Οι Αρχαίοι Κυνικοί - Αντισθένης 960-235-670-7, 978-960-235-670-8 [PDF]

Zitiervorschau

1. ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Οί Αρχαίοι Κυνικοί

- 'Αποσπάσματα

καί μαρτυρίες,

'Επιμέλεια κειμένων, μετάφραση, σχολιασμός: Ν.Μ. Σκουτερόπουλος

©

Εκδόσεις «γνώση» για την ελληνική γλώσσα

Εκδοτική επιμέλεια: Ν.Μ. Σκουτερόπουλος Εξώφυλλο: Μαγιού Τρικεριώτη Εκδόσεις «γνώση» Γραβιάς

3-5,

Αθήνα

10678, τηλ. 210-380.7689

VfWW jlliJtQj2Qria.gr

ISBN-1O:

960-235-670-7

ISBN-13: 978-960-235-670-8

ALPHA MI

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ Άποσπάσματα και μαρτυρίες

'Επιμέλεια κειμένων, μετάφραση, σχολιασμός: Ν.Μ. ΣΚΟΥΤΕΡΟΠΟΥ ΛΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ~ ΓΝΩΣΗ 2006

AL PH

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Πρόλογος ......................................................................

9

Συντομογραφίες ............................................................

13

, Α ντισθέν'fJς ...................................................................

15

Διογέν'fJς ....................................................................... 179 ΚράΤ'fJς ......................................................................... 493

Ίππαρχ ία ...................................................................... 557 Μ'fJτροκλ~ς .................................................................... 563

'Ελάσσονες Κυνικοί ....................................................... 569

ΠαράΡΤ'fJμα ................................................................... 583 Βιβλιογραφία ................................................................ 701

Πίνακας 'Αρχαίων Χωρίων ........................................... 709

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Ή ιδέα της έκδοσης ένος τόμου στον όποιο θα έχουν συγ­ κεντΡωθει ο{ σωζόμενες μαρτυρ{ες για την άρχα{α Κυνικη φι­ λοσοφ{α ηταν του Παναγιώτη Κονδύλη. 'Ανέλαβα να έτοψάσω αύτη την έκδοση, γιατι' πάντοτε ή Κυνικη φιλοσοφ{α άσκουσε έπάνω μου ιδια{τερη γοητε{α: χωρι'ς να συναγων{ζεται στο πε­ δ{ο του θεωρητικου στοχασμου τι'ς μεγάλες φιλοσοφικες σχο­ λές της 'Αρχαιότητας, έδωσε ενα ιδεωδες ζωης με άξιοπρόσε­ κτη άπήχηση και' {στορικη διάρκεια' κι άκόμη, με έντυπωσ{αζε i; συνέπεια που χαρακτήριζε τη συμπεριφορα των άρχα{ων Κυ­ νικων, ή συμφων{α της πράξης με τι'ς άρχες τι'ς όποιες διακήρυχναν,

" υπαρ ξιακη,

Ύj

/

/

'λ ικρινεια τους.

ει

Ο{ δυσκολ{ες του έΥχειΡήματος ουτε λΕγες ησαν ουτε άσή­ μαντες. Για λόγους που άνάγονται στον ώς έπι' το πολυ πρα­ κτικο χαρακτήρα άλλα κα!. στην ολη ιδιομορφ{α του Κυνισμου, αύτο το φιλοσοφιχο κ{νημα παρήγαγε σχετικα περιορισμένη γραμματε{α που κι αύτη ήδη νωρι'ς στους έλληνιστικους χρό­ νους εtχε χαθει. Λιγοστες εΊναι και' ο{ σωζόμενες μαρτυρ{ες, κυρ{ως άνεκδοτολογικου χαρακτηρος, που παραδ{δονται άπο συγγραφεις συχνα άρκετα μεταγενέστερους, μαρτυρ{ες με πολ­ λες και' δυσδιάκριτες πια Στωικες άλλα και' αλλες προσμ{ξεις - ύλικο που δύσκολα μπορουμε να το άξιοποιήσουμε για την

άναστήλωση του θεωρητικου οικοδομήματος του άρχα{ου Κυ­ νισμου. 'Η

/

παρουσα συ λλ' ογη συγκpOTΎj/θ' ηκε με

β αση /

"/

το αντιστοιχο

μέρος του τετράτομου εργου του G. Gjannantonj, Socraticorum Reliquiae (1983-1985), στο όποιο έχουν συγκεντΡωθει - για πρώτη φορα με άξιώσεις πληρ6τητας - ολες ο{ σχετικες μαρ­ τυρ{ες, και' το όποΙΟ σχεδον άμέσως μετα την πρώτη έμφάνισή του καθιερώθηκε ώς ύπόδειγμα και' κανόνας για ολη τη Σω­ κρατική. 'Έχουν έτσι περιληφθει έδω ο{ σωζόμενες μαρτυρ{ες ' ' τον "',4 ντισθ/ενη, τον 'Δ ιογενη / και, οσους " / , / γ ,α μα θ ητευσαν, αμε-

σως

l;

διαμέσου του Κράτη, σε αύτον, καλύπτεται δηλαδη το

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

111

διάστημα απο τιχ τέλη του 50υ αΙ ως τι'ς αρχες του 30υ αΙ.

Τ7 θ' , αυτες '" τις μαρτυριες Ι \" λ β ι ως σε σεν περι αμ ανονται Χ. πα ' 'λ ι 'Ι: ι , 'λ ιι: θ " - πλ ην ε αχιστων ε~αιpεσεων - επι ε~ει παρα εματα απο κάποιο έργο των αρχαίων Κυνικων, ή διάκριση σε αποσπάσμαπ.

Ι

ι

τα τυπου-

,

Frag-

'"

Α και,ι Β" ΙΥ τυπουοπως την γνωpι~oυμε απο τα

,

του Η. Djels, δεν θα εlχε ν6ημα. Έτσι, ή παράθεση των αποσπασμάτων στηρίζεται, οπως και' στο έργο του Gjannantonj, στην έξης λογικη σειρά: προηγουν­ ται κάθε φορα οι' βιογραφικες αναφορές, ακολουθουν ανέκδοτα και αποφθεγματικες φράσεις, ο[ λεγ6μενες χρειες, οι' ειδήσεις για τι'ς συγγραφες κάθε φιλοσ6φου καί, τέλος, δοξογραφικες και' αλλες πληροφορίες για τη διδασκαλία του. Ό εργαλειακος χαρακτήρας του έργου του Gjannantonj (ό ί'διος το έχει χαρακτηρίσει «εργαλειΌ δουλειας») ώθησε τον

menta der Vorsokratiker

,

,

ιταλ' ο

"

εpεuνητη

να

συμπερι λΙβ' α ει στη

συλλ ογηι

του

'"αρκετα

και

αποσπάσματα, των όποίων ή υπαγωγη σε αυτον η εκεινο τον φιλ6σοφο δεν βασίζεται σε ρητη όνομαστικη αναφορα και' ώς εκ τούτου δεν ε[ναι πάντοτε απολύτως ασφαλής. Μερικα απο τα αποσπάσματα αυτης της κατηγορίας δεν τα έχουμε περιλά,~-" \" ,ι λ ιβ " ι "λλ .Ι οπως σεν εχουμε περι α ει και ορισμενα α α: ενα βει ευω, απ6σπασμα, το V Β 141 κατα την αpfθμηση των Socraticorum Reliquiae, το όποιο προφαιιως αφορα στον Διογένη απο τη Σε­ λεύκεια και' οχι στον κυνικο Διογένη, και' κάποια πολυ φθαρμέ­ να η πολυ δυσανάγνωστα αποσπάσματα απο τον Φιλ6δημο και' τον Πολυδεύκη. ΤΟ κείμενο ακολουθεζ με κάποιες αποκλίσεις, τον Gjannantonj, ό όποιος αντλει κάθε φορα απο τJ?ν καλύτερη κριτικη έκδοση' τα όρθογραφικα σφάλματα (δυστυχως τα αρχαιοελλη­ νικα αποσπάσματα των Socraticorum Reliquiae βpfθoυν λαθων) διορθώνονται σιωπηρά. Συχνα ή μετάφρα.ση των αποσπασμά­ των γίνεται πιο ελεύθερη: σε πολλα σημεια προτιμήσαμε να προσθέσουμε - συνήθως σε αγκύλες - μια σύντομη διασάφη­ ση η μια πληροφορία προκειμένου να αποφύγουμε να επιβαρύ­ νουμε τον όγκώδη τ6μο με μία 'ακ6μη υποσημείωση. Οι' όμηρι,

κοι

Ι

στιχοι

\,Ι

σινονται

,

στις

ι

μεταφρασεις

Ι.Θ. Κακριδή, του Δ.Ν. Μαρωνίτη νωφοροπούλου-Σιγάλα. 'Ε'Ο

ΙΥ

Λπι~oυμε

.Ι'

οτι

η

Ι

παρουσα

,ι

\'

1,

εκσοση

-

των

Ν

.

Κ

Υ

Υ ι

α~αντ~ακη-

σπανι6τερα, της Α. Πα­ θ

'

α

συμ

β Ιλ α

ει

"

στην

ανα-

,θέρμανση του ενδιαφέροντος για τη φιλοσοφία των Κυνικων,

ΠΡΟΛOlΌΣ

11

αύτη την περιθωριακη αλλα πάντοτε επίκαψη έκφανση του αρ­ χαίου κ6σμου. Στην είκ6να μας για την 'Αρχαι6τητα δεσπ6ζουν τα μεγάλα κατορθώματα του έλληνικου πνεύματος: ό στοχασμος των Προσωκρατικων, ή τραγικη ποίηση, ή φιλοσο­ φία του Πλάτωνα και' του 'Αριστοτέλη - έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε το κέντημα του αρχαίου κ6σμου απο την καλή' με

"

'Κυνικους το τους

/

/

,

'"

/

βλ εμμα στρεφεται για λ/ ιγο και στην αναπο δ η

όψη του, την όχι και' τ6σο όμορφη, αύτην ομως πού, οπως θα έλεγε ό Σοπενάουερ, μας επιτρέπει να αντιληφθουμε πως ένώ­ νονταν τα νήματα. Ν.Μ.Σ.

'Αθήνα, Νοέμβριος

1996

Είχε σχε'δον όλοκλ'ηρωθεΊ: ~ εκτύπωσΊ] αυτοu τοu τ6μου, οταν εφυγε για πάντα άπο κοντά μας ό ΠαναγιώΤΊ]ς ΚονΌύλ'ης, άναπάντεχα, στο μεσουράνΊ]μα μιας 'δΊ]μΙOυpγικΎjς ζωΎjς. "Ας είναι ελαφρυ το χωμα που τον σκεπάζει. Θνfισκειν με λέγε τους αγαθούς.

Άθ~να, 21 'Ιουλίου 1998 Ν.Μ.Σ.

ι

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ

Billerbeck

Dje Kynjker jn der modernen Forschung, Billerbeck (εχο.), Amsterdam 1991. (~Fragmente) Dje }ragmente der Vorsokratjker, Η. Diels-W. Kranz (εχο.), Berlin 71951-54. F Gr Hjst Dje Fragmentev!er (;liechjschen Hjstorjker, F. J acoby (εχο.), Berlin -Leiden 1923 χ.έ. FHG Fragmenta Hjstorjcorum Graecorum, C. Mίiller (εχο.), Paris 1841 χ.έ. Goulet-Caze Le Cynjsme ancjen et ses prolongements, Μ. - O.Goulet - Caze, (εχο.), Paris 1993. LSJ Α Greek-English Lexicon, H.G. LiddellR. Scott. Oxford 91940, εXOOσΎj ανα­ θεωpΎJμένΎj απο τους H.S. Jones χαι R. McKenzie. RE Pau~y's Realencyclop/1dje der classjschen Altert.ums~vissenschaft, G. vVissowa-W. ΚroΙΙ χ.α. εχο. Stuttgart 1894 Χ.Ι ΟΙ Μ.

nκ

παραπομπες γίνονται στις στΊ)λες το\)

έχάστοτε οιχείου λ+ιμματος χωρις ανα­ φορα στον τ6μο. Σοuδα

SVF Zeller

Suidae Lexicon, Α. Adler (εχο.), Leipzig 1928-38. Stojcorum veterum fragmenta, Η. Υοη ΑΓηίπι (εχο.), τ. ι-ιν, Leipzig 1903-24. Dje Phjlosophje der Grjechen jn jllrer geschjchtljchen Entwjcklung, Ed. Zeller Darmsl}Idt ;)1963 [1844-52]. 'Όλες οΙ παραπομπες εΤναι στο πρωτο μέρος το\) οευτέρου τ6μου, 11/1.

-

ι

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ Ό ΆντισθένΊjς (περίπου

455-360

π.Χ.), γιός το;), ΆντισθένΊj από

τ~ν ' Aθ~να και μια.ς Θρακιώτισσας /)oύλΊjς, μαθψ~ς, από τους πιό αφοσιωμένους, το\) ΣωκpάΤΊj καί, πιθανότατα, /)άσκαλος το\) ΔΙOγένΊj από τη ΣινώΠΊj, είχε συγγράψει πολλα εργα (/)ιαλόγους, έpμψευτικtι στόν 'ΌμΊjpO, pψopικtι σχε/)ιάσματα), από τtι όπο'ϊ.α σώζονται ελάχι­

στα σπαράγματα. Συνεχίζοντας τις θεωρψικες ανα~ψ~σεις τής Σο­ φιστικής και το\) ΣωκpάΤΊj, πpOσπάθΊjσε νtι αποσαφψίσει τη σXέσΊj γλώσσας και αντικεψένου, δπου υποστηριξε τό αaύνατo της αντίφα­ σΊjς (ούκ εστιν cΧντιλέγειν), και /)ιεpεύνΊjσε όρισμένες πτυχες της λο­ γικής θεωρίας το\) όρισμο\). 'Ωστόσο

1)

πλευρOC αύτη τής πνευματικής

/)Ίjμιoυpγίας το\) ΆντισθένΊj /)εν αφορα. τ~ν Kυνικ~ φιλοσοφία. Έν­ /)ιαφέρον γιOC τ~ν ίστορία το\) Κυνισμο\) εχει

1)

ήθικη το\) ΆντισθένΊj,

οί κυριότερες αρχες τής όποίας ριζώνουν στη /)ι/)ασκαλία το\) Σωκρά­ τΊj και είναι οί ακόλουθες: Ή εύ/)αψονία βασίζεται στην αpετ~, κι αύτ~ πάλι στ~ γνώσΊj,

τέ· κι

1)

1)

όποία, εφόσον καταΚτΊjθε'ϊ., /)εν χάνεται πο­

αpετ~ πάλι, καθώς βασίζεται στ~ γνώσΊj, είναι κάτι /)ι/)ακτό.

'Ηθικός στόχος το\) ανθρώπου πρέπει νOC είναι και

1)

απελευθέpωσΊj

από καθετι περιττό. Με τις ί/)έες του αύτες ό ΆντισθένΊjς θεωp~θΊj­

κε, ~/)Ίj κατOC τ~ν ΙSΨΨΊj , ApXαιότΊjτα, ως ό θεμελιωτ~ς τής Κυνικής φιλοσοφίας (ΔιoγένΊjς Λαέρτιος Ι

15·

νι

13),

τ~ν όποία αποφασιστι­

κότερα και ριζοσπαστικότερα /)ιαμόρφωσε ό ΔΙOγένΊjς από τη Σινώ­ ΠΊJ, ό άΠOκλΊjθεις Κύων'

τόν

1)

ΆντισθένΊj παραμένει 2538-2545 Ρ. Natorp.

ίστopικ~ σχέσΊ) αύτο\) το\) τελευταίου με

ασαφ~ς.

Πρβ.

RE

ι

2(1894), στ.

1. ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βίων και 80γμάτων συναγω­ γη νι 1. Πρβ. ΣΟΥΔΑ, στό λήμμα' ΆντισθένΊjς" ΕΥΔΟΚΙΑ, ΊωνιιΧ 96 ρ. 95, 1. ΕΠΙΦΑΝΙΟΣ, ΚατιΧ αιρέσεων πι 2,9.

Ά ντισθένης Ά ντισθένους Άθηναίος. Έλέγετο 8' ούκ εΙναι lθαγενής

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΤΝΙΚΟΙ

16

οθεν και' προς τον όνει8{ζοντα είπειν, «και' ή μήτηρ τών θεών Φρυγ{α

έστ{ν». Έ8όκει γαρ εΙναι Θρι:!ττης μητρός.

ΆνησθένΊjς, γ~oς του Άντ~σθένΊj, ΆθΊjνocΙος. Δεν ~τocν, ~λε­

yocv,

γΊjγεν~ς ~τσ~, 8τocν κάπo~oς τον χλwocσε γ~' ocύτ6, λέγετoc~

8τ~ ό ΆνησθένΊjς του εϊπε πως

«XOCL

των θεων ~ μΊjτέpOC εϊνoc~

OCπο τη ΦΡ\)γLoc». Γ~OCΤL π~στε\)6τocν 8τ~ ~ μψέρoc το\) ~τocν OCπο

τη ΘpάΚΊj. Ό ΆντισθένΊ)ς θεωρείτο ΆθΊjVocίoς στον Φιχί8ωνιχ

59b [= ΆντισθένΊ)ς 30]

OCνocψέρετocι ώς έπιχώριος, OCχριβως 8πως χocι ό ΑίσχίνΊ)ς, ό Κρίτων χocι ό γιός

του Κριτόβουλος, ό Άπολλό8ωρος χ.&. ΓVωσΤOI ΆθΊ)νocίοι. Ή εr8Ί)σΊ) γιOC την θpocχιχ~ χocτocγω~ της μΊ)τέρocς του 8εν OCποχλείετocι νOC εχει Ιστopιχ~ βOCσΊ) , ώστόσο, 8πως πocρocτηρεί ό ο.

Gigon, Sokrates, σ. 290, ocύτη ~ χocτoc­

γω~ του «λειτουργεί ώς πλocίσιο γιOC το ~θιχo πocρOC80ζο 8τι πocρ' 8λο τουτο .η μίΧλλον λόγω ocύτου του γεγονότος ό ΆντισθένΊ)ς εγινε σπου80cίος &νθρω­ πος, ocψου ~ εύγένειoc ένος OCνθρώπου 8εν εΙνocι ύπόθεσΊ) της γενεocλογιχης προέλευσΊ)ς OCλλOC του ψpoν~μocτός του».

2. SENECA, De

constantΪa

sapientis 18, 5.

