Λεξικό Ψυχολογίας 978-960-6760-93-8 [PDF]

Zitiervorschau

ΛΕΞΙΚΌ

ΨΥΧΟΛΟΓΊΑΣ

ΤΟΠΟΣ

Επιμέλεια έκδοσης: Χ ρ ύ σ α Ξενάκη Ηλεκτρονική επεξεργασία: Ρούλα Φραγκούλη Εξώφυλλο: Κώστας Πιπιλιός

© 2 0 0 8 Εκδόσεις T ô n o s & Α. Χουντουμάδη - Λ. Πατεράκη (Οι εκδόσεις Τόπος είναι εμπορικό σήμα ins Μ Ο Τ Ι Β Ο Α.Ε.)

ISBN 978-960-6760-93-8

Κεντρική διάθεση: Πλαπούια 2 & Καλλιδρομίου, 11473. Αθήνα Τηλ.: 210 8222835-856 Fax: 210 8222684

Βιβλιοπωλείο: Πεσμαζόγλου 5 & Σταδίου, Στοά του Βιβλίου, 10559, Αθήνα Τηλ.: 210 3221580 Fax: 210 3211246

Η πνευματική ιδιοκτησία αποκτάται χωρίς καμία διατύπωση και χωρίς την ανάγκη ρήτρας απαγορευτικής των προσβολών uts. Κατά το Ν. 2387/20 (όπως έχει τροποποιηθεί με το Ν. 2121/93 και ισχύει σήμερα) και κατά τη Διεθνή Σύμβαση της Βέρνης (που έχει κυρωθεί με το Ν. 100/1975) απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αποθήκευση σε κάποιο σύστημα διάσωσης και γενικά η αναπαραγωγή ίου παρόντος έργου με οποιονδήποτε τρόπο ή μορφή, ηχνο^κά π περιληπτικά, στο πρωτότυπο ή σε μετάφραση ή άλλη διασκευή, χωρίς γραπτή άδεια του εκδότη.

www.toposbooks.gr

Α. Χ ο υ ν τ ο υ μ ά δ η - Λ. Πατεράκη

ΛΕΞΙΚΌ Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ Ί Α Σ

«•»"V

eHûoreit Ο Π Ο Ζ

Exis pnxépes pas Γωγώ Πάνου Μαργαρίτα Βήάμη-Χουνωυμάδη

Σ η μ ε ι ώ σ ε ι για τον αναγνώστη

-

Εάν ο όρος αποτελείται από περισσότερες από μία λέξεις, τα λήμματα εμφανίζονται με αλ φαβητική σειρά σύμφωνα με την πρώτη λέξη (π.χ. για το λήμμα σημασιολογική μνήμη ο αναγνώστης πρέπει να ανατρέξει στο «σημασιολογική»).

-

Εάν η έννοια αποδίδεται εξίσου συχνά με δύο όρους, παρουσιάζονται και οι δύο (π.χ. αιτιακή /αιτιώδης σχέση).

-

Εάν η έννοια εμφανίζεται με περισσότερες εναλλακτικές ονομασίες, προτείνεται μία και η άλλη ή οι άλλες αποδόσεις αναφέρονται στο τέλος με εισαγωγικά (π.χ. στο τέλος του λήμματος διωνυμική κατανομή αναγράφεται: Ονομάζεται και «κατανομή του Bernoulli»).

-

Εάν υπάρχουν περισσότερες της μίας καθιερωμένες αποδόσεις ενός όρου, το λήμμα εμφα νίζεται κάτω από τον ένα όρο και ο άλλος παραπέμπεται (π.χ. στον όρο δεσπόζουσα τιμή εμφανίζεται: Βλ. επικραιούσα ιιμή).

-

Εάν ο όρος έχει περισσότερες της μίας επεξηγήσεις, εμφανίζονται όλες κατά σειρά (π.χ. περιθωριακό άτομο (marginal individual /person). [1] Άτομο που αντιμετωπίζει προβλήματα στις προσπάθειές του να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο. Περιθωριακά θεωρούνται άτομα που ανήκουν σε πολιτισμικές μειονότητες, έχουν μεταναστεύσει πρόσφατα ή έχουν εκπέσει κοινωνικά. [2] Άτομο το οποίο αμφισβητεί ή αρνείται να αποδεχτεί τον κατεστημένο κώδικα κοινωνικής συμπεριφοράς).

-

Εάν οι όροι οι οποίοι συναντώνται μέσα σε ένα λήμμα εμφανίζονται και ως ανεξάρτητα λήμ ματα, σημειώνονται με πλάγια γράμματα (π.χ. περιγραφική στατιστική (descriptive statistics). Στατιστικές διαδικασίες που συνίστανται στην οργάνωση και παράθεση απλού στευτικών και περιληπτικών περιγραφών των αποτελεσμάτων των στατιστικών μετρήσεων σε ένα δείγμα πληθυσμού. Οι διαδικασίες της περιγραφικής στατιστικής προσφέρουν δεί κτες όπως ο αριθμητικός μέσος όρος, η ιυπική απόκβιοη και η εκαιοσιιαία θέση. Αντίδια στέλλεται προς την επαγωγική σιαιισιική). Δεν σημειώνονται όλοι οι όροι με πλάγια στοιχεία, αλλά μόνο οι πιο σημαντικοί για το κάθε λήμμα.

-

Εάν υπάρχουν εννοιολογικά συναφείς όροι που θα συμβάλουν στην πληρέστερη κατανόηση, ο αναγνώστης καλείται να ανατρέξει σε αυτούς (π.χ. στο τέλος του λήμματος δυσχρωματοψία υπάρχουν οι παραπομπές: Βλ. επίσης πρωιανωπία, δευιερανωηία και ιριιανωηία).

-

Εάν υπάρχουν ξενόγλωσσοι όροι που στα ελληνικά μεταφράζονται με την ίδια λέξη, τότε δίπλα στους ελληνικούς όρους σημειώνονται τα σύμβολα [α], [β] κλπ.: αίσθηση [α] (perception), αίσθηση [β] (sensation), αίσθηση [γ] (sense).

-

Η γραφή των ξενόγλωσσων όρων βασίζεται στη βρετανική ορθογραφία και ακολουθεί τον αντίστοιχο συλλαβισμό.

Εισαγωγικό σημείωμα

Το λεξικό αυτό ξεκίνησε το 1985 ως προσωπική προσπάθεια αναζήτησης ελληνικών όρων προκειμένου να αποδοθούν οι αντίστοιχοι αγγλικοί, αφού μεγάλο μέρος της βιβλιογραφίας στην ψυχολογία ήταν στην αγγλική γλώσσα. Γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι το πρόβλημα δεν ήταν προσωπικό αλλά κοινό με πολλούς συναδέλφους. Μετά τις δύο εκδόσεις του Σύντομου Ερμηνευτικού Λεξικού Ψυχο/ΙογικώνΌρων (1989,1997), οι αλλαγές στον χώρο της επιστήμης της ψυχολογίας, ο πολλαπλασιασμός συγγραμμάτων, βιβλίων και επιστημονικών ne ριοδικών, καθώς και η αύξηση του ενδιαφέροντος των νέων για σπουδές στην ψυχολογία δια μόρφωσαν την ανάγκη για ένα εγχειρίδιο το οποίο να καλύπτει τις νέες θεωρίες και έννοιες στον χώρο και να επεξηγεί εκτενέστερα τους ψυχολογικούς όρους. Παράλληλα, η ανομοιογένεια στην απόδοση των όρων στα ελληνικά, που παρατηρήθηκε σε διαφορετικά συγγράμματα, λειτούργησε για μας ως πρόσθετο κίνητρο, το οποίο μας ώθησε να συγκεντρώσουμε τους όρους από τις υπάρχουσες εκδόσεις και να τους αντιπαραβάλουμε για να καταλήξουμε στους πλέον δόκιμους ή σε αυτούς που κατά τη γνώμη μας απέδιδαν πιστότερα τις έννοιες. Στην προσπάθεια συγγραφής του παρόντος ανατρέξαμε σε εγκυκλοπαίδειες και λεξικά ψυχολογίας και στη συνεχώς αυξανόμενη ελληνική βιβλιογραφία στην ψυχολογία, ενώ πα ράλληλα συμβουλευτήκαμε ειδικούς επιστήμονες από συναφείς τομείς. Το Λεξικό αποτελείται από τρία μέρη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει τους ελληνικούς όρους, την απόδοσή τους στα αγγλικά και μια σύντομη ερμηνεία τους. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζονται πολύ σύντομα βιογραφικά στοιχεία σημαντικών ψυχολόγων που αναφέρονται στο πρώτο μέρος. Στο τρίτο μέρος παρατίθεται ένα εκτενές αγγλοελληνικό λεξιλόγιο όρων. Το λεξικό απευθύνεται σε ψυχολόγους, ψυχιάτρους, ψυχοθεραπευτές, συμβούλους ψυχικής υγείας, επιστήμονες συναφών κλάδων, καθώς και φοιτητές και σπουδαστές της ψυχολογίας και των κοινωνικών επιστημών γενικότερα. Για την ολοκλήρωση του έργου αισθανόμαστε την υποχρέωση να αναγνωρίσουμε όλους όσοι με προθυμία μάς στήριξαν. Για τις εποικοδομητικές παρατηρήσεις και προτάσεις τους με στόχο τη λεπτομερέστερη ανάπτυξη όρων στους τομείς της ειδικότητας τους ευχαρι στούμε ολόθερμα και με αλφαβητική σειρά: την καθηγήτρια γλωσσολογίας του Πανεπιστη μίου Αθηνών Ελένη Αντωνοπούλου· τις καθηγήτριες φιλοσοφίας του Αμερικανικού Κολ λεγίου Ελλάδος/Deree College Φαίη Ζήκα και Ιωάννα Πατσιώτη· την καθηγήτρια ψυχολογίας του Αμερικανικού Κολλεγίου ΕλλάδοςΣίση Καρακίτσου· τον καθηγητή κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου θεσσαλονίκης Αζαρία Καραμανλίδη· τη σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού Μαρία Κουτσαύτη- τον ψυχίατρο-ψυχαναλυτή Νίκο Λαμνίδη- την επίκουρη καθηγήτρια βιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών Αντα Μητσάκου- την καθηγήτρια ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Φρόσω Μόττη-Στεφανίδη· τον καθηγητή στατιστικής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος Σωτήρη Παναγόπουλο- τον δικηγόρο Κωνσταντίνο Σαράντη- και τον καθηγητή βιοχημείας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστη μίου Πατρών Διονύση Συνετό. Πρέπει να τονίσουμε ότι διατηρούμε στο ακέραιο την τελική ευθύνη για το κείμενο. 9

Αναφορικά με τον χώρο εργασίας μας, ευχαριστούμε τους συναδέλφους καθηγητές κοι νωνιολογίας Σπύρο Γάγγα, Γρηγόρη Κάτσα καθώς και την Γεωργία Λαγουμιτζή, για την ευ γενική τους ανταπόκριση στον συνεχή βομβαρδισμό μας με ερωτήματα. Ευχαριστούμε επί σης την Ελισσάβετ Ταπίνη για την πολύτιμη βοήθεια της στα αρχικά στάδια της συγγραφής, όταν με ευσυνειδησία συνέβαλε στη συγκέντρωση της ελληνικής ορολογίας από διάφορες πηγές. Ευχαριστούμε τη διοίκηση για την εκπαιδευτική άδεια και τη γενικότερη στήριξη που μας παρείχε, καθώς και το προσωπικό της βιβλιοθήκης του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος για την πάντα πρόθυμη εξυπηρέτηση και την ανοχή τους όταν δανειζόμασταν βι βλία για αρκετές ημέρες. Τέλος, ευχαριστούμε τον Παύλο Παπαχριστοφίλου για τη γενναιόδωρη διάθεση της ελληνικής βιβλιογραφίας και τη Χρύσα Ξενάκη που εύστοχα εντόπιζε τις αδυναμίες μας και έκανε καίριες επισημάνσεις, καθώς και διακριτικές και εποικοδομητικές επεμβάσεις στο κείμενο. Όταν ένα βιβλίο «κλείνει» και φεύγει από τα χέρια των συγγραφέων του, εκτός από τη χαρά του τέλους, ακούγεται και ένας αναστεναγμός ανακούφισης τόσο από τους ίδιους τους συγγραφείς όσο και από τις οικογένειές τους. - Για τα παιδιά μου, Φίβιιτπο και Maiifbna, αυτό το βεξικό θα τους μείνει... «αξέχαστο», γιατί έββεπαν τη μητέρα τους αφοσιωμένη και αφιερωμένη στον δικό της «κόσμο», τον κόσμο της συγγραφής αυτού του Αερικού για μεγάβα χρονικά διαστήματα. Τα ευχαριστώ ποβύ που συμμερίστηκαν το πάθος μου γι' αυτό το έργο, τα ευχαριστώ που με υπομονή με περίμεναν να το τεβειώσω. (Λ. Π.) -

Υπήρχαν περίοδοι που ο Anders, η Μαργαρίτα και η Ειρήνη με έββεπαν ποβύ βιγότερο από τη Λένα, όπως υπήρχαν επίσης περίοδοι που απορούσαν πώς είναι δυνατόν, παρά τις αιέβειωτες ώρες που αφιερώναμε, το έργο δεν οβοκβηρωνόταν. Ωστόσο η στήριξη. κ>υς ήταν δεδομένη και η συμπαράσταση τους ουσιαστική, και γι'αυτό τους ευχαριστώ τώρα που η πίστη τους, όττ επιτέβους κάποτε θα τέβειοχνε, επιβεβαιώθηκε. (ΑΧ.)

