BIOS - Leksykon kieszonkowy 8373612211, 9788373612211 [PDF]

Zitiervorschau

BIOS Leksykon kieszonkowy

Andrzej Pyrchla

HELION

Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiej koi wiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorąjednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Redakcja: Krzysztof Zemanek Wydawnictwo HELION ul. Chopina 6, 44-100 GLIWICE tel. (32) 231-22-19, (32) 230-98-63 e-mail: [email protected] WWW: http://helion.pl (księgarnia internetowa, katalog książek) Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres http://helion.pl/user/opinie7bioslk Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. ISBN: 83-7361-221-1 Copyright © Helion 2003 Printed in Poland. Druk: Zakład Poligraficzny W. Wiliński, Gliwice, ul. Chopina 6, tel./fax 231-32-16

Spis treści Wstęp

,

5

Rozdział 1. BIOS — zarys ogólny

7

Rozdział 2. Wejście do menu BIOS-u

9

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

11

Układ menu BIOS-u Opcje menu Standard CMOS Features Opcje menu Advanced BIOS Features Opcje menu Advanced Chipset Features Opcje menu Integrated Peripherals Opcje menu Power Management Setup Opcje menu CPU Setup/Frequency Voltage Control lub Ratio/Vottage Control Opcje menu PnP/PCI Configuration setup Opcje menu PC Health Status Predefiniowane ustawienia BIOS-u Ustawienia hasła Zapis końcowych ustawień

11 11 16 27 37 49 56 60 64 68 70 71

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u Identyfikacja płyty głównej Identyfikacja BIOS-u Programowanie układu

Rozdział 5. Awaria BIOS-u

flashrom

Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock Gdy widać jedynie czarny ekran monitora Gdy także BootBlock jest uszkodzony Gdy układ flashrom jest wlutowany w płytę Gdy układ umieszczony jest w podstawce i zawiodły wszystkie możliwości jego reanimacji

Spis treści

72

.72 76 78

v

81

82 84 84 86 87

Rozdział 6. Przydatne linki do stron poświęconych zagadnieniom związanym z BIOS-em Producenci BIOS-ów Strony przydatne w trakcie poszukiwania uaktualnień i identyfikacji BIOS-ów Strony producentów płyt głównych

88

88 88 88

Zakończenie

90

Skorowidz

91

BIOS. leksykon kieszonkowy

Leksykon

BIOS

kieszonkowy

Wstęp Celem tego leksykonu jest wyszczególnienie oraz opisanie możliwie jak największej liczby dostępnych opcji w BlOS-ie dzisiejszych płyt głównych. Zdaję sobie sprawę z tego, że czytając ten leksykon, możesz nie znaleźć interesującej Cię opcji i jej opisu. Wynika to z tego, że na rynku w bardzo szybkim czasie przybywa nowych płyt głównych i — co za tym idzie — także nowych rozwiązań wprowadzanych przez producentów w programie SETUP zawartym w BlOS-ie komputera. Przedstawiony w tej książce opis funkcji został podzielony zgodnie z klasyfikacją na menu i podmenu występujące najczęściej w nowoczesnych BlOS-ach płyt głównych. Oczywiście, jest wielu producentów BIOS-u, np. Award, Ami, P/ioenix oraz kilku innych; produkty tych innych niż wymienione tu z nazwy firm jednak praktycznie nie są spotykane na naszym rynku komputerowym, dlatego też nie będą tu omawiane. Skoncentrowałem się natomiast na omówieniu tych BIOS-ów, które pochodzą od wspomnianych wyżej trzech głównych ich wytwórców. Zdecydowałem się jednak nie stosować tu podziału na BlOS-y konkretnych producentów, ponieważ z uwagi na częste zazębianie się w nich tych samych opcji do prezentowanego tu opisu mógłby wkraść się niepotrzebny i niczym nie uzasadniony nieład. Z tego jednak względu może się zdarzyć, że w swoim BlOS-ie nie znajdziesz którejś z omawianych przeze mnie funkcji; ich brak będzie wynikał z tego, że akurat Twoja płyta główna może

Wstęp

ich nie obsługiwać. Starałem się opisać maksymalną liczbę opqi, jakie można napotkać. Warto tu dodać, że uwzględniłem najnowsze konstrukcje płyt głównych dostępnych na rynku w czasie, kiedy pisałem tę książkę; wśród nich wymienić można płyty zbudowane z wykorzystaniem chipsetów firm VIA {KT333, KT400), SIS, NFORCE2, INTEL 845PE, INTEL 7205 — a więc wszystkich najbardziej popularnych obecnie chipsetów montowanych na płytach oferowanych na naszym rynku.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 1. BIOS — zarys ogólny Słowo BIOS jest skrótem od angielskiej nazwy Basic Input-Output System (podstawowy system wejścia-wyjśda). BIOS jest pierwszym oprogramowaniem, które jest uruchamiane w trakcie włączenia komputera. Odpowiada przede wszystkim za pracę wszystkich podstawowych urządzeń; oprócz tego spełnia kilka innych funkcji. Oprogramowanie to nie jest zapisane na dysku twardym czy płycie CD, lecz jest umieszczone na płycie głównej, w układzie pamięci stałej. Pamięć stałą w postaci flashrom można przeprogramowywać, np. w celu załadowania nowej wersji BIOS-u, gdy starsza nie jest w stanie poprawnie rozpoznać i zidentyfikować, a co za tym idzie także poprawnie obsłużyć np. nowego, większego dysku twardego lub nowego typu procesora. W nowych konstrukcjach płyt głównych producenci umieszczają drugą pamięć flashrom, której zadaniem jest przepisanie do podstawowego układu prawidłowej zawartości, umieszczonej właśnie w zapasowym układzie flashrom, w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u lub jego utraty bądź zniszczenia w wyniku ataku wirusa. Takie rozwiązanie z dwoma układami pamięci stałej nazywane jest mechanizmem DualBios. Konfiguracja BIOS-u jest możliwa za pomocą specjalnego, pseudograficznego interfejsu, popularnie zwanego SETUP-em. Wersja i rodzaj BIOS-u zależą w dużym stopniu od konkretnej płyty głównej, pod kątem której jest on optymalizowany. Poprawne ustawienia opcji zawartych w BlOS-ie mają szczególne znaczenie dla stabilnej i wydajnej pracy komputera i wszystkich jego podzespołów. Jak już wspomniano, obecnie na rynku komputerów możemy spotkać BlOS-y następujących producentów:

Rozdział 1. BIOS — zarys ogólny

• Award, •

Ami,

• Phoenix.

Oczywiście, większość opcji udostępnianych w BlOS-ach tych firm będzie się pokrywała, chociaż mogą się w nich nieco inaczej nazywać lub znajdować w innych miejscach; jednak ich znaczenie będzie identyczne. W następnych podrozdziałach opisałem wszystkie najważniejsze opcje mające istotny wpływ na szybkość, poprawność i stabilność pracy komputera. Starałem się nie skupiać na jednym rodzaju BIOS-u, dzięki czemu bez większych problemów powinieneś sobie poradzić z każdą wersją tego ważnego oprogramowania. W chwili, kiedy książka ta trafi do Twoich rąk, na rynku znajdzie się już zapewne wiele nowych płyt głównych, z nowymi możliwościami i z nowymi funkcjami zaszytymi w BlOS-ie.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 2. Wejście do menu BIOS-u Jeżeli chcesz zajad się zmianą ustawień BIOS-u, musisz dostać się do specjalnego menu. W zależności od producenta sprzętu, wejście do menu BIOS-u może się odbywać na różne sposoby, jednak zasada postępowania jest zawsze taka sama. Podczas uruchamiania komputera, mniej więcej w chwili, gdy następuje testowanie pamięci operacyjnej — na pewno zwróciłeś uwagę na „licznik" pracujący w lewym górnym narożniku monitora — należy wcisnąć i przytrzymać jeden lub kilka klawiszy. Najpopularniejszym klawiszem-kluczem, otwierającym menu BIOS-u jest Del (rysunek 2.1). Oczywiście, możesz spotkać się z jeszcze innymi służącymi do tego klawiszami lub kombinacjami klawiszy, np. Fl, F2 lub Esc.

Rysunek 2.1. Ekran startowy

Zazwyczaj informacje o klawiszu otwierającym menu BIOS-u wyświetlane są w lewym dolnym narożniku ekranu monitora podczas startu komputera. Jeżeli Twój pecet nie wyświetla odpowiedniej informacji, musisz sprawdzić w dokumentacji płyty głównej, w jaki sposób można się dostać do ustawień BIOS-u. Pamiętaj, że musisz nacisnąć odpowiedni klawisz; dobrze jest także przytrzymać go przez chwilę, dzięki czemu masz pewność, że uda Ci się wejść do odpowiedniego panelu kontrolnego. Jeżeli

Rozdział 2. Wejście do menu BIOS-u

nie udało Ci się otworzyć BIOS-u, musisz jeszcze raz uruchomić komputer i nacisnąć odpowiedni klawisz nieco wcześniej niż poprzednim razem. W zdecydowanej większości przypadków po wejściu do ustawień BIOS-u na ekranie Twojego monitora powinny pojawić się napisy wyświetlane na niebieskim lub szarym tle (rysunek 2.2).

Rysunek 2.2. Menu główne BIOS-u Zwróć uwagę na to, że opcje zgrupowane są w dwóch kolumnach, natomiast bezpośrednio pod nimi znajduje się opis klawiszy, z których będziesz korzystać, a także krótki opis aktualnie aktywnej pozycji w menu. Aktywna pozycja w menu BIOS-u zawsze jest podświetlona innym kolorem, dzięki czemu łatwo jest zlokalizować miejsce, w którym aktualnie się znajdujemy. Do zmiany aktywnej opcji służą klawisze strzałek — w prawo, w lewo, w górę i w dół. Za pomocą klawisza Enter możesz wejść głębiej w ustawienia danej sekcji. Poza opisanymi klawiszami możesz używać klawiszy Enter, PageDoitm i PageUp do zmiany wartości poszczególnych opcji. W niektórych BlOS-ach klawisze służące do poruszania się po menu mogą być nieco inne, np. +, -, spacja. Najczęściej jest to opisane w głównym menu programu Setup.

10

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u Przedstawię teraz opis funkcji oraz ich sugerowane ustawienia, jak również kilka praktycznych porad związanych z prawidłowym skonfigurowaniem funkcji BIOS-u.

Układ menu BIOS-u Standard CMOS Features

Ustawienia podstawowe

Adimnced BIOS Features

Ustawienia zaawansowane

Adimnced Chipset Features

Ustawienia zaawansowane pracy chipsetu płyty głównej

Integrated Peripherals

Konfiguracja urządzeń peryferyjnych

Power Management Setup

Konfiguracja zarządzania energią

CPU SetupfFreauency Voltage Control

Konfiguracja procesora oraz magistrali FSB

PnP/PCI Configuration setup

Konfiguracja mechanizmu Pług and Play oraz PCI

Health Status/Hardware Monitor

Opcje dotyczące monitoringu sprzętu

Opcje menu Standard CMOS Features W tym menu znajdziesz podstawowe ustawienia związane z datą, czasem, a także odpowiedzialne za obsługę dysków twardych oraz stacji dyskietek.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

11

Musisz wiedzieć, że płyta główna, a dokładnie BIOS, wyposażono w zegar, który działa nawet wtedy, gdy wyłączysz komputer. Dzieje się tak dlatego, że na płycie głównej umieszczono dodatkowy akumulator zasilający pracę BIOS-u i wbudowany zegar. W celu zmiany wymienionych w tym punkcie parametrów musisz wejść do menu Standard CMOS Features i za pomocą wspomnianych już klawiszy strzałek oraz PageUp i PageDown zmienić odpowiednie wartości.

System Datę Dostępne wartości: Month/Day/Year (Miesiąc/Dzień/Rok) Umożliwia zmianę daty, najczęściej w formacie: Month Miesiąc (liczbowo — od 1 do 12, lub nazwą miesięcy, w zależności od BIOS-u). Day

Dzień (liczbowo, od 1 do 31).

Year Rok (liczbowo, zakres zależny od wersji oraz producenta BIOS-u).

System Time Dostępne wartości: hh/mm/ss (godziny/minuty/sekundy) Umożliwia zmianę ustawień czasu. Niemal każda płyta główna ma domyślnie ustawione automatyczne wykrywanie zainstalowanych dysków twardych. Odpowiednie opq'e znajdują się w menu Standard CMOS Features. Opcje odpowiedzialne za ustawienia wykrywania dysków twardych

22

BIOS. Leksykon kieszonkowy

znajdują się bezpośrednio pod polami daty i czasu. W tym przypadku mamy cztery opcje: IDE Primary Master

Pierwsze urządzenie przyłączone do pierwszego kanału kontrolera.

IDE Primary Slave

Drugie urządzenie przyłączone do pierwszego kanału kontrolera.

IDE Secondary Master

Pierwsze urządzenie przyłączone do drugiego kanału kontrolera.

IDE Secondary Slave

Drugie urządzenie przyłączone do drugiego kanału kontrolera.

Z płytą główną zintegrowany jest kontroler, który tworzą dwa kanały: Primary oraz Secondary; na każdym z tych kanałów można podłączyć dwa urządzenia — Master i Siane. W zależności od tego, gdzie i w jakim trybie podłączyłeś dysk, w przypadku, gdy chcesz zmienić pewne ustawienia, musisz wybrać odpowiednią opcję, a następnie nacisnąć klawisz Enter, by wejść do szczegółowych ustawień danego urządzenia. Auto

User

Najprostszym ustawieniem jest właśnie ten tryb; kiedy jest on wybrany, zostanie uaktywnione automatyczne wykrywanie wszystkich podłączonych do kontrolera urządzeń, dzięki czemu nie będzie potrzeby konfigurowania ich w BlOS-ie i znajomości parametrów ich pracy. Ręczne ustawienie opcji użytkownika dla konkretnych parametrów dysków twardych; najczęściej prawidłowe dane

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

13

dotyczące ich parametrów podane są na naklejkach znamionowych, umieszczonych na obudowie dysku twardego. Oto opcje dostępne w przypadku wyboru ustawień ręcznych: • Type — typ dysku wybierany z 45 predefiniowanych wpisów. • Size — przybliżona pojemność dysku, wyliczona na podstawie parametrów sektorów, głowic, cylindrów. • Cyls — liczba cylindrów. • Head — liczba głowic. • Precomp — te parametry są ignorowane przez nowe kontrolery IDE; można zatem ich nie ustawać. • Landz — numer cylindra, na którym jest parkowana głowica dysku twardego. • Sector — liczba sektorów przypadających na jeden cylinder. • Modę — tryb pracy dysku twardego. • 32 Bit Transfer Modę — on/off; odpowiednio włącza lub wyłącza 32-bitowy dostęp do dysku. Jeśli to możliwe, powinieneś włączyć tę opcję. W niektórych przypadkach przy pracy z systemem WinNT może jednak ona powodować błędy, co w ostateczności może doprowadzić do utraty danych. Są to jednak przypadki bardzo odosobnione. Pamiętaj, że dla napędów optycznych nie musisz nic ustawiać. Możesz również w ich przypadku pozostawić wartość Auto. Bezpośrednio pod ustawieniami dysków twardych znajdują się dwie opcje odpowiedzialne za ustawienie staqi dyskietek. Związane z nimi pola noszą odpowiednio nazwy Drive A oraz Drive B.

14

BIOS. Leksykon kieszonkowy

•ml iiiii

Jeżeli posiadasz stację dyskietek, to koniecznie musisz ją ustawić w BlOS-ie komputera; w przeciwnym razie stacja będzie niewidoczna dla systemu. Jak widzisz, możesz mieć podłączone dwie staq'e dyskietek — pierwsza będzie miała przypisaną literę A, a druga B. W niektórych typach BIOS-u można spotkać jeszcze opcję Floppy 3 Modę Support, która jest dla nas raczej nieprzydatna. Umożliwia ona poprawne działanie stacji dyskietek 3,5" o pojemności 1,2 MB zamiast standardowej 1,44 MB — opcja ta powinna zostać wyłączona (Disabled).

Halt On Dostępne wartości: Ali Errors/No Errors/All, But Keyboard/Ali, But Diskette

Opcja ta odpowiada za zachowanie się komputera podczas jego startu. Dokładniej mówiąc, chodzi o to, że przy starcie BIOS sprawdza, czy do komputera jest podpięty zestaw koniecznych urządzeń — klawiatura i monitor. Jeżeli nie zostanie wykryta np. klawiatura, komputer zatrzyma się i na ekranie wyświetli komunikat o błędzie. Gdy komputer ma pełnić funkcję serwera, który nie musi mieć na stałe podłączonych monitora i klawiatury, możesz zmienić wartość w polu Halt On, dzięki czemu przy uruchamianiu komputera wspomniany błąd nie będzie zgłaszany. Ali Errors

Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku każdego wykrytego błędu.

No Errors

Komputer będzie kontynuował uruchamianie nawet gdy zostaną wykryte błędy.

Ali, But Keyboard

Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku każdego wykrytego błędu poza błędem klawiatury.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

15

Ali, But Diskette Zatrzymanie uruchamiania komputera w przypadku każdego wykrytego błędu poza błędem stacji dyskietek FDD. Pozostałe opcje zgromadzone w opisanej części BIOS-u, mają charakter informacyjny; możesz się z nich dowiedzieć, ile pamięci RAM zainstalowano w komputerze. Base memory Wydzielone 640 kB z pierwszych 1024 kB. Other memory Reszta 384 kB z pierwszych 1024 kB. Extended Memory Pamięć rozszerzona; jest to wartość zależna od ilości pamięci RAM zainstalowanej w komputerze. Tołnl Memory Całkowita pojemność pamięci RAM zainstalowanej w komputerze. Po wprowadzeniu wszystkich zmian możesz wrócić do głównego okna BIOS-u; wystarczy, że naciśniesz klawisz Esc. Nie obawiaj się, użycie tego klawisza nie spowoduje powrotu do starych ustawień.