Antistheni mater harhara et 'rhressa ohiciehatur; respondit et deorum matrem Idaeam esse. ΚΟΡ6~~ε\)ocν τον Άντ~σθένΊj πως ~ μψέρoc το\) ~τocν βάΡβOCΡΊj Κ~ OCπο τη ΘpάΚΊj· εκεινος OCπάντφε 8η

XOCL

των θεων ~ μΊjτέpOC

~τocν OCπο τ~ν ''I~Ίj [της ΦΡ\)γLocς].

3.

ΠΛΟΠ ΑΡΧΟΣ, Περι' φυγi]ς

17

ρ.

607b.

ΤΟ 8έ του 'Αντισθένους ούκ έπαίνεις προς τον είπόντα οη «Φρυγ{α σού εστιν ή μήτηρ», «και γαρ ή τών θεών»;

Δεν εΠLΚPOτεις τ~ν OCπάνΤΊjσΊj του Άντ~σθένΊj σ' εκεινον που του 'πε 8η «~ μψέρoc σο\) εϊνoc~ OCπο τ~ ΦΡ\)γLOC»; «ΤΟ 'ί~~o εϊ­

voc~

XOCL των θεων ~ μΊjτέρoc», OCπάνΤΊjσε ό Άντ~σθένΊjς.

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

Κotτα τον Ρ.

Natorp,

στηλ"l)

2538

17

στο οίκειο λΊjμμot της

RE,

ό Πλούτotρχος

χotρotκτηρίζει έ/)ω την μψέρot του Άντισθέν"l) λotθεμένot ώς Φρυγ!οι, πotρot­ συρμένος OCπο το OCνέκ/)οτο με το όποιο ό Διογέν"l)ς Λotέρτιος, νι σθέν"l)ς

1 [=' Α ντι­

OCνοΙγει στην Φιλοσ6φων β!ων κοιι' δογμάτων συνοιγωγη το κεφιi­

1],

λotιο για τον Άντισθέν"l)' πρβ. κotι Ο.

Hense, Rheinisches Museum 45 (1890),

σ.

544

κ.Ι

4.

ΚΛΗΜΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕιΣ, ΣτΡωματεϊς Ι, ΧV

66, 1.

Οίδε μεν ο{ χρ6νοι των παρ' 'Έλλησι πρεσβυτάτων σοφων τε και' φι­ λοσ6φων. 'Ως δε ο{ πλεϊστοι αύτων βάρβαροι το γένος και παρα βαρ­ βάροις παιδευθέντες, τΕ δεϊ χαι λέγειν, εί' γε Τυρρηνος

r)

Τύριος ό

Π υθαγ6ρας έδεΕχνυτο, Ά ντισθένης δε φρυξ ~ν, χ. τ.λ.;

Αυτο!. ~σα.ν

OL

κα.φο!. των πιο παλιων σοφων κα!. φιλοσόφων

άνάμεσα στους 'Έλληνες. Κα!. χρειάζεται καν να άναφέρουμε οτι

OL

περισσότεροι άπο αυτους εΙχαν βαpβαpικ~ καταγωγ~ κα!.

π~pαν τ~ μόpφωσ~ τους άπο βαρβάρους, άφου εΙναι γνωστο οη ό Πυθαγόρας ~ταν Τυρρψος ~ άπο τ~ν Τύρο κα!. ό Άνη­

σθένΎ)ς άπο τ~ ΦρυγΙα,l κλπ.;

1.

Έ/)ω ό Κλ~μ"l)ς συγχέει, πιθotνως, τον Άντισθέν"l) με τον Διογέν"l), ό

όποιος στον Αιλιocν6, Ποικ!λη [στορ!οι ΙΙ

31e

OCλλιΧ κocι OCλλου OCνocφέρετocι ώς

Διογένης ό ΦΡUξ.

5.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βΕων χαι' δογμάτων συναγω­ γη ΙΙ

31.

ΕΖπ6ντος γοUν τινος αύτψ

Θρο/ττης, «συ δ'

[sc. Σωχράτει] ώς ειη Ά ντισθένης μητρος 4Jou», έφη, «ουτως αν γενναϊον έχ δυοϊν ΆθηναΕων

γενέσθαι;».

'Όταν κάποιος εΙπε στον ΣωκράΤΎ) οη ό ΆνησθένΎ)ς ~ταν άπο θρακιώτισσα μΎ)τέρα, εκεΤνος του εΙπε: «ΠΙστευες πως ~ταν

Sυνατον ενας τόσο γενναΤος &νθρωπος να 'χει γεννΎ)θεΤ άπο Suo

, ΑθΎ)ναΙους;». 2. Οί Αρχαϊοι Κυνικοί

ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΤΙ\ΙΙΚΟΙ

18

6.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσόφων β!ων και' δΟΥμάτων συναΥω­

Υή νι

1.

'Όθεν και έν TIΧYiypq: κατα Τ17ν μάχην ευδοκψήσας έδωκε

[sc.

ό

Ά ντισθένης] λέΥειν Σωκράτει ώς ουκ αν έκ δυοιν Άθηνα!ων ουτω ΥεΥόνοι ΥενναΙος.

'Έτσι, οταν ό ΆντισθένΎjς οιακρίθψε στ~ μάXΎj τ~ς Τανά­

γρας,1 εοωσε άφoρμ~ στον ΣωκράΤΎj να λέει O:rΙ οεν ηταν ουνα­ τον ενας τόσο γενναΊ.'ος ανθρωπος να 'χει γεννΎjθεΊ.' άπο Ουο 'Αθψαίους.

1.

Π ρέπει να αναφέρεται μάλλον σ,~ μάXΎJ ,ου 426 π.χ., για τ~ν όποίιχ κά­

νει λόγο ό Θοuκul>ίl>Ίjζ,

11139.

Ό Ο. Gigon,

Sokrates,

σ. 290, αμφιβάλλει για

,~ν ίσ,oρικόΤΎJτα της πλΎJρoφoρίας: l>εl>ομένοu δ,ι και για ,ον Πλάτωνα πα­ ραl>ίl>εται δτι ελαβε μέρος σε μάXΎJ κοντα στ~ν Τανάγρα, είκάζει δτι μπορει να πρόκει,αι για απόπειρα πλασματικης σ'JγΚΡισΊjς των Μο ανl>ρων με στό­

χο να μειωθει ό Πλάτων. Διεζοl>ικ~ σuζ~ΤΎJση ,ου πpoβλ~ματoς, το όποιο σuνl>έεται αμέσως με τον προσl>ιορισμο της χρονολογίας γέννΎ)σΎ)ς ,ου' Αντι­ σθένΎ) , βλ. στον G. Giannantoni,

7.

SR, τ. 3, σ. 180 κ.Ι

ι

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσόφων β!ων και' δΟΥμάτων συναΥω-

Υη νι

4.

Όνειδιζόμενός ποτε ρων,

[sc.

ό Ά ντισθένης] ώς ουκ εl'η έκ δύο έλευθέ­

«ουδε Υαρ έκ δύο»,

έφη,

«παλαιστικων,

αλλα παλαιστικός

εΙμι».

Κάποτε που περιγελουσαν τον ΆντισθένΎj πως οεν καταγόταν άπο όύο ελεΙJθερους πολίτες εκεΊ.'νος τους εΙπε: «ουτε κι άπο

060 εμπεφους στ~ν πάλΎj, εγω ομως τα καταφέρνω στ~ν πάλΎj». (Η xπάν":ΎjσΊj του 'A.ντ~σθένΎj oτ~ α: ΙJτος εΙναι π:Χλ~ιστ+,ς, παρ' ολο ΟΤΙ οι γο­ νεις -rou I>l:ν ~σαν, πρέπει να ύΠΟI>Ύ)λώνει δτι ό Άν,ισθένΎ)ς εΙχε α:ποκτΥ;σει εκ των ΙJσ-:-έρων -:-α πολιτικα oικ~ιώματ(Χ

70U

άθηναίου πoλΙΤΎJ_ Σε αυτ~ τ~ν πε­

ρίπ,ωσΎ) Ύ; πoλιτoγράψησfι -rou μπορει, καθως ':'ποστηρίζει ό F. Sa)Te,

Antisthenes tiJo SOιTa[jc, σ. ί 4, να βασίσ'Ίjκε στΥ, στρατιωτικΎ; ':'ΠΎ)ρεσία -rou Ύ; να

r ~

'.1

19

ΑΝTlΣΘΕΝΗΣ

OφεΙλετlΧι στην πlΧρέμβlΧσΊ) πλουσιων φΙλων του με πολιτιχη εΠιΡροη οπως ό ΚlχλλΙlχς.

8.

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ, Περ! παρασίτου

ΣΙΜΩΝ: Οδτοι

[sc.

43.

οΙ' φιλόσοφοι] πάλιν, (jj Τυχιά8η, οΙ' περι' της άν-

8ρείας όσημέραι 8ιαλεγόμενοι και' κατατΡ[βοντες το της άρετης ονο­ μα πολλ4J μάλλον τών ρητόρων φανουνται 8ειλότεροι και' μαλακώτε­ ροι. Σκόπει 8η ο {5τως. πρωτον μεν ουκ έστιν όστις είπε'(ν έχοι φιλό­ σοφον έν πολέμιρ τετελευτηκότα' ήτοι γαρ ου8ε όλως έστρατεύσαντο,

Ύ) ειπερ έστΡατεύσαντο, πάντες έφυγον. 'Α ντισθένης μεν οδν κα! Διο­ γένης και' Κράτης και' Ζήνων και' Πλάτων και' ΑίσχΕνης και' 'Αριστο­ τέλης και' πάς οδτος ό όμιλος ου8ε εl80ν παράταςιν.

ΣΙΜΩΝ: Κι αύτοι πάλι οί φιλ6σοφοι, ΤuχιάΟ1J, που συζψουν

καθ1Jμερινα για τ~ν άνορεία και φθείρουν το l5νομα τ-ης άρετ-ης, θα άποοειχθουν πoΛU πιο οειλοι και πιο λιγ6ψυχοι άπο τους p~­ τορες. Πρ6σεξε τουτο. πρωτα-πρωτα οεν ύπάρχει άνθρωπος ό όποίο ς μπορεί να άναφέρει εναν φιλ6σοφο που να 'χει σκοτωθεί

στον π6λεμο' γιατι οί φιλ6σοφοι η οεν σΤΡατε6θ1Jκαν καν ~,

, ,

εφοσον

'θ στρατευ

1Jxtlv,

'

το

'β α λ αν

"ποοια. "

στα

'Ο'Α νησ θ'εν1Jς,

ετσι, και ό ΚΡάΤ1Jς και ό Z~νων και ό Πλάτων και ό Αίσχίν1Jς

και ό ' ΑΡιστοτέλ1Jς κι ολος αύτος ά συρφετος οεν εΙοαν μάχΊ)

οuτε άπο μακριά. 1

1.

«Σε OσlΧ λέει έ!3ω ό ΛOυχιlΧνOς !3εν ιΧξΙζει νOC !30θει ~ πlΧρlΧμιχρη πΙσΤΊ)),

G. Giannantoni, SR,

τ.

3,

σ.

181.

9. GΝΟΜοωGΙUΜ VATICANUM 743 n. 10. Ό αυτος [sc. 'Α ντισθένης] λοι80ρουντος αυτόν τινος ώς ουκ 'Αθη­ να'(ον, «και' μήν», εlπεν, «ου8ει'ς έώρακε λέοντα Κορίνθιον ου8' 'Α ττι­

κόν, άλλ' ου8εν ~ττoν γεννα'(όν έστι το '4Jov».

Ό 'ίοιος Άντισθέν1Jς εΙπε σε κάποιον, ό άποίος τον κορ6ιοευε που οεν ~ταν ' Αθψαίος, δη «κανένας οεν εχει ίοεί λιοντάρι

οι ΑΡΧΑΙΟΙ Ki!\!IKOΙ

20

απο τ~ν Κόρινθο ~ απο τ~ν Άττικ~, παρόλο τουτο ομως το ζωο ~εν εΙναι λιγότερο γενναΤο».

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ, Παρεκβολαι' εις Τ17ν Όμήρου

10.

Ίλιά8α Ζ

211,

Ρ

637,36-39. ΈντευΘεν και' ό κυνικος Ά ντισΘένης χρησάμενος προς τον &νακρίνον­ τα το γένος αυτου ειπών, ώς έμοι' πατηρ μεν ~ν τψ &γκωνι &πομυσ­ σ6μενος, ηγουν ταριχέμπορος και' τcx έξης, έπάγει το «ταύτης τοι γε­ νεης τε και' αίματος εύχομαι ε[ναι».

Γι' αύτο και ό Κυνικος Άντισθέν"fjς απαντώντας σ' έκεΤνον που

ζ"fjτουσε έπ[μονα να μάθει ποια ~ταν ~ καταγωγ~ του του είπε οτι ό πατέρας του σκούπιζε τ~ μύξα του με τον αγκώνα, ~"fjλα­ ~~ ~ταν εμπορος παστων ψαριων και των συναφων, και πρό­ σθεσε το «τέτοια καυχιέμαι έγω πως ~ γενια κι ~ φύτρα μου είναω. Ό Ευστάθιος ocπο8ί8ει λοιθεμένοι στον ΆντισθένΊ) Ο,τι ό ΔιογένΊ)ς Λοιέρτιος

ιν

46

ocφΊ)γειτοιι για τον Bίων~ τον ΒΟΡuσθενίΤΎ)' πρβ. κοιι Στοβοιιος, Άνθο­

λόγιον ιν

11.

29, 13,

έπίσΊ)ς Σούδα, στο λΎjμμoι 'άγκών '.

ΘΕΩΝ, Προγυμνάσματα

5

ρ.

104, 15-105, 6.

Ά νασκευαστέον 8ε ετι τας χρείας έκ του &σαφους, ... έκ 8ε του &πι­ Θάνου, στι μη εικ6ς έστιν, Ά ντισΘένΗV Ά ττικ6ν γε αντα παραγεν6με­ νον ΆΘήνηΘεν εις Λακε8αίμονα έκ της γυναικωνίτι80ς λέγειν εις την &ν8ρωνίτιν έπιέναι.

τ α αποφθέγματα πρέπει, έπ[σ"fjς, να ανασκευάζονται λόγω τ~ς ασαφε[ας ... και λόγω του xαpακτ~pα τ~ς απιθανότητας, γιατι ~εν είναι φυσικο ό Άντισθέν"fjς, ό όποΤος είναι απο τ~ν Άττι­ κ+Ι, να λέει φθάνοντας απο τ~ν Άθήνα στ~ ΣπάΡΤ"fj οτι π-ηγε άπα τον τ6πο που εΙναι για γυναίκες στον τ6πο που εΙναι για. &ν~pες.

ΑΝΤΙΣΘΕ"'ΗΣ

21

Ό Διογένης Λοιέρτιος νι

59 [ = Διογένης 350] &ποil[iιει οιότα τα λόγιοι στον Gellius, Noctes Attjcae χνιι 21, 33. Άλλα ό Α. Pack-

Διογένη. Πρβ. κοιι Π10hr,

σ.

De Djogenjs Sjnopensjs apophthegmatjs quaestjones selectae,

88,

θεωρει η σύνilεσ~ τους με τον Διογένη εργο μετοιγενεστέρων κοιι iιέχετοιι ην έκiloχ~ του Θέωνοι. 'Ως προς το νόημοι τ-ης φράσης του' Αντισθένη εΙνοιι

iιυνοιτον να θεωp~σoυμε οτι πρόκειτοιι για ύπoιινικτικ~ &νοιφορα στην χοιλοιρό­ τητοι των &θΊJVoι'ίκων συνθηκων κοιι τ~ χλιil~ του &θΊJVoι'ίκoυ βίου σε &ντ[θεση με τΎ;ν τροιχύτητοι του σποιρτιοιτικου κοιι τΎ;ν γενικότερη σποιρτιοιτικΎ; οιόστη­

Ρ;'~I,7OΙ. 'Ωστόσο ό Α. Μποιγιόνοις, Ή πολιτικη φιλοσοφία των Κυνικων, σ. 8υ επισημοι[νει τΎ;ν έpμΊjVε[oι του

F. Ollier, La mjrage Spartiate, τ. Π, σ. 8

κ.έ., σύμφωνοι με τον όποιο τόσο κοιτα τους Κυνικους οσο κοιι κοιτα τα 'Απο­

φθέγματα Αακωνικα που μiiς ποιροιil[iιει ό Πλούτοιρχος, ~ περιτειχισμένη πό­ λη, κοιι γενικότεροι ~ πόλη, ~ όπο[οι έποιφ[ετοιι ύπερβολικα στις στpoιτιωτικε~ προποιροισκευές της, εΙνοιι &σιοιτικου τύπου γυναικωνΙτις.

12.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων β[ων χαι' δογμάτων συνα­

γωγη νι Και αύτος

[sc.

1. ό 'Α ντισθένης] δε τους 'Αθηναίους έπι'

TifJ

γηγενεις ε[­

ναι σεμνυνομένους έχφαυλ[ζων ελεγε μηδεν ε[ναι χοχλιων χαι άττελέ­

βων εύγενεστέρους.

Κ αι'

'ζ λ/ζ ε",ευτε ι οντας

"Α ντισ θ/εγ'ις ο

/

"Αθ ΎjναΙOυς τους

,

που

παι-

νεύοντocν πως ~σαν αυτ6xθoνεζ~ ελεγε οτι 3εν είχαν διόλου πιο

ευγενικ~ καταγωγ~ απο τα. σαλιγκάρια και τις ακρΙΟες. «Ή πικρ[οι», σημειώνει σχετικα ό H.D. Rankin,

Sophjsts κλπ., σ. 219, «~

όπο[οι iI[νει τ-ην &φορμΎ; γι' οιότα τα &νέκilοτοι, που πρέπει να &ποτελουν μέ­ ρος μιiiς οιόθεντικης ποιρά:iιοσης, φοι[νετοιι ΟΤΙ εΙνοιι γν~σιoι».

13. ΔΙΟΓΕΝΗΣ γωγη νι

ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων β[ων χαι' δογμάτων συνα­

2.

Tn

Φησι' δ' 'Έρμιππος στι πpoεtλετo [sc. 'Α ντισθένης] έν των Ίσθ­ μ[ων πανηγύρει ψέξαι τε χα ι' έπαινέσαι 'Αθηναίους, Θηβα[ους, Ααχε­

δαψονίους. Ε[τα μέντοι παραιτήσασθαι Εδ6ντα πλε[ους έχ των π6λεων άφιγμένους.

