Atlas anatomii człowieka Sobotta - tablice anatomiczne mięśni, stawów i nerwów 978-83-7609-717-6 [PDF]

Zitiervorschau

Redaktorzy 2. wydania oryginalnego F. Paulsen i J. Waschke

Sobotta Atlas anatomii człowieka

Tablice anatomiczne mięśni, stawów i nerwów Opracowanie i redakcja naukowa wydania polskiego Witold Woźniak i Kazimierz S. Jędrzejewski

Redaktorzy 2. wydania oryginalnego E Paulsen i J. Waschke

Sobotta Atlas anatomii człowieka

Tablice anatomiczne mięśni^ stawów i nerwów

Opracowanie i redakcja naukowa wydania polskiego Witold Woźniak i Kazimierz S. Jędrzejewski

Elsevier Urban & Partner Wrocław

Tytuł oryginału: Sobotta Tabellen zu Muskeln, Gelenken, Nerven Redaktorzy 2. wydania oryginalnego: F. Paulsen, J. Waschke ELSEVIER URBAN & FISCHER 2. Auflage 2010 © Elsevier, Munchen Der Urban & Fischer Verlag ist ein Imprint der Elsevier GmbH ISBN 978-3-437-44074-8 Adresy redaktorów: Professor Dr. med. Friedrich Paulsen Institut fur Anatomie II (Vorstand) Universitat Erlangen-Nurnberg UniversitatsstraBe 19 91054 Erlangen Professor Dr. med. Jens Waschke Institut fur Anatomie und Zellbiologie Lehrstuhl III (Vorstand) Julius-Maximilians-Universitat Wurzburg KoellikerstraBe 6 97070 Wurzburg This edition of Sobotta Tabellen zu Muskeln, Gelenken, Nerven, 2nd edition, editors: Professor Dr. med. Friedrich Paulsen and Pro­ fessor Dr. med. Jens Waschke, is published by arrangement with Elsevier GmbH. Książka Sobotta Tabellen zu Muskeln, Gelenken, Nerven, wyd. 2, pod redakcją prof. dra med. Friedricha Paulsena i prof. dra med. Jensa Waschkego, została opublikowana przez Elsevier GmbH.

Numery rycin w Tablicach anatomicznych stawów, mięśni i nerwów są identyczne z numerami rycin w IV wydaniu polskim Atlasu anatomii człowieka J. Sobotty (tomy 1-3). Skróty: P. - przyczep początkowy, K. - przyczep końcowy, Cz. - czynność

Wszelkie prawa zastrzeżone, zwłaszcza prawo do przedruku i tłumaczenia na inne języki. Żadna część tej książki nie może być w jakiejkolwiek formie publikowana bez uprzedniej pisemnej zgody Wydawnictwa. Dotyczy to również sporządzania fotokopii i mi­ krofilmów oraz przenoszenia danych do systemów komputerowych. Ze względu na stały postęp w naukach medycznych lub odmienne nieraz opinie na temat stosowania metod diagnozowania, jak również możliwość wystąpienia błędu, prosimy, aby podczas podejmowania decyzji uważnie oceniać zamieszczone w książce infor­ macje. Pomoże to zmniejszyć ryzyko wystąpienia błędu lekarskiego. © Copyright for the Polish edition by Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012 Opracowanie i redakcja naukowa wydania 2. polskiego: prof. zw. dr hab. n. med. Witold Woźniak, UM w Poznaniu prof. zw. dr hab. n. med. Kazimierz S. Jędrzejewski, UM w Łodzi Tłumaczenie z języka niemieckiego: lek. med. Michał Pająk Dyrektor Wydawnictwa: dr n. med. Andrzej Broniek Redaktor naczelny: lek. med. Edyta Błażejewska Redaktor prowadzący: Dorota Lis-Olszewska Redaktor tekstu: Anna Broczkowska-Nguyen Producent: Wiesława Jeleńska-Hombek Opracowanie skorowidza: lek. med. Joanna Jeżewska ISBN 978-83-7609-717-6 Elsevier Urban & Partner ul. Kościuszki 29, 50-011 Wrocław tel. 71 330 61 61, faks 71 330 61 60 [email protected] www.elsevier.pl Łamanie i przygotowanie do druku: Andrzej Kuriata Druk na arkuszach piano i oprawa: Drukarnia Dimograf, Bielsko-Biała

Spis treści Tablice anatomiczne mięśni, stawów i nerwów 1 Mięśnie tw arzy..........................................................................................................................................

2

3 4 5

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 13

19 20

21

22 23 24 25 26

27

a Czoło, ciemię, skroń b Małżowina uszna c Szpara powiek d Nos e Usta f Szyja Mięśnie Języka.................................................................................................................... a Mięśnie wewnętrzne języka (mięśnie wewnętrzne) b Mięśnie zewnętrzne języka (mięśnie zewnętrzne) Mięśnie podniebienia................................................................................................................................ Mięśnie żu c ia ............................................................................................................................................ Mięśnie g ard ła.......................................................................................................................................... a Zwieracze gardła b Dźwigacze gardła Mięśnie krtani............................................................................................................................................ Gałęzie i zakres unerwienia splotu szyjnego......................................................................................... Mięsień boczny szyi.................................................................................................................................. Mięśnie nadgnykowe............................................................................................................................... Mięśnie podgnykowe .............................................................................................................................. Mięśnie pochyłe....................................................................................................................................... Mięśnie przedkręgowe........................................................................................................................... Mięśnie ściany klatki piersiowej............................................................................................................. Mięśnie przedniej ściany jamy brzusznej............................................................................................. Mięśnie bocznej ściany jamy brzusznej ............................................................................................... Mięśnie tylnej ściany jamy brzusznej..................................................................................................... Mięśnie kolcowo-żebrowe..................................................................................................................... Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu.................................................................................................. I Pasmo boczne................................................................................................................................. a Układ krzyżowo-kolcowy b Układ międzypoprzeczny c Układ kolcowo-poprzeczny d Mięśnie dźwigacze żeber II Pasmo przyśrodkowe....................................................................................................................... a Układ kolcowy b Układ poprzeczno-kolcowy III Mięśnie karku (mięśnie podpotyliczne)................................................................................................ Przepona.................................................................................................................................................... Dno miednicy i mięśnie krocza............................................................................................................... a Przepona miednicy b Mięśnie krocza Stawy kończyny górnej............................................................................................................................ a Stawy obręczy barkowej b Stawy kończyny górnej wolnej c Płaszczyzny ruchów i osie stawów kończyny górnej Gałęzie i zakres unerwienia splotu ramiennego................................................................................... Segmentowe unerwienie mięśni kończyny górnej; istotne znaczenie diagnostyczne.................... Mięśnie obręczy kończyny g órnej......................................................................................................... Mięśnie przebiegające ku przodowi od stawu ramiennego............................................................... Mięśnie przebiegające bocznie od stawu ramiennego ....................................................................... Mięśnie przebiegające ku tyłowi od stawu ramiennego.....................................................................

1

6

8

9 10

12 14 14 15 16 17 18 19 20 20 21 21 22 22

26

29 31 32

34

36 37 37 38 38 39

28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39

Grupa tylna mięśni obręczy kończyny górnej............................................................. Grupa przednia mięśni ramienia.................................................................................. Grupa tylna mięśni ramienia........................................................................................ Warstwa powierzchowna grupy przedniej mięśni przedramienia............................... ¥^arstwa głęboka grupy przedniej mięśni przedramienia.......................................... Grupa boczna (promieniowa) mięśni przedramienia.................................................. Warstwa powierzchowna grupy tylnej mięśni przedramienia.................................... Warstwa głęboka grupy tylnej mięśni przedramienia.................................................. Mięśnie kłębu kciuka.................................................................................................... Mięśnie dłoni................................................................................................................. Mięśnie kłębu palca m ałego........................................................................................ Stawy kończyny d o ln e j................................................................................................

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51

a Połączenia obręczy kończyny dolnej b Stawy części wolnej kończyny dolnej c Płaszczyzny ruchu i osie stawów kończyny dolnej

40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58

Gałęzie i zakres unerwienia splotu lędźwiowo-krzyżowego...................................... Segmentowe unerwienie mięśni kończyny dolnej; istotne znaczenie diagnostyczne Grupa przednia mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej................................ Grupa tylna mięśni grzbietowych obręczy kończyny d o ln e j...................................... Grupa mięśni brzusznych obręczy kończyny dolnej.................................................... Grupa przednia mięśni uda.......................................................................................... Grupa przyśrodkowa mięśni uda (przywodzicie!©)...................................................... Grupa tylna mięśni uda (mięśnie kulszowo-piszczelowe).......................................... Grupa przednia mięśni goleni...................................................................................... Grupa boczna (strzałkowa) mięśni g o le n i.................................. ............................... Warstwa powierzchowna grupy tylnej mięśni goleni.................................................. Warstwa głęboka grupy tylnej mięśni goleni............................................................... Mięśnie grzbietu s to p y ................................................................................................ Mięśnie wyniosłości przyśrodkowej podeszwy s to p y ................................................ Mięśnie wyniosłości pośredniej podeszwy stopy....................................................... Mięśnie wyniosłości bocznej podeszwy s to p y ........................................................... Werwy czaszkowe,, przegląd ......................................................................................... Nerwy czaszkowe; rodzaje włókien (podział czynnościowy)...................................... Nerwy czaszkowe...................................................................................................... a b c d e

f g h i j k I

54 56 56 57 58 59 60 61 62 63 63 64 65 65 66

67 68 68

69

Nerw węchowy [I] Nerw wzrokowy [II] Nerw okoruchowy [III] Nerw bloczkowy [IV] Nerw trójdzielny [V] - Nerw oczny [V/1 ] - Nerw szczękowy [V/2] - Nerw żuchwowy [V/3] Nerw odwodzący [VI] Nerw twarzowy [VII] Nerw przedsionkowo-ślimakowy [VIII] Nerw językowo-gardłowy [IX] Nerw błędny [X] Nerw dodatkowy [XI] Nerw podjęzykowy [XII]

59 Czynnościowy podział kory nowej, pierwszo- i drugorzędowe pola k o ro w e ......... 60 Jądra wzgórza (wybrane)..........................................................................................

73 73

Głowa

->

szyja

tułów -*■ kończyna górna

kończyna dolna -*■ nerwy czaszkowe

Tablica 1

1 Mięśnie twarzy (-►ryc. 8.63-8.65, 11.2, 11.13) Mięśnie mimiczne twarzy tylko częściowo rozpoczynają się na kościach określających ich nazwy. Włókna wszystkich mięśni mimicznych kończą się w skórze.

a Czoło, ciemię, skroń *

Mięsień potyliczno-czołowy (m. occipitofrontalis) Nerw twarzowy [VII] M. potyiiczno-czołowy i m. skroniowo-ciemieniowy określa się wspólnym mianem m. naczasznego, m. epicranius

R: brzusiec czołowy: skóra czoła brzusiec potyliczny: kresa karkowa

K: czepiec ścięgnisty (galea aponeu­ rotica)

Cz.: czoło brzusiec czołowy: marszczenie czoła (zdziwienie) brzusiec potyliczny: wygładzanie zmarszczek czoła

K.: czepiec ścięgnisty

Cz.: przemieszcza skórę głowy ku dołowi

K.: brzeg przedni małżowiny usznej

Cz.: przemieszcza małżowinę uszną ku przodowi i ku górze

najwyższa

Mięsień skroniowo-potyliczny (m. temporoparietalis) Nerw twarzowy [VII] R: skóra skroni, powięź skroniowa

b Małżowina uszna Mięsień uszny przedni (m. auricularis anterior) Nerw twarzowy [VII] P.: powięź skroniowa

Mięsień uszny górny (m. auricularis superior) Nerw twarzowy [VII] P.: czepiec ścięgnisty

K.: górna część małżowiny usznej

Cz.: przemieszcza małżowinę uszną ku tyłowi i ku górze

K.: tylna część małżowiny usznej

Cz.: przemieszcza małżowinę ku tyłowi

Mięsień uszny tylny (m. auricularis posterior) Nerw twarzowy [VII] R: wyrostek sutkowaty

^

. J '

/M

i

1

-»Tablica 1

Głowa

szyja -> tułów

1 Mięśnie twarzy (ciąg dalszy) c Szpara powiek Mięsień okrężny oka (m. orbicularis oculi) Nerw twarzowy [VII]

ll

V-

■-1\jjpr

P.: część oczodołowa: część noso­ wa kości czołowej wyrostek czołowy szczęki, kość łzowa, więzadło powiekowe przyśrodkowe część powiekowa: więzadło powie­ kowe przyśrodkowe, woreczek łzowy część łzowa: grzebień łzowy tylny kości łzowej, woreczek łzowy

K.: część oczodołowa: więzadło

Cz.: zamykanie powieki, ucisk worecz­

powiekowe boczne

ka łzowego

część powiekowa: więzadło powie­ kowe boczne

część łzowa: kanaliki łzowe, brzegi powiek

Mięsień obniżacz brwi (m. depressor supercilii) (odgałęzienie części oczodołowej mięśnia okrężnego oka) Nerw twarzowy [VII]

P.: część nosowa kości czołowej, grzbiet nosa

K.: przyśrodkowa trzecia część skóry

Cz.: obniżanie skóry brwi

brwi

Mięsień marszczący brwi (m. corrugator supercilii) Nerw twarzowy [VII]

R: część nosowa kości czołowej

K.: środkowa trzecia część skóry brwi

Cz.: pociąga skórę czoła i brwi do nasady nosa, wytwarza podłużne fałdy nad nasadą nosa (gniew, rozmyślanie)

Mięsień podłużny (m. procerus) Nerw twarzowy [VII]

K.: skóra gładzizny

Cz.: poprzeczne zmarszczki na grzbie­ cie nosa (marszczenie nosa)

Tablica 1

Kończyna górna -> kończyna dolna -*■ nerwy czaszkowe

P.: część skrzydłowa: kość szczękowa na wysokości siekaczy bocznych część poprzeczna: kość szczękowa na wysokości kłów

K.: część nozdrzy przednich: skrzydełka nosa, brzeg dziurki nosa część poprzeczna: rozcięgno grzbietu nosa

Cz.: porusza skrzydła nosa, a przez to nos część skrzydłowa: rozwiera nozdrza część poprzeczna: zwęża nozdrza

K.: chrząstka przegrody nosa

Cz.: pociąga nos ku dołowi

K.: skóra wargi

Cz.: zwiera wargi, wysuwa wargi (podczas gwizdania)

K.: kąt ust

Cz.: napina wargi, zwiększa ciśnienie wewnątrz jamy ust­ nej, np. podczas dmuchania lub żucia

K.: warga górna

Cz.: pociąga wargę górną ku górze i ku

Mięsień obniżacz przegrody nosa (m. depressor septi nasi) Nerw twarzowy [VII] P.: kość szczękowa na wysokości siekaczy przyśrodkowych

e Usta Mięsień okrężny ust (m. orbicularis oris) Nerw twarzowy [VII] R: część brzeżna i część wargowa: bocznie do kącika ust

Mięsień policzkowy (m. buccinator) Nerw twarzowy [VII] R: szczęka, szew skrzydłowo-żuchwowy, żuchwa

Mięsień dźwigacz wargi górnej (m. levator labii superioris) Nerw twarzowy [VII] P.: szczęka powyżej otworu podoczodołowego

bokowi

3

Tablica 1

Głowa -*■ szyja -*■ tułów

1

1 Mięśnie twarzy (ciąg dalszy) Mięsień obniżacz wargi dolnej (m. depressor labii inferioris) Nerw twarzowy [VII] P.: żuchwa poniżej otworu bródkowego

K.: warga dolna

Cz.: pociąga wargę dolną ku dołowi i ku bokowi

Mięsień bródkowy (m. mentalis) Nerw twarzowy [VII] P.: żuchwa na wysokości dolnego siekacza bocznego

K.: skóra bródki

Cz.: wytwarza dołek bródkowy, wywija wargę dolną (razem z mięśniem okręż­ nym ust: wydęcie warg, grymas)

K.: skóra wypukłości bródkowej

Cz.: przesuwa skórę bródki

K.: kąt ust

Cz.: pociąga kąt ust ku dołowi

K.: kąt ust

Cz .: rozszerza szparę ust (szeroki

Mięsień poprzeczny bródki (m. transversus menti) Nerw twarzowy [VII] R: poprzecznie odchodzące włókna mięśnia bródkowego

Mięsień obniżający kąt ust (m. depressor anguli oris) Nerw twarzowy [VII] P.: dolny brzeg żuchwy

Mięsień śmiechowy (m. risorius) Nerw twarzowy [VII] P.: powięź przyusznicza, powięź żwaczowa

4

uśmiech), tworzy dołek śmiechowy

Kończyna górna -*■ kończyna dolna

-*■

-*■Tablica 1

nerwy czaszkowe

1 Mięśnie twarzy (ciąg dalszy) Mięsień dźwigacz kąta ust (m. levator anguli oris) Nerw twarzowy [VII] R: dół nadkłowy szczęki

K„: kąt ust

Cz.: pociąga kąt ust ku górze i przyśrodkowo

Mięsień jarzmowy większy (m. zygomaticus major) Nerw twarzowy [VII] P.: kość jarzmowa

K.: kąt ust

Cz.: pociąga kąt ust ku górze i bocznie

K.: kąt ust

Cz.: pociąga kąt ust ku górze i bocznie

Mięsień jarzmowy mniejszy (m. zygomaticus minor) Nerw twarzowy [VII] R: kość jarzmowa

Mięsień dźwigacz wargi górnej i skrzydła nosa (m. levator labii superioris alaeque nasi) Nerw twarzowy [VII]

§

R: wyrostek czołowy szczęki (przyśrodkowa część oczodołu)

K.: skrzydło nosa, warga górna

Cz.: unosi wargę górną i skrzydło nosa

K.: skóra poniżej obojczyka, powięź piersiowa

fałdy

f Szyja (-* ryc. 11.2) * Mięsień szeroki szyi (platysma) Nerw twarzowy [VII] R: podstawa żuchwy, powięź przyusznicza

Cz.: napina skórę szyi, tworzy podłużne

5

-»Tablica 2

Głowa -* szyja -> tułów

2 Mięśnie języka (-♦ ryc. 8.139, 8.141,8.147-8.150) a Mięśnie wewnętrzne języka (mięśnie wewnętrzne) Mięsień podłużny górny (m. longitudinalis superior) Nerw podjęzykowy [XII] P.: nasada języka

K.: wierzchołek języka

Cz.: skraca i poszerza język, unosi wierzchołek języka

Mięsień podłużny dolny (m. longitudinalis inferior) Nerw podjęzykowy [XII] P.: nasada języka

K.: wierzchołek języka

Cz.: skraca i ooszerza język, obniża wierzchołek języka

K.: boczny brzeg języka,

Cz.: zwęża język, a wraz z mięśniem

rozcięgno języka

pionowym powoduje wyprostowanie języka

K.: rozcięgno języka

Cz.: poszerza język

Mięsień poprzeczny języka (m. transversus linguae) Nerw podjęzykowy [XII] P.: boczny brzeg języka, przegroda języka

Mięsień pionowy języka (m. verticalis linguae) Nerw podjęzykowy [XII] P.: nasada języka

6

Kończyna górna -♦ kończyna dolna

nerwy czaszkowe

Tablica 2

2 Mięśnie języka (ciąg dalszy) b Mięśnie zewnętrzne języka (mięśnie zewnętrzne) Mięsień bródkowo-językowy (m. genioglossus) Nerw podjęzykowy [XII] K.: rozcięgno języka

Cz.: pociąga język ku przodowi i ku dołowi

K„: rozcięgno języka

Cz.: pociąga język ku tyłowi i ku dołowi

K.: rozcięgno języka

Cz.: pociąga język ku tyłowi i ku górze

Mięsień gnykowo-językowy (m. hypoglossus) Nerw podjęzykowy [XII] P.: róg większy i trzon kości gnykowej

Mięsień rylcowo-językowy (m. styloglossus) Nerw podjęzykowy [XII] P.: wyrostek rylcowaty kości skro­ niowej

Tablica 3

Głowa

szyja

tułów

3 Mięśnie podniebienia (-♦ ryc. 8.133) Mięsień dźwigacz podniebienia miękkiego (m. levator veli palatini) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] oraz nerwu błędnego [X] (= splot gardłowy) P„: dolna powierzchnia części skalistej kości skroniowej, chrząstka trąbki słuchowej

K„: rozcięgno podniebienne

Cz.: unosi podniebienie miękkie, roz­ szerza światło trąbki słuchowej

Mięsień napinacz podniebienia miękkiego (m. tensor veli palatini) (owija się wokół haczyka skrzydłowego służącego jako bloczek) Nerw mięśnia napinacza podniebienia miękkiego od nerwu żuchwowego [V/3] P.: doł łodkowaty wyrostka skrzydłowatego, część błoniasta trąbki słuchowej

K.: rozcięgno podniebienne

Cz.: napina podniebienie miekkie, rozszerza światło trąbki słuchowej

Mięsień podniebienno-językowy (m. palatoglossus) Nerw językowo-gardłowy [IX] P.: rozcięgno podniebienne

K.: kończy się promieniście w mięś­ niach wewnętrznych języka

i

Cz.: obniża podniebienie miękkie, jednocześnie unosi nasadę języka i zwęża w ten sposób cieśń gardzieli

i

Mięsień języczka (m. uvulae) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] oraz nerwu błędnego [X] (= splot gardłowy) P.: rozcięgno podniebienne

K.: tkanka łączna języczka

Cz.: skraca języczek podniebienia, po­ wodując jednocześnie jego pogrubienie

Kończyna górna

kończyna dolna -+ nerwy czaszkowe

Tablica 4

4 Mięśnie żucia (-+ ryc. 8.62, 8.64-8.67, 8.69) Mięsień żwacz jest dobrze wyczuwalny przez skórę na swoim przebiegu od kąta żuchwy do łuku jarzmowego. Przy zwarciu zębów można również wyczuć brzusiec mięśnia skroniowego w dole skroniowym. Gałąź żuchwy przylega wewnętrzną powierzchnią do mięśnia skrzydłowego przyśrodkowego. Do przo­ du od stawu skroniowo-żuchwowego rozciąga się mięsień skrzydłowy boczny.

v

Mięsień skroniowy (m. temporalis) Nerwy skroniowe głębokie (n. żuchwowy [V/3]) P.: kość skroniowa poniżej kresy skroniowej dolnej, blaszka głęboka powięzi skroniowej

*

K.: wyrostek dziobiasty żuchwy

Cz.: zwiera szczęki (najsilniejszy z mięśni żucia) część przednia: pociąga żuchwę ku przodowi (= protruzja) część tylna: pociąga żuchwę ku tyłowi (= retruzja)

K.: część powierzchowna: kąt żuchwy (guzowatość żwaczowa) część głęboka: brzeg dolny żuchwy

Cz.: zwiera szczęki część powierzchowna: pociąga

K.: dolny brzeg żuchwy (guzowatość skrzydłowa)

Cz.: zwiera szczęki pociąga żuchwę ku przodowi (= pro­ truzja)

K.: głowa górna: krążek i torebka stawu skroniowo-żuchwowego głowa dolna: wyrostek kłykciowy żuchwy (dołek skrzydłowy)

Cz.: głowa górna: rozpoczyna rozwie­

Mięsień żwacz (m. masseter) Nerw żwaczowy (n. żuchwowy [V/3]) P.: część powierzchowna: brzeg dolny łuku jarzmowego część głęboka: powierzchnia we­ wnętrzna łuku jarzmowego

żuchwę ku przodowi (= protruzja)

Mięsień skrzydłowy przyśrodkowy (m. pterygoideus medialis) Nerw skrzydłowy przyśrodkowy (n. żuchwowy [V/3])

Mięsień skrzydłowy boczny (m. pterygoideus lateralis) Nerw skrzydłowy boczny (n. żuchwowy [V/3]) P.: głowa górna: grzebień podskroniowy kości klinowej głowa dolna: blaszka boczna wy­ rostka skrzydłowatego

ranie szczęk poprzez pociąganie krążka stawowego ku przodowi głowa dolna: pociąga żuchwę ku przodowi (= protruzja)

9

Tablica 5

Głowa -»■ szyja -» tu łó w

5 Mięśnie gardła (-> ryc. 8.150, 11.12, 11.13, 11.21) Mięśnie gardła dzielą się na zwieracze gardła (mięśnie zwieracze gardła górny, środkowy i dolny) oraz dźwigacze gardła (mięśnie rylcowo-gardłowy, trąbkowo-gardłowy oraz podniebienno-gardłowy).

a Zwieracze gardła Mięsień zwieracz górny gardła (m. constrictor pharyngis superior) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] (= splot gardłowy) P„: część skrzydłowo-gardłowa: blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego, haczyk skrzydłowy część policzkowo-gardłowa: szew skrzydłowo-żuchwowy część żuchwowo-gardłowa: kresa żuchwowo-gnykowa żuchwy część językowo-gardłowa: mięsień poprzeczny języka

K.: powięź gardłowo-podstawna, szew gardła

Cz.: zwęża jamę gardła (wał PASSAVANTA), oddziela górną część gardła od części środkowej

Mięsień zwieracz środkowy gardła (m. constrictor pharyngis medius) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] i nerwu błędnego [X] (= splot gardłowy) P.: część chrząstkowo-gardłowa: ■*>

K.: szew gardła

róg mniejszy kości gnykowej część rogowo-gardłowa: róg więk­ szy kości gnykowej

Cz.: zwęża jamę gardła od tyłu, poprzez falowe skurcze ku dołowi ułatwia transport kęsa pokarmowego do przełyku (fala perystaltyczna)