Opcje menu Advanced BIOS Features W tym menu BIOS-u umieszczono szereg opcji odpowiedzialnych za dokładne dostrojenie pracy całego komputera. Opisałem tutaj — z dość dużą dokładnością — wybrane opq'e dostępne w tym menu; Ty zaś, w zależności od specyfiki konfiguracji Twojego komputera, musisz wybrać odpowiednie wartości i ustawić je.

36

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Virus warning Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta włącza (lub wyłącza) kontrolę antywirusową bootsektora dysku twardego — MBR (Master Booł Record). Przed instalacją systemu powinieneś wyłączyć tę opcję (Disabled), gdyż może ona powodować nieprawidłowe działanie komputera. Dokładniej mówiąc, podczas instalaq'i systemu operacyjnego, np. MS Windows, zapisanie informacji startowych do bootsektora będzie niemożliwe, bądź uzależnione od udzielenia odpowiedzi na pytania wyświetlane w szeregu okien ukazujących się na ekranie monitora. Oprogramowanie antywirusowe wbudowane w BIOS płyty głównej chroni jedynie przed wirusami dyskowymi, które modyfikują MBR. Tymczasem współczesne wirusy należą do zupełnie innej generacji. Nie spotyka się już dzisiaj praktycznie wirusów, które modyfikują sektory startowe dysku twardego. Obecna „moda wirusowa" idzie w kierunku zapychania Internetu, a więc zabezpieczenie wbudowane w płytę jest bezużyteczne i znacznie lepiej i bezpieczniej zastosować zamiast niego dobre oprogramowanie antywirusowe.

Trend ChipAway Virus Dostępne wartości: Disabled/Enabled/ChipAway Opqa ta w działaniu nie różni się od poprzednio omówionej. Jeśli system operacyjny wymaga sterownika EMM386.EXE (np. japońska wersja Windows 98SE) i uaktywniona jest ochrona antywirusowa, należy załadować sterownik z parametrem NOEMS (np. EMM386.EXE NOEMS). Najlepiej jednak postąpić dokładnie jak w przypadku poprzedniej opcji, po prostu wyłączając tę funkcję.

Y2K Monitor Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

17

W niektórych płytach głównych wciąż można spotkać się z tą opcją. Obecnie jest ona już nieprzydatna; jej zadaniem było monitorowanie ewentualnych błędów zgodności z rokiem 2000. Jeśli Twój BIOS ją posiada, ustaw dla niej wartość Disabled.

CPU internat cache Dostępne wartości: Disabled/Enabled Włącza (lub wyłącza) wewnętrzną pamięć cache LI procesora. Opcja ta powinna być zawsze włączona. Jeżeli wyłączysz wewnętrzną pamięć procesora, spowoduje to zauważalny spadek jego wydajności i spowolnienie pracy.

External Cache Dostępne wartości: Disabled /Enabled Włącza (lub wyłącza) zewnętrzną pamięć cache L2 procesora. Opcja ta powinna być zawsze włączona; w przypadku wyłączenia jej nastąpi spowolnienie pracy i spadek wydajności systemu. W starszych konstrukcjach komputerów pamięć ta była umieszczona na płycie głównej, w dzisiejszych zaś jest ona zintegrowana z procesorem, dzięki czemu jest znacznie bardziej wydajna.

CPU L2 Cache ECC Checking Dostępne wartości: Disabled /Enabled Za pomocą tych opq'i możesz włączyć (lub wyłączyć) korektę parzystości dla pamięci podręcznej cache L2 procesora. Jeżeli opcja ta będzie włączona, to małym kosztem wydajności zyskasz na stabilności. W przypadku jej wyłączenia natomiast osiągniesz niewielki wzrost wydajności, ale może się to odbyć kosztem możliwości wystąpienia niestabilnej pracy komputera. Moim zdaniem

18

BIOS. Leksykon kieszonkowy

lepiej wybrać stabilność niż niewielki wzrost wydajności — polecam zatem wartość Enabled.

Quick Power On Self Test/Quick Boot Dostępne wartości: Disabled/Enabled To kolejna opcja znajdująca się w BlOS-ie komputera. POST to wewnętrzny test przeprowadzany przez BIOS jeszcze przed wystartowaniem systemu operacyjnego, mający na celu wykrycie ewentualnych błędów na poziomie sprzętowym. Sprawdzane są między innymi pamięć RAM oraz inne podzespoły; w przypadku np. źle działającej karty graficznej lub pamięci RAM i niemożności wyświetlenia informacji o błędzie na ekranie monitora, wydawana jest seria dźwięków, sygnalizująca rodzaj uszkodzenia. Włączenie tej opcji spowoduje dokładniejsze, ale dłużej trwające testowanie modułów pamięci. Wystarczy tylko raz włączyć tę opcję w celu sprawdzenia, czy nie pojawią się informacje o ewentualnym błędzie; jeżeli wszystko jest w porządku, wyłącz ją. Dzięki temu wcześniej zostaną zakończone procedury testujące, co w efekcie przyczyni się do szybszego rozpoczęcia ładowania systemu operacyjnego. Następne opq'e odpowiadają za kolejność przeszukiwania dysków twardych, stacji dyskietek czy też napędów optycznych pod kątem obecności sektora startowego. W zależności od typu BIOS-u, sposób ustawienia kolejności urządzeń startowych może się nieco różnić. Mam nadzieję, że bazując na moim opisie, dasz sobie radę i poprawnie ustawisz odpowiednie opcje.

SATA/RAID/SCSI Boot Order Jeśli masz dodatkowy kontroler, np. zintegrowany z płytą główną (może to być kontroler wykonany w najnowszej technologii dla dysków SATA — Serial ATA — lub RAID), opcja ta umożliwi Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

19

Ci wybranie, który kontroler będzie miał pierwszeństwo bootowania systemu (wczytania sektora startowego). Opcje, spośród których możesz wybrać, to : • SCS/ — kontroler w postaci karty PCI SCSI, • RAID — kontroler pracujący w trybie RAID, • SATA — kontroler Serial ATA. First Boot demce Pierwszy napęd w kolejce uruchamiania. Second Boot demce

Drugi napęd w kolejce uruchamiania.

Third Boot derice

Trzeci napęd w kolejce uruchamiania.

Boot other demce

Inne urządzenie służące do uruchomienia systemu operacyjnego, np. kontroler SCSI lub karta sieciowa.

W praktyce wygląda to tak, że komputer podczas startu sprawdza, czy może uruchomić system operacyjny z urządzenia ustawionego w pierwszej z wymienionych opcji. Jeżeli pierwsze urządzenie nie posiada informacji startowych, automatycznie jest sprawdzane drugie, a później trzecie. W przypadku gdy żadne z ustawionych urządzeń nie posiada sektora startowego, na ekranie monitora pojawi się odpowiedni komunikat. Jeżeli instalujesz system operacyjny na zupełnie nowym i pustym dysku twardym, musisz jako pierwszy napęd ustawić CD-ROM, gdyż komputer powinien zostać uruchomiony ze startowej płyty CD, zawierającej wersję instalacyjną systemu operacyjnego. W dawnych czasach do uruchomienia komputera używano stacji dyskietek i dyskietki startowej, ale dzisiaj ustąpiła ona płycie CD, chociaż czasem możliwość startu z dyskietki okazuje się przydatna.

20

BIOS. Leksykon kieszonkowi/

W sytuacji, gdy na swoim dvsku twardym posiadasz juz zainstalowany system operacyjny, jako pierwsze urządzenie startowe powinieneś ustawie ten właśnie dvsk. Dzięki temu zaoszczędzisz sporo czasu, potrzebnego na sprawdzenie, z którego urządzenia komputer ma się uruchomić. W większości wers]i BIOS-ów napotkasz następujące możliwości wyboru urządzeń, z których będziesz mógł uruchomić system operacyjny: • FLOPPY — stacja dyskietek, • LS/ZłP —- napędy LS120 lub ZIP, • HDD-0 — dysk na kontrolerze PIUMARY MASTER, • HDD^l — dysk na kontrolerze PRIMARY SLAVE, • HDD-2 — dysk na kontrolerze SECONDARY MASTER, • HDD-3 — dysk na kontrolerze SECONDARY SEAVE, • SCSI — zewnętrzny, w postać; kart PCI, lub zintegrowany z płytą kontroler SCSI, • CD-ROM — napęd CD-ROM. CD-RW, DVD-ROM oraz inne urządzenia optyczne, • LAN — uruchomienie poprzez sieć lokalną, • USB FDD — w najnowszych konstrukcjach płyt głównych napęd FDD podłączony do portu USB, • USB CDROM — w najnowszych konstrukcjach płyt głównych napęd CD-ROM podłączony do portu USB, • USB HDD — w najnowszych konstrukcjach płyt głównych dysk twardy podłączony do portu USB,

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

• USB Drive all — w najnowszych konstrukcjach płyt głównych inne umożliwiające rozruch nośniki podłączone do portu USB.

HDD S.M.A.R.T Capability Dostępne wartości: Disabled/'Enabled S.M.A.R.T (Self Monitoring Analysis And Reporting) włącza lub wyłącza system monitoringu i wczesnego ostrzegania przed ewentualną usterką dysku twardego. Opcja ta jest obsługiwana przez większość nowych dysków twardych. Warto ją włączyć, ponieważ jej wyłączenie i tak nie przyniesie wzrostu wydajności. Opcja ta może być umieszczona w różnych menu BIOS-u, niekoniecznie w Advanced BIOS Features; jest to uzależnione od producenta BIOS-u.

Fuli Screen Logo Show Dostępne wartości: Bios/Silent Opcja ta włącza i wyłącza wyświetlanie pełnoekranowego logo firmy, która wyprodukowała płytę główną; dostępne ustawienia to: • Bios — wyświetla informacje testu POST, • Silent — wyświetla pełnoekranowe logo; najczęściej naciśnięcie klawisza TAB powoduje przejście do podglądu aktualnie wyświetlanych informacji procedury testującej POST.

Hyper Threading Function Dostępne wartości: Disabled/Enabled Włącza lub wyłącza w najnowszych konstrukcjach płyt głównych (przystosowanych pod platformę Intel Pentium 4 HT) obsługę nowoczesnej technologii, która pozwala procesorowi wykonywać

22

BIOS. Leksykon kieszonkowy

większą liczbę operacji w tym samym czasie i skutecznie podnosi wydajność komputera. Włącz ją, jeśli posiadasz wspomniany procesor. Jeśli Twój procesor nie wykorzystuje technologii HT, to zmiany w tej opcji nie będą dostępne.

MPS Revision Dostępne wartości: 1.4/1.1. Opcja dostępna dla platform wieloprocesorowych; umożliwia

zmianę wersji MPS (Multiprocessor Specification). Możliwe ustawie-

nia to 1.4 oraz 1.1. Powinieneś sprawdzić w dokumentacji systemu operacyjnego, z jaką wersją MPS pracuje Twój system.

Flash Protection Dostępne wartości: Disabled/Enabled Włączony/wyłączony. Zabezpiecza flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jeśli chciałbyś np. uaktualnić wersję BIOS-u, musisz tę opcję wyłączyć; w innym przypadku warto pozostawić ją włączoną.

Swap Floppy Drive Dostępne wartości: Disabled/Enabled Jeżeli posiadasz podłączone do płyty głównej np. dwie stacje dyskietek, opcja ta pozwala na zamianę ich statusu (kolejności) z A na B oraz z B na A. Szczególnie przydatne było to kiedy korzystano z dwóch formatów dyskietek — stacja dyskietek 3,5 cala ustawiona była jako A, zaś stacja dyskietek 5,25 cala działała jako stacja B. W tej chwili opcja ta jest mało przydatna, gdyż nie ma już w sprzedaży dyskietek 5,25 cala.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

23

Bo ot Up Floppy Dńve Dostępne wartości: Disabled/'Enabled Zadaniem tej opcji było wykrycie pojemności włożonego nośnika dyskietki. Aktualnie używa się jedynie dyskietek 3,5 cala o pojemności 1,44 MB, więc spokojnie możesz tę opcję wyłączyć; w ten sposób zaoszczędzisz nieco czasu podczas startu systemu.

Boot Up Numlock Status Dostępne wartości: Disabled/ Enabled Uaktywnia klawiaturę numeryczną w trakcie startu komputera. W niektórych płytach głównych po zamknięciu systemu i wyłączeniu komputera może dalej świecie dioda Num Lock na klawiaturze, co przypomina o tym, że prąd nadal dochodzi do płyty głównej.

Gate A20 Option Dostępne wartości: Fast/Normal Opcja ta zmienia sposób adresowania pamięci powyżej 1 024 kB; przełączenie do trybu Fast przyspieszy pracę komputera i z tego względu ustaw tę opq'ę w ten właśnie sposób.

Typematic Ratę setting Dostępne wartości: Disabled /Enabled Umożliwia zmianę parametrów dla opóźnień i samopowtarzalności klawiatury. Po włączeniu można przeprowadzić edycję w opq'ach, które zostaną teraz omówione: Typematic Ratę oraz Typematic

24

Delay.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Typematic Ratę Dostępne wartości: 6, 8, 10,12,15, 20, 24, 30 Odpowiada za ustawienie samopowtarzalności klawiatury w przypadku przytrzymania klawisza. Standardowe ustawienia to 6 lub 8. Moim zdaniem wartości domyślne można pozostawić bez zmian. Opcja ta jest dostępna tylko wtedy, gdy została włączona Typematic Rutę Setting.

Typematic Delay Dostępne wartości: 250, 500, 750,1000 Określa opóźnienie w oczekiwaniu na kolejne powtórzenie znaku w przypadku przytrzymania klawisza na klawiaturze. Wartość tej opcji nie ma większego znaczenia i standardowo jest ustawiona na 250 milisekund. Opcja ta jest dostępna tylko wtedy, gdy została włączona Typematic Ratę Setting.

Security Option Dostępne wartości: System, Setup Ta opcja BIOS-u umożliwia zabezpieczenie hasłem startu komputera. W zależności od wybranej wartości, masz do dyspozycji dwa poziomy zabezpieczenia. W przypadku ustawienia wartości Setup zabezpieczysz hasłem dostęp do BIOS-u komputera. Ustawienie wartości System będzie wymuszało podanie hasła przy każdym uruchomieniu — jeżeli nie zostanie podane poprawne hasło, nie uruchomisz komputera. Gdy uaktywnisz wspomnianą opcję autoryzaqi przy uruchamianiu komputera i zapomnisz hasła, jedynym rozwiązaniem będzie wykasowanie ustawień CMOS za pomocą odpowiedniej zworki na płycie głównej — sprawdź w dokumentacji płyty głównej lokalizację zworki. Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

15

APIC Mode/Interrupt Modę Dostępne wartości: Disabled/Enabled Określa sposób przydzielania przerwań (Interrupt Modę). Jeśli opcją APIC (Advanced Programmable Interrupt Cmtroller) zostanie włączona, płyta główna będzie dysponowała zwiększoną liczbą przerwań IRQ. Do dyspozycji będą wtedy 24 przerwania. Jeśli opq'a jest wyłączona, pozostaje standardowa liczba dostępnych 15-tu przerwań IRQ, Opcja ta może się przydać w systemach wieloprocesorowych. Niestety, po jej włączeniu w systemach Windows XP oraz Windows 2000 możemy spotkać się z problemami związanymi z nieprawidłowym przejmowaniem przerwań przez system. Dlatego jeśli nie posiadasz np. systemu wieloprocesorowego, to najlepiej wyłącz tę opcję, aby uniknąć ewentualnych problemów ze stabilnością komputera. Opcja APIC nie jest obsługiwana przez systemy Win9x.

OS selectfor DRAM> 64MB Dostępne wartości: Non-OS2/OS2 lub Yes/No (w zależności od płyty) Obecnie jest już raczej nieprzydatna, gdyż kierowana jest do użytkowników systemu OS/2. Jeżeli nie używasz tego systemu, to opcja ta powinna być ustawiona w pozycji Non-OS2. W niektórych wersjach BIOS-u opq'a ta jest opisana jako Boot to OS/2 — wtedy do wyboru będziesz miał wartości Yes/No; ustaw wartość No.

Video Bios Shadow Dostępne wartości: Disabled/Enabled W przypadku korzystania z systemów MS Windows nie musisz aktywować tej opqi. Jeżeli jednak komputer ma pracować w MS DOS-ie, to po włączeniu (Enabled), wskutek przepisania zawartości 26

BIOS. Leksykon kieszonkowy

BIOS-u karty graficznej z pamięci ROM do szybszej RAM, odczujesz niewielkie przyspieszenie. Ogólnie opcja ta powinna być wyłączona, gdyż zdarza się, że po jej włączenia mogą wystąpić problemy ze stabilnością systemu MS Windows. , -,. •

Cmm-CBWFF Shadow Dostępne wartości: Disabłed/Enabłed Urrioźjiwia przepisanie zawartości ROM (bloki po 16 kB) innych kart niż karty graficzne, np. kontrolerów SCSI. Jest to pozostałość z systemów MS DOS i najlepiej zostawić dla niej ustawienia standardowe, a więc wyłączone — Disabied. Włączenie nie przyspieszy działania systemu, a może wprowadzić niestabilność. W przypadku niemal każdej wersji wspomniane opcje występują kilka razy i różnią się jedynie ustawieniem adresacji. Oto wartości dostępne w przykładowym BIOS-ie: • CCOOO-CFFFF Shadow — wyłącz (DisaMed). • DO00O-D3FFF Shadow —wyłącz (DisoWerf).