10

αβασία (abasia). Έλλειψη ικανότητας του ατόμου να περπατήσει λόγω βλάβης σιον συντονισμό των κινήσεών του. Βλ. επίσης ασιαοία-αβασία. αβουήία (ablolulia). Έλλειψη ικανότητας του ατόμου να λάβει αποφάσεις π να τις πραγματοποιήσει.

αγοραφοβία (agoraphobia). Συχνή μορφή φοβίας που χαρακτηρίζεται από τον παθολογικό φόβο του ατόμου για δημόσιους χώρους, από τους οποί ους είναι δύσκολο να διαφύγει σε περίπτωση ανάγκης. Η φοβία αυτή εμφανίζεται κυρίως όταν το άτομο βρίσκεται μόνο του έξω από το σπίτι, εί αγάπη (love). Σύνθετο συναίσθημα που χαρακτηναι μέσα σε πλήθος, περιμένει σε ουρά, στέκεται ρίζεται από έντονη συμπάθεια, εγγύτητα, στορπάνω σε γέφυρα, ταξιδεύει με λεωφορείο, τρένο γή και αισθήματα τρυφερότητας και αφοσίωσης ή αυτοκίνητο κ-λπ. Η αγοραφοβία μπορεί να ωθή για το αντικείμενο της αγάπης. Χαρακτηρίζεται οει το άτομο στην αποφυγή ή στον περιορισμό των επίσης από την ικανότητα του ατόμου να εμπιμετακινήσεών του και σε ακραίες περιπτώσεις σε στεύεται ένα άλλο και να μοιράζεται τις εμπειρίες άρνηση εξόδου του από το σπίτι. Διακρίνονται του μαζί του με τρόπο που να ευνοούνται και οι δύο τύποι με βάση την ταυτόχρονη ή μη εμφάδύο.Έχει ποικίλες μορφές, όπως η αγάπη μετα νιση προσβοβής πανικού. ξύ αδελφών, η αγάπη μεταξύ γονέων και παιδιών, αγραμματιομός (agrammatism). Στην παραγωγή η αγάπη μεταξύ φίλων και συντρόφων, λόγου, η έλλειψη γραμματικής δομής και η πααγελαία τάση (gregariousness). Η τάση ορισμένων ράλειψη λέξεων και καταλήξεων. Αποτελεί ένα βιολογικών ειδών να ζουν σε ομάδες. Αυτή η τά από τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της αφασίας ση στον άνθρωπο δεν είναι έμφυτη, αλλά ανατύπου Broca. πτύσσεται βαθμιαία μέσα από την αίσθηση αδυ αγραφι'α (agraphia). Μερική ή ολική απώλεια της ναμίας και εξάρτησης του παιδιού. Η κοινωνιικανότητας γραφής, που οφείλεται σε εγκεφαλικότητα παρέχει στο παιδί ασφάλεια, συντροφική παθολογία. κότητα, αποδοχή και αίσθηση του ανήκειν. αγνωσία (agnosia).Έλλειψη ικανότητας του ατό- ογραφία αριθμών (agraphia for numbers). Μορφή μου να ερμηνεύει αισθητήριες εντυπώσεις και να αγραφίας στην οποία το άτομο αδυνατεί να γρά αναγνωρίζει αντικείμενα. Οφείλεται συνήθως σε ψει αριθμούς. εγκεφαλική βλάβη, αλλά μπορεί να είναι και αποάγραφος χάρτης (tabula rasa). Λατινικός όρος του τέλεσμα διαταραχής μετατροπής. John Locke που περιγράφει την αρχική κατά αγνωσία αφομοιωμένης αντίληψης (apperceptive στάση του νου του ατόμου, πριν δηλαδή αποτυ agnosia). Μορφή οπτικής αγνωσίας κατά την οποία πωθούν σε αυτόν οι διάφορες εμπειρίες του εξωπαρατηρείται διαταραχή στην αναγνώριση γνωτερικού περιβάλλοντος. Αποτελεί βασική αρχή στών αντικειμένων, παρόλο που το άτομο διαθέτου εμπειρισμού. τει φυσιολογική όραση. Βλ. επίσης συνειρμική άγριο αγόρι ιης Aveyron (wild boyofAveyron)."Eva αγνωσία. υποτίθεται πρωτόγονο παιδί, ακοινώνητο και αγοραστές ευκολίας (convenience shoppers). [1] Στην ψυχοβογία του καταναβωτή, τα άτομα τα οποία αγοράζουν τα προϊόντα που χρειάζονται χωρίς να επηρεάζονται από τις διαφημίσεις. [2] Στην ψυχοβογία του καιαναβωτή, τα άτομα που προτιμούν προϊόντα σε απλή και εύχρηστη συσκευασία. 11

αγράμματο, που βρέθηκε στα δάση της Aveyron γύρω στο 1800. Το αγόρι μελετήθηκε από τον Γάλ λο γιατρό Jean Itard, ο οποίος προσπάθησε να το «εκπολιτίσει» και να του διδάξει να μιλά, να κά νει λογικούς συνειρμούς και να συμπεριφέρεται σύμφωνα με τις επικρατούσες κοινωνικές απαι -

«ciypiO" Π0161

flyxos πριν ιην οηοφυΑοκιοη

ναμπ, ικανότητα, επάρκεια και έλεγχο του κόσμου που το περιβάλλει. άγχο5 αποχωρισμού (separation anxiety). [ 1] Γενικότερα, άγχος του ατόμου που συνδέεται με την πιθανότητα απώλειας ενός προσώπου ή αντικειμένου με το οποίο έχει σχέση εξάρτησης. [2] Συμπτώματα συναισθηματικής αναστάτωσης που παρουσιάζουν τα βρέφη (κυρίωςτων 10-18 μηνών) όταν αποχωρίζονται το άτομο που τα φρο ντίζει, στο οποίο είναι προσκολλημένα. [3] Στην ψυχανάλυση, το άγχος που υποτίθεται ότι προκαλείται στο παιδί από έναν πραγματικό ή απει λούμενο χωρισμό του από τη μητέρα. «άγριο» παιδί (feral/wildchild). Παιδί που εικάζε- àyxos/δυσφορία για άγνωστα πρόσωπα (stranger ται ότι ανατράφηκε από ζώα, μακριά από τους anxiety/distress). Φόβος που εκδηλώνει το βρέφος ανθρώπους. Βλ. επίσης άγριο αγόρι ιης Aveyron. των 8-12 μηνών όταν στον ίδιο χώρο είναι πααγχολυτικά φάρμακα (anxiolytics/antianxiety drugs). ρόν ένα άγνωστο άτομο. άγχο$ εκμηδενισμού (annihilation anxiety).T2viovo Φαρμακευτικές ουσίες, όπως η μεπροβαμάτη και άγχος που συνδέεται με τον φόβο απώλειας του οιβενζοδιαζεπίνες, που χρησιμοποιούνται σε καεαυτού και της ταυτότητας. ταστάσεις αυξημένης ψυχολογικής πίεσης και άγχο$ εξετάσεων (test anxiety). Μορφή άγχους που για την καταπολέμηση του επεισοδιακού έντοσυνδέεται με τον φόβο αδυναμίας απόδοσης ή τον νου άγχους. Είναι γνωστά και ως «ελάσσονα ηρε φόβο αποτυχίας σε μια εξέταση. Ο υπερβολικός μαστικά». βαθμός άγχους μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη άγχθ5 (anxiety). Κατάσταση αγωνίας, ανησυχίας χαμηλή επίδοση σε μια δοκιμασία. και αβεβαιότητας που συνοδεύεται από αίσθηάγχο$ επίδοσης (performance anxiety). Άγχος που ση επικείμενου κινδύνου. Σχετίζεται με τον φόσυνδέεται με τον φόβο του ατόμου ότι θα αποτύ βο, αλλά το αντικείμενο του άγχους είναι λιγόχει στην εκτέλεση ενός έργου ή ότι θα επιτύχει τερο συγκεκριμένο από εκείνο του φόβου. Σύμ στην εκτέλεση, φτάνοντας όμως σε ένα επίπεδο φωνα με τον Sigmund Freud, απαρτίζεται από που θα δημιουργήσει προσδοκίες για ακόμη υψηοδυνηρά συναισθήματα τα οποία βιώνονται σε λότερα επίπεδα τελειότητας. Το άγχος εξετάσεπερίπτωση που το Εγώ απειλείται από άγνωστες ων και ο φόβος ομιλίας ή παρουσίασης ενώπιον δυνάμεις. Στο πλαίσιο των θεωριών εξαρτημέκοινού είναι συνηθισμένα παραδείγματα άγχους νης μάθησης, αναφέρεται σε μια δευτερεύουσα επίδοσης, που εστιάζεται στην πιθανή αρνητική ή εξαρτημένη ορμή που υποκινεί τις αντιδράσεις κριτική των άλλων, στην αμηχανία ή στην τααποφυγής, οι οποίες ενισχύονται με την επακόλουθη μείωση άγχους. Στις υπαρξιστικές θεωπείνωση, γι' αυτό και μπορεί να θεωρηθεί μια ρίες αναφέρεται στο συγκινησιακό επακόλουθο μορφή κοινωνικής φοβίας. Αυτός ο φόβος αποτης άμεσης επίγνωσης της έλλειψης νοήματος, τυχίας θεωρείται ότι ευθύνεται ορισμένες φορές των ατελειών και της χαοτικής φύσης του κόγια την εμφάνιση διαταραχών σεξουαβικής διέσμου στον οποίο ζούμε. γερσης. τήσεις.Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι το αγόρι ήταν στην πραγματικότητα ένα μη φυσιολογικό παιδί που εγκαταλείφθηκε στο δάσος από τους γονείς του, και όταν ο Itard συνειδητοποίησε ότι το παιδί δεν προόδευε αρκετά, εγκατέλειψε τις προσπάθειές του. Αυτές οι προσπάθειές του όμως να διδάξει το παιδί ενέπνευσαν τον μαθητή του, Edouard Seguin, να αναπτύξει μεθόδους εκπαί δευσης για άτομα με νοητική υστέρηση. Επιπλέ ον, η όλη απόπειρα έθεσε θεμελιώδη ερωτήματα για την ανθρώπινη φύση, όπως σε ποιο βαθμό εί μαστέ προϊόν της ανατροφής και των εμπειριών μας ή των έμφυτων χαρακτηριστικών μας.

àyxos/απειλή ευνουχισμού (castration anxiety/ άγχος θανάτου (death anxiety). Καταθλιπτική καthreat). Στην ψυχαναλυτική θεωρία, έντονο άγτάσταση που χαρακτηρίζεται από ένταση και χος που έχει ως πρότυπο το άγχος του αγοριού ανησυχία για τον θάνατο. ότι ο πατέρας του, σύμφωνα με τη φαντασίωση άγχο$ ομιλίας στο κοινό (public-speaking anxiety). του, θα το ευνουχίσει επειδή επιθυμεί τη μητέΈνταση, ανησυχία και φόβος που αισθάνεται το ρα του. Η απειλή του ευνουχισμού είναι περισάτομο όταν πρέπει να μιλήσει μπροστά σε κοινό. σότερο προϊόν της ασυνείδητης φαντασίας του άγχο$ πριν την αποφυλάκιση (prerelease anxiety μικρού παιδιού, έχει πανανθρώπινο χαρακτήρα state). Μορφή άγχους που βιώνουν οι τρόφιμοι και μπορεί να αφορά όχι μόνον το πέος αλλά και σωφρονιστικών καταστημάτων, οι οποίοι φοοτιδήποτε συμβολίζει, στον νου του παιδιού, δύ 12

oyxos OE oxéon με inv κοιάοιοση

àônrïn απόκριση

βούνται την απελευθέρωση τους και αγωνιούν για ιο γεγονός ότι θα πρέπει να αντιμετωπίσουν και πάλι τους άλλους ανθρώπους σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον. άγχο; σε σχέση με την κατάσταση (state anxiety). Παροδική συγκινησιακή κατάσταση που περιλαμβάνει υποκειμενικά αισθήματα έντασης, ανη συχίας και διέγερσης του αυτόνομου νευρικού συστήματος και προέρχεται από στρεσογόνες κα ταστάσεις. Αντιδιαστέλλεται προς το άγχος ως γνώρισμα ηροοωτπκόιηιας. άγχος του Εγώ (Ego anxiety). Το άγχος που εμφανίζεται στην περιοχή του Εγώ. Οφείλεται στις απειλές που υφίσταται το Εγώ καθώς συγκρού εται με τις απαιτήσεις του Εκείνο και του Υπερεγώ. θεωρείται ότι οι μηχανισμοί άμυνας ανα πτύσσονται ως στρατηγικές για την αντιμετώπι ση αυτού του άγχους. άγχος ως γνώρισμα προσωπικότητας (trait anxiety). Προδιάθεση του ατόμου να εμφανίζει άγχος σε καταστάσεις που θεωρεί απειλητικές, όπως αυ τές που εμπεριέχουν κοινωνική αξιολόγηση, σωματικό κίνδυνο ή ασάφεια. Αντιδιαστέλλεται προς το άγχος σε σχέση με την καιάσιαοη.