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ

22

'Ο 'ΙΕ ρμιππος αναφερει "1

' \ λ'f) εορτασΤΙΚΊ) ΙΨ

νε

ει

\

'Αθ

τους

Ιθ

συνα

των

ροισΊ)

Ι

'f)ναιους,

('Α ντισ θ'εν'f)ς σκοπευε ι " ο σΤΊ)

rf οτι

\ τους

Θ

'Ι

"Ί)

σ

β

θ

ι

μιων

2

Ι

αιους,

\ ΨΙ?;; ε",ει

να

\ τους

Λ

μεγχ-

\ \ και να πχι-

~

Ι

ακεοαιμονιους

- άλλα οτι ()στερα έγκατέλειψε τα σχέaιό του σαν Elae: πως εΙ­ χαν φθάσει άπα αυτες τις πόλεις πολλοΙ ΤΟ νόημoc ocυτης της ανocφορiiς εΙνocι θολΟ

xocL ασocφές: γιocτί να. ένοχληθει ό

Άντισθένης απο τ~ν ΠOCΡΟ1Jσίoc αχριβως έχείνων στους όποίΟ1Jς σχόπωε να. απε1Jθ1Jνθει; το ζ~τημoc έξετιΧζει ΟιεξοΟιχα. ό Α.

σ.

kratiker, τοσ

Patzer, Antisthenes der 50252-5. Κocτ' αρχα.ς ΟΙOCΤ1Jπώνει έπιφ1JλιΧξεις για. τ~ν [σΤΟΡΙΧότητoc

περιστocτιχοu,

αφοσ,

οπως

πocρocτηρει,

Ο6σχολoc

στΤι

οεχocετίoc

τοσ

430-420 π.Χ. -ή Θ~βoc θα. μποροσσε να. στocθει στο 'ίοιο έπίπεοο με τ~ν Άθ~­ voc xocL τ~ ΣπιΧρτη' ετσι, χocτα. τον Patzer, -ή [στορίoc ocυτ~ - που προυποθέτει την πocρocοοχη μιας ρητοριχης περιόΟΟ1J στ~ ζω~ τοσ 'Α ντισθένη - αποτελει έπινόηση τοσ ΈρμίΠΠΟ1J xocL αποσχοπει στο να. σ1Jμπληρωθει με μια. σ1Jγχε­ χρψένη πληροφορίoc ή περίοοος απο τ~ν βιογρocφίoc τοσ Άντισθένη, γιOC τ~ν

όποίoc uπιΧΡΧΟ1Jν λιγοστες μόνο πληροφορίες. Άξίζει να. ανocφερθει οτι τις σχολίες τοσ ζητ~μocτος εχει προσπocθ~σεL, πocλocιότe:ρoc, νOC αρει

01JxocL ό πολυ

σημocντιχος γερμocνος πoιητ~ς xocL σ1Jγγρocφέocς της έποχης τοσ Διocφωτισμοu G.E. Lessing (1729-1781). Ό Ο. Apelt, Diogenes Laertius. Lehen und Meinungen herahmten PhiJosophen, σ. 324, πocρocθέτει το αχόλΟ1Jθο απόσπocσμoc απο το Philologischer Nachtrag ΧΙΙΙ, σ. 295 χ.,ι (Hempel): «ΤΟ χωρίο χρειιΧ­ ζετocι χιΧποιoc βελτίωση. "Αν π~όθεσΊ) τοσ ΆντισθένΊ) -ητocν νOC έπocινέσει xocL σ1JνιΧμoc να. ψέξει τους ΆθηνocίΟ1Jς, τους ΘηβocίΟ1Jς xocL τους ΛocχεοocψονίΟ1Jς,

οεν βλέπω για. ποιον λόγο -ή ΠOCΡΟ1Jσίoc έχείνων, τους όποίΟ1Jς Χ1Jρίως θOC αφ 0ροσσε -ή όμιλίoc ΤΟ1J, μποροσσε να. έπενεpγ~σει έπιΧνω ΤΟ1J αποτρεπτιχιΧ. Άστειότητες! Ό Διογένης Λocέρτιος θέλει να. πει οτι ό ''Ερμιππος πocρocοίοει για. τον Άντισθένη οτι χιΧποτε στα. "Ισθμιoc, στους αγωνες, θέλησε να. ψέξει

xocL να. έπιπλ~ξει με μια. ΟΊ)μόσιoc όμιλίoc ΤΟ1J τους ΆθηνocίΟ1Jς xocL, αντιθέτως, xocL τους ΛocχεοocψονίΟ1Jζ" σα.ν εΙοε ομως οτι απο ocυτους τους 060 τελε1JτocίΟ1Jς -ijcrocv πocρόντες έχει πιΧρoc πολλοί, οεν εοωσε τ~ν

νOC έπocινέσει τους ΘηβocίΟ1Jς

όμιλίoc, έπειo~, χωρις αμφιβολίoc εΙχε ένοοιocσμους μ~πως θεωρηθει οχι τόσο ώς ocυστηρος χριτης των ΆθΊ)νocίων οσο, μαλλον, ώς Χόλocχocς των Θηβocίων

xocL τοσ ΛocχεΟocψονίων. ΑυτΤι -ή νέoc έρμηνείoc βocσίζετocι στο γεγονος οη, οπως οιocπιστώνΟ1Jμε απο το χείμενο τοσ ΛocέΡΤΙΟ1J, ό Άντισθένης ε"φεφε με­ γιΧλΊ) απέχθειoc για. τους ΆθΊ)νocίους, για. το λόγο οτι ό τρόπος ζωης των Σπocρτιocτων

xocL των Θηβocίων τocίριocζε ποΜ χocλύτερoc με τον οιχό ΤΟ1J. T~ν

απoψ~ ΤΟ1J ocυτ~ σ1Jμμεριζότocν xocL ό μocθητ~ς ΤΟ1J ό Διογένης [απο τ~ Σινώ­ ΠYιJ».

1. fr. 38 FHG ΙΙΙ ρ. 45.

2. Φocίνετocι οτι στο περιθώριο τοσ αγω­

νιστιχοσ προγριΧμμocτος p~τopες, φιλόσοφοι xOCL αλλοι πνε1Jμocτιχοι οημΙΟ1JΡ­ γοι εΙχocν τη 01Jνocτότητoc να. προβιΧλΟ1Jν το εργο ΤΟ1Jς. Πρβ. ΠλιΧτων, 'Ιππίας έλάττων

363c

χ.,ι

[= DΚ

86Α

8J.

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

14.

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ, Βίοι παράλληλοι, Λυκοσργος

23

30, 7 ρ. 58a-59a.

Ά Υτισθένης δ' ό Σ6Jχρατιχος άπο της έν ΑεύΧτΡοις μάχης όρών τους Θηβαίους μέγα φΡΟΥουΥτας, ούδεν αύτους tφη διαφέρειν παιδαρί6JV έπι τφ συγΧ6ψαι τον παιδαγ6Jγοv γαυριώVΤ6JV.

Ό σωκρατικος φ~λόσoφoς Ά ντ~σθένΎjς βλέποντας τους ΘΎj­ βα[ους - {)στερα απο τ~ μάΧΎj σται Λευκτρα -

ναι ~χoυν μεγά­

λΎj αλαζονε[α, εΊ:πε δτ~ οεν o~αφέpoυν σε τ[ποτα απο μ~κpαι πα~­

o~αι που καμαρώνουν γ~ατι χτύΠΎjσαν τον οουλο που ται ΠΎjγα[­ νε~ στο σχολεLο.

"Av 8εχθουμε το ανέκ80ΤΟ - ποΙΙ ό Ο. Gigon, Sokrates, σ. 290, το Χ-ΟΙΡΟΙΚτΊ)­ ρ[ζει «γουστόζικο κοιι τοιφιοιστο με τον 'Α ντισθένΎJ»' πρβ. κοιι ποιροιπOCνω, 'AντισθένΎJς

11-

ώς Ιστορικό, τουτο θα: .τημοιινε οτι ό 'AντισθένΎJς ζουσε κοιι

()στεροι απο τη μocΧΎJ στα Λεύκτροι ποΙΙ εγινε στα 371 π.Χ. 'Απο οιύτό, σε συν8υοισμο με τ~ν πλΎJpoφop[oι του Διό8ωρου χν 76, ΙSπoυ ό 'AντισθένΎJς ανοιφέρετοιι ώς ενοις απο τοΙΙς 8ιocσΎjμoυς αν8ρες ποΙΙ ζουσοιν το

366 π.Χ., συ­

νOCγετοιι ΙSτι ξεπέροισε την ~λικ[oι των όγ86ντοι χρόνων.

15.

ΣΟΥΔΑ, στο λ~μμoι 'ΆΥτισθένης'.

Ά Υτισθένης: Ά Υτισθένης Άθηναιος άπο pηT6p6JV φιλ6σοφος Σ6Jχρα­ τιΧ6ς.

•ΑντισθένΎjς: •Αντ~σθένΎjς •ΑθΎjVαLος, σωκpατ~κoς φ~λόσoφoς προερχόμενος απο τους p~τopες.

16.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φ6JV βί6JV χαι δογμάΤ6Jν συνα­ γ6Jγη νι

Οl5τος

1.

[sc. ό Ά ντισθένης] χατ' άρχας μεν ηχουσε Γοργίου του ρήτο­

ρος ΙJθεν το ρητοριχον εΙδος έν τοις διαλ6γοις έπιφέρει χα ι' μάλιστα

έν τfj ΆληθεΙq. χα ι' τοις ΠΡΟτΡεπτιχοΙς.

Ό Άντ~σθένΎjς αpχ~και ~ταν μαθΎ)τ~ς του p~τopα Γοργ[α' σε , , ) 'λ ( , 'ιν \..' λ' αυτο oφε~ ετα~ ο pΎjΤOpαOς χαpαΚΤΎjpας των O~α ογων του,

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ

24

προπαντος της

'Αλήθειας χα~ των ΠΡΟτΡεπτικων διαλ6γων

του.

Ό Γοργίocς fιλθε για πpώΤΊJ φορα στην Άθ-ήνoc το 427 π.Χ., σε πpoχωpΊJμένΊJ ~λικίoc, ως έπικεφocλ-ης ocντιπροσωπείocς των Λεοντίνων, για να ζψ-ήσει τη συν3ρομη τ-ης Άθ-ήνocς ένocντίον των Συρocκουσων. Ή έμφάνισ-ή του στην

ΈκκλΊJσίoc το;:; 3-ήμου προκάλεσε ζωΊJPη ένΤύπωσΊJ κocι σΊJμά3εψε την έξέλιξΊJ της ρψοριχ-ης. Μ' ολο πο'; ocπο τα ίστορικα 3ε30μένoc 3εν ocποκλείετocι μια συντoμΊJ μocθψείoc το;:; ΆντισθένΊJ στον Γοργίoc, ~ πocρocπάνω πλΊJpoφoρίoc το;:; ΔιoγένΊJ Λocέρτιου (ηχουσε ΓΟΡΥ[ου) γεννσ. όρισμένoc έρωτημocτικα 3ε30μένου

οτι, οπως γνωρίζουμε ocπο τον Διό3ωρο τον ΣικελιώΤΊJ τον 'IσoκράΤΊJ [ΟΚ 82Α

[= D Κ 82Α 4] κocι 18], ό Γοργίocς ocξίωνε πoΛU ύψΊJλιX 3ί3ocκτρoc, ένω

ocπο την αλλΊJ, συμφωνoc με ολες τις ocρχocιες μocρτυρίες, ~. οΙκονομιχη κocτά­

στocσΊJ το;:; ΆντισθένΊJ fιτocν κocκ-ή. Ή πλΊJρoφoρίoc το;:; ΔιoγένΊJ οτι ό ρψορι­ κος χocρocκτ-ήρocς των 3ιocλόγων το;:; Ά ντισθένΊJ όφείλετocι στον Γοργίoc, ocπο­

τελει ούσιocστικα την μόνΊJ ocνocφορα σε κάποια σχέσΊJ μocθΊJτείocς το;:; ' Αντι­ σθένΊJ με τον Γοργίoc, ~ όποίoc, κocθως 3εν μocρτυρειται αμεσoc ocπο πocλocιότεpΊJ

ΠΊJγ-ή, εΙνocι πιθocνον να εχει παρocχθει ocπο ύφολογικες μόνο πocρocΤΊJρ-ήσεις. Ώστόσο, οπως πocpocΤΊJρει ό

F. Kindstrand, «The Cynics and Heraclitus», σ. 150, κι αν ocκόμΊJ ocύτη ~ σχέσΊJ μocθψείας 3εν εΙνocι ίστορικα ocλΊJθ-ής, «3εί­

χνει τουλάχιστον οτι ~ Άρχocιότητα ocνocγνώριζε όρισμένες όμοιότψες ocνά­ μεσα στο';ς σοφιστες κocι τον' AντισθένΊJ». Για το περιεχόμενο των

360 ερ­

γων πο,; ocνocφέροντocι στο πocp~πάνω χωρίο 3εν γνωρίζουμε τίποτε, ουτε καν αν εΙχocν

- κocι ως ποιον βocθμο -

τον 3ιocλογικο χocρocκτ-ήρoc πο,; ocπο3ί3ει σ'

ocύτα ό ΔιoγένΊJς Λocέρτιος (έν τοις διαλ6Υοις). κocτα τον

R. Hirzel, Der Dia1, το 3ιαλογικο στοιχειο πρέπει να fιτocν πολ'; περιορισμένο. Για την Άλήθεια ό Hirzel, ο.π., πιστευει οτι εΙχε συνocφες πε­

/og, 1963 [1895],

σ. 119, σΊJμ.

ριεχόμενο με το όμώνυμο εργο το;:; Πρωτocγόρoc, κocι οτι στα εργoc τους ocύτα

ό Π ρωτocγόρocς κocι ό Ά ντισθένΊJς θεμελίωνocν την ocμφισβ-ήτισΊJ το;:; ιΧΥτιλέ­ Υειν, ένω ό Ο. Gigon, Sokrates, σ. 296, εΙκάζει οτι στην Άλήθεια ό Άντισθέ­ νΊJς, συνεχίζοντocς την όντολογίoc το;:; Πocρμενί3ΊJ, θα εΙχε 3ιocτυπώσει τη θεω­

ρίoc πο,; ocπ03ί3ει σ' ocύτον ό Άpιστoτ~λΊJς, Μετα τα φυσιχα 1024b 26 κ.έ. [ = ΆντισθένΊJς 182]. Δυσεξ-ήγψο εΙνocι έπίσΊJς γιocτι ό ΔιoγένΊJς Λocέρτιος ocνocφέρετocι έ3ω με την εν3ειξΊJ έν τοις ΠΡΟτΡεπτιχοί'ς στον τίτλο Περ! δι­ χαιοσύνης χαι' ιΧνδρε[ας ΠΡΟτΡεΠΤΙΧdς πρωτος, δεύτερος, τΡ[τος, Περ! Θε6Υνιδος δ' ε' το;:; Κocτocλόγου του (βλ. πocρocκάτω, ΆντισθένΊJς 49). Ή συν-ήθΊ)ζ έξ-ήγησΊJ εΙναι έν προκειμένω δτι έπει3η το εργο ocύτο ocποτελειτο ocπο 360 ξε­ χωριστα μέΡΊJ, το ~νoc ocπο τα όποιoc ocνocφερότocν στη 3ικocιoσυνΊJ κocι την ocν3ρείoc κocι το α.λλο στον ΘέoγνΊJ, έκλocμβαν6ταν ως μια πολλότψoc προτρεπτι­ κων εργων.

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

17.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βίων κιχι' δογμάτων συνιχ­

γωγη νι

2.

Ύστερον δέ πιχρέβΙΧλε

[sc. ό Ά ντισθένης] Σωκράτει, κιχ ι' τοσουτον

ωνιχτο ιχύτου, ώστε πιχρ!;νει τοις μΙΧθητιχις γενέσθΙΧι ιxtJT4J προς Σω­ κράτην συμμΙΧθητάς.

ΟΖκών τ' έν ΠειΡιχιει, κιχθ' έκάστην ήμέριχν

τους τεττιχράκοντιχ στιχδίους ιΧνιων ηκουσε Σωκράτους πιχρ'

015 κιχ ι'

το

κιχρτερικον λΙΧβων κιχι' το ιΧπΙΧθές ζηλώσιχς κιχτηρξε πρώτος του κυ­ νισμου.

'Ύστεροι ό 'ΑνΤLσθένΎjς πλΎjσΙOΙσε τον ΣωXράΤΎj, χοιι. χέρόLσε

,

,

,

τοσοι πο λλ' οι οιπο

""

'

'λ ευε τους οιυτον ωστε συμ β ου

,

μοι θ' Ύjτες του νοι

ελθουν XL οιυτοι. να γΙνουν συμμOΙθΎjτές του στον ΣωXράΤΎj. Μέ­ νοντοις στον nELpOΙLcX, περποιτουσε χοιθΎjμεΡLνα μLα απ6στoισΎj σοιράντοι στοιόΙων rLιX να CtXOGcrEL τον ΣωXράΤΎj. 'Απο οιυτον

π-ηρε τ~ν χοιρτεΡLΧ6τψοι χοιι. μψ~θΎjXε έXεΙνΎj τ~ν έσωτεΡLΧ~

γOΙλ~νΎj του,l με τα όποιοι εγLνε, ό 'ΑνΤLσθένΎjς, ό θεμελLωτ~ς της ΚυνLχ-ης φLλοσοφΙοις.

'ΑναμφΙβολα ~ μopφ~ του ΣωκpocτΎJ είχε OCψήσει βαθεια. εντύπωση στοuς Κυ­ νικοuς ποι) fιθελαν να. πιστεύουν ΟΤΙ ~σαν οΙ μόνοι OCληθινοι συνεχιστες του

παραΙJεΙγματός του.

1.

Ή κατανΙKησΊJ των όρμων

IJEV

~ταν για. τον 'Αντι­

σθένΊJ ιΧπλως ~θικo κατόρθωμα: στον βαθμο ποι) το tΙJεωΙJες του για. τον σοφΌ

IJEV

OCναγόταν σε σφαίρες ύπερβατικές, ~ κατανΙΚΊJσΊ/ των όρμων OCποτελουσε

αυτοσκοπό.

18. GNOMOLOGIUM VATICANUM 743

ll.

4.

Ό ΙΧύτος [sc. Ά ντισθένης] πρ6τερον ρητορικην έδίδιχσκεν έπειτιχ Σωκράτους εΖπ6ντος μετεβάλετο· έντυχων δέ τοις έτΙΧίροις «πρ6τε­ ρον», έφη, «ητε μΙΧθητιχ{' νυν δ' αν νουν έχητε, έσεσθε συμμΙΧθητΙΧί».