\-

• D4000-D7FFF Shadow — wyłącz (DiśaMed). • EmOO-DBFFF Shadow — wyłącz (DisafcfeĄ. Po wprowadzeniu odpowiednich ustawień możesz za pomocą klawisza Esc wrócić do głównego okna BIOS-u. :

Opcje menu Advanced Chipset Peatures Kolejne menu widoczne w głównym oknie BIOS-u nosi nazwę Admnced Chipset Features i odpowiada za ustawienia parametrów pracy chipsetu płyty głównej. Musisz jednak pamiętać, że w zależności od rodzaju BIOS-u, a nawet wersji płyty głównej, niektóre opcje mogą się różnić nazwą oraz lokalizacją. Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

27

DRAM Titning by SPD Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta pozwala na wybór między automatycznym wykrywaniem parametrów osadzonej w gniazdach na płycie głównej pamięci RAM a ręczną konfiguracją jej parametrów. Najlepiej zostawić tę opcję włączoną; w większości przypadków dane konfiguracyjne zostaną poprawnie odczytane z układu na pamięciach i sprzęt będzie działał stabilnie. Jeżeli jednak chcesz przeprowadzić tzw. overclocking, wyłącz tę opcję i za pomocą dodatkowych parametrów ustaw odpowiednie wartości. Dzięki temu będziesz mógł bardziej podkręcić zegar procesora i zyskać kilka dodatkowych MHz. Pamiętaj jednak, że zmiana parametrów pracy pamięci w przypadku kiepskiej jakości modułów może być przyczyną zawieszania się komputera. Nie ma jasnej i jednoznacznej odpowiedzi, jak ustawić pamięci podczas podkręcania — musisz do tego dojść sam, na podstawie testów wydajnościowych całego komputera.

DRAM Cycle Lenght, CAS Latency, CAS Latency Time Dostępne wartości: SPD/AUTO lub (zależnie od rodzaju BIOS-u):

2T/2.5T/3T

Opcje te są aktywne w przypadku wyłączenia opisanej wyżej opcji DRAM Timing by SPD. Umożliwiają one własnoręczne ustawienie opóźnień dla pamięci. Możliwe ustawienia to 2T, 2.5T, 3T lub AUTO. Najlepiej zostawić wartości domyślne lub ustawić wartości zgodne z parametrami posiadanej pamięci. Ustawienie zbyt małych opóźnień w przypadku złej jakości pamięci może spowodować niestabilność całego systemu.

28

BIOS. Leksykon kieszonkowy

DRAM Clock Dostępne wartości: Auto lub wartości podane w zamieszczonym poniżej opisie opcji Umożliwia ustawienie częstotliwości, z jaką będzie pracowała pamięć. Należy ustawić częstotliwość zgodnie z posiadanym rodzajem pamięci lub wybrać tryb AUTO. Możliwe ustawienia, w zależności od posiadanej płyty głównej (a konkretnie jej chipsetu), mogą wynosić 200, 233, 266 oraz 200 MHz. Innymi słowy, jeżeli posiadasz pamięć np. PC133, powinieneś ustawić taktowanie na 233 MHz. W niektórych nowszych płytach głównych, przeznaczonych dla pamięci DDR, można spotkać w opcjach konfiguracyjnych nieco inny zapis, np. 200, 266, 333, 400. Są to takie same ustawienie jak omawiane poprzednio, lecz w tym przypadku producent podał oznaczenia w formie x2, dopasowując je do właściwości pamięci DDR (Double Data Rating). Tak więc, jeżeli posiadasz np. pamięć DDR 266, odpowiednią wartością, jaką winieneś ustawić w BlOS-ie swojej płyty głównej, będzie 233 MHz lub (w drugim zapisie) 266 MHz. Gdy nie wiesz, jakie parametry ma Twoja pamięć, możesz oczywiście ustawić tryb AUTO. Musisz pamiętać, że ustawienie częstotliwości większej niż nominalna dla danego typu modułu pamięci RAM może doprowadzić do niestabilnej pracy komputera lub uniemożliwić mu ponowne wystartowanie. Jeżeli po wprowadzonych zmianach komputer nie startuje — użyj znanej Ci już zworki do kasowania CMOS.

Bank Interleave Dostępne wartości: Disabled/2Bank/4Bank Dzięki tej opcji możesz ustawić przeplot dla banków pamięci. Włączenie przeplotu przyspiesza nieco działanie komputera wskutek jednoczesnego odbioru danych z procesora do jednego banku i równoczesnego wysłania danych z drugiego banku. Po wyłączeniu

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

29

przeplotu może nastąpić nieznaczny spadek wydajności, ponieważ system oczekuje na odświeżenie pamięci po odebraniu danych od procesora, a przed ich ponownym wysłaniem. W większości płyt głównych poza włączeniem i wyłączeniem przeplotu możesz włączyć jeszcze tryb przeplotu na cztery banki — 4bank interleave. Obecnie jest to jedno z ustawień oferujących największe szybkości, może jednak powodować niestabilność systemu. Pamiętaj, że jeden moduł pamięci może składać się z kilku banków. Włącz przeplot dla banków pamięci, a w przypadku, gdy Twoja płyta posiada możliwość ustawienia przeplotu w czterech bankach pamięci, skorzystaj z tej możliwości. Jeżeli w czasie pracy komputer będzie zachowywał się dziwnie, wróć do przeplotu jedynie w dwóch bankach.

P2C/C2P Concurrency, Peer Concurrency Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta umożliwia jednoczesny dostęp do pamięci zarówno kartom PCI, jak i CPU (procesorowi). Jeżeli np. w trakcie odtwarzania muzyki przez kartę muzyczną, osadzoną w słocie PCI i równoczesnego kopiowania plików na dysk twardy następuje częste zawieszanie się komputera, włączenie tej opcji może okazać się pomocne. Wspomniany problem często spotyka się w przypadku korzystania z kart muzycznych SB LIVE.

Fast R-W Turn Around Dostępne wartości: Disabled/Enabled Uaktywnienie tej opcji może nieco poprawić wydajność i stabilność systemu; jej zadaniem jest ochrona przed zakłóceniami odczytu ciągłych obszarów pamięci.

BIOS. Leksykon kieszonkowy

System Bios Cacheable Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opqa ta przenosi BIOS komputera z pamięci ROM, która jest pamięcią stosunkowo wolną, do pamięci RAM.

Video RAM Cacheable Dostępne wartości: Disabled/Enabled Włączenie tej opcji spowoduje buforowanie pierwszych 64 kB pamięci karty graficznej. W nowoczesnych komputerach, pracujących w środowisku graficznym typu MS Windows, należy tę opcję wyłączyć. Włączenie może przyspieszyć pracę jedynie w MS DOS. Pozostawienie wspomnianej opqi włączonej może mieć wpływ na niestabilność systemu wynikającą z możliwości konfliktu w momencie próby zapisu przez program danych w obszarze zajmowanym przez bufor karty graficznej — dlatego proponuję jej wyłączenie.

AGP Aperture Size Dostępne wartości: 4/6/16/32/64/128/256 Odpowiada za udostępnianie pamięci operacyjnej dla karty graficznej AGP na potrzeby teksturowania itp. Można ustawić parametry wielkości przydzielonej pamięci; pamięć ta jest przydzielana z zasobów RAM, bez odejmowania ich od sumy pamięci zainstalowanej w komputerze. Gdy zaistnieje taka potrzeba, jest ona wykorzystywana dynamicznie. Najlepsze parametry można osiągnąć w wyniku ustawienia wielkości w zakresie od 64 MB do 128 MB. Pamiętaj, że opcja ta dotyczy jedynie kart AGP. Obecnie wszystkie nowoczesne karty graficzne AGP korzystają z tej opcji, jednak niegdyś można było spotkać takie karty AGP, które nie potrafiły skorzystać z oferowanych przez nią możliwości. Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

32

AGP XX Modę Dostępne wartości: 1/2/4/8 Służy do zmiany trybu pracy AGP w najnowszych konstrukcjach do 8 x. Zgodnie ze specyfikacją, im większa wartość, tym większa przepustowość. Oczywiście, karta musi być zgodna z danym standardem. Dziś normą są karty pracujące w standardzie AGP 4*, choć na rynku oferowane są już karty pracujące z przepustowością 8 x. W sporej liczbie płyt głównych można ustawić również wartość AUTO.

AGP Driving Control Dostępne wartości: Auto lub szesnastkowo od 00 do FF Umożliwia zmianę synchronizaqi sygnału. Opcja powinna zostać ustawiona w tryb Auto; w innym przypadku, po wprowadzeniu złych parametrów, można doprowadzić do nieprawidłowej pracy karty graficznej, co w rezultacie spowoduje efekt tzw. czarnego ekranu. Jeżeli nie wiesz, jaki zastosować tryb, poszukaj informacji o nim w dokumentacji karty graficznej, choć rzadko jest ona tam podawana. Gdy płyta posiada opcję Auto, najlepiej wybierz ten właśnie tryb pracy.

AGP Driving Value Dostępne wartości: Auto/Manuał Opcja ta odpowiada za podanie wartości poziomu siły sygnału; najlepiej pozostawić dla niej ustawienie standardowe. Ustawienie wartości Manuał spowoduje uaktywnienie opcji AGP Drining Control. Jednak gdy masz problemy z kartą graficzną, np. nie zachowuje się ona zbyt stabilnie, lub gdy posiadasz nieco przetaktowaną magistralę (auerdocking), możesz spróbować podnieść poziom sygnału. Pamiętaj — im większa wartość, tym większy poziom 32

BIOS. Leksykon kieszonkowy

sygnału. Musisz jednak uważać, ponieważ podnoszenie poziomu sygnału może doprowadzić do zniszczenia karty graficznej. Jeżeli wszystko działa, to najlepiej pozostaw standardowe ustawienie producenta.

OnChip USB Dostępne wartości: Disabled/Enabled Odpowiada za pracę kontrolerów USB na płycie głównej. Jeżeli masz zamiar korzystać z urządzeń USB, np. skanera, drukarki, aparatu cyfrowego itp., zostaw włączoną tę opcję — Enabled. W niektórych wersjach BIOS-u poza samym włączeniem lub wyłączeniem tej opcji będziesz miał również możliwość wyboru liczby aktywnych portów USB. W takim wypadku przykładowe wartości mogą przybrać następującą postać: ALL —- wszystkie włączone — lub 1, 2 oraz 1&2. Jeżeli nie jesteś pewien, ile masz podłączonych śledzi z USB i do jakich portów zostały one podłączone, to po prostu włącz wszystkie, wybierając opcję ALL. W przypadku włączenia wszystkich kontrolerów USB, zarezerwują one na swój użytek jedno lub dwa przerwania — IRQ; nie musisz jednak się tym przejmować, gdyż są to najmniej „konfliktowe" urządzenia w całym komputerze.

OnChip USB 2.0 Dostępne wartości: Disabled/Enabled USB 2.0 to szybsza wersja portów USB, dostępna w zależności od producenta płyty głównej. Jeżeli nie posiadasz urządzeń obsługujących nowy standard, możesz z powodzeniem wyłączyć tę opcję; zyskujesz w ten sposób do zagospodarowania jedno z przerwań IRQ, które niewątpliwie byłoby zajęte przez kontroler USB 2.0, gdyby opcja ta została włączona.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

33

USB 2.0 PORT Dostępne wartości: Disabled/'Enabled Możesz tę opcję wyłączyć, jeśli płyta główna, którą posiadasz, nie ma dodatkowych śledzi z wyprowadzeniem portów USB. Pamiętaj, że do portu USB 2.0 bez problemu możesz podłączyć starsze urządzenie, pracujące z USB 1.1. Jeśli jednak producent wyposażył płytę w dodatkowe śledzie z portami USB i będziesz korzystać z urządzeń pracujących w tym właśnie standardzie lub jeśli masz dużą ilość urządzeń peryferyjnych wykonanych w technologii USB, pozostaw tę opq'ę włączoną.

USB Keyboard Support Dostępne wartości: Disabled /'Enabled Jeżeli posiadasz klawiaturę podłączaną do portu USB, powinieneś włączyć tę opcję; umożliwia ona obsługę klawiatury USB np. z poziomu DOS-u. Niestety, dokonanie zmian w BlOS-ie będzie w tym przypadku wymagało użycia klawiatury podłączanej do portu PS/2. Ustaw za jej pomocą omawianą tu opcję na Enabled; dopiero po tym będziesz mógł zamienić klawiaturę na pracującą w standardzie USB.

CPU to PCI Write Buffer Dostępne wartości: Disabled/Enabled Włączenie tej opcji spowoduje, że procesor nie będzie musiał oczekiwać po każdym cyklu zapisu na gotowość szyny PCI do przyjmowania następnych danych. Proponuję wybrać ustawienie Enabled (włączony), gdyż podnosi ono wydajność całego zestawu.

34

BIOS. Leksykon kieszonkowy

PCI Dynamie Bursting Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta kontroluje bufor zapisu do szyny PCI. Jej włączenie spowoduje, że każda transakcja realizowana za pośrednictwem magistrali PCI trafia od razu do bufora zapisu. Opcja ta powinna być włączona.

PCI Master 0 WS Write Dostępne wartości: Disabled/Enabled Dzięki tej opcji możliwe jest ustawienie cykli oczekiwania (Wait States) dla PCI; powinna być włączona. Jeżeli jednak masz jakieś problemy ze stabilnością, np. gdy przeprowadziłeś ouerdocking (podniosłeś parametry pracy np. FSB, pamięci itp.), możesz spróbować wyłączyć ten parametr.

PCI Delay Transaction Dostępne wartości: Disabled/Enabled Powinieneś zostawić tę opcję włączoną, w szczególności gdy korzystasz z kart PCI pracujących w standardzie PCI 2.1. Obecnie większość kart PCI korzysta z tego standardu. Omawiana tu opcja umożliwia obsługę opóźnionego przetwarzania transakcji. Innymi słowy, zawiesza długotrwałą negocjację jednej karty, gdy druga zażąda krótkotrwałego dostępu do danych. Jeśli zostanie zakończony transfer, kontynuowany będzie przesył danych dla pierwszej karty. Jeśli Twoje karty nie są zgodne z specyfikacją PCI 2.1, może wystąpić niestabilność systemu.

AGP Master 1 WS Write Dostępne wartości: Disabled/Enabled Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

35

Włączenie tej opcji przyspieszy nieco pracę karty graficznej poprzez zmniejszenie cykli oczekiwania do 1 (zamiast standardowych 2) przed rozpoczęciem transakq'i zapisu. Jednak gdy masz problemy, np. z nieprawidłowym wyświetlaniem grafiki (przekłamania lub „dziwne krzaczki"), to wyłącz ją.

AGP Master 1 WS Read Dostępne wartości: Disabled/Enabled Do tej opcji stosuje się to wszystko, co powiedziałem w odniesieniu do poprzedniej, a jedyna różnica polega na tym, że tym razem chodzi nie o zapis, lecz odczyt transakcji. Dla poprawy wydajności powinieneś włączyć tę opcję, gdy jednak wystąpią problemy, wyłącz ją.

Memory Pańty/ECC Check Dostępne wartości: Disabled/Enabled Jeżeli posiadasz pamięci RAM z kontrolą parzystości, włącz tę opcję. O to, czy Twoja pamięć RAM posiada funkcję kontroli parzystości, zapytaj w sklepie przy jej zakupie. Gdy Twoje kości pamięci nie udostępniają kontroli parzystości, musisz tę opcję wyłączyć, gdyż może być ona przyczyną niestabilnej pracy systemu. Pamięci z kontrolą parzystości mają zastosowanie w komputerach, których stabilna praca jest szalenie ważna — np. serwerach; ma ją także dodatkowa pamięć zaawansowanych kontrolerów RAID. Jeśli nie posiadasz tych urządzeń, raczej nie musisz załamywać rąk, gdy Twoja pamięć nie ma omawianej tu funkcji. Po wprowadzeniu zmian wróć do menu głównego BIOS-u za pomocą klawisza Esc.

36

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Opcje menu Integrated Peripherals W tym menu zgromadzono opcje odpowiedzialne za pracę kart rozszerzeń czy kontrolerów zintegrowanych z płytą główną.

OnChip IDE Channel 0 OnChip IDE Channel 1 Dostępne wartości: Disabłed/Enabled Za pomocą tej opcji możesz uaktywnić kanały interfejsu IDE dla kanału pierwszego — Pńmary lub drugiego — Secondary. Jeżeli kanał zostanie wyłączony, wszystkie podpięte do niego urządzenia nie będą działały. Ta opcja zawsze powinna być włączona — Enabled.

IDE Prefetch Modę Dostępne wartości: Disabled/Enabled Powinieneś ustawić tę opcję na Enabled — włączony, gdyż ma ona za zadanie przeprowadzać odczyt wstępny, co może przynieść wzrost wydajności pracy z dyskiem twardym.

Primary Master PIO Dostępne wartości: Auto/Modę 0~4 Wybór trybu pracy PIO dla urządzenia na danym kanale IDE; w tym przypadku chodzi o pierwszy dysk na pierwszym kanale. Moim zdaniem najlepiej pozostawić ustawienie Auto. Obecnie nowe dyski twarde nie korzystają z tego trybu pracy.

Primary Slave PIO Dostępne wartości: Auto/Modę 0-4

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

37

Jak wyżej; dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale.

Secondary Master PIO Dostępne wartości: Auto/Mode 0-4 Jak wyżej; dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale.

Secondary Slave PIO Dostępne wartości: Auto/Mode 0-4 Jak wyżej; dotyczy drugiego dysku na drugim kanale.

Primary Master UDMA Dostępne wartości: Auto/Disabled Odpowiada za wybór trybu pracy UDMA dla urządzenia na danym kanale IDE. W tym przypadku jest to pierwszy dysk na pierwszym kontrolerze. Tryb UDMA jest ogólnie wykorzystywany przez wszystkie nowe dyski twarde pracujące w Modę 2 do 5, w zależności od typu płyty i znajdujących się na niej kontrolerów. Tryb ten jest o wiele szybszy od PIO z uwagi na bezpośrednie przesyłanie danych między dyskiem a pamięcią, z pominięciem procesora. Powoduje to, że procesor jest odciążony i może wykonywać w czasie zapisu na dysku twardym (lub odczytu z niego) inne operacje. Dla tej opcji koniecznie włącz wartość Auto.