αγωγή ύπνου (sleep treatment). Η χρήση παρατεταμένου ύπνου που συστήνεται συνήθως ως άγω γή σε περιπτώσεις οξυμένης κατάθλιψης, μανία κής διέγερσης και οξείας αγχωτικής αντίδρασης. Ο Jacob Klaesi ονομάζει την τεχνική «παρατεταμένη νάρκωση», επειδή η χορήγηση βαρβιτουρικών και άλλων ουσιών κάνει τα άτομα με τις παραπάνω διαταραχές να παραμένουν σε κατάσταση ύπνου για οκτώ με δέκα ημέρες, αγωγιμότητα των οστών (bone conduction). Η με ταβίβαση των ηχητικών κυμάτων στους ακου στικούς υποδοχείς μέσω των κρανιακών οστών, αγώνας για επιβίωση (struggle for survival). Σύμφωνα με τον Charles Darwin, ο ορισμός του βίο λογικού ανταγωνισμού, με έμφαση στο γεγονός ότι η εξασφάλιση τροφής και συντρόφου και η αποφυγή κλιματικών κινδύνων και εχθρών οδη γούν σε ανταγωνισμό μεταξύ μελών του ίδιου ή διαφορετικού βιολογικού είδους, αγωνιστής (agonist). [ 1] Συστελλόμενος μυς στη δράση του οποίου αντιστέκεται ένας άλλος μυς. Σε περίπτωση κάμψης του αγκώνα, ο δικέφαλος είναι ο αγωνιστής και ο τρικέφαλος ο ανταγωνιστής. [2] Χημική ουσία που μιμείται ένα νεύροδιαβιβαστή καταλαμβάνοντας τη θέση του υποδοχέα του, τον οποίο διεγείρει για να προκαλέσει την επιθυμητή αντίδραση, ad hoc Κάτι το οποίο αναπτύσσεται ή δημιουργεί ται για ένα συγκεκριμένο σκοπό (π.χ. επιτροπή ad hoc).

αγχώδεις διαταραχές (anxiety disorders). Σύνολο ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζονται από χρόνιο άγχος και υπερβολικούς φόβους, και συ νοδεύονται συνήθως από εφίδρωση, ταχυκαρδία, ναυτία και ψυχολογική ένταση. Στις αγχώδεις διαταραχές υπάγονται η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή πανικού με ή χω - αδελφική αντιπαλότητα (sibling rivalry). Αντιζηλία μεταξύ αδελφών με αντικείμενο την προσοχή, την ρίς αγοραφοβία, η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η κοινωνική φοβία, η ειδική φοβία, η ιδεπροτίμηση, την αποδοχή και τη στοργή των γοοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή οξέ νέων. Τα έκδηλα χαρακτηριστικά αυτού του αντα ος στρες, η αγχώδης διαταραχή οφειλόμενη σε γωνισμού κυμαίνονται από την άμεση επίθεση σωματική κατάσταση, η αγχώδης διαταραχή προ στον αδελφό ή την αδελφή έως την απόσυρση ή καλούμενη από ουσίες και η αγχώδης διαταρα την εμφάνιση συμπεριφοράς παβινδρόμησης. χή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς. αδένας (gland). Οργανο που εκκρίνει ουσίες απαραίτητες για τη λειτουργία του σώματος ή ουσίες αγχώδεις διαταραχές της παιδικής και εφηβικής που πρέπει να αποβληθούν από τον οργανισμό. ηλικίας (anxiety disorders of childhood or adoΟι ενδοκρινείς αδένες εκκρίνουν ουσίες στο αί lescence). Γενική κατηγορία ψυχικών διαταραμα, ενώ οι εξωκρινείς αδένες εκκρίνουν ουσίες χών που έχουν ως κύριο χαρακτηριστικό σύ έξω από το σώμα (όπως δάκρυα ή ιδρώτα) ή ινμπτωμα το άγχος και κάνουν την εμφάνιση τους σουλίνη στο γαστρεντερικό σύστημα, κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και της εφηβείας. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν η αηοαδενίνη (adenine). Μία από τις τέσσερις νουκλεϊνι φευκπκή διαιαραχή της παιδικής ή εφηβικής nfliκές βάσεις του DNA και RNA. κίας, η υπεραγχώδης διαιαραχή της παιδικής και άδηλη απόκριση (implicit response). Απόκριση που εφηβικής ηβικίας και η διαιαραχή άγχους απουποτίθεται ότι συμβαίνει, αλλά δεν μπορεί να πα χωρισμού. ρατηρηθεί άμεσα. 13

o6nfln μόΟηοη

oBflniiKÔs ψυχολόγο;

άδηλη μάθηση (implicit learning). Γνώσεις ή δεξιό- αδράνεια npoooxns (attentional inertia). Προσοχή τητες που δεν αποκτήθηκαν με σκόπιμο αλλά με που διατηρείται μετά την πάροδο της αρχικής ασυνείδητο τρόπο, και των οποίων οι διαδικασίες εστιασμένης προσοχής, απόκτησης παραμένουν άγνωστες ή αδιερεύνη αδρανήβ εγρήγορση (alert inactivity). Κατάσταση τες από το άτομο. Παραδείγματα άδηλης μάθηπου παρατηρείται στα βρέφη και χαρακτηρίζεσης είναι η κοινωνικοποίηση και η κατάκτηση ται από χαλάρωση του προσώπου, ανοικτούς φω της μητρικής γλώσσας, τεινούς οφθαλμούς, ήρεμη αναπνοή και έντονη άδηλη μνήμη (implicit memory). Μορφή μη συνει οπτική εξερεύνηση, δητής μνήμης που συνήθως εμφανίζεται ως βελ αδρεναλίνη (adrenalin[e}). Ορμόνη που εκκρίνεται τίωση της ανάκλησης ή της αναγνώρισης ενός από τον μυελό των επινεφριδίων, οι κύριες λει ερεθίσματος, χωρίς τη μεσολάβηση συνειδητής τουργίες της οποίας είναι: (α) ο ερεθισμός του ανάμνησης των εμπειριών που οδήγησαν στη ήπατος για την παραγωγή σακχάρου- (β) η αύξηβελτίωση αυτή. Αντιδιαστέλλεται προς την έκδηση του ρυθμού πήξης του αίματος- και (γ) η αύ βη μνήμη. ξηση της ευαισθησίας των μυών στις νευρικές αδιαφορία (indifference). Κατάσταση σχετικής ou ώσεις που διευκολύνει τη συστολή τους. Λέγεδετερότητας, κατά την οποία δεν υπερισχύει μια ται και επινεφρίνη. προτίμηση για εναλλακτικές επιλογές ή ενέραδρενοκορτικοτρόπος/επινεφριδιοφλοιοτρόπος γειες. ορμόνη (ACTH [adrenocorticotropic hormone]). Op μόνη που εκκρίνεται από την πρόσθια υπόφυση αδιέξοδο (cul-de-sac).'Ορος που αναφέρεται στους και ρυθμίζει την έκκριση των στεροειδών από τον αδιέξοδους διαδρόμους ενός πειραματικού βαβυρίνθου. φλοιό των επινεφριδίων. αδιέξοδο (impasse). [1] Στη λύση προβλημάτων, αδρέ$ κινητικέ$ δεξιότητες (gross motor skills). Η αρμονική λειτουργία του μυϊκού συστήματος και εμπόδιο που δυσχεραίνει την επίτευξη ενός στό η δυνατότητα ελέγχου των σύνθετων μεγάλων χου. [2] Στη θεραπευτική αγωγή, κατάσταση που κινήσεων του σώματος που απαιτούνται στο βάδιαπιστώνεται όταν δεν διαφαίνεται δυνατότητα δισμα, το τρέξιμο, τα άλματα κλπ. για περαιτέρω κλινική ενόραση. αδιψία (adipsia). Ολοσχερής αποχή από τη λήψη νε - αδύνατο σχήμα (impossible figure). Η αναπαράστα ση ενός σχήματος το οποίο εμφανίζεται αντιφαρού. Μπορεί να προκληθεί με την αφαίρεση του τικό και αυτοαναιρούμενο. πλευρικού υποθαλάμου, αδόμητη παρατήρηση (unstructured observation). αθέμιτη εξουσία (nonlegitimate authority). Μορφή εξουσίας που επιβάλλεται καταναγκαστικά και Τεχνική όπου οι συμπεριφορές καταγράφονται όπως διαμορφώνονται, χωρίς την παρέμβαση του διατηρείται με ένα σύστημα αμοιβών και τιμωερευνητή. Η φυσική παρατήρηση αποτελεί μια πα ρίας. ρολλαγή της αδόμητης παρατήρησης. Συνήθως αθλητική ψυχολογία (sports psychology). Κλάδος αντιδιαστέλλεται προς τη δομημένη παρατήρηση. της ψυχολογίας με αντικείμενο τη μελέτη της αν αδόμητη συνέντευξη (unstructured interview). Σύ - θρώπινης συμπεριφοράς στα διάφορα αθλήμα νολο μη προκαθορισμένων ερωτήσεων που υποτα. Πολλές από τις ερευνητικές προσπάθειες απο βάλλονται προφορικά. Οι ερωτήσεις διαμορφώσκοπούν στην εύρεση τρόπων βοήθειας προς τους νονται μέσα από την επαφή και την επικοινωνία αθλητές, έτσι ώστε αυτοί να αναπτύξουν ψυχομε το εξεταζόμενο άτομο. Η δυνατότητα σύγκρι λογικές δεξιότητες που θα μεγιστοποιήσουν την σης των πληροφοριών που συλλέγονται από διά επίδοσή τους και θα εμπλουτίσουν την αθλητιφορους εξεταζόμενους θυσιάζεται προς όφελος κή εμπειρία. Τεχνικές όπως η ύπνωση και η βιοτης διερεύνησης μη προβλεπόμενων ζητημάτων αναιροφοδόιηση/βιοανάδραση έχουν χρήσιμο που ενδέχεται να προκύψουν και της εξατομίποιηθεί για τον έλεγχο του άγχους των αθλητών κευσης των συνεντεύξεων με ερωτήσεις οι οποί κατά τη διάρκεια ενός αγωνίσματος, ες έχουν σημασία για εκείνους που απαντούν. αθλητικός ψυχολόγος (sports psychologist). ΨυχοΛέγεται και «μη δομημένη συνέντευξη» και συ λόγος που βοηθά τους αθλητές στο έργο τους. Κυ νήθως αντιδιαστέλλεται προς τη δομημένη συνέρίως εκτιμά και προβλέπει τις δυνατότητές τους, ντευξη. τους βοηθά να αναπτύξουν θετική στάση, ρυθ14

αιμομικτικός φραγμός

άθροιση (ΕρΓ.ΟιομοιωνΙ

χλία στην αίθουσα του λαβυρίνθου, όπου η ωοειδής θυρίδα δέχεται τις ηχητικές δονήσεις που μεταφέρονται από τον αναβοβέα (ένα από τα ακουστικά οστάρια του μεσαίου αυτιού). Οι δονήσεις του αέρα μετατρέπονται σε δονήσεις υγρών. Βλ. επίσης τυμπανική κβίμακα και κοχβιακός αγωγός. αιθουσαία κυστίδια (vestibular sacs). Γενική ονομασία του σφαιρικού και του ελλειπτικού κυστι δίου, τα οποία βρίσκονται στον λαβύρινθο του εσωτερικού αυτιού. Περιέχουν τους ωτόβιθους και είναι υπεύθυνα για την αίσθηση της ισορρο πίας και τον προσανατολισμό του κεφαλιού, αιθουσαίο νεύρο (vestibular nerve). Μία από τις δύο διακλαδώσεις του αιθουσαιοκοχλιακού νεύρου, που μεταφέρει πληροφορίες σχετικές με την ισορ ροπία από το αιθουσαίο σύστημα στον εγκέφαλο, αιθουσαίο σύστημα (vestibularsystem). Οργανο στον λαβύρινθο στο εσωτερικό αυτί, που ελέγχει την αίσθηση ισορροπίας, προσανατολισμού και κί νησης. Περιέχει τους ωτόβιθους, που είναι ευαί σθητοι στην ευθύγραμμη επιτάχυνση, και τους ημικυκλικούς σωβήνες, που είναι ευαίσθητοι στη γωνιακή επιτάχυνση. αιματοεγκεφαλικός φραγμός (blood-brain barrier). Ημιδιαπερατή μεμβράνη που περιβάλλει τα αι μοφόρα αγγεία του κεντρικού νευρικού συστήματος και επιτρέπει την εισαγωγή ορισμένων ιό ντων και θρεπτικών ουσιών σε περιοχές ζωτικών εγκεφαλικών ιστών, εμποδίζοντας παράλληλα τις βλαβερές ουσίες, αιματοφοβία (h[a]ematophobia). Παθολογικός φό -

μίζει αποτελεσματικά τα προπονητικά προγράμματα, επαγρυπνεί για την εμφάνιση συναισθη ματικών κρίσεων και τους στηρίζει συναίσθημα τικά.