% Mięsień zwieracz dolny gardła (m. constrictor pharyngis inferior) Gałęzie gardłowe nerwu błędnego [X] (= splot gardłowy) R: część tarczowo-gardłowa: chrząstka tarczowata

część pierścienno-gardłowa: powierzchnia boczna chrząstki pierścieniowatej

10

K.: szew gardła

Cz.: zamyka wejście do krtani poprzez uniesienie krtani, zwęża jamę gardła od tyłu, poprzez falowe skurcze ku dołowi ułatwia transport kęsa pokarmowego do przełyku (fala perystaltyczna)

Tablica 5

Kończyna górna -> kończyna dolna -♦ nerwy czaszkowe

5 Mięśnie gardła (ciąg dalszy)

Mięsień podniebienno-gardłowy (m. palatopharyngeus) (pod względem czynnościowym należy również do mięśni podniebienia) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] (= splot gardłowy) P.: rozcięgno podniebienne

K.: chrząstka tarczowata, kończy się w bocznej i tylnej ścianie gardła

Cz.: promieniście zwęża cieśń gardzieli, obniża podniebienie miękkie, unosi ścianę gardła zbliżając ją do podniebie­ nia miękkiego

K.: kończy się promieniście w bocz-

Cz.: unosi gardło

Mięsień trąbkowo-gardłowy (m. salpingopharyngeus) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] (= splot gardłowy) P.: chrząstka trąbki słuchowej

nej ścianie gardła

Mięsień rylcowo-gardłowy (m. stylopharyngeus) Gałęzie gardłowe nerwu językowo-gardłowego [IX] P.: wyrostek rylcowaty kości skroniowej

K.: chrząstka tarczowata, kończy się promieniście w bocznej ścianie gardła

Cz.: unosi gardło

11

Tablica 6

Głowa -+ szyja -*■ tułów

6 Mięśnie krtani (-»ryc. 11.34, 11.36, 11.39) Mięsień pierścienno-tarczowy (m. cricothyroideus) (część prosta: powierzchownie, część skośna: głęboka) Gałąź zewnętrzna nerwu krtaniowego górnego od nerwu błędnego [X] P.: powierzchnia zewnętrzna łuku chrząstki pierścieniowatej

K.: brzeg dolny płytki chrząstki tarczowatej

Cz.: poprzez pochylenie chrząstki pierścieniowatej napina więzadła gło­ sowe (najsilniejszy napinacz więzadeł głosowych)

Mięsień pierścienno-nalewkowy tylny (m. cricoarytenoideus posterior) Nerw krtaniowy wsteczny od nerwu błędnego [X] R: powierzchnia tylna płytki chrząstki pierścieniowatej

K.: wyrostek mięśniowy chrząstki nalewkowatej

Cz.: rozszerza szparę głośni poprzez pociąganie na zewnątrz wyrostka głosowego chrząstki nalewkowatej oraz pochylenie boczne chrząstki nalewko­ watej

Mięsień pierścienno-nalewkowy boczny (m. cricoarytenoideus lateralis) Nerw krtaniowy wsteczny od nerwu błędnego [X] P.: od boku do brzegu górnego łuku chrząstki pierścieniowatej

K.: wyrostek mięśniowy chrząstki nalewkowatej

Cz.: zamyka część międzybłoniastą szpary głośni poprzez obracanie do wewnątrz chrząstki nalewkowatej

K.: brzeg boczny i powierzchnia tylna chrząstki nalewkowatej po stronie przeciwległej

Cz.: poprzez zbliżenie obu chrząstek

R: podstawa powierzchni tylnej chrząstki nalewkowatej

K.: wierzchołek chrząstki nalewkowa­ tej po stronie przeciwległej

Cz.: pociąga chrząstkę nalewkowatą

część nalewkowo-nagłośniowa:

część nalewkowo-nagłośniowa:

wierzchołek chrząstki nalewkowatej

brzeg boczny chrząstki nagłośniowej

Mięsień nalewkowy poprzeczny (m. arytenoideus transversus) Nerw krtaniowy wsteczny od nerwu błędnego [X] P.: brzeg boczny i powierzchnia tylna chrząstki nalewkowatej

nalewkowatych zamyka część międzychrząstkową szpary głośni

Mięsień nalewkowy skośny (m. arytenoideus obliquus) Nerw krtaniowy wsteczny od nerwu błędnego [X]

12

przyśrodkowo i zwęża w ten sposób część międzychrząstkową szpary głośni, zwęża wejście do krtani

Kończyna górna -*• kończyna dolna -*• nerwy czaszkowe

Tablica 6

6 Mięśnie krtani (ciąg dalszy) Mięsień głosowy (m. vocalis) Nerw krtaniowy wsteczny od nerwu błędnego [X] P.: powierzchnia wewnętrzna chrząst­

K.: wyrostek głosowy chrząstki

Cz.: całkowicie zamyka szparę głośni,

ki tarczowatej

nalewkowatej bocznie od wiązadeł głosowych

dokładnie reguluje napięcie wiązadeł głosowych

K„: wyrostek mięśniowy i powierzch­

Cz.: zwęża część międzybłoniastą szpary głośni część tarczowo-nagłośniowa: zwę­ ża wejście do krtani

Mięsień tarczowo-nalewkowy (m. thyroarytenoideus) Nerw krtaniowy wsteczny od nerwu błędnego [X] P.: powierzchnia wewnętrzna płytki chrząstki tarczowatej

nia przednia chrząstki nalewkowatej

część tarczowo-nagłośniowa: boczny brzeg chrząstki nagłośniowej

Tablice 7-8

Głowa

->

szyja

tu łó w

7 Gałęzie i zakres unerwienia splotu szyjnego (-» ryc. 11.61, 11.62, 11.65-11.69) ru c h o w o

c zu c io w o

Pętla szyjna głęboka korzeń górny (= korzeń przedni) korzeń dolny (= korzeń tylny)

mięśnie podgnykowe

Gałęzie mięśniowe

m. długi szyi m. długi głowy mm. proste głowy przedni i boczny mm. międzypoprzeczne przednie szyi m. czworoboczny m. dźwigacz łopatki mm. pochyłe m. bródkowo-gnykowy

Gałęzie tzw. punktu nerwowego n. uszny wielki

skóra górnej części szyi w okolicy kąta żuchwy, do przodu i do tyłu od małżowiny usznej, więk­ sza część małżowiny usznej

n. poprzeczny szyi

skóra przedniej powierzchni górnej części szyi

n. potyliczny mniejszy

skóra okolicy potylicznej

nn. nadobojczykowe przyśrodkowe, pośrednie i boczne

pas skóry poniżej obojczyka

N. przeponowy

przepona

opłucna ścienna, osierdzie, otrzewna

8 Mięsień boczny szyi (-►ryc. 11.3, 11.5) Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy rozwija się ze wspólnego zawiązka z mięśniem czworobocznym (to samo unerwienie). Przebiega skośnie od wyrostka sutkowatego ku przodowi, ku dołowi i przyśrodkowo, i objęty jest blaszką powierzchowną powięzi szyjnej.

'

Mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus) Nerw dodatkowy [XI]; splot szyjny P„: głowa mostkowa: powierzchnia przednia mostka

głowa obojczykowa: 1/ 3 przymostkowa część obojczyka

14

K.: wyrostek sutkowaty, boczna część kresy karkowej górnej

Cz.: jednostronnie: obraca głowę w stronę przeciwległą i pochyla ją w swoją stronę obustronnie: unosi głowę, zgina kręgo­ słup szyjny, pomocniczy mięsień odde­ chowy przy ustalonej pozycji głowy

Kończyna górna -» kończyna dolna

-*■

Tablica 9

nerwy czaszkowe

9 Mięśnie nadgnykowe (-*• ryc. 8.145-8.148, 11.3, 11.5) Mięśnie nadgnykowe tworzą dno jamy ustnej i są antagonistami mięśni podgnykowych. Powierzchownie położony jest brzusiec przedni mięśnia dwubrzuścowego. Od dołu jamę ustną zamyka szeroką płytą mięsień żuchwowo-gnykowy. Od wewnątrz w postaci okrągłej struktury przebiega mięsień bródkowo-gnykowy. Brzusiec tylny mięśnia dwubrzuścowego oraz mięsień rylcowo-gnykowy położone są ku tyłowi od nich.

Mięsień żuchwowo-gnykowy (m. mylohyoideus) (mięśnie prawy i lewy tworzą wspólnie płytę mięśniową zamykającą jamę ustną od dołu) Nerw żuchwowo-gnykowy (n. żuchwowy [V/3]) P.: kresa żuchwowo-gnykowa żuchwy

K.: szew żuchwowo-gnykowy, trzon kości gnykowej

Cz.: unosi dno jamy ustnej (otwarcie jamy ustnej), obniża żuchwę, unosi kość gnykową podczas przełykania

Mięsień dwubrzuścowy (m. digastricus) (brzusiec tylny i brzusiec przedni połączone są ścięgnem pośrednim, umocowanym do rogu mniejszego kości gnykowej) Brzusiec przedni: n. żuchwowo-gnykowy (n. żuchwowy [V/3]) Brzusiec tylny: gałąź dwubrzuścowa (n. twarzowy [VII]) P.: wcięcie sutkowe kości skroniowej

K.: dół dwubrzuścowy żuchwy

Cz.: wspomaga m. żuchwowo-gny­ kowy

Mięsień rylcowo-gnykowy (m. stylohyoideus) Gałąź rylcowo-gnykowa (n. twarzowy [VII]) P.: wyrostek rylcowaty kości skro­ niowej

K.: trzon kości gnykowej, dwiema odnogami obejmuje ścięgno pośrednie mięśnia dwubrzuścowego

Cz.: unosi kość gnykową podczas połykania

Mięsień bródkowo-gnykowy (m. geniohyoideus) (mięśnie prawy i lewy leżą ściśle obok siebie, rozdzielone są jedynie cienką przegrodą łącznotkankową) Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych C1-C2 K.: trzon kości gnykowej

Cz.: wspomaga mięsień żuchwowo-gnykowy

15

Tablica 10

Głowa ■-> szyja

tu łó w

10 Mięśnie podgnykowe (-*• ryc. 11.3, 11.5) Mięśnie podgnykowe są antagonistami mięśni nadgnykowych. Powierzchownie położony jest mięsień mostkowo-gnykowy. Pod nim znajdują się mm. mostkowo-tarczowy oraz tarczowo-gnykowy. Najbardziej bocznie rozciąga się m. łopatkowo-gnykowy. Mięsień mostkowo-gnykowy (m. sternohyoideus)

Pętla szyjna (splot szyjny) P.: powierzchnia wewnętrzna rękoje­ ści mostka

K.: trzon kości gnykowej

Gz.: pociąga kość gnykową ku dołowi

K.: kresa skośna płytki chrząstki tarczowatej

Gz.: pociąga krtań ku dołowi

K.: trzon kości gnykowej

Gz.: zbliża kość gnykową oraz krtań

K.: brzusiec górny: trzon kości gnykowej

Gz.: napina powięź szyjną, poprzez zespolenie jego ścięgna pośredniego z pochewką szyjną pozwala utrzymać drożność żyły szyjnej wewnętrznej, pociąga kość gnykową ku dołowi

Mięsień mostkowo-tarczowy (m. sternothyroideus)

Pętla szyjna (splot szyjny) P.: powierzchnia wewnętrzna rękojeści mostka

Mięsień tarczowo-gnykowy (m. thyrohyoideus)

Pętla szyjna (splot szyjny) P.: powierzchnia zewnętrzna płytki chrząstki tarczowatej

Mięsień łopatkowo-gnykowy (m. omohyoideus)

Pętla szyjna (splot szyjny) P.: tarzusiec dolny: brzeg górny łopatki

16

Kończyna górna -+ kończyna dolna

11 Mięśnie pochyłe

nerwy czaszkowe

-> Tablica 11

ryc. 2.89, 11.3, 11.5, 11.6)

Trzy mięśnie pochyłe, mięsień pochyły przedni, mięsień pochyły środkowy oraz mięsień pochyły tylny rozciągają się do górnych żeber i bocznie od części szyjnej kręgosłupa tworzą trójboczną płytę mięśniową. Mięśnie pochyłe przedni i środkowy ograniczają szczelinę mięśni pochyłych (miejsce przejścia splotu ramiennego i tętnicy podobojczykowej). Mięsień pochyły przet

y-n. scaiemis anterior)

Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego i splotu ramiennego P.: guzki przednie wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych od 3. do 6.

'

K.: gi izek mięśnia pochyłego przedniego na 1. żebrze

Cz.: kręgosłup: zgina kręgosłup szyjny w swoją stronę klatka piersiowa: unosi żebro 1., a przez to klatkę pier­ siową (mięsień oddechowy, wdech)

Mięsień pochyły środkowy (m. scalenus medius)

Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego i splotu ramiennego P.: guzki wyrostKów poprzecznych kręgów szyjnych od 3. do 7.

K.: żebro 1. do tyłu od bruzdy tętnicy podobojczykowej

Cz.: kręgosłup: zgina kręgosłup szyjny w swoją stronę klatka piersiowa: unosi żebro 1., a przez to klatkę pier­ siową (mięsień oddechowy, wdech)

K.: żebro 2.

G .-. kręgosłup: zgina kręgosłup szyjny w swoją stronę klatka piersiowa: unosi żebro 2., a przez to klatkę pier­ siową (mięsień oddechowy, wdech)

Mięsień pochyły tyin y (m. scalenus posterior)

Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego i splotu ramiennego P.: guzki tylne wyrostków popizecznych kręgów szyjnych 5. I 6.

17

Tablica 12

Głowa

szyja -» tu łó w -►

12 Mięśnie przedkręgowe (-+ ryc. 2.89, 11.6) Mięśnie przedkręgowe położone są po prawej i lewej stronie trzonów kręgów szyjnych i górnych piersiowych. Pokryte są blaszką przedkręgową powięzi szyjnej. Mięsień prosty głowy przedni i mięsień prosty głowy boczny łączą przednio-boczne części kręgu szczytowego i obrotowego.

Mięsień prosty głowy przedni oraz m. prosty głowy boczny (m. rectus capitis anterior et m. rectus capitis lateralis) Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego P.: wyrostek poprzeczny i część

K„: część podstawna kości potylicz-

boczna kręgu szczytowego

nej

Cz.: zgina głowę bocznie i ku przodowi, obraca głowę w swoją stronę

Mięsień długi głowy (m. longus capitis) Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego P.: guzki przednie wyrostków po­ przecznych kręgów szyjnych od 1. do 6.

K.: część podstawna kości potylicznej

Cz.: zgina głowę ku przodowi, obraca głowę w swoją stronę

Mięsień długi szyi (m. longus colli) Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego P.: trzony kręgów od 5. szyjnego do. 3. piersiowego, guzki przednie wyrostków poprzecz­ nych kręgów szyjnych od 2. do 5.

18

K.: wyrostki poprzeczne 5.-7. krę­ gów szyjnych, trzony 2.-4. kręgów szyjnych, guzek przedni kręgu szczytowego

Cz.: zgina głowę ku przodowi, obraca głowę w swoją stronę

Kończyna górna -> kończyna dolna -> nerwy czaszkowe

Tablica 13

13 Mięśnie ściany klatki piersiowej (-* ryc. 2.87-2.93) Obrys powierzchni przednio-górnej części ściany klatki piersiowej tworzy mięsień piersiowy większy. Pod nim znajduje się mięsień piersiowy mniejszy. Razem z mięśniem podobojczykowym tworzą one grupę przednią obręczy barkowej (-*• tablica 24). Przestrzenie międzyżebrowe wypełniają mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne i wewnętrzne. Ścianę klatki piersiowej od wewnątrz wyściełają mięśnie podżebrowe oraz mięsień poprzeczny klatki piersiowej.

Mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne (mm. intercostales externi) Nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: dolne brzegi żeber od guzków żeber aż do granicy kostno-chrzęstnej

K.: górny brzeg niżej leżącego żebra

Cz.: unoszą żebra, wdech

Mięśnie międzyżebrowe wewnętrzne (mm. intercostales interni) (do wewnątrz od nich znajdują się mięśnie międzyżebrowe najgłębsze, mm. intercostales intimi, odgraniczone przez naczynia międzyżebrowe tylne oraz n. międzyżebrowy)

Nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: górny brzeg żebra do przodu od kąta żebra

K.: dolny brzeg wyżej leżącego żebra

Cz.: obniżają żebra, wydech

K.: dolny brzeg wyżej położonych żeber, z pominięciem jednego żebra

Cz.: obniżają żebra, wydech

K.: chrząstki żebrowe od 2. do 6.

Cz.: napręża ścianę klatki piersiowej, wydech

Mięśnie podżebrowe (mm. subcostales) Nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: górny brzeg położonego niżej żebra, pomiędzy guzkiem a kątem żebra Mięsień poprzeczny klatki piersiowej (m. transversus thoracis) Nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P: tylna powierzchnia trzonu mostka i wyrostka mieczykowatego

19

-*>Tablice 14-15

Głowa

szyja -*■ tułów -►

14 Mięśnie przedniej ściany jamy brzusznej (-♦ ryc. 2.91-2.93, 2.98) Mięśnie przedniej ściany jamy brzusznej, mięsień prosty brzucha oraz mięsień piramidowy położone są wewnątrz pochewki mięśnia prostego.

' Mięsień prosty brzucha (m. rectus abdominis) Nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: powierzchnia przednia chrząstek żebrowych od 5. do 7., więzadło żebrowo-mieczykowate

K.: spojenie łonowe

Cz.: zgina tułów, tłocznia brzuszna, wydech (brzuszny tor oddychania)

K.: kresa biała

Cz.: „napina kresę białą”

Mięsień piramidowy (m. pyramidalis) Dolne nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: spojenie łonowe do przodu od mięśnia prostego brzucha

15 Mięśnie bocznej ściany jamy brzusznej (-►ryc. 2.85-2.87, 2.91-2.93, 2.96, 2.98, 2.99) Mięśniami bocznej ściany jamy brzusznej są: mięsień skośny zewnętrzny brzucha, mięsień skośny wewnętrzny brzucha oraz mięsień poprzeczny brzucha. Ich rozcięgna tworzą pochewkę mięśnia prostego brzucha. U kobiet i mężczyzn od mięśnia skośnego wewnętrznego i mięśnia poprzecznego oddziela się mięsień dźwigacz jądra.

» Mięsień skośny zewnętrzny brzucha (m. obliquus externus abdominis) Dolne nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe)

/

-jjy

P.: powierzchnie zewnętrzne żeber od 5. do 12.

jj

WW

K.: warga zewnętrzna grzebienia biodrowego, więzadło pachwinowe, bierze udział w tworzeniu przedniej blaszki pochewki mięśnia prostego brzucha

Cz.: jednostronny skurcz: obraca klatkę piersiową w stronę przeciwległą, zgina kręgosłup w tę samą stronę; obustronny skurcz: zginanie tułowia, tłocznia brzuszna, wydech (tor brzuszny oddychania)

v rf * Mięsień skośny wewnętrzny brzucha (m. obliquus internus abdominis)

Dolne nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe), n. biodrowo-podbrzuszny, n. biodrowo-pachwinowy (splot lędźwiowy) -

/

1 i i id \ |y |ip

P.: blaszka powierzchowna powięzi piersiowo-lędźwiowej, kresa pośrednia grzebienia biodro­ wego, więzadło pachwinowe

K.: dolny brzeg chrząstek żebrowych żeber od 9. do 12., powyżej kresy łukowatej współtwo­ rzy tylną blaszkę pochewki mięśnia prostego brzucha, poniżej tej kresy wszystkie włókna rozcięgna tworzą blaszkę przednią

Cz.: jednostronny skurcz: obraca klatkę piersiową w swoją stronę, zgina kręgosłup w swoją stronę; obustronny skurcz: zginanie tułowia, tłocznia brzuszna, wydech (tor brzuszny oddychania)

Kończyna górna

kończyna dolna -* nerwy czaszkowe

Tablice 15-17

15 Mięśnie bocznej ściany jamy brzusznej (ciąg dalszy) Mięsień poprzeczny brzucha (m. transversus abdominis) Dolne nn. międzyżebrowe (nn. piersiowe), n. biodrowo-podbrzuszny, n. bioarowo-pachwinowy (splot lędźwiowy), n. pfciowo-udowy P.: powierzchnia tylna chrząstek żebrowych żeber od 7. do 12., powięź piersiowo-lędźwiowa, warga wewnętrzna grzebienia biodrowego, więzadło pachwinowe

K,: powyżej kresy łukowatej bierze udział w tworzeniu blaszki tylnej pochewki mięśnia prostego brzucha, poniżej tej kresy wszystkie włókna rozcięgna tworzą blaszkę przednią

Cz.: tłocznia brzuszna,

K.: otacza powrózek nasienny, a u kobiet więzadło obłe macicy

Cz.: unosi jądro

wydech (tor brzuszny oddychania)

Mięsień dźwigacz jądra (m. cremaster) Nerw piciowo-udowy P.: oddzielające się włókna mięśnia skośnego wewnętrznego oraz mięś­ nia poprzecznego brzucha

16 Mięśnie tylnej ściany jamy brzusznej (-+ ryc. 2.96. 2.99) Mięśniową strukturę tylnej ścia:,/ brzucha tworzy mięsień czworoboczny iędźwi. Przyśrodkowo dołącza do niego mięsień lędźwiowy większy. ł

Mięsień czworoboczny lędźwi (m. quadratus iumborum)

Dolne nerwy międzyżebrowe; gałęzie mięśniowe (splot lędźwiowy) P»: warga wewnętrzna grzebienia biodrowego

K.: żebro 12., wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych od 4. do 1.

Cz.: zgina kręgosłup w swoją stronę

17 Mięśnie kolcowo-żebrowe (-+ ryc. 2.75) Mięśnie kolcowo-żebrowe, tj. mięsień zębaty tylny górny i mięsień zębaty tylny dolny, stanowią cienkie pasma mięśniowe o niewielkim znaczeniu czynno­ ściowym leżące na właściwych mięśniach grzbietu. Ji Mięsień zębaty tylny górny (m. serratus posterior superior)

Górne nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: wyrostki kolczyste kręgów szyj­ nych 6. i 7. oraz piersiowych 1. i 2.

K.: żebra od 2. do 5., bocznie od kąta żebra

Cz.: unosi żebra, wdech

K.: dolne brzegi żeber od 9. do 12.

Cz.: obniża żebra od 9. do 12.,

• Mięsień zębaty tylny dolny (m. serratus posterior inferior) Dolne nerwy międzyżebrowe (nn. piersiowe) P.: wyrostki kolczyste kręgów pier­ siowych 11. i 12. oraz lędźwiowych 1. i 2.

antagonista przepony, aktywny również przy wymuszonym wdechu

21

Tablica 18

Głowa -+ szyja -*■ tułów

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (-♦ ryc. 2.76-2.79, 2.81-2.84, 2.96) I Pasmo boczne Pasmo boczne mięśni właściwych grzbietu pokrywa w odcinku szyjnym i lędźwiowym pasmo przyśrodkowe, więc określa się je mianem powierzchow­ nej warstwy mięśni głębokich grzbietu. Należą do nich przebiegające pionowo wiązki mięśniowe mięśnia biodrowo-żebrowego, mięśnia najdłuższego oraz mięśni międzypoprzecznych. Skośnie ku górze (kolcowo-poprzecznie) przebiegają rozbieżnie mięśnie płatowate. Mięśnie dźwigacze żeber przebie­ gają skośnie ku bokowi i dołowi w kierunku żeber.

a Układ krzyżowo-kolcowy Mięsień biodrowo-żebrowy lędźwi (m. iliocostalis lumborum) Gałęzie tylne nn. lędźwiowych P.: wspólnie z mięśniem najdłuższym klatki piersiowej od: wyrostków kolczystych kręgów lędźwiowych, powierzchni grzbietowej kości krzy­ żowej, tylna jedna trzecia grzebienia biodro­ wego, powięź piersiowo-lędźwiowa

K.: kąty żeber od 12. do 5.

Gz.: skurcz jednostronny: zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

Mięsień biodrowo-żebrowy klatki piersiowej (m. iliocostalis thoracis) Gałęzie tylne nn. piersiowych P.: żebra od 12. do 7., przyśrodkowo od kątów żeber

K.: kąty żeber od (6.) 7. do 1.