Primary Slave UDMA Dostępne wartości: Auto/Disabled Jak wyżej, dotyczy drugiego dysku na pierwszym kanale.

38

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Secondary Master UDMA Dostępne wartości: Auto/Disabled Jak wyżej, dotyczy pierwszego dysku na drugim kanale.

Secondary Slave UDMA Dostępne wartości: Auto/Disabled Jak wyżej, dotyczy drugiego dysku na drugim kanale.

Init Display First Dostępne wartości: PCI/GP/Onboard Onboard w przypadku płyt ze zintegrowaną kartą graficzną. Opcja ta odpowiada za wybór typu karty graficznej, która jako pierwsza będzie poszukiwana przez BIOS w czasie uruchamiania komputera. Ustawienie to przydaje się wyłącznie wtedy, gdy posiadasz więcej niż jedną kartę graficzną, np. AGP oraz kartę na słocie PCI i dwa monitory. Dzięki tej opqi możesz wybrać za pomocą odpowiednich ustawień, która karta będzie aktywna w czasie pracy z komputerem w MS DOS — systemy MS Windows potrafią obsługiwać dwie karty graficzne. Zakładam, że posiadasz tylko jedną kartę graficzną, dlatego ustaw taki parametr, jaki odpowiada posiadanej przez Ciebie karcie graficznej — moim zdaniem będzie to AGP.

IDE HDD Błock Mode/Muliti Sector Transfer Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta umożliwia transfer blokowy (Tryb Transferu Pakietowego) — odczyt i zapis wielu sektorów jednocześnie, co dosyć wyraźnie przyspiesza pracę dysku twardego. Warto włączyć tę opcję. W przypadku gdy posiadasz zainstalowany system operacyjny Windows NT,

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

39

powinieneś tę opcję wyłączyć, ponieważ wskutek jej działania mogą powstawać błędy i niestabilność systemu, a w specyficznych syruaqach możesz nawet utracić dane na dysku twardym. W innym przypadku koniecznie pozostaw opcję włączoną.

Ultra DMA 66/100/133 IDE Controller Dostępne wartości: Disabled/Enabled Wyłącza lub włącza wbudowany na płycie głównej drugi kontroler UDMA 66/100/133. Jeśli posiadasz zintegrowany z płytą główna dodatkowy kontroler IDE i chciałbyś podłączyć do niego np. dodatkowy dysk twardy, to musisz włączyć tę opcję. Jeśli nie używasz dodatkowych napędów podpiętych do tego kontrolera lub nie posiadasz takowego na swojej płycie, chociaż w BIOS jest dostępna taka opcja, to koniecznie ją wyłącz; skrócisz dzięki temu czas ładowania systemu operacyjnego, ponieważ BIOS nie będzie niepotrzebnie przeszukiwał dodatkowego kontrolera celem wykrycia ewentualnych podłączonych do niego dysków.

Oboard FDD Controler Dostępne wartości: Disabled/Enabled Ten parametr powinien być włączony w sytuacji, gdy posiadasz stację dyskietek. Dokładniej mówiąc, odpowiada on za aktywację kontrolera stacji dyskietek zintegrowanego z płytą główną.

Onboard Serial Port 1 Dostępne wartości: Disabled /Enabled Opcja ta aktywuje kontroler portu szeregowego COM1 . Jeżeli nie używasz urządzeń współpracujących z tym przestarzałym interfejsem, powinieneś wyłączyć ten kontroler, dzięki czemu zwolnisz przerwanie IRQ. 40

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Onboard Serial Port 2 Dostępne wartości: Disabled/Enabled Jak wyżej, lecz dla COM2.

UART 2 Modę Dostępne wartości: Normal//IrDA/ASKIR Odpowiada za zmianę trybu pracy drugiego portu szeregowego COM2. Jeżeli nie korzystasz np. z sensora podczerwieni, pozostaw standardowe ustawienie. Noramal

Standardowa praca portu szeregowego. IrDA

Uruchamia pracę podłączonego czujnika podczerwieni.

ASKIR Uruchamia kolejną opcję RxD, TxD Active.

IR Function Duplex Opcja ta jest związana z pracą czujnika podczerwieni. Za jej pomocą możesz przełączyć komputer w tryb pracy fuli duplex (jednoczesne nadawanie i odbiór) lub half duplex (nadawanie realizowane jest po zakończeniu odbioru). Jeżeli nie używasz urządzeń do komunikacji w podczerwieni, możesz pominąć tę opcję podczas konfiguracji BIOS-u. Opcja ta jest aktywna wtedy, gdy zostanie włączona poprzednia (UART 2 Modę) i zostanie wybrany tryb pracy portu IrDA.

RxD, TxD Actwe Dostępne wartości: Hi-Hi/Hi-Lo/Lo-Hi/Lo-Lo

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

41

To kolejna opcja odpowiedzialna za dopasowanie sygnałów transmisji poprzez port podczerwieni. Jest aktywna tylko wtedy, gdy zostanie włączona UART 2 Modę i zostanie wybrany tryb pracy portu IrDA oraz ASKIR. Opq'a ta umożliwia wybór pomiędzy standardami transmisji i ustalenie jej szybkości na: • Hi - High speed (duża szybkość). • Lo- Low speed (mała szybkość).

IR Transtnission Delay Dostępne wartości: Disabled/Enabled Umożliwia wprowadzenie cykli oczekiwania. Opcja może być przydatna w przypadku problemów w nawiązywaniu połączenia między urządzeniami wyposażonymi w port podczerwieni.

Onboard Parallel Port Dostępne wartości: Disabled/378H-IRQ7/278H-IRQ5/3BC-IRQ7 Umożliwia wyłączenie lub przydzielenie przerwania dla portu równoległego (LPT1). Moim zdaniem najlepiej pozostawić domyślną wartość IRQ równą 7. Jeżeli nie używasz drukarki lub skanera, które współpracują z portem równoległym, warto wyłączyć tę opcję, co pozwoli zaoszczędzić cenne przerwanie IRQ.

Onboard Parallel Modę Dostępne wartości: SPP/EPP/ECP/ECP+EPP Określa tryb pracy portu równoległego. Niektóre urządzenia, a w szczególności nowoczesne drukarki, wymagają ustawienia portu na transmisję dwukierunkową — ECC+EPP. Takie ustawienie daje oczywiste przyspieszenie nawet do 10 - 15%, a poza

42

BIOS. Leksykon kieszonkowy

tym jest bezwzględnie wymagane przez nowoczesne drukarki lub skanery, które nie tylko odbierają z komputera dane przeznaczone do druku, ale również potrafią informować komputer o braku tuszu lub papieru. A oto dostępne tryby pracy portu równoległego: • SPP — ustawienie określające port jednokierunkowy (najwolniejsze z ustawień). • EPP — dwukierunkowy kanał, najczęściej wykorzystywany do transmisji między komputerem a skanerem lub urządzeniami typu ZIP Drive, itp. Pracuje w standardzie 1,7 oraz 1,9. • ECP — jeden z najwydajniejszych trybów pracy portu równoległego; wykorzystuje dodatkowe bufory oraz kanał DMA. Ten standard jest najczęściej używany w nowoczesnych drukarkach. • ECP+EPP — równoczesne użycie trybów EPP oraz ECP.

ECP Modę Use DMA Dostępne wartości: 1/3 Wiąże się bezpośrednio z parametrami pracy portu równoległego i odpowiada za ustawienie numeru kanału DMA. Jeżeli dla portu równoległego został włączony tryb pracy ECP, najczęściej wystarczy domyślne ustawienie na numer kanału 3.

Parallel Port EPP Type Dostępne wartości: EPP1.7/EPP1.9 Umożliwia ustawienie numeru specyfikacji, jeśli został wybrany tryb EPP. Musisz pamiętać, że im większy numer, tym nowsza specyfikacja — koniecznie ustaw tę opcję na najwyższą możliwą specyfikację.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

43

Onboard H/W Serial ATA Dostępne wartości: Disabled/Enabled Wyłącza lub włącza zintegrowany kontroler dysków SATA (Serial ATA).

Serial ATA Function Dostępne wartości: RAID/BASE Opcja ta jest dostępna jeśli została włączona opq'a Onboard H/W Serial ATA. To tutaj możesz określić, w jakim trybie ma pracować kontroler SATA. Może to być tryb z opcją RAID lub standardowy, bez wykorzystywania macierzy dyskowej. Dostępne ustawienia to: • RAID — praca w trybie RAID, • BASE — praca w standardowym trybie kontrolera SATA.

Onboard H/W RAID Controlerl MBUltral33 RAID Controler Dostępne wartości: Disabled/Enabled Wyłącza lub włącza zintegrowany kontroler RAID dla dysków IDE.

RAID Controler Function/ RAID Controler MBUltral33 Function Dostępne wartości: RAID/ATA Opcję tę można wykorzystać jeśli została włączona jedna z opcji Onboard H/W RAID Controler lub MBUltral33 RAID Controler. To tutaj możesz określić, w jakim trybie ma pracować dodatkowy kontroler RAID zintegrowany z Twoją płytą główną. Może to być tryb z opcją RAID lub standardowy, bez wykorzystywania AŁ

BIOS. Leksykon kieszonkowy

macierzy dyskowej. Jeśli posiadasz więcej napędów IDE — np. dyski twarde — i chciałbyś, aby były podpięte do dodatkowego kontrolera, a nie chcesz wykorzystywać funkcji, jakie daje RAID, to przełącz tę opcję w standardowy tryb pracy ATA. Dostępne opcje : • RAID — praca w trybie RAID, • ATA — praca w standardowym trybie kontrolera IDE.

OnChip IEEE1394 Dostępne wartości: DisabledI'Enabled Coraz więcej producentów płyt głównych wyposaża swoje produkty w ten typ portów. Jeżeli posiadasz jakieś urządzenia zgodne z tym standardem, np. kamerę wideo, włącz te porty na płycie głównej. Jeżeli nie używasz żadnego urządzenia współpracującego z IEE1394, bezwzględnie wyłącz porty na płycie, dzięki czemu zaoszczędzisz przerwania IRQ. Nowe karty dźwiękowe, np. typu SB Audigi, posiadają wbudowany port IEE1394; w takim przypadku wyłącz kontroler na płycie — po co dublować te same funkcje.

1394 GUID Dostępne wartości: Disabled /Enabled Wyłącza lub włącza możliwość skorzystania z opcji 2394 GUID Input.

1394 GUID Input Dostępne wartości: numer ID

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

45

Umożliwia wprowadzenie GU1D — globally uniąue ID — unikalnego, globalnego identyfikatora. Możliwość ta przydaje się jedynie wtedy, gdy do portu 1EEE1394 podłączysz urządzenie sieciowe przygotowane do pracy w tym standardzie. W innym przypadku nie ma sensu korzystać z tej opcji.

OnChip LAN Dostępne wartości: Disabled/Enabled Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową.

MAC Lan (nVIDIA) Dostępne wartości: Disabled /Enabled Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową; konkretna nazwa opcji jest zależna od producenta płyty głównej oraz producenta chipsetu urządzenia sieciowego.

MAC Lan (3COM) Dostępne wartości: Disabled /Enabled Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową; konkretna nazwa opcji jest zależna od producenta płyty głównej oraz producenta chipsetu urządzenia sieciowego.

MAC Lan (Realtek) Dostępne wartości: Disabled /Enabled Wyłącza lub włącza zintegrowaną z płytą główną kartę sieciową; konkretna nazwa opcji jest zależna od producenta płyty głównej oraz producenta chipsetu urządzenia sieciowego.

46

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Machinę MAC (NV) Address Dostępne wartości: Disabled/Enabled Wyłącza lub wyłącza możliwość skorzystania z opcji MAC NV Address Input.

MAC (NV) Address Input Dostępne wartości: numer ID W niektórych konstrukcjach płyt głównych z zintegrowaną kartą sieciową umożliwia wprowadzenie adresu MAC(NV). MAC jest unikalnym adresem (numerem seryjnym) karty sieciowej. Każdy adres MAC ma długość 6 bajtów (48 bitów) i jest przedstawiany w postaci zapisu heksadecymalnego (np. 12:34:56:78:90:AB). Teoretycznie adres ten powinien być unikalny i jako taki jest nadawany w fabryce produkującej kartę, ale często da się go edytować.

OnChip Sound Dostępne wartości: Disabled/Enabled Dzisiaj praktycznie każda płyta główna posiada zintegrowaną kartę dźwiękową, a za jej włączenie lub wyłączenie odpowiada właśnie ta opcja. Jeżeli posiadasz inną kartę dźwiękową, koniecznie wyłącz tę zintegrowaną z płytą główną. Musisz pamiętać, że w większości płyt głównych ze zintegrowanymi kartami dźwiękowymi jakość generowanego dźwięku będzie raczej słaba, dlatego w miarę możliwości wyłącz kartę dźwiękową na płycie i załóż drugą, w postaci oddzielnej karty PCI.

OnChip Modem Dostępne wartości: Disabled/Enabled

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

47

Niektórzy producenci płyt głównych starają się za wszelką cenę zachęcić klienta, by kupił ich produkt, dlatego możemy spotkać konstrukcje zaopatrzone w speq'alny port CNR, przeznaczony do instalacji modemu. Za włączenie lub wyłączenie obsługi tego portu odpowiada ta właśnie opcja. Aktywuje ona zintegrowany kontroler modemu MC97, instalowany w specjalnym słocie CNR. Z praktyki wynika, że standard CNR się nie przyjął i użytkownicy wolą zwykle oddzielne karty, dlatego wyłącz opisaną tutaj opcję.

Onboard Legacy Audio Dostępne wartości: Disabled/Enabled Odpowiada za uaktywnienie trybu emulacji chipsetu dźwiękowego oraz pozwala wybrać odpowiednie tryby emulacji, zgodne ze standardem SoundBlaster. Nie ma potrzeby włączania zgodności ze standardem SoundBlaster, jeżeli nie pracujesz w systemie MS DOS. Nie musisz korzystać z tej opcji, jeżeli została wyłączona karta dźwiękowa zintegrowana z płytą główną. Jeżeli włączyłeś emulację SoundBlaster, uaktywnione zostaną następujące opcje: • SB I/O Base Address — ustawienia adresów Input-Output (wejścia-wyjścia) dla emulacji SoundBlaster; standardowa wartość to 220 H. • SB IRQ Select — ustawienia przerwania IRQ; standardowa wartość to IRQ5. • SB DMA Select — ustawienia kanału DMA; standardowa wartość to DMA1. • MPU 401 — umożliwia włączenie interfejsu MIDI takiego, jaki był użyty na kartach SoundBlaster; standardowo Disabled (wyłączony).

48

BIOS. Leksykon kieszonkowy

• MPU 401 l/O Address — ustawienie adresu Input-Oułput (wejścia-wyjścia) dla interfejsu MIDI; standardowy zakres to 330 - 333 H.

Pamiętaj, że wszystkie opisane tu opqe są wymagane jedynie gdy grasz np. w starsze gry, przeznaczone dla systemu MS DOS. Zakładam jednak, że korzystasz z systemu MS Windows, a to oznacza, że możesz pominąć te ustawienia.

Gamę Port Address Dostępne wartości: Disabled/201/209 Odpowiada za włączenie lub wyłączenie portu joysticka dla emulowanego SoundBlastera. Tę opqę włącz koniecznie, chyba że posiadasz kartę muzyczną na PCI.

Opcje menu Power Management Setup Ostatnio bardzo modnym tematem jest oszczędzanie energii i trend ten ma również swoje odbicie w BlOS-ie płyty głównej, w postaci opcji Power Management Setup.

ACPII1PCA Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta służy do włączenia lub wyłączenia zaawansowanego zarządzania energią. W zależności do tego, czy opcja ta zostanie uaktywniona, czy też nie, będziesz miał dostęp (lub nie) do dodatkowych funkcji wyboru sposobu zarządzania energią w komputerze, np. możliwości sterowania zasilaniem portów lub dysków twardych. Uważam, że w przypadku komputera stacjonarnego niektóre z dostępnych tutaj opcji powinny zostać wyłączone. Proponuję, Rozdział 3. Konfiguracja BlOS-u

49

byś wyłączył możliwość wyłączania zasilania dla dysków twardych, gdyż ta opcja na pewno im się nie przysłuży. Dokładniej mówiąc, ciągłe włączanie i wyłączanie dysku zamiast oszczędności spowoduje jeszcze większy pobór energii, a zarazem może przyczynić się do mniejszej trwałości urządzenia. Musisz pamiętać, że każde urządzenie ma określoną liczbę startów i zatrzymań. Komputer PC został stworzony do pracy ciągłej i na pewno taka nieprzerwana praca mu nie zaszkodzi.

Power Management Dostępne wartości: Doze/Standby/Suspend Opowiada za predefiniowane tryby schematów zarządzania energią oraz daje możliwość zdefiniowania własnych ustawień.

HDD Power Down Dostępne wartości: Disabled/l~15min Ustala czas, po którym dysk twardy zostanie wyłączony w przypadku stwierdzenia braku jego aktywności. Zdecydowanie odradzam uaktywnienie tej opqi. Ciągłe starty i zatrzymania są dla dysku bardziej zabójcze niż jego ciągła praca.

Dozę Modę Dostępne wartości: Disabled/l~60min Służy do określenia czasu, po którym, w przypadku braku aktywności, nastąpi zmniejszenie szybkości pracy procesora, a tym samym zmniejszone będzie zapotrzebowanie na energię. Z tej opcji możesz korzystać bezpiecznie.