άθροιση (ερεθισμάτων) (summation [of stimuli]). Βλ. χωρική άθροιση και χρονική άθροιση. άθροισμα τετραγώνων (ΣΡ) (sum of squares [SSJ). Ετη στατιστική ανάβυση διακύμανσης, το σύνολο των τετραγώνων των αποκλίσεων μιας ομάδας τιμών από τον μέσο όρο τους. Ανάλογα με τον αριθμό των μεταβλητών που συγκρίνονται, υπολογίζεται ένα άθροισμα εντός της κάθε ομάδας, ένα μεταξύ των ερευνητικών συνθηκών και ένα συνολικό, προσφέροντας έτσι μια συνολική εικόνα της διακύμανσης, αθροιστική αξιολόγηση (summative evaluation). Μορφή αξιολόγησης προγραμμάτων έρευνας ή εφαρμογής μετά την ολοκλήρωσή τους, που απο σκοπεί στη μέτρηση της αποτελεσματικότητάς τους όσον αφορά την επίτευξη των επιδιωκόμε νων στόχων. Συνήθως αντιδιαστέλλεται προς τη διαπβαστική αξιοβόγηαη. αθροιστική κλίμακα (summative scale). Μορφή ψυχολογικής κβίμακας στην οποία ο τελικός βαθμός υπολογίζεται με την άθροιση του βαθμού συμφωνίας ή εκτίμησης των εξεταζομένων σε κάθε στοιχείο της κλίμακας. Αθροιστική θεωρείται η κβίμακα εκιίμηοης και η κβίμακα τύηου Likert. αθροιστικός τόνος (summation tone). Ένας τρίτος τόνος που συνήθως ακούγεται όταν ηχήσουν δύο τόνοι μαζί. Το ακουστικό ύψος αυτού του τόνου αντιστοιχεί στο άθροισμα των δύο συχνοτήτων που το αποτελούν, βος που προκαλείται από τη θέα του αίματος, αθώος λόγω μη ικανότητας καταλογισμού (notαιματώδης τύπος ανθρώπου (sanguine type). Σύμguilty-by-reason-of-insanity). Η δικαστική διαπί φωνα με τον Ιπποκράτη, ένας από τους τέσσερις στωση ότι ο κατηγορούμενος για μια εγκληματι τύπους ιδιοσυγκρασίας στους οποίους κατηγοκή πράξη ήταν «μπ υπεύθυνος» για τις πράξεις ριοποιούσε τους ανθρώπους με βάση τα υγρά του του τη στιγμή τέλεσης του εγκλήματος. Το άτομο σώματος τους. Στον αιματώδη τύπο κατέτασσε θεωρείται ότι δεν είχε την πνευματική διαύγεια άτομα αισιόδοξα και με αυτοπεποίθηση, ανυπό λόγω νοητικής υστέρησης ή ψυχικής διαταρα μονα, ευέξαπτα και ασταθή, για τα οποία πίστευε χής, που το καθιστά «ανίκανο προς καταλογισμό». ότι «έχουν υπερβολική ποσότητα αίματος». Οι άλΣυνήθως τα άτομα αυτά εγκλείονται σε ψυχιαλοι τρεις τύποι είναι ο μεβαγχοβικός, ο φβεγμαιιτρικό ή ειδικό σωφρονιστικό ίδρυμα, κός και ο χοβερικός. Βλ. επίσης θεωρία ιδιοσυαιθουσαία αίσθηση (vestibular sense). Η αίσθηση γκρασίας του Ιπποκράτη. ισορροπίας και προσανατολισμού που ελέγχεται αιμομικτικός φραγμός (incest barrier). Στην ψυχααπό το αιθουσαίο σύστημα. νάλυση, ο φραγμός που τίθεται στην ανάπτυξη αιθουσαία κλίμακα (scala vestibuli).T£va(; από τους τηςβίμπιντο σύμφωνα με τους κοινωνικούς κατρεις αγωγούς στους οποίους χ (ορίζεται ο κοχλίας νόνες που καθορίζουν στην αιμομιξία. Προκαλεί: του εσωτερικού αυτιού. Ανοίγει στη βάση του κο(α) ενοχές σε περίπτωση όπου υπάρχουν φαντα 15

οίοθηοη [ο]

αιμομιξιο

σιώσεις, όνειρα ή σκέψεις σχετικές με την επιθυ μία του ατόμου να αψηφήσει τον φραγμό· και (β) βαθμιαία αποδυνάμωση της ερωτικής έλξης για τον γονέα του αντίθετου φύλου, και τελικά γενι κότερη χαλάρωση των οικογενειακών δεσμών στην εφηβεία, αιμομιξία (incest). Σεξουαλική δραστηριότητα ανά μεσα σε στενούς, εξ αίματος συγγενείς. Ο βαθμός συγγένειας που προσδιορίζει την ύπαρξη αιμομιξίας διαφέρει ανάλογα με την κοινωνία και τον πολιτισμό.

λαμβάνουν αισθήματα κατήφειας, απώλεια ενδιαφέροντος για τον υπόλοιπο κόσμο, αισθήματα ενοχής για τον θανόντα και μείωση της δρα στηριότητας και της πρωτοβουλίας. Η κατάστα ση μοιάζει με την κατάθλιψη και τη μελαγχολία, αλλά τα αισθήματα είναι λιγότερο επίμονα και δεν θεωρούνται παθολογικά, παρά μόνο αν πα ραταθούν για μακρύ χρονικό διάστημα. Βλ. επί σης πένθος.

αισθήματα υπεροχής (superiority feelings). Στάση που χαρακτηρίζεται από την υπερβολική ιδέα του ατόμου για τις προσωπικές φυσικές ή /και von αισθαντικός τύπος (sensing type). Σύμφωνα με τη τικές του ικανότητες σε σύγκριση με τις ικανόθεωρία ψυχοβογικών τύπων του Jung, ένας από τητες τρίτων. Συνήθως θεωρείται άμυνα σε αιτους τέσσεριςβειτουργικούς τύπους προσωπικόσθήματα μειονεξίας. τητας (οι άλλοι είναι ο αισθηματικός, ο σκεπτόμενος και ο διαισθητικός). Σε συνδυασμό με μια εξω - αισθηματικός τύπος (feeling type). Σύμφωνα με τη θεωρία ψυχοβογικών τύπων του Jung, ένας από στρεφή προσέγγιση της ζωής, ο τύπος αυτός χατους τέσσεριςβειτουργικούς τύπους προσωπικόρακτηρίζεται θετικά από την ικανότητα εκτίμητητας (οι άλλοι είναι ο διαισθητικός, ο σκεπτόμεσης των τεχνών και αρνητικά από μια ωμή ανα νος και ο αισθαντικός). Σε συνδυασμό με μια εξω ζήτηση ευχαρίστησης. Σε συνδυασμό με μια εσωστρεφή προσέγγιση της ζωής, ο αισθηματικός τύ στρεφή προσέγγιση της ζωής, ο ίδιος τύπος χα πος χαρακτηρίζεται θετικά από την εναρμόνιση ρακτηρίζεται θετικά από την ένταση των υπομε τα κοινωνικά πρότυπα και αρνητικά από μεκειμενικών αισθήσεων και αρνητικά από υπεταβολές στα συναισθήματα από τη μια κατάστα ρευαισθησία και αμβλύτητα. ση στην άλλη, καθώς και από μια χωρίς διάκριση αίσθημα ενοχής (feelings ofguilt /sense ofguilt). Αυ υποχώρηση στις προσδοκίες των άλλων. Σε συν το κριτική βασισμένη σε πράξεις ή σκέψεις που το δυασμό με μια εσωστρεφή προσέγγιση της ζωής, άτομο θεωρεί επιλήψιμες όταν έχει ενεργήσει ο ίδιος τύπος χαρακτηρίζεται θετικά από έντονη αντίθετα προς τον τρόπο που πιστεύει ότι είναι συμπάθεια για όποιους έχουν συναντήσει αντιορθός. Μπορεί να πρόκειται για λογική μεταμέξοότητες στη ζωή τους και αρνητικά από συστολεια ή για παράλογη αυτοτιμωρητική συμπεριλή και έλλειψη διαθεσιμότητας για τους άλλους. φορά η οποία πηγάζει από μια διάχυτη αίσθηση προσωπικής αναξιότητας. αισθήσεις απόστασης (distance senses). Οι αισθήαίσθημα μειονεξίας (inferiority feeling). Σύμφωνα με σεις της όρασης και της ακοής, οι οποίες, σε αντί τον Alfred Adler, φυσιολογικά συναισθήματα τα θεση με τις αισθήσεις επαφής, παρέχουν πληρο οποία μπορεί να τρέφει ένα άτομο που πιστεύει φορίες γι' αυτά με τα οποία το άτομο δεν βρίσκε ότι είναι λιγότερο αξιόλογο από τα άλλα ή από ό,τι ται σε άμεση επαφή,Έως ένα βαθμό, και η όσφρη θα ήθελε το ίδιο να είναι. Αυτά τα συναισθήματα ση θεωρείται ορισμένες φορές αίσθηση απόστα είναι συνήθως δυσάρεστα, αλλά τείνουν να κινη σης. τοποιούν το άτομο προς την κατεύθυνση της αυ αισθήσεις επαφής (contact senses). Αισθήσεις των τοβελτίωσής του, αναπληρώνοντας με περισσόοποίων οι υποδοχείς ανιχνεύουν το εξωτερικό τερη ή λιγότερη επιτυχία την ανεπάρκειά του. Το ερέθισμα μόνο μέσω άμεσης επαφής (γεύση και αίσθημα μειονεξίας είναι διαφορετικό από το σύαφή), σε αντίθεση με τις αισθήσεις απόστασης μπβεγμα μειονεξίας, το οποίο δεν οδηγεί σε ενέρ (όραση και ακοή). Αίσθηση επαφής μπορεί τεγειες αυτοβελτίωσης. Σύμφωνα με τον Sigmund χνικά να θεωρηθεί και η όσφρηση, παρότι μοιά Freud, κατανοείται και ερμηνεύεται ως σύμπτωζει με αίσθηση απόστασης. μα και όχι ως αιτιολογικός παράγοντας, αίσθηση [α] (perception). Σύμφωνα με τον Αριστο αισθήματα πένθους (mourning). Αντιδράσεις θλί τέλη, η κατ'οίοθηοη αντίβηψη αναφέρεται στο αϊ ψης και ψυχικής οδύνης που οφείλονται στην σθητικό μέρος της ψυχής, μέσω του οποίου αϊ απώλεια ενός αγαπητού προσώπου και περισθανόμαστε. Ως μια μορφή ηθικής αίσθησης ή διlb

οιοθησιοκινηιικη νοημοσύνη

οίοθηοη [β|

αισθητικής ανιίβηψης, που σχετίζεται με τη φρό νηση και τον ορθό λόγο, είναι η ικανότητα του νου να συλλαμβάνει τα εκάστοτε ηθικά δεδομένα ώστε να επιλέγει την κατάλληλη πράξη και να προβαίνει σε αξιολογικές κρίσεις, αίσθηση [β] (sensation). Η άμεση, υποκειμενική και μη επεξεργασμένη στοιχειώδης εμπειρία, η οποία οφείλεται στον ερεθισμό των υποδοχέων των αϊ σθητήριων οργάνων. Η επεξεργασία και ερμη νεία των αισθήσεων οδηγεί στην αντίβηψη. αίσθηση [γ] (sense). [1] Μία από τις βασικές κατη γορίες αισθητήριων εμπειριών, όπως η αίσθηση ακοής, γεύσης, θερμοκρασίας, ισορροπίας, κιναίσθησης, όρασης, οσμής, πίεσης, πόνου. Η κά θε αίσθηση είναι εφοδιασμένη με ειδικευμένους υποδοχείς, αντιδρά σε χαρακτηριστικά ερεθίσματα και έχει τις δικές της διόδους σε ένα ειδι κό τμήμα του εγκεφάλου. [2] Μια υποκειμενική κατηγορία που αναφέρεται είτε σε μια διάσταση του φυσικού κόσμου, όπως είναι η αίσθηση του χώρου και του χρόνου, είτε σε μια αφηρημένη έννοια, όπως είναι η αίσθηση της δικαιοσύνης ή του χιούμορ, αίσθηση αλληλεξαρτώμενου εαυτού (interdependent sense ofself). Αίσθηση εαυτού που ωθεί το άτομο να προσπαθεί να ταιριάξει με την ομάδα, να επιδεικνύει ευελιξία και να προάγει τους στόχους της, να εκφράζεται έμμεσα «διαβάζοντας τη σκέψη των άλλων» και να διατηρεί μια αρμονική σχέση με το κοινωνικό πλαίσιο που το περιβάλλει. Αντιδιαστέλλεται προς την αίοθηοη ανεξάρτητου εαυιού. αίσθηση ανεξάρτητου εαυτού (independent sense of self)· Αίσθηση εαυτού που ωθεί το άτομο να προσπαθεί να είναι μοναδικό, να προάγει προ σωπικούς στόχους και να εκφράζεται άμεσα επί κυρώνοντας τα εσωτερικά του χαρακτηριστικά. Αντιδιαστέλλεται προς την αίσθηση αββηββξαρτώμενου εαυιού. αίσθηση γεύσης (gustation). Η αίσθηση η οποία βα σίζεται στους γευστικούς κάλυκες που βρίσκονται στην επιφάνεια της γλώσσας, στον ουρανί σκο και στη στοματική κοιλότητα και ενεργοποι ούνται με ουσίες που είναι διαλυτές στον σίελο. Οι βασικές ή πρωτογενείς γεύσεις είναι τέσσερις: η γλυκιά, η ξινή, η πικρή και η αλμυρή, αίσθηση θερμοκρασίας (temperature sense). Η ai σθηση του ζεστού και του κρύου, που αποτελεί μέρος της αίσθησης της αφής.