Ό LόLος ΆνΤLσθένΎjς όΙόοισχε ΠΡOΎjγOυμένως ΡΎjΤΟΡLΧ~, επεLΤΟΙ,

"

•

οτοιν ο

Σ

τευ'θ υνσΎj·

'

11" , 11'11' , " 1: ωXΡOΙΤΎjς ΟLοιτυπωσε ΤΎj ΟLοοισχοιλLΟΙ του, οιλλΟΙc"ε χοι-

XL

,

Ι 'θ' οτοιν συνOΙνΤΎjσε τους μοι Ύjτες του, «ΠΡOΎjγOυμεtl

c

οι λΡΧΑΙΟΙ

26

Kl'N!KO!

νως», τους εΙπε, «~σαστε μαθΊjτές μου' τώρα σμως, αν εχετε

μυαλό, θα γίνετε συμμαθψές μου». Κατα τον Α.

Patzer, Antisthenes dcr Sokratiker,

σ.

251-2,

πρόκειται για

μια τυπικη [στορία «κλ~σης και άφύπνισης», χωρις καμια ίδιαίτερη [στοριχη

άξΙα:, άπα αύτες ΠΟ') &ρεσχεται να επινοει fι αρχαία βιογραφία προχειμένοu να παρουσιάσει πιο εμφαντικα πως μια γνωστη προσωπικότητα μαθfιτευσε ~ ακολούθησε μιαν ΙΧλλη.

19. HIERONYMUS, Adversus Jovinianum

ΙΙ

14.

Hic certe est Antisthenes qui cum glorjose docujsset rhetorjcam, audjssetque Socratem, dixjsse fertur ad discjpulos suos «ahite et magistrum quaerjte; ego enjm iam reperj»; statjmque venditjs quae hahehat, et puhljce distΓ1hutis, njhjl sihj amplius quam palljolum reservavit paupertatjsque ejjus et lahoris et Xenophon testis est in Symposio, et jnnumerahiles lihri ejus: quorum aljos phjlosophjco, aljos rhetorjco genere conscrjpsjt. Αυτος, βέβαια, εΙναι ό ΆνησθένΊjς, ό όποιος σταν με επιτυχία δίδασκε τη ΡΊjΤOρικη και OCκουσε τη διδασκαλία του ΣωκράΤΊj, παραδίδεται ση εΙπε στo~ς μαθΊjτές του: «ΠΊjγαίνετε και άνα­

ζψηστε Οάσκαλο' γιατι εγω τον βρηκα ~δΊj»·l και άμέσως άφου ΠOύλΊjσε τα υπάρχοντά του και τα μοίρασε, δεν κράΤΊjσε

για τον έαυτό του τίποτε περισσότερο άπο ενα τρίβωνα· 2 της όλιγάρκειας και του μόχθου του μάρτυρας εΙναι και ό Ξενοφων

\

στο

Σ

/

υμποσιο,

, λλ α\

α

\

και

\ ,αναρι'θ μΊjτα

τα

β βλ' ι

ια

του,

3

'

\

απο

\

τα

όποια OCλλα τα εγραψε με φιλoσ~φικη και OCλλα με ρψορικη μέθοδο.!'

1.

.

Και αότο το άνέκδοτο δείχνει τη συναισθΊ)ματικα φορτισμένΊ) εξάρτηση

του Άντισθένη άπα τον Μσκαλο Σωκράτη.

2.

Πρόκειται για λανθασμένη

μεταφορα άπα τη βιογραφία του Κράτη· βλ. Διογένης Λαέρτιος νι [ = Κράτης

6}

87

δεν εΙναι εuλογο να δεχθουμε οτι ό ' ΑντισθένΊ)ς φορουσε ταν

τρίβωνα, ενα άπα τα πια χαρακτηριστικα σύμβολα του κυνικου βίου, ήδη προτου να συναντ~σει τον Σωκράτη.

3.

Ο[ ΟΡΟΙ

ρουν στη θεματικη των εργων του 'Αντισθένη.

paupertas

4.

και

Jabor

άφο­

ΕUστ,//.'r, άναφορα του

Ίερώνυμου, ~ μiΧλλoν το') ΣαΤ'Jρου, στον όποίο θα παραπέμΥει λίγο παρακά­ τω, στην ενδιάμεση θέση του ΆντισθένΊ) μεταξ,) ΣοφισΤΩ6jς και ΣωκpάΤΎj.

ΑΝTlΣΘΕΝΗΣ

20.

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπόσιον ιν

Τοιούτος

[sc.

27

61-64.

άΥαθος μαστροπος] μέντοι, έφη

[sc.

ό Σωκράτης], μοι

δοκεί Ά ντισθένης εlναι ο15τος. Και' ό Ά ντισθένης, '!;;μοί, έφη, παρα­

δίδω ς, ό Σώκρατες, την τέχνην; Ναι' μα Δι', έφή. 'ορω Υάρ σε και την άκόλουθον ταύτης πάνυ έξειΡΥασμένον. Τίνα ταύτην; την προα­

γωγείαν, έφη. Και ος μάλα άχθεσθει'ς έπήρετο'

(62) Και τί μοι σύ­

νοισθα, (]j Σώκρατες, τοιούτον είΡΥασμένιμ; OlSιx μέν, έφη, σε Καλ­ λίαν το υτο νι' προαΥωΥεύσαντα τψ σοφψ Προδίκιμ, 6τε έώρας τούτον μεν φιλοσοφίας έρωντα, έκείνον δε χρημάτων δεόμενον- ο{δα δε σε Ίππίο/ τψ Ήλείιμ, παρ'

015

ο15τος και' το μνημονικον έμαθεν- άφ'

015

δη και' έρωτικώτερος γεΥένηται δια το Ο τι αν καλον ίδ,η μηδέποτε έπιλανθάνεσθαι.

(63)

'ΈναΥχος δε δήπου και' προς έμε έπαινων τον

ΊΙρακλεώτην ξένον έπει' με έποίησας έπιθυμείν αότού, συνέστησάς μοι αότόν. Και' χάριν μέντοι σοι έχω' πάνυ γαρ καλος κάγαθος δοκεί μοι εlναι. Αίσχύλον δε τον Φλειάσιον προς έμε έπαινων και' έμε προς έκείνον οόχ ουτω διέθηκας ωστε δια τους σους λόγους έρωντες έκυνο­

δρομούμεν ιΧλλήλους ζητούντες;

(64)

Ταύτα οΟν όρων δυνάμενόν σε

ποιείν άΥαθον νομίζω προαΥωγον εlναι. Ό γαρ οlός τε ων γΙΥνώσκειν τε τους ωφελίμους αύτοίς και τούτους δυνάμενος ποιείν έπιθυμείν ιΧλ­

λήλων, ο15τος αν μοι δοκεί και' πόλεις δύνασθαι φίλας ποιείν και' Υά­ μους έπιτηδείους συνάΥειν, και πολλού αν αξιος εlναι και συμμάχοις πόλεσι και' φ[λοις κεκτησθαι. Συ δε ως κακως άκούσας δτι ιΧγαθόν σε

εφην προαγωΥον εΊναι, ωργίσθης. Άλλα μα Δί" έφη, οό νύν. Έαν γαρ ταύτα δύνωμαι, σεσαΥμένος δη παντάπασι πλούτου την ψυχην έσομαι .. Και' αυτη μεν δη ή περίοδος των λόΥων άπετελέσθη.

«Τέτοιος εκμαυλιστ~ς», εϊπε ό ΣωκpάΤΎjς, «θαρρω πως εϊναι τουτος ό ΆντισθένΎjς». Κι ό ΆντισθένΎjς, «Σ' εμένα, Σωκρά­ ΤΎj, παρα8ίνεις τ~ν τέχνΎj σου;» «Άσφαλως», εϊπε ό Σωκρά­

ΤΎjζ" «γιατι σε βλέπω να. εχεις καλλιεpγ~σει στ~ν εντέλεια τ~ν' συμπλΎjpωματικTι της τέχνΎj». «ποια. εϊναι αυτ~;» «Ή τέχνΎj

να. ξελογιάζεις», εϊπε. ΈκεΊ'νος τ.6τε 8υσανασχέΤΎjσε εντονα και

/

pωΤΎjσε:

(62)

\

Κ

-

\;;: /

«αι πως το ",ερεις,

Σ

/

,/

,/

/

,

ωκpαΤΎj, οτι εχω κανει κα-

τι τέτοιο;» «Ξέρω», είπε, «δτι προξένεψες τοuτον ε8ω τον ' Κ α λλ ια

\

\

στον σοφο

Π

\"

\"

,~ lτοτε ' \ "βλ επες τον ενα να εχει ροοικο, που ε

π6θο για. τ~ φιλοσοφία και τον l:ί..λλQ ανάγΚΎj για. χρΤιματα. Ξέ-

οι λΡΧΑΙΟΙ

28

?(J)

KYl\'IKOI

&.χόμ~ ΟΤΙ τον σύσΤ'ισες στον (Ιππία τον (HλειΌ~ άπα τον

όποιο ~μocθε χocι το μ νΊjμOν~χO τέχνocσμoc' σε τουτο όφείλετoc~

που ό Κocλλίocς ~xε~ γίνε~ π~o εpωτ~άpΊjς - γ~ocτι ο,ΤΙ ομορφο πράγμoc θα 'aει aEV το ξεxνάε~ π~α ποτέ. 'λ ~ς, μο

,

"

με τις ΠOCl'lε Ψ ~ες σου γ~oc τον

"

1;'1 ι"ενο

(63) Κocι πρ6σφocτoc " , ocπο ΤΊjν

'Η ρocχ 'λ ε~oc, 2

αφ ου μ' ~χocνες να ν~ώσω επ~θυμίoc γ~' ocύτ6ν, υστερoc μου τον συσΤΊjσες. Κocι σου χρωστάω, στ' αλήθε~OC, XάpΊj γ~' ocύτ6, γ~ocτι πρocγμocτιχα μου φocίνετoc~ πoΛU εύγεν~χoς ανθρωπος. 'Αλλα χocι

με τις πoc~νεψ~ες που μου 'λεγες γ~α τον ΑΙσχυλο απο τον Φλ~oυντoc,3 χocι σε εχεινον γ~α μένoc, aEV μας ~φεpες - με Οσoc μας εΙπες -

σε τέτo~oc χOCτάσΤOCσΊj, ωστε να τρέχουμε σαν σχυ­

λo~, αποζψώντocς ό ~νocς τον αλλο γεμάτo~ ~pωτoc;

(64) Βλέπον­

τάς σε λo~πoν να μπορεις να χάνε~ς τέτo~oc πράγμocτoc, ~xω τη γνώμΊj ΟΤΙ εlσoc~ χocλΟς ξελoγ~ocστής. Γ~ocτι οποιος εlνoc~ Ιχocνος

να a~ocχΡίνε~ πo~oι φέρνουν οφελος σε ποιους, χocι μπορει να τους

,

χocνε~

,\" νoc

ocυτους

oc~σ

θ' 'β" θ' ocνoντoc~ ocμo~ oc~oc επ~ υμ~oc,

'>"

νoμ~"ω

fl

οτι

Ι:

ο

ανθρωπος ocύτος θα εΙχε τ~ MνocμΊj να συσφίγξε~ aεσμους φ~λίocς χocι να ένώσε~ ανθρώπους με γάμους τocφ~ocστoυς χ~ ΟΤΙ θα εlνoc~

πoλUτιμo απ6χΤΊjμoc γ~α τις π6λε~ς, τους φίλους, τους συμμά­

χους. Έσυ ώστ6σο, νομίlj)ντocς πως ~τocν βp~σ~α που σε εΙπoc χocλΟν ξελoγ~ocστή, χυp~εύΤΊjχες απο όργή. «Μα τον Δίoc», εΙπε ό ΣωχpάΤΊjς, «τώρoc aEV ν~ώθω όργή. Γ~ocτι αν εχω τ~ MνocμΊj

να χocτορθώνω τέτo~oc πράγμocτoc, θ'χ 'νoc~ ~ ψυχή μου φορτωμέ­ νΊj με χάθε λoγ~ς πλουτο». K~ ετσl :-ελείωσε ocύτ~ ~ συζήΤΊjσΊj.

Μεγάλη είνocι -ή άξίoc τοσ ξενοφώντειου Συμποσίου ώς πηγYjς πληροφοριών για. τον Άντισθένη, άφοσ άποτελει το μ6νο σύγχρονο με ocύτον κείμενο που

όινocφέρετocι 3ιεξο3ικ6τερoc στ~ν προσωπικ6τητoc OC'JΤΟU τοσ ί3ι6ρρυθμου μocθΊ)­ τη κocι φίλου τοσ ΣωκράΤΊ). κocτα. πάσoc πιθocν6τητoc ό Ξενοφών γνώριζε άπο πρώτο χέρι τα. συγγράμμocτoc τοσ ΆντισθένΊ), είχε στη 3ιάθεσή του πλούσιο, χocμένο πιά, ύλικο κocι 3ιocτηροσσε, ίσως, κocι κάποιες όινocμν+,σεις όιπο ocύτ6ν. Ό 3ρocμocτικος χρ6νος τοσ Συμποσίου τοποθετεϊ'τocι στα.

422 π.Χ. κocι ό Άν­

,,;ισθένης πocρουσιάζετocι έ3ώ ώς ωριμος ιίν3ρocς. Ό Ξενοφών μocς τον περι­

γράφει «κάπως άνάγωγο, έριστικ6ν, χωρις λεπτ6τητoc, κocι τocυτ6χρονoc ετοι­ μο να όιποκρούσει άμέσως κάθε ύποψίoc μομφΊ)ς ένocντίον του»,

ιIII'ie. Λ

History

βλ. κocι Κ.ν.

ο!

Greek Philosophy,

\V.K.C. Gu-

τ. 3, σ. 341. Για. το άπ6σπocσμoc ocύτο

F'fitz, «Antisthenes und Sokrates ίη Xenophons Symposion», σ.

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

29

25· επΙσΊjς Α. Patzer, Antisthenes der Sokratiker, σ. 60 κ.έ., κaιι G. Giannantoni, SR, τ. 3, σΊjμ. 39. 1. ΕιρωνικOC κaιι μετaιφopικoc ό ΣωκpOCτΊjς ocpxlζει νOC ocνaιφέΡετaιι στ~ 3paισΤΊjpι6τΊ)τaι του Ά ντισθένΊj ώς «πpoaιγωγoυ»· ocπ' oσaι λέει συνocγετaιι ΟΤΙ ό ΆντισθένΊjς σχετιζ6τaιν, πιθaινως, κaιι με &λλους,

έκτος ocπο τον πΙaι.

2.

ΓopγΙaι

Ό Α. Korte,

σοφιστές,

οπως με τον

Πρ63ικο κaιι τον Ίπ­

Aufbau und Zie] von Xenophons Symposion,

σ. 38,

σΊjμ. 2, τον εχει τaιυτΙσει με τον πεpΙφΊjμO ζωγρOCφο ZεύζΊj, ό όποίος σύμφω­ νaι με τον Aιλιaιν6, Ποικίλη ιστορία, χιν

τΊj.

3.

17, σχετιζ6τaιν με τον ΣωκρOC­

Ό Α. Kijrte, ο.π., τον τaιυτΙζει με τον όμώνυμο - ocγνώστου κaιτaι­

γωγ-ης

- OCσΤΡονόμο· πρβ. Hultsch, στο οικείο λ-ημμaι της RE, συμπλΊjpωμaι­ 1 (1903), σ. 40. 4. Σύμφωνaι με τον R. Hoistad, Cynic Hero and Cynic King, σ. 106, Ίj πaιpaιλλΊjλΙaι ocτόμου-πολιτεΙaις ~τaιν γνήσιο ocντι­

τικος τόμος

σθένεLO μοτίβο κaιι 3είχνει πόσο στεν~ ~τaιν γιOC τους Κυνικους +ι συγγενικ6τητaι aιύτων των

21.

360.

ΠΛΟΤΓΑΡΧΟΣ, Συμποσιακά ΙΙ

632d-e.

'Α ντίστροφον οδΎ έοικε γένος ειρωνείας εlναι το περι τους έπαίνους Φ και' Σωκράτης έχρήσατο του 'Αντισθένους το φιλοποιον και συνα­ γωγον άνθρώπων εις ευνοιαν μαστροπείαν και' συναγωγε{αν και' προαγωγείαν όνομάσας.

"Evoc

αντίστροφο εΙδος εLρωνείocς φocίνετoc~ ση EIvoc~ ocυτο που

σχετΙζετoc~ με τους εΠOCLνους το είδος ocυτο το χρ-ησιμοποΙ-ησε

xoct ό Σωκράτ-η ς Ι ονομάζοντocς το γνώρ~σμoc του Άνησθέν-η να κάνε~ φίλους xoc~ να φέρνε~ τον gvocv ocνθρωπο κο ντα στον ocλλο "μocστροπεΙoc" xoct "ζελ6γ~ocσμoc". 1.

22.

Βλ. πaιpaιπocνω, ΆντισθένΊjς

20.

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπ6σιον ΥΗΙ 4-6.

Συ δε μ6νος, Jι 'Αντ!σθενες, oιJδενoς έρο/ς; Ναι' μα τους θεούς, εlπεν έκείνος, και' σφ6δρα γε σου. Και' ό Σωκράτης έπισκώψας ώς δη θρυ­ πτ6μενος εlπε· Μη νυν μοι έν T κτλ.

Κι οταν ό ΔΊ]μ~ΤPιoς ό Κυνικος επαθε με τον' Απολλώνιο αυτο που λένε πως επαθε με τ~ σοφία του ΣωκράΤΊ] ό 'Α ντισθένΊ]ς, τον ακολούθΊ]σε ...

28.

ΞΕΝΟΦΩΝ, Συμπ6σιον ΙΙ

10.

ΚιΧΙ' ό Άντισθένης, πως οι3Ύ, Εφη, dΊ ΣώΚΡιΧτες, ουτω γιγνώσκων ού κιχι' συ ΠιΧιδεύεις ΞιΧνθ{ππην, άλλα

xpn

γυνιΧΙΚΙ' των ούσων, ο[μιΧΙ δε

κιχι' των γεγενημένων κιχ ι' των έσομένων ΧιΧλεπωτάτr;;

Κι ό ΆντισθένΊ]ς είπε: «πως, τότε, ΣωκράΤΊ], ενω είσαι αύτ-ης τ-ης γνώμΊ]ς, aεν aΙΟΡθώνεις κι εσυ τ~ν ΞανθίΠΠΊ], αλλα. εχεις τ~ν πιο ΜσΤΡΟΠΊ] απ' ολες τι.ς σΊ]μερινες γυνα~κες, νομίζω μά­ λιστα κι απ' οσες ύπΎjpξαν στο παρελθον καΙ. θα ύπάρξουν στο μέλλον;»

, Απ' άφopμ~ μια. χορεύτριοι Tou συμποσίου που πε,,:οuσε στεφάνιοι στον άέροι κοιι τα. ζοινάπιοινε στο ρυθμο τ-ης μουσικ-ης ό ΣωκpάτΊJς εΙχε πoιpoιτΊJP~σει δη ή γυνοιικείοι φύσΊ) aεν υστερεί άπένοιντι στ~ν άνaΡΙΚ~ ποιρα. μ6νον ώς προς τήν yνώμΗV κοιι τήν lσχύν, κι δτι κοιθένοις θα. μποροuσε να. φροντίσει να. έπιaΡάσει ποιιaευτικα. στή γυνοιίκοι του. Σε οιυτο το σΊ)μείο ποιρεμβοιίνει ό ΆντισθένΊ)ς, ό όποίος, aυσοινοισχετών,,:οις για. το δη ό ΣωκpάτΊJζ άντιμετωπίζει τ~ν περί­ πτωσΊ) τ-ης aικ-ης του γυνοιίκοις aιοιφΟΡετικoc, aεν aιστocζει να. έπιτεθεί σ' οιυ­

τ6ν, κοιι μocλιστοι μέσοι σε μια. κοινωνική συνοινοιστροφή κοιι για. xocTL που τον α.φΟΡοUσε προσωπικά. 'Όπως ποιροιτηρεί ό Κ.ν.

krates

ίη

Xenophons Symposion»,

σ.