50

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Throttle Buty Cycle Dostępne wartości: 12.5%/25%/37.5%/50%/62.5%/75% Pozwala na ustawienie procentowego zmniejszenia mocy procesora w przypadku osiągnięcia temperatury określonej w CPU Warning.

Suspend Mode/Standby Modę Dostępne wartości: Disabled/l~60min Odpowiada za czas, po którym zostaną wyłączone wszystkie urządzenia, np. dyski twarde, procesor, itp. Pamiętaj o tym, że ciągłe wyłączanie i włączanie dysku twardego jest dla niego bardzo szkodliwe.

ACPI Suspend Type Dostępne wartości: S1/S3 Służy do określenia stopnia uśpienia komputera. Dostępne są następujące tryby: • Sl — wyłącza tylko wyświetlanie obrazu oraz spowalnia pracę procesora, ale zachowuje zawartość pamięci podręcznej, • S3 — wyłącza wszystkie podzespoły z pominięciem pamięci RAM oraz klawiatury.

PM Control by APM Dostępne wartości: Disabled/Enabled Odpowiada za przełączanie pomiędzy obsługą zarządzania energią kontrolowaną przez BIOS a mechanizmem wbudowanym w system MS Windows. Wartość Enabled oznacza obsługę przez system operacyjny, Disabled — obsługę przez BIOS.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

51

Video Off Option Dostępne wartości: Suspend/Standby/Doze/NA Odpowiada za określanie, w jakim trybie ma zostać wygaszony monitor, np. po przejściu procesora w stan zmniejszonej aktywności. Suspend Monitor wyłączony w pizypadku uśpienia komputera. Standby Monitor wyłączony w przypadku przejścia sytemu w tryb Standby. Dozę

NA

Monitor wyłączony przy przejściu w dowolny tryb oszczędzania energii. Monitor zawsze aktywny.

Video OFF Method Dostępne wartości: V/H Sync+Blank/DPMS/Blank Screen Służy do określania sposobu odłączenia sygnałów karty graficznej, a co za tym idzie — wyłączenia monitora. W nowszych konstrukcjach polecam ustawienie na DPMS, gdyż daje to duże możliwości w sterowaniu zasilaniem monitora z poziomu systemu operacyjnego.

Modem Use IRQ Dostępne wartości: NA/3/4:/5/7/9/10/ll Przekazuje przerwanie, z którego korzysta modem, aby można było użyć opcji budzenia komputera ze stanu uśpienia sygnałem

52

BIOS. Leksykon kieszonkowy

telefonicznym. Jest to szczególnie przydatne w przypadku, gdy używasz komputera jako faksu.

Soft OFF PWRBTN Dostępne wartości: OFF/OFF Time 4s Możesz ustawić, w jaki sposób komputer ma zareagować na wciśnięcie przycisku Power umieszczonego na obudowie. Pamiętaj, że przycisk ten może np. wyłączyć system operacyjny wraz z komputerem, bez potrzeby użycia myszy, co jest bardzo wygodne. Dostępne wartości to: • OFF — komputer zostanie wyłączony po jednokrotnym naciśnięciu przycisku, • OFF Time 4s — komputer zostanie wyłączony po jednokrotnym naciśnięciu i przytrzymaniu przycisku przez 4 sekundy. W niektórych płytach głównych w wypadku wybrania tej opq'i i naciśnięcia przycisku Pmver bez przytrzymania go przez 4 sekundy może nastąpić przejście komputera w stan uśpienia. Zostanie wtedy wyłączony monitor, co może być mylące — pamiętaj, że wszystkie dane (również to, co znajduje się aktualnie w pamięci RAM) pozostaną nienaruszone. Ponowne przyciśnięcie przycisku umożliwi dalszą pracę z rozpoczętą aplikacją.

State Power After Failure Dostępne wartości: Last State/Power OFF'/Power ON Określa, w jaki sposób komputer ma się zachować po nagłej przerwie w zasilaniu. Można ustalić, czy w takich okolicznościach ma uruchomić się ponownie sam, bez wciskania przycisku Power, czy też ma zareagować normalnie, a więc uruchomienie nastąpi dopiero w przypadku naciśnięcia przycisku Power na obudowie komputera.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

53

Power OFF

Komputer pozostanie wyłączony.

Power ON

Komputer zostanie włączony automatycznie.

Last State

Komputer pozostanie w takim stanie, w jakim był w chwili wystąpienia przerwy w zasilaniu (czyli włączy się, jeśli był wówczas włączony oraz pozostanie wyłączony, jeśli nie pracował także przed odcięciem dopływu prądu).

LED In Suspend Dostępne wartości: Blinking/normal Ustala, w jaki sposób ma świecić dioda na obudowie komputera w przypadku przejścia w stan uśpienia. Dioda może świecić światłem ciągłym lub może migać — oczywiście, pod warunkiem że poprawnie podłączyłeś ją do płyty głównej.

Wake Up Events Posiada dodatkowe podmenu określające możliwości ustawień dotyczących zarządzania energią. Po naciśnięciu klawisza Enter przejdziesz do następnych opcji.

Podmenu — Wake Up Events Dostępne wartości: Disabled/Enabled Zawiera zaledwie kilka opcji, które opisałem poniżej.

VGA, LPT&COM, HDD&FDD, PCI Master Dostępne wartości: Monitor/Ignore

54

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Włączenie tych czterech opcji spowoduje przekazanie do komputera informacji dotyczących powstania ze stanu uśpienia. W przypadku pojawienia się sygnału aktywności na karcie graficznej, dysku twardym, stacji dyskietek, porcie równoległym lub szeregowym oraz pierwszym (nadrzędnym) słocie PCI komputer zostanie rozbudzony ze stanu uśpienia.

Wake Up On LAN Dostępne wartości: Disabled/'Enabled Umożliwia powstanie z trybu uśpienia poprzez odebranie sygnału aktywności na karcie sieciowej. Dokładniej mówiąc, dzięki tej opcji komputer może być budzony zdalnie.

Modem Ring resume Dostępne wartości: Disabled/Enabled Jej działanie jest analogiczne do działania odpowiedniej opqi dotyczącej karty sieciowej, z tą różnicą, że tym razem dotyczy modemu.

RTC Alarm Resume Dostępne wartości: Disabled/Enabled Możesz ustawić datę i godzinę wyjścia z trybu uśpienia komputera. Działa to jak programator czasowy, odpowiedzialny za włączenie jakiegoś urządzenia. Po wprowadzeniu zmian musisz wrócić do głównego menu BIOS-u. Służy do tego klawisz Esc. Gdy wszedłeś do podmenu Wake Up Events, wspomniany klawisz musisz nacisnąć dwa razy.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

55

Opcje menu CPU Setup/ Frequency Voltage Control lub Ratio/Voltage Control Opcje zgromadzone w tym menu odpowiadają za ustawienie parametrów i napięcia pracy procesora oraz pamięci RAM zainstalowanych w komputerze. Wszystkie zmiany w tym menu należy wykonywać ostrożnie, ponieważ nieprawidłowe ustawienia np. napięcia zasilającego procesor lub pamięć RAM mogą spowodować niemożność uruchomienia komputera, niestabilność pracy systemu, jak i trwałe uszkodzenie danego podzespołu. Menu to będzie szczególnie przydatne tym osobom, które chciałyby nieco podnieść wydajność swojego komputera. Należy jednak pamiętać, że wszystkie zmiany — zarówno napięć, jak i taktowania powyżej nominalnego, ustalonego przez producenta — wykonuje się na własne ryzyko.

CPU Setup Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Pozwala na skonfigurowanie posiadanego przez Ciebie procesora. Dokładniej mówiąc, możesz określić jego taktowanie, częstotliwość magistrali, z jaką pracuje, napięcie zasilające procesor, itp. Powinieneś raczej pozostawić te opcje w takiej postaci, w jakiej wykrył je BIOS.

Auto Detect DIMM/PCI Clk Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcja ta konfiguruje działanie pamięci RAM; uaktywnienie jej spowoduje, że złącza DIMM i PCI automatycznie pobiorą informaqę o częstotliwości pracy zegara.

56

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Spread Spectrutn Dostępne wartości: Disabled/0.25% -0.5% Umożliwia pracę zegara systemowego w tak zwanym trybie widma rozproszonego. Oznacza to rozproszenie zakłóceń elektromagnetycznych. Najczęściej zmiana nic nie daje i raczej nie ma większego wpływu na działanie i stabilność komputera; jednak gdy procesor został przetaktowany, najlepiej wyłączyć tę opcję.

CPU Host Clock (CPU/PCI) Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Umożliwia zmianę częstotliwości pracy procesora. W zależności od producenta płyty głównej, można dokonać zmian częstotliwości w zakresie od 100 MHz do np. 200 MHz, z krokiem co 1 MHz lub innym. Zmiana parametrów może spowodować niestabilną pracę komputera w przypadku, gdy zostały podane zbyt wysokie parametry. Jeżeli komputer nie uruchomi się po zmianie tego parametru, musisz zresetować CMOS za pomocą odpowiedniej zworki na płycie głównej.

CPU Host Frecjuency (MHz) Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Działanie opcji dokładnie takie samo jak opcji CPU Host Clock.

CPU Clock Ratio Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Służy do ustawienia mnożnika dla procesora. W większości nowych procesorów, np. AMD lub Intela, mnożnik został na stałe zablokowany przez producenta. W tym przypadku nie ma znaczenia ustawienie w BlOS-ie. Poprawny mnożnik i tak zostanie Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

57

odczytany przez BIOS bezpośrednio z procesora. Jednak w przypadku, gdy Twój procesor posiada nie zablokowany mnożnik, możliwość zmiany tego parametru może okazać się bardzo przydatna w przypadku chęci bezpiecznego podniesienia wydajności systemu małym kosztem, poprzez tzw. overdocking.

Fixed AGP/PCI Output Freq Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyt/33/67~48/97 Opcja bardzo przydatna w przypadku przeprowadzania overclockingu. Umożliwia włączenie lub wyłączenie częstotliwości taktowania magistrali AGP/PCI 66/33MHz niezależnie od częstotliwości pracy FSB. Należy pamiętać, iż przy zmianie częstotliwości FSB ulega również zmianom taktowanie dla AGP i PCI. Zbyt wysoka częstotliwość pracy np. karty graficznej może doprowadzić do niestabilnej pracy systemu. Standardowo AGP pracuje z częstotliwością 66 MHz, a PCI — 33 MHz. Domyślnie opcja ta jest wyłączona, co umożliwia automatyczne dobranie odpowiednich parametrów bez Twojej ingerencji. Standardowe ustawienia dla odpowiednich częstotliwości to: • Factory CPU Host freąuency 100 MHz — AGP freąuency 2/3 • Factory CPU Host freąuency 133 MHz — AGP freąuency 2/4 • Factory CPU Host freąuency 200 MHz — AGP freąuency 2/5

CPU Core Voltage Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Opcja ta umożliwia ustawienie napięć dla procesora. Nie powinieneś ich zmieniać, gdyż możesz w ten sposób uszkodzić procesor. Zmiana napięć może się jedynie przydać w przypadku przeprowadzania tzw. overclockingu — przetaktowywania procesora

58

BIOS. Leksykon kieszonkowy

w celu zwiększenia jego wydajności. Jeżeli nie masz zamiaru tego robić, pozostaw tę opcję ustawioną na Default lub Auto. Najczęściej można spotkać ustawienia w zakresie od 1,400 V do 2,200 V z krokiem co 0,025 V (w zależności od producenta i typu płyty głównej).

CPU Vcore select Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty W przypadku innych rodzajów BIOS-u oznacza to samo, co opqa omówiona powyżej.

AGP Voltage Regulator Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Umożliwia zmianę napięcia dla gniazda AGP. W nowoczesnych płytach głównych stosowane karty grafiki wykonane w technologii AGP 4x oraz 8x pracują z napięciem standardowym 1,5 V. Opcja umożliwia zmianę napięć najczęściej w zakresie od 1,5 V do 1,8 V, lecz jest to uzależnione od producenta płyty głównej. Zmiana tej opcji będzie przydatna w szczególności w przypadku wykonywania overcłockingu. Najlepiej ustawić ją na wartości Auto lub Default.

AGP OverVoltage Control Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Działanie podobne do opisanego powyżej. W zależności od płyty głównej umożliwia podnoszenia napięcia na AGP w innym zakresie, np. od +0,1 V do +0,3 V. Konkretne ustawienia zależą od producenta płyty głównej. Najlepiej ustawić tę opcję na wartości Auto, Default lub Normal.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

59

DIMM Voltage regulator Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Umożliwia zmianę napięcia dla pamięci RAM. W nowoczesnych płytach głównych stosowane są pamięci DDR, zasilane napięciem 2,50 V. Omawiana tu opcja umożliwia zmianę napięć najczęściej w zakresie obejmującym 2,50 V, 2,63 V, 2,77 V, 2,90 V, lecz jest to uzależnione od producenta płyty głównej. Zmiana tej opcji będzie przydatna w szczególności w przypadku wykonywania overdockingu. Najlepiej ustawić na wartości Auto lub Default.

CPU Vio Select 3.3VłVDD Voltage Dostępne wartości: Auto/zależne od producenta płyty Służy do zmiany napięcia wejściowego i wyjściowego chipsetu. Najlepiej pozostawić dla tej opcji domyślne ustawienie, tzn. 3,3 V (napięcie zależne od rodzaju chipsetu). W przypadku opcji VDD Voltage, możliwe zmiany napięcia to: 1,6 V, 1,7 V, 1,8 V.

Opcje menu PnP/PCI Configuration setup Każdy BIOS płyty głównej posiada zestaw opqi odpowiedzialnych za obsługę gniazd PCI oraz wsparcie technologii PnP. Odpowiednie opcje znajdują się w menu PnP/PCI Configuration setup.

PnP OS Installed Dostępne wartości: Yes/No Umożliwia włączenie lub wyłączenie automatycznego rozpoznawania urządzeń pracujących w standardzie Plug&Play. Ustawienie wartości No spowoduje pozostawienie obsługi technologii PnP w gestii BIOS-u, natomiast wybierając wartość Yes, nakażesz przejęcie zarządzania zasobami urządzeń przez system operacyjny. §0

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Wszystkie obecnie używane systemy operacyjne są zgodne z technologią Plug&Play.

Reset Configuration Data lub lorce Update ESCD Dostępne wartości: Disabled/ Enabled Opcja ta powoduje ponowne skonfigurowanie ustawień PnP przez BIOS przy następnym uruchomieniu komputera. Jest przydatna w przypadku zamontowania nowego urządzenia i konfliktu przerwań IRQ. Warto włączyć tę opqę, jeśli np. złożyłeś nowy komputer lub do starego dołożyłeś dodatkowe komponenty w postaci kart PCI. Przy następnym uruchomieniu komputera opcja ta samoczynnie zostanie wyłączona.

PCI BusMaster Dostępne wartości: Disabled /Enabled Umożliwia przyśpieszenie transmisji danych dla urządzeń na magistrali PCI zgodnych z tym standardem. Po włączeniu transfer odbywa się z pominięciem procesora, co w znaczny sposób zmniejsza czasy oczekiwania i poprawia znacząco wydajność systemu. Moim zdaniem opcja ta powinna być włączona. Jeśli jednak Twoje urządzenia nie pracują w trybie Bus Master, to należy ją wyłączyć, ponieważ może prowadzić do niestabilnej pracy systemu.

Resource Controled By Dostępne wartości: Auto/Manuał Odpowiada za konfiguraqę wszystkich urządzeń, które są kompatybilne z PnP. Najlepiej pozostaw dla niej ustawienie na wartość Auto; w takim przypadku BIOS automatycznie przypisze odpowiednie przerwania IRQ oraz kanały DMA. Jeśli jednak masz problemy z automatycznym przypisaniem przez BIOS przerwań Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

61

oraz kanałów DMA, ustaw tę opq'ę na Manuał — wtedy uaktywnią się następne opcje, dotyczące ręcznego ustawienia wspomnianych parametrów. W obecnie produkowanych komputerach prawdopodobnie pozostawisz wartość Auto, przede wszystkim z uwagi na to, że zdecydowana większość urządzeń działa zgodnie ze specyfikacją Plug&Play.

IRQ Resources Dostępne wartości: PCI/ISA PnP/Legacy ISA Umożliwia ręczne zdefiniowanie sposobu przydziału przerwania IRQ dla danego urządzenia. Jeśli masz problemy z automatycznym przypisaniem przerwania, możesz ustawić ręcznie sposób przydzielania przerwań. Aktywaq'a tej opcji następuje po uprzednim włączeniu Resource Controled By. PCI/ISA PnP Zgodność ze standardem PnP, który może korzystać z wszystkich przerwań IRQ i kanałów DMA. Legacy ISA

Zgodność z standardem AT, wymagającym konkretnych przerwań i kanałów.

DMA Resources Dostępne wartości: PCI/ISA PnP/Legacy ISA Także ta opcja wiąże się z opisanymi już Resource Control By lub IRQ Resources i trybem Manuał. Zasada jej działania jest zbliżona do opcji IRQ Resource, tyle że dotyczy kanałów DMA. Jeśli masz problemy z automatycznym przypisaniem kanału, możesz ustawić ręcznie sposób przydzielania DMA. Aktywaqa tej opcji następuje po uprzednim włączeniu Resource Controled By.

62

BIOS. Leksykon kieszonkowy

PCI/ISA PnP Zgodność z standardem PnP, który może korzystać z wszystkich przerwań 1RQ i kanałów DMA. Legacy ISA

Zgodność z standardem AT, wymagającym konkretnych przerwań i kanałów.

Assing IRQ For VGA Dostępne wartości: Disabled/Enabled Odpowiada za przydzielenie wydzielonego przerwania dla karty graficznej. W przypadku większości nowoczesnych kart graficznych należy tę opcję włączyć, by zapewnić poprawne działanie karty.