17

αίσθηση ισορροπίας (sense of equilibrium). Αίσθη ση που ρυθμίζει τον προσανατολισμό του οργανισμού στον χώρο, ελέγχει τη στάση του σώματος και τη σχέση των μελών του σώματος μεταξύ τους, και διατηρεί την ισορροπία σε κατάσταση ακινησίας ή κίνησης. Τα όργανα της αίσθησης ισορροπίας είναι οι ημικυκβικοί σωβήνες του εσωτερικού αυτιού, όπου η ενδόλεμφος ανιχνεύει την κίνηση λόγω της επίδρασης της βαρύτητας, και τα αιθουσαία κυσιίδια στο αυτί. αίσθηση προσανατολισμού (sense of direction). Ικα νότητα του οργανισμού να προσανατολίζεται σε σχέση με τα σημεία του ορίζοντα (όπως στην πε ρίπτωση της αποδημίας και της παλιννόστησης) χωρίς τη χρήση των γνωστών αισθητήριων υποδοχέων. Οι θεωρίες που έχουν προταθεί για να εξηγήσουν το φαινόμενο είτε αναφέρονται στην ικανότητα προσανατολισμού με βάση περιβαλλοντικά στοιχεία, όπως η θέση του ήλιου, της σε λήνης και των αστεριών, είτε το αποδίδουν στη χρήση των επικρατούντων ανέμων και των μαγνητικών ή ηλεκτρικών πεδίων. αίσθηση ταυτότητας (sense of identity). Επίγνωση του ατόμου ότι αποτελεί χωριστή και διακριτή ύπαρξη. Τα πρώτα σημεία της αίσθησης ταυτό τητας θεωρείται ότι εμφανίζονται όταν το βρέφος βιώνει τον αποχωρισμό του από το άτομο που έχει την κύρια φροντίδα του και αρχίζει να συνειδη τοποιεί την ικανότητα του να κινείται και να αντί λαμβάνεται το περιβάλλον, αίσθηση του «γνωρίζειν» (feeling of knowing). Γενική ασαφής αίσθηση του ατόμου ότι γνωρίζει την απάντηση σε ένα ερώτημα ή ότι έχει δει ή βιώσει ένα ερέθισμα, θεωρείται αποτέλεσμα του ίδιου μηχανισμού που μεσολαβεί στην άδηβη μνήμη και την άδηβη μάθηση. αισθησιοκινητική αφασία (sensorimotor aphasia). Συνδυασμός ανιιβηπτικής και εκφραστικής αφασίας που χαρακτηρίζεται από βλάβη ή απώλεια της ικανότητας αντίληψης, κατανόησης και χρήσης της γλώσσας. Η αφασία μπορεί να είναι ακου στική, απτική, οπτική ή ένας συνδυασμός τους. αισθησιοκινητική νοημοσύνη (sensorimotor intelligence). [ 1 ] Γνωστικές ικανότητες που αναπτύσ σουν τα παιδιά κατά τη διάρκεια του αισθησιοκινηιικού σιαδίου, το οποίο καλύπτει τα δύο πρώ τα έτη της ζωής και χαρακτηρίζεται από προσπάθειες σύνθεσης των αισθήσεων με την κινη τική συμπεριφορά. [2] Γνώσεις που αποκτώνται

αιοθηοιοκινηυκο σιόδιο

oioOmnpios ερεθιομός

των αισθητήριων οργάνων είτε λόγω παρατετα -

από την αισθητήρια αντίληψη και τις κινητικές ενέργειες σε σχέση με τα αντικείμενα του περιβάλλοντος.

μένου ερεθισμού είτε λόγω απουσίας ερεθισμού,

αισθητήρια συμπτώματα διαταραχής μετατροπής αιοθησιοκινητικό στάδιο (sensorimotor stage). Σύμ - (sensory conversion symptoms). Μία από τις δύο κύ φωνα με τον Jean Piaget, το πρώτο στάδιο γνω ριες κατηγορίες συμπτωμάτων της διαταραχής μεστικής ανάπτυξης του παιδιού (0-2 ετών), το τατροπής, που χαρακτηρίζεται από απώλεια της οποίο προηγείται των άλλων τριών (στάδιο προ αφής ή αίσθησης του πόνου, διπλωπία, τύφλωτων νοητικών πράξεων, στάδιο των συγκεκριμένων ση, κώφωση και ψευδαισθήσεις. Πιστεύεται ότι νοητικών πράξεων και στάδιο των τυπικών νοητιτα συμπτώματα αυτά ανακουφίζουν από το άγκών πράξεων). Σε αυτό το στάδιο το παιδί αντιχος και βοηθούν το άτομο να αποσπάσει την προ λαμβάνεται τον κόσμο μέσω των αισθήσεων και σοχή, τη συμπάθεια και τη φροντίδα των άλλων. των αντανακλαστικών αντιδράσεών του. Σταδία Η άλλη κύρια κατηγορία συμπτωμάτων είναι τα κά ανακαλύπτει τη σχέση των κινήσεών του με κινητικά συμπτώματα διαταραχής μετατροπής. τις αλλαγές που επιφέρουν στο περιβάλλον, ανα αισθητήρια υπερφόρτιση (sensory overloading). Καπτύσσει την έννοια της μονιμότητας των αντί τάσταση ή εμπειρία που παρατηρείται όταν ένας κειμένων, ενώ στο τέλος αυτής της περιόδου πα οργανισμός γίνεται δέκτης πολλών διαφορετικών ρουσιάζει στοιχεία συμβολικής σκέψης. ερεθισμάτων ταυτόχρονα (π.χ. λεκτικών, οπτικών, απτικών κ.ά.). αισθησιοκινητικός εγωκεντρισμός (sensorimotor egocentrism). Σύμφωνα με τον Jean Piaget, μορ - αισθητήριο έλλειμμα (sensory deficit). Απώλεια, απουσία ή έντονη εξασθένηση της φυσιολογικής φή εγωκεντρισμού χαρακτηριστική των παιδιών αισθητήριας λειτουργίας (πλ. όρασης, ακοής, γεύ που βρίσκονται στο αιοθησιοκινητικό στάδιο. Σχε τίζεται με την αδυναμία του παιδιού να καταλά σης, αφής κ.ά.). βει ότι τα αντικείμενα υπάρχουν ανεξάρτητα από αισθητήριοι πυρήνες αναμετάδοσης (sensory relay προσωπικές ενέργειες και ότι ο εαυτός αποτελεί nuclei). Πυρήνες στον θάβαμο όπου φθάνουν με μόνο μια οντότητα ανάμεσα σε πολλές άλλες. ρικές ή όλες οι πληροφορίες από τους αισθητήαισθητήρια αποστέρηση (sensory deprivation). Ελάτ - ριους υποδοχείς (με εξαίρεση τους οσφρητικούς), προτού μεταδοθούν στις εξειδικευμένες αισθητωση των απαιτούμενων ερεθισμάτων για την τήριες περιοχές του εγκεφάλου, ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Σε πειραμααισθητηριοκινητική μνήμη (sensory-motor memory). τικές συνθήκες, η παρατεταμένη απουσία εξω[ 1] Μνήμη της αίσθησης μιας κινητικής δράστη τερικών ερεθισμάτων προκαλεί στο άτομο πλήριότητας, όπως η ενθύμηση της ποδηλασίας ως ξη, νευρικότητα, διαταραχές στη σκέψη και ψευμυϊκών κινήσεων στα πόδια. [2] θραύσματα σω δαισθήσεις. Βλ. επίσης επιδράσεις αισθητήριας ματικών και συναισθηματικών εμπειριών που αποστέρησης. δεν μπορούν να αποδοθούν σε οργανική ασθέαισθητήρια αφασία (sensory aphasia). Mopφή αφανεια, τρέχουσες καταστάσεις ή σχήματα σκέψης. σίας στην οποία η γλωσσική αντίληψη είναι ιδι Αυτές οι αναμνήσεις μπορεί να εμφανίζονται ως αίτερα διαταραγμένη και η ομιλία χαρακτήριζε μια αποσυνδεδεμένη πτυχή ή ως αναπαράσταση ται από φυσιολογική ροή με πολλές σημασιολομιας τραυματικής εμπειρίας. Είναι επίσης γνωγικές παραφαοίες. Μερικές φορές οι πάσχοντες στή ως «σωματική μνήμη», επαναλαμβάνουν τα λόγια του συνομιλητή τους αισθητήριος αυτοματισμός (sensory automatism). χωρίς να κατανοούν το νόημα. Λανθασμένη αντίληψη που μπορεί να παρου αισθητήρια μνήμη (sensory memory). Σύστημα μνήσιαστεί όταν ένα φαινόμενο μελετάται ή εξετάμης όπου οι πληροφορίες εντυπώνονται όπως ζεται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για παρά λαμβάνονται από τα αισθητήρια όργανα και συ δείγμα, ένα άψυχο αντικείμενο φαίνεται να κιγκρατούνται για λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο νείται ή να αλλάζει μορφή και μέγεθος ως απο στην όραση και για περίπου δύο δευτερόλεπτα τέλεσμα της παρατεταμένης παρατήρησης του στην ακοή. Ονομάζεται και «αισθητήριος καταστο μικροσκόπιο, γραφέας». αισθητήριος ερεθισμός (sensory stimulation). Διέαισθητήρια προσαρμογή (sensory adaptation). Αλ- γερση ενός αισθητήριου οργάνου από μια πηγή λαγές στον βαθμό ευαισθησίας των υποδοχέων 18

•loBrunpios καταγραφέας

ακαμψία ομάδας

φυσικής ενέργειας, όπως είναι χα φωχεινά ή ηχη χικά κύμαχα. αισθητήριος καταγραφέας (sensory register). Βλ. αισθητήρια μνήμη. αισθητική (aesthetics). Κλάδος χης φιλοσοφίας ο οποίος ασχολείται με χπν ιδιόμορφη εμπειρία χης ευχαρίσχησης που συσχετίζεται με το ωραίο. Η αισθητική εξετάζει το ωραίο και άλλες αισθητικές κατηγορίες (ΠΛ. το υψηλό) στη φύση και στην τέχνη. Εξετάζει επίσης τη γένεση και τις μορφές της τέχνης, τις αρχές και τα κριτήρια της αξιολό γησής της, τη σχέση της με τη γνώση και την ηθι κή, καθώς και τον κοινωνικό της ρόλο. αιτιακή απόδοση (attribution of causation), θεωρία που προτάθηκε από τον Fritz Heider και περιλαμβάνει τους κανόνες στους οποίους βασίζονται οι άνθρωποι για να καταλήξουν σε συμπεράσμα τα ως προς τα αίτια της παρατηρούμενης συμπε ριφοράς των άλλων, θεωρείται ότι η αξιολόγηση της συμπεριφοράς των άλλων εξαρτάται από τα κίνητρα που τους αποδίδονται. Τα κίνητρα μπο ρεί να είναι είτε εσωτερικές προδιαθέσεις (στάσεις, ιδιότητες, κίνητρα) είτε εξωτερικές καταστάσεις (περιβάλλον) είτε ένας συνδυασμός τους. Βλ. επίσης απόδοση αιτίων. αιτιακή/αιτιώδης σχέση (causation). Μορφή σχέσης ανάμεσα σε δύο μεταβλητές, όπου η παρου σία της μιας είναι αποτέλεσμα της παρουσίας της άλλης. Σε ορισμένες περιπτώσεις η εμφάνιση ενός φαινομένου αποδίδεται σε περισσότερους του ενός αιτιώδεις παράγοντες, αιτιακή/αιτιώδης σχέση και συσχέτιση (causation and correlation). Η ύπαρξη συσχέτισης ανάμεσα σε δύο σύνολα δεδομένων δεν αποτελεί από μόνη της ένδειξη αιτιώδους σχέσης. Αιτιακή σχέση ενδέχεται να υπάρχει σε μια θετική ή αρνητική συσχέτιση, αλλά αυτό δεν μπορεί να διαπιστωθεί μόνο από την παρουσία μιας στατιστικής σχέσης ανάμεσα στην ανεξάρτητη και την εξαρτημένη μεταβλητή. Δύο ή περισσότερα στοιχεία μπορεί να συμμεταβάλλονται λόγω της παρουσίας ενός τρίτου παράγοντα. Για παράδειγμα, ο αριθμός των περιστατικών ηλίασης και η μαλάκυνση της ασφάλτου στους δρόμους δεν προκαλούν το ένα το άλλο, αν και συμβαίνουν μαζί και είναι και τα δύο αποτέλεσμα ενός τρίτου παράγοντα: της υψηλής θερμοκρασίας. Προϋποθέσεις που απαιχού νχαι για χον καθορισμό χης σχέσης αιχίου -αιχια τού είναι: (α) να υπάρχουν παράγοντες που συ 19

σχετίζονται- (β) να υπάρχουν παράγοντες που σχετίζονται χρονικά, ώστε το αίχιο να προηγεί χαι του αιχιαχού- και (γ) ο δυνάμει αιχιώδης παράγοντας να αποτελεί χο πλέον ευλογοφανές αί ΧΙΟ.

αίτιο-αιτιατό (cause and effect). Η προσδοκία όχι μια συγκεκριμένη πράξη θα επιφέρει ένα συγκεκριμένο αποχέλεσμα· και, ανχίσχροφα, ένα συγκεκριμένο αποχέλεσμα θεωρείται ότι είναι επίδρα ση μιας συγκεκριμένης αιτίας. αιτιοκρατία (determinism). Φιλοσοφικό δόγμα, σύμφωνα με το οποίο τίποτε δεν συμβαίνει χωρίς κά ποιες συγκεκριμένες αιτίες, οπότε η πλήρης εξέ ταση των προηγούμενων συνθηκών επιτρέπει την κατανόηση της τρέχουσας συμπεριφοράς. Στην ψυχολογία, η αιτιοκρατία αναφέρεται ιδιαίτερα στην έλλειψη αυτοκαθορισμού, αυτονομίας και ελεύθερης βούλησης. Αποκαλείται και ντετερμινισμός. αιτιολογία ([ajetiology). [1] Γενικά, οι λόγοι που οδήγησαν σε μια κατάσταση ή συμπεριφορά. [2] Στην ιατρική και την ψυχολογία, η μελέτη της απαρχής μιας ασθένειας ή διαταραχής, που καλύπτει τα συναισθηματικά, σωματικά και ψυχικά αίτια και τις αλληλεπιδράσεις τους, καθώς και τους πα ράγοντες που ενδέχεται να προδιαθέτουν ένα άτομο να εμφανίσει μια συγκεκριμένη ασθένεια. αιτιότητα (causality). Φιλοσοφικός όρος για την υποτιθέμενη σύνδεση μιας κατάστασης με μια άλλη που προηγείται αυτής, με τρόπο ώστε η τελευ ταία να εξαρτάται κατ' ανάγκην από την πρώτη. Στην ψυχολογία γίνεται αναφορά σε αιτιακές σχέσεις που μπορούν να διαπιστωθούν με εμπειρικό τρόπο. ακαμψία (rigidity). Η προσκόλληση ενός ατόμου σε συγκεκριμένες συμπεριφορές και σε έναν καθιερωμένο τρόπο αντιμετώπισης των προβλημάτων, καθώς και η ανικανότητά του να δει τα πράγμα τα διαφορετικά και να αλλάξει τη στάση του, ακό μη και όταν το απαιτούν οι περιστάσεις. ακαμψία ομάδας (group rigidity). Τάση μιας δεδομένης κοινωνικής ομάδας να αντιμάχεται ή να τορπιλίζει αλλαγές στη δομή χης. Ο όρος αναφέ ρεται επίσης στην αντίσταση που προβάλλει μια ομάδα σε εσωτερικές ή εξωτερικές περιβαλλσντι κές πιέσεις. Στους παράγοντες που επηρεάζουν την ακαμψία της ομάδας συγκαταλέγονται το μέ γεθός της, η ιστορία της, η συνοχή της και η σχέ ση της με άλλες ομάδες.

