes; et eos inspicis deos deasque colentes, templa sibi simulacrorum plurima statuentes, Cami. lon. 4, 35/37 (165) ; in haeretica prauitate deiectus, Cant. lom. 4, 47 (166); caelestes enim confessionis est pats, cum uerum aliquid haeretici confitentur. Tertenae

uero, cum

falsum

admiscent, quia utrumque sibi confundunt, Canz. Deb. 15, 14/17 (188) ; haeretica prauitate decepta, Cam. Deb. 15, 59 (189) ; medii enim sunt quidem inter catholicos et paganos haeretici sacerdotes, habentes partes fidelium, infidelium partem, Can. Deb. 15, 62/64 (189) ; pro eo quod sedeat in medio speculationis catholicae seu etiam paganae, ut haereticus sacerdos et doctor, Cam. Deb.

16, 67/69 (189) ; sacerdotium haereticum, Can. Deb. 15, 85/86 (190) ; duces sanguinei atque terreni, haeretici scilicet sacerdotes, Canz. Ex. 16,

3/4 (18) ; — substantiu. : haereticos, qui spiritu uindictae diuinae a caritate uel ab inuicem segregantur, Cant. Ex. 9, 4[5 (9) ; potest haereticis conuenire, qui magnitudinem

INDEX NOMINVM, RERVM, VERBORVM Dei

Filio

subtrahentes,

minorem

eum infirmumque praedicant, Car. Deut. 4, 23/25 (18/19) ; haereticis... qui et filii inmaculati fuerunt, priusquam scissae caritatis macula peccauissent, Cant. Deut. 6, 8/10 (21) ; haereticis, qui pacem a Christo perceptam scissionis corruptione foedarunt, Can;. Deut. 6, 35/36 (21) ; haereticis, qui Christum uenerando blasphemant et fidem honorando conculcant, Cam; Deut. 21, 44/45 (37) ; canes ... haereticos scismaticosque demonstrat, membra Christi sine dubio lacerantes, Canz. Dezt. 24, 32/33 (43) ; haereticis ... qui dentes habentes

aculeos

doctrinarum,

et

cum sint ipsi bestiae propter indignationem qua saeuiunt super terram, tamen dissipatam pertrahunt plebem, Can. Deut. 25, 65/68 (45) ; in agro occisos gladio, haereticos dicit peremptos a diabolo uulnere scissionis,

Cam.

Deut.

26,

18/19

(46) ; qui nascuntur in perfidia doctrinarum et ... ab haereticis perimun-

337

nem conuertunt, Can/. Hier. 2, 20/21 (68) ; haereticos seruos agnosce, Cant. Hier. 8, 13/14 (73) ; uulpes... ' haereticos, Cant. Hier. 18, 7/8 (79) ; aliter haereticorum regnum nequissimum esse iniquum quis ignotet, Cant. Az. 8, 27/28 (90) ; uniuersis gentibus, haereticis uidelicet atque scismaticis, Cam. 74g. 13, 6/7 (94) ; haereticos, qui propria mala doctrinarum suarum ostendunt cordibus seductorum, Cam. ;Ax. 29, 2/3 (113) ; ostendunt mala haeretici, qui dum

doctrinas adserunt fal-

sas, mala itinera uel mala dogmata seruis

Dei

demonstrant,

circum-

ueniendo inscios et captiuando pusillos, Cant. /Ag. 29, 20/22 (114) ; ira Dei haereticis superuenit, pro eo quod excaecatis mentibus fallaciam aestimant

ueritatem,

Car.

Hab.

7,

11/12 (131/132) ; de haereticis... quorum ptincipibus, utique sacerdotibus, mortem ueritatis agnitor ministrauit, Cam/. Hab. 15, 15/17 (140) ; satellites (daemonum)... uti-

tur, Cant. Deut. 27, 15/17 (47) ; sunt aduersatii : haeretici, Cam. Deut.

que

32, 48 (52) ; (uua) haereticorum,

haereticis

quorum potus amarus est, nec in se Christi dulcedinem habet, licet uideantur Chtisti nomen fateri, Can. Deut. 33, 56/58 (54) ; ut ira dtaco-

9, 48 (180) ; si quis ergo de Christo

num uinum fuisset haereticorum effecta, quorum insanabilis furor est, quia sanitatis nolunt recipere medicinam, Can. Deut. 34, 3/4 (54) ; haereticorum lapsus est pes. Bt licet uideantur corporaliter stare, spiritaliter tamen iacent prostrati, Can. Deut. 36, 2/4 (55) ; deficiunt haeretici, qui perseueranter in Christi manere nequeunt ueritate, Carr. Deut. 37, 52/53 (56) ; spiritalium

haeretici,

Canm;.

Hab.

16,

21

(141) ; in mulo deferuntur qui ex conuertuntur,

Cars/. Deb.

renatus est, sed ad haeresim conuersus haereticus factus, si postea rea-

tum corrigat, ex equo et asella dicitur generatus. Qui uero prius haereticus..., Cani. Deb. 9, 50/53 (180) ; eo quod speculatores aut catholici sunt, aut pagani, aut haeretici, Can. Deb. 15, 61/62 (189) ; haereticis,

quibus argenti copia non confertur : eloquiorum uidelicet diuinorum peritia non donatur. Et ob hoc inpetiti facti ab Ecclesia repelluntur, Cam. Deb. 19, 12|14 (194). Cfr etiam: Cant. Ex. 8, 11/12 (9) ; Cant. Az. 9,

idolorum cultores, nimirum haeretici, Canz. Deut 39, ó (57) ; ini-

45 (91) et 29, 16 (114) ; Cant. Ex. 6, 20 (122) ; Cant. Deb. 9, 64 (181)

mici ... haeretici cognoscuntut, Can.