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

Mięsień biodrowo-żebrowy szyi (m. iliocostalis cervicis) Gałęzie tylne nn. szyjnych P.: żebra od 7. do (4.) 3., przyśrodko­ wo od kątów żeber

22

K.: guzki tylne wyrostków poprzecz­

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

nych kręgów szyjnych od 6. do (4.) 3.

boczne; skurcz obustronny: prostowanie

Kończyna górna

kończyna dolna -> nerwy czaszkowe

Tablica 18

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) Mięsień najdłuższy klatki piersiowej (m. longissimus thoracis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów lędź­ wiowych, powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej, często wyrostki suteczkowate 2. i 1. kręgu lędźwiowe­ go, jak również wyrostki poprzeczne 12. do 6. kręgów piersiowych

K.: przyśrodkowa część: wyrostek suteczkowaty 5. kręgu lędźwiowego, wyrostki dodatkowe, 4. do 1. kręgów lędźwiowych, wyrostki poprzeczne kręgów piersiowych boczna część: blaszka głęboka powięzi piersiowo-lędźwiowej, od 12. do 2. żebra przyśrodkowo od kątów żeber

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

P.: wyrostki poprzeczne kręgów

K.: guzki tylne wyrostków poprzecz-

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

piersiowych od 6. do 1. oraz szyjnych od 7. do 3.

nych kręgów szyjnych od 5. do 2.

boczne skurcz obustronny: prostowanie

K.: tylny brzeg wyrostka sutkowatego

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

boczne, skurcz obustronny: prostowanie

Mięsień najdłuższy szyi (m. longissimus cervicis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych

Mięsień najdłuższy głowy (m. longissimus capitis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki poprzeczne kręgów od 3. piersiowego do 3. szyjnego

boczne skurcz obustronny: prostowanie

23

-•■Tablica 18

Głowa -> szyja -+ tu łó w

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) b Układ mśędzypoprzeczny Mięśnie międzypoprzeczne boczne lędźwi (mm. intertransversarii laterales lumborum) (w ścisłym znaczeniu ze względu na pochodzenie nie są to mięśnie właściwe grzbietu, lecz są pochodzenia brzusznego)

Gałęzie przednie nerwów rdzeniowych P.: guzowatość biodrowa, wyrostki żebrowe i wyrostki dodatko­ we kręgów lędźwiowych od 5. do 1., wyrostek poprzeczny 12. kręgu piersiowego

K.: wyrostki żebrowe kręgów lędźwio­ wych od 5. do 1., guzowatość biodrowa

Gz.: skurcz jednostronny: zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

Mięśnie międzypoprzeczne przyśrodkowe lędźwi (mm. intertransversarii mediales lumborum) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki dodatkowe kręgów lędźwiowych od 4. do 1.

K.: wyrostki suteczkowate kręgów lędźwiowych od 5. do 2.

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

Mięśnie międzypoprzeczne Watki piersiowej (mm. intertransversarii thoracis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki poprzeczne kręgów

K.: wyrostek dodatkowy i sutecz-

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

piersiowych od 12. do 10.

kowaty 1. kręgu lędźwiowego do poziomu wyrostka poprzecznego 11. kręgu piersiowego

boczne skurcz obustronny: prostowanie

Mięśnie międzypoprzeczne tylne szyi (mm. intertransversarii posteriores cervicis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych

\

1

1

. V— nerwy czaszkowe

Tabiica 18

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) c Układ kolcowo-poprzeczrty Mięsień płatowaty szyi (m. splenius cervicis) Gałęzie tylne nerw ów rdzeniowych szyjnych P.: wyrostki kolczyste kręgów od 3. piersiowego do 6. szyjnego, więzadło nadkolcowe

K.: guzki tylne wyrostków poprzecz­

Cz„: skurcz jednostronny: zginanie

nych kręgów szyjnych od (3.) 2. do 1.

boczne, rotacja kręgosłupa szyjnego i głowy w swoją stronę skurcz obustronny: prostowanie kręgo­ słupa szyjnego

K.: wyrostek sutkowaty (kresa karkowa górna)

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie boczne, rotacja kręgosłupa szyjnego i głowy w swoją stronę skurcz obustronny: prostowanie kręgo­ słupa szyjnego

Mięsień płatowaty głowy (m. splenius capitis) Gałęzie tylne nerwów szyjnych P.: wyrostki kolczyste kręgów szyj­ nych od 3. do 7., więzadło karkowe

d Mięśnie dźwigacze żeber Mięśnie dźwigacze żeber (mm. levatores costarum) (mięśnie dźwigacze żeber długie na swym przebiegu omijają jedno żebro, a mięśnie dźwigacze żeber krótkie przyczepiają się do sąsiedniego dolnego żebra) Gałęzie tylne nerwu rdzeniowego szyjnego [C8] oraz nn. rdzeniowych piersiowych [ Th1-Th10] P.: wyrostki poprzeczne kręgów od 9. piersiowego do 7. szyjnego

K.: żebra od 12. do 1., bocznie od kątów żeber

Cz.: unoszenie żeber, zginanie boczne i obrót kręgosłupa

Tablica 18

Głowa -*• szyja

tułów

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) Ii Pasmo przyśrodkowe Pasmo przyśrodkowe głębokich mięśni grzbietu w odcinku szyjnym i lędźwiowym położone jest pod pasmem bocznym i określane jest również jako warstwa głęboka mięśni właściwych grzbietu. Należą do nich przebiegające pionowo pasma mięśniowe mięśni międzykolcowych oraz mięsień kolcowy. Skośnie ku górze i przyśrodkowo zbiegają się (poprzeczno-kolcowe) mięśnie skręcające, mięśnie wielodzielne oraz mięsień półkolcowy.

a Układ kolcowy Mięśnie międzykolcowe lędźwi (mm. interspinales lumborum) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów lędź­ wiowych od 5. do 1.

K.: górny brzeg grzebienia krzyżowego pośrodkowego, wyrostki kolczyste kręgów lędźwio­ wych od 5. do 2.

Cz.: segmentowe prostowanie

Mięśnie międzykolcowe klatki piersiowej (mm. interspinales thoracis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów piersio­ wych od (12.) 11. do 2. (1.)

•

Cz.: segmentowe prostowanie

K.: wyrostki kolczyste od 1. kręgu

Cz.: segmentowe prostowanie

Mięśnie międzykolcowe szyi (mm. interspinales cervicis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów szyj­ nych od 7. do 2.

26

K.: wyrostki kolczyste (kręgu lędźwiowego 1.) i kręgów piersiowych od 12. do 3. (2.)

piersiowego do 3. kręgu szyjnego

Kończyna górna -*• kończyna dolna

->

Tabiica 18

nerwy czaszkowe

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) Mięsień kolcowy klatki piersiowej (m. spinalis thoracis) (w miejscu początkowym jest ściśle związany z mięśniem najdłuższym klatki piersiowej, a w miejscu przyczepu końcowego z mięśniami wielodzielnymi) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów lędź­ wiowych od (3.) 2., 1. do 12.-10. kręgów piersiowych

K.: wyrostki kolczyste kręgów piersio­ wych od (10.) 9. do 2.

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

K.: wyrostki kolczyste kręgów szyj­ nych od (6.) 5. do 2.

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie

boczne skurcz obustronny: prostowanie

* Mięsień kolcowy szyi (m. spinalis cervicis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów piersio­ wych od (4.) 3.-1. do 7.-6. kręgów szyjnych

boczne skurcz obustronny: prostowanie

* Mięsień kolcowy głowy (m. spinalis capitis) (niestały mięsień, przyczep początkowy wspólny z mięśniem półkolcowym) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki kolczyste kręgów pier­ siowych od 3.-1. do 7.-5. kręgów szyjnych

K.: łuska kości potylicznej pomiędzy kresą karkową najwyższą a kresą karkową górną w pobliżu guzowato­ ści potylicznej zewnętrznej

Cz.: skurcz jednostronny: zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

27

-»Tablica 18

Głowa -* szyja

tu łó w

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) b Układ poprzeczno-kolcowy *•

Mięśnie skręcające (mm. rotatores) (wśród nich wyróżnia się mięśnie skręcające szyi, mięśnie skręcające klatki piersiowej oraz niestale występujące mięśnie skręcające lędźwi. Mięśnie skręcające krótkie przebiegają między sąsiadującymi kręgami, natomiast mięśnie długie omijają jeden kręg). Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: wyrostki suteczkowate kręgów lędźwiowych, wyrostki poprzeczne kręgów piersio­ wych, wyrostki stawowe dolne kręgów szyjnych

»

K.: nasada wyrostków kolczystych kręgów lędźwiowych od 3. do 1., piersiowych od 12. do 1. oraz szyj­ nych od 7. do 2.

Cz.: skurcz jednostronny: segmentowe zginanie boczne, obrót skurcz obustronny: segmentowe prostowanie

Mięśnie wielodzielne (mm. multifidi) (są szczególnie silne w części lędźwiowej kręgosłupa i na przebiegu omijają 2 do 4 kręgów) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P.: powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej, więzadło krzyżowo- b io d rowe tylne, tylna część grzebienia biodrowego, wyrostki suteczkowate kręgów lędź­ wiowych, wyrostki poprzeczne kręgów piersio­ wych, wyrostki stawowe dolne kręgów szyjnych od 7. do 4.

K.: wyrostki kolczyste kręgów lędź­ wiowych od 5. do 1., piersiowych od 12. do 1. oraz szyjnych od 7. do 2.

Cz.: skurcz jednostronny: segmentowe zginanie boczne, obrót skurcz obustronny: segmentowe prostowanie

Mięsień półkolcowy klatki piersiowej (m. semispinalis thoracis) (jego włókna omijają na przebiegu od 5 do 7 kręgów) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych P: wyrostki poprzeczne kręgów pier­ siowych od (12.) 11. do 7. (6.)

28

K.: wyrostki kolczyste kręgów od (4.) 3. piersiowego do 6. szyjnego

Cz.: skurcz jednostronny: obrót kręgo­ słupa i głowy w stronę przeciwną; skurcz obustronny: prostowanie

Kończyna górna

- >

kończyna dolna -» nerwy czaszkowe

-* Tablica 18

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) Mięsień półkolcowy szyi (m. semispinalis cervicis) Gałęzie tylne nen/vów rdzeniowych R: wyrostki poprzeczne kręgów od (7.) 6. piersiowego do 7. szyjnego

K.: wyrostki kolczyste kręgów szyj­ nych od 6. do 3.

Cz.: skurcz jednostronny: obrót krę­ gosłupa i głowy w stronę przeciwną, zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

Mięsień półkolcowy głowy (m. semispinalis capitis) Gałęzie tylne nerwów rdzeniowych R: wyrostki poprzeczne kręgów od (8.) 7. piersiowego do 3. szyjnego

K.: łuska kości potylicznej, pomiędzy kresą karkową najwyższą a kresą karkową górną, blisko linii pośrodkowej

Cz.: skurcz jednostronny: obrót krę­ gosłupa i głowy w stronę przeciwną, zginanie boczne skurcz obustronny: prostowanie

III Mięśnie karku (mięśnie podpotyliczne) (-+ ryc. 2.77, 2.78, 2 .8 1 -2 .8 3 ) Mięsień prosty głowy tylny większy (m. rectus capitis posterior major) Nerw podpotyliczny (gałąź grzbietowa nerwu szyjnego [C1]) R: wyrostek kolczysty kręgu obrotowego

K.: środkowa jedna trzecia kresy karkowej dolnej

Cz.: skurcz jednostronny: obraca i zgi­ na głowę w swoją stronę skurcz obustronny: bierze udział w do­ kładnym ustalaniu pozycji i kinematyki stawów głowy, prostowanie

Mięsień prosty głowy tylny mniejszy (m. rectus capitis posterior minor) Nerw podpotyliczny (gałąź grzbietowa nerwu szyjnego [C1]) P.: guzek tylny łuku tylnego kręgu szczytowego

K.: przyśrodkowo poniżej kresy karkowej dolnej

Cz.: skurcz jednostronny: obraca i zgi­ na głowę w swoją stronę skurcz obustronny: bierze udział w do­ kładnym ustalaniu pozycji i kinematyki stawów głowy, prostowanie

Tablica 18

Głowa -* szyja -» tułów

- *

18 Mięśnie właściwe (głębokie) grzbietu (ciąg dalszy) *

Mięsień skośny głowy górny (m. obliquus capitis superior) Nerw podpotyliczny (gałąź grzbietowa nerwu szyjnego [C1]) P.: wyrostek poprzeczny kręgu szczy­ towego

*

Cz.: skurcz jednostronny: obraca głowę w swoją stronę skurcz obustronny: bierze udział w do­ kładnym ustalaniu pozycji i kinematyki stawów głowy, prostowanie

K.: wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego

Cz.: skurcz jednostronny: obraca głowę w swoją stronę skurcz obustronny: bierze udział w do­ kładnym ustalaniu pozycji i kinematyki stawów głowy, prostowanie

Mięsień skośny głowy dolny (m. obliquus capitis inferior) Nerw podpotyliczny (gałąź grzbietowa nerwu szyjnego [C1]) P.: wyrostek kolczysty kręgu obrotowego

30

K.: boczna jedna trzecia kresy karko­ wej dolnej

Tablica 19

Kończyna górna -+ kończyna dolna -> nerwy czaszkow e

19 Przepona (-►ryc. 2.98-2.101) Przepona oddziela jamę klatki piersiowej od jamy brzusznej. Jej kopuły ograniczają od dołu prawą i lewą jamę opłucnową. Część lędźwiowa odgranicza od tyłu przestrzeń zaotrzewnową i stanowi część tylnej ściany jamy brzusznej.

» Przepona (diaphragma) Nerw przeponowy (splot szyjny) P.: część mostkowa: powierzchnia wewnętrzna wyrostka mieczykowatego, pochewka mięśnia prostego brzucha część żebrowa: powierzchnia wewnętrzna chrząstek żebrowych żeber od 12. do 6.

K.: wszystkie części zbiegają się w śródku ścięgnistym

Cz.: tor brzuszny oddychania (wdech), tłocznia brzuszna

część lędźwiowa: - część przyśrodkowa: trzony kręgów lędź­ wiowych od 3. do 1.; - część boczna: z więzadłami łukowa­ tymi przyśrodkowymi (arkada mięśnia lędźwiowego) i bocznym (arkada mięśnia czworobocznego) na wyrostkach żebro­ wych 1. kręgu lędźwiowego (powinno być 1 1 .- przypis tłum.) i na 12. żebrze

Rozwory, otwory i miejsca zmniejszonego oporu przepony Nazwa

Położenie

Struktury przechodzące

Rozwór aortowy

część lędźwiowa, pomiędzy odnogą prawą, odnogą lewą a kręgosłupem

aorta, przewód piersiowy

Rozwór przełykowy

część lędźwiowa (część przyśrodkowa po stronie lewej)

przełyk; nerwy błędne, nerw przeponowy lewy: gałąź przeponowo-brzuszna lewa

Otwór żyły głównej

środek ścięgnisty

żyła główna dolna; nerw przeponowy prawy: gałąź przeponowo-brzuszna prawa

Trójkąt mostkowo-żebrowy [LARREYA]

pomiędzy częścią żebrową a częścią mostkową

tętnica i żyła nabrzuszna górna

Trójkąt lędźwiowo-żebrowy

pomiędzy częścią żebrową a częścią lędźwiową

bez nazwy

część lędźwiowa (część przyśrodkowa)

nerwy trzewne większy i mniejszy; żyła nieparzysta; żyła nieparzysta krótka

bez nazwy

część lędźwiowa, pomiędzy częścią przyśrodkową a częścią boczną

pień współczulny

bez nazwy

środek ścięgnisty

nerw przeponowy lewy: gałąź przeponowo-brzuszna lewa

31

-►Tablica 20

Głowa -» szyja

->

tułów -»

20 Dno miednicy i mięśnie krocza (-►ryc. 7.63-7.65, 7.87-7.89, 7.99, 4.115) Przeponę miednicy tworzą mięsień dźwigacz odbytu i mięsień kulszowo-guziczny. Poniżej położone są mięśnie krocza.

a Przepona miednicy (diaphragma pelvis) Mięsień dźwigacz odbytu (m. levator ani) (składa się z mięśni łonowo-guzicznego oraz biodrowo-guzicznego. Oddzielający się od mięśnia łonowo-guzicznego mięsień łonowo-odbytniczy otacza pętlą odbytnicę). Gałęzie nerwu krzyżowego [S3 i S4] P.: m. łonowo-guziczny: powierzch­ nia wewnętrzna kości łonowej w po­ bliżu spojenia łonowego m. biodrowo-guziczny: łuk ścięgnisty mięśnia dźwigacza odbytu

K.: środek ścięgnisty krocza,

Cz.: stabilizuje narządy miednicy, utrzy­

kość guziczna, kość krzyżowa, z włóknami mięśnia przeciwległego tworzy pętlę ku tyłowi od odbytnicy (mięsień łonowo-odbytniczy)

mując stolec i mocz, obejmuje od tyłu odbytnicę zamykając jej światło (mięsień łonowo-odbytniczy)

K.: kość krzyżowa,

Cz.: jak m. dźwigacza odbytu

Mięsień kulszowo-guziczny (m. ischiococcygeus) Gałęzie nerwu krzyżowego [S3 i S4] P„: kolec kulszowy, więzadło krzyżowo-kolcowe

kość guziczna

Mięsień zwieracz odbytu zewnętrzny (m. sphincter ani externus) Nerw sromowy (splot krzyżowy) P.: część podskórna: skóra i tkanka podskórna wokół odbytu część powierzchowna i głęboka: środek ścięgnisty krocza

32

K.: skóra i tkanka podskórna wokół odbytu, więzadło odbytowo-guziczne

Cz.: zaciska odbyt

Kończyna górna

- >

-►Tablica 20

kończyna dolna -♦ nerwy czaszkowe

20 Dno miednicy i mięśnie krocza (ciąg dalszy) b

M ięśnie krocza

Mięsień poprzeczny krocza głęboki (m. transversus perinei profundus) Nerw sromowy (splot krzyżowy) P.: gałąź dolna kości łonowej

K.: środek ścięgnisty krocza

Cz.: wzmacnia wrota mięśnia dźwigacza odbytu

Mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej (m. sphincter urethrae externus) (część m poprzecznego krocza głębokiego) Nerw sromowy (splot krzyżowy) P.: mięsień okrężny, włókna z mięśnia poprzecznego krocza głębokiego

K.: tkanka łączna wokół cewki mo­ czowej (część błoniasta), ściana pochwy (m. zwieracz cewkowo-pochwowy)

Cz.: zamyka światło cewki moczowej; zamyka wejście do pęcherza moczo­ wego podczas ejakulacji

Mięsień poprzeczny krocza powierzchowny (m. transversus perinei superficialis) Nerw sromowy (splot krzyżowy) P.: gałąź kości kulszowej

K.: środek ścięgnisty krocza

Cz.: wspomaga czynność mięśnia poprzecznego krocza głębokiego

Mięsień kulszowo-jamisty (m. ischiocavernosus) Nerw sromowy (splot krzyżowy) P.: gałąź kości kulszowej

K.: odnoga prącia/łechtaczki

Cz.: stabilizuje ciała jamiste, ejakulacja

Mięsień opuszkowo-gąbczasty (m. bulbospongiosus) (u mężczyzn obejmuje opuszkę prącia, u kobiet opuszkę przedsionka) Nerw sromowy (splot krzyżowy) P.: środek ścięgnisty krocza, u mężczyzn dodatkowo szew prącia

K.: obejmuje opuszkę prącia/opuszkę przedsionka

Cz.: stabilizuje ciała jamiste, ejakulacja

33

Tablica 21

Głowa ->• szyja -*■ tułów

21 Stawy kończyny górnej (articulationes membri superioris)

{->

ryc. 3.8)

a Stawy obręczy barkowej (articulationes cinguli pectoralis) N azw a stawu

Rodzaj stawu

Przyśrodkowy staw obojczyka (most-

nieregularne powierzchnie stawowe (articulatio irregularis) czynnościowo: staw kulisty (cechaszczególna: krążek stawowy)

kowo-obojczykowy, articulatio sternoclavicularis)

Boczny staw obojczyka (barkowo-obojczykowy, articulatio acromioclavicularis)

staw płaski (articulatio piana) czynnościowo: staw kulisty (cecha szczególna: zmienny, niepełny krążek stawowy)

Zakres ruchów obrót wokół osi strzałkowej (przy uniesionym ramieniu), obrót wokół osi podłużnej (przy przesuwaniu barku ku przodowi i ku tyłowi barku), obrót wokół osi długiej obojczyka (podczas ruchów wahadłowych) obrót wokół osi strzałkowej (przy uniesionym ramieniu), obrót wokół osi podłużnej (przy przesuwaniu ku przodowi i ku tyłowi barku), obrót wokół osi długiej obojczyka (podczas ruchów wahadłowych)

b Stawy kończyny górnej wolnej (articulationes m em bri superioris liberi) Nazwa stawu

Rodzaj stawu

Zakres ruchów

Staw ramienny

staw kulisty articulatio spheroidea

ruch do przodu (zginanie) ruch do tyłu (prostowanie) odwodzenie przywodzenie obrót do wewnątrz obrót na zewnątrz (obwodzenie ramienia, circum­ ductio; ruchy łączone zgięcia, odwodze­ nia, prostowania, przywodzenia)

anteversio (flexio) retroversio (extensio) abductio adductio rotatio interna rotatio externa

staw zawiasowy ginglymus staw kulisty articulatio spheroidea (czynnościowe ograniczenie: brak odwodzenia)

zginanie prostowanie zginanie prostowanie obrót

flexio extensio flexio extensio rotatio

(articulatio humeri)

Staw łokciowy (articulatio cubiti) a) staw ramienno-łokciowy (articulatio humeroulnaris) b) staw ramienno-promieniowy (articulatio humeroradialis)

c) staw promieniowo-łokciowy bliższy (articulatio radioulnaris proximalis)

staw obrotowy articulatio trochoidea

Staw promieniowo-łokciowy dalszy

staw obrotowy, articulatio trochoidea

(articulatio radioulnaris distalis)

ruchy > obrotowe ręki

pronatio supinatio

Stawy ręki a) staw bliższy ręki (articulatio radiocarpalis) b) staw dalszy ręki (articulatio mediocarpalis)

staw eliptyczny articulatio ellipsoidea staw zawiasowy ginglymus

Staw nadgarstkowo-śródręczny kciuka (articulatio carpometacarpalis pollicis)

Stawy nadgarstkowo-śródręczne II— V (articulationes carpometacarpales II—V)

Stawy śródręczno-paliczkowe (articulationes metacarpophalangeae)

Stawy międzypaliczkowe (articulationes interphalangeae manus)

34

ruchy boczne ręki zginanie prostowanie

abductio ulnaris abductio radialis flexio palmaris flexio dorsalis

staw siodełkowy articulatio sellaris

odwodzenie przywodzenie przeciwstawianie odprowadzanie

abductio adductio oppositio repositio

stawy płaskie articulationes planae

różnorodne ruchy przesuwania

stawy kuliste articulationes spheroideae (czynnościowe ograniczone)

zginanie prostowanie odwodzenie* przywodzenie* *dotyczy palca środkowego)

flexio extensio abductio* adductio*

stawy zawiasowe ginglymi

zginanie prostowanie

flexio extensio

Kończyna górna -► kończyna dolna

->

Tablica 21

nerwy czaszkow e

21 Stawy kończyny górnej (articulationes membri superioris) (ciąg dalszy) c Płaszczyzny ruchów i osie staw ów kończyny górnej

Ryc. 1 Staw ramienny;

Ryc. 2

ruchy w płaszczyźnie strzałkowej.

ruchy w płaszczyźnie czołowej.

Ryc. 4

Staw ramienny;

Ryc. 3

Staw ramienny;

ruchy w płaszczyźnie poprzecznej,

Staw łokciowy;

ruchy w płaszczyźnie strzałkowej.

Ryc. 6

Stawy ręki;

ruchy w płaszczyźnie strzałkowej (ruchy płaszczyznowe).

Ryc. 7

Stawy ręki;

ruchy w płaszczyźnie czołowej (ruchy brzeżne).

W staw ach ręki zginanie dłoniowe oznacza zginanie, a zginanie grzbietow e oznacza prostowanie.