ακοιανάηιο npoonoimn διοιοραχη

ακουοηκή αφαοίο

ακατανόητα προσποιητή διαταραχή (factitious disorder). Διαταραχή που χαρακτηρίζεται από σκόπιμη παραγωγή ή υπόκριση μη πραγματικών ψυχολο γικών ή σωματικών συμπτωμάτων. Το κίνητρο του ατόμου που παρουσιάζει τα συμπτώματα είναι η ανάληψη του ρόλου του ασθενή και όχι το οικονομικό κέρδος ή η αποφυγή νομικής ευθύνης.

ρικό αυτί και στον εγκέφαλο. Τα ηχητικά κύματα εισέρχονται στο εξωτερικό αυτί, προκαλούν τη δόνηση της τυμπανικής μεμβράνης και μεταδίδο νται από τα ακουστικά οστάρια στον γεμάτο υγρό κοχλία του εσωτερικού αυτιού. Οι δονήσεις μετα σχηματίζονται σε ηλεκτρικέςώσεις που μεταφέρονται από το ακουστικό νεύρο στον εγκεφαλικό φλοιό, όπου εγγράφονται και ερμηνεύονται, ακατανόητα προσποιητή διαταραχή δι' αντιπροσώπου (factitious disorder by proxy). Διαταραχή ακοινωνικό (asocial). [ 1] Το αναφερόμενο σε κατα στάσεις, γεγονότα, συμπεριφορές ή άτομα που λει στην οποία κάποιος δημιουργεί σκόπιμα σωμα τουργούν ανεξάρτητα -αλλά όχι και αντίθετα (βλ τικά αλλά και ψυχολογικά συμπτώματα σε ένα αντικοινωνικό) - με τα κοινωνικά ήθη και αξίες. άλλο άτομο για να προσελκύσει την προσοχή στο Το ακοινωνικό άτομο θεωρείται ότι έχει αποσυρ πρόσωπο του. Εμφανίζεται περισσότερο σε γοθεί από την κοινωνία. [2]Έλλειψη ευαισθησίας νείς οι οποίοι δημιουργούν συμπτώματα και στα κοινωνικά ήθη, που θα μπορούσε να θεωρη ασθένειες στα παιδιά τους και συμπεριφέρονται θεί δυνάμει βλαπτική για μια ομάδα ή κοινωνία, ως αφοσιωμένοι προστάτες που θυσιάζονται γι' ακολουθία γραμμάτων αριθμών (letter-number αυτά, αποσπώντας έτσι την επιδοκιμασία των άλ sequencing). Δοκιμασία η οποία μετρά τη μνήμη λων. Τα παιδιά υποβάλλονται σε αχρείαστες και εργασίας και την προσοχή. Σε αυτήν παρουσιάσυχνά επικίνδυνες ιατρικές επεμβάσεις, ενώ σε ζονται ανακατεμένα αριθμοί και γράμματα, και ο ακραίες περιπτώσεις μπορεί να οδηγηθούν ακό εξεταζόμενος καλείται να αναφέρει πρώτα τους μη και στον θάνατο από τις προσπάθειες των γο αριθμούς σε αύξουσα σειρά και κατόπιν τα γράμ νέων τους να τα αρρωστήσουν. Βλ. επίσης σύνματα σε αλφαβητική σειρά. Αποτελεί υποκλίμα δρομο Munchausen δι ' αντιπροσώπου. κα της Κβίμακας Νοημοσύνης Ενηβίκων Wechακατάσχετη πόση (binge drinking). Περιοδικές κρί sler, γ ' έκδοση (W.AIS-III). σεις κατανάλωσης οινοπνεύματος με ενδιάμεσες ακοόγραμμα (audiogram). Καμπύλη ακουστότη «στεγνές» περιόδους που διαρκούν εβδομάδες ή τας ή γραφική παράσταση της ακουστικής οξύ μήνες. Κατά τη διάρκεια των κρίσεων το άτομο τητας σε τόνους διαφόρων εντάσεων και συχνό καταναλώνει καθημερινά μεγάλες ποσότητες αλ τήτων. κοόλ έως ότου καταρρεύσει, ακατέργαστα δεδομένα (raw data). Πληροφορίες ακουστικά οστάρια (auditory ossicles). Τα οστάρια και δεδομένα που δεν έχουν ακόμη μετατραπεί άκμων, σφύρα και αναβοβέας που βρίσκονται στο σε μια μορφή με την οποία οι ερευνητές μπορούν μεσαίο αυτί και μεταφέρουν τις ηχητικές δονήνα τα επεξεργαστούν ώστε να αποκτήσουν νόη σεις από το εξωτερικό στο εσωτερικό αυτί. μα σε σχέση με τους στόχους της μελέτης. Βλ επί - ακουστική αντήχηση (acoustical resonance). Βλ. σης αρχική ιιμή. αντήχηση. ακετυλοχολίνη (acetylcholine [ACh]). Νευροδιαβιακουστική αντίληψη (auditoryperception). Η οργάβαστής που βρίσκεται στο κεντρικό νευρικό σύ νωση και η ερμηνεία ακουστικών αισθητήριων στημα, στα γάγγλια του αυτόνομου νευρικού συ πληροφοριών, στήματος και στις μεταγαγγλιακές απολήξεις του ακουστική απεικόνιση (auditory imagery). Είδος παρασυμπαθητικού συστήματος, και διευκολύ νοητικής αναπαράστασης που χαρακτηρίζεται νει τη μεταβίβαση των νευρικών ώσεων από τον από τη νοερή απεικόνιση ήχων- για παράδειγμα, ένα νευρώνα στον άλλο. μερικά άτομα ακούν μουσική και είναι σε θέση άκμων (αηνίΙ/ιηαΐ5).Ένα από τα τρία ακουστικά οσιάνα «βλέπουν» σχετικές εικόνες, όπως πουλιά να ρια του μεσαίου αυτιού, που βρίσκεται ανάμεσα πετούν, ζευγάρια να χορεύουν κΛπ. στη σφύρα και τον αναβσβέα, και διευκολύνει τη ακουστική αφασία (auditory/acoustic aphasia). Μει μεταβίβαση των παλμικών κινήσεων στο εσωτε ωμένη ικανότητα κατανόησης του προφορικού ρικό αυτί. λόγου, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι ακοή (hearing/audition). Η αντίληψη ήχων μέσω του ότι οι ήχοι ακούγονται αλλά δεν έχουν νόημα. Ονομάζεται και «λεκτική κώφωση». ακουστικού αισθητήριου μηχανισμού στο εσωτε 20

ίΐκουαιικη κωδικοποίηση

omivüMoi

ακουστική κωδικοποίηση (acousticencoding).Μορφή κωδικοποίησης πληροφοριών που βασίζεται στις ακουστικές ιδιότητές τους. ακουστική οξύτητα (auditory acuity).Όρος που αναφέρεται στο απόβυιο καιώφβι (αίσθησης) για τον εντοπισμό ήχων με διαφορετικές συχνότητες.

mues

σης από την οποία έρχεται ένας ήχος. Οι κύριες ενδείξεις για τον ακουστικό εντοπισμό εξαρτώνται από το εάν το αυτί που βρίσκεται πιο κοντά στην πηγή προέλευσης του ήχου θα προσλάβει τον ήχο νωρίτερα από το άλλο, καθώς και από το εάν το κεφάλι αναχαιτίζει τον ήχο και με αυτό τον τρόπο το αυτί που βρίσκεται κοντά στην πηακουστική σύγχυση (acousticconfusion). Στη μνήγή του ήχου θα τον ακούσει εντονότερα, μη, σύγχυση λέξεων που βασίζεται σε ακουστιακουστικός φλοιός (auditory cortex). Η αισθητήρια κούς παράγοντες· για παράδειγμα, το άτομο ανα περιοχή της ακοής που βρίσκεται στον κροταφικαλεί τη λέξη «μόνος» αντί της λέξης «πόνος». Βλ. κόβοβό. επίσης σημαοιοβσγική σύγχυση. ακουστικό αντανακλαστικό (acoustic reflex). Ενερ - ακουστότητα (loudness). Το υποκειμενικό αίσθημα της έντασης του υπό μέτρηση ήχου. γοποίηση των μυών του μεσαίου αυτιού ως αντί ακραίες τιμές (outliers). Τιμές ή βαθμολογίες που δράση σε ήχους υψηλής έντασης. ακουστικό νεύρο (auditory nen/e / acoustic nerve). βρίσκονται πολύ μακριά από τις υπόλοιπες σύμ φωνα με εξωτερικά κριτήρια, ή δεν είναι αντιΔέσμη νευρώνων που αποτελείται από δύο τμή προσωπευτικές, και επηρεάζουν καταλυτικά ματα: (α) το κοχλιακό νεύρο, που μεταφέρει τις όλους τους στατιστικούς υπολογισμούς, ηχητικές πληροφορίες στον εγκέφαλο- και (β) το ακρίβεια (precision). Κριτήριο αξιολόγησης μιας αιθουσαίο νεύρο, που μεταφέρει πληροφορίες επιστημονικής θεωρίας. Μια επαρκής θεωρία σχετικές με την ισορροπία, πρέπει να περιλαμβάνει έννοιες και δηλώσεις ακουστικό σήμα (acousticsignal). Η μορφή συχνόσχέσεων που διατυπώνονται και μετρούνται με τητας και έντασης του ακουστικού ερεθίσματος, ακριβή τρόπο, ακουστικό σύστημα (auditory system).Όρος που ακροαναστελλόμενα κύτταρα (end-stopped cell). αναφέρεται στο εξωτερικό, το μεσαίο και το εσωΚατηγορία απβών και σύνθετων κυττάρων στον ιερικό αυτί, και περιλαμβάνει τον ακουστικό δίαυπρωτοταγή οπτικό φβοιό, τα οποία αποκρίνονται βο, την τυμπανική μεμβράνη, τα ακουστικά οστάρια και τον κοχβία. Ο κοχλίας μετατρέπει τις ηχη καλύτερα όταν η ράβδος φωτός επιμηκύνεται αλ τικές δονήσεις σε νευρικές ώσεις, οι οποίες μετα λά μόνο μέχρι ενός σημείου. Πέραν αυτού του φέρονται με το ακουστικό νεύρο στον εγκέφαλο, ορίου η απόκριση των συγκεκριμένων κυττάρων ακουστικό τραύμα (acoustic trauma). Μορφή ακου αναστέλλεται. Τα ακροαναστελλόμενα κύτταρα στικής βλάβης που προκαλείται από την έκθεση δίνουν πληροφορίες για τιςγωνίες, τις καμπύλες σε έντονους ήχους. Συχνά, ακόμη και μια σύντο ή τις απότομες διακοπές μιας γραμμής, μη έκθεση (π.χ. σε δυνατή μουσική) μπορεί να ακροφοβία/υψοφοβία (acrophobia). Παθολογικός προκαλέσει βλάβες στους νευρώνες του κοχλία, φόβος για τα ύψη. ακουστικο-οπτική αντίληψη λόγου (audio-visual ακρωτηριαζόμενη κούκλα (amputation doll). Αποspeech perception). Αντίληψη λόγου που είναι απο - συναρμολογούμενες κούκλες που χρησιμοποιτέλεσμα αλληλεπίδρασης ακουστικών και οπτι ούνται στην παιγνιοθεραπεία για να ενθαρρύνουν κών ερεθισμάτων. Για παράδειγμα, το άτομο βλέ τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. πει ή διαβάζει τα χείλη του πειραματιστή να λέΗ μητέρα κούκλα είναι το βασικό μέλος της «οι νε /γκα /, αλλά ακούει τον ήχο /μπα /, τον οποίο κογένειας», ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ο θεαντιλαμβάνεται τελικά ως /ντα /. Ονομάζεται και ραπευτής μπορεί να συμπεριλάβει στην «οικογέ«φαινόμενο McGurk». νεια» και φίλους, συγγενείς, γείτονες κ.ά. ακουστικός δίαυλος (auditory canal). Στο αυτί, βραακτινωτοί μύες (ciliary muscles). Μύες που αλλάχύ τμήμα που έχει το σχήμα σωλήνα και εκτείζουν το σχήμα και την κυρτότητα του κρυσταλνεται μεταξύ του εξωτερικού αυτιού και της τυλοειδούς φακού του οφθαλμού σύμφωνα με την μπανικής μεμβράνης του μεσαίου αυτιού. απόσταση του εξεταζόμενου αντικειμένου, ού ακουστικός εντοπισμός (auditory localization). Η τακ; ώστε αυτό να εστιάζεται με ευκρίνεια στον ικανότητα υπόδειξης της κατεύθυνσης ή της θέ αμφιβληστροειδή. 21

cirlflgyes σιην προοωπικόιηιο

ΡΓΐβινισμό4/ήΕυκοπάθΕΐα

αλβινισμός/λευκοπάθεια (albinism). Απουσία χρωστικής ουσίας από το δέρμα, τους οφθαλμούς, τα μαλλιά ή τα φτερά του οργανισμού, αλγόριθμος (algorithm). Στη γνωστική ψυχολογία, μέθοδος λύσης προβλημάτων. Πρόκειται για ένα σύνολο διεργασιών, η εκτέλεση των οποίων απαι τεί ορισμένες πράξεις από ένα πεπερασμένο σύ νολο πράξεων. Συνήθως, αν ακολουθηθούν πιστά, οδηγούν στη λύση. Αντιδιαστέλλεται προς την ευρειική. αλγοφοβία (algophobia). Παθολογικός φόβος για τον πόνο.