Assing IRQ For USB Dostępne wartości: Disabled/Enabled Służy do przydzielenia wydzielonego przerwania dla obsługi magistrali USB. Opcja ta powinna być włączona, jeśli posiadasz jakieś urządzenia pracujące z portami USB. Jeżeli nie używasz urządzeń USB, możesz tę opcję wyłączyć, aby zaoszczędzić jedno przerwanie.

PCI/VGA palette Snoob Dostępne wartości: Disabled/Enabled Opcję tę możesz spokojnie wyłączyć, gdyż dotyczy ona jedynie starszych kart wideo oraz sprzętowych kodeków MPEG i związanych z nimi problemów występujących w trakcie odtwarzania materiału MPEG. Możesz wyłączyć tę funkqę, nawet jeśli posiadasz

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

63

kartę do obróbki sygnału wideo — obecnie wszystkie nowe urządzenia tego typu są obsługiwane z poziomu systemu, a nie BIOS-u. Po wprowadzeniu zmian i nowych ustawień za pomocą klawisza Esc musisz wrócić do głównego menu BIOS-u.

Opcje menu PC Health Status W przypadku większości płyt głównych informacje wyświetlane w tym menu zawierają dane dotyczące aktualnego stanu niektórych funkcji systemu komputerowego, takich jak temperatura procesora, stan napięć, kontrola wentylatorów i informacje o obrotach. Najczęściej menu to posiada jedynie charakter informacyjny i nie jest możliwe dokonywanie w nim zmian. W niektórych BlOS-ach można jednak wprowadzić ustawienia krytyczne, dotyczące minimalnych obrotów wentylatorów lub przekroczenia temperatur podawanych przez czujniki zamontowane np. na procesorze lub chipsecie płyty głównej, a także przez czujniki dodatkowe. W przypadku dostępnych na rynku nowoczesnych procesorów warto zainteresować się tą częścią menu i wprowadzić odpowiednie ustawienia krytyczne, po osiągnięciu których zostanie wykonana jakaś akcja; dzięki temu można będzie np. wymusić automatyczne wyłączenie komputera po osiągnięciu zbyt wysokiej temperatury procesora lub w przypadku awarii wentylatora, nie doprowadzając w ten sposób to trwałego uszkodzenia danego podzespołu wskutek przegrzania.

Current CPU Temp Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna

Podaje aktualną temperaturę procesora.

§4

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Current System Temp Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Podaje aktualną temperaturę np. chipsetu lub elementu, do którego w danej chwili jest podłączony czujnik.

Current CPU Fan Speed Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Stan obrotów wentylatora zamontowanego na procesorze.

Current SYS Fan Speed Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Stan obrotów dodatkowego wentylatora, podpiętego do płyty głównej — jeżeli takowy został zamontowany.

Current Power FAN Speed Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Stan obrotów wentylatora zamontowanego w zasilaczu; opcja aktywna wyłącznie w przypadku gdy dysponujesz zasilaczem z możliwością podpięcia dodatkowego czujnika do odpowiedniego gniazda na płycie głównej.

Current Chassis FAN Speed Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Stan obrotów dodatkowego wentylatora podpiętego do płyty głównej — jeżeli takowy został zamontowany.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

65

Vcore(V) Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Aktualne napięde podawane do procesora. Np. wyświetlane może być 1,75 V (wartość zależna od typu procesora). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian.

Vdd(V) Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Aktualne napięcie podawane do chipsetu płyty głównej. Np. może być wyświetlana wartość 1,50 V (wartość zmienna, zależna od typu chipsetu). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian.

Vdimm(V) Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna Aktualne napięcie podawane do pamięci RAM zainstalowanej na płycie głównej. Np. może być wyświetlana wartość 2,50 V (wartość zmienna, zależna od typu pamięci). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian. 3,3 V

Aktualne stany napięć podawanych do poszczególnych komponentów płyty głównej (może występować pewien stopień tolerancji +/-). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian.

+5 V/-5 V Aktualne stany napięć podawanych do poszczególnych komponentów płyty głównej (może występować pewien stopień tolerancji +/-). Jest to opqa wyłącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian. 66

BIOS. Leksykon kieszonkowy

+12 V/-12 V Aktualne stany napięć podawanych do poszczególnych komponentów płyty głównej (może występować pewien stopień tolerancji +/-). Jest to opcja wyłącznie informacyjna — nie ma możliwości dokonywania w niej zmian. Nie musisz zbytnio się przejmować, jeśli niektóre z napięć nie są idealnie zgodne ze wzorcem; jak powiedziałem, napięcie może mieć pewną tolerancję +/-. Jednak zbyt duże różnice lub nagłe skoki i spadki mogą świadczyć o problemach z zasilaczem. Dlatego warto, byś od czasu do czasu zerknął do tej części BIOS-u.

Battery/VBAT(V) Dostępne wartości: brak, opcja informacyjna

Podaje stan naładowania baterii lub akumulatorka podtrzymującego ustawienia CMOS.

CPU Warning Temperaturę Dostępne wartości: Disabled/50~70 — w zależności od producenta płyty głównej. Dzięki tej opcji możesz określić, przy jakiej temperaturze procesora zostanie podniesiony alarm sygnalizujący jego przegrzewanie się. Warto włączyć tę opcję; w procesorach serii AMD wartość krytyczną ustaw na około 70 stopni, a dla produktów firmy Intel na około 60 stopni.

CPU Temperaturę ShotDown Dostępne wartości: Disabled/60-75 — w zależności od producenta płyty głównej. Dzięki tej opcji ustawiasz dla procesora próg temperatury, po osiągnięciu której komputer się wyłączy, aby nie doprowadzić do Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

67

uszkodzenia procesora. W zależności od posiadanego procesora, wybierz odpowiednio 75 stopni dla AMD i 70 stopni dla Inteła.

CPU Fan Warning/CPU Fan ControW CPU FAN Fail Warning Dostępne wartości: Disabled/1500~5000 obr/min — w zależności od producenta płyty. Jeśli BIOS nie wykryje obrotów wentylatora lub gdy są one zbyt niskie, zostanie włączony alarm dźwiękowy. W przypadku niektórych płyt głównych komputer nie uruchomi się lub po uruchomieniu wyłączy po kilku sekundach, aby zabezpieczyć procesor przed uszkodzeniem wskutek przegrzania. Jeśli posiadasz wentylator z własnym czujnikiem, dopasowującym obroty w stosunku do wydzielanego ciepła, wyłącz tę opcję, natomiast gdy używasz zwyczajnego wentylatora, zostaw ją włączoną i ustaw granicę na minimum 2000 obrotów na minutę.

SYSTEM FAN Fail Warning/ POWER FAN Fail Warning Dostępne wartości: Disabled/1500-5000 obr/min — w zależności od producenta płyty. Działanie tej opcji jest dokładnie takie samo jak dla przestawionej powyżej, dotyczy jednak dodatkowych wentylatorów zainstalowanych w obudowie i podłączonych do płyty głównej.

Predefiniowane ustawienia BIOS-u Nowoczesne wersje BIOS-u posiadają zdefiniowane domyślne ustawienia dla wszystkich udostępnianych w nich opcji. Rozwiązanie to jest bardzo wygodne, gdyż przywrócenie domyślnych

68

BIOS. Leksykon kieszonkowy

ustawień BIOS-u bardzo często jest jedynym rozwiązaniem kłopotów z komputerem. Wiesz już o tym, że do przywrócenia domyślnych ustawień służy specjalna zworka na płycie głównej, która jest szczególnie przydatna w chwili, gdy nie da się włączyć komputera. W sytuacji, gdy komputer się uruchamia, ale sprawia same problemy, możesz przywrócić domyślne ustawienia BIOS-u za pomocą odpowiedniej opcji, która jest w nim umieszczona. W BlOS-ie możesz znaleźć kilka opcji służących do przywracania domyślnych ustawień.

Load Optimal Settings Dostępne wartości: Y/N (Yes/No — Tak/Nie) Wybranie tej opcji spowoduje załadowanie optymalnych i bezpiecznych wartości predefiniowanych przez producenta. Jeżeli masz problem z poprawnym ustawieniem BIOS-u lub ustawiłeś niektóre jego funkcje nieprawidłowo i nie wiesz, jak doprowadzić do tego, by system pracował prawidłowo, wybierz tę opcję. Spowoduje ona załadowanie zestawu odpowiednich wartości, które umożliwią poprawną współpracę z większością zainstalowanych w komputerze urządzeń. Polecam jednak własnoręczne konfigurowanie opcji BIOS-u, ponieważ większość producentów zaniża wartości podane w trybach predefiniowanych w celu uzyskania jak najbardziej stabilnej pracy systemu.

Load Fail — safe Defaults Dostępne wartości: Y/N (Yes/No — Tak/Nie) Jej działanie jest zbliżone do działania opcji Load Optimal Settings.

Load Best Performance Settings Dostępne wartości: Y/N (Yes/No — Tak/Nie) Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

69

Dzięki tej opcji możesz wczytać wartości, które — przynajmniej w teorii — powinny zapewnić największą wydajność systemu. Zdarza się jednak, że producent za bardzo podnosi poprzeczkę w tych ustawieniach, co może objawiać się nieprawidłową pracą systemu. Problemy mogą dotyczyć np. pamięci RAM o mniejszych parametrach, aniżeli sugerowane przez producenta płyty głównej. Polecam samodzielne skonfigurowanie ustawień BIOS-u, pozwalające uwzględnić specyfikę posiadanego sprzętu i jego możliwości.

Ustawienia hasła BIOS płyty głównej pozwala na ustawienie hasła zabezpieczającego przed uruchomieniem komputera oraz wejściem do menu BIOS-u. Służy do tego opcja Set Supenńsor Password. Pamiętaj, że zasięg działania hasła zależy od tego, co wybrałeś w opcji Security Option w jednym z poprzednich menu BIOS-u. Pamiętaj, że gdy zapomnisz hasła, najprostszym sposobem będzie wykorzystanie znanej Ci już zworki służącej do czyszczenia zawartości CMOS. Niestety, po jej użyciu będziesz zmuszony ponownie wprowadzić wszystkie ustawienia.

Superoisor Password Dostępne wartości: brak — tu wpisujesz własne hasło Opcja ta pozwala określić hasło administratora.

User Password Dostępne wartości: brak — tu wpisujesz własne hasło Opcja ta pozwala określić hasło użytkownika.

70

BIOS. Leksykon kieszonkowy

W trakcie zmiany haseł zostaniesz dwukrotnie poproszony o wprowadzenie poprawnego hasła; ma to na celu uniknięcie ewentualnej pomyłki. Aby usunąć wprowadzone hasło, należy wejść do BIOS-u, wpisać aktualne hasło, następnie w opcjach pozwalających na ustawienie hasła zostawić puste pola i nacisnąć Enter.

Zapis końcowych ustawień Po określeniu wszystkich opcji w BlOS-ie pora zapisać ustawienia. W tym celu, po powrocie do menu głównego, musisz skorzystać z następujących opcji:

Save And Exit Setup Option Dostępne wartości: Y/N Odpowiada za zapisanie ustawień i ponowne uruchomienie komputera. Po zaznaczeniu tej opcji i naciśnięciu klawisza Enter zostaniesz zapytany o potwierdzenie zapisania ustawień — naciśnij klawisz Y i potwierdź klawiszem Enter. Wszystkie zmiany dokonane w BlOS-ie zostaną zapisane i będą obowiązywać już po ponownym uruchomieniu komputera.

Exit Without Saving Option Dostępne wartości: Y/N Pozwala na wyjście z BIOS-u bez zapisu dokonanych zmian. Jeżeli nie jesteś pewien wprowadzonych ustawień, po prostu zaznacz tę opcję, naciśnij Enter, a następnie zatwierdź wybór za pomocą klawisza Y. Komputer zostanie uruchomiony ponownie ze starymi ustawieniami.

Rozdział 3. Konfiguracja BIOS-u

72

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u Może się zdarzyć, że nowy dysk twardy, który zakupiłeś, będzie niewidoczny dla płyty lub wykaże ona jedynie niewielką część jego pojemności. A może po włożeniu nowego procesora na monitorze widzisz jedynie czarny ekran i nic więcej. W takim przypadku ostatnią deską ratunku może okazać się aktualizaqa BIOS-u Twojej płyty głównej. Aktualizacja polega na zastąpieniu bieżącej wersji oprogramowania znajdującego się w pamięci flashrom jego nową wersją. Należy pamiętać, że cała operacja odbywa się bezpośrednio w jednym z układów wlutowanych w płytę główną, a nie na dysku twardym lub innym nośniku danych, musi więc być przeprowadzona ze szczególną uwagą. Błąd popełniony w trakcie wykonywania aktualizacji może spowodować niemożność uruchomienia komputera, a w niektórych specyficznych warunkach trwałe uszkodzenie płyty głównej. Zanim zdecydujesz się wykonać aktualizację BIOS-u, zastanów się, czy naprawdę jest to konieczne. Jeśli uważasz, że aktualizacja jest niezbędna, przed jej przeprowadzeniem musisz wykonać pewne czynności przygotowawcze.

Identyfikacja płyty głównej Jedną z najważniejszych czynności, które musisz wykonać przed aktualizacją BIOS-u, jest poprawna identyfikacja płyty głównej. W przypadku nieprawidłowej identyfikacji i wykonania uaktualnienia BIOS-u oprogramowaniem przeznaczonym do innej płyty głównej lub po prostu jej innej wersji, może okazać się, że komputer już się nie uruchomi lub będzie działać wadliwie. Aby zidentyfikować poprawnie producenta płyty głównej, jej dokładne oznaczenia oraz aktualną wersję, należałoby skorzystać z dołączonej do płyty głównej dokumentacji. Jednak — jak pokazuje

72

BIOS. Leksykon kieszonkowy

wieloletnia praktyka — nie zawsze to, co jest napisane w dokumentacji, pokrywa się w 100% z tym, co masz zamontowane w komputerze. Wielu producentów płyt głównych, szczególnie tych mniej znanych (mniej markowych), drukuje jedną, ogólną instrukcję do kilku modeli wyprodukowanych przez siebie płyt głównych. Dlatego najlepszym i najbezpieczniejszym sposobem określenia posiadanego przez Ciebie modelu są po prostu bezpośrednie oględziny Twojej płyty. Bardzo często nazwa producenta jest umieszczona na płycie, w okolicy gniazda AGP lub pomiędzy gniazdami PCI. Jeśli już wiesz, kto jest producentem Twojej płyty, powinieneś jeszcze odszukać jej dokładne oznaczenie i model. Również i te informacje prawdopodobnie będą nadrukowane bezpośrednio na płycie głównej; mogą być także umieszczone na naklejkach identyfikacyjnych. Naklejki te często są naklejane na ostatnim gnieździe PCI lub na zewnętrznej stronie portów równoległych (w przypadku konstrukcji ATX). Jeśli jednak i tam nic nie znalazłeś, to warto jeszcze przyjrzeć się płycie od spodu. Koniecznie odszukaj również wersję płyty głównej. Najczęściej producent umieszcza odpowiedni nadruk w jednym z narożników płyty. Oto — kolejno — przykładowa nazwa, model oraz wersja płyty, podane wraz z omówieniami wyjaśniającymi, w którym miejscu płyty należy (w większości przypadków) ich szukać: ASUS Napis umieszczony pomiędzy gniazdem AGP a pierwszym PCI. Oznacza nazwę producenta. A7V8X-X Napis umieszczony na naklejce identyfikacyjnej przyklejonej do ostatniego gniazda PCI. Oznacza model płyty. Rev. 12 Napis umieszczony najczęściej w jednym z narożników płyty głównej. Oznacza wersję produkcyjną płyty.

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u

73

Jeśli nie masz możliwości wglądu do środka komputera, a co za tym idzie, nie jesteś w stanie znaleźć potrzebnych informacji, pozostaje zdać się na dokumentację lub na speqalistyczne oprogramowanie, które jest w stanie określić zarówno producenta, jak i model Twojej płyty głównej. Niestety, mogą wystąpić kłopoty z określeniem wersji. Informacja o niej często jest pomijana przy odczycie danych przy pomocy stosownego oprogramowania. Może się okazać — szczególnie w przypadku tańszych konstrukcji — że program do odczytu danych wyświetli zbyt skąpą informację, która niewiele Ci pomoże. Jeśli masz dostęp do Internetu, możesz spróbować za jego pośrednictwem zidentyfikować Twoją płytę. Gdy wszystkie opisane wcześniej możliwości identyfikacji płyty głównej zawiodły, Internet daje Ci jeszcze jedną szansę. Uruchom komputer. Po wyświetleniu ekranu z informacjami o typie procesora, ilości pamięci itd. na samym dole znajdziesz kilkanaście cyfr i liter; zatrzymaj dalsze uruchamianie komputera za pomocą klawisza Pause. Zapisz na kartce cały ciąg wyświetlanych liter i liczb. Pierwsze liczby określają datę produkcji danego BIOS-u; po tej informacji podany jest rodzaj chipsetu płyty głównej, pozostałe liczby zaś to identyfikatory płyty. Na ich podstawie jesteś w stanie odszukać w Internecie dane dotyczące producenta oraz modelu Twojej płyty głównej. Najlepiej wykorzystać w tym celu jakąś wyszukiwarkę internetową, choćby www.google.com. Oto przykładowe dane identyfikujące płytę (ID): 10/13/2000 - i440BX - W977 - 2A69KM4KC - 00 Warto przypomnieć, że informacje podane są tu według formatu: data BIOS-u — chipset płyty — identyfikator płyty. Najważniejszymi informacjami, które w decydującej mierze przyczynią się do wyszukania producenta płyty, są te, które zostały zapisane jako przedostatnie; w naszym przykładzie jest to ciąg znaków 2A69K.M4KC. Teraz wystarczy wpisać ten ciąg do wyszukiwarki. Po wpisaniu w wyszukiwarce wspomnianego ciągu znaków 74

BIOS. Leksykon kieszonkowy

(ID ptyty głóumef) zostały wyświetlone odnośniki do stron zawierających ten wpis. Okazało się, że płytą, której identyfikatora użyłem w zaprezentowanym tu przykładzie, jest produkt firmy MicroStar, MS-6163 (BX Master), zbudowany z wykorzystaniem chipsetu 440BX oraz z dodatkowym kontrolerem IDE66. (Poszukując informacji na temat płyt głównych oraz BIOS-ów, a także samych BIOS-ów konkretnych firm, możesz skorzystać również z adresów internetowych podanych w rozdziale 6. niniejszej książki; zebrałem w nim łącza do stron, które mogą okazać się przydatne.) Gdy już określiliśmy model i wersję posiadanej przez nas płyty oraz wiemy, jaki jest aktualny BIOS przeznaczony dla niej, możemy przystąpić do wyszukania odpowiedniego pliku, za pomocą którego zaprogramujemy układ flashrom. W tym celu najlepiej udać się na stronę producenta płyty głównej i tam odszukać odpowiedni plik. W zależności od producenta, należy ściągnąć odpowiedni programator. Oto przykłady nazw plików z programem programatora układu

flashrom (BIOS): Amiflash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla BIOS-ów firmy Ami.