22,

Fritz, «Antisthenes und So-

εΙνοιι το μ6νο χωρίο σε δλο

":0

Συμ­

πόσιο ΟΠΟU ό Ξενοφων βάζει τον Άντισθένη νOC χά.νει κά.τι τέτοιο' κι α;υτο

aEV εΙνοιι τυχοιίο, άφοu ό ΆντισθένΊ)ς εΙνοιι άπ' δλους ΤΟ'Jς Σωκροιτικους έκεί3.

Οί Αρχαίοι Κυνικοί

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ

34

νος που περισσότερο προσπocθεί νOC εύθυγρocμμίσει τ~ ζωή του με μιOC πολυ ocύστηρ~ ~θικ~ θεωρίoc κocι δεν άνέχετocι κocμιOC πρocγμocτικ~ ~ φocινoμενικ~ άνocκολουθίoc άνOCμεσoc στη διδocσκocλίoc κocι τη ζω~ ένος σοφου. Ό Α.

Antisthenes der Sokratiker,

Patzer,

σ. 64, με άφετηρίoc ocύτο το χωρίο διocτυπώνει τ~ν

ύπόθεσΊj δτι ~ μoρφ~ της «3ύστρoΠΊjς ΞOCνθίΠΠΊjς», ~ όποίoc κocτόπιν εγινε πocΡOιμιώδΊjς κocι δπως εχει δείξει ό Η.

Dorrie,

στο οίκείο λΊjμμoc της

RE

(1967), 1335 κ.έ., άνOCγετocι -τoυλOCχιστoν ως προς τον πυρ~νoc της- σε σωκρocτικ~ ΠOCΡOCδOσΊj, κocθως κocι ό σχετικος μυθος γίιρω άπο ocύτη τ~ μορ­ φ~, με τον όποίο δΊjλώνετOCΙ δτι ό σοφος δΙOCΤΊjρεί τον ελεγχο του έocυτου του άκόμΊj κocι σε Μσκολες κocτocστOCσεις, 'ίσως τελικOC νOC ριζώνει στον ΆντισθένΊj

κocι νOC εχει είσocχθεί άπο ocύτον στη σωκρocτικ~ γρocμμocτείoc.

29.

ΜΑΞΙΜΟΣ ΤΥΡΙΟΣ, Διαλέξεις Ι 9.

Ήγειτο γάρ, οlμαι, ό Σωκράτης Αίσχίνου μεν φιλοσοφήσαντος και' Ά ντισθένους ονασθαι αν όλίγα η?ν Άθψαίων π6λιν.

Γ~ατι ό Σωκράτης είχε, νομ(ζω, τ~ν εντύπωσΎ) oτ~ ~ π6λΎ) τ~ς

, Aθ~νας ocποκ6μ~σε μ~κp~ ώφέλε~α ocπο το γεγονος οη ό Alσχ(νΎ)ς και ό Άντ~σθένΎ)ς καταπ~άστηκαν με τ~ φ~λoσoφ(α. ι

30.

ΠΛΑΤΩΝ, Φαίδων 59b.

Εχ. 'Έτυχον δέ, Jι Φαίδων, τίνες παραγεν6μενοι;

-

ΦΑΙΔ. 015τ6ς τε

δη Άπολλ6δωρος των έπιχωρίων παρην... και' Ά ντισθένης.

('ΕχεΚΡάΤΎ)ς-Φα(aων).

-

Πo~o( παρευρ(σκονταν, Φα(aωνα;

Άπο τους ocνθρώπους του τ6που ~σαν εκει τουτος 'aώ ό Άπολλ6aωΡος ... και ό ΆνησθένΎ)ς. Ή μoνocδιχ~, σε όλόκλΊjΡO το εργο του ΠλOCτωνoc, όνoμocστικ~ άνocφορOC στον ΆντισθέVΊj. -

31.

Βλ. κocι ΆντισθένΊjς 1.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βίων και' δογμάτων συνα­ γωγη νι

Αύτος

[sc.

10.

ό Ά ντισθένης] δε και' Ά νύτι;υ της φυγης αιτιος γενέσθαι

δοκεϊ' και Μελήτι;υ του θανάτου. Ποντικοις γαρ νεανίσκοις κατα κλέος

ΑΝΤΙΣΘΕ!\ΗΣ

,,;ου Σωκράτους αφιγμένοις περιτυΧ6η απήγαγεν αιΙτους προς τον 'Ανυτον, εΙΠ6η εν ήθει σοφώτερον εΊναι του Σωκράτους, 'Εφ' Φ δια­ γανακτήσαντας τους περιεστωτας εκδιωξαι αιΙτ6ν,

Για τον ΆντισθένΊ) πιστεύεται επίσΊ)ς οτι στάθψιε ~ αιτια και ,

,

για ΤΊ)ν

'ζ

Ι

-

εc,ορια του

'Α νυτου ι

'"

και για τον

θ ανατο ι

-

του

Μ'ε λ Ί)του, 1

Γιατι οταν ετυχε να συνανΤΊ)θει με κάτι νεαρους άπο τον Πόν­

το 2 που εΙχαν φθάσει στην 'Aθ~να επειοη εΙχαν άκούσει για τον ΣωκράΤΊ), τους π~ρε και τους π~γε στον 'Άνυτο λέγοντάς

τους ειρωνικά ΟΤΙ ~ταν πιο άξιόλογος άπο τον ΣωκράΤΊ). Αυτο ),

β

f!

εκανε οσους

,

,

. ., , ,

"'λ

!

ρισκονταν εκει να αγαναΚΤΊ)σουν και να στει

ουν

τον "Ανυτο στην εξορία.

1.

"Ηδη ά Ρ.

τ~ς

Natorp

εχει σημειώσει στο οίκεϊο λ~μμαι

RE 1 (1894),2539,

(' ΆντισθένΎjς' n. 10)

δτι δσαι &φηγεϊταιι Εδω ά Διογένης Λοιέρτιος για τον

"Ανυτο, τον Μέλητο κλπ. εΙναιι [στορικως &ναιζι6πισται.

-;0

2.

Πρ6κειταιι για

γνωσ-;ο μοτίβο του πλουσιου νεαιρου &λλοδαιπου, ά άποϊος προσπαιθεϊ να

&σχοληθεϊ με

-;r.

φιλοσοφίαι χωρις να εχει πpoιγμαιnκ~ κλίση γι' αιυτ~ν. Βλ.

Ο.

Gigon. «Antike Erzahlungen uber die Berufung zur Philosophie», επίσΎjς, ,,:ου αιυτου, Sokrates, σ. 73-78.

σ.

14

κ.έ.·

32. ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βίων και' δογμάτων συνα­ γωγη νι

13-15. Πρβ. ΕΎ'ΔΟΚΙΑ, Ίωνιά, 96 ρ. 95, 13-96, 5·

ΣΟΎ'ΔΑ στο λήμμα 'καθεΙναι'.

Διελέγετο [sc. ό Ά ντισθένης] δ' εν Tif; Κυνοσάργει γυμνασίψ μικρον απωθεν των πυλων' δθεν τινες και' την κυνικην εντευθεν όνομασθήναι. ΑιΙτος τ' επεκαλειτο Άπλοκύων. Και πρωτος εδίπλωσε τον τρίβω να, καθά φγρι Διοκλής, και' μ6νψ rXuTif; εχρήτο' βάκτρον τ' ανέλαβε και

πήραν. πρωτον δε και' Νεάνθης φησι' διπλωσαι θοΙμάτιον. Σωσικρά­ της δ' εν τρίττ; Διαδοχων Δι6δωρον τον Άσπένδιον, και' πώγωνα κα­ θειναι και' πήΡCf καΙ βάκτΡΨ χρήσθαι. (14) τουτον μ6νον εκ πάντων

Σωκρατικων Θε6πομπος επαινει κα! φησι δειν6ν τ' εΊναι και' δι' όμι­ λίας εμμελους υπαγαγέσθαι πανθ' όντινουν. Δήλον δ' εκ των συγ­ γραμμάτων κακ του Ξενοφωντος Συμποσίου. Δοκει δε και' τής αν­

δρωδεστάτης Στωικής κατάρξαι' δθεν και 'Αθήναιος ό επιγραμματο­ ποιος περι' αιΙτων φησιν oι'Jτως

οι ΑΡΧΑΙΟΙ Κ,!\ΙΙΚΟΙ

dί Στωικων μύθων ειδήμονες, dί πανάριστα δόΥματα ταίς [εραϊ'ς ένθέμενοι σελ {σι ν, ταν αρεταν ψυχας αΥαθον μόνΟΥ" &δε Υαρ ανδρων μούνα και βιοταν ρύσατο και πόλιας. σαρκος δ' ήδυπάθημα φ{λον τέλος ανδράσιν αλλοις,

ή μ{α των Μνήμης ηνυσε θυγατέρων.

(15)

Οl5τος ήΥήσατο και' της Διογένους απαθε{ας και' της Κράτητος

έΥκρατε{ας και της Ζήνωνος καρτερ{ας, αυτος ύποθέμενος τrι πόλει τα θεμέλια. Ό δε Ξενοφων ηδιστον μεν εΖΎαι περ! τας όμιλ{ας φησι'ν

αυτόν, έΥκρατέστατον δε περι' ταλλα.

Ό ΆνησθένΊ]ς οίοασκε στο γυμναστήριο του Κυνοσάργους,' λίγο πιο πέρα απο τ~ν πύλΊ] , απ' οπου, καθως πιστεύουν όρι-

,

σμενοι,

"

εχει

λ

' β ει

α

,

κι ο

Κ

\

\'

,

υνισμος ΤΥ)ν ονομασια του.

ΆντισθένΊ]ς αποκαλεϊτο Άπλοκ{)ων.

3

2

'Ο ,,~

,

ωιος ο

'Ήταν ό πρωτος πού,

σύμφωνα με οσα αναφέρει ό Διοκλ-ης, φόρεσε το τριμμένο πα-

,

νωφορι

του

~

οΙΠ

\',

λ ωτα, ,και \ περιορι ζ'οταν σε αυτο. 4 'Ε' β απισΊjς

στουσε ραβo~ κα~ Οισάκκι." 'Ότι αύτος πρωτος φόρεσε οιπλωτα το ρουχο του, το αναφέ~ει κα~ ό NεάνθΎjς.6 Ό ΣωσικράΤΊ]ς ομως, στο τρίτο βιβλίο των Διαδοχων 7 σΊjμειώνει οη πρωτος ό Διόοωρος απο τ~ν "Ασπενοο α.φΊ]σε γενειάοα κα~ κρατουσε

ραβo~ κα~ σακκούλι. 8 (14) Ό Θεόπομπος αύτον μόνον επαινε'tJ απ' ολους τους μαθψες του ΣωκράΤΊ], κα~ λέει οη ~ταν ίκανό­ τατος α.νθρωπος που μπορουσε, με τον κατάλλΎjλO τρόπο τ-ης

συναναστροφ-ης,1Ο να φέρει τον όποιονοήποτε στα νερά του. Αύτο εΙναι φανερο απο τα συγγράμματά του κα~ απο το Συμ­ πόσιο του Ξενοφώντα. Θεωρεϊται επίσΊjς ό ίoρυτ~ς τ-ης ανορι­

κόταΤΊ]ς σχολ-ης των Στωικων.11 για τουτο κα~ ό επιγραμμα­ τοποιος , Αθήναιος μιλάει γι' αύτους με τα ακόλουθα λόγια 12

'Ώ εσεϊς μύστες τ-ης Στωικ-ης σοφίας, εσεϊς που υπέροχα καταθέτετε οιδάγματα στ~ς ίερες σελίοες,

οτι ~ αρετ~ εΙναι τ-ης ψυχ-ης το μόνο αγαθό' μόνον αύτ~ αποκάθαρε τ~ ζήσΊ] των ανθρώπων κα~ τ~ς πολιτεϊες.

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

T~ σα.pκα~ ~aον~, στόχο πoθε~νo γ~' OCλλους ανθρώπους,

μονάχα. μία. απο τ~ς Mν~μ'Y)ς τις θυγα.τέ ρες 13 τ~ν a~άλεξε.

(15) Άπο α.ύτΟν ξεκίνφε κα.ι του Δωγέν'Υ) ~ απάθε~α. κα.ι του Κράτ'Υ) ~ α.ύτoκυp~α.pxία. κα.ι του Z~νωνα. ~ κα.pτεp~κότ'Y)τα. - κ~ α.ύτΟς θεμελίωσε τ~ θεωρία. γ~α τ~ν πoλ~τεία..14 Ό Ξενοφων πάλ~ ανα.φέpε~ γ~' α.ύτΟν δτ~ εϊνα.~ εξα.φετ~κα εύxάp~στoς στις

\

\

, )

,t

\

\

'ξ ~'λ "λλ συνα.να.στροφες κα.~ ε α.φετικα. εγκρα.Τ'Υ)ς ως προς ο α. τα. α. α..

1.

'Απο το κείμενο σuνocγεται ()τι Ο ΆντισθένΊ)ς πρέπει νOC εΙχε «ενα εΙοος

σχολΤις ~ τοuλocχιστον μιOC ομOCοα μαθΊjτων»,

Greek Phi1osophy,

W.K.C. Guthrie, History

οΙ

τ. 3, σ. 306, με χαλαρ~ cruvox~ και μόνιμο τόπο σuναντη­

σεων το γuμναστ"ήριο το;:; Κuνοσocργοuς, ()ποu ύπΤιρχε και ενα ίερο το;:; Ήρα­

κλYj. ΓιOC τον ΆντισθένΊ) και το Κuνόσαργες βλ. τη μελέτη τΤις

M.-F. ΒίΙΙοΙ,

«Antisthene et la Cynosarges dans Ι' Athenes des Veme et IVeme siecles» στον τόμο Μ.Ο. Goulet - Caze κ.ε. (έκο.), Le Cynisme ancien et ses proJongements, σ. 69-116.

2. ΤΟ πιθανότερο εΙναι Ίι ονομασία νOC προέρχεται OCπο τον κύνα, KuVlKol τOC θαύμαζαν και τOC μι­ μο;:;νταν. 3. 'μωρος κύων, OCνόΊ)τος', LSJ. ΣωστOC παρατηρεί Ο Η.Ω. Rankin, Sophists, Socratics and Cynics, σ. 228, ()τι Ίι ονομασία αύτη οεν OCρκεί γιOC

τOC χαραΚΤΊ)ριστικOC της φύσΊ)ς το;:; οποίοu οί

νOC θεωρ"ήσοuμε τον ΆντισθένΊ) ίορuτ"ή το;:; Κuνισμο;:;· OCσφαλως ύπYjρξε Ο Άν­

τισθένΊ)ς ΠΊ)γ~ εμπνεuσΊ)ς γιOC τους Κuνίκούς, ώστόσο OCπο ποuθενoc οεν cruvocγεται ()τι εΙχε OCναγνωρίσει τ~ φύσΊ) ώς τον γνώμονα τΤις OCνθρώπινΊ)ς σuμπε­ ριφορας ~ ()τι είχε ώς πρότuπό τοu τους φuσικους τρόποuς το;:; σκύλοu, ()πως

θOC σuνέβαινε OCργότερα με τον ΔιογένΊ) OCπο τ~ ΣινώΠΊ). Ό ΆντισθένΊ)ς ΟΟΊ)­ γεί στOC ακρα τις OCπόψεις και τις ocρχες που αντλΊ)σε OCπο το σωκρατικο πρό­

τuπο. 4. ΔΊ)λαo~ οεν φορο;:;σε και χιτώνα· Ίι μαρτuρία το;:; ΔιοκλΥ) OCπο τ~ ΜαγνΊ)σία, σuγγραφέα το;:; 10u αΙ π.Χ., Ο οποίος σuμπαθο;:;σε τον Κuνισμο (καΙ τη ΣτοOC), είναι ocμφιβόλοu OCξιοπιστίας.

5. Ή είκόνα το;:; ΆντισθένΊ) με τOC τuπικoc χαρακτηριστικOC το;:; ζΊjτιocνοu, ()πως την οίνει έοω ο ΔιογένΊ)ς Λαέρτιος, οεν πρέπει νOC OCνταποκρίνεται στOC πρOCγματα. 'Εγγύτερα στην

πραγματικόΤΊ)τα φαίνεται νOC είναι Ίι περιγραφ~ το;:; Ξενοφώντα, Συμπ6σιο

ΠΙ 8 [ = ΆντισθένΊ)ς 88]. 6. Ό ΝεOCνθΊ)ς, λόγιος το;:; 30u αΙ π.Χ. OCπο τ~ν Κύζικο, (fr. 15 FGH ΠΙ ρ. 5) OCναφέρει OCπλως ()τι Ο ΆντισθένΊ)ς «φόρεσε οιπλωτOC» το ρο;:;χο τοu, (Οιπλωσαι), ()τι OΊ)λαo~ ντuνόταν πoΛU ocπλOC - ()πως Ο ΣωκρOCΤΊ)ς. 7. Ό ΣωσικρOCτης (περίποu 130 π.Χ.), ~ταν ενας

OCπο τους πολλους λογίοuς έκείνων των χρόνων οί οποίοι με πρότuπο το εργο Δια80χα! των φιλοσ6φων το;:; OCλεξανορινο;:; Σωτίωνα (στην καμ~ το':; 30u προς τον 20 αΙ π.Χ.) σuνέγραψαν ίστορικες πραγματείες γιOC τ~ μιoc

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ

38

Ί] τ~ν ocλλη φιλoσoφιχ~ σxoλ~ με τον τίτλο Διαδοχαι'

503)· βλ. και G. Giannantoni, SR, τ. 3, σ. 206 κ.έ.