35

Tablica 22

Głowa -► szyja -*• tu łó w

22 Gałęzie i zakres unerwienia splotu ramiennego ( - ryc. 3.102-3.115, 3.117-3.120, 3.123, 3.124, 3.127, 3.128) ruchowo

czuciowo

splot ramienny (plexus brachialis) (C5) C4-T1 (T2) nerw grzbietowy łopatki (n. dorsalis scapulae) [C3] C4, C5

mięsień dźwigacz łopatki, mięśnie równoległoboczne (m. levator scapulae, mm. rhomboidei)

nerw nadłopatkowy (n. suprascapularis) C 4-C 6

mięsień nadgrzebieniowy, mięsień podgrzebieniowy (m. supraspinatus, m. infraspinatus)

nerw podłopatkowy (n. subscapularis) C 5-C 7

mięsień podłopatkowy (m. obły większy) (m. subscapularis [m. teres major])

nerw podobojczykowy (n. subclavius) C5, C6

mięsień podobojczykowy (m. subclavius)

nerw piersiowy długi (n. thoracicus longus) C 5-C 7

mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior)

nerwy piersiowe (nn. pectorales) C 5 -T 1

mięsień piersiowy większy, mięsień piersiowy mniej­ szy (m. pectoralis major, m. pectoralis minor)

nerw piersiowo-grzbietowy (n. thoracodorsalis) C 6-C 8

mięsień najszerszy grzbietu, mięsień obły większy (m. latissimus dorsi, m. teres major)

gałęzie mięśniowe (rr. musculares)

m. longus colli, m. longus capitis1

nerw mięśniowo-skórny (n. musculocutaneus) C 5-C 7

m. coracobrachialis, m. biceps brachii, m. brachialis2

skóra przednio-bocznej powierzchni przedramienia

nerw pośrodkowy (n. medianus)

m. pronator teres, m. flexor carpi radialis, m. palmaris longus, m. flexor digitorum superficialis, m. flexor pollicis longus, m. flexor digitorum profundus (część promieniowa), m. pronator quadratus, m. flexor pollicis brevis (caput superficiale), m. opponens pollicis, mm. lumbricales I, II3

skóra powierzchni dłoniowej ręki od strony promie­ niowej (31/ 2 palca), skóra paliczków dalszych po stronie grzbietowej (31/ 2 palca)

m. flexor carpi ulnaris, m. flexor digitorum profundus (część łokciowa), m. palmaris brevis, m. flexor digiti minimi, m. opponens digiti minimi, m. abductor digiti minimi, m. flexor pollicis brevis (caput profundum), m. adductor pollicis, mm. lumbricales III, IV, mm. interossei4

skóra ręki po stronie łokciowej (powierzchnia dłonio­ wa: 11/ 2 palca, powierzchnia grzbietowa: 21/ 2 palca) skóra paliczków dalszych po stronie grzbietowej (11/ 2 palca)

C6-T1

nerw łokciowy (n. ulnaris) C8-T1

nerw skórny przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis) C8-T1

skóra powierzchni przednio-przyśrodkowej ramienia

nerw skórny przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis) C8-T1

skóra powierzchni przednio-przyśrodkowej przedra­ mienia

nerw pachowy (n. axillaris) C 5 -C 6

mięsień naramienny, mięsień obły mniejszy (m. deltoideus, m. teres minor)

skóra barku

nerw promieniowy (n. radialis) C5-T1

m. triceps brachii, m. anconeus, m. brachioradialis, m. extensor carpi radialis longus, m. extensor carpi radialis brevis, m. supinator, m. extensor digitorum, m. extensor pollicis longus, m. abductor pollicis longus, m. extensor pollicis brevis, m. extensor indi­ cis, m. extensor carpi ulnaris5

skóra tylnej powierzchni ramienia, przedramienia i ręki (21/ 2 palca od strony promieniowej, z wyjątkiem paliczków dalszych)

1 mięsień długi szyi, mięsień długi głowy 2 mięsień kruczo-ramienny, mięsień dwugłowy ramienia, mięsień ramienny 3 mięsień nawrotny obły, mięsień zginacz promieniowy nadgarstka, mięsień dłoniowy długi, mięsień zginacz powierzchowny palców, mięsień zginacz długi kciuka, mięsień zginacz głęboki palców (część promieniowa), mięsień nawrotny czworoboczny, mięsień zginacz krótki kciuka (głowa powierzchowna), mię­ sień przeciwstawiacz kciuka, mięśnie glistowate I, II 4 mięsień zginacz łokciowy nadgarstka, mięsień zginacz palców głęboki (część łokciowa), mięsień dłoniowy krótki, mięsień zginacz palca małego, mięsień przeciwstawiacz palca małego, mięsień odwodziciel palca małego, mięsień zginacz krótki kciuka (głowa głęboka), mięsień przywodziciel kciuka, mięśnie glistowate III, IV, mięśnie międzykostne 5 mięsień trójgłowy ramienia, mięsień łokciowy, mięsień ramienno-promieniowy, mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka, mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka, mięsień odwracacz, mięsień prostownik palców, mięsień prostownik długi kciuka, mięsień odwodziciel długi kciuka, mięsień prostownik krótki kciuka, mięsień prostownik palca małego, mięsień prostownik łokciowy nadgarstka

Tablice 23-24

Kończyna górna -*• kończyna dolna -► nerwy czaszkowe

23 Segm entowe unerwienie mięśni kończyny górnej; istotne znaczenie diagnostyczne (za MUMENTHALEREM i SCHUACKIEM) Wytłuszczono miana mięśni wykorzystywanych w diagnostyce czynnościowej neuromerów szyjnych rdzenia kręgowego. m. supraspinatus m. teres minor

m. deltoideus: C5 m. infraspinatus m. subscapularis m. teres major

m. biceps brachii: C6 m. brachialis m. coracobrachialis

m. triceps brachii: C7 m. m. m. m. m. m. m.

brachioradialis extensor carpi radialis longus extensor carpi radialis brevis supinator pronator teres flexor carpi radialis flexor pollicis longus

C 4 -C 5 C 4-C 5 C 5 -C 6 C 4 -C 6 C 5 -C 6 C 5 -C 7 C 5 -C 6 C 5 -C 6 C 5 -C 7 C 6 -C 8 C 5 -C 6 C 5 -C 7 C 5 -C 7 C 5 -C 6 C 6 -C 7 C 6 -C 7 C 6 -C 8

m. m. m. m. m. m. m. m. m. m. m. m. m. m. m.

C6-C8 C7-Th1 C6-C8 C6-C8 C6-C8 C6-C8 C6-C8 C7-Th1 C7-Th1 C7-Th1 C7-Th1 C7-Th1 C6-C7 C7-Th1 C8-Th1 C8-Th1 C8-TM

abductor pollicis longus extensor pollicis brevis extensor pollicis longus extensor digitorum extensor indicis extensor carpi ulnaris extensor digiti minimi flexor digitorum superficialis flexor digitorum profundus flexor carpi ulnaris abductor pollicis brevis flexor pollicis brevis opponens pollicis flexor digiti minimi adductor pollicis

m. abductor digiti minimi: C8 mm. interossei: C8

24 Mięśnie obręczy kończyny górnej (-*• ryc. 2.85-2.87, 3.64, 3.65, 3.66c, d, 3.70) Wśród mm. obręczy kończyny górnej można wyróżnić dwie grupy. Przyczepy mięśni obręczy kończyny górnej znajdują się m.in. na łopatce i obojczyku, dzięki czemu mięśnie te poruszają całą obręczą, a tylko pośrednio częścią wolną kończyny górnej. Przyczepy końcowe innych mięśni ramienia znajdują się z kolei na kości ramiennej, co pozwala na bezpośrednie ruchy kończyny w stawie ramiennym. Do grupy przedniej mięśni obręczy kończyny górnej zalicza się: m. zębaty przedni, m. piersiowy mniejszy oraz m. podobojczykowy.

Mięsień piersiowy mniejszy (m. pectoralis minor) Nerwy piersiowe przyśrodkowy i boczny (splot ramienny, część podobojczykową) P.: żebra od (II) III do V w pobliżu granicy części kostnej i chrzęstnej ,7 m im : |

K.: wierzchołek wyrostka kruczego

Cz.: obręcz kończvnv aórnei [obręcz piersiowa]: obniżenie: klatka piersiowa: unosi żebra górne (wdech, pomocniczy m. wdechowy)

i

* Mięsień podobojczykowy (m. subclavius) Nerw podobojczykowy (splot ramienny, część nadobojczykowa) P.: granica części kostnej i chrzęstnej żebra I

K.: boczna 1/ 3 obojczyka

Cz.: obręcz kończyny aórnei: stabilizuje staw mostkowo-obojczykowy, chroni żyłę podobojczykową. Powięź m. podobojczykowego jest ściśle zrośnięta z przydanką żyły podobojczykowej, co pozwala utrzymać drożność tej żyły

Mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior) (przy porażeniu m. zębatego przedniego lub m. równoległobocznego dochodzi do nieprawidłowego ustawienia łopatki, tzw. łopatka skrzydlata)

Nerw piersiowy długi (splot ramienny, część nadobojczykowa) J

ii

j/.\ ("i , 4LW

P.: część górna: żebra 1i II część środkowa: żebra od II od III część dolna: żebra od IV do IX

K.: część górna: kąt górny łopatki część środkowa: brzeg przyśrodkowy łopatki

część dolna: kąt dolny łopatki

Cz.: obręcz kończvnv aórnei: pociąga łopatkę przyśrodkowo współnie z m. równoległobocznym przyciska łopatkę do ściany klatki piersiowej. część górna: unosi łopatkę część środkowa: obniża łopatkę część dolna: obniża łopatkę i obraca jej kąt dolny na zewnątrz, co wraz z m. czworobocznym pozwala unieść ramię powyżej poziomu stawu ramiennego. klatka Diersiowa: orzv ustalonei łopatce unosi żebra (wdech)

Tablice 25-26

Głowa

- *

szyja -* tu łó w

25 Mięśnie przebiegające ku przodowi od stawu ramiennego (-* ryc. 2.85-2.87, 3.64, 3.65, 3.67f, 3.70 Przebiega tak m. piersiowy większy. Tworzy on warstwę powierzchowną w przedniej górnej części ściany klatki piersiowej.

Mięsień piersiowy większy (m. pectoralis major) Nerwy piersiowe przyśrodkowy i boczny (splot ramienny, część podobojczykowa) P„: część obojczykowa: połowa

K.: grzebień guzka większego kości

Cz.: staw ramienny:

mostkowa obojczyka

ramiennej

przywodzenie (główny mięsień), obrót do wewnątrz, część obojczykowa: pociąga ramię do przodu, opuszcza uniesione ramię i obraca je do wewnątrz (główny mięsień); obręcz kończyny górnej: obniża i pociąga do przodu, klatka piersiowa: przy ustalonej obręczy piersiowej unosi mostek i górne żebra (wdech, pomoc­ niczy m. wdechowy)

część mostkowo-żebrowa: ręko­ jeść i trzon mostka, chrząstki żebrowe żeber od II do VII część brzuszna: przednia blaszka pochewki mięśnia prostego

26 Mięśnie przebiegające bocznie od stawu ramiennego (-►ryc. 3.65, 3.67d, e, 3.69, 3.76) Taki przebieg ma m. naramienny. Pod nim, oddzielone przez kaletkę podnaramienną (bursa subdeltoidea), przebiega ścięgno m. nadgrzebieniowego

Mięsień naramienny (m. deltoideus) Nerw pachowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: część obojczykowa: 1/ 3 barkowa

K.: guzowatość naramienna

część obojczyka,

część barkowa: wyrostek barkowy

Cz.: staw ramienny część obojczykowa: przywodzenie, obrót do wewnątrz, pociąga ramię do przodu, część barkowa: odwodzenie do po­ ziomu płaszczyzny poprzecznej, część grzebieniowa: przywodzenie, obrót na zewnątrz, pociąga ramię do tyłu

łopatki,

część grzebieniowa: grzebień łopatki

Mięsień nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) Nerw nadłopatkowy (splot ramienny, część nadobojczykowa) P.: dół nadgrzebieniowy, powięź nadgrzebieniowa

K.: górna ściana guzka większego, torebka stawowa

Cz.: staw ramienny: odwodzenie do płaszczyzny poziomej, nieznaczny obrót na zewnątrz

Kończyna górna -> kończyna dolna

- *

-►Tablica 27

nerwy czaszkowe

27 Mięśnie przebiegające ku tyłowi od stawu ramiennego (-»ryc. 3.65, 3.66a, b, 3.71) Grzbietowo przebiegające mięśnie tej grupy, mm.: czworoboczny, dźwigacz łopatki, równoległoboczny większy oraz równoległoboczny mniejszy, należą (zgodnie z ich topografią) do warstwy powierzchownej mięśni grzbietu. Na podstawie pochodzenia i unerwienia zaliczane są do mm. grzbietu, które w roz­ woju zmieniły swoją lokalizację.

Mięsień czworoboczny (m. trapezius) Nerw dodatkowy [XI] i gałęzie splotu szyjnego R: część zstępująca: na kości potylicznej pomiędzy kresą karkową najwyższą a kresą karkową górną, wyrostki kolczyste górnych kręgów szyjnych część poprzeczna: wyrostki kolczyste dolnych kręgów szyjnych i górnych kręgów piersiowych część wstępująca: wyrostki kol­ czyste środkowych i dolnych kręgów piersiowych

K.: część zstępująca: barkowa jedna trzecia obojczyka część poprzeczna: wyrostek barkowy część wstępująca: kolec łopatki

Cz.: część zstępująca: zapobiega obniżeniu obręczy barkowej i ramienia (np. podczas dźwigania walizki), unosi łopatkę i razem z mięśniem zębatym przednim obraca jej kąt dolny na zewnątrz podczas unoszenia ramion powyżej linii poziomej, przy ustalonych barkach obraca głowę w stronę przeciwległą, czynność obustronna prostuje kręgosłup szyjny część poprzeczna: pociąga łopatkę ku dołowi część wstępująca: obniża łopatkę i obraca ją ku dołowi

Mięsień dźwigacz łopatki (m. levator scapulae) Bezpośrednie gałęzie ze splotu szyjnego oraz nerw grzbietowy łopatki (splot ramienny, część nadobojczykowa) R: guzki tylne wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych od I do IV

K.: kąt górny łopatki

Cz.: obręcz kończyny górnej: unosi łopatkę

Mięsień równoległoboczny mniejszy (m. rhomboideus minor) Nerw grzbietowy łopatki (splot ramienny, część nadobojczykowa) R: wyrostki kolczyste kręgów szyj­ nych VI i VII

K.: brzeg przyśrodkowy łopatki, dogłowowo od kolca łopatki

Cz.: pociąga łopatkę przyśrodkowo i dogłowowo, razem z mięśniem zębatym przednim stabilizuje łopatkę na tułowiu

Mięsień równoległoboczny większy (m. rhomboideus major) Nerw grzbietowy łopatki (splot ramienny, część nadobojczykowa) R: wyrostki kolczyste czterech pierw­ szych kręgów piersiowych

K.: brzeg przyśrodkowy łopatki, poni­ żej kolca łopatki

Cz.: pociąga łopatkę przyśrodkowo i dogłowowo, razem z mięśniem zębatym przednim stabilizuje łopatkę na tułowiu

-►Tablica 28

Głowa -*■ szyja -► tu łó w -*■

28 Grupa tylna mięśni obręczy kończyny górnej (-*■ ryc. 3.65, 3.67a-c, 3.71) Najwyżej przebiega m. podgrzebieniowy. Poniżej położone są kolejno mięśnie: obły mniejszy i obły większy. M. podłopatkowy, jako jedyny mięsień tej grupy, rozpoczyna się na powierzchni żebrowej (przedniej) łopatki. M. najszerszy grzbietu w znacznej mierze pokrywa dolne części mięśni właściwych grzbietu.

♦ Mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) Nerw nadłopatkowy (splot ramienny, część nadobojczykowa) P.: dół podgrzebieniowy, powięź podgrzebieniowa

4

K.: powierzchnia przyśrodkowa guzka większego, torebka stawowa

Cz.: staw ramienny: część górna: obrót na zewnątrz (naj­ ważniejszy mięsień)

Mięsień obły mniejszy (m. teres minor) Nerw pachowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P środkowa 1/ 3 brzegu bocznego łopatki

K.: powierzchnia dolna guzka większego, torebka stawowa

Cz.: staw ramienny: obrót na zewnątrz, przywodzenie

Mięsień obły większy (m. teres major) Nerw piersiowo-grzbietowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: kąt dolny łopatki

K.: grzebień guzka mniejszego,

Cz.: staw ramienny:

przyśrodkowo od mięśnia najszersze­ go grzbietu

obrót do wewnątrz, przywodzenie, zgięcie ku tyłowi

Mięsień podłopatkowy (m. subscapularis) (w pobliżu jego przyczepu, pod mięśniem położona jest kaletka podścięgnowa m. podłopatkowego) Nerwy podłopatkowe (splot ramienny, część podobojczykowa) U: dół podłopatkowy

K.: guzek mniejszy, torebka stawowa

Cz.: staw ramienny: obrót do wewnątrz (najważniejszy mięsień)

Mięsień najszerszy grzbietu (m. latissimus dorsi) Nerw piersiowo-grzbietowy (splot ramienny, część nadobojczykowa) P.: wyrostki kolczyste sześciu dolnych kręgów piersiowych oraz kręgów lędźwiowych, powięź piersiowo-lędźwiowa, powierzchnia grzbietowa kości krzyżowej, warga zewnętrzna grzebienia kości biodrowej, żebra od IX do XII, często kąt dolny łopatki

40

K.: grzebień guzka mniejszego

Cz.: staw ramienny: przywodzenie, obrót do wewnątrz, ku tyłowi

Kończyna górna -» kończyna dolna

- >

Tablica 29

nerwy czaszkowe

29 Grupa przednia mięśni ramienia (-> ryc. 3.61,3.72, 3.74, 3.75) M. dwugłowy ramienia przebiega powierzchownie. W ścisłym związku z jego głową krótką pozostaje m. kruczo-ramienny. Najgłębiej położony jest m. ramienny.

Mięsień dwugłowy ramienia (m. biceps brachii) (ścięgno głowy długiej przebiega w bezpośrednim sąsiedztwie stawu ramiennego) Nerw mięśniowo-skórny (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: głowa długa: guzek nadpanew-

K.: guzowatość kości promieniowej,

kowy

powyżej rozcięgna mięśnia dwugło­ wego ramienia na powięzi przedra­ mienia

głowa krótka: wierzchołek wyrostka kruczego łopatki

Cz„: staw ramienny: głowa długa: odwodzenie, zgięcie ku przodowi, obrót do wewnątrz głowa krótka: odwodzenie, zgięcie ku przodowi, obrót do wewnątrz staw łokciowy: zginanie (najważniejszy mięsień), odwracanie przy zgięciu w stawie łokciowym

Mięsień kruczo-ramienny (m. coracobrachialis) (w warunkach prawidłowych przebija go nerw mięśniowo-skórny) Nerw mięśniowo-skórny (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: wyrostek kruczy łopatki

*

K.: powierzchnia przednio-przyśrod-

Cz.: staw ramienny:

kowa kości ramiennej, bocznie od grzebienia guzka mniejszego

obrót do wewnątrz, przywodzenie, zginanie ku przodowi

K.: guzowatość kości łokciowej

Cz.: staw łokciowy: zginanie, napina torebkę stawową

Mięsień ramienny (m. brachialis) Nerw mięśniowo-skórny (splot ramienny, część podobojczykowa) R: powierzchnia przednia kości ramiennej (dolna połowa)

41

o

-»Tablica 30

Głowa -*• szyja -> tu łó w

30 Grupa tylna mięśni ramienia (-»ryc. 3.73, 3.76, 3.77) Grupę tylną mięśni ramienia tworzą trzy głowy m. trójgłowego ramienia. M. łokciowy dołącza się do niego przechodząc na przedramię od strony łokciowej i stanowi przedłużenie głowy przyśrodkowej. «

Mięsień trójgłowy ramienia (m. triceps brachii) Nerw promieniowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P„: głowa długa: guzek podpanew-

K„: wyrostek łokciowy

kowy

głowa przyśrodkowa: powierzchnia tylna kości ramiennej, przyśrodkowo i obwodowo od bruzdy n. promieniowego głowa boczna: powierzchnia tylna kości ramiennej, bocznie i proksymalnie od bruzdy n. promieniowego

Cz„: staw ramiennv: głowa długa: odwodzenie, zginanie ku tyłowi staw łokciowy: prostowanie (najważniejszy mięsień)

® Mięsień łokciowy (m. anconeus) przebiega w przedłużeniu części bocznej głowy przyśrodkowej m. trójgłowego ramienia Nerw promieniowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: nadkłykieć boczny kości ramiennej

t :: S

42

K.: powierzchnia tylna kości łokcio­ wej, wyrostek łokciowy

Cz.: staw łokciowy: prostowanie

Tablica 31

Kończyna górna -*■ kończyna dolna -+ nerwy czaszkowe

31 Warstwa powierzchowna grupy przedniej mięśni przedramienia (-+ ryc. 3.61,3.78-3.81,3.93) Warstwę powierzchowną tworzą m. nawrotny obły, m. zginacz promieniowy nadgarstka, m. dłoniowy długi oraz m. zginacz łokciowy nadgarstka. Najgłę­ biej układa się w tej warstwie m. zginacz powierzchowny palców.

Mięsień nawrotny obły (m. pronator teres) Nerw pośrodkowy (splot ramienny, część podobojczykowa) y j

- Ł

A li j

P.: głowa ramienna: nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej głowa łokciowa: wyrostek dziobiasty kości łokciowej

K.: środkowa 1/ 3 powierzchni bocznej

Cz.: staw łokciowy:

kości promieniowej

nawracanie (najważniejszy mięsień), zginanie

| o Mięsień zginacz promieniowy nadgarstka (m. flexor carpi radialis) Nerw pośrodkowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, powięź przedramienia

K.: powierzchnia dłoniowa podstawy II kości śród ręczą

Cz.: staw łokciowy: zginanie, nawracanie staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie dłoniowe odwodzenie w kierunku promieniowym

* Mięsień dłoniowy długi (m. palmaris longus) (mięsień niestały) Nerw pośrodkowy (splot ramienny, część podobojczykowa) R: nadkłykieć przyśrodkowy kości

K.: rozcięgno dłoniowe

ramiennej

*

Cz.: staw łokciowy: zginanie, nawracanie staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie dłoniowe, napinanie rozcięgna dłoniowego

Mięsień zginacz powierzchowny palców (m. flexor digitorum superficialis) (tuż przed miejscami przyczepów końcowych ścięgna tego mięśnia przebite są ścięgnami mięśnia zginacza palców głębokiego)

Nerw pośrodkowy (splot ramienny, część podobojczykowa)

•

R: głowa ramienno-łokciowa: nad­

K.: czterema długimi ścięgnami na

kłykieć przyśrodkowy kości ramiennej, wyrostek dziobiasty kości łokciowej głowa promieniowa: powierzchnia przednia kości promieniowej

podstawie paliczków środkowych palców od II do V

Cz.: staw łokciowy: zginanie staw promieniowo-nadgarstkowv: zginanie dłoniowe stawy śródręczno-paliczkowe fil—V): zginanie stawy międzypaliczkowe bliższe tli—V): zginanie (najważniejszy zginacz)

Mięsień zginacz łokciowy nadgarstka (m. flexor carpi ulnaris) Nerw pośrodkowy (splot ramienny, część podobojczykowa) R: głowa ramienna: nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej głowa łokciowa: wyrostek łokciowy, górne dwie trzecie brzegu tylnego kości łokciowej

K.: powyżej kości grochowatej oraz więzadła grochowato-śródręcznego i grochowato-haczykowatego na podstawie kości śródręcza V oraz kości haczykowatej

Cz.: staw łokciowy: zginanie staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie dłoniowe, odwodzenie w kie­ runku łokciowym

43

Tablica 32

Głowa -» szyja -> tu łó w

32 Warstwa głęboka grupy przedniej mięśni przedramienia (-►ryc. 3.78, 3.80, 3.82, 3.89, 3.90, 3.94) Przyśrodkowo w warstwie głębokiej przebiega m. zginacz głęboki palców, bocznie od niego m. zginacz długi kciuka. M. nawrotny czworoboczny leży naj­ głębiej i pokrywa dalszą czwartą część obu kości przedramienia.

Mięsień zginacz głęboki palców (m. flexor digitorum profundus) Nerw łokciowy dla części łokciowej, nerw międzykostny przedramienia przedni, gałąź n. pośrodkowego, dla części promieniowej (splot ramienny, część podobojczykowa) R: powierzchnia przednia kości łokciowej, błona międzykostna

K.: podstawy paliczków dalszych palców od II do V

Cz.: staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie dłoniowe stawy śródreczno-paliczowe fil—V): zginanie stawy międzypaliczkowe fil—V): zginanie (najważniejszy mięsień zginacz stawów międzypaliczkowych dalszych)

Mięsień zginacz długi kciuka (m. flexor pollicis longus) Nerw międzykostny przedramienia przedni od nerwu pośrodkowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: powierzchnia przednia kości

K.: podstawa paliczka dystalnego

promieniowej

kciuka

Cz.: staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie dłoniowe staw siodełkowy kciuka: zginanie, przeciwstawianie stawy kciuka: zginanie

Mięsień nawrotny czworoboczny (m. pronator quadratus) Nerw międzykostny przedni od nerwu pośrodkowego (splot ramienny, część podobojczykowa) R: powierzchnia przednia kości łokciowej

K.: powierzchnia przednia kości

Cz.: stawy promieniowo-łokciowe

promieniowej

bliższy i dalszy: nawracanie

Kończyna górna -*• kończyna dolna -> nerwy czaszkow e

Tablica 33

33 Grupa boczna (promieniowa) mięśni przedramienia (-»ryc. 3.83, 3.89, 3.90) W grupie bocznej mięśni przedramienia kolejno w kierunku obwodowym położone są mięśnie: ramienno-promieniowy, prostownik promieniowy długi nad­ garstka oraz prostownik promieniowy krótki nadgarstka.

•

Mięsień ramienno-promieniowy (m. brachioradialis) Nerw promieniowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: brzeg boczny kości ramiennej

K.: nasada wyrostka rylcowatego kości promieniowej

•

Mięsień prostownik promieniowy długi nadgarstka (m. extensor carpi radialis longus) Nerw promieniowy (splot ramienny, część podobojczykowa) R: grzebień nadkłykciowy boczny

•

Cz.: staw łokciowy: zginanie (z powodu dużego ramienia dźwigni, szczególnie silny), nawracanie lub odwrócenie (w zależno­ ści od ułożenia przedramienia)

K.: powierzchnia grzbietowa podstawy II kości śródręcza

Cz.: staw łokciowy: zginanie, nawracanie (z położenia przeciwstaw­ nego) staw promieniowo-nadgarstkowv: zginanie grzbietowe, odwodzenie w kierunku promieniowym

Mięsień prostownik promieniowy krótki nadgarstka (m. extensor carpi radialis brevis) Nerw promieniowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: nadkłykieć boczny kości ramiennej

K.: powierzchnia grzbietowa podstawy III kości śródręcza

Cz.: staw łokciowy: zginanie, nawracanie (z krańcowego położenia przeciwstawnego) staw promieniowo-nadgarstkowv: zginanie grzbietowe, odwodzenie w kierunku promieniowym

Tablica 34

Głowa -* szyja -*• tułów

34 Warstwa powierzchowna grupy tylnej mięśni przedramienia (-*•ryc. 3.84a, 3.86, 3.87, 3.91) W skład grupy powierzchownej wchodzą kolejno od strony promieniowej: m. prostownik palców, m. prostownik palca małego oraz m. prostownik łokciowy nadgarstka.