Awdflash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla BIOS-ów firm Award, Phoenix-Award.

Flash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla BIOS-ów na płytach głównych firmy AS LZS bez systemu PnP

Aflash.exe

Program służący do zaprogramowania układu flashrom dla BIOS-ów na płytach głównych firmy ASUS z systemem PnP.

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u

75

Następnie — również korzystając ze strony producenta płyty głównej — należy pobrać plik z nową wersją BIOS-u. Często zdarza się, że producenci w jednym spakowanym archiwum umieszczają zarówno nową wersję BIOS-u, jak i odpowiedni plik programatora. Jeśli tak właśnie jest w przypadku Twojej płyty głównej, to skorzystaj z tego właśnie pliku i za jego pomocą wykonaj programowanie układu flashrom.

Identyfikacja BIOS-u W stosunkowo łatwy sposób można zidentyfikować producenta Twojego BIOS-u. Jego nazwa jest najczęściej wyświetlana u góry ekranu zaraz po uruchomieniu komputera, w trakcie wykonywania wstępnej procedury testowej POST. Jeśli nie zdążysz jej przeczytać, możesz przy następnym rozruchu wcisnąć klawisz Pause, by zatrzymać dalsze uruchamianie komputera. Możesz też odczytać nazwę producenta poprzez wejście do głównego menu BIOS-u. Na samej górze menu znajdziesz stosowną informaqę o twórcy oprogramowania Twojej płyty. Poza tym zaraz po uruchomieniu komputera, w trakcie przeprowadzania testu POST, na samej górze ekranu powinna zostać wyświetlona wersja BIOS-u, a na dole data jego wyprodukowania. Wreszcie, część z tych informacji znajdziesz na umieszczonym na płycie głównej układzie flashrom, w którym zapisany jest BIOS. Najczęściej na układzie tym umieszczana jest naklejka, na której widnieje nazwa producenta — może to być np. Award, Ami lub Phoenix. Z całą pewnością jednak łatwiej jest uzyskać potrzebne wiadomości podczas rozruchu komputera, choćby dlatego, że nie trzeba go w tym celu rozkręcać (co mogłoby być wręcz niemożliwe w przypadku zaplombowania obudowy przez sprzedawcę, u którego nabyłeś maszynę). Bez względu na to, w jaki sposób wszedłeś w posiadanie stosownych danych, zapisz je, ponieważ mogą Ci się przydać do odszukania nowszej wersji oprogramowania. Przy zapisie daty pamiętaj, że jest ona podawana w standardzie amerykańskim — miesiąc/dzień/rok. Jeśli jednak w żaden z podanych tu sposobów 7&

BIOS. Leksykon kieszonkowy

nie jesteś w stanie zdiagnozować rodzaju, producenta oraz wersji BIOS-u, możesz skorzystać z programów takich jak CtBios, które zrobią to za Ciebie. Programy takie możesz pobrać np. ze strony iuzviv.spat.pl/drivery.html. Znajdziesz na niej także całkiem sporo BIOS-ów. Oto przykładowe informacje wyświetlane na monitorze zaraz po włączeniu komputera: Award Moduł ar BIOS v.4.51PG, Copyright (O 1984-2000. Award Software, Inc.

Z wyświetlonego napisu można wywnioskować, iż BIOS Twojej płyty głównej został wyprodukowany przez firmę Award. W6163MJ V5.6 041301 Ten napis wskazuje na wersję BIOS-u; w tym przypadku jest to BIOS o numerze wersji 5.6. W przypadku niektórych płyt głównych udostępniane są zintegrowane z nimi dodatkowe kontrolery IDE. Na przykład na płycie głównej, której dotyczy nasz przykład, umieszczono zintegrowany z nią dodatkowy kontroler Ultra ATA66, dlatego też po przejściu procedury testowej POST są wyświetlane dodatkowe informacje dotyczące BIOS-u tegoż kontrolera. Oto przykładowe informacje o wersji BIOS-u zintegrowanego kontrolera dysków Ultra ATA66: ULTRA 66 (Tm) BIOS Versin 2.00 ( B u i l d 18) (O 1999-2000 Promise Technology, Inc A l i Rights Reserved

Zapis ten informuje nas o aktualnej wersji BIOS-u; w tym przypadku jest to wersja 2,00 dla zintegrowanego z płytą główną dodatkowego kontrolera IDE firmy Promis Technology. Pamiętaj, że nie jest to informaqa dotycząca BIOS-u płyty głównej i nie należy się nią kierować przy poszukiwaniach jego uaktualnienia. W większości przypadków po wykonaniu aktualizacji BIOS-u na płycie głównej, również i BIOS dodatkowego kontrolera zostanie uaktualniony do nowszej wersji.

Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u

77

Programowanie układu flashrom Zanim rozpoczniesz proces aktualizaqi, upewnij się, że w BlOS-ie masz wyłączoną opq'ę dotyczącą zabezpieczenia przed zapisem do układu flashrom. Opcja ta to Flash protection. Sprawdź również w dokumentami do Twojej płyty głównej, czy przed aktualizacją nie musisz przestawić odpowiedniej zworki zabezpieczającej układ flashrom przed nieautoryzowanym zapisem. Jeśli taka zworka znajduje się na płycie, to musisz ustawić ją tak, by umożliwiała wykonanie aktualizacji BIOS-u; opis odpowiedniego ustawienia możesz znaleźć w dokumentami płyty głównej. Przygotuj dyskietkę startową i zapisz na niej plik BIOS-u, który pobrałeś z Sieci. Umieść też na niej odpowiedni plik służący do wykonania aktualizaqi, np. awdflash, amiflash lub Aflash. Uruchom plik *.exe i postępuj zgodnie z komunikatami programu. Sam proces przygotowania dyskietki startowej ogranicza się jedynie do jej sformatowania z parametrem /s lub włączenia odpowiedniej opcji w graficznej nakładce w systemie MS Windows. Następnie pozostaje skopiowanie na nią plików (bądź pliku) zawierających nową wersję BIOS-u oraz programatora. Pamiętaj, że na dyskietce nie powinno być plików autoexec.bat i config.sys. Pora przeprogramować BIOS. W tym celu uruchom komputer z uprzednio przygotowanej dyskietki, a następnie zaczekaj na pojawienie się odpowiedniej listy z opcjami do wyboru. Zanim rozpoczniesz wymianę BIOS-u na nowszy, musisz koniecznie wykonać kopię jego aktualnej wersji. W tym celu sprawdź, czy na liście występuje odpowiednia opcja. W przykładowym programatorze opcja ta nosi nazwę Save Current BIOS to file. Po jej wybraniu wystarczy wcisnąć na klawiaturze klawisz Enter. Teraz zostaniesz poproszony o podanie nazwy dla pliku, który powstanie na dyskietce. Wystarczy, że wpiszesz nazwę np. stary. bi n, a następnie nadśniesz klawisz Enter. Po chwili aktualna wersja BIOS-u znajdzie się w pliku zapisanym na dyskietce. BIOS. Leksykon kieszonkowy

W celu wymiany BIOS-u, w głównym menu programu dokonującego aktualizacji wybierz opcję odpowiedzialną za jej przeprowadzenie — Update BIOS IndudingBoot Błock and ESCD. Następnie

zostaniesz poproszony o podanie nazwy pliku zawierającego nową wersję BIOS-u (to ten plik, który na początku zapisywałeś na dyskietce); po jej wpisaniu musisz nacisnąć klawisz Enter. Program aktualizujący dokona sprawdzenia sumy kontrolnej, aby uzyskać pewność, że plik nie jest uszkodzony. Jeżeli test wypadnie pomyślnie, zostaniesz jeszcze raz zapytany, czy chcesz dokonać aktualizacji — naciśnięcie klawisza Y spowoduje rozpoczęcie procesu uaktualniania. Po zakończeniu aktualizacji na ekranie monitora pojawi się informacja o tym, że cały proces zakończył się sukcesem. Teraz pozostaje ponownie uruchomić komputer — i gotowe. Pamiętaj, aby sprawdzić dokładnie, jaką wersję BIOS-u posiadasz (pojemność układu flashrom). Dla pojemności 1 Mbit, 2 Mbit oraz 4 Mbit pliki z aktualizaq'ą będą miały odpowiednio 128 kB, 256 kB i512kB. Jeżeli nie wiesz, jaki BIOS posiadasz, to po uruchomieniu programu do aktualizacji wykonaj kopię BIOS-u i sprawdź rozmiar pliku wynikowego, a kopię zachowaj na wszelki wypadek. W trakcie uaktualniania BIOS-u pod żadnym pozorem nie wyłączaj komputera! Przed rozpoczęciem aktualizacji zawsze wykonuj kopię BIOS-u. Po zapisaniu pliku BIOS-u na dyskietce, także zanim rozpoczniesz aktualizację, sprawdź, czy plik jest poprawnie odczytywany. Jeżeli nie jesteś pewien tego, co robisz, zrezygnuj z aktualizacji i udaj się z komputerem do serwisu, gdzie zrobią to za Ciebie fachowcy. Wielu producentów płyt głównych oferuje możliwość aktualizacji BIOS-u bezpośrednio z poziomu MS Windows, za pomocą wygodnych w użyciu narzędzi. Praca z aplikacjami tego typu ogranicza się do paru kliknięć myszą i udzielenia odpowiedzi na kilka prostych pytań. W zależności Rozdział 4. Aktualizacja wersji BIOS-u

79

od producenta płyty głównej, zestaw możliwości oferowanych przez graficzne narzędzia do aktualizacji BIOS-u może się nieznacznie różnić. W naszym przykładzie użyty został programator firmy AS LZS, który pozwala na wyszukanie odpowiedniej wersji BIOS-u w Internecie, pobranie jej na dysk, aktualizację oraz sprawdzenie, jaka wersja BIOS-u jest aktualnie zapisana na płycie głównej. Jeżeli posiadasz dostęp do Internetu, wystarczy wybrać opcję Upgrade BIOS front Internet i chwilę zaczekać na aktualizację. Oczywiście, po drodze będziesz musiał odpowiedzieć na kilka prostych pytań. Ja jednak preferuję wykonywanie uaktualnienia pamięci flashrom (a zatem BIOS-u) z poziomu systemu DOS, po wcześniejszym uruchomieniu komputera z dyskietki startowej. Moim zdaniem jest to bezpieczniejsze z uwagi na możliwość wystąpienia nieoczekiwanego błędu systemu Windows, zainstalowanych sterowników lub programów działających w tle. W programatorach dla BIOS-u firmy Award po uruchomieniu programatora nastąpi sprawdzenie układu, zaś po wpisaniu pliku z nową wersją BIOS-u zostanie przeprowadzony test sumy kontrolnej, po czym zostaniesz zapytany o to, czy chcesz wykonać kopię starego BIOS-u. Podaj wtedy nazwę pliku, w którym będziesz chciał zapisać tę kopię, np. stary bin i potwierdź zamiar jej wykonania poprzez wciśnięcie klawisza Y. Po wykonaniu kopii zostanie załadowany do pamięci operacyjnej komputera plik z obrazem nowego BIOS-u, po czym, po potwierdzeniu rozpocznie się procedura programowania. Analogicznie postępuj z każdym programatorem układu flashrom. Niezależnie od producenta BIOS-u procedura jego aktualizacji jest bardzo podobna^ Zmianie ulec może jedynie rozmieszczenie poszczególnych opcji odpowiedzialnych za zapisanie kopii oraz wprowadzenie nazwy z plikiem BIOS-u. Każdy programator udostępnia możliwość wykonania kopii aktualnej wersji BIOS-u i nie należy o tym zapominać.

SO

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Rozdział 5. Awaria BIOS-u Przeprowadziłeś aktualizację BIOS-u, ponownie uruchamiasz komputer i zamiast ekranu powitalnego z wyświetloną, dopiero co zaktualizowaną, nową wersją BIOS-u widzisz jedynie czarny ekran monitora. To najgorszy z możliwych scenariuszy, który świadczy o tym, że — niestety — coś poszło nie tak, nie udało się. Nie musisz od razu załamywać się i rwąc włosy z głowy przeklinać komputer, dyskietki, Internet i cały ten elektroniczny świat. W tej sytuacji masz jeszcze kilka możliwości, które pozwolą zaoszczędzić trochę gotówki z Twojego budżetu domowego. W tym rozdziale postaram się w możliwie najprostszy sposób omówić zagadnienia związane z awarią programu zapisanego w pamięci flashrom, czyli BIOS-u. Przyczyn uszkodzenia oprogramowania znajdującego się w układzie flashrom może być wiele; od ataku wirusa zamazującego część programu Setup, po uszkodzenie spowodowane przypadkowym wyładowaniu elektrostatycznym. Najczęstszą jednak przyczyną awarii BIOS-u są sami użytkownicy komputera. Główne powody tej awarii — nieudana aktualizacja, nagła przerwa w zasilaniu podczas wykonywania programowania, nadpisanie zawartości układu flashrom nieodpowiednią wersją oprogramowania lub BlOS-em przeznaczonym do innego modelu płyty głównej, a wreszcie atak wirusa (który wszak także został wykonany przez człowieka) w dużej mierze zależą właśnie od nich (nawet przerwie w zasilaniu można było wszak zapobiec, stosując urządzenie typu UPS). Awarie układu flashrom — a co za tym idzie także utrata zapisanych w nim informacji — będące efektem czegoś innego niż działanie człowieka, "zdarzają się niezwykle rzadko i należy o tym pamiętać, decydując się na aktualizację bieżącej wersji BIOS-u.

Rozdział 5. Awaria BIOS-u

81

Naprawa w przypadku aktywnego obszaru BootBlock Większość nowoczesnych układów flashrom, montowanych na dzisiejszych płytach głównych, posiada pewien obszar, który nie jest zapisywany w trakcie programowania (aktualizaqi); obszar ten nazywa się BootBlock i jest odpowiedzialny za przejęcie ograniczonej kontroli — najczęściej jedynie nad stacją dyskietek i klawiaturą — w przypadku uszkodzenia pozostałej części oprogramowania BIOS. Oto przykładowe informacje wyświetlane na ekranie monitora w przypadku nieudanej aktualizacji BIOS-u: Award BootBlock Bios vl.O Copyright (c)1998. Award Software Inc Bios Rom checksum e r r o r INSERT SYSTEM DISK ANO PRESS ENTER

Jeśli po uruchomieniu komputera na ekranie monitora widzisz taki właśnie napis (lub podobny, w zależności od producenta BIOS-u), to jeszcze nie jest tak źle. Musisz przygotować specjalnie spreparowaną dyskietkę startową, na której powinny znaleźć się pliki startowe systemu oraz plik programatora wraz z prawidłowym plikiem obrazu BIOS-u, np. z kopią, którą wykonałeś przed aktualizacją. Następnie przygotuj plik autoexec.bat, w którym powinien znaleźć się odpowiedni dla wersji BIOS-u wpis i zapisz go na dyskietce. Oto przykładowy wpis w autoexec.bat dla BIOS-u firmy Award: awdflash kopia.bin /py/Sb/sn/QI Co znaczą poszczególne elementy tego zapisu? Oto wyjaśnienie: • awdf 1 ash — nazwa programatora, • kopi a. bi n — nazwa pliku z kopią BIOS-u, 82

BIOS. Leksykon kieszonkowy

• py — nakaz automatycznego programowania (przydatne, gdy na ekranie monitora nic nie widać), • Sb — nakaz ominięcia programowania obszaru BoołBlock, • sn — zakaz wykonywania kopii (i tak obecnie zapisana wersja BIOS-u jest nieodpowiednia lub uszkodzona, więc nie ma sensu wykonywać jej kopii), • QI — wymuszenie programowania (w szczególnych przypadkach jest to jedyne rozwiązanie). To tylko podstawowe, najczęściej wykorzystywane parametry awdflash; pełną ich listę uzyskasz po wpisaniu nazwy programatora wraz z przełącznikiem /?. Prawidłowy zapis powinien więc wyglądać tak: awdflash/? Możesz oczywiście nie przygotowywać pliku autoexec.bat, pod warunkiem, że coś widzisz na ekranie i masz aktywną klawiaturę. Zadaniem pliku wsadowego jest zautomatyzowanie czynności związanych z programowaniem BIOS-u w przypadku, gdy nie masz możliwości wprowadzania poleceń z klawiatury, co — niestety — w przypadku awarii BIOS-u zdarza się dość często. Jeśli już przygotowałeś taką dyskietkę (oczywiście na innym komputerze, np. u kolegi), to wyłącz komputer, włóż ją do stacji dysków i uruchom komputer. Po jego starcie i wyświetleniu informacji o BootBlock-u waśnij klawisz Enter. Powinien rozpocząć się odczyt plików z dyskietki i automatyczne zaprogramowanie układu. Następnie wykonany zostanie ponowny rozruch komputera. Jeśli układ został zaprogramowany, zaś komputer nie uruchamia się ponownie, to musisz sam wcisnąć przycisk Reset na obudowie; jeśli wszystko przebiegło poprawnie, to znowu możesz się cieszyć swoim sprzętem.