8.

(fr. 19 FHG ιν ρ. Πυθαγόρειος του 40υ

αΙ π.Χ. ιχπο εκείνους πού, επηρεασμένοι ιχπο τ~ν εγγεν~ στον Κυνισμο ιχσκητικΥι

βίου.

τOCση,

υίοθέτησαν

9. fr. 280 FHG

Ι ρ.

όρισμένα

εξωτερικα

σύμβολα

του

κυνικου

326· ό Θεόπομπος (40ς αΙ π.Χ.) ~ταν ίστορικος

και ρήτορας (σύμφωνα με τ~ν ιχρχαία παρocaοση μαθητ~ς του ΊσοκρOCτη) ιχπο

τη Χίο.

10.

ΜεγOCλη ιχσφαλως θα ~ταν ή συμβoλ~ του Άντισθένη - μέσα

ιχπο το εργο ιχλλιΧ και τ~ν πpoσωπικ~ ιχκτινοβολία του

-

στο να συντηρηθεϊ'

το ενaιαφέρον για τον ΣωκρOCτη και τ~ν ηθικ~ aιaασκαλία του.

11.

Ή

ιχναγωγ~ τ-ης Στωικ-ης φιλοσοφίας στον Άντι σθένη πρέπει να εχει ιχφετηρια­ κο σημείο τον Σωτίωνα και το εργο του Διαδοχη των φιλοσ6φων-

phi Graeci 147-153.

τερη εγγύτητα με τον ΣωκρOCτη' βλ. και

σ.

12.

120.

σες.

14.

Doxogra-

Ό ιχπώτερος στόχος θα ~ταν ή δσο το aUVΙXTov μεγαλύ­

Παλατινη

ΆνθολογΕα

F.D. Caizzi, Antisthenis Fragmenta, 496. 13. Δηλαa~ τις Μου­

ΙΧ

'Έκaψη εΙναι εaω ή πρόθεση του Διογένη Λαέρτιου να συνaέσει

τον Άντισθένη με τ~ στωικ~ παρocaοση και τ~ στωικΥι ιχντίληψη για το κράτος.

33.

ΣΟΤΔΑ, στο λημμα 'Άντισθένης'. Όνοματολ6γιον

LXI

ρ.

[=

ΗΣΤΧΙΟΣ ΜΙΛΗΣΙΟΣ,

16, 12-21].

Ά ντισθένης Άθηναιος απο ρητ6ρων φιλ6σοφος ΣωχρατιΧ6ς, γστις Περιπατητιχος έΧλήθη πρω'loν, ε[τα έχύνισεν ... Ο!Ίτος οδΎ χαι' της Κυνιχης χατήρξατο φιλοσοφίας, ήτις ούτως έΧλήθη δια το έν Κυνο­

σάργει

rifJ

γυμνασίιμ διδάξαι αύτ6ν. Και Διογένους δε χαθηγητης γέ­

γονε του Κυνος χαι των λοιπων.

ΆντισθένΎJς απο τ~ν Άθ~να, Σωκρατ~κoς φ~λόσoφoς προερχ6μενος απο τους ρ~τoρες, ό πρωτος που απoκλ~θΎJκε Περ~παΤΎJ­ τικ6ς επε~τα στρά.φΎJκε στον Kυν~σμ6 ... Αυτος ~ταν ό εισΎJγΎJ­ της τ~ς Kυν~κ~ς φ~λoσoφίας, ~ όποία ελαβε αυτ~ τ~ν ονομα-

,

σ~α,

,

'Ι-"'Α θ' επεΙOΎJ ο ντισ ενΎJς

'1-''1- ζ' σιοα,",ε στο

,

-

γυμνασΤΎJΡ~O του

Κ

υνο-

σά.ργους. 'Yπ~ρξε Μσκαλος του ΔιoγένΎJ του Κύνα κα~ των αλ­ λων Κυναων.

34.

ΚΛΗΜΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΤΣ, Στρωματεις Ι, χιν

63,3.

Σωχράτους δε αχούσας Ά ντισθένης μεν έΧύνισε, Πλάτων δε εις την Άχαδημίαν ανεχώρησε.

:39

ΑΝΤιΣΘΕI\IΙΣ

''Ο,αν ακο\)σε τον ΣωκράΤΥ) ό ΆντισθένΊJς εγινε Κ\)νικός, ένω

ό Πλάτων αποσύρθYjκε στΎjν 'AxαoΊJμ[α. Το χωρΙο εxφpάζε~ &πλως τ+Ιν κοινως απο3εκτ+Ι απoψΎJ τΥις εποχγ;ζ (καμπΥι 70σ 20υ προς τον

30

(ΧΙ μ.χ.). ώς ποΜ μετcxγενέστερο οεν εχει ίοιcx[τερη βcx­

ρύ7ητ", ώς μocρτυρ[cx γιΟι 7Υι σχέση τοσ Άν7ισθένΊJ με τον Κυνισμό.

35.

(~RΙUl;S,

Noctes Atticae

χιν

1, 29.

['t exsistant per huiuscemodi steJlaΓum concursiones et simijitIldines, Soaatae simuJ et AntistheflilP et ΡJatοnes. 'Έτσι

ωσ,ε

με

μια

τέτοια

G\)vιXVcYjGYj

και

όμοιόητα

των

&στρων μπορουν να έμφανιστουν πολλοι Σωχρά.τες, όμοίως και ΆντισθένΊJoες και Πλάτωνες.

36.

ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ, Λ6γοι ΙΧ

[= νΙ] 8

ρ. 187c.

Ήγεμ6να μεν ου p~διoν εύρειν, εφ' δν άνενέγχαι χρΎ; πρωτον αυτ6, ει χα! 7:ινες ύπολαμβάνουσιν Άνησθένει τουτο χαι' Διογένει προσήχειν. τουτο γουν εοιχεν Οιν6μαος ουχ άτ6πως λέγειν

«6

χυνισμος ουτε άν-

7:ισθενισμος εστιν ουτε διογενισμ6ς». Λέγουσιν μεν γαρ οΕ γενναι6τε­ ροι των χυνων ση χα ι'

6 μέγας

θων fιμιν ιxi'Tιo; χα7:έσ7:η,

ΉραΧλης, ωσπερ οδΎ των αλλων άγα­

ουτω δε χα ι' τούτου του βΕου παράδει­

γμα το μέγιστον χατέλιπεν άνθpι~πoις.

Δεν εΙναι ευκολο να βρεί κανεις ποιος εΙναι ό είσYjγYjτ~ς στον

όποίο πρέπει να ανάγεται ό Κ\)νισμός, αν και όρισμένοι οέχον­ ται πως ,ο σωστο εΙναι να τον σ\)νοέσο\)με με τον 'Α ντισθένΊJ

και τον ΔιoγένΊJ. Ώς προς του,ο το\)λάχιστον οεν ψα[νεται να

εΙναι παpάλoγΊJ ~ αΠΟψΥ) του Οίνόμαο\)l στι «ό Κ\)νισμος οεν εΙναι ουτε Άντισθενισμος oIJcE Διογενισμός». Γιατι οί πιο γν~σιoι Κ\)νικοι λένε στι και ό μέγας Ήρακλης, ετσι σπω ς

ύπΎjpςε για μας ~ αtτ[α των αλλων χα.λων πραγμάτων, αΨYjσε

,

'θ

στο\)ς αν

ι " "t:' ,~ ".........., ρωπο\)ς το πιο ε'-,οχο παραοειγμα και α\)το\) το\) τρο-

πο\) ζωΎjς.

οι ΑΡΧΛΙΟΙ KlΊ\IKOΙ

1.

Κυνιχος του 20υ "1

't],

γεωμε-

'ζ"

ποστ't]ΡΙ

ουν οτι

τελικος στόχος είναι να ζεί κανεις σύμφωνα με τ~ν άpετ~ ...

οπως και οί Στωικοί· 3 γιατι φαίνεται οτι υπάρχει κάποια σχέ­ cr't] σ' αυτες τις όύο φιλοσοφικες τάσεις 4 για τουτο και ό Κυνι­ σμος εχει χαρακτ't]ριστεί ως σύντομος όρόμος5 προς τ~ν άpετ~. Και'

κατ

" \, αυτο τον

,

τροπο

ζ

-

ουσε

, ο,

και

Ζ ι 't]νων

'"

απο

το

Κ' ιτιο.

(105) Κ't]Ρύττουν τον ά.πλα τρόπο ζω~ς, ως προς το φαγψο άρκουνται σε ο,ΤΙ εχουν και φορουν μόνο ενα τριμμένο πανω­ φόρι, και περιφρονουν τον πλουτο, τ~ όόξα και την ευγενικ~

'

,

,

,

"

"Ο ρισμενοι τρεφονται αποκ λ ειστικα με β'οτανα και καταγωγ't].

,

,

'ζ

tl

,

"

,Ι

'θ'

κρυο νερο, στεγα ονται οπου τυχει, ακομ't] και μεσα σε πι α-

ρια, οπως ό Διογέν't]ς πο,] συν~θιζε να λέει πως είναι γνώρισμα των θεων το να μ~ χρειάζονται τίποτε, και γνώρισμα εκείνων

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΩΙΙΚΟΙ

122

,

που

'''1'

μοια"ουν

'θ' εους

με

"

το

να

'Υ

χρεια"ονται

λ'ιγα

,

πραγματα.

'ΥποσΤΊ)ρίζουν άκ6μΊ) ση τ~ν άpετ~ μπορει να. τ~ν οιοαχθει

κανείς, σπως λέει ό ΆνησθένΊ)ς στον 'Ηρακλή του,6 και στι οεν χάνεται με τίποτα' έπίσΊ)ς ση ό σοφος ανθρωπος εΙναι άξιαγάπψος, ση οεν λαθεύει και ση εχει για. φίλο του τον

'"

ομοιο

του.

Κ

Ι

r!

,Ι

ι οσα πραγματα εμπιπτουν

,

σΤΊ)ν

,

πεΡΙΟΧΊ)

1:'

μετα"υ

της άpετ~ς και τ~ς κακίας τα. θεωρουν άοιάφορα, σπως κάνει

και ό Άρίστων άπο τ~ Χίο. 1. Mocθητ~ς &ρχικα του Z~νωνoc &πο το Κίτιο, του ίδρυτΊ] τΊ]ς ΣτoiΧς, ίοπο­ στ~ριξε &ργότερoc, γύρω στα μέσoc του 30υ ocΙ π.Χ., &ρχες πocρocπλ~σιες με ocυτες του Κυνισμου.

2. Δεν γνωρίζουμε τα συμφρocζ6μενoc ocύτΊ]ς τΊ]ς πoc­

ράδoξΊJς πλΊJρoφoρίocς, που 'ίσως να &ποτελει άπλως μια κάπως εμφocντικό­ τεΡΊJ επισ~μocνσΊJ τΊ]ς διocπίστωσΊJς l5τι ή πρoσoικείωσΊJ είδικων επισΤΊJμoνι­ κων γνώσεων δεν σχετίζετocι κocτ' &νάγΚΊJ με τ~ν πρocγμάτωσΊJ τΊ]ς &ρετΊ]ς

κι l5τι το /(τομο, &περίσπocστο &πο ocυτ~ τ~ γνώσΊJ, μένει πρoσΊJλωμένo σε Ο,ΤΙ εΙνocι ουσιωδες για τΓιν &ρετή.

3. Με τ~ διδocσκocλίoc του, σύμφωνoc με

την όποίoc σκοπος τΊ]ς ζωΊ]ς εΙνocι ή &ρετη, ό ΆντισθένΊJς κocτα κάποιον τρόπο

προocνocγγέλλει τον Z~νωνoc.

4. ZωΊJΡo ~τocν το ένδιocφέρον των Στωικων να

πocρουσιάσουν τ~ φιλοσοφίoc τους ώς μια πocρocλλocγ~ του Κυνισμου. ωστε να κocτocστει δυνocτον να &νocχθει ό Στωικισμος σε κάτι πocλocιότερο &πο τον Z~­ νωνoc, τον ίδρυτ~ τΊ]ς ΣτoiΧς, με ,πώτερο στόχο να γεφυρωθει το χάσμoc &νά­

μεσoc στον KρόιΤΊJ κocι τον ΣωκρόιΤΊJ. Με το πρόβλΊJμoc των στωικων έπιδρόι­ σεων στο ~κτo βιβλίο τΊjς Φιλοσόφων β!ων κα! δογμάτων συναγωγης &σχο­ λειτocι διεξοδικα ή Μ.Ο.

Goulet-Caze, L'ascese cynique (1986), στο πλoc[σιο 5. Ό κuνικος δρόμος

της ερεuνάς ΤΊJς για τις ΠΊJγες του ΔιoγένΊJ Λocέρτιοu.

προς τ~ν αρετΊ; δεν εΙνocι ocυτος που περνάει μέσoc απο τ~ν πocιδείoc κocι τ~ν περίπλoΚΊJ φιλoσoφικ~ έπιχεΙΡΊJμocτoλoγίoc αλλα ~νocς /(λλος δρόμος που όδΊJ­

γει απευθείocς στ~ν αρετΊ; κocι τ~ν ευδocιμονίoc μέσoc απο τ~ν /(σΚΊJσΊJ. Πρβ. κocι τ~ν έπ!τομον όδον του Λοuκιocνου, ΒΕων πρασις

11.

6. Ό ήμίθεος που

διάλεξε τον έπίπονο δρόμο της αρετΊjς στόιθΊJκε πρότυπο για τους ΚuνΙΚΟ'Jς που αξιoπo[ΊJσocν το πλούσιο μuθολογικο ύλικό.

162.

ΣΟΥΔΑ, στΟι λ~μμoιτoι 'κυνισμός' κοιι 'κυνιειν δειν τοις σπου­ δα{οις'.

Κυνισμός ευτονος έπ' άρετην όδός. Κα{, κυνιειν δειν τοις σπουδα{οις α[ρεσις φιλοσόφων. Ό δε όρισμος αύτου σύντομος έπ' άρετην όδός. Τέλος δε του κυνισμου το κατ' άρετην ζην, ώς Διογένης και' Ζήνων ό

123

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

Κιτιεύς. 'Ήρεσχε δ' αύτοις λιτως βιουν, αύτάρχεσι ΧΡωμiνοις σιτίοις,

,;

πλούτου χαι δόξης χα ι' εύγενείας χαταφρονεΙν. 'Ένιοι δε βοτάναις χαι 6δατι

rfuxpij)

εχρωντο σχiπαις τε ταις τυχούσαις χαι πfθoις χαι' εφα­

σχον θεου μεν (διον είναι το μηδενος δεισθαι, των δε θεij) όμοίων το ολίγων ΧΡf;ζειν. ΆΡiσχει δ' αύτοις χαι' την άρετην διδαχτην εlναι χαι άναπ6βλ ητον.

'Κυνισμ6ς'· ενας ουναμικος ορ6μος προς την αpετ~. Kα~ 'οΙ σο­ βαpo~ ανθρωποι πρέπει να. ακολουθουν τον Κυνισμ6"

φιλοσοφι­

κ~ ΟιΟασκαλία. Ό όρισμος του κυνισμου εΙναι: σuντομος ορ6μος προς τ~ν αpε~. Τελικος στ6χος του Κυνισμου εΙναι να. ζει

κανε~ς σuμφωνα με τ~ν αpετ~, οπως ό ΔΙOγένΎJς κα~ ό Z~νων απο το Κίτιο. Προτιμουσαν τον λιτο τρ6πο ζω~ς κα~ τρέφονταν

\"

ϊ

\

με ο,τι ε,χαν- τον π

λ

-

\

ουτο, ΤΎJ

~'"

\

\,

\

οοείχνει οτι ~ ονομασία 'Κυνικοί' για α,'Υ;-+,

-:-r.

φιλοσοφικ+, αιρεσΎj πρέπει να καθιερώθηκε στα χρ6νια του Διογένη κι επει­ τα.

2. Και ό ' AριστoτέλΎjζ, οπως ό Πλάτων, ι>εν εΙχε καλ+, γνώμη για τον

'Aν-:-ισθένΎj, ό χαρακτηρισμος ομως απα[δεuτoι, &Ι>ικος καθαυ-:-ον Οιφου ό 'Αν­

-:-ισθένΎjς Οισφαλως κάτεχε ολη τ+, γνώσΎj τ~ς επox~ς του, μπορεί να σχε-;-ίζε--:-αι ε'(:-ε με τΥιν εxθριxΎj στ:ΧσΊj του τελευταίου χπέναντι στΎjν επισΤΎjμOνΙXη γνώσΎj ε'ίτε με τ~ν Οιδιαφορία του για τα ι>ιl>άγματα του Οιριστοτελικου 'Ορ­ γάνου (πρβ. Μεταφυσικη

1006a 1-6, εση Υοφ απαιδεuσ[α το μη ΥΙΥνώσκειν 3. Πρβ. Τ"μ ενl>ιαφέρουσα έρ­ μηνευτικ~ εκl>οχ~ του χωρίου Οιπο τον Κ. Popper, Die offene Gesollschaft und jhre fejnde, τ. 2, σ. 30 και σ. 3ί8 κ.έ., σΎjμ. 54. 4. Άνάγον­ τ[νων δει ζΎίΤειν απόδειξιν και' -:-[νων ου δει).

-:-ας ό Άντισθένηζ τ~ν όμοι6τητα σε βασικ~ λογικ+, σXέσΎj Οιναγνωρίζει τ~ν Oιναλoγικ~ περιγραφ~ ώς -:-~ μ6νΎj l>υνατ6-:-ΎJTα για τον λογικο όρισμο ένος όιπλου, I>Ύjλαδ~ μ~ συνθέτου, πράγματος:

'6 &ργυρος εΊναι κά-:-ι σαν 70ν κασ­ 5. 'Ως τέτοια άπλα πράγματα πρέπει, χατα τον G.C. Field, Plato and l1jS Contomporaries, σ. 16ί, να εννο-fρουμε πoι6ΤΎjτες οπως χρώματα,

σίτερο'.

σχήματα, μεγέθrι και οχι τα επιμέρους -:-μήματα Οιπο τα όποΤα Οιπαρτίζεται ενα Ολο. 'Ό,τι Οικολουθεί εΙναι σχ6λιο Οιποκλεισ7ικα του Άριστοτέλη.

181.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσόφων β[ων και 30Υμάτων συνα­ Υωγη νι

3. Πρβ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΦΡΟΔΙΣΙΕιΣ, Σχόλια είς Tomxa ρ. 42, 13-22.

τα 'Αριστοτέλους πρωτός τε ώρίσατο

[sc.