* Mięsień prostownik palców (m. extensor digitorum) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: nadkłykieć boczny kości ramiennej, powięź przedramienia

*

Cz.: staw łokciowy: prostowanie staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe stawy śródręczno-paliczkowe fil—V)/ stawy miedzvpaliczkowe (II—V): prostowanie (najważniejszy mięsień prostownik stawów międzypaliczkowych)

Mięsień prostownik palca małego (m. extensor digiti minimi) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: nadkłykieć boczny kości ramiennej, powięź przedramienia

•

K.: rozcięgno grzbietowe palców od II do V

K.: rozcięgno grzbietowe palcaV

Cz.: staw łokciowy: prostowanie staw Dromieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe staw śródreczno-paliczkowy (W staw międzypaliczkowy (VI: prostowanie (najważniejszy mięsień prostownik stawów międzypaliczkowych palca V)

Mięsień prostownik łokciowy nadgarstka (m. extensor carpi ulnaris) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: głowa ramienna: nadkłykieć boczny kości ramiennej głowa łokciowa: wyrostek łokciowy, powierzchnia tylna kości łokcio­ wej, powięź przedramienia

K.: powierzchnia grzbietowa V kości śród ręczą

Cz.: staw łokciowy: prostowanie staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe, odwodzenie w kierunku łokciowym

Tablica 35

Kończyna górna -*■ kończyna dolna -* nerw y czaszkow e

35 Warstwa głęboka grupy tylnej mięśni przedramienia (-+ ryc. 3.78, 3.84b, c, 3.87-3.91) W jednej trzeciej górnej kość promieniowa otoczona jest przez m. odwracacz. W kierunku dystalnym od strony bocznej ku przyśrodkowej przebiegają: m. prostownik długi kciuka, m. prostownik wskaziciela, m. odwodziciel długi kciuka oraz m. odwodziciel krótki kciuka.

•

Mięsień odwracacz (m. supinator) (wzdłuż osi długiej przedramienia m. odwracacz przeszywa gałąź głęboka n. promieniowego. W miejscu wejścia nerwu do kanału odwracacza zlokalizowany jest niewielki łuk ścięgnisty (tzw. arkada FR0HSE’A-FRANKEU\).

Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: nadkłykieć boczny kości ramiennej, grzebień mięśnia odwracacza kości łokciowej, więzadła poboczne promieniowe i pierścieniowate kości promieniowej

K.: powierzchnia przednia kości

Cz.: stawy promieniowo-łokciowe:

promieniowej (1/ 3 bliższa)

odwracanie (najważniejszy mięsień w ustawieniu wyprostnym kończyny w stawie łokciowym)

• Mięsień prostownik długi kciuka (m. extensor pollicis longus) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: dalsza część powierzchni tylnej kości łokciowej, błona międzykostna

K.: paliczek dalszy kciuka

Cz.: staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe staw siodełkowy kciuka: prostowanie, odprowadzanie staw śródręczno-paliczkowy kciuka oraz staw międzypaliczkowy kciuka: prostowanie

« Mięsień prostownik wskaziciela (m. extensor indicis) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: dalsza 1/ 4 powierzchni tylnej kości łokciowej, błona międzykostna

K.: rozcięgno grzbietowe wskaziciela

Cz.: staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe staw śródręczno-paliczkowy (II): prostowanie, przywodzenie stawy międzypaliczkowe fil): prostowanie

1 Mięsień odwodziciel długi kciuka (m. abductor pollicis longus) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: powierzchnia tylna kości łokciowej, błona międzykostna, powierzchnia tylna kości promienio­ wej

K.: podstawa I kości śródręcza

Cz.: staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe staw siodełkowy kciuka: odwodzenie

■ Mięsień odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis) Gałąź głęboka nerwu promieniowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: powierzchnia tylna kości promie­ niowej, błona międzykostna

K.: podstawa paliczka bliższego kciuka

Cz.: staw promieniowo-nadaarstkowv: zginanie grzbietowe staw siodełkowy kciuka: odwodzenie, odprowadzanie staw śródręczno-paliczkowy kciuka: prostowanie

47

Tablica 36

Głowa -> szyja -* tu łó w

36 Mięśnie kłębu kciuka (thenar) (-* ryc. 3.93, 3.94, 3.97) Kłąb kciuka utworzony jest przez (w kolejności od strony promieniowej): m. odwodziciel krótki kciuka, m. zginacz krótki kciuka, m. przeciwstawiacz kciuka i m. przywodziciel kciuka. M. przeciwstawiacz kciuka położony jest pod m. odwodzicielem krótkim kciuka.

Mięsień odwodziciel krótki kciuka (m. abductor pollicis brevis) Nerw pośrodkowy (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: troczek zginaczy, guzek kości łódeczkowatej

K.: trzeszczka stawu śródręczno-paliczkowego kciuka od strony promieniowej

Cz.: staw siodełkowy kciuka: odwodzenie, przeciwstawianie staw śródreczno-paliczkowy kciuka: zginanie

Mięsień zginacz krótki kciuka (m. flexor pollicis brevis) Głowa powierzchowna: nerw pośrodkowy; głowa głęboka: gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: głowa powierzchowna: troczek zginaczy

głowa głęboka: kości główkowata

K.: trzeszczka stawu śródręczno-paliczkowego kciuka od strony promieniowej

i czworoboczna większa

Cz.: staw siodełkowy kciuka: przeciwstawianie, przywiedzenie staw śródreczno-paliczkowy kciuka: zginanie

Mięsień przeciwstawiacz kciuka (m. opponens pollicis) Nerw pośrodkowy i nerw łokciowy (splot ramienny, część podobojczykowa)

m dm mi yĘil

P.: troczek zginaczy, guzek kości czworobocznej większej

K.: 1kość śródręcza

Cz.: staw siodełkowy kciuka: przeciwstawianie

| i1

Mięsień przywodziciel kciuka (m. adductor pollicis) Gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: głowa skośna: kość haczyko­ wata, kości śródręcza II-I;

głowa poprzeczna: kość śródręcza III

K.: trzeszczka stawu śródręczno-paliczkowego kciuka od strony łokciowej, paliczek bliższy kciuka

Cz.: staw siodełkowy kciuka: przywodzenie, przeciwstawianie staw śródreczno-paliczkowy kciuka: zginanie

Kończyna górna -* kończyna dolna

->

-oTablica 37

nerwy czaszkow e

37 Mięśnie dłoni (-♦ ryc. 3.91,3.93, 3.94, 3.97-3.99, 3.101) Mm. glistowate rozpoczynają się wspólnie na ścięgnach m. zginacza głębokiego palców. Mm. międzykostne dłoniowe oraz mm. międzykostne grzbietowe wypełniają przestrzenie pomiędzy kośćmi śródręcza.

» Mięśnie glistowate I—IV (mm. lumbricales I—IV) Nerw pośrodkowy (I, II); nerw łokciowy (III, IV) (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: ścięgna II—IV mięśnia zginacza głębokiego palców (I + II od strony promieniowej; III + IV od zwróconych ku sobie powierzchni kości śródręcza; są to mm. dwubrzuścowe)

K.: od strony promieniowej do roz­ ciągną grzbietowego (pasmo boczne) palców II—V

Cz.: stawy śródręczno-paliczkowe

fltvu

zginanie stawy międzypaliczkowe (II—V): prostowanie (najważniejsze mięśnie prostujące w stawach międzypaliczkowych)

• Mięśnie międzykostne dłoniowe I-III (mm. interossei palmares I-III) Gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: strona łokciowa kości śródręcza II, powierzchnie promieniowe kości śródręcza IV i V

*

K.: paliczek bliższy oraz rozcięgno grzbietowe (pasmo boczne) palców II, IV oraz V

Cz.: stawy śródręczno-paliczkowe (II, IV. V): zginanie (najważniejsze zginaczel), przywodzenie (w odniesieniu do osi długiej palca środkowego) stawy międzypaliczkowe (II. IV, V): prostowanie

Mięśnie międzykostne grzbietowe I—IV (mm. interossei dorsales I—IV) Gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: zwrócone ku sobie powierzchnie kości śródręcza od I do V

K.: paliczki bliższe i rozcięgno grzbietowe palców od II do IV

Cz.: stawy śródręczno-paliczkowe

(lidYU zginanie (najważniejsze zginaczel), przywodzenie (w odniesieniu do osi pal­ ca środkowego) stawy międzypaliczkowe fil—IV): prostowanie

'f OD

49

Tablica 38

Głowa -*• szyja -*■ tułów

38 Mięśnie kłębu palca małego (hypothenar) (-►ryc. 3.93, 3.94, 3.97) Kłąb palca małego utworzony jest (kolejno od strony łokciowej do przyśrodkowej) przez: m. odwodziciel palca małego, m. zginacz krótki palca małego, m. przeciwstawiacz palca małego i m. dłoniowy krótki przebiegający podskórnie.

Mięsień dłoniowy krótki (m. palmaris brevis) Gałąź powierzchowna nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: rozcięgno dłoniowe

K.: skóra w okolicy kłębu palca

Cz.: napina skórę w obrębie kłębu

małego

palca małego

Mięsień odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) Gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: kość grochowata, troczek zginaczy

K.: paliczek bliższy palca V

Cz.: staw nadaarstkowo-śródręczny (V): przeciwstawianie staw śródreczno-paliczkowy (V): odwodzenie

Mięsień zginacz krótki palca małego (m. flexor digiti minimi brevis) Gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) R: troczek zginaczy, haczyk kości haczykowatej

K.: paliczek bliższy palca V

Cz.: staw nadaarstkowo-śródręczny (V): przeciwstawianie staw śródreczno-paliczkowy (V): zginanie

Mięsień przeciwstawiacz palca małego (m. opponens digiti minimi) Gałąź głęboka nerwu łokciowego (splot ramienny, część podobojczykowa) P.: troczek zginaczy, haczyk kości haczykowatej

K.: kość śródręcza V

Cz.: staw nadaarstkowo-śródręczny

Mi przeciwstawianie

-*■Tablica 39

Kończyna górna -► kończyna dolna -+ nerwy czaszkowe

39 Stawy kończyny dolnej (articulationes membri inferioris) (-►ryc. 4.3) a Połączenia obręczy kończyny dolnej [obręczy m iednicznej] (juncturae cinguli mem bri inferioris [cinguli pelvici]) Nazw a

Rodzaj

Staw krzyżowo-biodrowy (articulatio sacra-

staw półścisły (amphiarthrosis)

Zakres ruchów

iliaca) więzadła więzadła więzadła więzadło więzadło

krzyżowo-biodrowe przednie krzyżowo-biodrowe tylne krzyżowo-biodrowe międzykostne krzyżowo-guzowe krzyżowo-kolcowe

spojenie łonowe

więzozrosty (articulationes fibrosae)

przesuwalność i obrót w granicach kilku milimetrów w połączeniu ze zmianą kształtu miednicy jako całości przy różnorodnych obciążeniach chrząstkozrost (synchondrosis) z krążkiem międzyłonowym

więzadło łonowe górne więzadło łonowe dolne

b Stawy części wolnej kończyny dolnej (articulationes m em bri inferioris liberi) N azw a stawu

Rodzaj stawu

Zakres ruchów

Staw biodrowy

staw kulisty (articulatio spheroidea)

zginanie (flexio, anteversio) prostowanie (extensio, retroversio) przywodzenie (adductio) odwodzenie (abductio) obrót do wewnątrz (rotatio interna) obrót na zewnątrz (rotatio externa)

staw obrotowo-zawiasowy (articulatio trochoginglymus)

zginanie (flexio) prostowanie (extensio) obrót do wewnątrz (możliwe jedynie przy zgięciu w stawie) obrót na zewnątrz (możliwe jedynie przy zgięciu w stawie)

staw półścisły (amphiarthrosis)

niewielkie przesunięcia w kierunku poprzecznym i piono­ wym oraz niewielkie ruchy obrotowe

więzozrost (articulatio fibrosa)

usztywnia panewkę stawu skokowego, przy prostowaniu grzbietowym w stawie skokowym gór­ nym kostki nieznacznie zbliżają się do siebie

staw zawiasowy (ginglymus)

zginanie (obniżenie grzbietu stopy), zginanie podeszwowe prostowanie (uniesienie grzbietu stopy), zginanie grzbietowe

łączony staw obrotowo-kulisty (articulatio trochospheroidea) staw kulisty

uniesienie brzegu przyśrodkowego stopy (supinatio = odwracanie) uniesienie brzegu bocznego stopy (pronatio = nawracanie)

(articulatio coxae)

Staw kolanowy (articulatio genus)

Staw piszczelowo-strzałkowy górny (articulatio tibiofibularis)

Więzozrost piszczelowo-strzałkowy (syndesmosis tibiofibularis)

Staw skokowy górny (articulatio talocruralis)

Staw skokowy dolny (articulatio talotarsalis) a) articulatio talocalcaneonavicularis (= część przednia) b) articulatio subtalaris (= część tylna)

Staw poprzeczny stopy

staw obrotowy staw półścisły (amphiarthrosis)

niewielkie ruchy obrotowe, a także ruchy zginania w kie­ runku podeszwowym i grzbietowym, naprężanie sklepienia podłużnego (staw o kluczowym znaczeniu dla rozwoju płaskostopia)

staw półścisły (amphiarthrosis)

bardzo niewielkie ruchy przy zmianie kształtu stopy pod­ czas jej dopasowania do podłoża (np. podczas chodu)

staw półścisły (amphiarthrosis)

bardzo niewielkie ruchy obrotowe oraz w kierunku po­ deszwowym i grzbietowym, i skręty przodostopia

(articulationes intermetatarsales)

staw półścisły (amphiarthrosis)

bardzo niewielkie ruchy współtowarzyszące podczas skrętów przodostopia

Stawy śródstopno-paliczkowe

czynnościowo ograniczone stawy kuliste

zginanie (flexio), prostowanie (extensio), przywodzenie (adductio), odwodzenie (abductio)

stawy zawiasowe (ginglymi)

zginanie (flexio) prostowanie (extensio) palców

(articulatio tarsi transversa), staw CHOPARTA a) articulatio talocalcaneonavicularis b) articulatio calcaneocuboidea

Stawy stępu a) articulatio cuneonavicularis b) articulatio talocalcaneonavicularis c) articulatio calcaneocuboidea

Staw stępowo-śródstopny (articulationes tarsometatarsales), staw LISFRANCA

Stawy międzyśródstopne

(articulationes metatarsophalangeae)

Stawy międzypaliczkowe (articulationes interphalangeae pedis)

-+Tablica 39

Głowa -» szyja -» tu łó w

39 Stawy kończyny dolnej (ciąg dalszy) c Płaszczyzny ruchu i osie staw ów kończyny dolnej

Axis transversalis oś poprzeczna

Retroversio (Extensio) tytopochylenie, prostowanie

Ryc. 8 Staw biodrowy; ruchy w płaszczyźnie strzałkowej.

Ryc. 9 Staw biodrowy; ruchy w płaszczyźnie czołowej.

Ryc. 10 Staw biodrowy; ruchy w płaszczyźnie poprzecznej.

Axis longitudinalis

Ryc. 11 Staw kolanowy; ruchy w płaszczyźnie strzałkowej. * W odpowiedzi na niejednorodną krzywiznę kłykci kości udowej, oś ta jest szczególnie podatna na zmianę przebiegu w trakcie trwania ruchu (oś ruchoma).

52

Ryc. 12 Staw kolanowy; ruchy w płaszczyźnie poprzecznej.

Kończyna górna -> kończyna dolna

Tablica 39

nerwy czaszkowe

39 Stawy kończyny dolnej (ciąg dalszy)

zginanie

Ryc. 13

Staw skokowy górny;

ruchy w płaszczyźnie strzałkowej. Ruchy zginania i prostowania odbywają się głównie w stawie skokowym górnym.

Pronatio nawracanie

Ryc. 14

Staw skokowy dolny;

ruchy obrotowe. * Oś przebiega wzdłuż powierzchni wewnętrznej szyjki kości skokowej ku tyłowi i w dół do wyrostka bocznego guza piętowego, nieco bardziej stromo niż przedstawiono to na rycinie (ze względów dydaktycznych).

W przypadku stawu skokowego górnego zginanie podeszwowe określa się jako zginanie, a zginanie grzbietowe jako ruch prostowania.

Tablica 40

Głowa

->

szyja

tu łó w

—

40 Gałęzie i zakres unerwienia splotu lędźwiowo-krzyżowego (-♦ ryc. 2.154, 4.151,4.152, 4.154-4.161,4.165, 4.166, 7.108) ruchowo

czuciowo

Splot lędźwiowy (Th 12) L1-T3 (L4) (plexus lumbalis)

Gałęzie mięśniowe Th 12-L4 (rr. musculares)

m. iliopsoas, m. quadratus lumborum

n. iliohypogastricus [n. iliopubicus]

mm. rectus abdominis, obliquus internus abdominis, transversus abdominis, pyramidalis, cremaster

TM 2, L1 r. cutaneus lateralis r. cutaneus anterior

n. ilioinguinalis Th12, L1 nn. scrotales anteriores nn. labiales anteriores

mm. rectus abdominis, obliquus internus abdominis, transversus abdominis, pyramidalis, cremaster

skóra powyżej biodra skóra powyżej grzebienia miednicy, więzadła pachwinowego oraz wzgórka łonowego

skóra okolicy pachwinowej, nasady prącia, moszny wzg. warg sromowych większych

n. genitofemoralis L1, L2 r. genitalis r. femoralis

osłonki jądra (z błoną kurczliwą włącznie) skóra powyżej rozworu odpiszczelowego

n. cutaneus femoris lateralis L2, L3

n. obturatorius L2-L4 r. anterior r. cutaneus r. posterior rr. musculares

n. femoralis L2-L4 rr. musculares rr. cutanei anteriores

skóra bocznej i przedniej powierzchni uda do poziomu stawu kolanowego mm. pectineus, adductor brevis, adductor longus, gracilis m. obturatorius externus, m. adductor magnus, (m. adductor brevis), m. adductor minimus mm. iliopsoas, pectineus, sartorius, quadriceps femoris

n.saphenus r. infrapatellaris rr. cutanei cruris mediales

torebka stawu biodrowego skóra wewnętrznej powierzchni uda powyżej poziomu stawu kolanowego, torebka stawu biodrowego, okostna tylnej powierzchni kości udowej

torebka stawu biodrowego skóra przedniej i wewnętrznej powierzchni uda do poziomu stawu kolanowego, okostna przedniej powierzchni kości udowej; skóra przyśrodkowej i przedniej okolicy kolana oraz przyśrod­ kowej powierzchni goleni i stopy

Splot krzyżowy L4-S5, Co1 (plexus sacralis)

n. m. obturatorii interni L5-S 2

m. obturatorius internus, m. gemellus superior

n. m. piriformis S1, S2

m. piriformis

n. m. quadrati femoris L4-S1

m. quadratus femoris, m. gemellus inferior

n. gluteus superior L4.-S1

mm. glutei medius et minimus, tensor fasciae latae

n. gluteus inferior L5-S 2

m. gluteus maximus

n. cutaneus femoris posterior S 1 -S 3

skóra tylnej powierzchni uda i bliższej części goleni skóra pośladków krocze, skóra moszny lub skóra warg sromowych większych

nn. clunium inferiores nn. perineales

n. ischiadicus L4 -S 3

mięśnie kulszowo-goleniowe, wszystkie mięśnie goleni oraz mięśnie stopy

n. fibularis communis L4-S 2

m. biceps femoris, caput breve

n. cutaneus surae lateralis r. communicans fibularis

torebka stawu kolanowego skóra łydki do poziomu kostek gałąź łącząca do nerwu łydkowego

>

Kończyna górna

- >

kończyna dolna

- >

Tablica 40

nerwy czaszkowe

40 Gałęzie i zakres unerwienia splotu lędźwiowo-krzyżowego (ciąg dalszy) ruchowo n. fibularis superficialis L4-L2 rr. musculares n. cutaneus dorsalis medialis

mm. fibulares [peronei] longus et brevis skóra goleni i grzbietu stopy do palców od I do III skóra bocznego brzegu stopy skóra grzbietowej powierzchni palców z wyłączeniem pierwszej przestrzeni międzypaliczkowej oraz powierzchni zewnętrznej palca V

n. cutaneus dorsalis intermedius nn. digitales dorsales pedis

n. fibularis profundus L4-L2 rr. musculares

mm. tibialis anterior, extensor digitorum longus, extensor hallucis longus, extensor digitorum brevis et extensor hallucis brevis

nn. digitales dorsales pedis

n. tibialis L4-S 3 rr. musculares

mm. triceps surae, plantaris, popliteus, tibialis posterior, flexor digitorum longus, flexor hallucis longus

n. suralis n. cutaneus dorsalis lateralis

mm. abductor hallucis et flexor digitorum brevis, flexor hallucis brevis (głowa przyśrodkowa - caput mediale), lumbricales pedis I (II)

nn. digitales plantares communes

r. profundus

torebka stawu kolanowego

okostna kości goleni i torebka stawu skokowego górnego skóra łydki do poziomu kostki przyśrodkowej zespala się z nerwem skórnym łydki bocznym w nerw łydkowy

n. cutaneus surae medialis

nn. digitales plantares proprii n. plantaris lateralis r. superficialis nn. digitales plantares communes nn. digitales plantares proprii

okostna kości goleni i torebka stawu skokowego górnego

skóra pierwszej przestrzeni międzypaliczkowej

n. interosseus cruris

rr. calcanei laterales rr. calcanei mediales n. plantaris medialis

czuciowo

skóra palca skóra skóra skóra

bocznego brzegu stopy do brzegu bocznego małego bocznej powierzchni pięty przyśrodkowej powierzchni pięty przyśrodkowej powierzchni podeszwy stopy

skóra powierzchni podeszwowej przyśrodkowych 31/ 2 palców i okolic paznokci mm. abductor digiti minimi, quadratus plantae mm. flexor digiti minimi brevis, opponens digiti minimi, interossei, mm. lumbricales pedis II—IV, adductor hallucis (caput transversum)

skóra powierzchni podeszwowej bocznych 11/ 2 palca i okolic paznokci

n. pudendus S 2-S 4 nn. rectales [anales] inferiores S3, S4 nn. perineales nn. scrotales posteriores/ nn. labiales posteriores rr. musculares

skóra okolicy odbytu i krocza

mm. transversi perinei superficialis et profundus, bulbo­ spongiosus et ischiocavernosus, sphincter ani externus

n. dorsalis penis/ n. dorsalis clitoridis

rr. musculares S3, S4 n. anococcygeus S5-Co1

błona śluzowa cewki moczowej, skóra grzbietowej powierzchni moszny, względnie okolic tylnych warg sromowych większych i mniejszych, przedsionek pochwy

skóra prącia, żołędzi, łechtaczki, napletka

m. levator ani, m. ischiococcygeus

skóra okolicy kości guzicznej oraz przestrzeni pomiędzy kością guziczną a odbytem

-"T a b lic e 4 1 -4 2

Głowa

-*■

szyja -► tu łó w -*•

41 Segmentowe unerwienie mięśni kończyny dolnej; istotne znaczenie diagnostyczne (wg MUMENTHALERA i SCHLIACKA) Wytłuszczono miana mięśni wykorzystywanych w diagnostyce czynnościowej odpowiednich neuromerów rdzenia kręgowego.

m. iliopsoas: L1, L2 m. m. m. m. m. m. m. m. m.

m. quadriceps femoris: L3 m. m. m. m. m. m. m.

m. tibialis anterior: L4

T h12-L3 L4-L5 L4-S1 L4-S1 L4-S 2 L5-S1 L5-S1 L2-L3 L2-L3 L2-L3 L2-L4 L2-L4 L2-L4 L3-L4 L3-L4 L4-S1 L4-S1 L4-S2

tensor fasciae latae gluteus medius gluteus minimus gluteus maximus obturatorius internus piriformis sartorius pectineus adductor longus gracilis adductor brevis obturatorius externus adductor magnus semitendinosus semimembranosus biceps femoris

m. extensor hallucis longus m. popliteus m. extensor digitorum longus

m. soleus m. gastrocnemius

] }

m. fibularis longus m. fibularis brevis

m. tibialis posterior: s1 m. m. m. m. m. m. m. m.

flexor digitorum longus flexor hallucis longus extensor hallucis brevis extensor digitorum brevis flexor digitorum brevis abductor hallucis flexor hallucis brevis adductor hallucis

L4-L5 L4-S1 L4-S1 L4-S1 L4-S2 L5-S1 L5-S1 L5-S2 L5-S 3 L5-S3 L4-S1 L4-S1 L5-S1 L5-S1 L5-S 3 S 1-S2

42 Grupa przednia mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej

( - ryc. 2.96, 2.99, 4.112, 4.115, 4.116, 4.119-4.121) Do tej grupy zalicza się jedynie mięsień biodrowo-lędźwiowy, powstający z mięśnia biodrowego oraz mięśnia lędźwiowego większego. Jest to jedyny mię­ sień, który rozpoczyna się w obrębie miednicy, przebiega ku przodowi od stawu biodrowego i kończy się na kośćcu kończyny dolnej. Pozostałe mięśnie położone do przodu od stawu biodrowego, przebiegające dodatkowo nad stawem kolanowym, należą do grupy przedniej mięśni uda i zostały opisane w tablicach dotyczących mięśni uda.