Deut. 42, 30/31 (60), cfr |. 44/45

haesitatio : firmiorque in conscientia, nullis haesitationibus mota, perdu-

(61) ; Syri ueto ... haeretici, Can. Deut. 43, 65 (63) ; Syrii enim haeretici cognoscuntur, Cam. Deut. 43, 82/83 (63) ; inimicos appellat haereticos, quorum principes po-

halitus : inter pulmones, ubi uitalis halitus, Canz. Hier. 15, 21 (78) ; eos halitu narium prouocate, Camz. ZÁx.

testates

Deut.

sunt

daemonicae,

43, 115/117

Can.

(64) ; aduersus

haereticos ... qui hereditatem Ecclesiae Christi uel daemonibus uel prauis tradiderunt institutis, Cam. Hier. 2, 4/6 (68) ; haeretici male secundum suae prauitatis inuentio-

ret, Cant. Hab. 3, 33/34 ( 127)

22, 26/27 (106) ; cur non ... extre-

mosque halitus angustia saepsit, Carmen 135/136 (211) Hanani (Anania): Anania propheta, Cant. Ag. 26, 38 (111) haustus : palpebrisque cadat dulcis

manantibus haustus, Carzzen 6 (207) adiecfiw.: in Hebraeis

Hebraeus : —

M, M RERVM, VERBORV NOMINV

INDEX

338

uoluminibus non habetur canticum Azariae, Cant. Ag. 1, 1 (83) ; quia Danihelis liber Hebraeis litteris et Chaldeicis textus est uerbis, Cam/. "Az. 1, 7[8 (83) ; efr Cant. lon. 4, 59 (166) ; — substantiu. : Hebraei uulnera caritatis infigunt, Can. Deut. 43, 64/65 (63) ; extensum est (sc. Euangelium) cum primum praedicaretur Hebraeis, Can. Hab. 9, 16/17 (134) ; proiecisti me in conscientiis

Hebraeorum, Can/. Ion. 3, 16 (163) ; inimicos et hostes Hebraeorum inpugnans, Cart. Deb. 2, 20/21 (174) ; in transitu Hebraeorum, Can. Deb.

ó, 10/11 (176). Cfr Deut. 43,59 (63) ; Cant. Hebraismus : q4/s mihi lacrimosis imbribus ora tare, Carzen

etiam : Cant. Az. 1, 3(83) maesta dabi' flendo cruen-

1/2 (207) ; — u. redu-

plicatio Heli: filii Heli, Casmz.

Deut 39, 12 (57) ; posteri Heli, sine dubio Iu-

daei, Can/. /Ax. 19, 27 (101) Helias : 4. Elias hereditas : Can. Ion. 5, 62 (168) ; Cant.

Deb. 5, 13/14 (176) ; Cant. Deb.

16, 102 9 (190) ; quia funiculis hereditas demetitur ... hereditatis suae mensuram funiculo diuisisse, Cas. Deut. 10, 37|39 (27) ; — montem hereditatis dominicae Christi Ecclesiam dicit, Canz. Ex. 18, 4/5 (14) ; hereditatem Ecclesiae Christi, Can. Hier.

2, 5 (68) ; hereditas

populi

Dei, Cant. Hier. 2, 3 (68) ; hereditas fidelium populorum, Cant. Hier. 2, 9/10 (68) ; hereditatem capiunt salutem aeternam, Cant. Deb. 10, 24 (182) heres : in delicto nati sunt genitali, heredes nimirum Adae, Or. Mar. 10,

5/6 (154)

Herodes : Canz. Ex. 15, 5 (13) ; Cant.

Hab. 1, 37 (125) ; Or. Man. 16, 33

(159)

Herulus : uel sicut quaelibet (gens), Gothica

uel

Parthica

seu

Herula,

Cant. Deut. 22, 50/51 (40) Hieremias : z. leremias hinnitus : hinnitus turpes animi con-

cupiscentias

et

inpudicos

affectus

ostendit, Or. Manz. 15, 31/32 (158)

hircus : hircos uero prophetas, Can. Deut. 15, 47/48 (31) ; hircorumque spiritalium semini, Cam/. Deut. 15,

4 (32)

Hismahel : z. Ismahel historice :

hoc

historice

nouimus,

- dicit, - congruit, Cant. Ex. 2, 23 (4) Cant E2162. C8) vu Gant:

Deut. 15, 2 (30). Cfr etiam : Cant. Deut.

8, 59 (24) ; Cant. Hier. 6, 2

(?1) ; — passim historicus : historicus intellectus, Car. Ex. 3, 51 (119) ; Cant. Hab. 16, 2 (140) ; Cant. Ion. 3, 2 (163) ; Cant. Ion.

7, 2 (170) ; historico

sensu,

Cant. Deb. 19, 17 (194) ; historica lectio, Can. Deut. 15, 64/65 (32) hodie : hodie fit; quia hodie semper est apud Deum, Cam. 74g. 20, 3

(102)

Holda (Oldad): Oldad prophetissa, Cant. Deb. 1, 7/8 (1783) oraholocaustoma : holocaustomata . tionum, Can. Az. 16, 33/34 (98) ; holocaustomata quibus uoluntas Domini mitigatur, Can. lon. 10, 13/14

(172)

holocaustum dicitur, quod totum igne consumitur, Can/. /Ag. 16, 4 (97) ; in holocaustum martyres offeruntur, Camf. 7x. 165, 11/12 (97) ; boue