ό 'Α ντισθένης ] λόγον είπών, «λόγος έστι'ν ό

το τί ήν η έστι 3ηλων».

πρωτος ό ΆντισθένΊjς οιατυπωσε εναν όρισμα για ταν όρισμα λέγοντας οτι εΙναι «αύτα ΠΟ'J ύΠOOΊjλώνει τί tιταν ~ τί εΙναι κά­ ποιο πράγμα». Ή αυθεντικ6τητα τ~ς πληροφορίας του Διογένη Λάερτιου επιβεβαιώνεται Οιπο το σχ6λιο του Άφροl>ισιέα' ~ &ποψη του Ά ντισθένΎj για τον όρισμο ((ενας λ6-

γος που uποl>ηλώνει τί ~ταν η τί εΙναι κάποιο πράγμα») εΙναι Ι>υνατον να θεω­ pΎjθεί ώς σωκρατικο στοιχείο τ~ς λoγικ~ς και τ~ς επιστημολογίας του.

182.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, τα μετα τα φυσικα Δ

29. 1024b 26-34.

Λόγος 3έ ψευ3ης ό των μη οντων, ~ ψευ3ής, 3ιο πας λόγος ψευ3ης έτέρου η

015 έστι'ν

άληθής, ο!ον ό του κύκλου ψευ3ης τριγώνου. Έκά-

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

135

στου δε λόΥος εστι μεν ώς ε[ς, ότου τ{ ~ν εΙναι, εστι δ' ώς πολλο{, έπει' ταύτα πως αύτα και' αύτα πεπονθός, ο[ον Σωκράτης και Σωκρά­ της μουσικας (ό δε ψευδης λόΥος ούθενός έστιν ιΧπλως λόΥος)' δια Ά ντισθένης i/ιεTO εύήθως μηθεν άξιων λέΥεσθαι πλην

Ti(J Oικε{

,

'λ

ευσος κα.~ οτι, επομενως, σΙΟ

"

(

\,

1>',

ου σεν α.ποκ

,

"

λ'

,

ε~ετα.~ α.υτος που

"

"

\

' μ~ λ α.ε~ γ~α. το υπα.ρκτο να. λ' εε~ κα.τ~ ψ~' ευσες κ~ α.ΚOμΊj: α.υτος που

μ~λάε~, μ~λάε~ γ~α. κάποιο πράγμα., οεν έκφpάζε~ τό πράγμα.. 1.

Βλ. \V.Κ.C.

Ι

Guthrie, Α llistory οΙ Greek PhlJosophy, τ. 3, σ. 210, σΊ)μ. 2.

187.ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ, Έλένη

1.

Είσί τινες οί' μέγα φρονουσιν, ην ύπ6θεσιν ατοπον και' παράδοξον ποιησάμενοι περι' ταύτης ιΧνεκτως είπειΎ δυνηθωσι' και' καταγεγηρά­ κασιν ο[ μεν ού φάσκοντες οΓ6ν τ' ε[ναι ψευδη λέγειν ούδ' ιΧντιλέγειν ούδε δύω λ6γω περι των αύτων πραγμάτων ά.ντειπεΙν, ο[ δε κτλ.

'Υπάρχουν όp~σμένo~ οί όπoιo~ πεpΊjφα.νεύoντα.~, δτα.ν O~α.τυπώ-

,

,

" "~ t:' ,Ι Ψ 'λ' σουν μ~α. πεp~εpγΊj κα.~ πα.pα.σO~Ίj α.πο Ίj κα.~ μπορεσουν να. μ~ Ίj-

σουν με υποφερτό τρ6πο γ~' α.υτ~νo ετσ~, ocλλο~ μεν έχουν γερά-

,

'ζ

σε~ υπoσΤΊJP~ γμα.τα.

\.."

'Ψ ευσΊ]

,Ι

'\..'

,

,

,

ουτε να. σ~α.τυπωνε~ α.ντ~

'

λ'

"",

'ψ ε~ς γ~α. το συο α.ντ~'θ ετες α.πο

1>'

,

'1>'.,.

,

Ι> , 'λ' οντα.ς πως σεν ε~να.~ συνα.τον να. εε~ κα.νε~ς πρα.-

oγ~ες,

" ουτε

" να.

, εκφpα.σε~

"λλ o~ πα.'λ ~ α.υτο πρα.γμα., κ~ α.

...

Στ+Ι ν Έλένη, εργο γρocμμένο στ~ οεκocετ[oc 390-380 π.χ., ό ΊσοκράΤΊ)ς ά.νoc­ μετριέτocι με τους ά.ντocγωνιστές του στο πocιοocγωγLΚΟ έπάγγελμoc χωρις

ώστόσο να προσοιορίζει πιο συγκεκρψένoc τους στόχους τ~ς πoλεμικ~ς του, ά.κριβως δπως ό ' ΑριστοφάνΊ)ς στις Νεφέλες έπιτ[θετocι ά.ΟΙOCΚΡ[τως στον Σω­ κρά7Ί), στους Σοφιστές, στους φυσικους φιλοσόφους. ΕίΟικα. στον ΆντισθένΊ)

πρέπει να. ά.νocφέΡετocι Ύ; φpάGΊj ουδε δύω λόγω περι' των αυτων πραγμάτων άντειπειν, ή όπο[oc πocρουσιάζει στενη συνάφειoc με την ά.ριστοτελικη ά.νocφοΡα. στον 'ΑντισθένΊ), στην Μεταφυσιχη 1024b 27 κ.έ. [= ΆντισθένΊ)ς 182].

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΎ':'\IΚΟ!

140

188.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, Άναλυτιχα υστερα Α3. 72b 5-7. Πρβ. ΑΡΙΣΤΟ­ ΤΕΛΗΣ, τα μετα τα φυσικα Γ3. 1005b 2-4 και Γ4. 1006a

3-6. Ένίοις μεν οδν 8ια το 8ειν τα πρ(;;τα επίστασθαι ου 80κει επιστήμη

εΊναι, τοις

8'

εΊναι μέν, πάντων μέντοι από8ειζις εΊναι' dίν ου8έτερον

ουτ' αληθες ουτ' αναγκαΙον.

Ή αναγκαι6τψα τ~ς γνώσης των πρώτων αλ"ηθειων εκαναν

όρισμέ νους l να νομίσουν ΟΤΙ aEV υπά:ρχει γνώσΎJ και όρισμένους "λλ fl (, α ους οτι υπαρχει,

β'β

ε

Ι ,rl,' ''\.\1 αια, γνωσΎJ και οτι τα παντα επισεχον-

ται απ6aειζΎJ. 'Απο αυτες τις Μο παραaοχες καμία aEV εΙναι

αλΎJθ~ς οϋτε και αναγκαία.

1. 'Ίσως

189.

να έννοείται έδω ό ΆντισθένΎjς.

ΗΛΙΑΣ, Σχόλια εις Κατηγορίας 'Αριστοτέλους ρ. 109, 18-22.

Καί ποτε πάλιν

-ri(J CXUTi(J

σl;νηγopων

[sc.

Ζήνων] 8ι8ασκάλι:;

[sc.

Παρμενί8ι] ακίνητο ν λέγοντι το 15ν, 8ια πέντε επιχειρημάτων κατα­ σκευάζει ότι ακίνητον το 15Ψ οΊς αντειπειν μη 8υνηθει'ς 'Α ντισθένης ό

Κυνικος αναστας εβά8ισε, νομίσας Ζσχυροτέραν εΊναι πάσης της 8ια λόγων αντιλογίας την 8ια της ενεργείας από8ειζιν.

Κά:ποτε αλλοτε πά:λι, για να ύπερασπιστεΤ ό Z~νων τον φιλ6-

σοφο ΠαρμενίaΎJ που ύπoστ~ριζε ΟΤΙ το ον εΙναι ακίνψο, aια­ τυπώνει πέντε επιχεφ~ματα ύπερ τ~ς απ6ψεως οτι το ον εΙναι

ακίν"f)ΤΟ. Ι ' Αauνατώντας ό κυνικος 'Α ντισθένΎJς να αντικρούσει αυτα τα επιχεφ~ματα, σΎJκώθΎJκε κι αρχισε να περπατά:ει, για­ τι πίστευε ΟΤΙ ~ εμπρακτ"!) απ6aειζ-η εΙναι πιο Ισχυρ~ απο κά:θε

ανασκευ~ aιαμέσοu επιχεφΎJμά:των. 2

1.

DΚ29 Α

15.

2.

Ό ΔΙOγένΎjς Λαέρτιος νι

δίδει στον ΔΙOγένΎj ιΧπο τ+ι Σινώη.

Ι

\.

39

[=ΔιoγένΎjς

479]

το ιΧπο­

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

141

ΣΕΞΤΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ, Πυρρώνειοι ύποτυπώσεις ΠΙ

190.

10, 60.

Διο και' των κυνικων ης έρωτηθει'ς τον κατα της κινήσεως λ6γον ού­

δεν άπεκρίνατο, άνέστη δε και έβάδισεν, εργιΡ και' δια της έναργεΕας παριστας δη ύπαρκτή έσην ή κ[νησις.

'Έτσι, οταν ζψ"ήθΊjκε α.πο κάποιον Κυνικο να τοποθετηθεϊ: α.πέναντι στο επιχειpΊjμα κατ α τ-ης κινΊjσΊjς, εκεϊ:νος σΊjκώθΊjκε και εκανε μερικα β"ήματα, δείχνοντας εμπρακτα και με πpOδΊj­ λ6ΤΊjτα οτι ~ κινΊjσΊj είναι κάτι ύπαρκτ6.

ΣΕΞΤΟΣ ΕΜΠΕΡΙΚΟΣ, Προς μαθημαηκους Χ

191.

68.

'Όθεν και των παλαιων ης Κυνικων τους κατα της κινήσεως έρωτώ­

μενος λ6γους ιΧπεκρ[νατο μεν ούδε εν, άναστας δε περιεπάτει, δι' αύ­ της της έναργε[ας την ανοιαν του σοφιστου Ονειδ[ζων.

Γι' αυτο και κάποιος α.πο τους παλαιους Κυνικούς, κάποτε που τον ρωτουσαν σχετικα με τα επιχειΡ"ήματα κατα τ-ης κινΊjσΊjς,

δεν α.ΠOκpΙθΊjκε τΙποτε α.λλα σΊjκώθΊjκε κι ocρχισε να περπατίΧ, χλευάζοντας διαμέσου τ-ης 'ίδιας τ-ης προφάνειας τ~ν α.νOΊjσΙα του σοφιστ-η.

192.

ΑΡΡΙΑΝΟΣ,

Έπικτήτου Διατριβαι' Ι

17, 10 [και' τα λογικα

ακαρπά έση].

Και' περι' τουτο μεν οψόμεθα. Ε! δ' οδν και' τουτο 80[η ης, έκεινο

άπαρκει δη των αλλων έση' διακριηκα και έπισκεπηκιΧ και ώς αν τις είποι μετρηηκα και σταηκά. ΤΕς λέγοι τουτο; 1Ι16νος Χρύσιππος

και' Ζήνων και Κλεάνθης; Ά νησθένης δ' ού λέγει; Και τΕς έσην ό γε­ γραφως δη «άρχη παιδεύσεως ή των ονομάτων έπ[σκεψις»; Σωκρά­

της δ' ου λέγει; Και περι τ[νος γράφει Ξενοφων δη ηρχετο ιΧπο της των ονομάτων έπισκέψεως, τ[ σημα[νει εκαστον;

[κι

+,

λoγικ~ είναι κάτι ocγονο] Και αυτο μεν θα το δουμε α.ργ6-

-:ερα. Άλλα κι αν α.κ6μΊj το παραδεχ6ταν κανεΙς, α.ρκεϊ: οτι

ι

+,

142

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚΥΝΙΚΟΙ

λoγικ~ είναι κατάλλψΊj να ξεχωρίζει τα άλλα πράγματα, να τα εξετάζει καί, θα μπορουσε να πει κανείς, να τα μετρα. και να

,

τα

"

'Υ στα θ μι",ει.

Π' οως το

'Υ' , υΠOσΤΊjρι",ει αυτο;

Μ'ονον ο'Χ' ρυσιπ-

πος,l ό Ζήνωνας 2 και ό KλεάνθΊjς;3 Δεν το ύΠOσΤΊjρίζει και ό 'AνησθένΊjς; Και ποιός είναι αυτος που εχει γράψει δη «άρx~ της μόρφωσΊjς είναι ~ εξέτασΊj των λέξεων»; '

"Σ'

β αιωνει ,...

,

και ο

,

ωκραΤΊjς;

Γ'

...

"ζ'

χι",ε απο ΤΊjν ει.,ετασΊj των

ι

ι

, ΑλλιΧ SEV

το βε-

~~

ια ποων γραφει ο

" ' 4οη r f "αρ.:::.ενοφων

'

λ/ζ

, Ι Ι: θ ει.,εων, η σΊjμαινει Ίj κα εμια;

Ή φράσΊ] OΙύΤ~ του ΆντισθένΊ] γιOC τ~ν ονομάτων επίσκεψιν πρέπει νOC &:πο­ τελεΊ: ποιράθεμοι &:πο κάποιο εργο του

der Griechen

τ. Π/1, σ.

301,

- κοιτOC τον Ε. Zeller, Die Phi]osophie

ίσως &:πο το Περι' παιδε{ας η όνομάτων. Κοιθως

8εν γνωρίζουμε τOC συμφροιζόμενά της &:8υνοιτουμε νOC συνοιγάγουμε πιο συγ­

κεκριμένοι συμπεράσμοιτοι γιOC τ~ γνώμΊ] του ΆντισθένΊ] σχετικOC με τ~ φύσΊ] της γλώσσοις κοιΙ τOC αλλοι ζψ~μoιτoι που τίθεντοιι στον πλοιτωνικο Κρατύλο. AύΤ~ κoιθoιυτ~ν

1)

φράσΊ] θuμίζει κοιΙ τ~ν όνομάτων δια{ρεσιν του Προ8Ικου

κοιΙ του ΣωκράΤΊ] τΙς λογικες προσπάθειες γιOC τον όρισμο των εννοιων. Ό

Guthrie, Α History ο! Greek Philosophy, τ. 3, σ. 209, 8ιοιβλέπει ε8ω γενικότε­ ροι «τ~ν οι'ίσθφΊ] του ΆντισθένΊ] γιOC τ-η σΊ]μοισίοι τ~ς γλώσσοις», ~ F.D. CaiΖΖί, 'Antistene; Studi Urhinati, σ. 31, «τη θεμελιώ8Ί] σπου8οιιότψοι που κάτε­ χε στο στοχοισμο του ΆντισθένΊ]

1)

στεν~ σuνάφειοι πράγμοιτος κοιΙ λέ­

ζΊ]ς».

1. fr. 54 SVF 11 ρ. 20. 2. fr. 48 SVF Ι ρ. 16. ρ.1Ο8. 4. 'Απομνημονεύματα'ν6,1.

3. fr. 483 SVF Ι

193.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσόφων βίων και δογμάτων συνα­ γωγη νι

Ποφαιτουνται

103. [sc.

οΙ' Κυνικοι'] δε και τα έγκύκλια μαθήματα. Γράμ­

ματα γουν μη μανθάνειν Εφασκεν ό Άντισθένης τους σώφρονας γενο­ μένους, (να μη διαστρέφοιντο τοίς άλλοτρ{οις.

Οί Κυνικοι άπορρίπτουν έπίσΊjς τις έγκ6κλιες σπουSές. 'Όσοι εχουν άποκτησει φρονψάSα, ελεγε ό 'AντισθένΊjς, πρέπει να μ~ ~'Y σπουοα",ουν,

"πραγματα ,

'" ~ θ' για να μΊj οιαφ εφονται απο

1:" ι.,ενα.

Ή &:ντίφοισΊ) &:νάμεσοι στ~ν ποιρά80ζΊ] σύστοισΊ] του ΆντισθένΊ], γράμματα μη μα:νθάνειν, κοιΙ την πολυ πλούσιοι λογο του ΔιογένΊ) Λαέρτιου, ΥΙ

(\

15 -

- αν 8ώσουμε κάποιοι πίσΤΊ) στον κατά­ σuγγραφικ-η παραγωγf, του εχει κατOC

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

143

καLpοuς προβληματΙσει τοuς έρευνητές, χωρις ώστόσο να εχει ως τώρα οοθει

κocποια έπαpκ~ς έξ~yησ"Y) γι' αυτ~ν. 'Ο Ε.

chen,

τ.

Zeller, Die Philosophie der GrieIIj1, σ. 290, σ"Υ)μ. 3, σ"Υ)μειώνει σχετικα οτι ~ παραπocνω πρότασ"Υ),

αν οεν εΙναι πλocσμα της φαντασΙας κocποιου μεταγενέστερου, μπορει να απο­

τελει τ.εpιστασιακ~ εκφρασ"Υ) ουσθυμΙας ~ να ριζώνει σε όρισμένες p~σεις το\) Άντισθέν"Υ), οπως λ.χ. οτι τ~ν αλ~θεια πρέπει να τ~ν γρocφει κανεις έν τ;η ψυ­ χ;η κιχ! μη έν τοις χιχρτ[οις, ΔΙOγένΎjς Λαέρτιος ΥΙ

194.

ΣΤΟΒΑΙΟΣ, ΈκλΟΥαι' ΙΙ

Ά ντισθένης

6

5.

31, 33.

Σωκρατικος φιλόσοφος έρωτηθει'ς ύπό τι νος,

στέφανος κιΧλλιστ6ς έστιν, εΊπεν

«6

ποιος

άπα παιδεΕας».

'Όταν κOCποως pώΤΎjσε τον Σωκρατικο φιλόσοφο ΆντισθένΎj ποιό στεφOCνι εΙναι το πιο ΤΨΎjηκό, εκεLνος άΠOCνΤΎjσε: «Αύτο που κατακταται με τ~ν παι~εΙα».

195.

ΣΤΟΒΑΙΟΣ, ΈκλΟΥαι ΙΙ

31, 68.

Ά ντισθένους δει τους μέλλοντας άΥαθους άνδρας Υενήσεσθαι το μεν σωμα Υυμ νασ[οις άσκειν, την δε ψυχην παιδεύσει.

του ΆντισθένΎj. 'Όσοι εΙναι να. γίνουν &νθρωποι &ζιοι πρέπει

να. άσκουν το σωμα με γυμνασηκες άσκ~σεις καΙ τ~ν Ψυx~ με παι~εΙα.

196. GNOMOLOGIUM VATICANUM 743 n. 3. Ό αύτος

[sc. Ά ντισθένης] εΊπε τους άπαιδεύτους ένύπνια έΥρη­

Υορότα.