' Mięsień biodrowy (m. iliacus) (część mięśnia biodrowo-lędźwiowego) Gałęzie mięśniowe (splot lędźwiowy)

P.: dół biodrowy

K„: krętarz mniejszy

Cz.: kręgosłup lędźwiowy: zginanie boczne staw biodrowy: zginanie (najważniejszy mięsień), obraca na zewnątrz kończynę obróco­ ną do wewnątrz

• Mięsień lędźwiowy większy (m. psoas major) (część mięśnia biodrowo-lędźwiowego) Gałęzie mięśniowe (splot lędźwiowy)

P.: warstwa powierzchowna: po­ wierzchnia boczna trzonu kręgów od XII piersiowego do IV lędźwiowego, krążki międzykręgowe warstwa głęboka: wyrostki żebrowe kręgów lędźwiowych od I do IV

K.: krętarz mniejszy i graniczące obszary wargi przyśrodkowej kresy chropawej

Cz.: kręgosłup lędźwiowy: zginanie boczne staw biodrowy: zginanie (najważniejszy mięsień), obraca na zewnątrz kończynę obróco­ ną do wewnątrz

« Mięsień lędźwiowy mniejszy (m. psoas minor) (część mięśnia biodrowo-lędźwiowego, niestały, przebiega często w postaci długiego, płaskiego ścięgna) Gałęzie mięśniowe (splot lędźwiowy)

P.: powierzchnia boczna trzonu kręgów od XII piersiowego do I lędźwiowego

56

K.: powięź mięśnia biodrowo-lędźwiowego, łuk biodrowo-grzebieniowy

Cz.: kręgosłup lędźwiowy: zginanie boczne

Tablica 43

Kończyna górna -*■ kończyna dolna -*• nerwy czaszkowe

43 Grupa tylna mięśni grzbietowych obręczy kończyny dolnej (-+ ryc. 4.113, 4.115, 4.117a, 4.123, 4.125-4.128) Mięsień pośladkowy wielki zajmuje większą część warstwy okolicy pośladka i prawie całkowicie pokrywa pozostałe mięśnie tej grupy. Do przodu i dogłowowo uwidacznia się mięsień pośladkowy średni, który z kolei przykrywa mięsień pośladkowy mały. Głębiej, w kierunku doogonowym, położone są: mięsień gruszkowaty, mięsień bliźniaczy górny, mięsień zasłaniacz wewnętrzny, mięsień bliźniaczy dolny oraz mięsień czworoboczny uda. Mięsień zasłaniacz wewnętrzny, mięsień bliźniaczy górny oraz mięsień bliźniaczy dolny tworzą razem mięsień trójgłowy biodra. Najbardziej bocznie położony jest krótki brzusiec mięśnia napinacza powięzi szerokiej, który przechodzi w pasmo biodrowo-piszczelowe.

Mięsień pośladkowy wielki (m. gluteus maximus) Nerw pośladkowy dolny (splot krzyżowy) P.: powierzchnia pośladkowa talerza kości biodrowej, grzbietowo od kresy pośladkowej tylnej, powierzchnia tylna kości krzyżowej, powięź piersiowo-lędźwiowa, więzadło krzyżowo-guzowe

K.: część górna: pasmo biodrowo-piszczelowe część dolna: guzowatość poślad­ kowa

Cz.: staw biodrowy:

K.: szczyt krętarza większego

Cz.: staw biodrowy: odwodzenie (naj­ ważniejszy mięsień) część przednia: zginanie, obrót do wewnątrz (najważniejszy mięsień); część tylna: prostowanie, obrót na zewnątrz

K.: szczyt krętarza większego

Cz.: staw biodrowv: odwodzenie fnaiważniejszy mięsień) część przednia: zginanie, obrót do wewnątrz (najważniejszy mięsień); część tylna: prostowanie, obrót na zewnątrz

K.: powyżej pasma biodrowo-piszczelowego, kość piszczelowa poniżej kłykcia bocznego

Cz.: staw biodrowy: zginanie, odwodzenie, obrót do wewnątrz, stabilizacja wyprostu, naprężanie uda

prostowanie (najważniejszy mięsień), obrót na zewnątrz (najważniejszy mięsień), część górna: odwodzenie, część dolna: przywodzenie, stabilizacja wyprostu

Mięsień pośladkowy średni (m. gluteus medius) Nerw pośladkowy górny (splot krzyżowy)

P.: powierzchnia pośladkowa talerza kości biodrowej pomiędzy kresą pośladkową przednią i tylną

Mięsień pośladkowy mały (m. gluteus minimus) Nerw pośladkowy górny (splot krzyżowy)

P.: powierzchnia pośladkowa talerza kości biodrowej pomiędzy kresą pośladkową przednią i dolną

'fw I

§[ Mięsień naprężacz powięzi szerokiej (m. tensor fasciae latae) Nerw pośladkowy górny (splot krzyżowy) P.: kolec biodrowy przedni górny

Tablica 44

Głowa

szyja -» tu łó w

44 Grupa mięśni brzusznych obręczy kończyny dolnej (-►ryc. 4.115, 4.123, 4.126-4.128) *

Mięsień gruszkowaty (m. piriformis) Nerw mięśnia gruszkowatego (splot krzyżowy)

P.: powierzchnia miedniczna kości

K.: szczyt krętarza większego

krzyżowej

Cz.: staw biodrowy: obrót na zewnątrz, odwodzenie

« Mięsień zasłaniacz wewnętrzny (m. obturatorius internus) Nerw mięśnia zasłaniacza wewnętrznego (splot krzyżowy) P.: kostny brzeg otworu zasłonowe­ go, powierzchnia przyśrodkowa błony zasłonowej

’

K.: szczyt krętarza większego

Cz.: staw biodrowy: obrót na zewnątrz

Mięsień bliźniaczy górny (m. gemellus superior) Nerw mięśnia zasłaniacza wewnętrznego (splot krzyżowy)

K.: ścięgno mięśnia zasłaniacza wewnętrznego

Cz.: staw biodrowy:

K.: ścięgno mięśnia zasłaniacza wewnętrznego

Cz.: staw biodrowy: obrót na zewnątrz

K.: grzebień międzykrętarzowy

Cz.: staw biodrowy:

obrót na zewnątrz

Mięsień bliźniaczy dolny (m. gemellus inferior) Nerw mięśnia czworobocznego uda (splot krzyżowy)

•

Mięsień czworoboczny uda (m. quadratus femoris) Nerw mięśnia czworobocznego uda (splot krzyżowy)

obrót na zewnątrz, przywodzenie

58

Kończyna górna

- *

kończyna dolna

-*■

-►Tablice 4 4 -4 5

nerwy czaszkowe

44 Grupa mięśni brzusznych obręczy kończyny dolnej (ciąg dalszy) ' Mięsień zasłaniacz zewnętrzny (m. obturatorius externus) Nerw zasłonowy (splot krzyżowy)

P.: kostny brzeg otworu zasłonowego, powierzchnia boczna błony zasło­ nowej

K.: dół krętarzowy

Cz.: staw biodrowy: obrót na zewnątrz, przywodzenie

45 Grupa przednia mięśni uda (-* ryc. 4.112, 4.115, 4.117, 4.119-4.122, 4.129, 4.130) Od góry i strony bocznej przez udo w dół i przyśrodkowo skośnie przebiega mięsień krawiecki. Większą część masy mięśniowej grupy przedniej uda zaj­ muje mięsień czworogłowy uda.

•

Mięsień czworogłowy uda (m. quadriceps femoris) Nerw udowy (splot lędźwiowy)

P.: mięsień prosty uda, odnoga przednia: kolec biodrowy przedni dolny

mięsień prosty uda, odnoga tylna:

K.: rzepka, guzowatość kości pisz­ czelowej powyżej więzadła rzepki, bocznie do guzowatości kości pisz­ czelowej powyżej troczków rzepki

górny brzeg panewki

Cz.: staw biodrowy (tylko mięsień prosty uda): zginanie staw kolanowy: prostowanie (jedyny prostownik!)

mięsień obszerny przyśrodkowy: warga przyśrodkowa kresy chropawej mięsień obszerny boczny: krętarz większy, warga boczna kresy chro­ pawej mięsień obszerny pośredni: po­ wierzchnia przednia kości udowej mięsień stawowy kolana: obwodowo na powierzchni przedniej kości udowej

• Mięsień krawiecki (m. sartorius) Nerw udowy (splot lędźwiowy)

P.: kolec biodrowy przedni górny

K.: na kłykciu przyśrodkowym kości piszczelowej (powierzchownie)

Cz.: staw biodrowy: zginanie, obrót na zewnątrz, odwodzenie staw kolanowy: zginanie, obrót do wewnątrz

59

-►Tablica 46

Głowa

szyja -♦ tu łó w

46 Grupa przyśrodkowa mięśni uda (przywodziciele) ( - ryc. 4.112, 4.115, 4.118-4.122, 4.126-4.130) Najbardziej przyśrodkowo położony jest m. smukły. Od góry w kierunku obwodowym kolejno ułożone są: m. grzebieniowy, m. przywodziciel krótki, m. przywodziciel długi oraz m. przywodzicie! wielki.

Mięsień grzebieniowy (m. pectineus) Nerw udowy i nerw zasłonowy (splot lędźwiowy)

P.: grzebień kości łonowej

i»

K.: krętarz większy i kresa grzebieniowa kości udowej

Cz.: staw biodrowy: przywodzenie, zginanie, obrót na zewnątrz

K.: powierzchownie na kłykciu

Cz.: staw biodrowy:

przyśrodkowym kości piszczelowej

przywodzenie, zginanie, obrót na zewnątrz staw kolanowy: zginanie, obrót do wewnątrz

K.: 1/ 3 bliższa część wargi przyśrod­

Cz.: staw biodrowy.

kowej kresy chropawej

przywodzenie, zginanie, obrót na zewnątrz

K.: środkowa 1/ 3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej

Cz.: staw biodrowy: przywodzenie, zginanie, obrót na zewnątrz

Mięsień smukły (m. gracilis) Nerw zasłonowy (splot lędźwiowy)

P.: trzon kości łonowej, gałąź dolna kości łonowej

Mięsień przywodziciel krótki (m. adductor brevis) Nerw zasłonowy (splot lędźwiowy)

P.: gałąź dolna kości łonowej

6

Mięsień przywodziciel długi (m. adductor longus) Nerw zasłonowy (splot lędźwiowy)

P.: kość łonowa do spojenia łono­ wego

m

#

Mięsień przywodziciel wielki (m. adductor magnus) (niecałkowicie oddzielające się włókna w części bliższej m. przywodziciela wielkiego określa się mianem m. przywodziciela najmniejszego - m. adductor minimus). Część główna: nerw zasłonowy (splot lędźwiowy), część tylna: nerw piszczelowy od nerwu kulszowego (splot krzyżowy)

P.: część główna: gałąź dolna kości łonowej, gałąź kości kulszowej część grzbietowa: guz kości kulszowej

60

K.: bliższe 2/ 3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej, kłykieć przyśrodkowy kości udowej, przegroda międzymięśniowa przyśrodkowa

Cz.: staw biodrowy: przywodzenie, obrót na zewnątrz część główna: zginanie część grzbietowa: prostowanie

Tablica 47

Kończyna górna -» kończyna dolna -*■ nerwy czaszkowe

47 Grupa tylna mięśni uda (mięśnie kulszowo-piszczelowe) (-ry c . 4.113, 4.115, 4.124, 4.126-4.130) Do grupy tylnej mięśni uda zalicza się następujące mięśnie (w kolejności od strony bocznej ku przyśrodkowej): m. dwugtowy uda, m. półścięgnisty oraz m. półbłoniasty.

Mięsień dwugłowy uda (m. biceps femoris) Głowa długa: nerw kułszowy, część piszczelowa (splot krzyżowy) Głowa krótka: nerw kułszowy, część strzałkowa (splot krzyżowy)

P.: głowa długa: guz kułszowy głowa krótka: środkowa 1/ 3 wargi

K.: głowa kości strzałkowej

Cz.: staw biodrowy: prostowanie, obrót na zewnątrz (najważniejszy mięsień), przywodzenie staw kolanowy: zginanie, obrót na zewnątrz

bocznej kresy chropawej

Mięsień półścięgnisty (m. semitendinosus) Nerw kułszowy, część piszczelowa (splot krzyżowy)

P.: guz kułszowy

K.: powierzchownie na kłykciu przyśrodkowym kości piszczelowej

Cz.: staw biodrowy: prostowanie, obrót do wewnątrz staw kolanowy: zginanie, obrót do wewnątrz

Mięsień półbłoniasty (m. semimembranosus) Nerw kułszowy, część piszczelowa (splot krzyżowy) jjl^ j

P.: guz kułszowy

K.: głęboko na kłykciu przyśrodko­ wym kości piszczelowej

Cz.: staw biodrowv: prostowanie, obrót do wewnątrz staw kolanowv: zginanie, obrót do wewnątrz

Tablica 48

Głowa -+■ szyja -* tu łó w

48 Grupa przednia mięśni goleni (-+ ryc. 4.112, 4.131,4.134, 4.135) Najbardziej powierzchownie i przyśrodkowo przebiega m. piszczelowy przedni, bardziej na zewnątrz m. prostownik długi palców, a na jego bocznym brze­ gu często występuje m. strzałkowy trzeci. Najbardziej bocznie położony jest m. prostownik długi palucha.

Mięsień piszczelowy przedni (m. tibialis anterior) Nerw strzałkowy głęboki (n. kulszowy)

fm l lilii'

111

P.: powierzchnia boczna kości piszczelowej, powięź goleni, błona międzykostna

K.: 1kość śródstopia, kość klinowata przyśrodkowa

Cz.: staw skokowy aórnv: zginanie grzbietowe (najważniejszy mięsień); staw skokowy dolnv: odwracanie (słabe działanie)

K.: paliczek dalszy palucha

Cz.: staw skokowy górny: zginanie grzbietowe staw skokowy dolny: nawracanie (słabe działanie) stawy palucha: prostowanie

K.: rozcięgna grzbietowe palców od II do V

Cz.: staw skokowy górny:

Im Mięsień prostownik długi palucha (m. extensor hallucis longus) Nerw strzałkowy głęboki (n. kulszowy)

P.: powierzchnia przyśrodkowa kości strzałkowej, błona międzykostna, powięź goleni

*

Mięsień prostownik długi palców (m. extensor digitorum longus) Nerw strzałkowy głęboki (n. kulszowy)

P.: kłykieć boczny kości piszczelowej, brzeg przedni kości strzałkowej, błona międzykostna goleni, powięź goleni

zginanie grzbietowe staw skokowy dolny: nawracanie stawy palców: prostowanie

Mięsień strzałkowy trzeci (m. fibularis [peroneus] tertius) (mięsień niestały) Nerw strzałkowy głęboki (n. kulszowy)

P.: dalsze rozgałęzienie mięśnia prostownika długiego palców

62

K.: V kość śródstopia

Cz.: staw skokowy górny: zginanie grzbietowe staw skokowy dolny: nawracanie

-^Tablice 49-50

Kończyna górna -*■ kończyna dolna -*• nerwy czaszkowe

49 Grupa boczna (strzałkowa) mięśni goleni (-*■ ryc. 4.112, 4.132, 4.134, 4.135) Bocznie i powierzchownie położony jest m. strzałkowy długi, a obwodowo od niego m. strzałkowy krótki.

Mięsień strzałkowy długi (m. fibularis [peroneus] longus) Nerw strzałkowy powierzchowny (n. kuiszowy)

P.: głowa kości strzałkowej, bliższe 2/ 3 kości strzałkowej, powięź goleni

K„: guzowatość i kości śródstopia, kość klinowata przyśrodkowa

Cz.: staw skokowv aórnv: zginanie podeszwowe staw skokowv dolnv: nawracanie (najważniejszy mięsień)

K.: guzowatość V kości śródstopia

Cz„: staw skokowy górny:

Mięsień strzałkowy krótki (m. fibularis [peroneus] brevis) Nerw strzałkowy powierzchowny (n. kuiszowy) P.: obwodowa 1/ 2 kości strzałkowej

zginanie podeszwowe staw skokowy dolny: nawracanie

50 Warstwa powierzchowna grupy tylnej mięśni goleni (-*• ryc. 4.113, 4.133a, 4.136, 4.137) Warstwa mięśniowa łydki składa się z głów m. brzuchatego łydki, który pokrywa m. płaszczkowaty tworząc wspólnie z nim m. trójgłowy łydki. Bardzo mały m. podeszwowy można uznać za czwartą głowę poprzednio wymienionego mięśnia.

Mięsień trójgłowy łydki (m. triceps surae) (szerokie ścięgno piętowe m. trójgłowego łydki określa się mianem ścięgna Achillesa) Nerw piszczelowy (n. kuiszowy)

P.: mięsień brzuchaty łydki, głowa przyśrodkowa: kłykieć przyśrodkowy kości udowej

mięsień brzuchaty łydki, głowa boczna: kłykieć boczny kości udowej mięsień płaszczkowaty: bliższa 1/ 3 kości strzałkowej, powierzchnia tylna kości piszczelowej (kresa mięśnia płaszczkowatego), łuk ścięgnisty mięśnia ścięgnistego mięsień podeszwowy: kłykieć boczny kości udowej

K.: guz piętowy (powyżej ścięgna piętowego)

Cz.: staw kolanowy: (iedvnie mięsień brzuchaty łydki i mięsień podeszwowy): zginanie staw skokowy górny: zginanie podeszwowe (najważniejszy mięsień) staw skokowy dolny: odwracanie (razem z mięśniem piszcze­ lowym tylnym najważniejszy mięsień)

1

Tablica 5'

Głowa

szyja -» tu łó w

51 W arstwa głęboka grupy tylne] mięśni goleni (-*■ ryc. 4.133, 4.138, 4.139) Najbardziej dogłowowo położony m. podkolanowy ciągnie się skośnie i bocznie do stawu kolanowego. M. piszczelowy tylny leży pośrodku między innymi mięśniami biegnącymi w kierunku stopy. Przyśrodkowo do niego położony jest m. zginacz długi palców, a bocznie m. zginacz długi palucha. Mięsień podkolanowy (m. popliteus) Nerw piszczelowy (n. kulszowy) P.: kłykieć boczny kości udowej, róg tylny łąkotki bocznej

K.: powierzchnia tylna kości pisz­ czelowej powyżej kresy mięśnia płaszczkowatego

Cz.: staw kolanowy: obrót do wewnątrz, zapobiega zakleszczeniu łąkotki

K.: guzowatość kości łódeczkowatej, powierzchnie podeszwowe kości klinowatych od 1do III, kości śródstopia od II do IV

Cz=: staw skokowy aórnv: zginanie podeszwowe staw skokowy dolny: odwracanie (wspólnie z m. trójgłowym łydki najważniejszy mięsień)

K.: paliczki dalsze palców od II do V

Cz.: staw skokowy górny: zginanie podeszwowe staw skokowy dolny: odwracanie stawy palców: zginanie

K.: paliczek dalszy palucha

Cz.: staw skokowy górny: zginanie podeszwowe staw skokowy dolny: odwracanie stawy palucha: zginanie

Mięsień piszczelowy tylny (m. tibialis posterior) Nerw piszczelowy (n. kulszowy)

'a |

P.: błona międzykostna, kość piszczelowa i strzałkowa

i i

"

Mięsień zginacz długi palców (m. flexor digitorum longus) Nerw piszczelowy (n. kulszowy) P.: powierzchnia tylna kości piszcze­ lowej i strzałkowej

Mięsień zginacz długi palucha (m. flexor hallucis longus) Nerw piszczelowy (n. kulszowy)

P.: obwodowe 2/ 3 powierzchni tylnej kości strzałkowej, błona międzykostna

64

-> Tablice 52-53

Kończyna górna -» kończyna dolna -* nerwy czaszkowe

52 Mięśnie grzbietu stopy

{ - *

ryc. 4.135, 4.143, 4.144}

Oba mięśnie grzbietu stopy są tylko nieznacznie wyczuwalne pod skórą stopy. M. prostownik krótki palucha przebiega w kierunku palucha, a m. prostow­ nik krótki palców do pozostałych palców. M ięsień p ro s to w n ik k ró tk i p a lcó w (m. e xte n so r d ig ito ru m brevis) Nerw strzałkowy głęboki (n. strzałkowy wspólny) P.: powierzchnia grzbietowa pięty

K.: rozcięgno grzbietowe palców od II do IV

Cz.: stawy palców: prostowanie

K.: paliczek bliższy palucha

Cz.: staw śródstopno-paliczkowy palucha: prostowanie

M ięsień p ro s to w n ik k ró tk i palucha (m. e xte n so r ha llu cis b re v > Nerw strzałkowy głęboki (n. strzałkowy wspólny) P„: powierzchnia grzbietowa pięty

53 Mięśnie wyniosłości przyśrodkowej podeszwy stopy

[->

ryc. 4.146-4.148)

Zarys przyśrodkowego brzegu stopy utworzony jest przede wszystkim przez m. odwodziciel palucha. Dołącza się do niego m. zginacz krótki palucha, a bocznie przebiega m. przywodziciel palucha. M ięsień od w o d zicie l palucha (m. a b d u c to r hallucis) Nerw podeszwowy przyśrodkowy (n. piszczelowy) P.: wyrostek przyśrodkowy guza piętowego, rozcięgno podeszwowe, troczek zginaczy

K.: trzeszczka przyśrodkowa stawu śródstopno-paliczkowego palucha, paliczek bliższy palucha

w® W

Cz.: staw śródstoono-Daiiczkowv icalucha: odwodzenie, zginanie, napinanie przyśrodkowego sklepienia stopy

M ięsień zgina cz k ró tk i palucha (m. fle x o r h a llu cis brevis) Głowa przyśrodkowa: nerw podeszwowy przyśrodkowy (n. piszczelowy) Głowa boczna: nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy) P.: powierzchnie podeszwowe kości klinowatych, więzadło piętowo-sześcienne po­ deszwowe, więzadło podeszwowe długie

K.: głow a przyśro dko w a: trzeszczka przyśrodkowa stawu śródstopno-paliczkowego palucha, paliczek bliższy palucha głow a boczna: trzeszczka boczna stawu śródstopno-paliczkowego palucha, paliczek bliższy palucha

Cz.: staw śródstopno-paliczkowy palucha: zginanie, napinanie sklepienia stopy

Tablice 5 3 -54

Głowa

-*■

szyja -+ tu łó w -+

53 Mięśnie wyniosłości przyśrodkowej podeszwy stopy (ciąg dalszy) Mięsień przywodziciel palucha (m. adductor hallucis) Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy)

i

iM r )

P.: głowa skośna: kość sześcienna, kość klinowata boczna, więzadło podeszwowe długie, więzadło piętov\/o-sześcienne podeszwowe głowa poprzeczna: torebki stawowe stawów śródstopno-paliczkowych od III do V, więzadło śródstopne poprzeczne głębokie

K.: trzeszczka boczna torebki stawu śródstopno-paliczkowego palucha, paliczek bliższy palucha

Cz.: staw śródstopno-Daliczkowy palucha:

przywodzenie do palca li, zginanie, sklepienia stopy

54 Mięśnie wyniosłości pośredniej podeszwy stopy (-♦ ryc. 4.143, 4.144, 4.146-4.150) M. zginacz krótki palców zrasta się z rozcięgnem podeszwowym. Poniżej niego znajduje się połączenie m. czworobocznego podeszwy ze ścięgnem m. zginacza długiego palców. Od tych czterech pęczków ścięgien odchodzą mm. glistowate stopy od I do IV. Mm. międzykostne podeszwowe od I do III oraz mm. międzykostne grzbietowe stopy od I do IV wypełniają wolne przestrzenie pomiędzy kośćmi śródstopia. •

Mięsień zginacz krótki palców (m. flexor digitorum brevis) (ścięgna mięśnia zginacza długiego placów przebijają ścięgna tego mięśnia tuż przed ich przyczepem) Nerw podeszwowy przyśrodkowy (n. piszczelowy) P.: powierzchnia podeszwowa guza piętowego, ’ rozcięgno podeszwowe

*

Gz.: wspomaga działanie m. zginacza długiego palców

K.: strona przyśrodkowa paliczków bliższych palców od III do V

Cz.: stawy śródstopno-paliczkowe palców: zginanie, przywodzenie do palca II

Mięśnie międzykostne podeszwowe stopy l-SSI (mm. interossei plantares pedis Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy)

Jj &

§y 66

K.: boczny brzeg ścięgna mięśnia zginacza długiego palców

Mięśnie glistowate stopy I—IV {mm. lumbricales pedis l-SV) Nerwy podeszwowe przyśrodkowy (I) i boczny (I-IV) (n. piszczelowy) P„: mięsień glisto waty stopy: ścięgna mięśnia zginacza długiego palców I: jednobrzuścowy II: dwubrzuścowy

*

Gz.: stawy śródstopno-paliczkowy i miedzypaliczkowy bliższy: zginanie, napinanie podłużnego sklepienia stopy

Mięsień czworoboczny podeszwy (m. quadratus plantae) Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy) P„: powierzchnia podeszwowa pięty, więzadło podeszwowe długie

•

K.: paliczki środkowe palców od II do V

P.: powierzchnia podeszwowa kości śródstopia od III do V, więzadło podeszwowe długie

I-III)

K.: strona przyśrodkowa paliczków bliższych palców od III do V

Cz.: stawy śródstopno-oaliczkowe palców: zginanie, przywodzenie do palca II

Kończyna górna -► kończyna dolna -*■ nerwy czaszkowe

-^Tablice 54-55

54 Mięśnie wyniosłości pośredniej podeszwy stopy (ciąg dalszy) Mięśnie międzykostne grzbietowe stopy I-IV (mm. interossei dorsales pedis I—IV) Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy)

P.: zwrócone ku sobie powierzchnie

K.: paliczki bliższe palców od II do

Cz.: stawy śródstopno-paliczkowe

kości śródstopia od I do V, więzadto podeszwowe długie

IV (II obustronnie, III i IV od strony bocznej)

palców: zginanie, odwodzenie palca II przyśrodkowo, natomiast palców III i IV bocznie

55 Mięśnie wyniosłości bocznej podeszwy stopy (-»ryc. 4.146-4.148) Wzdłuż bocznego brzegu stopy ciągnie się m. odwodziciel palca małego. Pod jego powierzchnią podeszwową przebiega m. zginacz palca małego oraz m. przeciwstawiacz palca małego.