Rozdział 5. Awaria BIOS-u

83

Gdy widać jedynie czarny ekran monitora Przygotowujesz dyskietkę, o której pisałem w poprzednim podrozdziale i postępujesz zgodnie z zaleceniami, które w nim podałem; tym razem jednak nie widzisz, jaką czynność komputer aktualnie wykonuje (w niektórych przypadkach problem ten może rozwiązać zamontowanie karty grafiki wykonanej w standardzie ISA —- oczywiście na płycie głównej Twojego komputera musi się znajdować gniazdo ISA — lub PCI). Jeżeli po włączeniu komputera z wcześniej włożoną do napędu dyskietką ratunkową zapaliła się kontrolka stacji dyskietek, to najprawdopodobniej właśnie wczytywane są potrzebne pliki i zachodzi proces programowania BIOS-u. Jeśli kontrolka nie zapala się, waśnij na klawiaturze klawisz Enter. Jeśli tym razem zaświeciła się, prawdopodobnie podjęte zostały wspomniane przed chwilą akcje. Zaczekaj teraz, aż kontrolka stacji zgaśnie. Poza tym w trakcie zapisu do flashrom mogą migać naprzemiennie diody na Twojej klawiaturze; gdy miganie ustanie, to znaczy, że programowanie dobiegło końca. Komputer może samodzielnie wykonać ponowny rozruch; jeśli tego nie zrobi, po chwili wykonaj go sam, wciskając przycisk Reset. Jeśli widzisz upragniony ekran z informacją o wersji BIOS-u, to znaczy, że wszystko przebiegło poprawnie i Twój sprzęt znów jest sprawny.

Gdy także BootBlock jest uszkodzony Niestety, to jest jeden z najbardziej czarnych scenariuszy. Dyskietka, o której pisałem poprzednio, tak czy inaczej będzie Ci potrzebna; musisz jedynie usunąć z niej plik autoexec.bat1. To bardzo ważne, ponieważ tym razem nie jest wskazana automatyczna procedura programowania. Aby przeprowadzić próbę naprawy BIOS-u, musisz posiadać układ osadzony na płycie w specjalnej podstawce, nie może on być wlutowany w płytę główną. Do wykonania całej operacji BIOS. Leksykon kieszonkowy

szczególnie w tym przypadku wymagane jest skupienie, a poza tym minimum zdolności manualnych, ponieważ wszystkie niezbędne czynnośd będziesz wykonywać na płyde głównej z podłączonym zasilaniem! Przede wszystkim musisz znaleźć kogoś, kto posiada taką samą jak Twoja płytę główną (wprawdzie można wykonać opisaną tu operację przy użydu innej płyty, jednak w większości przypadków nie przyniesie to pożądanego efektu). Z płyty tej musisz delikatnie wyciągnąć sprawny układ flashrom (pamiętaj, by robić to przy wyłączonym zasilaniu!). Następnie usuń niesprawny układ z Twojej płyty głównej. Po wydągniędu układów (nie pomyl ich!) włóż sprawny układ do podstawki na swojej płycie głównej. Sprawdź, czy został włożony prawidłowo. Przy układach DILL32 (prostokątna kostka) na jednym z jego końców, pośrodku znajduje się wydęde, a na płyde umieszczono nadruk z odpowiednim ząbkiem; musisz włożyć układ zgodnie z nadrukiem na płyde — wydęde w układzie musi zachodzić na wspomniany ząbek. Jeśli się pomylisz i włączysz zasilanie, układ zostanie spalony i teraz naprawy będą wymagały już dwie płyty główne. Jeśli układ flashrom jest układem PLCC32 — kwadratowa kostka — to na pewno od razu zauważysz, że jeden z narożników kwadratu jest śdęty; takie samo śdęde posiada również podstawka na płycie. Musisz włożyć układ, dopasowując odpowiednio narożniki podstawki i układu. Jeśli uporałeś się z przełożeniem układu, to teraz zaczyna się dopiero najbardziej niebezpieczna część całej operacji. Najlepiej odłącz dyski twarde i inne napędy, pozostaw jedynie napęd stacji dyskietek. Uwaga Pamiętaj, że wszystko będziesz teraz wykonywać na włączonym komputerze!

Rozdział 5. Awaria BIOS-u

85

Włóż dyskietkę do stacji dyskietek (nie zapomnij wcześniej skasować pliku autoexec.bat). Uruchom komputer. Powinien uruchomić się bez problemu; jeśli jest inaczej, wyłącz go i dociśnij układ flashrom. Jeśli komputer się uruchomił, to nastąpi wczytanie sektora startowego z dyskietki. Nie wyłączając komputera, bardzo ostrożnie, z maksymalną uwagą wyciągnij układ flashrom z podstawki. Uważaj, aby nie spowodować zwarcia! Następnie również bardzo dokładnie i uważnie umieść w podstawce swój uszkodzony układ flashrom. Teraz wykonaj procedurę programowania, tak jak to zostało opisane w rozdziale poświeconym programowaniu układu flashrom. Jeśli procedura ta przebiegła prawidłowo, wykonaj ponowny rozruch komputera i ciesz się działającym sprzętem. Teraz możesz już oddać koledze jego układ flashrom. Do wyciągania układów stosuje się odpowiednie, specjalistyczne narzędzia. W domowych warunkach do wyciągnięcia układu w z podstawki DILL32 (układ prostokątny) możesz użyć zakrzywionego śledzia (zaślepkę z tyłu obudowy; pamiętaj jednak, by zaizolować ją np. taśmą!) lub płaskiego, małego śrubokręta (także on musi być zaizolowany). Układ PLCC32 (kwadratowy) możesz wyciągnąć np. końcówką cyrkla.

Gdy układ flashrom jest wlutowany w płytę Gdy układ jest wlutowany na stałe w płytę główną i uszkodzony został również BootBlock, to — niestety — w tym przypadku czeka Cię wizyta w serwisie. Jak pokazuje praktyka, naprawa BIOS-u jest w tym przypadku dość kosztowna i •wręcz nieopłacalna, jeśli posiadasz starszą płytę; koszt usługi może niewiele odbiegać od ceny nowej płyty, a — jak wiadomo — w świecie komputerów wszystko bardzo szybko się starzeje i traci na wartości.

M6

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Gdy układ umieszczony jest w podstawce i zawiodły wszystkie możliwości jego reanimacji W takim przypadku pozostaje wymontować płytę główną i zanieść ją do serwisu, gdzie zostanie z niej wyciągnięty układ flashrom i zaprogramowany na programatorze sprzętowym. Usługa ta nie jest szczególnie droga; jej koszt waha się w granicach 30 do 50 PLN, w zależności od układu. Autor nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne nieudane próby wykonania poszczególnych czynności opisanych powyżej. Wszystkie operacje polegające na konfiguracji, uaktualnieniu, próbach naprawy układu flashrom (BIOS-u) wykonujesz na własną odpowiedzialność. Przykłady tu opisane zostały wielokrotnie wypróbowane w praktyce zawodowej przez autora, który jest wieloletnim pracownikiem serwisu jednej z firm komputerowych.

Rozdział 5. Awaria BIOS-u

87

Rozdział 6. Przydatne linki do stron poświęconych zagadnieniom związanym z BlOS-em Producenci BIOS-ów • American Megatrends (AMI) — http://wwxv.ami.com • Award Software (Award-Phoenix) — http://wxvw.award.com • Phoenix — http://ivxvxv.phoenix.com • Unicore — http://xvww.unicore.com

Strony przydatne w trakcie poszukiwania uaktualnień i identyfikacji BIOS-ów • http://ivxuw.plasma-online.de • http://wxvxv.motherboards.org • http://www.biosrecovery.com • http://wxvw.ultramod.com/sringar/bios.html

Strony producentów płyt głównych • Abit — http://www.abit.com.tw • Acorp — http://www.acorp.com.tw • A-Open — http://www.aopen.com • Albatron — http://ivxvw.albatron.com.tw

88

BIOS. Leksykon kieszonkowy

• Asus — http://www.asus.com.tw • A-Trend — http://www.atrend.com • Azza — http://wrvw.azza.com.hv • Biostar — http://www.biostar.com.tw •

Chaintech — http://www.chaintech.com.tw

• DFI — http://wwiv.dfi.com.tw • ECS — http://www.ecs.com.iw • Epox — http://xvww.epox.com • Gigabyte — http://tw.giga-byte.com •

LiteOn — http://wvnv.liteon.com/liteon

•

Lucky Star — http://www.lucky-star.com.tw

• Micro-Star (MSI) — http://zvivzv.msi.com.tw • PC-Chips — http://zvww.pcchips.com.tzv •

Procomp — http://wzvw.procomp.com.tw/driver

•

Shuttle — http://www.spacewalker.com

• Soyo — http://wzvw.soyousa.com • Zida — http://www.zida.com

Rozdział 6. Przydatne linki do stron poświęconych zagadnieniom...

89

Zakończenie Mam świadomość, że nie wszystkie możliwe tematy zostały tu wyczerpane, lecz w założeniu książka ta miała być kieszonkowym leksykonem, opisującym najczęściej spotykane opcje w nowoczesnych (w czasie, kiedy ją pisałem) płytach głównych. Mam nadzieję, że moje wieloletnie doświadczenie w montażu oraz naprawie komputerów okaże się dla Ciebie pomocne. Na koniec pragnę Ci jeszcze raz serdecznie podziękować za zakup niniejszej książki i pozostaje mi wyrazić nadzieję, że był to zakup udany. Z wyrazami szacunku Andrzej Pyrchla [email protected]

90

BIOS. Leksykon kieszonkowy

Skorowidz

ACPI Suspend Type, 51 ACPI/IPCA,49 Advanced BIOS Features, 11,16 Advanced Chipset Features, 11, 27 AGP, 73 AGP Aperture Size, 31 AGP Drhdng Control, 32 AGP Driving Value, 32 AGP Master 1 WS Read, 36 AGP Master 1 WS Write, 35 AGP Modę, 32 AGP OverVoltage Control, 59 AGP Voltage Regulator, 59 aktualizacja, 7, 72 awaria, 81 BootBlock, 82 DualBios, 7 programowanie, 78 Ami, 8, 75, 76, 88 APIC, 26 Assing IRQ For USB, 63 Assing IRQ For VGA, 63 ATX, 73 Auto Detect DIMM/PCI Clk, 56 Award, 8, 75, 76, 77, 80, 88 awaria BIOS, 81

Bank Interleave, 29 Base memory, 16 Basic Input-Output System, 7 Battery/VBAT, 67 BIOS, 5, 7 aktualizacja, 72 identyfikacja, 76, 88 naprawa, 82 nawigacja, 10 predefiniowane ustawienia, 68 producent, 88 wejście, 9 zapis ustawień, 71 Boot other device, 20 Boot Up Floppy Drive, 24 Boot Up Numlock Status, 24 BootBlock, 82, 84 Bus Master, 61

C8000-CBFFF Shadow, 27 cache, 18 CAS Latency, 28 CAS Latency Time, 28 chipset, 6, 75 CMOS, 25

CNR, 48 COM1, 40 CPU, 30 CPU Clock Ratio, 57 CPU Core Voltage, 58 CPU Fan Controll, 68 CPU Fan Warning, 68 CPU Host Clock, 57 CPU Host Frequency, 57 CPU internal cache, 18 CPU L2 Cache ECC Checking, 18 CPU Setup, 11, 56 CPU Temperaturę ShotDown, 67 CPU to PCI Write Buffer, 34 CPU Vcore select, 59 CPU Vio Select 3.3V, 60 CPU Warning Temperaturę, 67 Current Chassis FAN Speed, 65 Current CPU Fan Speed, 65 Current CPU Temp, 64 Current Power FAN Speed, 65 Current SYS Fan Speed, 65 Current System Temp, 65

DualBios, 7 dysk twardy, 12 dyskietka startowa, 78, 82

ECP Modę Use DMA, 43 Exit Without Saving Option, 71 Extended Memory, 16 External Cache, 18

Fast R-W Turn Around, 30 First Boot device, 20 Fixed AGP/PCI Output Freq, 58 Flash Protection, 23, 78 flashrom, 7, 72 naprawa, 87 programowanie, 78 Floppy 3 Modę Support, 15 FSB, 35, 58 fuli duplex, 41 Fuli Screen Logo Show, 22

0 DDR, 29 DIMM Voltage regulator, 60 DMA, 43 DMA Resources, 62 Dozę Modę, 50 DRAM Clock, 29 ' DRAM Cyde Lenght, 28 DRAM Timing by SPD, 28 Drive A, 14 Drive B, 14

92

Gamę Port Address, 49 Gate A20 Option, 24 GUID, 46

H half duplex, 41 Halt On, 15 hasło, 70

BIOS. Leksykon kieszonkowy

HDD Power Down, 50 HDD S.M.A.R.T Capability, 22 Health Status/Hardware Monitor, 11 Hyper Threading Function, 22

IDE, 13 IDE HDD Błock Modę, 39 IDE Prefetch Modę, 37 identyfikacja BIOS-u, 76 płyty głównej, 72 IEE1394, 45 Init Display First, 39 Integrated Peripherals, 11, 37 IR Function Duplex, 41 IR Transmission Delay, 42 IRQ Resources, 62 Legacy ISA, 62 PCI/ISA PnP, 62

K karta dźwiękowa, 47 graficzna, 39, 59 sieciowa, 46, 47 konfiguracja, 7,11 kontrola antywirusowa, 17

LED In Suspend, 54 Load Best Performance Settings, 69 Skorowidz

Load Fail — safe Defaults, 69 Load Optimal Settings, 69 LPTL42

M MAC (NV) Address Input, 47 MACLan,46 Machinę MAC (NV) Address, 47 MBUltral33 RAID Controler, 44 Memory Parity/ECC Check, 36 modem, 48, 52 Modem Ring resume, 55 Modem Use IRQ, 52 MPS Revision, 23 Muliti Sector Transfer, 39

N napięcia, 56, 64 naprawa BIOS-u, 82, 84

O Onboard FDD Controler, 40 Onboard H/W RAID Controler, 44 Onboard H/W Serial ATA, 44 Onboard Legacy Audio, 48 Onboard Parallel Port, 42 Onboard Serial Port, 40 OnChip IDE, 37 OnChip IEEE1394,45 OnChip LAN, 46 OnChip Modem, 47 OnChip Sound, 47 OnChip USB, 33 93

OS select for DRAM> 64MB, 26 Other memory, 16 overclocking, 28, 32, 35, 58, 60

P2C/C2P Concurrency, 30 pamięć konfiguracja, 29 RAM, 16 stała, 7 Parallel Port EPP Type, 43 PC Health Status, 64 PCI, 30, 73 PCI BusMaster, 61 PCI Delay Transaction, 35 PCI Dynamie Bursting, 35 PCI Master 0 WS Write, 35 PCI/VGA palette Snoob, 63 Peer Concurrency, 30 Phoer\ix, 8, 75, 76, 88 Pług and Play, 11 płyta główna, 5 identyfikacja, 72, 74 producent, 88 PM Control by APM, 51 PnP OS Installed, 60 PnP/PCI Configuration setup, 11,60 POST, 19, 76 POWER FAN Fail Warning, 68 Power Management Setup, 11, 49 predefiniowane ustawienia, 68 Primary Master PIO, 37 Primary Master UDMA, 38

Primary Slave PIO, 37 Primary Slave UDMA, 38 procesor, 56 programator, 75 przetaktowywanie, 28, 32, 35, 58

Quick Power On Self Test, 19

R RAID, 19, 44 RAID Controler Function, 44 Ratio/Voltage Control, 56 Reset Configuration Data, 61 Resource Controled By, 61 RTC Alarm Resume, 55 RxD, TxD Active, 41

8S.M.A.R.T, 22 Sl, 51 S3, 51 SATA, 19, 44 SATA/RAID/SCSI Boot Order, 19 Save And Exit Setup Option, 71 Second Boot device, 20 Secondary Master PIO, 38 Secondary Master UDMA, 39 Secondary Slave PIO, 38 Secondary Slave UDMA, 39 Security Option, 25 Serial ATA Function, 44 Set Supervisor Password, 70 BIOS. Leksykon kieszonkowy

SETUP, 5, 7 Soft OFF PWRBTN, 53 SoundBlaster, 48 SPD, 28 Spread Spectrum, 57 stacja dyskietek, 14 Standard CMOS Features, 11 Standby Mode, 51 State Power After Failure, 53 Supervisor Password, 70 Suspend Modę, 51 Swap Floppy Drive, 23 System Bios Cacheable, 31 System Datę, 12 System Fan Fail Warning, 68 System Time, 12

T temperatura, 64 Third Boot device, 20 Throttle Duty Cycle, 51 Total Memory, 16 Trend ChipAway Virus, 17 Typematic Delay, 25 Typematic Rate, 24, 25

U UART 2 Modę, 41 UDMA, 38 Ultra DMA 66/100/133 IDE Controller, 40 Unicore, 88 uruchamianie systemu operacyjnego, 21

Skorowidz

USB, 33 USB 2.0 PORT, 34 USB Keyboard Support, 34 User Password, 70 V Vcore, 66 Vdd, 66 Vdd Voltage, 60 Vdimm, 66 Video Bios Shadow, 26 Video Off Method, 52 Video RAM Cacheable, 31 Virus warning, 17

W Wake Up Events, 54 Wake Up On LAN, 55 wejście do BIOS, 10 wentylator, 64 Y Y2K Monitor, 17

Z zapis ustawień, 71 zwiększanie wydajności, 23,30, 34, 56, 61, 70

95