Ό '{~ως ΆνησθένΎjς xαpακτ~pισε τους άμόρφωτους «ζυπνψα. Ονεφα». «'Ο απαΙοευτος περνocει απο τη ζω~ οπως ενας κοιμισμένος», έρμψε6ει ~

F.D. Caizzi, Antisthenis fragmenta, σ. 111, ~ όποΙα μας ύπενθυμΙζει 060 απο-

οι ΑΡΧΑΙΟΙ ΚίΝΙΚΟΙ

σπOCσμοιτοι του Ήροιχλείτο\): ού δει ωσπεΡ χαθεύδοντας ποιειν χαl λέγειν

(DK 22

Β

χοιι

73)

...

τους δε άλλους ά.νθρώπους λανθά.νει όχόσα εγερθέντες

ποιο υσι ν, οχωσπερ όχόσα εΙJδοντες επιλανθά.νονται

197.

ΓΑΛΗΝΟΣ, ΠΡΟτΡεπηκος

(DK 22

Β

1).

6.

Καλώς οδν και' ό Ά νησθένης και' ό Διογένης, ό μεν χρυσα πρόβατα

καλών τους πλουσΕους και άπαι8εύτους, ό 8ε ταϊς έπι' τών κρημνών συκαϊς άπεικάζων αύτούς. ΈκεΕνων τε γαρ τον καρπον ούκ άνθρώ­ πους άλλα κόρακας η κολοιους έσθΕειν, τούτων τε τα χρήματα μη8εν μεν όφελος εΙναι τοϊς άστεΕοις, 8απανασθαι

8'

ύπο τών κολάκων.

Σωστα λΟLπον εκocνocν ό Άντισθένης κocι ό ΔLOγένης, πο,,) ό μεν rf 'Υ' , , λ ' "β ενocς χocρocκτηΡL"ε τους ocμορφωτους π ουσLOυς χρυσoc προ ocτoc, ενω ό α.λλος τοuς πocρομΟLocζε με συΚLες πο,,) εχουν φυτρώσεL στο γκρεμό. ΓLOCΤΙ τοuς κocρποuς ocuτων των aένaρων aεν τοuς τρώγουν οί α.νθρωΠΟL OCλλα τα κορά.ΚLOC ΚocΙ οί κocλLocκουaες, ενω τα χρ~μocτoc εκείνων των πλουσίων aεν ώφελουν σε τίποτoc τοuς

,

"

'

ευγενLΧOυς ocν θ ρωπους

oc'λλ"oc

1:" '1- , τoc "οοευουν

OL"λ κο ocκες.

ι

198. GNOMOLOGIUM VATICANUM 743 n. 6. Ό αύτος

[sc.

Ά νησθένης] πυνθανομένου του τυράννου, τΕ 8ήποτε

ούχ ο! πλούσιοι προς τους σοφους άπ[ασιν, άλλ' άνάπαλιν, εΙπεν- «όη

οι' σοφοι' μεν ί'σασιν

d)v

έσην αύτοϊς χρεΕα προς τον βΕον, οι'

8'

ουκ

ισασιν, έπει μαλλον χρημάτων η σοφΕας έπεμελουντο».

Ό ocuτος Άντισθένης,. οτocν ό τύρocννος ζ ητουσε να μά.θεL γLocτί ''1-' λ ΟLπον οεν

oc, λλ'oc

" το

συμ

, , 'λ ' , , νoc πηγOCLνουν OL π OucrLOL στους σοφους Δ ' , , 1:"' "τ εΙπε: « LΟΤΙ OL σοφΟL "ερουν ΤL τους ε,νOCL

β' OCLνεL

ocντι'θ ετο,

OCπocρocίτητο YLιX τ~ ζω~, ενω οί α.λλΟL aεν το ξέρουν, OCφου εν­

aLocφέροντocν ΠLΟ πoΛU YLιX τα χp~μocτoc πocρα YLιX τ~ γνώση». ΚοιτΟι τον ΔιoγένΊJ Λοιέρτιο ΙΙ

69,

τ~ν 'iI>Loι ocπocνΤΊJσΊJ στο 'il>ιo έρώημοι του

τ\)ρOCννο\) των Σ\)ροιχο\)σων Διον\)σίο\) Α'

πος. Πρβ. ΠλOCτων, Πολιτε{α

489 b 5

(430-367

χ.έ.

π.Χ.) εl>ωσε ό Άρίστιπ­

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

199.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βίων και δΟΥμάτων συνα­

ΥωΥη νι 6. Τοιαυτ' εφη

[sc.

ό Ά ντισθένης] , δείν έφ6δια ποιείσθαι

σαντι συΥκολυμβήσει. Όνειδιζ6μεν6ς ποτ' έπι'

TifJ

& και'

ναυαΥή­

πονηροίς συΥΥενέ­

σθαι, «και' οι' ιατροω, φησί, «μετα των νοσούντων εισ{ν, άλλ' ού πυ­ ρέττουσιν».

Ό ΆντισθένΊ]ς είπε δη στο ταξί~ι πρέπει να παίρνει κανεLς εφό~ια τέτοια που ακόμΊ] XIΧL σε περίπτωσΊ] ναuαγίοu να κο­

λuμπ~σει εχοντά.ς τα. 1 'Όταν κά.ποτε τον καΤΊ]γόΡΊ]σαν δη σuναναστρέφεται φαύλοuς ανθρώποuς, εκεινος είπε δτι «XIΧL ΟΙ γιατροι είναι μαζι με τους αρρώστοuς,

ώστόσο ~εν εχοuν

ΠUΡετό».2 1.

Έννοει τΙς άποιροιίτψες ~θικες γνώσεις.

2.

Ό Κυνικος 3εν άσχολειτοιι

μόνο με τ~ 3ικ+, του ~θικ~ κoιτάσΤOΙσΊj άλλΟι κοιΙ με των &λλων τrιν κοιτάστοι­ σΊj, [3ιοιίτεροι εκείνων οΙ όποιοι 'JστεΡουν +,θικά. Ό J. Moles, «Honestius quam ambitiosius?», κλπ., σ. 106, ΧOΙpOΙΚΤΊjpίζει τrι στάσΊj του ΆντισθένΊj «ποιρόμοιοι με ΤΤΙ χριστιοινικΥι»' σΊjμειώνει επίσΊjς οτι

+,

φράστι πο') ,,:ου άπο-

3ί3ετοιι ε3ω 3εν είνοιι άσυμβοιττι με τ~ν

persona του ΆντισθένΊj στον Ξενο­ φώντοι, Συμπ6σιο ιν 37 [=' AντισθένΊjς 89]. 'Όμοιοι ρ+,στι άπ03ί3ετοιι επίσΊjς στον' Αρίστιππο κοιΙ τον Διογέντι άπο τ~ ΣινώΠΊj.

200.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων βίων και δΟΥμάτων συνα­ ΥωΥη νι

5.

Γνωρίμου ποτε προς αυτον άποδυρομένου ώς εl'η τα ύπομνήματα

άΠΟλωλεκώς, «εδει Υά:ρ», εφη [sc. ό Ά ντισθένης], «έν τ;η ψυχ;η αύτα και' μη έν τοις χαρτίοις καταΥράφειν».

Σε κά.ποιον μαθΊ]Τ~ που του κλαιγόταν δτι είχε χά.σει τα τε­ τpά.~ια με τις σΊ]μειώσεις τοu ό ΆνησθένΊ]ς είπε πως «αυτα θα

επρεπε να τα γρά.φεις στ~ν Ψuχ~ crou και οχι στα χαρηά.». Ή F.O. Caizzi, Antisthenis fragmenta, σ. 128, κοιΙ ό G. Giannantoni, SR ":. 3, ad locum επιστιμοιίνουν ΤΤΙ συνάφειοι με το χωρί.

[sc.

ό Ά ντισθένης ]-

'Ερωτηθει'ς 8ια τί πικρως

τοις μΙΧθητιχις έπιπλήττει, «κιχι ο[ ίιχτροί», φησί, «τοις κcΧμνoυσιν».

Σαν ρώτησαν τον Άνησθένη γιατι εχει λίγους μαθητές, αύτος

εΤπε: «Έπειa~ τους aιώχνω με ασημένιο Ραβaί». 'Όταν τον ρώτησαν γιατι μαλώνει τόσο σκληρα τους μαθητές του, ό Άν­

ησθένης εΤπε οη «το raιo κάνουν και o~ γιατροι στους αρρώ­ στους».

Στο ω

2

κ.έ. τΤις 'Οδύσσειας ό ψυχοπομπος Έρμης κροιτάει χρυσο ροιβ3ί, κι

οΙ ψυχες τον άκολουθοσν, τΡίζουσαι· ~ άπάντηση του Άντισθένη οτι 3ιώχνει τους μοιθητες μ' ενοι άσημένιο ροιβ3ι μπορεί να σημοιίνει OCπλως οτι άποιιτεί

όψηλιΧ 3ί3οικτροι που εκείνοι 3εΥ 'έχουν" 3εν θέλουν να τα πληρώσουν.

202.

ΙΣΟΚΡ ΑΤΗΣ, κιχτα των σοφιστων [ΧΙΙΙ]

1-6.

Ε! πάντες ήθελον ο[ πιχι8εύειν έπιχειΡουντες άληθΎj λέγειν κιχι μη μεί­ ζους ποιεισθιχι τας ύποσχέσεις d.ίν εμελλον έπιτελειν, ούκ αν κιχκως ήκουον ύπο των ί8ιωτων-

[ ... ]

Τ[ς γαρ ούκ αν μισήσειεν &μιχ κιχι κιχτιχ­

φρονήσειεν πρωτον μεν των περι' τας ερι8ιχς 8ιιχτριβόντων, οΙ' προσ­ ποιουντιχι μεν την άλήθειιχν ζητειν, εύθυς των ψευ8η λέγειν έπιχειΡουσιν;

[ ... ] (3)

8' έν

άρχ;:;; των έπιxγγελμcΧ­

Οl5τοι τοίνυν είς τουτο τόλ­

μης έληλύθιχσιν, ωστε πειΡωντιχι πε[θειν τους νεωτέρους ώς, ην ιχύ­ τοις πλησιcΧζωσιν,

&

τε πριχκτέον έστιν είσοντιχι κιχι' 8ια τΙΧύτης της

έπιστήμης εύ8ΙΧίμονες γενήσοντιχι. Κιχι τηλικούτων άγΙΧθων ΙΧύτους 8ι8ιχσκάλους κιχ ι' κυρίους κιχτιχστήσιχντες ούκ ΙΧίσχύνοντιχι τρεις η

τέττιχριχς μνας ύπερ τούτων ΙΧίτουντες. (4) [ ... ] Κιχι λέγουσι μεν ώς ού8εν 8έοντιχι χpημcΧτων, άργυρί8ιον κιχι χρυσί8ιον τον πλουτον άπο­ κΙΧλο υντες, μικρου 8ε κέρ80υς όρεγόμενοι μόνον ούκ άθιxνcΧτoυς ύπι-

ΑΝΤΙΣΘΕΝΗΣ

147

σχνουντιχι τους συν6ντιχς ποιήσειν. 'Ό δε πάντων ΚΙΧΤΙΧΥελιχστ6τιχτον,

(5) ση πιχρα μεν dίν δεΊ λΙΧβεΊν ΙΧύτους τούτοις μεν άπιστουσιν ο[ς μέλλουσι ΤΙ7ν δικιχιοσύνην πιχρΙΧδώσειν, dίν δ' ούδεπώποτε διδάσκΙΧλοι ΥεΥ6νιχσιν, πιχρα τούτοις τα πιχρα των μιχθητων μεσεΥΥυουντιχι [ ... ] (6) [ ... ] τους δε ΤΙ7ν άρετην κιχι' την σωφροσύνην ένεΡΥΙΧζομένους πως

ούκ άλΟΥ6ν έστιν μη τοΊς μΙΧθητΙΧΊς μάλιστιχ πιστεύειν; Ού Υαρ δή που περι' τους άλλους ΙJντες κΙΧλοι' κάΥΙΧθοι' κιχι' δίκιχιοι περι τούτους έξιχμιχρτήσοντιχι δι' οι1ς τοιουτοι ΥεΥ6νιχσι.

''Αν ολοι οσοι άσχολουνται με τ~ν άγωγ~ είχαν τ~ όΙOCθεσΊj να λένε τ~ν άλ~θεια και να μ~ όίνοuν υποσχέσεις μεγαλύτερες άπ' οσες λογαριocζοuν να πραγματοποι~σοuν, ό κ6σμος όεν θα τους κακολογουσε

[ ... ] Γιατι ποι6ς είναι όuνατον να μ ~ μισ~σει και

ταuτ6ΧΡονα να μ~ν καταφpoν~σει πρωτον οσοuς άσχολουνται με τ~ν έpιστικ~, οσοuς όΊjλαό~ προσποιουνται μεν οτι άναζΊj­ τουν τ~ν άλ~θεια, στ~ν πραγματικ6τψα ομως έπιχεφουν εύ' θ uς

-

'ξ'αpΧΊjς, με"Ι ,Ι 'λ ενε ε οσα uποσχονται, να '

ψΙεματα;

[...] (3)

Α'u-

τοι λοιπον οί έριστικοι 'έχοuν φθocσει σε τέτοιο σΊjμειO θρocσοuς ωστε προσπαθουν να πε[θοuν τους νέοuς οτι αν τους σuνανα­

στρέφονται θα μocθοuν τί πρέπει να πρocττοuν και όιαμέσοu αύ­ τΊjς τΊjς γνώσΊjς θα γίνοuν εύτuχισμένοι. Και παροuσιocζοντας τους έαuτούς τοuς ώς όασκocλοuς και κατ6χοuς τ6σο μεγocλων

άγαθων όεν ντρέπονται να ζψ~σοuν γι' αύτα τα άγαθα τρεις ΎJ τέσσερις μνές.

(4) [ ... ] Και ίσχuρίζονται βέβαια πως όεν 'έχοuν

όι6λοu άνOCγΚΊj άπο χp~ματα, άποκαλώντας πεpιφpOνΊjτικα τον πλουτο 'άργuρίόια' και 'χρuσίόια', ώστ6σο στ~ν έπιόίωξ~ τοuς

να άποκομίσοuν 'έστω 'ένα μικρο κέρόος φθocνοuν να υπ6σχονται στους μαθψές τοuς περίποu πως θα τους κocνοuν άθOCνατοuς. Κ αι,

"

"

το πιο καταγε'λ αστο απ

-

"λ" ο α ειναι τοuτο:

(5)

'1-' 'Ι- Ι οεν οειχνοuν

καμια έμπισΤOσύνΊj σ' αύτους άπο τους όποίοuς 'έχοuν να λαμ' β ανοuν

,

κατι,

παρ

'f'λ

ο

ο

fl

οτι

ι

προκειται

" να

τοuς

~,

μεταοωσοuν

, ΤΊj

γνώσΊj του όικαίοu, και ζψουν 'έτσι να έξασφαλιστουν οτι θα

λocβοuν άπο τους μαθψές τοuς τα όίόακτρα με τ~ν παpέμβασΊj τρίτων, των όποίων οεν υπΊjpξαν ποτε όά.σκαλοι [ ... ] (6) Δεν είναι ομως παΡocλογο ΠΡocγμα οσοι όιόocσκοuν στους αλλοuς τ~ν , , " ,~"," , ,

αpεΤΊj και ΤΊj φρονιμαοα να μΊjν εχοuν εμπιστοσuνΊj προπαντο::

οι ΑΡΧΑΙΟΙ KlΊ"IKOΙ

148

,

στοuς

μoc θ' ΊJτες

τοuς;

Γ' " o~, μoc θ' ~ ~ocτ~ β'β ε oc~oc ocν ΊJτες ocuτο~ ε~νoc,

"

εντψo~ χocι S[xOC~O~ απένocντ~ στους αλλοuς, SEV θα φερθουν

ασΧΊJμOC σε ocυτούς, χάpΊJ στους όπο[οuς ElOUV γ[νε~ τέτoιo~. Άσφα:λως ~ επίθεση του 'Ισοκρόιτη οεν Οιφορα ΟιποκλειστικΟι τον ΆντισθένΊj.

203.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων β{ων και 80Υμάτων συνα­ ΥωΥη νι

3.

Πρ6; τε το Ποντικον μειράκιον μέλλον φοιτιΧν αιJτ~ και πυθ6μενον τ{νων αιJτ~ 8εί, φησ{

[sc. 6

Ά ντισθένης], «βιβλιαρ{ου καινου και'

Υραφε{ου καινου και' πινακι8{ου καινου», τον νουν παρεμφα{νων.

Στο πocλλΊJχocpάχ~ απο τον Πόντο που λoγάp~ocζε να πocρocχο­

λοuθήσε~ μocθήμocτoc Ι στον Άντισθέν-η χocι ζψουσε να μάθε~ απο ocυτον τ[ θα χpε~ocζότocν, ό Άντ~σθέν-ης του είπε: «'Ένoc β~' / " '" λ ~ χoc~ νOlJpγ~o / "λ' χoc~ νΟlJργιο, ενoc xovou χoc~ μ~oc π ocχoc βλ ιο νoύpγ~oc»,2 uποS-ηλώνοντocς με ocυτο τον νου.

1.

Πρ6κειτα:ι για το μοτίβο το':) πλούσιου νεαρου Οιλλοοα:που,

6

ριέργεια: κα:ι μ6νο Οιποφα:σίζει να προσεγγίσει ΤΤΙ φιλοσοφία:.

χoc~-

όποίος Οιπο πε­

2. Με ~να: λο­

γοπα:ίγνιο: βιβλιιχρΕου καινου, o~λα:oTι 'βιβλια:ρίου και' νου' το Οινέκοοτο οιΟόι­

σκει οτι το ζψούμενο έοω οεν εινα:ι υπ6θεσΊj ιΧπλως υλικων μέσων. Πρβ. στον ΔΙOγένΊj Λα:έρτιο ΙΙ

204.

118 [= KpόιΤΊjς 91] κάτι πα:ρεμφερες για τον Κράτη.

ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΛΑΕΡΤΙΟΣ, Φιλοσ6φων β{ων και 80Υμάτων συνα­ ΥωΥη νι

8-9.

Έρωτηθει'ς ύπ6 του, καθά φησι Φαιν{ας έν τ~ Περι' των Σωκρατικων

τί ποιων καλος κάΥαθος εσοιτο, εφη

& εχεις

[sc. 6

Ά ντισθένης], «ει τι:!:- κακα

στι φευκτά έστι μάθοις παρα των ει86των»

[... ] (9)

Προς το

παρασχηματ{ζον αύτο τ~ πλάση} μειράκιον, «ειπέ μοι», φησ{ν, «ει φωνην λάβοι

6 χαλκ6ς,

έπι τ[νι αν