κή χρήση αλκοόλ που οδηγεί στην κοινωνική και επαγγελματική δυσλειτουργία του ατόμου. Χαρακτηριστικά της αλκοολικής κατάχρησης είναι η καθημερινή ανάγκη του ατόμου για αλκοόλ παρά τα διαπροσωπικά, κοινωνικά ή οργανικά προ βλήματα που προκαλούνται ή επιδεινώνονται από τις επιδράσεις του, οι περίοδοι αμνησίας, οι παρατεταμένες περίοδοι συνεχούς κατανάλωσης, οι επαναλαμβανόμενες αποτυχημένες προσπάθειες αποχής και η γενικότερη νοητική έκπτωση και συναισθηματική κατάπτωση. Περιλαμβά νεται στις διαταραχές χρήσης ουσιών και χρησι μοποιείται συχνά αντί του όρου «αλκοολισμός», αλεξία (alexia). Διαταραχή που συνδέεται με τις αλκοολική παράνοια (alcoholicparanoia). Παθολογλωσσικές ικανότητες και χαρακτηρίζεται από γική ζήλια και παράλογη πεποίθηση του αλκοοτην ολική ή μερική απώλεια της ικανότητας κα λικού ατόμου ότι ο/η σύντροφόςτου το απατά, τανόησης του γραπτού λόγου, παρά το γεγονός αλκοολική τοξίκωση (alcohol intoxication). Διατα ότι ο προφορικός λόγος είναι κατανοητός και δεν ραχή προκαλούμενη από πρόσφατη λήψη αβκουπάρχουν προβλήματα όρασης. Ονομάζεται και όβ. Πρόκειται για μια παροδική κατάσταση η «λεκτική τύφλωση», οποία δημιουργείται όταν το ποσοστό του οινοαλεξιθυμία (alexithymia). Όρος που πρότεινε ο Πέπνεύματος στο αίμα του ατόμου υπερβαίνει το τρος Σιφναίος για να περιγράψει τη δυσκολία του 0,1%. Χαρακτηριστικά της αλκοολικής τοξίκωατόμου να αναγνωρίσει, να εκφράσει και να με σης είναι η δυσπροσαρμοστική ή προβληματική ταβιβάσει τα συναισθήματά του. κοινωνική και εργασιακή συμπεριφορά, η μείωαλκοόλ (alcohol). Αποτέλεσμα της ζύμωσης του σακση της προσοχής και της κρίσης, οι δυσκολίες χάρου που περιέχεται στα φρούτα και στους καρ στην άρθρωση, η αστάθεια και έλλειψη συντονι πούς, περνά στην κυκλοφορία του αίματος μέσω σμού κινήσεων, η αψιθυμία, η ευφορία και τα κετου στομάχου και του εντέρου, και καταστέλλει ή νά μνήμης. επιβραδύνει τη λειτουργία όλων των συστημάτων αλκοολική ψευδαισθήτωση (alcohol[ic] hallucinosis). στον οργανισμό, επηρεάζοντας την εκτέλεση σύν Ακουστικές κυρίως ψευδαισθήσεις υπό την επί θέτων έργων. Η κατανάλωση του συνοδεύεται από δράση αλκοόλ, συναισθήματα ευφορίας και άρση των αναστοαλκοολική ψύχωση (alcoholicpsychosis). Ψυχικές λών. Υψηλές δόσεις αλκοόλ προκαλούν έντονη διαταραχές που είναι αποτέλεσμα κατάχρησης και ασυνήθιστη συμπεριφορά, ακόμη υψηλότεοινοπνευματωδών ποτών. Κοινό χαρακτηριστιρες δόσεις επιφέρουν απώλεια της συνείδησης, κό τους είναι η οξεία ή χρόνια εγκεφαλική φλεγ ενώ σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν μονή που ευθύνεται για την εμφάνιση ψυχωσιακόμη και στον θάνατο. Τα άτομα αναπτύσσουν κών συμπτωμάτων, όπως ψευδαισθήσεις, ιδεοανοχή στην επίδραση του αλκοόλ το οποίο προληψίες, παραλήρημα, σημαντική μείωση της μνή καλεί οργανική εξάρτηση, ενώ τα συμπτώματα μης και της κρίσης, μυθοπλασία και γενικότερη της απόσυρσης μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρά και χρήζουν αντιμετώπισης. Βλ επίσης εξάριηοη νοητική αποδιοργάνωση, από αβκοόβ και αβκοοβική καιάχρηοη. αλκοολικό κενό μνήμης (alcoholic blackout). Αμνη αλκοολική άνοια (alcohol[ic) dementia). Διαταραχή σία που είναι αποτέλεσμα λήψης οινοπνεύματος. που συνδέεται με παρατεταμένη και υπερβολιΤο κενό μνήμης αποτελεί συνήθως ένδειξη ότι κή χρήση αλκοόλ και χαρακτηρίζεται από έκυπάρχει αναστρέψιμη εγκεφαλική βλάβη, πτωση στην κρίση και στις γνωστικές λειτουραλκοολισμός (alcoholism). Βλ εξάριηοη από αβκοόβ. γίες, έλλειψη ενδιαφέροντος για προσωπική υγιαλλαγές στην προσωπικότητα (personality changes). εινή, επιπεδοποίηση του συναισθήματος και ση Η τάση για μεταβολές σε χαρακτηριστικά της προ μαντική πρόδρομη αμνησία, σωπικότητας στην πορεία του χρόνου. Για πααλκοολική κατάχρηση (alcoholabuse). Υπερβολιράδειγμα, ένα συνεσταλμένο άτομο μπορεί να γί 22

αΑΑοιοφογίο/ηίκο

οήήογή (παρεών

σία, ενώ τα αγόρια μαθαίνουν το ίδιο αντικείμε νο καλύτερα από τα κορίτσια σε συνθήκες που απαιτούν ανταγωνισμό, αλληλεπίδραση υψηλότερης τάξης (higher order interaction). Στη στατιστική ανάβυση διακύμανσης, αλληλεπιδράσεις σε περισσότερες από δύο αλλαγή στάσεων (attitude change). Οποιαδήποτε ανεξάρτητες μεταβλητές σε πολυπαραγοντικά μεταβολή στις στάσεις του ατόμου, η οποία είναι πειράματα. Σε σύνθετα παραγοντικά πειράματα αποτέλεσμα διεργασιών που πηγάζουν από το ίδιο η ερμηνεία αυτών των επιδράσεων παρουσιάζει το άτομο ή από τις ενεργές προσπάθειες άλλων μεγάλες δυσκολίες, να το μεταπείσουν. αλληλοδιάδοχη θεραπεία (tandem therapy). Στη αλλαγή φύλου (sexchange). Χειρουργική μεταβοθεραπεία γάμου, η πρακτική του ψυχοθεραπευ λή των εξωτερικών χαρακτηριστικών του φύλου τή να δέχεται καθέναν από τους δύο συζύγους ενός ατόμου, η οποία συνήθως συνοδεύεται από χωριστά σε συνεδρία, κατάλληλη ορμονική θεραπεία. Στόχος είναι να αλληλοεμπλεκόμενη οικογένεια (enmeshed family). μοιάσει το άτομο όσο το δυνατόν περισσότερο στα Ορος που περιγράφει μια μορφή οικογένειας στην άτομα του άλλου φύλου, το οποίο και προτιμά. Οι οποία το κάθε μέλος αναμειγνύεται στη ζωή των μεταβολές περιορίζονται στα εξωτερικά χαραάλλων, καθιστώντας αδύνατη την αυτονομία τους. κτηριστικά και δεν επηρεάζουν τον εγγενή αναΒλ. επίσης οικογενειακή συνοχή. παραγωγικό ρόλο ή γονότυπο του ατόμου. αλληλοεμπλοκή (enmeshment). [1] Συγχώνευση αλληλεγγύη ομάδας (groupsolidarity). Κοινός δεμε ένα άλλο άτομο, αποτέλεσμα της οποίας είναι σμός ανάμεσα στα μέλη μιας ομάδας, ο οποίος πη η απώλεια της έννοιας του εαυτού και της ταυ γάζει από συναισθήματα, στόχους και δράστη τότητας. [2] Στο πλαίσιο ενός οικογενειακού συ ριότητες που μοιράζονται μεταξύ τους. στήματος, όρος που περιγράφει τις αδιαφοροαλληλεπίδραση/διάδραση (interaction). [ 1] Γενι ποίητες, κλειστές και διάχυτες σχέσεις μεταξύ κά, σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερα συστήτων μελών. Η αλληλοεμπλοκή περιορίζει ή παματα, άτομα ή ομάδες, που χαρακτηρίζεται από ρεμποδίζει την ομαλή λειτουργία της οικογένει αμοιβαίες επιδράσεις. [2] Στους παραγοντικούς ας και η αυτονομία των μελών της καταλήγει σε σχεδιασμούς, ο μη προσθετικός συνδυασμός πολσυμβιβασμό. λαπλών ανεξάρτητων μεταβλητών σε μια άλλη ανεξάρτητη. Παρατηρείται στη στατιστική ανάαλληλόμορφο (allele). Εναλλακτική μορφή ενός λυση διακύμανσης, σε περιπτώσεις όπου οι συνγονιδίου που διαφέρει στην αλληλουχία του DNA θήκες μιας ανεξάρτητης μεταβλητής δεν επήρε και επηρεάζει τη λειτουργία ενός και μόνο προϊάζονται ομοιόμορφα από τις συνθήκες μιας άλόντος (RNA και /ή πρωτεΐνες). Ο άνθρωπος φέλης. Για παράδειγμα, το επίπεδο διέγερσης αλρει δύο αντίγραφα των περισσότερων γονιδίων, ληλεπιδρά με τη δυσκολία ενός υπό εκτέλεση έρ ένα από κάθεγονέα.Έτσι, κάθε αλληλόμορφο έχει γου κατά τρόπο ώστε η επίδοση να φτάνει σε προέλθει ανεξάρτητα από ένα γονέα. Βλ. επίσης υψηλό επίπεδο διέγερσης όταν το έργο είναι εύ ομόζυγο και ετερόζυγο. κολο και να πέφτει σε χαμηλό επίπεδο όταν το άλλο εγώ (alter ego). [ 1] Κοινός χαρακτηρισμός ενός έργο είναι δύσκολο. οικείου και έμπιστου προσώπου (π.χ. φίλου) με το οποίο το άτομο μοιράζεται προβλήματα και βιώ αλληλεπίδραση ευχέρειας μάθησης-χειρισμού (aptitude-treatment interaction). Φαινόμενο κατά ματα ως εάν αυτό το πρόσωπο να ήταν ο «δεύτε ρος εαυτός» του. [2] Στο ψυχόδραμα, ο βοηθός του το οποίο μια δεδομένη αντιμετώπιση (συνήθως θεραπευτή που υποκρίνεται τον εσωτερικό ρόλο μια διδακτική μέθοδος ή πρακτική) επιδρά διατου πρωταγωνιστή. Βλ. επίσης βοηθητικό εγώ. φορετικά στην εξαρτημένη μεταβλητή (συνήθως αλλοιοφαγία/πίκα (pica). Μορφή διαταραχής της επίδοση ή στάση)για τα άτομα που διαφέρουν ως σίτισης και της πρόσληψης τροφής της βρεφο προς ένα χαρακτηριστικό (ικανότητα, δεξιότητα, νηπιακής ηλικίας, που χαρακτηρίζεται από την φύλο, κοινωνική τάξη κλπ.). Για παράδειγμα, τα επίμονη βρώση μη τροφικών ουσιών (π.χ. πλακορίτσια μαθαίνουν καλύτερα μαθηματικά από στελίνη, μπογιές, μαλλιά κ.ά.), έχει διάρκεια του τα αγόρια σε συνθήκες που απαιτούν σύνεργα νει πιο κοινωνικό και ένα επιθετικό άτομο πιο παθητικό. Οι αλλαγές μπορεί να είναι αιφνίδιες ή σταδιακές, ακούσιες ή εσκεμμένες (πΛ. ως απο τέλεσμα συμβουλευτικής ή θεραπείας), ή να οφεί λονται σε γήρανση, τραυματισμό ή ασθένεια.

23

gririOKEvtpiopôs

άμΕοη επανάληψη (neipapotos)

λάχιστον ένα μήνα και δεν αντιστοιχεί στο ανα πτυζιακό επίπεδο του παιδιού. Η διαταραχή δεν συνοδεύεται από αποστροφή της συμβατικής τροφής.