Mięsień odwodziciel palca małego (m. abductor digiti minimi) Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy)

P.: wyrostek boczny guza piętowego, rozcięgno podeszwowe

K.: guzowatość V kości śródstopia, paliczek bliższy palca V

Cz.: staw śródstopno-paliczkowy V: odwodzenie, zginanie, napinanie podłużnego sklepienia stopy

Mięsień zginacz palca małego (m. flexor digiti minimi brevis) Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy)

P.: podstawa V kości śródstopia, więzadło podeszwowe długie

K.: paliczek bliższy palca V

Cz.: staw śródstopno-paliczkowy V: zginanie, napinanie podłużnego sklepienia stopy

Mięsień przeciwstawiacz palca małego (m. opponens digiti minimi) Nerw podeszwowy boczny (n. piszczelowy)

P.: podstawa V kości śródstopia, więzadło podeszwowe długie

K.: V kość śródstopia

Cz.: staw śródstopno-paliczkowy V: przeciwstawianie, napinanie podłużnego sklepienia stopy

Tablice 5 6 -5 7

Głowa

-*•

szyja -*■ tu łó w

56 Nerwy czaszkowe, przegląd (-»ryc. 9.41,9.46, 9.47, 12.131-12.163) a

Nerw węchowy [I] (n. olfactorius [I])

b

Nerw wzrokowy [II] (n. opticus [II])

c

Nerw okoruchowy [III] (n. oculomotorius [III])

d

Nerw bloczkowy [IV] (n. trochlearis [IV])

e

Nerw trójdzielny [V] (n„ trigeminus [V]) -

Nerw oczny [V/1] (n. ophthalmicus [V/1]) Nerw szczękowy [V/2] (n. maxillaris [V/2]) Nerw żuchwowy [V/3] (n. mandibularis [V/3])

f

Nerw odwodzący [VI] (n. abducens [VI])

g

Nerw twarzowy [VII] (n. facialis [VII])

h

Nerw przedsionkowo-ślimakowy [VIII] (n. vestibulocochlearis [VIII])

i

Nerw językowo-gardłowy [IX] (n. glossopharyngeus [IX])

j

Nerw błędny [X] (n. vagus [X])

k

Nerw dodatkowy [XI] (n. accessorius [XI])

I

Nerw podjęzykowy [XII] (n. hypoglossus [XII])

57 Nerwy czaszkowe; rodzaje włókien (podział czynnościowy) (-►ryc. 9.38, 12.136-12.163) (GSE)

nieswoiste somatyczne odśrodkowe: unerwienie mięśni szkieletowych (III, IV, VI, XII)

(GVE)

nieswoiste trzewne [autonomiczne] odśrodkowe: unerwienie mięśniówki trzewi i naczyń oraz gruczołów (III, VII, IX, X)

(SVE)

swoiste trzewne odśrodkowe: unerwienie mięśni mimicznych twarzy, mięśni żucia, krtani, gardła, przełyku, mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego (V, VII, IX, X, XI)

(GVA)

nieswoiste trzewne dośrodkowe: informacje z trzewi, naczyń itp. (IX, X)

(SVA)

swoiste trzewne dośrodkowe: zmysł smaku (VII, IX, X)

(GSA)

nieswoiste somatyczne dośrodkowe: czucie bólu, temperatury, informacje z receptorów skóry i narządu ruchu (V, VII, IX, X)

(SSA)

swoiste somatyczne dośrodkowe: zmysł powonienia, wzorku, słuchu, równowagi (I, II, VIII)

Kończyna górna -*• kończyna dolna -+ nerwy czaszkowe

Tablica 58

58 Nerwy czaszkowe (-►ryc. 12.131-12.163) a Nerw w ę c h o w y [I]

{ - *

ryc. 8.92, 12.138, 12.139)

Mianem n. węchowego określa się wszystkie nici węchowe. Stanowią one obwodowy neuron drogi węchowej. Początek

komórki zmysłowe (węchowe) w okolicy węchowej

Miejsce przejścia przez podstawę czaszki

blaszka sitowa (lamina cribrosa)

Miejsce przejścia przez oponę twardą

blaszka sitowa (lamina cribrosa)

Miejsce wejścia do mózgu

opuszka węchowa (bulbus olfactorius)

Zakres unerwienia

błona śluzowa (pole węchowe) w okolicy sklepienia jamy nosowej, górnych małżowin nosowych oraz górnej części przegrody nosa

b Nerw

w z ro k o w y [SI] (-*ryc. 9.72, 9.73, 12.140, 12.141)

N, wzrokowy nie posiada charakteru nerwu obwodowego, stanowi bowiem część międzymózgowia. Początek

warstwa zwojowa siatkówki

Miejsce przejścia przez podstawę czaszki

pochewka nerwu wzrokowego (vagina nervi optici)

Miejsce przejścia pizez oponę twardą

kanał wzrokowy (canalis opticus)

Miejsce wejścia do mózgowia

skrzyżowanie wzrokowe (chiasma opticum), zachowana ciągłość włókien w paśmie wzrokowym, ciało kolankowate boczne (corpus geniculatum laterale)

Zakres unerwienia

siatkówka (retina)

c N e rw o k o ru c h o w y [SSl] (-»ryc. 12.142, 12.143) Jądra (jakościowo)

• jądro nerwu okoruchowego (nucleus nervi ocuiomotorii) • jądro dodatkowe nerwu okoruchowego (nucleus accessorius nervi oculomotorii) [GVE]) -* zwój rzęskowy (ganglion ciliare)

Miejsce opuszczenia mózgowia

dół międzykonarowy (fossa interpeduncularis)

Położenie w przestizeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis), zbiornik międzykonarowy (cisterna interpeduncularis)

Lokalizacja wejścia w oponę twardą

sklepienie zatoki jamistej (sinus cavernosus)

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior)

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior) (odcinek przyśrodkowy, wewnątrz pierścienia ścięgnistego)

Zakres unerwienia

ruchowo: m. dźwigacz powieki górnej, mm. proste - górny, przyśrodkowy i dolny oraz m. skośny dolny przywspółczuinie: m. rzęskowy, m. zwieracz źrenicy (poprzez zwój rzęskowy)

Do n. okoruchowego na jego przebiegu dołączają się:

włókna czuciowe z neiwu nosowo-rzęskowego V/1 [n. nasociliaris (V/1)] włókna współczuine ze splotu szyjno-tętniczego wewnętrznego (plexus caroticus internus)

d N e rw b lo c z k o w y [!V]

(~ *

ryc. 12.142, 12.143)

Jądra (jakościowo)

• jądro nerwu bloczkowego (nucleus nervi trochlearis [GSE])

Miejsce opuszczenia mózgowia

grzbietowo, doogonowo od wzgórka dolnego, pokrywa śródmózgowia (tectum mesencephali)

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik okalający (cisterna ambiens), zbiornik podstawny (cisterna basalis)

Lokalizacja wejścia w oponę twardą

ku tyłowi od wyrostka pochyłego tylnego, przed przednim pasmem namiotu móżdżku

Przebieg w obrębie opony twardej

ściana boczna zatoki jamistej (sinus cavernosus)

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior)

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

szczelina oczodołowa górna (część boczna)

Zakres unerwienia

ruchowo: mięsień skośny górny

la b lica 58

Głowa

->

szyja

tu łó w

e Nerw trójdzielny [V] (-+ (70 . 1 2 .1 4 4 -1 2 .1 4 7 ) Jądra (jakościowo)

• • • •

Miejsce opuszczenia mózgowia

brzeg boczny mostu

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis), jama zwoju trójdzielnego (cavum trigeminale)

Lokalizacja wejścia w oponę twardą

zwój trójdzielny znajdujący się w bocznej ścianie zatoki jamistej

Podział na gałęzie

- nerw oczny [V/1] (n. ophthalmicus) - nerw szczękowy [V/2] (n. maxillaris) - nerw żuchwowy [V/3] (n. mandibularis)

jądro śródmózgowiowe n, trójdzielnego (GSA, nucleus mesencephalicus nervi trigemini) jądro mostowe [główne] n. trójdzielnego (GSA, nucleus pontinus [principalis] nervi trigemini) jądro rdzeniowe n. trójdzielnego (GSA, nucleus spinalis nervi trigemini) jądro ruchowe n. trójdzielnego (SVE, nucleus motorius nervi trigemini)

- nerw oczny [V/1]

Przebieg w obrębie opony twardej

ściana boczna zatoki jamistej

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

szczelina oczodołowa górna

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

szczelina oczodołowa górna - nerw nosowo-rzęskowy (n. nasociliaris) - nerw czołowy (n. frontalis) - nerwłzowy(n. lacrimalis)

Zakres unerwienia

czuciowo: opona twarda przedniego dołu czaszki, sierp mózgu, namiot móżdżku, czoło, powieka górna, grzbiet nosa, twar­

dówka, rogówka, komórki sitowe przednie, zatoka klinowa, jama nosowa (część przednia) - nerw szczękowy [V/2] Przebieg w obrębie opony twardej

ściana boczna zatoki jamistej

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

otwór okrągły (foramen rotundum)

Lokalizacja przejścia pizez podstawę czaszki

otwór okrągły

Zakres unerwienia

czuciowo: opona twarda środkowego dołu czaszki, policzek, powieka dolna, powierzchnia boczna nosa, warga górna, zęby

i dziąsło szczęki, komórki sitowe tylne, zatoka klinowa, zatoka szczękowa, małżowiny nosowe górna i środkowa, podniebienie, migdałki podniebienne, gardło (sklepienie) Dołączające się do n. szczękowego włókna nerwowe

włókna przywspółczulne (wydzielnicze) dla gruczołów nosowych, nn. podniebienne dla gruczołów podniebiennych, gałąź łącząca od n. twarzowego (z jądra ślinowego górnego) do n. jarzmowego - poprzez n. skalisty większy i gałęzie ze zwoju skrzydłowo-podniebiennego do n. jarzmowego, a dalej do n. łzowego zaopatrującego gruczoł łzowy

- nerw żuchwowy [V/3] Przebieg w obrębie opony twardej

ściana boczna zatoki jamistej

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

otwór owalny (foramen ovale)

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

otwór owalny

Zakres unerwienia

ruchowo: mm. żucia, m. napinacz podniebienia miękkiego, m. żuchwowo-gnykowy, m. dwubrzuścowy (brzusiec przedni),

m. naprężacz błony bębenkowej czuciowo: opona twarda środkowego dołu czaszki, komórki sutkowate, skóra żuchwy, skroni, policzka, małżowiny usznej

(część górna), przewód słuchowy zewnętrzny, błona bębenkowa (od zewnątrz), zęby i dziąsło żuchwy, przednie 2/3 języka, cieśń gardzieli, staw skroniowo-żuchwowy Dołączające się na przebiegu nerwy

czucie smaku: przednie 2/3języka (z n. twarzowego [VII] poprzez strunę bębenkową do n. językowego) włókna przywspółczulne (wydzielnicze)

a) do n. językowego dla ślinianek podżuchwowej oraz podjęzykowej (z jądra ślinowego górnego - n. twarzowy - strunę bęben­ kową - do zwoju podżuchwowego) b) do n. uszno-skroniowego dla ślinianki przyusznej (z jądra ślinowego dolnego - n. językowo-gardłowy - n. bębenkowy - splot bębenkowy - nerw skalisty mniejszy - do zwoju usznego)

70

Kończyna górna -» kończyna dolna -*■ nerwy czaszkowe

f N erw odw odzący [VI]

{ - *

-►Tablica 58

ryc. 12.142, 12.143)

Jądra (jakościowo)

• jądro nerwu odwodzącego (GSE, nucleus nervi abducentis)

Miejsce opuszczenia mózgowia

pomiędzy mostem a piramidą

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis)

Lokalizacja wejścia w oponę twardą

górna 1/3 stoku

Przebieg w obrębie opony twardej

przez zatokę jamistą, bocznie od t. szyjnej wewnętrznej

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior)

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

szczelina oczodołowa górna, część przyśrodkowa (w obrębie pierścienia ścięgnistego)

Zakres unerwienia

ruchowo: m. prosty boczny (m. rectus lateralis)

g N erw tw arzow y [VII] (-» ryc. 12.148-12.152) Jądra (jakościowo)

• jądro nerwu twarzowego (SVE, nucleus nervi facialis) • jądro ślinowe górne (GVE, nucleus salivatorius superior) -> zwój skrzydłowo-podniebienny (ganglion pterygopalatinum) -> zwój podżuchwowy (ganglion submandibulare) • jądro samotne (SVE, nucleus solitarius) • jądro rdzeniowe nerwu trójdzielnego (GSA, nucleus spinalis nervi trigemini)

Miejsce opuszczenia mózgowia

kąt móżdżkowo-mostowy

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis), zbiornik mostowo-móżdżkowy (cisterna pontocerebellaris)

Lokalizacja wejścia w podstawę czaszki

otwór -> przewód słuchowy wewnętrzny (porus -> meatus acusticus internus)

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

dno przewodu słuchowego wewnętrznego (fundus meatus acustici interni)

Przebieg w obrębie podstawy czaszki

kanał n. twarzowego (canalis nervi facialis)

Lokalizacja wyjścia z podstawy czaszki

otwór rylcowo-sutkowy (foramen stylomastoideum)

Zakres unerwienia

ruchowo: mm. mimiczne twarzy, mm. uszne, m. dwubrzuścowy (brzusiec tylny), m. rylcowo-gnykowy, m. strzemiączkowy zmysł smaku: przednie 2/3 języka (popizez strunę bębenkową do n. językowego) przywspółczulnie: gruczoł łzowy, gruczoły nosowe, gruczoły podniebienne (przez zwój skizydłowo-podniebienny), ślinianka

podżuchwowa, ślinianka podjęzykowa (poprzez zwój podżuchwowy)

Dołączające się na przebiegu nerwy

włókna czuciowe z nerwu trójdzielnego do gałęzi twarzowych n. twarzowego

h N erw przedsionkow o-śiim akow y [Viil] (-►ryc 12 .153, 12,154) Jądra (jakościowo)

• jądra ślimakowe przednie i tylne (SSA, nuclei cochleares: anterior et posterior) • jądra przedsionkowe przyśrodkowe, boczne, górne i dolne (SSA, nuclei vestibulares: medialis, lateralis, superior et inferior)

Miejsce opuszczenia mózgowia

kąt móżdżkowo-mostowy

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis), zbiornik mostowo-móżdżkowy (cisterna pontocerebellaris)

Lokalizacja wejścia w podstawę czaszki

otwór, a następnie przewód słuchowy wewnętrzny (porus -> meatus acusticus internus)

Lokalizacja opuszczenia opony twardej

dno przewodu słuchowego wewnętrznego

Przebieg w obrębie podstawy czaszki

bezpośrednio do błędnika w części skalistej kości skroniowej

Zakres unerwienia

zmysł słuchu: n. ślimakowy (n. cochlearis): narząd słuchu (CORTIEGO) zmysł równowagi: n. przedsionkowy (n. vestibularis): narząd równowagi

71

-» lablica 58

Głowa --*■ szyja -► tu łó w

i N erw językow o-gardłow y [IX ] (-*■ ryc. 12.155, 12.156) Jądra (jakościowo)

• • • •

Miejsce opuszczenia mózgowia

rdzeń przedłużony: bruzda zaoliwkowa (medulla oblongata: sulcus retroolivaris)

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis)

Lokalizacja przejścia przez oponę twardą

otwór szyjny (foramen jugulare)

Lokalizacja przejścia pizez podstawę czaszki

otwór szyjny

Zakres unerwienia

ruchowo: mm. gardła (część górna), m. dźwigacz podniebienia miękkiego, m. podniebienno-językowy, m, podniebienno-gardłowy, m. rylcowo-gardłowy czuciowo: błona śluzowa gardła (część górna), migdałek podniebienny, V3 tylna języka, splot bębenkowy, błona bębenkowa (od wewnątrz), zatoka tętnicy szyjnej zmysł smaku: język (1/ 3 tylna) przywspółczulnie: ślinianka przyuszna (poprzez zwój uszny), gruczoły językowe (tylne)

jądro jądro jądro jądro

dwuznaczne (SVE, nucleus ambiguus) samotne (SVA i GVA, nucleus solitarius) ślinowe dolne (GVE) -> zwój uszny (nucleus salivatorius inferior -> [ganglion oticum] rdzeniowe nerwu trójdzielnego (GSA, nucleus spinalis nervi trigemini)

j N erw błędny [X ] (-* ryc. 1 2 .1 5 7 -1 2 .1 5 9 ) Jądra (jakościowo)

• • • •

jądro jądro jądro jądro

dwuznaczne (SVE, nucleus ambiguus) samotne (SVA i GVA, nucleus solitarius) grzbietowe nerwu błędnego (GVE, GVA, nucleus dorsalis nervi vagi) rdzeniowe nerwu trójdzielnego (GSA, nucleus spinalis nervi trigemini)

Miejsce opuszczenia mózgu

rdzeń przedłużony: bruzda zaoliwkowa (medulla oblongata: sulcus retroolivaris)

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis)

Lokalizacja przejścia przez oponę twardą

otwór szyjny (foramen jugulare)

Lokalizacja pizejścia pizez podstawę czaszki

otwór szyjny

Zakres unerwienia

ruchowo: mięśnie gardła (część dolna), mięsień dźwigacz podniebienia miękkiego, mięsień języczka, mięśnie krtani czuciowo: opona twarda tylnego dołu czaszki, przewód słuchowy zewnętrzny (w okolicy błony bębenkowej), błona bębenkowa (od zewnątrz) narządy zmysłów: nasada języka przywspółczulnie: narządy szyi, klatki piersiowej, jamy brzusznej do punktu CANNONA-BÓHMA

k Nerw dodatkow y [XI] (-* ryc. 12.160, 12.161) Jądra (jakościowo)

® jądro dwuznaczne (SVE, nucleus ambiguus) • jądro n. dodatkowego (SVE, nucleus nervi accessorii)

Miejsce opuszczenia mózgowia

korzenie czaszkowe: rdzeń przedłużony: bruzda zaoliwkowa korzenie rdzeniowe: odcinek szyjny rdzenia kręgowego

Położenie w przestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis)

Lokalizacja wejścia do jamy czaszki

otwór wielki (korzenie rdzeniowe) (foramen magnum)

Lokalizacja przejścia przez oponę twardą

otwór szyjny (foramen jugulare)

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

otwór szyjny

Zakres unerwienia

ruchowo: m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy, m. czworoboczny (wraz z włóknami ze splotu szyjnego)

1 Nerw pocSjęzykowy [XII] (-* ryc. 12.162, 12.163)

72

Jądra (jakościowo)

• jądro nerwu podjęzykowego (GSE, nucleus nervi hypoglossi)

Miejsce opuszczenia mózgowia

rdzeń przedłużony: bruzda przednioboczna (medulla oblongata: sulcus anterolateralis)

Położenie w pizestrzeni podpajęczynówkowej

zbiornik podstawny (cisterna basalis)

Lokalizacja pizejścia przez oponę twardą

kanał n. podjęzykowego (canalis nervi hypoglossi)

Lokalizacja przejścia przez podstawę czaszki

kanał n. podjęzykowego

Zakres unerwienia

ruchowo: mm. wewnętrzne języka oraz: m. rylcowo-językowy, m. gnykowo-językowy, m. bródkowo-językowy

-+ Tablice 59-60

Kończyna górna -► kończyna dolna -► nerwy czaszkowe

_

59 Czynnościowy podział kory nowej: pierwszo- i drugorzędowe pola korowe (-

ryc. 12.42, 12,43)

P ie rw s z o rz ę d o w e p o la k o ro w e *

P o ło ż e n ie

P o la BPODSV3ANNA (k o ra p ó łk u li m ó z g o w e j p o d z ie ­ lo n a na p o d s ta w ie c e c h h is to lo g ic z n y c h na 52 p o la / o b s z a ry )

pierwszorzędowa kora somatoruchowa (kora ruchowa)

zakręt przedśrodkowy w płacie czołowym

4

pierwszorzędowa kora somatoczuciowa

zakręt zaśrodkowy w płacie ciemieniowym

1 ,2 i 3

pierwszorzędowa kora smakowa

dolny obszar zakrętu zaśrodkowego (odpowiada korze czuciowej reprezentującej język), w obszarze części wieczkowej oraz obszarach kory wyspy

43

pierwszorzędowa kora wzrokowa

w obrębie bruzdy ostrogowej płata potylicznego

17

pierwszorzędowa kora słuchowa

zakręty skroniowe poprzeczne (zakręty poprzeczne HESCHLA) zakrętu skroniowego górnego płata skroniowego

41

* Nie przedstawiono pierwszorzędowej kory węchowej (kora przedgruszkowa) oraz licznych pierwszorzędowych pól przedsionkowych kory nowej.

D ru g o rz ę d o w e p o la k o ro w e *

P o ło ż e n ie

P o la B P O D R /iA N N A (k o ra p ó łk u li m ó z g o w e j p o d z ie ­ lo n a n a p o d s ta w ie c e c h h is to lo g ic z n y c h na 52 p o la / o b s z a ry )

drugorzędowa kora ruchowa (kora przedruchowa i dodatkowa kora ruchowa)

do przodu od pierwszorzędowej kory ruchowej w płacie czołowym

6, 8

drugorzędowa kora somatoczuciowa

tylna część pierwszorzędowej kory somatoczuciowej w płacie ciemieniowym

5

drugorzędowa kora wzrokowa

graniczy z pierwszorzędową korą wzrokową w płacie potylicznym

18, 19

drugorzędowa kora słuchowa

graniczy z pierwszorzędową korą słuchową w płacie skroniowym

42

* Przedstawiono jedynie najważniejsze drugorzędowe pola korowe.

60 Jądra wzgórza (wybrane)

(-» ryc.

1 2 .52 )

G ru p a

Jąd ro

F u n k c ja

swoiste czuciowe jądra przekaźnikowe

jądro brzuszne tylno-boczne (nucleus ventralis posterolateralis)

czucie z nerwów rdzeniowych

jądro brzuszne tylno-przyśrodkowe (nucleus ventralis posteromedialis)

czucie z obszaru głowy i zmysł smaku

jądro ciała kolankowatego przyśrodkowego (nucleus corporis geniculati medialis)

część drogi słuchowej

jądro ciała kolankowatego bocznego (nucleus corporis geniculati lateralis)

część drogi wzrokowej

swoiste ruchowe jądra przekaźnikowe

jądro brzuszne przednie i pośrednie (nucleus ventrales anterior et intermedius)

koordynacja pomiędzy móżdżkiem a jądrami podstawnymi układu pozapiramidowego

jądra związane z drogami kojarzeniowymi

jądra poduszki (nuclei pulvinaris)

integracja różnych doznań z narządów zmysłów

jądra przyśrodkowe (nuclei mediales)

ścisłe powiązania z tzw. korą mózgową przedczołową („osobowość")

jądra przednie (nuclei anteriores)

część układu brzeżnego [limbicznego]

jądra śródblaszkowe: środkowo-przyśrodkowe, przypęczkowe (nuclei intralaminares: nucleus centromedianus et parafascicularis)

część układu siateczkowatego, ważne dla stanu czuwania i świadomości

jądra pośrodkowe (nuclei mediani)

integracja czuciowa

nieswoiste jądra przekaźnikowe

Skorowidz

A Arkada Frohse’a-Frankela 47 Articulatio/-es acromioclavicularis 34 - calcaneocuboidea 51 - carpometacarpales II—V 34 - carpometacarpalis pollicis 34 - cinguli pectoralis 34 - coxae 51 - cubiti 34 - cuneonavicularis 51 - genus 51 - humeri 34 - humeroulnaris 34 - humeroradialis 34 - intermetatarsales 51 - interphalangeae manus 34 - - pedis 51 - mediocarpalis 34 - membri inferioris liberi 51 - - superioris 34-35 liberi 34 - metacarpophalangeae 34 - metatarsophalangeae 51 - radiocarpalis 34 - radioulnaris distalis 34 - - proximalis 34 - sacroiliaca 51 - sternoclavicularis 34 - subtalaris 51 - talocalcaneonavicularis 51 -talocruralis 51 - talotarsalis 51 - tarsi transversa 51 -tarsometatarsales 51 - tibiofibularis 51

B Blaszka sitowa 69 Błona bębenkowa 72 Brodmanna pole 73 Bruzda przednioboczna 72 - zaoliwkowa 72 Bulbus olfactorius 69

C Canalis nervi facialis 71 --hypoglossi 72 - opticus 69 Cavum trigeminale 70 Chiasma opticum 69 Choparta staw 51 Ciało kolankowate boczne 69 Cisterna ambiens 69 - basalis 69, 70, 72 - interpeduncularis 69 - pontocerebellaris 71 Corpus geniculatum laterale 69 Cortiego narząd 71 - równowagi 71 - słuchu 71

D Diaphragma 31 - pelvis 32 Dno jamy ustnej 15 - miednicy 32-33 - przewodu słuchowe wewnętrznego 71 Dół międzykonarowy 69 Dźwigacze gardła 11

F Fissura orbitalis inferior 69 - - superior 69

Foramen jugulare 72 - magnum 72 - ovale 70 - rotundum 70 - stylomastoideum 71 Fossa interpeduncularis 69 Fundus meatus acustici interni 71

- somatoruchowa 73 - wzrokowa 73

L Lamina cribrosa 69 Lisfranca staw 51

G M Ganglion ciliare 69 - oticum 72 - pterygopalatinum 71 - submandibularis 71 Gruczoł językowy 72 - łzowy 71 - nosowy 71 - podniebienny 71 GSA68 GSE 68 GVA68 GVE 68

H Hypothenar 50

J Jama zwoju trójdzielnego 70 Jądro brzuszne pośrednie 73 - - przednie 73 - - tylno-boczne 73 - - tylno-przyśrodkowe 73 - ciała kolankowatego bocznego 73 przyśrodkowego 73 - dwuznaczne 72 - nerwu bloczkowego 69 - - błędnego grzbietowe 72 - - dodatkowego 72 - - odwodzącego 71 - - okoruchowego 69 dodatkowe 69 - - podjęzykowego 72 - - trójdzielnego mostowe 70 ------ rdzeniowe 70, 71,72 ------ ruchowe 70 ------ śródmózgowiowe 70 - - twarzowego 71 - poduszki 73 - pośrodkowe 73 - przednie 73 - przedsionkowe boczne 71 - - dolne 71 - - g ó r n e 71 - - przyśrodkowe 71 - przyśrodkowe 73 - samotne 71,72 - ślimakowe przednie 71 - - t y ln e 71 - ślinowe dolne 70, 72 - - g ó r n e 70, 71 - śródblaszkowe przypęczkowe 73 - - środkowo-przyśrodkowe 73 Język 72 Juncturae cinguli membri inferioris 50

K Kanał nerwu podjęzykowego 72 - twarzowego 71 - wzrokowy 69 Kąt mostowo-móżdżkowy 71 Kłąb kciuka 48 - palca małego 50 Kora przedruchowa 73 - ruchowa 73 - słuchowa 73 - smakowa 73

Meatus acusticus internus 71 Medulla oblongata 72 Mięsień biodrowo-guziczny 32 - biodrowo-lędźwiowy 56 - biodrowo-żebrowy klatki piersiowej 22 - - lędźwi 22 - - szyi 22 - biodrowy 56 - bliźniaczy dolny 58 - - górny 58 - bródkowo-gnykowy 15 - bródkowo-językowy 7, 72 - bródkowy 4 - brzuchaty łydki 63 - czworoboczny 39, 72 - - lędźwi 21 - - podeszwy 66 - - uda 58 - czworogłowy uda 59 - dłoniowy krótki 50 - długi głowy 18 - - szyi 18 - dwubrzuścowy 15, 70, 71 - dwugłowy ramienia 41 - - uda 61 - dźwigacz jądra 21 - kąta ust 5 - - łopatki 39 - - odbytu 32 - - podniebienia miękkiego 8, 72 - - powieki górnej 69 - - wargi górnej 3 i skrzydła nosa 5 - głosowy 13 - gnykowo-językowy 7, 72 - gruszkowaty 58 - grzebieniowy 60 - jarzmowy mniejszy 5 - - większy 5 -ję z y c z k a 8, 72 - kolcowy głowy 27 - - klatki piersiowej 27 - - szyi 27 - krawiecki 59 - kruczo-ramienny 41 - kulszowo-guziczny 32 - kulszowo-jamisty 33 - lędźwiowy mniejszy 56 - większy 56 - łokciowy 42 - łonowo-guziczny 32 - łonowo-odbytniczy 32 - łopatkowo-gnykowy 16 - marszczący brwi 2 - mostkowo-gnykowy 16 - mostkowo-obojczykowo-sutkowy 14,72 - mostkowo-tarczowy 16 - naczaszny 1 - najdłuższy głowy 23 - - klatki piersiowej 23 - - szyi 23 - najszerszy grzbietu 40 - nalewkowy popmeczny 12 - - skośny 12 - napinacz podniebienia miękkiego 8, 70 - naprężacz błony bębenkowej 70 - - powięzi szerokiej 57 - nawrotny czworoboczny 44

-

nosowy 3 obły mniejszy 40 - większy 40 obriiżacz brwi 2 kąta ust 4 - przegrody nosa 3 - wargi dolnej 4 obszerny boczny 59 - pośredni 59 - przyśrodkowy 59 odwodzicie! kciuka długi 47 krótki 47, 48 - - palca małego 50, 67 - - palucha krótki 65 - odwracacz 47 - okrężny oka 2 - - ust 3 - opuszkowo-gąbczasty 33 - piersiowy większy 37 - piramidowy 20 - pierścienno-nalewkowy boczny 12 - - tylny 12 - pierścienno-tarczowy 12 - pionowy języka 6 - piszczelowy przedni 62 - - tylny 64 - płaszczkowaty 63 - płatowaty głowy 25 - - szyi 25 - pochyły przedni 17 - - środkowy 17 - - t y ln y 17 - podeszwowy 63 - podgrzebieniowy 40 - podkolanowy 64 - podłopatkowy 40 - podłużny 2 - - d o ln y 6 - - górny 6 - podobojczykowy 37 - podniebienno-gardłowy 11,72 - podniebienno-językowy 8, 72 - policzkowy 3 - poprzeczny bródki 4 - - brzucha 21 - - języka 6 - klatki piersiowej 19 - --- krocza głęboki 33 powierzchowny 33 - pośladkowy mały 57 - - średni 57 - - wielki 57 - potyliczno-czołowy 1 - półbłoniasty 61 - półkolcowy głowy 29 - - klatki piersiowej 28 - - szyi 29 - półścięgnisty 61 - prostownik kciuka długi 47 - - nadgarstka łokciowy 46 - - palca małego 46 - - palców 46 ------ długi 62 ------ krótki 65 - - palucha długi 62 krótki 65 - - wskaziciela 47 - prosty boczny 71 - - brzucha 20 - - dolny 69 - - głowy boczny 18 ------ przedni 18 ------ tylny mniejszy 29 ---------większy 29 - - górny 69 - - przyśrodkowy 69 - - uda 59 - przeciwstawiacz kciuka 48 - - palca małego 50, 67 - przywodziciel długi 60 - - kciuka 48 - - krótki 60 - - najmniejszy 60

Skorowidz

- - palucha 66 - wielki 60 - ramienny 41 - równoległoboczny mniejszy 39 - większy 39 - rylcowo-gardłowy 11,72 - rylcowo-gnykowy 15, 71 - ryicowo-językowy 7, 72 - rzęskowy 69 - skośny brzucha wewnętrzny 20 ------ zewnętrzny 20 - - d o ln y 69 - - głowy dolny 30 górny 30 - - górny 69 - skroniowo-potyliczny 1 - skroniowy 9 - skrzydłowy boczny 9 - - przyśrodkowy 9 - smukły 60 - stawowy kolana 59 - strzałkowy długi 63 - - krótki 63 - - trzeci 62 - strzemiączkowy 71 - szeroki szyi 5 - szyi boczny 14 - śmiechowy 4 - tarczowo-gnykowy 16 - tarczowo-nalewkowy 13 - trąbkowo-gardłowy 11 - trójgłowy biodra 57 - - łydki 63 - - ramienia 42 - uszny górny 1 - - przedni 1 - tylny 1 - zasłaniacz wewnętrzny 58 - - zewnętrzny 59 - zębaty przedni 37 - - t y ln y dolny 21 górny 21 - zginacz kciuka długi 44 krótki 48 - - palca małego 67 krótki 50 - - palców długi 64 ------ głęboki 44 ------ krótki 66 - - palucha długi 64 krótki 65 - zwieracz cewki moczowej zewnętrzny 33 - - gardła dolny 10 ------ górny 10 ------ środkowy 10 - - odbytu zewnętrzny 32 - - źrenicy 69 - żuchwowo-gnykowy 15, 70 - żwacz 9 Mięśnie czoła, ciemienia, skroni 1 - dźwigacze żeber 25 - gardła 10-11,72 - glistowate I—IV (dłoni) 49 stopy 66 - goleni 62-64 - grzbietu stopy 65 - właściwe (głębokie) 22-30 -języka wewnętizne 6, 72 - - zewnętrzne 7 - kłębu kciuka 48 - - palca małego 50 - kolcowo-żebrowe 21 - krocza 32-33 -krta n i 12-13, 72 - kulszowo-piszczelowe 61 - małżowiny usznej 1 - międzykolcowe klatki piersiowej 26 - - lędźwi 26 - - szyi 26 - międzykostne dłoniowe I-III 49 - - grzbietowe I—IV 49 stopy 67 - - podeszwowe stopy I-III 66 - międzypoprzeczne klatki piersiowej 24 - - lędźwi boczne 24 przyśrodkowe 24

- - szyi przednie 24 tylne 24 - międzyżebrowe najgłębsze 19 - wewnętrzne 19 - - zewnętrzne 19 - nadgnykowe 15 - nosa 3 - obręczy kończyny dolnej 56-59 górnej 37 - pochyłe 17 - podeszwy stopy wyniosłości bocznej 67 ------ pośredniej 66-67 ------ przyśrodkowej 65-66 - podgnykowe 16 - podniebienia 8 - podżebrowe 19 - przedkręgowe 18 - przedramienia 43-47 - ramienia 41-42 - dłoni 49 - skręcające 28 - szpary powiek 2 - szyi 5 - ściany jamy brzusznej boczne 20-21 przednie 20 ------ tylne 21 - - klatki piersiowej 19 -tw a iz y 1-5, 71 - uda 59-61 - ust 3-5 - uszne 71 - wielodzielne 28 - żucia 9, 70 Migdałek podniebienny 72 MusculusAi abductor digiti minimi 37, 50, 67 - - hallucis 56, 65 ------ brevis 65 - - pollicis 37 ------ brevis 37, 47, 48 ------ longus 37, 47 - adductor brevis 56, 60 --h a llu c is 56, 66 - - longus 56, 60 - - magnus 56, 60 - - minimus 60 - - pollicis 48 - anconeus 42 - arytenoideus obliquus 12 - - transversus 12 - auricularis anterior 1 - - posterior 1 - - superior 1 - biceps brachii 37, 41 --fe m o ris 56, 61 - brachialis 41 - brachioradialis 37 - buccinator 3 - bulbospongiosus 33 - constrictor pharyngis inferior 10 medius 10 ------ superior 10 - coracobrachialis 37, 41 - corrugator supercilii 2 - cremaster 21 - cricoarytenoideus lateralis 12 - - posterior 12 - cricothyroideus 12 - deltoideus 37-38 - depressor anguli oris 4 - - labii inferioris 4 - - septi nasi 3 --s u p e rc ilii 2 - digastricus 15 - epicranius 1 - extensor carpi ulnaris 37, 46 ------ radialis brevis 37 ---------longus 37 - - d ig it i minimi 37, 46 --d ig ito ru m 37, 46 ------ brevis 56, 65 ------ longus 56, 62 - - hallucis brevis 56, 65 longus 56, 62 - - indicis 37, 47 - - pollicis brevis 37 longus 37, 47

- fibularis brevis 56, 63 - - longus 56, 63 - - (peroneus) tertius 62 - flexor carpi ulnaris 37, 43 ------ radialis 43 - - d ig it i minimi 37 ---------brevis 50, 67 - - digitorum brevis 56, 66 longus 56, 64 ------ profundus 37, 44 ------ superficialis 37, 43 - - hallucis brevis 56 ------ longus 56, 64 - -p o llic is brevis 37, 48 ------ longus 44 - gastrocnemius 56 - gemellus inferior 58 - - superior 58 - genioglossus 7 - geniohyoideus 15 - gluteus maximus 56, 57 - - medius 56, 57 - - minimus 56, 57 - gracilis 56, 60 - hyoglossus 7 - iliocostalis ceivicis 22 - - lumborum 22 - - thoracis 22 - iliacus 56 - iliopsoas 56 - infraspinatus 37, 40 - intercostalis externus 19 - - internus 19 - - intimus 19 - interossei 37 - - dorsales I—IV 49 ---------pedis 67 --p a lm a re s l-lll 49 - - plantares pedis l-lll 66 - interspinales cervicis 26 - - lumborum 26 - - thoracis 26 - intertransversarii cervicis anteriores 24 posteriores 24 - - lumborum laterales 24 mediales 24 - - thoracis 24 - ischiocavernosus 33 - ischiococcygeus 32 - latissimus dorsi 40 - levator anguli oris 5 - - ani 32 - - labii superioris 3 alaeque nasi 5 - - scapulae 39 - - vali palatini 8 - levatores costarum 25 - longissimus capitis 23 - - cervicis 23 - - thoracis 23 - longitudinalis inferior 6 - superior 6 - longus capitis 18 - - c o lli 18 - lumbricales I—IV 49 pedis 66 - masseter 9 - mentalis 4 - multifidi 28 - mylohyoideus 15 - nasalis 3 - obliquus abdominis externus 20 internus 20 - - capitis inferior 30 superior 30 - obturatorius externus 56, 59 - - internus 56, 58 - occipitofrontalis 1 - omohyoideus 16 - opponens digiti minimi 50, 67 - - pollicis 37, 48 - orbicularis oculi 2 - - oris 3 - palatoglossus 8 - palatopharyngeus 11 - palmaris brevis 50 - - longus 43 - pectineus 56, 60

- pectoralis major 38 - - minor 37 - piriformis 56, 58 - platysma 5 - popliteus 56, 64 - procerus 2 - pronator quadratus 44 - - teres 43 - psoas major 56 - - minor 56 - pterygoideus lateralis 9 - - medialis 9 - pyramidalis 20 - quadratus femoris 58 --lu m b o ru m 21 - - plantae 66 - quadriceps femoris 56, 59 - rectus abdominis 20 - capitis anterior 18 lateralis 18 ------ posterior major 29 ---------minor 29 - rhomboideus major 39 - - minor 39 - risorius 4 - rotatores 28 - salpingopharyngeus 11 - sartorius 56, 59 - scalenus anterior 17 - - medius 17 - - posterior 17 - semimembranosus 56, 61 - semispinalis capitis 29 - - cervicis 29 - - thoracis 28 - semitendinosus 56, 61 - serratus anterior 37 - - posterior inferior 21 superior 21 - soleus 56 - sphincter ani externus 32 - - urethrae externus 33 - spinalis capitis 27 - - ceivicis 27 - - thoracis 27 - splenius capitis 25 - - cervicis 25 - sternocleidomastoideus 14 - sternohyoideus 16 - sternothyroideus 16 - styloglossus 7 - stylohyoideus 15 - stylopharyngeus 11 - subclavius 37 - subcostales 19 - subscapularis 37, 40 - supinator 47 - supraspinatus 37-38 - temporalis 9 - temporoparietalis 1 - tensor fasciae latae 56, 57 - - veli palatini 8 - teres major 37, 40 - - minor 37, 40 - thyroarytenoideus 13 - thyrohyoideus 16 - tibialis anterior 56, 62 - - posterior 56, 64 - transversus abdominis 21 - - linguae 6 - - menti 4 - - perinei profundus 33 superficialis 33 - - thoracis 19 - trapezius 39 -trice p s brachii 37, 42 - - surae 63 - uvulae 8 - verticalis linguae 6 - vocalis 13 - zygomaticus major 5 - - m in o r 5

N Narząd Cortiego 71 - równowagi 71

Skorowidz

Narząd słuchu 71 N e w bębenkowy 70 - biodrowo-pachwinowy 20-21 - biodrowo-podbrzuszny 20-21 - bloczkowy (IV) 68, 69 - błędny (X) 68, 72 - czołowy 70 - dodatkowy (XI) 14, 39, 68, 72 - grzbietowy łopatki 36, 39 -jarzm ow y 70 - językowo-gardłowy (IX) 8, 68, 70, 72 -językow y 70, 71 - krtaniowy wsteczny 12-13 - kulszowy 61 - łokciowy 44, 49 - łopatkowy 36 - łzowy 70 - międzykostny przedramienia przedni 44 - międzyżebrowy 19-20 - - dolny 20-21 - - g ó r n y 21 - mięśnia czworobocznego uda 58 - - gruszkowatego 58 - - napinacza podniebienia miękkiego 8 - - zasłaniacza wewnętrznego 58 - mięśniowo-skórny 36, 41 - nadłopatkowy 36, 38, 40 - nadobojczykowy boczny 14 - - pośredni 14 - - przyśrodkowy 14 - nosowo-rzęskowy 69, 70 - oczny (V/1) 68, 70 - odwodzący (VI) 69, 71 - okoruchowy (III) 68, 69 - pachowy 36, 38, 40 - piersiowo-grzbietowy 36, 40 - piersiowy 36 - - boczny 38 - - d łu g i 36, 37 - - przyśrodkowy 37-38 - piszczelowy 60, 63, 64 - płciowo-udowy 21 - podeszwowy boczny 65, 66, 67 - - przyśrodkowy 65, 66 - podjęzykowy (XII) 6-7, 68, 72 - podłopatkowy 36, 40 - podobojczykowy 36, 37 - podpotyliczny 29-30 - poprzeczny szyi 14 - pośladkowy dolny 57 - - górny 57 - pośrodkowy 36, 43, 49 - potyliczny mniejszy 14 - promieniowy 36, 42 - przedsionkowo-ślimakowy (VIII) 68, 71 - przedsionkowy 71 - przeponowy 31 - skalisty mniejszy 70 --w ię k s z y 70 - skórny przyśrodkowy przedramienia 36 - - ramienia 36 - skroniowy głęboki 9 - skrzydłowy boczny 9 - - przyśrodkowy 9 - sromowy 32-33 - strzałkowy głęboki 62, 65 - - powierzchowny 63 - szczękowy (V/2) 68, 70 - ślimakowy 71 - trójdzielny (V) 68, 70 -tw arzow y (VII) 1-5, 68, 70, 71 - udowy 59, 60 - uszno-skroniowy 70 - uszny wielki 14 - węchowy (I) 68, 69 - wzrokowy (I) 68, 69 - zasłonowy 59, 60 - żuchwowo-gnykowy 15 - żuchwowy (V/3) 68, 70 - żwaczowy 9 Nerwy czaszkowe 68-72

76

- podniebienne 70 NervusM abducens (Vi) 68 - accessorius (XI) 68 - anococcygeus 55 - axillaris 36 - clunium inferiores 54 - cochlearis 71 - cutaneus antebrachii medialis 36 - - brachii medialis 36 - - dorsalis intermedius 55 Iateralis55 ------ medialis 55 - - femoris lateralis 54 posterior 54 - - surae medialis 55 - digitales dorsales pedis 55 - - plantares communes 55 proprii 55 - dorsalis clitoridis 55 - - penis 55 - - scapulae 36 - facialis (VII) 68 - femoralis 54 - fibularis communis 54 - - profundus 55 - - superficialis 55 - frontalis 70 - genitofemoralis 54 - glosopharyngeus (IX) 68 - hypoglossus (XII) 68 - iliohypogastricus 54 - ilioinguinalis 54 - iliopubicus 54 - interosseus cruris 55 - ischiadicus 54 - labiales posteriores 55 - lacrimalis 70 - m. gluteus inferior 54 superior 54 - - obturatorii interni 54 - - piriformis 54 - - quadrati femoris 54 - mandibularis (V/3) 68, 70 - maxillaris (V/2) 68, 70 - medianus 36 - musculocutaneus 36 - nasociliaris 69, 70 - obturatorius 54 - oculomotorius (III) 68 - olfactorius (I) 68 « - ophthalmicus (V/1) 68, 70 - opticus (II) 68 - pectorales 36 - perinealis 54, 55 - plantaris lateralis 55 - - medialis 55 - pudendus 55 - radialis 36 - rectales (anales) inferiores 55 - saphenus 54 - scrotales posteriores 55 - subclavius 36 - subscapularis 36 - suprascapularis 36 - suralis 55 - thoracicus longus 36 - thoracodorsalis 36 - trigeminus (V) 68 - trochlearis (IV) 68 - ulnaris 36 - vagus (X) 68 - vestibularis 71 - vestibulocochlearis (VIII) 68 Nici węchowe 69 Nucleus/4 ambiguus 72 - arteriores 73 - cochlearis anterior 71 --p o s te rio r 71 - contromedianus 73 - corporis geniculati medialis 73 lateralis 73 - intralaminares 73 - mediales 73 - mediani 73

- nervi abducentis 71 - - accessorii 72 - -fa c ia lis 71 - - hypoglossi 72 - - oculomotorii 69 accessorius 69 - - trochlearis 69 --trig e m in i mesencephalicus 70 motorius 70 ------ pontinus (principalis) 70 ------ spinalis 70, 71,72 - - v a g i dorsalis 72 - parafascicularis 73 - pulvinaris 73 - salivatorius inferior 72 --s u p e rio r 71 - solitarius 71,72 - ventralis anterior 73 - intermedius 73 - - posteromedialis 73 - - posterolateralis 73 - vestibularis inferior 71 --la te ra lis 71 - - medialis 71 --s u p e rio r 71

o Opuszka węchowa 69 Otwór okrągły 70 - owalny 70 - przewodu słuchowego wewnętrznego 71 - rylcowo-sutkowy 71 - szyjny 72 - wielki 72 - żyły głównej 31

P Pasmo biodrowo-piszczelowe 57 - wzrokowe 69 Passavanta wał 10 Pętla splotu szyjnego 14, 16 Plexus brachialis 36 - caroticus internus 69 - lumbalis 54 - sacralis 54-55 Pokrywa śródmózgowia 69 Pole Brodmanna 73 Połączenia obręczy kończyny dolnej 51 Porus meatus acustici interni 71 Przepona 31 - miednicy 32 Przewód słuchowy wewnętrzny 71

R Rdzeń przedłużony 72 Retina 69 Rozwór aortowy 31 - przełykowy 31

S Siatkówka 69 Sklepienie zatoki jamistej 69 Splot bębenkowy 70, 72 - gardłowy 8, 10-11 - krzyżowy 32-33, 54-55, 57-59, 61 - lędźwiowy 20-21,54, 56, 59-60 - ramienny 36, 37-50 - szyjno-tętniczy wewnętrzny 69 - szyjny 14 Spojenie łonowe 51 SSA 68 Staw barkowo-obojczykowy 34 - biodrowy 51,52 - Choparta 51 - kolanowy 51,52

- krzyżowo-biodrowy 51 - Lisfranca 51 -ło kcio w y 33, 34 - międzypaliczkowy 34 - mostkowo-obojczykowy 34 - nadgarstkowo-śródręczny II—V 34 - - kciuka 34 - obojczyka boczny 34 - - przyśrodkowy 34 - piszczelowo-strzałkowy górny 51 - poprzeczny stępu 51 - promieniowo-łokciowy bliższy 34 - - dalszy 34 - ramienno-łokciowy 34 - ramienno-promieniowy 34 - ramienny 34, 35 - ręki 34, 35 - - bliższy 34 - - dalszy 34 - skokowy dolny 51,53 - - górny 51,53 - stępowo-śródstopny 51 - śródręczno-paliczkowe 34 Stawy kończyny dolnej 51-53 - - górnej 34-35 - międzypaliczkowe 51 - międzyśródstopne 51 - obręczy barkowej 34 - śródstopno-paliczkowe 51 Stok 71 Struna bębenkowa 70, 71 Sulcus anterolateralis 72 - retroolivaris 72 SVA68 SVE 68 Syndesmosis tibiofibularis 51 Szczelina oczodołowa dolna 69 - - g ó r n a 69, 70, 71

Ś Ślinianka podjęzykowa 71 - podżuchwowa 71 - przyuszna 72

T Tectum mesencephali 69 Thenar 48 Trójkąt Larreya 31 - lędźwiowo-żebrowy 31 - mostkowo-żebrowy 31

W Wał Passavanta 10 Więzadło krzyżowo-biodrowe międzykostne 51 - przednie 51 - - t y ln e 51 - krzyżowo-guzowe 51 - krzyżowo-kolcowe 51 - łonowe dolne 51 - - górne 51 Więzozrost piszczelowo-strzałkowy 51

Z Zatoka jamista 70 -tę tn ic y szyjnej 72 Zbiornik okalający 69 - międzykonarowy 69 - mostowo-móżdżkowy 71 - podstawny 69-72 Zwieracze gardła 10 Zwój podżuchwowy 70, 71 - rzęskowy 69 - skrzydłowo-podniebienny 70, 71 - trójdzielny 70 - uszny 70, 72

Sobotta Atlas anatomii człowieka Narządywewnętrzna klatki piersiowo},

ISBN 978-83-7609-776-3

ISBN 978-83-7609-709-1

Atlas anatomii człowieka Głowo, szyjai układnerwowy

ISBN 978-83-7609-713-8

ISBN 978-83-7609-705-3

Sobotta - Tablice anatomiczne mięśni3 stawów i nerwów Sześćdziesiąt tablic pozwala na szybkie i systematyczne powtórzenie oraz pogłębienie wiedzy

• wszystkie mięśnie ciała człowieka z uwzględnieniem ich początków, przyczepów, unerwienia oraz czynności • każda tablica zawiera schematyczny rysunek opisywanego mięśnia, odpowiadający rycinom z Atlasu anatom ii człowieka J. S obotty w tom ach 1 ,2 i 3 • gałęzie i zakresy unerwienia splotów szyjnego, barkow ego oraz lędźwiowo-krzyżowego • stawy i nerwy czaszkowe

Każda tablica zawiera odsyłacze do odpowiadających jej rycin w Atlasie anatom ii człowieka J. Sobotty (tomy 1,2, 3).

ISBN 978-83-7609-717-6

ISBN 978-83-7609-717-6 www.elsevier.pl

9

788376 097176 >