Ενέργειες προς όφελος των άλλων, οι οποίες θέ τουν την ασφάλεια και τα συμφέροντά τους πά νω από εκείνα του εαυτού. Πς αλτρουιστική συ μπερκρορά δεν νοούνται οι πράξεις που βάζουν τον εαυτό σε κίνδυνο προκειμένου να προστααλλοκεντρισμός (allocentrism). Σύμφωνα με τον τευτούν οι συγγενείς και να εξασφαλιστεί έτσι η Harry Triandis, μεταβλητή της προσωπικότητας που αντανακλά στάσεις, πεποιθήσεις και συμπεεπιβίωση των ίδιων γονιδίων, ούτε οι πράξεις που ριφορές οι οποίες συναντώνται συνήθως στις συλαποβλέπουν σε μελλοντική ανταπόδοση, λογικές κοινωνίες (όπως αυτές της Νοτιοανατο αλυσιδωτή συμπεριφορά (chain behaviour/behaviour λικής Ασίας). Το άτομο θεωρεί τον εαυτό του αλchaining). Ενιαίο σύνολο αντιδράσεων, όπου η κάληλεξαρτώμενο από την ενδοομάδα (την οικογε θε αντίδραση λειτουργεί ως ερέθισμα διάκρισης νεια, τη φυλή ή το έθνος), δίνει προτεραιότητα για την επόμενη αντίδραση στην ακολουθία. Για στους στόχους και στις ανάγκες της, ενώ τα κοι παράδειγμα, στην απαγγελία της αλφαβήτου, το νωνικά πρότυπα αποτελούν τον σημαντικό καΑ είναι το ερέθισμα για το Β, το οποίο είναι το ερέ θοριστικό παράγοντα της συμπεριφοράς του. Τα θισμαγιατοΓκ.ο.κ. άτομα που χαρακτηρίζονται από αλλοκεντρισμό αμβλύ συναίσθημα (blunted affect). Διαταραχή στην είναι πρόθυμα να διατηρήσουν μια σχέση από υποκειμενική βίωση του εσωτερικού αισθήμαυποχρέωση, ακόμη και όταν το κόστος ξεπερνά τος που συνδέεται με ιδέες ή εσωτερικές αναπα το όφελος. Ο αλλοκεντρισμός σε επίπεδο πρόσω ραστάσεις αντικειμένων και χαρακτηρίζεται από πικότητας θεωρείται το αντίστοιχο της συλλογι οξεία μείωση της έντασης της συναισθηματικής κότητας στο πολιτισμικό επίπεδο. Αντιδιαστέλέκφρασης. Αποτελεί ένα από τα βασικά συμπτώ λεται προς τον ιδιοκενιριαμό. ματα της σχιζοφρένειας, αλλοτρίωση (alienation). [1] Γενικά, όρος συνώνυ - αμεθόδευτη δειγματοληψία (haphazardsampling). μος της αποξένωσης. [2] Στη μαρξιστική θεωρία, Στην έρευνα, η επιλογή συμμετεχόντων με μη η αποξένωση του εργάτη από την εργασία του και συστηματικό τρόπο, η οποία καταλήγει σε ένα τα προϊόντα της. δείγμα που ενδέχεται να μην είναι αντιπροσωαλματώδης αγωγή (saltatory conduction). Σε εμπευτικό του εξεταζόμενου πληθυσμού, μύεβους νευράξονες, η μεταβίβαση των δυναμι- αμερικανική νοηματική γλώσσα (AMESLAN/ASL). κών ενέργειας από τον έναν κόμβο του Ranvier Σύντμηση του όρου American Sign Language στον επόμενο. ( Αμερικανική Νοηματική Γλώσσα). Βλ νοηματιαλτρουισμός (altruism). Η τοποθέτηση της ασφάκή γβώσσα. λειας, της ευτυχίας, των συμφερόντων και της αμερόληπτη εκτίμηση (unbiased estimate). Εκτί επιβίωσης των άλλων πάνω από τις αντίστοιχες μηση μιας παραμέτρου που βασίζεται σε αντιπροσωπικές. Επίσης, η εκτέλεση πράξεων που προσωπευτικό δείγμα. βάζουν τον εαυτό σε κίνδυνο, χωρίς προσδοκία ανταμοιβής, για τη βοήθεια άλλων ατόμων.

άμεση αντίληψη (direct perception), θεωρητική θέ ση για την αντίληψη που αναπτύχθηκε από τον αλτρουιστική αυτοκτονία (altruisticsuicide). ΣύμJames Gibson. Σύμφωνα με αυτήν, η αντίληψη φωνα με τον Emil Dürkheim, μορφή αυτοκτοσυνίσταται από τη μη παρέμβαση γνωστικών διερ νίας που συνδέεται με την αυτοθυσία ενός ατόγασιών, με αποτέλεσμα οι ιδιότητες των μακρι μου προς όφελος της ομάδας στην οποία έχει πλήρως ενσωματωθεί, σε σημείο που να έχει χάσει νών ερεθισμάτων να γίνονται άμεσα αντιληπτές, την ατομικότητά του- για παράδειγμα, η αυτοάμεση δυσλεξία (direct dyslexia). Μορφή επίκτητης κτονία των καμικάζι μαχητών ή η αυτοκτονία δυσβεξίας στην οποία το άτομο έχει την ικανό ατόμων που πιστεύουν ότι αποτελούν βάρος για τητα να διαβάζει λέξεις, αλλά δεν μπορεί να τις την οικογένειά τους. κατανοήσει. αλτρουιστική επιθετικότητα (altruistic aggression). άμεση επανάληψη (πειράματος) (direct replication). Επιθετικότητα που αποσκοπεί στην προστασία Προσπάθεια επανάληψης ενός πειράματος σύμ των άλλων, όπως είναι η μητρική επιθειικόιητα. φωνα με τη διαδικασία του αρχικού πειράματος αλτρουιστική συμπεριφορά (altruistic behaviour). 24

και με όσο το δυνατόν λιγότερες αλλαγές.

αμΕοη ικονοποιηοη

αμοιβαίο οφομοίωοη

άμεση ικανοποίηση (immediate gratification). Η μης για παρελθόντα γεγονότα ή εμπειρίες. Δια κρίνεται: (α) ανάλογα με τα υποτιθέμενα αίτια, εστίαση στην απόκτηση αυτού που το άτομο επί σε αμνησία που οφείλεται σε οργανική βλάβη θυμεί την τρέχουσα στιγμή χωρίς αναβολή ή κα (εγκεφαλικό τραύμα) και σε αμνησία που οφεί θυστέρηση, ανεξαρτήτως των επιπτώσεων, λεται σε ψυχολογικές διεργασίες, όπως αυτή της άμεση μνήμη (immediate memory). Είδος μνήμης απώθησης- και (β) με βάση τη χρονική διάσταπου επιτρέπει στο άτομο να ανακαλεί πρόσφατες ση, σε αμνησία που έχει σχέση με πρότερα γεπληροφορίες, όπως μια διεύθυνση ή τον αριθμό γονότα και σε αμνησία που έχει σχέση με μετα ενός τηλεφώνου, τις οποίες ενδέχεται να ξεχά γενέστερα γεγονότα. σει μετά τη χρήση τους. Βλ. επίσης βραχυπρόθεσμη μνήμη. αμνησία της προέλευσης (πληροφοριών) (source amnesia). [1] Η τάση ορισμένων πασχόντων από άμεση συσχέτιση (direct correlation). Βλ. θειική συαμνησία να δυσκολεύονται περισσότερο να θυ σχέτιση. μηθούν από «πού» απέκτησαν μια πληροφορία αμετάβλητα χαρακτηριστικά στοιχεία (invariant παρά την πληροφορία καθαυτήν. [2] Φαινόμενο features). Στην αντίληψη, πληροφορίες που εμπί που παρατηρείται όταν το άτομο γνωρίζει οριπτουν στο οπτικό πεδίο και δεν μεταβάλλονται σμένες πληροφορίες, αλλά δεν θυμάται την προ παρά την κίνηση του παρατηρητή, έλευση αυτής της γνώσης. αμιγές νόημα (pure meaning). Η τελική ένωση γλώσ αμνησιακές διαταραχές (amnesic disorders). Διατα σας και σκέψης στον συλλογισμό των ενηλίκων. ραχές που αφορούν την απώλεια μνήμης παρελΣύμφωνα με τον Lev Vygotsky, στην αρχή η θόντων γεγονότων (σπισθόδρομη αμνησία) και γλώσσα και η σκέψη είναι ανεξάρτητες διεργατην ανικανότητα μάθησης νέων πληροφοριών σίες, αλλά στην ηλικία των 2 ετών συνενώνονται, (πρόδρομη αμνησία). Η αμνησία μπορεί να είναι οδηγώντας σταδιακά στην ανάπτυξη του εγωκε αποτέλεσμα οργανικής ασθένειας, εγκεφαλικού ντρικού λόγου, του εσωτερικού λόγου, της λετραύματος ή μακροχρόνιας κατάχρησης ουσιών. κτικής σκέψης, της ανάπτυξης των εννοιών και Συνοδεύεται από περιόδους σύγχυσης, αποπρο τελικά στο «καθαρό» νόημα. σανατολισμού και παραληρήματος. Οι πάσχοντες αμιγές φως (pure light). Όρος που χρησιμοποίησε ο δεν συνειδητοποιούν τη βαρύτητα της αμνησία Sir Isaac Newton για το φως το οποίο δεν μπορεί κής τους έκπτωσης και αρνούνται τις ενδείξεις να διασπαστεί στα συναποτελούντα χρώματα, ύπαρξής της. αμιγής αλεξία (pure alexia). Μορφή αβεξίας που χα αμνιοπαρακέντηση (amniocentesis). Μέθοδος που ρακτηρίζεται από την έλλειψη ικανότητας του χρησιμοποιείται για προγεννητικό έλεγχο. Συνί ατόμου να διαβάσει, παρότι μπορεί να γράψει au σταται στην αναρρόφηση υγρού από τον αμνιαθόρμητα ή κατόπιν υπαγόρευσης κάτι, το οποίο κό σάκκο με σκοπό την εξέταση των εμβρυϊκών αργότερα αδυνατεί να διαβάσει. κυττάρων για πιθανές ανωμαλίες στα χρωμοσώ αμιγής ήχος (pure tone). Κύμα ήχου όπως αυτό ματα του μέλλοντος οργανισμού. Η εξέταση γίπου δημιουργείται από ένα διαπασών, του οποί νεται συνήθως μεταξύ της 16ης και της 18ης ou οι διακυμάνσεις στην πίεση του ήχου σε συ εβδομάδας της κύησης. νάρτηση με τον χρόνο αποτελούν ένα ημιτονοαμοιβαία αναστολή (reciprocal inhibition). Στη θεειδές κύμα. ραπεία της συμπεριφοράς, τεχνική της συσιημαάμιλλα (emulation). Διεργασία αντιγραφής της συ ιικής απευαισθηιοποίησης, όπου η παρουσίαση μπεριφοράς ενός άλλου ατόμου για την επίτευ δύο αντίθετων ερεθισμάτων (το ένα προκαλεί άγξη των ίδιων στόχων, σε αντίθεση με την απλή χος και το άλλο κατάσταση χαλάρωσης) προκα μίμηση που είναι πιο μηχανιστική και δεν στολεί αμοιβαία παρεμπόδιση, με την έννοια ότι η «αντίδραση άγχους» εμποδίζεται από την «αντί χεύει σε τίποτε άλλο πέρα από τις συμπεριφορές δράση χαλάρωσης». Η τεχνική αναπτύχθηκε από που αναπαράγει, τον Joseph Wölpe. αμινοξύ (amino acid). Οργανικά οξέα που περιέχουν μια ή περισσότερες αμινοομάδες και αποτελούν αμοιβαία αφομοίωση (reciprocal assimilation). Σύμ το συστατικό στοιχείο των πρωτεϊνών, φωνα με τη θεωρία του Jean Piaget, η αφομοίωαμνησία (amnesia). Μερική ή ολική απώλεια μνήση δύο σχημάτων -του ενός μέσα στο άλλο- κα 25

αμυντική απόόοοη αιτίων

αμοιβαίο 6ι6αοκαήία

αμοιβή/επιβράβευση (reward). [1] Ερέθισμα που προσφέρει ικανοποίηση και λαμβάνεται μετά από επιτυχή επίδοση. Η αμοιβή μπορεί να είναι ενδογενής ή εξωγενής. [2] Βλ. θειική ενίσχυση. αμόκ (amok). Σύνδρομο που υπάγεται στα ειδικά ποβιιιομικά σύνδρομα και παρατηρείται σε άνδρες χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας, χης αμοιβαία διδασκαλία (reciprocal teaching). [1] ΔιΑφρικής, της Καραϊβικής, καθώς και σε ιθαγεδακτική διαδικασία όπου οι μαθητές χωρίζονται νείς Αμερικανούς Ινδιάνους. Χαρακτηρίζεται από σε δύο τμήματα -ομάδες (πχ. Α και Β) και το τμή μια αρχική περίοδο μελαγχολίας και κατάθλιψης, μα Α μαθαίνει για το θέμα Χ, ενώ το τμήμα Β για που εξελίσσεχαι σε άγρια και απρόκληχη επιθετο θέμα Ψ. Στη συνέχεια οι μαθητές γίνονται δά τικότητα προς άλλα άτομα ή και ζώα, καταλήγο σκάλοι και το τμήμα Α διδάσκει το θέμα Χ στο τμήμα Β, ενώ το τμήμα Β διδάσκει αντίστοιχα το ντας στην εξάντληση του ατόμου που καταρρέει θέμα Ψ στο τμήμα Α. [2] Προσέγγιση στη διδασκοτώνοντας τον εαυτό του ή άλλους. σκαλία της ανάγνωσης, όπου ο δάσκαλος και μια αμυγδαλοειδής πυρήνας (amygdala). Περιοχή του μικρή ομάδα μαθητών διαβάζουν το ίδιο κείμεεγκεφάλου που βρίσκεται στη βάση των βρεγμα νο σιωπηρά και μετά συζητούν και αναλύουν το τικών λοβών και αποτελεί μέρος του μειαιχμιανόημά του. κού ουσιήμαιος. Σε συνεργασία με περιοχές του αμοιβαίος αλτρουισμός (reciprocal altruism).Opo